\id MAT - Bunama NT [bdd] -Papua New Guinea 1991 (DBL -2014) \h Madiu \toc1 Tetela bwebweꞌana Madiu ꞌileleya \toc2 Madiu \toc3 Mad \mt1 MADIU \mt2 Tetela bwebweꞌana Madiu ꞌileleya \ip Yesu ꞌana tomuliyao site tuwelo ꞌaigeda ꞌoidiyega sanina Madiu, ma sanina heluwena Libai. Tauna gwama \w Yudiyaina\w*, ma hesi meLoma ꞌiꞌabiꞌabihetedi ma \w takesi\w* meYudiya ꞌoidiyega ꞌihehegogonedi meLoma weyahidi. Bewa lamuna meYudiya Madiu siheꞌipiꞌipiyeya, ma hesi Yesu Madiu ꞌiꞌatemuyamuyaeya, ta ꞌibwauweya, ta ꞌimuliyeya; ma muliyetega Yesu tetelina ꞌileleya ma ꞌihepwaileya ꞌabehega tauna tuwa Mesaiyaina. \w Mesaiya\w* ꞌana bui ꞌena \w Gilisi\w* ꞌoinega beno \w Keliso\w*, ta ꞌana nuwasabwalena beno Toꞌabihetena. Tauna Mesaiyaina meYudiya siloloyamweya to tuta ꞌoina ꞌilatuma ma ꞌiꞌabihetedi. \ip Yehoba ꞌina loina ꞌana sanapu wete buki bewa ꞌalona ꞌimiyamiya. \c 1 \s1 Yesu \w Keliso\w* tubunao \r (Luke 3:23-38) \p \v 1 Lele bewa Toꞌabihetena Yesu tubunao nugenugetadi weyahidi. Yesu tubuna hauhauna \w Debida\w*, ma tubuna nugenugetana \w Ebalahamo\w*. \v 2 Weyahina bewa gide: Ebalahamoina natuna Aisake, ma Aisake natuna Yakobo, ma Yakobo natunao Yuda matasinao. \v 3 Yudaina natunao Pelesi ma Dela, sinadiu sanina Temali, Pelesi natuna Esiloni, ma Esiloni natuna Elama, \v 4 ma Elama natuna Aminadaba, ma Aminadaba natuna Nasoni, ma Nasoni natuna Salimoni, \v 5 ma Salimoni mwanena Leyabi ma natudiu Bwasa, ma Bwasa mwanena Ludi, ma Bwasa ma Ludi natudiu Obedi, ma Obedi natuna Yese. \p \v 6 Yese natuna \w Debida\w* tauna kini, ma Debidaina Ulaiya mwanena ꞌihematabaleya ma ꞌihaiya ta natudiu Solomoni. \v 7 Solomoni natuna Lehoboama, ma Lehoboama natuna Ebaya, ma Ebaya natuna Esa, \v 8 ma Esa natuna Yosepata, ma Yosepata natuna Yolama, ma Yolama natuna Usaya, \v 9 Usaya natuna Yotama, ma Yotama natuna Eyasi, ma Eyasi natuna Hesakaya. \v 10 Hesakaya natuna Manasa, ma Manasa natuna Amoni, ma Amoni natuna Yosaya. \v 11 Yosaya natunao Yekonaya matasinao, ma ꞌidi tutaina meBabiloni sinaoma ma meYudiya siꞌabiyahidiya ta sitauyediya ꞌidi tupwa Babiloni ꞌoina. \p \v 12 Tutaina Babiloni ꞌoina simiyamiya. Yekonaya natuna Siyalitiyeli, ma Siyalitiyeli natuna Selubabela. \v 13 Selubabela natuna Ebiyuda, ma Ebiyuda natuna Ilaiyakimi, ma Ilaiyakimi natuna Esoli. \v 14 Esoli natuna Sadoka, ma Sadoka natuna Ekimi, ma Ekimi natuna Eliyuda. \v 15 Eliyuda natuna Eliyesa, Eliyesa natuna Madani, ma Madani natuna Yakobo. \p \v 16 Yakobo natuna Yosepa, tauna Meli mwanena, ma Meliina natuna Yesu. Yesu tauna sihesaniyeya Toꞌabihetena. \p \v 17 Yesu tubunaowedi sanidi ꞌadi baibaiwa potitu. Ceguma Ebalahamo ꞌoinega tahasili ma Debida ꞌoina, beno ꞌadi baibaiwa potini. Ma ꞌeguma Debida ꞌoinega tahasila ee tutaina meBabiloni meYudiya sitauyediya Babiloni ꞌoina, beno ꞌadi baibaiwa potini. Ma ꞌidi tuta Babiloni ꞌoina ꞌoinega ma Yesu ꞌina tuta ꞌoina ꞌadi baibaiwa wete potini. \s1 Toꞌabihetena Yesu ꞌina liꞌu \r (Luke 2:1-7) \p \v 18 Bewa gide Toꞌabihetena Yesu ꞌina liꞌu. Yesu sinana Meli silosonaneya Yosepa baꞌidana, ta ꞌabwa geya simiyaluwa ma Meli ꞌigamwa, ma ꞌina gamwaina Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega. \v 19 Ma Yosepaina ꞌinuwagala Meli ꞌina gamwa weyahina. Tauna loheya bwebweꞌana, ta geya nuwana ma Meli ꞌigihemwadine, ma ꞌinuwatuhu ꞌabehega ꞌilogwahata gahuwe. \p \v 20 Ma Yosepa ꞌina nuwatuhu ꞌabwa ꞌipaipaihowa, ta ꞌina tuta ꞌenowa nihiyega Yehoba ꞌina \w anelose\w* ꞌaigeda ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Yosepa, ꞌowa Debida tubuna, sahena ꞌunuwanuwagala Meli ꞌina gamwa weyahina, beno Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega, tuwa ꞌeguma ꞌutoe mwaneu. \v 21 Ma ꞌabwa natuna meloheyana ꞌihenatune, ma ꞌuhesaniye sanina Yesu, weyahina tauna ꞌina tomotaiyao ꞌidi pui ꞌoidiyega ꞌabwa ꞌiꞌabihetedi.” \p \v 22 Ginauledi silatulatu weyahina mwalohene \w palopita\w* ꞌaigeda ꞌina gwae ꞌihepwaila nugetediya ta Buki Tabu ꞌoina ꞌilelediya ꞌigwae, \q1 \v 23 “Gumalaulauna geya ꞌilogwali ma ꞌigamwa ma natuna meloheyana ꞌihenatune, ma sanina sida hesaniye Imanuweli.” (Ma saniina ꞌana bui Yehoba baꞌidadai.) \p \v 24 Ma Yosepa ꞌenoꞌenowega ꞌitoholowa ta aneloseina ꞌina gwae ꞌihematamataneya, ma Meli ꞌihaiya, \v 25 ma geya ꞌwapina ꞌiꞌiabitoho ma ꞌana siga ꞌihenatuna, ma Yosepa gwamaina ꞌihesaniyeya Yesu. \c 2 \s1 Tosonogao ꞌidi haboꞌena gwama Yesu ꞌoina \p \v 1 Tutaina Yesu ꞌiliꞌuwa Bedeliyema ꞌoina, \w Helodi\w* tauna ꞌiloiloina \w Yudiya\w* ꞌalona. Ma tutaina ꞌoina tupwadi tosanasanapuwao tupwa bomatuwega sitauyama ma meYelusalema ꞌoidiya sihesilala, \v 2 sigwae, “Toꞌeha meYudiya ꞌidi kini hauhaunaina? Casanapuya ꞌiliꞌu pwaiya, weyahina ꞌina ꞌipwala ꞌaꞌiteya tupwa bomatuwega ꞌisaehaneya, ꞌoinega ꞌatauyama sabi ꞌetuluha ꞌoina.” \p \v 3 Cidi gwae bewa toloinaina Helodi ꞌihesagoheya ma ꞌiꞌateyohowa ma wete meYelusalema mabwaiyadi siꞌateyohowa gwae bewa weyahina. \v 4 Ma Helodi meYudiya ꞌidi topwaoli madoudi ma loina ꞌana toheꞌitao* ꞌibwau ꞌautedima ma ꞌoidiya ꞌihesilala ꞌigwaeya, “To tupwa ꞌoina Toꞌabihetenaina ꞌina ꞌebeliꞌu?” \p \v 5 Ma sigwae, “Bedeliyema ꞌoina, beno Yudiya ꞌalona, gide palopita ꞌina hepwaila Buki Heꞌasisi ꞌalona ꞌigwaeya, \q1 \v 6 ‘Bedeliyema ꞌalona ꞌigu boda \w Isileli\w* ꞌidi toloina ꞌabwa ꞌilatuma, ma ꞌiꞌitayahidi. Bewa weyahina Bedeliyema ꞌasa wasawasa ma sanina madouna Yudiya ꞌasainao mabwaiyana ꞌoidiyega.’” \p \v 7 Coinega Helodi tosanasanapuwedi ꞌibwau gahuwediya, ma ꞌoidiya ꞌihesilaleya tutaina ꞌipwalaina ꞌilatu hohauwa. \v 8 Cihesilala ma ꞌidi hemaisa ꞌihesagoheya ma ꞌiloinaediya, ꞌigwae, “Watauya Bedeliyema ꞌoina ma gwamaina waꞌebese bwaibwaini, ma ꞌeguma walobeya wahilama ꞌoiguwa ma wahepwaila, ma taugu wete yatauya ma yaꞌetuluha ꞌoina.” \p \v 9 Nage ꞌoinega silatuwa ma sitauya, ma ꞌipwalaina mwalo tupwa bomatu ꞌoina siꞌeꞌebubuya matadiya ꞌisaehaneya tauna simuliyeya ma tupwaina ꞌipwalaina ꞌisaemasiya ꞌoina sitauya ta gwamaina silobeya, \v 10 ma ꞌipwalaina weyahina siyaliyaya madou hedada. \v 11 Gwamaina silobeya ma siluhuwa hadai ma gwama sinana Meli baꞌidana siꞌitediya, ma siꞌetuluha gwamaina ꞌoina. Wete helauwedi siꞌewedima ma gwamaina ꞌoina silagudiya, beno \w goula\w* ma \w ꞌinisenisi\w* ma wete \w mulo\w*. \p \v 12 Ma muliyetega nihiyega Yehoba ꞌihemataluwediya ma sahena Helodi ꞌoina sihilahila, ꞌoinega sitoholowa ma mali ꞌedega sitauya ꞌidi ꞌasa. \s1 Yosepa ma gwamaina masinana sidena Itipita ꞌoina \p \v 13 Sitauya, ma hesi Yosepa ꞌoina anelose ꞌaigeda nihiyega ꞌilatuwa ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Yosepa, ꞌutoholo ma gwama masinana ꞌutoedi ma wadena tupwa Itipita ꞌoina ma nobwa wamiyamiya ma ꞌana siga yahemataluwego, ma walohihilama. Cimi dena bewa huhuna, weyahina Helodi nata beno gwamaina ꞌiꞌebese ma ꞌabehega ꞌiloheꞌamasi.” \p \v 14 Coinega nihuwanina ꞌoina Yosepa ꞌitoholowa ma gwama masinana ꞌitoediya ma sitauya Itipita. \v 15 Ma Itipita ꞌoina simiyamiya ma ꞌana siga Helodi ꞌiꞌamasa. Cidi miya taumanaina nage ma ꞌabehega Yehoba ꞌina gwae ꞌilatu, gwaeina ꞌaigeda palopita ꞌihepwaila nugeteya ꞌigwae, \q1 “Itipita ꞌoinega natugu yabwauweyama.” \p \v 16 Ma tutaina Helodi tosonogaedi ꞌiyamwa ꞌasaediya, weyahina geya sihilama, ꞌidi ꞌabo weyahina ꞌigamwasowala madouna, ma ꞌina loina ꞌilaguya ta toloꞌalehao ꞌihewasaediya Bedeliyema ꞌasanao ꞌoidiya, ma ꞌabehega gwagwama loheloheyadi taudi ꞌadi bolime ꞌeluwa ꞌoinega ꞌisuluwa sida loheꞌamasidi. Gwagwamaedi bewa gide ꞌadi loina Helodi ꞌilaguya, weyahina tosonogaedi ꞌidi gwae ꞌoinega ꞌisanapu pwaiya gwamaina ꞌina liꞌu ꞌana tuta. \p \v 17 Coinega tutaina ꞌilatuwa toꞌaha palopita Yelemaiya mwalo ꞌihepwaila nugeteya, ꞌigwae, \q1 \v 18 “Dougwaegwae ꞌasa Lamaꞌa ꞌoinega tahesagohe. Nuwagala ma mataneu sidogwaegwae. Litiyeli maꞌina susuwao sidoudou, ma ꞌidi dou ꞌoinega sahena siyaliyaliyaya, natudiyao ꞌidi ꞌamasa weyahina.” \s1 Sihila Nasaleta ꞌoina \p \v 19 Itipita ꞌoina simiyamiya eeta ꞌana siga Helodi ꞌiꞌamasa, ma Yehoba ꞌina anelose ꞌilatuwa Yosepa ꞌoina, ta nihiyega ꞌihegwaeya, \v 20 ꞌigwae, “Yosepa, ꞌutoholo ma gwama masinana ꞌutoedi ma wahila Isileli ꞌoina, weyahina gwama ꞌana ꞌaleha ꞌiꞌamasa pwaiya.” \p \v 21 Ma Yosepa ꞌitoholowa, ma gwama masinana ꞌitoediya ma sihila Isileli. \p \v 22 Sihilama ta Yosepa wasa ꞌihesagoheya ꞌabehega Helodi natuna Alekeleo ꞌihesuwaheyeya ma ꞌihetoloina tupwa Yudiya ꞌoina, ma Yosepa ꞌimatauta ta geya nuwana ꞌitauya Yudiya ꞌoina, ma nihiyega Yehoba sanapu ꞌiꞌebwaeya, ma ꞌisakowasiya ꞌitauya tupwa Galili ꞌoina, \v 23 ma ꞌiloꞌasa Nasaleta ꞌoina. Bewa ꞌoinega palopitao ꞌidi hepwaila nugeta ꞌilatuwa sigwae, \q1 “Tauna ꞌabwa sihesaniye gwama Nasaleta.” \c 3 \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso \r (Maki 1:1-8; Luke 3:1-18; Yoni 1:19-28) \p \v 1 Tuta nage ꞌoina Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌilatuwa balabala \w ꞌawawa\w* tupwa Yudiya ꞌalona ma ꞌilolohatoto ꞌigwaeya, \v 2 “Cimi mumuga galana ꞌoidiyega wanuwabui, weyahina Yehoba nata ꞌoida ꞌihetoloina.” \p \v 3 \w Palopita\w* Aiseya mwalohene bewa Yoniina weyahina ꞌigwaeya, \q1 “Tobwau ꞌaigeda tupwa balabala ꞌawawa ꞌenana madouna ꞌoinega ꞌihepwaila latuwa ma ꞌigwae, ‘Badaina ꞌina ꞌeda wahunae ma wagihedumwalu.’” \p \v 4 Ma Yoni ꞌana ꞌaleꞌo hebai \w kameli\w* hunuhunuwana tuwa, ma ꞌana gadiwana kameli ꞌwapina, ma ꞌana ꞌeꞌahai bilolo ma mwagagau tuwa. \p \v 5 Ma Yoniina tupwa balabala ꞌawawa ꞌilolohatoto ta meYelusalema ma Yudiya ꞌana tomiyao ma weꞌaha Yolidani papalina ꞌana tomiyao mabwaiyadi siꞌautama Yoni ꞌoina, \v 6 ma ꞌidi mumuga galana sihepwailediya, ma ꞌoinega ꞌiꞌabihe babitaisowedi weꞌaha Yolidani ꞌalona. \p \v 7 Ma \w Palisiyao\w* ma \w Sadusiyao\w* baibaiwadi wete sinaoma sabi babitaiso, ta Yoni ꞌiꞌitediya ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Toꞌabo ꞌomi gide mwata! Ma wanuwatuhuya ꞌabehega nata Yehoba ꞌina gamwasowala ꞌoinega wadena, ꞌawa? \v 8 Coinega ꞌilobwainegomiya ma ꞌimi nuwabui moisa waheꞌitaedi ꞌimi paihowa bwebweꞌadi ꞌoidiyega. \v 9 Ma sahena wanuwanuwa hane ꞌabehega ꞌomi Ebalahamo tubunao ma ꞌoinega Yehoba ꞌiꞌatemuyemuyegomi. Hesi geya! Ma waꞌita Yehoba sawasawahina ma dimwa bewa ꞌoidiyega Ebalahamo tubunao ꞌipaihowadi. \v 10 Ma ꞌeguma ꞌimi mumuga geya bwebweꞌadi nata Yehoba ꞌiheyatalaegomi, gide ꞌaiwe ꞌeguma geya huwaina bwebweꞌana, tomota sigoha yahuledi ma ꞌaiwe ꞌalaꞌalata ꞌoina siuledi ma sigabudi. \p \v 11 “Ceguma wanuwabui, taugu weꞌahega yaꞌabihe babitaisowegomi, ma hesi ꞌabwa ꞌaigeda loheya muliguwega ꞌinaonaoma, tauna ꞌimadou sinegauwa, ta geya ꞌilobwainegau ma weyahina ꞌana \w butu\w* yalihasi. Ma loheyaina ꞌitauyama, ma Yaluyaluwa Tabuna, gide ꞌaiwe ninima, ꞌoinega nata ꞌiꞌabihe babitaiso. \v 12 Ma wete ꞌina goliyega \w witi\w* ꞌisapidi ma huwaidi sigubala ma muliyetega huwaina ꞌausaladi ꞌihedodo ꞌina hada ꞌeꞌahai, ma mohomohowedi ꞌigabudi ꞌaiwe ninima hatayaina ꞌoina.” \s1 Yoni Yesu ꞌiꞌabihe babitaisoya \r (Maki 1:9-11; Luke 3:21-22) \p \v 13 Tuta nage ꞌoina Yesu tupwa Galili ꞌiꞌebesineya ma ꞌinaowa Yolidani, Yoni ꞌoina, sabi babitaiso. \v 14 Coinega Yoni nuwanuwana Yesu baꞌidana sihesaꞌugelasa, ma ꞌigwaeya, “Cilobwaineya ma ꞌowa ꞌuꞌabihe babitaisogau, ma togidega ꞌunaoma ma ꞌabehega taugu yaꞌabihe babitaisogo?” \p \v 15 Ma Yesu Yoni ꞌina gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Geya. Hesi bewa gide ꞌowa ꞌuꞌabihe babitaisogau. Weyahina bewa ꞌoinega loina mabwaiyadi ꞌausaladi tamuliyedi.” \v 16 Coinega Yoni ꞌitagwala ma Yesu ꞌiꞌabihe babitaisoya. Ma ꞌoinega Yesu weꞌahega ꞌigayohanema, ma galewa ꞌiꞌesoꞌeya ma Yesu Yehoba Yaluyaluwana ꞌiꞌiteya ꞌana ꞌita gide gabubu ꞌisuluma ma ꞌoina ꞌitowa. \v 17 Ma hesi ꞌaigeda ꞌenana galewega ꞌigwaema ꞌigwae, “Beno natugu moisa. Tauna weyahina yayaliyaya madouna.” \c 4 \s1 Yesu ꞌana tohona Seitani ꞌoinega \r (Maki 1:12-13; Luke 4:1-13) \p \v 1 Bewa ꞌoinega Yehoba Yaluyaluwana Yesu ꞌitoeya ma ꞌitauyeya tupwa balabala \w ꞌawawa\w* ma ꞌabehega ꞌana tohona \w Seitani\w* ꞌoinega ꞌiloba. \v 2 Ma sabwelo poti ꞌalona geya ꞌiꞌai, ma ꞌigomaleya madouna. \p \v 3 Ma totohoina ꞌilatuma ma ꞌigwaeya, “Ceguma ꞌowa Yehoba Natuna, dimwa bewa ꞌuloinaedi ma siheꞌeꞌahai.” \p \v 4 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Buki Heꞌasisi ꞌalona loina ꞌimiyamiya ꞌabehega, \q1 ‘Tomota yawasidi geya ꞌeꞌahaimo ꞌoinega, ma hesi Yehoba ꞌina gwaeyao mabwaiyadi ꞌoidiyega.’” \p \v 5 Coinega Seitani Yesu ꞌitoeya ma ꞌitauyeya Yelusalema, ma Hada Heꞌasisi* tabwana moisa ꞌoina ꞌihetoholoya, \v 6 ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Ceguma ꞌowa Yehoba Natuna, bewa ꞌoinega ꞌulataheya, ma geyaꞌabwa ꞌuhesihesilae. Weyahina Buki Heꞌasisi ꞌigwae pwaiya ꞌigwae, \q1 ‘Yehoba ꞌina anelose ꞌiloinaedi ma siꞌitayahigo,’ \m ma wete ꞌigwae, \q1 ‘Nimadiyega siꞌahaligo, ma ꞌoinega sahena ꞌuhesihesilae dimwa ꞌoidiya.’” \p \v 7 Ma Yesu wete ꞌigwaeya, “Caigeda wete gwae Buki Heꞌasisi ꞌoina ꞌimiyamiya, ꞌigwaeya, \q1 ‘Sahena ꞌino Bada Yehoba ꞌutohotoho.’” \p \v 8 Ma Seitani Yesu ꞌitoeya ꞌoya madouna tabwanina, ta nage ꞌoina ꞌebe loina wasawasa baleꞌuwa mabwaiyana Yesu ꞌoina ꞌiheꞌitediya, \v 9 ma wete ꞌitohohileya, ꞌigwae, “Tupwa nage mabwaiyadi yada ꞌebwaego, ꞌeguma ꞌubeꞌu sulu ma ꞌoiguwa ꞌutuluha, nata ꞌebe loinaedi yaꞌebwaego.” \p \v 10 Coinega ꞌiheliyeya ꞌigwae, “Seitani ꞌuꞌebesinegau. Buki Heꞌasisi ꞌalona loina ꞌimiyamiya ꞌabehega, \q1 ‘Cino Bada Yehoba namo ꞌoina ꞌuꞌetuluha ma taunamo ꞌina gwae ꞌuhematamatanedi.’” \p \v 11 Ma Seitani Yesu ꞌiꞌebesineya, ma muliyega aneloseyao silatuwa ma silemeya. \s1 Yesu ꞌina paihowa ꞌihegaineya tupwa Galili ꞌoina \r (Maki 1:14-15; Luke 4:14-15) \p \v 12 Ma muliyetega Yesu wasa ꞌihesagoheya ꞌabehega Yoni deliya silaguluhuweya, ꞌoinega ꞌihila ma Galili ꞌoina ꞌitauya. \v 13 Coinega Nasaleta ꞌiꞌebesineya ma ꞌiloꞌasa Kapaneumi holai, beno susu Sebuloni ma Napitalai ꞌidi baleꞌuwa. \v 14 Ginaula bewa weyahina palopita Aiseya mwalohene ꞌihepwaila ta Buki Heꞌasisi ꞌoina ꞌileleya, ꞌigwae, \q1 \v 15 “Sebuloni ma Napitalai, ꞌidi gogo beno hola ma weꞌaha Yolidani gamwagamwanidiya, taudi ganamuli ꞌidi tupwa, sanina Galili. \v 16 Taudi guguyou ꞌina tupwa ꞌoina simiyamiya, ma hesi bewa tuwa maedana madouna siꞌita pwaiya, weyahina mwalo ꞌamasa ꞌina tupwa galana ꞌoina simiyana, ma bewa tuwa ꞌasilala ꞌoidiya ꞌisaehaneya.” \p \v 17 Tuta nage ꞌoina Yesu ꞌina lohatoto ꞌihegaina ta ꞌigwae, “Cimi paihowa galadi ꞌoidiyega wanuwabui, weyahina nata ma Yehoba ꞌihetoloina ꞌoida.” \s1 Togomana ꞌehata Yesu ꞌibwauwedima \r (Maki 1:16-20; Luke 5:1-11) \p \v 18 Coinega ꞌaigeda tuta Yesu Galili holai ꞌihasahasane, ta togomana siteluwa matasina ꞌiꞌitediya ꞌidi gomana siyahuyahuwe, ꞌaigeda Saimoni, tauna wete sihesaniyeya Pita, ma tasina sanina Andulu. \v 19 Coinega ꞌibwauwediya, ta ꞌigwae, “Wamuliyegau ma tomota waꞌonadi.” \p \v 20 Nage ꞌoina ꞌidi gomana siꞌebesineya ma Yesu simuliyeya. \p \v 21 Coinega wete ꞌihasahasane, ma togomana sitetoi wagai ꞌidi gomana sigibugibubudi ꞌiꞌita lobediya, taudi Yemesa ma Yoni matamadiu, tauna sanina Sebedi. Eema Yesu Yemesaina ma tasina ꞌibwauwedima, \v 22 ma sitoholowa, ma waga ta tamadiu siꞌebesinediya, ta Yesu simuliyeya. \s1 Yesu tomota mabwaiyadi ꞌilemediya \r (Luke 6:17-19) \p \v 23 Yesu Galili mabwaiyana ꞌisakowasiyeya, ma ꞌidi hada \w tapwalolo\w* ꞌoidiya ꞌilohatotowa, ma tetela bwebweꞌana Yehoba ꞌina loina weyahina ꞌihehepwaila, ma wete tomota ꞌadi lohalao ꞌoidiyega ꞌiꞌabi hebwebweꞌanediya mabwaiyadi. \v 24 Coinega Yesu tetelina ꞌisaweyaneya Siliya gogonao mabwaiyadi ꞌoidiya, ꞌoinega tolohalao mabwaiyadi sitautauyedima ꞌoina, taudi silohala madouna ma wahidi simuyamuya, ma taudi hiꞌahiꞌa* siꞌabi hebuwediya, ma taudi ꞌadi lohala hebwasubwasumo ma wete tobelu, ma Yesu ꞌiꞌabi hebwebweꞌanediya mabwaiyadi. \p \v 25 Bewa weyahina boda madouna Yesu simuliyeya, Galiliyega ma Dikapoliyega ma Yelusalemega ma Yudiyega ma wete Yolidani hali tupwega. \c 5 \s1 Yesu ꞌina heꞌita ꞌoyai \r (Luke 6:20-23) \p \v 1 Yesu boda madouna ꞌiꞌitediya, ꞌoinega ꞌiꞌebesinediya ma ꞌihaneya ꞌoyai ma ꞌimiyatoiya, ꞌoina, ma ꞌina tomuliyao wete sihanema. \v 2 Coinega Yesu ꞌihegaina ma ꞌiheꞌita ꞌoidiya, ꞌigwae: \p \v 3 Comi maꞌimi nuwadobi wayaliyaya, weyahina Yehoba nimana wamiyamiya. \p \v 4 Comi todou wete wayaliyaya, ꞌabwa Yehoba ꞌiheyaliyayegomi. \p \v 5 Comi ꞌimi mumuga nuhana, wayaliyaya weyahina ꞌabwa Yehoba baleꞌu mabwaiyana ꞌiꞌebwaegomi. \p \v 6 Ma ꞌeguma ꞌomi mumuga ꞌausalana nuwanuwami madouna wayaliyaya, beno ꞌabwa mumuga bwebweꞌana ꞌatemiya ꞌimadou. \p \v 7 Ma ꞌomi toꞌatemuyamuya wayaliyaya, weyahina Yehoba wete ꞌiꞌatemuyamuyaegomi. \p \v 8 Comi ꞌatemi ꞌausaladi wayaliyaya, weyahina ꞌabwa Yehoba waꞌita. \p \v 9 Comi toꞌabi henuwadaumwala wayaliyaya, weyahina Yehoba ꞌiꞌahwa natunegomi. \p \v 10 Ceguma ꞌomi ꞌimi paihowa bwebweꞌana weyahina tomota siꞌalehegomi, beno wayaliyaya weyahina Yehoba nimana wamiyamiya. \v 11 Ma ꞌeguma weyahigu tomota siloloheliwegomi, siꞌaleꞌalehegomi, ma ꞌidi ꞌabowega siꞌahwa galegalegomi, wayaliyaya tuwa. \v 12 Moisa ꞌilobwainegomiya ma wayaliyaya madouna, weyahina ꞌabwa ꞌami maisa bwebweꞌana galewa waloba. Ma ꞌomi gide Yehoba ꞌina palopitao mwalo. Weyahina taudi wete ꞌidi miya mwau silobeya tomota ꞌoidiyega. \s1 Hola ma mayale weyahidi \r (Maki 9:50; Luke 14:34-35) \p \v 13 Comi gide hola mebaleꞌu weyahidi. Ma hesi ꞌeguma hola ꞌina waiwai ꞌigumwala, geya sawasawahina ma ꞌibwebweꞌana hila, ꞌoinega talogwahate ma tasiwa yahule ꞌeda ꞌoina. \v 14-15 Ma wete ꞌomi gide mayale mebaleꞌu weyahidi. Ceguma mayale tagabu, sahena walata ꞌoinega taꞌahuꞌahu hetaluhi, ma hesi ꞌebe lagu tabwanina talagu, ma hada mabwaiyana ꞌiꞌasilala. Wete gide ꞌeguma ꞌoya pwatana taheꞌasa, geya sawasawahina ma ꞌasaina tadahwa. \v 16 Comi wete gide, ꞌilobwainegomiya ma ꞌimi ꞌasilala waꞌabi heꞌasilala tomota ꞌoidiya, ma ꞌoinega ꞌimi paihowa bwebweꞌana siꞌita ma Tamamiu galewa sihepwatuwe. \s1 Loina weyahina \p \v 17 Sahena wanuwanuwatuhu ꞌabehega taugu yanaoma ma Mosese ꞌina loinao nuwana palopitao ꞌidi heꞌitao yaꞌewayahuledi. Ma hesi yanaoma ma ꞌabehega loinaedi yaꞌabilatuhedi. \v 18 Ma yahegwaegomi ꞌabehega loinaedi silatu ma geyaꞌabwa ꞌaigeda toꞌaha muhemuhena ꞌoidiyega ꞌisawala ma ꞌana siga galewa ma baleꞌu sisawala. \v 19 Ma ꞌeguma taiya loinaedi ꞌaigeda ꞌoidiyega muhemuhena ꞌilogwahate, ma tomota wete gide ꞌiheꞌitaedi, tauna Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona tauna toloduduna moisa, ma hesi ꞌeguma loinaedi ꞌuhematamatanedi ma ꞌuheꞌitaedi, beno saniu ꞌimadou Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona. \p \v 20 Wete yahegwaegomi ꞌabehega ꞌilobwainegomiya ma mumugami taudi Palisiyao ma loina ꞌana toheꞌitao ꞌidi mumuga ꞌida bwebweꞌana sinedi. Ma ꞌeguma geya, sahena Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina waluhuluhu. \s1 Gamwasowala weyahina \p \v 21 Loina nugenugetana tubudao ꞌoidiya wasanapuya, ꞌigwae, \q1 “Sahena loheꞌamasa, ma ꞌeguma taiya ꞌiloheꞌamasa, loina ꞌiloba.” \p \v 22 Ma hesi taugu yaloinegomi ꞌabehega ꞌeguma taiya ꞌowa tasiu ꞌugamwasowale, ꞌabwa loina ꞌuloba. Ma ꞌeguma tasiu ꞌuꞌahwa galagalae loina ꞌuloba, toloinao ꞌoidiyega. Ma wete ꞌeguma tasiu ꞌana gwae mwauna ꞌulagu, ꞌabwa ꞌuluhu ꞌasa ꞌalaꞌalatana* ꞌoina. \p \v 23 Coinega ꞌeguma ꞌino pwaoli ꞌuꞌeweꞌeweyama ma ꞌabehega ꞌupwaoli Yehoba ꞌoina, ma ꞌeguma ꞌebwa ꞌunuweya ꞌabehega tasiuina ꞌinuwagala ꞌowa ꞌino mumuga weyahina, \v 24 ꞌilobwainegowa ma ꞌino pwaoli ꞌulagu ꞌebe pwaoli deina, ma ꞌuhila tasiu ꞌoina ma ꞌutoho ma baꞌidau walabina hila, ma muliyetega ꞌuhilama ma Yehoba ꞌoina ꞌupwaoli. \p \v 25 Ma ꞌeguma ꞌaigeda loheya ꞌitoego ma ꞌitauyego sabi heyatalaego, ꞌilobwainegowa ma nugeta puiina ꞌugihedumwalu mwayamwayauwe maꞌiyau. Ma ꞌeguma geya, ꞌa toheꞌewaina ꞌida tauyego toloina ꞌoina ma ꞌa loina ꞌuloba, beno silagugo deliya, \v 26 ma hesi geyaꞌabwa ꞌulatulatu ma ꞌana laba ꞌa buki mabwaiyana ꞌuhemaisa hegumwalidi. \s1 Nuwatuhu dahwana weyahina \p \v 27 Loina nugenugetana wasanapu pwaiya, ꞌigwae, \q1 “Sahena logwali,” \m \v 28 ma hesi taugu yaloinegomi ꞌabehega ꞌeguma to loheya wahine ꞌoina ꞌinuwatuhu dahwana, tauna ꞌatena ꞌipui pwaiya. \p \v 29 Ceguma mata ꞌebeulauina ꞌebubunega ꞌiꞌabihebeꞌugo ꞌilobwaineya ꞌubwai yahule. Muya geya madouna ꞌeguma wahiu ꞌaigeda tuwa ꞌuloyahule, ma hesi muya madouna ꞌeguma matau weyahina Yehoba wahiu mabwaiyana ꞌiule suluhe ꞌasa ꞌalaꞌalatana* ꞌoina. \p \v 30 Gide wete ꞌeguma nima ꞌebeulauina ꞌina paihowega ꞌiꞌabihebeꞌugo ꞌilobwaineya ma ꞌuꞌupwa yahule. Muya geya madouna ꞌeguma wahiu ꞌaigeda tuwa ꞌuloyahule, ma hesi muya madouna ꞌeguma nimau weyahina Yehoba wahiu mabwaiyana ꞌiulesuluhe ꞌasa ꞌalaꞌalatana ꞌoina. \s1 Saꞌila weyahina \r (Madiu 19:9; Maki 10:11-12; Luke 16:18) \p \v 31 Loina nugenugetana ꞌigwaeya, \q1 “Ceguma loheya ꞌaigeda nuwanuwana ma mwanena ꞌisaꞌile ꞌina leta loheyaina ꞌida lele ma mwanena ꞌiꞌebwae ma ꞌoinega ꞌisaꞌila.” \p \v 32 Ma hesi taugu yahegwaegomi ꞌabehega, ꞌeguma loheya mwanena geya ꞌipui ma tuwa ꞌisaꞌila ma ꞌihaibala hali wahine ꞌoina, loheyaina beno mwanena nugenugetana ꞌiꞌabihepuiya, ꞌeguma wahineina ꞌihaibala hali loheya ꞌoina. Ma loheyaina ꞌeguma ꞌihai wahine saꞌisaꞌilina ꞌoina beno loheyaina wete topui. \s1 Gwae hane weyahina \p \v 33 Wete loina nugenugetana wasanapuya ꞌigwaeya, \q1 “Ceguma wagwaehane, sahena ꞌimi gwaeyedi waleꞌwaleꞌwadi, ma hesi Yehoba weyahina wapaihowedi.” \p \v 34 Ma hesi taugu ꞌimi gwae hane mabwaiyadi yaꞌausidi. Geyaꞌabwa galewa weyahina wagwaegwae hane nuwana waꞌeꞌetaꞌwataꞌwalulu, weyahina galewa Yehoba ꞌina ꞌebemiya. \v 35 Sahena baleꞌu weyahina waꞌeꞌetaꞌwataꞌwalulu, weyahina ꞌahena ꞌana ꞌebelagu, wete sahena Yelusalema weyahina waꞌeꞌetaꞌwataꞌwalulu, weyahina toloina madouna ꞌina ꞌasa. \v 36 Wete sahena debau weyahina ꞌuꞌetaꞌwataꞌwalulu, weyahina geya sawasawahiu ma debau ꞌaigeda ꞌuloine ma ꞌiwaꞌeꞌe, nuwana ꞌiduba, ꞌawa? \v 37 Ma hesi ꞌeguma gwae moisa, ꞌugwae, “Moisa.” Ma ꞌeguma geya, ꞌugwae “Geya.” Weyahina ꞌeguma gwae ꞌulohepoi, beno Seitani ꞌoinega. \s1 Sahena galana wahehemaise \r (Luke 6:29-30) \p \v 38 Loina nugenugetana wasanapu pwaiya, ꞌigwae, \q1 “Mata ꞌaigeda ꞌana henimahila mata ꞌaigeda, ma sala ꞌana henimahila sala ꞌaigeda.” \p \v 39 Ma taugu yahegwaegomi ꞌabehega sahena wahenimahila, ma hesi ꞌeguma taiya ꞌaseꞌaseu ꞌebeulanega ꞌisapi, sahena ꞌuhehenima hile, ma hesi ꞌaseꞌase ꞌadigeyageyau wete ꞌutagwale ma ꞌisapi. \p \v 40 Ma ꞌeguma taiya heyatala ꞌoinega ꞌa ꞌaleꞌo ꞌiꞌewa, ꞌino sita wete ꞌuꞌebwae. \p \v 41 Ma wete ꞌeguma taiya ꞌihegwaego ma ꞌina tobwatobwa ꞌuꞌahala gogo ꞌaigeda ꞌoinega ma gogo ꞌaigeda ꞌoina, ꞌilobwainegowa ma ꞌupasima ma gogo heluwena wete ꞌoina ꞌutauya. \p \v 42 Ma wete ꞌeguma taiya ꞌiꞌahwaꞌahwanoi ꞌoiuwa ginaula ꞌaigeda