\id LUK - Bunama NT [bdd] -Papua New Guinea 1991 (DBL -2014) \h Luke \toc1 Tetela bwebweꞌana Luke ꞌileleya \toc2 Luke \toc3 Luk \mt1 LUKE \mt2 Tetela bwebweꞌana Luke ꞌileleya \ip Luke tauna geya gwama Yudiyana, ma hesi tauna gwama Gilisi, ma wete tauna doketa, nuwana tagwae toheloloha. Tutaina Paulo ꞌisakowasiya Luke ꞌina tupwa, Luke Yesu tetelina ꞌihesagoheya ma ꞌihemiseya, ꞌoinega Paulo ꞌiꞌwayabuya ma ꞌiꞌabiheteya. Muliyetega Yesu tetelina ꞌileleya ꞌabehega tauna mabwaiyada ꞌada tohelau, beno loheloheya ma wahiwahine, madoudi ma ꞌiꞌiudi, \w meYudiya\w* ma wete taudi tomiya \w ganamuli\w*. \c 1 \s1 Tetela ꞌana ꞌebe hegaina \p \v 1 Cae, Bada Tiyopilo. \p Tomota tupwana baibaiwana Yesu heꞌoteꞌotetelina silele pwaidiya toꞌaha gide ꞌina paihowa ꞌoida weyahina. \v 2 Heꞌoteꞌotetelaedi silelediya toꞌaha gide taudi matadiyega siꞌita nugeteya, ꞌoinega gwaeina siloguguya ma siheꞌoteꞌotetela ꞌoima, \v 3 ma hesi, nuwatuhuwedi mabwaiyadi ꞌidi ꞌebehegaina ꞌoinega ꞌitauyama ꞌana siga nige, ta yasanapu bwaibwainidiya, ꞌoinega nuwanuwagu ma mabwaiyadi yada heꞌoteꞌotetela bwaibwainidi ꞌoiuwa, \v 4 ma ꞌoinega nuwatuhuwedi ꞌuhesagoha pwaidiya lamuna ꞌuda sanapu ma wete ꞌuꞌahwa moisaedi. \s1 Elisabeti ꞌina gamwa weyahina \p \v 5 Cigu heꞌoteꞌotetela ꞌana ꞌebehegaina bewa gidemusa: Tutaina \w Helodi\w* ꞌina tuta hetoloina Yudiya ꞌoina, \w topwaoli\w* ꞌaigeda sanina Sakaliya. Mwanena Elisabeti. Siteluwaedi ꞌidi susu boda topwaoliyao, ma hesi Sakaliya ꞌina boda topaihowa sanina Abaiya. \v 6 Ma siteluwaedi ꞌidi miya ꞌidumwalu hedadeya Yehoba matana, weyahina Yehoba ꞌina loinao mabwaiyana sihematamatana bwaibwainidiya. \v 7 Ma hesi siteluwaedi geya ꞌeta natudiu, weyahina Elisabeti ꞌagaꞌagalina, wete ꞌiheꞌaiꞌaihale pwaiya, ta mwanena wete ꞌihetautaubada pwaiya. \p \v 8 Caigeda tuta ꞌoina Sakaliyaina ꞌina boda ꞌidi sabwelo ma pwaoli sipaihowa Yehoba matana. \v 9 Weyahina gidemusa mumugadi, ma ꞌiyanao ꞌoidiyega Sakaliya hesinuwa ꞌilobeya, ꞌoinega Bada ꞌina Hada Heꞌasisi ꞌoina ꞌiluhu ma ꞌabehega ꞌaiwe masina mahaina bwebweꞌana gide gadoꞌa* ꞌigabu ꞌebe pwaoli ꞌoina. \v 10 Ma masinaina ꞌana tuta gabu ꞌoina boda madouna Hadainaina ꞌatamana siꞌahwaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina. \v 11 Coinega Yehoba ꞌina tohalewasa \w anelose\w* ꞌilatuwa Sakaliyaina matana, ma ꞌaiweina masinaina mahaina bwebweꞌana ꞌana ꞌebe gabu ꞌebeulega ꞌitoholowa. \p \v 12 Sakaliyaina ꞌiꞌiteya ma nuwana ꞌihenainaida, ma wete ꞌimatauta madouna. \v 13 Coinega aneloseina Sakaliya ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Sakaliya, sahena ꞌumatamatauta ma hesi ꞌuyaliyaya. Weyahina ꞌino ꞌahwanoi Yehoba ꞌihesagoheya, ꞌoinega mwaneu Elisabeti ꞌabwa natumiu loheyana ꞌihenatune ma sanina ꞌulagu Yoni. \v 14 Tauna weyahina ꞌabwa ꞌuyaliyaya, ma wete tomota mabwaiyadi siyaliyaya gwamaina ꞌina liꞌu weyahina. \v 15 Weyahina natumiuina ꞌabwa sanina madouna Yehoba matana, ma hesi sahena waini ma weꞌaha waiwaidi ꞌinumanumadi, weyahina ꞌina liꞌu ꞌoinega nata ꞌimaha Yaluyaluwa Tabunega. \v 16 Ma ꞌoinega tauna meIsileli baibaiwadi ꞌitoe hiledima ꞌidi Bada Yehoba ꞌoina. \v 17 Ma tauna nata maꞌina waiwai ta maꞌina ꞌatepatu ma Yehoba weyahina ꞌida hetohepwaila, ta ꞌina waiwai gidemusa mwalona palopita Ilaitiya ꞌina waiwai. Ma guguya ꞌoinega tama nuwadi ꞌibuidi ma natudiyao sinuwatuhudi. Ma wete loina ꞌadi toligehiyao nuwadi ꞌibuidi ma ꞌeda dumwaluna ꞌoinega sitauya, ma ꞌoinega Bada ꞌina tomota ꞌiꞌatububudi Toꞌabihetenaina ꞌina tauyama weyahina.” \p \v 18 Coinega Sakaliyaina aneloseina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Gwaeina bewa ꞌana hesagoha palipalina, weyahina taugu yahetaubada, ma mwanegu wete ꞌiheꞌaiꞌaihale pwaiya.” \p \v 19 Coinega aneloseina ꞌigwaeya, “Taugu Gebeliyela, ma tuta mabwaiyana ꞌoidiya Yehoba matana yatotoholo, ꞌoinega tuta bewa ꞌoina tauna ꞌihesumanegauma, yatauyama ꞌoiuwa, ma wasa bwebweꞌana bewa yahepwaile ꞌoiuwa. \v 20 Ma hesi wasaina bewa ꞌowa geya ꞌuhemisae, ꞌoinega nata memenau ꞌimwau ma geyaꞌabwa ꞌuhehegwaegwae ꞌana siga wasa bewa ꞌana moisa ꞌilatu. Cabwa hesi ꞌuhegwaegwae hila.” \p \v 21 Ma tomotaedi mabwaiyadi ꞌabwa tuwa ꞌatamana siyamwayamwana, ma sinuwanuwatuhu sigwae, “Toꞌaha weyahina Sakaliya ꞌiheheboi Hada Heꞌasisi ꞌoina?” \v 22 Muliyetega Sakaliyaina ꞌilatuma ma geya sowasowahina ꞌoidiya ꞌigwae, weyahina memenana ꞌimwauwa. Coinega sisanapuya ꞌabehega Hada Heꞌasisi ꞌalona ꞌilaꞌilala ꞌiꞌita pwaiya. Ma ꞌoinega geya sowasowahina ma ꞌoidiya ꞌigwae, ma hesi tuwa nimanega ꞌilaꞌilala ꞌipaihoweya. \p \v 23 Ma Sakaliyaina ꞌina \w pwaoli\w* ꞌana sabwelowedi sigumwala ma ꞌilohihila ꞌina ꞌasa. \v 24 Ma muliyetega mwanenaina Elisabeti ꞌigamwa, ma waiꞌena paibi ꞌalodiya geya ꞌida yawala ma hesi hadai ꞌimiyamiya. \v 25 Ma ꞌigwaeya, “Bewa taugu ꞌagu lema Yehoba ꞌoinega. Mwalo ꞌagaꞌagaligu, ꞌoinega maꞌigu mwadina, ma tuta bewa ꞌigu debamwadina ꞌigumwala.” \s1 Meli ꞌina henatuna tetelina \p \v 26 Elisabeti ꞌina waiꞌena sikisiina, ma tutaina ꞌoina Yehoba ꞌina anelose sanina Gebeliyela ꞌihesumaneya ma ꞌitauya tupwa Galili ꞌasa ꞌaigeda sanina Nasaleta ꞌoina, \v 27 ma wahine ꞌaigeda nuwanuwadeyana sanina Meli ꞌoina ꞌilatuwa. Gumalaulauina ma Yosepa tamadiyao sitagwala ma sihehaiyedi. Yosepaina tauna Debida tubuna. \v 28 Ma anelose Meli ꞌoina ꞌilatuwa ma ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Yauwedo Meli. Bada ꞌina helau madou hedadena ꞌoiuwa, ma tauna bewa tuwa maheteu.” \p \v 29 Coinega Meli nuwana ꞌihenainaida moisa, ma gwaeyedi weyahidi ꞌinuwanuwatuhu dadana. \p \v 30 Ta anelose ꞌigwaeya, “Meli, sahena ꞌumatamatauta. Weyahina Yehoba ꞌina helau madou hedadena ꞌoiuwa ꞌimiyamiya, \v 31 ma ꞌabwa nata ꞌugamwa ma natuu loheyana ꞌuhenatune ma sanina ꞌulagu, Yesu. \v 32 Tauna nata ꞌaigeda tohewaiwai madouna, weyahina ꞌabwa nata tomota siꞌita ma weyahina sigwae ꞌabehega tauna Tomiya Tabwana Natuna, ma Bada Yehoba loina waiwai ꞌiꞌebwae, gide tubuna Debida ꞌina loina, \v 33 ma ꞌoinega Yakobo ꞌina bodao ꞌiloinaedi, ma hesi ꞌina ꞌebeloinaina geyaꞌabwa ꞌigumwagumwala.” \p \v 34 Coinega Meli anelose ꞌihegwaeya ꞌigwae, “Togidega nata bewa ꞌilatu ꞌesa? Weyahina taugu geya mwanegumo.” \p \v 35 Ta anelose ꞌigwaeya, “Yaluyaluwa Tabuna nata ꞌisuluma ꞌoiuwa, ma Yehoba ꞌiꞌabi hewaiwaiyego, ma natuu bwebweꞌana hedadena ma heꞌasisina ꞌuhenatune. Tauna nata sibwauwe Yehoba Natuna. \v 36 Ma ꞌusanapu ꞌabehega nibaiuina Elisabeti ꞌiheꞌaiꞌaihale pwaiya ma ꞌiꞌagala, ma hesi wahineinaina bewa tuwa ꞌigamwa pwaiya ta bewa ꞌina waiꞌena hesikisina. \v 37 Weyahina ginaula mabwaiyana Yehoba sowasowahina ma ꞌipaihowadi.” \p \v 38 Coinega Meli ꞌigwaeya, “Taugu Yehoba ꞌina topaihowa. Toꞌaha gidemusa ꞌino gwae ꞌoiguwa, tuwa ꞌida latu.” Ma aneloseina Meli ꞌiꞌebesineya ma ꞌitauya. \s1 Meli ꞌina haboꞌena Elisabeti ꞌoina \p \v 39 Ma tuta bewa mulina Meli ꞌitoholowa ma Yudiya ꞌoyadiya ꞌitauya mwayamwayauwa, Elisabeti ꞌina ꞌasa ꞌoina ꞌilatuwa. \v 40 Cilatuwa ma Sakaliya ꞌina hada ꞌoina ꞌiluhuwa ma nibainaina Elisabeti ꞌihelauweya. \v 41 Beno ꞌoina Elisabeti nibainaina ꞌina helau ꞌihesagoheya ma gamwanega gwamaina ꞌimwasala, ma wete Yaluyaluwa Tabuna Elisabetiina ꞌilohemaheya, \v 42 ma ꞌenana madounega ꞌiwuiya ꞌigwae, “Nibaya, Yehoba ꞌihelauwegowa, geya ꞌeta wete wahine gidemusa ꞌowa. Ma ꞌabwa natuu ꞌuhenatune gomagoma bwainina. \v 43 Ma toꞌaha weyahina ꞌowa ꞌigu Bada sinana ma ꞌunaoma ꞌuboꞌeboꞌenegau? \v 44 Ma hesi ꞌino loyauwedo yahesagoheya ta gwamaina ꞌiyaliyaya ma ꞌimwasala gamwaguwa. \v 45 Ma ꞌowa Bada ꞌina gwae ꞌana tohemisa, ꞌoinega maꞌino yaliyaya, weyahina ꞌabwa nata ꞌana moisa ꞌilatu ꞌoiuwa.” \s1 Meli ꞌina wali \p \v 46 Ta Meli ꞌigwaeya, \q1 “Tuta mabwaiyana ꞌateguwega Bada yahehepwatuwe, \v 47 ma wete tuta mabwaiyana ꞌoidiya yaluyaluwagu ꞌiyaliyaliyaya Yehoba ꞌagu tolemaina ꞌoina. \v 48 Weyahina taugu ꞌina topaihowa wewelohegu, ma hesi ꞌoiguwa ꞌiꞌitaꞌita suluma, ma ꞌabehega tuta sinaonaoma ꞌoidiya mehau mabwaiyadi sihepwatuwegau. \v 49 Weyahina Yehoba tauna Tohewaiwai moisa, paihowa waiwaidi ꞌipaihowediya weyahigu, ma wete tauna sanina bwebweꞌana ma heheꞌasisiina. \v 50 Tauna ꞌana toheꞌasisiyanao mehau \w yaso\w* ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌiꞌateꞌate muyamuyaedi. \v 51 Ma hesi taudi togagasaedi ma tonuwa hanehaneyedi nimana ꞌana waiwaiyega ꞌiꞌahupeinedi. \v 52 Ma wete Tauna tohewasawasao ꞌiꞌabiꞌabi dobihedi ꞌidi ꞌebemiya wasawasao ꞌoidiyega, ma hesi toweweloheyao ꞌiꞌabiꞌabi hanehedi. \v 53 Ma wete togomaleyao ꞌiheheꞌaidiya ta simwausuwa, ma tohewasawasao nimenimedimo ꞌihehesumane hilediya. \v 54 Tauna wete ꞌina gwae hemisaina tubudao ꞌoidiya ꞌinuwatuhu yahiya ꞌoinega tauda meIsileli ꞌiꞌatemuyamuyaegita ma ꞌilemegita, \v 55 gidemusa ꞌina gwae hemisaina tubudao Ebalahamo ma natunao ꞌoidiya, ꞌabehega ꞌida ꞌatemuyamuya hataedi.” \p \v 56 Ma Meli ꞌina gwaeina ꞌilosalohidiya, ma ꞌoinega nibainaina mahetena simiyana ꞌana siga waiꞌena ꞌetoi sigumwala, ma muliyetega ꞌilohihila ꞌina ꞌasa. \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌina liꞌu \p \v 57 Ma hesi Elisabetiina ꞌimiyamiya ee ꞌana siga ꞌihenatuna, ta gwamaina meloheyana. \v 58 Eeta Elisabeti ꞌina bodao ma ꞌiyanao Yehoba ꞌina helau ꞌoina sihesagoheya, ma mabwaiyadi mahetenao siyaliyaya hegogona. \p \v 59 Ma gwamaina ꞌina tuta liꞌu mulina ma sabwelo sebeni sigumwala, ꞌoinega ꞌina bodao siꞌautama gwamaina ꞌina ꞌebeselolo ꞌwapina matana sabi ꞌupwa, ma ꞌabehega tamana sanina ꞌoinega sihewaliyese. \v 60 Ta sinanaina ꞌiꞌausiya ꞌigwae, “Sahena tamana ꞌoina wahehewaliyese, ma hesi sanina walagu Yoni.” \p \v 61 Ta ꞌiyanaowedi sigwaeya, “Sani beno ꞌomi geya sanimi!” \p \v 62 Coinega nimadiyega henimasusuwega gwamaina tamana sihesilaleya ma ꞌabehega gwamaina to sani silagu. \v 63 Ta Sakaliyaina ꞌebelele ꞌiꞌahwanoiyeya, siꞌebwaeya ma gwamaina sanina ꞌoina ꞌileleya ꞌigwae, “Sanina Yoni.” Ma bodaedi saninaina siꞌiteya ma nuwadi ꞌihenainaida. \v 64 Beno ꞌoina Sakaliya memenana ꞌimeyameyahana hila, ma ꞌigwae hila, ma Yehoba ꞌihepwatuweya. \v 65 Eeta ꞌiyanaowedi mabwaiyadi simatauta. Muliyetega tetelaina ꞌiꞌedadana Yudiya ꞌoyana ma tupwanao mabwaiyadi ꞌoidiya. \v 66 Ma tomotaedi sihesagoheya ma sinuwatuhu dadana, ma siboidimo ꞌoidiya sihesilala hilediya sigwae, “Gwama bewa nata togidega ꞌabwa ꞌina paihowa?” Weyahina siꞌiteya Yehoba ꞌina waiwai ꞌoina ꞌimiyamiya. \s1 Sakaliya ꞌina gwae nugeta \p \v 67 Eeta tamanaina Sakaliya Yaluyaluwa Tabuna ꞌilohemaheya, ma \w ꞌipalopisai\w*, ꞌigwae nugeta ꞌigwaeya, \q1 \v 68 “Bada tahepwatuwe tauna meIsileli ꞌida Yehoba, weyahina tauna ꞌitauya pwaima ꞌoida ma ꞌabehega ꞌiꞌabihetegita ma miyamwau ꞌoinega ꞌilihasigita. \v 69 Coinega ꞌina hewali Debida ꞌina susuwega ꞌada Toꞌabihetenaina ꞌiꞌabi latuheya ꞌoida. \v 70 Mwalona Yehoba ꞌina palopitao nugenugetaidi ꞌina gwaeina gidemusa sihepwaila nugeteya, \v 71 ma ꞌabehega ꞌida lemegita ꞌada ꞌalehao ꞌoidiyega ma wete ꞌada tolohesohesoiyao ꞌoidiyega. \v 72 Ma wete mwalo ꞌigwae hemisa ma ꞌabehega tubudao nugenugetaidi ꞌiꞌatemuyamuyaedi ma ꞌina gwae hemisaina geyaꞌabwa ꞌinuwanuwanaide. \v 73 Gwae hemisaina tubudai Ebalahamo weyahina Yehoba ꞌiꞌebwaeya \v 74 ma ꞌabehega ꞌilihasigita ꞌada ꞌalehao ꞌoidiyega ma ꞌoinega maꞌida ꞌatepatu ꞌoina tapaihowa, \v 75 ma wete sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya maꞌida mumuga bwebweꞌana tadumwalu tauna matana. \v 76 Ma ꞌowa natugu, ꞌabwa nata sibwauwego Tohewaiwai moisa ꞌina palopita, weyahina ꞌowa nata ꞌunugeta ma Bada ꞌina ꞌeda ꞌuꞌatububu, \v 77 beno ꞌina tomotaiyao ꞌuhenuwalagudi ma ꞌabehega mumuga galadi ꞌadi nuwasam ꞌoidiyega ꞌadi ꞌabihetena siloba. \v 78 Weyahina Yehoba ꞌina ꞌatemuyamuya ꞌoida, madou hedadena, ma ꞌabwa ꞌida ꞌabihetena galewega gide ꞌasilala ꞌiꞌabiꞌabilatuhe ꞌoida, \v 79 ma ꞌoinega taudi wete guguyou ma ꞌamasa ꞌidi tupwa ꞌoina simiyamiya ꞌida ꞌabiheꞌasilaladi, ma ꞌoinega mabwaiyada ꞌihanugetegita miya daumwala ꞌana ꞌeda ꞌoina.” \p \v 80 Ma ꞌoinega gwamaina ꞌihemadouwa ma yaluyaluwana wete ꞌihewaiwaiya. Ma ꞌitauya yoho \w ꞌawawa\w*, ma nobwa ꞌiboinamo ꞌimiyamiya ꞌana siga meIsileli ꞌoidiya ꞌilatuwa ꞌiloguguya. \c 2 \s1 Yesu ꞌina liꞌu \p \v 1 Yoni ꞌina tuta hesedaseda ꞌoina toloina ꞌaigeda madouna sanina \w Sisa\w* Ogusito ꞌimiyamiya, ma ꞌina loina ꞌilaguya ma ꞌabehega gogo ꞌaigeda ꞌaigeda tomotaedi sanidiyao sileledi. \v 2 Loinaina ꞌihegaina tutaina Kuwilinio ꞌina tuta hetoloina Siliya ꞌoina. \v 3 Coinega tomota mabwaiyadi sitauya ꞌasa tamadiya ma ꞌane sanidiyao sileledi. \p \v 4 Yosepa wete Nasaletega ꞌitoholowa, beno Galili ꞌalonega, ma ꞌitauya Yudiya, Debida ꞌina gogo sanina Bedeliyema ꞌoina, weyahina Yosepa tauna Debida ꞌina susu ꞌaigeda. \v 5 Coinega Meli mahetena sitauya ma ꞌabehega nobwa sanidi sileledi, ma Meliina magamwagamwana. \p \v 6 Ma tutaina Bedeliyema ꞌoina simiyamiya ma ꞌina waiꞌena ꞌiloba pwaiya ta ꞌihenatuna, \v 7 ꞌoinega gwamaina ꞌaleꞌowega ꞌiwaduya ma hebai ꞌidi ꞌebeꞌai ꞌoina ꞌilaguya. Weyahina hada taumana ꞌimaha pwaiya, ta geya ꞌaigeda wete sawasawahina ma ꞌoina siluhu. \s1 Sipi ꞌadi toꞌitayahinao Yesu sihaboꞌeneya \p \v 8 Ma tupwaina ꞌoina \w sipi\w* ꞌadi toꞌitayahinao hinuwana siꞌoꞌoyatola pwatula, ma ꞌidi sipiyao siꞌitaꞌita yahidi, \v 9 ma Bada ꞌina anelose ꞌiloheꞌate yohodiya ma ꞌina ꞌasilalega mabwaiyadi simatauta. \p \v 10 Coinega aneloseina ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Sahena wamatamatauta, ma hesi wayaliyaya, weyahina wasa bwebweꞌana yaꞌeweyama ꞌoimiya, ma nata tomota mabwaiyadi wete ꞌidi ꞌebe yaliyaya. \v 11 Ma wasaina bewa, nige hinuwanaina Debida ꞌina ꞌasa, ꞌami Toꞌabihetenaina ꞌiliꞌuwa, Tauna ꞌida Bada Keliso. \v 12 Coinega ꞌana ꞌebe loꞌinanaina bewa, ma ꞌeguma gwamaina ꞌaleꞌo ꞌoinega siwaduya ma hebai ꞌidi ꞌebeꞌai ꞌoina ꞌiꞌenoꞌeno waloba, tauna tuwa beno gwamaina.” \p \v 13 Ma tutaina ꞌoina anelose wete baibaiwadi galewega sihuhulaima, ma Yehoba sihehepwatuwe, \v 14 sigwaegwae, \q1 “Yehoba galewa tahepwatuwe, ma baleꞌuwa taudi ꞌihelauwediya simiya yaliyaya.” \p \v 15 Cigumwala ma aneloseyedi sihila pwaiya galewa, ma sipi ꞌadi toꞌitayahinao siboidimo ꞌoidiya sigwae, “Bedeliyema ꞌoina tatauya ma ginaulaina Bada ꞌihepwaileya taꞌita.” \v 16 Coinega silomwayamwayauwa ma sitauya, ma Meli ma Yosepa ta wete gwamaina hebai ꞌidi ꞌebeꞌai ꞌoina ꞌiꞌenoꞌeno silobeya. \v 17 Nage ꞌoina siꞌiteya ma gwamaina tamana ma sinana sihegwaediya toꞌaha gide anelose ꞌina gwae ꞌoidiya gwamaina weyahina. \v 18 Ma tupwana tomota wete wasaina sihesagoheya ta nuwadi ꞌihenainaida toꞌitayahi sipiyedi ꞌidi gwaeina weyahina. \p \v 19 Ta Meli gwaeyedi mabwaiyadi ꞌinuwatuhu yahidiya ma nuwana ꞌihenetediya weyahidi. \p \v 20 Coinega toꞌitayahi sipiyedi sihila ma maꞌidi hepwatu Yehoba sanina siꞌabilagasiya, weyahina anelose ꞌina hepwaila ꞌoidiya ꞌana moisa sihesagoheya, ma wete siꞌiteya. \p \v 21 Ma ꞌina wiki ꞌaigeda ꞌigumwala pwaiya, ma gwamaina ꞌina ꞌebeselolo ꞌwapina siꞌupwa yauleya ma sihesaniyeya Yesu, sanina beno mwalo anelose Meli ꞌiꞌebwaeya tutaina ꞌabwa geya ꞌigamwa. \s1 Yesu sitoeya Hada Heꞌasisi* ꞌalona \p \v 22 Ma ꞌina tuꞌwau mulina Meli ꞌana ꞌabiheꞌehau ꞌana tuta ꞌilobeya, ta natudiuina sitoeya sihaneya Yelusalema, ma ꞌane gwamaina siꞌebwayae Yehoba ꞌoina gide Mosese ꞌina loina ꞌabehega sipaihowa. \p \v 23 Yehoba ꞌina loinaina bewa gide sileleya, ꞌigwae, \q1 “Gwagwama toliꞌu nugeta meloheyadi watagwaledi Bada ꞌoina.” \m \v 24 Ma wete taudi ꞌidi pwaoli Yehoba weyahina sitauyedi, gidemusa ꞌina loina ꞌilaguya, ꞌigwae, \q1 “Cimi \w pwaoli\w* bunetutu ꞌeluwa bo gabubu ꞌeluwa.” \s1 Simioni ꞌina gwae \p \v 25 Ma nage tutaina ꞌoina Yelusalema ꞌoina ꞌaigeda bada sanina Simioni ꞌimiyamiya. Tauna loheya bwebweꞌana, ma wete Yehoba ꞌiheꞌasisiyaneya madouna, ma ꞌiyamwayamwa meIsileli ꞌadi Toꞌabihetena weyahina. Loheyaina Yaluyaluwa Tabuna ꞌoina ꞌimiyamiya. \v 26 Ma Yaluyaluwa Tabunaina ꞌiheꞌiteya ma ꞌabehega sahena ꞌiꞌamaꞌamasa ma ꞌana siga Toꞌabihetenaina Yehoba ꞌoinega ꞌiꞌita nugeta. \p \v 27 Ma Yaluyaluwa Tabuna ꞌihenuwa laguweya, ma Simioniina ꞌiluhuwa Hada Heꞌasisi ꞌoina, ta Yosepa ma Meli gwamaina Yesu siꞌahaliyama Hada Heꞌasisi ꞌoina, ma weyahina sipaihowa gide loina ꞌina hepwaila. \v 28 Coinega Simioni gwamaina ꞌiꞌahaliya ma Yehoba ꞌoina ꞌiloyauwedowa, ꞌigwae, \q1 \v 29 “Bada, ꞌino gwae hemisa ꞌoiguwa yaloba pwaiya, ꞌoinega bewa tuwa ꞌutagwalegau ma maꞌigu yaliyaya yaꞌamasa, \q1 \v 30 Weyahina mataguwega ꞌino Toꞌabihetenaina yaꞌiteya, \q1 \v 31 bewa Tauna ꞌulagu latuheya mabwaiyama ꞌoima, \q1 \v 32 ta taudi ganamuli ꞌidi Toꞌabiheꞌasilala, ma tauma ꞌino tomota meIsileli ꞌima ꞌebe hepwatu.” \m \v 33 Ma tamana ma sinana nuwadi ꞌihepwanopwanowa ꞌina gwaeyedi natudiu weyahina. \v 34 Coinega Simioni ꞌigwae helauwediya, ta ꞌigwae Meli ꞌoina, tauna Yesu sinana, ma ꞌigwaeya, \q1 “Cuꞌita gwama bewa Yehoba ꞌihesinuweya ma ꞌoinega ꞌabwa meIsileli tupwana baibaiwadi ꞌiꞌabihe beꞌudi, ma tupwana baibaiwadi ꞌiꞌabihe toholodi, ma tauna tuwa ꞌabwa ꞌiheꞌilaꞌilala tomota ꞌoidiya, ma tupwadi siꞌahwa ꞌaboꞌabowe, \q1 \v 35 ma ꞌoinega ꞌidi nuwatuhu dahwadahwaidi ꞌiꞌabi latuhedi. Ma ꞌowa Meli nata ꞌino nuwagala gide suna ꞌibadibadigo.” \s1 Ana ꞌina gwae \p \v 36 Nage ꞌoina ꞌaigeda wahine topalopisai ꞌimiyamiya, sanina Ana, tauna Penuwela natuna, ma wete Aseli ꞌina susu ꞌaigeda. Wahineina ꞌiheꞌaiꞌaihale pwaiya weyahina mwalo hene ꞌihai ta mamwanena simiyamiya gide bolime sebeni. \v 37 Ma mwanena ꞌiꞌamasa ta tauna ꞌihiwapeya, ma ꞌimiyamiya ꞌana siga ꞌana bolime ꞌeitipowa. Ma wahineina tauna Hada Heꞌasisi geya ꞌida ꞌebesineya sabwelo ma hinuwana ꞌoidiya, ma Hada Heꞌasisi ꞌalona Yehoba ꞌiheheꞌasisiye, ma ꞌiꞌahwaꞌahwanoi hegomaleyega. \v 38 Tuta nage ꞌoina wahineina ꞌinaoma ma Yehoba ꞌoina ꞌiloyauwedowa, ma gwamaina weyahina ꞌigwae meYelusalema ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Gwama bewa tauna ꞌada Toꞌabihetena tayamweyamweya.” \s1 Cidi hila Nasaleta ꞌoina \p \v 39 Ma paihowa mabwaiyana silosaloha pwaidiya, toꞌaha gide Yehoba ꞌina loina, ma sihila Galili ꞌoina, weyahina taudi meNasaleta. \v 40 Ta gwamaina ꞌimadouwa ta maꞌina waiwai, ma wete maꞌina sanapu, weyahina Yehoba gwamaina ꞌihelauweya madouna. \s1 Gwamaina Yesu toheꞌitao mahetenao sigwaegwae \p \v 41 Bolime ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya Yesu sinana ma tamana sihanehane Yelusalema, Hataona \w Guyaina\w* weyahina. \v 42 Ma tutaina Yesu ꞌina bolime tuwelo ꞌilobeya ta mahetediu sihaneya guyaina ꞌoina. \p \v 43 Coinega tutaina guyai ꞌigumwala ta mabwaiyadi sisawala ꞌidi gogowa, ma gwamaina Yesu tuwa Yelusalema ꞌoina ꞌimiyamiya. Tamana ma sinana geya sisanapu, \v 44 ma ꞌidi nuwatuhu ꞌabehega tauna boda mahetenao. Coinega sitautauya ma ꞌana siga ꞌiboiya, ma Yesu siꞌebeseya ꞌidi bodao ma ꞌiyadiyao ꞌoidiya, \v 45 ma geya siloba, ꞌoinega sihila Yelusalema, ma nobwa siꞌebeseya, \v 46 ta geya siloba ꞌana siga sabwelo ꞌetoi sigumwala, ta silobeya Hada Heꞌasisi* ꞌalona, meYudiya ꞌidi toheꞌitao mahetenao simiyamiya, ꞌihehesagohedi ma wete ꞌihehesilala ꞌoidiya. \v 47 Ma taudi ꞌina hemaisao bwebweꞌadi ma dumwaludi sihesagoheya ta mabwaiyadi nuwadi ꞌihenainaida. \v 48 Ta wete tutaina tamana ma sinana siꞌiteya nuwadi ꞌihenainaida, ta sinana ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Natugu, toꞌaha weyahina bewa gidemusa ꞌupaihowa ꞌeseya, ta ꞌoinega maꞌima nuwagala tamau baꞌidagu ꞌabesebesego?” \p \v 49 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Toꞌaha weyahina wabesebesegau? Nuwana geya wasanapu ꞌagu lobwaina taugu Tamagu ꞌina Hada yamiyamiya?” \v 50 Tamana ma sinana geya nuwadi ꞌisabwalena ꞌina gwaeina weyahina. \p \v 51 Coinega mahetenao sihila Nasaleta, ma nobwa ꞌidi gwae ꞌihemata matanediya. Ma hesi sinana ginaula bewa weyahidi ꞌinuwanuwatuhu madouna. \v 52 Ma Yesu ꞌihehemadou ta maꞌina sanapu, ꞌoinega Yehoba ꞌiyaliyaya weyahina, ma tomota wete gide ꞌidi ꞌebe yaliyaya. \c 3 \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌina guguya \r (Madiu 3:1-12; Maki 1:1-8; Yoni 1:19-28) \p \v 1 Toloina madouna \w Sisa\w*, sanina Taibiliya, tauna ꞌiloiloina bolime pipitini ꞌoidiya, ma gabulena Ponitio Pailato tupwa Yudiya ꞌana toloina, ma \w Helodi\w* tupwa Galili ꞌana toloina, ma tasina Pilipi tupwa Ituliya ma Tilakoniti ꞌadi toloina, ma Lisaniya tupwa Abiline ꞌana toloina. \v 2 Ma Anasa ma Kaiyapa taudi topwaoliyao ꞌadi toloinao. Tutaina nage ꞌoina Yehoba ꞌina gwae ꞌinaoma Sakaliya natuna Yoni ꞌoina, tauna tupwa yoho ꞌawawa ꞌimiyamiya. \v 3 Nage ꞌoina Yoni ꞌitoholowa, ma Yolidani tupwainao ꞌoidiya ꞌitauya, ma tomota ꞌoidiya ꞌiguguya, ꞌigwaeya, “Cimi paihowa galadi waguipailedi ma yaꞌabihe babitaisogemi ta ꞌoinega Yehoba ꞌimi puiyao ꞌida nuwasamudi.” \v 4 Gide Buki Heꞌasisi ꞌoina palopita Aiseya ꞌihepwaila nugeta, ꞌigwaeya, \q1 “Tohalewasa ꞌaigeda yoho ꞌawawa ꞌenana madounega ꞌihehepwaila latu, ma ꞌigwaeya, ‘Bada ꞌina ꞌeda wahuna, ma waꞌabihedumwalu. \v 5 Loꞌoyaꞌoya mabwaiyadi waꞌeliyahuledi ma sidumwalu, ma saꞌasaꞌala mabwaiyadi wasamudi. Ma wete ꞌeda pwayopwayoꞌedi waꞌabihe dumwaludi ma ꞌeda daꞌudaꞌulena wahesapusapudi. \q1 \v 6 Ma ꞌoinega tomota mabwaiyadi Yehoba ꞌina ꞌabihetena siꞌita.’” \p \v 7 Coinega tomota mabwaiyadi sinaowa Yoni ꞌoina ma ꞌabehega ꞌiꞌabihe babitaisowedi, ma Yoniina ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Toꞌabo ꞌomi, gide mwata! Ma wanuwatuhuya ꞌabehega nata Yehoba ꞌina gamwasowala ꞌoinega wadena, ꞌawa? \v 8 Coinega ꞌilobwainegomiya ma ꞌimi nuwabui moisa waheꞌitae ꞌimi paihowa bwebweꞌadi ꞌoidiyega. Ma sahena wagwaegwae ꞌabehega ꞌomi Ebalahamo tubunao ꞌoinega Yehoba ꞌiꞌatemuya muyaegomiya. Geya hene! Ma waꞌita Yehoba sowasowahina ma daꞌule bewa ꞌoidiyega Ebalahamo tubunao ꞌihemasalahadi. \v 9 Ma ꞌeguma mumugami geya bwebweꞌadi ꞌabwa Yehoba ꞌibwaꞌomategomi gide ꞌaiwe, ꞌeguma geya huwaina bwebweꞌana, loheloheya sigoha yahule, ma ꞌaiwe ꞌalaꞌalata ꞌoina siuledi, ma sigabudi.” \p \v 10 Coinega bodaedi Yoni sihesilaleya, sigwae, “Toꞌaha ꞌilobwainemaiya ma ꞌapaihowa?” \v 11 Ma Yoniina ꞌigwaeya, “Ceguma taiyawedi ꞌomi ꞌami ꞌaleꞌo ꞌeluwa ma ꞌiyamiyao geya ꞌadi ꞌaleꞌomo, ꞌaigeda waꞌebwaedi. Ma wete gide ꞌeguma ꞌami madouna, tupwana togomaleyao ꞌoidiya waheguyaiye.” \p \v 12 Ma tupwana wete \w takesi\w* ꞌana toꞌewao sinaoma ꞌidi babitaiso weyahina, ma Yoni ꞌoina sihesilala, sigwaeya, “Toheꞌita, tauma togidega ꞌama loina.” \p \v 13 Coinega Yoni ꞌigwaeya, “Takesi ꞌana loinega waꞌewaꞌewa, ma hesi sahena walolohepoi.” \p \v 14 Ma tupwadi wete toloꞌalehao sihesilala, sigwaeya, “Ma tauma, togidega ꞌama loina?” Ta Yoni ꞌigwaeya, “Comi ꞌami maisao sowasowahimi ma hesi weyahidi wayaliyaya, ma sahena ꞌami maisa ꞌana lohepoi ꞌabowega ma ꞌabihematautega waꞌewaꞌewa tomota ꞌoidiyega.” \p \v 15 Ma hesi tomota mabwaiyadi maꞌidi hemisa siyamwayamwa Toꞌabihetenaina Keliso ꞌina latuma weyahina, ma Yoni siꞌiteya ma mabwaiyadi sihenuwanaluwa ma sigwaeya, “Nuwana tauna Toꞌabihetenaina, bo geya?” \p \v 16 Coinega Yoni ꞌigwae latuwa ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Taugu weꞌahega tuwa yaꞌabihe babitaisogemi, ma hesi ꞌaigeda loheya muliguwega ꞌinaonaoma ma Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega, gide ꞌaiwe ninininimaina, ꞌoinega ꞌiꞌabihe babitaisogemi. Tauna ꞌihemadou sinegauwa, ꞌoinega geya ꞌilobwainegau ma ꞌana butu yalihasi. \v 17 Ma loheyaina ꞌina hinawega nata witi ꞌitutu ma huwaina sigubala, ma muliyetega huwaina bwebweꞌana ꞌihedodo ꞌina hada ꞌeꞌahaiya, ma mohomohonaowedi ꞌaiwe ꞌalaꞌalata hataya ꞌoina ꞌigabudi.” \p \v 18 Ma guguya wete baibaiwana ꞌoidiyega tetela bwebweꞌana Yoni ꞌiguguyaeya tomota ꞌoidiya, \v 19 ma wete Yoniina toloina sanina \w Helodi\w* ꞌiꞌahwa galagalaeya, ꞌigwaeya, “Helodi ꞌupuiya. Helodiyasa tauna tasiu mwanena, ma ꞌuhaiya.” Ma tupwana wete Helodi ꞌino puiyao tauna Helodiina ꞌoina ꞌihepwailediya. \v 20 Coinega Helodi ꞌigamwasowala, ta Yoni deliya ꞌilagu luhuweya. Nage ꞌoinega Helodiina ꞌina pui ꞌihemadou bwaibwaina. \s1 Yoni Yesu ꞌiꞌabihe babitaisoweya \r (Madiu 3:13-17; Maki 1:9-11) \p \v 21 Ma Yoni boda mabwaiyadi ꞌiꞌabihe babitaisowediya, ma muliyetega Yesu wete ꞌiꞌabihe babitaisoweya, ma ꞌoinega Yesu Yehoba ꞌoina ꞌiꞌahwanoiya, ma galewa ꞌiꞌesoꞌeya, \v 22 ma Yaluyaluwa Tabuna, mawahina ꞌana ꞌita gide gabubu, ꞌisuluma Yesu ꞌoina. Coinega ꞌaigeda ꞌenana galewega ꞌigwaema, ꞌigwae, “Cowa natugu moisa, weyahiu yayaliyaya madouna.” \s1 Yesu tubunao \r (Madiu 1:1-17) \p \v 23 Ma tutaina Yesu ꞌana bolime gide teti ꞌilobeya, ꞌina paihowa tomota ꞌoidiya ꞌihegaineya. Ma tomota sinuwatuhuya ꞌabehega Tauna tamana Yosepa. Ta Yosepaina tamana Heli, \v 24 ma Heli tamana Madati, ma Madati tamana Libai, ma Libai tamana Meliki, ma Meliki tamana Yanai, ma Yanai tamana Yosepa, \v 25 ma Yosepa tamana Matadaya, ma Matadaya tamana Emosi, ma Emosi tamana Neumi, ma Neumi tamana Esili, ma Esili tamana Nagai, \v 26 ma Nagai tamana Mahati, ma Mahati tamana Matadaya, ma Matadaya tamana Semini, ma Semini tamana Yoseki, ma Yoseki tamana Yoda, \v 27 ma Yoda tamana Yoanani, ma Yoanani tamana Lisa, ma Lisa tamana Selubabela, ma Selubabela tamana Siyelitiyeli, ma Salatieli tamana Nili, \v 28 ma Nili tamana Meliki, ma Meliki tamana Adi, ma Adi tamana Kosami, ma Kosami tamana Elimadami, ma Elimadami tamana Eli, \v 29 ma Eli tamana Yosuwa, ma Yosuwa tamana Eliyesa, ma Eliyesa tamana Yolima, ma Yolima tamana Madati, ma Madati tamana Libai, \v 30 ma Libai tamana Simioni, ma Simioni tamana Yuda, ma Yuda tamana Yosepa, ma Yosepa tamana Yonami, ma Yonami tamana Ilayakimi, \v 31 ma Ilayakimi tamana Meliya, ma Meliya tamana Mena, ma Mena tamana Matata, ma Matata tamana Nadani, ma Nadani tamana Debida, \v 32 ma Debida tamana Yese, ma Yese tamana Obedi, ma Obedi tamana Boasa, ma Boasa tamana Salimoni, ma Salimoni tamana Nasoni, \v 33 ma Nasoni tamana Aminadaba, ma Aminadaba tamana Adamina, ma Adamina tamana Anai, ma Anai tamana Esiloni, ma Esiloni tamana Pelesi, ma Pelesi tamana Yuda, \v 34 ma Yuda tamana Yakobo, ma Yakobo tamana Aisake, ma Aisake tamana Ebalahamo, ma Ebalahamo tamana Tela, ma Tela tamana Naoli, \v 35 ma Naoli tamana Seluge, ma Seluge tamana Leu, ma Leu tamana Peligi, ma Peligi tamana Ibeli, ma Ibeli tamana Sila, \v 36 ma Sila tamana Keinana, ma Keinana tamana Apakisadi, ma Apakisadi tamana Semi, ma Semi tamana Nowa, ma Nowa tamana Lemeki, \v 37 ma Lemeki tamana Metusela, ma Metusela tamana Inoke, ma Inoke tamana Yeledi, ma Yeledi tamana Malaleli, ma Malaleli tamana Keinana, \v 38 ma Keinana tamana Inosi, ma Inosi tamana Seti, ma Seti tamana Adama, ma Adama tamana Yehoba. \c 4 \s1 Seitani Yesu ꞌitohoꞌasaeya \r (Madiu 4:1-11; Maki 1:12-13) \p \v 1 Coinega Yaluyaluwa Tabuna Yesu ꞌilohemaheya, ma Yolidaniyega Yesu ꞌitoeya ma ꞌitauyeya tupwa yoho ꞌawawa. \v 2 Sabwelo poti ꞌoidiya \w Seitani\w* ꞌitoho waiwai ma ꞌabehega Yesu ꞌiꞌabihebeꞌu, ma sabwelowedi ꞌoidiya Yesu geya ꞌiꞌai tohona, ma ꞌoinega ꞌigomaleya madouna. \v 3 Ma Seitaniina Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Ceguma ꞌowa Yehoba Natuna, daꞌule bewa ꞌuloinaedi ma siheꞌeꞌahai.” \v 4 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Buki Heꞌasisi ꞌalona loina ꞌimiyamiya ꞌabehega ‘Tomota yawasidi geya ꞌeꞌahaimo ꞌoinega sida lobeya.’” \p \v 5 Coinega Seitani Yesu ꞌitoe haneheya ma baleꞌu ꞌina ꞌebeloinao mabwaiyana ꞌiheꞌiteya tutaina nage ꞌoina, ma ꞌigwaeya, \v 6-7 “Bewa ꞌebeloina wasawasaedi mabwaiyadi yaꞌebwaego, ꞌeguma ꞌoiguwa ꞌuꞌetuluha. Weyahina mabwaiyanaina tuwa ꞌigu ꞌebeloina. Ma ꞌeguma taiya ꞌoina nuwanuwagu ma yaꞌebwae, tuwa yaꞌebwae.” \v 8 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Buki Heꞌasisi ꞌalona loina ꞌimiyamiya, ꞌigwae, ‘Cino Bada Yehobamo ꞌoina ꞌuꞌetuluha ma ꞌiboimo ꞌenana ꞌuhematamatanedi.’” \p \v 9 Coinega Seitani Yesu ꞌitoe hileya ma ꞌitauyeya Yelusalema ma Hada Heꞌasisi tabwa sehenina ꞌihaneheya ma ꞌoina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Ceguma ꞌowa Yehoba Natuna, bewa ꞌoinega ꞌuulataheya ma gesowana ꞌusilasilahe, \v 10 weyahina Buki Heꞌasisi ꞌihepwaila pwaiya, ꞌigwae, ‘Yehoba ꞌina aneloseyao ꞌiloinaedi ma siꞌitayahigo.’ \v 11 Ma ꞌaigeda ꞌina hepwaila ꞌigwaeya, ‘Cino aneloseyao siꞌahaligo ma ꞌoinega gesowana ꞌaheu sisilasilae daꞌule ꞌoidiya.’” \v 12 Ma Yesu gwaeina ꞌihemaiseya ꞌigwae, “Caigeda wete gwae Buki Heꞌasisi ꞌoina ꞌimiyamiya, ꞌigwaeya, ‘Sahena ꞌino Bada Yehoba ꞌutohotoho.’” \p \v 13 Ma ꞌoinega Seitani ꞌina tohona mabwaiyana Yesu ꞌoina ꞌilosalohiya, ta ꞌiꞌebesineya, ma hali tuta ꞌoina ꞌida hilama. \s1 Yesu ꞌina paihowa Galili ꞌoina ꞌihegaineya \p \v 14 Eeta Yesu Yaluyaluwa Tabuna ꞌina waiwaiyega ꞌihila Galili. Ma nage ꞌoina tetelina ꞌilelewana Galili tupwainao ꞌoidiya, \v 15 weyahina meGaliliyedi ꞌidi hada \w tapwalolo\w* ꞌoidiya ꞌiloguloguguya, ma ꞌoinega mabwaiyadi siꞌahwa bwebweꞌaneya. \v 16 Ma muliyetega Yesu ꞌinaoma Nasaleta ꞌoina, tauna nage ꞌina gogo moisa. Ma Sabati ꞌoina Yesu ꞌiluhuwa hada tapwalolowa, mumugana gidemusa. Coinega ꞌitoholowa ma Buki Heꞌasisi ꞌihasili, \v 17 ꞌoinega palopita Aiseya ꞌina lele siꞌebwaeya, ta ꞌiyahaliya ma hasilaina ꞌilobeya, ꞌigwaeya, \q1 \v 18 “Bada Yaluyaluwana ꞌoiguwa ꞌimiyamiya. Tauna ꞌihesinuwegauwa ma towewelohe ꞌoidiya tetela bwebweꞌana yaguguyae. \q1 Ma paipaidi wete ꞌoidiya ꞌihesumanegauwa ma ꞌadi lihasa weyahina yahepwaila. \q1 Ma tomata gibugibu wete matadi ꞌidi ꞌasilala hila weyahina yahepwaila. \q1 Ma wete ꞌihesumanegauwa ma tomiya mwau ꞌadi ꞌalehao nimadiyega yaꞌetolihasidi. \v 19 Ma yahepwaila wete bolimeina ꞌabwa Bada ꞌiꞌabihetegomi.” \p \v 20 Ma Yesu leleyedi ꞌihasili pwaidiya ta ꞌinupilidiya, ꞌoinega buki ꞌana toꞌitayahina ꞌiꞌebwae hileya, ma ꞌimiyatoiya. Ma tohenonowedi mabwaiyadi nuwadi ꞌiꞌeweya, ꞌoinega simiyamiya ta siꞌeꞌebubu. \p \v 21 Coinega ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Gwae bewa yahasila pwaiya ta wahesagoheya, mwalo sihepwaila nugeteya, ma bewa tutaina ꞌilatu pwaima.” \p \v 22 Ma taudi nuwadi ꞌihenainaida moisa, ꞌoinega ꞌina gwaeyedi bwebweꞌadi weyahidi sihepwatuweya, sigwae, “Loheya bewa Yosepa natuna, ꞌawa? Ma togidega hede?” \p \v 23 Coinega ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Hesi yasanapugomiya weyahina nata gwae hegehegediyega wahegwaegau ma wagwae, ‘Cowa toꞌabihe bwebweꞌana, ꞌoinega ꞌuboi ꞌuꞌabihe bwebweꞌanigo.’ Ma wete nata ꞌimi gwae ꞌaigeda ꞌoinega wahegwaegau ma wagwae, ‘Paihowaedi waiwaidi gogo Kapaneumi ꞌoina ꞌupaihowediya, gide wete ꞌupaihowa ꞌesedi ꞌebwa ꞌida gogo bewa ꞌoina.’ \v 24 Ma yahegwae bwaibwainigomi ꞌabehega geya ꞌaigeda palopita ꞌina bodao ꞌoidiyega ꞌana heꞌasisi ꞌiloba. \v 25 Ma wanuwatuhuyahi ꞌabehega mwalo palopita \w Ilaitiya\w* ꞌina tuta, hiwahiwape baibaiwadi Isileli ꞌoina simiyamiya, ma Yehoba geya Isileli wahineina ꞌihesinuwe ma Ilaitiya ꞌiꞌitayahi tutaina gomale madouna, weyahina bolime ꞌetoi ma tupwana ꞌoidiya geya ꞌwesu, \v 26 ma hesi ꞌaigeda hiwape Salepati ꞌoinega Yehoba ꞌihesinuwaneya Ilaitiya ꞌana ꞌitayahina weyahina, beno Saidoni tupwaina, ma Yehoba Ilaitiya ꞌihewasaeya hiwapeina ꞌina gogowa, ta ꞌiꞌitayahiya. \v 27 Ma palopita \w Ilaisa\w* wete ꞌina tuta ꞌoina tolepelo baibaiwadi Isileli ꞌoina simiyamiya, ma geya ꞌaigeda taiya ꞌoidiyega ꞌiꞌabiꞌabi hebwebweꞌane, ma hesi ꞌaigedamo gwama Siliya ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya sanina Nemani.” \p \v 28 Yesu ꞌina gwaeyedi bewa ꞌoidiyega taudi totapwalolowedi ꞌiꞌabihe gamwasowalidiya, \v 29 ꞌoinega sitoholowa ma Yesu siꞌabiyahiya ma ꞌasega sitoe latuheya ma sitauyeya ꞌidi ꞌasa ꞌoyaina ꞌoina, ma ꞌoyaina debana silaguya ma ꞌabehega sihasepale dobihe ꞌadeꞌadewala. \v 30 Ma tauna bodaedi ꞌihaupediya ma ꞌitauya. \s1 Yesu ꞌaigeda loheya ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya hiꞌahiꞌa ꞌoinega \r (Maki 1:21-28) \p \v 31 Ma muliyetega ꞌidobiya Kapaneumi ꞌoina, beno Galili tupwaina, ta nobwa Sabatiya tomota ꞌiheꞌitediya. \v 32 Ma tomota mabwaiyadi nuwadi ꞌihenainaida weyahina ꞌina heꞌita mabwaiyana waiwaina. \p \v 33 Ma hada tapwaloloina ꞌoina ꞌaigeda loheya ꞌimiyamiya, ma loheyaina ꞌoina hiꞌahiꞌa* mwalo ꞌiluhuwa ta ꞌimiyamiya, ꞌoinega loheyaina ꞌenana madounega ꞌibwauwa ꞌigwae, \v 34 “Ya! Yesu ꞌowa gwama Nasaleta, toꞌaha lamuna ta ꞌunaoma ꞌoima? Nuwanuwau ꞌabehega ꞌumutumai, ꞌawa? Ma ꞌowa hesi yasanapugowa, ꞌowa tuwa Yehoba Natuna.” \p \v 35 Ma Yesu ꞌiloinaeya ma ꞌigwae, “Culolagu, ma loheya beno ꞌoinega ꞌulatu.” Ta dumwadumwaluna boda matadiya hiꞌahiꞌaina loheya ꞌiulaeya baleꞌuwa ta ꞌoinega hiꞌahiꞌa ꞌihapwesa, ma geya ꞌaigeda hesilae loheyaina ꞌiloba. \v 36 Coinega mabwaiyadi sisalutuwama, ma siboidimo sihesilalediya, sigwae, “Togidega hede bewa? Ma gwaemo ꞌina waiwai ꞌoinega hiꞌahiꞌa ꞌiloinaediya ta sihapwesa.” \v 37 Eeta Yesu tetelina silelewaneya Galili tupwainao ꞌoidiya. \s1 Yesu tolohala baibaiwadi ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \r (Madiu 8:14-17; Maki 1:29-34) \p \v 38 Coinega Yesu Hada tapwalolowega ꞌilatuma, ma Saimoni ꞌina hada ꞌiluhuwa. Ma Saimoni lawana wahi yahiyahi ꞌoinega ꞌilohala, ꞌoinega Yesu siꞌahwanoiyeya ma ꞌiꞌabihe bwebweꞌane. \v 39 Coinega Yesu ꞌiluhuwa, ma ꞌina ꞌebeꞌenoina deina ꞌitoholowa, ta lohalaina ꞌiloineya ma ꞌina lohalaina ꞌisawala, ꞌoinega wahineina ꞌitoholo ta ꞌadiwa ꞌiꞌatububuya. \p \v 40 Ma hesi sinala ꞌisopu pwaiya, ma tomota ꞌidi tolohalao ꞌadi lohalao hagadi ma hagadi sitoedima Yesu ꞌoina, ta mabwaiyadi ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌiꞌabitohodiya ta sibwebweꞌana. \v 41 Ma wete tupwana baibaiwadi ꞌoidiyega hiꞌahiꞌa silatulatu ma siwuiwui, sigwaeya, “Moisa ꞌowa Yehoba Natuna!” Ma Yesu ꞌiꞌausidiya ma sahena gide sigwaegwae ꞌesa, weyahina sisanapu pwaiya ꞌabehega tauna Toꞌabihetenaina Yehoba ꞌoinega. \s1 Yesu ꞌiguguya sakowasiya \r (Maki 1:35-39) \p \v 42 Ma gona ꞌiꞌadale pwaiya, ta Yesu gogoina ꞌiꞌebesineya, ma ꞌiboinamo yoho ꞌawawa ꞌitauya. Ta tomota baibaiwadi sihegaina ma ꞌabehega Yesu sibese, ma tutaina silobeya sihegwaeya, sigwae, “Sahena ꞌutautauya. Cebwa tuwa tamiyamiya.” \v 43 Coinega ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tupwana wete gogo ꞌoidiya yatautau ma Yehoba ꞌina loina tetelina yaguguyae. Bewa tetelaina weyahina ma Yehoba ꞌihewasaegauma.” \v 44 Eeta ꞌilatuwa ma ꞌitauya Yudiya tupwanao mabwaiyadi ꞌoidiya, ma ꞌidi hada tapwalolo ꞌalodiya ꞌiguguya sakowasiya. \c 5 \s1 Yesu ꞌina tomuliyao ꞌibwauwediya \r (Madiu 4:18-22; Maki 1:16-20) \p \v 1 Caigeda tuta Yesu ꞌitoholo hola Genesaleta papalina, ta boda sinaoma ma sitoholo pogiyamowa ma ꞌabehega Yehoba ꞌina gwae Yesu ꞌoinega sihesagohe. \v 2 Nage ꞌoina togomana ꞌidi waga ꞌeluwa ꞌiꞌitediya deina silisidiya dabala, ma togomanaedi siulasulu pwaiya ma ꞌidi gomanedi sibuyobuyodi. \v 3 Coinega Yesu waga ꞌaigeda ꞌoina ꞌigeluwa, beno Saimoni ꞌina waga, ma Saimoni ꞌihegwaeya ma tupwana ꞌitaladobiya niꞌuwa, ma wagaina ꞌoina Yesu ꞌimiyatoiya ma ꞌiheꞌita boda ꞌoidiya. \p \v 4 Ma ꞌina heꞌita ꞌigumwala ta Saimoni ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Saimoni tupwana ꞌutaladobi niꞌuwa ma ꞌino gomana ꞌuyahuwe.” \p \v 5 Ma Saimoni ꞌigwae, “Bada, hinuwanega hene ꞌagomana masaliya ma geya ꞌaigeda wete silahana ꞌaꞌonatoho. Ma tuwa ꞌino gwae weyahina, ꞌoinega yayahuwe.” \p \v 6 Siyahuweya, ma silahana baibaiwa hedada siꞌonediya, ta gomanaina ꞌabehega ꞌilotasabu. \v 7 Coinega ꞌiyadiyao hali waga siloꞌuyowediya ta ꞌabehega sinaoma ma siꞌabihetedi. Coinega taudi ꞌidi wagega sinaoma ta waga ꞌeluwaedi silohemahediya, ta ꞌiꞌiunamo ma sidamana. \v 8 Nage ꞌoina Saimoni Pita silahana ꞌana baibaiwa ꞌiꞌitediya, ta Yesu ꞌahena ꞌiꞌetuluha, ma Pita ꞌigwaeya, “Bada, ꞌuꞌebesinegau, weyahina taugu togala.” \v 9 Gwae bewa ꞌiꞌinaneya, weyahina ꞌiyanao mahetenao nuwadi ꞌihenainaida madouna silahanaedi siꞌonediya weyahina, \v 10 ma wete gide Saimoni ꞌiyanaowedi Yemesa ma Yoni, taudi Sebedi natunao. Coinega Yesu Pita ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Sahena ꞌuꞌateꞌateyoho. Ma hesi bewa ꞌoinega ma tomota gide ꞌuꞌona ꞌesedi.” \p \v 11 Coinega ꞌidi wagaedi silisidiya dabala, ta ginaula mabwaiyana siꞌebesinediya ma Yesu simuliyeya. \s1 Yesu ꞌaigeda tolepelo ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 8:1-4; Maki 1:4-45) \p \v 12 Ma hali tuta Yesu wete ꞌaigeda ꞌasa ꞌoina ꞌimiyamiya. Tupwaina ꞌoina ꞌaigeda loheya wahina mabwaiyana lepelo ꞌiꞌeweya. Coinega loheyaina Yesu ꞌiꞌitalobeya ma ꞌibeꞌuwa ꞌahena ma ꞌiꞌahwanoiyeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌeguma ꞌino nuwatuhu gide, sowasowahina ma ꞌuꞌabihe bwebweꞌanegau.” \v 13 Ma Yesu nimanega loheya ꞌwapina ꞌiꞌabi tohoya ma ꞌigwae, “Cehe, bwebweꞌana! Cuꞌehau.” Ma loheyaina ꞌana lepelo ꞌigumwala mwayamwayauwa. \v 14 Coinega Yesu loheyaina ꞌoina ꞌilohatoto, ꞌigwaeya, “Cutautau ma gesowana ꞌaigeda taiya wete ꞌoina ꞌuhehepwailegau, ma hesi ꞌutau topwaoli ꞌoina ma ꞌiꞌitago, ma ꞌoinega ꞌino pwaoli ꞌuꞌebwae Yehoba ꞌoina, toꞌaha gide ꞌada loina Mosese ꞌoinega, ma ꞌoinega tomota sisanapugo ꞌabehega ꞌubwebweꞌana pwaiya.” \p \v 15 Ma hesi nage ꞌoinega ma Yesu tetelina ꞌimadou bwaibwaina, ma boda mabwaiyadi siꞌetoꞌautama ma ꞌabehega Yesu ꞌina gwae sihesagohe, ma wete ꞌadi lohalao ꞌabehega ꞌiꞌabihe bwebweꞌanedi, \v 16 ma hesi tuta baibaiwana boda ꞌoidiyega ꞌitautauya wasiwasi ma ꞌiꞌahwaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina. \s1 Yesu ꞌaigeda topeu ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 9:1-8; Maki 2:1-12) \p \v 17 Sabwelo ꞌaigeda ꞌoina Yesu boda ꞌiheheꞌitadi. Ma tupwadi Palisiyao ma loina ꞌana toheꞌitao taudi sinaoma Galili ta Yudiya ta Yelusalema tupwainao ꞌoidiyega, ma boda mahetediyao simiyamiya, ma sihenono. Tuta nage ꞌoina Yehoba ꞌina waiwaiyega tolohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya. \p \v 18 Coinega boda ꞌaigeda topeu mahewaina siꞌahaliyama, eeta sitohoya ma ꞌabehega siluhuwe hadai ma Yesu matana silagu. \v 19 Ma geya sowasowahidi, weyahina boda madou hedada. Coinega topeuina siꞌahala haneheya hada tabwanina ma ꞌana ꞌatoha siꞌewa yahuleya, ma ꞌoinega topeuina mahewaina sihedawe daweyeya bodaedi gamwagamwanidiya, ta Yesu matana silaguya. \v 20 Ma Yesu loheloheyaedi ꞌidi hemisa ꞌisanapuya, ta loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Ciyagu, ꞌino puiyao ꞌadi nuwasam ꞌuloba pwaiya.” \p \v 21 Ma hesi loina ꞌana toheꞌitao ma Palisiyao Yesu ꞌina gwaeyedi sihesagohediya ta siboidimo ꞌoidiya sihehesilaladi, sigwaeya, “Yesu bewa togidega ta Yehoba ꞌoina ꞌihohopaꞌala? Weyahina geya ꞌaigeda taiya sowasowahina ma tomota ꞌidi puiyao ꞌinuwasamudi, beno tuwa Yehoba sowasowahina.” \p \v 22 Cidi nuwatuhu Yesu ꞌisanapu pwaiya, ꞌoinega ꞌihegwaediya, “Toꞌaha weyahina ꞌatemiya beno gide wanuwatuhu ꞌesa? \v 23 Ma toꞌaha wanuwatuhuya sowasowahigu yagwaene loheya bewa ꞌoina ma ꞌabehega yagwae, ‘Cino puiyao yanuwasam pwaidiya,’ bo yagwae, ‘Cutoholo ma ꞌutauya’? \v 24 Ma wasanapu taugu \w Loheyaiguina\w* maꞌigu loina baleꞌuwa ma tomota ꞌidi puiyao yanuwasamudi.” Coinega topeuina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Taugu bewa yahegwaego, ‘Cutoholo ma ꞌino ꞌebeꞌeno ꞌuꞌahali ma ꞌutau ꞌino gogowa.’” \p \v 25 Ma ꞌilomwayamwayauwa ma boda matadiyega ꞌitoholowa ma ꞌina ꞌebeꞌeno ꞌiꞌahaliya ma ꞌitauya ꞌina gogowa, ta maꞌina yaliyaya Yehoba ꞌihepwatuweya. \v 26 Eeta boda mabwaiyadi nuwadi ꞌihenainaida madouna, ta maꞌidi heꞌasisi Yehoba sihepwatuweya, ma sigwae, “Nige ꞌaigeda ꞌebe henainaida taꞌiteya.” \s1 Yesu Libai ꞌibwauweya \r (Madiu 9:9-13; Maki 2:13-17) \p \v 27 Ma muliyetega Yesu ꞌilatuwa, ma ꞌaigeda takesi ꞌana toꞌewa sanina Libai ꞌiꞌiteya ꞌina hada ꞌebe paihowa ꞌoina ꞌimiyamiya, ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Libai ꞌumuliyegau.” \v 28 Coinega Libaiina ꞌitoholowa, ta ginaula mabwaiyana ꞌiꞌebesinediya, ma Yesu ꞌimuliyeya. \p \v 29 Coinega Libai ꞌina ꞌai madouna ꞌipaihoweya Yesu weyahina, ma boda madouna sinaoma Libai ꞌina hada ꞌaiina weyahina, ma takesi ꞌana toꞌewao ma tomota baibaiwadi wete mahetediyao. \v 30 Eeta Palisiyao ta ꞌidi loina ꞌana toheꞌitao silolomugi Yesu ꞌana tomuliyao ꞌoidiya, sigwaeya, “Toꞌaha lamuna ma takesi ꞌana toꞌewao ta wete togala tupwadi mahetemiyao waꞌai hegogona?” \p \v 31 Ma Yesu ꞌidi gwaeina ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Taudi wahidi waiwaidi genuwadi toꞌabihe bwebweꞌana, ma tolohalao hesi. \v 32 Taugu yanaoma geya ꞌabehega tobwebweꞌadi weyahidi ma hesi topuiyao yaꞌabihetedi, ma ꞌabehega nuwabui ꞌoinega ma sibwebweꞌana.” \s1 Yesu ꞌina gwae hudi weyahina \r (Madiu 9:14-17; Maki 2:18-22) \p \v 33 Ma muliyetega tupwadi tomota Yesu sihegwaeya, sigwae, “Yoni ꞌana tomuliyao tuta baibaiwana magomaledi siꞌahwaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina, wete gide Palisiyao ꞌadi tomuliyao ꞌidi paihowa, ma togidega ta ꞌowa ꞌa tomuliyao geya sihudi, ma tuwa siꞌaiꞌai ma sinumanuma besobeso.” \v 34 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Togidega, ꞌilobwaineya ma hai ꞌana toꞌebubuwao sihudi ꞌeguma tohai meloheyana mahetediu siyaliyaya? Geya, ꞌawa? \v 35 Ma ꞌiyamo tuta ꞌinaonaoma ꞌoina ma tohaiina ꞌiꞌebesinedi, ꞌoinega hesi sinuwagala ma sihudi, ma sigomale.” \p \v 36 Ma wete ꞌaigeda gwae hegehegedi ꞌiheꞌoteꞌoteteliya ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Geya sowasowahina ꞌaleꞌo ꞌehauna tupwana taꞌewa ma ꞌaleꞌo miyamiyaina tabwabwada. Geya! Ma ꞌeguma gide, hesi ꞌaleꞌo hauhauna tagihegala, ma wete hauhauna tupwatupwanaina ꞌaleꞌo miyamiyana geya ꞌilobwaine. \v 37 Ta wete geya ꞌaigeda taiya weꞌaha waiwaina gidemusa waini ꞌehauna ꞌisiwa ꞌwapi \w ꞌebesiwa\w* miyamiyaidi ꞌoidiya, tabu ma silotaigala ma weꞌaha ta ꞌebesiwa ꞌadi mudala. \v 38 Ma hesi tasiwa ꞌwapi ꞌebesiwa ꞌehau daisinamo ꞌoidiya. \v 39 Ma ꞌeguma taiya waini miyamiyana ꞌinuma, nata ꞌigwae ꞌabehega genuwana hauhauna, weyahina ꞌabehega waini miyamiyana hesi bwebweꞌana hedada.” \c 6 \s1 Yesu ꞌana tomuliyao Sabatiya witi siꞌabilolodiya \r (Madiu 12:1-8; Maki 2:23-28) \p \v 1 Sabati ꞌaigeda ꞌoina Yesu maꞌana tomuliyao tanoha ꞌalonega sitauya, ma ꞌana tomuliyaowedi \w witi\w* huwaina siꞌabilolodiya, ma sihosodiya nimadiyega ma siꞌaidiya. \v 2 Ma tupwadi Palisiyao siꞌitediya, ta sigwaeya, “Togidega ta Sabati ꞌana loina wadiꞌwadiꞌwai?” \p \v 3 Coinega Yesu Palisiyao ꞌidi gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Buki Heꞌasisi ꞌoina sileleya Debida weyahina, ma ꞌeguma wahasili wasanapu ꞌabehega tauna maꞌiyanao sigomaleya, \v 4 ma Yehoba ꞌina Hada ꞌoina ꞌiluhuwa, ta beledi heꞌaheꞌasisina ꞌiꞌeweya, ta siꞌaiya. Belediina maꞌana loina ꞌabehega topwaolimo ꞌadi tagwala ma siꞌai. Ma sigomaleya, ꞌoinega tuwa siꞌaiya.” \v 5 Coinega Yesu wete ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Sabati ꞌana toloina tuwa taugu Loheyaiguina.” \s1 Yesu nima meyomeyo ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 12:9-14; Maki 3:1-6) \p \v 6 Ma wete ꞌaigeda Sabati ꞌoina Yesu ꞌiluhu hada tapwalolo ꞌaigeda ꞌoina, ma ꞌiheꞌita. Hadaina ꞌoina ꞌaigeda loheya ꞌimiyamiya nima ꞌebeulanega meyomeyona. \v 7 Ma wete tupwadi loina ꞌana toheꞌitao ta Palisiyao simiyamiya, ma Yesu silomata yahiya, ma ꞌeguma loheyaina ꞌiꞌabihe bwebweꞌane Sabati ꞌoina, ꞌabwa ꞌaneyage ꞌoinega siheꞌewa toloinao matadiya. \p \v 8 Ma Yesu hesi ꞌidi nuwatuhu ꞌisanapuya, ꞌoinega loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cutoholo ma ꞌulagama.” Ma loheyaina ꞌitoholowa ta ꞌilaga. \v 9 Coinega Yesu Palisiyao maꞌiyadiyao ꞌihegwaediya ꞌigwae, “Bewa ꞌigu hesilala ꞌoimiya: To nuwatuhu bwebweꞌana ꞌoida? Sabati ꞌoina tomota talemedi bo taloheꞌamasidi?” \p \v 10 Eeta mabwaiyadi ꞌiꞌebubu yahiyahidiya, ta ꞌoinega loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Nimau ꞌuyasi hedumwalu.” Ta loheyaina nimana ꞌiyasi hedumwaluya, ta ꞌibwebweꞌana. \v 11 Nage ꞌoina Palisiyao maꞌiyadiyao sigamwasowala bwaibwaina, ta siboidimo ꞌoidiya sigwae, “Loheya bewa togidega taꞌabihelolagu ꞌese?” \s1 Yesu ꞌina tohepwailao ꞌihesinuwediya \r (Madiu 10:1-4; Maki 3:13-19) \p \v 12 Tuta nage ꞌoina Yesu ꞌihaneya ꞌoyai, ma nobwa hinuwana mabwaiyana Yehoba ꞌoina ꞌiꞌahwaꞌahwanoi. \v 13 Coinega gona ꞌiꞌadaleya ta ꞌana tomuliyao ꞌibwauwediya, ma ꞌoidiyega site tuwelo ꞌihesinuwediya, ma ꞌibwauwediya tohepwailao. \p \v 14 Tohepwailaowedi sanidi bewa: Saimoni, tauna wete ꞌihesaniyeya Pita, ma tasina Andulu, ma wete Yemesa ma Yoni ma Pilipi ma Batolomiu, \v 15 ma wete Madiu ma Tomasi ma hali Yemesa, tauna Alipiyo natuna, ma wete hali Saimoni, tauna toꞌalaꞌoheꞌohe ꞌidi miyawasi Loma weyahina, \v 16 ma wete Yudasa tauna Yemesa natuna, ma wete Yudasa Isakaliyota, tauna ꞌabwa Yesu ꞌitebae. \s1 Yesu tolohala baibaiwadi ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \r (Madiu 4:23-25) \p \v 17 Ma mabwaiyadi baꞌidanao ꞌoyega sisuluma ꞌwabu ꞌoina, sitoholowa. Cwabuina ꞌoina boda madouna simiyamiya, taudi sinaoma Yudiya ta Yelusalema ꞌoidiyega, ma wete Taiya ta Saidoni tupwa holega. \p \v 18 Taudi sinaoma ꞌabehega Yesu ꞌina gwae sihesagohe, ma wete ꞌabehega ꞌadi lohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanedi. Ma wete taudi hiꞌahiꞌa siluhuwa ꞌoidiya, nuwanuwadi ma yaluyaluwaedi ꞌoidiyega ꞌida ulalatuhedi. \v 19 Bodaedi mabwaiyadi nuwanuwadi ma Yesu siꞌabitoho ma ꞌoinega ꞌadi lohalao sigumwala, weyahina siꞌiteya Yesu ꞌoina waiwai ꞌimiyamiya. \s1 Nuwagala ta yaliyaya \r (Madiu 5:1-12) \p \v 20 Coinega Yesu ꞌana tomuliyaowedi ꞌiꞌebubudiya ta ꞌihegwaediya, ꞌigwae: Ceguma ꞌomi wewelohemi, wayaliyaya weyahina Yehoba nimana wamiyamiya. \v 21 Ma ꞌomi ꞌeguma wagomale wayaliyaya, weyahina ꞌabwa wamwausu. Ma wete ꞌeguma ꞌomi wadou, wayaliyaya weyahina ꞌabwa wahenama. \p \v 22 Taugu Loheyaiguina, ma sowasowana wayaliyaya ꞌeguma weyahigu tomota siloloꞌalehegomi, nuwana siguipailegomi, nuwana siꞌahwa yaliyegomi, nuwana siꞌahwa galegalegomi. \v 23 Tuta nage ꞌoidiya ꞌeguma mwauwedi silatu, weyahidi wayaliyaya, ma watoholo ma wasobu, weyahina ꞌami maisa bwebweꞌana galewa ꞌimiyamiya. Ta wanuwatuhuyahi ꞌabehega toꞌahwa galagalaedi tubudiyao mwalo palopitao siꞌahwa galegalediya, gide wete ꞌomi tuta bewa ꞌoina siꞌahwaꞌahwa galegalegomi. \p \v 24 Ma ꞌeguma hesi ꞌomi wahewasawasa nuwaꞌoleꞌoleimi, weyahina ꞌimi wasawasa waloba pwaiya, ma ꞌabwa geya. \v 25 Ma taiyawedi ꞌomi bewa tuwa wamwausuwa, ꞌabwa wanuwagala weyahina ꞌiꞌiuna gomale madouna waloba. Ma wete ꞌeguma bewa tuwa wahehenama, ꞌabwa maꞌimi nuwagala wadou. \p \v 26 Ma tutaedi ꞌoidiya ꞌeguma tomota baibaiwadi siꞌahwa bwebweꞌanegomi, wanuwahila ma wanuwagala, weyahina mwalo taudi tubudiyao wete gidemusa palopita ꞌaboꞌabo siꞌahwa bwebweꞌanediya. \s1 Cami ꞌalehao wahelauwedi \r (Madiu 5:38-48; 7:12) \p \v 27 Ma ꞌigu heꞌita bewa wahesagohe, ma ꞌami ꞌalehao wahelauwedi, ta taudi siguipailegomiya waꞌabihetedi, \v 28 ma wete taudi siꞌahwaꞌahwa galegalegomi waꞌahwa bwebweꞌanedi, ma taudi siloloꞌalehegomi weyahidi waꞌahwaꞌahwanoi ma Yehoba ꞌiꞌabihetedi. \v 29 Ma ꞌeguma taiya ꞌaseꞌaseu ꞌisapi, sahena ꞌuhehenima hile, ma hesi hali ꞌaseꞌaseu wete ꞌutagwale ma ꞌisapi. Ma ꞌeguma taiya ꞌino sita ꞌiꞌeweya, ꞌa ꞌaleꞌo wete ꞌutagwale ꞌoina. \v 30 Ma wete ꞌeguma taiya ꞌoiuwa ꞌiꞌahwanoi ginaula ꞌaigeda weyahina, ginaulaina ꞌuꞌebwae. Ma ꞌeguma taiya ꞌino tobwatobwa ꞌiꞌeweya ma ꞌoina ꞌimiyamiya, sahena weyahina ꞌugwaegwae hilahila. \p \v 31 Ma ꞌeguma toꞌaha nuwanuwami ma tomota ꞌoimiya sipaihowe, ꞌomi wete gide ꞌoidiya wapaihowa ꞌese. \p \v 32 Ma ꞌeguma tomota tupwadi sihelauwegomi ma siboidimo wahelauwedi, geya ꞌana bwebweꞌanamo ꞌoimiya, weyahina togala wete ꞌiyadiyao sihehelauwedi, ꞌoinega taudi ma ꞌomi tuwa mumugami mahemahetena. \v 33 Ma wete gide ꞌeguma tupwana tomota siꞌabihetegomi ma siboidimo waꞌabihetedi, geya ꞌaigeda wete ꞌana bwebweꞌana ꞌoimiya, weyahina togala wete ꞌiyadiyao siꞌabihetedi. Ma mumugadi tuwa gide wete ꞌomi mumugami. \p \v 34 Ma ꞌeguma helau waꞌebwaya taboidimo wanuwatuhuya ma ꞌabehega ꞌoimiya sihemaisa hile, toꞌaha paihowaina ꞌana bwebweꞌana ꞌoimiya? Paihowaina gide togala sipaipaihowadi ꞌiyadiyao ꞌoidiya, ma ꞌabehega ꞌidi ꞌebwayaina maisana siloba hila. \v 35 Ma ꞌomi hesi ꞌami ꞌalehao wahamwadi, ma wahelauwedi, ta waꞌebwaya ꞌoidiya, ma sahena hemaisa weyahina wayamwayamwa. Ma ꞌabwa ꞌami maisa madouna waloba, ma ꞌoinega ꞌomi Tomiya tabwana hedada natunao. Weyahina tauna tohopaꞌalao ma togalao ꞌihehelauwedi. \v 36 Coinega ꞌomi wete tuwa wahelau, gide Tamamiu ꞌihehelau ꞌesegomi. \s1 Sahena ꞌiyamiyao waꞌahwaꞌahwa galegaledi \r (Madiu 7:1-5) \p \v 37 Ma sahena tomota waꞌahwaꞌahwa galegaledi, tabu ma Yehoba wete ꞌiꞌahwa galegalegomi. Ma wete sahena ꞌiyamiyao waheꞌewadi, ma ꞌoinega ꞌomi sahena heꞌewa walobaloba. Ma hesi ꞌiyamiyao mumugadi wanuwasamudi, ma ꞌoinega Yehoba wete mumugami ꞌinuwasamudi. \p \v 38 Ma wete maꞌimi nuwatagwala tomota wahelauwedi, ma ꞌoinega Yehoba ꞌihelauwegomi, ma ꞌina helauina madou hedada ꞌoimiya ꞌilosiwa. Weyahina toꞌaha ꞌimi paihowa tomota ꞌoidiya, Yehoba wete gide ꞌipaipaihowa ꞌoimiya. \p \v 39 Coinega gwae hegehegedi bewa ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Togidega? Sowasowahina ma ꞌaigeda tomatagibugibu ꞌiyana matagibugibuina ꞌihanugete? Gesowana ꞌawa? Ceguma gide ꞌipaihowa ꞌese, nata siteluwaedi gaula ꞌoina sibeꞌu. \v 40 Wete gide ꞌeguma ꞌaigeda tomuliya, geya sowasowahina ma ꞌina toheꞌita ꞌisanapu sine. Ma hesi ꞌeguma ꞌina sanapu ꞌimadou, beno siteluwaedi ꞌidi sanapu mahemahetena. \p \v 41 “Geya ꞌilobwainego ma haletau weyahina ꞌugwae ꞌeguma matana ꞌaiwe tupwatupwana ꞌimiyamiya, weyahina ꞌowa wete matauwa ꞌetupwa ꞌimiyamiya, ma geya ꞌuꞌita. \v 42 Coinega sahena haletau ꞌuhehegwae ma ꞌugwae, ‘Haletagu, ꞌilobwainegau ma ꞌaiwe tupwatupwana