\id MRK - Bunama NT [bdd] -Papua New Guinea 1991 (DBL -2014) \h Maki \toc1 Tetela bwebweꞌana Maki ꞌileleya \toc2 Maki \toc3 Mak \mt1 MAKI \mt2 Tetela bwebweꞌana Maki ꞌileleya \ip Buki bewa ꞌalona Yesu ꞌina paihowa waiwaidi ꞌiheꞌoteꞌotetelidiya, beno yaluyaluwa galadi mabwaiyana ꞌihewaiwai sinediya ta tomota ꞌoidiyega ꞌiula latuhediya, wete lohala baibaiwana ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya, ma wete yaumai ma bagodu ꞌiloinaediya, ma ꞌitauya hola tabwanega. Boda madouna ꞌiheꞌaidiya ꞌeꞌahai ꞌiꞌiuna ꞌoinega, ma Hada Heꞌasisi* ꞌiꞌabiheꞌehauya, ma wete ꞌana tolomugiyao ꞌidi gwae ꞌihewaiwai sinediya, ta wete mumugana galana ꞌana maisa ꞌamasa ꞌihewaiwai sineya. \c 1 \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌina guguya \r (Madiu 3:1-12; Luke 3:1-9, 15-17; Yoni 1:19-28) \p \v 1 Toꞌabihetena Yesu, tauna Yehoba natuna, wasana bwebweꞌana ꞌana ꞌebehegaina beno: \p \v 2 Mwalona hene \w palopita\w* Aiseya Yesu wasana ꞌilele nugeteya, beno Yehoba ꞌenana ꞌihepwaileya, ꞌigwae: \q1 “Bewa ꞌigu tohalewasa yahewasae ma ꞌinugeta, ma ꞌino ꞌeda ꞌihunae. \v 3 Ma tupwa yoho \w ꞌawawa\w* ꞌoina ꞌenana madounega ꞌihepwaila latu ma ꞌigwaegwae, ‘Bada ꞌina ꞌeda wahunae, waꞌabihedumwalu.’” \m \v 4 Coinega Yoni toꞌabihe babitaisoina ꞌilatuwa yoho ꞌawawa, ꞌihepwaila tomota ꞌoidiya, ꞌigwae, “Mumugami galadi ꞌoidiyega wanuwabui ma yaꞌabihe babitaisogemi ma Yehoba ꞌimi mumugaedi ꞌinuwasamudi.” \p \v 5 Ma tomota mabwaiyadi tupwa Yudiya mabwaiyana ꞌoidiyega ma meYelusalema wete mabwaiyadi sisawalama, Yoni ꞌina guguya sabi hesagohe. Sihesagoheya ma mumugadi galadi sihehepwaile, ma ꞌiꞌabihe babitaisodiya weꞌaha Yolidani ꞌoina. \v 6 Yoni ꞌana ꞌwama tuwa kameli hunuhunuwana, ma ꞌana gadiwana kameli ꞌwapina, ma ꞌanaedi tuwa bilolo eema mwagagau. \p \v 7 Yoni ꞌiguguya ma ꞌigwae, “Tauna muliguwega ꞌinaonaoma ꞌihemadou sinegauwa. Geya ꞌilobwainegau ma ꞌahena ꞌoina yatuluha ma ꞌana \w butu\w* yalihasi. \v 8 Taugu weꞌahega tuwa yaꞌabihe babitaisogomi, ma tauna loheyainaina Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega ꞌiꞌabihe babitaisogomi.” \s1 Yesu ꞌana ꞌabihebabitaiso \r (Madiu 3:13-17; Luke 3:21-22) \p \v 9 Sauga nage ꞌoina Yesu ꞌasa Nasaleta ꞌiꞌebesineya, tupwa Galili ꞌoinega, ma ꞌinaoma weꞌaha Yolidani ꞌoina, ma Yoni Yesu ꞌiꞌabihe babitaisoya. \v 10 Cibabitaiso, ma Yesu weꞌahega ꞌigayohanema, ma ꞌiꞌita haneya galewa ꞌiꞌeigala luweya ma Yaluyaluwa Tabuna ꞌana ꞌita gide gabubu ꞌisuluma ꞌoina. \v 11 Wete ꞌenana ꞌaigeda galewega ꞌigwaema, ꞌigwae, “Cowa natugu ꞌausalana, weyahiu yayaliyaya madouna.” \s1 Seitani Yesu ꞌitohoya \r (Madiu 4:1-11; Luke 4:1-13) \p \v 12 Nage ꞌoina Yehoba Yaluyaluwana Yesu ꞌihesumaneya, ꞌitauya yoho ꞌawawa, \v 13 ma nobwa sabwelo poti ꞌimiyamiya, ma \w Seitani\w* ꞌitohotoho waiwai ꞌabehega Yesu ꞌiꞌabi hebeꞌu. Ma tupwaina ꞌoina hebahebai sasasasaedi simiyamiya, ma hesi aneloseyao Yesu siꞌitayahiya. \s1 Togomana site hata Yesu ꞌibwauwediya \r (Madiu 4:12-22; Luke 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14-15 Muliyetega Helodi maꞌina topaihowao Yoni deliya silaguluguheya. Yoni ꞌabwa deliya ꞌimiyamiya, ma Yesu ꞌilatuwa Galili, ma wasa bwebweꞌana Yehoba ꞌoinega ꞌiguguyaeya, ꞌigwae, “Sauga ꞌilatu pwaima Yehoba ꞌihetoloina ꞌoida. Coinega ꞌimi puiyao ꞌoidiyega wanuwabui ma wasana bwebweꞌana wahemisae.” \p \v 16 Sauga ꞌaigeda Yesu holega ꞌihasahasane ta ꞌiꞌitanao togomana siteluwa matasina Galili holai ꞌidi gomana siyahuyahuwe, taudi Saimoni ma Andulu. \v 17 Ta Yesu ꞌibwauwedima, ꞌigwae, “Wamuliyegau ma tomota waꞌonadi.” \v 18 Nage tuwa ꞌoina ꞌidi gomana siꞌebesineya ma Yesu simuliyeya. \p \v 19 Wete ꞌihanaowa tupwana, ta Yemesa ma Yoni, taudi Sebedi natunao, ꞌiꞌitediya wagai ꞌidi gomana siꞌatuꞌatububu. \v 20 Ta ꞌibwauwedima ma tamadiu maꞌina topaihowao siꞌebesinediya nobwa wagai ma Yesu simuliyeya. \s1 Yesu loheya ꞌaigeda ꞌoinega hiꞌahiꞌa ꞌiulalatuheya \r (Luke 4:31-37) \p \v 21 Muliyetega sinaoma ꞌasa madouna sanina Kapaneumi ꞌoina, ma Sabatiya Yesu hada \w tapwalolo\w* ꞌoina ꞌiluhuwa, ꞌiheꞌita. \v 22 Ciheheꞌita ma tomota mabwaiyadi nuwadi ꞌihepwanopwanowa, ta sigwaeya, “Heꞌita bewa waiwaina, ma hesi ꞌida loina ꞌana toheꞌitao ꞌidi heꞌita weꞌana.” \p \v 23-24 Ma hada tapwaloloina ꞌoina ꞌaigeda loheya ꞌimiyamiya, ma loheyaina ꞌoina hiꞌahiꞌa mwalo ꞌiluhuwa ma ꞌimiyamiya. \p Coinega loheyainaina Yesu ꞌoina ꞌibwauwa, ma ꞌigwae, “Yesu, gwama Nasaleta, toꞌaha lamuna ꞌunaoma ꞌoima? Nuwanuwau ꞌabehega ꞌuhunumai, ꞌawa? Ma yasanapu bwaibwainigowa ꞌowa tuwa Yehoba Natuna.” \p \v 25 Ma Yesu ꞌiloineya, ꞌigwae, “Culolagu, ma loheyaina ꞌoinega ꞌuhapwesa.” \v 26 Coinega hiꞌahiꞌa loheyaina ꞌiꞌabi hededeliya. Cidededela, ma ꞌiꞌasoꞌasona madouna, ma muliyetega hiꞌahiꞌa loheyaina ꞌalonega ꞌilatuwa. \p \v 27 Coinega tomota mabwaiyadi sihenainaida, ma siboi sihehesilala hiledi, sigwae, “Togidega heꞌita hauhauna bewa? Bewa loheyaina ꞌina loinega hiꞌahiꞌa ꞌiloinaedi ma simuliye.” \v 28 Ma Yesu wasana sihewasa dadaneya Galili tupwana mabwaiyana ꞌoidiya. \s1 Yesu tolohalao ꞌiꞌabi hebwebweꞌanediya \r (Madiu 8:14-17; Luke 4:38-41) \p \v 29 Yesu hada tapwalolo ꞌoinega ꞌilatuwa ta Yemesa ma Yoni mahetenao sinaowa Saimoni ma Andulu ꞌidi hada. \v 30 Ma Saimoni lawana ꞌilohala weyahina wahina ꞌiyahiyahiya. Coinega Yesu sihemataluweya wahineina ꞌana lohala weyahina. \v 31 Ta Yesu ꞌiluhuwa ꞌoina ma nimanega ꞌiꞌabihe toholoya, ta ꞌana lohalaina ꞌigumwala. Coinega wahineina ꞌilatuwa ma ꞌadi ꞌipaihoweya. \v 32 Ma ꞌilahilahi, sinala ꞌisopu pwaiya, ma tomota ꞌidi tolohalao ma wete taudi hiꞌahiꞌa ꞌiꞌabi hebuwediya sitoedima Yesu ꞌoina. \v 33 Ma wete ꞌasa ꞌana tomiyao mabwaiyadi sihegogona ma hada mataꞌahwana sitotoholo. \p \v 34 Coinega tolohalao mabwaiyadi ma wete taudi hiꞌahiꞌa ꞌiꞌabi hebuwediya mabwaiyadi Yesu ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. Ma hiꞌahiꞌa ꞌiꞌausidiya, ꞌigwae, “Geyaꞌabwa wahehepwailegau,” weyahina Yesu sisanapuya. \s1 Yesu Galili tupwaina ꞌiguguya \r (Luke 4:42-44) \p \v 35 Ciꞌiuna ma gona ꞌiꞌadale, Yesu ꞌitoholowa ma hadega ꞌilatuwa, ꞌiboi ꞌinaowa yoho ꞌawawa, ꞌiꞌahwanoiya Tamana ꞌoina. \v 36 Saimoni ma ꞌiyanao wete silatuwa ma Yesu siꞌebeseya, \v 37 ta silobeya, ma sihegwaeya, “Tomota mabwaiyadi nuwanuwadi ꞌowa.” \v 38 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Tatau ꞌasa tupwadi wete ꞌoidiya, yaguguya. Bewa weyahina yanaoma.” \v 39 Coinega Galili mabwaiyana ꞌisakowasiyeya ma ꞌidi hada tapwalolo ꞌoidiya ꞌiguguya, ma wete hiꞌahiꞌa* tomota ꞌoidiyega ꞌiula latuhediya. \s1 Yesu tolepelo ꞌaigeda ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \p \v 40 Ma tolepelo ꞌaigeda Yesu ꞌoina ꞌinaoma ꞌiꞌetuluha, ma ꞌiꞌahwanoiyeya, ꞌigwae, “Ceguma ꞌowa ꞌino nuwatuhu gide, sowasowahina ma ꞌuꞌabihe bwebweꞌanegau.” \p \v 41 Coinega Yesu ꞌiꞌate muyemuyeya, ma nimanega loheyaina ꞌwapina ꞌiꞌabi tohoya, ma ꞌigwae, “Cehe gidemusa.” \v 42 Ta loheyaina ꞌwapina ꞌibwebweꞌana mwayamwayauwa. \p \v 43-44 Ma Yesu loheyaina ꞌiloina hepaꞌaleya, ma ꞌigwae, “Cutauya, ma gesowana taiya ꞌeta ꞌoina ꞌuhehepwailegau, ma hesi ꞌudumwalu topwaoli ꞌoina ꞌiꞌitago, ma ꞌino pwaoli ꞌuꞌebwaya Yehoba ꞌoina, toꞌaha gide ꞌada loina Mosese ꞌoinega. Eema tomota sisanapugo ꞌabehega ꞌowa ꞌubwebweꞌana pwaiya.” \p \v 45 Ma loheyaina geya Yesu ꞌina loina ꞌihematamatane, ma hesi tomota ꞌoidiya ꞌihepwaila dadaneya. Eeta Yesu geya sowasowahina ma ꞌiyawala ꞌasaedi ꞌalodiya, ta ꞌoinega ꞌinaowa yoho ꞌawawa ma nobwa ꞌimiyamiya, ma tomota tupwa mabwaiyana ꞌoidiyega sinaoma ꞌoina. \c 2 \s1 Yesu topeu ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 9:1-8; Luke 5:17-26) \p \v 1 Sabwelo tupwana sigumwala ma Yesu ꞌihila Kapaneumi ꞌoina, ma wasana sihesagoheya ꞌabehega Yesu ꞌihila pwaima. \v 2 Ma boda madouna hada ꞌalona ma wete ꞌahwaꞌedaina ꞌatamanina siꞌetoꞌauta, ma Yesu ꞌiguguya ꞌoidiya. \p \v 3 Ma boda topeu ꞌaigeda ma hewaina siꞌeweyama ma ꞌana toꞌahalaedi sitehata siꞌahaliyama. \v 4 Ma sitohoya ma topeuina siluhuwe Yesu ꞌoina, ma geya sowasowahidi, weyahina boda ꞌimadou hedada, eeta siꞌahala haneheya hada tabwana, ma ꞌana ꞌatoha sibwaleya, ꞌigumwala eeta topeuina ma hewaina sihedawedaweya, Yesu matana silaguya. \v 5 Coinega Yesu loheloheyaedi ꞌidi hemisa ꞌisanapuya ma topeuina ꞌihegwaeya, “Natugu, ꞌino puiyao mabwaiyana yanuwasamudiya.” \p \v 6-7 Ma tupwana loina ꞌana toheꞌitao deina simiyamiya Yesu ꞌina gwae sihesagoheya ma siboi ꞌatediya sinuwanuwatuhu, sigwae, “Loheya bewa ꞌigwae bwagabwaga ma Yehoba ꞌisinaliya. Geya ꞌeta taiya sowasowahina ma tomota ꞌidi puiyao ꞌinuwasamudi, beno tuwa Yehoba sowasowahina.” \p \v 8 Ma hesi Yesu ꞌatena ꞌidi nuwatuhu ꞌisanapuya, ꞌoinega ꞌihegwaediya, “Toꞌaha weyahina beno gide wanuwanuwatuhu ꞌesa? \v 9 Ma wanuwatuhuya ꞌabehega to gwae sowasowahina ma topeu bewa ꞌoina yagwaene, sowasowana yagwae, ‘Cino puiyao yanuwasamudiya,’ bo sowasowana yagwae, ‘Cutoholo ma ꞌino ꞌebeꞌeno ꞌuꞌahali ma ꞌutau.’ \v 10 Bewa ꞌoina wasanapugau ꞌabehega taugu \w Loheyaiguina\w* maꞌigu loina ma baleꞌuwa tomota ꞌidi puiyao yanuwasamudi.” \p \v 11 Coinega topeuina ꞌihegwaeya, “Taugu bewa yahegwaego ‘Cutoholo ꞌino ꞌebeꞌeno ꞌuꞌahali ma ꞌutauya ꞌino ꞌasa.’” \p \v 12 Ma ꞌitoholowa, ꞌina ꞌebeꞌeno ꞌiꞌahaliya, ma boda matadiya ꞌilatuwa. Nage ꞌoina boda mabwaiyadi nuwadi ꞌipwanopwanowa, ma Yehobaina sihehepwatuwe, sigwaeya, “Paihowa bewa maꞌaigeda tuwa taꞌiteya.” \s1 Yesu Libai ꞌibwauweya \r (Madiu 9:9-13; Luke 5:27-32) \p \v 13 Eema Yesu ꞌihila hola Galili ꞌoina, ma wete boda siꞌautama, ꞌiheꞌita ꞌoidiya. \v 14 Ciheꞌita ꞌigumwala ma ꞌinaonao. Ma loheya ꞌaigeda \w takesi\w* ꞌana toꞌewa ꞌiꞌiteya ꞌina hada ꞌebe paihowa ꞌoina ꞌimiyamiya. Loheyaina Libai, ma tamana Alipiyo. Ma Yesu ꞌihegwaeya, “Libai ꞌumuliyegau.” Coinega Libaiina ꞌitoholowa ma Yesu ꞌimuliyeya. \p \v 15 Muliyetega Yesu maꞌana tomuliyao sinaoma Libai ꞌina hada sabi ꞌai, ma boda Yesu simuliyeya, taudi tolopui gide takesi ꞌana toꞌewao ma tolopui tupwadi wete, Yesu maꞌana tomuliyao baꞌidadiyao simiyatoiya. \p \v 16 Simiyamiya ta Palisi ꞌidi loina ꞌana toheꞌitao siꞌitediya, eeta Yesu ꞌana tomuliyaowedi ꞌoidiya sihesilala, sigwae, “Toꞌaha weyahina ꞌimi toheꞌita takesi ꞌana toꞌewaowedi ma tolopuiyedi wete baꞌidanao siꞌaiꞌai hegogona?” \p \v 17 Ma Yesu Palisiyao ꞌidi gwae ꞌihesagoheya, ta ꞌihegwaediya, “Taudi wahidi waiwaidi genuwadi toꞌabihe bwebweꞌana, ma tolohalao hesi. Taugu yanaoma geya ꞌabehega tobwebweꞌadi weyahidi, ma hesi topui yaꞌabihetedi.” \s1 \w Hudi\w* ꞌana sanapu \r (Madiu 9:14-17; Luke 5:33-39) \p \v 18 Yoni ꞌana tomuliyao ma wete Palisiyao sihudiya ꞌidi tapwalolo weyahina, ꞌoinega tupwadi loheloheya Yesu ꞌoina sinaoma ma sihesilala, sigwaeya, “Yoni ꞌana tomuliyao ma wete Palisiyao ꞌadi tomuliyao sihudihudi, ma togidega ꞌa tomuliyaowedi geya sihudi?” \p \v 19 Coinega Yesu gwae hegehegediyega ꞌihegwaediya, “Togidega, ꞌilobwaineya ma hai ꞌana toyoꞌowao sinuwagala ma sihudi ꞌeguma tohai meloheyana baꞌidadiu simiyamiya? Geya wete. Ceguma tauna baꞌidanao mabwaiyadi siyaliyaya. \v 20 Ma wanuwatuhuyahi ꞌeguma sauga ꞌinaonaoma tohaiina ꞌiꞌebesinedi ee ꞌabwa sihudi, maꞌidi nuwagala.” \p \v 21 Ma ꞌaigeda wete gwae hegehegedi ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Geya sowasowahina ma ꞌaleꞌo ꞌehauna tupwatupwana ꞌoinega ma ꞌwama miyamiyana tabwabwada, tabu ma taitaigalanaina ꞌiꞌeigala hila ma ꞌihemadou. \v 22 Ma wete geya ꞌeta taiya weꞌaha waiwaina ma ꞌehauna ꞌisiwa ꞌwapi \w ꞌebesiwa\w* miyamiyaidi ꞌoidiya, tabu ma silotaigala ma weꞌahina wete ꞌitasiwa ma ꞌihepaipaisiye, ma hesi ꞌeguma tasiwa ꞌwapi ꞌebesiwa hauhaudimo ꞌoidiya.” \s1 Yesu toloina Sabati weyahina \r (Madiu 12:1-8; Luke 6:1-5) \p \v 23 Sabati ꞌaigeda Yesu maꞌana tomuliyao tanoha ꞌalonega sitautau ma tomuliyaowedi ꞌidi tauya ꞌoina \w witi\w* huwaina siꞌabilolodiya ma siꞌaiꞌai. \v 24 Ma Palisiyao siꞌitediya ta Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bada, togidega ta ꞌa tomuliyaowedi Sabati ꞌana loina siligehiya?” \p \v 25 Eeta Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Buki Heꞌasisi ꞌana lele Debida weyahina ꞌeguma wahasili, wasanapu beno tauna maꞌiyanao sigomaleya madouna. \v 26 Coinega Yehoba ꞌina hada Debidaina ꞌiluhu ta beledi heꞌaheꞌasisina ꞌiꞌeweya ma siꞌaiya. Belediina ma ꞌana loina ꞌabehega topwaolimo ꞌadi tagwala ma siꞌai. Ma tuwa sigomaleya, ꞌoinega topwaoli madouna, sanina Ebaya, ꞌitagwala ta siꞌaiya.” \p \v 27 Wete Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Yehoba Sabati ꞌiꞌebwaegita ꞌida bwebweꞌana weyahina, geya ꞌabehega ꞌihemasalahegita Sabati weyahina. \v 28 Ma hesi Sabati ꞌana toloinaina taugu Loheyaiguina tuwa.” \c 3 \s1 Yesu tonima meyomeyo ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 12:9-14; Luke 6:6-11) \p \v 1 Muliyetega Yesu ꞌihilama hada \w tapwalolowa\w*. Nage ꞌoina ꞌaigeda loheya nima meyomeyona ꞌilobeya ꞌimiyamiya. \v 2 Ma Palisiyao Yesu siꞌeꞌebubu, ma ꞌeguma loheya ꞌiꞌabihe bwebweꞌane Sabatiya nata siheꞌewa. \v 3 Coinega Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, “Cutoholo ꞌulagama,” ma loheyaina ꞌitoholowa ta ꞌilaga. \p \v 4 Cilagama. Yesu babadaedi ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Bewa ꞌigu hesilala ꞌoimiya: To nuwatuhu bwebweꞌana ꞌoida? Sabati ꞌoina tomota talemedi, bo taloheꞌamasidi?” \v 5 Ma Yesu ꞌiꞌebubu yahiyahidiya maꞌina gamwasowala ma wete maꞌina nuwagala ꞌidi debapaꞌala weyahina, ma loheyaina ꞌihegwaeya, “Nimau ꞌuyasi,” ma nimanaina ꞌiyasi hedumwaluya ma ꞌibwebweꞌana. \p \v 6 Coinega Palisiyao maꞌidi gamwasowala silatuwa, ma Helodi ꞌina boda mahetediyao siloiloina togidega Yesu siloheꞌamasi ꞌese. \s1 Boda Galili holaina \p \v 7 Yesu ꞌiꞌebesinediya maꞌana tomuliyaowedi sidobiya Galili holai, ma boda madouna simuliyeyama. \v 8 Bodaedi bewa Yesu ꞌina paihowao wasana sihesagoheya, ta Galiliyega ma Yudiyaega ma Yelusalemega ma Idumea tupwanega ma Yolidani hali tupwega ma wete ꞌasaedi Taiya ma Saidoni deidiyega siꞌetoꞌautama. \p \v 9-10 Weyahina Yesu tolohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya, eeta tolohalaowedi baibaiwadi siheheduidui, nuwanuwadi siꞌabitoho, ꞌoinega Yesu ꞌana tomuliyaowedi ꞌihegwaediya, “Waga weyahigu waꞌeweyama, ma ꞌeguma tomotaedi siheheduidui hedada, yagelu wagai.” \p \v 11 Ma taiyawedi tomota hiꞌahiꞌa ꞌoidiya siluhuwa, ma ꞌeguma Yesuina siꞌita sibeꞌu ma siꞌeno talutalubuꞌi matana ma sibwaubwau, sigwae, “Cowa Yehoba Natuna.” \v 12 Ma Yesu ꞌiloina paꞌalediya, ꞌigwae, “Sahena wabwaubwau ma wahehepwailegau ꞌabehega Taugu Yehoba Natuna.” \s1 Yesu ꞌana tomuliyao site tuwelo ꞌihesinuwediya \r (Madiu 10:1-4; Luke 6:12-16) \p \v 13 Muliyetega ꞌoyai ꞌihaneya, ma tupwadi ꞌana tomuliyaowedi ꞌihesinuwediya ma ꞌibwauwediya, sihanema ꞌoina. \v 14-15 Ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Comi wate tuwelo yahesinuwegomiya ma ꞌomi baꞌidagwao tamiyamiya, ma muliyetega yahewasaegomi ꞌasa tupwadi ꞌoidiya, ma waguguya ma waiwai ꞌoinega hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiya waulalatuhedi.” \p \v 16 Ma sanidi bewa: Saimoni, tauna ꞌibwauweya Pita. \v 17 Ma wete Yemesa ma tasina Yoni, taudi Sebedi natunao, ma Yesu ꞌibwauwediya Bowanage (ma Bowanage ꞌana nuwasabwalena ꞌabehega taudi tutu gide). \v 18 Ma wete Andulu ma Pilipi ma Batolomiu ma Madiu ma Tomasi, ma Yemesa ꞌina waliyesa, tauna Alipiyo natuna, ma Tadiyasi ma Saimoni ꞌina waliyesa, tauna toꞌalaꞌoheꞌohe madouna Isileli ꞌina miyawasi Loma weyahina. \v 19 Ma wete Yudasa Isakaliyota, tauna ꞌabwa Yesu ꞌitebae. \s1 Tomudulele weyahina \r (Madiu 12:22-32; Luke 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Yesu ꞌihila ꞌasai, ma boda madouna siꞌautama, ma geya sowasowahina Yesu maꞌana tomuliyaowedi siꞌaiyawasi eema siꞌai. \v 21 Ma ꞌina susuwao sihesagoheya ꞌabehega Yesu geya ꞌida ꞌaiyawasiya, ꞌoinega sinaowa ꞌabehega sitoeyama, sigwaegwae, “Ciheyauyaule pwaiya.” \p \v 22 Ma loina ꞌana toheꞌitao tupwadi Yelusalemega sidobima, ma Yesu ꞌina paihowa madouna siꞌiteya, ma sigwae, “Loheya bewa ꞌihetopaihowa weyahina welabana ꞌidi bada beno Tomudulele ꞌilemeleme, ma tauna ꞌina waiwaiyega welabanao ꞌipaꞌipaꞌidi.” \p \v 23 Coinega Yesu loheloheyaowedi ꞌibwauwedima ma gwae hegehegediyega ꞌiheꞌita ꞌoidiya, ꞌigwae, “Toꞌaha weyahina Tomudulele ꞌabehega tauna ꞌiyanao ꞌipaꞌidi?” \v 24 Ma wete ꞌigwaeya, “Ceguma ꞌaigeda ꞌebeloina ꞌoina loheloheya siwatahidi ma siboi siloꞌaleha hiladi, ꞌabwa ꞌebeloinaina ꞌiweꞌa ma ꞌibeꞌu. \v 25 Wete ꞌeguma susu ꞌaigeda ma siwatahi ma siboi siloꞌaleha hiladi, ꞌidi miya ꞌigala. \v 26 Tomudulele wete gide, ꞌeguma maꞌiyanao siboi siloloꞌaleha hiladi, ꞌabwa ꞌina ꞌebeloinaina ꞌibeꞌu, ma ꞌigumwala hataya. \p \v 27 “Cebeꞌita ꞌaigeda wete loheya waiwaina, beno Tomudulele ꞌina hada: Geya sowasowahina ꞌaigeda taiya ꞌiluhu tohewaiwaiina ꞌina hada ma ꞌina tobwatobwa ꞌiꞌewadi, ma hesi ꞌeguma ꞌaigeda loheya gulaha ꞌoinega tohewaiwaiina nimana ma ꞌahena ꞌipai nugetedi, ee ꞌabwa ꞌiluhu ꞌina hada, ma tobwatobwa ꞌiꞌewadi. \p \v 28 “Coinega bewa yahegwae bwaibwainigomi ꞌabehega tomota ꞌidi puiyao ma ꞌidi gwae galagala mabwaiyana Yehoba ꞌida nuwasamudi, \v 29 ma hesi ꞌaigeda tuwa geya, beno ꞌeguma taiya Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌahwa galagalae, Yehoba nata geya ꞌinuwanuwasam, ma bewa mumuga galanaina ꞌoina ꞌimiya hataya.” \p \v 30 Bewa gide Yesu ꞌigwae ꞌesa weyahina sigwaegwae ꞌabehega tauna ꞌoina hiꞌahiꞌa ꞌiluhuwa. \s1 Yesu sinana ma tasinao ꞌoina sinaowa \r (Madiu 12:46-50; Luke 8:19-21) \p \v 31 Eema Yesu sinana ma tasinao silatuwa ma ꞌatamana sitoholowa, ma gwaemo sihewasaeya Yesu ꞌoina ma ꞌabehega ꞌihapwesa ꞌoidiya. \v 32 Ma tomotaedi Yesu deina simiyatoiya, ma sihegwaeya, “Bada, sinau ma tasimwao waꞌita latu ꞌatamana, nuwanuwadi ꞌowa.” \p \v 33 Yesu ꞌihegwae hilediya, “Taiya sinagu? Ma taiyawedi tasigwao?” \v 34 Ma ꞌana tomuliyaowedi deina simiyatoiya ꞌiꞌeꞌebubudi, ma ꞌigwaeya, “Waꞌita bewa taudi sinagu ma tasigwao. \v 35 Taiya ꞌowa ꞌeguma Yehoba ꞌina nuwatuhuina ꞌumulimuliya, ꞌowa beno tasigu bo nuhugu, nuwana sinagu.” \c 4 \s1 Gwae hegehegedi tosaweyana weyahina \r (Madiu 13:1-9; Luke 8:4-8) \p \v 1 Muliyetega wete Yesu ꞌihila hola Galili papalina sabi heꞌita, ma boda madou hedade siꞌetoꞌautama, ꞌoinega Yesu waga ꞌaigeda ꞌiꞌahaꞌahai holai ꞌoina ꞌigeluwa, ꞌimiyatoiya, ma boda madouna sitoholowa ꞌoyaꞌoya. \p \v 2 Ma Yesu gwae hegehegedi baibaiwana ꞌoidiyega ꞌiheꞌita ꞌoidiya, ꞌigwaeya, \v 3 “Wahesagoha: Tobegula ꞌaigeda ꞌina tanoha ꞌinaowa ma witi patuna ꞌisaweyanediya, \v 4 ma tupwana patu ꞌedai sibeꞌuwa, ma bwasumo siꞌitediya, ta sitowa dobiya ma siꞌaidiya. \v 5 Ma tupwana patu baleꞌu lodaꞌudaꞌuleina ꞌoina sibeꞌuwa ma sibwala mwayamwayauwa, weyahina baleꞌuina ꞌiꞌiuna, \v 6 ꞌoinega hala ꞌiꞌalasidiya ma siwelaiya, weyahina geya baleꞌu gogaina siloba. \v 7 Ma tupwadi patu talitali ꞌoidiya sibeꞌuwa ma sibwala hebwehebweliya, ma geya sowasowahina ma patuwedi sihuwa, weyahina talitali ꞌihewaiwaiya ta ꞌisahila heꞌamasidiya. \v 8 Ma hesi tupwana patu baleꞌu bwebweꞌana ꞌoina sibeꞌuwa, ma sibwalama sihemadouwa ma sihuwa, ma tupwana patuwedi huwaidi ꞌadi baibaiwa teti, ma tupwadi sikisiti, ma wete tupwadi handeledi. \p \v 9 “Ceguma matenami, gwae bewa wahesagohe.” \s1 Toꞌaha weyahina gwae hegehegedi \p \v 10 Muliyetega boda sisawala ma Yesu ꞌiboinamo, ma tupwadi tomota ma ꞌana tomuliyao site tuwelowedi baꞌidadiyao sinaoma, ma Yesu ꞌoina sihesilala, sigwaeya, “Cino gwae hegehegedi toꞌaha ꞌana nuwasabwalena?” \p \v 11-12 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Comi moisa Yehoba ꞌoimiya ꞌitagwala ma ꞌina loina huhuna ꞌana tosanapuwao, ma hesi tomota baibaiwadi nuwadi ꞌiꞌelopota ma gwae hegehegedimo sihehesagohe, ma ꞌana nuwasabwalena ꞌabwa geya sisanapu, ma wete ꞌana sanapu siꞌebeꞌebese ma geyaꞌabwa silobaloba. Coinega wete geyaꞌabwa ꞌidi puiyao ꞌoidiyega sinuwanuwabui ma geyaꞌabwa Yehoba ꞌinuwanuwa samudi.” \s1 Tosaweyana ꞌana lihasa \r (Madiu 13:18-23; Luke 8:11-15) \p \v 13 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Togidega, ꞌigu gwae hegehegediyedi ꞌadi sanapu geya ꞌoimiya, ꞌawa? Ma togidega tupwadi gwae hegehegedi bewa gide wada sanapu ꞌesedi? \v 14 Tobegulaina Yehoba ꞌina gwae gide patu ꞌisaweyaneya. \v 15 Tupwadi patuwedi sibeꞌuwa ꞌedai, gide tomotaedi Yehoba ꞌina gwae sihesagoheya, ma Seitani ꞌinaoma eema gwaeina ꞌoidiyega ꞌiꞌewa yahulediya. \p \v 16 “Wete gide patuwedi baleꞌu lodaꞌudaꞌuleina ꞌoidiya sibeꞌuwa, ꞌadi sanapu ꞌabehega ꞌeguma tomotaedi Yehoba ꞌina gwae sihesagoheya ma maꞌidi yaliyaya sitagwala, \v 17 ma hesi geya walowalodi paꞌalidi ꞌilagudi, ꞌoinega sauga ꞌiꞌiuna tuwa simiyamiya, ma ꞌabwa to sauga ꞌoina Yehoba ꞌina gwae ꞌana hemisa weyahina mwau nuwana ꞌaleha siloba, beno ꞌoina sibeꞌu mwayamwayau. \p \v 18 “Ma patuwedi taudi talitali ꞌoidiya sibeꞌuwa ꞌadi sanapu ꞌabehega tomotaedi taudi Yehoba ꞌina gwae sihesagoheya, \v 19 ma hesi ꞌidi nuwatuhu baleꞌu ma wasawasa weyahidi, ꞌoidiyega Yehoba ꞌina gwae siloheꞌamasiya, ma geya sowasowahina huwaidi silagu. \p \v 20 “Ma ꞌane patuwedi baleꞌu bwebweꞌana ꞌoina sibeꞌuwa, ꞌana nuwasabwalena ꞌabehega tomotaedi taudi maꞌidi tagwala moisa Yehoba ꞌina gwae sihesagoheya, ꞌoinega huwaidi bwebweꞌadi ma baibaiwadi ꞌilagudiya. Tupwadi huwaidiyao teti, ma tupwadi sikisiti, ma tupwadi handeledi.” \s1 Gwae hegehegedi mayale weyahina \r (Luke 8:16-18) \p \v 21 Ma Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Geyaꞌabwa mayale ꞌasiꞌasilalaina taꞌahusam walata nuwana sita ꞌoidiya, ma hesi ꞌatamana talagu ma ꞌiꞌasilala, \v 22 ma ꞌoinega toꞌaha ꞌatemiya wadahwediya ꞌabwa ꞌasilalaina ꞌiꞌabihe latuhedi ma taꞌitadi. \v 23 Ceguma matenami, gwae bewa wahesagohedi.” \p \v 24 Ma wete ꞌihegwaediya, “Wanuwatuhuyahi ma gwae wahesagohe bwaibwaini, weyahina toꞌaha ꞌomi ꞌimi ꞌebwaya, wete gide maisa waꞌewa, ma hesi ma ꞌana loheposeyana. \v 25 Weyahina ꞌeguma taiya Yehoba ꞌina tobwatobwa ꞌoina ꞌimiyamiya, tobwatobwaina ꞌiloheposeyane. Ma ꞌeguma taiya geya Yehoba ꞌina tobwatobwa ꞌoina, eema toꞌaha bwebweꞌana ꞌoina ꞌimiyamiya Yehoba ꞌabwa ꞌoinega ꞌiꞌewa yahuledi.” \s1 Gwae hegehegedi hewana weyahina \p \v 26 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Yehoba ꞌina loina tomota ꞌoidiya gidemusa hewana loheya ꞌina tanoha ꞌidauniya, \v 27 ma loheyaina ꞌiꞌenowa ma ꞌitoholo sabwelo ma nihuwana, ma hewanaina sibwalabwala ma sipilipili, ma hesi ꞌidi bwalaina ꞌana lamu geya ꞌida sanapuya. \v 28 Weyahina baleꞌu ꞌiloiloina ꞌidi bwala ma ꞌidi huwa weyahina. \v 29 Ma muliyetega ꞌabwa huwaina ꞌimatuha, ꞌoinega toni tanohaina ꞌiheꞌale ꞌetahi.” \s1 Gwae hegehegedi patu ꞌiꞌiuna weyahina \p \v 30 Yesu wete ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Togidega Yehoba ꞌina hetoloina ꞌana gwae hegehegedi yaꞌabi heꞌasilala ꞌese ꞌoimiya? \v 31 Nuwana gide ꞌaigeda ꞌaiwe patuna, ꞌoina yagwaebala, beno seyala,* weyahina seyala patuna ꞌiꞌiuna, \v 32 ma ꞌeguma taꞌuma ma ꞌibwala ma ꞌiheꞌaiwe ma lahanao madoudi ꞌilagudi, ma laganaowedi logulogudi ꞌoidiya bwasumowao ꞌidi nehwa siꞌabidi.” \s1 Yesu ꞌina gwae hegehegedi baibaiwana \r (Madiu 13:34-35) \p \v 33 Yesu ꞌina guguya ꞌoina gwae hegehegedi baibaiwadi wete ꞌoidiyega ꞌiheheꞌita. Ceguma tomota ꞌoidiya ꞌimeyameyahana, ma sida sanapu. \v 34 Weyahina tauna sauga baibaiwana gwae hegehegediyega ꞌilologuguya boda ꞌoidiya, ma ꞌana tomuliyaomo ꞌoidiya gwae hegehegediyedi ꞌilihalihasidi. \s1 Yesu yaumai ma dibana ꞌiloinaediya \r (Madiu 8:23-27; Luke 8:22-25) \p \v 35 Lahilahiya Yesu ꞌina heꞌita wagai ꞌilosalohiya, ta ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, “Wagelu ma tahabala hali tupwa.” \p \v 36 Eeta sigeluwa ma sihabala ma boda holai siꞌebesinediya, ma tupwadi wete wagaina simulimuliye. \v 37 Ma wediliya madouna silobeya, ta dibana wagai ꞌisiwasiwa taona ma ꞌiꞌiuna sidamana. \v 38 Ma Yesu waga gwahuna ꞌana ꞌulide ꞌilaguya ma ꞌiꞌeno sineya, ma ꞌana tomuliyao silohanohanoya ma sigwaeya, “Bada, ꞌutoholo ma ꞌulememai; ꞌiꞌiuna ꞌaꞌamasa.” \p \v 39 Ma Yesu ꞌitoholowa, ta yaumai ma dibana ꞌiloinaediya, ꞌigwae, “Tuwa! Cuꞌemutugo ma ꞌudaumwala.” Coinega yaumai ꞌilolaguwa ma hola mabwaiyana ꞌidaumwala. \v 40 Ma ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Toꞌaha weyahina waꞌateyohowa? Togidega ta geya ꞌimi hemisamo?” \p \v 41 Ma nuwadi ꞌihepwanopwanowa ma siꞌateyohowa, ma siboidimo ꞌoidiya sigwaeya, “Loheya toꞌatoꞌaha bewa, yaumai ma dibana ꞌenana simuliyeya?” \c 5 \s1 Yesu hiꞌahiꞌa ꞌipaꞌidiya ma sihapwesa \r (Madiu 8:28-34; Luke 8:26-39) \p \v 1 Eema sihabala ma siluhuwa meGelasine ꞌidi gadowa. \v 2 Siluhuwa ma Yesu ꞌisuluwa dabala ma loheya ꞌaigeda ꞌilobeya hiꞌahiꞌa* ꞌoina, ꞌina ꞌebemiyaina beno duluha, ꞌoinega ꞌilatuma, \v 3-4 ma duluhaina beno tomota ꞌadi galiha. Ma loheya bewa mwalo tomota sitohoya ma ꞌabehega sipai gulahega (beno seni ꞌoinega), ma geya sowasowahidi, weyahina gulahaedi sauga baibaiwana ꞌiupaupadi nimanega ma ꞌahenega. Geya ꞌeta sawasawahina ma ꞌiꞌabiyahi, eeta ꞌidena sinediya ma ꞌitauya pwatula. \v 5 Nihuwana ma sabwelo mabwaiyana ꞌoidiya galiha ma ꞌoyai ꞌiꞌasoꞌasona, ma taunamo daꞌuleyega ꞌihunuhunu hila. \p \v 6 Ma loheyainaina Yesu bwagebwagega ꞌiꞌiteyama, ma ꞌipilima ta Yesu matana ꞌiꞌetuluha. \v 7 Cabwa tuwa ꞌiꞌasoꞌasona ma ꞌigwae, “Yesu yo, ꞌowa Yehoba tohewaiwai hedada Natuna, toꞌaha ꞌabehega ꞌutohotoho ma ꞌupaihowa ꞌoiguwa? Yaꞌahwanoi ꞌoiuwa Yehoba saninega sahena ꞌuꞌabiꞌabi hemuyemuyegau.” \p \v 8 Gwae bewa ꞌigwaeneya weyahina Yesu ꞌihegwae pwaiya, ꞌigwaeya, “Hiꞌahiꞌa, loheya bewa ꞌoinega ꞌulatu.” \v 9 Ma Yesu wete ꞌihesilala ꞌigwae, “Togidega saniu?” Ma tauna ꞌigwaeya, “Sanigu Baibaiwa Hedada, weyahina mabodaima loheya bewa ꞌalona ꞌamiyamiya.” \v 10 Ma ꞌiꞌahwaꞌahwanoi ꞌoheꞌohe Yesu ꞌoina, ꞌigwaeya, “Sahena ꞌasa bewa ꞌoinega ꞌuulaula latuhemai. \v 11-12 Ma hesi ꞌuhewasaemai ma ꞌaluhu bawe bodaidi nage siduladula ꞌoyai.” \p \v 13 Yesu ꞌitagwalediya ma hiꞌahiꞌaedi loheyaina ꞌoinega silatuwa ma siluhuwa bawe ꞌoidiya, eeta baweyedi sihebuwa ma mabwaiyadi sipili butubutuwa, ma ꞌadeꞌadewala siꞌeloula holai ma sidamana. Baweyedi ꞌadi baibaiwa gide tutausani. \p \v 14 Coinega bawe ꞌadi toꞌitayahinao ꞌidi matautega sidena ma silatuwa ꞌasai, ma ginauledi siꞌitediya mabwaiyana sihewasaediya ꞌasa madouna ma ꞌasa ꞌiꞌiudi tomotaedi ꞌoidiya. Coinega toniꞌasa sinaoma ma ꞌabehega siboimo matadiyega siꞌita togidega ta ꞌilatuwa. \p \v 15 Coinega Yesu ꞌoina sinaoma, ma loheyaina siꞌiteya, mwalo hiꞌahiꞌa ꞌalona simiyamiya, debana ꞌidumwaluwa ma ꞌaleꞌo ꞌiꞌoteya ta ꞌimiyamiya. Nage ꞌoina mabwaiyadi siꞌateyohowa. \p \v 16 Coinega tohalewasaedi tomota ꞌoidiya siheꞌoteꞌoteteleya togidega loheyaina ꞌibwebweꞌana ꞌesa ma bawe togidega sihesilae ꞌesa. \v 17 Nage ꞌoina toniꞌasa sihegaina ma Yesu silososomane ma ꞌabehega ꞌidi tupwa ꞌiꞌebesine. \v 18 Coinega Yesu wagai ꞌidobidobi sabi gelu, ma loheyaina nige ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya Yesu ꞌoina ꞌiꞌahwanoiya, ꞌigwae, “Bada, sawasawahina yamuliyego?” \v 19 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Geya sawasawahina, ma hesi ꞌuhila ma ꞌutau ꞌino susuwao ꞌoidiya ꞌuheꞌoteꞌotetele Yehoba ꞌina ꞌatemuyemuyega ꞌiꞌabihe bwebweꞌanegowa, eema sihesagohe.” \p \v 20 Coinega loheyaina ꞌitauya ꞌebeloina Dikapoli ꞌasaina nima ꞌeluꞌeluwa ꞌoidiya, ma Yesu ꞌina paihowao waiwaidi weyahidi ꞌiheꞌoteꞌotetela, ma tomota mabwaiyadi sihesagoheya, ta nuwadi ꞌihepwanopwanowa. \s1 Yesu wahiwahine ꞌeluwa ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \r (Madiu 9:18-26; Luke 8:40-56) \p \v 21 Yesu maꞌana tomuliyao sihabala hila, ma boda madouna siꞌautama gadowaina ꞌoina. \v 22 Eema loheya ꞌaigeda sanina Yailo, loheyaina tauna hada tapwalolo ꞌana toꞌitayahina, ꞌinaoma ma Yesu ꞌilobeya, ma matana ꞌituluha, \v 23 ma ꞌiꞌahwanoi waiwai, ꞌigwaeya, “Bada, natugu mewahinena ꞌana lohala ꞌimwau hedada. Tauna gwamasine tuwa. Nuwanuwagu ꞌunaoma ꞌuꞌabitoho ma ꞌibwebweꞌana, ma sahena ꞌiꞌamaꞌamasa.” \p \v 24 Eeta Yesu baꞌidana sinaonao, ma boda madouna sihehemulitabubu ma siheheduidui ꞌedai. \v 25 Bodaedi ꞌalodiya wahine ꞌaigeda baꞌidadiu maꞌana lohala. Lohalaina beno bweyahina ꞌidaudau bolime tuwelo, ta ꞌabwa tuwa ꞌidaudau. \v 26 Mwalo toꞌoba baibaiwadi ꞌoidiya ꞌina mane mabwaiyana ꞌilohegumwaliya, ma hesi ꞌidi paihowaina ꞌoina geya ꞌida bwebweꞌana tohona, ma hesi ꞌana lohalaina ꞌimadomadou. \p \v 27-28 Wahineina Yesu ꞌihemuli tabubuweya weyahina mwalo wasana ꞌihesagoheya, ma ꞌatena ꞌinuwanuwatuhu, ꞌigwaeya, “Ceguma tuwa Yesu ꞌana ꞌaleꞌomo yaꞌabitoho beno nata yabwebweꞌana.” \v 29 Coinega ꞌinaowa deina ma ꞌana ꞌaleꞌoina ꞌiꞌabitohoya, ma bweyahina ꞌina dau ꞌilolagu mwayamwayauwa, ma ꞌiboi ꞌana ꞌamna ꞌilotohoya ꞌabehega ꞌibwebweꞌana pwaiya. \p \v 30 Ta Yesu ꞌilotohoya ꞌabehega waiwai ꞌoinega ꞌilatuwa, ma ꞌiꞌita lohihila, ma boda ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Taiya ꞌagu ꞌaleꞌo ꞌiꞌabitohoya?” \p \v 31 Eeta ꞌana tomuliyaowedi sihegwaeya, “Bada, boꞌi ꞌuꞌita pwaiya boda simiya sakowasiyegowa, ma siheheduidui, ma toꞌaha weyahina ꞌuhesilala taiya ꞌiꞌabi tohogowa?” \p \v 32 Ma Yesu ꞌiloꞌita dadana ma ꞌabehega ꞌiꞌita taiya ꞌina waiwai ꞌoina ꞌihabala. \v 33 Ma wahineina ꞌiboi ꞌilotohoya nage ꞌoina bwebweꞌana ꞌilobeya, ma ꞌinaoma maꞌina dedela ma wete maꞌina ꞌateyoho, eeta ꞌibeꞌuwa ma ꞌiꞌeno talutalubuꞌiya Yesu matana, ꞌihepwaila bwaibwaina ꞌabehega tauna ꞌipaihoweya. \p \v 34 Eeta Yesu ꞌigwaeya, “Natugu, ꞌino hemisega ta ꞌubwebweꞌana. Cutoholo maꞌino yaliyaya ꞌutau. Cino lohalao mabwaiyana sigumwala pwaiya.” \p \v 35 Saugaina ꞌoina Yesu ꞌigwaegwae wahineina ꞌoina, ma tupwadi loheloheya wasa siꞌeweyama Yailo ꞌina hadega, sigwaeya, “Natuu yawasina ꞌigumwala, ma sahena wete toheꞌitaina ꞌina sauga ꞌuꞌabiꞌabiyahi.” \p \v 36 Ma Yesu wete wasaina ꞌihesagoheya, ta Yailo ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Sahena ꞌuꞌateꞌateyoho, ma hesi ꞌuhemisegau.” \v 37 Coinega Yesu boda madouna ꞌiꞌausidiya ma sahena simulimuliye, ma hesi ꞌana tomuliyao sitetoi baꞌidanao, beno Pita ma Yemesa ma tasina tauna Yoni, \v 38 sinaonao ta Yailo ꞌina hada silatuwa, ma wui ma dou madouna sihesagoheya. \v 39 Ta Yesu ꞌiluhuwa ma ꞌihegwaediya, “Toꞌaha weyahina wawuiwui ma wadoudou? Gwama bewa geya ꞌiꞌamasa, tuwa ꞌiꞌenoꞌeno.” Ma sihenamaeya. \v 40 Sihehenama, eeta Yesu ꞌipaꞌidiya ta silatuwa ꞌatamana, ma gwama tamana ma sinana maꞌana tomuliyao sitetoiyedi Yesu baꞌidanao siluhuwa gwamaina ꞌina ꞌebeꞌenowa. \v 41 Ma gwamaina nimana Yesu ꞌiꞌabiya ma ꞌigwaeya, “Talita kumi.” Ma ꞌana bui, “Gwamasine ꞌutoholoma.” \p \v 42 Nage ꞌoina ꞌitoholo mwayamwayauwa ma ꞌiyawala, weyahina ꞌana bolime tuwelo ꞌilobeya. Tamana ma sinana nuwadi ꞌihepwanopwanowa moisa. \v 43 Ma Yesu ꞌiꞌausidiya, ꞌigwae, “Sahena taiya ꞌeta ꞌoina wahehepwaila ꞌigu paihowa bewa weyahina, ma hesi gwama ꞌana waꞌebwae ma ꞌiꞌai.” \c 6 \s1 MeNasaleta Yesu siguipaileya \r (Madiu 13:53-58; Luke 4:16-30) \p \v 1 Yesu maꞌana tomuliyao ꞌasa nage siꞌebesineya ma sihilama ꞌina ꞌasa. \v 2 Ma Sabatiya ꞌidi hada tapwalolo ꞌoina ꞌiluhuwa ꞌiheheꞌita, ma tomota sihesagoheya, ta mabwaiyadi nuwadi ꞌihepwanopwanowa ꞌina sanapu ma ꞌina paihowa weyahidi, ma sigwaeya, “Loheya bewa toꞌehega ꞌina sonoga ꞌilobeya? Ma wete paihowaedi waiwaidi nimanega ꞌipaihowediya ma toꞌehega waiwaiina ꞌilobeya?” \v 3 Ma sigwaeya, “Loheya bewa toꞌabi hada tuwa. Ma sinana Meli, ma tasinao Yemesa ta Yosese ta Yudasa ta Saimoni, ta wete nuhunao baꞌidadao tamiyamiya, ꞌawa?” Coinega Yesu silogwahateya. \p \v 4 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Palopitao siheꞌasisiyanedi hali ꞌasa ꞌoidiya, ma taudi ꞌidi ꞌasa geya. Weyahina tuwa taudi ꞌidi bodao, wete ꞌidi susuwao, silologwahatedi.” \v 5-6 Coinega Yesu nuwana ꞌihepwanopwanowa weyahina tomotaedi geya sihemise, eeta geya sawasawahina ma paihowa waiwaidi ꞌebwa ꞌipaihowadi. Beno tuwa tolohalao tupwadi ꞌiꞌabi tohodiya ma sibwebweꞌana. \s1 Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihetunediya sabi paihowa \r (Madiu 10:1, 5-15; Luke 9:1-6) \p Coinega Yesu ꞌisakowasiya ꞌasa ꞌoidiya, ꞌiheheꞌita. \v 7 Ma ꞌana tomuliyao site tuwelo ꞌibwauwediya, ma ꞌiloinaediya ma ꞌabehega ꞌeluwa ꞌeluwa sisakowasi ꞌasa ꞌoidiya, ma wete loina ma waiwai ꞌiꞌebwaediya ma ꞌoinega sawasawahidi hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega siula latuhedi, \v 8 ta ꞌina guguya ꞌoina ꞌiloinaediya, ꞌigwae, “Geyaꞌabwa ꞌeta toꞌaha waꞌewaꞌewa. Sahena ꞌeꞌahai nuwana peha bo mane. Beno tuwa ꞌimi guna nimamiya, \v 9 ma ꞌami butu waꞌotedi, ma hesi sahena ꞌwama ꞌeluwa waꞌoteꞌotedi.” \p \v 10 Ma wete ꞌihegwaediya, “Ceguma to hada ꞌoina sibwauwegomiya ma ꞌoina waluhuluhu, hadaina ꞌoina wahehada ma ꞌana siga tupwaina waꞌebesine. \v 11 Ma hesi ꞌeguma ꞌasa tupwadi ꞌoidiya walatu ma tomotaedi geya sibwauwegomi ma wete geya ꞌimi loguguya sihesagohe, ꞌasaedi ꞌahemi gawalana ꞌoina walohutuhutu yahule ma waꞌebesine, ma ꞌoinega waheꞌitadi ꞌabehega nata mwau ꞌoidiya ꞌilatu.” \p \v 12 Coinega ꞌana tomuliyaowedi sisakowasiya ꞌasa mabwaiyana ꞌoidiya, siguguya ma ꞌabehega tomota mumugadi galana silogwahatedi ma sinuwabui, \v 13 ta hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega siula latuhedi ta tolohalao mabwaiyadi wete siheholoidi ma sibwebweꞌana. \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌina ꞌamasa \r (Madiu 14:1-12; Luke 9:7-9) \p \v 14 Coinega Yesu wasana tomota sihewasa dadaneya ꞌasa mabwaiyana ꞌoidiya, ma Kini Helodi ꞌihesagoheya. Weyahina tupwana tomota sigwaegwae ꞌabehega, “Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌamasega ꞌitoholo hila, ma maꞌina waiwai madouna ꞌipaipaihowa.” \v 15 Ma tupwadi sigwae ꞌabehega, “Tauna tuwa Ilaitiya.” Ma wete tupwadi sigwae, “Tauna palopita ꞌaigeda gide palopitaowedi nugenugetaidi.” \p \v 16 Helodi wete wasana ꞌihesagoheya ma ꞌigwae, “Nuwana tauna Yoni toꞌabihebabitaiso. Mwalo yaloheꞌamasiya, ma nuwana ꞌitoholohila.” \v 17 Weyahina mwalo Helodi Yoni ꞌiꞌabiyahiya ma deliya ꞌipaiya, ma Yoni ꞌana ꞌabiyahina lamuna beno wahine ꞌaigeda sanina Helodiyasa, beno Helodi tasina Pilipi mwanena ma Helodi ꞌiꞌeweya, ta baꞌidana sihaiya. \v 18 Eema Yoni Helodi ꞌihegwaeya ꞌabehega, “Nage geya mumuga bwebweꞌana,” weyahina tasina mwanena ma ꞌihaiya. \p \v 19 Ma Yoni ꞌina guguyaina weyahina wahineina ꞌinuwagala ma nuwanuwana Yoni ꞌida loheꞌamasi, ma hesi geya sawasawahina, \v 20 weyahina Helodi ꞌinuwahiya ꞌabehega Yoniina tauna loheya dumwadumwaluna Yehoba ꞌina topaihowa ꞌaigeda, ꞌoinega Helodi Yoni ꞌiheꞌasisiyeya, ma sauga baibaiwana Helodi nuwanuwana ma Yoni ꞌina gwae ꞌihesagohe, ma weyahina ꞌiꞌateyohowa. \p \v 21 Eeta Helodiina ꞌina sauga liꞌu ꞌana sabwelo ꞌilatuwa ma Helodiyasa ꞌedaꞌeda ꞌinuwalobeya Yoni ꞌana loheꞌamasa weyahina. Sabwelo liꞌu ꞌana ꞌebenuwa tuhuyahina ꞌeꞌahaina siꞌatububuya, ma tupwadi taumanao sitoedima ꞌaiina ꞌoina. Taumanaedi gabemani ꞌadi tohanugetao ma toloꞌaleha ꞌadi tohanugetao, ma wete tupwadi Galili ꞌasaina ꞌadi babadao. \p \v 22 Saugaina Helodiina ma ꞌana taumanao siꞌaiꞌai, Helodiyasa natuna mewahinena ꞌiluhuma matadiya ma selowega ꞌiꞌabihe yaliyayediya. Eeta Helodi gumalaulauina ꞌoina ꞌigwae helauwa ꞌigwae, “Ceguma toꞌaha ꞌino hesinuwa ma ꞌoiguwa ꞌuꞌahwanoi, yatagwala ꞌoiuwa.” \v 23 Ma wete ꞌibwauhaneya tamada, ꞌigwaeya, “Moisa tuwa yagwae hemisa, toꞌaha nuwanuwau yaꞌebwaego, ꞌeguma ꞌuꞌahwanoi ꞌigu ꞌebeloina weyahina yawatahi, ma tupwana yaꞌebwaego.” \p \v 24 Coinega gumalaulauina ꞌihapwesa, ma ꞌitauya sinana ꞌoina, ꞌihesilala, ꞌigwae, “Sinagu toꞌaha ꞌino nuwatuhu ma kini ꞌoina yaꞌahwanoiye?” Ma sinana ꞌigwaeya, “Kini ꞌuhegwae, ꞌugwae, ‘Nuwanuwagu Yoni toꞌabihebabitaiso mwaguna.’” \p \v 25 Eeta gumalaulauina ꞌilomwayamwayauwa, ma ꞌihila kina ꞌoina, ꞌigwaeya, “Nuwanuwagu sauga bewa Yoni toꞌabihebabitaiso mwaguna gaeba ꞌoina ꞌudoꞌo, ma ꞌuꞌebwaegau.” \p \v 26 Helodi ꞌinuwagala, ma geya sawasawahina ma ꞌiguipaila, weyahina ꞌibwauhaneya tamada taumanaowedi wete matadiya, \v 27 eeta deli ꞌana toꞌitayahi ꞌaigeda ꞌiloinaeya ꞌabehega ꞌitauya ma Yoni mwaguna ꞌiꞌupweyama. Ta ꞌoinega toꞌita yahinina deliya ꞌitauya ma Yoni ꞌaniꞌona ꞌiꞌupweya, \v 28 ta mwaguna gaeba ꞌidoꞌoya ta ꞌiꞌeweyama gumalaulauina ꞌiꞌebwaeya, ma tauna ꞌiꞌahaliya, ꞌitauyeya sinana ꞌoina. \p \v 29 Ma Yoni ꞌana tomuliyao ꞌina ꞌamasa wasana sihesagoheya, ma sinaoma ma Yoni wahina siꞌeweya ma sigaliheya. \s1 Yesu boda ꞌiheꞌaidiya \r (Madiu 14:13-21; Luke 9:10-17; Yoni 6:1-14) \p \v 30 Ma Yesu ꞌina topaihowao site tuwelo sihilama ma Yesu ꞌoina ꞌidi paihowa ma ꞌidi heꞌita mabwaiyana sihepwailediya. \p \v 31 Ma tomota baibaiwadi sinaonaoma ma sihilahila, ta ꞌoinega geya sawasawahina ma Yesu ꞌana tomuliyao siꞌaiyawasi ma siꞌai, ꞌoinega ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tupwa bewa taꞌebesine ma tatauya yoho ꞌawawa, ma nobwa tupwana waꞌaiyawasi.” \v 32 Eeta siboidimo wagai sigeluwa, ma sihabala ꞌaigeda tupwaina ꞌoina, beno yoho ꞌawawa. \p \v 33 Ma bodaedi Yesu maꞌana tomuliyaowedi ꞌidi geluina siꞌiteya, ma sisanapuya tupwaina ꞌoina sitautauya, ꞌoinega taudi ma ꞌasa mabwaiyadi ꞌadi tomiyao wete mahetediyao ꞌedega sipilipili, ma silatu nugeta tupwainaina ꞌoina. \p \v 34 Cabwa muliyetega waga ꞌiluhuwa ma Yesu ꞌisuluwa dabala, ma boda madouna nenegwala ꞌiꞌitediya ma ꞌiꞌate muyamuyaediya, weyahina taudi gide sipiyao geya ꞌadi toꞌitayahinamo, ꞌoinega ꞌiheꞌaleya ma sanapu baibaiwana ꞌiheꞌitaeya ꞌoidiya. \p \v 35 Ma lahilahiya ꞌana tomuliyaowedi sinaoma, ma Yesu ꞌoina sigwaeya, “Bada, tupwa bewa yoho ꞌawawa ma sinala ꞌisopusopu, \v 36 ꞌoinega bodaedi bewa ꞌuhesumanedi, ma sitauya, ma ꞌadi sigimwane ꞌasai ma hada deidiya ꞌoidiya.” \p \v 37 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Ma togidega? Comi geya sowana waheꞌaidi, ꞌawa?” \p Ma ꞌana tomuliyao sigwaeya, “Bada, geya sawasawahina, weyahina mabwaiyadi ꞌadi ꞌana maisa gide tausani kina.” \p \v 38 Ta Yesu ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Hisa beledi ꞌoimiya. Watauya waꞌebesa.” Sitauya ma silobeya, ma Yesu sihegwaeya, sigwae, “Beledi nima ma silahana ꞌeluwa ꞌalobediya.” \p \v 39 Coinega boda ꞌiloinediya ma mabwaiyadi simiyatoiya boda ma boda pwatula ꞌoina. \v 40 Ceeta siwatahidiya simiyatoiya, boda tupwadi handeledi, ma boda tupwadi pipiti. \p \v 41 Ma beledi nima ma silahana ꞌeluwaedi ꞌiꞌewediya, ma galewa ꞌiloꞌita haneya ma ꞌigwae helau ꞌeꞌahaiyedi weyahidi, ma muliyetega belediyedi ꞌihisidiya ma ꞌana tomuliyaowedi ꞌiꞌebwaediya, eeta siheguyaiyediya. Ma silahana ꞌeluwaedi wete gidemusa ꞌihisidiya ma ꞌiꞌebwaediya. \v 42 Coinega mabwaiyadi siꞌaiya ma simwausuwa. \p \v 43 Ma beledi ma silahana tupwatupwadi sidomwa ꞌautediya ma kodo tuwelo silohemahediya. \v 44 Toꞌaiyedi loheloheyamo sihasilidiya ꞌadi baibaiwa gide paibi tausani. \s1 Yesu hola debanega ꞌitautau \r (Madiu 14:22-23; Yoni 6:15-21) \p \v 45 Cigumwala ma ꞌana tomuliyaowedi ꞌiloinaediya ma wagai sigelu, ꞌigwaeya, “Wagelu ma wanugeta Bedeseida hali tupwa, ma taugu ꞌabwa boda yahetauidi ma sihila ꞌidi ꞌasa.” \v 46 Coinega sigeluwa ma Yesu boda ꞌihetauidiya, ma muliyetega ꞌihaneya ꞌoyai sabi ꞌahwanoi Yehoba ꞌoina. \p \v 47 Ciboi pwaiya ma ꞌana tomuliyaowedi niꞌu ꞌawawa siꞌadaꞌadau, ma tauna ꞌiboinamo ꞌoyaꞌoya, \v 48 ꞌiꞌitediya ꞌidi wose ꞌoinega wahidi ꞌisabulolowa, weyahina yaumai matadiyega ꞌitowatowama. Ma sauga ꞌiꞌiuna ma gona ꞌiꞌadale, eeta Yesu hola debanega ꞌitauya ma ꞌabehega deidiyega ꞌinao ma ꞌiꞌebesinedi. \p \v 49 Eeta ꞌana tomuliyaowedi Yesu siꞌiteya hola debanega ꞌinaonaoma, ma ꞌidi nuwatuhu ꞌabehega welabana, \v 50 ꞌoinega simatauta ma siwuiya. Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Sahena waꞌateꞌateyoho. Taugu tuwa, ꞌimi Badaina.” \v 51 Ma wagai ꞌigeluwa baꞌidanao ma yaumai ꞌigumwala. Ma nuwadi ꞌihepwanopwanowa madouna, \v 52 weyahina Yesu ꞌina waiwai lamuna geya sinuwa sabwalena. Ceguma saugenina tomota baibaiwadi ꞌadi beledi Yesu ꞌiheguyaiya ma lamuna sida sanapuya ma ꞌoinega nuwadi ꞌida sabwalena, ma hesi geya sida sanapuya, weyahina nuwadi ꞌiꞌelopota. \s1 Tolohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya tupwa Genesaleta ꞌoina \r (Madiu 14:34-36) \p \v 53 Coinega sihabala tupwa Genesaleta gadowaina ꞌoina, siluhuwa, ma ꞌidi waga nage ꞌoina silohoya. \v 54 Ma saugaina sisuluma toni ꞌasaedi Yesu siꞌinaneya, \v 55 ma ꞌoinega tomotaedi sihila ꞌasa mabwaiyana ꞌoidiya ma tolohalao siꞌewedima ꞌebeꞌeno ꞌoidiyega, ma Yesu ꞌoina sitauyediya, ꞌeguma sihesagohe to tupwa ꞌoina ꞌimiyamiya. \p \v 56 Ma Yesu ꞌisakowasi tupwa mabwaiyana ꞌoidiya, tupwana ꞌasa madouna ma ꞌasa ꞌiꞌiudi ma tanoha ꞌoidiya. Ma tomota baibaiwadi ꞌidi tolohalao siꞌewedima ꞌebe maketi ꞌoidiya siyamwayamwa, ma siꞌahwanoiyeya, sigwae, “Bada, sawasawahina ꞌima tolohalaowedi ꞌa ꞌaleꞌo papalina siꞌabitoho?” Eeta Yesu ꞌoidiya ꞌitagwala. Coinega taudi ꞌana ꞌaleꞌo siꞌabitohoya ta sibwebweꞌana. \c 7 \s1 MeYudiya tubudiyao mumugadi \r (Madiu 15:1-9) \p \v 1 Ta Palisiyao ma loina ꞌana toheꞌitao tupwadi wete baꞌidadiyao Yelusalemega sinaoma ma Yesu ꞌoina sihegogona, \v 2 ma tupwadi ꞌana tomuliyao siꞌita lobediya manima biꞌibiꞌidi siꞌaiꞌai, geya nimadi sideulidi. \p \v 3 Weyahina Palisiyao ma wete meYudiya mabwaiyadi mumugadi tubudiyaowega tuwa gide, nugeta nimadi sideuli bwaibwainidi ꞌabwa siꞌai. \v 4 Ma ꞌeguma ꞌebe gimwane ꞌoinega sinaoma nimadi sideuli nugete ꞌabwa siꞌai. Ma wete loina baibaiwana tubudiyao ꞌoidiyega gaeba ma biyo ma walata ꞌadi deula weyahina simulimuliye. \p \v 5 Coinega bewa Palisiyao ma loina ꞌana toheꞌitaowedi Yesu ꞌoina sihesilala, sigwae, “Toꞌaha weyahina ꞌa tomuliyaowedi tubudao ꞌidi loina geya siheꞌasisiyanedi, ma manima biꞌibiꞌidi siꞌai?” \p \v 6 Ma Yesu ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Comi toꞌeꞌaboꞌabo. Mwalona Aiseya palopita weyahimi ꞌigwae nugeta bwaibwaina, Yehoba ꞌina gwae ta sileleya bewa gide: \q1 Tomotaedi ꞌahwadiyega siheꞌasisiyanegau, \q1 ma hesi ꞌatediyega geya. \q1 \v 7 Ma wete ꞌoiguwa sitapwatapwalolo bwagabwaga, weyahina ꞌidi heꞌitao taugu geya ꞌoiguwega, ma hesi tomota tuwa ꞌidi nuwatuhuwega.” \p \v 8 Ma Yesu ꞌihegwaediya wete, ꞌigwae, “Mumugami galana! Yehoba ꞌina loina wadahweya ma hesi tubumiyao mumugadi wamulimuliyedi.” \p \v 9 Ma wete ꞌigwaeya, “Cabehega ꞌomi tosanapu moisa, ma hesi geya; weyahina Yehoba ꞌina loinao waguiguipailedi, ma hesi tubumiyao mumugadi waꞌabiꞌabi yahidi. \v 10 Mwalo Mosese Yehoba ꞌina loina moisa ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, ‘Tamau ma sinau ꞌuheꞌasisiyanedi.’ Ma wete, ‘Ceguma taiya tamana ma sinana ꞌiꞌahwa galagalaedi ꞌilobwaineya ma waloheꞌamasi.’ \v 11 Ma ꞌomi ꞌimi heꞌita ꞌaboꞌaboina wagwae, ‘Ceguma ꞌaigeda taiya tamana ma sinana ꞌihegwaedi, ꞌigwae, “Cigu tobwatobwao yatagwala pwaiyeya Yehoba ꞌoina ma heheꞌasisiyaina, ꞌoinega geya sawasawahina ma yalemegomi.” ’ \v 12 Bewa ꞌimi loinaina ꞌoinega loheya tamana ma sinana ꞌadi lema waꞌauꞌausi. \v 13 Tubumiyao ꞌidi loina bewa ꞌoinega, Yehoba ꞌina loina waheginaula bwagebwageya, ma ꞌimi heꞌitao baibaiwadi gide geya Mosese ꞌina loinao Yehoba ꞌoinega.” \s1 Tomota ꞌadi gihegala \r (Madiu 15:10-20) \p \v 14 Coinega boda ꞌibwau hiledima ma ꞌihegwaediya, “Cigu gwae bewa mabwaiyami wahesagohe, ma nuwami ꞌiꞌeloꞌasilala. \v 15 Geya ꞌeta toꞌaha taꞌai ma siꞌabiꞌabi hebiꞌigita, ma hesi ginauledi ꞌatedega silatulatu sawasawahidi ma siꞌabihe biꞌigita.” \v 16 (-) \p \v 17 Eeta Yesu maꞌana tomuliyao boda siꞌebesinediya ma hadai siluhuwa, eema ꞌana tomuliyaowedi sihesilaleya sigwae, “Sawasawahina ꞌino gwae hegehegediina ꞌulihasi ꞌoima?” \p \v 18 Eeta Yesu ꞌihegwaediya, “Nuwana ꞌomi wete nuwami geya ꞌiꞌeloꞌasilala, ꞌawa? Coinega geya wasanapu ꞌabehega toꞌaha taꞌaiꞌai ma ꞌiluhuluhu ꞌaloda geya wete ꞌida ꞌabihebiꞌigita, \v 19 weyahina geya ꞌateda ꞌiluhu, ma hesi gamwadamo ꞌoina ꞌiluhuwa ma muliyetega ꞌilatu mohomoho ꞌoina.” (Yesu ꞌina heꞌita bewa ꞌana sanapu ꞌabehega geya ꞌeta wete ꞌeꞌahai heheꞌasisina, ma hesi mabwaiyana taꞌai.) \p \v 20 Ma Yesu wete ꞌigwaeya, “Toꞌaha tomota ꞌatediyega silatulatu sawasawahina ma siꞌabihe galegita, \v 21 gidemusa nuwatuhu galana ma logwali, yagaha, loheꞌamasa, pui, \v 22 lomata tobwatobwa, gamwasowala, ꞌabo, ganawala, heꞌipiꞌipi, sinala, nuwahane, ma heyauyaule. \v 23 Bewa ginauledi galadi tomota ꞌalodiyega silatulatu ma sigihegihe biꞌidi.” \s1 Caigeda wahine ꞌina hemisa Yesu ꞌoina \r (Madiu 15:21-28) \p \v 24 Nage ꞌoina Yesu ꞌitoholowa ma ꞌitauya Taiya ma Saidoni tupwaidiina, ma ꞌaigeda hada ꞌoina ꞌiluhuwa, weyahina geya nuwana ma tomota sisanapu ꞌina latu weyahina, ma hesi geya sawasawahina ma ꞌiꞌedahwana, \v 25-26 weyahina ꞌaigeda wahine Yesu ꞌina latu wasana ꞌihesagoheya. Ma wahineina geya wahine Yudiya ma hesi tauna gwama Pinisiya, tupwa Siliya ꞌalonega, ma natuna mewahinena hiꞌahiꞌa ꞌiꞌabi hegaleya, eeta sinana ꞌinaoma ma Yesu ꞌahena ꞌituluha ma ꞌiꞌahwanoiya ma ꞌabehega hiꞌahiꞌa natuna ꞌoinega ꞌida paꞌi. \v 27 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Cilobwaineya ma sedaseda ꞌadiwa yaꞌebwaya nugetedi, ma geya sawasawahina ma sedaseda ꞌadiwa ꞌedewa yaꞌebwaedi.” \p \v 28 Ma wahine ꞌigwaeya, “Cehe moisa Bada, ma hesi ꞌedewa ꞌebeꞌai gabulena sedaseda ꞌadiwa mohomohona ꞌoinega siꞌaiꞌai.” \p \v 29 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Yauwedo! Beno gwae moisa. Coinega ꞌutoholo ma ꞌuhila ꞌino hada. Hiꞌahiꞌa natuu ꞌoinega ꞌilatuwa ma ꞌibwebweꞌana.” \v 30 Eeta wahineina ꞌitoholowa ma ꞌitauya ꞌina hada, ma natunaina ꞌilobeya ꞌina ꞌebeꞌeno ꞌoina ꞌibwebweꞌana pwaiya. \s1 Yesu totenatui ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \p \v 31 Ma Yesu Taiya ꞌiꞌebesineya, ta ꞌitauya Saidoni, ꞌoinega wete ꞌihataona Dikapoli tupwaina ꞌoidiya, ma ꞌihapwesama Galili holai. \v 32 Ma ꞌaigeda loheya siꞌeweyama Yesu ꞌoina, tauna tenatuituina ma wete guguguguina, ma Yesu siꞌahwanoiyeya ma ꞌabehega ꞌiꞌabitoho ma ꞌibwebweꞌana. \p \v 33 Ma Yesu loheyaina ꞌitoeya ma boda ꞌoidiyega sihawasiya siboidimo, ma Yesu nima matagigina ꞌoinega loheya tenana ꞌilagu luhuwediya, ma muliyetega ꞌiboi nimana ꞌiꞌesoheya ma loheya memenana ꞌiꞌabitohoya, \v 34 ꞌoinega Yesu ꞌiloꞌita hane galewa, ma ꞌatemuyemuyega ꞌigwaeya, “Epapata,” beno ꞌana bui “Culosabwalena.” \v 35 Eeta loheyaina tenana silosabwalena, ma wete memenana ꞌibwebweꞌana, ma sawasawahina ꞌigwae ma ꞌihesagoha dumwalu. \p \v 36 Ma Yesu tomota ꞌiꞌetobodediya ma ꞌabehega geyaꞌabwa taiya ꞌoina sida hehepwaila. Ma ꞌetobodaina geya sihesagohe, ma hesi siheꞌoteꞌotetela dadaneya tomota ꞌoidiya. \v 37 Tomotaedi sihesagoheya nuwadi ꞌihepwanopwanowa madouna, ma sigwae, “Cina paihowa mabwaiyana bwebweꞌana ma ꞌebenuwa pwanopwano, weyahina totenatui ma guguguguidi ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya ta sowasowahina sihegwaegwae, ma sihesagoha.” \c 8 \s1 Yesu boda ꞌiheꞌaidiya \r (Madiu 15:32-39) \p \v 1 Sauga nage ꞌoina boda madouna wete sihegogonama Yesu ꞌoina, ma geya ꞌadimo. Coinega ꞌana tomuliyao ꞌibwauwedima, ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, \v 2 “Tomota bewa yaꞌate muyamuyaediya, weyahina sabwelo ꞌetoi ꞌebwa baꞌidadao tamiyamiya, ma geya ꞌadimo. \v 3 Ceguma magomaledi yahesumanedi, tabu ma ꞌedai sihemwalomwalohana, weyahina tupwadi bwagebwagega sitauyama.” \p \v 4 Eeta Yesu ꞌana tomuliyaowedi sihegwaeya, sigwae, “Togidega tupwa yoho ꞌawawa ꞌoina tomotaedi bewa ꞌadi taloba ꞌese?” \p \v 5 Coinega Yesu ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Hisa ꞌami belediyao simiyamiya?” Ma sigwae, “Sebenimo.” \p \v 6 Eeta boda ꞌiloinediya ma baleꞌuwa simiyatoiya. Simiyatoiya ma beledi sebeniyedi ꞌiꞌewediya ma weyahidi ꞌiloyauwedowa Yehoba ꞌoina, ma ꞌiꞌehisihisiya, ꞌiꞌebwaediya ꞌana tomuliyao ꞌoidiya, ma tomota siꞌebwaediya, eema siheguyai sakowasiyeya. \p \v 7 Ma wete tupwana silahana ꞌiꞌiudi simiyamiya, weyahidi Yesu ꞌigwae helauwa Yehoba ꞌoina, ma ꞌana tomuliyaowedi ꞌiloinediya, ma siheguyaiyedi tomota ꞌoidiya. \p \v 8 Coinega mabwaiyadi siꞌaiya ta simwausuwa, ma muliyetega ꞌeꞌahai tupwatupwadi sidomweya ma kodo sebeni silohemahediya. \v 9 Ma bodaedi ꞌadi baibaiwa gide powa tausani. Eeta ꞌihewasa hilediya. \p \v 10 Tuta nage ꞌoina ꞌana tomuliyao baꞌidanao ꞌidi waga sigeluwa ma sinaowa Dalimanuta tupwaina. \s1 Palisiyao nuwanuwadi ꞌilaꞌilala siꞌita \p \v 11 Eeta Palisiyao sinaoma, ma Yesu ꞌoina siheꞌoheꞌohena, ma sitohoya ma ꞌabehega galewega ꞌilaꞌilala ꞌida heꞌitae ꞌoidiya. \v 12 Ma Yesu maꞌina nuwagala ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Togidega ma ꞌoinega yaso bewa nuwanuwami ꞌilaꞌilala, ma hesi geya ꞌeta waꞌita.” \v 13 Coinega ꞌiꞌebesinediya ma wagai ꞌigeluwa, ma sihabala hali tupwa. \s1 Helodi ma Palisiyao ꞌidi heꞌita gide beledi ꞌana ꞌebe ꞌabiheseseha \r (Madiu 16:5-12) \p \v 14 Ma hesi ꞌadi haite sinuwanaideya, ma beledi ꞌaigeda tuwa wagai ꞌitupwa. \v 15 Ma Yesu ꞌihemataluwediya, ꞌigwae, “Waꞌita \w Palisiyao\w* ma \w Helodi\w* ꞌadi beledi ꞌana ꞌebe ꞌabiheseseha ꞌoinega waꞌita yahigomi.” \p \v 16 Coinega tomuliyaowedi siboidimo ꞌoidiya sigwaeya, “Yesu ꞌina gwaeina lamuna weyahina ꞌada haiteina tanuwanaideya.” \p \v 17 Ma Yesu ꞌidi nuwatuhu ꞌisanapuya, ꞌoinega ꞌihegwaediya, “Toꞌaha weyahina wagwaegwae ꞌabehega geya ꞌami haitemo? Beno geya weyahina taugu yagwaegwae. Togidega ꞌimi nuwatuhu siꞌelopota ma geya sawasawahina ma ꞌigu gwae lamuna wasanapu. \v 18 Mamatami ma geya waꞌita, ma wete matenami ma geya wada hesagoha, ꞌoinega geyaꞌabwa wanuwanuwa tuhuyahi ꞌigu paihowao boda ꞌadi heꞌai weyahina, ꞌawa? \v 19 Tutaina beledi nima ꞌoinega tomota paibi tausani yaheꞌaidiya hisa kodo ꞌulaheya ꞌoidiyega wahegogonediya?” Ma sigwae “Tuwelo.” \p \v 20 Ma Yesu ꞌihenaida wete ꞌigwaeya, “Ma tutaina beledi sebeni ꞌoinega tomota powa tausani yaheꞌaidiya, ma hisa kodo ꞌulaheya ꞌoidiyega wahegogoneya?” Ma sigwae, “Sebeni.” \v 21 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Comi togidega ta geya nuwami ꞌida sabwalena.” \s1 Yesu tomata gibugibu ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \p \v 22 Eeta Bedeseida ꞌoina sitauyama, ma loheya ꞌaigeda mata gibugibuina sitoeyama Yesu ꞌoina, siꞌahwanoiyeya ꞌabehega ꞌiꞌabitoho ma ꞌibwebweꞌana. \v 23 Coinega Yesu tomata gibugibuina nimana ꞌoina ꞌiꞌabiya ma ꞌitoeya, ꞌasaina siꞌebesineya. Ma Yesu loheyaina matana ꞌihulasiya, ma nimanega matanaina ꞌiꞌabitohodiya, ma ꞌihegwaeya, “Sawasawahina toꞌaha ꞌuꞌitadi?” \p \v 24 Coinega loheyaina ꞌiloꞌita dadana ma ꞌigwaeya, “Tomota yaꞌitediya, ma ꞌadi ꞌita gide tuwa ꞌaiwe siꞌeꞌelo yawala.” \p \v 25 Ma wete Yesu loheyaina matana ꞌiꞌabitoho hilediya, ma ꞌiꞌebubuna, eeta ꞌiꞌasilala bwaibwaina, ma ginaula mabwaiyadi ꞌiꞌitediya. \p \v 26 Coinega Yesu ꞌihewasaeya, ꞌigwae, “Geyaꞌabwa ꞌuhilahila ꞌasa madouna ꞌoina, ma hesi ꞌutauya ꞌuboi ꞌino hada.” \s1 Pita ꞌihepwaila Yesu weyahina \r (Madiu 16:13-20; Luke 9:18-31) \p \v 27 Ta Yesu maꞌana tomuliyao sinaonao Sisaliya Pilipai tupwaidi weyahidi ma ꞌedai ꞌana tomuliyaowedi ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Togidega tomota ꞌidi gwae weyahigu wahesagohediya ꞌabehega taiya taugu?” \p \v 28 Ma tomuliyaowedi sigwae, “Tomota tupwadi sigwaeya ꞌabehega ꞌowa Yoni Toꞌabihebabitaiso, ma wete tupwadi sigwae ꞌabehega ꞌowa \w Ilaitiya\w*, ma tupwadi sigwae ꞌabehega ꞌowa palopita nugenugetaina ꞌaigeda.” \p \v 29 Coinega wete ꞌihesilalediya, “Ma ꞌomi togidega ꞌimi nuwatuhu ꞌabehega taugu taiya?” \p Eema Pita ꞌihemaiseya ꞌigwae, “Cowa Keliso Toꞌabihetenaina.” \p \v 30 Ma Yesu ꞌiloina paꞌalediya, ꞌigwae, “Geya sawasawahina ꞌeta taiya ꞌoina wahehepwailegau.” \s1 Yesu ꞌihepwaila ꞌina muya ma ꞌina ꞌamasa weyahidi \r (Madiu 16:21-28; Luke 9:22-27) \p \v 31 Ma Yesu ꞌiheꞌale ꞌiheꞌita ꞌoidiya toꞌaha ꞌabwa ꞌoina ꞌilatu, ma ꞌigwaeya, “Taugu Loheyaiguina ꞌabwa muya madouna yaloba. Weyahina babada ta topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao ꞌabwa silogwahategau ma siloheꞌamasigau, ma sabwelo ꞌetoi mulina ꞌabwa yatoholo hila.” \p \v 32 Yesu ꞌina gwaeina bewa ꞌoinega ꞌilagu hemasalaheya ꞌina ꞌamasa weyahina. Coinega Pita Yesu ꞌitoeya, ma mahetena sinaowa hagana, ma Pitaina ꞌiꞌausiya ma ꞌabehega ginauledi sahena silatulatu Yesu ꞌoina. \v 33 Ma Yesu ꞌihasakowasi ma ꞌana tomuliyao ꞌiꞌeꞌebubudiya, ma ꞌiheliya Pita ꞌoina, ꞌigwaeya, “Cowa Seitani, bewa sauga ꞌuꞌebesinegau! Weyahina ꞌino nuwatuhuwedi nuwatuhu ꞌasa gabulena ꞌana nuwatuhu, ma hesi geya Yehoba ꞌina nuwatuhu gide.” \p \v 34 Coinega Yesu boda mabwaiyadi ma wete ꞌana tomuliyao mahetediyao ꞌibwau heꞌautedima, ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Taiya ꞌeguma nuwanuwana ma ꞌimuliyegau, ꞌilobwaineya ma ꞌiboi ꞌina loina ꞌilogwahate, ma ꞌaneyage ꞌiboi ꞌana kelose ꞌiꞌahali ma ꞌiꞌamasa, beno gide ꞌana ꞌedaꞌeda, ꞌeguma taiya ꞌimuliyegau.” \p \v 35 Ma hesiyage ꞌeguma taiya yawasina ꞌinuwahi, ꞌabwa yawasinaina ꞌiheꞌwadalele. Ma ꞌeguma taiya weyahigu ma wasana bwebweꞌana weyahina yawasina ꞌitagwale ma ꞌiꞌamasa, tauna ꞌabwa yawasi moisa ꞌiloba. \v 36 Ma ꞌeguma ꞌida wasawasao baleꞌuwa madou hedadedi talobediya beno ginaula bwagabwaga, ma hesi ginaula madou hedada beno yawasida moisa. \v 37 Weyahina ꞌeguma yawasida moisa taheꞌwadalele, beno geya wete ꞌeta ꞌana hemiyalae ꞌimiyamiya. \p \v 38 “Ma ꞌeguma taiya ꞌowa weyahigu ꞌuhedeba mwadimwadina, wete ꞌigu heꞌitao weyahidi ꞌuhedeba mwadimwadina, ma ꞌuuhalegau \w yaso\w* bewa galadi ma ganaganawalidi matadiya, ꞌabwa taugu \w Loheyaiguina\w* wete yauhalego, tutaina Tamagu ꞌina wasawasa maemaedanaina ꞌoinega yahilama ma aneloseyao wete baꞌidagwao.” \c 9 \p \v 1 Ma wete Yesu ꞌihegwaediya, “Moisa tuwa, tupwami ꞌoimiyega geyaꞌabwa waꞌamaꞌamasa ma ꞌana siga Yehoba ꞌina loina waiwaina ꞌilatuma ma waꞌita.” \s1 Yesu ꞌana ꞌita hagana \r (Madiu 17:1-13; Luke 9:28-36) \p \v 2 Sabwelo sikisi mulina Yesu ꞌana tomuliyao ꞌetoi ꞌitoediya, taudi Pita ma Yemesa ma Yoni baꞌidanao sihaneya ꞌoya ꞌaigeda dudulena ꞌoina, ma siboi simiyamiya, siꞌiteya Yesu maninina ꞌimaedana \v 3 ma ꞌana ꞌaleꞌo waꞌewaꞌeꞌena moisa, ma ꞌana ꞌita geya ꞌeta taiya baleꞌuwa sowasowana ma ꞌaleꞌoina ꞌiheꞌehau hila ꞌana waꞌewaꞌeꞌeina gide. \v 4 Ma wete Ilaitiya ma Mosese sihapwesama ma Yesuina baꞌidadiu sihehegwaegwae. \p \v 5 Coinega Pita Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌida miya bewa bwebweꞌana, ꞌoinega ꞌimi hadahada ꞌetoi ꞌaꞌabidi, ꞌaigeda ꞌowa weyahiu, ꞌaigeda Mosese, ma ꞌaigeda Ilaitiya.” \v 6 Beno Pita ꞌigwaegwae bwagabwaga weyahina tauna maꞌiyanao simatauta hedadeya. \p \v 7 Eeta yaloyaloha wete ꞌisuluwa ma ꞌiꞌahusamudiya. Yaloyalohaina ꞌoinega ꞌaigeda ꞌenana sihesagoheya, ꞌigwae, “Bewa natugu bwebweꞌana hedada, ma ꞌina gwae wahesagohe.” \v 8 Ma silomwayamwayauwa ma siloꞌita dadana, ma Yesu ꞌiboinamo, ma geya ꞌeta wete taiya siꞌita. \p \v 9 Coinega ꞌoyega sisulusuluma ma Yesu ꞌiloinaediya, ꞌigwae, “Ginauledi nige waꞌita pwaidiya geyaꞌabwa tomota ꞌoidiya wahehepwailedi eema ꞌana siga taugu Loheyaiguina ꞌamasega yatoholo hilama.” \v 10 Coinega ginauledi sidahwediya, ma siboi sihehegwaegwae, sigwaeya, “Cina gwaeina toholohila weyahina togidega ꞌana sanapu?” \p \v 11 Ma Yesu ꞌoina sihesilala wete, sigwaeya, “Toꞌaha weyahina loina ꞌana toheꞌitao sigwae ꞌabehega Ilaitiya ꞌinugetama, ma gwahunega Toꞌabihetenaina ꞌitautauyama?” \p \v 12-13 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Cehe gidemusa. Ilaitiya ꞌabehega ꞌilatu nugetama, ma ꞌoinega ginaula mabwaiyana ꞌiꞌabihe dumwaludi. Ma hesi Ilaitiyaina ꞌilatu pwaima, ma tomota sipaihowa galagala ꞌoina gide ꞌidi nuwatuhu, toꞌaha gide Buki Tabu ꞌihepwaila nugeteya. Ma wete taugu Loheyaiguina toꞌaha weyahina Buki Tabu ꞌihepwaila nugetegauwa ꞌabehega muya baibaiwadi yalobadi, ma wete tomota silogwahategau?” \s1 Caigeda gwama ꞌihebwasubwasumo \r (Madiu 17:14-20; Luke 9:27-43) \p \v 14 Eeta ꞌoyega sisuluma ma ꞌana tomuliyao mabwaiyadi siloba hilediya, ma boda baibaiwadi baꞌidadiyao ma wete loina ꞌana toheꞌitao baꞌidadiyao siheꞌoheꞌoheya. \v 15 Ma tutaina boda Yesu siꞌinaneya nuwadi ꞌipwanopwanowa madouna, ma sipilipili mwayamwayau sabi ꞌitaina. \v 16 Sipilima ma Yesu ꞌidi heꞌoheꞌohe weyahina ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Toꞌaha weyahina wahehegwaegwae?” \v 17 Ma ꞌaigeda loheya bodaedi ꞌoidiyega Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌidi heꞌoheꞌohe lamuna natugu, weyahina ꞌina lohala ꞌoinega geya sawasawahina ma ꞌigwae. \v 18 Tuta tupwana hiꞌahiꞌa ꞌina paihowega ꞌitaitai ma ꞌahwanega gwalabusobuso sihapwehapwesa, ma ꞌihesalaꞌiꞌita ma ꞌidededela. Coinega ꞌa tomuliyao yaꞌahwanoiyedi ma ꞌabehega hiꞌahiꞌa gwama ꞌoinega sipaꞌihapwese, ma geya sowasowadi.” \p \v 19 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Comi togidega, ta deba paꞌala hedade? Tuta bewa ꞌimi deba paꞌala ꞌoinega yahewahi dabalala. Tuwa gwamaina watauyeyama ma yaꞌita.” \p \v 20 Eeta gwamaina siꞌeweyama Yesu ꞌoina, ma hiꞌahiꞌa ꞌiꞌiteya Yesu, ꞌoinega ꞌiginaoya gwamaina ma ꞌitai ma baleꞌuwa ꞌibeꞌuwa, ꞌidededela ma ꞌahwanega gwala busobuso silatulatu. \v 21 Ma tamanaina ꞌoina Yesu ꞌihesilala, ꞌigwae, “To tuta ꞌoina ꞌina lohala ꞌihegaineya?” Ma tamana ꞌigwaeya, “Cina tuta sedasedega. \v 22 Ma ꞌeguma ꞌitai, sauga tupwana ꞌibeꞌu ꞌaiwe ꞌalaꞌalasina ꞌoidiya ma sauga tupwana bwasi niꞌuna ꞌoidiya, nata eeta ꞌiloheꞌamasi. Coinega ꞌeguma sowasowana ꞌuda ꞌatemuyamuya ma ꞌuꞌabihetemai.” \p \v 23 Ma Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cugwae pwaiya, ‘Ceguma sowasowana,’ ꞌawa? Ma hesi ꞌunuwatuhuyahi ꞌabehega ꞌeguma tahemisa, ginaula mabwaiyana sawasawahina ꞌoida.” \p \v 24 Nage ꞌoina loheyaina ꞌigwae hedahedada, “Moisa tuwa yahemisa, ma geya yahemisa hedada. Nuwanuwagu ma ꞌigu hemisa ꞌugihewaiwaiye.” \v 25 Ma boda baibaiwadi sipilipilima Yesu ꞌiꞌitediya, ꞌoinega hiꞌahiꞌa ꞌiheliyeya, ꞌigwae, “Cowa hiꞌahiꞌa ꞌino paihowega, gwama ꞌiheyauyauleya, yaloinego ma ꞌuꞌebesine hatae, ma geya sowana wete ꞌuluhuluhu hila ꞌoina.” \p \v 26 Coinega hiꞌahiꞌaina ꞌiꞌasoꞌasona, ma ꞌana hebwasubwasumo ꞌiginaoya, ma ꞌidedela madouna, ma hiꞌahiꞌaina ꞌihapwesa ꞌitauya, ma boda gwamaina siꞌiteya ꞌana ꞌita gide ꞌiꞌamasa, ma simatauteya ma sigwae, “Beno ꞌiꞌamasa.” \v 27 Ma Yesu gwama nimana ꞌiꞌabiya ma ꞌiꞌabihe toholoya, ta gwamaina ꞌitoholowa maꞌina bwebweꞌana. \p \v 28 Muliyetega Yesu ma ꞌana tomuliyao siluhu hadai ma nobwa siboi. Eeta tomuliyaowedi Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bada, togidega tauma geya sawasawahina hiꞌahiꞌa ꞌapaꞌi ma ꞌihapesa?” \v 29 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Geya ꞌeta wete ginaula ꞌoinega ma hiꞌahiꞌa tapaꞌihapwese. Beno tuwa ꞌahwanoiyega Yehoba ꞌoina.” \s1 Yesu ꞌina ꞌamasa weyahina ꞌiheꞌoteꞌotetela \r (Madiu 17:22-23; Luke 9:43-45) \p \v 30-31 Nage ꞌoinega Yesu ma ꞌana tomuliyao tupwaina siꞌebesineya, ma Yesu geya nuwana ma boda sisanapu toꞌeha ꞌoina sitauya, ꞌoinega Galili ꞌedaina ꞌoina sitautauya, ma ꞌana tomuliyao ꞌiheꞌitediya ꞌina ꞌamasa weyahina, ꞌigwaeya, “Cabwa Loheyaiguina ꞌagu toteba ꞌiꞌebwayaegau ꞌagu ꞌalehao ꞌoidiya ma siloheꞌamasigau. \v 32 Eeta sabwelo ꞌetoi mulina ꞌabwa yatoholohila.” Ma ꞌina heꞌita bewa weyahina geya sisanapu, ma hesi geya