weyahina, ginaulaina ꞌuꞌebwae, ma sahena ꞌino tobwatobwa ꞌunuwanuwahi. \s1 Helau ꞌada ꞌalehao ꞌoidiya \r (Luke 6:27-28, 32-36) \p \v 43 Gwae nugenugetana wasanapu pwaiya ꞌigwae, \q1 “Ciyamiyao wahelauwedi, ma hesi ꞌami ꞌalehao waloꞌalehedi.” \m \v 44 Ma taugu yahegwaegomi ꞌami ꞌalehao wahelauwedi, ma taudi siꞌabi hemuyemuyegomi weyahidi waꞌahwanoi Yehoba ꞌoina ma ꞌiꞌabihetedi. \v 45 Bewa ꞌoinega Tamadai galewa ꞌiꞌahwa natunegomi, weyahina tauna helau huhuna, ma tauna wete ꞌina sinala ꞌihalahala togalagala ma tobwebweꞌana ꞌoidiya, ma wete ꞌina dohi ꞌitagwatagwale tobwebweꞌana ma taudi geya tobwebweꞌana ꞌoidiya. \p \v 46 Ma ꞌeguma ꞌiyamiyaomo wahehelauwedi, geya sawasawahina ma maisa Yehoba ꞌoinega waloba, weyahina togalaedi, gide \w takesi\w* ꞌana toꞌewao, ꞌidi helau gide ꞌomi ꞌimi helau, ꞌiyadiyaomo sihehelauwedi. \p \v 47 Wete ꞌeguma tasimiyaomo waheꞌiyaꞌiyaguwedi geya mumugami hali tomota mumugadi ꞌibwebweꞌana sine, weyahina taudi ganamuli ꞌiyadiyaomo sihehelabinidi, ꞌoinega taudi ma ꞌomi tuwa mumugami mahemahetena. \p \v 48 Ma ꞌomi ꞌilobwainegomiya ma mumugami ꞌausalana mabwaiyana, gide Tamamiu galewa. \c 6 \s1 Helau ꞌawawa weyahina \p \v 1 Wete Yesu ꞌigwaeya: Ceguma tutaina nuwanuwami ma wahelau taudi towewelohe ꞌoidiya, sahena tomota matadiya wapaipaihowa. Ceguma gide wapaihowa ꞌese, sahena hepwatu nuwana maisa walobaloba Tamamiu galewa ꞌoinega. \p \v 2 Ma tutaina wahehelau towewelohe ꞌoidiya, sahena yoguli wamuꞌamuꞌa, gide taudi toꞌeꞌaboꞌabo hada \w tapwalolo\w* nuwana ꞌasa ꞌoidiya yoguli simuꞌamuꞌadi ma ꞌabehega tomota ꞌidi helau siꞌitadi ma sihepwatuwedi. Hede ꞌadi maisa tuta bewamo ꞌoina silobaloba ma hesi tuta ꞌinaonaoma geya maisadimo. \v 3 Ma ꞌomi tutaina wahehelau tuwa waꞌebwaya dahwana, \v 4 ma ꞌoinega sahena tomota siꞌitaꞌita, ma Tamamiumo ꞌimi ꞌebwaya dahwanaina ꞌiꞌita, ma muliyetega maisa bwebweꞌana ꞌiꞌebwaegomi. \s1 Cahwanoi weyahina \r (Luke 11:2-4) \p \v 5 Cimi ꞌahwanoi wete gide, ꞌeguma waꞌahwanoi Yehoba ꞌoina, sahena toꞌeꞌaboꞌabo gide waꞌahwaꞌahwanoi, weyahina taudi nuwanuwadi ma tomota matadiya tapwalolo ꞌalona nuwana ꞌasai sitoholo ma siꞌahwaꞌahwanoi. Moisa ꞌadi hepwatu tuta bewa tuwa silobaloba, ma tuta ꞌinaonaoma geya. \v 6 Ma ꞌowa ꞌeguma ꞌuꞌahwanoi, ꞌuluhu nugeta ꞌino hada ꞌalona ma ꞌuhadagudu ma ꞌuꞌahwanoi dahwana Tamadaina ꞌoina, ma taunamo ꞌiꞌitago ma muliyetega maisa bwebweꞌana ꞌiꞌebwaego. \p \v 7 Ma wete ꞌimi ꞌahwanoi ꞌoidiya sahena walolohilahiladi gwae gide taudi ganamuli siꞌobaꞌoba. Taudi ꞌidi hemisa ma gwae baibaiwadi ꞌoidiyega maisa bwebweꞌana siloba. \v 8 Sahena ꞌomi taudi gide, weyahina ꞌomi Tamamiu ꞌimiyamiya, ma tauna ꞌami mwauwao ꞌisanapu nugetediya ma muliyetega weyahina waꞌahwaꞌahwanoi. \p \v 9 Coinega tuta ꞌahwanoi ꞌoidiya bewa gide waꞌahwanoi ꞌesa: \q1 “Tamama galewa, saniu ꞌaheꞌasisiye, ma ꞌaꞌahwanoiyego ma ꞌowa ꞌuloinemai, \v 10 ma ꞌoinega ꞌino nuwatuhuwedi ꞌapaihowadi, gide tuwa megalewa sipaipaihowa. \v 11 Cama ꞌeꞌahai sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoina ꞌuꞌebwaꞌebwaemai. \v 12 Ma ꞌima mumuga galadi ꞌunuwasamudi, gide wete tauma ꞌiyamayao ꞌidi mumuga galadi ꞌoima ꞌanuwasamudi. \v 13 Ma sahena ꞌutohotohomai, ma hesi togalaina ꞌoinega ꞌuꞌabihetemai.” \p \v 14 Ceguma ꞌomi ꞌiyamiyao ꞌidi puiyao ꞌoimiya wanuwasamudi, Tamamiu galewa wete ꞌimi puiyao ꞌinuwasamudi. \v 15 Ma hesi ꞌeguma ꞌiyamiyao ꞌidi puiyao ꞌoimiya sahena wanuwanuwa samudi, Tamamiu wete ꞌomi ꞌimi puiyao sahena ꞌinuwanuwasamudi. \s1 \w Hudi\w* weyahina \p \v 16 Wete ꞌeguma tutaina ꞌoina tapwalolo weyahina wahudi, beno geya sowana waꞌai, sahena manimi ꞌilolonohunohu gide tuwa tonuwagala. Ma toꞌabo ꞌidi paihowa gide, weyahina taudi ꞌadi ꞌita siꞌabihegaledi ma ꞌabehega ꞌidi \w hudi\w* tomota sisanapu. Taudi ꞌadi hepwatu tuta bewamo silobaloba, ma ꞌabwa geya. \v 17 Ma ꞌomi hesi tutaina ꞌeꞌahai ꞌoinega wahudi tapwalolo weyahina, wamanibuyo ma wasinate, \v 18 ꞌoinega tomota ꞌimi hudiina sahena sisanasanapu ma Tamamiumo toꞌaha ꞌatemiya ꞌimiyamiya ꞌisanasanapu ma ꞌana maisa ꞌiꞌebwaegomi. \s1 Maisa galewa weyahina \r (Luke 12:33-34) \p \v 19 Sahena ꞌimi wasawasa baleꞌuwa waheheꞌautedi, weyahina sohusohu ma mwahulu wasawasa baleꞌuwa siꞌabiꞌabi hegaladi ma wete toyagaha siluhuluhu ꞌimi hada ꞌoidiya sabi yagaha, \v 20 ma hesi ꞌimi wasawasa galewa weyahina wahehetapewa. Weyahina galewa geya wete sohusohu nuwana mwahulu ma ꞌida tobwatobwa siꞌabihegaladi, ma wete geya toyagaha. \v 21 Ma to tupwa ꞌimi wasawasa ꞌimiyamiya, beno tupwaina ꞌoina ꞌimi nuwatuhu ꞌipili. \s1 Wahida ꞌana ꞌasilala \r (Luke 11:34-36) \p \v 22 Matada gide wahida ꞌana ꞌasilala. Coinega ꞌeguma matadaina ꞌausalana, wahida mabwaiyana ꞌasiꞌasilalana, \v 23 ma ꞌeguma matada sigala, wahida wete mabwaiyana siguguyou, ma ꞌeguma ꞌasilalaina ꞌigibo, ꞌabwa guguyou ꞌubwaꞌubwa ꞌiꞌali sakowasiyegita. \s1 Cada toloina ꞌaigeda tuwa \r (Luke 16:13) \p \v 24 Topaihowa geya sawasawahina ma ꞌihetopaihowa badao ꞌeluwa ꞌoidiya, ꞌaigeda ꞌilogwahate ma hesi ꞌaigeda tuwamo weyahina ꞌipaihowa, ma ꞌoinega ꞌaigeda ꞌiꞌahwa bwebweꞌane ma ꞌaigeda ꞌiꞌahwa galagala. Coinega geya sawasawahina ma Yehoba ꞌina paihowa ma wasawasa baleꞌu taꞌabiluwedi. \s1 Sahena ꞌateyoho \r (Luke 12:22-24) \p \v 25 Coinega yahegwaegomi ꞌabehega sahena ꞌimi miya baleꞌuwa weyahina wanuwanuwatuhu madouna, ꞌami ꞌeꞌahai ta ꞌami weꞌaha ta ꞌami ꞌaleꞌo weyahidi. Weyahina yawasida ginaula madouna ꞌoida, ma tobwatobwaedi wahi weyahidi geya ginaula madouna. \p \v 26 Bewa ꞌaigeda ꞌebeꞌita yaꞌebwaegomi bwasumo ꞌoidiya, tuta mabwaiyana geya sidauna, geya siꞌeliꞌeli, ma wete geya ꞌidi hada ꞌeꞌahaimo. Bwasumowedi ginaula ꞌiꞌiudi, ma tuwa beno Tamadai galewa tuta baibaiwana ꞌadi ꞌeꞌahai ꞌiꞌebwaꞌebwaedi. Ma hesi wanuwatuhuyahi ꞌabehega ꞌomi madoumi Yehoba ꞌoina, ꞌoinega sawasawahina ma ꞌiheꞌaigomi. \v 27 Ma taiya ꞌoimiyega sawasawahina ꞌina nuwatuhuwega ꞌina tuta baleꞌuwa ꞌiꞌabiheduduli? Geya, ꞌawa? \p \v 28 Coinega toꞌaha weyahina wanuwanuwatuhu madouna ꞌami ꞌaleꞌo weyahidi? \p Ma ꞌaigeda wete bewa ꞌebeꞌita, haneyao ꞌidi bwala gogowa weyahidi wanuwatuhu dadani. Tuta baibaiwana geya sipaihowa ma wete geya ꞌadi ꞌaleꞌo sipaihowadi. \v 29 Ma moisa, Solomoni ꞌana ꞌaleꞌowao ma ꞌana pasao ꞌadi ꞌita ꞌausaladi, ma hane ꞌadi ꞌita hesi bwebweꞌana hedada. \v 30 Coinega wanuwanuwatuhu Yehoba ꞌina ꞌitayahina ꞌoimiya weyahina. Tauna pwatula ꞌihepasediya hane bwebweꞌadi ꞌoidiyega; nige haneyedi sididiya ma gona siwelai ma sigabudi, ma ꞌomi pwatula wabwebweꞌana sinediya, ma hesi ꞌami ꞌaleꞌowao ꞌiꞌebwaegomi. Coinega sahena ꞌimi hemisa Yehoba ꞌoina ꞌiweꞌaweꞌa. \p \v 31 Geyaꞌabwa wanuwanuwatuhu madouna ma wagwaegwae ꞌabehega, “Toꞌaha ꞌaꞌai?” bo “Toꞌaha ꞌanuma?” bo “Toꞌaha ꞌaꞌote?” \v 32 Gwae bewa gide tomiya ganamuli ꞌidi gwae. Ma toꞌaha ꞌimi nuwatuhu Tamamiu galewa ꞌisanapu pwaidiya, gide ꞌami ꞌeꞌahai ta ꞌami weꞌaha ta wete ꞌami ꞌaleꞌo ꞌiꞌebwaegomi tuwa. \p \v 33 Cilobwainegomiya ma nugeta Yehoba ꞌina loina ta ꞌina ꞌeda dumwaluna waꞌebese ma wamuliye, eeta ꞌami ꞌeꞌahai ma ꞌami ꞌaleꞌo ꞌiꞌebwaegomi wete. \p \v 34 Geyaꞌabwa wanuwanuwatuhu gona weyahina. Beno namo nata tuwa weyahina wanuwanuwatuhu. Ma sabwelo sinaonaoma ꞌadi mwau sahena sabwelo nata ꞌana mwau baꞌidana talagulagu hegogone, ma hesi sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda taudi ꞌadi mwau weyahidi tanuwanuwatuhu ꞌadi sabwelowedi ꞌoidiya. \c 7 \s1 Cahwa galagala \r (Luke 6:37-38, 41-42) \p \v 1 Sahena tomota waꞌahwaꞌahwa galagaladi ꞌamuge wete Yehoba ꞌiꞌahwa galagalaegomi. \v 2 Weyahina to ginaula ꞌoidiyega tomota waꞌahwa galagalaedi nata ꞌoidiyega Yehoba ꞌiꞌahwa galagalaegomi, ma wete togidega wamumuga ꞌesa tomota ꞌoidiya Yehoba gide wete ꞌimumuga ꞌoimiya. \p \v 3 Ma geya sawasawahina ma tasiu weyahina ꞌugwae ꞌabehega matana ꞌaiwe tupwatupwana ꞌimiyamiya, weyahina ꞌowa wete matauwa ꞌetupwa ꞌimiyamiya, ma geya ꞌuꞌita. \v 4 Geyaꞌabwa tasiu ꞌugwaegwaene ꞌabehega ꞌaiwe tupwatupwana ꞌuꞌewayahule matanega, weyahina ꞌowa wete matauwa ꞌetupwa ꞌimiyamiya. \v 5 Cowa hede ꞌaigeda toꞌabo, ꞌawa? Ma hesi ꞌetupwa matauwega ꞌuꞌewayahule nugete, ma ꞌoinega ꞌuꞌebubuna bwaibwaina ma muliyetega tasiu matanega ꞌaiwe tupwatupwana ꞌuꞌewayahule. \p \v 6 Sahena Yehoba ꞌina ginaulao ꞌuꞌeꞌeheleye ꞌedewa ꞌoidiya, tabu ta silogwahatedi ma sinaligo. Geya sawasawahina ma wete ꞌimi \w bagi\w* bawe waꞌebwaꞌebwaedi, tabu ma wete siꞌahuhe biꞌibiꞌidi. \s1 Cahwanoi weyahina \r (Luke 11:9-13) \p \v 7 Waꞌahwanoi, ma Yehoba ꞌiꞌebwaegomi. Wete waꞌebesa ma ꞌoinega waloba. Ma waulaꞌeꞌe ma ꞌahwaꞌeda ꞌisoꞌe. \v 8 Ceguma taꞌahwanoi, Yehoba ꞌiꞌebwaya ꞌoida, ma ꞌeguma taꞌebeꞌebesa ꞌabwa taloba, ma wete ꞌeguma taꞌeulaulaꞌeꞌe beno ꞌahwaꞌeda ꞌihuwe ꞌoida. \p \v 9 Ma togidega ꞌomi gwagwama tamadiyao, ꞌeguma natumiyao ꞌeꞌahai weyahina siꞌahwanoi, beno daꞌule waꞌebwaedi? \v 10 Bo ꞌeguma silahana weyahina siꞌahwanoi mwata waꞌebwaedi? Geya hene! \v 11 Moisa ꞌomi togala, ma ꞌimi ꞌehele natumiyao ꞌoidiya wasanapu pwaiya, ꞌabehega ginaula ꞌausaladimo waꞌebwaꞌebwaedi. Gide wete Tamamiu galewa, ꞌeguma waꞌahwanoi ꞌoina, ꞌisanapuya toꞌaha bwebweꞌana ꞌilobwainegomiya ma ꞌiꞌebwaegomi. \p \v 12 Ma ꞌeguma nuwanuwami toꞌaha ma tomota ꞌoimiya sipaihowa, beno ꞌomi wete gide ꞌoidiya wapaihowa ꞌese, weyahina bewa Mosese ma palopitao ꞌidi loina ꞌana bwagila. \s1 Cahwa ꞌiꞌiuna \r (Luke 13:24) \p \v 13 Cahwa ꞌiꞌiuna ꞌoinega waluhu ma sahena ꞌahwa madouna ꞌoinega, beno ꞌebe hesilae ꞌana ꞌeda. Cedaina madouna ma ꞌana tauya meyameyahana ma tomota mabwaiyadi ꞌoina sitautauya. \v 14 Ma yawasi bwebweꞌana ꞌana ꞌeda ꞌana tauya mwauna, ta ꞌana ꞌahwa ꞌiꞌiuna tuwa, ma tomota hisahisadimo ꞌoina siluhuluhu. \s1 Caiwe mahuwaina \r (Luke 6:43-44) \p \v 15 Tohepwaila ꞌaboꞌabodi ꞌoidiyega waꞌitayahigomi, weyahina tupwadi ꞌabwa sinaoma ꞌoimiya, ꞌadi ꞌita gide sipi manamanasamidi, ma ꞌalodiya hesi gide tuwa ꞌedewa lolosasa. \v 16 Ma ꞌidi paihowao ꞌoidiyega ꞌabwa wasanapudi, weyahina talitali geya sawasawahina huwaina \w ꞌihepiyoi\w*. \w Buyubuyuwa\w* wete gide geya sawasawahina ma huwaina \w ꞌihedamaya\w*. \v 17 Weyahina ꞌaiwe bwebweꞌadi huwaidi bwebweꞌadi, ma ꞌaiwe galadi huwaidi wete galadi. \v 18 Ma ꞌiyamo ꞌaiwe bwebweꞌadi geya sawasawahina ma huwaidi galadi sihuwaedi. Ta wete ꞌaiwe galadi geya sawasawahidi ma huwaidi bwebweꞌadi sihuwaedi. \v 19 Ma hene ꞌeguma ꞌaiwe geya sida huwa huwaina bwebweꞌana, nata tagoha yahule ma tagabu. \v 20 Gide wete tohepwaila ꞌaboꞌabodi ꞌidi paihowega sawasawahina taꞌinanadi. \s1 Toꞌabowao \r (Luke 13:25-27) \p \v 21 Baibaiwadi ꞌoiguwa siꞌahwaꞌahwa bada ma ꞌabwa sahena siluhuluhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina, beno namo taudi Tamagu galewa ꞌana tohematamatanao. \v 22 Tuta ꞌinaonaoma ꞌoina tomota baibaiwadi ꞌabwa ꞌoiguwa sigwae, “Bada, ꞌapaihowa weyahiu ma saniuwega ꞌalologuguya ma hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega ꞌaula latuwediya, ma wete paihowa ꞌebe henainaida ꞌapaihowediya.” \p \v 23 Ma hesi ꞌoidiya ꞌabwa yagwae, “Geya yasanapugomi taiyawedi ꞌomi. Wahila ma geyaꞌabwa waluhuluhuma, weyahina ꞌomi togala.” \s1 Hada ꞌana wahuwahu \r (Luke 6:47-49) \p \v 24 Cigu gwae bewa ꞌeguma taiya ꞌihesagohedi ma ꞌihematamatanedi, tauna gide ꞌaigeda tohadaꞌabi sanasanapuna, ꞌina wahuwahu dimwa ꞌoina ꞌiꞌabiya, \v 25 ma muliyetega dohi ꞌidobima, ma yagewa ꞌidauma, wete yaumai madouna ꞌitowa, ma ꞌina hadaina geya ꞌiguli, weyahina ꞌina wahuwahu dimwa ꞌoina ꞌiꞌabiya. \p \v 26 Ma ꞌeguma taiya ꞌigu gwae bewa ꞌihesagohediya ma geya ꞌimuliyedi, tauna gide toheyauyaule ꞌina hada ꞌiꞌabiya nenegwala ꞌoina. \v 27 Coinega dohi madouna ꞌidobiya, ma yagewa ꞌidauwa, ma wete yaumai madouna ꞌitowa, ma hadaina ꞌiguliya ma ꞌileꞌwa yahuleya. \p \v 28 Tutaina heꞌita bewa Yesu ꞌilosalohidiya ma bodaedi nuwadi ꞌihenainaida, \v 29 ma sigwae, “Heꞌita bewa waiwaina, ma ꞌida loina ꞌana toheꞌitao ꞌidi heꞌita weꞌana.” \c 8 \s1 Yesu tolepelo ꞌaigeda ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Maki 1:43-45; Luke 5:12-16) \p \v 1 Coinega ꞌoyega ꞌidobima ma boda madouna simuliyeya. \v 2 Ma ꞌoidiyega ꞌaigeda loheya ma ꞌana lepelo ꞌinaoma Yesu ꞌoina ꞌiꞌahetulasa, ma ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Bada, ꞌeguma ꞌino nuwatuhu gide, sawasawahina ma ꞌuꞌabihe bwebweꞌanegau.” \v 3 Ta Yesu nimanega loheya ꞌwapina ꞌiꞌabi tohoya, ma ꞌigwae, “Cehe ꞌausala! Cubwebweꞌana.” Ta loheyaina ꞌana lepelo ꞌigumwala mwayamwayauwa, ta ꞌibwebweꞌana. \v 4 Coinega Yesu ꞌihegwaeya, “Cutauya ma sahena ꞌeta taiya ꞌoina ꞌuhehepwailegau, ma hesi dumwadumwaluna ꞌutauya topwaoli ꞌoina ma ꞌiꞌitago, ma ꞌoinega ꞌupwaoli Yehoba ꞌoina toꞌaha gide ꞌada loina Mosese ꞌoinega, ma tomota sisanapugo ꞌabehega ꞌubwebweꞌana pwaiya.” \s1 Toloꞌaleha ꞌina ꞌaliꞌe ꞌana ꞌabihebwebweꞌana \r (Luke 7:1-10; Yoni 4:43-54) \p \v 5 Eeta Yesu ꞌinaoma gogo Kapaneumi ꞌoina, ma toloꞌalehao taudi meLoma ꞌadi tohanugeta ꞌaigeda ꞌinaoma ma ꞌiꞌahwanoiya Yesu ꞌoina, \v 6 ꞌigwae, “Bada, ꞌigu ꞌaliꞌe ꞌaigeda ꞌilohala, ma hadai maꞌana muya madouna ꞌiꞌenoꞌeno, ma geya sawasawahina ma ꞌinihu.” \p \v 7 Ta Yesu ꞌigwae, “Nata yanaowa ma yaꞌabihe yawesai.” \p \v 8 Ma loheyaina Yesu ꞌina gwae ꞌihemisaeya, ꞌigwae, “Bada, geya ꞌilobwainego ma ꞌigu hada ꞌuluhu, ma hesi ꞌugwaemo ma ꞌigu ꞌaliꞌe ꞌiyawesai. \v 9 Weyahina taugu loina yasanasanapu, ma ꞌagu toloinao ꞌidi gwae ꞌana tomuliya, ma wete ꞌigu toloꞌalehao yaloinaedi, ma ꞌeguma ꞌaigeda ꞌoina yagwae, ‘Cutauya’, ꞌitauya tuwa; ma ꞌeguma ꞌaigeda ꞌoina yagwae, ‘Cunaoma’, wete ꞌinaoma; ma ꞌeguma ꞌigu topaihowa ꞌaigeda yahegwae, ‘Bewa ꞌupaihowaꞌ, ꞌipaihowa tuwa.’” \p \v 10 Cina hepwaila bewa ꞌoinega Yesu ꞌiyaliyaya madouna, ta ꞌisakowasiya ma bodaedi simulimuliye ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Moisa, geya ꞌaigeda taiya yaloba meIsileli ꞌoimiyega ꞌina hemisa loheya bewa gide, \v 11 ma yahepwaila ꞌoimiya ꞌabehega baibaiwa hedade ꞌabwa tupwa mabwaiyana ꞌoidiyega sisawalama ma ꞌane Ebalahamo ma Aisake ma Yakobo maꞌiyadiyao siꞌai hegogona Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona, \v 12 ma hesiyage ꞌomi ꞌabehega Yehoba natunao ꞌiula latuwegomi guguyou ꞌalona, ma nobwa wadou ma wahesalaꞌiꞌita, muyamuya ꞌoinega.” \p \v 13 Eeta Yesu toloꞌaleha ꞌadi tohanugetaina ꞌihegwaeya, “Causala, ꞌuhila. Cino ꞌaliꞌe nata ꞌiyawesai, gide ꞌino hemisa.” Tuta nage ꞌoina ꞌina ꞌaliꞌeina waiwai ꞌilobeya. \s1 Tomota baibaiwadi Yesu ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \r (Maki 1:29-34; Luke 4:38-41) \p \v 14 Coinega Yesu Pita ꞌina hada ꞌiluhuwa, ma Pita lawana ꞌiꞌiteya ꞌilohala, wahina ꞌiloyahiyahiya. \v 15 Eeta ꞌinaowa ma nimana ꞌiꞌabiya, ma ꞌina lohala ꞌisawala, ma ꞌitoholowa ma ꞌeꞌahai ꞌiꞌatububuya Yesu weyahina. \p \v 16 Coinega boi hohauwa tomiya ꞌasao tupwadi tomota siꞌewedima, taudi hiꞌahiꞌa* ꞌoidiya simiyamiya, ꞌoinega Yesu hiꞌahiꞌaedi ꞌina gwaeyega ꞌiula latuwediya, ma wete tolohalao mabwaiyadi ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. \p \v 17 Ginauledi bewa silatu pwaiya ma ꞌoinega palopita Aiseya ꞌina hepwaila nugeta ꞌilatuwa, gide Buki Heꞌasisi ꞌoina ꞌihepwaila ꞌigwae, \q1 “Tauna ꞌida muyamuya ma ꞌada lohalao ꞌana toꞌewayahula.” \s1 Tomota ꞌabehega Yesu simuliye ma geya \r (Luke 9:57-62) \p \v 18 Tuta nage ꞌoina Yesu boda madouna ꞌiꞌitediya sitoholo sakowasiyeya, ꞌoinega ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya ma ꞌabehega wagega sihabala hali tupwa. \v 19 Coinega ꞌaigeda loina ꞌana toheꞌita ꞌinaoma ma Yesu ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Toheꞌita, nuwanuwagu ma yamuliyego. To tupwa ꞌoina ꞌutautau taugu yamuliyego.” \v 20 Ma Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cedewa totopwatula maꞌidi gaula, ma wete bwasumo maꞌidi nehwa, ma taugu \w Loheyaiguina\w* geya ꞌigu ꞌebe ꞌenomo.” \p \v 21 Ta ꞌaigeda wete tomuliya ꞌinaoma ma Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌutagwalegau ma yahila nugeta ma tamagu yayamwa ꞌina ꞌamasa weyahina, ma yalagu, ma muliyetega yamuliyego.” \v 22 Ta Yesu ꞌihegwaeya, “Tuwa! Nobwa tamau, ma hesi ꞌumuliyegau, ma taudi toꞌamasao ꞌidi toꞌamasa silagu galiha.” \s1 Yesu wediliya ꞌiꞌabi hedaumwaliya \r (Maki 4:35-41; Luke 8:22-25) \p \v 23 Coinega Yesu ma ꞌana tomuliyao sigeluwa wagai, \v 24 ma sihabahabala hali tupwa, ma Yesu waga ꞌalona ꞌiꞌeno sineya. Ma muliyetega wediliya madouna ꞌitowa, ma bagodu ꞌisiwasiwa diꞌwa wagai, ma ꞌiꞌiunamo ma sidamana. \v 25 Ta Yesu sihanoya ma sigwae, “Bada, ꞌulememai ꞌamuge tadamana.” \p \v 26 Ma ꞌihegwaediya, “Toꞌaha weyahina wamatauta? Togidega geya ꞌimi hemisamo, ꞌawa?” Coinega ꞌitoholowa ma yaumai ma bagodu ꞌiheliyediya, ꞌigwae, “Walolagu!” Ma niꞌu mabwaiyana ꞌidaumwala. \p \v 27 Coinega tomotaiyedi siꞌiteya nuwadi ꞌihenainaida ma sigwae, “To loheya bewa, ta yaumai ma bagodu ꞌenana simuliyeya?” \s1 Yesu hiꞌahiꞌa ꞌiula latuhediya \r (Maki 5:1-20; Luke 8:26-39) \p \v 28 Sihabala pwaiya ma siluhuwa meGadala ꞌidi tupwa, ma loheya siteluwa hiꞌahiꞌa ꞌiꞌabihebuwediya ma galiha duluhina ꞌoinega silatuma. Ma mumugadi gala hedade, ꞌoinega geya sawasawahina ma ꞌaigeda taiya ꞌidi tupwaina ꞌoinega ꞌitauya. \v 29 Siteluwaedi Yesu siꞌiteya ma sitalaꞌasona, sigwae, “Cei! Cowa Yehoba Natuna, toꞌaha ꞌutohotoho ma ꞌabehega ꞌupaihowa ꞌoima? Cabehega tuta bewa ꞌunaoma sabi ꞌabihe muyemuyemai ma muliyetega heyatala?” \p \v 30 Ma deidiya bawe baibaiwadi siduladula, ma ꞌadi toꞌitayahinao siꞌitaꞌitayahidi. \v 31 Coinega hiꞌahiꞌaedi Yesu ꞌoina siꞌahwanoiya, sigwae, “Ceguma ꞌuula latuhemai, sawasawahina ma baweyedi nage ꞌoidiya ꞌuhetunemai?” \p \v 32 Ma ꞌihegwaediya, “Walatuma.” Ta loheloheya siteluwaedi ꞌoidiyega hiꞌahiꞌaedi siulalatuwa ta silomwaya mwayauwa, bawe ꞌoidiya siluhuwa, ꞌoinega baweyedi mabwaiyadi sipili butubutu ta ꞌadeꞌadewalega sibeꞌuwa ma holai sidamana. \p \v 33 Coinega baweyao ꞌadi toꞌitayahinaowedi simatauta ma sidena sitauya ꞌidi ꞌasa, ma ginauledi siꞌitediya mabwaiyana sihepwailediya tomiya ꞌasaedi ꞌoidiya, toꞌaha gide yauyauledi ꞌoidiya ꞌilatuwa. \v 34 Ta tomiya ꞌasaedi mabwaiyadi silatuma Yesu sabi ꞌitaina, ma tutaina silobeya silohesohesoiyeya ma ꞌabehega ꞌidi tupwa ꞌiꞌebesine. \c 9 \s1 Yesu topeu ꞌaigeda ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Maki 2:1-12; Luke 5:17-26) \p \v 1 Coinega Yesu wagai ꞌigeluwa ma ꞌihabala hila ꞌina gogowa. \v 2 Ma ꞌaigeda topeu boda siꞌahaliya ꞌina ꞌebeꞌeno ꞌoina ma sinaoleyama Yesu ꞌoina. Bodaedi ꞌidi hemisa Yesu ꞌisanapuya ma topeu ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Natugu, ꞌuyaliyaya, ꞌino mumuga galadi ꞌadi nuwasam ꞌuloba pwaiya.” \p \v 3 Ma tupwadi loina ꞌana toheꞌitao Yesu ꞌina gwae sihesagoheya ma taudimo sihehegwaegwae sigwae, “Yesuina ꞌigwaegwae hopaꞌala Yehoba ꞌoina.” \p \v 4 Cidi nuwatuhuina Yesu ꞌisanapu pwaiya ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Toꞌaha weyahina ꞌatemiyega wanuwanuwatuhu galana? \v 5 Ma toꞌaha wanuwatuhuya yada gwae loheya bewa ꞌoina ma ꞌabehega yagwae, ‘Cino mumuga galana yanuwasam pwaiya’, nuwana yada gwae, ‘Cutoholo ma ꞌutauya’? \v 6 Ma wasanapu ꞌabehega taugu Loheyaiguina baleꞌuwa ma sawesawehigu tomota ꞌidi mumuga galana yanuwasamudi.” Coinega topeuina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cutoholo ma ꞌino ꞌebeꞌeno ꞌuꞌahali ma ꞌutauya ꞌino gogowa.” \p \v 7 Coinega topeuina ꞌitoholowa ma ꞌitauya ꞌina gogowa.’ \p \v 8 Ma bodaedi paihowa bewa siꞌiteya ma maꞌidi heꞌasisi Yehoba sihehepwatuwe, weyahina tauna Yesu ꞌana toꞌabihewaiwai. \s1 Yesu Madiu ꞌibwauweya \r (Maki 2:13-17; Luke 5:27-32) \p \v 9 Coinega Yesu tupwa bewa ꞌiꞌebesineya ma ꞌitauya, ma loheya ꞌaigeda ꞌiꞌiteya, sanina Madiu, \w takesi\w* ꞌana hada ꞌebe paihowa ꞌalona ꞌimiyamiya, ꞌoinega ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Madiu, ꞌumuliyegau.” Ta Madiu ꞌitoholowa ma Yesu ꞌimuliyeya. \p \v 10 Muliyetega hada ꞌaigeda ꞌoina Yesu ꞌiluhuwa sabi ꞌai ma tolopui gide takesi ꞌana toꞌewao ma tolopui tupwadi wete sinaoma, ma Yesu maꞌana tomuliyao maꞌiyadiyao simiyatoiya. \p \v 11 Coinega tupwadi Palisiyao siꞌiteya ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌoidiya sihesilala, sigwae, “Toꞌaha weyahina ꞌimi toheꞌita takesi ꞌana toꞌewao ma wete togala tupwadi baꞌidanao siꞌaiꞌai hegogona?” \p \v 12 Ma Yesu gwae bewa ꞌihesagoheya ma ꞌihegwaediya, “Taudi wahidi waiwaidi geya nuwadi toꞌabihebwebweꞌana, ma tolohalao hesi. \v 13 Coinega ꞌilobwainegomiya ma Yehoba ꞌina gwae wanuwa sabwalena Buki Heꞌasisi ꞌoina, ꞌigwaeya, \q1 ‘Nuwanuwagu ꞌatemuyamuya, ma geya nuwagu pwaoli.’ \m Bewa yanaoma geya tobwebweꞌana weyahidi, ma hesi topui sabi ꞌabihetedi.” \s1 Yesu ꞌina gwae \w hudi\w* weyahina \r (Maki 2:18-22; Luke 5:17-26) \p \v 14 Ta Yoni ꞌana tomuliyao sinaoma ma Yesu sihegwaeya, sigwae, “Tauma ma Palisiyao ꞌima tapwalolo weyahina ꞌai ꞌoinega ꞌahudi, ma togidega ma ꞌoinega ꞌowa ꞌa tomuliyao geya sida hudi?” \p \v 15 Coinega Yesu gwae hegehegedi ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Togidega, sawasawahina hai ꞌana toyoꞌowao sinuwagala ꞌeguma tohai meloheyana maꞌiyadiu siyaliyaliyaya? Nuwana geya, ꞌawa? Ma wanuwatuhuyahi ꞌabehega tuta ꞌinaonaoma ma tohaiina ꞌiꞌebesinedi, ma hesi sinuwagala ma ꞌeꞌahai ꞌoinega siꞌetala heꞌasisi.” \p \v 16 Ma ꞌaigeda wete gwae hegehegedi ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Geya sawasawahina ma ꞌaleꞌo ꞌehauna tupwatupwana ꞌaleꞌo miyamiyana tabwabwada, ꞌamuge gide taigalaina ꞌilotaigalasehe. \v 17 Ma geya wete sawasawahina ma weꞌaha ꞌehauna ma waiwaina tasiwa ꞌwapi \w ꞌebesiwa\w* miyamiyana ꞌoina. Ceguma bewa gide tapaipaihowa ꞌese, weꞌaha ꞌina seseha ꞌoinega ꞌwapiina ꞌilotaigala, ma weꞌahaina ꞌilotasiwa, ma ꞌoinega ꞌebesiwaina ꞌigala. Ma ꞌilobwaineya ma weꞌaha ꞌehauna ma waiwaina tasiwa ꞌebesiwa ꞌehauna ꞌalona, ma ꞌoinega mabwaiyana bwebweꞌana.” \s1 Yesu wahiwahine ꞌeluwa ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \r (Maki 5:21-43; Luke 8:40-56) \p \v 18 Cabwa Yesu ꞌihehegwaegwae ma ꞌaigeda toloina ꞌinaoma ma Yesu matana ꞌiꞌahetulasa, ma ꞌigwae, “Bada, natugu wahinena nige ꞌiꞌamasa, ma nuwanuwagu ꞌunaoma ma wahina ꞌuꞌabitoho ma ꞌitoholo hila.” \p \v 19 Ma Yesu ꞌitoholowa ta maꞌana tomuliyao toloinaina simuliyeya, \v 20 ma sitautauya, ma wahine ꞌaigeda bweyahina ꞌidaudau bolime tuwelo ꞌoidiya mulidiyega ꞌinaoma, ma Yesu ꞌana ꞌaleꞌo papalina ꞌiꞌabitohoya. \v 21 Weyahina ꞌina nuwatuhu ꞌatena ꞌigwaeya, “Ceguma tuwa Yesu ꞌana ꞌaleꞌomo yaꞌabitoho, nata yabwebweꞌana.” \p \v 22 Ma Yesu ꞌiloꞌitahila ta wahineina ꞌiꞌiteya, ma ꞌigwae, “Yauwedo natugu, ꞌino hemisega ꞌubwebweꞌana pwaiya.” Ma tuta nage ꞌoina wahineina ꞌibwebweꞌana. \p \v 23 Coinega Yesu ꞌitauya ma toloinaina ꞌina hada ꞌilatuwa ma ꞌiꞌiteya todou sidoudou ma lololi ꞌana tomuꞌao lololi simuꞌamuꞌadi, ta ꞌenadi madou hedada. \v 24 Ta Yesu ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Walatu. Gwama bewa geya ꞌiꞌamasa, ma hesi ꞌiꞌeno sineya.” Ma simaluweya. \p \v 25 Eeta bodaedi silatuwa ma Yesu ꞌiluhuwa ma gwamaina nimana ꞌiꞌabiya, ta mayawasina ꞌitoholowa. \v 26 Muliyetega wasaina bewa ꞌiꞌedadana tupwa mabwaiyana ꞌoidiya. \s1 Yesu tomata gibugibu ꞌeluwa ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \p \v 27 Tupwa nage ꞌoinega Yesu ꞌitautauyama, tomata gibugibu ꞌeluwa simuliyeya, ma sibwaubwau ꞌenadi madouna ꞌoinega, sigwae, “Debida tubuna ee, ꞌuꞌatemuyemuyemai!” \p \v 28 Ta hadai ꞌiluhuwa ma tomata gibugibuwedi sinaoma ꞌoina, ma Yesu ꞌihegwaediya, “Togidega wahemisegauwa ꞌabehega sawasawahigu matami yaꞌabi heꞌasilala?” Ma taudi sigwae, “Bada, sawasawahiu.” \p \v 29 Coinega matadi ꞌiꞌabitohodiya ma ꞌihegwaediya, “Cimi hemisa ꞌoidiyega matami siꞌasilala,” \v 30 ma matadi siꞌasilala. Ma Yesu loina paꞌalina ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Sahena taiya ꞌoina wahehepwailegau.” \p \v 31 Ta hesi sitauya, ma Yesu ꞌina loina siligehiya, ma ꞌina paihowaina sihepwaila dadaneya tupwa mabwaiyana ꞌoidiya. \s1 Yesu buwa ꞌaigeda ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \p \v 32 Ma Yesu maꞌana tomuliyao sitautauya, ma ꞌaigeda loheya welabana memenana sibuiya sitoeyama Yesu ꞌoina. \v 33 Ma ꞌoinega Yesu welabana ꞌipaꞌiya, ma loheyaina ꞌibwebweꞌana ma ꞌihegwaegwae. Ma boda maꞌidi yaliyaya Yesu siꞌahwa bwebweꞌaneya, ma sigwae, “Geya ꞌeta taiya ꞌina paihowa bewa gide taꞌita Isileli ꞌalona.” \p \v 34 Ma hesi Palisiyao sigwaeya, “Welabanao ꞌidi bada ꞌina waiwaiyega Yesu welabanao ꞌipaꞌipaꞌidi, ma geya Yehoba ꞌina waiwaiyega.” \s1 Yesu tomota ꞌiꞌatemuyemuyediya \p \v 35 Ta Yesu ꞌasa madoudi ma ꞌiꞌiudi ꞌoidiya ꞌisakowasiya ma ꞌidi hada tapwalolowao ꞌoidiya ꞌiheꞌita ma ꞌiloguguya Yehoba ꞌina loina tetelina weyahina, ma wete lohala baibaiwana ꞌoidiyega tomota ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. \p \v 36 Ma boda ꞌiꞌitediya ma ꞌiꞌatemuyemuyediya, weyahina ꞌadi mwauwao ꞌoidiyega geya ꞌadi toꞌabihetenamo, gide sipi ꞌwaniꞌwanidi, geya ꞌadi toꞌitayahinamo. \v 37 Ma ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, “Mamasalai bwebweꞌana, ma toꞌeliꞌeli ꞌomi hisahisamimo. \v 38 Coinega tanoha taniwagana ꞌoina waꞌahwanoi ma topaihowao wete ꞌihesumanedi, ꞌina tanoha siꞌeli.” \c 10 \s1 Yesu ꞌana tomuliyao sanidi \r (Maki 3:13-19; Luke 6:12-16) \p \v 1 Yesu ꞌana tomuliyao site tuwelo ꞌibwauwediya ma loina ma waiwai ꞌiꞌebwaediya ma ꞌoinega sawasawahidi hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega siulalatuhedi ma lohala ma weꞌa ꞌoidiyega tomota siꞌabihe bwebweꞌanedi. \v 2 Cana tomuliyaowedi sanidiyao bewa: Nugeta Saimoni, tauna sihesaniyeya Pita, ma tasina Andulu, wete Yemesa ma tasina Yoni, taudi tamadiu Sebedi, \v 3 wete Pilipi ma Batolomiu ma Tomasi ma Madiu, tauna takesi ꞌana toꞌewa, ma wete hali Yemesa tauna Alipiyo natuna, ma Tadiyasi, \v 4 ma wete hali Saimoni, tauna toꞌalaꞌoheꞌohe Isileli ꞌina miyawasi Loma weyahina, ma Yudasa Isakaliyota, tauna ꞌabwa Yesu ꞌitebae. \s1 Yesu ꞌana tomuliyao ꞌidi paihowao \r (Maki 6:7-13; Luke 9:1-6) \p \v 5 Yesu site tuwelowedi ꞌiloinediya ma ꞌihesumanediya, ꞌigwae, “Sahena taudi \w ganamuli\w* ꞌoidiya watautauya, ma wete sahena Sameliya ꞌasanao ꞌoidiya waluhuluhu, \v 6 ma hesi sipi ꞌwaniꞌwanidi ꞌoidiya watauya, taudi beno ꞌida bodao meIsileli, \v 7 ma ꞌoidiya wahepwaila ꞌabehega Yehoba ꞌina loina ꞌilatu pwaima. \v 8 Tolohalao waꞌabihe yawesaidi ma toꞌamasa waꞌabihe toholodi ma tolepelowao waꞌabihe bwebweꞌanedi, ma wete hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega waulalatuhedi. Yehoba ꞌina helau ꞌiꞌebwae daisigomi pwaiya, ꞌoinega ꞌomi wete sawasawahimi ma waꞌebwaya ꞌawawa tomota ꞌoidiya. \p \v 9 “Ma ꞌimi sakowasi ꞌoina sahena mane ꞌimi peha ꞌoidiya wadoꞌodoꞌo, haite weyahina. \v 10 Sahena wete peha waꞌewaꞌewa, sahena wete ꞌami ꞌaleꞌo ꞌeluwa, sahena ꞌami butu ꞌeluwa, sahena ꞌimi digona ꞌeluwa waꞌewaꞌewadi, ma hesi ꞌabwa ꞌami ꞌiluwana waloba, ꞌabwa waꞌai. \p \v 11 “Ma ꞌeguma ꞌasa madouna bo ꞌiꞌiuna ꞌoina waluhu waꞌebesa nugeta taiya ꞌina mumuga ꞌausalana, ma ꞌoina wahetaumana ee ꞌana siga tupwaina waꞌebesine. \v 12 Ma ꞌeguma ꞌaigeda hada ꞌoina waluhu, nugeta waloyauwedo ꞌoidiya. \v 13 Ceguma susuwedi ꞌidi mumuga ꞌausalana, wahelauwedi ma wagwae helauwedi, ma ꞌeguma ꞌidi mumuga galana sahena ꞌimi helau ma ꞌimi gwae helau ꞌoidiya wamudamudali. \p \v 14 “Ma ꞌeguma geya ꞌaigeda taiya ꞌitoegomi ꞌina hada, nuwana ꞌimi gwae geya ꞌihesagohedi, ꞌasaina ꞌoinega walatu ma ꞌahemiyega gawalina walohutuhutui yahuledi ꞌidi tupwa, beno ꞌebeꞌita ꞌasa taniwagadiyao ꞌoidiya, ma muliyetega ꞌasaina waꞌebesine. \v 15 Moisa, ꞌabwa yatala ꞌana tuta ꞌoina, taudi ꞌasaedi silologwahategemiya loina madou hedada siloba, ma geya gide meSodoma ma meGomola ꞌadi loina. \s1 Muyamuya matada weyahina \r (Maki 13:9-13; Luke 21:12-17) \p \v 16 “Wanuwatuhuyahi ꞌabehega taugu yahesumanegomi gide sipi manamanasamumi watautauya ꞌedewa lolosasa gamwagamwanidiya, ꞌoinega sawasawahina ma wanuwasanapu mwata gide, ma hesi wamumuga hohonuha gide gabubu. \p \v 17 “Coinega waꞌitayahigomi, weyahina tomota ꞌabwa sitauyegomi, yatala weyahina, ma hada tapwalolo ꞌoidiya ꞌabwa siꞌetutuwegomi, \v 18 ma sitoegomi ma sitauyegomi toloinao ma kiniyao matadiya ma siheꞌewegomi, weyahina ꞌomi ꞌabehega ꞌigu bodao, ma wasagu ꞌoidiya wahepwaile, ma wete tupwa ꞌatamana tomotaedi ꞌimi hepwaila sihesagohe. \p \v 19 “Ma ꞌeguma matadiya sihetohologomi sahena waꞌateꞌateyoho togidega wagwae ꞌesa, weyahina tutaina ꞌabwa Yehoba ꞌimi gwae ꞌida ꞌebwaegomi, \v 20 ma geya ꞌabehega ꞌomi wagwaegwae, ma Yehoba yaluyaluwana ꞌoimiyega ꞌigwaegwae. \p \v 21 “Ma wete tuta sinaonaoma ꞌoidiya tomota ꞌidi susu ꞌalona loꞌaleha ꞌilatu weyahigu, beno loheya tasina ꞌitebae ma siloheꞌamasi. Gide wete tamana natuna ꞌitebae ma siloheꞌamasi. Wete gwagwama sinadiyao ma tamadiyao ꞌoidiya siloꞌaleha ma siloheꞌamasidi. \v 22 Ma tomota mabwaiyadi siloꞌalehegomi weyahina ꞌomi ꞌabehega ꞌagu tohemisao. Ma ꞌeguma taiyawedi siꞌalamaꞌiꞌita ma sitoholo paꞌala ma ꞌana siga tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina, ꞌabwa yaliyaya hataya siloba. \p \v 23 “Ma ꞌeguma ꞌaigeda tupwa ꞌoina sihunuhunugomi, wadena hali ꞌasa ꞌoina. Moisa ꞌabwa, sahena ꞌasa mabwaiyana Isileli ꞌalona wapaipaihowa salohi, ma taugu loheyaiguina yahilama. \p \v 24 “Tomuliya geya sawasawahina ma ꞌina toheꞌita ꞌimadousine. Gide wete topaihowa geya sawasawahina ma ꞌina bada ꞌiloine. \v 25 Ma hesi ꞌausala ꞌeguma ꞌabehega ꞌomi ꞌagu tomuliyao, ma ꞌomi ma taugu tahemahemahetena. Weyahina taugu hada toniwagagu, ma ꞌeguma sihesaniyegau \w Tomudulele\w*, ꞌomi ꞌigu bodao ꞌabwa siꞌahwa galagalaegomi madouna. \s1 Matauta weyahina \r (Luke 12:2-9) \p \v 26 “Coinega sahena tomotaedi wamatamatautedi, weyahina ginauledi ꞌwaiꞌwaihidi ꞌabwa Yehoba ꞌiꞌabi latuwedi, ma siꞌasilala. \v 27 Eeta toꞌaha guguyou ꞌoina yahepwailediya ꞌoimiya, sabwelowa wahepwailedi tomota baibaiwadi ꞌoidiya, ma toꞌaha yaheꞌahwa henahenaeya ꞌoimiya wahepwaila latuwedi ꞌimi talubeꞌuwega. \p \v 28 “Ma taudi wahimi siloloheꞌamasi sahena wamatamatautedi, weyahina taudi wahimimo sawasawahina ma siloheꞌamasi, ma yaluyaluwami geyaꞌabwa. Ma hesi Yehoba wamataute, weyahina tauna sawasawahina ma ꞌasa ꞌalaꞌalatana* ꞌoina wahimi ma yaluyaluwami ꞌiloheꞌamasi luwedi. \p \v 29 “Cebeꞌita bewa, ꞌeguma dinegwa ꞌeluwa tagimwanedi, ꞌadi maisa toea ꞌaigeda tuwa, ma hesi Yehoba ꞌiꞌitaꞌitayahidi, ma ꞌeguma ꞌaigeda ꞌiꞌamasa, beno Tamamiuina ꞌina nuwatuhu ꞌoinega. \v 30 Ma bwagana geya sawasawahina ma hunuhunuwa wahasili deba ꞌaigeda ꞌoina, ma hesi Yehoba ꞌadi baibaiwa ꞌisanasanapu. \v 31 Coinega sahena waꞌateꞌateyoho, weyahina ꞌomi Yehoba ꞌina ginaula madouna, ma dinegwa geya ginaula madouna. \p \v 32 “Ceguma taiyawedi weyahigu sihehepwaila tomota matadiya, ꞌabwa galewa taugu wete weyahidi yahepwaila Tamagu matana. \v 33 Ma ꞌeguma taiyawedi siuhalegau tomota matadiya, taugu wete ꞌabwa galewa Tamagu matana yauhaledi. \s1 Geya heꞌiyaꞌiyagu yatauyeyama ma hesi ꞌaleha \r (Luke 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 “Sahena wanuwanuwatuhu ꞌabehega ꞌigu dobima baleꞌuwa ꞌoinega nuwadaumwala waloba. Geya hene, ma ꞌaleha hesi. \v 35 Cigu dobima weyahina loheya tamana ꞌiloꞌalehe, ma wete wahine sinana ꞌiloꞌalehe, ma wahine lawana ꞌiloꞌalehe, \v 36 ma loheya ꞌina susu siloꞌalehe. \p \v 37 “Ma ꞌeguma taiya tamana ma sinana ꞌihelauwedi madouna, ma taugu ꞌiꞌiuna, tauna geya sawasawahina ma ꞌimuliyegau. Ma ꞌeguma taiya wete natuna meloheyana bo mewahinena, ꞌihelauwe madouna, ma taugu ꞌiꞌiuna, tauna geya sawasawahina ma ꞌimuliyegau. \v 38 Ma ꞌeguma taiya yawasina geya ꞌitagwale ma ꞌiꞌamasa kelose ꞌoina, gide taugu, tauna geya sawasawahina ma ꞌimuliyegau. \v 39 Ma ꞌeguma taiya tauna yawasina weyahina ꞌipaipaihowa, ꞌabwa ꞌiꞌwadalele; ma ꞌeguma taiya yawasina ꞌiꞌwadalele weyahigu, ꞌabwa yawasi ꞌausalana ꞌiloba hila. \s1 Maisa weyahina \r (Maki 9:41) \p \v 40 “Ma ꞌeguma taiya ꞌitoegomi, taugu ma ꞌagu Tohesumanaina wete ꞌitoemai. \v 41 Ma ꞌeguma ꞌowa palopita ꞌutoe ꞌina hepalopita weyahina, ꞌabwa palopita ꞌana maisa ꞌuloba. Ma ꞌeguma ꞌowa loheya ꞌausalana ꞌutoe ꞌina mumuga bwebweꞌana weyahina, ꞌabwa loheya bwebweꞌana ꞌana maisa ꞌuloba. \v 42 Ma ꞌeguma ꞌowa weꞌaha gogai ꞌagu tohemisa ꞌehauna ꞌaigeda ꞌoina ꞌuꞌehele, yahegwaego ꞌabwa ꞌa maisa ꞌausalana ꞌuloba.” \c 11 \p \v 1 Yesu ꞌina lohatoto ꞌana tomuliyao site tuwelo ꞌoidiya ꞌilosalohiya, ma ꞌoinega tupwaina ꞌiꞌebesineya ma ꞌisakowasiya ꞌasaedi ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya, ꞌiheꞌita ma ꞌilolohatoto. \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso Yesu tetelina ꞌihesagoheya \r (Luke 7:18-35) \p \v 2 Tuta nage ꞌoina Yoni toꞌabihebabitaiso deliya silagu pwaiya, ma Toꞌabihetenaina ꞌina paihowa tetelina ꞌihesagoheya, ma ꞌoinega ꞌana tomuliyao ꞌihesumanediya ta sitauya Yesu ꞌoina, \v 3 ma sihesilaleya, sigwae, “Togidega ꞌowa Toꞌabihetenaina weyahiu ꞌayamwayamwa, bo hali loheya ꞌayamwayamwa?” \p \v 4 Ta ꞌidi gwae Yesu ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Wahila ma Yoni ꞌoina waheꞌoteꞌotetela ginauledi ꞌoiguwega wahesagoheya, ma wete waꞌitediya, \v 5 tomata gibugibu matadi ꞌitayahala pwaiya, toheꞌauꞌau sibwebweꞌana pwaiya ta sitautauya, tolepelo wahidi sibwebweꞌana hila, totenatuitui gwae sihehesagohe, toꞌamasa sitoholo hila, ma wete tohewewelohe tetela bwebweꞌana sihesagohe pwaiya. \v 6 Coinega watauya ma Yoni wahegwae ma sahena weyahigu ꞌihehenuwanaluwa, weyahina ꞌeguma taiya ꞌina hemisa weyahigu geya ꞌiweꞌa, tauna ꞌiyaliyaya.” \p \v 7 Eeta Yoni ꞌana tomuliyaowedi sihila, ma Yesu ꞌiꞌahwa lalagata ma boda ꞌoidiya Yoni weyahina ꞌihepwaila ꞌigwaeya, “Mwalo mabwaiyami tupwa balabala ꞌawawa watauya Yoni sabi hesagohaina, ma toꞌaha nuwanuwami ma ꞌabehega waꞌita? Cemi nuwanuwami ꞌabehega ꞌaigeda pwatula sinabwana yaumai ꞌinihunihuwe waꞌita? \p \v 8 “Bo nuwana ꞌaigeda loheya ma ꞌana ꞌaleꞌo wasawasa sabi ꞌitaina? Bo geya, weyahina taudi ma ꞌadi ꞌaleꞌo wasawasa toloina madoudi ꞌidi tupwa simiyamiya. \p \v 9 “Ma toꞌaha hede weyahina ta watauya balabala ꞌawawa? Nuwana ꞌabehega wanuwatuhuya nata palopita ꞌaigeda waꞌita ꞌawa? Moisa, loheyaina waꞌiteya palopitao ꞌimadou sinediya. \v 10 Yoniina weyahina mwalo Yehoba ꞌina gwae Buki Heꞌasisi ꞌoina bewa gide ꞌihepwaila nugeteya, ꞌigwae, \m ‘Bewa ꞌigu tohalewasa yahesumane matauwa ꞌitautauya, ma ꞌino ꞌeda ꞌihuna.’” \p \v 11 Ta Yesu wete ꞌigwae, “Moisa, Yoni toꞌabihebabitaiso tauna mebaleꞌu mabwaiyadi ꞌimadou sinediya, ma hesi mabwaiyadi taudi Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona Yoni simadou sineya. \p \v 12 “Tuta Yoni ꞌina ꞌabihebabitaiso ꞌoinega ma nige, tomota sitohotoho waiwai ma ꞌabehega Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina siluhu, ma tohewaiwaiyedi taudi ꞌidi waiwaiyega siluhu. \v 13 Mwalo palopitao mabwaiyadi ꞌidi gwaeyao ma Mosese ꞌina loina ꞌoidiyega gwae hemisa sigwae nugeta eeta ꞌana laba Yoni ꞌitauyama. \v 14 Ma ꞌeguma nuwanuwami ma wanuwasabwalena Yoni weyahina, wada sanapu ꞌabehega tauna tuwa Ilaitiyaina weyahina wayamwayamwa. \p \v 15 “Coinega ꞌeguma taiya matenana gwae bewa ꞌihesagohedi. \p \v 16 “Comi boda ꞌehaumi togidega yagwae hegehegedi ꞌesa weyahimi? Nuwana yagwae ꞌomi gide tuwa gwagwama ꞌebe maketi ꞌalona siꞌeꞌeheyaheyale, ma ꞌiyadiyao ꞌoidiya sibwaubwau sigwae, \q1 \v 17 ‘Ciyamayao, togidega ꞌiya ta ꞌalahulahusa ma geya wada sobuwa! Ma wete ꞌadou gwaegwae ma geya wada douwa!’ \p \v 18 “Gwae hegehegediyedi ꞌana nuwasabwalena ꞌabehega Yoni ꞌinaoma ma geya ꞌiꞌai ma geya ꞌinuma, ma ꞌoinega wagwae ꞌabehega hiꞌahiꞌa Yoni ꞌiꞌabi hebuweya! \v 19 Ma taugu Loheyaiguina yanaoma ma yaꞌaiꞌai ma yanumanuma, ma wete weyahigu walolomugi, wagwaegwae, ‘Loheyaina toꞌai ma tonuma hedahedade, ma topui takesi ꞌana toꞌewao ma topui baibaiwadi ꞌiheꞌiyaꞌiyaguwedi.’ \p “Ma taudi tosanapu moisa ꞌabwa ꞌidi paihowa bwebweꞌadi ꞌoidiyega sanapu moisa ꞌilatulatu.” \s1 Tupwadi ꞌasa galadi ꞌabwa yatala siloba. \r (Luke 10:13-15) \p \v 20 Coinega Yesu ꞌasaedi ꞌina paihowa waiwaidi siꞌiteya, ma geya sinuwabui ꞌidi puiyao ꞌoidiyega, taudi ꞌiheheliyediya, ꞌigwaeya, \v 21 “Comi meKolasini ma meBedeseida ꞌatemuyamuyaimi hesi. Weyahina ꞌebe henainaidaedi yapaihowa pwaidiya ꞌoimiya, ma hesi geya wanuwabui. Ma hesi ꞌeguma meTaiya ma meSaidoni ꞌoidiya yada paihowediya, beno mwalo hene sida nuwabuiya, ma sibasibauwa ꞌadi ꞌaleꞌo sida ꞌotedi ma giba ꞌoidiyega sida gibadi ma sida heꞌitaedi ꞌabehega ꞌidi mumuga galadi ꞌoidiyega sinuwabui pwaiya. \v 22 Ma hesi ꞌomi geya, ꞌoinega yatala ꞌana sabwelo ꞌoina nata Yehoba meTaiya ma meSaidoni ꞌiꞌatemuyemuyedi, ma ꞌomi sahena. \p \v 23 “Ma ꞌomi meKapaneumi togidega? Cabehega taumimo waꞌabilagasigomi galewa, ꞌawa? Geya hene! Ma hesi nata \w Bwebweso\w* ꞌalona siula dobihegomi. Weyahina ꞌebe henainaidaedi yapaihowa pwaidiya ꞌoimiya ma hesi geya wanuwabui, ma mwalo ꞌeguma meSodoma ꞌoidiya yada paihoweya, mwalo hene sida nuwabuiya, ma ꞌane Yehoba sahena ꞌimutumutudi, ma nige ꞌidi ꞌasa ꞌida miyamiya. \v 24 Coinega yatala ꞌana sabwelo ꞌoina Yehoba nata meSodoma ꞌiꞌatemuyemuyedi, ma ꞌomi sahena.” \s1 Caiyawasi Yesu ꞌoinega \r (Luke 10:21-22) \p \v 25 Tuta nage ꞌoina Yesu ꞌigwaeya, “Yauwedo Tamagu, ꞌowa galewa ma baleꞌu ꞌadi toloina, sanapu bewa ꞌudahweya tosonogao ma tonuwasabwalenao ꞌoidiyega, ma hesi gwagwama ꞌiꞌiudi ꞌoidiya ꞌuheꞌitaeya. \v 26 Moisa Tamagu, ꞌino nuwatuhu bewa ꞌausala.” \p \v 27 Ma wete ꞌigwaeya, “Ginaula mabwaiyana Tamagu nimaguwa ꞌilagu pwaidiya ma Tamaguina taboinamo ꞌisanapugauwa, ma taugu wete Tamagu taugumo yasanapuya, ma wete ꞌeguma taiyawedi taudi nuwanuwagu ma Tamagu yaheꞌitae ꞌoidiya, taudi wete sisanapu. \p \v 28 “Ma ꞌoinega ꞌomi ꞌimi paihowa mwauna, wanaoma ꞌoiguwa, ma yaꞌabihe ꞌaiyawasigomi. \v 29 Ma ꞌomi waheꞌauꞌaunawegau ma maꞌiyagwao tapaihowa, ma ꞌoinega yaluyaluwami ꞌidi ꞌaiyawasi siloba, weyahina taugu ꞌigu mumuga nuhana ma tonuwasulu. \v 30 Coinega paihowaedi ma ꞌahaꞌahalaedi yaꞌebwaegomi meyameyahana.” \c 12 \s1 Yesu tauna \w Sabati\w* ꞌana toloina \r (Maki 2:23-28; Luke 6:1-5) \p \v 1 Sabatiya Yesu maꞌana tomuliyao tanoha ꞌalonega sitauya, ta tomuliyaowedi sigomaleya, ꞌoinega witi huwaina siꞌabilolodiya ma siꞌaiya. \p \v 2 Ma tutaina Palisiyao siꞌitediya, Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bada, togidega ma ꞌoinega ꞌa tomuliyao Sabati ꞌana loina siligeligehi?” \p \v 3 Coinega Yesu ꞌidi gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Buki Heꞌasisi ꞌoina sileleya Debida weyahina, ꞌeguma wahasili wasanapu ꞌabehega Debidaina maꞌiyanao sigomaleya, \v 4 ta Yehoba ꞌina hada ꞌiluhuwa ma beledi heheꞌasisina ꞌiꞌeweya ta siꞌaiya. Belediina maꞌana loina, ꞌabehega topwaolimo ꞌadi tagwala ma siꞌai, ma hesi sigomaleya ta ꞌoinega tuwa siꞌaiya. \p \v 5 “Buki Heꞌasisi ꞌalona loina wete ꞌimiyamiya ꞌabehega Hada Heꞌasisi ꞌana topwaoliyao Sabati ꞌana loina siligehi, ma beno geya pui. \p \v 6 “Moisa Hada Heꞌasisi ginaula madouna, ma hesi ꞌaigeda ginaula madou hedade bewa. \v 7 Yehoba ꞌina gwae ꞌabehega, ‘Pwaoli geya nuwagu, ma ꞌatemuyamuya hesi.’ Ceguma gwae bewa ꞌana sanapu wasanapu, sahena ꞌagu tomuliyao waꞌahwaꞌahwa galagalaedi, weyahina geya sipui. \p \v 8 “Weyahina Sabati ꞌana toloina loheyaiguina taugu tuwa.” \s1 Yesu loheya nima meyomeyo ꞌiꞌabi hebwebweꞌaneya \r (Maki 3:1-6; Luke 6:6-11) \p \v 9 Nage ꞌoinega Yesu ꞌitauya, ma ꞌidi Hada tapwalolo ꞌoina ꞌiluhuwa. \v 10 Ta nobwa ꞌaigeda loheya nima meyomeyona, ꞌoinega Palisiyao Yesu ꞌoina sihesilala, sigwaeya, “Bada, togidega, sawasawahina ma Sabati ꞌoina tolohala taꞌabihe bwebweꞌanidi?” Ma ꞌidi hesilalaina weyahina beno ꞌeguma Yesu ꞌigwae pui, eema siheꞌewa toloina matana. \v 11 Ma ꞌidi gwae Yesu ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Togidega ꞌomi ꞌeguma ꞌaigeda maꞌina sipi ꞌaigeda tuwamo, ma sabwelo Sabati ꞌoina gaula ꞌalona ꞌibeꞌu, ꞌilobwaineya ma ꞌilisi hanehe? \v 12 Moisa sipi ginaula ꞌiꞌiuna, ma tomota hesi ginaula madouna. Coinega sawasawahina ma paihowa bwebweꞌadi Sabatiya tapaihowadi.” \p \v 13 Coinega Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Nimau ꞌuyasi.” Ta loheyaina nimana ꞌiyasiya ma ꞌibwebweꞌana hila, gide wete hali nimana. \p \v 14 Ma hesi Palisiyao maꞌadi gamwasowala silatuwa ma taudimo siloina togidega Yesu siloheꞌamasi ꞌese. \s1 Yehoba ꞌina topaihowa \p \v 15 Taudi ꞌidi loina ꞌwaihina Yesu ꞌisanapu pwaiya, ꞌoinega tupwa nage ꞌiꞌebesineya ma ꞌitauya hali tupwa, ma tomota mabwaiyadi simuliyeya, ta nage ꞌoina tolohala mabwaiyadi ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya, \v 16 ma wete ꞌihegwaediya ma ꞌabehega sahena sihehepwaila dadane tomota ꞌoidiya. \v 17 Cina paihowaina bewa mwalo palopita Aiseya Yehoba ꞌina gwae ꞌihepwaila nugeteya, ꞌigwae, \q1 \v 18 “Waꞌita ꞌigu topaihowa bewa hesihesinuwaina, ma ꞌateguwega yahelauweya maꞌigu yaliyaya. Yaluyaluwagu yalagu ꞌoina ma loina dumwaludi ꞌihepwailedi taudi ganamuli ꞌoidiya. \q1 \v 19 Tauna nata geya ꞌiheheꞌoheꞌohe bo ꞌihehebwaubwau bo ꞌasa ꞌalona ꞌigwaegwae ꞌasona. \q1 \v 20 Digona lasalasana sahena ꞌilologwahate. Ma wete wodam butabutana sahena ꞌiuleule, ta ꞌana siga tauna ꞌoinega loina dumwaluna ꞌihewaiwai, \q1 \v 21 ma ꞌane tauna saninega tomiya ganamuli sihemise.” \s1 Yesu ma \w Tomudulele\w* \r (Maki 3:20-30; Luke 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Caigeda loheya, mwalo welabana ꞌidi paihowega matana sigibuwa, ma wete memenana ꞌibuiya, ꞌoinega siꞌeweyama Yesu ꞌoina ta ꞌiꞌabihe bwebweꞌaniya, ma sawasawahina ꞌigwae ma ꞌiꞌebubuna. \v 23 Coinega tomota mabwaiyadi nuwadi ꞌihenainaida ma sigwae, “Bewa Toꞌabihetenaina, Debida ꞌina susuwega, ꞌawa?” \p \v 24 Ma hesi Palisiyao paihowa bewa wasana sihesagoheya ma sigwae, “Geya, ma hesi welabanao ꞌiyadi sanina \w Tomudulele\w* ꞌina waiwaiyega hiꞌahiꞌa ꞌiula latuhediya.” \p \v 25 Ma Yesu ꞌidi nuwatuhu ꞌisanapu pwaiya ta ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tomudulele tauna ꞌiyanao geya sowana ꞌiulaula latuwedi.” Ma wete ꞌigwae, “Ceguma ꞌaigeda ꞌebeloina ꞌoina tomota siwataha ma siboidimo siloloꞌaleha, ꞌabwa ꞌebeloinaina ꞌiweꞌa ma ꞌibeꞌu. Casa bo susu wete gide ꞌeguma ꞌalodiya wataha ꞌilatu, ꞌabwa siweꞌa ma sibeꞌu. \p \v 26 “Seitani wete gide, ꞌeguma maꞌina bodao siboidimo siloꞌaleha, nata ꞌina ꞌebeloinaina ꞌibeꞌu. \v 27 Wagwae pwaiya ꞌabehega taugu Tomudulele ꞌina waiwaiyega hiꞌahiꞌa yaula latuwediya, ma taiya hede ꞌina waiwaiyega ꞌomi waulaula latuwedi? Tomudulele ꞌoinega, bo Yehoba ꞌoinega? Bewa weyahina wanuwanuwatuhu ma wasanapu ꞌabehega taiya taugu. \p \v 28 “Ma taugu hesi Yehoba Yaluyaluwana ꞌina waiwaiyega hiꞌahiꞌa yaula latuwediya, ꞌoinega wasanapu ꞌabehega Yehoba ꞌina loina ꞌilatu pwaima ꞌoimiya. \p \v 29 “Cebeꞌita bewa loheya waiwaina gide Seitani ꞌina hada. Geya sawasawahina ꞌaigeda taiya ꞌiluhu ma ꞌina tobwatobwa ꞌilohetuwe, ma hesi ꞌeguma ꞌaigeda loheya balaeyega tohewaiwaiina nimana ma ꞌahena ꞌipai nugetedi, ma ꞌoinega muliyetega sawasawahina ꞌiluhu ꞌina hada ma tobwatobwaedi ꞌilohetuwe. \p \v 30 “Ceguma taiyawedi taudi geya ꞌagu toꞌabihetenao, taudi ꞌagu ꞌalehao. Ma wete taudi taiyawedi geya baꞌidagwao ꞌada paihowa hegogona, taudi ꞌigu paihowa siꞌabiꞌabi hegala. \p \v 31 “Coinega bewa yahegwae bwaibwainigomi ꞌabehega tomota ꞌidi puiyao ma ꞌidi gwae galadi mabwaiyana Yehoba ꞌinuwasamudi. Beno namo ꞌeguma Yaluyaluwa Tabuna siꞌahwa galegale, geya sowana Yehoba ꞌinuwasamudi. \p \v 32 “Ma ꞌeguma taiya ꞌiꞌahwa galegalegau taugu Loheyaiguina, Yehoba nata gwaeina ꞌinuwasam, ma ꞌeguma taiya Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌahwa galegale gesowana Yehoba ꞌinuwanuwasam, tuta bewa ꞌoina, ma tuta sinaonaoma ꞌoidiya.” \s1 Caiwe huwaidi \r (Luke 6:43-45) \p \v 33 Yesu wete ꞌihegwaediya, “Caiwe ꞌeguma ꞌausalana, huwaina wete ꞌausalana. Ma ꞌeguma ꞌaiwe galana, huwaina wete galana. Weyahina ꞌaiwe ꞌaigeda ꞌaigeda huwaidi ꞌoidiyega tasanasanapudi ꞌabehega ꞌaiwedi ꞌausaladi bo galadi. \p \v 34 “Comi tuwa mwata natunao, ꞌoinega geya sawasawahina ma gwae ꞌausaladi waꞌinanadi, weyahina mabwaiyami togala, ma wete ꞌimi nuwatuhuwao toꞌaha gide ꞌatemiya simiyamiya, tuta mabwaiyana ꞌahwamiyega silatulatuma. \v 35 Weyahina loheya ꞌausalana ꞌatenega ginaula ꞌausaladi ꞌipaihowa, ma hesi loheya galana ꞌatenega ginaula galadi ꞌipaipaihowadi. \p \v 36 “Coinega yahegwaegomi ꞌabehega sabwelo yatala ꞌoina ꞌomi ꞌimi gwae bwagabwaga mabwaiyadi weyahidi Yehoba ꞌihesilalegomi, ma huhuna wahepwaile latuwedi. \p \v 37 “Ma ꞌowa ꞌino gwaeyao tuwa ꞌoidiyega Yehoba ꞌiꞌahwa bwebweꞌanego, bo nuwana ꞌiꞌahwa galegalego.” \s1 Cilaꞌilala weyahina \r (Maki 8:11-12; Luke 11:29-32) \p \v 38 Eeta loina ꞌana toheꞌitao ma tupwadi Palisiyao Yesu sihegwaeya, sigwae, “Toheꞌita, nuwanuwama ma ꞌilaꞌilala ꞌaigeda ꞌupaihowa ma ꞌaꞌita.” \p \v 39 Ma Yesu ꞌihegwaediya, “Comi tomota ꞌehaumi galami ma \w ganawala\w* huhumi, beno huhuna ꞌilaꞌilala waꞌebeꞌebesa ma ꞌabehega ꞌoidiyega wasanapu bwaibwainigau ꞌabehega Yehoba ꞌoinega yanaoma, ma hesi sahena ꞌilaꞌilalaedi waꞌitaꞌita. Beno namo palopita \w Yona\w* weyahina wanuwatuhuyahi, tauna tuwa ꞌilaꞌilala weyahimi. \v 40 Weyahina tauna Yonaina sabwelo ꞌetoi ma nihuwana ꞌetoi ꞌoidiya silahana madouna gamwana ꞌimiyamiya, ꞌabwa taugu Loheyaiguina wete gide sabwelo ꞌetoi ma nihuwana ꞌetoi ꞌoidiya baleꞌu ꞌalona yamiyamiya. \p \v 41 “Cabwa sabwelo yatala ꞌoina nata meNinibe sitoholo ma mehau ꞌomi siheꞌewegomi, weyahina Yona ꞌoidiya ꞌilohatotowa ma Ninibeyedi ꞌidi mumuga galana ꞌoidiyega sinuwabuiya, ma ꞌomi tuta bewa lohatoto ꞌausala hedade wahesagoha pwaiya ma geya wada nuwabuiya. \v 42 Wete gide kuini mwalo yalasi ꞌoinega ꞌinaoma Solomoni ꞌina gwae sonosonogadi sabi hesagohedi, ma ꞌabwa sabwelo yatala ꞌoina kuiniina ꞌitoholo ma mehau ꞌomi ꞌiheꞌewegomi, weyahina tauna bwagebwagega ꞌinaoma Solomoni ꞌina gwae sonosonogadi sabi hesagohedi, ta sauga bewa gwae sonosonoga hedadedi wahesagohediya ma ꞌomi geya wada nuwabuiya. \s1 Hiꞌahiꞌa ꞌilohihila loheya ꞌalona \r (Luke 11:24-26) \p \v 43 “Ceguma hiꞌahiꞌa loheya ꞌaigeda ꞌoinega ꞌilatu, loheya ꞌibwebweꞌana, ma hiꞌahiꞌaina nata tuwa ꞌatamana ꞌiyawayawala bwagabwaga ma ꞌina ꞌebe ꞌaiyawasi ꞌiꞌebeꞌebesa ma geya ꞌiloba. \v 44 Coinega hiꞌahiꞌaina ꞌiboinamo ꞌoina ꞌigwae, ‘Nuwana yalohihila ꞌigu ꞌebemiya nugenugetana ꞌoina.’ Eeta ꞌihila ta ꞌebemiyaina ꞌilobeya hadenamo seꞌiseꞌilina ma ꞌatuꞌatububuna. \v 45 Coinega ꞌitauya ma hiꞌahiꞌa site sebeni wete ꞌitoedima ta baꞌidanao siluhuwa ꞌebemiyaina ꞌoina, ta nobwa baꞌidanao simiyamiya. Eeta loheyaina ꞌina miya siꞌabihegala bwaibwainiya, mwalo geya gide. Mehau ꞌomi wete gide togala ma ꞌimi ꞌebe losaloha gala hedade.” \s1 Yesu sinana ma tasinao \r (Maki 3:31-35; Luke 8:19-21) \p \v 46 Yesu ꞌabwa boda ꞌoidiya ꞌihehegwaegwae, ma sinana ma tasinao sinaoma, ma ꞌatamana sitotoholo, ma siꞌebeꞌebesa togidega ma ꞌoina sigwae. \v 47 Coinega ꞌaigeda loheya wasadi ꞌiꞌeweyama Yesu ꞌoina. \v 48 Ta Yesu loheyaina ꞌina gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Taiya hede sinagu, ma taiyawedi tasigwao?” \v 49 Coinega ꞌana tomuliyao ꞌoidiya ꞌilonimasusuwa ma ꞌigwae, “Bewa taudi sinagu ma tasigwao. \p \v 50 “Weyahina ꞌeguma taiyawedi Tamagu galewa ꞌina nuwatuhu simulimuliye, taudi tasigwao, nuwana nuhugwao, nuwana sinagwao.” \c 13 \s1 Witi huwaina ꞌadi tosaweyana \r (Maki 4:1-9; Luke 8:4-8) \p \v 1 Nage sabweloina ꞌoina Yesu hadaina ꞌoinega ꞌilatuwa, ma ꞌidobi holai ꞌimiyatoiya. \p \v 2 Ma boda madouna siꞌautama ꞌoina, ta ꞌaigeda waga ꞌiꞌahaꞌahai ꞌoina ꞌigeluwa, ꞌimiyatoiya, ma boda ꞌoyaꞌoya sitotoholo. \v 3 Ma heꞌita baibaiwana ꞌiꞌebwaediya gwae hegehegediyega, ꞌigwaeya, “Toꞌabitanoha ꞌaigeda ꞌina tanoha ꞌitauya, ma witi patuna ꞌisaweyaneya, \v 4 ta tupwana patuwedi sibeꞌuwa ꞌedai, ma ꞌoinega bwasumo siꞌitediya, sisuluwa ta siꞌaidiya. \v 5 Ma tupwana patu baleꞌu lodaꞌudaꞌuleina ꞌoina sibeꞌuwa, ma muliyetega sibwala mwayamwayauwa, weyahina baleꞌu ꞌiꞌiuna tuwa, \v 6 ꞌoinega hala ꞌibwahalidiya ta siwelaiya, weyahina lamudi geya baleꞌu gogaina siloba. \p \v 7 “Ma tupwana patu talitali ꞌoidiya sibeꞌuwa ma sibwala mahemahetena, ma talitaliyaedi ꞌihewaiwaiya, ta ꞌisahila heꞌamasidiya. \v 8 Ma tupwana patu baleꞌu ꞌausalana ꞌoina sibeꞌuwa, ta sibwalama ta simadouwa ma sihuwa, ꞌoinega patu huwadi ꞌadi baibaiwa handeledi, ma tupwana sikisiti, ma wete tupwana teti. \p \v 9 “Ceguma matenami gwae bewa wahesagohe.” \s1 Gwae hegehegedi ꞌina latu huhuna \r (Maki 4:10-12; Luke 8:9-10) \p \v 10 Ta ꞌana tomuliyao silatuma ta Yesu sihegwaeya, sigwae, “Toꞌaha weyahina gwae hegehegediyedi bodaedi ꞌoidiya ꞌuheꞌita?” \p \v 11 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Comi Yehoba ꞌoimiya ꞌitagwala pwaiya ma ꞌina loina ꞌalona ꞌana tosanapuwao, ma bodaedi geya. \v 12 Ceguma taiyawedi gide maꞌidi sanapu, nata loheposeyana madou hedade siloba, ma hesi ꞌeguma taiyawedi geya ꞌidi sanapumo ma toꞌaha nuwana ꞌoidiya ꞌimiyamiya nata mabwaiyana siloheꞌwaihi. \v 13 Bewa huhuna gwae hegehegediyega yaheꞌita ꞌoidiya, weyahina ꞌidi ꞌebubuna ꞌoidiyega geya siꞌita bwaibwaini, ma wete ꞌidi hesagoha ꞌoidiyega geya sisanapu. \v 14 Tomotaedi weyahidi mwalo Aiseya ꞌihepwaila nugeta, ꞌigwae, \q1 ‘Cabwa wahehesagoha ma sahena nuwami ꞌisabwasabwalena. Ma wete waꞌeꞌebubuna tuwa ma hesi geya waꞌita. \q1 \v 15 Weyahina tomotaedi ꞌidi nuwatuhuwao siꞌeloꞌwaniya, ma tenadi ꞌituiya, ta wete matadi ꞌigibuwa. \q1 Tabu ta matadiyega siꞌita, ma tenadiyega sihesagoha ma sinuwasabwalena, ta ꞌoiguwa siꞌita hila, ma yaꞌabi hebwebweꞌanedi.’ \p \v 16 “Ma ꞌomi maꞌimi yaliyaya, weyahina matamiyega waꞌitaꞌita ma tenamiyega wahehesagoha. \v 17 Moisa, ginaula bewa waꞌebubudi ta wahesagohedi mwalo palopitao ma todumwaluwao nuwanuwadi madouna ma siꞌitadi bo sihesagohedi, ta geya silobadi. \s1 Patu ꞌana gwae hegehegedi ꞌana lihasa \r (Maki 4:13-20; Luke 8:11-15) \p \v 18 “Coinega patu ꞌana saweyana ꞌana sanapu wahesagohe. \v 19 Ceguma taiya Yehoba ꞌina loina tetelina ꞌihesagoheyamo, ma geya ꞌinuwasabwalena, ꞌabwa togalaina ꞌinaoma ma gwaeyedi loheya ꞌatenega ꞌiꞌewayahuledi. Beno patuwedi sibeꞌuwa ꞌedai ꞌadi sanapu. \p \v 20 “Ma wete patuwedi baleꞌu lodaꞌudaꞌuleina ꞌoina sibeꞌuwa, taudi tetela bwebweꞌana sihesagoheya, ma maꞌidi yaliyaya sitagwala, \v 21 ma geya lamudi ꞌipaꞌala, ꞌoinega tuta ꞌiꞌiuna tuwa ꞌoina simiyamiya, ma ꞌeguma to tuta ꞌoina tetela bwebweꞌana ꞌana hemisa weyahina mwau nuwana hegamwagamwagu siloba sibeꞌu mwayamwayau. \p \v 22 “Ma patuwedi talitali ꞌoidiya sibeꞌuwa, taudi tetela bwebweꞌana sihesagoheya, ma hesi ꞌidi nuwatuhu baleꞌu weyahina ma wete wasawasa ꞌana nuwatuhuwao, ma nuwatuhuwedi tetela bwebweꞌana siloheꞌamasiya, ta geya sawasawahina ma sihuwa. \p \v 23 “Ma patuwedi baleꞌu ꞌausalana ꞌoina sibeꞌuwa, taudi tetela bwebweꞌana sihesagoheya, ma ꞌana nuwasabwalena ꞌoidiya ꞌimiyamiya, ta huwaidi ꞌausala silagudiya. Tupwadi huwaidiyao handeledi, ma tupwadi sikisiti, ma tupwana teti.” \s1 Gwae hegehegedi witi ma ꞌawata weyahidi \p \v 24 Gwae hegehegedi ꞌaigeda wete Yesu ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Yehoba ꞌina loina gide tuwa ꞌaigeda loheya witi patuna bwebweꞌadi ꞌina tanoha ꞌisaweyanediya. \v 25 Ma nihuwana siꞌeno sinediya, ma ꞌana ꞌaleha ꞌaigeda ꞌinaoma tanoha, ta ꞌawata ꞌana ꞌita gide witi wete ꞌisaweyaneya witi moisa ꞌalona, ma muliyetega ꞌitauya. \v 26 Coinega mabwaiyadi sibwala ta sihuwa, ma badaina ꞌina topaihowao ꞌawataedi siꞌita lobediya. \v 27 Ma topaihowaedi sinaoma ta sihegwaeya, ‘Bada, patu ꞌausalana ꞌino tanoha mwalo ꞌusaweyaneya, ma togidega ta ꞌoinega ꞌawata baꞌidanao sibwala mahemahetena?’ \p \v 28 “Ma tanoha taniwagana ꞌigwaeya, ‘Nuwana ꞌagu ꞌaleha ꞌaigeda ꞌisaweyaneya.’ Coinega ꞌina topaihowao sigwaeya, ‘Togidega? Sawasawahina ma ꞌawataedi ꞌadabu yahuledi?’ \p \v 29 “Ma badaina ꞌigwaeya, ‘Tuwa! Walaguyawa, ma sibwala mahetena, weyahina ꞌeguma watoho ꞌawasina wadabu yahuledi, nuwana tupwana witi wete mahetenao wadabu ꞌaigededi. \v 30 Ma tuta ꞌeliꞌeli hesi ꞌoina topaihowao yahegwaedi ma ꞌawasina sidomwaꞌautedi nugeta ta siꞌuinidi, ta ꞌoinega sigabu yahuledi, ma witi sidomwaꞌautedi ta ꞌigu hada ꞌeꞌahaiya sihedodo.’” \s1 Patu ꞌiꞌiuna ma ꞌebe ꞌabiheseseha ꞌadi gwae hegehegedi \r (Maki 4:30-32; Luke 13:18-21) \p \v 31 Caigeda wete gwae hegehegedi ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Yehoba ꞌina loina gide tuwa \w seyala\w* patuna ꞌaigeda loheya ꞌiꞌeweya ma tanoha ꞌidauniya. \v 32 Seyala patuna ꞌiꞌiuna tuwa ma ꞌina bwala mulina ꞌimadou gide ꞌaiwe, ma ꞌoinega bwasumowao sinaoma ta lahalahanao ꞌoidiya ꞌidi nehwa siꞌabidiya.” \p \v 33 Caigeda wete gwae hegehegedi ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Yehoba ꞌina loina gide tuwa pwalawa ꞌana ꞌebe \w ꞌabiheseseha\w*. Wahine ꞌiꞌeweya ꞌiꞌiuna tuwa ta pwalawa madouna baꞌidana ꞌihebweliyeya, ꞌoinega mabwaiyana ꞌiseseha.” \s1 Gwae hegehegedi ꞌina latu huhuna \r (Maki 4:33-34) \p \v 34 Yesu ꞌina gwaeyedi gwae hegehegedi mabwaiyadi ꞌoidiyega boda ꞌiheꞌitediya, weyahina tauna tuta mabwaiyana gwae hegehegediyega ꞌiheheꞌita tomota mabwaiyadi ꞌoidiya. \p \v 35 Bewa ꞌoinega palopita ꞌina gwae ꞌilatuwa, beno mwalo hene ꞌihepwaila nugeteya, ꞌigwae, \q1 “Gwae hegehegediyega yahepwaila, ma yagwaene toꞌaha Yehoba ꞌidahweya baleꞌu ꞌana paihowa hauhau ꞌoinega ma nige.” \s1 Tosaweyana ꞌina paihowa ꞌana nuwasabwalena \p \v 36 Ma Yesu boda ꞌiꞌebesinediya ma ꞌiluhuwa hadai, ma ꞌana tomuliyao sinaoma ta ꞌoina sigwaeya, “Gwae hegehegedi ꞌawata tanoha ꞌoina ꞌana nuwasabwalena ꞌulihasi, ma ꞌasanapu.” \p \v 37 Coinega Yesu ꞌigwae, “Witi patuna ꞌana tosaweyana taugu Loheyaiguina, \v 38 ma tanoha beno baleꞌu mabwaiyana, ma witi beno taudi Yehoba ꞌina loina ꞌana tomuliyao, ma ꞌawata beno togalanaina ꞌana topaihowao, \v 39 ma ꞌawata ꞌana tosaweyana beno tauna Seitani, ma tuta ꞌeliꞌeli beno tuta ꞌana ꞌebelosaloha, ma toꞌeliꞌeli taudi anelose, \v 40 ma tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina togala taudi tuwa gide ꞌawata sihegogonedi ma sigabu yahuledi. \p \v 41 “Ma taugu Loheyaiguina ꞌigu aneloseyao yahesumanedi ma pui ꞌana toheꞌitao galadiyedi sihegogonedima ma ꞌigu ꞌebeloina ꞌoinega \v 42 siula latuhedi, ꞌaiwe ꞌalaꞌalasina ꞌalona. Beno tupwaina ꞌoina tomota sidou ma sihesalaꞌiꞌita muyamuya ꞌoinega. \p \v 43 “Ma muliyetega tobwebweꞌadi Tamadiu ꞌina ꞌebeloina ꞌalona siꞌasilala gide sinala. \p “Ceguma taiya matenana gwae bewa ꞌihesagohe. \s1 Gwae hegehegedi ꞌetoi wete \p \v 44 “Yehoba ꞌina loina gide tuwa wasawasa \w goula\w* ma \w mane\w* madouna, mwalo baleꞌu ꞌaigeda ꞌoina sidahweya, ma ꞌaigeda loheya ꞌilobeya, ta ꞌidahwa hileya, ma maꞌina yaliyaya ꞌitauya, ma ꞌina tobwatobwa mabwaiyadi ꞌihegimwaneyediya, ma ꞌadi maisao ꞌiꞌeweya ta baleꞌuina ꞌigimwaneya. \p \v 45 “Ma wete Yehoba ꞌina loina tuwa gide toꞌahwaꞌune ꞌaigeda, \w mwali\w* ꞌausala nuwanuwana. \v 46 Coinega ꞌaigeda mwali ꞌausala hedade ꞌilobeya, ta ꞌoinega tauna ꞌina bagi mabwaiyadi ꞌiulediya ma ꞌabehega mwaliina ꞌausala hedade ꞌiꞌewa. \p \v 47 “Ma wete Yehoba ꞌina loina gide tuwa gomana tomota siyahuweya holai, ma hali silahana ma hali silahana siꞌonediya, \v 48 ta gomanaina ꞌimaha ꞌapuꞌapuwa ma silisiya ꞌoyaꞌoya, ma simiyatoiya, ma silahana mabwaiyadi siwatahiya, ta silahana ꞌausaladi gaeba ꞌoidiya silagudiya, ma silahana galadi siulediya. \v 49 Gide wete, tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina, aneloseyao sinaoma ma togala siwatahidi tobwebweꞌana ꞌoidiyega, \v 50 ma siula latuwedi ꞌaiwe ꞌalaꞌalasina ꞌalona, ma ꞌoina sidou ma sihesalaꞌiꞌita muyamuya ꞌoinega.” \s1 Tobwatobwa wasawasa hauhaudi ma miyamiyadi \p \v 51 Coinega Yesu ꞌihesilala ꞌoidiya, ꞌigwae, “Togidega gwae hegehegediyedi mabwaiyadi wasanapudiya?” Ma sihesagoha ma siꞌahwa moisa, sigwae, “Cehe.” \v 52 Ma ꞌihegwaediya, “Bewa tuwa wasanapu ꞌabehega loina ꞌana toheꞌitao ꞌeguma Yehoba ꞌina loina simanasama pwaiya, taudi gide tuwa ꞌaigeda hada toniwagana ꞌina tobwatobwa tupwadi miyamiyadi ma tupwadi ꞌehaudi ta mabwaiyadi ꞌalodiya wasawasa ꞌimiyamiya.” \s1 MeNasaleta Yesu silogwahateya \r (Maki 6:1-6; Luke 4:16-30) \p \v 53 Yesu ꞌina gwae hegehegediyedi ꞌilosalohidiya, ma tupwa nage ꞌiꞌebesinediya, \v 54 ma ꞌihila ꞌina ꞌasa, ma ꞌidi Hada tapwalolo ꞌoina ꞌiluhuwa ma ꞌiheꞌitediya, ma tomota nuwadi ꞌihenainaida ta sigwaeya, “Loheya bewa taꞌehega ꞌoinega ꞌina sanapu ma ꞌina paihowa waiwaidi ꞌiꞌewaꞌewadi?” \p \v 55 Ma wete sigwae, “Nuwana loheya bewa toꞌabiꞌabi hada natuna? Ma sinana Meli, ma tasinao Yemesa ma Yosepa ma Saimoni ma Yudasa, \v 56 ma wete nuhunao mahetedao tamiyamiya. Ma togidega hede ta loheya bewa ꞌisanapu hedada?” \p \v 57 Coinega silogwahateya. Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Palopitao ꞌadi heꞌasisi silobaloba hali ꞌasa ꞌoidiya. Ma taudi ꞌidi ꞌasa, bo ꞌidi hada, geya ꞌadi heꞌasisimo.” \p \v 58 Eema Yesu nobwa ꞌina paihowa waiwaidi geya baibaiwadi ꞌipaihowadi, weyahina geya sihemisae. \c 14 \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌina ꞌamasa \r (Maki 6:14-29; Luke 9:7-9) \p \v 1 Tuta nage ꞌoina \w Helodi\w*, tauna Galili ꞌana toloina, Yesu ꞌina paihowa wasana ꞌihesagoheya, \v 2 ta ꞌina topaihowao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Beno loheyaina tauna Yoni toꞌabihebabitaiso, ꞌabehega ꞌamasega ꞌitoholo hila pwaiya, ma ꞌoinega maꞌina waiwai ꞌipaipaihowa.” \p \v 3 Weyahina mwalo Helodi Yoni ꞌiꞌabiyahiya, ma ꞌipaiya, ma deliya ꞌilaguya. Ma Yoni ꞌana ꞌabiyahina huhuna beno ꞌaigeda wahine sanina Helodiyasa, beno Helodi tasina Pilipi mwanena, \v 4 ma Helodi ꞌiꞌwayeya ta ꞌihaiya, ma Yoni Helodi ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Nage geya mumuga ꞌausalana, weyahina tasiu mwanena ꞌuhaiya.” \v 5 Beno huhuna Helodi nuwanuwana ma Yoni ꞌiloheꞌamasi, ma hesi tomota mabwaiyadi siꞌahwa palopitaeya, ꞌoinega Helodi ꞌimatauta ma geya Yoni ꞌiloheꞌamasi. \p \v 6 Muliyetega Helodi ꞌina sabwelo liꞌu ꞌana ꞌebe nuwatuhu yahina guyaina ꞌoina boda siꞌautama, ma Helodiyasa natuna wahinena boda matadiya ꞌisobusobu, ma Helodi ꞌiꞌabihe yaliyayeya. \v 7 Ma Helodi gumalaulauina ꞌoina ꞌigwae helauwa ma ꞌabehega ꞌeguma toꞌaha nuwanuwana ꞌiꞌebwae tuwa, ma wete ꞌigwae hemisa. \v 8 Coinega sinana ꞌigwae gumalaulauina ꞌoina, ma gumalaulauina Helodi ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Nuwanuwagu Yoni toꞌabihebabitaiso mwaguna gaeba ꞌoina ꞌulagu ma ꞌuꞌebwaegau.” \p \v 9 Coinega Helodi ꞌinuwagala madouna, ma hesi ꞌina gwae hemisa ꞌinuwatuhu yahiya, ta boda ꞌina hegwaegwae sihesagoha pwaiya, ꞌoinega ꞌitagwala, \v 10 ta ꞌina topaihowao deliya ꞌihesumanediya, ma Yoni taniꞌona siꞌupweya, \v 11 ma mwaguna gaeba ꞌoina sidoꞌoya ta siꞌeweyama, ta gumalaulau siꞌebwaeya. Ma gumalaulauina ꞌiꞌeweya, ꞌitauyeya sinana ꞌoina. \v 12 Ma Yoni ꞌana tomuliyao sinaoma, ta Yoni wahina siꞌeweya, ta silaguya galiha, ma muliyetega sitauya Yesu ꞌoina, ta ginaula bewa sihepwaileya. \s1 Boda madouna Yesu ꞌiheꞌaidiya \r (Maki 6:30-44; Luke 9:10-17; Yoni 6:1-14) \p \v 13 Ta Yesu tetelaina bewa ꞌihesagohediya, ꞌoinega ꞌilatuwa ta wagai ꞌigeluwa, ꞌitauya tupwa yoho ꞌawawa. Ma boda Yesu tetelina sihesagoheya, ta ꞌidi ꞌasa ꞌoidiyega silatuwa, ma ꞌedega sitauya Yesu ꞌoina. \p \v 14 Ma tutaina Yesu wagega ꞌiulasuluwa ꞌoyaꞌoya boda madouna ꞌiꞌitediya, ta ꞌina ꞌatemuyemuyega tolohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. \p \v 15 Ma lahilahiya ꞌana tomuliyao sinaoma ta Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bada, tupwa bewa balabala ꞌawawa, ma nata ꞌiboi. Coinega boda bewa ꞌuhesumanedi ma sihila, ma ꞌadi sigimwane ꞌasa deidiya ꞌoidiya.” \p \v 16 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Sahena sitautauya, ma ꞌomi hesi ꞌeꞌahai waꞌebwaedi ma siꞌai.” \p \v 17 Ma taudi sigwae, “Ya! Cama geya baibaiwana, beno namo beledi nima ꞌaiꞌaigeda ma silahana ꞌeluwa.” \p \v 18 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Beledi ma silahanaedi waꞌebwaegau.” \p \v 19 Coinega boda ꞌiloinaediya ma modumoduwa simiyatoiya, ma beledi nima ꞌaiꞌaigeda ta silahana ꞌeluwa ꞌiꞌewediya, ma ꞌiꞌita haneya galewa, ta ꞌeꞌahaiyedi weyahidi ꞌigwae helauwa, ma muliyetega beledi ꞌigimwahisiya, ta ꞌana tomuliyao ꞌiꞌebwaediya, ma taudi tomota ꞌoidiya siheguyaiya. \v 20 Ma mabwaiyadi siꞌaiya ta simwausuwa, ma ꞌeꞌahai tupwatupwadi sidomwa ꞌautediya, ma kodo tuwelo silohemahediya. \v 21 Toꞌaiyedi loheloheya daisidimo ꞌadi baibaiwa paibi tausani gide, ta wete wahiwahine ma gwagwama geya sihasilidi. \s1 Yesu hola debanega ꞌitauya \r (Maki 6:45-52; Yoni 6:15-21) \p \v 22 Coinega ꞌana tomuliyaowedi ꞌiloinaediya, ma wagai sigeluwa ma ꞌabehega sinugeta hali tupwa, ma tauna ꞌabehega tomota mabwaiyadi ꞌihegwaedi ma sihila ꞌidi ꞌasa. \v 23 Sigeluwa, ma Yesu boda ꞌihewasaediya, ta muliyetega tauna ꞌiboinamo ꞌoyai ꞌihaneya sabi ꞌahwanoi Yehoba ꞌoina, ma ꞌiboiya. Ciboi pwaiya, ma Yesu ꞌiboinamo ꞌimiyamiya. \p \v 24 Cimiyamiya ta tomuliyaowedi ꞌidi waga siwoseyeya ta sidobi pwaiya niꞌuwa, ma bagodu madouna silobeya ma ꞌidi waga ꞌilolobuibui, ta wete yaumai matadiyega ꞌinaonaoma. \p \v 25 Gona ꞌadaꞌadaleya Yesu hola tabwanega ꞌitautauyama, ma ꞌana tomuliyaowedi deidiya ꞌilatuwa. \v 26 Cana tomuliyaowedi Yesu siꞌiteya hola pwatanega ꞌinaonaoma, ta simatauta madouna, ꞌoinega siꞌalabwauwa, ꞌidi nuwatuhu ꞌabehega welabana siꞌiteya. \p \v 27 Ma Yesu ꞌihegwaediya, “Sahena wamatauta. Taugu tuwa, ꞌimi Cinapwana.” \p \v 28 Ma Pita ꞌigwaeya, “Bada, ꞌeguma ꞌowa, ꞌuhegwaegau ma hola pwatanega yanaowa ꞌoiuwa.” \p \v 29 Ma Yesu ꞌigwae, “Cunaoma.” Coinega Pita wagega ꞌisuluwa ma hola pwatanega ꞌitauya Yesu ꞌoina. \v 30 Citautauya ma yaumai madouna ꞌiꞌiteya, ma ꞌimatauta, ta holai ꞌidamana, ma ꞌibwauwa, “Bada ꞌuꞌabihetegau!” \v 31 Ma Yesu ꞌilomwayamwayauwa ma Pita ꞌiꞌabiyahiya, ta ꞌigwae, “Tohemisa ꞌiꞌiuu, toꞌaha weyahina ꞌuhenuwanaluwa?” \v 32 Coinega siteluwa wagai sigeluwa, ma yaumai ꞌiꞌata. \p \v 33 Ma taudi waga ꞌana tomiyao siꞌetuluha Yesu ꞌoina, ma sigwae, “Moisa tuwa ꞌowa Yehoba Natuna.” \s1 Tolohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya tupwa Genesaleta ꞌoina \r (Maki 6:55-56) \p \v 34 Eema sihabala tupwa Genesaleta ꞌoina ma sisuluwa ꞌoyaꞌoya. \v 35 Sisuluwa ma tupwaina ꞌana tomiyao Yesu siꞌinaneya, ta wasa sihedabalaleya ꞌidi ꞌasa mabwaiyana ꞌoidiya, ma ꞌidi tolohalao mabwaiyadi siꞌewedima Yesu ꞌoina, \v 36 ta siꞌahwanoiyeya, sigwae, “Bada, sawasawahina ma tolohalaowedi ꞌa ꞌaleꞌo papalina siꞌabitoho?” Ta Yesu ꞌitagwala, ma taudi ꞌana ꞌaleꞌo siꞌabitohoya sibwebweꞌana. \c 15 \s1 Me Yudiya tubudiyao ꞌidi mumuga \r (Maki 7:1-23) \p \v 1 Muliyetega Palisiyao ma loina ꞌana toheꞌitao Yelusalemega sitauyama Yesu ꞌoina, ma sihegwaeya sigwae, \v 2 “Toꞌaha weyahina ꞌa tomuliyao ꞌeguma muliya ꞌabwa ꞌai geya nimadi sida buyoya, beno tubudao ꞌidi loina siligeligehi?” \p \v 3 Ma ꞌihegwaediya, “Comi wete Yehoba ꞌina loina waligeligehi, weyahina tubumiyao ꞌidi mumuga wamulimuliyedi. \v 4 Yehoba ꞌina loina ꞌeluwa bewa, ꞌaigeda ꞌigwae, ‘Tamau ma sinau ꞌuheꞌasisiyedi.’ Heluwena wete ꞌigwae, ‘Ceguma taiya tamana bo sinana ꞌiꞌahwa galegaledi, sawasawahina waloheꞌamasi.’ \v 5 Ma ꞌomi ꞌimi heꞌita ꞌaboꞌabo, wagwae, ‘Ceguma taiya tamana ma sinana ꞌihegwaedi, ꞌigwae, “Cigu tobwatobwao yatagwala pwaiyediya Yehoba ꞌoina, ꞌoinega geya sawasawahigu ma yaꞌabihetegomi.” ’ Coinega ꞌimi nuwatuhu ꞌabehega loheyaina ꞌina ꞌabihetena nuwana ꞌina heꞌasisi tamana ꞌoina geya ginaula madouna. \v 6 Tubumiyao ꞌidi loinaina ꞌoinega Yehoba ꞌina loina waheginaula besobesoweya. \p \v 7 “Bewa ꞌimi ꞌabo. Mwalo hene Aiseya palopita weyahimi ꞌihepwaila nugeta, tutaina Yehoba ꞌina gwae ꞌihepwaileya, ꞌigwae, \q1 \v 8 ‘Tomota bewa ꞌahwadiyega sihehe ꞌasisiyegau ma geya ꞌatediyega, \v 9 ma wete ꞌoiguwa sitapwatapwalolo besobeso, weyahina ꞌidi heꞌitao taugu geya ꞌoiguwega, ma hesi tomota tuwa ꞌidi nuwatuhuwega.’” \p \v 10 Coinega tomota ꞌibwauwedima ma ꞌihegwaediya, “Gwae bewa wahesagohe ma wasanapu ꞌabehega \v 11 ꞌeꞌahaiyedi ꞌahwadega siluhuluhu geya sawasawahina ma siꞌabihe biꞌigita, ma hesi gwaeyedi ꞌahwadega silatulatuma taudi hesi siꞌabiꞌabi hebiꞌigita.” \p \v 12 Ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌoina sinaoma ma sihegwaeya, “Bada, ꞌuhesagoheya ꞌabehega Palisiyao ꞌino gwae bewa weyahina sideba mwadina.” \p \v 13 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Caiweyedi Tamagu geya ꞌiꞌumadi, ꞌabwa ꞌidabu yahuledi. \v 14 Ma tuwa, Palisiyaowedi simiyamiya ꞌana siga sibeꞌu, weyahina taudi tohanugeta matagibugibudi, ma ꞌiyadiyao ꞌeguma matagibugibudi sihanugetedi, nata mabwaiyadi gaula sibeꞌu.” \p \v 15 Coinega Pita ꞌiꞌahwalagata ma ꞌigwae, “Gwae hegehegedi bewa ꞌana nuwasabwalena ꞌulihasi ꞌoima.” \p \v 16 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Nuwana ꞌomi wete ꞌabwa nuwami geya ꞌisabwalena, \v 17 Coinega wasanapu ꞌabehega toꞌaha ꞌahwadega ꞌiluhuluhu gamwada ꞌidobidobi, ma muliyetega ꞌitautauya mohomoho ꞌoina. \v 18 Ma hesi toꞌaha tomota ꞌahwadiyega ꞌilatulatuma, beno ꞌatediyega silatulatuma ma siꞌabiꞌabi hebiꞌidi, \v 19 beno nuwatuhu galadi gide loheꞌamasa ta loyawe ta ganawala ta yagaha ta gwae ꞌaboꞌabo ta gwae sinala wete. \p \v 20 Ginaulaedi bewa ꞌoidiyega tomota ꞌiꞌabiꞌabi hebiꞌidi, ma ꞌeguma nimada sahena tabuyobuyo tuta ꞌai ꞌoina, beno yaluyaluwada geya ꞌiꞌabihebiꞌidi.” \s1 Kenani wahineina ꞌina hemisa \r (Maki 7:24-30) \p \v 21 Ma Yesu tupwaina ꞌiꞌebesineya ta ꞌitauya Taiya ma Saidoni tupwaidi ꞌoidiya. \p \v 22 Ma tupwaina ꞌoinega Kenani wahineina ꞌaigeda ꞌilatuwa, ma Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌowa Debida ꞌina susu, ꞌuꞌatemuyemuyegau, weyahina natugu mewahinena hiꞌahiꞌa ꞌiꞌabihebuweya.” \p \v 23 Ma Yesu wahineina ꞌina bwau geya ꞌihemaise, ꞌoinega ꞌana tomuliyao sinaoma ma Yesu siꞌahwanoiyeya, sigwae, “Wahineina ꞌuhesumane ma ꞌitauya, weyahina ꞌibwau hedahedade.” \p \v 24 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Taugu yanaoma sipi ꞌwaniꞌwanidi Isilelimo ꞌina ꞌebeloina ꞌalona weyahidi.” \p \v 25 Ma hesi wahineina ꞌinaoma, ma Yesu matana ꞌiꞌetuluha, ta ꞌigwaeya, “Bada ꞌuꞌabihetegau.” \p \v 26 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Geya sawasawahina ma gwagwama ꞌadi yaꞌebwae ꞌedewa ꞌoidiya.” \p \v 27 Ma wahineina ꞌigwaeya, “Bada, beno moisa. Ma togidega ꞌeꞌahai mugumuguna, ꞌeguma sigubagubala bada ꞌina ꞌebeꞌai ꞌoinega, sawasawahina ma ꞌina ꞌedewao siꞌaidi?” \p \v 28 Coinega Yesu wahineina gwaeina ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Wahine, ꞌowa tuwa tohemisa moisa, ꞌoinega bewa tuwa ꞌino hemisaina huwaina ꞌilatuwa.” Ma tutaina nage ꞌoina wahineina natuna ꞌibwebweꞌana hila. \s1 Tolohala baibaiwadi ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \p \v 29 Ta Yesu tupwaina ꞌiꞌebesineya ma ꞌihasahasane Galili holai, ta ꞌoyai ꞌihaneya, ma nobwa ꞌimiyatoiya. \v 30 Ta boda madouna sihanema ma ꞌidi tolohalao siꞌewedima, taudi tohaꞌauꞌau ta taudi hesilae ꞌoinega siweꞌa, ta taudi tomata gibugibu, ta taudi naꞌonaꞌo, ma tupwadi tolohalao wete Yesu deina sihalagudiya, ma ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. \v 31 Ma bodaedi siꞌitediya beno naꞌonaꞌowedi sihegwaegwae ma wete sihesagoha bwaibwaini, ma taudi hesilae ꞌoidiyega siweꞌa sibwebweꞌana hila, ma tohaꞌauꞌau sitauya dumwadumwalu, ma tomata gibugibu matadi sitayahala. Coinega bodaedi nuwadi ꞌihenainaida ta meIsileli ꞌidi Yehobaina sihehepwatuwe. \s1 Yesu boda ꞌiheꞌaidiya \r (Maki 8:1-10) \p \v 32 Ta Yesu ꞌana tomuliyao ꞌibwauwedima, ma ꞌihegwaediya, “Boda bewa yaꞌatemuye muyediya, weyahina sabwelo ꞌetoi ꞌebwa mahetegwao ꞌamiyamiya, geya ꞌadimo. Geya nuwagu ma magomaledi yahesumana hiledi, ꞌamuge gide ma ꞌedai sihemwalomwalohana.” \p \v 33 Ma ꞌana tomuliyao sihegwaeya sigwae, “Tupwa bewa balabala ꞌawawa, ma togidega boda madouna bewa ꞌadi ꞌeꞌahai taloba ꞌese?” \p \v 34 Ta Yesu ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Hisa ꞌami belediyao?” Ma sigwaeya, “Beledi sebeni ma tupwana silahana ꞌiꞌiudi.” \p \v 35 Coinega boda ꞌihegwaediya ma baleꞌuwa simiyatoiya. \v 36 Ta beledi sebeni ma silahanaedi ꞌiꞌewediya ma weyahidi ꞌigwae helauwa Yehoba ꞌoina, ma ꞌiꞌehisihisiya, ta ꞌiꞌebwaediya ꞌana tomuliyao ꞌoidiya, ma taudi siheguyaiyeya bodaedi ꞌoidiya. \p \v 37 Ma mabwaiyadi siꞌaiya ma simwausuwa ma muliyetega ꞌeꞌahai tupwatupwadi sidomwa ꞌautediya ta kodo sebeni silohemahediya. \p \v 38 Toꞌaiyedi loheloheyamo ꞌadi baibaiwa powa tausani, ma wete wahiwahine ma gwagwama baibaiwadi geya sihasilidi. \p \v 39 Muliyetega