matauwega yaꞌewayahule,’ weyahina ꞌowa wete ꞌetupwa madouna matauwa ꞌimiyamiya geya ꞌuꞌita. Moisa ꞌowa ꞌaigeda toꞌabo, ꞌawa? Ma hesi ꞌetupwa matauwa ꞌuꞌewayahule nugeta, ma ꞌoinega ꞌuꞌebubuna bwaibwaina, ma muliyetega haletau matanega ꞌaiwe tupwatupwana ꞌuꞌewayahule. \s1 Loheloheya mumugadi gide ꞌaiwe huwaidi \r (Madiu 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 “Caiwe bwebweꞌana geya sowasowahina ma huwaina galana ꞌihuwae. Gide wete ꞌaiwe galana geya sowasowahina ma huwaina bwebweꞌana ꞌihuwae. \v 44 Coinega ꞌaiwe ꞌaigeda ꞌaigeda huwaidi ꞌoidiyega tasanasanapudi ꞌabehega ꞌaiweyedi bwebweꞌadi bo galadi. Geya sowasowahina ma talitali ꞌoidiyega \w damaya\w* huwaina taloba. Wete gide geya sowasowahina ma \w buyubuyuwa\w* ꞌoinega \w piyoi\w* huwaina taloba. \v 45 Gide loheya mumugana, ꞌeguma loheya ꞌina nuwatuhu ꞌausalana mumugana mabwaiyana bwebweꞌana. Ma ꞌeguma loheyaina ꞌina nuwatuhu galadi mumugana mabwaiyana galadi. Weyahina nuwatuhuwedi toꞌaha gide ꞌatemiya simiyamiya sauga baibaiwana ꞌahwamiyega silatulatu. \s1 Tohadaꞌabi ꞌeluwa \r (Madiu 7:24-27) \p \v 46 “Ma toꞌaha weyahina waꞌahwaꞌahwa badaegau, ma ꞌigu gwae geya wahematamatanedi. \v 47 Ma ꞌeguma taiya ꞌowa ꞌunaoma ꞌoiguwa ma ꞌigu gwae ꞌuhesagohedi ma ꞌupaihowadi, ꞌowa mumugau gide ꞌaigeda tohadaꞌabi yaheꞌitae ꞌoimiya. \v 48 Ma tohadaꞌabiina nugeta ꞌina wahuwahu paꞌalina ꞌilobeya, daꞌudaꞌule ꞌoina, ma ꞌina hada ꞌoina ꞌiꞌabiya, ꞌoinega tutaina ꞌwesu madouna ꞌisuluwa ta ꞌabaita ꞌidauwa. Ta ꞌina dau ꞌoinega hadaina ꞌihunuya madouna, ma geya ꞌiꞌabihegala, weyahina wahuwahu bwebweꞌana ꞌoina ꞌiꞌabiya. \v 49 Ma hesi ꞌeguma taiya ꞌowa ꞌigu gwae ꞌuhesagoheyamo ma geya ꞌuhematamatane, ꞌowa tuwa gide tohadaꞌabi negwanegwala daisina ꞌoina ꞌiꞌabiya. Ma tutaina ꞌabaita ꞌilatuwa hadaina ꞌihunuya, ta ꞌibuineya ma ꞌiligeha yahuleya.” \c 7 \s1 Yesu toloꞌalehao ꞌidi toloina ꞌina hewali ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 8:5-13) \p \v 1 Ma Yesu ꞌina gwae tomota ꞌoidiya ꞌigumwala, ma ꞌilatuwa ꞌitauya Kapaneumi ꞌoina. \v 2 Gogoina ꞌoina toloꞌalehao taudi meLoma ꞌadi tohanugeta ꞌaigeda maꞌina hewali simiyamiya. Ma ꞌina hewaliina ꞌihelau bwaibwaineya, ma tuta nage ꞌoina ꞌilohala madouna, ma ꞌiꞌiuna ma ꞌiꞌamasa. \p \v 3 Ma toloinaina Yesu ꞌina naoma wasana ꞌihesagoheya, ta meYudiya ꞌidi babadao tupwadi ꞌihetunediya Yesu ꞌoina siꞌahwanoi ma ꞌabehega Yesu ꞌinaoma ma ꞌina hewaliina ꞌiꞌabihe bwebweꞌane. \v 4 Ma babadaowedi sinaoma Yesu ꞌoina ma siꞌahwanoiya, sigwae, “Bada, nuwanuwama ꞌunaoma ma tatauya, ma ꞌiyamai ꞌina hewali ꞌaigeda ꞌilohala ꞌuꞌabihe bwebweꞌane, weyahina tauna loheya bwebweꞌana, \v 5 ma mabwaiyada meYudiya ꞌihelauwegita, ta ꞌida hada tapwalolo ꞌiꞌabiya.” \p \v 6 Coinega Yesu ꞌitagwala ta baꞌidadiu sitauya. Sitautauya ta tupwaina deina sihapwesa, ta toloinaina ꞌiyanao tupwadi wete ꞌihewasediya Yesu sabi ꞌausina. Ta sinaoma Yesu ꞌoina, ta sigwaeya, “Bada ꞌima tohanugetaina ꞌigwaeya ꞌabehega ꞌowa loheya madouna, geya ꞌilobwainego ma ꞌuluhu ꞌina hada. \v 7 Ma wete geya ꞌilobwainego ma tauna maheteu ꞌedai wahelobaloba. Ma hesi nuwanuwana ꞌabehega ꞌugwaemo ma ꞌoinega ꞌina hewaliina ꞌibwebweꞌana. \v 8 Ma ꞌenana bewa gide ꞌigwaeya, ‘Taugu loina yasanasanapu ta ꞌagu toloinao ꞌidi gwae ꞌana tohematamatana, ma wete ꞌigu toloꞌalehao yaloiloinaedi, ta ꞌeguma ꞌaigeda yahegwae, “Cutauya,” tuwa ꞌitauya; ma ꞌeguma ꞌaigeda wete ꞌoina yagwae, “Cunaoma,” wete ꞌinaoma, ma ꞌeguma ꞌigu topaihowa ꞌaigeda yahegwae ma yagwae, “Bewa ꞌupaihowa,” tuwa ꞌipaihowa.’” \p \v 9 Bewa gwaeyedi Yesu ꞌihesagohediya ta ꞌiyaliyaya, ma ꞌitoholo lohihila ta bodaedi sihehemuli tabubu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Moisa, yahegwaegomi geya ꞌaigeda taiya wete yalobaloba meIsileli ꞌoimiyega ꞌina hemisa loheya bewa gide.” \p \v 10 Coinega tohewasaedi sihila toloinaina ꞌina hada ma nobwa hewaliina silobeya, ꞌibwebweꞌana pwaiya. \s1 Hiwape ꞌaigeda natuna loheyana ꞌamasega ꞌiꞌabihetoholo hileya \p \v 11 Ma geya tuta dudulena mulina Yesu ꞌinaowa ꞌaigeda ꞌasa ꞌoina, sanina Neini. Ta ꞌana tomuliyao ma wete boda madouna siꞌwayabuya. \v 12 Cinaoma ꞌasaina deina, ta toꞌamasa ma ꞌana toꞌahalao ꞌilobediya silatulatuma ꞌasaina ꞌoinega. Toꞌamasaina hiwape natuna, ꞌaigeda tuwa. Coinega hiwapeina boda madouna mahetenao sitautauya sabi lagutaona. \p \v 13 Ta Yesu hiwapeina ꞌiꞌiteya, ma ꞌiꞌate muyamuyaeya, ma ꞌihegwaeya, “Sahena ꞌudoudou.” \v 14 Coinega ꞌinaowa ma toꞌamasina ꞌana wadu ꞌiꞌabitohoya, ma toꞌahalaedi sitoholo henonowa. Ma Yesu ꞌigwaeya, “Hewali, yahegwaego ꞌutoholo.” \v 15 Ma hewaliina ꞌitoholowa ta ꞌigwaeya. Coinega Yesu hewaliina ꞌitoeya ta sinana ꞌiꞌebwaeya. \p \v 16 Nage ꞌoina tomotaiyao simatauta ma Yehoba sihepwatuweya, sigwae, “Palopita madouna bewa ꞌilatu pwaima. Bewa Yehoba ꞌina haboꞌena tauda ꞌina tomotaiyao ꞌoida.” \v 17 Eeta Yesu tetelina sihewasa dadaneya Yudiya mabwaiyana, ma wete gogowedi deina mabwaiyana ꞌoidiya. \s1 Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌina besa Yesu weyahina \r (Madiu 11:2-6) \p \v 18 Ma muliyetega Yoni ꞌana tomuliyao wasa bewa sihepwaileya Yoniina ꞌoina. \v 19 Coinega ꞌana tomuliyao ꞌeluwa ꞌibwauwediya ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Watauya ma badaina wahesilale, nuwana tauna Toꞌabihetenaina weyahina mwalo yagwaegwaeya, bo hali loheya wete tayamwa?” \p \v 20 Ma sitauyama Yesu ꞌoina ma sihegwaeya, sigwae, “Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌihewasemaiya ta ꞌanaoma sabi hesilalago, nuwana ꞌowa Toꞌabihetenaina, bo hali loheya wete ꞌayamwa?” \p \v 21 Tuta nage ꞌoina Yesu ꞌabwa tuwa tolohalao ꞌadi lohalao ta ꞌadi muyao ma hiꞌahiꞌa ꞌoidiya ꞌiꞌabiꞌabi hebwebweꞌana, ma wete tomata gibugibu matadi ꞌiꞌabihe ꞌasilalediya. \v 22 Ma muliyetega siteluwaedi ꞌidi hesilala Yesu ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Wahila ma Yoni ꞌoina waheꞌoteꞌotetela ginaulaedi ꞌoiguwega wahesagoha pwaidiya ma waꞌitediya, beno tomata gibugibu matadi sitayahala, tohaꞌauꞌau sibwebweꞌana pwaiya ta siyawayawala, tolepelo wahidi sibwebweꞌana hila, totenatui gwae sihesagoha pwaidiya, toꞌamasa sitoholo hila, ma wete wewelohedi tetela bwebweꞌana sihesagoha pwaiya. \v 23 Coinega watauya ma Yoni wahegwae ma sahena weyahigu ꞌihehenuwanaluwa, weyahina ꞌeguma taiya ꞌina hemisa weyahigu sahena ꞌiweꞌaweꞌa tauna ꞌida yaliyaya.” \s1 Yesu ꞌina hepwaila Yoni weyahina \r (Madiu 11:7-19) \p \v 24 Yoni ꞌana tomuliyao sihila, ma Yesu ꞌihegaina ma boda ꞌoidiya Yoni weyahina ꞌihepwaila ꞌigwaeya, “Mwalo mabwaiyami tupwa yoho ꞌawawa watauya Yoni sabi hesagohina, ma toꞌaha nuwanuwami ma ꞌabehega waꞌita? Nuwana ꞌabehega ꞌaigeda pwatula madouna yaumai ꞌinihunihuwe wada ꞌita, wa? \v 25 Nuwana ꞌaigeda loheya ma ꞌana ꞌaleꞌo wasawasa sabi ꞌitaina? Geya! Weyahina taudi maꞌadi ꞌaleꞌo wasawasa toloina madouna ꞌidi tupwa simiyamiya maꞌidi yaliyaya. \v 26 Ma toꞌaha hede weyahina ta watauya tupwa yoho ꞌawawa? Nuwana wanuwatuhuya ꞌabehega nata palopita ꞌaigeda waꞌita, wa? Moisa tuwa, loheya waꞌiteya palopitao ꞌihemadou sinediya. \v 27 Yoniina weyahina mwalo Yehoba ꞌina gwae Buki Heꞌasisi ꞌoina bewa gide ꞌihepwaila nugeteya ꞌigwae, ‘Bewa ꞌigu tohewasa yahewasaeyawa matauwa ꞌitauya, ma ꞌino ꞌeda ꞌihuna.’” \v 28 Coinega Yesu wete ꞌigwae, “Yoni tauna mebaleꞌu mabwaiyadi ꞌihemadou sinediya, ta mabwaiyadi taudi Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌalona Yoni sihemadou sineya.” \p \v 29 Coinega bodaedi ma wete takesi ꞌana toꞌewao Yesu ꞌina gwaeyedi sihesagohediya, ta Yehoba sihepwatuweya, weyahina taudi mwalo Yoni ꞌiꞌabihe babitaisowediya. \v 30 Ma hesi Palisiyao ma loina ꞌana tosanapuwao Yehoba ꞌina nuwatuhu sabi ꞌabihetedi siguipaileya, ꞌoinega genuwadi ma Yoni ꞌiꞌabihe babitaisodi. \v 31 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Comi mehau togidega hede yagwae ꞌesaꞌesa mumugami weyahina? \v 32 Nuwana yagwae, ꞌomi gide tuwa gwagwama ꞌebe maketi ꞌalona siꞌeꞌeheyaheyale ta ꞌiyadiyao ꞌoidiya sibwaubwau, sigwaegwae, ‘Ciyamayao, togidega ꞌiya ta ꞌalahulahusa ma geya wada sobuwa, ma wete ꞌadou gwaegwae ma geya wada douwa.’ \v 33 Cedaꞌedaedi bewa ꞌana sanapu ꞌabehega Yoni toꞌabihe babitaisoina ꞌinaoma ma beledi sahena ꞌiꞌaiꞌai ma waini geya ꞌida numeya, ma ꞌoinega wagwae ꞌabehega hiꞌahiꞌa Yoni ꞌiꞌabihe yauyauleya? \v 34 Ma hesi taugu Loheyaiguina yanaoma ta yaꞌaiꞌai, yanumanuma, ma wete weyahigu walolomugi, wagwaegwae, ‘Loheya bewa toꞌai ma tonuma hedahedada, ma wete takesi ꞌana toꞌewao ta tupwadi wete topui ꞌiheꞌiyaꞌiyaguwediya.’ \v 35 Ma taudi tosanapu moisa ꞌabwa ꞌidi paihowa bwebweꞌadi ꞌoidiyega sanapu moisa ꞌilatulatu.” \s1 Togala ꞌaigeda Yesu ꞌahena ꞌiheholoiya \p \v 36 Caigeda tuta Palisi ꞌaigeda sanina Saimoni, Yesu ꞌibwauweya ma mahetena siꞌaiꞌai. Coinega Yesu ꞌiluhuwa Palisiina ꞌina hada ta ꞌimiyatoiya sabi ꞌai. \v 37 Ma gogo nage ꞌoina ꞌaigeda wahine galana ꞌimiyamiya. Wahineina ꞌisanapuya ꞌabehega Palisi ꞌina hada Yesu ꞌiꞌaiꞌai. Coinega holowa bwebweꞌana ma ꞌana botolo ꞌausala hedadena ꞌiꞌeweyama, \v 38 Yesu deina ꞌitoholowa ma ꞌidoudou, ma mataneunega Yesu ꞌahena ꞌihebuteya, ta debanega ꞌisaudiya, weyahina wahineina debana dudulena, ma wete Yesu ꞌahena ꞌinisoya, ma holowaina ꞌisiweya Yesu ꞌahena. \v 39 Coinega Palisiina ꞌiboinamo ꞌoina ꞌinuwatuhu dahwana ꞌigwaeya, “Loheya bewa, ꞌeguma tauna palopita, ꞌida sanapu wahineina ꞌiꞌabiꞌabitoho ꞌabehega tauna togala.” \p \v 40 Bewa ꞌoinega Yesu ꞌihegwaeya ma ꞌigwae, “Saimoni, nuwanuwagu ma ꞌaigeda ginaula yahepwaile ꞌoiuwa.” Ta Saimoni ꞌigwaeya, “Bada, to ginaula? Cuda hegwaegauma.” \p \v 41 Coinega Yesu ꞌigwae, “Caigeda towasawasa ma loheya ꞌeluwa ꞌihebukidiya, ꞌaigeda ꞌana buki gide paibi handeledi kina, ma ꞌaigeda pipiti kina. \v 42 Ma siteluwaedi geya sowasowahidi ma sihemaise, ꞌoinega towasawasaina siteluwaedi ꞌadi bukiina ꞌinuwasamudiya. Coinega yahesilalego, siteluwaedi ꞌoidiyega taiya ꞌidi badaina ꞌiloyauwedoweya?” \p \v 43 Coinega Saimoni Yesu ꞌina gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Nuwana loheyaina tauna ꞌina buki madouna ꞌiloyauwedoweya.” Ta Yesu ꞌigwaeya, “Cehe, moisa.” \v 44 Coinega ꞌiꞌita lohihila wahineina ꞌoina, ma ꞌigwaeya, “Saimoni, wahine bewa ꞌina paihowa weyahigu ꞌuꞌiteya, geya gide ꞌowa. Weyahina ꞌino hada yaluhuma, ta weꞌaha ꞌahegu ꞌana ꞌebebuyo weyahina geya ꞌuꞌebwaegau, ma hesi wahine bewa mataneunega ꞌahegu ꞌibuyodiya, ta debanega ꞌisaudiya. \v 45 Ma wete ꞌowa haesota ꞌana niso geya ꞌupaihowa ꞌoiguwa, ma tauna hesi ꞌigu latu hauhauwega ꞌahegu ꞌinisonisodi. \v 46 Geya wete debagu holowega ꞌuheheholoigau, ma tauna hesi ꞌina holowega ꞌahegu ꞌiheholoidiya. \v 47 Tauna ꞌina puiyao baibaiwadi yanuwasam pwaidiya, ꞌoinega ꞌihelauwegauwa madouna, ma hesi ꞌeguma taiya ꞌina pui ꞌiꞌiuna ma yanuwasam, beno ꞌina helau ꞌoiguwa wete ꞌiꞌiuna.” \p \v 48 Coinega Yesu wahineina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cino galao yanuwasam pwaidiya.” \p \v 49 Ma loheloheyaedi taudi mahetenao siꞌaiꞌai, Yesu ꞌina gwae sihesagoheya ta taboidimo ꞌoidiya silolomugi, sigwae, “Taiya hede bewa ta ꞌabehega galana ꞌinuwasamudi?” \p \v 50 Ma Yesu hesi wahineina ꞌoina ꞌigwaeya, “Cino hemisa ꞌoinega ꞌabihetena ꞌulobeya, ꞌoinega maꞌino yaliyaya ꞌutauya.” \c 8 \s1 Wahiwahine tupwadi Yesu ꞌina lema ꞌoidiya sihemaiseya \p \v 1 Ma muliyetega Yesu ꞌitoholowa ma ꞌitauya gogo madoudi ma ꞌiꞌiudi ꞌoidiya, Yehoba ꞌina loina tetelina bwebweꞌana sabi guguyae, ma ꞌana tomuliyao site tuwelowedi mahetenao. \v 2 Ma wete tupwana wahiwahine mahetediyao, beno taudi mwalo ꞌoidiyega hiꞌahiꞌa Yesu ꞌiula latuhediya, ma wete ꞌadi lohalao ꞌiꞌabi hebwebweꞌanediya. Wahiwahineyedi beno Meli Magidala, tauna mwalo ꞌoinega hiꞌahiꞌa sebeni Yesu ꞌiula latuhediya, \v 3 ma wete Yowana, tauna Kusa mwanena, Kusaina Helodi ꞌina topaihowa, ma wete Susana, ma wete tupwadi wahiwahine mahetediyao. Wahiwahineyedi taudi ꞌidi tobwatobwa ꞌoidiyega Yesu maꞌiyanao siꞌitayahidiya. \s1 Patu ꞌana gwae hegehegedi \r (Madiu 13:1-9; Maki 4:1-9) \p \v 4 Tomota baibaiwadi gogo mabwaiyana ꞌoidiyega sinaoma ta siꞌauta Yesu ꞌoina, ma Yesu gwae hegehegedi ꞌoinega ꞌiheꞌitediya, ꞌigwae, \v 5 “Totanoha paihowa ꞌaigeda ꞌina tanoha ꞌitauya ta witi patuna ꞌisaweyanediya, ma tupwadi patu ꞌedai sibeꞌuwa ma tomota sibasa hibibiya, ma wete bwasumo siꞌitediya, ta sisuluma ma siꞌaidiya. \v 6 Ma tupwana patu baleꞌu lodaꞌudaꞌuleina ꞌoina sibeꞌuwa ta sibwala ma muliyetega siwelaiya, weyahina baleꞌuina geya gogaina. \v 7 Ma tupwadi patu talitali ꞌoidiya sibeꞌuwa, ta sibwala hegogona, ma hesi talitali ꞌihewaiwaiya ta ꞌisahila heꞌamasidiya. \v 8 Ma tupwana baleꞌu ꞌausalana ꞌoina sibeꞌuwa ta sibwalama, ma simadouwa ma sihuwa, ta ꞌoidiyega ꞌebayo bwebweꞌana silobeya, weyahina patuwedi ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiyega handeledi silobediya.” Coinega Yesu boda ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Ceguma matenami gwae bewa wahesagohe.” \s1 Patu ꞌana gwae hegehegedi ꞌana lihasa \r (Madiu 13:10-23; Maki 4:10-20) \p \v 9 Ma muliyetega ꞌana tomuliyao Yesu sihesilaleya, sigwae, “Cino gwae hegehegediyedi toꞌaha ꞌadi sanapu?” \p \v 10 Ma tauna ꞌigwaeya, “Comi Yehoba ꞌoimiya ꞌitagwala pwaiya ma ꞌina loina ꞌalodi moisa ꞌana tosanapuwao, ma hesi tomota baibaiwadi gwae hegehegedi sihesagoheya, ma ꞌana nuwasabwalena geya, ma wete ꞌana nuwasabwalena sibesebese ma gesowana silobaloba. \v 11 Ma gwae hegehegedi ꞌana lihasa bewa gide: Patuina beno Yehoba ꞌina gwae. \v 12 Ma patuwedi ꞌedai sibeꞌuwa taudi beno tomotaedi gwaemo sihesagoheya, ma Seitani ꞌinaoma ma ꞌatediyega gwaeyedi ꞌiꞌewayahuleya, ꞌoinega gesowana sihemihemise ma ꞌabehega Yehoba ꞌiꞌabihetedi. \v 13 Ma patuwedi sibeꞌuwa baleꞌu lolodaꞌudaꞌulena ꞌoina tomotaedi taudi beno Yehoba ꞌina gwae weyahina siyaliyaya, ma hesi geya lamudi ꞌipaꞌapaꞌala, weyahina ꞌidi hemisa geya madouna, ma ꞌeguma ꞌebe tohona ꞌoidiya ꞌilatu nata sibeꞌu. \v 14 Ma patuwedi talitali ꞌoidiya sibeꞌuwa, tomotaedi taudi gwaeina sihesagoheya, ma hesi ꞌidi nuwatuhu mabwaiyana ꞌitautauya wasawasao ta baleꞌu yaliyayaina ta wete ginaula baibaiwana ꞌoidiya, ma ꞌoinega Yehoba ꞌina gwae ꞌoidiya geya huwaina ꞌida latuwa. \v 15 Ma patuwedi baleꞌu bwebweꞌana ꞌoina sibeꞌuwa, taudi beno ma ꞌidi ꞌatetagwala gwaeina sihesagoheya, ꞌoinega siheꞌalamaꞌiꞌitana, ma Yehoba ꞌina gwae ꞌoidiya ꞌihuwa bwaibwaina.” \s1 Mayale ꞌana gwae hegehegedi \r (Madiu 4:21-25) \p \v 16 Ma Yesu wete ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Geya ꞌaigeda taiya mayale ꞌalaꞌalasina ꞌilagulagu dahwa walata bo sita ꞌoidiyega, ma hesi ꞌatamana ꞌilagu ma ꞌaneyage hada ꞌana tomiyao ꞌiꞌasilala ꞌoidiya. \v 17 Ceguma to ginaula ꞌatemiya wadahwediya, ꞌabwa ꞌasilalaina ꞌiꞌabilatuhe. Ma toꞌaha ꞌulagu dahweya, ꞌabwa ginauledi ꞌilolatuhe ꞌatamana. \p \v 18 “Coinega wanuwatuhuyahi ma gwae wahesagoha bwaibwaini. Weyahina ꞌeguma taiya ꞌoina Yehoba ꞌina tobwatobwa ꞌimiyamiya, nata tobwatobwaina ꞌilohepoi. Ma taiya ꞌoina geya Yehoba ꞌina tobwatobwa ꞌimiyamiya, ma ꞌiboinamo ꞌinuwatuhuya ꞌabehega Yehoba ꞌina tobwatobwa ꞌoina ꞌimiyamiya, nata Yehoba tobwatobwaedi ꞌoinega ꞌiꞌewayahuledi.” \s1 Yesu sinana ma tasinao siꞌebeseya \r (Madiu 12:46-50; Maki 3:31-35) \p \v 19 Ma muliyetega Yesu sinana ma tasinao sinaoma sabi ꞌitaina, ma boda madou hedada, ꞌoinega geya sowasowahina ma siluhu Yesu ꞌoina. \v 20 Ma gwaemo sihewasaeya, sigwae, “Bada, sinau ma tasimwao waꞌitalatu ꞌatamana sitotoholo, ma nuwanuwadi ꞌowa.” \p \v 21 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Geya siboimo, ma hesi ꞌeguma taiyewedi Yehoba ꞌina gwae sihehesagohe ma simulimuliye, beno taudi sinagwao ma tasigwao.” \s1 Yesu yaumai ma dibana ꞌiheliyediya \r (Madiu 8:23-27; Maki 4:35-41) \p \v 22 Caigeda tuta Yesu ma ꞌana tomuliyao sigeluwa, ma ꞌoidiya ꞌihepwaila, ꞌigwaeya, “Tahabala hali tupwa.” Ta siꞌuꞌeya, \v 23 ma sipilipili ma Yesu ꞌiꞌenoꞌeno ta ꞌiꞌeno sineya. Eeta wediliya madouna ꞌitowama ma dibana madouna sisiwasiwa taona wagai, ma ꞌiꞌiuna ma sidamana. \v 24 Coinega loheloheyaedi Yesu silohanohanoya ma sigwae, “Bada ꞌutoholo, ꞌiꞌiunamo tadamana!” Coinega ꞌitoholowa ma yaumai ma bagodu ꞌiheliyediya, ꞌigwae, “Walolagu!” Ta silolaguwa ma ꞌidaumwala. \p \v 25 Ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Comi togidega, geya wahemihemisaegau, ꞌawa?” Ma taudi sideba mwadina, ta wete nuwadi ꞌihenainaida, ma siboidimo ꞌoidiya sigwae, “To loheya hede bewa? Ta yaumai ma dibana ꞌiloinaediya ma ꞌenana sihesagoheya!” \s1 Caigeda loheya ꞌalonega hiꞌahiꞌa baibaiwana silatuwa \r (Madiu 8:28-34; Maki 5:1-20) \p \v 26 Ma Galili hali tupwa sihabala pwaiya ta siluhuwa meGelasine ꞌidi gadowa. \v 27 Coinega Yesu ꞌisuluwa dabala, ma toniꞌasa ꞌaigeda ꞌilatuma. Loheyaina mwalo ꞌalona hiꞌahiꞌa siluhuwa ma ꞌoina simiyamiya. Ma loheyaina tuta dudulena ꞌaleꞌo geya ꞌida ꞌoteya, ma hada ꞌoidiya geya ꞌida miya, ma hesi ꞌina ꞌebemiya galiha duluhina ꞌoidiya. \p \v 28 Coinega loheyaina Yesu ꞌiꞌiteya ma ꞌibwau ta ꞌibeꞌu ꞌeno talutalubuꞌiya, ma ꞌibwau waiwaiya, ꞌigwae, “Yesu yo, ꞌowa Yehoba Tohewaiwai hedada Natuna, toꞌaha ꞌutohotoho ma ꞌabehega ꞌupaihowa ꞌoiguwa? Tuwa! Sahena ꞌuꞌabiꞌabi hemuyemuyegau.” \v 29 Gwae bewa ꞌiꞌinaneya weyahina Yesu ꞌihegwae pwaiya, ꞌigwaeya “Hiꞌahiꞌa, loheyaina beno ꞌoinega ꞌulatu.” Ta wanuwatuhu ꞌabehega loheyaina mwalo tuta baibaiwana hiꞌahiꞌa ꞌiꞌabiꞌabi heyauyaule, ꞌoinega siꞌabiyahiya ma nimana ta ꞌahena sipaidiya gulaha pwawati, beno seni ꞌoidiyega, ma tuwa seniyedi ꞌiupaupadi ta wete hiꞌahiꞌa loheyaina ꞌitautauye tupwa yoho ꞌawawa. \p \v 30 Coinega Yesu loheyaina ꞌihesilaleya, ꞌigwae, “Togidega saniu?” Ma tauna ꞌigwaeya, “Sanigu Baibaiwa Hedada, weyahina hiꞌahiꞌa baibaiwadi siluhu pwaiya ꞌaloguwa ta simiyamiya.” \p \v 31 Ma yaluyaluwaedi ꞌenadi Yesu ꞌoina siꞌahwanoi waiwai sigwaeya, “Sahena ꞌuulaula suluhemai gaula ꞌebesilahe ꞌoina, \v 32 ma hesi ꞌuhesumanemai ma ꞌaluhu bawe bodaidi nage siduladula ꞌoyai.” Coinega ꞌitagwala, \v 33 ta silatuwa loheyaina ꞌoinega ma bawe ꞌoidiya siluhuwa. Nage ꞌoina baweyedi siheyauyauleya, ma mabwaiyadi sipili butubutu ta ꞌadeꞌadewala sibeꞌuwa, ta holai sidamana. \p \v 34 Ma bawe ꞌadi toꞌitayahinao baweyedi ꞌidi silahe siꞌiteya ta simatauta, ꞌoinega sidena ta sitauya ꞌasai, ta wasaina toꞌaha gide siꞌiteya sihepwailediya gogo madoudi ta gogo ꞌiꞌiudi tomotaedi ꞌoidiya. \v 35 Coinega tomotaedi sinaoma ma ꞌabehega taudi matadiyega siꞌita toꞌaha ꞌilatuwa. Sinaoma Yesu ꞌoina ma loheyaina siꞌiteya, mwalo hiꞌahiꞌa ꞌalona simiyamiya ꞌibwebweꞌana pwaiya, ma ꞌaleꞌo ꞌiꞌoteya, ma Yesu ꞌahena deina ꞌimiyamiya. Nage ꞌoina mabwaiyadi simatauta. \p \v 36 Ma tohewasaedi tomota ꞌoidiya siheꞌoteꞌotetela togidega loheyaina ꞌibwebweꞌana ꞌesa. \v 37 Coinega meGelasine mabwaiyadi simatauta madouna, ma Yesu silohesohesoiyeya ma ꞌabehega ꞌiꞌebesinedi. Coinega Yesu ꞌidobiya wagai ta ꞌigeluwa, ma sitauya. \p \v 38 Ma loheyaina ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya Yesu ꞌoina ꞌiꞌahwanoiya ꞌigwae, “Sowasowahina yamuliyego?” Coinega Yesu ꞌihegwaeya, \v 39 ꞌigwae, “Geya. Ma hesi ꞌuhila ma ꞌutauya ꞌasai, ma toꞌaha gide Yehoba ꞌoiuwa ꞌipaihoweya ꞌuhepwaila dadane.” Eeta loheyaina ꞌitauya gogoina ꞌalonega, ma Yesu ꞌina paihowa waiwaina ꞌiheꞌoteꞌoteteliya tomiyaꞌasa mabwaiyadi ꞌoidiya. \s1 Yailo natuna ꞌilohala \r (Madiu 9:18-19; Maki 5:21-24) \p \v 40 Ma Yesu maꞌana tomuliyao sihabala hila, ma boda madouna maꞌidi yaliyaya sihesohoteya, weyahina tauna tuwa siyamwayamwa. \p \v 41 Coinega ꞌaigeda loheya ꞌiluhu latuma, sanina Yailo, tauna ꞌidi hada tapwalolo ꞌana toꞌitayahina. Cinaoma ma Yesu ꞌahena ꞌiꞌetuluha, ma ꞌigwaeya, “Bada tatau ꞌigu hada, \v 42 ma natugu ꞌilohala madouna ꞌuꞌabihe bwebweꞌane. Tauna tuwa natugu ꞌaigeda tuwa, ꞌana bolime tuwelo, hadai ꞌiꞌenoꞌeno, tuta ꞌiꞌiuna ma ꞌiꞌamasa.” Coinega baꞌidana sitauya. \s1 Wahine ꞌaigeda Yesu ꞌana ꞌaleꞌo ꞌiꞌabitohoya \r (Madiu 9:20-22; Maki 5:25-34) \p Ma Yailo mahetena ꞌedai sitautau ta boda madouna simuliyediya, siheheduidui. \p \v 43 Ma bodaedi ꞌalodiya ꞌaigeda wahine mahetediu, maꞌana lohala. Lohalaina beno bweyahina ꞌidaudau bolime tuwelo ꞌoidiya, ma tuwa ꞌabwa ꞌidaudau. Tuta baibaiwana toꞌabimuya sitohotoho ma ꞌabehega siꞌabihe bwebweꞌane, ma geya sowasowahidi. \p \v 44 Wahineina Yesu mulinega ꞌinaoma ma ꞌana ꞌaleꞌo papalina ꞌiꞌabitohoya, ta bweyahina ꞌina dau ꞌiyapasa mwayamwayauwa. \p \v 45 Eeta Yesu ꞌisalutuwama, ꞌigwaeya, “Hei! Taiya ꞌiꞌabi tohogauwa?” Ta mabwaiyadi siuhala, ma hesi Pita ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, bodaedi siheheduidui ta ꞌoiuwa situpa.” \p \v 46 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Geya! Caigeda taiya ꞌagu ꞌaleꞌo ꞌiꞌabitohoya, weyahina yalotohoya ꞌoiguwega waiwai ꞌihapwesa, ta toꞌabi tohonaina ꞌoina ꞌihabala.” \p \v 47 Ma wahineina ꞌisanapuya ꞌabehega Yesu ꞌisanapu pwaiya ꞌina paihowa, ꞌoinega ꞌinaoma maꞌina ꞌateyoho, ꞌibeꞌu talutalubuꞌiya Yesu ꞌahena, ma boda matadiya ꞌina ꞌabitohona lamuna ꞌihepwaila latuheya, ꞌigwae, “Bada, nuwanuwagu yabwebweꞌana, ꞌoinega ꞌa ꞌaleꞌo yaꞌabitohoya, ma yabwebweꞌana mwayamwayauwa.” \p \v 48 Ma Yesu wahineina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Natugu, ꞌino hemisa ꞌoinega ꞌubwebweꞌana pwaiya, Cutoholo maꞌino yaliyaya ꞌutauya.” \s1 Yailo natuna ꞌamasega Yesu ꞌiꞌabihe toholoya \r (Madiu 9:23-26; Maki 5:35-43) \p \v 49 Yesu ꞌabwa ꞌigwaegwae wahineina ꞌoina, ma tutaina ꞌoina Yailo ꞌina hadega ꞌina topaihowa ꞌaigeda wasa ꞌiꞌeweyama Yailo ꞌoina, ꞌigwaeya, “Taubada, natuu yawasina ꞌigumwala pwaiya, ma sahena toheꞌitaina ꞌina tuta wete ꞌuuleule.” \p \v 50 Wasaina bewa Yesu ꞌihesagoheya ma Yailo ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Sahena ꞌuꞌateꞌateyoho. Ma hesi ꞌuhemisaegau ꞌabehega natuu nata ꞌibwebweꞌana.” \v 51 Coinega sitauya ma ꞌasai sihapwesa, ma Yesu boda mabwaiyadi ꞌiꞌausidiya ma sahena hadaina ꞌoina siluhuluhu, tuwa beno nuwanuwana Pita ta Yoni ta Yemesa, ma wete gwamaina tamana ta sinana mahetenao siluhu. \p \v 52 Ma boda hadai ꞌabwa tuwa sidoudou ta wete siwuiwui gwamaina weyahina. Coinega Yesu ꞌiꞌausidiya ꞌigwae, “Tuwa! Dou walolagu! Weyahina gwama geya ꞌiꞌamasa, ma hesi tuwa ꞌiꞌenosineya.” \p \v 53 Ma mabwaiyadi Yesu simaluweya, weyahina sisanapuya ꞌabehega ꞌiꞌamasa pwaiya. \p \v 54 Coinega Yesu gwama nimana ꞌiꞌabiyahiya ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Gwamasine, ꞌutoholo.” \v 55 Ta gwama dumwaluna yawasina ꞌihilama ma ꞌitoholowa. Ma Yesu gwamaina sinana ma tamana ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Ceꞌahai waꞌebwae ma ꞌiꞌai.” \v 56 Nage ꞌoina tamana ma sinana nuwadi ꞌihenainaida moisa. Ma Yesu wete ꞌihenuwa laguwediya ꞌigwae, “Sahena ꞌaigeda taiya ꞌoina wahehepwaila ꞌigu paihowa bewa weyahina.” \c 9 \s1 Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihewasediya sabi paihowa \r (Madiu 10:5-15; Maki 6:7-13) \p \v 1 Ta Yesu ꞌina topaihowao site tuwelo ꞌibwau ꞌautedima, ꞌadi loina ma waiwai ꞌiꞌebwaediya, sawasawahidi hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega siula latuhedi, ma wete ꞌadi lohalao siꞌabihe bwebweꞌanedi. \v 2 Coinega ꞌihewasediya ma ꞌabehega Yehoba ꞌina hetoloina tomota ꞌoidiya siguguyae, ma wete lohalao siꞌabihe bwebweꞌanedi. \v 3 Ma wete ꞌina guguya ꞌoina ꞌiloinaediya, ꞌigwae, “Sahena ꞌaigeda toꞌaha waꞌewaꞌewa. Sahena guna bo peha bo ꞌeꞌahai bo mane, bo ꞌami ꞌwama ꞌeluwa. \v 4 Ma ꞌeguma to hada ꞌoina sibwauwegomi ma waluhuluhu, hadaina ꞌoina wahetaumana ma ꞌana siga tupwaina waꞌebesine. \v 5 Ma ꞌeguma to ꞌasa ꞌoina geya sitoegemi ꞌidi hada ꞌoidiya, gogoina namonamoina ꞌahemiyega walohutuhutu yahuledi ma waꞌebesinedi, ma ꞌoinega waheꞌitadi ꞌabehega nata mwau ꞌoidiya ꞌilatu.” \p \v 6 Ma ꞌoinega topaihowaedi sitauya, ta tupwa mabwaiyana ꞌoidiya sisakowasiya ma tetela bwebweꞌana siloguguyae, ma wete tolohalao tupwa ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya siꞌabihe bwebweꞌanediya. \s1 Helodi nuwana ꞌihenainaida Yesu weyahina \r (Madiu 14:1-12; Maki 6:14-29) \p \v 7 Ma hesi Helodi, tauna Galili ꞌana toloina, ginauledi bewa silatulatu tetelidi ꞌihesagohediya, ta nuwana ꞌihenainaida madouna weyahina tupwadi tomota sigwaeya, “Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌabehega ꞌamasega ꞌitoholo hila,” \v 8 ma tupwadi sigwaeya, “Bo nuwana Ilaitiya ꞌilatuma,” ma wete tupwadi sigwaeya, ꞌabehega “Tauna ꞌaigeda palopita miyamiyaina ꞌiꞌamasa ta tuta bewa ꞌitoholo hilama.” \v 9 Ma Helodi hesi ꞌigwaeya, “Yoni taugu ꞌigu loinega ta ꞌaniꞌona siꞌupweya. Ma to loheya hede beno sigwaegwaene.” Nage ꞌoina Helodi ꞌitoho waiwai ma ꞌabehega Yesu ꞌiloba. \s1 Yesu tomota baibaiwadi ꞌiheꞌaidiya \r (Madiu 14:13-21; Maki 6:30-44; Yoni 6:1-14) \p \v 10 Ma Yesu ꞌina topaihowaowedi ꞌidi sakowasiyega sihilama, ta ꞌidi paihowa mabwaiyana