ꞌoina sihesilala, weyahina simatauta. \s1 Tonugeta taudi ꞌabwa simuliya \r (Madiu 18:1-5; Luke 9:46-48) \p \v 33 Eeta ꞌasa Kapaneumi ꞌoina sihapwesa ma hadai siluhuwa, ma nobwa Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihesilalediya ꞌigwae, “To ginaula weyahina waheheꞌoheꞌohe ꞌedai?” \p \v 34 Ma sideba mwadina, ꞌoinega geya sihemaisa, weyahina ꞌidi heꞌoheꞌohe lamuna beno taiya ꞌoidiyega ꞌidi tohanugeta. \v 35 Coinega Yesu ꞌimiyatoiya ma site tuwelo ꞌibwauwediya ma ꞌiheꞌita ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Ceguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma ꞌoimiyega ꞌuhebada, ꞌilobwainegowa ma ꞌuboi ꞌugihesuluhego ma ꞌuhetopaihowa ꞌiyamwao weyahidi.” \v 36 Coinega ꞌaigeda gwama ꞌitoeyama ma gamwagamwanidiya ꞌihetoholoya ma ꞌiꞌatusapwaliya ma ꞌihegwaediya, \v 37 “Ceguma taiya ꞌowa gwama bewa gidemusa ꞌuhelauwe weyahigu, ꞌowa taugu wete ꞌuhelauwegau, ma geya ꞌabehega yaboi ꞌuhelauwegau ma wete ꞌagu Tohetune Yehoba baꞌidagu ꞌuhelauwemaiya.” \s1 Ceguma taiya tauna geya ꞌiloloꞌalehegita tauna ꞌilemelemegita \r (Luke 9:49-50) \p \v 38 Ma Yoni ꞌigwaeya, “Bada, ꞌaigeda loheya ꞌaꞌiteya saniuwega hiꞌahiꞌa ꞌiulaula latuhedi, ꞌoinega ꞌaꞌetobodeya weyahina loheyaina geya ꞌida boda.” \p \v 39 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Geya sowana waꞌauꞌausi, weyahina ꞌeguma taiya ꞌeta ginaula waiwaidi taugu saniguwega ꞌipaihowadi, geya sowana wete ꞌeta ꞌisinasinaligau. \v 40 Weyahina ꞌeguma taiyawedi geya siloloꞌalehegita, taudi silemelemegita. \v 41 Ma wete wanuwatuhu ꞌabehega ꞌeguma taniꞌomi ꞌiyahala ma taiya ꞌihenumegomi weyahina ꞌomi Keliso ꞌina bodao, tauna ꞌana maisa bwebweꞌana ꞌabwa ꞌiloba. \s1 Toꞌaha ꞌigihe galeya \r (Madiu 18:6-9; Luke 17:1-2) \p \v 42 “Ma hesi ꞌagu tohemisao gwagwamaedi ꞌeguma taiya ꞌitohodi, ma ꞌoidiyega ꞌaigeda ꞌiꞌabihebeꞌu, loheyaina bo wahineina ꞌilobwaineya ma daꞌule madouna taniꞌona sisipwa madaꞌulena siula suluhe niꞌuwa. \v 43 Wete ꞌeguma nimau ꞌigihebeꞌugo ꞌilobwaineya ma ꞌuꞌupwa yahule. Beno geya ꞌana galamo ꞌeguma manima ꞌupwaꞌupwau ma yawasi bwebweꞌana ꞌuloba. Ma hesi gala hedadena ꞌoiuwa ꞌeguma manima luwaluwau ma siula suluhego ꞌaiwe ꞌalaꞌalata hataya ꞌoina. \v 44 (-) \p \v 45 “Ma wete ꞌeguma ꞌaheu ꞌigihe beꞌugo, ꞌilobwaineya ma ꞌuꞌupwa yahule. Beno geya ꞌana galamo ꞌeguma ma ꞌino lopego ma yawasiu bwebweꞌana ꞌuloba. Ma hesi gala hedadena ꞌoiuwa, ꞌeguma maꞌahe luwaluwau siula suluhego ꞌaiwe ꞌalaꞌalasinaina ꞌoina. Casaina ꞌoina ꞌaiwe ꞌalaꞌalasina geya ꞌida gibowa. \v 46 (-) \p \v 47 “Matau wete gidemusa ꞌeguma ꞌigihebeꞌugo ꞌubwaiyahule wete, weyahina geya ꞌeta ꞌana galamo ꞌeguma mamata ꞌaiꞌaigedau ma Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌuloba. Ma hesi gala hedadena ꞌoiuwa, ꞌeguma mamata luwaluwau siula suluhego ꞌaiwe ꞌalaꞌalata ꞌoina. \v 48 Casaina ꞌoina mwahulu ꞌoidiya yapwayapwa sisopisopila hataya ma wete ꞌaiweina geya ꞌida gibowa. \p \v 49 “Coinega tomota mabwaiyadi ꞌabwa ꞌaiwe ꞌalaꞌalasina ꞌiꞌabi hebwebweꞌanedi, gide hola ꞌeꞌahai ꞌiꞌabi hebwebweꞌaneya. \v 50 Hola ginaula bwebweꞌana, ma ꞌeguma ꞌana ꞌamna ꞌigumwala geya sawasawahina ma ꞌiꞌamna hila. Coinega ꞌilobwainegomiya ma mumugami waboi walotoho, ꞌana lotohona gidemusa wahehelau hilegomi.” \c 10 \s1 Saꞌila weyahina \r (Madiu 19:1-12) \p \v 1 Ma Yesu tupwaina ꞌiꞌebesineya ma Yudiya ꞌina tupwa ꞌitauya, ma ꞌihabala weꞌaha Yolidani hali tupwa, eeta boda madouna siꞌetoꞌauta hilama ꞌoina, ma mumuganaina gide wete ꞌiheꞌita ꞌoidiya. \p \v 2 Ta Palisiyao sinaoma ma nuwanuwadi Yesuina sitoho, ꞌoinega sihesilala ꞌoina, sigwae, “Bada, togidega ꞌida loina saꞌila weyahina? Sawasawahina loheya mwanena ꞌisaꞌile?” \v 3 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Togidega Mosese loina ꞌiꞌebwaya ꞌesegomiya?” \v 4 Ma Palisiyao sigwaeya, “Mosese ꞌitagwala ma ꞌeguma loheya nuwanuwana ma ꞌisaꞌila, nugeta pepa ꞌaigeda ꞌoina ꞌina guipaila ꞌihepwaile, ma mwanena ꞌiꞌebwae, ma ꞌisaꞌile.” \p \v 5 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Mosese loina beno ꞌiꞌebwaegomiya ꞌimi deba paꞌala weyahina. \v 6 Ma hesi wanuwatuhuyahi Yehoba ꞌina hemasalaha hauhauna ꞌoinega tomota ꞌeluwa ꞌihemasalahediya, loheyana ma mewahinena. \v 7 Bewa lamuna ꞌoinega loheya tamana ta sinana ꞌiꞌebesinedi, ma mwanena baꞌidana simiyaluwa, \v 8 ma siteluwaedi wahidi ꞌaigeda tuwa. Mwalo siteluwaedi simiya wasiwasiya, ma bewa tutaina ꞌoina siloꞌaigeda. \v 9 Yehoba ꞌilagu ꞌaigedediya, ꞌoinega geya sowana tomota sitoho ma silagulagu wasiyedi.” \p \v 10 Muliyetega Yesu maꞌana tomuliyao sihila hadai, ma tomuliyaowedi sihesilala hila saꞌila weyahina. \v 11 Eeta Yesu ꞌihegwaediya, “Ceguma taiya loheya mwanena ꞌisaꞌile ma ꞌihaibala, loheya bewa mwanena nugenugetaina ꞌoina galana ꞌipaihoweya, weyahina ꞌiganawala. \v 12 Ma wete ꞌeguma wahine mwanena ꞌisaꞌile ma ꞌihaibala, wahineina ꞌiganawala.” \s1 Yesu gwagwama ꞌigwae helauwediya \r (Madiu 19:13-15; Luke 18:15-17) \p \v 13 Ma tomota gwagwama siꞌewedima Yesu ꞌoina ꞌabehega ꞌiꞌabi tohodi. Ma hesi ꞌana tomuliyao gwagwamaedi siꞌausidiya. \v 14 Ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌiꞌitediya ma ꞌiheliyediya, ꞌigwae, “Sahena gwagwama waꞌauꞌausidi, ma hesi watagwaledi ma ꞌoiguwa sinaoma, weyahina gwagwama bewa gide Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌilobwainediya. \v 15 Yahegwaegomi ꞌeguma taiyewedi taudi geyaꞌabwa gwagwama bewa gide ꞌidi hemisa, nata sahena Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina siluhuluhu.” \p \v 16 Coinega Yesu gwagwamaedi ꞌiꞌahalidiya, ma wete ꞌiꞌabi tohodiya, eema ꞌigwae helauwediya. \s1 Wasawasa weyahina \r (Madiu 19:16-30; Luke 18:18-30) \p \v 17 Ma Yesu ꞌitoholo ꞌitautauya, ma ꞌaigeda loheya ꞌipilima, ma ꞌiꞌetuluha Yesu matana, ma ꞌigwaeya, “Bada, yasanapugowa ꞌabehega ꞌowa toheꞌita bwebweꞌau, ꞌoinega toꞌaha yada paihowa ma ꞌane yawasigu miyamiya hatayana yaloba?” \p \v 18 Ma Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Togidega ma ꞌoinega ꞌuꞌahwa bwebweꞌanegauwa? Geya ꞌeta taiya wete bwebweꞌana, beno tuwa Yehoba. \v 19 Ma Yehobaina ꞌina loinao ꞌusanapu pwaidiya, beno ꞌabehega: \q1 Sahena loheꞌamasa. \q1 Sahena ganawala. \q1 Sahena yagaha. \q1 Sahena hepwaila ꞌaboꞌabo. \q1 Sahena ꞌabowega tomota ꞌidi tobwatobwa ꞌuꞌewaꞌewadi. \q1 Ma wete tamau ma sinau ꞌuheꞌasisiyanedi.” \p \v 20 Ma loheyaina ꞌigwaeya, “Bada, ꞌigu tuta sedasedega ꞌana siga nige, loinaedi yamuliya bwaibwainidiya.” \p \v 21 Coinega Yesu maꞌina yaliyaya loheyaina ꞌiꞌebubuya ma ꞌigwae, “Beno tuwa ꞌaigeda ginaula ꞌilosapuligowa. Coinega ꞌuhila ꞌino ꞌasa, ma ꞌino tobwatobwa mabwaiyana ꞌuhegimwaneye, ma ꞌadi maisa ꞌuheguyaiye towewelohe ꞌoidiya, eema ꞌunaoma ꞌumuliyegau, ꞌabwa muliyetega ꞌino wasawasa galewa ꞌuloba hila.” \p \v 22 Gwae bewa loheyaina ꞌihesagoheya, ma ꞌina wasawasa madouna weyahina nuwana ꞌigala moisa, ma maꞌina nuwagala ꞌihila, ta Yesu ꞌina gwaeina geya ꞌimuliye. \p \v 23 Coinega Yesu ꞌiloꞌita dadana ma ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Ceguma taiyawedi taudi maꞌidi wasawasa madouna, ꞌidi luhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona mwauna.” \p \v 24 Ma ꞌana tomuliyao nuwadi ꞌihepwanopwanowa ꞌina gwaeina weyahina. Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Natugwao, Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌana luhu mwau hedada. \v 25 Ee moisa, \w kameli\w* tauna hebahebai madouna, ꞌoinega tupwana mwauna ma \w nidili\w* ꞌana bwalena ꞌoinega kameliina ꞌiluhu, ma hesi towasawasao ꞌidi luhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina mwau hedada.” \p \v 26 Yesu ꞌina gwaeina ꞌana tomuliyao sihesagoheya ma nuwadi ꞌihepwanopwano hedada, ma sihegwaeya, “Ceguma beno gide, taiya hede sawasawahina ma ꞌebe yaliyayaina ꞌiloba?” \p \v 27 Coinega Yesu ꞌiꞌeꞌebubudi ma ꞌigwaeya, “Ginaula bewa mwau hedada tomota ꞌoidiya, ma hesi geya mwauna Yehoba ꞌoina, weyahina Yehoba ꞌoina ginaula mabwaiyana sowasowana.” \p \v 28 Ta Pita Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, tauma togidega? Weyahina ꞌima tobwatobwao mabwaiyadi ꞌaꞌebesinediya ma ꞌamuliyegowa.” \p \v 29-30 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Ee moisa, ꞌeguma taiyawedi ꞌomi ꞌimi hadao ta tasimiyao ta nuhumiyao ta sinamiyao ta tamamiyao ta natumiyao ta ꞌimi baleꞌu wete waꞌebesinediya, ma wete muya waloba weyahigu ta wasa bwebweꞌana ꞌana hepwaila weyahina, ꞌami maisa tuta bewa waloba gide handeledi hadao ta tasimiyao ta nuhumiyao ta sinamiyao ta natumiyao ta ꞌimi baleꞌu wete, ma ꞌabwa galewa yawasimi hataya wete waloba. \v 31 Ta bewa tutaina tohanugetao baibaiwadi ꞌabwa simuliya, ma taudi simulimuliya ꞌabwa sinugeta.” \s1 Yesu ꞌina ꞌamasa ꞌana hepwaila hetoina \r (Madiu 20:17-19; Luke 18:31-34) \p \v 32 Cabwa ꞌedai sihanehane Yelusalema weyahina, ma Yesu ꞌinugenugeta ma ꞌana tomuliyao simulimuliya, ta maꞌidi nuwapwanopwano, ma tupwadi tomota wete maꞌidi ꞌateyoho ꞌedai simulimuliyedi. Eeta ꞌana tomuliyao site tuwelowedi ꞌibwau ꞌautehiledima ma ꞌihemataluwediya toꞌaha ꞌiꞌiunamo ma ꞌilatu ꞌoina, \v 33 ꞌigwaeya, “Bewa tuta tahane Yelusalema, ma nobwa ꞌagu totebaina taugu Loheyaiguina ꞌitebaegau topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao ꞌoidiya, ma ꞌigu ꞌamasa weyahina siloina, ma muliyetega siheꞌebwaegau taudi geya meYudiya ꞌoidiya, \v 34 ma taudi meganamuli silotuyanegau ta siꞌesohegau ta gulahega sisapigau ma ꞌoinega siloheꞌamasigau, ma sabwelo ꞌetoi yatoholohila.” \s1 Yemesa ma Yoni ꞌidi ꞌahwanoi Yesu ꞌoina \r (Madiu 20:20-28) \p \v 35 Coinega Yemesa ma Yoni, taudi Sebedi natunao, Yesu ꞌoina sinaowa, sihegwaeya, sigwae, “Bada, ꞌanaoma sabi ꞌahwanoi ꞌoiuwa.” \v 36 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Toꞌaha nuwanuwami ma yapaihowa weyahimi?” \p \v 37 Coinega sigwaeya, “Cabwa ꞌino ꞌebeloina ꞌoina nuwanuwama ma deiuwa ꞌamiyatoi, ꞌaigeda ꞌino ꞌebeulega ma ꞌaigeda ꞌino ꞌadigeyegeyega.” \p \v 38 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Comi ꞌimi ꞌahwanoiina lamuna geya wasanapu. Togidega? Muya ꞌana biyoina yanuma, sawasawahina ma ꞌomi wete ꞌoinega wanuma? Ma wete babitaiso mwauna ꞌabwa yaloba, togidega ꞌomi wete gide sawasawahimi ma wababitaiso ꞌesa?” \p \v 39 Ta sigwaeya, “Sawasawahima.” Ma Yesu ꞌigwaeya, “Moisa, biyoina ꞌabwa ꞌoinega yanuma, ꞌomi wete ꞌoinega wanuma, wete babaitaisoina ꞌoinega ꞌiꞌiunamo ꞌabwa yababitaiso ꞌomi wete ꞌoinega wababitaiso, \v 40 ma hesi geya sawasawahigu ma yahesinuwa taiyewedi ꞌabwa ꞌigu hetoloina ꞌoina ꞌigu ꞌebeulega ma ꞌigu ꞌadigeyegeyega simiyatoi, weyahina Yehoba tauna ꞌina ꞌebeloina ma ꞌihesinuwa.” \p \v 41 Ta tomuliyao site teni Yemesa ma Yoni ꞌidi ꞌahwanoi sihesagoheya ma sigamwasowalediya. \v 42 Eeta Yesu mabwaiyadi ꞌibwau heꞌautediya ma ꞌihegwaediya, “Comi wasanapuya taudi baleꞌuwa sibwauwediya ꞌabehega babadao, ꞌidi tomotaiyao siloiloina paꞌaledi. \v 43 Ma ꞌomi geyaꞌabwa wete gide taudi wapaipaihowa ꞌesa. Ma hesi taiya ꞌowa ꞌeguma nuwanuwau ma ꞌoimiyega ꞌuhetoloina, ꞌilobwainegowa ma ꞌiyamwao weyahidi ꞌuhetopaihowa. \v 44 Ta wete ꞌeguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma ꞌoimiyega ꞌuhetohanugeta, ꞌilobwainegowa ma ꞌiyamwao mabwaiyadi weyahidi ꞌuhetopaihowa. \p \v 45 “Taugu \w Loheyaiguina\w* wete gide ꞌigu suluma baleꞌuwa geya ꞌabehega tomota weyahigu sipaihowa, ma hesi sabi paihowa tomota weyahidi, ma wete yatagwalegauwa ma yaꞌamasa tomota mabwaiyami ꞌami ꞌebelihasa weyahina.” \s1 Batimiyo matana ꞌibwebweꞌana \r (Madiu 20:29-34; Luke 18:35-43) \p \v 46 Eeta sitautauya Yeliko, ma tutaina Yesu maꞌana tomuliyao Yeliko siꞌebesineya boda madouna siꞌwayabudiya, ta tomata gibugibu sanina Batimiyo silobeya, tauna Timiyo natuna, ma tuta baibaiwana ꞌeda papalina ꞌoina ꞌimiyamiya, ꞌiꞌahwaꞌahwanoi mane ta tobwatobwa weyahidi. \p \v 47 Ma Batimiyoina ꞌihesagoheya ꞌabehega Yesu gwama Nasaleta ꞌitautau, ꞌoinega Yesu ꞌoina ꞌibwauwa, ꞌigwae, “Yesu yo, ꞌowa Debida ꞌina susu, ꞌuꞌatemuyemuyegau.” \p \v 48 Eeta tomota mabwaiyadi Batimiyoina siꞌausiya, sigwae, “Tuwa, ꞌulolagu!” Ma tuwa ꞌiwuiwui ꞌenana madounega, ꞌigwae, “Debida tubuna yo, ꞌuꞌatemuyemuyegau.” \p \v 49 Coinega Yesu ꞌitoholo henonowa, ma ꞌigwae, “Wabwauweyama.” Ma tomota sigwae, “Bwebweꞌana, ꞌutoholo. Yesu ꞌibwauwegowa.” \v 50 Coinega ꞌana ꞌabobo ꞌiꞌewayahuleya ma ꞌitoholo mwayamwayauwa, ma Yesu ꞌoina ꞌinaoma. \p \v 51 Cinaoma ma Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Toꞌaha nuwanuwau ma weyahiu yapaihowa?” Ma tomata gibugibuina ꞌigwaeya, “Bada, sawasawahina ma matagu ꞌugiheꞌasilala?” \p \v 52 Ta Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bwebweꞌana! Cino hemisa ꞌoinega matau ꞌiꞌasilala.” Nage ꞌoina matana ꞌiꞌasilala, ma ꞌedai Yesu ꞌimuliyeya. \c 11 \s1 Yesu ꞌina luhu Yelusalema ꞌoina \r (Madiu 21:1-11; Luke 19:28-40; Yoni 12:12-19) \p \v 1 Eeta silagalaga Yelusalema weyahina, ma ꞌasa ꞌiꞌiudi Bedani ma Bedipegi deidiya silatulatu, beno ꞌoya Olibe gabulena, ma Yelusalema matadiya tupwana bwaga. Ta Yesu ꞌana tomuliyao ꞌeluwa ꞌihetune nugetediya tupwaedi ꞌiꞌiudi ꞌoidiya maꞌadi hemataluwa, \v 2 ꞌigwaeya, “Watauya ꞌasa nage matamiya ꞌoina, ma ꞌeguma wahapwesa ꞌasaina matana, hebahebai ꞌaigeda waꞌitaloba ꞌaiwe ꞌoina silohoya, beno \w ꞌase\w* hauhauna, tauna geya tomota sida geluya. Hebahebaiina walihasi ma waꞌeweyama. \v 3 Ma ꞌeguma ꞌeta taiya ꞌihesilala ꞌoimiya ma ꞌigwae, ‘Toꞌaha weyahina beno hebahebaiina walihasiya?’ loheyaina wahegwae, ꞌabehega, ‘Bada nuwanuwana ma tuta ꞌiꞌiunamo ꞌabwa ꞌihewasa hileyama.’” \p \v 4 Coinega site luwaedi sitauya ꞌasaina ꞌoina, ma hebahebai ꞌase silobeya hada mata ꞌahwaina ma ꞌaiwe ꞌoina silohoya, ꞌoinega sihegaina ma silihalihasi. \v 5 Silihalihasi ma tupwadi loheloheya sitotoholo deidiya sigwaeya, “Toꞌaha weyahina beno hebahebaiina walihalihasi?” \p \v 6 Ma site luwaedi sigwaeya, “Bada nuwanuwana, ma tuta toꞌutoꞌupana tuwa ꞌabwa ꞌihetune hileyama,” ma ꞌoidiya sitagwaleya. \v 7 Ma hebahebaiina siꞌeweya sitauyeya Yesu ꞌoina, ta ꞌadi ꞌaleꞌowega gwahuna siyesoya, ꞌoinega Yesu ꞌigeluwa, ta ꞌitauya. \p \v 8 Ma boda mabwaiyadi wete ꞌadi ꞌaleꞌo ꞌedai siyesodiya, ma tupwadi ꞌaiwe lahalahadi ma nabaidi sigulediya ꞌeda ꞌana hepasa weyahina. \v 9 Ma tupwana boda Yesu sihanugeteya ma tupwadi boda simuliyeya, ta mabwaiyadi sihehepwatu ma sibwaubwau, sigwae, “Yauwedo Bada, weyahina Yehoba saninega ꞌunaoma sabi ꞌabihetemai. \v 10 Cebeloina tubumai Debida ꞌoinega ꞌilatu hilama. Bewa weyahina Yehoba Tolotabwana hedada ꞌahehepwatuwe.” \p \v 11 Ma Yesuina Yelusalema ꞌoina ꞌihapwesa, ma Hada Heꞌasisi ꞌoina ꞌiluhuwa, ma ginaula baibaiwana Hada Heꞌasisi ꞌalona ꞌiꞌeꞌebubudiya, eema sinala ꞌisopuwa, ꞌoinega maꞌana tomuliyao site tuwelo mahetenao sihila Bedani ꞌoina, siꞌenowa. \s1 Yesu ꞌaiwe ꞌaigeda ꞌiheliyeya \r (Madiu 21:18-19) \p \v 12 Gona ꞌiꞌadaleya, sitoholowa ma Bedani ꞌoinega sihilahila Yelusalema weyahina, ta Yesu ꞌigomaleya, \v 13 eeta bwagebwagega ꞌaiwe ꞌana ꞌita gide damaya manabanabaina ꞌiꞌiteya, ꞌoinega ꞌinaowa deina ma nuwanuwana ꞌabehega huwaina ꞌiꞌai, ma hesi ꞌiꞌiteya nabainamo, ꞌaiwehuwahuwa ꞌabwa geya ꞌana tuta. \v 14 Coinega Yesu ꞌaiweina ꞌiheliyeya, ma ꞌigwae, “Geyaꞌabwa wete ꞌuhuwahuwa hila ma tomota ꞌoinega siꞌaiꞌai.” Ma ꞌina gwaeina ꞌana tomuliyao sihesagoheya. \s1 Yesu togimwane ꞌipaꞌidiya Hada Heꞌasisi ꞌalonega \r (Madiu 21:12-17; Luke 19:45-48; Yoni 12:13-22) \p \v 15 Coinega Yelusalema ꞌoina sinaoma, ma Hada Heꞌasisi ꞌalona ꞌiluhuwa, ma tohegimwaneyao ma togimwaneyao ꞌalonega ꞌipaꞌi hapwesediya, ma \w mane\w* ꞌana tohesaꞌugelasao ꞌidi teibele ꞌiꞌahu sepalediya, ma gabubu ꞌadi tohegimwaneyao ꞌidi ꞌebemiya wete ꞌiꞌahu buinediya. \v 16 Ma wete hada ꞌalona ꞌihegagaleya ma sahena loheloheya maꞌidi tobwatobwa sitautau hada ꞌalonega. \v 17 Ma ꞌiheꞌitediya, ꞌigwae, “Yehoba ꞌina gwae Buki Heꞌasisi ꞌoina sileleya, geya wasanapu, ꞌigwaeya, ‘Cigu hadaina ꞌabwa sibwauwe tomota mabwaiyadi ꞌidi ꞌebe ꞌahwanoi.’ Ma hesi ꞌomi waꞌabi buiya ꞌabehega ꞌimi ꞌebe yagaha.” \p \v 18 Ma topwaoli madoudi ma loina ꞌana toheꞌitao Yesu ꞌina paihowa tetelina sihesagoheya, ta sigamwasowaleya ma sinuwanuwatuhu togidega ma siloheꞌamasi, ma hesi geya sowasowahidi, weyahina simatauta, ta wete Yesu ꞌina heꞌitao boda mabwaiyadi nuwadi ꞌiꞌeweya. \p \v 19 Ma ꞌiboiya, ꞌoinega Yesu maꞌana tomuliyao ꞌasaina siꞌebesineya, sitauya Bedani. \s1 Caiweina Yesu ꞌiheliyeya ꞌiwelaiya \r (Madiu 21:20-22) \p \v 20 Gona ꞌiꞌadaleya ma sitoholowa sabi hila Yelusalema, ma ꞌedai sitautau, ma Yesu ꞌaiweina ꞌiheliyeya siꞌiteya nabaina mabwaiyana siwelaiya. \v 21 Ta Pita Yesu ꞌina heliyaina ꞌinuwatuhu yahiya ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada ꞌuꞌita, ꞌaiweina ꞌuheliyeya ꞌiwelai pwaiya.” \p \v 22 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Ceguma ꞌimi hemisa Yehoba ꞌoina walagu, beno ꞌomi wete paihowa waiwaidi wapaihowadi. \v 23 Wete yagwae moisa ꞌoimiya, ꞌeguma taiya ꞌomi geya ꞌida henuwanaluwa, ma ꞌeguma maꞌina hemisa ma toꞌaha ꞌigwaene silatu tuwa, ꞌeguma ꞌoya nage ꞌiloine ma ꞌigwae, ‘Cumiya dobi niꞌuwa,’ beno ꞌina gwaeina ꞌihematamatane. \v 24 Coinega yahegwaegomi toꞌaha waꞌahwanoiye Yehoba ꞌoina, wahemisa tuwa ma ꞌane waloba, ma wete ꞌabwa waloba. \v 25 Wete ꞌeguma waꞌahwanoi Yehoba ꞌoina, ꞌiyamiyao ꞌidi mumuga wanuwasamudi, ꞌeguma toꞌaha ꞌidi puiyao ꞌoimiya, bewa ꞌoinega Tamamiu galewa ꞌomi wete ꞌimi puiyao ꞌinuwasamudi.” \v 26 (-) \s1 Yesu ꞌina loina weyahina \r (Madiu 21:23-27; Luke 20:1-8) \p \v 27 Coinega sihila pwaima Yelusalema, ma Yesu Hada Heꞌasisi ꞌalona ꞌiyawayawala, ma topwaoli ta loina ꞌana toheꞌitao ta wete babadao sinaoma, \v 28 ma Yesu sihesilaleya, sigwae, “Loheya, taiya ꞌina loinega ta bewa gide ꞌupaipaihowa ꞌesa?” \p \v 29 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Nugeta yahesilala ꞌoimiya, ma ꞌeguma wahemaise, taugu wete yahegwaegomi ꞌigu loina weyahina. \v 30 Cigu hesilala bewa: Taiya ꞌina loinega ma Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌipaipaihowa? Yehoba? Bo ꞌaigeda loheya?” \p \v 31 Coinega siboidimo ꞌoidiya siheheꞌoheꞌohe, sigwaeya, “Cina gwae togidega tahemaisa ꞌese? Weyahina ꞌeguma tagwae, ‘Yehoba ꞌoinega,’ nata ꞌihegwae hilegita, ma ꞌigwae, ‘Bo! Toꞌaha weyahina ta Yoni geya wahemisae?’ \v 32 Ma ꞌeguma tagwae, ‘Tomota ꞌoidiyega,’ nata boda sigamwasowalegita.” Weyahina tomota baibaiwadi Yoni sihemisaeya ꞌabehega palopita moisa. \v 33 Coinega Yesu ꞌina hesilala geya sihemaisa bwaibwaini, ma hesi sigwae, “Geya ꞌasanapu?” \p Coinega Yesu wete ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Taugu geyaꞌabwa wete ꞌoimiya yahehepwaila latu taiya ꞌina loinega ma bewa gidemusa yapaipaihowa ꞌesa.” \c 12 \s1 Bada ꞌina tanoha ꞌana topaihowao \r (Madiu 21:33-46; Luke 20:9-19) \p \v 1 Coinega Yesu ꞌigwae hegehegediyediya, ꞌigwae, “Caigeda loheya ꞌina tanoha ꞌidauniya \w gileipa\w* daisinamo ma ꞌali ꞌipaihoweya, ma gileipa ꞌana ꞌebe bibi ꞌipaihoweya, ma hada tanoha ꞌalona ꞌiꞌabiya, ꞌoinega ꞌina topaihowao ꞌiloinediya ma siꞌitaꞌitayahi, ta tauna ꞌitauya hali tupwa. \p \v 2 “Ma hedodona ꞌana tuta, badaina ꞌina hewali ꞌaigeda ꞌihesumaneya ma ꞌabehega gileipa huwaina tanoha ꞌana toꞌitayahinaedi ꞌoidiyega ꞌiꞌeweyama. \v 3 Citautauya ta geya siꞌebwaꞌebwae, ma hesi siꞌabiyahiya ta sisapiya, ꞌoinega nimenimenamo sihewasaeya ꞌihila. \p \v 4 “Coinega badaina ꞌina hewali heluwena wete ꞌihewasaeya ꞌoidiya, ma sihunuya debana, ta maꞌina debamwadina ꞌihila. \p \v 5 “Coinega wete hetoina ꞌihewasaeya ꞌoidiya ta siloheꞌamasiya. Ma baibaiwadi wete ꞌihetunediya ꞌoidiya, ma tupwadi sisapidiya ta tupwadi silohe ꞌamasidiya, eeta mabwaiyadi siꞌabihe galediya. \p \v 6 “Nage ꞌoina ꞌaigeda tuwamo ꞌimiyamiya, tauna natuna moisa. Tauna wete ꞌihewasaeya ꞌoidiya, ꞌina nuwatuhu ꞌigwaeya, ‘Tauna tuwa natugu, nata siheꞌasisiyane.’ \p \v 7 “Ma natunaina ꞌilatuwa ꞌoidiya ma toꞌitayahinaowedi siboidimo ꞌoidiya sigwae, ‘Bada bewa natuna ꞌinaonaoma, ma ꞌeguma taloheꞌamasi nata tanoha bewa mabwaiyana taloinae.’ \v 8 Coinega siꞌabiyahiya ta siloheꞌamasiya, ma tanohega siula latuheya papaliya.” \p \v 9 Yesu ꞌina heꞌoteꞌotetela ꞌilosalohiya, ma ꞌihesilala ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Toꞌaha ꞌabwa badaina ꞌipaihowa? Moisa tuwa badaina ꞌabwa ꞌinaoma ma topaihowaedi ꞌiloheꞌamasidi, ma tanohaina toꞌitayahi hagadi wete ꞌiꞌebwaedi.” \p \v 10 Wete Yesu gwae hegehegedi Buki Heꞌasisi ꞌoinega ꞌihepwaileya, ꞌigwae, “Wanuwatuhuya Buki Heꞌasisi ꞌina hepwaila bewa gide: \q1 Logidiina mwalo tohadaꞌabi siguipaileya, \q1 ta bewa sihetoholo nugeteya hada mata ꞌahwaina ma logidi mabwaiyadi ꞌiloinaedi. \q1 \v 11 Beno Bada ꞌina paihowa ꞌebe henainaida ꞌoida.” \p \v 12 Yesu ꞌina gwae hegehegediyedi topwaoli madoudi ma Palisiyao sihesagoheya, ma sisanapuya ꞌabehega taudi tuwa weyahidi ꞌigwaegwae, ꞌoinega sitohotoho ma siꞌabiyahi, ma hesi geya sawasawahina weyahina simatauta boda ꞌoidiya. Eeta siꞌebesineya ma sitauya. \s1 Sisa ꞌina takesi \r (Madiu 22:15-22; Luke 20:20-26) \p \v 13 Ma ꞌoinega babadaowedi sihetunediya tupwadi \w Palisiyao\w* ma wete \w Helodi\w* ꞌina bodao, ma taudi sitauya Yesu ꞌoina ma ꞌabehega hesilalega sida ꞌabowe ma ꞌina hemaisa pui siloba. \p \v 14 Sitauyama Yesu ꞌoina ma sihegwaeya, sigwae, “Bada, ꞌasanapugowa ꞌabehega ꞌowa toheꞌita moisa, ma tomota ꞌidi waiwai weyahina geya ꞌuda matauta, ma tuwa gwae moisega ꞌuhehepwaila mahemahetena tomota mabwaiyadi ꞌoidiya, beno Yehoba ꞌina ꞌeda ꞌuheheꞌita bwaibwaini. Coinega togidega? Cilobwainegita ma Kini \w Sisa\w* ꞌina takesi taꞌebwae, bo sahena? \v 15 Sowasowana takesiina tahemaisa Kini ꞌoina, bo sahena?” \p Ma Yesu ꞌidi ꞌabo ꞌisanapu pwaiya, ꞌoinega ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Toꞌaha weyahina watohotohogau? Hana maneina waꞌeweyama, ma yaꞌita.” \p \v 16 Coinega mane daꞌule ꞌaigeda siꞌebwaeya. Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Mane bewa ꞌoina taiya ꞌana maꞌamaꞌayau ma sanina?” \p Ma sigwae “Kini Sisa.” \p \v 17 Ta Yesu ꞌihegwaediya, “Ee gide, ꞌeguma Kini ꞌina ginaula waꞌebwae Kini ꞌoina, ma ꞌeguma Yehoba ꞌina ginaula Yehoba waꞌebwae.” \p Ma Yesu ꞌina gwaeina weyahina nuwadi ꞌihepwanopwano madouna. \s1 Toꞌamasa ꞌidi toholohila \r (Madiu 22:23-33; Luke 20:27-40) \p \v 18 Coinega wete \w Sadusiyao\w* sinaoma ma Yesu ꞌoina sihesilala, taudi geya sihemihemisa toꞌamasa ꞌidi toholohila weyahina, ma sigwaeya, \v 19 “Bada, ꞌida loina bewa gide \w Mosese\w* ꞌileleya, ꞌigwae, ‘Ceguma ꞌaigeda loheya ꞌihai ma geya natunamo ma ꞌiꞌamasa, loheyaina tasina hiwapena baꞌidana sihai, ma ꞌeguma wahine ꞌigamwa beno natunao ꞌihenatunediya toꞌamasaina miyalaenao’” \p \v 20 Coinega ꞌebeꞌita siꞌebwaeya sigwae, “Caigeda loheya matasinao simiyamiya ꞌadi baibaiwa site sebeni, ma ꞌadi tautuwaina ꞌihaiya ma muliyetega geya ꞌihenatuna ma loheyaina ꞌiꞌamasa. Coinega wete tasina deinega hiwapeina ꞌihaiya, ta wete gidemusa geya ꞌihenatuna ma ꞌiꞌamasa. \v 21 Coinega tasina deinega hiwapeina ꞌiꞌeweya, ma wete simiyamiya ta geya ꞌihenatuna, ma loheyaina ꞌiꞌamasa. \v 22 Ma site hataedi wete gidemusa siꞌamaꞌamasa ma hesi geya natudiyaomo. Ta muliyetega wahine wete ꞌiꞌamasa. \v 23 Coinega toholohila ꞌana tuta wahineina nata to loheya mwanena moisa? Weyahina mabwaiyadiyedi wahineina sihaiya?” \p \v 24 Ma Yesu ꞌidi hesilalaina ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Bewa ꞌimi heyauyaule, weyahina Buki Heꞌasisi geya wada sanapuya, ma wete Yehoba ꞌina waiwai geya wada sanapuya. \v 25 Toholohila ꞌana tuta ꞌoina tomota geyaꞌabwa sihaihai, ma hesi ꞌidi miya aneloseyao galewa gidemusa. \p \v 26 “Mwalona Yehoba Mosese ꞌihegwaeya toholohila weyahina, ꞌeguma Buki Heꞌasisi wahasili, nata waꞌita loba. Weyahina tutaina Mosese yoho ꞌawawa ꞌitautauya ma Yehoba ꞌaiwe ꞌalaꞌalasina ꞌoinega Moseseina ꞌihegwaeya ꞌigwae, ‘Taugu Ebalahamo ꞌina Yehoba, ma Aisake ꞌina Yehoba, ma Yakobo ꞌina Yehoba.’ \v 27 Yehoba geya tomota ꞌamaꞌamasidi ꞌidi Yehoba, ma hesi tomota mayawasidi ꞌidi Yehoba, ꞌoinega tubudaowedi mayawasidi bewa tuwa simiyamiya. Ma ꞌomi ꞌimi heꞌita ginaula bewa weyahina geya dumwaluna.” \s1 Loina madoudi \r (Madiu 22:34-40; Luke 10:25-28) \p \v 28 Eeta loina ꞌana toheꞌita ꞌaigeda ꞌinaoma, ma taudi ꞌidi heꞌoheꞌohena Yesu baꞌidadiu ꞌihesagoheya, ma ꞌidi hesilalao ꞌadi maisa Yesu ꞌoinega ꞌihesagohediya wete ꞌabehega ꞌausala hedada, ꞌoinega tauna wete Yesu ꞌoina ꞌihesilala ꞌigwaeya, “Bada, loina mabwaiyadi ꞌoidiyega to loina madouna?” \p \v 29 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Loina madouna bewa: Comi meIsileli ꞌigu gwaeina wahesagohe ꞌabehega Bada Yehoba ꞌiboinamo. \v 30 Coinega ꞌino Bada Yehoba ꞌuhelauwe ꞌateu mabwaiyanega ta yaluyaluwau ta nuwau ta wete ꞌino waiwai mabwaiyana ꞌoidiyega. \v 31 Ma ꞌaigeda wete loina madouna bewa: Ciyamwao ꞌuhelauwedi gide ꞌowa ꞌuboi ꞌuhehelauwego. Loina ꞌeluwaedi loina mabwaiyadi simadou sinediya.” \p \v 32 Eeta loina ꞌana toheꞌitaina Yesu ꞌina gwae ꞌihesagoheya, ma ꞌigwaeya, “Bada, ꞌino gwae beno gwae moisa, ꞌabehega tauna ꞌiboinamo tuwa Yehoba, ma geya ꞌaigeda wete Yehoba ꞌimiyamiya. \v 33 Coinega ꞌilobwainegita ma tahelauwe ꞌateda mabwaiyanega ta nuwada mabwaiyanega ta ꞌida waiwai mabwaiyanega, ma wete ꞌiyadao tahelauwedi gidemusa tauda tahehelau ꞌesegita. Loina ꞌeluwaedi madoudi, ma hesi hebai nuwana ꞌeꞌahai tapwaoliye Yehoba ꞌoina, beno geya madouna, ꞌawa?” \p \v 34 Ta Yesu loheyaina ꞌina gwae ꞌihesagoheya ꞌabehega dumwaluna, ma ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Beno gwae moisa, ma ꞌowa Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina ꞌuhahalatulatu.” \p Tuta nage ꞌoina tomota Yesu simatauteya, ma geya ꞌeta taiya sowasowana ma ꞌihesilala hila. \s1 Kelisoina tauna Debida ꞌina susu \r (Madiu 22:41-46; Luke 20:41-44) \p \v 35 Ma ꞌoinega Yesu Hada Heꞌasisi ꞌalona ꞌiheheꞌita tomota ꞌoidiya, ma ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Togidega ma ꞌoinega loina ꞌana toheꞌitao sigwae ꞌabehega Debida ꞌina susuwega Keliso ꞌiliꞌuwa? \v 36 Weyahina Debida mwalo Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwai ꞌoinega Kelisoina ꞌiꞌahwa badaeya, ꞌigwae: \q1 Yehoba ꞌina gwae ꞌigu Bada ꞌoina, ꞌigwaeya, ‘Cigu ꞌebeulega ꞌumiyatoi ma ꞌana siga ꞌa ꞌalehao yalagu suluhedi ꞌaheu gabulena.’ \m \v 37 Debidaina ꞌina Bada Keliso, ꞌoinega togidega hede ta Debida ꞌina susuwega ꞌabwa Keliso ꞌiliꞌuma?” \p Ma boda mabwaiyadi Yesu ꞌina heꞌita nuwadi ꞌiꞌeweya. \s1 Yesu loina ꞌana toheꞌitao ꞌiꞌahwa galegalediya \r (Madiu 23:1-36; Luke 20:45-47) \p \v 38 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Sahena loina ꞌana toheꞌitao mumugadi wamulimuliye. Weyahina taudi mumugadi tuwa gidemusa tuta baibaiwana nuwanuwadi maꞌadi ꞌaleꞌo duduledi siꞌotedi, ma tomota gamwagamwanidiya sisakosakowasi ma ꞌabehega siheꞌasisiyedi. \v 39 Ma wete nuwanuwadi ꞌebemiya bwebweꞌana hada tapwalolo ꞌoidiya, ma wete guyai ꞌadi tuta nuwanuwadi ma wagahata simiyatoi. \v 40 Ta wete tuta mabwaiyana tomota matadiya siꞌahwaꞌahwanoi dudulena Yehoba ꞌoina, ma hesi ꞌidi ꞌahwanoiina geya bwebweꞌana, weyahina ꞌatediya sinuwanuwatuhu togidega nata hiwahiwape siꞌabo ꞌesedi ma ꞌidi tobwatobwao siꞌewadi. Coinega nata Yehoba maisa galana ꞌiꞌebwaedi.” \s1 Hiwape ꞌina helau \r (Luke 21:1-4) \p \v 41 Yesu Hada Heꞌasisi ꞌoina helau ꞌana ꞌebe lagu deina ꞌimiyatoiya, ma tomota ꞌidi helau mane silagulagu ma Yesu ꞌiꞌeꞌebubuna, ma towasawasao ꞌidi helau madoudi ꞌiꞌitediya, \v 42 ma wete hiwape wewelohena ꞌiꞌiteya ꞌina helau toea ꞌeluwamo ꞌilagudiya. \p \v 43 Yesu ꞌiꞌiteya ma ꞌana tomuliyao ꞌibwau heꞌautedima, ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Moisa tuwa, hiwape nage ꞌina helau mabwaiyadi ꞌidi helau ꞌimadou sinediya. \v 44 Weyahina mabwaiyadi ꞌidi tupwa madouna ꞌimiyamiya, ma hesi hiwape nage weweloheina, ma ꞌina mane mabwaiyana ꞌilaguya, ta geya ꞌeta wete ꞌina tupwa ꞌimiyamiya ma ꞌoinega ꞌana ꞌigimwane.” \c 13 \s1 Tuta mwauna ꞌabwa ꞌilatuma \r (Madiu 24:1-14; Luke 21:5-19) \p \v 1 Eeta Yesu maꞌana tomuliyao Hada Heꞌasisi ꞌoinega silatuwa, ma ꞌana tomuliya ꞌaigeda Hada Heꞌasisi ꞌana hadao Yesu ꞌiheꞌitaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌuꞌita hadaedi ꞌadi paihowa bwebweꞌana hedada, daꞌule madoudi ꞌoidiyega siꞌabidiya.” \p \v 2 Ma Yesu ꞌigwae, “Hadaedi madoudi ꞌuꞌitediya ꞌiꞌiunamo ma mabwaiyadi siligeha yahuledi ma geyaꞌabwa wete ꞌeta tupwa waꞌitaꞌita hila.” \p \v 3 Muliyetega Yesu ꞌitauya Olibe ꞌoyana ꞌoina ta ꞌimiyatoiya, ma ꞌoinega Hada Heꞌasisi Yelusalema ꞌoina ꞌiꞌeꞌebubuna, ma Pita ta Yemesa ta Yoni ta Andulu sinaoma ma siboidimo Yesu baꞌidadiu, eema sihegwaeya, sigwae, \v 4 “Bada ꞌuhegwaemai to tuta ꞌoina Hada Heꞌasisi siligehi, ma to ꞌilaꞌilala ꞌadi ꞌita ꞌoidiyega ꞌada sanapu ꞌabehega ginauledi ꞌiꞌiunamo silatuma?” \p \v 5 Coinega Yesu ꞌiheꞌale ꞌoidiya ꞌihepwaila ma ꞌigwaeya, “Waꞌita yahigomi tabu ma tomota tupwadi siꞌabowegomi. \v 6 Weyahina ꞌabwa tomota baibaiwadi saniguwega sinaonaoma ma ꞌabehega sihanugeta puigomi, ma ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiyega sigwae, ‘Taugu Kelisoina,’ ma tomota baibaiwadi simuliyedi. \v 7 Wete wasa ꞌabwa wahesagohedi ꞌalehao deimiya, ma wete bwaga, taudimo siꞌaleꞌaleha hiladi, ma hesi sahena waꞌateꞌateyoho. Ginaula bewa nata silatu nugeta ma hesi baleꞌu ꞌana ꞌebelosaloha ꞌana tuta ꞌabwa hedada. \v 8 Weyahina ꞌabwa hali boda ma hali boda siꞌaleha hiladi, ma wete hali ꞌebeloina ma hali ꞌebeloina siloꞌaleha hiladi, ma wete mwaniꞌiniꞌi sipilipili hali tupwa ma hali tupwa ꞌoidiya, ma gomale madoudi sihapwehapwesa. Ma ginaulaedi bewa tuta