boda ꞌihesumanediya ma sihila, ma Yesu wagai ꞌigeluwa, ta Magadani tupwaina ꞌoina ꞌitauya. \c 16 \s1 Cilaꞌilalao weyahidi \r (Madiu 12:38-41; Maki 8:11-13; Luke 12:54-56) \p \v 1 Caigeda tuta ꞌoina tupwadi Palisiyao ma Sadusiyao sinaoma ma Yesu sihesilaleya, sabi tohoina, ma sihegwaeya, “Sawasawahina ma ꞌilaꞌilala ꞌaigeda ꞌupaihowa ma ꞌaꞌahwa moisa ꞌabehega ꞌino waiwai Yehoba ꞌoinega ꞌinaoma?” \p \v 2 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Comi ꞌeguma sinala waꞌita ꞌisopusopu ma galewa tupwa bwauliyega ꞌilobwehabwehali, wasanapuya ꞌabehega gona ꞌisiwaloha bwebweꞌana. \v 3 Ma ꞌeguma gonagona galewa belabelalana ma dubadubana waꞌitadi, beno wasanapuya ꞌabehega duba ꞌinaonaoma. Ta beno ꞌilaꞌilalaedi yaloyaloha ꞌoidiya ꞌadi sanapu wasanapu pwaidiya, ma hesi ꞌilaꞌilala bewa tutaedi weyahidi geya wasanapudi. \v 4 Mehau ꞌomi galami, ma ganawala huhumi, beno huhuna ꞌilaꞌilala waꞌebeꞌebese ma ꞌoidiyega wasanapu bwaibwainigau ꞌabehega Yehoba ꞌoinega yanaoma. Hesi geyaꞌabwa ꞌilaꞌilalaedi waꞌitaꞌitadi. Beno namo \w Yona\w* weyahina wanuwatuhuyahi, tauna tuwa ꞌilaꞌilala weyahimi.” Coinega Yesu ꞌiꞌebesinediya ma ꞌitauya. \s1 Palisiyao ma Sadusiyao ꞌidi ꞌebe \w ꞌabiheseseha\w* beledi weyahina \r (Maki 8:14-21) \p \v 5 Ta hali tupwa sihabala, ma ꞌana tomuliyaowedi ꞌadi ꞌulaheya geya siꞌewadi, weyahina sinuwanaideya. \v 6 Ma nobwa Yesu ꞌihegwaediya, “Palisiyao ma Sadusiyao ꞌadi beledi ꞌana ꞌebe \w ꞌabiheseseha\w* ꞌoinega waꞌita yahigomi.” \p \v 7 Coinega ꞌana tomuliyaowedi siboidimo ꞌoidiya sigwaeya, “Nuwana Yesu ꞌina gwae huhuna bewa weyahina ꞌada ꞌulaheya tanuwanaideya.” \p \v 8 Ma Yesu ꞌidi nuwatuhu ꞌisanapu pwaiya, ꞌoinega ꞌihegwaediya, “Toꞌaha weyahina wagwaegwae ꞌabehega geya ꞌami ꞌulaheyamo? Beno geya weyahina yagwae. Geya wahemisa moisa, ꞌawa? \p \v 9 “Geya hede wanuwa sabwalena tutaina beledi nima ꞌaiꞌaigeda ꞌoidiyega tomota paibi tausani yaheꞌaidiya, ma ꞌeꞌahai ꞌana tupwa mabwaiyana wadomwa heꞌauteya, ma ꞌoinega kodo baibaiwadi walohemahediya? \v 10 Tomota wete powa tausani beledi sebeni ꞌoidiyega yaheꞌaidiya ma ꞌana tupwa mabwaiyana wadomwa ꞌauteya, ta kodo baibaiwana ꞌoinega walohemahediya? \v 11 Coinega toꞌaha weyahina ta geya wanuwa sabwalena ꞌabehega geya ꞌeꞌahai weyahina yagwaegwae? Ma hesi Palisiyao ma Sadusiyao ꞌidi ꞌebe ꞌabiheseseha ꞌoinega waꞌitayahigomi.” \p \v 12 Tuta nage ꞌoina sisanapuwa ꞌabehega geya beledi moisa ꞌana ꞌebe ꞌabiheseseha weyahina ꞌigwaegwae, ma Palisiyao ta Sadusiyao ꞌidi heꞌitao ꞌoidiyega siꞌitayahidi. \s1 Pita ꞌina hepwaila Yesu weyahina \r (Maki 8:17-30; Luke 9:18-21) \p \v 13 Ma Yesu ꞌinaoma Sisaliya Pilipai ꞌina tupwa ꞌoina, ma ꞌihesilala ꞌana tomuliyao ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Togidega tomota ꞌidi gwae ꞌabehega taugu Loheyaiguina taiya?” \p \v 14 Ta sigwaeya, “Tupwana tomota sigwae ꞌabehega ꞌowa Yoni toꞌabihebabitaiso, ma tupwana tomota sigwaeya ꞌabehega ꞌowa \w Ilaitiya\w*, ma tupwadi sigwaeya ꞌabehega ꞌowa Yelemaiya, bo nuwana ꞌaigeda palopita nugenugetana.” \p \v 15 Ta Yesu ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Ma ꞌomi togidega ꞌimi nuwatuhu ꞌabehega taugu taiya?” \p \v 16 Coinega Saimoni Pita ꞌihemaiseya ꞌigwae. “Cowa Toꞌabihetena, Yehoba mayawasina Natuna.” \p \v 17 Ma Yesu Pita ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Saimoni, Yona natuna, ꞌowa moisa toyaliyaya ꞌaigeda, weyahina ꞌino sanapu bewa geya tomota ꞌoidiyega, ma hesi Tamagu galewa ꞌina sanapuwega ꞌiꞌebwaegowa. \v 18 Ma wete yahegwaego ꞌabehega saniu Pita, ta ꞌowa dimwa, ma ꞌoiuwa ꞌigu hekalesiya yaꞌabi, ma ꞌoinega sahena ꞌamasa bo nuwana mumuga galana sihewaiwai sine. \v 19 Ma wete ꞌebeloina galewa ꞌana ꞌebesoꞌe yaꞌebwaego, ma toꞌaha baleꞌuwa ꞌuꞌausiya, galewa wete siꞌausi, ma wete ꞌeguma toꞌaha baleꞌuwa ꞌusoꞌe galewa wete sisoꞌe.” \p \v 20 Eeta Yesu ꞌana tomuliyao ꞌiloina paꞌalediya, ꞌigwae, “Sahena ꞌaigeda taiya ꞌoina wahehepwailegau ꞌabehega taugu Toꞌabihetenaina.” \s1 Yesu ꞌihepwaila ꞌina ꞌamasa ꞌabwa weyahina \r (Maki 8:31–9:1; Luke 9:22-27) \p \v 21 Tuta nage ꞌoina Yesu ꞌihegaina ma ꞌana tomuliyao ꞌiheꞌitediya, ꞌigwae, “Cilobwaineya ma yatauya Yelusalema, ma nobwa muyamuya baibaiwadi yalobadi, babadao ta topwaoli madoudi ma loina ꞌana toheꞌitao ꞌoidiyega, ma nage ꞌoina siloheꞌamasigau, ma sabwelo hetoina ꞌoina Yehoba ꞌiꞌabihetoholo hilegau.” \p \v 22 Ma Pita Yesu ꞌitoewasiyeya, ma ꞌiheliyeya, ꞌigwae, “Bada, ginaula bewa sahena ꞌoiuwa ꞌilatulatu!” \p \v 23 Ma Yesu ꞌitehinowa, ta Pita ꞌoina ꞌigwae, “Cowa Seitani, bewa tuwa ꞌuꞌebesinegau! Sahena ꞌuꞌauꞌausigau! Cino nuwatuhu tomota ꞌidi nuwatuhu, ma geya Yehoba ꞌina nuwatuhu gide.” \p \v 24 Muliyetega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Taiya ꞌeguma nuwanuwana ma ꞌimuliyegau, ꞌilobwaineya ma tauna ꞌina nuwatuhuwao ꞌilogwahatedi, ma tauna ꞌana kelose ꞌiꞌahali, ma ꞌoinega ꞌiꞌamasa, beno gide ꞌagu muliyaina ꞌana ꞌeda. \p \v 25 “Ma ꞌeguma taiya yawasina ꞌinuwahi, ꞌabwa yawasiina ꞌiloheꞌwadalele. Ma ꞌeguma yawasina weyahigu ꞌitagwale ma ꞌiꞌamasa, tauna nata yawasina bwebweꞌana ꞌiloba. \p \v 26 “Ceguma ꞌida wasawasao baleꞌuwa madou hedade talobadi, beno ginaula bwagabwaga, ma hesi ginaula madouna beno yawasida bwebweꞌana. Weyahina ꞌeguma yawasida bwebweꞌana taloheꞌwadalele, geya ꞌaigeda wete ꞌana miyalaena ꞌimiyamiya. \p \v 27 “Cabwa taugu Loheyaiguina yalohihilama, beno Tamagu ꞌina wasawasa ꞌasiꞌasilalana, ta wete aneloseyao baꞌidagwao, ma tomota ꞌidi paihowao ꞌadi maisa yaꞌebwaedi. \p \v 28 “Yagwaeya moisa ꞌoimiya ꞌabehega tomota tupwami sahena waꞌamaꞌamasa ꞌana siga taugu Loheyaiguina yahilama sabi loina, ma ꞌoina waꞌita hilegau.” \c 17 \s1 Yesu ꞌana ꞌita ꞌidumaduma \r (Maki 9:2-13; Luke 9:28-36) \p \v 1 Sabwelo sikisi mulina Yesu ꞌana tomuliyao ꞌetoi ꞌitoediya, ta sihaneya ꞌoya ꞌaigeda dudulena ꞌoina. Tomuliyaowedi taudi Pita ma Yemesa matasina Yoni. \p \v 2 Tutaina taudimo simiyamiya ꞌoyai Yesu maninina siꞌiteya ꞌinamanamala gide sinala ꞌana ꞌita, ma ꞌana ꞌaleꞌo ꞌana waꞌewaꞌeꞌeina gide ꞌasilala ꞌisaesaehane. \v 3 Ma wete Mosese ma Ilaitiya silatuma ta Yesuina baꞌidadiu sihehegwaegwae. \p \v 4 Coinega Pita ꞌiꞌahwalagata ma Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌida miya bewa gide ꞌausalana, ꞌoinega ꞌilobwaineya ma ꞌeguma ꞌutagwala, hadahada ꞌetoi yaꞌabidi, ma ꞌaigeda ꞌowa weyahiu, ma ꞌaigeda Mosese weyahina, ma ꞌaigeda Ilaitiya weyahina.” \p \v 5 Pita ꞌina gwae ꞌabwa geya ꞌilosalohi ma yaloyaloha ꞌasilalana ꞌiꞌahuhe taluhidiya, ma yaloyaloha ꞌoinega ꞌenana ꞌaigeda sihesagoheya, ꞌigwae, “Bewa Natugu bwebweꞌana hedade, tauna weyahina yayaliyaya madouna, ꞌoinega ꞌina gwaeyao wahesagohedi.” \p \v 6 Ma Yesu ꞌana tomuliyaowedi gwaeina sihesagoheya ta maꞌidi matauta sibeꞌu talutalubuꞌiya, \v 7 ma Yesu ꞌinaoma ta ꞌiꞌabihe toholodiya, ꞌigwaeya, “Watoholo. Sahena wamatamatauta.” \v 8 Coinega sisapaila ta Yesu ꞌiboinamo ꞌitotoholo siꞌiteya. \p \v 9 Yesu baꞌidanao ꞌoyega sidobidobima, ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Ginauledi nige waꞌitediya sahena tomota ꞌoidiya wahehepwaila ꞌana siga taugu Loheyaiguina ꞌamasega yatoholo hilama.” \p \v 10 Ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌoina sihesilala, sigwae, “Toꞌaha weyahina loina ꞌana toheꞌitao sigwaeya ꞌabehega Ilaitiya ꞌabwa ꞌinugetama, ma muliyetega Toꞌabihetenaina ꞌilatu?” \p \v 11 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Cehe gide, Ilaitiya ꞌabehega ꞌinugetama, ma ꞌoinega ginaula mabwaiyadi ꞌiꞌabihe dumwaludi. \v 12 Ma hesi Ilaitiyaina ꞌilatu pwaima, ma tomota geya siꞌinana, ta hesi sipaipaihowa galana ꞌoina toꞌaha ꞌidi nuwatuhu gide, nata wete taugu Loheyaiguina gide ꞌoiguwa simumuga ꞌesa.” \v 13 Coinega tomuliyaowedi nage ꞌoina sisanapuya ꞌabehega Yesu Yoni toꞌabihebabitaiso weyahina ꞌigwaegwae. \s1 Caigeda gwama ꞌana lohala hebwasubwasumo Yesu ꞌiꞌabihe bwebweꞌaniya \r (Maki 9:14-29; Luke 9:37-43) \p \v 14 Coinega Yesu maꞌana tomuliyao sidobidobi boda ꞌoidiya, ma ꞌaigeda loheya ꞌinaoma, ta ꞌiꞌahetulasa Yesu matana, \v 15 ma ꞌigwaeya “Bada, natugu ꞌuꞌatemuyemuye, ma ꞌuꞌabihe bwebweꞌani, weyahina tuta mabwaiyana ꞌana lomagisubu weyahina ꞌitaitai, ta wahina simuyamuya madouna, ma sauga tupwana ꞌoidiya ꞌaiwe ninininima ꞌoina ꞌibeꞌubeꞌu, ma sauga tupwana weꞌaha ꞌoina ꞌibeꞌu. \v 16 Ma ꞌa tomuliyao ꞌoidiya yanaoleyama, ta geya sawasawahina ma siꞌabihe bwebweꞌani.” \p \v 17 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, “Hede ꞌomi togidega? Tonuwa potapotami ꞌiya. Nuwana geya wahemisaegau, ꞌawa? Cimi nuwapotapota ꞌoinega yawahi dabalala. Hana gwamaina wanaoleyama ꞌoiguwa, ma yaꞌita.” \p \v 18 Gwamaina sinaoleyama, ma Yesu hiꞌahiꞌa ꞌiloinaeya, ma lomagisubu gwamaina ꞌoinega ꞌilatuwa ta ꞌibwebweꞌana hila. \p \v 19 Muliyetega Yesu ꞌana tomuliyao tupwadi sinaoma siboidimo Yesu baꞌidanao, ma sihegwaeya, sigwae, “Bada, togidega tauma ta geya sawasawahima ma hiꞌahiꞌaina ꞌaulalatuhe?” \p \v 20 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Weyahina ꞌimi hemisa ꞌiweꞌa. Yagwae moisa ꞌeguma ꞌimi hemisa ꞌana waiwai gide \w seyala\w* patuna, ꞌabwa ꞌoya nage ꞌoina wagwae, ‘Bewa ꞌoinega ꞌumiya dobi,’ nata ꞌihematamatana tuwa. Gide wete ginaula mabwaiyadi sawasawahimi ma wapaihowadi.” \v 21 (-) \s1 Yesu ꞌina ꞌamasa weyahina ꞌigwae hila \r (Maki 9:30-32; Luke 9:43-45) \p \v 22 Muliyetega Galili ꞌoina simiyamiya, ma Yesu ꞌihenuwa laguwediya, ꞌigwae, “Cabwa ꞌagu toteba ꞌitebaegau taugu Loheyaiguina ꞌagu ꞌalehao ꞌoidiya, \v 23 ma siloheꞌamasigau, ma sabwelo hetoina ꞌoina Yehoba ꞌiꞌabihetoholo hilegau.” Yesu ꞌina hepwaila bewa weyahina sinuwagala moisa. \s1 Cidi takesi Hada Heꞌasisi weyahina \p \v 24 Muliyetega sitauya Kapaneumi ꞌoina, ma takesi Hada Heꞌasisi weyahina ꞌana toheꞌautao sinaoma ta Pita ꞌoina sigwaeya, “Togidega, sawasawahina ma ꞌino toheꞌitaina ꞌitakesi, bo geya?” \v 25 Ma Pita ꞌigwaeya, “Cehe, nata ꞌina takesi ꞌilagu.” Coinega ꞌihilama hadai, ma Yesu Pita ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Saimoni, toꞌaha ꞌino nuwatuhu toloinao baleꞌuwa weyahidi, taiyawedi ꞌoidiyega takesi siꞌewaꞌewa? natudiyao ꞌoidiyega? bo hali tomota ꞌoidiyega?” \p \v 26 Pita ꞌigwaeya, “Hali tomota ꞌoidiyega.” Ta Yesu wete ꞌigwae hila, ꞌigwaeya, “Moisa! Coinega taudi natudiyao geyaꞌabwa sitaketakesi. \v 27 Ma sahena taloguipaila, ꞌamuge ma ꞌoida sinuwagala. Coinega bewa tuwa huku ꞌuꞌewa ma ꞌudobi holai, ma ꞌeguma silahana nugenugetana ꞌuꞌatu, ꞌahwana ꞌusoꞌe ma ꞌalonega mane ꞌuꞌeweyama ma ꞌuꞌebwaedi, beno ꞌowa ma taugu ꞌida takesi sawasawahida.” \c 18 \s1 Taiyawedi taudi sanidi madoudi Yehoba matana \r (Maki 9:33-48; Luke 9:46-48; 17:1-2) \p \v 1 Tuta nage ꞌoina Yesu ꞌana tomuliyao sinaoma ma sihegwaeya, sigwae, “Bada, taiya sanina madouna Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona?” \p \v 2 Coinega Yesu gwama ꞌaigeda ꞌibwauweyama, ma gwamaina gamwagamwanidiya ꞌihetoholoya, \v 3-4 ma ꞌihegwaediya, “Yagwae moisa, taiyawedi ꞌomi ꞌeguma ꞌimi nuwadobi gwama bewa gide, ꞌomi sanimi madoudi Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona, ma ꞌeguma geya wanuwabui ma gwagwama ꞌiꞌiudi gide, sahena waluhuluhu ꞌina ꞌebeloina ꞌoina. \p \v 5 “Coinega ꞌeguma ꞌaigeda loheya gwama bewa gide ꞌitoe weyahigu, tauna taugu wete ꞌitoegau. \v 6 Ma hesi ꞌeguma taiya ꞌitoho ma ꞌagu tohemisao gwagwama bewa ꞌoidiyega ꞌaigeda ꞌiꞌabihebeꞌu, loheyaina nuwana wahineina ꞌilobwaineya ma dimwa madouna taniꞌona silosipwa, madimwaina siula dobihe niꞌuwa, ma ꞌidamana. \p \v 7 “Comi mebaleꞌu ꞌatemuyamuyaimi ꞌiya, weyahina ꞌebe beꞌu baibaiwadi simiyamiya. Moisa tuwa, ꞌilobwaineya ma ꞌebe beꞌuwao baleꞌuwa simiyamiya, ma hesi ꞌeguma loheya ꞌitoho ma ꞌiyanao ꞌiꞌabihebeꞌudi, ꞌabwa loheyaina ꞌihesilae moisa. \p \v 8 “Ma ꞌeguma nimau bo ꞌaheu ꞌiꞌabihebeꞌugo ꞌilobwaineya ma ꞌuꞌupwa yahuledi. Geya beno ꞌana galamo ꞌeguma manima tomwatomwau nuwana maꞌino haꞌauꞌau ma yawasiu bwebweꞌana ꞌuloba. Ma hesi gala hedade ꞌoiuwa ꞌeguma manima luwaluwau ma maꞌae luwaluwau siula dobihego ꞌaiwe ꞌalaꞌalata hatayana ꞌoina. \p \v 9 “Matau wete gide, ꞌeguma ꞌiꞌabi hebeꞌugo, ꞌubwai yahule tuwa, weyahina geya ꞌaigeda wete ꞌana galamo ꞌeguma mamata ꞌaiꞌaigedau ma yawasiu bwebweꞌana ꞌuloba. Ma hesi gala hedade ꞌoiuwa ꞌeguma mamata luwaluwau siula dobihego ꞌasa ꞌalaꞌalata ꞌoina. \s1 Gwagwama sahena waheꞌipiꞌipiyedi \r (Luke 15:3-7) \p \v 10 “Gwagwama bewa gide sahena ꞌaigeda ꞌoidiyega walososomane. \v 11 Moisa, gwagwamaedi ꞌidi aneloseyao tuta mabwaiyana galewa Tamagu matana simiyamiya, ma siꞌeꞌebubu. \p \v 12 “Ma togidega ꞌeguma loheya ꞌina sipiyao ꞌadi baibaiwa handeledi, ma ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌitauya puiya ma ꞌiꞌwaniya, nata nainiti nainiyedi ꞌoyai ꞌilagudiya ma ꞌwaniꞌwaninaina ꞌiꞌebese, ꞌawa? \p \v 13 “Ma ꞌeguma ꞌiloba hila, yagwae moisa nata ꞌina yaliyaya madou hedade. Ma hesi site nainiti nainiyedi bwebweꞌadi geya weyahidi ꞌiyaliyaya hedade. \v 14 Coinega bewa tuwa wasanapu ꞌabehega Tamamiu galewa geya nuwana ma gwagwamaedi ꞌoidiyega ꞌaigeda taiya ꞌihesilae. \s1 Tasidai ꞌeguma ꞌina pui weyahina \r (Luke 17:3) \p \v 15 “Ma ꞌeguma tasiu ꞌipaihowa galana ꞌoiuwa, ꞌutoho ma wateluwamo ꞌina puiina waꞌabihedumwalu, ma ꞌeguma ꞌenau ꞌihesagohe, ꞌausala, beno waꞌahwa ꞌiyaꞌiyagu pwaiya. \v 16 Ma ꞌeguma geya nuwana ma ꞌenau ꞌihesagohe, tomota ꞌaigeda, nuwana ꞌeluwa wete, ꞌutoedima baꞌidamiyao tasiu nina ꞌoina wagwae ma ꞌina pui ꞌana moisa ꞌinuwasabwaleni. \v 17 Ma ꞌeguma tuwa geya nuwana ma ꞌihesagohegemi, wagwae latu tohekalesiyao mabwaiyadi ꞌoidiya, ma ꞌeguma geya nuwana wete tohekalesiyao ꞌidi gwae ꞌihesagohedi, walogwahate tuwa, ma ꞌimiya ganamuli gide takesi ꞌana toꞌewa. \v 18 Yagwae moisa ꞌoimiya, toꞌaha ꞌeguma baleꞌuwa wapaidi, ginauledi galewa nata wete sipaidi. Ma wete toꞌaha ꞌeguma baleꞌuwa walihasidi, nata ginauledi wete galewa silihasidi. \p \v 19 “Bewa tuwa yahegwaegomi ꞌabehega ꞌeguma ꞌoimiyega wateluwa baleꞌuwa ꞌimi nuwatuhu mahemahetena, ma waꞌahwanoi gide Tamagu galewa ꞌoina, nata tuwa ꞌipaihowa. \v 20 Weyahina ꞌeguma ꞌaigeda tupwa ꞌoina ꞌeluwa bo ꞌetoi tomota saniguwega simiyaꞌauta, taugu wete gamwagamwanidiya yamiyamiya.” \s1 Nuwasam weyahina \p \v 21 Ma Pita ꞌinaoma ma Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌeguma tasigu tuta baibaiwana ꞌoiguwa galana ꞌipaipaihowa, mahisa sawasawahina ma ꞌina puiyedi yanuwasamudi, masebeni, bo nuwana ꞌehisa?” \p \v 22 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Geya masebenimo, ma hesi mabaibaiwana. \v 23 Weyahina Yehoba ꞌina loina gide kini ꞌaigeda, tauna nuwanuwana ma ꞌina topaihowao ꞌidi lowaga sihemaise ꞌoina. \v 24 Coinega ꞌihegaina ma loheya ꞌaigeda siꞌeweyama ꞌina lowaga teni tausani kina, \v 25 ma geya sawasawahina ꞌihemaise, ꞌoinega badaina ꞌiloina ma ꞌabehega loheyaina mwanena ta natudiyao ma ꞌidi tobwatobwao mabwaiyadi sigimwaneyedi, ma ꞌadi maisa toloina ꞌiꞌewa topaihowaina ꞌina lowaga weyahina. \p \v 26 “Ma topaihowaina maꞌina nuwagala ꞌiꞌetuluha, ma ꞌiꞌahwanoiya ꞌoina, ꞌigwae, ‘Bada ꞌuꞌatemuyemuyegau, ma ꞌabwa ꞌigu lowaga mabwaiyana yahemaise.’ \p \v 27 “Coinega bada ꞌiꞌatemuyamuyaeya ma ꞌina lowaga mabwaiyana ꞌinuwasamudiya, ma ꞌoinega topaihowaina ꞌilatuwa. \p \v 28 “Cilatuwa ma ꞌiyana ꞌaigeda ꞌilobeya, ma ꞌiyanaina ꞌina lowaga ꞌoina toea handeledimo, ta ꞌiyanaina taniꞌona ꞌiꞌabiya ma ꞌiꞌabihe matausiya, ꞌigwaeya, ‘Bewa tuwa ꞌino lowaga ꞌoiguwa ꞌuhemaisa!’ \p \v 29 “Coinega ꞌiyanaina ꞌiꞌetuluha ma ꞌoina ꞌiꞌahwanoiya, ꞌigwae, ‘Tuwa ꞌuꞌatemuyemuyegau, ma ꞌabwa ꞌigu lowaga mabwaiyana yahemaise.’ \v 30 Ma ꞌiyana ꞌenana geya ꞌihesagohe, ta deliya ꞌilaguya, ma ꞌabehega nobwa ꞌimiyamiya ma ꞌana siga ꞌina lowaga mabwaiyana ꞌihemaise. \p \v 31 “Ma topaihowaedi ꞌiyadiyao ginaulina siꞌiteya ꞌoinega sinuwagala ma sitauya ꞌidi bada ꞌoina ta siteluwaedi sihepwailediya. \v 32 Coinega badaina ꞌina topaihowa ꞌibwauweyama ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Cowa topaihowa galau, weyahina ꞌino ꞌahwanoi ꞌatemuyemuyega ꞌino lowaga mabwaiyana yanuwa samudiya, \v 33 ꞌoinega ꞌowa wete sawasawahina ma ꞌiyau ꞌuꞌatemuyemuye ma ꞌina lowaga wete ꞌunuwasam.’ \p \v 34 “Coinega badaina ꞌigamwasowala moisa, ta deli ꞌana toꞌitayahinao ꞌihegwaediya, ma topaihowaina deliya silaguya ma ꞌabehega nobwa ꞌimiyamiya ꞌana siga ꞌina lowaga mabwaiyana ꞌihemaise hegumwali.” \p \v 35 Coinega Yesu ꞌina gwae ꞌilosalohiya, ꞌigwae, “Tamagu galewa wete ꞌoimiya ꞌipaihowa gide, ꞌeguma tasimiyao sahena waꞌatemuyemuyedi, ma ꞌidi puiyao wanuwasamudi.” \c 19 \s1 Saꞌila weyahina \r (Maki 10:1-12) \p \v 1 Yesu ꞌina heꞌitaedi ꞌilosalohidiya ma tupwa Galili ꞌiꞌebesineya, ma Yudiya ꞌina tupwa ꞌiluhuwa, beno weꞌaha Yolidani hali papaliya. \v 2 Ma boda wete madouna Yesu simuliyeya ta nobwa ꞌidi tolohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. \p \v 3 Coinega Palisiyao sinaoma ta nuwanuwadi ma Yesu sitoho, ꞌoinega ꞌoina sihesilala, sigwae, “Bada, sawasawahina ma pui tupwana weyahina loheya mwanena ꞌisaꞌile?” \p \v 4 Ta Yesu ꞌigwae, “Buki Heꞌasisi ꞌoina wasanapu pwaiya lelelena ꞌabehega tuta ꞌana ꞌebe hegaina ꞌoina Tohemasalaha tomota ꞌeluwa ꞌihemasalehediya, meloheyana ma mewahinena, \v 5 ma ꞌigwaeya, \q1 ‘Bewa huhuna ꞌoinega loheya tamana ma sinana ꞌiꞌebesinedi ma mwanena baꞌidana simiyaluwa, ma siteluwaedi siheꞌwapina ꞌaigeda tuwa, \v 6 ma tuta bewa siheꞌaigeda pwaiya. Yehoba ꞌihemiyaluwa pwaiyediya, ꞌoinega sahena ꞌeta taiya ꞌihemiya wasiyedi’.” \p \v 7 Coinega sigwaeya, “Toꞌaha weyahina Mosese ꞌiloina ꞌabehega loheya sawasawahina ma pepa ꞌoina ꞌina logwahata ꞌihepwaile, ma mwanena ꞌiꞌebwae, ma muliyetega ꞌisaꞌila?” \p \v 8 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Beno ꞌimi nuwapota weyahina, ꞌoinega Mosese ꞌitagwala ꞌoimiya ma mwanemiyao gide wasaꞌila ꞌesedi, ma hesi tuta nugenugetana geya wete tagwala saꞌila weyahina ꞌimiyamiya. \v 9 Ma yahegwaegomi ꞌabehega ꞌeguma loheya ꞌaigeda mwanena geya ꞌipui, ma loheya tuwa ꞌisaꞌila ma ꞌihaibala hali wahine ꞌoina, beno ꞌilogwaliya.” \p \v 10 Coinega ꞌana tomuliyao sihegwaeya, sigwae, “Ceguma loheya mamwanena ꞌadi loina bewa gide, sahena hai.” \p \v 11 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Heꞌita bewa geya tomota mabwaiyadi weyahidi, ma hesi ꞌeguma Yehoba sanapu ꞌiꞌebwaeya tupwanamo tomota ꞌoidiya ma sisanapu \v 12 ꞌabehega loheloheya tupwana ꞌidi liꞌu hohau ꞌoinega geya sawasawahina ma sihai, ma wete tupwadi loheloheya ꞌwawadi siꞌewediya ma geya sowana sihai, ma tupwadi Yehoba ꞌina loina weyahina siboidimo siꞌausidiya ma sahena sihaihai. Ceguma taiya gwae bewa sawasawahina ma ꞌisanapu, maꞌina sanapu ꞌinuwasabwalena.” \s1 Yesu gwagwama ꞌigwae helauwediya \r (Maki 10:13-16; Luke 18:15-17) \p \v 13 Ta tomota gwagwama siꞌewedima Yesu ꞌoina ma ꞌabehega ꞌiꞌabitohodi ma weyahidi ꞌiꞌahwanoi Yehoba ꞌoina. Ma hesi ꞌana tomuliyao gwagwamaedi siꞌetobodediya. \v 14 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Sahena gwagwama waꞌetoꞌetobodedi, ma hesi watagwaledi ma ꞌoiguwa sinaoma, weyahina gwagwamaedi gide Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌilobwainediya moisa.” \v 15 Coinega Yesu gwagwamaedi ꞌiꞌabitohodiya, ma muliyetega ꞌiꞌebesinediya. \s1 Towasawasa ꞌaigeda Yesu ꞌilogwahateya \r (Maki 10:13-16; Luke 18:15-17) \p \v 16 Muliyetega ꞌaigeda loheya Yesu ꞌoina ꞌinaoma ta ꞌigwaeya, “Toheꞌita, to paihowa bwebweꞌana yada paihowa ma ꞌoinega yawasigu miyamiya hatayana yada loba?” \p \v 17 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Toꞌaha weyahina paihowa bwebweꞌana ꞌuhesilala ꞌoiguwa? Caigeda tuwamo ꞌina mumuga bwebweꞌana. Eeta ꞌeguma nuwanuwau ma yawasiu hataya ꞌuloba, sawasawahina ma tauna ꞌina loinao ꞌumuliyedi.” \p \v 18 Ma loheyaina ꞌihesilala, ꞌigwaeya, “To loina?” Ta Yesu ꞌigwaeya, “Sahena ꞌahuyemate; sahena logwali; sahena yagaha; sahena hepwaila ꞌaboꞌabo; \v 19 ma tamau ma sinau ꞌuheꞌasisiyedi; ma wete ꞌiyamwao ꞌuhelauwedi gide ꞌuboi ꞌuhelauwego.” \p \v 20 Ta hewaliina ꞌigwae, “Loinaedi mabwaiyadi yamuliya bwaibwainidiya, ma toꞌaha wete yada paihowa?” \p \v 21 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Ceguma nuwanuwau ma mumugau mabwaiyana bwebweꞌana, ꞌuhila ꞌino ꞌasa, ma ꞌino tobwatobwa mabwaiyadi ꞌuhegimwaneyedi, ma ꞌadi maisa ꞌuheguyaiye towewelohe ꞌoidiya, ma ꞌoinega ꞌunaoma ma ꞌumuliyegau, ma ꞌoinega ꞌabwa wasawasa galewa ꞌuloba.” \p \v 22 Loheyaina Yesu ꞌina gwae bewa ꞌihesagoheya, ta maꞌina nuwagala ꞌihila. Tauna ꞌana bolime geya baibaiwana, ta ꞌina tobwatobwa baibaiwa hedade ꞌinuwahidiya. \p \v 23 Coinega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, “Moisa, towasawasao ꞌidi luhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina mwauna. \p \v 24 “Ma wete yahegwaegomi ꞌabehega hebai \w kameli\w* ꞌina luhu \w nidili\w* ꞌana ꞌebesula ꞌoinega mwauna, ma hesi tohewasawasa ꞌidi luhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina mwau hedada.” \p \v 25 Yesu ꞌana tomuliyao ꞌina gwae bewa sihesagoheya ta nuwadi ꞌihenainaida hedadeya, ma sigwaeya, “Ceguma bewa gide, taiya hede sawasawahina ma ꞌebe yaliyaya ꞌiloba?” \p \v 26 Ma Yesu ꞌiꞌebubudiya ma ꞌigwaeya, “Ginaula bewa mwau hedada tomota ꞌoidiya, ma hesi Yehoba ꞌoina ginaula mabwaiyana meyameyahadi.” \p \v 27 Coinega Pita ꞌihesilala, ꞌigwaeya, “Bada, tauma togidega? Weyahina ꞌima tobwatobwao mabwaiyadi ꞌaꞌebesine pwaidiya ta ꞌamuliyegowa.” \p \v 28 Ma Yesu ꞌihegwaediya, “Yagwae moisa, ꞌabwa baleꞌu ꞌana ꞌabiheꞌehau ꞌoina taugu Loheyaiguina ꞌigu \w wagahata\w* wasawasa ꞌoina yamiyatoi, ma wete ꞌomi ꞌagu tomuliyao wate tuwelo ꞌimi wagahata tuwelo ꞌoidiya wete wamiyatoi, ma meIsileli ꞌidi susuwao tuwelo waloinaedi. \p \v 29 “Ma ꞌeguma taiyawedi ꞌomi ꞌimi hadao, bo tasimiyao, bo sinamiyao, bo nuhumiyao, bo tamamiyao, bo natumiyao, bo ꞌimi tanohao waꞌebesinedi, ꞌabwa ginauledi waꞌebesinediya ꞌadi miyalaena ma ꞌadi loheposeyana handeledi walobadi, yawasimi hataya baꞌidana. \p \v 30 “Ma tuta bewa tohanugetao baibaiwadi ꞌabwa simuliya, ma taudi simulimuliya ꞌabwa sinugeta. \c 20 \s1 Tanoha ꞌana topaihowao ꞌadi gwae hegehegedi \p \v 1 “Yehoba ꞌina loina gide tuwa loheya ꞌaigeda maꞌina tanoha, loheyaina ꞌabwakululu ꞌitoholowa ma ꞌitauya ꞌasai ta tupwadi topaihowao ꞌitoediya sabi paihowa ꞌina tanoha. \v 2 Coinega loina ꞌilaguya ma ꞌabehega sabwelo ꞌaigeda paihowa ꞌana maisa kina ꞌaigeda, ta sitagwala. Coinega ꞌihesumanediya ta sitauya ꞌina tanoha sabi paihowa. \p \v 3 “Ma sinala ꞌisaehanema ta loheyaina ꞌitauya hila ꞌasaina ꞌoina, ta tomota tupwadi ꞌilobediya simiyamiya bwagabwaga. \v 4 Coinega ꞌibwauwedima ta ꞌigwaeya, ‘Comi wete watauya ꞌigu tanoha wapaihowa, ma ꞌimi paihowa ꞌana maisa dumwaluna yaꞌebwaegomi.’ Coinega sitauya tanoha. \p \v 5 “Coinega ꞌasudiladila ma wete lahilahiya ꞌitauya hila ꞌasaina ꞌoina, ta nobwa tomota tupwadi ꞌilobediya, ta ꞌibwauwediya ta wete ꞌihesumanediya, ta sitauya ꞌina tanoha. \p \v 6 “Ma lahilahi moisa wete ꞌilatu hila ta ꞌitauya ꞌasai ma tomota wete tupwadi ꞌilobediya ta ꞌihesilalediya, ꞌigwae, ‘Toꞌaha weyahina sabwelo mabwaiyana wamiyamiya bwagabwaga?’ \p \v 7 “Ma sigwaeya, ‘Weyahina geya ꞌeta taiya ꞌibwauwemai sabi paihowa.’ Ta loheyaina ꞌigwaeya, ‘Comi wete watauya ꞌigu tanoha ma wapaihowa.’ \p \v 8 “Coinega boi hohau ꞌoina tanoha toniwagana ꞌina paihowa ꞌana toꞌitayahi ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Topaihowao mabwaiyadi ꞌubwauwedima ma ꞌadi maisa ꞌuꞌebwaedi, taudi tonaoma hauhaudi ꞌoidiyega ꞌuhegaina ma ꞌadi maisa ꞌuꞌebwaꞌebwaedi, ma ꞌana siga taudi sabwelo mabwaiyana ꞌoina sipaihoweya.’ \v 9 Coinega taudi lahilahimo ꞌoina sipaihowa sinaoma ma ꞌadi maisa kina ꞌaigeda ꞌaigeda siꞌeweya. \v 10 Muliyetega mabwaiyadi wete topaihowaedi sinaoma ta ꞌadi maisa kina ꞌaigeda ꞌaigeda siꞌeweya. Ma topaihowa nugenugetadi wete, taudi sabwelo mabwaiyana ꞌoina sipaihowa, sinaoma ta ꞌidi nuwatuhu ꞌabehega nata maisa ꞌana loheposeyana siꞌewa, ta geya, taudi wete kina ꞌaigeda tuwa siloꞌahala. \v 11 Coinega ꞌidi kina siꞌewediya ma tanoha toniwagana ꞌoina silomugiya, \v 12 ma sigwaeya, ‘Tomota hauhaudi sinaoma ꞌidi paihowa tuta toꞌutoꞌupanamo, ma tauma sabwelo mabwaiyana hala ꞌalona ꞌapaihowa, ma taudi ꞌadi maisa gide tuwa mabwaiyama mahemahetena.’ \p \v 13 “Ma badaina ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Ciyagu, geya wete yaꞌabowego, weyahina ꞌida loina nugenugetana ꞌabehega kina ꞌaigeda tuwamo ꞌuꞌewa. \v 14 Cino kina bewa ꞌuꞌewa ma ꞌutauya. Ma taugu ꞌigu loina ꞌabehega tomota hauhaudi sinaoma ꞌadi maisa yaꞌebwaedi ꞌowa gide ꞌa maisa. \v 15 Maisa bewa taugu ꞌigu ꞌebeloina. Sahena ꞌomi waloiloina. Sahena ꞌigu helau tomota ꞌoidiya weyahina waheꞌipiꞌipi.’ \v 16 Coinega taudi simulimuliya ꞌabwa sinugeta, ma taudi sinugenugeta ꞌabwa simuliya.” \s1 Yesu ꞌina ꞌamasa ꞌabwa weyahina ꞌigwaeya \r (Maki 10:32-34; Luke 18:31-34) \p \v 17 Cabwa Yesu Yelusalema weyahina ꞌihanehane ma ꞌana tomuliyao site tuwelo ꞌitoediya ꞌeda papalina, ma taudimo, ma ꞌihegwaediya, \v 18 ꞌigwae, “Bewa tuwa tahanehane Yelusalema, ma nobwa ꞌagu totebaina taugu Loheyaiguina ꞌitebaegau topwaoli madoudi ma loina ꞌana toheꞌitao ꞌoidiya, ma ꞌigu ꞌamasa weyahina siloina, \v 19 ma muliyetega siꞌebwayegau taudi geya meYudiya ꞌoidiya, ma silotuyanegau, ma balaeyega sisapigau, ma kelose ꞌoina situtu hepatugau, ma sabwelo hetoina ꞌoina Yehoba ꞌiꞌabihe toholo hilegau.” \s1 Yemesa ma Yoni sinadiu ꞌina ꞌahwanoi Yesu ꞌoina \r (Maki 10:13-45) \p \v 20 Muliyetega Sebedi mwanena manatunao sinaoma ta sinadiuina Yesu ꞌoina ꞌiꞌetuluha ma ꞌiꞌahwanoiya ꞌoina. \v 21 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Toꞌaha nuwanuwau?” Ma wahineina ꞌigwaeya, “Nuwanuwagu ma natugwao ꞌoidiya ꞌutagwala ma ꞌeguma tutaina ꞌuhetoloina, sawasawahina ma deiuwa simiyatoi sabi loina, ꞌaigeda ꞌino ꞌebeulega ma ꞌaigeda ꞌino ꞌadigeyegeyega.” \p \v 22 Coinega Yesu loheloheyaedi ꞌihegwaediya, “Comi ꞌimi ꞌahwanoi bewa ꞌana nuwasabwalena geya wasanasanapu. Muya biyoina ꞌoinega yanuma, togidega, sawasawahina ꞌomi wete ꞌoinega wanuma?” Ma sigwae, “Sawasawahima.” \p \v 23 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Moisa, biyoina ꞌoinega yanuma ꞌomi wete ꞌabwa wanuma, ma hesi geya sawasawahigu ma yahesinuwa taiyawedi ꞌabwa ꞌigu hetoloina ꞌoina ꞌigu ꞌebeulega ma ꞌigu ꞌadigeyegeyega simiyatoi sabi loina, weyahina Tamagu ꞌiboimo ꞌabwa ꞌihesinuwa.” \p \v 24 Ma tomuliyao site teniyedi Yemesa ma Yoni ꞌidi ꞌahwanoi sihesagoheya, ma sigamwasowalediya. \v 25 Coinega Yesu mabwaiyadi ꞌibwau heꞌautediya, ma ꞌihegwaediya, “Comi wasanapuya ꞌabehega babadao baleꞌuwa ꞌidi loheloheyao siloiloina paꞌaledi, \v 26 ma ꞌomi sahena wete gide taudi wapaihowa ꞌese. Ma ꞌeguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma ꞌoimiyega ꞌuhetoloina, ꞌilobwainegowa ma ꞌiyamwao weyahidi ꞌuhetopaihowa. \p \v 27 “Ma wete ꞌeguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma ꞌoimiyega ꞌuhetohanugeta ꞌilobwainegowa ma ꞌiyamwao weyahidi ꞌuhetopaihowa. \v 28 Wete gide taugu Loheyaiguina yasuluma baleꞌuwa, geya ꞌabehega tomota weyahigu sipaihowa, ma hesi sabi paihowa tomota weyahidi, ma wete yatagwalegauwa ma yaꞌamasa tomota mabwaiyami ꞌami lihasa weyahina.” \s1 Tomatagibu ꞌeluwa Yesu ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \r (Maki 10:46-52; Luke 18:35-43) \p \v 29 Coinega Yeliko siꞌebesineya ma boda madouna Yesu simuliyeya. \v 30 Ma loheya tomata gibugibu ꞌeluwa ꞌeda papalina simiyatoiya, Yesu ꞌina sakowasi wasana sihesagoheya, ꞌoinega Yesu ꞌoina sibwauwa, “Debida tubuna yo, ꞌuꞌatemuyemuyemai.” \p \v 31 Ta boda siteluwaedi ꞌenadi sihesagoheya, ma siꞌetobodediya, sigwae, “Walolagu! Tuwa bwau.” Ma ꞌoinega siteluwaedi sibwaubwau ꞌoheꞌohe, sigwae, “Bada, Debida tubuna yo, ꞌuꞌatemuyemuyemai.” \p \v 32 Coinega Yesu ꞌitoholowa ta ꞌibwauwedima ta ꞌigwaeya, “Toꞌaha nuwanuwami ma weyahimi yapaihowa?” \p \v 33 Ma sigwaeya, “Bada, sawasawahina ma matama ꞌuꞌabihe bwebweꞌanedi?” \p \v 34 Ma Yesu ꞌiꞌatemuyemuyediya, ma matadi ꞌiꞌabitohodiya, ma sibwebweꞌana, ma ꞌoinega Yesu wete simuliyeya. \c 21 \s1 Yesu ꞌina luhu Yelusalema ꞌoina \r (Maki 11:1-11; Luke 19:28-38; Yoni 12:12-19) \p \v 1 Ma sihanehane Yelusalema weyahina, ta Bedipegi deina silatulatu, beno ꞌoya \w Olibe\w* gabulena, ma Yelusalema matadiyega tupwana bwaga. Coinega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌeluwa ꞌihesumane nugetediya, \v 2 ꞌigwaeya, “Watauya ꞌasa nage matamiya, ma hebai \w ꞌase\w* waloba, ꞌaiwe ꞌoina silohoya, ma natuna loheyana mahetena simiyamiya. Walihasidi, ma waꞌewedima ꞌoiguwa. \v 3 Ceguma taiya ꞌihesilalegomi ꞌimi paihowaina weyahina, wagwae, ‘Bada nuwanuwana,’ ma ꞌoinega ꞌitagwale ꞌoimiya.” \p \v 4 Ginaula bewa ꞌilatuwa weyahina mwalo palopita ꞌihepwaila nugeteya, ꞌigwaeya, \q1 \v 5 “Saiyoni* tomotainao wahegwaedi wagwae, ‘Waꞌita ꞌimi toloina madouna ꞌinaonaoma ꞌoimiya. Tauna tonuwadobi moisa, ta ꞌase ꞌigeluya, ta ꞌaseina meloheyana ma yauyaubona.’” \p \v 6 Coinega Yesu ꞌina gwaeina ꞌana tomuliyaowedi sihematamataneya ma sitauya, \v 7 ta ꞌase manatuna silobediya ta siꞌewedima, ta ꞌadi ꞌwama ꞌase guidiya siloyesoya, ma Yesu ꞌigeluhaneya. \v 8 Ma boda mabwaiyadi wete ꞌadi ꞌwama ꞌedai siyesodiya, ma tupwadi ꞌaiwe lahanao manabaidi sitalagasidiya, silagudi ꞌeda ꞌana pasa weyahina. \v 9 Ma tupwana boda Yesu sinugeteya, ma tupwana boda simulimuliya, ta mabwaiyadi sinoꞌonoꞌo ma sihehepwatu, sigwae, “Yauwedo Debida tubuna yo. Bada saninega ꞌunaoma sabi ꞌabihetemai, ꞌoinega tauna Tomiyahane hedade ꞌahehepwatuwe.” \p \v 10 Coinega Yelusalema ꞌoina siluhuwa, ma tomota mabwaiyadi siꞌateyoho moisa, ma sigwaeya, “Taiya hede nage?” \v 11 Ma ꞌana ꞌwayabuwao tomotaedi ꞌidi gwae sihemaiseya, sigwae, “Bewa palopita, gwama Nasaleta, sanina Yesu, Galili ꞌina ꞌebeloina ꞌoinega ꞌinaoma.” \s1 Hada Heꞌasisi Yesu ꞌiꞌabiheꞌehauya \r (Maki 11:15-19; Luke 19:45-48; Yoni 2:13-22) \p \v 12 Coinega Yesu Yehoba ꞌina Hada Heꞌasisi ꞌoina ꞌiluhuwa ta togimwaneyao ma tohegimwaneyao mabwaiyadi ꞌipaꞌi latuwediya, ma \w mane\w* ꞌana tohesaꞌugelasao ꞌidi teibele ꞌiꞌahubuinediya, ma gabubu ꞌadi tohegimwaneyao ꞌidi ꞌebemiya wete ꞌiꞌahubuinediya, \v 13 ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Buki Heꞌasisi ꞌoina Yehoba ꞌina gwae sileleya, ꞌigwae, ‘Cigu Hada nata sanina sibwauwe hada ꞌebe ꞌahwanoi,’ ma ꞌomi wabui lohihiliya ma ꞌabehega ꞌimi ꞌebe yagaha.” \p \v 14 Coinega tomata gibugibu ma tohaꞌauꞌau Yesu ꞌoina sinaoma Hada Heꞌasisi ꞌalona ta mabwaiyadi ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. \v 15 Ma topwaoli madoudi ma loina ꞌana toheꞌitao Yesu ꞌina paihowa waiwaidi siꞌitediya, ma wete gwagwama sihesagohediya Hada Heꞌasisi ꞌalona sinoꞌonoꞌo, sigwae, “Debida Tubuna yo, ꞌuꞌabihetemai.” \p \v 16 Coinega babadaowedi Yesu sigamwasowaleya ta sigwaeya, “Gwagwamaedi bewa ꞌidi gwae ꞌuhesagoheya?” Ma Yesu ꞌigwae, “Cehe, yahesagoheya. Ma togidega Buki Heꞌasisi ꞌoina wahasihasili, ꞌigwaeya, ‘Gwagwama ꞌiꞌiudi ꞌahwadiyega ꞌa hepwatu moisa ꞌuloba.’” \p \v 17 Coinega Yesu ꞌiꞌebesinediya, ta Yelusalemega ꞌilatuwa, ta Bedani ꞌoina ꞌiluhuwa, ta nobwa ꞌiꞌenowa. \s1 Yesu ꞌaigeda ꞌaiwe ꞌiheliyeya \r (Maki 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Gona ꞌiꞌadaleya, ma Yesu ꞌitoholowa, ta ꞌilohihila Yelusalema, magomalena. \v 19 Ma ꞌedai ꞌaiwe ꞌana ꞌita gide tuwa \w damaya\w* ꞌiꞌita lobeya, ma ꞌinaowa deina, ta geya ꞌaigeda huwaina ꞌiꞌita loba, weyahina nabainamo. Coinega Yesu ꞌaiweina ꞌiheliyeya, ꞌigwaeya, “Cabwa sahena wete ꞌuhuwahuwa hila.” Ma ꞌaiweina ꞌiwelaiya mwayamwayauwa. \p \v 20 Ma Yesu ꞌana tomuliyao siꞌiteya, ta nuwadi ꞌihenainaida, ma sigwaeya, “Togidega ta ꞌoinega ꞌaiweina ꞌiwelai mwayamwayauwa?” \p \v 21 Ma Yesu ꞌihegwaedi, “Yagwae moisa ꞌoimiya, ꞌeguma maꞌimi hemisa, ma geya maꞌimi henuwanaluwa, ginaula bewa ꞌaiwe ꞌoina yapaihoweya ꞌomi wete gide wapaihowa ꞌese, ma ꞌeguma ꞌoya nage waloine ma wagwae, ‘Cumiya dobi holai,’ nata ꞌipaihowa gide. \v 22 Ma ꞌeguma maꞌimi hemisa Yehoba ꞌoina waꞌahwanoi ꞌabwa waloba.” \s1 Yesu ꞌana loina weyahina \r (Maki 11:27-33; Luke 20:1-8) \p \v 23 Coinega Hada Heꞌasisi ꞌoina ꞌiluhu ta ꞌiheꞌiheꞌita, ma topwaoli madoudi ma babadao sinaoma ma Yesu sihesilaleya, sigwaeya, “Loheya, taiya ꞌina loinega ta bewa gide ꞌupaipaihowa ꞌese?” \p \v 24 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Nugeta yahesilala ꞌoimiya, ma ꞌeguma wahemaise, taugu wete yahegwaegomi ꞌagu loina weyahina. \v 25 Cigu hesilala bewa: Taiya ꞌina loinega ta Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌipaipaihowa? Yehoba, bo ꞌaigeda tomota?” Coinega siboidimo ꞌoidiya siheheꞌoheꞌohe, sigwae, “Cina gwae togidega tahemaisa ꞌese? Weyahina ꞌeguma tagwae ‘Yehoba ꞌoinega’, nata ꞌihegwae hilegita ma ꞌigwae, ‘Ma! Toꞌaha hede weyahina ta Yoni geya wahemisae?’ \v 26 Ma ꞌeguma tagwae ‘Tomota ꞌoinega’, nata boda sigamwasowalegita weyahina mabwaiyadi Yoni siꞌahwa palopitaeya.” \v 27 Coinega Yesu ꞌina hesilala geya sihemaise bwaibwaini, ma hesi sigwaeya “Geya ꞌasanapu.” Ma Yesu wete ꞌoidiya ꞌigwae, “Taugu sahena wete yahepwaila ꞌoimiya taiya ꞌina loinega ma bewa gide yapaipaihowa.” \s1 Loheya natuna ꞌeluwa \p \v 28 Yesu wete topwaoliyedi ma babadaedi ꞌihegwaediya, “Togidega ꞌeguma loheya natunao meloheyadi ꞌeluwa tamadiu tautuwa ꞌoina ꞌigwae, ‘Natugu, nata ꞌutauya tanoha ꞌupaihowa,’ \v 29 ta ꞌilogwahata, ma muliyetega ꞌinuwabuiya ta ꞌitauya ꞌipaihowa. \v 30 Loheyaina natuna ꞌalomauna gide wete ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Natugu nata ꞌutauya tanoha ꞌupaihowa,’ ta natunaina ꞌigwaeya ‘Cehe, ꞌausala, nata yatauya’, ma hesi geya ꞌitauya. \v 31 Coinega siteluwaedi ꞌoidiyega taiya tamana ꞌina gwae ꞌihematamataneya?” \p Ma sigwae, “Tautuwa.” \p Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Cehe, moisa tuwa, togala taudi takesi ꞌana toꞌewao ma toganawalao wete gide siluhu nugeta Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina, ma ꞌomi mulidiyega. \p \v 32 “Weyahina mwalo Yoni ꞌeda dumwaluna ꞌiheꞌitegomiya ma ꞌomi geya wahemisa, ma hesi takesi ꞌana toꞌewao ma toganawalao sihemiseya. Ma matamiyega wete waꞌiteya sinuwabuiya, ma ꞌomi hesi geya wanuwabui bo nuwana wahemise, ꞌawa?” \s1 Gwae hegehegedi tanoha ꞌana toꞌitayahinao weyahidi \r (Maki 12:1-12; Luke 20:9-19) \p \v 33 Ma Yesu wete ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Caigeda gwae hegehegedi wete wahesagohe tobegula weyahina. Tobegulaina \w gileipa\w* daisinamo ꞌibeguliya ꞌina tanoha ma ꞌabwalu ꞌipaihoweya ma gileipa ꞌana ꞌebebibi wete ꞌipaihoweya, ma hada tanohina ꞌalona ꞌiꞌabiya, ꞌoinega ꞌina topaihowao ꞌihegwaediya siꞌitaꞌitayahi, ma tauna ꞌitauya hali tupwa. \p \v 34 “Ma hedodona ꞌana tuta, badaina ꞌina ꞌaliꞌeyao tupwadi ꞌihesumana hilediya ꞌina tanoha gileipa huwaina sabi ꞌewadi tanoha ꞌana toꞌitayahinao ꞌoidiyega. \v 35 Ta tutaina sitauya tobegulaedi ꞌaliꞌeyaowedi siꞌabiyahidiya, ta ꞌaigeda sisapiya, ma heluwena siloheꞌamasiya, ma hetoina dimwega siꞌahu bwalebwaleya. \p \v 36 “Muliyetega tobegulaina tupwana wete ꞌina ꞌaliꞌeyao tupwana baibaiwana ꞌihesumanediya, ma taudi wete gide sipaihowa ꞌesediya. \p \v 37 “Ma ꞌebelosaloha ꞌoina natuna loheyana ꞌihesumaneya ꞌoidiya, ma ꞌigwaeya, ‘Tauna hede natugu, ma ꞌoinega siheꞌasisiye.’ \p \v 38 “Ma natunaina ꞌilatuwa ꞌoidiya ta toꞌitayahinaowedi siboidimo ꞌoidiya sigwae, ‘Ciyagwao, loheya bewa ꞌinaonaoma, tauna badaina natuna ꞌaigeda tuwamo, ꞌoinega nata bewa taloheꞌamasi, ma tauda tanoha taloina.’ \p \v 39 “Coinega siꞌabiyahiya, ta tanohega siule latuweya mulimuliya, ma siloheꞌamasiya. \p \v 40 “Coinega ꞌeguma tutaina tonitanoha ꞌihilama, toꞌaha ꞌina toꞌitayahinedi ꞌoidiya ꞌipaihowa?” \p \v 41 Ma ꞌigwaeya, “Toloheꞌamasiyedi ꞌabwa ꞌiꞌabihegaladi moisa, ma tanoha ꞌitagwale toꞌitayahinao ꞌausaladi ꞌoidiya, ma taudi tanoha huwaina siꞌebwae tonitanohina ꞌoina.” \p \v 42 Coinega Yesu wete gwae hegehegediyega Buki Heꞌasisi ꞌoinega ꞌihepwaileya, ꞌigwae, “Nuwana Buki Heꞌasisi ꞌina hepwaila geya wanuwatuhuyahi, beno ꞌigwaeya, \q1 ‘Logidiina mwalo tohadaꞌabi silogwahateya, ma tuta bewa sihetoholo pwaiya ma sihelogidi nugeteya, ma logidi mabwaiyadi ꞌiloinaedi. Beno Bada ꞌina paihowa ꞌebe henainaida ꞌoida.’ \p \v 43 “Coinega yahegwaegomi ꞌabehega Yehoba ꞌina loina ꞌoimiyega ꞌiꞌewayahule, ma ꞌiꞌebwaya hali boda ꞌoidiya, ma taudi ꞌoidiyega huwaina ꞌausalana ꞌilatu. \v 44 Ceguma taiya ꞌibeꞌu logidi nage ꞌoina nata luluna ꞌilasadi, ma ꞌeguma logidiina ꞌaigeda taiya ꞌoina ꞌibeꞌu nata wahina ꞌiꞌahu hepwaliliyamo.” \p \v 45 Yesu ꞌina gwae hegehegedi bewa topwaoli madoudi ma Palisiyao sihesagoheya ma sisanapuya ꞌabehega taudi weyahidi ꞌigwaegwae hegehegedi. \v 46 Coinega ꞌidi nuwatuhu siꞌebeꞌebese ma ꞌabehega Yesu siꞌabiyahi, ma hesi geya sawasawahina ma siꞌabiyahi, weyahina boda simatautediya, weyahina bodaedi Yesu siꞌahwa palopitaeya. \c 22 \s1 Gwae hegehegedi hai ꞌeꞌahaina weyahina \r (Luke 14:15-24) \p \v 1 Caigeda wete gwae hegehegedi Yesu ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, \v 2 “Yehoba ꞌina loina gide kini ꞌaigeda ꞌai ꞌipaihoweya natuna meloheyana ꞌina hai weyahina. \v 3 Coinega ꞌina topaihowao ꞌihesumanediya ma taiyawedi taudi ꞌihenuwa laguwediya sitoedima ꞌai ꞌoina, ta sitauya sabi toedima, ma hesi tomotaiyedi kini ꞌina bwau silogwahateya. \p \v 4 “Coinega tupwana wete ꞌina topaihowao ꞌihesumanediya ma taudi ꞌihenuwa laguwediya sihegwaediya wete ꞌabehega, ‘Bada ꞌina ꞌai ꞌigibubu pwaiya. Cina bulumakau madoudi ma ꞌina bulumakau yauyaubodi ꞌihunu pwaidiya ma ꞌeꞌahai mabwaiyana ꞌiꞌatububuya. Wanaoma ma tatauya natunaina ꞌina hai ꞌeꞌahaina waꞌai.’ \p \v 5 “Ta taudi geya sinaoma, ma hesi sipili ꞌwaiha, ta hali tupwa ma hali tupwa ꞌoidiya sitauya. Caigeda loheya ꞌina tanoha ꞌitauya, ꞌaigeda loheya ꞌina paihowa ꞌoina ꞌitauya, \v 6 ma tupwadi wete bada ꞌina topaihowao siꞌabiyahidiya, ma siꞌabihe mwadinediya, ta siloheꞌamasidiya. \p \v 7 “Coinega kiniina ꞌigamwasowala moisa, ta ꞌina toloꞌalehao ꞌihesumanediya, ta toloheꞌamasaedi simutudiya, ma ꞌidi ꞌasa sigabuya. \p \v 8 “Ma kiniina ꞌina topaihowao ꞌoidiya ꞌigwaeya, ‘Hai ꞌeꞌahaina ꞌatuꞌatububuina, ma hesi taudi yahenuwa laguwediya geya sawasawahina ma sinaoma. \v 9 Coinega ꞌeda ꞌoidiya wasakowasi ma ꞌeguma taiyawedi walobediya watoedima ma hai ꞌeꞌahaina siꞌai.’ \p \v 10 “Coinega silatuwa ꞌedai ma tomota baibaiwadi siheꞌautedima, tupwadi togala ma tupwadi tobwebweꞌadi, ma ꞌoinega hai ꞌana hadaina silohemaheya. \p \v 11 “Tutaina kini ꞌinaoma taumanao sabi ꞌitadi, ta loheya ꞌaigeda ꞌiꞌita lobeya, tauna geya hai ꞌana ꞌaleꞌo ꞌiꞌote, \v 12 ꞌoinega ꞌihesilaleya, ꞌigwaeya, ‘Ciyagu, togidega hai ꞌaleꞌoina geya ꞌuꞌote, ma toꞌehega ꞌuluhuma?’ Ma loheyaina geya sawasawahina ma hesilala bewa ꞌihemaise. \v 13 Coinega kiniina ꞌina topaihowao ꞌihegwaediya, ‘Loheya bewa waꞌabiyahi, ma nimana ma ꞌaena wapaidi, ma waula latuwe tupwa guguyou ꞌoina, ma nage ꞌoina tomota sidou ma sihesalaꞌiꞌita muya ꞌoinega.’ \p \v 14 “Weyahina tomota mabwaiyadi Yehoba ꞌina henuwalagu silobeya, ma hisahisadimo ꞌihesinuwediya.” \s1 Takesi kini Sisa weyahina \r (Maki 12:13-17; Luke 20:20-26) \p \v 15 Ma \w Palisiyao\w* siboidimo siꞌetoꞌautama, ta siloina togidega ma hesilalega siꞌabowe, ma Yesu ꞌina pui siloba. \p \v 16 Coinega loina silobeya, ma ꞌadi tomuliyao ma \w Helodi\w* ꞌina bodao baꞌidadiyao sihesumanediya Yesu ꞌoina, ta sigwae, “Bada ꞌasanapu pwaigowa ꞌabehega ꞌowa toheꞌita moisa, ta Yehoba ꞌina nuwatuhu ꞌuheꞌitae moisa, ma wete tomota ꞌidi waiwai weyahina geya ꞌumatauta, ma tuwa gwae moisa ꞌuhehepwaile mahemahetena tomota mabwaiyadi ꞌoidiya. \v 17 Coinega bewa tuwa ꞌuhegwaemai, togidega sawasawahina ma kini \w Sisa\w* weyahina \w takesi\w* talagu, bo geya?” \p \v 18 Ma Yesu ꞌidi nuwatuhu galana ꞌisanapuya, ꞌoinega ꞌigwae, “Comi toꞌabo! Toꞌaha weyahina watohotohogau? \v 19 Ma hana maneina takesi weyahina waheꞌitegau.” Coinega mane ꞌaigeda siꞌebwaeya, \v 20 ta Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Wahegwaegau, \w mane\w* bewa ꞌoina taiya maꞌamaꞌayauna ma sanina?” \p \v 21 Ma sigwaeya, “Kini Sisa.” \p Coinega Yesu ꞌihegwaediya, “Cehe, gide. Coinega ꞌeguma kini ꞌina ginaula waꞌebwae kini ꞌoina, ma ꞌeguma Yehoba ꞌina ginaula Yehoba ꞌoina waꞌebwae.” \p \v 22 Yesu ꞌina gwae sanasanapuna hedade sihesagoheya, ta geya ꞌidi ꞌebe gwaemo, ꞌoinega siꞌebesineya ma sihawasiya. \s1 Toꞌamasa ꞌidi toholo hila \r (Maki 12:18-27; Luke 20:27-40) \p \v 23 Nage sabweloina ꞌoina tupwana \w Sadusiyao\w*, taudi geya sihemisa toꞌamasa ꞌidi toholo hila weyahina, sinaoma ta Yesu ꞌoina sihesilala, \v 24 sigwaeya, “Bada, Mosese ꞌina loina ꞌigwaeya, ‘Ceguma loheya mamwanena ma geya natudimo ma loheyaina ꞌiꞌamasa, loheyaina tasina hiwapeina baꞌidana sihai, ma ꞌoinega ꞌeguma wahine ꞌihenatuna natunao toꞌamasaina hesuwahenao.’ \p \v 25 “Caigeda loheya matasinao sikisi baꞌidamao ꞌamiyamiya, ta loheyaina ꞌihaiya ma ꞌiꞌamasa, ma geya natunamo, ma toꞌamasaina tasina deinega hiwapeina baꞌidana sihaiya, \v 26 ma tasinaina wete ꞌiꞌamasa, ma tauna wete geya natunamo. Ma gide tuwa tasinao mabwaiyadi hiwapeina sihaihai, \v 27 ma mulidiyega wahine wete ꞌiꞌamasa. \v 28 Coinega toholo hila ꞌana sauga wahineina to loheya nata mwanena moisa? Weyahina mabwaiyadi sihai pwaiya.” \p \v 29 Ma Yesu hesilala bewa ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Bewa ꞌimi pui, weyahina Buki Heꞌasisi geya wasanapu, ma wete Yehoba ꞌina waiwai geya wasanapu. \p \v 30 “Toholo hila ꞌana sauga tomota sahena sihaihai ma hesi ꞌidi miya gide aneloseyao galewa. \v 31 Ma Yehoba ꞌina gwae ꞌoimiya toholo hila weyahina Buki Heꞌasisi ꞌoina ꞌigwaeya, \q1 \v 32 ‘Taugu Ebalahamo ꞌina Yehoba, ma Aisake ꞌina Yehoba, ma Yakobo ꞌina Yehoba.’ \m Yehoba geya tomota ꞌamaꞌamasidi ꞌidi Yehoba, ma hesi tomota mayawasidi ꞌidi Yehoba, ꞌoinega babadaedi mayawasidi bewa tuwa simiyamiya.” \p \v 33 Yesu ꞌina gwae bewa boda sihesagoheya maꞌidi yaliyaya ꞌina heꞌita waiwaina weyahina. \s1 Loina madouna \r (Maki 12:28-34; Luke 10:25-28) \p \v 34 Eeta Palisiyao sihesagoha pwaiya ꞌabehega Yesu Sadusiyao ꞌidi hesilala ꞌihemaiseya ta geya ꞌaigeda wete ꞌidi ꞌebe gwaemo, ꞌoinega Palisiyaowedi Yesu ꞌoina sinaoma, \v 35 ta ꞌoidiyega ꞌaigeda loina ꞌana tosanapu Yesu ꞌoina ꞌihesilala sabi tohoina, ꞌigwae, \v 36 “Toheꞌita, loina mabwaiyana ꞌoidiyega to loina madouna?” \p \v 37 Ma Yesu ꞌigwaeya, “‘Cino Bada Yehoba ꞌuhelauwe ꞌateu ma yaluyaluwau ma ꞌino nuwatuhu mabwaiyadi ꞌoidiyega.’ \v 38 Bewa loina nugenugetana ma madouna. \v 39 Ma ꞌaigeda wete loina madouna gide bewa ꞌigwaeya, ‘Ciyamwao ꞌuhelauwedi, gide ꞌuboi ꞌuhelau hilego.’ \p \v 40 “Loina ꞌeluwaedi, loina mabwaiyana ma palopitao ꞌidi gwae mabwaiyadi huhudi.” \s1 Toꞌabihetena tauna \w Debida\w* ꞌina susu \r (Maki 12:35-37; Luke 20:41-44) \p \v 41 Tutaina Palisiyao siꞌetoꞌautama ta Yesu ꞌihegwaediya, \v 42 ꞌigwae, “Togidega Toꞌabihetenaina Keliso, taiya ꞌina susuwega ꞌilatuma?” Ma sigwaeya, “Debida.” \p \v 43 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Togidega ta ꞌoinega mwalo Yaluyaluwa Tabuna Debida ꞌiꞌabihe sanapuya ma Debida Toꞌabihetenaina ꞌiꞌahwa badaeya, ꞌigwae, \q1 \v 44 ‘Yehoba ꞌina gwae ꞌigu bada ꞌoina, ꞌigwaeya: Cigu ꞌebeulega ꞌumiyatoi ma ꞌana siga ꞌa ꞌalehao yalagu dobihedi ꞌaheu gabulena.’ \p \v 45 “Ceguma Debida ꞌina bada Toꞌabihetenaina, togidega hede ta Debida ꞌina susuwega muliyetega Toꞌabihetena ꞌilatuma?” \p \v 46 Yesu ꞌina hesilala bewa geya ꞌaigeda wete taiya sawasawahina ma ꞌihemaise, ta tuta muliyetega Yesu simatauteya, ꞌoinega geya ꞌaigeda taiya ꞌitoho ma ꞌihesilala hila Yesu ꞌoina. \c 23 \s1 Loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao Yesu ꞌiheliyediya \r (Maki 12:38-40; Luke 11:37-52; 20:45-47) \p \v 1 Ta Yesu boda ma ꞌana tomuliyao ꞌoidiya ꞌigwaeya, ꞌigwae, \v 2 “Mwalo hene \w meIsileli\w* Mosese ꞌiloiloinaedi, ta nige loina ꞌana toheꞌitao ma \w Palisiyao\w* gide siloiloina ꞌesegomi. \v 3 Coinega toꞌaha gide siheꞌitegomiya wamuliyedi, ma hesi ꞌidi paihowao sahena waheꞌauꞌaunaowedi, weyahina taudi siheheꞌitamo, ma geya ꞌidi heꞌitaedi sipaihowadi. \p \v 4 “Taudi ꞌahaꞌahala mwaudi tomota siꞌebwaꞌebwaedi, ma hesi taudi geya sitagwala ma ꞌahaꞌahalaedi ꞌoidiyega siꞌabihetedi. \p \v 5 “Cidi paihowao mabwaiyana sipaipaihowadi ma ꞌabehega tomota siꞌitadi ma sihepwatuwedi, beno gwaeyao Buki Heꞌasisi ꞌoinega leleleledi manidiya ma nimadiya siꞌabihe paꞌinediya, ta ꞌadi ꞌaleꞌowao duduledi sisohasohadi, \v 6 ta guyai ꞌadi tuta nuwanuwadi ma wagahata simiyatoi, ma wete hada tapwalolo ꞌoidiya ꞌebemiya ꞌausaladi nuwanuwadi, \v 7 ma ꞌeguma ꞌebe maketi ꞌoina sitauya nuwanuwadi ma tomota baibaiwadi siloyauwedowedi nuwana siꞌahwa toheꞌitaedi. \v 8 Ma ꞌomi hesi sahena tomota siꞌahwaꞌahwa toheꞌitegomi, weyahina ꞌimi toheꞌita ꞌaigeda tuwamo, ma mabwaiyami wahemahemahetena. \p \v 9 “Wete sahena ꞌaigeda taiya baleꞌuwa waꞌahwaꞌahwa tamanae, weyahina tamamiu ꞌaigeda tuwamo galewa ꞌimiyamiya. \p \v 10 “Sahena wete tomota siꞌahwaꞌahwa badaegomi, weyahina Keliso tauna ꞌiboinamo ꞌimi bada. \v 11 Ma ꞌeguma taiya ꞌoimiyega nuwanuwana ꞌihetohanugeta ꞌida heꞌaliꞌe ꞌoimiya, \v 12 ma ꞌeguma taiya ꞌoimiyega ꞌinuwahane nata ꞌisulu, ma ꞌeguma taiya ꞌinuwadobi nata ꞌihane. \p \v 13 “Ma hesi ꞌomi loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao ꞌatemuyamuyaimi, weyahina ꞌimi ꞌabowega tomota waꞌausidiya ma ꞌoinega Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina sahena siluhuluhu. Comi geyaꞌabwa waluhuluhu, ma tomota wete taiyawedi nuwanuwadi ma siluhu wanuwahidiya. \v 14 (-) \p \v 15 “Comi loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao ꞌatemuyamuyaimi, weyahina ꞌaigeda wete bewa ꞌimi pui. Tuta baibaiwana waꞌadaꞌadau sakowasi ꞌasa baibaiwadi ꞌoidiya ma ꞌabehega ꞌami tomuliya ꞌaigeda waloba, ma muliyetega tomotaina waheꞌita ma gide ꞌomi wapaipaihowa \w Tomudulele\w* ꞌoina, tauna gide ꞌipaihowa hedada. \p \v 16 “Hesi ꞌatemuyamuyaimi, weyahina ꞌomi tohanugetao mata gibugibumi, wagwae, ‘Ceguma taiya Hada Heꞌasisi saninega ꞌiꞌetaꞌwataꞌwalulu beno geya ꞌaigeda toꞌaha, ma hesi ꞌeguma taiya goulaedi Hada Heꞌasisi ꞌalona ꞌoidiyega ꞌiꞌetaꞌotaꞌolulu beno ginaula madouna, ꞌoinega ꞌilobwaineya ma ginaulaina ꞌipaihowa.’ \v 17 Moisa, ꞌomi yauyauleimi ma mata gibugibumi! Toꞌaha madouna? Hada Heꞌasisi ꞌana goula? bo Hada Heꞌasisi tauna ꞌoinega goula ꞌiheꞌasisiyeya? \p \v 18 “Ma wete wagwae ꞌabehega ꞌeguma taiya ꞌebe pwaoli saninega ꞌiꞌetaꞌolulu, beno geya ꞌaigeda toꞌaha, ma hesi ꞌeguma ꞌiꞌetaꞌwalulu pwaoliina ꞌebe pwaoli ꞌoina, beno ginaula madouna, ꞌoinega toꞌaha ꞌigwae hemiseya, sawasawahina ma ꞌipaihowa.’ \p \v 19 “Comi yauyauleimi! Toꞌaha madouna? Pwaoliina, bo ꞌebe pwaoli tauna ꞌoinega pwaoliina ꞌiꞌabihe ꞌasisiyeya? \p \v 20 “Coinega ꞌeguma taiya ꞌebe pwaoli saninega ꞌiꞌetaꞌwalulu, tauna wete ginaula mabwaiyana ꞌebe pwaoli ꞌoina ꞌoidiyega ꞌiꞌetaꞌwataꞌwalulu. \v 21 Ma wete ꞌeguma taiya Hada Heꞌasisi saninega ꞌiꞌetaꞌwataꞌwalulu, tauna wete Hada Heꞌasisi ꞌana tomiya saninega ꞌiꞌetaꞌwataꞌwalulu. \v 22 Ma ꞌeguma taiya galewa saninega ꞌiꞌetaꞌwalulu, tauna Yehoba ma wete ꞌina ꞌebemiya saninega ꞌiꞌetaꞌwataꞌwalulu. \p \v 23 “Comi loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao ꞌatemuyamuyaimi hesi, weyahina toꞌabo ꞌomi. Moisa ꞌimi helauwedi ꞌausala weyahina ꞌimi helauwedi ꞌimi ginaula mabwaiyadi ꞌoidiyega, tobwatobwa madoudi ma wete ginaula ꞌiꞌiudi, gide hali pam ma hali pam ꞌoidiyega, ma hesi loina ꞌetoi madoudi wanuwanaidediya, beno mumuga dumwaluna ma ꞌatemuyamuya ma hemisa. Sowasowana ma ginaula bewa madoudi wapaihowadi, ma wete sahena ginaula ꞌiꞌiudi wanuwanuwa naidedi. \v 24 Ma ꞌomi tohanugetao mata gibugibuimi, ꞌami ꞌwayahi ꞌoinega sohusohu waꞌewa yahuledi ma hesi hebai madouna, \w kameli\w* gide watonetonedi. \p \v 25 “Comi loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao ꞌatemuyamuyaimi hesi, weyahina ꞌimi ꞌabowega biyo ma gaeba ꞌatamanega wabuyodiya, ma ꞌalodiya biꞌibiꞌidi, beno yagaha ma mumuga galadi simaha. \v 26 Comi Palisiyao mata gibugibuimi, ꞌimi biyo ta ꞌimi gaeba ꞌalodi waꞌabi heꞌehau nugetedi, ma ꞌoinega wete ꞌatamanega waꞌabi heꞌehaudi. \p \v 27 “Comi loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao ꞌatemuyamuyaimi weyahina ꞌomi toꞌabo, gide tuwa galiha waꞌewaꞌeꞌedi ma ꞌausaladi, tabwana ꞌadi ꞌita ꞌausala hedade, ma hesi ꞌalodiya tomota hilihiliyadi ma ginaula biꞌibiꞌidi simiyamiya. \v 28 Comi ꞌami ꞌita tomota matadiya ꞌabehega tohanugetao ꞌausalami, ma ꞌalomiya ꞌabo ma gala baibaiwana simiyamiya. \p \v 29 “Comi loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao ꞌatemuyamuyaimi ta toꞌabowao, weyahina palopitao nugenugetadi ꞌadi galiha ꞌoidiya ꞌadi ꞌebe nuwatuhuyahina waꞌabidiya, ma wete tobwebweꞌana mwalo hene ꞌadi ꞌebe nuwatuhuyahinao waꞌatububudiya, \v 30 ma wagwae, ‘Ceguma mwalo hene tamiyamiya tubudao ꞌidi tuta, sahena tubudaowedi talemelemedi palopitao ꞌadi loheꞌamasa weyahina.’ \v 31 Cimi gwae bewa ꞌoinega wahepwaila pwaiya ꞌabehega palopitao ꞌadi toloheꞌamasao tubudiyao ꞌomi. \v 32 Coinega taudi ꞌidi paihowaedi ꞌabwa walosalohidi. \p \v 33 “Comi mwata natunao, ta geya sawasawahina ma ꞌasa ꞌalaꞌalatana* ꞌoinega wadena. \v 34 Coinega palopitao ma tosanapuwao ma loina ꞌana toheꞌitao yahesumanediwa ma nata tupwadi waloheꞌamasidi, nuwana kelose ꞌoina watutu hepaꞌinedi, ma tupwadi ꞌimi hada tapwalolo ꞌoidiya balaeyega wahunudi, ma ꞌasa ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiyega wapaꞌidi. \p \v 35 “Ma ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina tobwebweꞌana ꞌadi loheꞌamasa ꞌana maisa mabwaiyana ꞌomi waloba. Loheya nugenugetana \w Ebeli\w* tauna tobwebweꞌana siloheꞌamasiya, eeta siloloheꞌamasa ꞌana siga Balakaya natuna Sakaliya wete siloheꞌamasiya Hada Heꞌasisi ma ꞌebe pwaoli gamwagamwanidiya. \v 36 Moisa, loheꞌamasaidi mabwaiyadi ꞌadi maisa nata ꞌomi mehau bewa waloba. \s1 Yesu ꞌidouwa Yelusalema weyahina \r (Luke 13:34-35) \p \v 37 “Yelusalema yo! Togidega ta palopitao ꞌuloheꞌamasidiya ma wete Yehoba ꞌina tohalewasao galewega ꞌulodaꞌulediya. Tuta baibaiwana nuwanuwagu ma ꞌino tomotaiyao yabwau heꞌautedima gide ꞌamꞌam natunao pepenega ꞌiꞌahusamudiya, ma tuwa silogwahategauwa. \v 38 Coinega Yehoba nata ꞌiꞌebesinego ma maꞌino pui tuwa ꞌumiyamiya. \v 39 Ta yahegwaego ꞌabehega sahena wete ꞌuꞌitaꞌita hilegau ma ꞌana siga ꞌino tomotaiyao sitagwala ꞌoiguwa ma sigwae, ‘Tahepwatuwe tauna Yehoba saninega ꞌinaoma.’” \c 24 \s1 Tuta mwauna ꞌabwa ꞌilatuma \r (Maki 13:1-13; Luke 21:5-19) \p \v 1 Coinega Yesu Hada Heꞌasisi saugaina ma ꞌiꞌebesine ma ꞌana tomuliyao sinaoma ta Hada Heꞌasisi ꞌana hadao Yesu ꞌoina siheꞌiteya. \p \v 2 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Hadaedi mabwaiyadi waꞌebubudi, yagwae bwaibwaina ꞌabwa mabwaiyadi sileꞌwa yahuledi ma sahena wete tupwa ꞌiꞌiuna waꞌitaꞌita hila.” \p \v 3 Muliyetega ꞌitauya Olibe ꞌoyana ꞌoina ta ꞌimiyatoiya, ma ꞌana tomuliyao ꞌoina sinaoma ta siboidimo simiyamiya ma ꞌoinega sihesilaleya, sigwaeya, “Bada, ꞌuhegwaemai to tuta ꞌoina Hada Heꞌasisi sileꞌwa, ma ꞌino tuta hilama, ma tuta ꞌana ꞌebelosaloha weyahina ꞌadi ꞌilaꞌilala ꞌuheꞌitemai ma ꞌasanapu.” \p \v 4 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Waꞌitayahigemi ꞌamuge ma tomota tupwadi siꞌabowegomi. \v 5 Weyahina ꞌabwa baibaiwadi saniguwega sihepwaila ma ꞌabehega sihanugete puigomi ma ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌigwae, ‘Taugu Toꞌabiheteina,’ ma tomota baibaiwadi simuliyedi. \v 6 Wete wasa ꞌabwa wahesagohedi ꞌalehao deimiya ma bwaga weyahidi, ma sahena waꞌateꞌateyoho. Weyahina ginaula bewa silatu nugeta ma hesi baleꞌu ꞌana ꞌebelosaloha ꞌabwa. \v 7 Weyahina ꞌabwa hali boda ma hali boda ꞌoidiya siloꞌaleha, ma wete hali ꞌebeloina ma hali ꞌebeloina ꞌoidiyega siloꞌaleha, ma gomale madouna ma mwaniꞌiniꞌi silatu tupwa mabwaiyadi ꞌoidiya. \v 8 Ma ginaulaedi tuta mwaudi ꞌadi ꞌebehegaina tuwa. \p \v 9 “Comi nata tomota siꞌabiyahigomi ma siꞌabihe muyemuyegomi nuwana siloheꞌamasigomi, ma tupwa mabwaiyadi tomotainao siloꞌalehegomi weyahina ꞌabehega ꞌomi ꞌagu tohemisao, \v 10 ma mwauwedi weyahidi ꞌabwa tupwami waweꞌa ma waboimo ꞌiyamiyao watebaedi, nuwana waloꞌalehedi. \v 11 Wete palopita ꞌaboꞌabowao silatuma ma tupwami sihanugete puigomi. \v 12 Ma wete mumuga galana ꞌina madou ꞌoinega tomota tupwana baibaiwana ꞌidi helau ꞌatediyega ꞌiweꞌa. \v 13 Ma ꞌeguma taiya ꞌiheꞌalamaꞌiꞌita ma ꞌitoholo paꞌala ma ꞌana siga tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina, yaliyaya hataya ꞌiloba. \p \v 14 “Ma Yehoba ꞌina loina tetelina ꞌiꞌedadana nugeta tupwa mabwaiyana ꞌoidiya, ma boda mabwaiyadi ꞌana loguguya sihesagohe, ma muliyetega tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌilatu. \s1 Mwau madouna \r (Maki 13:14-23; Luke 21:20-24) \p \v 15 “Cabwa ꞌilaꞌilalaina palopita Daniyela ꞌihepwaila nugetaeya ꞌilatu, beno ginaula gala hedade ma didiga tupwa heꞌasisi ꞌoina ꞌitoholo. (Ceguma taiya gwae bewa ꞌihasili ꞌinuwasabwalena.) \v 16 Tuta nage ꞌoina Yudiya ꞌana tomiyanao sawasawahidi ma ꞌoya ꞌoidiya sidena. \v 17 Ma ꞌeguma taiya wagahata ꞌimiyamiya ꞌidena mwayamwayau, ma sahena ꞌiluhuluhu hila ꞌina hada ꞌina tobwatobwa sabi ꞌewadi. \v 18 Ma ꞌeguma taiya tanoha ꞌipaipaihowa sahena ꞌihilahila ꞌana ꞌaleꞌo hali tupwa ꞌilaguya sabi ꞌewa. \p \v 19 “Ma tuta nage ꞌoina togamwagamwao ma tohesusuwao siheꞌatemuyamuya. \v 20 Coinega waꞌahwanoi ma tuta ꞌausalana Yehoba ꞌiꞌebwaegomi ꞌimi tuta dena ꞌoina, ma sahena gogai ꞌana tuta, bo nuwana Sabati ꞌoina. \p \v 21 “Moisa, tuta nage mwau hedade, weyahina baleꞌu ꞌana hemasalaha hohau ꞌoinega eeta ꞌana siga tuta bewa, geya ꞌaigeda wete mwauina bewa gide, ma muliyetega mwau bewa sahena wete ꞌilatulatu hilama. \v 22 Mwau nage ꞌana sabwelowao ꞌeguma Yehoba sahena ꞌiꞌabiꞌabi hetoꞌutoꞌupadi, nata tomota mabwaiyadi siꞌamasa, ma hesi Yehoba sabwelowedi ꞌiꞌabihe toꞌutoꞌupadi beno ꞌina boda heheꞌasaidi weyahidi. \p \v 23 “Coinega ꞌeguma taiya ꞌihegwaegomi ma ꞌigwae, ‘Keliso bewa,’ nuwana ‘Nage,’ sahena wahehemisedi. \v 24 Weyahina Keliso ꞌaboꞌabodi ma palopita ꞌaboꞌabodi ꞌabwa silatu ma ꞌilaꞌilala waiwaidi tomota matadiya sipaihowaidi, ma ꞌoidiyega ꞌeguma sawasawahidi Yehoba ꞌina bodao heheꞌasaidi wete sida ꞌabiheꞌwanidi. \v 25 Ma ꞌomi ginaula bewa weyahina yahepwaila nugeta pwaiya ꞌoimiya. \p \v 26 “Coinega ꞌeguma sihegwaegomi, sigwae, ‘Keliso tupwa balabala ꞌawawa ꞌimiyamiya,’ sahena pwatula nage ꞌoina watautauya. Ma ꞌeguma sigwae, ‘Keliso hada ꞌalona ꞌimiyamiya,’ sahena wahehemisedi. \p \v 27 “Taugu Loheyaiguina ꞌigu latu hilama ꞌana ꞌita gide tuwa namala madouna yalasiyega ꞌiꞌasilala ta ꞌana siga bwauli. \p \v 28 “Taꞌeha ꞌoina ꞌwayoha ꞌimiyamiya beno ꞌoina ꞌaoꞌao siꞌauꞌautama. \s1 Yesu ꞌina hilama \r (Maki 13:24-27; Luke 21:25-28) \p \v 29 “Ma tuta mwauina ꞌigumwala ma muliyetega sinala ꞌiguguyou, ma wete waiꞌena ꞌina ꞌasilala ꞌigibogibo, ma ꞌipwalao galewega sigubala, ma ginaula baibaiwadi galewa simiyamiya ꞌidi waiwai siweꞌa. \v 30 Tuta nage ꞌoina taugu Loheyaiguina ꞌigu ꞌilaꞌilala galewega ꞌilatuma, ma boda mabwaiyadi baleꞌuwa siꞌitegau yaloha pwatanega maꞌigu waiwai ma maꞌigu wasawasa madouna yalatulatuma, ma sidougwaegwae. \v 31 Ma wete yoguli simuꞌa ma ꞌigu aneloseyao yahesumanedi ma ꞌigu boda hesihesinuwaidi siheꞌautedima baleꞌu mabwaiyana ma yaumai mabwaiyana ꞌidi tupwa ꞌoidiyega. \s1 Cebeꞌita saido ꞌoinega \r (Maki 13:28-31; Luke 21:29-33) \p \v 32 “Cebeꞌita \w saido\w* ꞌoinega yaheꞌitegomi, beno ꞌeguma saido ꞌigalugalu wasanapuya losihe ꞌana tuta deina. \v 33 Ma wete ꞌeguma ꞌilaꞌilalaedi bewa waꞌitaloba pwaidiya wasanasanapu ꞌabehega ꞌigu tuta hilama deina ꞌilatu pwaiya. \v 34 Moisa, \w yaso\w* bewa nata geya wagumwala ma ꞌana siga ginaulaedi mabwaiyadi silatu. \v 35 Cabwa galewa ma baleꞌu sisawala, ma ꞌigu gwaeyao geyaꞌabwa tuwa sisawasawala. \s1 Tuta nage geya ꞌaigeda ꞌisanapu \r (Maki 13:32-37; Luke 17:26-30, 34-36) \p \v 36 “Geya ꞌeta taiya ꞌisanapu to tuta, nuwana to sabwelo ꞌoina yahilama, ma wete aneloseyao galewa geya sisanapu. Taugu wete geya yasanapu. Tamagu ꞌiboinamo ꞌisanapuya. \v 37 Tuta nage, Nowa ꞌina tuta gide. \v 38 Weyahina Nowa ꞌina tuta tomota ꞌadi siꞌaiꞌai ma ꞌadi weꞌaha sinumanuma ma sihehehai, ma wete sihaihai, ma ꞌana siga Nowa ꞌina waga ꞌigeluwa, \v 39 ma yagewa ꞌiloheꞌateyohodiya, ta ꞌoinega tomota mabwaiyadi sidamana, ma taugu Loheyaiguina ꞌigu hilama gide. \p \v 40 “Tuta nage ꞌoina ꞌeguma loheya ꞌeluwa tanoha, ꞌaigeda yatoe ma ꞌaigeda ꞌimiyamiya. \v 41 Wete ꞌeguma wahiwahine siteluwa siꞌeꞌehalo, ꞌaigeda yatoe ma ꞌaigeda ꞌimiyamiya. \p \v 42 “Coinega waꞌitayahi bwaibwaini, weyahina ꞌigu hilama ꞌana tuta geya wasanapu. \v 43 Ma wanuwatuhuyahi ꞌeguma taiya hada toniwagana ꞌisanapuya ma to tuta nihuwana ꞌalona toyagaha ꞌiluhu ꞌina hada, ꞌiꞌatububu bwaibwaina ma ꞌiꞌoꞌoyatola, ma sahena ꞌina hada ꞌibwalebwale. \v 44 Coinega ꞌomi wete waꞌatububu bwaibwaina, ma ꞌigu tuta hila weyahina wayamwegau, weyahina taugu Loheyaiguina ꞌigu hilama ꞌana tuta geya wasanapu. \s1 Topaihowao ꞌausaladi ma galadi \r (Luke 12:41-48) \p \v 45 “Topaihowa ꞌausaladi ma sanasanapuidi ꞌidi mumuga bewa gide: Ceguma taiya tauna ꞌina bada ꞌihesinuweya ma hada ꞌiꞌitayahi ma topaihowao ꞌadi ꞌeꞌahai ꞌiꞌebwaedi sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya, \v 46 ꞌabwa ꞌeguma badaina ꞌihilama ma ꞌina topaihowaina ꞌiloba ꞌipaipaihowa dumwalu, nata weyahina ꞌiyaliyaya ma ꞌoina ꞌigwae, \v 47 ‘Cino paihowa ꞌausaladi weyahina yayaliyaya, ꞌoinega ginaula mabwaiyadi ꞌadi loina yaꞌebwaego ma ꞌuloina.’ \p \v 48 “Ma hesi ꞌeguma topaihowa ꞌimumuga galana ma ꞌiboinamo ꞌoina ꞌigwae, ‘Cigu bada ꞌabwa ꞌiheheboi,’ \v 49 ma ꞌihegaina ma ꞌiyanao ꞌisapi dadanedi ma ꞌiꞌai hedahedade, nuwana ꞌinuma hedahedade toheyauyaule baꞌidanao, \v 50 ma ꞌoinega ꞌina bada ꞌeguma ꞌiloheꞌateyohoyama ma ꞌina paihowa galana ꞌiꞌitalobadi, \v 51 nata hadega ꞌipaꞌi ma maisa galana ꞌiꞌebwae toꞌabowao ꞌidi tupwa, nage ꞌoina sidou ma sihesalaꞌiꞌita, muya ꞌoinega”. \c 25 \s1 Gwae hegehegedi wahiwahine nima luwaluwa \p \v 1 Ma Yesu ꞌihegwaediya wete, ꞌigwae, “Yehoba ꞌina loina bewa gide: wahiwahine site teni ꞌidi mayale siꞌewediya ma sitauya tohai meloheyana sabi helatuina ꞌina hai guyaina weyahina. \v 2 Coidiyega site paibi yauyauleidi ma site paibi sanapudi. \v 3 Toheyauyauleyedi ꞌidi mayale geya ꞌana weꞌaha ꞌana lohepoi siꞌewa, \v 4 ma hesi taudi tosanapuwedi maꞌidi weꞌaha ꞌana lohepoi ꞌidi \w botolo\w* ꞌoidiya siꞌahalidiya ꞌidi mayaleyao baꞌidanao. \p \v 5 “Ma tohai meloheyana ꞌiheboiya, ꞌoinega mabwaiyadi siloloyamwana ta siꞌeno sinediya. \v 6 Coinega nihuwana gamwana loheya ꞌaigeda ꞌibwauwa, ꞌigwae, ‘Tohaiina bewa ꞌilatu pwaima, watoholo ma tayoꞌo. \v 7 Coinega wahiwahineyedi mabwaiyadi sitoholowa, ta ꞌidi mayale siꞌatububudiya. \v 8 Coinega wahiwahineyedi yauyauleidi ꞌiyadiyao ꞌoidiya siꞌahwanoiya, sigwaeya, ‘Ciyamayao, mayale ꞌana weꞌaha tupwana waꞌebwaemai, weyahina ꞌima mayale nata sigibo.’ \p \v 9 “Ma sanapudiyedi sigwaeya, ‘Nuwana geya ꞌima weꞌaha sawasawahina ma tupwana ꞌaꞌebwaegomi, ꞌoinega ꞌomi watauya tohegimwaneyao ꞌoidiya ma ꞌimi mayale ꞌadi weꞌaha wagimwanedi.’ \p \v 10 “Coinega sitauya sabi gimwane, ma tohai ꞌilatuma, ta taudi siꞌatububu pwaiya baꞌidanao siluhuwa hai ꞌeꞌahaina weyahina, ma ꞌahwa ꞌeda sigududiya. \v 11 Muliyetega ꞌiyadiyao gimwaneyega sihilama ma sigwaeya, ‘Bada, ꞌeda ꞌusoꞌe ma ꞌaluhuwa.’ \v 12 Ma ꞌidi gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, ‘Comi hali boda, geya yasanapugomi.’ \p \v 13 “Coinega sawasawahimi waꞌitayahi, weyahina sabweloina, nuwana tutaina yalohihilama, geya wasanapu. \s1 Bada ꞌina ꞌebwaya ꞌina topaihowa ꞌoidiya \r (Luke 19:11-27) \p \v 14 “Yehoba ꞌina loina wete gide ꞌeguma ꞌaigeda bada nata ꞌitauya hali tupwa, ma ꞌina topaihowao ꞌibwauwedima, ma ꞌihegwaediya ma ꞌabehega ꞌina tobwatobwa siꞌitayahi. \p \v 15 “Ma ꞌaigeda ꞌina mane ꞌina topaihowa ꞌiꞌebwaeya ꞌana baibaiwa paibi handeledi kina, ma loheya heluwena tu handeledi kina, ma loheya hetoina handeledi kina, weyahina ꞌina ꞌebwaya ꞌoidiya taudi ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌidi waiwai gide. Ma muliyetega badaina ꞌiꞌebesinediya ta ꞌitauya. \p \v 16 “Coinega loheyaina tauna maꞌina paibi handeledi kina ꞌina bada ꞌina maneina ꞌiꞌewediya, ta ꞌoidiyega ꞌihepaihoweya, ta ꞌadi loheposeyana paibi handeledi wete ꞌilobediya. \v 17 Loheya heluwena wete gide ꞌina tu handeledi kinaedi ꞌihepaihowediya ta ꞌoidiyega ꞌina bada ꞌina mane ꞌana loheposeyana tu handeledi wete ꞌilobeya. \v 18 Ma loheya hetoina, tauna maꞌina handeledi kina, ꞌiꞌeweya ta baleꞌu ꞌiꞌeliya, ta ꞌina bada ꞌina maneina ꞌidahweya ꞌalona. \p \v 19 “Ta tuta dudulena mulina ꞌidi bada ꞌihilama, ta ꞌihesilalediya ꞌidi paihowa ꞌadi maisa weyahidi. \v 20 Ma loheya ꞌina mane paibi handeledi kina ꞌinaoma, ta ꞌana loheposeyana paibi handeledi kina wete ꞌiꞌewedima, ta ꞌigwaeya, ‘Bada, paibi handeledi kina ꞌuꞌebwaegauwa ma ꞌana loheposeyana paibi handeledi kina wete yalobeya, ta bewa.’ \p \v 21 “Ma badaina ꞌigwaeya, ‘Causala, ꞌowa topaihowa bwaibwaina ta dumwaluna. Cuhetapewa pwaiya ginaula ꞌiꞌiudi ꞌoidiyega, ꞌoinega ꞌa loina ginaula madoudi weyahidi yaꞌebwaego, ma wete ꞌigu yaliyaya bewa ꞌoina ꞌumiyamiya.’ \p \v 22 “Muliyetega loheya heluwena maꞌina tu handeledi kina ꞌilatuma, ta ꞌana loheposeyana tu handeledi kina wete ꞌiꞌewedima, ma ꞌigwaeya, ‘Bada, tu handeledi kina ꞌuꞌebwaegauwa ta ꞌana loheposeyana tu handeledi kina wete yalobeya, ta bewa.’ \p \v 23 “Coinega badaina ꞌigwaeya, ‘Causala, ꞌowa topaihowa bwaibwaina ta dumwaluna, ꞌuhetapewa pwaiya ginaula ꞌiꞌiudi ꞌoidiyega, ꞌoinega ꞌa loina ginaula madoudi weyahidi yaꞌebwaego, ma ꞌowa wete ꞌigu yaliyaya bewa ꞌoina ꞌumiyamiya.’ \p \v 24 “Eeta loheya hetoina maꞌina handeledi kina ꞌinaoma, ma ꞌigwaeya, ‘Bada, yasanapugowa ꞌabehega ꞌowa loheya paꞌaliu, ma ꞌino wasawasa ꞌuꞌewaꞌewa hali tomota ꞌidi paihowa ꞌoidiyega, \v 25 ꞌoinega yamatautegowa, ta ꞌino handeledi kinaina baleꞌu ꞌalona yadahweya, ta ꞌino mane bewa.’ \p \v 26 “Ma badaina ꞌiheliyeya, ꞌigwae, ‘Topaihowa galau ta tologwahata ꞌowa, ꞌusanapugauwa ꞌabehega ꞌigu wasawasa yaꞌewaꞌewa hali tomota ꞌidi paihowa ꞌoidiyega, \v 27 ꞌeguma ꞌigu mane \w banika\w* ꞌoina ꞌuda laguya, beno tutaina yahilama ma ꞌana lohepoi yaloba!’ \v 28 Ta ꞌina ꞌaliꞌeyao ꞌoidiya ꞌigwaeya, ‘Cigu handeledi kina ꞌoinega waꞌewa, ma loheyaina tauna loheposeyana madouna ꞌilobeya ꞌoina waꞌebwae. \v 29 Weyahina ꞌeguma taiya ꞌana heguheguyai ꞌiloheposeyane, ꞌana loheposeyana wete ꞌiloba, ma ꞌimadou; ma ꞌeguma taiya geya ꞌiloheposeyane, toꞌaha ꞌoina ꞌimiyamiya ꞌoinega ꞌabwa siꞌewa yahule.’ \p \v 30 “Coinega ꞌina ꞌaliꞌeyao ꞌihegwaedi ma topaihowa galanaina siula latuhe ꞌatamana guguyou tupwaina ꞌoina, ma nobwa tomota maꞌidi muyamuya sidoudou ma sihesalaꞌiꞌita baꞌidanao. \s1 Yesu baleꞌu mabwaiyadi ꞌabwa ꞌiloinaedi \p \v 31 “Cabwa taugu Loheyaiguina, maꞌigu wasawasa ꞌasiꞌasilalaina, ma maꞌigu aneloseyao ꞌalatuma, ma ꞌoinega ꞌigu wagahata wasawasa ꞌoina yamiyatoi sabi loina, \v 32 ma ꞌebeloina baleꞌuwa mabwaiyadi tomotaedi mataguwa siheꞌautedima, ma yawatahidi gide \w sipi\w* ꞌadi toꞌitayahina ꞌiwatahidi \w goti\w* ꞌoidiyega, \v 33 ma sipi yalagu wasiyedi ꞌigu ꞌebeulega ma goti ꞌigu ꞌadigeyegeyega. \v 34 Ma ꞌoinega toloina taugu taudi ꞌigu ꞌebeula ꞌoina yahegwaedi ma yagwae, ‘Comi Tamagu ꞌina helauwega wayaliyaya, wanaoma ma ꞌimi ꞌebeloinaina waꞌewa, beno baleꞌu ꞌana hemasalaha hohau ꞌoinega ꞌiꞌatububuya weyahimi. \v 35 Weyahina ꞌomi mwalo yagomaleya ma waheꞌaigauwa, ma wete taniꞌogu ꞌiyahala ma weꞌaha waꞌebwaegauwa, yahesugalagala ꞌimi ꞌasa ma wabwauwegauwa ꞌimi hada, \v 36 ma wete geya ꞌagu ꞌaleꞌomo ma waheꞌotegauwa, wete yalohala ma waboꞌenegauwa, ma wete deli ꞌoina yamiyamiya ma waboꞌenegauwa.’ \p \v 37 “Coinega todumwaluwedi ꞌoiguwa sigwae, ‘Bada, to tuta hede ꞌaꞌitegowa ma ꞌa gomale ma ꞌaheꞌaigowa, nuwana taniꞌou ꞌiyahala ma weꞌaha ꞌaꞌebwaegowa, \v 38 nuwana ꞌuhesugalagala ꞌima ꞌasa ta ꞌabwauwegowa ꞌima hada, nuwana geya ꞌa ꞌaleꞌomo ma ꞌaheꞌotegowa, \v 39 nuwana maꞌa lohala, nuwana deliya ꞌumiyamiya ma ꞌaboꞌenegowa?’ \p \v 40 “Coinega yagwae ꞌoidiya, ma yagwae, ‘Moisa, ꞌeguma taiya ꞌowa ꞌiyagwao ꞌiꞌiudi ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌuꞌabihete, beno taugu wete ꞌuꞌabihetegau.’ \p \v 41 “Ma taudi ꞌigu ꞌadigeyageya simiyamiya yahegwaedi, ‘Comi togala waꞌebesinegau, ma watauya ꞌaiwe ninima hatayana ꞌoina, tauna Yehoba ꞌiꞌatububuya \w Tomudulele\w* ma ꞌina bodao weyahidi. \v 42 Weyahina mwalo maꞌagu gomale ma geya waheꞌaigau, wete taniꞌogu ꞌiyahala ma geya ꞌaigeda wete weꞌaha waꞌebwaegau, \v 43 ma yahesugalagala ꞌimi ꞌasa ma geya wabwauwegau ꞌimi hada, ma geya ꞌagu ꞌaleꞌomo ma geya waheꞌotegau, wete yalohala ma wete deliya yamiyamiya ma geya wahaboꞌenegau.’ \p \v 44 “Muliyetega taudi gwae bewa sihemaise, ma sigwae, ‘Bada, to tuta ꞌaꞌitegowa maꞌa gomale, nuwana taniꞌou ꞌiyahala, nuwana ꞌuhesugalagala, nuwana geya ꞌa ꞌaleꞌomo, nuwana ꞌulohala, nuwana deliya ꞌumiyamiya, ma geya ꞌalemego?’ \p \v 45 “Ma yahegwaedi, ‘Moisa, tutaedi ꞌoidiya ꞌeguma tomota ꞌiꞌiudi bewa ꞌaigeda geya waꞌabihete, beno ꞌoina geya walemegau.’ \v 46 Coinega taudi sitauya muya hataya ꞌoina, ma todumwalu hesi yawasi hataya siloba.” \c 26 \s1 Babada nuwanuwadi ma Yesu siloheꞌamasi \r (Maki 14:1-2; Luke 22:1-2; Yoni 11:45-53) \p \v 1 Yesu ꞌina heꞌitaedi bewa ꞌilosalohiya, ma ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, \v 2 ꞌigwaeya, “Wasanapuya sabwelo ꞌeluwa ma Hataona Guyaina tapaihowa, ma ꞌoinega taugu Loheyaiguina ꞌagu toteba ꞌiꞌebwaegau ꞌagu ꞌalehao ꞌoidiya, ma kelose ꞌoina siloheꞌamasigau.” \p \v 3 Coinega topwaoli madoudi ma meIsileli ꞌidi babadao siꞌetoꞌautama Kaiyapa ꞌina hada madouna ꞌoina, tauna topwaoliyedi ꞌidi bada madouna. \v 4 Ta babadaowedi taudimo siloina ma ꞌabehega ꞌabowega Yesu siꞌabiyahi ma siloheꞌamasi, \v 5 ta sigwaeya, “Sahena guyai ꞌalona Yesu taꞌabiꞌabiyahi, ꞌamuge ta tomota sigamwasowala ma siloꞌaleha ꞌoida.” \s1 Wahine Yesu ꞌiheholoiya ꞌasa Bedani ꞌoina \r (Maki 14:3-9; Yoni 12:1-8) \p \v 6 Tutaina Yesu Bedani ꞌoina ꞌimiyamiya, Saimoni ꞌina hada. Tauna mwalo tolepelo ꞌaigeda. \v 7 Coinega ꞌaigeda wahine maꞌina holowa ꞌilatuma, ma holowaina ꞌana maisa madouna, ma botolo bwebweꞌana hedade ꞌoina sisiweya. Yesu ꞌabwa hadai ꞌiꞌaiꞌai, ma wahineina ꞌilatuma ta holowaina Yesu debana ꞌisiweya. \p \v 8 Ma Yesu ꞌana tomuliyao siꞌiteya, ta wahineina silomugiyeya, sigwaeya, “Toꞌaha weyahina holowa ꞌimudaliya? \v 9 Cilobwaineya ma holowaina ꞌigimwaneye, ma maisa madouna ꞌiꞌewa, ma ꞌiheguyai tohewewelohe ꞌoidiya.” \p \v 10 Ma Yesu ꞌidi gwaeina ꞌisanapuya ta ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Sahena walolomugiye wahine bewa, ꞌina paihowa ꞌoiguwa bwebweꞌana hedade. \v 11 Toheweweloheyedi wagwaegwaenedi tuta mabwaiyana simiyamiya deimiya, ma hesi taugu geya tuta dudulena baꞌidamiu tamiyamiya. \v 12 Wahine bewa ꞌiheholowa pwaigauwa wahigu ꞌana lagu galiha weyahina. \v 13 Yagwae moisa ꞌoimiya, ꞌabwa wasagu tomota siꞌoteteli baleꞌu mabwaiyana ꞌoina, ma wahineina ꞌina paihowa ꞌoiguwa wasana wete siꞌoteteli.” \s1 Yudasa ꞌitagwala ma Yesu ꞌitebaei \r (Maki 14:10-11; Luke 22:3-6) \p \v 14 Ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌaigeda sanina Yudasa Isakaliyota ꞌitauya topwaoli madoudi ꞌoidiya, \v 15 ma ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Cehisa maisa nata waꞌebwaegau, ꞌeguma Yesu ꞌoimiya yatebaeyawa?” Ta mane siliba ꞌana baibaiwa teti siꞌebwaeya. \v 16 Coinega Yudasa tuta bwebweꞌana ꞌiyamweya ma ꞌabehega Yesu ꞌoidiya ꞌitebae ma siꞌabiyahi. \s1 Hataona ꞌaiina sipaihoweya \r (Maki 14:12-21; Luke 22:7-14, 21-23; Yoni 13:21-30) \p \v 17 \w Hataona\w* ꞌaiina beledi daisina, geya ꞌana \w ꞌabihesesehamo\w* siꞌaiꞌai. Ta Hataona ꞌaiina ꞌana sabwelo nugeta ꞌoina Yesu ꞌana tomuliyao tupwadi ꞌoina sinaoma ma sigwaeya, “Bada, taꞌeha ꞌoina nuwanuwau ma Hataona ꞌeꞌahaiina weyahiu ꞌaꞌatububu?” \v 18 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Watauya Yelusalema ma ꞌigu ꞌahwanoi ꞌaigeda loheya ꞌoina wahepwaila, wagwae, ‘Cima toheꞌita ꞌina gwae bewa gide, ꞌabehega “Cigu tuta ꞌilatu pwaiya ma nuwanuwagu ma ꞌino hadai Hataona ꞌaiina maꞌagu tomuliyao ꞌaꞌai.”’” \v 19 Ta tomuliyaedi Yesu ꞌina gwaeina simuliyeya, ta loheyaina ꞌina hada Hataona ꞌaiina siꞌatububuya. \p \v 20 Coinega lahilahiya Yesu maꞌana tomuliyao site tuwelowedi siluhuwa ta ꞌeꞌahaiina siꞌaiya. \v 21 Ma ꞌidi ꞌaiina ꞌoina Yesu ꞌigwaeya, “Ciyagwao, yagwae moisa ꞌabehega ꞌaigeda ꞌoimiyega nata ꞌitebaegau.” \v 22 Ma Yesu ꞌina gwae bewa weyahina sinuwagala moisa, ta ꞌaigeda ꞌaigeda Yesu ꞌoina ꞌihesilala ꞌigwaeya, “Bada taiya tauna? Nuwana taugu?” \p \v 23 Ma Yesu ꞌihegwaediya, “Loheyaina tauna baꞌidagu gaeba ꞌaigeda ꞌoinega ꞌaꞌaiꞌai, tauna nata ꞌitebaegau. \v 24 Taugu Loheyaiguina ꞌabwa yatautauya ꞌedaina mwalo Buki Heꞌasisi ꞌoina sihepwaila nugeteya, ma hesi ꞌagu totebaina ꞌatemuyamuyaina, ma bwebweꞌana ꞌeguma mwalo sahena sinana ꞌihehenatune.” \p \v 25 Coinega ꞌana toteba Yudasa ꞌihegwaeya, “Bada to loheya tauna? Nuwana taugu?” Ta Yesu ꞌigwaeya, “Cugwae pwaiya boꞌi.” \s1 Bada ꞌina ꞌai \r (Maki 14:22-26; Luke 22:15-20; 1 Kolinita 11:23-25) \p \v 26 Siꞌaiꞌai ma Yesu ꞌeꞌahai ꞌiꞌeweya ta weyahina ꞌigwae helauwa, ma ꞌiꞌabihisiya ta ꞌana tomuliyao ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwaeya, “Bewa wahigu waꞌewa ma waꞌai.” \p \v 27 Ma \w waini\w* mabiyona wete ꞌiꞌeweya, ma weyahina ꞌiloyauwedowa Yehoba ꞌoina, ma ꞌiꞌebwaediya, ma ꞌigwaeya, “Mabwaiyami wanuma. \v 28 Bewa bweyahigu, loina hauhauna weyahina, ꞌidaudau tomota mabwaiyami ꞌimi puiyao ꞌadi ꞌebe nuwasam weyahina. \v 29 Ma yahegwaegomi tuta bewa ma mulina waini bewa geyaꞌabwa ꞌoinega yanumanuma hila ta ꞌana siga ꞌomi baꞌidagwao waini hauhauna tanuma Tamagu ꞌina tupwa.” \p \v 30 Coinega wali ꞌaigeda siwaliyeya ta silatuwa, ma sihaneya ꞌoya Olibe ꞌoina. \s1 Yesu ꞌihepwaila latuwa ꞌabehega Pita ꞌimwehihiye \r (Maki 14:27-31; Luke 22:31-34; Yoni 13:36-38) \p \v 31 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Nata nihuwana mabwaiyami wadena sinegau, gide Buki Heꞌasisi ꞌina hepwaila ꞌigwaeya, \q1 ‘Toꞌitayahina sipi yaloheꞌamasi ma sipi silelewana.’ \m \v 32 Ma taugu ꞌigu toholo hila mulina Galili ꞌoina yatautauya, ta ꞌomi muliguwega wanaowa.” \p \v 33 Coinega Pita ꞌiꞌapulagata ma ꞌigwaeya, “Nata mabwaiyadi sidena sinego ma taugumo baꞌidau.” \p \v 34 Ma Yesu Pita ꞌihegwaeya, “Yagwae moisa, nihuwana nata, muliyetega ꞌabwa ꞌamꞌam ꞌidou, ma ꞌowa matoi ꞌuuhalegau.” \p \v 35 Ma Pita ꞌigwaeya, “Bada, sahena hede yauhauhalego! Ceguma siloheꞌamasigo taugu baꞌidau wete siloheꞌamasigita.” Tomuliyao mabwaiyadi wete gide sihehegwaegwae. \s1 Gedesemani ꞌoina Yesu ꞌiꞌahwanoi \r (Maki 14:32-42; Luke 22:39-46) \p \v 36 Eeta Yesu ꞌana tomuliyao baꞌidanao sihapwesa tupwa sanina Gedesemani, ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Cebwa wamiyatoi ma yanao nobwa tupwaina yaꞌahwanoi Tamadai ꞌoina,” \v 37 ma hesi sitetoiyedi baꞌidanao ꞌitoediya, taudi Pita ma Sebedi natunao, ma ꞌinuwagala madouna, nuwana ꞌisiwapa, \v 38 ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Yanuwagala madouna, gide ꞌabwa yaꞌamasa, ꞌebwa wamiyamiya, waꞌoꞌoyatola ma baꞌidagwao taꞌahwaꞌahwanoi.” \v 39 Ma ꞌihanaowa tupwana ta ꞌibeꞌusuluwa, ꞌiꞌahwanoi, ꞌigwaeya, “Tamagu yo, ꞌeguma sawasawahina muyamuya biyoina bewa ꞌoiguwega ꞌuꞌewa ma geyaꞌabwa yanumanuma, ma hesi geyaꞌabwa ꞌigu nuwatuhuwega, ꞌowa tuwa ꞌino nuwatuhu gide ꞌupaihowe.” \p \v 40 Cigumwala, ma ꞌihilama ꞌana tomuliyao ꞌilobediya siꞌenosinediya, ma Pita ꞌilohanohanoya, ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Geya sowana sauga ꞌiꞌiuna tuwa waꞌoꞌoyatola ma waꞌabihetegau. \v 41 Hede waꞌoꞌoyatola waꞌahwaꞌahwanoi ꞌabehega sahena waluhuluhu ꞌebe tohona ꞌoina. Yaluyaluwami nuwanuwana ma hesi wahimi siweꞌa.” \p \v 42 Cigumwala, ꞌihanaowa wete, ꞌiꞌahwanoiya, ꞌigwae, “Tamagu yo, ꞌeguma geya sowana muyamuya biyoina ꞌuꞌewa, ma ꞌeguma ꞌino nuwatuhu gidemusa, tuwa yanuma.” \p \v 43 Eeta ꞌihilama wete ꞌana tomuliyaowedi ꞌilobediya wete siꞌenosinediya, weyahina mataꞌenoꞌeno ꞌiꞌewa pwaidiya. \v 44 Coinega ꞌiꞌebesinediya ꞌebwa, ꞌinaohila ma ꞌiꞌahwanoi matoina, gide nige ꞌiꞌahwanoi ꞌesa. \p \v 45 Cigumwala, ꞌihilama tomuliyaowedi ꞌihegwaediya, “Bwebweꞌana waꞌenoꞌeno, waꞌaiyawasi. Cigu sauga ꞌilatu pwaima, ma ꞌagu totebaina nata taugu Loheyaiguina ꞌitebaegau togalagalaedi ꞌoidiya. \v 46 Watoholo, tatauya, waꞌita ꞌagu totebaina ꞌilatu pwaima.” \s1 Yesu siꞌabiyahiya \r (Maki 14:43-50; Luke 22:47-53; Yoni 18:3-12) \p \v 47 Cabwa Yesuina ꞌihehegwaegwae, ma Yudasaina ma ꞌina boda baibaiwadi sihapwesama maꞌidi ꞌebe ꞌalehao ma maꞌidi wepasi. Weyahina topwaoli madoudi ma tomota ꞌidi babadao sihewasaedima Yudasa baꞌidanao, ma Yudasaina Yesu ꞌana tomuliya, sitetuwelo ꞌaigeda ꞌoidiyega, \v 48 ma Yudasaina nige ꞌebeheꞌita ꞌihesumanediya, ꞌigwae, “Waꞌita ꞌeguma taiya yaꞌatusapwali, beno loheyaina waꞌabiyahi,” \v 49 ma ꞌidumwaluwa Yesu ꞌiꞌatusapwaliya, ta ꞌigwaeya, “Yauwedo Bada.” \p \v 50 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Ciyagu, togidega ꞌino naoma?” \p Cigumwala, ma sitauyama Yesu siꞌabiyahiya. \p \v 51 Siꞌabiꞌabiyahi ma ꞌiyana ꞌaigeda ꞌina ꞌelepa ꞌaleha ꞌilisiloloya ma toloꞌaleha ꞌaigeda ꞌihunuya ma tenana ꞌiꞌupwa yahuleya. Loheyaina topwaoli madouna ꞌina topaihowa ꞌaigeda. \p \v 52 Ma Yesu ꞌihegwaeya, “Tuwa, ꞌino ꞌebe ꞌaleha ꞌulagu hila ꞌina ꞌebemiya, ꞌeguma taloloꞌaleha, ꞌabwa ꞌelepa ꞌaleha ꞌoinega taꞌamasa. \v 53 Ma hesi wada sanapu ꞌabehega sawasawahina yada ꞌahwanoi Tamaguina sauga bewa ma ꞌida ꞌebwaegau ꞌina aneloseyao ꞌidi bodao tausani ma tausaniyao sabi ꞌabihetegau. \v 54 Ma hesi ginaula bewa mabwaiyana silatulatu ꞌabehega toꞌaha mwalo Buki Heꞌasisi ꞌoina silelediya weyahigu silatuwa.” \p \v 55 Nage ꞌoina Yesu bodaedi ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Taugu ꞌabehega toyagaha ꞌawa, ta maꞌimi ꞌebe ꞌaleha ta maꞌimi wepasi walatuma waꞌabiyahigau. Ma togidega ma mwalo Hada Heꞌasisi ꞌoina yamiyamiya, tomota ꞌoidiya yaheheꞌita ta geya wada ꞌabiyahigauwa? \v 56 Ma hesi bewa gide wapaihowa ꞌesa ma ꞌabehega togidega palopitaowedi mwalo weyahigu silelediya ma sauga bewa silatuma.” \p Eema ꞌana tomuliyao mabwaiyadi siꞌebesineya ma sidena. \s1 Yesu sitoeya toloinao ꞌoidiya \r (Maki 14:53-65; Luke 22:54-55, 63-71; Yoni 18:13-14, 19-28) \p \v 57 Toloꞌalehaowedi Yesu siꞌabiyahiya ma sitoeya topwaoli madouna Kaiyapa matana, nage ꞌoina loina ꞌana toheꞌitao ma babadao siꞌetoꞌautama. \v 58 Ma hesi Pita ꞌana muliya tupwana bwaga, ma siluhuwa Topwaoli Madouna ꞌina ꞌasa, ma Pitaina wete ꞌiluhuwa ꞌimiyatoiya Topwaoli Madouna ꞌina topaihowao baꞌidanao. Cina nuwatuhu ꞌabehega Yesu ꞌana loina ꞌihesagohe ma ꞌiꞌita. \p \v 59 Eeta topwaoli madoudi ma toloinao baibaiwadi nuwanuwadi Yesu ꞌina pui siloba ma ꞌabehega ꞌina ꞌamasa siloine, ꞌoinega siꞌebeꞌebesa toheꞌewao ꞌaboꞌabodi, \v 60 ma baibaiwadi siheheꞌewa Yesu ꞌina puiyao weyahidi, ma geya ꞌeta ꞌina pui siloba. Eema ꞌebelosaloha ꞌoina siteluwaedi sinaoma, \v 61 sigwaeya, “Yesuina ꞌina gwae ꞌahesagoheya ꞌabehega sowasowana Yehoba ꞌina Hada Heꞌasisi ꞌiligehi yahule ma sabwelo ꞌetoi ꞌoidiya ꞌiꞌabihila.” \p \v 62 Coinega topwaoli madouna ꞌitoholowa, Yesu ꞌihesilala ꞌigwaeya, “Toꞌaha ꞌino heꞌisa ꞌidi heꞌewa bewa weyahiu?” \p \v 63 Ma Yesu tuwa ꞌihehenonomo. \p Ma topwaoli madouna ꞌihesilala, ꞌigwaeya, “Yehoba miyamiya hatayana matana ꞌuheꞌisa moisa, togidega ꞌowa Keliso, Yehoba Natuna, bo geya.” \p \v 64 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Cino gwaeina gidemusa. Ma wete yahegwaegomi beno ꞌabwa taugu Loheyaiguina waꞌitegau Tohewaiwaina ꞌina ꞌebeulega yamiyatoi sabi loina, ma wete ꞌigu hilama waꞌita galewa yaloha debadiya.” \p \v 65 Bewa ꞌoina topwaoli madounaina ꞌihegamwagamwaguwa ma tauna ꞌana ꞌaleꞌo ꞌiꞌigaliya, ꞌigwaeya, “Yesuina boꞌi Yehoba ꞌisinaliya. Geya sowana toheꞌewa wete sihehegwaegwae, weyahina Yesuina ꞌina gwae gala hedadena tahesagoha pwaiya. \v 66 Togidega ꞌimi nuwatuhu?” \p Ma mabwaiyadi sigwaeya, “Sowasowana ma ꞌiꞌamasa.” \p \v 67 Coinega tupwadi manina siꞌesoheya, ma tupwadi sisapisapiya ta sihehesilala, \v 68 sigwaegwae, “Cabehega ꞌowa Kelisoina, ma sowasowana ꞌuhesumane gide palopita ma ꞌuhegwaemai taiya ꞌisapigowa.” \s1 Pita Yesu ꞌimwehihiya \r (Maki 14:66-72; Luke 22:56-62; Yoni 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Ma hesi Pitaina ꞌatamana ꞌimiyatoiya ta ꞌiꞌeꞌebubuna, ma gumalaulau topaihowa ꞌitauya ꞌoina ꞌihegwaeya, “Cowa Yesu gwama Galiliina mwalo baꞌidau wamiyamiya, ꞌawa?” \p \v 70 Ma Pitaina tomotaedi matadiya ꞌimwehihiya, ꞌigwae, “Cino gwaeina huhuna geya yada sanapuya.” \p \v 71 Coinega Pitaina ꞌihapwesa tupwana, ma ꞌaigeda wete gumalaulau ꞌiꞌiteya, ma ꞌiyanao nobwa ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Bewa loheyaina mwalo Yesu gwama Nasaletaina baꞌidana simiyamiya.” \p \v 72 Ma weteyage Pitaina ꞌiꞌetaꞌotaꞌoluluwa ꞌimwehihiya, ꞌigwae, “Loheyaina geya yada sanapuya.” \p \v 73 Sauga ꞌiꞌiuna ma tupwadi toꞌebubunaedi Pita deina sinaoma ma sigwae, “Moisa tuwa, ꞌowa Yesu ꞌana tomuliya ꞌaigeda. Cino gwaeina meGalili ꞌidi gwae gidemusa.” \p \v 74 Ma hesi Pitaina maꞌina gwae galana ꞌibwauhaneya, ꞌiꞌetaꞌotaꞌoluluwa, ꞌigwae, “Loheyaina geya yasanapu.” Ma sauga bewa ꞌoina ꞌamꞌam loheyana ꞌidouwa, \v 75 ma Pitaina ꞌinuwatuhuya Yesu ꞌina gwaeina ꞌabehega “Muliyetega ma ꞌamꞌam ꞌidou ma ꞌowa matoi ꞌumwehihiyegau.” \p Cinuwatuhuya, maꞌina nuwagala ꞌihapwesa, ta ꞌidouwa madouna. \c 27 \s1 Yesu ꞌina yatala Pailato matana \r (Maki 15:1; Luke 23:1-2; Yoni 18:28-32) \p \v 1 Gona ꞌiꞌadaleya, topwaoli madoudi ma babada mabwaiyadi siloina Yesu weyahina, nuwanuwadi ꞌabehega siloheꞌamasi. \v 2 Coinega Yesu nimana sipaidiya ma sitauyeya toloina madouna Pailato ꞌoina, ma ꞌabehega Pailatoina ꞌida loina. \s1 Yudasa ꞌina ꞌamasa \p \v 3 Ma Yudasaina ꞌisanapuya ꞌabehega Yesu ꞌiꞌiuna ma siloheꞌamasi, ꞌoinega ꞌinuwabuiya, ta ꞌina mane siliba teti ꞌihilediya topwaoliyao ma babadao ꞌoidiya, \v 4 ta ꞌigwae, “Yalopuiya, weyahina loheya bwebweꞌana ꞌoimiya yatebaeya.” Ma sigwaeya, “Beno geya ꞌaigeda toꞌaha ꞌoima, ma ꞌowa tuwa weyahiu ꞌunuwanuwatuhu.” \p \v 5 Coinega mane tetiyedi ꞌiula suluhedi Hada Heꞌasisi ꞌalona, ma ꞌihapwesa ma ꞌitauya, ma balaeyega ꞌaniꞌona ꞌididi heyapasiya, ta ꞌiꞌamasa. \p \v 6 Ma topwaoliyedi maneyedi sihegogonediya, ta sigwae, “Geya sawasawahina ma Yehoba ꞌana helau ꞌoina talagulagu, weyahina mane bewa loheya ꞌana loheꞌamasa maisana.” \v 7 Coinega siboidimo siloina ma maneina ꞌoinega ꞌaigeda toꞌabi walata ꞌina baleꞌu ꞌaigeda sihemaiseya, ma ꞌabehega baleꞌuina taumanao ꞌadi galiha. \v 8 Coinega baleꞌuina sibwauweya, “Bweyaha baleꞌuina”, ma saninaina ꞌabwa ꞌimiyamiya. \v 9 Nage ꞌoina toꞌaha palopita Yelemaiya ꞌigwae nugeteya ꞌihapwesa, weyahina mwalo Buki Heꞌasisi ꞌoina sileleya ꞌabehega, \q1 “MeIsileli tauna ꞌana maisa sibwauweya, beno dimwa siliba ꞌadi baibaiwa teti, ta maneyedi siꞌewedima. \v 10 Ma ꞌoinega toꞌabi walataina ꞌina baleꞌu sihemaiseya, gidemusa ꞌida Bada ꞌihemataluwegauwa.” \s1 Pailato Yesu ꞌihesilaleya \r (Maki 15:2-5; Luke 23:3-5; Yoni 18:33-38) \p \v 11 Coinega Yesu Pailato matana sihetoholoya, tauna toloina madouna, ma Pailatoina Yesu ꞌihesilaleya, ꞌigwae, “Cuhepwaila, ꞌowa meYudiya ꞌidi kini, ꞌawa?” Ma Yesu ꞌigwaeya, “Beno ꞌugwae pwaiya.” \v 12 Coinega topwaoli madoudi ma babadao Yesu siheꞌeweya Pailato matana, ma Yesu geya ꞌaigeda toꞌaha ꞌihehemaise. \v 13 Ma Pailato ꞌigwaeya, “Togidega, hepwaila bewa ꞌa heꞌewa weyahidi ꞌuhesagoheya?” \v 14 Ma Yesu geya wete ꞌihemaise, ma tuwa ꞌihehenono, ꞌoinega Pailatoina nuwana ꞌihepwanopwanowa madouna. \s1 Pailato ꞌiloina ma Yesu siloheꞌamasi \r (Maki 15:6-15; Luke 23:13-35; Yoni 18:39–19:16) \p \v 15 Bolime ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya, Hataona Guyaina ꞌoina toloinaina ꞌina mumuga beno deliyega ꞌaigeda loheya ꞌilihasi ma ꞌilatu, ꞌeguma taiya boda sihesinuweya. \v 16 Ma tuta nage ꞌoina ꞌaigeda loheya deliya ꞌimiyamiya, sanina Balaba, tomota mabwaiyadi sisanapuya ꞌabehega tauna togala madouna. \v 17 Coinega tomota mabwaiyadi siꞌetoꞌautama Pailato ꞌoina, ma Pailato ꞌihesilalediya, ꞌihegwaediya, “To loheya nuwanuwami ma weyahimi yalihasi? Balaba? bo Yesu tauna sibwauweya Toꞌabihetena?” \v 18 Weyahina Pailato ꞌisanapuya ꞌabehega heꞌipiꞌipiyega Yesu sitebaeya sabi loheꞌamasina. \p \v 19 Ma wete tutaina ꞌabwa Pailato yatala ꞌipaipaihowa, ma mwanena wasa ꞌihetuneyama ma ꞌigwaeya, “Sahena wete toꞌaha ꞌuloinae loheya beno bwebweꞌana. Weyahina nige yanihiyeya, ta ꞌebe matauta madouna ꞌoiguwa.” \p \v 20 Ma hesi topwaoli madoudi ta babadao tomota siboꞌa heyaheyabadi ma ꞌabehega siꞌahwanoi Pailato ꞌoina ma Balaba ꞌilihasi ꞌoidiya ta Yesu siloheꞌamasi. \v 21 Coinega toloinaina ꞌihesilalediya, ꞌigwaeya, “Siteluwa ꞌoidiyega taiya nuwanuwami ma weyahimi yalihasi.” Coinega sigwaeya, “Balaba.” \p \v 22 Ma Pailato ꞌigwaeya, “Ma togidega yaloina ꞌese Yesu tauna sibwauweya Toꞌabihetena?” Coinega mabwaiyadi sigwaeya, “Kelose ꞌoina tada tutuhepaꞌine!” \p \v 23 Ma Pailato ꞌihegwaediya, “Toꞌaha hede ꞌina pui, ma ꞌoinega ꞌabehega ꞌamasa ꞌiloba?” Ma sibwau ꞌasoꞌasona, sigwaeya, “Kelose ꞌoina tada tutuhepaꞌine!” \p \v 24 Coinega Pailato ꞌisanapuya ꞌabehega geya ꞌina waiwaimo, ma boda siheꞌoheꞌohe ꞌana ꞌoleya ꞌabehega nata sihegaina ma siheꞌupwa. Coinega weꞌahega nimana ꞌibuyoya bodaedi matadiya, ma ꞌigwae, “Sahena wete toꞌaha yaloiloina loheya bewa bwebweꞌana ꞌina ꞌamasa weyahina, ma waboimo wada loina.” \p \v 25 Ma boda mabwaiyadi sigwaeya, “Bwebweꞌana! Tauma ꞌada loina, ma ꞌana maisa ꞌada loba, tauma, ma mehau sihanehanema ꞌoidiya wete.” \v 26 Coinega Pailato ꞌidi gwae ꞌihesagoheya, ta Balaba ꞌilihasiya, ma wete ꞌina toloꞌalehao ꞌiloinaediya ma Yesu balaeyega sisapi, ma muliyetega ꞌabwa situtuhepaꞌi kelose ꞌoina. \s1 Toloꞌalehao Yesu siloꞌaleheya \r (Maki 15:16-28; Yoni 19:2-3) \p \v 27 Coinega toloinaina ꞌina toloꞌalehao Yesu sisapiya, ma siluhuweya ꞌidi hada madouna ꞌalona, ta ꞌidi boda mabwaiyadi sibwau heꞌautedima Yesu ꞌoina, \v 28 ma ꞌana ꞌaleꞌowao sihalolodiya, ta ꞌaleꞌo wasawasa ꞌoinega siheꞌoteya sabi lotuyae, \v 29 ma ꞌana talatala talitali ꞌoidiyega sipaihoweya, ma debana silaguya, ma guna ꞌina ꞌebeula silaguya, ma wete matana siꞌetuluha ma silolotuyane, sigwaeya, “Yauwedo ꞌowa meYudiya ꞌidi kini, ꞌawa?” \v 30 Ma wete siꞌesoheya, ta ꞌina guna siꞌeweya, ma ꞌoinega debana sisapiya. \p \v 31 Ta ꞌidi lotuyana ꞌigumwala, ma ꞌaleꞌo wasawasa ꞌoinega sihaloloya, ta tauna ꞌana ꞌaleꞌowega siheꞌwama hileya, ma sitoeya sabi hekeloseye. \s1 Yesu situtu hepaꞌineya kelose ꞌoina \r (Maki 15:21-32; Luke 23:26-43; Yoni 19:17-27) \p \v 32 Yesu sihapweseya ma sitauyeya, ma ꞌedai Sailini loheyaina ꞌaigeda, sanina Saimoni, sihalobeya, ma siloineya ma Yesu ꞌana kelose ꞌiꞌahali. \v 33 Ma Saimoniina ꞌiꞌahala ta ꞌana siga silatuwa Goligota tupwaina. (Goligota, ꞌana sanapu beno mwagu ꞌasaina.) \p \v 34 Ta waini ma paseꞌuma sihebweliyeya ta siꞌebwaeya, ma ꞌabehega sahena muya madouna ꞌilotolotoho, ma hesi Yesu ꞌilotohoyamowa ta ꞌilogwahateya. \p \v 35 Coinega, kelose baleꞌuwa silaguya ma Yesu ꞌoina situtu hepaꞌiya ma sihetoholoya, ma muliyetega topaihowaedi Yesu ꞌana ꞌaleꞌo siꞌewediya ma siguyaiyeya siboimo ꞌoidiya, ma ꞌidi heguyai ꞌeꞌopiꞌopi sipaihoweya gide kati, ma ꞌeguma taiya ꞌinugeta ꞌana ꞌaleꞌo ꞌida ꞌewa. \v 36 Muliyetega simiyatoiya ma siheheꞌasine. \v 37 Ma wete ꞌana kelose tabwanina sileleya, “Yesu tauna meYudiya ꞌadi toloina.” Beno ꞌina ꞌamasaina lamuna. \p \v 38 Wete toyagaha ꞌeluwa siꞌabi hekelosediya, ꞌaigeda Yesu ꞌina ꞌebeulega ma ꞌaigeda ꞌina ꞌadigeyegeyega. \p \v 39 Ma tomota tupwadi ꞌedai Yesu ꞌana kelose ꞌoina silolotuyana ma sihehenama, \v 40 sigwae “Ca mudala! Cugwaeya ꞌabehega sawasawahiu ma Hada Heꞌasisi ꞌuligehi ma sabwelo ꞌetoi ꞌoina ꞌuꞌabihila. Hana ꞌuda ꞌetopelego ꞌuboi ma keloseyega ꞌusuluma, ꞌeguma ꞌowa Yehoba Natuna.” \p \v 41 Wete gidemusa topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao ta babada Yesu silotuyaneya, ma sigwae, \v 42 “Hali tomota ꞌilemediya, ma tauna ꞌida ꞌetopele. Tauna ꞌabehega tupwa Isileli ꞌana toloina. Hana keloseyega ꞌisuluma ma ꞌoinega tahemisae. \v 43 Tauna ꞌabehega Yehoba ꞌana tohemisa ma ꞌigwaeya, ‘Taugu Yehoba Natuna.’ Ceguma Yehoba nuwanuwana tauna, ꞌida ꞌetolihasi, ꞌawa?” \p \v 44 Ma toyagahaedi Yesu baꞌidanao siꞌabi hekelosediya, taudi ꞌadi keloseyega sibwaꞌabala ma taudi Yesu siheliyeya. \s1 Yesu ꞌina ꞌamasa \r (Maki 15:33-41; Luke 23:44-49; Yoni 19:28-30) \p \v 45 Casudiladila ma lahilahi gogo mabwaiyana ꞌiguguyouwa. \v 46 Ma lahilahiya Yesu ꞌenana madounega ꞌibwauwa ma ꞌigwaeya, “Eli, eli, lamasabakitani!” Cana bui beno gide, “Cigu Yehoba, ꞌigu Yehoba, toꞌaha weyahina ꞌuꞌebesinegauwa?” \p \v 47 Ma tupwana tomota deina sitotoholo ꞌina bwau sihesagoheya, ma sigwaeya, “Wahesagohe! Loheya bewa Ilaitiya ꞌibwaubwauwe.” \v 48 Coinega ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌipiliya ma balou ꞌiꞌeweya, ma waini memaina ꞌoina ꞌihepwaseya, ꞌoinega ꞌaigeda ꞌaiꞌaiwe matana ꞌibadiyeya, ma ꞌiheꞌetohaneheya Yesu ꞌahwana, ma ꞌimalaꞌuꞌuya. \p \v 49 Ma loheyaina ꞌiyanao sigwaeya, “Tuwa tayamwayamwa, nuwana nata Ilaitiya ꞌilatuma ma ꞌiꞌetolihasi.” \p \v 50 Ma Yesu ꞌenana madounega ꞌibwau hila, ma yawasina ꞌigumwala. \v 51 Ma ꞌaleꞌoina* Hada Heꞌasisi ꞌana libu ꞌilotaliliya tabwanega ma ꞌisuluwa duduna, ma mwaniꞌiniꞌi ꞌipiliya, ma daꞌule madoudi siꞌemutumutudiya. \v 52 Ma wete galiha siꞌesoꞌediya ma tohemisao tupwana baibaiwadi mwalo siꞌamasa wahidi sitoholo hila, \v 53 ma Yesu ꞌina toholo mulina taudi wete galihega sihapwesama, ma Yelusalema ꞌoina siluhuwa, ma tomota tupwana baibaiwadi ꞌoidiya sihapwesa. \p \v 54 Ma toloꞌalehaowedi maꞌidi tohanugeta saugenina Yesu kelose ꞌoina siꞌitaꞌitayahiya, mwaniꞌiniꞌi ma ginaula mabwaiyana siꞌitediya, ta simatauta madouna, sigwaeya, “Moisa, loheya bewa Yehoba Natuna.” \s1 Yesu ꞌana lagu taona \r (Maki 15:42-47; Luke 23:50-56; Yoni 19:35-42) \p \v 55 Wahiwahine wete tupwana bwagebwagega siꞌeꞌebubuna, taudi mwalo Galiliyega Yesu sihemuli tabubuweyama, ma ꞌana sipaipaihowa. \v 56 Caigeda sanina Meli Magidala, ma ꞌina waliyesa tauna Yemesa ma Yosepa sinadiu, ma wete Sebedi natunao sinadiu. \p \v 57 Lahilahiya ꞌaigeda Alimatiya loheyaina ꞌinaoma Pailato ꞌoina, tauna towasawasa ma wete Yesu ꞌana tomuliya ꞌaigeda, sanina Yosepa. \v 58 Ma Pailato ꞌoina wahina ꞌiꞌahwanoiyeya, ma Pailato ꞌitagwala. \p \v 59 Citagwala, ma Yosepa maꞌina hewahewaliyao Yesu wahina siꞌeweya, ma ꞌaleꞌo waꞌewaꞌeꞌena ma ꞌehauna ꞌoinega siwaduhiya. \v 60 Ma Yosepaina ꞌana galiha hauhauna ꞌoina silaguya, ma galihina sipidiya gide duluha ꞌalona. Ma daꞌule madouna ma pwaꞌupwaꞌuwana ꞌoinega galihina ꞌahwana silagu bodeya, ma muliyetega Yosepa ꞌitauya. \p \v 61 Ma Meli Magidala maꞌina waliyesa galihina deina simiyatoiya, ma siheheꞌasine. \s1 Galiha siꞌitayahiya \p \v 62 Ma Yesu siꞌabi hekeloseyeya meYudiya ꞌidi sabwelo ꞌatububu ꞌoina, ꞌoinega gona ꞌiꞌadaleya, beno ꞌidi Sabati, topwaoli madouna ma Palisiyao bodaidi sitauya Pailato ꞌoina, \v 63 ma sigwaeya, “Bada, toꞌaboina mwalo mayawasina ꞌimiyamiya ꞌina gwae ꞌanuwatuhuya ꞌigwae, ‘Sabwelo ꞌetoi ma ꞌamasega yatoholo hila.’ \v 64 Coinega ꞌeguma sawasawahina, ꞌuloina ma galiha ꞌana toꞌitayahinao siꞌitayahi bwaibwaini ma ꞌana siga sabwelo ꞌetoi, tabu ta ꞌana tomuliyao sinaoma ma Yesu wahina siyagahi ma sidene, ma tomota siꞌabowedi ꞌabehega ꞌamasega ꞌitoholo hila, ma ꞌoinega ꞌabo mulimuliyana ꞌabo nugetana ꞌida gala sine.” \p \v 65 Ma Pailato ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Cimi toꞌita yahinaowedi toloꞌalehao simiyamiya, watauyedi ma galiha simiya loyamwa bwaibwaini.” \p \v 66 Coinega sitauya ma galiha ꞌahwana ꞌana loboda dimwaina wete sibwadeya, ma nobwa toꞌitayahinaedi sihalagudiya. \c 28 \s1 Yesu ꞌamasega ꞌitoholo hila \r (Maki 16:1-8; Luke 24:1-12; Yoni 20:1-10) \p \v 1 Sabati mulina gona ꞌiꞌadaleya wiki hauhauna ꞌana sabwelo nugenugetana ꞌoina, Meli Magidala maꞌina waliyesa sinaoma galiha sabi boꞌene. \p \v 2 Ma mwaniꞌiniꞌi madouna ꞌipiliya, beno Bada ꞌina anelose ꞌaigeda galewega ꞌisuluma, ta dimwa galiha ꞌahwanega ꞌibuiwasiyeya, ma ꞌoina ꞌimiyatoiya. \v 3 Aneloseina ꞌana ꞌita gide namala, ma ꞌana ꞌaleꞌo waꞌewaꞌeꞌena moisa. \v 4 Ma galiha ꞌana toꞌitayahinao anelose siꞌiteya ma simatauta madouna, ꞌoinega sitaiya ma sibeꞌuwa baleꞌuwa toꞌamasa gide. \p \v 5 Ma aneloseina wahiwahineyedi ꞌihegwaediya ꞌigwaeya, “Sahena waꞌateꞌateyoho. Yasanasanapu ꞌomi Yesu tauna siloheꞌamasiya wabesebese. \v 6 Tauna geya ꞌebwa, weyahina ꞌamasega ꞌitoholo pwaiya, gide mwalo ꞌihegwaegomiya. Wanaoma ma ꞌina ꞌebeꞌeno waꞌita gaugaulinamo, \v 7 ma muliyetega watauya mwayamwayau ma ꞌana tomuliyao wahegwaedi ꞌabehega Yesu ꞌamasega ꞌitoholo pwaiya, ma nata ꞌinugeta Galili ꞌoina, ma ꞌomi wamuliye, nage ꞌoina waꞌita. Beno tuwa.” \p \v 8 Coinega wahiwahineyedi maꞌidi matauta, ma wete maꞌidi yaliyaya, galiha siꞌebesineya ma sipili mwayamwayauwa, ꞌabehega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌoidiya ginaula bewa sida hepwaile. \v 9 Ma Yesu ꞌedai ꞌilobediya ma ꞌiloyauwedowediya, ma sinaoma ma ꞌahena sigitohodiya ma siꞌetuluha ꞌoina. \v 10 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Sahena waꞌateꞌateyoho, ma hesi watauya ma ꞌiyagwao wahemataluwedi ma sitauya Galili ꞌoina, nage ꞌoina ꞌabwa siꞌitegau.” \s1 Toꞌitayahinao ꞌidi hepwaila \p \v 11 Wahiwahineyedi ꞌabwa ꞌedai sitautauya, ma galihina ꞌana toꞌitayahinao tupwadi sitauya ꞌasa Yelusalema ꞌoina, ma toꞌaha silatuwa gide sihepwaileya topwaoli madoudi ꞌoidiya. \v 12 Coinega topwaoliyedi ma babada mahetediyao siꞌetoꞌautama ma siloina, ta mane toꞌitayahinaowedi siꞌebwaediya \v 13 ma ꞌane tomota ꞌoidiya sida hepwaila dadane, ma ꞌane sida gwae, “Nihuwana ꞌaꞌenoꞌeno ma Yesu ꞌana tomuliyao sitauyama ta wahina siyagahiya.” \p \v 14 Eeta sihegwaediya, sigwae, “Ceguma toloina madouna wasa bewa ꞌihesagohe, nata ꞌaꞌabowe ma ꞌoinega geya sawasawahina ma ꞌigamwasowala ꞌoimiya.” \p \v 15 Coinega ꞌidi mane siꞌeweya, ma topwaoliyedi ma babadao ꞌidi nuwatuhuina sihematamataneya, ma ꞌidi hepwailaina ꞌilelewana meYudiya ꞌoidiya, ꞌoinega bewa tuwa gide wete sihehegwaegwae. \s1 Yesu ꞌana tomuliyao ꞌidi paihowa ꞌiꞌebwaediya \p \v 16 Coinega Yesu ꞌana tomuliyao site lebeni sitauya Galili, ma sihaneya ꞌoyaina Yesu ꞌihepwaileya ꞌoina, \v 17 ma Yesu siꞌiteya ma ꞌoina siꞌetuluha. Ma tupwadi ꞌoidiyega ꞌabwa maꞌidi henuwanaluwa. \p \v 18 Eeta Yesu ꞌinaoma ꞌoidiya ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tamagu loina waiwaina mabwaiyana galewa ma baleꞌuwa ꞌiꞌebwae pwaigauwa. \v 19 Coinega watauya ma ꞌasa mabwaiyadi ꞌoidiya waloguguya, ma ꞌoinega tomota sihemisaegau, ma wete waꞌabihe babitaisodi Tamagu saninega ma Natuna Taugu saniguwega ma wete Yaluyaluwa Tabuna saninega. \v 20 Loina mabwaiyana yaꞌebwaegomiya ma waheꞌitaedi, ma taudi wete sida muliyedi. Ma moisa, taugu baꞌidamiu tamiyamiya sauga mabwaiyana ꞌoidiya, sauga bewa ma ꞌana siga baleꞌu ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina.”