mwauna ꞌana ꞌebehegaina tuwa. \p \v 9 “Ta ꞌomi hesi waꞌitayahigomi, weyahina tomota ꞌabwa siꞌabiyahigomi ma sitauyegomi yatala weyahina, ta Hada Tapwalolo ꞌoidiya sisapigomi, ta wete ꞌabwa toloinao ma kiniyao matadiya sitoegomi ma watoholo ma siheyatalaegomi, beno weyahina ꞌomi ꞌabehega taugu ꞌigu bodao, ta saugaina ꞌoina teteligu wahepwaile ꞌoidiya. \v 10 Ma teteligu bwebweꞌana ꞌiꞌelelewana nugeta tupwa mabwaiyana ꞌoidiya, ma muliyetega tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌihapwesa. \p \v 11 “Ma ꞌeguma toloinao matadiya sihetohologomi yatala weyahina, sahena waꞌateꞌateyoho togidega wagwae ꞌesa. Ma hesi maꞌimi ꞌatepatu tuwa wagwae, weyahina geya ꞌabehega ꞌomi ꞌimi gwae wahehepwaile, ma hesi Yaluyaluwa Tabuna nata gwae ꞌiꞌebwaegomi, ma wahepwaila latuhe. \p \v 12 “Ta wete tuta sinaonaoma ꞌoidiya tomota ꞌidi susu ꞌalodiya ꞌaleha ꞌihapwesa weyahigu, beno loheya tasina ꞌitebae ma siloheꞌamasi. Ma wete gide tamana natuna ꞌitebae ma siloheꞌamasi. Ma wete gwagwama sinadiyao ta tamadiyao sitebaedi ma siloheꞌamasidi. \v 13 Ta tomota mabwaiyadi ꞌabwa siloꞌalehegomi weyahina ꞌomi ꞌabehega ꞌagu tohemisao. Ma hesi taiyawedi ꞌomi weyahigu waꞌatepatu ee ꞌana siga tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina, nata ꞌebe yaliyaya waloba. \s1 Mwau madouna \r (Madiu 24:15-28; Luke 21:20-24) \p \v 14 “Cabwa ꞌeguma ꞌomi waꞌitadi hali tomota ginaula gala hedadedi ma didigadi sihetoholodi tupwa heꞌaheꞌasisina ꞌoina (Ceguma taiya nage gwaeina ꞌihasili ꞌabwa ꞌisanapu), tuta nage ꞌoina Yudiya ꞌana tomiyao ꞌilobwainediya ma ꞌoya ꞌoidiya sidena. \v 15 Ma ꞌeguma taiya wagahata ꞌimiyamiya ꞌidena mwayamwayau, ma sahena ꞌiluhuluhu hila ꞌina hada ꞌalona ꞌina tobwatobwa sabi ꞌewadi. \v 16 Ma ꞌeguma taiya wete tanoha ꞌipaipaihowa geyaꞌabwa wete ꞌihilahila ꞌana ꞌaleꞌo hali tupwa ꞌilaguya ꞌiꞌewa. \p \v 17 “Ma tuta nage ꞌoina togamwa ma tohesusuwao sihenuwaꞌoleꞌole. \v 18 Coinega waꞌahwanoi waiwai ma tuta bwebweꞌana Yehoba ꞌiꞌebwaegomi ꞌimi tuta dena ꞌoina, ma sahena gogai ꞌana tuta. \p \v 19 “Moisa tuwa, tuta nage ꞌoina mwau hedada, weyahina tutaina Yehoba baleꞌu ꞌihemasaleheya ꞌoinega ma ꞌana siga nige geya ꞌaigeda wete mwau nage gide ꞌida latuwa, ma ꞌabwa geya sowana wete mwau bewa gide ꞌida latu hila. \v 20 Mwau nina ꞌana sabwelowao ꞌeguma Yehoba sahena ꞌiꞌabiꞌabi hetotoꞌupe beno tomota mabwaiyadi siꞌamasa, ma hesi Yehoba sabwelowedi ꞌabwa ꞌiꞌabi hetotoꞌupadi, tauna ꞌina tomotaiyao hesihesinuwaidi weyahidi. \p \v 21 “Tutaina ꞌoina ꞌeguma taiya ꞌihegwaegomi, ꞌigwae, ‘Keliso bewa’ nuwana ‘Nage,’ sahena wahehemisaedi. \v 22 Weyahina Keliso ꞌaboꞌabodi ma palopita ꞌaboꞌabodi beno silatulatuma ma ꞌilaꞌilala waiwaidi tomota ꞌoidiya siheꞌitaedi, ma ꞌoidiyega ꞌeguma sawasawahidi Yehoba ꞌina bodao hesihesinuwaidi siꞌabowedi. \v 23 Coinega waꞌita yahigomi, weyahina ginaulaedi bewa yahepwaila pwaiya ꞌoimiya. \s1 Yesu ꞌina hilama \r (Madiu 24:29-31; Luke 21:25-28) \p \v 24 “Ma tuta mwauwedi ꞌigumwala ma muliyetega sinala ꞌiguguyou, ma wete waiꞌena ꞌina maedana ꞌigibo, \v 25 ma ꞌipwala galewa sigubagubala, ma ginaulao galewa mabwaiyadi simiyamiya ꞌidi waiwai siꞌelo weꞌa. \v 26 Tuta nage ꞌoina mebaleꞌu taugu Loheyaiguina siꞌitegau yaloha ꞌoidiyega yasulusuluma maꞌigu waiwai ta maꞌigu wasawasa madouna, \v 27 ꞌoinega ꞌigu aneloseyao yahetunedi, ꞌigu bodao hesihesinuwaidi sihegogonedima baleꞌu ta galewa ta yaumai mabwaiyadi ꞌidi tupwa ꞌoidiyega. \s1 Cebeꞌita saido ꞌoinega \r (Madiu 24:32-35; Luke 21:29-33) \p \v 28 “Cebeꞌita \w saido\w* ꞌoinega yaheꞌitegomi ꞌabehega ꞌeguma saido nabaina hauhaudi ꞌilagulagudi, beno wasanapuya ꞌesihe ꞌana tuta ꞌabwa ꞌilatu. \v 29 Ma wete ꞌilaꞌilalaowedi ꞌoimiya yahepwailediya, ꞌeguma to tuta ma waꞌita lobadi, beno wasanapuya ꞌabehega ꞌigu tuta hilama ꞌana tuta ꞌiꞌehohoya. \v 30 Moisa tuwa, yaso bewa geya sowana wagumwagumwala ma ꞌana siga ginaulaedi mabwaiyadi silatu. \p \v 31 “Cabwa galewa ma baleꞌu sisawala, ma hesi ꞌigu gwae geya sowana ꞌisawasawala. \s1 Cina hilama ꞌana tuta geya ꞌana tosanapumo \r (Madiu 24:36-44) \p \v 32 “Ma hesi geya ꞌeta taiya ꞌisanapu to tuta nuwana to sabwelo ꞌoina yahilama, ta wete aneloseyao galewa geya sisanapu. Ma taugu wete geya yasanapu. Ta Tamagu ꞌiboinamo ꞌisanapuya. \v 33 Coinega walomatayahi, weyahina ꞌigu tuta hilama geya wasanapu.” \p \v 34 Cebeꞌita wete Yesu ꞌiꞌebwaediya ꞌigwae, “Ceguma ꞌaigeda bada ꞌabehega ꞌina hada ꞌabwa ꞌipilisine ma ꞌitautau hali tupwa, ꞌina topaihowa ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌidi paihowa ꞌiheguyaidi, ma ꞌiloinedi ma ꞌabehega ꞌina hada siꞌitayahi, ma wete hada ꞌana ꞌahwaꞌeda ꞌana toꞌitayahina ꞌihegwae, ꞌigwae, ‘Geyaꞌabwa ꞌuꞌenoꞌeno, ma hesi ꞌulomatayahi bwaibwaini.’ \v 35 Coinega ꞌilobwainegomiya ma walomatayahi ma wayamweyamwegau, weyahina toni hadaina ꞌina latu ꞌana tuta geya wasanapu, nuwana lahilahiya, nuwana nihuwana gamwana, nuwana gona ꞌadaꞌadale, nuwana gonagona. \v 36 Geyaꞌabwa yalatulatuma ma ꞌenoꞌenowega ꞌatemi yaloheyoho. \p \v 37 “Cigu hemataluwa bewa ꞌoimiya ma wete tomota mabwaiyadi ꞌoidiya ꞌabehega walomatayahi bwaibwaini.” \c 14 \s1 Babada nuwanuwadi ma Yesu siloheꞌamasi \r (Madiu 26:1-5; Luke 22:1-2; Yoni 11:45-53) \p \v 1 Hataona Guyaina ꞌana ꞌebe nuwatuhuyahina ꞌabwa ꞌilatu sabwelo ꞌeluwa mulina. Guyaina ꞌalona ꞌadi pwalawa geya ꞌana ꞌebe ꞌabi hesesehamo siꞌai. Ma topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao sinuwanuwatuhu togidega ma Yesu siꞌabo ꞌese eema ꞌabehega siꞌabiyahi ma siloheꞌamasi, \v 2 ma sigwaeya, “Geyaꞌabwa guyaina ꞌalona Yesu taꞌabiꞌabiyahi, tabu ma tomota sigamwasowalegita ma siloꞌalehegita.” \s1 Wahine Yesu ꞌiheholoiya ꞌasa Bedani ꞌoina \r (Madiu 26:6-13; Yoni 12:1-8) \p \v 3 Yesu ꞌabwa Bedani ꞌoina ꞌimiyamiya Saimoni ꞌina hada, tauna mwalo lepelo ꞌaigeda; ma tutaina Yesu ꞌiꞌaiꞌai Saimoni ꞌina hada, wahine ꞌaigeda maꞌina holowa ꞌiluhuma; ma holowaina sanina nadi, maisana madouna, ma ꞌana \w botolo\w* ꞌausala hedadena. Ma wahine botoloina ꞌahwana ꞌiꞌahulaseya, ma holowaina Yesu debana ꞌisiweya. \p \v 4 Ma tupwadi tomota siꞌiteya ma wahine silomugiyeya, sigwae, “Toꞌaha weyahina holowa ꞌimudaliya? \v 5 Cilobwaineya ma holowaina ꞌihegimwaneye ma ꞌana maisa teli handeledi kina gide ꞌiꞌewa ma ꞌiheguyaiye towewelohe ꞌoidiya.” Coinega wahineina siheliyeya. \p \v 6 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tuwa! Walolagu! Geya sowana wahine waꞌabiꞌabi hedohedou, weyahina ꞌina lema ꞌoiguwa bwebweꞌana hedada. \v 7 Toweweloheyedi wagwaegwaenedi tuta baibaiwana deimiya simiyamiya, ma ꞌeguma to tuta nuwanuwami tuwa walemedi, ma taugu hesi geya tuta dudulena baꞌidamiu tamiyamiya. \v 8 Ma wahine bewa toꞌaha ꞌoina madouna ꞌipaihoweya ꞌoiguwa, beno wahigu ꞌiheholoi nugeteya sabi ꞌatububuina ꞌagu lagu galiha weyahina. \v 9 Ma moisa tuwa, ꞌabwa wasagu ꞌana guguya tomota sihesagohe baleꞌu mabwaiyana ꞌoina, ma wahine bewa ꞌina paihowa ꞌoiguwa wete wasana siheꞌoteꞌotetele.” \s1 Yudasa ꞌina tagwala Yesu ꞌana teba weyahina \r (Madiu 26:14-16; Luke 22:3-6) \p \v 10 Coinega Yesu ꞌana tomuliya ꞌaigeda site tuwelo ꞌoidiyega, tauna Yudasa Isakaliyota, ꞌitauya topwaoliyao ꞌidi babadao ꞌoidiya ma nuwanuwana Yesu ꞌoidiya ꞌitebae. \v 11 Yudasa ꞌina gwae sihesagoheya, ma siyaliyaya ma ꞌoina sigwae hemisa ꞌabehega ꞌana maisa siꞌebwae. Coinega Yudasa tuta bwebweꞌana ꞌiloyamweya ma ꞌabehega Yesu ꞌoidiya ꞌitebae ma siꞌabiyahi. \s1 Yesu ma ꞌana tomuliyao siꞌaiꞌai \r (Madiu 26:17-25; Luke 22:7-14, 21-23; Yoni 13:21-30) \p \v 12 Guyai ꞌana tuta, beledi geya ꞌana ꞌabi hesesehamo siꞌaiꞌai, ma ꞌana sabwelo nugenugetaina ꞌoina lamiyao sihunudi Hataona ꞌana ꞌebe nuwatuhuyahina weyahina, ma sabweloina ꞌoina Yesu ꞌana tomuliyao sihegwaeya sigwae, “Bada, taꞌeha ꞌoina nuwanuwau ma Hataona Guyaina weyahina ꞌaꞌatububu?” \p \v 13-14 Coinega ꞌana tomuliyao ꞌeluwa ꞌihewasediya maꞌadi hemataluwa, ꞌigwaeya, “Watau Yelusalema, ma ꞌeguma loheya ꞌaigeda maꞌina ꞌebegoi ꞌiꞌahaliya waloba, loheyaina wamuliye ma baꞌidamiu waluhu hadai, ma tonihada wahegwae bewa gide, wagwae, ‘Bada bewa gide ꞌigwae ꞌesa ꞌigwaeya, “To tupwa ꞌeguma ꞌutagwale ma ꞌoina maꞌagu tomuliyao Hataona ꞌeꞌahaina ꞌaꞌai?” ’ \v 15 Eema ꞌiheꞌitegomi tupwa madouna tabwana ꞌatuꞌatububuina. Tauna ꞌoina Hataona ꞌeꞌahaina waꞌatububu weyahida.” \v 16 Coinega tomuliyaowedi sitauya ma ꞌasa Yelusalema ꞌoina siluhuwa ma toꞌaha gide Yesu ꞌigwaeneya ꞌoidiya ginauledi mabwaiyadi silobediya, ta hadaina ꞌoina Hataona ꞌeꞌahaina siꞌatububuya weyahidi. \p \v 17 Ta lahilahiya Yesu maꞌana tomuliyao sinaoma, \v 18 ma site tuwelo simiyatoiya sabi lohepaꞌala. Ta ꞌidi ꞌai ꞌalona Yesu ꞌihegwaediya, “Ciyagwao yahegwae bwaibwainigomi ꞌabehega ꞌaigeda loheya bewa baꞌidadai taꞌaiꞌai, ꞌabwa tauna nata ꞌiꞌiunamo ma ꞌitebaegau.” \p \v 19 Ma Yesu ꞌina gwae bewa weyahina sinuwagala, ta ꞌaigeda ꞌaigeda Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bada, taiya? Nuwana taugu?” \v 20 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Cagu totebaina ꞌomi wate tuwelowedi ꞌoimiyega, ta tauna baꞌidagu gaeba ꞌoina ꞌaꞌai. \v 21 Taugu Loheyaiguina ꞌabwa yatauya ꞌedaina mwalo Buki Tabu ꞌoina sihepwaila nugeteya, ma hesi ꞌagu totebaina nuwagalagalaina moisa; ma bwebweꞌana ꞌeguma mwalo sinana geyaꞌabwa ꞌihehenatune, weyahina ꞌina liꞌu ꞌoinega ꞌihenuwa galagala ꞌina paihowa galana weyahina.” \s1 Badaina ꞌina ꞌai \r (Madiu 26:26-30; Luke 22:15-20; 1 Kolinita 11:23-25) \p \v 22 Cabwa siꞌaiꞌai, ma Yesu beledi ꞌiꞌeweya ma weyahina ꞌigwae helauwa, ta ꞌihisiya ma ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Bewa waꞌai wahigu.” \p \v 23 Ta waini mabiyoina wete ꞌiꞌeweya, ma weyahina ꞌiloyauwedo Yehoba ꞌoina, ma ꞌiꞌebwaediya, ma mabwaiyadi sinuma. \v 24 Ta wete ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Bewa bweyahigu ꞌidaudau tomota mabwaiyami weyahimi, beno loina ꞌehauna. \v 25 Ma yahegwaegomi tuta bewa ma mulina waini bewa geyaꞌabwa ꞌoinega yanumanuma hila ma ꞌana siga waini ꞌehauna ꞌabwa yanuma Yehoba ꞌina tupwa.” \p \v 26 Coinega wali ꞌaigeda siwaliyeya ma sihapwesa sihaneya ꞌoya Olibe ꞌoina. \s1 Yesu ꞌihepwaila latu uhala weyahina \r (Madiu 26:31-35; Luke 22:31-34; Yoni 13:36-38) \p \v 27 Ma Yesu ꞌihegwaediya, “Ciꞌiunamo ma mabwaiyami wadena sinegau, gide Buki Heꞌasisi ꞌina hepwaila ꞌigwaeya, \q1 ‘Toꞌitayahina sipi yaloheꞌamasi ma sipiyedi siꞌelelewana.’ \m \v 28 Ma ꞌigu toholohila mulina Galili ꞌoina yatauya, ma ꞌomi muliguwega wanaoma.” \p \v 29 Coinega Pita ꞌigwaeya, “Nata mabwaiyadi sidenasinego, ma taugu tuwa baꞌidau tamiyamiya.” \p \v 30 Ta Yesu Pita ꞌihegwaeya, “Yagwae moisa ꞌoiuwa nihuwana nata muliyega ꞌabwa ꞌamꞌam ꞌidou maluwa, beno ꞌowa ꞌuuhalegau matoi.” \p \v 31 Ma ꞌoinega Pita ꞌiꞌahwapaꞌala ꞌigwaeya, “Bada, geyaꞌabwa yauhauhalego. Ceguma siloheꞌamasigo, taugu wete baꞌidau siloheꞌamasigita.” Tomuliyao mabwaiyadi wete gide sigwae ꞌesa. \s1 Yesu Gedesemani ꞌoina ꞌiꞌahwaꞌahwanoi \r (Madiu 26:36-46; Luke 22:39-46) \p \v 32 Ma sinaowa ꞌaigeda tupwa sanina Gedesemani ꞌoina, ma ꞌana tomuliyaowedi ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Bewa ꞌoina wamiyamiya, ma taugu yaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina.” \v 33 Ma sitetoi baꞌidanao ꞌitoediya, taudi Pita ma Yemesa ma Yoni, ta Yesu ꞌiꞌateyohowa maꞌina nuwagala, \v 34 ma ꞌihegwaediya, “Cigu nuwagala madouna ma ꞌoinega ꞌabehega yaꞌamasa, ma ꞌomi tuwa ꞌebwa wamiyamiya, waꞌoꞌoyatola ta walomatayahi.” \p \v 35 Ma Yesu ꞌihutulaga tupwana ma ꞌibeꞌu talutalubuꞌiya ma ꞌiꞌahwaꞌahwanoi ꞌabehega ꞌeguma sawasawahina muya bewa Yehoba ꞌiꞌewa yahule, \v 36 ꞌigwaegwae, “Tamagu, paihowa baibaiwana sowasowahiu, ꞌoinega nuwanuwagu ma muya biyoina bewa ꞌoiguwega ꞌuꞌewayahule, ma hesi geya ꞌabehega taugu ꞌigu nuwatuhuwega, ta hesi ꞌowa ꞌino nuwatuhuwega ꞌupaihowa.” \p \v 37 Coinega ꞌihila ma sitetoiyedi ꞌilobediya siꞌeno sinediya, ma Pita ꞌilohanohanoya, ꞌigwae, “Saimoni, togidega ta ꞌuꞌenoꞌeno. Geya sowasowahiu ma tuta ꞌiꞌiuna tuwa ꞌoina ꞌuꞌoyatola, ꞌawa?” \p \v 38 Ma wete ꞌihegwaediya mabwaiyadi, ꞌigwae, “Cilobwainegomiya ma waꞌoꞌoyatola ma waꞌahwaꞌahwanoi, ma ꞌoinega geyaꞌabwa Seitani ꞌitohotoho hedadegomi. Moisa yaluyaluwami nuwanuwana, ma hesi wahimi siꞌelodabalala.” \p \v 39 Coinega Yesu ꞌilaga hila ma ꞌina ꞌahwanoiina ꞌilohileya. \p \v 40 Ma wete Yesu ꞌihila ꞌana tomuliyao ꞌoidiya, ꞌilobediya wete siꞌenosinediya, weyahina mata ꞌenoꞌeno ꞌiꞌewa pwaidiya. Ma ꞌilohanohanodiya, ta sitoholowa maꞌidi debamwadina, ma geya wete ꞌidi gwaemo. \p \v 41 Ta Yesu wete ꞌilaga ma ꞌiꞌahwaꞌahwanoi, ma ꞌina hilama hetoina ꞌoina ꞌilobediya siꞌenosinediya, ta ꞌihegwaediya, “Togidega, ꞌabwa waꞌenoꞌeno ma waꞌaiꞌaiyawasi? Ta ꞌigu tuta bewa ꞌilatu pwaima ma taugu Loheyaiguina ꞌiꞌiunamo sitebaegau togala ꞌoidiya. \v 42 Watoholo ma tatau, weyahina ꞌagu totebaina bewa ꞌinaonaoma.” \s1 Yesu ꞌana ꞌabiyahina \r (Madiu 26:47-56; Luke 22:47-53; Yoni 18:2-12) \p \v 43 Yesu ꞌabwa ꞌigwaegwae ma Yudasa ꞌihapwesama, tauna Yesu ꞌana tomuliyao site tuwelo ꞌaigeda ꞌoidiyega. Beno weyahina topwaoliyao madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao ta babadao sihewasaedima ꞌidi toꞌalehao Yudasa mahetediu ma ꞌabehega Yesu siꞌabiyahi, ma bodaedi ꞌidi ꞌebe ꞌalehao ta wepasi wete siꞌewediya. \p \v 44 Ma Yudasa ꞌilaꞌilalaina ꞌiꞌebwaya pwaiya ꞌoidiya, ꞌihepwaileya, ꞌigwae, “Ceguma taiya yaꞌatusapwali, beno tauna Yesu, ma waꞌabiyahi ma walomatayahi ma watauye.” \v 45 Coinega ꞌidumwaluwa Yesu ꞌoina ma ꞌihelauweya ma ꞌiꞌatusapwaliya. \v 46 Eeta bodaedi silatuma ma Yesuina siꞌabiyahiya. \p \v 47 Ma Yesu ꞌana bodao ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌitotoholo deina, ma ꞌina ꞌelepa ꞌilisiloloya, ma totaꞌona madouna ꞌina topaihowa tenana ꞌiꞌupwa yahuleya. \p \v 48 Ma Yesu boda ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Nuwana taugu toyagaha ta ꞌoinega maꞌimi ꞌebeꞌaleha ma maꞌimi wepasi wanaoma sabi ꞌabiyahigau. \v 49 Ta toꞌaha lamuna ꞌoinega geya waꞌabiyahigau sabwelowedi gamwagamwanimiya yamiyamiya Hada Heꞌasisi ꞌoina ma yaheheꞌita tomota ꞌoidiya? Ma tuwa hesi ginaula bewa silatuma ma ꞌane palopitao ꞌidi gwae nugeta Buki Heꞌasisi ꞌalona sihapwesa bwaibwaina.” \p \v 50 Coinega Yesu ꞌana tomuliyao mabwaiyadi sidena sineya. \v 51 Ma ꞌaigeda hewali maꞌana ꞌaleꞌo ꞌaigeda tuwa Yesu ꞌimuliyeya, ma toloꞌalehao nuwanuwadi siꞌabiyahi, \v 52 ta siꞌabisapuliya ta ꞌana ꞌaleꞌomo siꞌeweya, ma bugebugewanamo ꞌidena. \s1 Yesu sitoeya toloinao ꞌoidiya \r (Madiu 26:57-68; Luke 22:54-55, 63-71; Yoni 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Ma Yesu sitoeyama ma siluhuweya topwaoli madouna ꞌina hada, weyahina hadaina ꞌoina topwaoli madoudi ta babadao ta loina ꞌana toheꞌitao siꞌetoꞌautama. \v 54 Ma Pita bwagebwagega Yesu ꞌimulimuliye ma ꞌinaoma Topwaoli madouna ꞌina ꞌasa, ma Pitaina toꞌitayahinao baꞌidanao simiyatoiya ta ꞌaiwe ꞌoina simwaimwailu. \p \v 55 Eeta topwaoli madoudi ta babadaedi nuwanuwadi Yesu ꞌana toheꞌewao silobadi ma ꞌidi heꞌewaina ꞌoinega Yesu siloheꞌamasi, ma hesi geya ꞌeta wete siloba. \v 56 Weyahina toheꞌewao baibaiwadi sihehepwailamo, ma hesi ꞌidi hepwailaedi geya sihemahemahetena. Taudi mabwaiyadi toꞌabo tuwa. \v 57 Ma tupwadi ꞌoidiyega sitoholowa ma Yesu siheꞌewa ꞌaboꞌaboweya, sigwae, \v 58 “Yesu ꞌina gwae ꞌaigeda ꞌahesagoheya ꞌigwae, ‘Hada Heꞌasisi bewa tomota siꞌabiya, ꞌabwa yaligehi yahule, ma sabwelo ꞌetoi ꞌoidiya yaꞌabihila, ma geya tomota nimadiyega,’” \v 59 ma hesi ꞌidi heꞌewa ginaula bewa weyahina geya sihemahemahetena. \p \v 60 Coinega topwaoli madouna ꞌitoholowa gamwagamwanidiya, ma Yesu ꞌihesilaleya, ꞌigwae, “Geya ꞌuda hemaiseya, ꞌawa? Loheloheya ꞌidi heꞌewa ꞌoiuwa ꞌuhesagoheya?” \v 61 Ma Yesu tuwa ꞌihehenono ta geya wete ꞌida gwaeya. \p Eeta topwaoli madouna Yesu ꞌihesilala hileya, ꞌigwae, “Togidega, ꞌowa Yehoba natuna Toꞌabihetenaina, ꞌawa?” \p \v 62 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Cehe! Taugu! Ma wete ꞌabwa taugu Loheyaiguina waꞌitegau Tohewaiwai moisa ꞌina ꞌebeulega yamiyamiya, ma wete galewa yaloha debadiyega yanaoma.” \p \v 63-64 Coinega topwaoli madounaina ꞌigamwasowala moisa, ꞌoinega ꞌiboinamo ꞌana ꞌaleꞌo ꞌiꞌigaliya, ma ꞌigwaeya, “Cina gwae galana wahesagoheya? Moisa, loheya bewa Yehoba ꞌisinaliya. Tuwa! Geyaꞌabwa wete ꞌana toheꞌewao sigwaegwaene ꞌina puiyao weyahidi. Togidega ꞌimi nuwatuhu Yesu weyahina?” Ma ꞌoinega mabwaiyadi sigwaeya, “Cilobwaineya tuwa ma ꞌiꞌamasa!” \p \v 65 Nage ꞌoina tupwadi tomota Yesu siꞌesoheya, ma matana ꞌaleꞌowega siwaduya, ma sihunu dadaneya maꞌidi ꞌehetete, sigwaeya, “Cuhegwaemai taiya ꞌihunugowa?” Ma toꞌita yahinedi Yesu siꞌabiyahiya, sisapiya ta sitauyeya. \p \v 66 Ta Pita ꞌabwa ꞌatamana ꞌimiyamiya, ma topwaoli madouna ꞌina topaihowa gumalaulauna ꞌaigeda ꞌilatuma, \v 67 ta Pita ꞌiꞌiteya ꞌimwaimwailu. Coinega wahineina Pita ꞌiꞌeꞌebubuya, ta ꞌigwaeya, “Yesu gwama Nasaleta ꞌowa mwalo baꞌidau wamiyamiya, ꞌawa?” \p \v 68 Ma Pita ꞌiuhala, ꞌigwaeya, “Ginaulaina ꞌugwaegwaene geya yasanapu toho.” Coinega Pita ꞌilatuwa mulimuliya. \v 69 Ma gumalaulauina Pita ꞌihenima susuweya tomiyaedi ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Loheya nage Yesu ꞌina boda ꞌaigeda.” \v 70 Ma Pita ꞌihesagoheya ma ꞌiuhala hila, ꞌigwae, “Taugu geya.” Tuta ꞌiꞌiuna mulina toꞌebubunaowedi Pita sihegwaeya, sigwae, “Moisa tuwa, ꞌuꞌabowa. Cowa Yesu ꞌina boda, weyahina ꞌowa gwama Galili.” \p \v 71 Coinega Pita ꞌiuhala moisa, ma gwae galana ꞌoinega ꞌibwauhaneya, ꞌigwae, “Yesu tauna wagwaegwaene, taugu geya yasanapu toho. Tamada!” \v 72 Ta tutaina ꞌoina ꞌamꞌam ꞌidouwa maluwa, ma nage ꞌoina Pita ꞌinuwatuhuya Yesu ꞌina gwaeina ꞌabehega “Muliyega ꞌabwa ꞌamꞌam ꞌidou maluwa, beno ꞌowa ꞌuuhalegau matoi.” Ma Pita ꞌina ꞌaboina galana ꞌinuwatuhuya, ma ꞌidouwa. \c 15 \s1 Yesu ꞌina yatala Pailato matana \r (Madiu 27:1-2, 11-14; Luke 23:1-5; Yoni 18:28-38) \p \v 1 Gona ꞌiꞌadaleya ma topwaoli madoudi ta babadao ta loina ꞌadi toheꞌitao ta wete toloinao mabwaiyadi siꞌetoꞌautama, ma siloina Yesu weyahina, ꞌoinega nimana sipaidiya ma sitauyeya Pailato ꞌoina ma ꞌabehega Pailatoina ꞌiloinae. \p \v 2 Coinega Pailato Yesu ꞌihesilaleya ma ꞌigwae, “Cuhepwaila, ꞌowa meYudiya ꞌidi kini, ꞌawa?” \p Ma Yesu ꞌigwaeya, “Beno ꞌugwae pwaiya.” \p \v 3 Eeta topwaoli madoudi ginaula baibaiwana weyahidi Yesu siheꞌeweya. \v 4 Coinega Pailato Yesu ꞌihesilala hileya, ꞌigwae, “Togidega ta geya ꞌuda hemaisa? Hepwaila bewa siheheꞌewago ꞌuhesagoheya?” \p \v 5 Ma Yesu geya wete toꞌaha ꞌida hemaiseya, ꞌoinega Pailato nuwana ꞌihepwanopwanowa madouna. \s1 Siloina ma Yesu ꞌiꞌamasa \r (Madiu 27:15-26; Luke 23:13-25; Yoni 18:38–19:16) \p \v 6 Bolime ꞌaigeda ꞌaigeda Hataona Guyaina ꞌoidiya toloinaina ꞌina mumuga beno deliyega ꞌaigeda loheya ꞌida lihasi ma ꞌilatuma, ꞌeguma taiya boda sihesinuweya. \v 7 Tuta nage ꞌoina tupwadi meLoma ꞌadi ꞌalehao meYudiya deliya simiyamiya. Mwalo meYudiyaedi geya nuwadi meLoma ꞌidi loina, ꞌoinega siloꞌalehediya, ma ꞌaigeda ꞌoidiyega sanina Balaba ꞌalehaina ꞌalona tomota ꞌiloheꞌamasidiya. Coinega meLomaedi Balaba maꞌiyanao siꞌabiyahidiya ma deliya silagu luhuwediya. \p \v 8 Eeta boda siꞌetoꞌautama ma siꞌahwanoiya Pailato ꞌoina, sigwaeya, “Sawasawahina ma ꞌaigeda loheya ꞌulihasi weyahima, gide ꞌima ꞌahwanoi ꞌoiuwa ꞌupaipaihowa bolime ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya?” \p \v 9 Ma Pailato ꞌihegwaediya, “Nuwanuwami ꞌabehega meYudiya ꞌimi kini yalihasi weyahimi, ꞌawa?” \v 10 Weyahina Pailato ꞌisanapuya ꞌabehega topwaoli madoudi ꞌidi heꞌipiꞌipiyega siꞌwayamiya. \p \v 11 Ma hesi topwaoli madoudi tomota ꞌidi nuwatuhu sihenuwalagu pwaiyeya ꞌoidiya, ꞌoinega Yesu siguipaileya ma Balaba hesi sanina siꞌinaneya, ma ꞌabehega ꞌilihasi weyahidi. \p \v 12 Ma Pailato ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Togidega hede yaloina ꞌese tauna wabwauweya ꞌimi kini?” \p \v 13 Ma sitalaꞌasona, sigwae, “Kelose ꞌoina tatutuhepaꞌi!” \p \v 14 Ma Pailato ꞌigwaeya, “Toꞌaha hede ꞌina pui ta ꞌoinega ꞌabehega ꞌamasa ꞌiloba?” \p Ma siwuiwui ꞌenadi madounega, sigwae, “Kelose ꞌoina tatutuhepaꞌi.” \p \v 15 Coinega Pailato nuwanuwana ma boda ꞌiꞌabihe yaliyayaedi, ta Balaba ꞌilihasiya ꞌoidiya, ma ꞌina toloꞌalehao ꞌiloinaediya ma Yesu gulahega sisapiya ma muliyetega ꞌabwa situtuhepaꞌine kelose ꞌoina. \s1 Toloꞌalehao Yesu silotuyaneya \r (Madiu 27:27-31; Yoni 19:2-3) \p \v 16 Pailato ꞌina toloꞌalehao Yesu sisapiya ma sitoeya ꞌina hada siluhuweya, beno toloꞌaleha ꞌidi tupwa madouna hadaina ꞌalona ma toloꞌalehao ꞌidi bodao mabwaiyadi sibwau heꞌautedima. \v 17 Coinega wasawasao ꞌadi ꞌaleꞌo bwehabwehalinega Yesu siheꞌwameya, ma debana ꞌana pasa talitali ꞌoinega sipaihoweya ma debana silaguya. \p \v 18 Ma siheꞌaleya lotuyanega siloyauwedoweya, ma sihegwaeya, “Yauwedo, ꞌowa meYudiya ꞌidi kini baa!” \p \v 19 Ma wete ꞌaiwe ꞌoinega Yesu debana sisapiya, ma siꞌesoheya, ta lotuyanega Yesu matana siꞌetuluha. \v 20 Cidi lotuyana ꞌigumwala, ta ꞌaleꞌo wasawasaedi ꞌoinega sihaloloya, ma ꞌiboi ꞌana ꞌaleꞌowega siheꞌote hileya, ma sitoeya sabi gihekelose. \s1 Yesu situtu hepaꞌineya kelose ꞌoina \r (Madiu 27:32-44; Luke 23:26-43; Yoni 19:17-27) \p \v 21 Yesu sitoeya, ꞌasa madouna ꞌoinega silatuwa, ma silobeya gwama Sailini pwatulega ꞌitautauyama, ta siloineya ma Yesu ꞌana kelose ꞌiꞌahali. Loheyaina sanina Saimoni, beno Alekisana ma Lupuso tamadiu. \p \v 22 Coinega sitoeya tupwa Goligota ꞌoina (Ma Goligota ꞌana sanapu beno Mwagu ꞌasaina), \v 23 ma mulamula siꞌebwaeya, beno \w waini\w* ta \w mulo\w* baꞌidana, ma ꞌabehega geyaꞌabwa muya madouna ꞌilolotoho, ta Yesu ꞌiguipaileya. \v 24 Ma ꞌoinega baleꞌuwa situtu hepaꞌiyeya kelose ꞌoina, ma sihetoholoya. Muliyetega topaihowaowedi Yesu ꞌana ꞌaleꞌo siꞌewediya, eeta siguyaiyeya siboidimo ꞌoidiya. Cidi heguyaina gide kati ꞌoinega, ta ꞌeguma taiya ꞌiwini ꞌana ꞌaleꞌo ꞌaigeda ꞌiꞌewa. \p \v 25 Tutaina Yesu siꞌabihe keloseya beno gonagona ꞌana gamwagamwana ꞌoina. \v 26 Ma ꞌana kelose ꞌoina sileleya, “MeYudiya ꞌidi kini.” Beno ꞌina ꞌamasa lamuna. \v 27 Ma wete toyagaha ꞌeluwa siꞌabihe kelosediya, ꞌaigeda ꞌina ꞌebeulega ma ꞌaigeda ꞌina ꞌadigeyegeyega. \v 28 (-) \p \v 29 Tomota ꞌedai sitautau ma Yesu kelose ꞌoina siꞌiteya, ma silotuyaneya ma sihenameya, sigwae, “Nuwaꞌoleꞌoleu ꞌiya! Cugwaeya ꞌabehega sawasawahiu Hada Heꞌasisi ꞌuligehi ma sabwelo ꞌetoi ꞌoidiya ꞌuꞌabihila. \v 30 Hana ꞌuꞌabihetego ꞌuboi ma kelose ꞌoinega ꞌusuluma.” \v 31 Ma wete topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao siboi ꞌoidiya sigwaehaneya, ma Yesu siꞌeheteteyeya, sigwaegwae, “Hali tomota ꞌilemediya, ma hana ꞌiboi ꞌida leme? \v 32 Tauna ꞌabehega Toꞌabihetenaina ma tupwa Isileli ꞌana toloina, hana keloseina ꞌoinega ꞌida suluma ma tada ꞌita ma ꞌane tahemisae.” \p Ma wete toyagahaowedi Yesu baꞌidanao siꞌabihe kelosediya, taudi ꞌadi kelose ꞌoidiyega sibwau baleya eema siheliyeya. \s1 Yesu ꞌiꞌamasa \r (Madiu 27:45-56; Luke 23:44-49; Yoni 19:28-30) \p \v 33 Ma ꞌiꞌasudiladila pwaiya, ma tupwa mabwaiyana ꞌiguguyouwa ꞌana siga lahilahiya. \v 34 Lahilahiya Yesu ꞌenana madounega ꞌibwauwa, ꞌigwae, “Eloi, eloi, lama sabakitani,” ma ꞌana bui, “Cigu Yehoba, ꞌigu Yehoba, toꞌaha weyahina ꞌuꞌebesinegauwa?” \p \v 35 Ma tupwadi deina sitotoholo ꞌina bwauina sihesagoheya ma sigwae, “Wahesagoha, Ilaitiya ꞌibwaubwauwe.” \v 36 Coinega ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌipiliya ta balou ꞌiꞌeweya, ma waini memaina ꞌoina ꞌihebuteya, eeta ꞌaiwe ꞌaigeda matana ꞌibadiyeya, ma ꞌiꞌeyoyo haneheya Yesu ꞌahwana, ꞌitonunusiya, ma loheyaina ꞌigwaeya, “Tuwa tayamwayamwa, nuwana ꞌiꞌiunamo Ilaitiya ꞌilatuma ma kelose ꞌoinega ꞌiꞌabihete.” \p \v 37 Eeta Yesu ꞌenana madounega ꞌiwuiya, ma yawasina ꞌigumwala. \p \v 38 Ma ꞌaleꞌoina Hada Heꞌasisi ꞌana \w biliupa\w* ꞌiꞌeꞌigala luweya tabwanega ma ꞌisuluwa duduna. \p \v 39 Ma toloꞌalehao ꞌadi tohanugeta Yesu ꞌana kelose matana ꞌitotoholo, Yesu ꞌina ꞌamasa ꞌana ꞌita bewa gide ꞌiꞌiteya, ꞌoinega ꞌigwaeya, “Moisa tuwa, loheya nage Yehoba Natuna.” \p \v 40 Tupwadi wahiwahine wete bwagebwagega siꞌeꞌebubuna, beno Meli Magidala maꞌina waliyesa, tauna Yosepa ma tasina ꞌalomauna Yemesa sinadiu, ma Salome wete, \v 41 taudi mwalo Yesu simuliyeya ma ꞌana sipaihoweya ꞌina sakowasi Galili ꞌoina, ma tupwadi wahiwahine wete Galili ꞌoinega silagama Yelusalema Yesu baꞌidanao. Ma mabwaiyadi Yesu ꞌina ꞌamasa siꞌeꞌebubu. \s1 Yesu sigaliheya \r (Madiu 27:57-61; Luke 23:50-56; Yoni 19:38-42) \p \v 42 Ma ꞌilahilahi pwaiya, beno ꞌatububu ꞌana tuta sabwelo ꞌinaonaoma weyahina, beno meYudiya ꞌidi Sabati. \v 43 Coinega Alimatiya loheyaina sanina Yosepa ꞌinaoma, tauna maꞌana hemisa ma ꞌiyamwayamwa ma to tuta Yehoba baleꞌuwa ꞌida hetoloina. Tauna Yosepaina ꞌinaoma ta maꞌina ꞌatepatu ꞌiluhuwa Pailato matana, ma Yesu wahina ꞌiꞌahwanoiyeya ma ꞌabehega ꞌigalihe. \p \v 44 Ma ꞌoinega Pailato ꞌisalutuwa, ꞌigwae, “Ciyaa! Yesu ꞌiꞌamasa?” Coinega toloꞌalehao ꞌadi tohanugeta ꞌibwauweyama ma ꞌinaoma, ta Pailato ꞌihesilaleya, ꞌigwae, “Togidega, Yesu ꞌiꞌamasa pwaiya?” \p \v 45 Ma loheyaina ꞌigwaeya, “Cehe, ꞌiꞌamasa pwaiya.” Coinega Pailato ꞌitagwala ma ꞌabehega Yosepa Yesu wahina ꞌiꞌewa. \v 46 Ta Yosepa ꞌaleꞌo waꞌewaꞌeꞌena ꞌigimwaneya, ma ꞌiꞌeweyama, ta maꞌina topaihowao Yesu wahina kelose ꞌoinega silagu dobiheya, ma ꞌaleꞌoina ꞌoinega siwaduya, muliyetega sigaliheya. Ma galihinaina yalayalaina gide duluha daꞌule ꞌalona, eema daꞌule madouna ma pwaꞌupwaꞌuwana ꞌoinega galihina siꞌahubodeya. \v 47 Ma Meli Magidalaina ma ꞌina waliyesa, tauna Yosese sinana maꞌiyana siꞌeꞌebubuna, ta siꞌiteya galihina ꞌoina wahinaina silaguya. \c 16 \s1 Yesu ꞌina toholohila \r (Madiu 28:1-8; Luke 24:1-12; Yoni 20:1-10) \p \v 1 Sabatiina ꞌigumwala, ma Meli Magidala ma ꞌina waliyesa, tauna Yemesa sinana, ma Salome wete baꞌidadiu holowa bwebweꞌana sigimwaneya ma ꞌabehega Yesu wahina ꞌoinega siheholoi. \p \v 2 Gona ꞌiꞌadaleya beno wiki ꞌana sabwelo nugenugetaina ꞌoina, ma sinala ꞌina saehohau ꞌoina wahiwahineyedi maꞌidi holowa sinaonaoma Yesu galihinaina ꞌoina. \v 3 Ma siboidimo sihehegwaegwae, sigwaeya, “Taiya nata ꞌahubodaina galihina ꞌahwanega ꞌida buihile weyahida?” Weyahina daꞌuleina madou hedada. \v 4 Ma siloꞌita naowa, galihaina ꞌana ꞌahuboda daꞌuleina ꞌahwanega ꞌibuihileya, ꞌimiyamiya. \p \v 5 Coinega wahiwahineyedi galiha ꞌalona siluhuwa, ma ꞌidi ꞌebeulega hewali maꞌana ꞌaleꞌo waꞌewaꞌeꞌena ꞌimiyamiya siꞌiteya, ma siꞌateyohowa. \p \v 6 Ma hewaliina ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Sahena waꞌateꞌateyoho. Yesu gwama Nasaleta, tauna sigihe keloseya waꞌebeꞌebese, ma geya tauna ꞌebwa ꞌimiyamiya, weyahina tauna ꞌitoholo hila. Cina ꞌebeꞌeno bewa waꞌiteya galihinamo. \v 7 Hesi wahila ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌoidiya ta wete Pita ꞌoina wahepwaila, wagwae, ‘Yesu nata ꞌinugeta Galili, ma ꞌomi wamuliya, ma nage ꞌoina waꞌita, gide mwalo ꞌina hepwaila ꞌoimiya.’” \p \v 8 Coinega wahiwahineyedi galihega silatu mwayamwayauma ma sidena, weyahina nuwadi ꞌihepwanopwanowa, ma wete sidedededela, maꞌidi ꞌateyoho ta geya ꞌeta taiya ꞌoina sihepwaila. \s1 Yesu ꞌina hapwesa Meli Magidala ꞌoina \r (Madiu 28:9-10; Yoni 20:11-18) \p \v 9 Wiki ꞌana sabwelo nugenugetaina gonagona, Yesu ꞌina toholohila ꞌoina ꞌilatu nugeta Meli Magidala ꞌoina, tauna ꞌalonega mwalo hiꞌahiꞌa site sebeni Yesu ꞌiula latuhediya. \v 10 Coinega Meliina ꞌinaoma ma Yesu ꞌina tomota ꞌihemataluwediya, ta taudi tuwa ꞌabwa maꞌidi nuwagala sidoudou Yesu weyahina. \v 11 Ma Meli hemataluwa ꞌiꞌebwaediya ꞌigwae, “Yesu yaꞌiteya mayawasina.” Ta taudi siꞌahwa ꞌaboꞌaboweya. \s1 Yesu ꞌina helobaloba ꞌana tomuliyao site luwa ꞌoidiya \r (Luke 24:13-35) \p \v 12 Ma muliyetega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌeluwa Yelusalemega sihapwesama ma hali ꞌasa weyahina sitautauya, ma Yesu ꞌiꞌabilatuheya ꞌiboi hali ꞌita ꞌoinega. \v 13 Eeta site luwaedi sigogona sihila Yelusalema, ma ꞌiyadiyao sihemataluwediya, ma hesi geya sihemisaedi. \s1 Yesu ꞌana tomuliyao ꞌidi paihowa ꞌiꞌebwaediya \r (Madiu 28:16-20; Luke 24:36-49; Yoni 20:19-23; Paihowa 1:6-8) \p \v 14 Muliyetega Yesu ꞌana tomuliyao site lebeni siꞌaiꞌai, ma Yesu matadiya ꞌilatuwa, ma ꞌiheliyediya ꞌidi nuwapota weyahina, ꞌigwaeya, “Ciyadao taudi ꞌigu toholohila mulina siꞌitegauwa ta ꞌoimiya sihehepwaila, ma togidega ta geya wahemisaedi?” \p \v 15 Coinega hemataluwa ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Watauya tupwa mabwaiyana, ma wasagu tomota mabwaiyadi ꞌoidiya waguguyae. \v 16 Eema taiyewedi sihemisaegauwa waꞌabihe babitaisowedi ma lema bwebweꞌana siloba, ma ꞌeguma taiyewedi geya sihemisaegau ꞌabwa loina galana siloba. \p \v 17 “Ma ꞌagu tohemisaowedi ꞌilaꞌilala waiwaidi ꞌabwa sipaihowadi, beno saniguwega hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega siulalatuhedi, ma ꞌenana hagana ma hagana ꞌoidiyega sihehe gwaegwae, \v 18 ma ꞌeguma mwata lolosasadi siꞌabi lagasidi, geyaꞌabwa ꞌidi ꞌenali ꞌoidiyega siꞌamaꞌamasa. Wete weꞌaha newanewalina ꞌeguma sinuma geyaꞌabwa siꞌamaꞌamasa. Ta wete ꞌeguma tolohalao siꞌabitohodi, sibwebweꞌana tuwa.” \s1 Yesu ꞌina hane galewa \r (Luke 24:50-53; Paihowa 1:9-11) \p \v 19 Cida Bada Yesu ꞌina hemataluwa ꞌana tomuliyao ꞌoidiya ꞌilosaloha pwaiya ma ꞌihaneya galewa, ma Yehoba ꞌina ꞌebeulega ꞌimiyatoiya. \v 20 Ta ꞌoinega ꞌana tomuliyaowedi sitauya tupwa mabwaiyana ꞌoidiya ma Yesu wasana siguguyaeya, ma hesi Badaina baꞌidadiu sipaipaihowa, ta ꞌina waiwai ꞌoinega paihowaedi ꞌebe henainaida sipaihowediya, ma ꞌoinega tomota wasaina sihemisaeya.