siheꞌoteꞌoteteliya Yesu ꞌoina. Ta muliyetega ꞌidi badaina ꞌitoediya, ta baꞌidanao sitauya ꞌaigeda gogo sanina Bedeseida ꞌoina, ma ꞌabehega siboidimo nobwa simiyamiya. \v 11 Ma geya sowasowahidi, weyahina boda wasa sihesagoheya, ma Yesuina simulimuliyeya ta sinaoma ꞌoina. Coinega Yesu ꞌoidiya ꞌitagwala ma Yehoba ꞌina loina weyahina ꞌiheꞌitediya, ma wete ꞌadi lohalao ꞌiꞌabihe bwebweꞌanedi. \p \v 12 Simiyamiya ta sinala ꞌisopuwa ma sitetuwelowedi sinaoma ma Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bada, boda bewa ꞌuhesumanedi ma sihila gogo deidiya, ma nobwa ꞌeꞌahai ma ꞌebeꞌeno sibesa, ma ꞌoidiya siꞌaiyawasi. Weyahina bewa ꞌebwa yoho ꞌawawa.” \p \v 13 Coinega Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Togidega, ꞌomi nata geya waheheꞌaidi, ꞌawa?” Ma taudi sigwaeya, “Togidega nata ꞌaheꞌai ꞌesedi? Weyahina ꞌama geya baibaiwanamo. Beledi nima ma silahana luwa situpwa. Togidega, nuwanuwau ꞌabehega ꞌatau ma bodaedi ꞌadi ꞌagimwane?” \p \v 14 Ma bodaedi ꞌoidiyega loheloheyamo ꞌadi baibaiwa gide paibi tausani. Coinega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tomotaedi wawatahidi ma ꞌidi boda ꞌoidiyega walagudi, gide tomota pipiti boda ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya, ma gide simiyatoi ꞌesa.” \v 15 Ma ꞌina loinaina mabwaiyana gide sipaihoweya ta simiyatoiya ꞌidi boda ꞌoidiya. \p \v 16 Coinega Yesu beledi nima ma wete silahana ꞌeluwa ꞌiꞌewediya, ma galewa ꞌiꞌita haneya, ta ꞌeꞌahaiyedi weyahidi ꞌigwae helauwa. Ma muliyetega ꞌihisidiya ma ꞌana tomuliyao ꞌiꞌebwaediya ma siheguyai tomota ꞌoidiya. \v 17 Coinega mabwaiyadi siꞌaiya ta simwausuwa, ma ꞌeꞌahai tupwatupwadi sihegogonediya, ta boha tuwelo silohemahediya. \s1 Pita ꞌina hepwaila ꞌabehega Yesu tauna Toꞌabihetenaina \r (Madiu 16:13-19; Maki 8:27-29) \p \v 18 Ta Yesu maꞌana tomuliyao sitauya, ma muliyetega Yesu ꞌiboi ꞌimiyamiya, ma Yehoba ꞌoina ꞌiꞌahwaꞌahwanoi. Ma ꞌina ꞌahwanoi ꞌigumwala ta ꞌana tomuliyao ꞌihesilala ꞌoidiya, ꞌigwae, “Toꞌaha tomota ꞌidi gwae weyahigu, ꞌabehega taiya taugu?” \p \v 19 Ma taudi sigwaeya, “Tomota tupwadi sigwae ꞌabehega ꞌowa Yoni toꞌabihebabitaiso, ma tupwadi sigwae ꞌabehega ꞌowa \w Ilaitiya\w*, ma tupwadi sigwae ꞌabehega ꞌowa ꞌaigeda palopita nugenugetana ꞌamasega ꞌutoholo hilama.” \p \v 20 Coinega wete ꞌihesilalediya, ꞌigwae, “Ma ꞌomi togidega ꞌimi nuwatuhu ꞌabehega taiya taugu?” \p Ta Pita ꞌigwae, “Cowa Toꞌabihetena, Yehoba ꞌoinega.” \p \v 21 Nage ꞌoina Yesu ꞌana tomuliyao ꞌiloina paꞌalediya ma sahena sihehepwaile tomota ꞌoidiya. \v 22 Ta wete ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Taugu Loheyaiguina ma ꞌabwa muya madouna yaloba. Weyahina babadao ma topwaoli madoudi ma wete loina ꞌana toheꞌitao nata siguipailegau ma siloheꞌamasigau, ma sabwelo hetoina ꞌoina Yehoba ꞌiꞌabihetoholo hilegau.” \s1 Yesu ꞌana muliya weyahina \r (Madiu 16:20-28; Maki 8:30; 9:1) \p \v 23 Muliyetega mabwaiyadi ꞌoidiya ꞌigwae, “Ceguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma ꞌumuliyegau, sahena ꞌuboi weyahiu ꞌunuwanuwatuhu. Ma hesi ꞌuboi ꞌa kelose ꞌuꞌahali sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda ma ꞌoinega ꞌumuliyegau. \v 24 Ma ꞌeguma taiya yawasina ꞌinuwahi ꞌabwa yawasina ꞌiheꞌwaihi. Ma ꞌeguma taiya yawasina weyahigu ꞌitagwale ma ꞌiꞌamasa, tauna ꞌabwa yawasina ꞌausalana ꞌiloba. \v 25 Ceguma ꞌida wasawasao madou hedada talobadi beno ginaula bwagabwaga, ma hesi ginaula madouna beno yawasida bwebweꞌana. Weyahina ꞌeguma yawasida bwebweꞌana taheꞌwaihi, beno mwau hedada. \p \v 26 Taugu Loheyaiguina, ma ꞌeguma taiya ꞌowa weyahigu ꞌudebamwadina ma wete ꞌigu heꞌita weyahina ꞌudebamwadina ma ꞌuuhalegau, ꞌabwa yauhalego tutaina ꞌeguma yahilama maꞌagu hepwatu ta maꞌigu ꞌasilalaina, ta wete Tamagu maꞌina aneloseyao ꞌidi ꞌasilalaina ꞌoiguwa. \v 27 Yagwae moisa ꞌoimiya ꞌabehega tomota tupwami geyaꞌabwa waꞌamaꞌamasa ta ꞌana siga Yehoba ꞌina hetoloina matamiya waꞌita.” \s1 Yesu ꞌana ꞌita ꞌibuiya \r (Madiu 17:1-8; Maki 9:2-8) \p \v 28 Gwaeyedi bewa sigumwala ma gide wiki ꞌaigeda mulina, Pita ta Yoni ta wete Yemesa Yesu ꞌitoediya, ma mahetenao sihaneya ꞌaigeda ꞌoya ꞌoina sabi ꞌahwanoi Yehoba ꞌoina. \v 29 Ma ꞌabwa tuwa Yesu ꞌiꞌahwaꞌahwanoi, ma manina ꞌana ꞌita ꞌibuiya ta wete ꞌana ꞌaleꞌo waꞌewaꞌeꞌena moisa. \v 30 Nage ꞌoina loheya ꞌeluwa silatuwa, ma Yesu mahetediu sihehegwaegwae, taudi beno Mosese ma Ilaitiya. \v 31 Taudi wete ꞌoidiyega ꞌasilala ꞌiꞌasiꞌasilala, ma Yesu mahetediu sihehegwaegwae Yesuina ꞌina ꞌamasa ꞌabwa Yelusalema ꞌoina weyahina. \p \v 32 Ta Pita maꞌiyanao siꞌenosinediya, ma ꞌoinega siꞌeno toholowa, ma ꞌasilala madouna siꞌiteya ꞌisae Yesu maꞌiyanao ꞌoidiya. \v 33 Nata ma siteluwaedi Yesu siꞌebesine, ma Pita ꞌiꞌapulagata ma ꞌigwae, “Bada, bwebweꞌana ꞌeguma taudi siteluwaedi mahetedai ꞌabwa tamiyamiya, ma ꞌoinega ꞌimi yoheyohe ꞌetoi ꞌaꞌabidi, ꞌaigeda ꞌowa weyahiu, ma ꞌaigeda Mosese weyahina ma wete ꞌaigeda Ilaitiya weyahina.” Beno Pita tuwa ꞌigwaegwae bwagabwaga. \p \v 34 Pita ꞌina gwae ꞌabwa geya ꞌilosalohi, ta tabwanidiya yalowa ꞌisuluma ta ꞌiꞌahuhe taluhidiya, ꞌoinega sitetoiyedi simatauta. \v 35 Ma yaloha ꞌoinega ꞌenana sihesagoheya, ꞌigwae, “Bewa Natugu bwebweꞌana hedada, ꞌina gwae wahesagohedi.” \v 36 Ma ꞌenanaina ꞌigumwala ta Yesu ꞌiboinamo siꞌiteya ꞌitotoholo. Saugaina nage ꞌoina toꞌaha gidemusa matadiya siꞌiteya geya ꞌeta taiya ꞌoina sihepwaile, ma sidahweya. \s1 Yesu gwama ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 17:14-18; Maki 9:14-27) \p \v 37 Gona ꞌiꞌadaleya ta Yesu maꞌana tomuliyao ꞌoyega sisuluma ꞌasai, ma boda madouna mahetediyao sihelobaloba. \v 38 Ma ꞌaigeda loheya bodaedi ꞌoidiyega Yesu ꞌiꞌiteya ta ꞌiwuiya, ꞌigwae, “Toheꞌita, nuwanuwagu ma natugu ꞌuꞌabihe bwebweꞌane, tauna natugu ꞌaigeda tuwamo. \v 39 Ma tuta baibaiwana ꞌeguma hiꞌahiꞌa gwamaina ꞌiꞌabiyahiya, natuguina ꞌiwuiwui madouna ma ꞌihehebwasubwasumo, weyahina ꞌitaitai ma ꞌahwanega gwalabuso silatulatu. Tuta baibaiwana gidemusa ꞌiꞌabiꞌabi hemuyamuya. \v 40 Ma ꞌa tomuliyaedi yaꞌahwanoiyediya ma ꞌabehega hiꞌahiꞌaina siulalatuhe, ma geya sowasowahidi.” \p \v 41 Coinega Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Mehau ꞌomi hede togidega? Ta debami paꞌala hedada! Nuwana geya wahemisaegau, ꞌawa? Cimi debapaꞌalina ꞌoinega yalowahiꞌwata.” Coinega loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Natuina ꞌuꞌeweyama ꞌoiguwa.” \v 42 Ma gwamaina ꞌinaoma Yesu ꞌoina, ta hiꞌahiꞌa gwamaina ꞌiulasuluheya baleꞌuwa ta ꞌitaiya, ꞌoinega Yesu ꞌiloina ma yaluyaluwaina ꞌilatuwa ma gwamaina ꞌibwebweꞌana. Ta muliyetega Yesu gwamaina ꞌitoeya tamana ꞌoina. \s1 Yesu ꞌigwaehila ꞌina ꞌamasa weyahina \r (Madiu 17:22-23; Maki 9:30-32) \p \v 43 Tuta nage ꞌoina tomota mabwaiyadi Yehoba ꞌina waiwai siꞌiteya, ꞌoinega nuwadi ꞌihenainaida madouna. Ma tomotaedi ꞌabwa sihehenainaida ꞌina paihowa weyahina, ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaedi, \v 44 ꞌigwaeya, “Cigu gwae bewa nata yahepwaile ꞌoimiya wanuwatuhuyahi bwaibwaini, beno taugu Loheyaiguina ꞌiꞌiunamo ma sitebae ma ꞌagu ꞌalehao ꞌoidiya siꞌebwayaegau.” \p \v 45 Nage ꞌoina ꞌiꞌabi heꞌwani bwaibwainidiya, ꞌoinega geya sowasowahina ma ginaula bewa weyahidi nuwadi ꞌisabwalena, ma Yesu ꞌoina geya sihesilala ma ꞌabehega ꞌida heꞌitae ꞌoidiya, weyahina simatauta. \s1 Tonugeta taudi tomuliya \r (Madiu 18:1-5; Maki 9:33-37) \p \v 46 Ta muliyetega ꞌana tomuliyaowedi siheꞌoheꞌoheya ꞌabehega taiya ꞌoidiyega ꞌadi tohanugeta. \p \v 47 Ma Yesu hesi ꞌidi nuwatuhu ꞌisanapudiya. Coinega gwama ꞌaigeda ꞌitoeyama ta deina ꞌihetoholoya, \v 48 ma ꞌihegwaediya, “Gwama bewa waꞌita. Ceguma taiya ꞌowa gwama bewa weyahigu ꞌuhelauwe, ꞌowa beno ꞌuhelau pwaigauwa, ma wete ꞌagu Tohewasaina ꞌuhelau pwaiyeya. Coinega ꞌeguma taiya ꞌoimiyega sanina geya madouna tauna ꞌihane hedadeya.” \s1 Ceguma taiya tauna geya ꞌiloloꞌalehegita tauna ꞌiꞌabiꞌabihetegita \r (Maki 9:38-40) \p \v 49 Ma Yoni ꞌiꞌapulagata ma ꞌigwaeya, “Bada, ꞌaigeda loheya ꞌaꞌiteya ta saniuwega hiꞌahiꞌa ꞌiulaula hapwesedi. Eeta ꞌaꞌausiya, weyahina loheyaina geya ꞌida boda.” \p \v 50 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Sahena waꞌauꞌausi! Weyahina ꞌeguma taiya tauna geya ꞌiloloꞌalehegomi tauna ꞌami toꞌabihetena.” \s1 MeSameliya tupwadi Yesu silogwahateya \p \v 51 Sabweloina ꞌihahohoyama ta Yesu ꞌihila galewa, ꞌoinega ꞌina nuwatuhu ꞌilaguya ma ꞌabehega ꞌitautau Yelusalema. Coinega ꞌitoholo ma maꞌana tomuliyao sitauya. \v 52 Sitautauya, ma Yesu ꞌana tomuliyao tupwadi ꞌihewasa nugetediya, meSameliya ꞌidi gogowa, ma ꞌabehega ꞌebeꞌaiyawasi weyahina siꞌatububu. \v 53 Ma hesi tomiya ꞌasaedi geya ꞌoidiya sitagwatagwala, weyahina sinuwatuhuya Yesu geya ꞌidi gogo ꞌoina ꞌitautauya, ma hesi ꞌitautauya Yelusalema. \p \v 54 Yemesa ta Yoni gwae bewa sihesagoheya, ta Yesu ꞌoina sigwaeya, “Bada, togidega? Sowasowahina taloina ma ꞌaiwe ꞌalaꞌalata galewega ꞌisuluma ꞌiꞌalahe gumwalidi?” \p \v 55 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Tuwa! Sahena gide.” \v 56 Ma ꞌoinega hali gogowa sitauya. \s1 Loheloheya sitetoi nuwanuwadi ma ꞌabehega Yesu simuliye \r (Madiu 8:19-22) \p \v 57 Sitautauya, ta ꞌaigeda loheya ꞌinaoma ma Yesu ꞌoina ꞌigwaeya, “Taugu nuwanuwagu ma yamuliyego. To tupwa ꞌoina ꞌutautauya yamuliyego.” \v 58 Coinega Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cedewa totopwatula maꞌidi gaula ma wete bwasumo maꞌidi nehwa, ma taugu Loheyaiguina geya ꞌigu ꞌebeꞌenomo.” \p \v 59 Coinega heluwena wete ꞌinaoma ma Yesu loheyaina ꞌoina ꞌigwaeya, “Cumuliyegau.” Ma tauna ꞌigwaeya, “Bada, ꞌutagwalegau ma nugeta yahila, ma tamagu yayamwa ꞌina ꞌamasa weyahina, yagalihe, ma muliyetega yamuliyego.” \v 60 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Tuwa nobwa tamauina, ma taudi toꞌamasa ꞌidi toꞌamasa sigalihedi. Ma ꞌowa hesi ꞌino paihowa ꞌabehega ꞌuhetohalewasa Yehoba ꞌina ꞌebeloina weyahina.” \p \v 61 Ma hetoina wete ꞌinaoma ta ꞌigwaeya, “Bada bwebweꞌana ma yamuliyego, ta ꞌutagwalegau ma nugeta yahila ma ꞌigu susuwao yahelauwedi, ma muliyetega yamuliyego.” \v 62 Coinega Yesu wete ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Ceguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma ꞌupaihowa ta maꞌino henuwanaluwa, geya ꞌa lobwaina ma Yehoba ꞌina ꞌebeloina weyahina ꞌupaihowa.” \c 10 \s1 Tomuliyao mabwaiyadi ꞌihesumanediya \p \v 1 Tuta nage mulina, tupwadi wete ꞌana tomuliyao ꞌihesinuwediya, sebeniti ꞌadi baibaiwa, ma ꞌeluwa ꞌeluwa ꞌihesumane nugetediya gogo baibaiwadi ꞌoidiya, ma ꞌane toniꞌasa siꞌatububudi Yesu ꞌina tauyama ꞌoidiya weyahina. \p \v 2 Ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Celiꞌeli bwebweꞌana ma toꞌeliꞌeli ꞌomi tupwamimo, ꞌoinega toni tanoha ꞌoina waꞌahwaꞌahwanoi ma ꞌane topaihowao wete ꞌihesumanedi ꞌina tanoha sabi ꞌelina. \v 3 Sauga bewa yahesumanegomi, watauya gide sipi manamanasamina ꞌedewa lolosasaidi gamwagamwanidiya. \p \v 4 “Sahena mane waꞌewaꞌewa, sahena ꞌeꞌahai mabohaidi, sahena ꞌami butu waꞌewaꞌewadi. Ma ꞌeguma ꞌedai watautau sahena tomota mahetemiyao wahehegwaegwae. \p \v 5 “Ma ꞌeguma ꞌaigeda hada ꞌoina waluhu, nugeta wahegwaedi, wagwae, ‘Daumwala ꞌoimiya.’ \v 6 Ma ꞌeguma nuwadaumwala ꞌana topaihowao simiyamiya, ꞌimi helauina ꞌoidiya ꞌida miyamiya. Ma ꞌeguma geya, tuwa helauina ꞌihilawa ꞌoimiya. \p \v 7 “Ma ꞌeguma hadaina ꞌoina wamiyamiya, ma toꞌaha ꞌami, nuwana ꞌami weꞌaha matamiya silagu tuwa waꞌai, weyahina topaihowao ꞌilobwainediya ma ꞌadi ꞌiluwana siloba. Ma sahena watautau hali hada ꞌoidiya, ma hesi hadaina ꞌoina waluhu nugeta ꞌoina tuwa wamiyamiya. \p \v 8 “Ma ꞌeguma to ꞌasa ꞌoina siꞌahe sohetegomiya ma ꞌoidiya waluhuwa, ma toꞌaha matamiya silagu latuheya, tuwa waꞌai. \v 9 Ma wete gogoina ꞌoina wamiyamiya ꞌidi tolohalao waꞌabihe bwebweꞌanedi, ma wete toni ꞌasao wahegwaedi, wagwae, ‘Yehoba ꞌina loina ꞌiꞌiunamo ma ꞌilatu ꞌoimiya.’ \v 10 Ma ꞌeguma to ꞌasa ꞌoina walatu ma silogwahategomi, mulimuliya ꞌeda ꞌoidiya wahahila ma wahegwaedi, wagwae, \v 11 ‘Waꞌita, ꞌimi gogo nenegwalina ꞌahemega ꞌaꞌalohutuhutu yahule, ma wasanapu ꞌabehega Yehoba ꞌina loina deimiya ꞌimiyamiya!’ \v 12 Yagwae moisa ꞌoimiya, ꞌabwa bwaꞌomatana ꞌana tuta ꞌoina taudi gogowedi silogwahategomiya loina madou hedadena siloba, ma geya gide \w meSodoma\w* ꞌadi loina.” \s1 Gogo tupwana ꞌoidiya Yesu geya sihemise \r (Madiu 11:2-24) \p \v 13 Coinega tupwaedi ꞌana tomiyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “MeKolesini ta meBedeseida ꞌatemuyamuyaimi. Weyahina ꞌigu paihowa ꞌebe henainaidaedi yapaihowa pwaidiya matamiya ma hesi geya wanuwabui, ma hesi ꞌeguma meTaiya ta meSaidoni ꞌoidiya yada paihowediya, beno mwalohene sida nuwabui pwaiya, ma sibauwa ꞌadi ꞌaleꞌowega sida ꞌotedi ta giba ꞌoidiyega sida gibediya, ta siheꞌitaedi ꞌabehega mumuga galana ꞌoidiyega sinuwabui pwaiya. \v 14 Ma ꞌomi hesi geya uleulena. Coinega bwaꞌomatana ꞌana sabweloina ꞌoina Yehoba ꞌabwa meTaiya ta meSaidoni ꞌiꞌatemuyamuyaedi, ma ꞌomi geya. \v 15 Ma meKapaneumi ꞌomi togidega, ꞌabehega waꞌabilagasigomi galewa, ꞌawa? Nata geya! Ma hesi nata siulasuluhegomi \w Bwebweso\w* ꞌoina.” \p \v 16 Ta ꞌana tomuliyaowedi ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Ceguma taiya ꞌimi gwae ꞌihesagohedi, beno taugu ꞌigu gwae ꞌihesagoheya. Ma ꞌeguma taiya ꞌilogwahategomi taugu wete ꞌilogwahategauwa. Ma wete ꞌagu Tohewasaina ꞌilogwahateya.” \s1 Tomuliyaowedi mabwaiyadi ꞌidi paihowega sihila pwaima \p \v 17 Ma ꞌana tomuliyaowedi site sebeniti ꞌidi paihowega sihilama, ta maꞌidi yaliyaya Yesu ꞌoina siheꞌoteꞌotetela, sigwaeya, “Bada, ꞌeguma welabanao bo hiꞌahiꞌa saniuwega ꞌaloinaediya, ta sihapwesa.” \p \v 18 Ma Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Tomudulele yaꞌiteya galewega ꞌisulusuluma gide tuwa namala ꞌina pili. \v 19 Coinega wasanapu ꞌabehega yaꞌabihewaiwai pwaigomiya ma ꞌoinega sowasowahimi wahewaiwai ꞌada ꞌalehaina ꞌina paihowa mabwaiyana ꞌoidiya, ma ꞌeguma mwata bo ganihana wabasa yahidi, sahena wamatamatauta, weyahina gesowana toꞌaha siꞌabihe galegomi.” \v 20 Ta wete ꞌihegwaediya, “Moisa ꞌimi paihowa hiꞌahiꞌa ꞌoidiya waiwaina, ta weyahina wayaliyaya, ma beno geya ginaula madouna, ma hesi ꞌimi ꞌebeyaliyaya madouna ꞌeguma sanimi galewa silele pwaidiya.” \s1 Yesu ꞌina yaliyaya \r (Madiu 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Tuta nage ꞌoina Yaluyaluwa Tabuna Yesu ꞌiꞌabihe yaliyayaeya, ta ꞌigwaeya, “Yauwedo Tamagu, ꞌowa galewa ta baleꞌu ꞌadi Toloina, nuwasabwalena bewa ꞌudahweya tosonogao ma tonuwasabwalenao ꞌoidiyega, ma hesi gwagwama ꞌiꞌiudi ꞌoidiya ꞌuheꞌitaeya. Moisa Tamagu, ꞌino nuwatuhu bwebweꞌana bewa.” \v 22 Nage tutaina ꞌoina wete ꞌigwaeya, “Ginaula mabwaiyadi Tamagu nimaguwa ꞌilagudiya, ma Tamagu ꞌiboimo ꞌisanapugauwa, ma Taugu wete yaboimo Tamagu yasanapuya, ma wete taiyewedi taudi ꞌeguma nuwanuwagu ma Tamagu yaheꞌitae ꞌoidiya, taudi wete sida sanapu.” \p \v 23 Coinega Yesu ꞌiloꞌita lohihila ꞌana tomuliyao ꞌoidiya ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Comi maꞌimi yaliyaya, weyahina ginaulaedi matamiyega waꞌitaꞌita. \v 24 Yagwae moisa ꞌoimiya ꞌabehega mwalo palopitao ta toloinao baibaiwadi nuwanuwadi ma ginaulaedi siꞌitadi, ma hesi geya siꞌitaꞌita, ta wete gwaeyedi wahesagohediya taudi wete nuwanuwadi ma ꞌabehega sihesagohedi, ta geya sida hesagohediya.” \s1 Gwae hegehegedi gwama Sameliya ꞌaigeda weyahina \p \v 25 Ma ꞌaigeda loina ꞌana tohanugeta ꞌitauyama ma Yesu ꞌoina ꞌihesilala sabi tohona, ꞌigwaeya, “Bada, toꞌaha yapaihowa ma yawasigu hataya yada loba?” \v 26 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Loinaedi Mosese ꞌilelediya Buki Heꞌasisi ꞌoina, ꞌusanapu pwaidiya, ꞌawa?” \v 27 Ma loheyaina ꞌigwaeya, “Cehe, loina bewa gidemusa, ‘Cino Bada Yehoba ꞌuda helauwe ꞌateu ta yaluyaluwau ta ꞌino waiwai ta ꞌino nuwatuhu mabwaiyadi ꞌoidiyega. Ma wete ꞌiyamwao ꞌuda helauwedi gidemusa ꞌuboi ꞌuhelauwego.’” \v 28 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Beno gwae moisa, ꞌoinega gide ꞌuda paihowa ꞌese ma yawasiu hataya ꞌuda loba.” \p \v 29 Ma loheyaina ꞌina nuwatuhu ꞌabehega tauna todumwalu, ꞌoinega Yesu wete ꞌoina ꞌihesilala hila, “Taiya hede ꞌiyagu?” \p \v 30 Coinega Yesu gwae hegehegediyega loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Caigeda loheya Yelusalemega ꞌitoholowa ma ꞌitautauya Yeliko, ta ꞌedai toyagaha ꞌilobediya ma siꞌabiyahiya, ꞌana ꞌaleꞌo siꞌigalidiya ta sihunu geyogeyoiya, ꞌiꞌiunamo ꞌiꞌamasa, ma siꞌebesineya ma sitauya. \p \v 31 Sitauya, ma loheyaina ꞌiꞌenoꞌeno eeta ꞌaigeda topwaoli ꞌihapwesama, ma tohesilaeina ꞌiꞌiteya, ma ꞌinaowa ma ꞌeda papalinega ꞌitauya. \v 32 Ta wete gide topwaoli ꞌadi tolema ꞌaigeda ꞌitauyama, ta loheyaina ꞌiꞌiteya, ta wete ꞌiꞌeꞌebubuyamo ma ꞌiꞌebesineya. \p \v 33 Ma muliyetega ꞌaigeda gwama \w Sameliya\w* ꞌihapwesama, ma loheyaina ꞌiꞌiteya ta ꞌiꞌatemuyamuyaeya. \v 34 Coinega deina ꞌinaowa, ma holowa ta waini ꞌilagu latuhediya, ma ꞌana hesilaeyedi ꞌoidiya ꞌisiwediya ma ꞌipaidiya, ta muliyega ꞌina hebai ꞌoina ꞌidoꞌoya ma baꞌidana sitauya ꞌaigeda hada taumana ꞌoina ta nobwa ꞌiꞌitayahiya. \v 35 Gona ꞌiꞌadaleya, ma kina ꞌeluwa ꞌiꞌewediya ma hadaina ꞌana toꞌitayahina ꞌiꞌebwaeya, ta ꞌihegwaeya, ‘Tohesilae bewa ꞌuꞌitayahi weyahigu, ma ꞌeguma ꞌehisa wete mane ꞌulaguya weyahina, taugu yahilama yagihedumwalu ꞌoiuwa.’” \p \v 36 Coinega Yesu loheyaina ꞌihesilaleya ꞌigwae, “Taiya tohesilaeina ꞌiyana sitetoiyedi ꞌoidiyega?” \v 37 Ma loheyaina ꞌigwaeya, “Tauna ꞌana tohelauina.” Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Beno gwae moisa, ꞌutauya ma gidemusa ꞌupaihowa ꞌesa.” \s1 Yesu ꞌina haboꞌe Meli ta Malida ꞌoidiya \p \v 38 Ma Yesu maꞌana tomuliyao sitauya ta silatuwa ꞌaigeda tupwa ꞌoina, ma wahine ꞌaigeda, sanina Malida ꞌitoeya ꞌina hada. \v 39 Ma wahineina tasina wete ꞌimiyamiya, sanina Meli, ma Meliina ꞌinaoma ta Yesu deina ꞌimiyatoiya, ma ꞌina gwae sabi hesagohena. \v 40 Ma Malida ꞌiꞌeꞌuleya ta ꞌina paihowa baibaiwana. Coinega Malida ꞌinaoma Yesu ꞌoina ma ꞌigwaeya, “Bada togidega ma tasigu baꞌidau wamiyamiya, ma geya ꞌida lemegauwa? Sowasowahina ꞌuhegwae ma ꞌiꞌabihetegau ꞌawa?” \p \v 41 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Malida, togidega ma ginaula mabwaiyana weyahidi ꞌunuwanuwatuhu, \v 42 ma hesi ꞌaigedamo ginaula madouna weyahina ꞌunuwatuhu, gidemusa tasiu Meli ꞌina hesinuwa. Meli nuwanuwana ma ꞌigu gwae ꞌida hesagohedi, ꞌoinega geya sowahina ꞌaigeda taiya ꞌiꞌausi.” \c 11 \s1 Yesu ꞌina heꞌita ꞌahwanoi weyahina \r (Madiu 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Caigeda tuta Yesu ꞌiboinamo tupwa ꞌaigeda ꞌoina ꞌiꞌahwaꞌahwanoi. Cina ꞌahwanoi mulina ꞌana tomuliya ꞌaigeda ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌahwanoi ꞌuheꞌitemai, gidemusa Yoni ꞌana tomuliyao ꞌahwanoi ꞌiheꞌita ꞌesediya.” \v 2 Coinega Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Bewa gide waꞌahwanoi ꞌesa, wagwae: \q1 Tamama, saniu ꞌaheꞌasisiyane. Caꞌahwanoi ꞌoiuwa ma ꞌane ꞌuloinemai. \v 3 Cama sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda nata ꞌuꞌebwaemai. \v 4 Ta ꞌima mumuga galadi ꞌunuwasamudi weyahina ꞌiyamayao ꞌidi puiyao ꞌoima ꞌanuwasamudi. Ma hesi sahena ꞌutohotohomai.” \p \v 5 Ma Yesu wete ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Cahwanoi ꞌana sanapu bewa gidemusa. Ceguma taiya ꞌowa ꞌaigeda ꞌa taumana hinuwana gamwana ꞌitauyawa ꞌoiuwa, ma geya ꞌaigeda toꞌaha ꞌoiuwa ma ꞌuꞌebwae ꞌana lohepaꞌala weyahina, ꞌoinega ꞌilobwainegowa ma ꞌiyau ꞌaigeda ꞌoina ꞌutauya ma ꞌuꞌahwanoi, ma ꞌugwae, ‘Ciyagu, sowasowahina ma ꞌulemegau ma beledi ꞌetoi ꞌuꞌebwaegau, \v 6 weyahina ꞌaigeda ꞌiyagu nige ꞌeda dudulenega ꞌitauyama, ma geya ꞌeta toꞌaha ꞌoiguwa ma ꞌida lohepaꞌala.’ \v 7 Ma ꞌeguma loheyaina hada ꞌalonega ꞌino gwae ꞌihemaiseyawa ma ꞌigwae, ‘Ciyagu, sahena wahiꞌwataꞌwata ꞌulagulagu weyahina manatugwao ꞌaꞌenoꞌeno, ma wete ꞌahwaꞌeda yaꞌausiya, ꞌoinega geya sowasowahina yalemego.’ \v 8 Ma ꞌeguma ꞌihegagala ꞌoiuwa tuwa ꞌuꞌalaꞌoheꞌohe, ma ꞌoinega ꞌida ꞌenotoholo, ma toꞌaha ꞌino ꞌahwanoi gidemusa ꞌiꞌebwaego. \v 9 Coinega yahepwaila ꞌoimiya, waꞌahwanoi ma nata Yehoba ꞌiꞌebwaegomi. Wete waꞌebesa ma nata waloba, ma wete waꞌetunatuna ma ꞌoinega ꞌahwaꞌeda ꞌisoꞌe weyahimi. \v 10 Weyahina ꞌeguma taꞌahwanoi Yehoba ꞌiꞌebwaya ꞌoida, ma wete ꞌeguma taꞌebesa wete nata taloba, ma wete ꞌeguma taꞌetunatuna, ꞌoinega ꞌahwaꞌeda ꞌida soꞌe. \p \v 11 Ma togidega ꞌomi gwagwama tamadiyao, ꞌeguma natumiyao silahana weyahina siꞌahwanoi, mwata waꞌebwaedi? \v 12 Nuwana pou weyahina siꞌahwanoi ganihana waꞌebwaedi? Geya bo? \v 13 Moisa, ꞌomi togala ma ꞌimi ꞌebwaya natumiyao ꞌoidiya wasanasanapu ꞌabehega ginaula bwebweꞌana waꞌebwaꞌebwaedi. Gide wete Tamamiu galewa ꞌina ꞌebwaya ꞌoimiya bwebweꞌana hedada, ma ꞌeguma waꞌahwanoi ꞌoina, nata Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌebwaegomi.” \s1 Taiya ꞌina waiwaiyega Yesu hiꞌahiꞌa ꞌiula latuhediya \r (Madiu 12:22-30; Maki 3:20-27) \p \v 14 Ma tutaina Yesu loheya ꞌaigeda ꞌilobeya, tauna hiꞌahiꞌa ꞌina paihowega memenana ꞌilidowa ma geya ꞌida gwaeya, ꞌoinega Yesu hiꞌahiꞌaina ꞌiula latuheya, eeta loheyaina ꞌibwebweꞌana ma ꞌigwaeya. Nage ꞌoina tomota siꞌiteya ma nuwadi ꞌihenainaida. \v 15 Coinega tupwadi sigwae, “Hiꞌahiꞌa ꞌidi badaina, Tomudulele ꞌina waiwaiyega Yesu hiꞌahiꞌaina ꞌiulalatuheya.” \v 16 Ma tupwadi wete Yesu sitohoya ma ꞌabehega ꞌilaꞌilala tupwadi ꞌida paihowedi weyahidi, ma sida ꞌahwamoisa ꞌabehega ꞌina waiwai Yehoba ꞌoinega ꞌitauyama. \p \v 17 Ma Yesu bodaedi ꞌidi nuwatuhuina ꞌisanapu pwaiya, ma ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tomudulele tauna ꞌiyanao gesowana ꞌipaꞌipaꞌidi.” Ma wete ꞌigwaeya, “Ceguma ꞌaigeda ꞌebeloina ꞌoina loheloheya siwataha ma siboi siloꞌaleha, nata ꞌebeloinaina ꞌiweꞌa ma ꞌibeꞌu. Ma wete gidemusa ꞌeguma ꞌaigeda susu taudimo siloꞌaleha, nata ꞌabwa ꞌidi miya ꞌigala. \v 18 Seitani wete gidemusa ꞌeguma maꞌina bodao siboidimo siloꞌaleha nata ꞌina ꞌebeloinaina ꞌibeꞌu. Ma togidega ma wagwae ꞌabehega Tomudulele ꞌina waiwaiyega hiꞌahiꞌa yaula latuhedi, \v 19 ma taiya hede ꞌina waiwaiyega ꞌomi hiꞌahiꞌa waula latuhedi? Tomudulele ꞌoinega bo Yehoba ꞌoinega? Bewa weyahina wanuwanuwatuhu ma wasanapu ꞌabehega taiya taugu. \v 20 Ma taugu hesi Yehoba ꞌina waiwaiyega hiꞌahiꞌa yaulaula latuhedi, ꞌoinega wada sanapu ꞌabehega Yehoba ꞌina loina ꞌilatu pwaima ꞌoimiya. \p \v 21 “Seitaniina tauna gide ꞌaigeda loheya waiwaina, ta maꞌina ꞌebe ꞌaleha ꞌina hada madouna ꞌiꞌitaꞌitayahi, ma geya sowana ꞌaigeda taiya ꞌina tobwatobwa ꞌiꞌabihegala. \v 22 Ma ꞌeguma ꞌaigeda loheya waiwai hedada ꞌihapwesama, nata loheyaina ꞌipai ma ꞌina ꞌebe ꞌaleha nimanega ꞌiꞌewadi, ma ꞌina tobwatobwa mabwaiyadi ꞌiꞌewadi ma ꞌiyanao ꞌiꞌebwaedi. \p \v 23 “Ceguma taiyawedi taudi geya ꞌagu toꞌabihetena, taudi ꞌagu ꞌalehao. Ma wete taiyawedi taudi geya baꞌidagwao ꞌada paihowa hegogona, taudi ꞌigu paihowa siꞌabihegaleya. \s1 Hiꞌahiꞌa ꞌiluhuwa loheya ꞌalona \r (Madiu 12:43-45) \p \v 24 “Ma ꞌeguma hiꞌahiꞌa loheya ꞌaigeda ꞌoinega ꞌihapwesa, loheya ꞌida bwebweꞌana ma hiꞌahiꞌaina nata tuwa ꞌatamana ꞌiyawayawala besobeso ma ꞌina ꞌebeꞌaiyawasi ꞌibesabesa ma gesowana ꞌilobaloba. Coinega hiꞌahiꞌaina ꞌiboinamo ꞌigwae, ‘Cana ꞌita yahila ꞌigu ꞌebemiya ꞌoina.’ \v 25 Coinega ꞌihila ma ꞌebemiyaina ꞌiloba hileya ꞌasiꞌasilalana ma ꞌatuꞌatububuna. \v 26 Eeta ꞌitauya ma hiꞌahiꞌa site sebeni galadi moisa wete ꞌitoedima, ma baꞌidanao siluhuwa ꞌebemiyaina ꞌoina, ta nobwa mahetenao simiyamiya, ꞌoinega loheyaina ꞌina ꞌebemiya siꞌabihegala bwaibwainiya, mwalo geya gidemusa.” \p \v 27 Gidemusa Yesu ꞌigwae ꞌesa boda ꞌoidiya, ma ꞌaigeda wahine ꞌoidiyega ꞌenana madounega ꞌiwuiya, ma Yesu ꞌoina ꞌigwaeya, “Bada wahineina tauna gamwanega ꞌihenatunegowa ma wete susunega ꞌususuwa, tauna toyaliyaya moisa.” \v 28 Ma Yesu wete ꞌigwaeya, “Taudi hesi ꞌeguma Yehoba ꞌina gwae sihesagohe ma ꞌina gwae sihematamatane, taudi toyaliyaya moisa.” \s1 Yona tauna ꞌebeꞌita ꞌaigeda ꞌoida \r (Madiu 12:38-42) \p \v 29 Ma bodaedi Yesu sitoholo ꞌwabuꞌwabuneya, ma ꞌiꞌahwa lalagata ma ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Mehau ꞌomi galami! Beno lamuna ꞌilaꞌilala waꞌebeꞌebese, ma sahena hesi ꞌilaꞌilalaedi waꞌitaꞌitadi. Ma ꞌiyamo \w Yona\w* weyahina ꞌeguma wanuwatuhuyahi, tauna tuwa ꞌilaꞌilalaina weyahimi. \v 30 Weyahina Yona ꞌina paihowa ꞌoinega meNinibe sisanapuya ꞌabehega tauna Yehoba ꞌoinega ꞌinaoma. Gide wete taugu Loheyaiguina ꞌigu paihowa ꞌoidiyega mehau ꞌomi wada sanapugau ꞌabehega Yehoba ꞌoinega yanaoma. \v 31 Cabwa hesi, sabwelo bwaꞌomatana ꞌoina meSiba ꞌidi kuini ꞌida toholo ma mehau ꞌomi ꞌiheꞌewegomi, weyahina mwalo hene wahineina bwagebwagega ꞌinaoma Solomoni ꞌina gwae sanasanapuna sabi hesagohena, ma bewa tuwa gwae sanasanapu hedada wahesagohediya, ma genuwami. \p \v 32 Wete gide sabwelo bwaꞌomatana ꞌoina meNinibe ꞌabwa sitoholo ma mehau ꞌomi siheꞌewegomi, weyahina mwalo hene Yona ꞌoidiya ꞌiguguya, ta mumugadi galadiyedi ꞌoidiyega sinuwabuiya, ma ꞌomi bewa tuwa guguya bwebweꞌana hedada wahesagohediya, ma geya wanuwabui hila. \s1 Mayale ꞌana gwae hegehegedi \r (Madiu 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Geya ꞌeta taiya mayale ꞌigabu ma ꞌidahwa gaula, nuwana gaeba gabulena, ma hesi ꞌebelagu tabwanina ꞌilagu ma ꞌoinega taudi hada ꞌana toluhuwao ꞌiꞌasilaladi. \p \v 34 “Weyahina matau wahiu ꞌana ꞌasilala gide, ma ꞌeguma matau ꞌasiꞌasilalaina wahiu mabwaiyana wete ꞌasiꞌasilalaina. Ma ꞌeguma matau ꞌigala wahiu mabwaiyana wete ꞌiguguyou. \v 35 Coinega ꞌuꞌitayahigo tabu ma ꞌino ꞌasilalaina ꞌiguguyou. \v 36 Ma ꞌeguma wahiu mabwaiyana ꞌasilala ꞌoina ꞌimiyamiya, ma geya ꞌaigeda wete guguyou ꞌoina, mabwaiyana tuwa ꞌasiꞌasilalaina, gide tuwa ꞌasilala madouna ꞌina ꞌasilala.” \s1 Palisiyao ma loina ꞌadi tohanugetao Yesu ꞌiheliyediya \r (Madiu 23:1-36; Maki 12:38-40) \p \v 37 Yesu ꞌina gwae ꞌigumwala pwaiya, ma ꞌaigeda Palisi Yesu ꞌibwauweya ma mahetena siꞌai. Coinega ꞌiluhuwa ma ꞌimiyatoiya ꞌebeꞌai ꞌoina. \v 38 Ma Palisiina nuwana ꞌihenainaida weyahina Yesu ꞌiꞌiteya nimana geya ꞌibuyodi ma ꞌiꞌaiya. \v 39 Ma Yesu Palisiina ꞌina nuwatuhuina ꞌisanapu pwaiya, ꞌoinega ꞌoina ꞌigwaeya, “Comi Palisiyao gide tuwa biyo ma gaeba, weyahina gwahumiumo wabuyobuyodi, ma ꞌalomiya ꞌimaha moisa yagaha ma mumuga galadi ꞌoidiyega. \v 40 Waheyauyauleya! Weyahina geya wasanasanapu ꞌabehega tauna ꞌwapimi ꞌipaihowediya, ꞌatemi wete ꞌipaihowedi. \v 41 Ma ꞌilobwainegomiya ma ꞌatemi ꞌeheꞌehele ꞌoinega waꞌabihe ꞌasilaladi, ma ꞌoinega waꞌasilala bwaibwaina. \p \v 42 “Ma ꞌomi Palisiyao hesi ꞌatemuyamuyaimi! Tuwa ꞌimi helau bwebweꞌana, weyahina helauina ꞌana loina mabwaiyana waꞌitayahi bwaibwainiya, ꞌimi tobwatobwa madoudi ma ꞌiꞌiudi ꞌoidiyega tupwana Yehoba waꞌebwaꞌebwae, gide hali pam ma hali pam ꞌoidiyega. Ma hesi loina tuwa madoudi wanuwanaidediya, beno Yehoba ꞌana helau ta wete loina dumwadumwaluna. Sowasowana ginaula bewa madoudi wapaihowadi, ma wete sahena ginaula ꞌiꞌiudi wanuwanuwa naidedi. \p \v 43 “Comi Palisiyao ꞌatemuyamuyaimi, weyahina hada tapwalolo ꞌoidiya nuwanuwami ma ꞌabehega ꞌebemiya bwebweꞌana ꞌoidiya wamiyatoi, ma wete nuwanuwami ma ꞌabehega tutaina ꞌeguma watautau ꞌasai tomota mabwaiyadi siheꞌasisiyegomi. \p \v 44 “Ma hesi tuwa ꞌatemuyamuyaimi, weyahina ꞌatemi gide galiha bisubisulidi, tomota ꞌoidiyega sitautau ma geya sisanasanapu ꞌabehega galiha.” \p \v 45 Ma ꞌaigeda loina ꞌana tohanugeta Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, ꞌino gwaeyedi bewa ꞌoidiyega ꞌusinalimaiya, ꞌawa?” \p \v 46 Ma Yesu ꞌoina ꞌigwaeya, “Comi wete loina ꞌana tohanugetao ꞌatemuyamuyaimi, weyahina tomota ꞌahaꞌahala mwaudi waꞌebwaꞌebwaedi, ma ꞌomi geya hesi wada tagwala ma ꞌahaꞌahalaedi ꞌoidiyega walemedi. \p \v 47 “Catemuyamuyaimi, weyahina tubumiyao mwalo palopitao siloheꞌamasidiya, ma ꞌomi palopitaowedi galihidi ꞌoidiya ꞌadi ꞌebenuwatuhu yahina waꞌabiꞌabidi. \v 48 Ginaula bewa ꞌoinega tubumiyao ꞌidi loina waꞌahwa bwebweꞌaneya, beno taudi palopitao siloheꞌamasidiya, ma ꞌomi galihidi ꞌoidiya ꞌadi ꞌebenuwatuhu yahina waꞌabidi. \v 49 Ginaulaedi weyahidi Yehoba ꞌina sanapu ꞌilaguya, ꞌigwae, ‘Cabwa tupwadi palopitao ma ꞌigu tohepwailao yahesumanediwa, ma tupwadi waloheꞌamasidi ma tupwadi nata wapaꞌidi.’ \v 50 Coinega mehau ꞌomi nata maisa mabwaiyana waloba palopitaowedi baleꞌu ꞌebehagaina ꞌoinega ma nige ꞌadi loheꞌamasa weyahina, \v 51 beno \w Ebeli\w* siloheꞌamasiya ma ꞌoinega siloloheꞌamasa ma ꞌana siga Sakaliya ꞌina tuta ꞌoina siloheꞌamasiya Hada Heꞌasisi ma ꞌebepwaoli gamwagamwanidiya. Moisa tuwa loheꞌamasaedi mabwaiyadi ꞌadi maisa mehau ꞌomi waloba. \p \v 52 “Comi loina ꞌana tohanugetao ꞌatemuyamuyaimi, weyahina sanapu ꞌana ꞌahwaꞌeda waꞌausiya, ma ꞌomi geya sowasowahimi waluhu, ma taudi wete nuwanuwadi ꞌabehega siluhu ta ꞌomi waꞌausidiya.” \p \v 53 Ma tupwainaina nage Yesu ꞌiꞌebesineya, ma muliyetega loina ꞌana toheꞌitao ta Palisiyao sitohowaiwai hesilala baibaiwadi ꞌoidiyega, \v 54 ꞌabehega togidega ma ꞌina gwae pui siloba, ma ꞌoinega siheꞌewa. \c 12 \s1 Guguya \r (Madiu 10:26-31) \p \v 1 Boda madou hedada siꞌetoꞌautama ma sihetupa duidui, ma Yesu ꞌigwae nugeta ꞌana tomuliyao ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Waꞌita yahigomi ma Palisiyao ꞌidi paihowa ꞌaboꞌabo sahena wapaipaihowadi, weyahina ꞌidi paihowa gide tuwa pwalawa ꞌana ꞌebeꞌabi heseseha. Cebeꞌabi hesesehaina ꞌeguma toꞌaha gide ꞌiꞌiuna, nata ꞌiꞌabi hemadou, \v 2 ma ginaulaedi dahwadahwaidi ꞌabwa Yehoba ꞌiꞌabilatuhedi ma siloꞌatamanedi. \v 3 Ma wete toꞌaha guguyou ꞌoina wagwaeneya nata sabwelo ꞌoina tomota sihesagohe. Ma toꞌaha weyahina waheꞌahwa henahena hada ꞌalona, nata tomota mabwaiyadi ꞌoidiya sihepwaila latuhedi. \p \v 4 “Ma ꞌiyagwao yahegwaegomi, taudi wahimi siloheꞌamasi, sahena wamatamatautedi, weyahina taudi wahimimo sowasowahina ma siloheꞌamasi, ma yaluyaluwami geya. \v 5 Ma hesi Yehoba wamataute, weyahina tauna maꞌina loina ma ꞌiloheꞌamasa nugetegomi ma muliyetega ꞌiula suluhegomi ꞌasa ꞌalaꞌalata* ꞌoina. Moisa tuwa, ꞌiboinamo wamataute! \p \v 6 “Hisa gidemusa dinegwa ꞌadi maisa? Geya madouna, gidemusa toea ꞌeluwamo ma bwasumo nima ꞌaiꞌaigeda ꞌadi baibaiwa. Ma tuwa Yehoba geyaꞌabwa wete ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌinuwa nuwanaide. \v 7 Ma ꞌiyamo geya sowasowahina ma deba wahasili mwagu ꞌaigeda ꞌoina, Yehoba ꞌadi baibaiwa ꞌisanasanapudi. Coinega sahena waꞌateꞌateyoho, weyahina ꞌomi Yehoba ꞌina ginaula madouna, ma dinegwa geya ginaula madouna. \s1 Yesu ꞌana hemisa ma ꞌana uhala weyahina \r (Madiu 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Ma bewa wete wasanapu bwaibwaini: Ceguma taiyawedi weyahigu tomota matadiya sihepwaila, taugu Loheyaiguina nata weyahidi yada hepwaila Tamagu ꞌina aneloseyao matadiya. \v 9 Ma ꞌeguma taiyawedi siuhalegau tomota matadiya, taugu wete ꞌabwa Yehoba ꞌina aneloseyao matadiya yauhaledi. \v 10 Taugu Loheyaiguina, ma ꞌeguma taiya ꞌiꞌahwa galegalegau, Yehoba nata gwaeina ꞌinuwasam. Ma ꞌeguma taiya Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌahwa galegale, nata geyaꞌabwa Yehoba ꞌinuwanuwasam. \p \v 11 “Ma ꞌeguma tomota sitoegomi hada tapwalolo ꞌoidiya sabi heyatalaegomi babadao ta toloinao matadiya, sahena waꞌateꞌateyoho bo nuwana wanuwanuwatuhu togidega ꞌidi hesilalaina wahemaisa ꞌese, \v 12 weyahina ꞌabwa tutaina beno ꞌoina Yaluyaluwa Tabuna baꞌidamiu, ma nata tauna ꞌiheꞌitegomi toꞌaha wagwaene.” \s1 Gwae hegehegedi wasawasa weyahina \p \v 13 Ma bodaedi ꞌoidiyega ꞌaigeda tomota ꞌigwaeya, “Toheꞌita, tasigu ꞌuhegwae ma tupwana ꞌebeloina ꞌiꞌebwaegau, mwalo tamamai ꞌilaguya.” \p \v 14 Ma Yesu loheyaina ꞌenana ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Loheya, taugu geya sowasowahigu ma yahetoloina ꞌami heguheguyaiina weyahina.” \v 15 Ma wete ꞌina gwaeina ꞌitubweya ma boda mabwaiyadi ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Waꞌitayahigomi ma sahena wasawasa nuwami ꞌiꞌewaꞌewa. Geya sowasowahina ma wasawasa ꞌoinega yawasimi bwebweꞌana waloba.” \p \v 16 Coinega ꞌebeꞌita ꞌiꞌebwaediya gwae hegehegediyega, ꞌigwaeya, “Caigeda tohewasawasa ꞌina tanoha madoudi ma baibaiwadi, ta ꞌeliꞌeli madouna ꞌoidiyega ꞌilobeya. \v 17 Eeta loheyaina ꞌiboinamo ꞌinuwatuhu dadana, ma ꞌigwaeya, ‘Celiꞌeli madouna ta ꞌigu hada ꞌeꞌahai geya sowasowahina. Coinega toꞌaha yapaihowa? \v 18 Nuwana bewa gidemusa, hada ꞌeꞌahai miyamiyadi yaleꞌwa yahuledi, ma hauhaudi ta madoudi yaꞌabidi, ma ꞌoidiya ꞌeꞌahai ta wete ꞌigu tobwatobwao mabwaiyana yahedodo, \v 19 ma muliyetega maꞌigu yaliyaya sowasowahigu ma yagwae, “Caigeda towasawasa taugu. Boꞌi yaꞌatububuwa ta ꞌigu wasawasao mabwaiyana sowasowahigu bolime hisa sinaonaoma weyahidi. Eeta paihowa ꞌoinega yaꞌaiyawasi, ma hesi tuwa yaliyayamo, weyahina ꞌagu ma ꞌagu weꞌaha mabwaiyana sowasowahigu.” ’ \v 20 Ma Yehoba loheyaina ꞌoina ꞌigwaeya, ‘Loheya yauyauleiu! Hinuwana bewa yawasiu ꞌilolagu, ma tobwatobwaedi ꞌulagulagudiya, taiya nata weyahina?’” \p \v 21 Ma Yesu ꞌina gwae ꞌana ꞌebelolagu ꞌoina ꞌigwaeya, “Moisa, ꞌeguma taiya wasawasa weyahina ꞌipaihowa, ma ꞌimiya wasawasa tobwatobwa baleꞌuwa ꞌoidiyega, ma geya galewa ꞌana wasawasa ꞌoidiyega, tauna yauyauleina!” \s1 Cateyoho weyahina \r (Madiu 6:25-34) \p \v 22 Coinega ꞌana tomuliyao ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Sahena ꞌimi miya weyahina wanuwanuwatuhu madouna, ꞌamiwa ma ꞌami ꞌaleꞌo weyahidi. \v 23 Weyahina yawasida ginaula madouna mabwaiyada ꞌoida, ma tobwatobwaedi ꞌwapi weyahina geya ginaula madouna. \p \v 24 “Bewa ꞌaigeda ꞌebeꞌita yaꞌebwaegomi ꞌaoꞌao weyahidi, tuta baibaiwana geya sida dauna, geya sida ꞌetahiya, ma wete geya ꞌidi hada ꞌeꞌahaimo. Bwasumowedi ginaula ꞌiꞌiudi, ma tuwa Yehoba tuta baibaiwana ꞌadiwa ꞌiꞌebwaꞌebwaedi, ma hesi wanuwatuhuyahi ꞌabehega ꞌomi ginaula madouna Yehoba ꞌoina, ꞌoinega sowasowahina ma ꞌiheꞌaigomi. \v 25 Taiya ꞌoimiyega sowasowana ꞌina nuwatuhuwega ꞌina tuta baleꞌuwa ꞌiꞌabiheduduli? Geya, ꞌawa? \v 26 Moisa tuwa, ꞌateyoho geya wete ꞌina lema ꞌoida ginaula ꞌiꞌiuna weyahina, ma toꞌaha lamuna waꞌateꞌateyoho ginaula madouna weyahidi? \p \v 27 “Ma ꞌaigeda wete bewa ꞌebeꞌita, hane ꞌidi bwala weyahina wanuwanuwatuhu. Tuta baibaiwana geya sida paihowa, ma wete geya ꞌadi ꞌaleꞌo sida paihowediya. Ma moisa tuwa, Solomoni ꞌana ꞌwamao ma ꞌana pasao ꞌadi ꞌita ꞌausaladi, ma hesi hane ꞌadi ꞌita ꞌausala hedadena. \v 28 Coinega wanuwanuwa Yehoba ꞌina ꞌitayahina ꞌoimiya weyahina. Tauna ꞌawata ꞌihepasediya hoyadi bwebweꞌadi ꞌoidiyega, nata sididi ma gona siwelai ma sigabudi, ma ꞌomi ꞌawata wabwebweꞌana sinediya, ꞌoinega sowasowana ꞌami ꞌwamao Yehobaina ꞌiꞌebwaegomi. Ma ꞌiyamo sahena ꞌimi hemisa Yehoba ꞌoina ꞌiweꞌaweꞌa. \p \v 29 “Ma weteyage sahena wanuwanuwatuhu madouna nuwana waꞌateyoho ꞌeꞌahai weyahidi. \v 30 Tomiya baleꞌu mabwaiyadi ginaulaedi weyahidi sinuwanuwatuhu, ma toꞌaha ꞌimi nuwatuhu Yehoba ꞌisanapu pwaidiya, gidemusa ꞌamiwa ta ꞌami weꞌaha ta wete ꞌami ꞌwama. \v 31 Ma ꞌilobwainegomiya nugeta Yehoba ꞌina loina ꞌoina watagwalegomi, ma ꞌoinega ꞌamiwa ta ꞌami ꞌwama wete ꞌiꞌebwaegomi. \v 32 Ma ꞌomi moisa Yehoba ꞌina sipiyao, ꞌoinega sahena waꞌateꞌateyoho, weyahina tauna ꞌihesinuwa paigomiya ma ꞌina ꞌebeloina ꞌoina waluhu. \p \v 33 “Coinega ꞌimi tobwatobwao wahegimwaneyedi ma maneyedi waheguyaiyedi towewelohe ꞌoidiya, ma ꞌoinega galewa ꞌimi wasawasa ꞌimiya hataya. Wasawasaina galewa ꞌimiyamiya geya wete ꞌina ꞌebegumwalamo, weyahina geya ꞌaigeda wete toyagaha tupwaina ꞌoina, ma wete geya sohusohu. \v 34 Ma ꞌeguma to tupwa ꞌoina ꞌimi wasawasa ꞌimiyamiya beno ꞌoina ꞌimi nuwatuhu sipili. \s1 Bada ꞌina hewahewaliyao tupwadi bwebweꞌadi ma tupwadi galadi \r (Madiu 24:45-51) \p \v 35 “Coinega waꞌatububu bwaibwaina ma ꞌami ꞌwamao waꞌotedi, ta wete maꞌimi mayale ꞌasiꞌasilaladi ma wayamwayamwa, \v 36 gidemusa hewahewaliyao ꞌidi bada siyamwayamwa ꞌina hilama hai ꞌeꞌahaina ꞌoinega. Ma ꞌeguma to tuta ꞌoina ꞌilatuma ma ꞌahwaꞌeda ꞌoina ꞌiꞌetunatuna, dumwaluna tuwa ꞌahwaꞌedaina sisoꞌe ma ꞌiluhuma. \v 37 Ma ꞌeguma simata paꞌali ma siꞌatuꞌatububudi ma siyamwayamwa ma ꞌilobadi, nata siyaliyaya madouna. Yagwae moisa ꞌoimiya ꞌidi badaina nata ꞌwama ꞌebe paihowa ꞌiꞌote, ma hewaliyaowedi simiyatoi ma tauna weyahidi ꞌida hetopaihowa. \v 38 Ma wete ꞌeguma ꞌina tuta hilama ꞌoina ꞌiheheboi, ma hinuwana gamwana nuwana gona ꞌadaꞌadale ꞌilatuma, ma tuwa gide ꞌidi miyaina, ma ꞌilobadi, nata wete siyaliyaya madouna. \p \v 39 “Ma wete ginaula ꞌaigeda bewa wanuwatuhuyahi, ꞌeguma toni hada ꞌisanapuya to tuta ꞌoina toyagaha ꞌiluhuluhu ꞌina hada, nata ꞌiꞌatububu bwaibwaina ma ꞌiꞌoꞌoyatola ma sahena ꞌina hada ꞌibwalebwale. \v 40 Coinega ꞌomi wete waꞌatububu bwaibwaina ma ꞌigu tuta hilama weyahina wayamwegau, weyahina taugu Loheyaiguina ꞌigu hilama ꞌana tuta geya wasanapu.” \p \v 41 Coinega Pita ꞌigwaeya, “Bada, beno taumamo weyahima ꞌugwaegwae, bo nuwana tomota mabwaiyadi weyahidi?” \v 42 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Topaihowa bwebweꞌadi ma sanasanapuidi mumugadi bewa gide, ꞌeguma taiya tauna ꞌina bada ꞌihesinuwe ma hada ꞌiꞌitayahi, ma ꞌiyanao ꞌadi ꞌiꞌebwaedi sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya, \v 43 ꞌabwa ꞌeguma badaina ꞌihilama ma ꞌina topaihowa ꞌiloba ꞌipaipaihowa bwaibwaina, nata weyahina ꞌiyaliyaya ma ꞌoina ꞌigwae, \v 44 ‘Cino paihowa mabwaiyana bwebweꞌana, ꞌoinega ginaula mabwaiyadi ꞌadi loina yaꞌebwaego ma ꞌuloina.’ \v 45 Ma hesi ꞌeguma topaihowaina ꞌiboimo ꞌoina ꞌigwae, ‘Cigu bada ꞌabwa ꞌiheheboi, ꞌoinega taugu ꞌigu nuwatuhu yapaihowadi.’ Coinega ꞌiyanaowedi loheloheyadi ma mewahinedi ꞌisapisapidi, ma wete geya ꞌeꞌahai ꞌida ꞌebwaediya, ma ꞌiboinamo ꞌiꞌaiꞌai ma ꞌinumanuma, ma ꞌinuma yauyaule. \v 46 Ma muliyetega ꞌabwa badaina ꞌilohesalutuyama, ma ꞌina hewali ꞌina paihowa galana ꞌiꞌitaloba, nata hadega ꞌipaꞌi, ma ꞌoinega maisa gala hedadena ꞌiloba, taudi tologwahata ꞌidi tupwa. \p \v 47 “Ma ꞌeguma taiya ꞌina bada ꞌina nuwatuhu ꞌisanapu ma tuwa geya ꞌiꞌatububu ta wete geya ꞌipaihowa, ꞌabwa sapi mwauna ꞌiloba. \v 48 Ta ꞌeguma taiya ꞌina bada ꞌina nuwatuhu geya ꞌisanapu, ma ꞌipaihowa pui, nata sapi ꞌiloba, ta geya madouna. Ma ꞌeguma hewali ꞌana heguheguyai madouna, ꞌilobwaineya ma ꞌina bada weyahina ꞌipaihowa madouna; ta ꞌeguma ꞌana heguheguyai madou hedada, sowasowana ꞌipaihowa madou hedada. \s1 Yesu weyahina wataha ꞌilatuwa \r (Madiu 10:34-36) \p \v 49 “Taugu boi yatauma ma ꞌabehega ꞌaiwe yamuꞌa ꞌebwa baleꞌuwa, ta nuwanuwagu ꞌilomwayamwayau ma ꞌiꞌalata. \v 50 Ma hesi tuta ꞌiꞌiuna ma babitaiso galana yaloba, ꞌoinega maꞌigu ꞌateyoho ma ꞌana siga babitaisoina ꞌoiguwa sipaihowa. \p \v 51 “Ma togidega? Wanuwatuhuya ꞌabehega ꞌigu latuma baleꞌuwa ꞌoinega daumwala waloba? Geya hene. Ma hesi yahegwaegomi nata ꞌaleha ta wataha ꞌoimiya silatu. \v 52 Tutaina bewa ꞌoidiyega ma tuta sinaonaoma ꞌoidiya nata susu ꞌalodiya wataha silatu. Susuwedi ꞌalodiya ꞌeguma gidemusa tomota ꞌadi baibaiwa nima, nata ꞌalodiyega sitetoi siheꞌupwa siteluwa ꞌoidiya. \v 53 Ma wete ꞌeguma tama natuna loheyana ꞌoina ꞌiꞌaleha, nata wete natunaina tamana ꞌoina ꞌiloꞌaleha. Gidemusa wete sina ꞌeguma ꞌiloꞌaleha natuna mewahinena ꞌoina, nata wete tauna sinana ꞌiloꞌaleha. Ma wete ꞌeguma wahine ꞌiꞌaleha lawana mewahinena ꞌoina, nata lawanaina ꞌoina ꞌiheꞌupwa hila.” \s1 Cilaꞌilala ꞌadi sanapu weyahina \r (Madiu 16:2-3; 5:25-26) \p \v 54 Ma Yesu wete tomotaedi ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Tutaina ꞌeguma waꞌita bolimana yaloha dubadubana sihanehanema, wanuwatuhuya ꞌabehega nata ꞌidohi, beno moisa. \v 55 Ma ꞌeguma tupwa yalasi ꞌoinega yaumai ꞌitowatowama, beno ꞌoinega wasanapu pwaiya ꞌabehega tuta ꞌiꞌiuna ma hala ꞌihapwesa. \v 56 Moisa ꞌomi baleꞌu ꞌadi ꞌilaꞌilalao wasanapu pwaidiya, ma hesi Yehoba ꞌina ꞌilaꞌilalao geya wasanapudi tuta hauhauna nage weyahina. Beno ꞌimi ꞌabo. \p \v 57 “Ma toꞌaha lamuna ta geya wahesinuwa bwaibwaina ma ꞌeda dumwalunega watauya? \p \v 58 “Ma ꞌeguma ꞌa ꞌaleha ꞌinaoma ma ꞌitoego ꞌabehega ꞌiheyatalaego, ꞌilobwainegowa ma tutaina ꞌedai watautauya ꞌutoho ma galanaina ꞌupaihowa pwaiya ꞌuꞌabihedumwalu, ma ꞌoinega sahena ꞌa toheyatalaina ꞌitoetoego toloina ꞌoina, tabu ma toloinaina toloꞌalehao ꞌiloinaedi ma deliya silagugo. \v 59 Ma yahegwaego hesi sahena wete ꞌulatulatu ma ꞌana siga ꞌa buki mabwaiyana ꞌuhemaisa hegumwalidi!” \c 13 \s1 Nuwabui \p \v 1 Tutaina ꞌoina tupwadi loheloheya sinaoma ma Yesu ꞌoina siheꞌoteꞌotetela meGalili weyahidi, sigwaeya, “Bada, meGalili tupwadi sipwaopwaoli Yehoba ꞌoina, ma Pailato ꞌina toloꞌalehao ꞌiloinaediya ta tomotaedi siloheꞌamasidiya.” \p \v 2 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, “Ma wanuwatuhu ꞌabehega taudi mumugadi galana ma ꞌiyadiyao geya galadi, ꞌoinega siloheꞌamasidiya, ꞌawa? Geya! MeGalili mabwaiyadi topui tuwa gide. \p \v 3 “Ma ꞌomi wete ꞌabwa waꞌamasa gide tuwa taudi, ꞌeguma mumugami galadiyedi ꞌoidiyega geya wanuwabui. \p \v 4 “Ma taudi meSailoma site ꞌeitiniyedi tutaina hada madouna ꞌibeꞌuwa ta ꞌiloheꞌamasidiya, togidega ꞌimi nuwatuhu ꞌabehega taudi mumugadi gala hedadena meYelusalema mabwaiyadi ꞌoidiyega, ta ꞌoinega hesilaeina silobeya? \v 5 Geya hene! Ma hesi ꞌomi ꞌabwa ꞌeguma mumugami ꞌoidiyega geya wanuwabui, ꞌabwa waꞌamasa site ꞌeitiniyedi gidemusa.” \s1 Caiweina geya huwainamo \p \v 6 Ma muliyetega ꞌaigeda wete gwae hegehegedi ꞌiꞌebwaediya ꞌigwae, “Caigeda loheya ꞌina tanoha ꞌaiwe ꞌiꞌumeya gide \w damaya\w*. Ma tuta baibaiwana ꞌinaonaoma ꞌaiweina ma huwaina sabi bayoina, ta geya ꞌaigeda tuta huwaina ꞌida lobeya. \v 7 Coinega ꞌina tanohina ꞌana toꞌitayahina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Cusanapu pwaiya ꞌabehega bolime ꞌetoi ꞌoidiya yahilahilama ꞌebwa damayaina huwaina sabi bayoina, ma huwaina geya ꞌaigeda yaloba toho. Bewa tuwa ꞌugoha yahule, weyahina baleꞌu bwebweꞌana ꞌimudamudali.’ \v 8 Ma toꞌitayahinaina ꞌina bada ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Bada yo, tuwa! Sahena yagohagoha yahule, ma hesi ꞌina gala yaloba ma gawala ꞌoina yalagu, hali bolime ꞌoina taꞌita, \v 9 ma ꞌeguma ꞌihuwa, tuwa ꞌitotoholo, ta ꞌeguma geya huwainamo, ꞌoinega ꞌugoha yahule.’” \s1 Sabatiya Yesu wahine ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \p \v 10 Caigeda Sabati ꞌoina hada tapwalolo ꞌoina ꞌiluhuwa ma ꞌiheheꞌita. \v 11 Ta ꞌaigeda wahine ꞌimiyamiya, ma bolime ꞌeitini ꞌalodiya hiꞌahiꞌa ꞌoina ꞌimiyamiya, ꞌoinega ꞌilolohala, ma ꞌina tauya tuwa ꞌihahatulutuluha, ta geya sowasowahina ꞌisapaila ma ꞌitauya dumwalu. \v 12 Ma tutaina Yesu wahineina ꞌiꞌiteya ta ꞌibwauweya, “Wahine ꞌunaoma.” Cinaoma ta ꞌihegwaeya, “Caihale, ꞌa lohala ꞌoinega yalihasigo.” \v 13 Coinega nimana ꞌilaguya wahineina ꞌoina, ma ꞌisapaila ta Yehoba ꞌihepwatuweya. \p \v 14 Nage ꞌoina hada tapwaloloina ꞌana toꞌitayahina Yesu ꞌina paihowa ꞌiꞌiteya, ta ꞌigamwasowala weyahina Sabatiya lohala ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya, ꞌoinega loheyaina boda ꞌoidiya ꞌihepwaila, ꞌigwaeya, “Cada loina tasanasanapu ꞌabehega sabwelo sikisi ꞌoidiya ꞌida paihowao tapaihowadi. Bewa geya ꞌana ꞌita bwebweꞌana ma Sabatiya tolohalao siꞌewedima ma ꞌadi lohalao taꞌabihe bwebweꞌanedi.” \p \v 15 Ma Yesu ꞌihesagoha pwaiya, ta mabwaiyadi ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Caboꞌaboimiu, weyahina ꞌomi mumugami Sabati ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya ꞌimi hebaiyao mabwaiyadi ꞌadi ꞌali ꞌoidiyega walihasidi, ma silatulatu ꞌatamana weꞌaha sabi numa. \v 16 Ma togidega wahineina wanuwatuhuya ꞌabehega geya sowasowahina ma ꞌana mwau ꞌoinega yalihasi ma ꞌabihetena ꞌiloba, gidemusa ꞌimi hebahebaiyaowedi. Weyahina wahine bewa Ebalahamo ꞌina boda ꞌaigeda, ma hesi Seitani bolime ꞌeitini ꞌoidiya ꞌiꞌabiyahiya.” \p \v 17 Yesu ꞌina gwae bewa ꞌoinega tolomugiyedi ꞌiꞌabihedeba mwadinediya, ma hesi tomota baibaiwa hedada siyaliyaya madouna Yesu ꞌina paihowa waiwaidi weyahidi. \s1 Yesu ꞌigwae hegehegedi Yehoba ꞌina hetoloina weyahina \r (Madiu 13:31-33; Maki 4:30-32) \p \v 18 Coinega bodaedi ꞌoidiya wete ꞌigwaeya, “Togidega Yehoba ꞌina hetoloina yaꞌabiheꞌasilala ꞌese ꞌoimiya. Nuwana bewa gide ꞌaigeda ꞌaiwe ꞌoinega yagwae hegehegedi. \v 19 Loheya ꞌaigeda \w seyala\w* patuna ꞌiꞌeweya, ma ꞌatamana ꞌibeguliya, ma ꞌibwala ta ꞌihemadouwa, ma muliyetega bwasumo sinaoma ma ꞌidi nehwa lahanao ꞌoidiya siꞌabidiya.” \p \v 20 Coinega wete ꞌihegwae hilediya, ꞌigwae, “To gwae hegehegediyega yaꞌabihe ꞌasilala ꞌese ma ꞌoinega Yehoba ꞌina hetoloina wasanapu? \v 21 Nuwana bewa gide: Wahine ꞌaigeda pwalawa ꞌana ꞌebeꞌabi heseseha ꞌiꞌiuna tuwa ꞌiꞌeweya, ma pwalawa madouna mahetena ꞌihebweliyeya, ꞌoinega pwalawa ꞌiseseha.” \s1 Cahwa ꞌeda ꞌiꞌiuna \r (Madiu 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Tutaina Yesu ꞌitautau Yelusalema, ma ꞌedai tupwana ꞌasa madoudi ta ꞌiꞌiudi ꞌoidiya ꞌilatuwa, ma ꞌoidiya ꞌiheheꞌita ta ꞌiloguguya. \v 23 Coinega ꞌaigeda loheya Yesu ꞌihesilaleya, ꞌigwae, “Bada, togidega? Nata tomota hisahisadimo ꞌabihetena siloba, ꞌawa?” Ma Yesu ꞌigwaeya, \v 24 “Cehe gide, ma hesi watoho waiwai ma waluhu ꞌahwaꞌedaina ꞌiꞌiuna ꞌoinega. Weyahina baibaiwadi sitoho ma ꞌabehega siluhu, ma siꞌaipate ꞌasaya. \v 25 Ma ꞌabwa wete toni hadaina ꞌahwaꞌeda ꞌigudu, ma ꞌomi ꞌatamana watotoholo, ma ꞌahwaꞌedaina ꞌoina waꞌetunatuna, ma waꞌahwanoi, wagwae, ‘Bada, ꞌahwaꞌeda ꞌusoꞌe ma ꞌaluhuwa.’ Ma nata badaina ꞌenami ꞌihemaisa ma ꞌoimiya ꞌigwae, ‘Taꞌehega wanaoma? Geya yasanapugomi.’ \v 26 Ma ꞌoinega ꞌomi wahemaisa ma wagwae, ‘Tauma mwalo mahetemwao taꞌaiya, tanumanuma, ma wete ꞌima ꞌasa ꞌuheheꞌita.’ \v 27 Ma ꞌoinega nata Badaina ꞌihegwaegomi ma ꞌigwae, ‘Moisa, geya yasanapugomi. Taꞌehega watauyama? Wahila ma sahena waluhuluhuma, weyahina ꞌomi togala.’ \v 28 Ma ꞌoinega ꞌabwa ꞌeguma Ebalahamo ta Aisake ta Yakobo ma wete palopitao mabwaiyadi mahetediyao waꞌitadi Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina simiyamiya, ma ꞌomi maꞌimi dou ta maꞌimi hesalaꞌiꞌita tutaina ꞌoina, ꞌeguma ꞌatamana wamiyamiya. \v 29 Ma tupwa mabwaiyana ꞌoidiyega tomota sinaoma, ma ꞌidi ꞌebemiya bwebweꞌadi siꞌewadi Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina. \v 30 Ma ꞌeguma taiyawedi bewa tuwa sinugenugeta ꞌabwa simuliya, ma taiyawedi taudi bewa tuwa simulimuliya ꞌabwa sinugeta.” \s1 Yesu ꞌina nuwagala Yelusalema weyahina \r (Madiu 23:37-39) \p \v 31 Tuta nage ꞌoina tupwadi Palisiyao sinaoma ma Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bewa tuwa ꞌulomwayamwayau ma ꞌudena, tabu ma Helodi ꞌiloheꞌamasigo!” \p \v 32 Coinega Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Watauya ma bosasaina wahegwae ꞌabehega bewa tuwa hiꞌahiꞌa tomota ꞌoidiyega yaulaula hapwesedi, tolohalao yaꞌabiꞌabi hebwebweꞌanedi, ma wete gona gidemusa, ma ꞌiꞌadale ꞌigu paihowa mabwaiyana yalosalohi. \p \v 33 “Ma taugu ꞌabwa yatautau Yelusalema, nata ta gona ta hedabaha yalatu, ma nobwa yaꞌamasa, weyahina palopitao mabwaiyama ꞌima ꞌebeꞌamasa Yelusalema.” Coinega Yesu nuwana ꞌigala ta Yelusalema weyahina ꞌidouwa, ꞌigwae, \v 34 “Yelusalema he, togidega ma palopitao ꞌulohelohe ꞌamasidi, ma wete Yehoba ꞌina tohalewasao dimwega ꞌuꞌahuꞌahu yamatedi? Tuta mabwaiyana nuwanuwagu ma ꞌino tomotaedi yabwau ꞌautedima gide ꞌamꞌam natunao papenega ꞌiꞌahuyahidiya, ma hesi silogwahategauwa! \v 35 Coinega Yehoba ꞌiꞌiunamo ma ꞌiꞌebesinego, ma yahegwaego ꞌabehega sahena wete ꞌuꞌitaꞌita hilegau ma ꞌana siga ꞌino tomotaedi sitagwala ꞌoiguwa ma sigwae, ‘Tauna Yehoba saninega ꞌinaonaoma tahepwatuwe.’” \c 14 \s1 Sabati ꞌana loina \p \v 1 Sabati ꞌaigeda ꞌoina Yesu ꞌitauya sabi ꞌai Palisi ꞌidi bada ꞌaigeda ꞌina hada. Hadaina ꞌoina ꞌiluhuwa ma boda siꞌeꞌebubu, \v 2 weyahina tupwaina ꞌoina ꞌaigeda tolohala ꞌimiyamiya, wahina mabwaiyana siꞌeloseseha. \v 3 Coinega Yesu tolohalaina weyahina ꞌihesilala loina ꞌana tosanapuwao ta Palisiyao ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Togidega? Wanuweya ꞌabehega bwebweꞌana ꞌeguma tolohala sabwelo Sabati ꞌoina taꞌabihe bwebweꞌane, bo geya?” \v 4 Ta ꞌina gwae geya sihemaisa, ma muliyetega Yesu tolohalaina nimana ꞌiꞌabiya, ma ꞌana lohala ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya. Eeta ꞌihewaseya ta ꞌitauya ꞌina ꞌasa. \v 5 Coinega ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Ceguma taiyewedi ꞌomi maꞌimi hebaiyao gide ꞌase bo bulumakau, ma ꞌaigeda hebaiina sabwelo Sabatiya ꞌibeꞌu gaula ꞌoina, togidega, ꞌana lobwaina ma walisi hanehe?” \v 6 Ma taudi tuwa geya ꞌidi hemaisamo. \s1 Sahena ꞌebemiya bwebweꞌana wahehesinuwedi \p \v 7 Caiina ꞌalona Yesu loheloheya ꞌiꞌitediya, taudi nuwanuwadi ma ꞌebemiya bwebweꞌana ꞌoidiya simiyatoi, ꞌoinega ꞌaigeda gwae hegehegedi ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, \v 8 “Ceguma taiya ꞌina hada ꞌibwauwego hai guyaina weyahina, sahena tohai ꞌina ꞌebeulega ꞌumiyatoi, weyahina ꞌeguma loheya ꞌaigeda sanina madouna ꞌinaoma, \v 9 beno guyai taniwagana ꞌihegwaego ma ꞌutauya papaliya, ma ꞌino ꞌebemiyaina ꞌoina loheya hauhaunaina ꞌimiyatoi. Ma ꞌowa nata maꞌino debamwadina papaliya ꞌuhila. \v 10 Coinega ꞌeguma sibwauwego ma ꞌuluhuluhu ꞌoidiya, ꞌebemiyaina papaliya ꞌuhesinuwane ma ꞌoina ꞌumiyatoi, ma ꞌoinega tutaina ꞌeguma guyai toniwagana ꞌinaoma ma ꞌiꞌitago, nata ꞌoiuwa ꞌigwae, ‘Ciyagu, ꞌumiyalaga gamwagamwana,’ ta ꞌoinega ꞌulaga maꞌino yaliyaya ma wete ꞌa hepwatu loheloheya matadiya. \v 11 Bewa ꞌoinega tasanapu ꞌabehega taiya tauna ꞌiꞌabilagasi, ꞌabwa ꞌisulu; ma ꞌeguma taiya tauna ꞌilagusuluhe, nata ꞌihane.” \p \v 12 Coinega Yesu Palisiina ꞌibwauweya ma ꞌoina ꞌigwaeya, “Ceguma ꞌeꞌahai ꞌupaihoweya, sahena ꞌiyamwao bo tasimwao, bo ꞌino bodao bo towasawasao ꞌubwaubwauwedi ꞌai nina ꞌoina, weyahina taudi ꞌabwa sibwauwego sabi hemaisa ꞌoiuwa. \v 13 Ma hesi ꞌeguma ꞌeꞌahaiina ꞌupaihowa, taudi wewelohedi ta peupeudi ta toheꞌauꞌau ta wete tomatagibugibu ꞌubwauwedi, \v 14 ma ꞌoinega ꞌahwa bwebweꞌana moisa ꞌuloba, weyahina bewa taudi geya sowasowahidi ma ꞌino helauina sihemaisa. Ma hesi Yehoba ꞌoinega ꞌa maisa ꞌuloba, tutaina ꞌeguma tobwebweꞌadi ꞌamasega ꞌiꞌabihe toholodi.” \s1 Bada ꞌaigeda ꞌai madouna ꞌipaihoweya \r (Madiu 22:1-10) \p \v 15 Ta baꞌidanao siꞌaiꞌai, ma ꞌaigeda ꞌoidiyega gwae bewa ꞌihesagoheya, ta Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cehe gide! Ceguma taiyewedi siluhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina ma siꞌai, siyaliyaya madouna.” \p \v 16 Coinega Yesu loheyaina ꞌina gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Caigeda loheya ꞌeꞌahai madouna ꞌipaihoweya ma tomota baibaiwadi ꞌibwauwediya. \v 17 Ma ꞌeꞌahaiina ꞌipaihowa pwaiya, ta ꞌina hewali ꞌihewasaeya tomotaedi ꞌoidiya ma ꞌihegwaediya, ‘Ceꞌahai sipaihowa pwaiya, ꞌoinega wanaoma tatauya ma waꞌai.’ \p \v 18 “Ma mabwaiyadi geya nuwadi, ꞌoinega hali gwae ma hali gwae siꞌebwaeya. Caigeda ꞌigwaeya, ‘Tanoha hauhauna yagimwane pwaiya, ꞌoinega nuwana yatautau ma yahaboꞌene. Ma yauwedo madouna, ma hesi geyaꞌabwa yanaonaowa.’ \v 19 Ma ꞌaigeda wete ꞌigwaeya, ‘Yauwedo madouna, nuwana taugu wete geyaꞌabwa yanaonaowa, weyahina bulumakau nimaluwaluwa ta wete \w ꞌebegesoha\w* nimaꞌaiꞌaigeda yagimwane pwaidiya, ꞌoinega yatautauya ma ꞌabehega beno bulumakau ꞌeluwa yahepaihowa tohodi ꞌebegesoha ꞌaigeda silisi bwaibwaini bo geya.’ \v 20 Ma wete ꞌaigeda ꞌigwaeya, ‘Taugu hauhauna yahaiya, ꞌoinega nata geyaꞌabwa yanaonaowa.’ \p \v 21 “Eeta hewaliina ꞌihila ma ꞌina badaina ꞌoina ꞌihepwaila, ꞌigwaeya, ‘Mabwaiyadi genuwadi.’ Ma toni hadaina ꞌigamwasowala, ꞌoinega ꞌina hewaliina ꞌoina ꞌigwaeya, ‘Cutauya mwayamwayau gogo madoudi ꞌadi ꞌedao mabwaiyadi ꞌoidiya, ma ꞌeguma hisa tomota ꞌulobediya, bwagana nanaewana bo belubeluina bo matagibugibuna bo peupeuna, tuwa mabwaiyadi ꞌutoedima siꞌai.’ \p \v 22 “Ma hewaliina ꞌipaihoweya gide, ma muliyetega ꞌinaoma ta ꞌigwaeya, ‘Bada yo, tomotaedi yatoedima, ma hesi ꞌino hadaina geya silohemaha.’ \v 23 Ta badaina wete ꞌigwaeya, ‘Ceda mabwaiyadi ꞌoidiya ꞌutauya, ma tomota ꞌuhegwaedi ma sinaoma, ma ꞌigu hada silohemaha. \v 24 Ta hesi tomotaedi yatoe nugetediya sahena ꞌaigeda ꞌoidiyega ꞌaguina ꞌilolotoho.’” \s1 Togidega Yesu ꞌana muliya \r (Madiu 10:38-39) \p \v 25 Ma boda madouna mahetenao sitautauya, ma ꞌoinega Yesu ꞌiꞌitahila, ta bodaedi ꞌihegwaediya, \v 26 “Taiya ꞌeguma nuwanuwana ma ꞌimuliyegau, nugeta ꞌihamwegau moisa ma tamana ta sinana ta mwanena ta natunao ta tasinao ta nuhunao, ma wete tauna tuwa weyahina ꞌilogwahatedi. Ma ꞌeguma geya, tauna geya ꞌagu tomuliya. \v 27 Ma ꞌeguma taiya yawasina geya ꞌitagwale ma ꞌiꞌamasa kelose ꞌoina gide taugu, tauna geya sowasowahina ma ꞌimuliyegau. \p \v 28 Gide tuwa ꞌeguma taiya nuwanuwana ma hada madouna ꞌiꞌabi, nugeta ginaula mabwaiyadi ꞌiꞌatububudi hadaina weyahina, \v 29 tabu ma logidimo ꞌihetoholodi ma geya hada mabwaiyana ꞌilosalohi. Bewa ꞌoinega nata tomota siꞌita ta loheyaina silotuyane. \v 30 Ma sigwae, ‘Loheya bewa gide waiwaina ma logidi ꞌihetoholodiya ta geya hadaina mabwaiyana ꞌiꞌabi.’ \p \v 31 Ta wete ꞌeguma ꞌaigeda kini maꞌina toloꞌalehao teni tausani sitautauya sabi loꞌaleha wete hali kini maꞌina bodao tuweniti tausani ꞌoidiya, togidega kini nata ꞌinuwatuhu ꞌesa? Nuwana nugeta ꞌimiyatoi ta ꞌinuwatuhu ma ꞌabehega sowasowahidi sihewaiwai ꞌadi ꞌalehaowedi ꞌoidiya, bo geya? \v 32 Ma ꞌeguma geya, ꞌina tohalewasao ꞌihewasaedi ma sipilibodedi, ꞌeguma hali kiniina maꞌina bodao ꞌabwa bwagabwaga simiyamiya, ma ꞌoinega mahetediyao sihegwaegwae daumwala weyahina.” \p \v 33 Coinega Yesu ꞌina hemataluwa ꞌilosalohiya, ma ꞌoidiya ꞌigwae, “Bewa gide wete ꞌagu muliya ꞌana ꞌeda. Ceguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma ꞌumuliyegau, nugeta ꞌino ꞌebeloina mabwaiyana ꞌuꞌebesinedi. \s1 Hola ginaula bwebweꞌana \r (Madiu 5:13; Maki 9:50) \p \v 34 “Hola ginaula bwebweꞌana. Ma ꞌeguma ꞌana ꞌamna ꞌigumwala, geya sowasowahina ma ꞌiꞌamna hila. \v 35 Geya wete ꞌilobwalobwaine ma baleꞌu ꞌiꞌabihe bwebweꞌane, ma hesi talogwahateyamo. \q1 “Ceguma matenami gwae bewa wahesagohe.” \c 15 \s1 Sipi ꞌwadaꞌwadaleleina gwae hegehegedina \r (Madiu 18:12-14) \p \v 1 Caigeda tuta takesi ꞌana toꞌewao ma hali togala tupwadi wete sinaoma Yesu sabi hesagohina. \v 2 Coinega Palisiyao ta loina ꞌana toheꞌitao silomugiyeya, sigwae, “Loheya bewa togalao ꞌiꞌahwa ꞌiyaꞌiyaguwediya ma wete mahetenao siꞌaiꞌai.” \v 3 Ta ꞌidi gwaeina Yesu ꞌihemaiseya gwae hegehegediyega, ꞌigwae, \v 4 “Togidega ꞌeguma ꞌaigeda ꞌoimiyega ꞌina sipi ꞌadi baibaiwa handeledi, ma ꞌaigeda ꞌiꞌwadalele, sowasowahina ma nainiti naeniyedi pwatula ꞌiꞌebesinedi ma sipiina ꞌwadaꞌwadalelena ꞌiꞌebese ꞌana siga ꞌiloba. \v 5 Ma ꞌeguma ꞌiloba nata maꞌina yaliyaya ꞌahalana ꞌilagu ma ꞌihila ꞌasai, \v 6 ma ꞌoinega ꞌiyanao ꞌibwau heꞌautedima ma ꞌihegwaedi, ꞌigwae, ‘Sipiina ꞌwadaꞌwadalelena yaloba pwaiya, ꞌoinega weyahina tayaliyaya.’ \v 7 Coinega gide wete ꞌeguma ꞌaigeda togala ꞌinuwabui, megalewa aneloseyao weyahina siyaliyaya madouna, ma hesi tobwebweꞌadi site nainti naeniyedi weyahidi ꞌidi yaliyaya ꞌiꞌiuna. \s1 Kina ꞌwadaꞌwadalelena ꞌana gwae hegehegedi \p \v 8 “Gide wete ꞌeguma wahine ꞌina kina ꞌadi baibaiwa nima bwaubwau, ma ꞌaigeda ꞌiheꞌwadaleleya, ꞌoinega toꞌaha ꞌida paihowa ma kinaina ꞌiloba? Nuwana mayale ꞌigabu, ma hada mabwaiyana ꞌiseꞌili ma ꞌibesa bwaibwaina ꞌana siga ꞌiloba. \v 9 Ma ꞌeguma ꞌiloba, nata ꞌiyanao ꞌibwau ꞌautedima ma ꞌoidiya ꞌigwae, ‘Cigu kinaina yaheꞌwaihiya yaloba pwaiya, ꞌoinega weyahina tayaliyaya?’ \v 10 Gide wete ꞌeguma ꞌaigeda togala ꞌinuwabui, nata Yehoba ꞌina aneloseyao weyahina siyaliyaya madouna.” \s1 Caigeda bada natuna ꞌiheꞌwaihiya \p \v 11 Ma Yesu wete ꞌigwae hegehegediya, ꞌigwae, “Caigeda bada natunao loheyadi ꞌeluwa baꞌidanao simiyamiya, \v 12 ta ꞌalomauna tamana ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Tamagu, nuwanuwagu ma bewa tuwa ꞌagu heguheguyai ꞌuꞌebwaegau.’ Coinega bada ꞌina tobwatobwa mabwaiyana ꞌiheguyaiyeya natunaowedi ꞌoidiya. \p \v 13 Sabwelo tupwana sigumwala, ma ꞌalomauna ꞌina tobwatobwa ꞌihegimwaneyediya, ma ꞌana maisa \w mane\w* ꞌiꞌeweya, ma tupwaina ꞌiꞌebesineya, ta tupwa bwaga hedada ꞌoina ꞌitauya, ma nobwa yaliyaya bwagabwaga ꞌoinega ꞌina mane ꞌilohegumwalidiya. \p \v 14 “Cina mane mabwaiyana ꞌigumwala ta nimenimenamo ꞌimiyamiya, ma tuta nage ꞌoina gomale madouna tupwaina ꞌoina ꞌilatuwa. \v 15 Coinega loheyaina ꞌina paihowa ꞌiꞌebesa, ta ꞌaigeda ꞌasa ꞌana bada ꞌilobeya, ta ꞌihewaseya ma ꞌina baweyao ꞌiꞌitayahidi. \v 16 Ta loheyaina nuwanuwana ma bawe ꞌadiyega ꞌiꞌai, weyahina geya ꞌanamo. \v 17 Tuta nage ꞌoina nuwana ꞌisabwalena, ma ꞌiboinamo ꞌoina ꞌigwaeya, ‘Moisa, tamagu ꞌina topaihowao ꞌadi ꞌeꞌahai madouna, ma taugu ꞌebwa tuwa gomale ꞌihunuhunugau. \v 18 Coinega yatoholo ma yatauya tamagu ꞌoina yagwae, “Tamagu, yagala pwaiya Yehoba ꞌoina, ma wete ꞌowa ꞌoiuwa. \v 19 Ta geya ꞌilobwainegau ma ꞌuꞌahwa natuwegau, ma hesi ꞌuꞌahwa topaihowegau.” ’ \p \v 20 “Bewa gide ꞌinuwanuwatuhu ꞌesa, ta ꞌoinega ꞌitoholowa ma tamana weyahina ꞌitauya, ma bwagebwagega tamana ꞌiꞌiteyama ꞌitautauyama, ꞌoinega maꞌina ꞌatemuyamuya ꞌipili ꞌoina, ma ꞌiꞌatusapwaliya, ta mahetena sihehedoudou. \p \v 21 “Eeta natunaina tamana ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Tamagu, yagala pwaiya Yehoba ꞌoina ma wete ꞌowa ꞌoiuwa, ꞌoinega geya ꞌilobwainegau ma ꞌuꞌahwa natunegau.’ \v 22 Ma hesi tamana ꞌina hewaliyao ꞌibwauwediya ma ꞌoidiya ꞌigwaeya, ‘Walomwayamwayau ma ꞌwama bwebweꞌana waꞌeweyama ma natugu waheꞌote, ma wete ꞌana nipuna waꞌeweyama ma nimana walagu, ma ꞌana butu ꞌahena walagu, \v 23 ma muliyetega watauya ma bulumakau yauyaubona ta momonana wahunuyama, ma ꞌeꞌahai madouna tapaihowa, ma ꞌoinega maꞌida yaliyaya tauna mahetedai taꞌai. \v 24 Weyahina natugu bewa mwalo ꞌiꞌamasa, ta nige mayawasina taloba hileya.’ Coinega sihegaina ma siguyai maꞌidi yaliyaya. \p \v 25 “Ma hesi natuna tautuwa ꞌabwa tanoha ꞌipaipaihowa. Cina paihowa ꞌigumwala, ma tutaina ꞌasa deina ꞌilatulatu, lahusa ma selo ꞌihesagohediya. \v 26 Coinega ꞌaigeda ꞌidi hewali ꞌibwauweya ma ꞌihesilaleya, ꞌigwae, ‘Toꞌaha lamuna ꞌoinega siyaliyaliyaya?’ \v 27 Ma hewaliina ꞌigwaeya, ‘Tasiu ꞌihila pwaima ta tamana bulumakau yauyaubona ta momonana ꞌihunuya, ma mahetemai ꞌayaliyaliyaya, weyahina natunaina maꞌina bwebweꞌana ꞌiloba hileya.’ \v 28 Gwae bewa ꞌihesagoheya ta ꞌigamwasowala madouna, ta genuwana ma hadai ꞌiluhu. \p “Coinega tamana ꞌilatuma ma natuna tautuwana ꞌihegwaeya ꞌabehega mahetena siluhu hadai. \v 29 Ma hesi loheyaina ꞌilogwahata, weyahina ꞌigamwasowala hedada, ma tamana ꞌoina ꞌigwaeya, ‘Tamagu, hisa bolime ꞌoidiya weyahiu yapaipaihowa ma ꞌino heyowana mabwaiyana yapaihowediya, ma geya ꞌaigeda tuta ꞌuda helauwegauwa. Geya ꞌaigeda wete hebai ꞌuꞌebwaegau ma maꞌiyagwao ꞌaꞌai hegogona ma ꞌayaliyaya. Geya hene! \v 30 Ma natuina bewa ꞌino tobwatobwa mabwaiyana ꞌimudaliya tosogalao ꞌoidiya, ma toꞌaha weyahina ꞌuhelauweya, ma bulumakau yauyaubona ta momonana ꞌuhunuya weyahina?’ \p \v 31 “Ta ꞌoinega badaina natuna ꞌoina ꞌigwaeya, ‘Natugu, ꞌusanapuya ꞌabehega ꞌowa tuta mabwaiyana deiguwa ꞌumiyamiya, ma toꞌaha gide ꞌigu ꞌebeloinao, mabwaiyana nimauwa simiyamiya, \v 32 ma hesi tasiu bewa ꞌiꞌamasa, ta bewa tuwa mayawasina taloba hileya, ꞌoinega ꞌilobwainegita ma mahetedai tayaliyaya.’” \p Tetela bewa ꞌoinega Yesu Palisiyao ma loina ꞌana toheꞌitao ꞌigwae hegehegediyediya. \c 16 \s1 Caigeda toꞌitayahina galana \p \v 1 Wete Yesu gwae hegehegedi ꞌaigeda ꞌana tomuliyao ꞌiꞌebwaediya, ꞌigwae, “Loheya towasawasa maꞌina topaihowa, tauna ꞌina wasawasa ꞌana toꞌitayahina, ta ꞌaigeda tuta ꞌoina tupwadi loheloheya wasa siꞌeweyama towasawasaina ꞌoina, sigwaeya, ‘Bada, ꞌino topaihowaina ꞌino tobwatobwa ꞌihehepaipaisiyedi.’” \v 2 Coinega, towasawasaina ꞌina topaihowaina ꞌibwauweyama, ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Hepwaila galadi weyahiu yahesagoheya ꞌoinega bewa tuwa ꞌigu tobwatobwa ꞌadi pepao ꞌuꞌebwae hilegau, ma ꞌoiguwega ꞌulatu.” \p \v 3 “Coinega topaihowaina ꞌinuwatuhuwa ta ꞌigwae, ‘Togidega nata yapaihowa ꞌesa, weyahina ꞌigu badaina ꞌilogwahategauwa? Geya sowasowahina ma yatanoha paihowa, ma wete debamwadina ꞌeguma yatautauya tomota ꞌoidiya, ꞌeꞌahai weyahina yaloꞌahwaꞌahwanoi.’ \v 4 Cinuwanuwatuhu ma ꞌaigeda ꞌeda ꞌinuwalobeya, ꞌigwaeya, ‘Cehe, bewa gide yapaihowa ꞌese ma ꞌoinega ꞌiyagwao baibaiwadi yalobadi, ꞌeguma paihowa bewa ꞌoinega yalatu.’ \v 5 Eeta ꞌina badaina ꞌina tobukiyao ꞌibwauwediya, ma ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya ꞌihesilala. \p Loheya nugenugetaina ꞌoina ꞌihesilala, ꞌigwaeya, ‘Hisa ꞌa buki ꞌigu badaina ꞌoina?’ \v 6 Ma ꞌigwaeya, ‘Holowa ꞌadi baibaiwa handeledi yabukidiya.’ Coinega topaihowaina ꞌigwaeya, ‘Pepa bewa ꞌoina ꞌa bukiyedi ꞌuleledi ma pipitimo ꞌulagu.’ \v 7 Ma ꞌaigeda wete ꞌiluhuwa ta ꞌihesilaleya, ꞌigwae, ‘Ma ꞌowa hisa ꞌa buki?’ Ta ꞌigwaeya, ‘Ceꞌahai ꞌadi baibaiwa handeledi yabukidiya.’ Coinega tauna wete ꞌigwaeya, ‘Pepa bewa ꞌoina ꞌa bukiina ꞌulele ma ꞌeitimo ꞌulagu.’ Ma mabwaiyadi gide ꞌadi bukiyedi silagu suluhediya. \p \v 8 “Coinega ꞌina badaina ꞌina paihowa bewa wasana ꞌihesagoheya, ma ꞌihepwatuweya, weyahina mebaleꞌu sihewaiwai ꞌidi wasawasa ꞌana paihowa ꞌoina, ma hesi Yehoba ꞌina bodao geya sihewaiwai ꞌidi paihowao ꞌasilala weyahina.” \p \v 9 Ta Yesu wete ꞌihegwaediya, “Baleꞌu wasawasao galadi, ma ꞌeguma wasawasaedi ꞌoidiyega ꞌiyamiyao wahelauwedi, ꞌabwa taudi sihaesotegomi ꞌebemiya hatayaina ꞌoina, tutaina wasawasaedi sigumwala. \p \v 10 “Weyahina ꞌeguma taiya ginaula ꞌiꞌiuna ꞌoina ꞌihematamatana, wete ginaula madoudi ꞌoidiya ꞌihematamatana. Ma ꞌeguma ꞌiꞌiudi ꞌoidiya ꞌiꞌabo wete ginaula madoudi ꞌoidiya ꞌiꞌabo. \v 11 Comi wete, ꞌeguma geya baleꞌu wasawasao weyahidi wapaihowa bwaibwaini, nata Yehoba geyaꞌabwa wete wasawasa moisa ꞌiꞌebwaꞌebwaegomi. \v 12 Ma ꞌeguma ꞌiyamiyao ꞌidi wasawasa weyahidi geya wapaihowa bwaibwaini, gesowana wete Yehoba ꞌimi wasawasaina ꞌiꞌebwaegomi. \p \v 13 “Coinega topaihowa geya sowasowahina ma ꞌihetopaihowa bada ꞌeluwa ꞌoidiya, ma ꞌaigeda ꞌiguipaile ma hesi ꞌaigedamo weyahina ꞌipaihowa, ma ꞌoinega ꞌaigeda ꞌiꞌahwa bwebweꞌane ma ꞌaigeda ꞌiꞌahwa galagalae. Coinega geya sowasowahina ma Yehoba ꞌina paihowa ma wasawasa baleꞌuwa taꞌabiluwedi.” \s1 Palisiyao mumugadi \r (Madiu 11:12-13; 5:31-32; Maki 10:11-12) \p \v 14 Saugaina Palisiyao gwaeina sihesagoheya ta Yesu silotuyaneya, weyahina taudi mane nuwanuwadi madouna. \v 15 Coinega Yesu Palisiyaowedi ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Comi wanuwatuhuya ꞌabehega mumugami bwebweꞌana tomota matadiya, ma hesi galana mabwaiyana ꞌatemiya Yehoba ꞌisanasanapudi, weyahina ginaulaedi tomota nuwadi siꞌeweya, Yehoba ꞌilogwahatediya. \v 16 Moisa tuwa, Mosese ma palopitao ꞌidi loinao ꞌoimiya simiyamiya ꞌana siga Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌinaoma, ma tuta nage ꞌoinega ꞌana siga nige tetela bwebweꞌana Yehoba ꞌina loina weyahina ꞌabwa ꞌahehepwailedi, ma ꞌebeloinaina weyahina tomota baibaiwadi maꞌidi waiwai sitohotoho ma siluhuluhu. \v 17 Galewa ma baleꞌu ꞌidi sawala sowasowahina, ma hesi Mosese ꞌina loinao bwagana ꞌiꞌiu sehenina, geyaꞌabwa sigumwagumwala.” \p \v 18 Ma Yesu wete ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Ceguma taiya loheya mwanena ꞌisaꞌile ma ꞌihaibala hali wahine ꞌoina, tauna ꞌipui pwaiya, ma wete ꞌeguma wahine saꞌisaꞌilina ꞌihaihila hali loheya ꞌoina, loheyaina tauna wete ꞌipui pwaiya.” \s1 Towasawasa ꞌaigeda ma Lasalo \p \v 19 Ma Yesu wete ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Caigeda tuta ꞌoina towasawasa ꞌaigeda ma Lasalo simiyamiya. Towasawasaina ꞌana ꞌaleꞌowao ꞌausala hedadedi ma wete ꞌanao mabwaiyadi bwebweꞌadi, ꞌoinega sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoidiya maꞌina yaliyaya. \v 20 Ma Lasalo wewelohena ma lobweꞌabweꞌaina, ꞌoinega Lasaloina towasawasaina hada ꞌahwaꞌeda ꞌoina ꞌimiyamiya, \v 21 ma ꞌabehega towasawasaina ꞌana mugumuguna ꞌoinega ꞌida ꞌai. Ma Lasaloina bweꞌanao tuta baibaiwana ꞌedewa siyamoyamosidi. \v 22 Ma tutaina Lasalo ꞌiꞌamasa aneloseyao sitoeya ta Ebalahamo deina silaguya tobwebweꞌana ꞌidi tupwa. Ma muliyetega wete towasawasaina ꞌiꞌamasa ma sigaliheya, \v 23 ma tauna maꞌina muya madouna toꞌamasa ꞌidi tupwa ꞌoinega ꞌiꞌita haneya, ta Lasalo ꞌiꞌiteya Ebalahamo baꞌidana simiyamiya. \v 24 Coinega ꞌibwau madouna ma ꞌigwaeya, ‘Tamagu yo! Cuda ꞌatemuyemuyegau ma Lasalo ꞌuhewasaeyama ma weꞌaha gogaina nimanega memenagu ꞌiꞌabihegogai, weyahina tuta bewa yamuyamuya madouna ꞌaiwe ꞌalaꞌalata ꞌoina.’ \p \v 25 “Ma Ebalahamo ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Natugu, ꞌusanapuya ꞌabehega mwalo yawasiu mabwaiyana yaliyayamo, ma hesi Lasalo geya ꞌaigeda ꞌebeyaliyaya ꞌiloba. Coinega bewa tutaina tauna maꞌina yaliyaya, ma ꞌowa ꞌumuyamuya. \v 26 Ma wete ꞌuda sanapu ꞌabehega gamwagamwanida saꞌala madouna ꞌimiyamiya, ꞌiwatahigita, ꞌoinega geya sowasowahina ma bewa ꞌoinega ꞌahabalawa ꞌoimiya. Comi wete, geya sowasowahimi ma wahabalama ꞌoima.’ \p \v 27 “Towasawasaina ꞌigwaeya, ‘Ee bwebweꞌana, ma benomo nuwanuwagu ma Lasalo ꞌuhewasae ꞌigu bodao ꞌoidiya, \v 28 ma tasigwao site nima ꞌida hemataluwedi, tabu ma taudi wete sinaoma muya ꞌina tupwa bewa ꞌoina.’ \v 29 Coinega Ebalahamo loheyaina ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Tasimwaowedi ꞌadi tohenuwalagu simiyamiya, taudi beno Mosese ta palopitao ꞌidi gwaeyedi Buki Heꞌasisi ꞌoina. Gwaeyedi ꞌalona sowasowahina ma tasimwaowedi sihesagoha bwaibwaini.’ \v 30 Ma hesi towasawasaina ꞌigwaeya, ‘Tamagu, beno geya sowasowahina. Ma ꞌeguma taiya ꞌamasega ꞌitoholohila ma ꞌitauya ꞌoidiya, ma tauna siꞌita, ꞌoinega sinuwabui bwaibwaini.’ \v 31 Ta Ebalahamo wete ꞌigwaeya, ‘Ceguma Mosese ma palopitao ꞌidi gwae geya sihemisaedi, geyaꞌabwa wete ꞌaigeda taiya sihehemisae, bwagana ꞌeguma ꞌaigeda toꞌamasa ꞌitoholo hila ma ꞌitauya ꞌoidiya.’” \c 17 \s1 Galana ꞌana heꞌita \r (Madiu 18:6-7; Maki 9:42) \p \v 1 Coinega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Tomota tupwadi nata ꞌebetoho baibaiwana sipaihowadi ꞌoimiya ma ꞌabehega siꞌabi hebeꞌugomi, ma ꞌeguma taiyawedi taudi ꞌebetohowedi sipaihowediya tuwa ꞌatemuyamuyaidi. \v 2 Ma ꞌeguma taiya toꞌabi hebeꞌuina, ꞌilobwaineya ma daꞌule madouna silosipwa ꞌaniꞌona ma niꞌu dubaduba siulasuluhe, ma ꞌoinega sahena gwagwama siheheꞌauꞌaunaowe. \s1 Nuwasam weyahina \p \v 3 “Coinega waꞌitayahigomi, ma ꞌeguma tasiu ꞌoiuwa ꞌipaihowa galagala, ꞌuhegwae ꞌina puiina, ma ꞌeguma ꞌinuwabui ꞌunuwasam. \v 4 Ma ꞌeguma tasiu ꞌina sabwelo ꞌaigeda ꞌoina ta masebeni ꞌipaihowa galagala ꞌoiuwa, ma tuta ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoina ꞌiꞌahwaꞌahwanoi ꞌoiuwa sabi nuwasam, ꞌilobwainegowa ma mabwaiyana ꞌunuwasamudi.” \s1 Hemisa weyahina \p \v 5 Eeta Yesu ꞌana tohepwailaowedi sigwaeya, sigwae, “Cima hemisa ꞌuꞌabihewaiwai.” \v 6 Ma badaina ꞌigwaeya, “Ceguma ꞌimi hemisa ꞌana waiwai gide \w seyala\w* patuna, sowasowahina ma ꞌaiwe bewa madouna ꞌoina wagwae, ‘Cudabugo ma niꞌuwa ꞌuboi ꞌuꞌumago,’ nata ꞌimi gwaeina ꞌihematamatane.” \s1 Topaihowao ꞌidi paihowa \p \v 7 Ma wete ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Ceguma ꞌaigeda taiya ꞌowa ma ꞌino hewali, tauna togesoha bo nuwana hebai ꞌana toꞌitayahina, ma tutaina ꞌeguma hewaliina ꞌina paihowega ꞌilatuma, geya sowasowahina ma ꞌuloina ꞌabehega tauna ꞌiꞌai nugeta, \v 8 ma hesi ꞌugwae, ‘Cagu ꞌuꞌatububu ma ꞌuꞌitayahigau ma yaꞌai, ma ꞌoinega ꞌowa muliyetega ꞌuꞌai ma ꞌunuma.’ \v 9 Coinega hewaliina ꞌina paihowa weyahina ꞌana loyauwedo geya ꞌida lobeya ꞌina bada ꞌoinega, weyahina tauna tuwa ꞌina paihowa. \v 10 Ma ꞌomi wete gidemusa, ꞌeguma tutaina ginaula mabwaiyana wapaihowadi, toꞌaha gide yaloinegomiya, wagwae, ‘Cehe, tauma tuwa topaihowa, ꞌoinega toꞌaha gidemusa ꞌama loinaina gide ꞌapaihoweya, beno gide ꞌama lobwaina moisa.’” \s1 Tolepelo nima luwaluwa ꞌiꞌabihe bwebweꞌanediya \p \v 11 Ma Yesu Yelusalema weyahina ꞌitautauya ma Sameliya ta Galili gamwagamwanidiya ꞌilatulatu. \v 12 Ta ꞌaigeda ꞌasa ꞌoina ꞌinaoma ma tolepelo nima luwaluwa ꞌilobediya, eema ꞌina ꞌeda ꞌoinega siha hila, \v 13 ma sibwaubwau ꞌenadi madounega, sigwaeya, “Bada Yesu ꞌuꞌatemuyamuyaemai.” \v 14 Coinega ꞌiloꞌitahila ma ꞌihegwaediya, “Watauya ma topwaoli ꞌoidiya waheꞌitaegomi.” Ma sitautauya ꞌedai ta ꞌadi lepelo ꞌigumwala, \v 15 ma ꞌaigeda loheya ꞌoidiyega, tauna gwama Sameliya, ꞌiꞌiteya ꞌabehega ꞌibwebweꞌana pwaiya, ꞌoinega ꞌihila ma ꞌenana madounega Yehoba ꞌihepwatuweya, \v 16 ma Yesu ꞌahena ꞌibeꞌu talutalubuꞌiya ma ꞌoina ꞌiloyauwedowa. \v 17 Coinega Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, “Nige wate nima luwaluwa yaꞌabihe bwebweꞌanegomiya, ma taꞌeha site naeniyedi? \v 18 Togidega geya sihilama ma Yehoba ꞌoina siloyauwedo? Ma ꞌowa taumana geya Yudiya ꞌoinega, ma ꞌunaoma sabi loyauwedo. \v 19 Coinega ꞌino hemisega ꞌabihetena ꞌulobeya. Causala, ꞌutoholo ma ꞌutau.” \s1 Yehoba ꞌina loina tuta ꞌinaonaoma weyahina \r (Madiu 24:23-28, 37-41) \p \v 20 Palisiyao tupwadi sinaoma ma Yesu sihesilaleya to tuta gide ꞌoina Yehoba ꞌina loina ꞌilatuma. Coinega Yesu ꞌidi hesilalaina ꞌihemaiseya bewa gidemusa, ꞌigwaeya, “Geya sowasowahina ma tomota matadiya Yehoba ꞌina loina ꞌinaonaoma siꞌita. \v 21 Ma wete geya sowasowahidi ma sigwae, ‘Waꞌita Bewa’, bo nuwana ‘Nage’, weyahina Yehoba ꞌina loina ꞌoimiya ꞌimiya pwaiya.” \p \v 22 Coinega ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Cabwa yaꞌebesinegomi, ma muliyetega nuwanuwami madouna ma taugu Loheyaiguina baꞌidamiu tada miyamiya sabwelo ꞌaigeda tuwa weyahina, ma hesi nata geya waꞌiteꞌitegau. \v 23 Ma ꞌeguma tomota sigwae, ‘Keliso nage’, bo nuwana ‘Bewa’, nata sahena wamulimuliyedi. \v 24 Weyahina saugaina ꞌeguma yanaonaoma, galewa ꞌana ꞌita gide ꞌasilala daisinamo, gide namala madouna ꞌana ꞌita. \p \v 25 “Ta muliyetega ma ginauledi sihapwesa, nugeta mehau bewa silogwahategau, ma ꞌoidiyega muya yaloba. \p \v 26 “Cigu hilama ꞌana tuta Nowa ꞌina tuta gidemusa. \v 27 Weyahina Nowa ꞌina tuta siꞌaiꞌai ma sinumanuma ma wete loheloheyadi ta wahiwahinedi sihaihai ꞌana siga Nowa ꞌina waga ꞌigeluwa, ta yagewa ꞌilatuwa ta ꞌoinega tomota mabwaiyadi ꞌimutudiya. Ma taugu Loheyaiguina ꞌigu hilama gidemusa. \p \v 28 “Ma wete \w Lota\w* ꞌina tuta gide, saugaina tomota mabwaiyadi siꞌaiꞌai ma sinumanuma, ma wete sigimwagimwane ma sihehegimwane, ta wete sitanohapaihowa ma sihadahadaꞌabi, \v 29 ta ꞌana siga Lota \w Sodoma\w* ꞌiꞌebesineya, ꞌoinega ꞌaiwe ganinisa ma daꞌule yahiyahidi galewega sigubalama gide dohi, ma tomota mabwaiyadi ꞌiloheꞌamasidiya. \p \v 30 “Ginauledi silatuwa ꞌoidiya, ꞌabwa wete gide tomota ꞌoidiya sida latu ꞌesa, beno tutaina taugu Loheyaiguina yahilama. \p \v 31 “Ma sabweloina ꞌoina ꞌeguma taiya wagahata ꞌimiyamiya, sahena wete hada ꞌalona ꞌiluhuluhu ma ꞌabehega ꞌilotobwatobwa. Wete ꞌeguma taiya tanoha ꞌipaipaihowa sahena ꞌasa weyahina ꞌipilipili. \p \v 32 “Ma hesi wanuwatuhuyahi toꞌaha gide ꞌihapwesa Lota mwanena ꞌoina. \p \v 33 “Ceguma taiya tauna yawasina weyahina ꞌiꞌaipate, nata yawasinaina ꞌiheꞌwadalele, ma ꞌeguma taiya yawasina ꞌitagwale ma ꞌiheꞌwadalele, ꞌabwa ꞌiloba hila. \p \v 34 “Ma yahegwae bwaibwainigomi ꞌabehega hinuwanaina nage ꞌoina tomota ꞌeluwa ꞌebeꞌeno ꞌaigeda ꞌoina siꞌeno, ma ꞌaigeda yatoe ta ꞌaigeda ꞌimiyamiya. \v 35 Wete gide wahiwahine ꞌeluwa siꞌeꞌehalo, ꞌaigeda yatoe ta ꞌaigeda ꞌimiyamiya.” \v 36 (-) \p \v 37 Coinega ꞌana tomuliyaowedi sihesilaleya, sigwae, “Bada, taꞌeha?” Ta Yesu ꞌihegwaediya, “Taꞌeha ꞌoina ꞌwayoha ꞌimiyamiya beno ꞌoina ꞌaoꞌao siꞌetoꞌetoꞌauta.” \c 18 \s1 Hiwape ꞌaigeda ꞌina ꞌahwanoi toloina ꞌaigeda ꞌoina \p \v 1 Eema ꞌaigeda gwae hegehegedi Yesu ꞌiꞌebwaediya ma ꞌabehega sahena ꞌahwanoi ꞌoinega siweꞌaweꞌa. \v 2 Bewa gidemusa ꞌigwaeya, “Caigeda ꞌasa ꞌoina toloina ꞌaigeda madouna ꞌimiyamiya, tauna Yehoba geya ꞌida matauteya ta wete loheloheya geya ꞌida heꞌasisiyediya. \v 3 Tupwaina ꞌoina wete ꞌaigeda hiwape ꞌimiyamiya, ma tuta baibaiwana hiwapeina ꞌilatulatu toloinaina ꞌoina ta ꞌiꞌahwaꞌahwanoi ꞌoina lema weyahina, ꞌigwae, ‘Bada, ꞌagu ꞌaleha ꞌoinega ꞌuꞌabihetegau.’ \p \v 4 “Tuta ꞌaigeda ꞌaigeda gide ꞌina paihowa, ma toloinaina genuwana ma ꞌileme. Ta ꞌaigeda tuta ꞌoina toloinaina ꞌilowahiꞌwata, ꞌoinega ꞌiboinamo ꞌoina ꞌigwaeya, ‘Tuwa Yehoba geya yamataute ta wete loheloheya geya yada heꞌasisiyanediya, \v 5 ma hesi hiwape bewa ꞌina tauya hilahilama ꞌoiguwa weyahina yaꞌabihete ꞌana ꞌaleha ꞌoinega, tabu ma ꞌagu wahiꞌwata ꞌilagu hila.’” \p \v 6 Coinega Yesu wete ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Toloinaina ꞌina gwae weyahina wanuwatuhu. Tauna loheya galana ma hesi hiwape ꞌilemeya. \v 7 Wete gide Yehoba ꞌina tomotaiyao hehesinuwaidi nata ꞌilemedi, ꞌeguma siꞌahwanoi hilahila ꞌoina, sabwelo ma nihuwana ꞌoidiya. \v 8 Moisa tuwa, ꞌina lemaina dumwaluna nata ꞌipaihowa ꞌoidiya. \p “Ma togidega ꞌomi wanuwatuhu ꞌeseya ꞌeguma saugaina taugu Loheyaiguina yahilama baleꞌu bewa ꞌoina, hisa tomota maꞌidi hemisa yalobadi sitoholo paꞌala?” \s1 Palisi ma takesi ꞌana toꞌewa ꞌidi ꞌahwanoi \p \v 9 Tomota tupwadi sinuwatuhuya ꞌabehega taudi dumwaludi ma hali tomota geya, ꞌoinega Yesu ꞌigwae hegehegediyediya bewa gide, \v 10 ꞌigwaeya, “Caigeda tuta ꞌoina loheloheya siteluwa siluhuwa Hada Heꞌasisi ꞌoina sabi ꞌahwanoi Yehoba ꞌoina. Caigeda Palisi ma ꞌaigeda takesi ꞌana toꞌewa. \v 11 Coinega Palisiina ꞌitoholowa ma ꞌiꞌahwanoiya, ꞌigwae, ‘Yehoba yo, yaloyauwedo ꞌoiuwa weyahina taugu geya gide ꞌiyagwao mumugadi, weyahina taudi toyagaha hedade, ma ꞌaboꞌaboidi, ma lologwalidi, ma wete taugu geya gide takesi ꞌana toꞌewa nage. \v 12 Taugu hesi wiki ꞌaigeda ꞌaigeda sabwelo ꞌeluwa ꞌoidiya ꞌeꞌahai ꞌoinega yahudihudi, ma wete ꞌigu tobwatobwa mabwaiyana ꞌoinega tupwana yaꞌebwaꞌebwaego.’ \p \v 13 “Ma hesi takesi ꞌana toꞌewaina bwagebwagega ꞌitoholowa, ta maꞌina debamwadina lumalumana ꞌitutuya, ma ꞌituluha ta ꞌiꞌahwanoi, ꞌigwaeya, ‘Yehoba yo, ꞌusanapu pwaigauwa ꞌabehega taugu togala, ꞌoinega ꞌuꞌatemuyemuyegau!’” \p \v 14 Ta Yesu wete ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Moisa, loheyaina bewa ꞌina ꞌahwanoiina weyahina ꞌana ꞌahwabwebweꞌana ꞌilobeya Yehoba ꞌoinega, ma hesi Palisiina geya. Weyahina ꞌeguma taiya tauna ꞌiꞌabilagasi nata silagusuluhe, ma ꞌeguma taiya tauna ꞌilagusuluhe siꞌabilagasi.” \s1 Gwagwama Yesu ꞌigwae helauwediya \r (Madiu 19:13-15; Maki 10:13-16) \p \v 15 Tupwadi tomota natudiyao ꞌiꞌiudi siꞌewedima ma ꞌabehega Yesu ꞌiꞌabitohodi, ma ꞌana tomuliyao tomotaedi siꞌitediya ta siꞌausidiya. \p \v 16 Ma Yesu ꞌibwau heꞌautediya ma ꞌigwae, “Sahena gwagwama waꞌauꞌausidi ma hesi watagwaledi ma ꞌoiguwa sinaoma. Weyahina gwagwama bewa gide Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌilobwaine bwaibwainidiya. \v 17 Yahegwaegomi ꞌeguma taiyewedi taudi gwagwama bewa gide ꞌidi hemisa, sowasowana Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina siluhuluhu, ma hesi ꞌeguma geya, nata geya.” \s1 Wasawasa weyahina \r (Madiu 19:16-30; Maki 10:17-31) \p \v 18 MeYudiya ꞌidi tohanugeta ꞌaigeda ꞌinaoma ma Yesu ꞌihesilaleya, ꞌigwae, “Bada, yasanapuya ꞌabehega ꞌowa toheꞌita bwebweꞌana, ꞌoinega toꞌaha nata yapaihowa ma yawasigu hataya yaloba?” \p \v 19 Ma Yesu loheyaina ꞌihegwaeya, “Togidega ta ꞌoinega ꞌuꞌahwa bwebweꞌanaegauwa? Geya ꞌeta taiya bwebweꞌana, beno tuwa Yehoba. \v 20 Ma Yehoba ꞌina loinao ꞌusanapu pwaidiya, beno ꞌabehega: \q1 Sahena logwali, \q1 Sahena loheꞌamasa, \q1 Sahena yagaha, \q1 Sahena hepwaila ꞌaboꞌabo, \q1 Ma wete tamau ma sinau ꞌuheꞌasisiyanedi.” \p \v 21 Ta loheyaina ꞌigwaeya, “Cigu tuta gwamega ta nige loinaedi beno yamuliya bwaibwainidiya.” \p \v 22 Cina gwaeina bewa gide Yesu ꞌihesagoheya, ꞌoinega ꞌigwaeya, “Caigeda ginaula tuwa ꞌilosapuligowa, beno ꞌabehega ꞌino tobwatobwa mabwaiyana ꞌuhegimwaneyedi ma ꞌadi maisa towewelohe ꞌoidiya ꞌuheguyaiyedi, ta ꞌoinega ꞌunaoma, ꞌumuliyegau ma ꞌoinega ꞌabwa ꞌino wasawasa galewa ꞌuloba.” \p \v 23 Gwae bewa loheyaina ꞌihesagoheya, ta ꞌina wasawasa madouna ꞌinuwahiya, ꞌoinega nuwana ꞌigala moisa. \p \v 24 Cina nuwagalaina Yesu ꞌisanapu pwaiya, ꞌoinega tomota ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Ceguma taiyewedi taudi maꞌidi wasawasa madouna ꞌidi luhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina mwau hedada. \v 25 Moisa, \w kameli\w* tauna hebai madouna, ꞌoinega tupwana mwauna ma \w nidili\w* ꞌana ꞌebesula ꞌoinega ꞌiluhu, ma hesi towasawasao ꞌidi luhu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina mwau hedade.” \p \v 26 Bodaedi Yesu mahetenao simiyamiya gwaeina sihesagoheya, ta sihesilaleya, sigwae, “Ceguma bewa gidemusa, taiya hede sowasowahina ma ꞌebe yaliyayaina ꞌiloba?” \v 27 Coinega ꞌigwaeya ꞌoidiya, “Toꞌaha tomota ꞌoidiya geya sowasowahina, Yehoba ꞌoina ginaulaedi meyameyahadi.” \p \v 28 Coinega Pita Yesu ꞌihegwaeya, “Bada, ma tauma togidega? Weyahina ꞌima ꞌasao ꞌaꞌebesine pwaidiya ma ꞌamuliyegowa.” \v 29 Ta Yesu mabwaiyadi ꞌihegwaediya, ꞌigwae, “Yahepwaila dumwalu ꞌoimiya, ꞌeguma taiyewedi ꞌomi ꞌimi gogo bo mwanemiyao bo tasimiyao bo tamamiyao bo sinamiyao bo natumiyao waꞌebesinediya ma Yehoba ꞌina loina ꞌoina watagwalegemiya, \v 30 tuta bewa ꞌoina maisa madouna waloba, ma wete tuta sinaonaoma ꞌoina yawasimi hataya waꞌewa.” \s1 Yesu ꞌina gwae ꞌamasa weyahina \r (Madiu 20:17-19; Maki 10:32-34) \p \v 31 Yesu site tuwelowedi ꞌibwau ꞌautedima ma ꞌitoediya papaliya ta ꞌihegwaediya, “Bewa tuwa tahanehane Yelusalema ma ginaulaina mabwaiyana palopitao mwalona silelediya taugu Loheyaiguina weyahigu nata silatu ma waꞌitadi. \p \v 32 Nugeta siꞌebwayaegau taudi geya meYudiya ꞌoidiya, ma silotuyanegau ma siꞌabihedeba mwadinegau ma siꞌesohegau, \v 33 ta wete balaeyega sisapigau, ma siloheꞌamasigau, ta sabwelo hetoina ꞌoina ꞌamasega yatoholo hila.” \p \v 34 Ma ꞌana tomuliyaedi geya ꞌaigeda ꞌina gwaeina ꞌana nuwasabwalena ꞌoidiya ꞌiluhu. \s1 Yesu ꞌaigeda tomatagibugibu ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya \r (Madiu 20:29-34; Maki 10:46-52) \p \v 35 Ma Yesu Yeliko ꞌoina ꞌilatulatu, ma ꞌaigeda tomatagibugibu ꞌedai ꞌimiyamiya, ꞌiloloꞌahwaꞌahwanoi mane ma tobwatobwa weyahidi. \v 36 Yesu ma ꞌana bodao ꞌenadi ꞌihesagoheya, ta ꞌisalutuwa ma ꞌigwaeya, “Taiyewedi beno?” \v 37 Ta sigwaeya, “Yesu gwama Nasaleta ꞌitautauya,” \p \v 38 Coinega tomatagibugibuina ꞌibwau ꞌenana madounega ma ꞌigwae, “Yesu yo, ꞌowa Debida ꞌina susu, ꞌuꞌatemuyemuyegau!” \p \v 39 Ma taudi tomotaedi sinugetama loheyaina siꞌausiya, sigwae, “Culolagu! Tuwa wui!” \p Ma tuwa ꞌibwau ꞌenana madounega ma ꞌigwae, “Debida tubuna yo, ꞌuꞌatemuyemuyegau.” \p \v 40 Coinega Yesu ꞌitoholowa ta ꞌihegwaediya ma loheyaina sibwauweyama. \p Ta ꞌinao pwaima ta Yesu ꞌihesilaleya, ꞌigwae, \v 41 “Toꞌaha nuwanuwau ma yapaihowa ꞌoiuwa?” \p Coinega ꞌigwaeya, “Bada sowasowahina ma matagu ꞌuꞌabihe ꞌasilaladi?” \p \v 42 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Bewa tuwa matau ꞌiꞌasilala, weyahina ꞌino hemisa ꞌoinega ꞌubwebweꞌana.” \p \v 43 Nage ꞌoina matana ꞌiꞌasilala, ta maꞌina loyauwedo Yehoba ꞌoina Yesu ꞌimuliyeya. Ma bodaedi siꞌiteya, ta mabwaiyadi Yehoba sihepwatuweya. \c 19 \s1 Sakiusa weyahina \p \v 1 Ma Yesu Yeliko ꞌoina ꞌiluhu pwaiya, ma ꞌasaina ꞌalonega ꞌitautauya. \v 2 Tupwaina ꞌoina ꞌaigeda takesi ꞌadi toꞌewao ꞌadi tohanugeta ꞌimiyamiya, sanina Sakiusa, tauna towasawasa ꞌaigeda. \v 3 Ma tutaina Yesu ꞌitautauya, Sakiusa nuwanuwana ma Yesu ꞌida ꞌita ꞌabehega taiya tauna, ma hesi geya sowasowahina ma ꞌiꞌita, weyahina tauna loheya toꞌutoꞌupana, ma wete boda madouna. \v 4 Coinega ꞌipili nugeta ta ꞌaiwe ꞌaigeda ꞌihaneya, sanina \w sikamole\w*, ta nage ꞌoinega Yesu ꞌida ꞌita, ꞌeguma saugaina tupwaina ꞌoina ꞌilatu. \p \v 5 Ma saugaina Yesu ꞌinaoma tupwaina ꞌoina, ꞌiꞌitahaneya ta Sakiusa ꞌiꞌiteya, ꞌoinega ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Sakiusa, ꞌusuluma mwayamwayau, weyahina nata taugu baꞌidau ꞌino hada tamiyamiya.” \p \v 6 Sakiusa ꞌilomwayamwayauwa ta ꞌisuluwa, ma maꞌina yaliyaya Yesu baꞌidana sihelobaloba. \p \v 7 Nage ꞌoina tomotaedi ginaula bewa siꞌiteya, ma silomugiyeya, sigwaeya, “Togidega ta Yesu ꞌiluhuwa togala ꞌina hada?” \p \v 8 Ma Sakiusaina ꞌitoholowa ta Yesu ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Bada, bewa ꞌoinega ꞌigu tobwatobwa mabwaiyana yaꞌupwaluwa ma ꞌaigeda tupwa towewelohe yaꞌebwaedi. Ta wete ꞌeguma taiya ꞌoinega mwalo yaꞌewa puiya, yada hemaise maꞌana lohepoi ꞌehata wete yaꞌebwae.” \p \v 9 Coinega Yesu ꞌihegwaeya, “Bewa tuwa hada bewa ꞌoina ꞌabihetena ꞌilatuma, weyahina loheya bewa tauna ꞌaigeda Ebalahamo ꞌina boda. \v 10 Taugu Loheyaiguina, ta yanaoma ma ꞌane todeya yaꞌebesedi ma yaꞌabihetedi, gide loheya bewa.” \s1 Gwae hegehegedi heguyai weyahina \r (Madiu 25:14-30) \p \v 11 Ma Yelusalema deina nata ma silatu, eeta bodaedi sinuwanuwatuhu ꞌabehega Yehoba ꞌina loina nata ꞌihegaina, ꞌoinega gwae hegehegedi bewa ꞌiꞌebwaediya, \v 12 ꞌigwaeya, “Caigeda bada ꞌiꞌatububu pwaiya ta ꞌitautauya tupwana bwaga ꞌoina ma ꞌabehega nobwa ꞌihetoloina, ma ꞌabwa muliyetega ꞌilohihilama. \v 13 Mulina ma ꞌitauya, ꞌina topaihowao teni ꞌibwau heꞌautedima ma ꞌadi heguheguyai kina ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌiꞌebwaediya ma ꞌihegwaediya, ‘Cami heguheguyai bewa wahepaihowadi ma ꞌana lohepoi waloba, ꞌana siga yalohihilama.’ \p \v 14 “Ma muliyetega badaina ꞌina tomotaiyao tupwadi silogwahateya, geya nuwadi ma ꞌoidiya ꞌihetoloina, ꞌoinega wasa sihesumaneya, sigwaeya, ‘Loheyaina beno geya nuwama ma ꞌoima ꞌihetoloina.’ \p \v 15 “Ma badaina tuwa ꞌihetoloina. Eeta tutaina ꞌilohihilama ta ꞌina topaihowaedi ꞌibwau heꞌautedima, nuwanuwana ꞌisanapu ꞌadi heguheguyaiyedi ꞌoidiyega hisa loheposeyana silobediya. \p \v 16 “Ma loheya ꞌaigeda ꞌinugetama ꞌina badaina matana ꞌitoholowa, ma ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Bada, ꞌino kinaina ꞌaigeda mwalo ꞌuꞌebwaegauwa bewa ꞌana lohepoi wete teni yalobediya.’ \p \v 17 “Coinega badaina ꞌigwaeya, ‘Causala! Cowa toguibiga moisa, weyahina ginaula ꞌiꞌiuna ma ꞌuhepaihowa bwaibwainiya, ꞌoinega maisau yaꞌebwaego, beno ꞌasa teni ꞌoidiya ꞌuhetoloina.’ \p \v 18 “Ma loheya heluwena wete ꞌinaoma ta ꞌigwaeya, ‘Bada, ꞌino kinaina ꞌaigeda mwalo ꞌuꞌebwaegauwa bewa ꞌana lohepoi paibi yalobediya.’ \p \v 19 “Coinega tauna wete ꞌihegwaeya, ꞌigwae, ‘Casa paibi ꞌoidiya ꞌuhetoloina.’ \p \v 20 “Ma hetoina wete ꞌinaoma ma ꞌihegwaeya, ‘Bada, ꞌino kinaina bewa ꞌaleꞌo ꞌoinega yawaduya ta yalagu bwaibwainiya. \v 21 Weyahina yamatautegowa ꞌamuge ma ꞌiꞌwaiha. Ma moisa, yamatautegowa weyahina ꞌowa loheya paꞌaliu ma ꞌino wasawasa ꞌuꞌewaꞌewa hali tomota ꞌidi paihowa ꞌoidiyega. Coinega ꞌino kina bewa ꞌuꞌewa hila.’ \p \v 22 “Ma badaina ꞌigwaeya, ‘Moisa, ꞌowa topaihowa galau. Tuwa ꞌuboi ꞌino gwaeyega ꞌa loina yaꞌebwaego. Weyahina ꞌusanapugauwa ꞌabehega taugu loheya paꞌaligu, ta ꞌigu wasawasa yaꞌewaꞌewa hali tomota ꞌidi paihowa ꞌoidiyega, \v 23 ma toꞌaha huhuna ta ꞌoinega geya ꞌigu maneina \w banika\w* ꞌoina ꞌulagu, ma saugaina yahilama maꞌana lohepoi yaloba?’ \p \v 24 “Coinega taudi badaina deina sitotoholo ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, ‘Cigu kinaina ꞌoinega waꞌewa, ma loheyaina tauna loheposeyana madouna ꞌilobeya waꞌebwae.’ \p \v 25 “Ma taudi sigwaeya, ‘Bada, sahena ꞌaꞌebwaꞌebwae, weyahina tauna teni kina ꞌiꞌewediya ta sowasowahina.’ \p \v 26 “Ma badaina wete ꞌoidiya ꞌigwaeya, ‘Tuwa waꞌebwae, weyahina ꞌeguma taiya ꞌana heguheguyai ꞌiloheposeyane, ꞌana loheposeyana wete ꞌiloba, ma ꞌeguma taiya geya ꞌiloheposeyane, toꞌaha ꞌoina ꞌimiyamiya ꞌabwa ꞌoinega siꞌewayahule. \v 27 Coinega bewa tuwa ꞌagu ꞌalehaowedi, taudi silogwahategauwa ma ꞌabehega geya nuwadi ꞌoidiya yahetoloina, watoedima ma mataguwa waloheꞌamasidi.’” \s1 Yesu ꞌina luhu Yelusalema ꞌoina \r (Madiu 21:1-11; Maki 11:1-11; Yoni 12:12-19) \p \v 28 Yesu ꞌina gwae bewa ꞌilosalohiya ma ꞌitoholowa, ta maꞌana tomuliyao sihanehane Yelusalema weyahina, \v 29 ta ꞌidi tauya ꞌoina Bedipegi ma Bedani deidiya silatulatu, beno Olibe ꞌoyana gabulena, ꞌoinega ꞌana tomuliyao ꞌeluwa ꞌihesumane nugetediya tupwaedi ꞌiꞌiudi ꞌoidiya maꞌadi henuwalagu, \v 30 ꞌigwaeya, “Casa nage matamiya ꞌoina watauya, ta nage ꞌoina nata ꞌaigeda hebai waꞌitaloba, beno \w ꞌase\w* yauyaubona, tauna geya tomota sida gelu tohoya, hebaiina walihasi waꞌeweyama. \v 31 Ma ꞌeguma taiya ꞌigwae, ‘Toꞌaha weyahina beno hebaiina walihalihasi?’ loheyaina wahegwae, wagwae, ‘Bada nuwanuwana.’” \p \v 32 Coinega taudi sitauya ta ginaula mabwaiyadi silobediya gide Yesu ꞌihegwae ꞌesediya. \v 33 Ma tutaina ꞌaseina silihasiya ma toni hebaiyedi sihegwaediya, sigwaeya, “Togidega ta ꞌima hebai walihalihasi?” \v 34 Ta sigwaeya, “Bada nuwanuwana.” \p \v 35 Ma hebaiina siꞌeweya ta sitauyeya Yesu ꞌoina, ma ꞌadi ꞌwamega gwahuna siloyesoya, ꞌoinega Yesu ꞌigeluhaneya, \v 36 ta ꞌitautauya ma tomota baibaiwadi ꞌadi ꞌwamao ꞌedai siyesodiya. \p \v 37 Silatulatu Yelusalema deina, ta sidobidobi Olibe ꞌedana ꞌoina, ta ꞌana tomuliyaowedi mabodaidi maꞌidi yaliyaya Yehoba sihehepwatuwe, weyahina ꞌina paihowa waiwaidi siꞌita pwaidiya, \v 38 sigwaegwae, “Yauwedo Bada, Yehoba Saninega ꞌutauyama, ꞌoinega yaliyaya ma hepwatu galewa ꞌoina simadou hedada.” \p \v 39 Coinega Palisiyao tupwadi bodaedi ꞌoidiyega Yesu sihegwaeya, sigwaeya, “Bada, ꞌa tomuliyaedi ꞌuhegwaedi ma silolagu.” \p \v 40 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Sahena yaꞌauꞌausidi, weyahina ꞌeguma taudi silolagu daꞌule ꞌenadi ꞌilagu ma sibwau.” \s1 Yesu ꞌidouwa Yelusalema weyahina \p \v 41 Yesu ꞌilatu pwaiya Yelusalema deina, ma ꞌasaina madouna ꞌiꞌiteya, nuwana ꞌigala ma ꞌidouwa, ꞌigwaeya, \v 42 “Yelusalema yo, nata tomotaimwao ꞌatemuyamuyaidi, weyahina tuta bewa ꞌoina ꞌadi ꞌabihetenaina ꞌihapwesama, ma hesi geya sisanapu. \v 43 Ma hesi tuta ꞌinaonaoma ꞌoidiya ꞌadi ꞌalehao silatu ma simutudi, weyahina nata ꞌino tupwa mabwaiyana siꞌali sakowasiye, \v 44 ma mabwaiyadi siluhu ma tomotaimwao silohegumwalidi, ma wete hada mabwaiyadi sileꞌwa yahuledi. Muyaedi ꞌabwa ꞌoiuwa silatu, weyahina natumwaowedi ꞌadi toꞌabihetenaina geya siꞌinana.” \s1 Yesu togimwaneyao Hada Heꞌasisiyega ꞌipaꞌidiya \r (Madiu 21:12-17; Maki 11:15-19; Yoni 2:13-22) \p \v 45 Coinega ꞌitauya ta ꞌiluhuwa Hada Heꞌasisi ꞌalona, ma tohegimwane ꞌalonega ꞌipaꞌidiya, ma ꞌihegwaediya, \v 46 ꞌigwaeya, “Buki Heꞌasisi ꞌoina Yehoba ꞌina gwae sileleya ꞌigwaeya, \q1 ‘Cigu hada ꞌabehega hada ꞌebe ꞌahwanoi, ma ꞌomi waꞌabibuiya ta ꞌabehega ꞌimi ꞌebeyagaha.’” \p \v 47 Ma sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda Hada Heꞌasisiina ꞌoina ꞌiheheꞌita, ma topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao ma wete tohanugetao sitohotoho ma ꞌabehega Yesu siloheꞌamasi, \v 48 ma geya sowasowahidi, weyahina Yesu ꞌina heꞌitao tomota baibaiwadi nuwadi ꞌiꞌeweya. \c 20 \s1 Yesu ꞌana loina weyahina \r (Madiu 21:23-27; Maki 11:27-33) \p \v 1 Caigeda tuta ꞌoina Yesu ꞌiheheꞌita Hada Heꞌasisi ꞌoina, beno tetela bwebweꞌana ꞌihehepwaila tomota ꞌoidiya, ma topwaoliyao ma loina ꞌana toheꞌitao ma wete babadao sinaoma ta Yesu sihesilaleya, \v 2 sigwae, “Loheya, taiya ꞌina loinega ta bewa gide ꞌupaipaihowa ꞌese?” \p \v 3 Ma Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Nugeta yahesilala ꞌoimiya. \v 4 Taiya ꞌina loinega ta Yoni toꞌabihebabitaiso ꞌipaihowa? Yehoba bo ꞌaigeda tomota?” \p \v 5 Coinega taudimo ꞌoidiya sinuwanuwatuhu, ta sigwaeya, “Cina gwae togidega tahemaisa ꞌese? Weyahina ꞌeguma tagwae, ‘Yehoba ꞌoinega’ nata ꞌihegwae hilegita ꞌigwae, ‘Ma! Toꞌaha hede weyahina ta Yoni geya wahemise?’ \v 6 Ma ꞌeguma tagwae, ‘Tomota ꞌoinega,’ tabu ta boda daꞌuleyega siꞌahu yamategita, weyahina tomota mabwaiyadi Yoni sihemisaeya ꞌabehega tauna ꞌaigeda palopita.” \p \v 7 Coinega ꞌina hesilalaina geya sihemaise bwaibwaini, ma hesi sigwaeya, “Geya ꞌasanapu.” \p \v 8 Ma Yesu wete ꞌigwaeya, “Taugu wete sahena ꞌoimiya yahehepwaila latuwe ꞌabehega taiya ꞌina loinega ta bewa gide yapaipaihowa ꞌesa.” \s1 Bada ꞌina tanoha ꞌana topaihowao gwae hegehegedina \r (Madiu 21:33-46; Maki 12:1-12) \p \v 9 Coinega Yesu tomotaedi ꞌigwae hegehegediyediya ꞌigwaeya, “Caigeda loheya ꞌina tanoha \w gileipa\w* daisinamo ꞌiꞌumeya, ma ꞌina topaihowao ꞌihegwaediya ma siꞌitaꞌitayahi, ma tauna ꞌitauya hali tupwa, ta nobwa ꞌimiyamiya. \p \v 10 “Ma hedodona ꞌana tuta badaina ꞌina hewali ꞌaigeda ꞌihesumane hileya ma ꞌabehega gileipa huwaina tanoha ꞌana toꞌitayahinao ꞌoidiyega ꞌiꞌeweyama. Citautauya ta geya siꞌebwae, ma hesi sisapiya ta manimenimenamo sihesumaneya ta ꞌihila. \p \v 11 “Coinega badaina ꞌina hewali heluwena wete ꞌihesumaneya ꞌoidiya, ta sihunuya, ta wete siꞌabihedeba mwadineya, ta sihesumaneya ꞌihila. \p \v 12 “Ma wete hetoina ꞌihesumaneya ꞌoidiya, ta wete sihunu heꞌiꞌiwasiya, ma sipaꞌi latuweya. \p \v 13 “Coinega toni tanohaina ꞌinuwanuwatuhu, ꞌigwaeya, ‘To ꞌeda wete yapaihowa? Tuwa taugu natuguina yahesumane ma ꞌoinega siꞌamayabe, weyahina tauna tuwa natugu.’ \p \v 14 “Ma saugaina topaihowaedi bada natuna siꞌiteya ꞌinaonaoma siboidimo ꞌoidiya sigwaegwae, ‘Ciyagwao, loheya nage ꞌinaonaoma, tauna badaina natuna ꞌaigeda tuwa, ꞌoinega nata tuwa taloheꞌamasi ma tauda tanoha taloinae.’ \p \v 15 “Coinega siꞌabiyahiya ta tanohega siula latuweya mulimuliya, ta nobwa siloheꞌamasiya.” \p Ma Yesu ꞌina heꞌoteꞌotetela ꞌigumwala pwaiya ta ꞌihesilala ꞌoidiya, ꞌigwaeya, “Toꞌaha nata badaina ꞌina toꞌita yahinaowedi ꞌoidiya ꞌipaihowa? \v 16 Moisa, badaina ꞌabwa ꞌilatu ma topaihowaedi ꞌiloheꞌamasidi, ma ꞌoinega tanohina hali toꞌitayahinao ꞌiꞌebwaedi.” \p Babadaedi Yesu ꞌina gwae bewa gide sihesagoheya ta sigwaeya, “Tauda sahena wete gide!” \p \v 17 Ma Yesu ꞌiꞌebubudiya ta wete ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Togidega ꞌana sanapu Buki Heꞌasisi ꞌina hepwailaina, ꞌigwaeya, \q1 ‘Logidiina mwalo tohadaꞌabi silogwahateya, ta tuta bewa sihetoholo nugeteya hada mataꞌahwanina ma logidi mabwaiyadi ꞌiloinaedi.’ \p \v 18 “Ceguma taiya ꞌibeꞌu logidi bewa ꞌoina, nata luluna ꞌilasadi, ma logidiina ꞌeguma ꞌibeꞌu ꞌaigeda taiya tabwanina nata wahina ꞌiꞌahu piyapiyeyamo.” \p \v 19 Bewa ꞌoina topwaoliyedi ta loina ꞌana toheꞌitao ꞌedaꞌeda siꞌebeseya ta ꞌabehega Yesu siꞌabiyahi, weyahina sisanapuya ꞌabehega taudi tuwa weyahidi ꞌigwae hegehegediya, ma hesi geya siꞌabiyahi weyahina boda ꞌoidiya simatauta. \s1 Takesi Sisa weyahina \r (Madiu 22:15-22; Maki 12:13-17) \p \v 20 Eeta tuta baibaiwana Yesu silolomatayahi ma ꞌabehega toꞌaha ꞌina pui siloba, eema ꞌoinega sihepwaile toloina ꞌoina ma ꞌiheyatalae, ꞌoinega tomota tupwadi sihesumanediya Yesu ꞌoina ta hesilalega siꞌabowe ma ꞌabehega ꞌina pui siloba. \v 21 Ma tomotaiyedi sinaoma ta Yesu sihegwaeya, sigwae, “Bada, moisa ꞌowa ꞌino gwaeyao ta ꞌino heꞌitao mabwaiyana dumwaludi, ma wete ꞌasanapugowa ꞌabehega geya wete ꞌaigeda loheya ꞌuda matauteya, ma hesi Yehoba ꞌina nuwatuhu ꞌana toheꞌita moisa ꞌowa. \v 22 Coinega togidega, sowasowahina ma Kini Sisa weyahina takesi talagu, bo geya?” \p \v 23 Ma Yesu boꞌi ꞌidi ꞌaboina ꞌisanapuya, ꞌoinega ꞌihegwaediya, \v 24 ꞌigwaeya, “Hana maneina waꞌeweyama yaꞌita.” Coinega siꞌebwaeya ta ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Wahegwaegau taiya bewa maꞌamaꞌayauna ma sanina maneina ꞌoina?” \p Ta taudi sigwaeya, “Kini Sisa.” \p \v 25 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Cehe gide! Ceguma Kini ꞌina ginaula waꞌebwaya Kini ꞌoina, ma ꞌeguma Yehoba ꞌina ginaula Yehoba waꞌebwae.” \p \v 26 Yesu ꞌina gwae bewa boda matadiya mabwaiyana dumwaluna, ta geya ꞌaigeda wete ꞌina gwae pui siloba, ta ꞌatedi ꞌiyohowa ma simiya henonowa. \s1 Toꞌamasa ꞌidi toholo hila \r (Madiu 22:23-33; Maki 12:18-27) \p \v 27 Coinega wete tupwana Sadusiyao, taudi geya sihemisa toꞌamasa ꞌidi toholo hila weyahina, sinaoma ta Yesu ꞌoina sihesilala, sigwaeya, \v 28 “Bada, loina bewa gide Mosese ꞌileleya weyahida, ꞌigwaeya, ‘Ceguma ꞌaigeda loheya ꞌihai ma geya natunamo ma ꞌiꞌamasa, loheyaina tasina hiwapeina baꞌidana sihai ta ꞌoinega ꞌeguma wahineina ꞌihenatuna, natunaina toꞌamasina ꞌana miyalaena.’” \p \v 29 Coinega ꞌebeꞌita siꞌebwaeya, sigwaeya, “Caigeda loheya matasinao simiyamiya ꞌadi baibaiwa site sebeni, ta ꞌadi tautuwaina ꞌihaiya ta geya natunamo, ma muliyetega loheyaina ꞌiꞌamasa. \v 30 Coinega tasina deinega hiwapeina ꞌiꞌeweya ta wete simiyamiyana ta geya natunamo, ta loheyaina ꞌiꞌamasa. \v 31 Coinega tasina wete deinega hiwapeina ꞌihaiya, ta wete gide geya natunamo, ta ꞌiꞌamasa. Ta gide tuwa tasinao mabwaiyadi hiwapeina sihaihaiya siꞌamasa, ma geya natudiyaomo, \v 32 ta muliyetega wahine wete ꞌiꞌamasa. \p \v 33 “Ma toꞌaha ꞌunuwatuhuya tomotaedi weyahidi, to loheya wahineina mwanena moisa, tutaina ꞌeguma ꞌamasega sitoholo hila? Weyahina site sebeniyedi sihaiya.” \p \v 34 Ta Yesu ꞌidi gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwaeya, “Wanuwatuhuyahi ꞌabehega tuta bewa ꞌoina wahine ma loheya sihaihai, \v 35 ma hesi tuta ꞌinaonaoma ꞌoina ꞌeguma wahine ma loheya sowasowahidi ma ꞌamasega sitoholo hila nata geyaꞌabwa wete sihaihai. \v 36 Weyahina nata taudi gide aneloseyao, ta geyaꞌabwa wete siꞌamaꞌamasa hila, ma hesi Yehoba ꞌiꞌahwa natunedi weyahina ꞌamasega sitoholo hila. \p \v 37 “Ma Mosese mwalohene ꞌiheꞌita bwaibwainigita toꞌamasa ꞌidi toholo hila weyahina. Saugaina Mosese pwatula ꞌalona ꞌitautauya ta Yehoba ꞌaiwe sabelulu ꞌoinega ꞌihegwaeya, ꞌigwaeya, “Taugu Ebalahamo ta Aisake ta Yakobo ꞌidi Yehoba.’ \v 38 Bewa ꞌana nuwasabwalena ꞌabehega geya toꞌamasa ꞌidi Yehoba, ma hesi taudi mayawasidi ꞌidi Yehoba, weyahina babadaedi Yehoba ꞌina tupwa tuta bewa mayawasidi simiyamiya.” \p \v 39-40 Nage ꞌoina loina ꞌana toheꞌitao simatauta ta tupwadi sigwaeya, “Toheꞌita, ꞌino maisa bwebweꞌana hedade,” ꞌoinega geya ꞌaigeda wete hesilala siꞌebwaꞌebwae. \s1 Toꞌabihetenaina tauna Debida ꞌina susu \r (Madiu 22:41-46; Maki 12:35-37) \p \v 41 Coinega Yesu wete ꞌihesilala ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Togidega ta ꞌoinega tomota tupwadi sigwaeya, ꞌabehega Debida ꞌina susuwega Toꞌabihetenaina Keliso ꞌilatu, \v 42 weyahina buki wali Same ꞌoina Debida ꞌina gwae ꞌigwaeya, \q1 ‘Yehoba ꞌigwaeya ꞌigu Bada ꞌoina ꞌigwaeya: Cigu ꞌebeulega ꞌumiyatoi, \v 43 ta ꞌana siga ꞌa ꞌalehao yalagu suluhedi ꞌaheu ꞌadi ꞌebelagu gabulena.’ \m \v 44 “Debidaina ꞌina Bada Keliso, ma togidega hede Debida ꞌina susuwega muliyetega Keliso ꞌilatuma?” \s1 Loina ꞌana toheꞌitao ꞌidi mumuga \r (Madiu 23:1-36; Maki 12:38-40) \p \v 45 Coinega boda mabwaiyadi sihehenono, ma Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, \v 46 “Tasigwao, sahena loina ꞌana toheꞌitao ꞌidi mumuga wamulimuliye. Weyahina taudi mumugadi tuwa gide tuta baibaiwana nuwanuwadi ma ꞌadi ꞌaleꞌowao duduledi siꞌotedi ma tomota gamwagamwanidiya sisakosakowasi ma ꞌabehega siheꞌasisiyedi. Ta wete nuwanuwadi ꞌidi ꞌebemiya bwebweꞌadi Hada Tapwalolo ꞌoidiya, ta wete guyai ꞌadi tuta nuwanuwadi ma wagahata simiyatoi. \v 47 Ta wete tuta baibaiwana tomota matadiya Yehoba ꞌoina siꞌahwaꞌahwanoi dudulena, ma hesi ꞌidi ꞌahwanoiina geya bwebweꞌana, weyahina ꞌatediya sinuwanuwatuhu togidega nata hiwahiwape siꞌabo ꞌesedi ma ꞌidi tobwatobwao siꞌewadi. Coinega ꞌabwa Yehoba maisa galana ꞌiꞌebwaedi.” \c 21 \s1 Hiwape ꞌaigeda ꞌina helau \r (Madiu 12:41-44) \p \v 1 Yesu ꞌiꞌeꞌebubuna ta towasawasao ꞌidi helau mane helau ꞌana ꞌebelagu ꞌoina silagulagudi. \p \v 2 Ciꞌeꞌebubuna ta ꞌaigeda hiwape wewelohena ꞌiꞌiteya, ꞌilaga ta ꞌina helau toea ꞌeluwamo ꞌilagudiya. \p \v 3 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Moisa yahegwaegomi mabwaiyadi ꞌoidiyega hiwape nage ꞌina helau madou hedade, \v 4 weyahina mabwaiyadi ꞌidi tupwa madouna ꞌimiyamiya, ma hiwape nage wewelohena ta ꞌina mane mabwaiyana ꞌilaguya. Geya ꞌaigeda wete ꞌina tupwa ꞌimiyamiya ma ꞌoinega ꞌana ꞌilogimwane.” \s1 Tuta mwauna nata ꞌilatu \r (Madiu 24:1-14; Maki 13:1-13) \p \v 5 Ma Yesu ꞌana tomuliyao tupwadi Hada Heꞌasisi ꞌana ꞌita bwebweꞌana siꞌiteya, ta Yesu siheꞌiteya ma sigwaeya, “Bada, Hada Heꞌasisiina ꞌana pasao ꞌadi ꞌita bwebweꞌana hedade, weyahina daꞌule madoudi ꞌoidiyega siꞌabiya, ma wete tomota ꞌidi helauwao bwebweꞌadi ꞌoidiyega sihepaseya.” \p Ma Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, \v 6 “Hadaina nige waꞌiteya, ma tuta ꞌinaonaoma ꞌoina mabwaiyana sileꞌwa yahuledi, ma sahena wete ꞌaigeda tupwa waꞌitaꞌita hile.” \p \v 7 Coinega Yesu ꞌoina sihesilala, sigwaeya, “Toheꞌita ꞌuhegwaemai to tuta ꞌoina Hada Heꞌasisiina siligehi, ma to ꞌilaꞌilala ꞌadi ꞌita ꞌoidiyega ꞌada sanapu ꞌabehega ginauledi ꞌugwaenediya nata silatuma?” \p \v 8 Ta Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Waꞌitayahigomi ꞌamuge ta tomota tupwadi siꞌabowegomi, weyahina ꞌabwa tomota tupwana baibaiwana saniguwega sinaoma ma ꞌabehega sinugeta puiyegomi, ma ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌigwae, ‘Taugu Toꞌabihetena,’ ma tupwadi wete sigwae, ‘Toꞌabihetenaina ꞌina tuta ꞌiꞌehohoyama.’ Ma hesi sahena taudi ꞌenadi wamulimuliyedi. \p \v 9 “Ma ꞌeguma wete loꞌaleha ma sahiya wasana wahesagohe, sahena waꞌateꞌateyoho, weyahina ginaulaedi sida latu nugeta ma baleꞌu ꞌana ꞌebelosaloha ꞌabwa.” \p \v 10 Ma wete ꞌihegwaediya, “Cabwa hali boda hali boda ꞌoidiya siloꞌaleha. Ma wete hali ꞌebeloina hali ꞌebeloina ꞌoidiya siloꞌaleha. \p \v 11 “Ma tutaina ꞌoina mwaniꞌiniꞌi hali tupwa ma hali tupwa ꞌoidiya, ma gomale madouna, ma wete muyamuya madoudi, ma wete nata ꞌebe henainaida ta ꞌebe matauta galewega silatuma. \p \v 12 “Ma hesi nugeta ꞌami ꞌalehao siꞌabiyahigomi ma siꞌabihe muyemuyegomi, ma wete hada tapwalolo ꞌoidiya siheyatalaegomi ma deliya silagugomi. Ma wete kiniyao ta toloinao matadiya sitoegomi ma siheyatalaegomi weyahina ꞌomi ꞌabehega ꞌigu bodao. \v 13 Cimi yatalaedi ꞌoidiya wasagu wahepwaile ꞌoidiya. \v 14 Ma sahena wanuwanuwatuhu hedade, ꞌeguma tutaina watoho ma ꞌoidiya wagwaegwae, \v 15 weyahina taugu ꞌabwa gwae dumwaludi ta sanapu yaꞌebwaegomi ma ꞌami ꞌalehao gesowana siꞌahwa ꞌaboꞌabowegomi. \p \v 16 “Tutaina ꞌoina wete tamamiyao ta sinamiyao ta tasimiyao ta ꞌimi susuwao ta wete ꞌiyamiyao sitebaegomi, ta tupwadi ꞌoimiyega siloheꞌamasidi, \v 17 ta tomota mabwaiyadi siloꞌalehegomi weyahina ꞌomi ꞌabehega ꞌagu tohemisao. \v 18 Ma hesi sahena ꞌaigeda toꞌehimi siꞌabiꞌabihegala, \v 19 ma ꞌomi watoholo paꞌala eeta ꞌoinega yawasimi hataya waloba. \s1 Yelusalema ꞌana ꞌabihegala \r (Madiu 24:15-21; Maki 13:14-19) \p \v 20 “Ma ꞌeguma to tuta ꞌoina Yelusalema waꞌita toloꞌalehao simiya sakowasiye wasanapuya ꞌabehega nata Yelusalema silohegwatu. \v 21 Coinega Yudiya ꞌana tomiyao sowasowahidi ma ꞌoyai sidena. Ma wete Yelusalema ꞌana tomiyao sowasowahidi ma ꞌasega silatu. Wete gide taudi tanoha sipaipaihowa geyaꞌabwa ꞌasai siluhuluhu hila. \v 22 Sabwelowedi ꞌoidiya Yehoba ꞌina yatala nata ꞌilatu tomota ꞌoidiya, ta ꞌoinega Buki Heꞌasisi ꞌina hepwaila nugeta mabwaiyana ꞌilatu. \p \v 23 “Tuta nage ꞌoina togamwagamwa ma tohesusuwao siꞌatemuyamuya, weyahina tuta mwauna mebaleꞌu weyahidi, ta nage ꞌoina nata Yehoba ꞌina gamwasowalega meYudiya ꞌiꞌabihe muyamuyadi moisa. \v 24 Nage ꞌoina toloꞌalehaowedi ꞌabwa tupwana tomota siloheꞌamasidi, ma tupwadi siꞌabiyahidi ta hali tupwa ma hali tupwa ꞌoidiya sitauyedi, ma toloꞌalehaowedi taudi tomiya ganamuli ꞌabwa sihewaiwai ma Yelusalema mabwaiyana siloine, ma ꞌoina sisakosakowasi ꞌana siga toloꞌalehaowedi ꞌidi loina ꞌilolagu. \s1 Yesu ꞌina hilama \r (Madiu 24:29-31; Maki 13:24-27) \p \v 25 “Ma wete muliyetega ꞌebehenainaida silatuma sinala ma waiꞌena ta ꞌipwalao ꞌoidiyega, ma tomiya baleꞌu mabwaiyadi ꞌidi matautega sitaitai weyahina bagodu madoudi sidagugu hanema, \v 26 ta ꞌoinega maꞌidi matauta madouna siyamwayamwa ꞌabehega to ginaula wete galana nata baleꞌuwa ꞌida latu, weyahina ginaula mabwaiyana galewa simiyamiya ꞌidi waiwai siꞌeloweꞌa. \p \v 27 “Taugu Loheyaiguina, ta tuta nage ꞌoina mebaleꞌu mabwaiyadi siꞌitegau yalohega yasulusuluma, maꞌigu waiwai ta maꞌigu wasawasa madouna. \v 28 Ma ꞌeguma waꞌita ꞌilaꞌilalaedi bewa sihegaina hohau, beno waꞌatepatu ma waꞌitahane, ꞌami ꞌabihetena ꞌilatulatu.” \s1 Saido ꞌana gwae hegehegedi \r (Madiu 24:32-35; Maki 13:28-31) \p \v 29 Coinega Yesu wete ꞌaigeda gwae hegehegediyega ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Caiweina \w saido\w* ma wete tupwana ꞌaiweyao ꞌeguma waꞌitadi, \v 30 ta nabaidi ꞌehaudi ꞌigalugalu wasanapuya ꞌabehega losihe ꞌana tuta ꞌilohohoya. \v 31 Gide wete ꞌeguma ꞌilaꞌilalaedi waꞌitalobadi, beno wada sanapu ꞌabehega Yehoba ꞌina loina ꞌilatulatuma. \v 32 Yagwae moisa ꞌoimiya mehau ꞌomi sahena wagumwagumwala ta ꞌana siga ginaulaedi silatu nugeta. \v 33 Cabwa galewa ta baleꞌu sisawala ma hesi ꞌigu gwaeyao geyaꞌabwa sisawasawala. \s1 Waꞌitayahi ma waꞌatububu \p \v 34 “Ma waꞌitayahigomi ma sahena ꞌeꞌahai ta numa weꞌaha waiwaidi ꞌoidiya watautauya hedade, ma wete sahena ꞌimi miya baleꞌuwa weyahina wanuwanuwatuhu hedade, ꞌamuge ma sabweloina ꞌoina Yehoba ꞌiloheꞌateyohogomi ta gide gomana ꞌoinega siꞌonegomi. \v 35 Weyahina sabweloina ꞌoina mebaleꞌu mabwaiyadi ꞌiloheꞌateyohodi ꞌina bwaꞌomatana ꞌoinega. \p \v 36 “Coinega waꞌatububu hataya, ma tuta baibaiwana waꞌahwaꞌahwanoi ꞌabehega maꞌimi ꞌatepatu ginaulaedi ꞌoidiyega wahewaiwai, ma sowasowana watoholo taugu Loheyaiguina mataguwa.” \p \v 37 Tuta bewa ꞌoidiya Yesu Hada Heꞌasisi ꞌoina ꞌiheheꞌita, ta lahilahiya ꞌihilahila Olibe ꞌoyana ꞌoina ꞌiꞌenoꞌeno, \v 38 ma gonagona ꞌaigeda ꞌaigeda tomota sitautauya Hada Heꞌasisi ꞌoina Yesu sabi hesagoheina. \c 22 \s1 Yudasa nuwanuwana ma Yesu ꞌitebae \r (Madiu 26:1-5, 14-16; Maki 14:1-2, 10-11; Yoni 11:45-53) \p \v 1 Ma Hataona Guyaina ꞌana tuta ꞌiꞌehohoya ta ꞌane pwalawa daisinamo geya ꞌana ꞌebe ꞌabisesehamo siꞌai. \v 2 Tutaina ꞌoina topwaoliyao madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao sinuwanuwatuhu dadana togidega ma Yesu siꞌabiyahi ma siloheꞌamasi, ta geya sowasowahidi, weyahina boda simatautediya. \p \v 3 Nage ꞌoina Seitani Yudasa ꞌoina ꞌiluhuwa, tauna sanina heluwena Isakaliyota, ma wete tauna Yesu ꞌana tomuliya ꞌaigeda site tuwelo ꞌoidiyega. \v 4 Coinega Yudasaina ꞌitauya Topwaoli Madoudi ta Hada Heꞌasisi ꞌana toꞌitayahinao ꞌoidiya, ma baꞌidadiu sihegwaegwaeya ꞌabehega togidega Yesu ꞌitebae ꞌese ma siꞌabiyahi. \v 5 Yudasa ꞌina gwae sihesagoheya ma siyaliyaya, ta ꞌoina sigwae hemisa ꞌabehega ꞌana maisa siꞌebwae. \v 6 Ma Yudasa wete ꞌoidiya ꞌitagwala, ꞌoinega tuta bwebweꞌana ꞌiyamweya ta ꞌabehega Yesu ꞌoidiya ꞌitebae ma siꞌabiyahi, ma sahena tomota matadiya. \s1 Hataona ꞌeꞌahaiina \r (Madiu 26:17-25; Maki 14:12-21; Yoni 13:21-30) \p \v 7 Coinega Hataona ꞌana sabwelo ꞌilatuwa, ta pwalawa geya ꞌana ꞌabihesesehamo siꞌai, ma wete lamiyao sihunudi Hataona ꞌana ꞌebenuwatuhu weyahina. \v 8 Coinega Yesu ꞌana tomuliyao Yoni ma Pita ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Watauya ma Hataona ꞌaiina weyahida waꞌatububu.” \p \v 9 Ta taudi sigwaeya, “Taꞌeha ꞌoina nuwanuwau ma ꞌaꞌatububu?” \p \v 10 Coinega ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Watauya Yelusalema ꞌoina walatu, ma ꞌeguma ꞌaigeda loheya maꞌina weꞌaha patu ꞌiꞌahaliya waloba, loheyaina wamuliye, ma ꞌeguma hadai ꞌiluhuluhu ꞌomi wete hadaina ꞌoina waluhu, \v 11 ma tonihada wahegwae, wagwae, ‘Cima toheꞌita bewa gide ꞌigwae ꞌesa ꞌigwaeya, “To tupwa ꞌutagwale ma ꞌoina maꞌagu tomuliyao Hataona ꞌaiina ꞌaꞌai?” ’ \v 12 Ma ꞌoinega nata tupwa madouna tabwana ta ꞌatuꞌatububuina ꞌiheꞌitegomi, tauna ꞌoina Hataona ꞌaiina waꞌatububu weyahida.” \p \v 13 Coinega ꞌana tomuliyaowedi sitauya ta toꞌaha gide Yesu ꞌigwaeneya ꞌoidiya, ginauledi mabwaiyadi silobediya, ta hadaina ꞌoina Hataona ꞌeꞌahaiina siꞌatububuya weyahidi. \s1 Bada ꞌina ꞌai \r (Madiu 26:26-30; Maki 14:22-26; 1 Kolinita 11:23-25) \p \v 14 Ma ꞌeꞌahai siꞌatububu pwaiya, ta Yesu maꞌana tohepwailao simiya ꞌautama, ta baꞌidanao siꞌaiꞌai, \v 15 ma ꞌidi ꞌaiina ꞌalona Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Nuwanuwagu madouna ma ꞌomi baꞌidagwao Hataona ꞌeꞌahaiina taꞌai ma muliyetega ꞌigu muyamuyao yalobadi. \v 16 Ma yahegwaegomi ꞌigu ꞌai bewa ꞌana ꞌebelosaloha, ta geya wete Hataona ꞌaiina yalotolotoho hila ꞌana siga ꞌana sanapu moisa ꞌilatu Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina.” \p \v 17 Ta waini mabiyona ꞌiꞌeweya, ta weyahina ꞌiloyauwedowa Yehoba ꞌoina, ma muliyetega ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Biyo bewa waꞌewa ma ꞌaigeda ꞌaigeda mabwaiyami wanuma. \v 18 Ma yahegwaegomi tuta bewa ma muliyetega waini bewa sahena ꞌoinega yanumanuma hila ta ꞌana siga Yehoba ꞌina loina ꞌilatu.” \p \v 19-20 Ta beledi ꞌiꞌeweya, ta weyahina ꞌiloyauwedowa Yehoba ꞌoina ma muliyetega ꞌiꞌabihisiya, ma ꞌoidiya ꞌiheguyaiya, ma ꞌihegwaediya, “Bewa wahigu, \v 21 ma waꞌita, loheyaina tauna nata ꞌitebaegau tuta bewa baꞌidagu ꞌaꞌaiꞌai. \v 22 Taugu Loheyaiguina ꞌabwa yatauya ꞌedaina mwalo Yehoba ꞌiloineya, ma hesi ꞌagu totebaina hesi ꞌatemuyamuyana!” \p \v 23 Coinega ꞌana tomuliyaowedi taudi ꞌoidiya sihesilala, sigwaeya, “Taiya hede bewa gide ꞌina paihowa?” \s1 Tohanugeta ma ꞌina hewali weyahidi \p \v 24 Coinega taudi ꞌoidiyega heꞌoheꞌohena ꞌilatuwa ꞌabehega taiya lohanena mabwaiyadi ꞌoidiyega. \v 25 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Baleꞌuwa kiniyao ꞌidi tomotao ꞌoidiya siloiloina, ta topaihowaowedi ꞌidi toloinao siꞌahwaꞌahwa bwebweꞌanedi, \v 26 ma ꞌomi sahena gide taudi, ma hesi taiya tauna ꞌoimiyega lohanena ꞌida loduduna tauna gide tuwa ꞌimi hewali, ma wete ꞌimi tohanugetao sida hetopaihowa weyahimi. \p \v 27 “Ma toꞌaha wanuwatuhuya, ꞌabehega taiya lohanena, ꞌeguma ꞌaigeda ꞌimiyatoi ꞌiꞌaiꞌai ta ꞌaigeda weyahina ꞌihehetapewa? Nuwana tauna toꞌai ꞌawa? Ma taugu tuwa tohetapewaina, weyahina waꞌita taugu gamwagamwanimiya bewa tuwa yahetahetapewa, ta taugu gide ꞌimi hewali. \p \v 28 “Ma ꞌomi ꞌigu tuta mwau ꞌoidiyega boꞌi watoholo paꞌala, ta bewa tuwa ꞌomi baꞌidagwao tamiyamiya. \v 29 Coinega toꞌaha gide Tamagu ꞌigu ꞌebeloina ꞌiꞌebwaegauwa ꞌomi wete gide yaꞌebwae ꞌesegomi, \v 30 ma ꞌoinega ꞌomi ꞌigu ꞌebeloina ꞌoina baꞌidagwao ꞌabwa taꞌai ma tanuma, ta wete \w wagahata\w* wasawasa ꞌoidiya wamiyatoi ma meIsileli ꞌidi susuwao tuwelo waloinaedi.” \s1 Pita ꞌina uhala Yesu ꞌihepwaila nugeteya \r (Madiu 26:31-35; Maki 14:27-31; Yoni 13:30-38) \p \v 31 Ma wete Yesu ꞌigwaeya, “Saimoni gwae bewa ꞌuhesagohe, weyahina Seitani tagwala ꞌiꞌewa pwaiya ma mabwaiyami ꞌitohogomi, gide tuwa tobegula ꞌina witiyao ꞌiꞌahu hutuhutu tohodiya, \v 32 ma sahena ꞌebetohoina ꞌoina ꞌuweꞌaweꞌa, weyahina weyahiu yaꞌahwanoi waiwaiya ꞌino toholo paꞌala weyahina. Coinega ꞌeguma to tuta ma ꞌunuwahilama ꞌeda ꞌausalana ꞌoina, tasimwao wete ꞌuꞌabihe waiwaiyedi.” \p \v 33 Coinega Pita ꞌigwaeya, “Bada, yapasima pwaiya weyahiu, ma ꞌeguma deliya silaguluguhego, taugu wete baꞌidau, ma ꞌeguma wete siloheꞌamasigo, taugu wete gide siloheꞌamasigau.” \p \v 34 Ma Yesu ꞌihegwaeya, “Pita, yagwae moisa ꞌoiuwa, nata muliyetega ma ꞌamꞌam ꞌidou, ma nugeta ꞌowa ꞌuuhalaegau matoi.” \p \v 35 Ta Yesu mabwaiyadi ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Mwalo yahesumanegomiya ma yahegwaegomiya, ꞌoinega geya ꞌimi mane ꞌana ꞌebedoꞌo bo ꞌimi peha bo ꞌami butu waꞌewaꞌewadi, ma togidega mwau walobeya?” \p Ta taudi sigwaeya, “Geya ꞌeta wete toꞌaha.” \p \v 36 Coinega Yesu wete ꞌihegwaediya, “Bewa tuwa ꞌimi mane maꞌana ꞌebedoꞌo ma ꞌimi peha wete waꞌewadi. Ma ꞌeguma taiya ꞌoimiyega geya ꞌina ꞌelepa ꞌalehamo, ꞌana ꞌaleꞌo ꞌigimwaneye ma ꞌana maisa ꞌoinega ꞌina ꞌelepa ꞌida gimwane. \p \v 37 “Weyahina tuta ꞌilatu pwaima, ma ꞌoinega Buki Heꞌasisi ꞌoina mwalo ꞌaigeda gwae weyahigu sileleya, ꞌida latu moisa, ꞌigwaeya, \q1 ‘Siyatalaeyeya gide tuwa ꞌaigeda loina ꞌana toligeha.’ \m Ma wete gwae baibaiwana weyahigu sowasowana silatu.” \p \v 38 Ta taudi ꞌina gwae sihemaiseya sigwaeya, “Bada, ꞌima ꞌelepa ꞌalehao bewa ꞌeluwa.” Ma Yesu ꞌigwaeya, “Beno sowasowahina.” \s1 Yesu ꞌiꞌahwaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina \r (Madiu 26:36-46; Maki 14:32-42) \p \v 39 Ma Yesu ꞌasa madouna ꞌiꞌebesineya, ta maꞌana tomuliyao sihilama ꞌoya Olibe ꞌoina, beno ꞌidi ꞌebeꞌeno. \v 40 Tupwaina ꞌoina sinaoma, ta Yesu ꞌana tomuliyao ꞌihegwaediya, “Waꞌahwaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina ma ꞌoinega sahena Seitani ꞌitohotohogemi.” \v 41 Ta muliyetega ꞌana tomuliyao ꞌoidiyega ꞌihawasiya, ta taunamo nobwa ꞌahena ꞌitulaseya, ta ꞌiꞌahwaꞌahwanoi Tamana ꞌoina, \v 42 ꞌigwaeya, “Tamagu yo, ꞌeguma nuwanuwau, muyamuya biyoina bewa ꞌoiguwega ꞌuda ꞌewayahule. Ma sahena taugu ꞌigu nuwatuhu ꞌoinega, ma hesi ꞌowa ꞌino nuwatuhu ꞌoinega ꞌupaihowa.” \p \v 43 Coinega anelose galewega ꞌilatuwa ta Yesu ꞌiꞌabihe waiwaiyeya, \v 44 ma nuwana ꞌimwau hedadeya, ꞌoinega ꞌiꞌahwanoi waiwaiya, ta ꞌana ꞌamweyahi ꞌipesupesu baleꞌuwa, gide tuwa bweyaha ꞌidaudau. \p \v 45 Yesu ꞌina ꞌahwanoi ꞌilosalohiya, ma ꞌitoholowa ta ꞌihila, ꞌana tomuliyao ꞌiꞌitediya ꞌidi nuwamwau ꞌoinega siꞌeno sinediya, \v 46 eeta ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Sahena waꞌenoꞌeno! Watoholo ma waꞌahwaꞌahwanoi, sahena Seitani ꞌitohotohogemi.” \s1 Yesu siꞌabiyahiya \r (Madiu 26:47-56; Maki 14:43-50; Yoni 18:3-11) \p \v 47 Yesu ꞌabwa ꞌilolohatoto ma boda silatuma, ta Yudasa baꞌidadiu, tauna Yesu ꞌana tomuliya ꞌaigeda, ta bodaedi ꞌihanugetedima. Yudasaina ꞌinaowa Yesu deina ta ꞌabehega ꞌiꞌatusapwali. \v 48 Coinega Yesu Yudasa ꞌihegwaeya, ꞌigwaeya, “Yudasa, geya ꞌumwadina ma ꞌunaoma, ta taugu Loheyaiguina ꞌatusapwalega ꞌutebatebaegau!” \p \v 49 Ma Yesu ꞌana tomuliyaedi sisanapu pwaiya toꞌaha nata ꞌilatu, ꞌoinega sigwaeya, “Bada, togidega, tahunudi?” \v 50 Eeta ꞌaigeda ꞌana tomuliyaina ꞌina ꞌelepa ꞌaleha ꞌiꞌabilagasiya ma Topwaoli Madouna ꞌina topaihowa tena ꞌebeulega ꞌiꞌupwa yahuleya. \p \v 51 Ta Yesu ꞌigwaeya, “Walolagu! Sahena gide!” Ta muliyetega Yesu loheyaina tenana ꞌiꞌabitohoya, ma ꞌiꞌabihe bwebweꞌaneya. \p \v 52 Yesu ꞌana toꞌabiyahinaowedi, taudi Topwaoli Madoudi ma Hada Heꞌasisi ꞌana toꞌitayahinao ta babadao sinaoma, ta Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Hede taugu toyagaha, ta ꞌoinega maꞌimi ꞌelepa ꞌaleha ta maꞌimi wepasi wanaoma sabi ꞌabiyahigau! \v 53 Ma toꞌaha huhuna ta ꞌoinega geya waꞌabiyahigau sabwelowedi mabwaiyadi gamwagamwanimiya yamiyamiya Hada Heꞌasisi ꞌalona yaheheꞌita tomota ꞌoidiya? Ma bewa tuwa ꞌabehega watoho ma waꞌabiyahigau weyahina loina guguyou ꞌina tuta ꞌilatu pwaiya.” \s1 Pita matoi Yesu ꞌiuhaleya \r (Madiu 26:57-58, 59-67; Maki 14:53-54, 66-72; Yoni 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Coinega Yesu siꞌabiyahiya, ta sitoeya Topwaoli Madouna ꞌina hada. Ma Pita bwagebwagega ꞌimuliyedima. \p \v 55 Hadaina ꞌana ꞌabwalu ꞌalona topaihowao ꞌaiwe siholeya ta mabwaiyadi simwaimwailu. Pita ꞌiꞌitediya ta ꞌoidiya wete ꞌiluhuwa. \v 56 Coinega topaihowa ꞌaigeda mewahinena Pita ꞌiꞌeꞌebubuya ta ꞌigwaeya, “Loheya bewa mwalo Yesu baꞌidana yaꞌitediya.” \v 57 Ma Pita ꞌiuhala ta ꞌigwaeya, “Wahine, geya yasanapu taiya tauna weyahina ꞌugwaegwae.” \p \v 58 Muliyetega ꞌaigeda wete loheya Pita ꞌiꞌeꞌebubuya ta ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Cowa ꞌaigeda ꞌana tomuliyaina.” \p Ta Pita ꞌigwaeya, “Ciya! Taugu geya!” \p \v 59 Ma tupwana simiya ꞌamana, ma loheya ꞌaigeda wete ꞌenana waiwaina ꞌoinega ꞌiyanao ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Moisa, loheya bewa Yesu ꞌana tomuliya ꞌaigeda, weyahina tauna gwama Galili.” \p \v 60 Ma Pita ꞌigwaeya, “Ciyagu, loheyaina weyahina ꞌugwaegwae geya yasanapu.” Cabwa ꞌigwaegwae ma ꞌamꞌam meloheyana ꞌidouwa. \p \v 61 Coinega Yesu ꞌiꞌita hila ta Pita ꞌiꞌiteya, ta nage ꞌoina Pita ꞌinuwatuhu yahiya Badaina ꞌina gwae tutaina ꞌigwaeya, “Nata muliyetega ma ꞌamꞌam ꞌidoudou ma nugeta ꞌowa ꞌuuhalegau matoi.” \v 62 Eema Pita nuwana ꞌigala madouna, ta ꞌilatuwa ꞌatamana, ta ꞌidouwa. \s1 Yesu ꞌina yatala meYudiya ꞌidi babadao matadiya \r (Madiu 26:54-68; Maki 14:55-65; Yoni 18:19-24) \p \v 63 Ta Yesu ꞌana toꞌitayahinao taudi Yesu silolotuyaneya ma sisapisapiya. \v 64 Ma wete matana sipaiya ma sahena ꞌiꞌeꞌebubuna, ta sisapisapi ma sihehesilala, sigwaeya, “Cuhegwaemai taiya ꞌisapigowa? Weyahina ꞌugwae ꞌabehega ꞌowa palopita.” \v 65 Ta wete tupwana gwae galadi ꞌoidiyega siheheliye ta ꞌana siga \v 66 gona ꞌiꞌadaleya, ma ꞌoinega meYudiya ꞌidi babadao, beno Topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao sideli ꞌauta, ma Yesu siꞌeweyama, ta gamwagamwanidiya sihetoholoya, \v 67 ma sihesilaleya sigwaeya, “Cuhepwaila dumwalu ꞌoima, togidega ꞌowa Toꞌabihetenaina bo geya?” \p Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Geya wahemisaegau, ꞌoinega sahena yahehepwaila ꞌoimiya, \v 68 weyahina ꞌeguma hesilala yaꞌebwaegomi geyaꞌabwa wahehemaisadi. \v 69 Ma wasanapu ꞌabehega tuta bewa ꞌoinega ma muliyetega taugu Loheyaiguina yamiyamiya Yehoba Tohewaiwai hedade ꞌina ꞌebeulega.” \p \v 70 Coinega mabwaiyadi sigwaeya, “Cawa, tomada! Cowa Yehoba natuna?” Coinega ꞌidi gwae ꞌihemaiseya, ꞌigwae, “Beno wagwae pwaiya.” \p \v 71 Coinega taudi sigwaeya, “Boꞌi ꞌina gwae pui taloba pwaiya, ꞌoinega sahena wete ꞌana toheꞌewao weyahidi tanuwanuwatuhu, weyahina ꞌiꞌabo pwaiya ꞌabehega tauna Yehoba natuna.” \c 23 \s1 Yesu ꞌina yatala Pailato matana \r (Madiu 27:1-2, 11-14; Maki 15:1-5; Yoni 18:28-38) \p \v 1 Coinega mabwaiyadi sitoholowa, ta Yesu sitoeya ta sitauyeya toloina madouna sanina Pailato ꞌoina, sabi yatalae. \p \v 2 Sitauyeya Pailatoina ꞌoina, ta Yesu weyahina sihepwaila ꞌaboꞌabowa, sigwaeya, “Loheya bewa ꞌina heꞌita ꞌahesagohediya ta ꞌabehega tauma meYudiya ꞌihawasiyemai, beno gide ꞌigwaeya, ‘Sahena Kini Sisa ꞌana takesi walagulagu, weyahina taugu kiniina, ta Toꞌabihetenaigu.’” \p \v 3 Coinega Pailato Yesu ꞌihesilaleya, ꞌigwaeya, “Togidega, ꞌowa meYudiya ꞌidi kini, wa?” \p Ta ꞌihegwaeya, ꞌigwae, “Beno ꞌugwae pwaiya.” \p \v 4 Ta muliyetega Pailato topwaoliyedi ta bodao ꞌihegwaediya ꞌigwaeya, “Loheya bewa geya ꞌeta ꞌina pui yaloba.” \p \v 5 Ma taudi tuwa siheꞌewa yahiya, sigwae, “Ciꞌaboꞌabowego beno, weyahina ꞌaloba pwaiya tomota ꞌiꞌaboꞌabowedi ma ꞌabehega gabemaniyao ꞌoidiyega ꞌiwatahidi. Weyahina Galili ꞌoina ꞌihegaineya ꞌina ꞌaboina, ta Yudiya tupwanao mabwaiyadi ꞌilohegumwalidiya, ma ꞌilatu pwaima tupwa bewa ꞌoina.” \s1 Yesu ꞌina yatala Helodi matana \p \v 6 Cidi gwae bewa Pailato ꞌihesagoheya ta ꞌihegwaediya, “Togidega tauna gwama Galili, wa?” \p \v 7 Ma taudi sigwaeya, “Cehe, gide.” \p Coinega Pailato ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Galili beno Helodi ꞌina ꞌebeloina, ꞌoinega Yesu watauye Helodi ꞌoina ma tauna ꞌiloinae, weyahina bewa tuwa Helodi ꞌebwa Yelusalema ꞌoina ꞌimiyamiya.” \p \v 8 Sitauyeya Helodi ꞌoina, ta tutaina Helodi Yesu ꞌiꞌiteya ꞌiyaliyaya madouna, weyahina tuta dudulena Helodiina nuwanuwana ma Yesu ꞌiꞌita, weyahina wasana ꞌihesagoheya, ta ꞌina paihowa waiwaidi nuwanuwana ma ꞌiꞌitadi. \v 9 Coinega Helodi Yesu ꞌihesilala hedadeya, ta geya ꞌaigeda wete ꞌida hemaiseya. \p \v 10 Ta topwaoli madoudi ta loina ꞌana toheꞌitao silaga Helodi ꞌoina, ma Yesu siheheꞌewa tubatubali. \v 11 Ma ꞌoinega Helodi maꞌina toloꞌalehao Yesu silolotuyaneya ta siꞌahwa galegaleya. Ma muliyetega kini ꞌana ꞌwama siheꞌoteya ma sihesumane hileya Pailato ꞌoina. \v 12 Sabweloina ꞌoina Helodi ma Pailato ꞌidi hegamwagamwagu tuta dudulena ꞌoinega siheꞌiyaꞌiyaguwa. \s1 Yesu ꞌina ꞌamasa weyahina \r (Madiu 27:15-26; Maki 15:6-15; Yoni 18:39–19:16) \p \v 13 Coinega Pailato Topwaoli Madoudi ma babada ta tupwana meYudiyaedi ꞌibwau heꞌautedima, \v 14 ta ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Loheya bewa ꞌoiguwa waꞌeweyama ta wahepwaileya ꞌabehega tomota ꞌiꞌwaniyediya, ta matamiya yaheyatala pwaiyeya ma geya ꞌaigeda ꞌina pui yalobaloba ꞌimi heꞌewaowedi ꞌoidiyega. \v 15 Helodi wete geya ꞌaigeda pui ꞌilobaloba, ta ꞌoida ꞌihesumane hileyama. Coinega geya wete loheꞌamasa ꞌilobwaine, \v 16 ma sapimo ꞌiloba, ma ꞌoinega yatagwala ma ꞌitauya.” \v 17 (-) \p \v 18 Coinega bodaedi mahemahetena sibwauwa sigwaeya, “Tauna ꞌiꞌamasa, ma hesi Balaba ꞌulihasi weyahima.” \v 19 Balabaina loheꞌamasa weyahina deliya silaguya, weyahina tupwaina ꞌoina mwalo Balaba maꞌiyanao meLoma siloꞌalehediya, ta tupwana loheloheya siloheꞌamasidiya. \p \v 20 Ma Pailato nuwanuwana ma Yesu ꞌiꞌetolihasi, ꞌoinega boda wete ꞌihesilalediya, \v 21 ma hesi taudi siꞌalamanimanini hedadeya, sigwaeya, “Kelose ꞌoina tatutu hepaꞌine!” \p \v 22 Pailato ꞌina gwae hetoina ꞌoina ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Toꞌaha hede ꞌina pui ta ꞌoinega ꞌabehega ꞌamasa ꞌiloba? Weyahina geya ꞌeta wete galana ꞌoina yalobaloba. Ma hesi sapimo ꞌilobwaineya ma muliyetega yalihasi.” \p \v 23 Ma hesi bodaedi tuwa ꞌabwa sibwaubwau hedahedade, sigwaegwae, “Kelose ꞌoina tatutu hepaꞌine!” \p Ta bodaedi ꞌidi gwae ꞌihewaiwaiya, \v 24 ꞌoinega Pailato ꞌoidiya ꞌitagwala ma Yesu sida ꞌabihekelose. \v 25 Ma loheyaina nuwanuwadi ꞌiꞌetolihasi weyahidi, tuwa ꞌiꞌetolihasiya, tauna toloheꞌamasaina deliya silaguya mwalo tutaina tauna meLoma ꞌidi tohanugetao ꞌiloꞌaleha ꞌoidiya. Coinega Pailatoina boda nimadiya Yesu ꞌilaguya, ma ꞌidi nuwatuhuina sida losalohi. \s1 Yesu kelose ꞌoina situtu hepaꞌiyeya \r (Madiu 27:32-44; Maki 15:21-32; Yoni 19:17-27) \p \v 26 Yesu sitoe pwaiya ta sitauyeya, ma ꞌedai ꞌaigeda loheya sanina Saimoni silobeya, tauna gwama Sailini, pwatulega ꞌilatuma ta ꞌitautauya ꞌasai. Coinega toloꞌalehaowedi Saimoniina siloineya ta Yesu ꞌana kelose ꞌiꞌahaliya, ta ꞌimuliya. \p \v 27 Ma boda madouna Yesu simuliyeya, ma wete wahiwahine baibaiwadi simulimuliya, ma sidoudou maꞌidi nuwagala Yesu weyahina. \v 28 Ma Yesu ꞌiꞌitahila ta wahiwahineyedi ꞌihegwaediya, “Comi Yelusalema wahiwahinediyao, sahena weyahigu wadoudou, ma ꞌomi waboi weyahimi ma natumiyao weyahidi wadou, \v 29 weyahina tuta ꞌinaonaoma ꞌoina mwau ꞌilatu ma taiyawedi ꞌomi ꞌagaꞌagalimi, nuwana geya natumimo, nata bwebweꞌana waloba. \v 30 Weyahina tutaedi ꞌoidiya ꞌabwa tomota ꞌoya ꞌoidiya sigwae, ‘Coya, wabeꞌuma ma wasamumai!’ \v 31 Moisa, taugu nata yahesilae, ma ꞌomi ꞌabwa wahesilae geyogeyoi. Weyahina taugu gide ꞌaiwe ꞌidahigu, ma ꞌomi tuwa gide ꞌaiwe ꞌamaꞌamasidi.” \p \v 32 Ma togala wete ꞌeluwa sitoediya ta Yesu baꞌidanao siloheꞌamasidi. \v 33 Coinega ꞌaigeda tupwa ꞌoina silatuwa, sanina Mwagu, ma tupwaina ꞌoina kelose baleꞌuwa silaguya ma Yesu situtu hepaꞌineya ma sihetoholoya, ma togalaedi siteluwa wete ꞌadi kelose ꞌoidiya situtu hepaꞌiyediya, ta ꞌaigeda Yesu ꞌebeulanega, ma heluwena Yesu ꞌadigeyageyanega sihetoholodiya. \p \v 34 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Tamagu yo, ꞌidi pui bewa ꞌunuwasamudi, weyahina geya sisanapu toꞌaha sipaipaihowa.” Ma toloꞌalehaowedi Yesu ꞌana ꞌwama siꞌeweya, ta ꞌoinega siꞌeheyaheyaleya, tuwa gide siulahesinuwa, ma ꞌoinega ꞌeguma taiyawedi sinugeta ꞌwamaedi siꞌewadi. \p \v 35 Nage ꞌoina tomota siꞌeꞌebubuna, ta meYudiya ꞌadi tohanugetao Yesu silolotuyaneya, sigwaegwae, “Hali tomota ꞌiꞌabihetediya, ma hana bewa tuwa tauna ꞌida ꞌabihete, ꞌeguma tauna Toꞌabihetena Keliso Yehoba ꞌoinega.” \p \v 36 Toloꞌalehaowedi wete Yesu silotuyaneya, ta waini memaina siꞌeweyama ta siꞌabihaneheya, \v 37 ma sigwaeya, “Ceguma ꞌowa meYudiya ꞌidi kini, ꞌuꞌetopelego ꞌuboi.” \v 38 Ma wete ꞌana kelose pwatana ꞌina ꞌamasa huhuna sileleya, ꞌigwaeya, “Loheya bewa meYudiya ꞌidi kini.” \p \v 39 Keloseyedi ꞌoidiyega ꞌaigeda togalaina Yesu ꞌiheliyeya, ꞌigwaeya, “Toꞌaha weyahina ꞌowa Toꞌabihetenaina, ma geya ꞌuꞌetopelegita?” \p \v 40 Ma togalaina heluwena ꞌiyanaina ꞌiheliyeya, ꞌigwae, “Togidega Yehoba geya ꞌumataute? Ma ꞌuhesagohe tatetoi ꞌada loina ꞌaigeda tuwa siꞌebwaegita, \v 41 ma loinaina ꞌowa ma taugu ꞌilobwainegita, weyahina tauda togala, ma loheya bewa geya ꞌeta ꞌina puimo.” \p \v 42 Coinega loheyaina Yesu ꞌihegwaeya, “Yesu, ꞌabwa ꞌino hetoloina ꞌana tuta, sowasowahina ma ꞌunuwatuhugau?” \v 43 Ma Yesu ꞌigwaeya, “Yagwae moisa ꞌoiuwa, ꞌowa ma taugu tupwa ꞌausalana ꞌoina nata tamiyamiya.” \s1 Yesu ꞌina ꞌamasa \r (Madiu 27:45-56; Maki 15:33-41; Yoni 19:28-30) \p \v 44 Casudiladila ma sinala ꞌiguguyouwa, ꞌoinega tupwa mabwaiyana ꞌiguguyouwa ta ꞌana siga lahilahiya ꞌasa ꞌiꞌasilala hila. \v 45 Ma ꞌaleꞌoina ꞌoinega Hada Heꞌasisi \w sibiliupeya\w*, tutaina ꞌoina ꞌilotaigala luwa. \v 46 Coinega Yesu ꞌenana madounega ꞌibwauwa, ꞌigwaeya, “Tamagu yo, yaluyaluwagu nimauwa yalagulagu.” Cina gwae bewa ꞌigwaeneya ma yawasina ꞌigumwala. \p \v 47 Nage ꞌoina toloꞌalehao ꞌadi tohanugeta ꞌiꞌiteya Yesu yawasina ꞌigumwala, ꞌoinega Yehoba ꞌihepwatuweya ꞌigwaeya, “Moisa, loheya bewa loheya bwebweꞌana.” \p \v 48 Ma wete toꞌebubuna mabwaiyadi tupwaina ꞌoina siꞌetoꞌautama Yesuina ꞌina ꞌamasa siꞌiteya, ta maꞌidi nuwagala sihila ꞌidi ꞌasa. \v 49 Ma Yesu ꞌiyanao ta wete wahiwahineyedi mwalo Galiliyega simuliyeyama, taudi bwaga sitotoholo ma Yesu ꞌina ꞌamasa siꞌeꞌebubu. \s1 Yesu ꞌana lagu taona \r (Madiu 27:57-61; Maki 15:42-47; Yoni 19:38-42) \p \v 50-51 Caigeda loheya sanina Yosepa, Yudiya loheyaina ꞌina ꞌasa ꞌiꞌiuna Alimatiya, tauna loheya bwebweꞌana ta maꞌana hemisa. Loheyaina meYudiya ꞌidi tohanugeta ꞌaigeda, ta ꞌiyamwayamwa ma to tuta Yehoba ꞌihetoloina meYudiya ꞌoidiya. Mwalo tutaina tohanugetao nuwanuwadi ma Yesu siloheꞌamasi, ma Yosepaina geya nuwana. \v 52 Loheyaina Pailato ꞌoina ꞌitauya, ta Yesu wahina ꞌiꞌahwanoiyeya ma ꞌabehega ꞌigalihe. \v 53 Coinega Pailato ꞌitagwala, ta Yosepa maꞌiyanao Yesu wahina kelose ꞌoinega siꞌewa suluheyama, ta siwaduhiya ꞌaleꞌo waꞌewaꞌeꞌena ꞌoinega, ma muliyetega sigaliheya. Gogoina siyalaiya gide tuwa duluha dimwa ꞌalona, ma geya ꞌaigeda tuta toꞌamasa wahina ꞌoina silagu. \p \v 54 Sabwelo nage ꞌoina meYudiya ꞌidi tuta ꞌatububuna ꞌidi Sabati weyahina. \v 55 Ma wahiwahineyedi mwalo Galiliyega Yesu simuliyeyama taudi sitauya Yesu ꞌana galiha siꞌiteya, ma wete wahina ꞌana ꞌebelagu siꞌiteya. \v 56 Coinega sihila ꞌasai ta holowa ꞌausalana siꞌatububuya Yesu wahina ꞌana holowa weyahina, ta sabweloina mulina siꞌaiyawasiya, weyahina Sabati gide ꞌana loina. \c 24 \s1 Yesu ꞌina toholo hila \r (Madiu 28:1-10; Maki 16:1-8; Yoni 20:1-10) \p \v 1 Coinega wete gona ꞌiꞌadaleya, beno wiki ꞌana sabwelo nugenugetana gonagona, ma wahiwahineyedi holowa siꞌatububuya siꞌeweya, ma sitauyeyama gogowa. \v 2 Sitauyama ma gogo siꞌiteya ꞌana ꞌahuboda dimwa sibui hile pwaiya. \v 3 Coinega galihina ꞌalona siluhuwa, ma Yesu wahina geya siꞌitatoho. \p \v 4 Coinega gogoina ꞌoina maꞌidi henuwanaluwa simiyamiya ma siꞌeꞌebubuna, ma tuta ꞌiꞌiuna ꞌoina loheya ꞌeluwa, ma ꞌadi ꞌwama waꞌewaꞌeꞌena ta ꞌasiꞌasilalana silatuwa, ta deidiya sitoholowa. \p \v 5 Wahiwahine loheyaedi siꞌitediya ta simatauta, ꞌoinega sibeꞌu talutalubuꞌiya baleꞌuwa, ma loheloheyaedi wahiwahine ꞌoidiya sigwaeya, “Toꞌaha weyahina toꞌamasa ꞌidi tupwa ma loheya mayawasina waꞌebeꞌebese? \v 6 Tauna geya ꞌebwa, ta ꞌina gwaeina ꞌoimiya wanuwatuhuyahi mwalo Galili ꞌoina baꞌidamiu wamiyamiya, tutaina ꞌigwaeya, \v 7 ‘Taugu Loheyaiguina nata siheꞌebwayaegau togala ꞌoidiya, kelose ꞌoina situtu hepaꞌiyegau, ma sabwelo hetoina ꞌoina ꞌamasega nata yatoholo hila’.” \v 8 Wahiwahineyedi gwae bewa sinuwatuhu yahiya, \v 9 ꞌoinega galihina siꞌebesineya sitauya Yesu ꞌina topaihowao site lebeni ma ꞌiyadiyao ꞌoidiya, ta sihepwaila toꞌaha gide gogowa ꞌoidiya ꞌilatuwa. \p \v 10 Tohepwailaedi taudi Meli Magidala ta Yowana ta hali Meli, tauna Yemesa sinana, ma wete tupwadi wahiwahine baꞌidadiyao, Yesu ꞌina toholo hila weyahina ꞌina topaihowaowedi sihegwaediya, \v 11 ma tomotaedi wahiwahine ꞌidi gwae geya sihemisae, ꞌidi nuwatuhu ꞌabehega tuwa silolotuyena. \v 12 Ma hesi Pita ꞌitoholowa, ꞌipili gogoina ꞌoina, ꞌiꞌitaluhuwa ꞌaleꞌomo, ꞌoinega ꞌihila maꞌina nuwapwanopwano toꞌaha ꞌilatuwa. \s1 Tomota siteluwa ꞌidi helobaloba Yesu baꞌidadiu \r (Maki 16:12-13) \p \v 13 Sabweloina ꞌoina Yesu ꞌana tomuliyao ꞌeluwa sitautauya ꞌaigeda ꞌasa ꞌoina sanina Emeusa. Casaina ꞌana dudula Yelusalema ꞌoinega gide ꞌeguma gonegonega tatoholo ma gonagonaina ꞌana gamwagamwana ꞌoina talatu. \v 14 Siteluwaedi sitautauya ma sihehegwaegwae ginauledi Yesu ꞌoina silatuwa weyahidi, \v 15 Sitautauya sigwaegwae liya, ꞌoinega Yesu ꞌoidiya ꞌilatuwa ta baꞌidadiu sitautauya. \v 16 Yesuina siꞌita pwaiya, ma hesi gesowana siꞌinana. \p \v 17 Coinega ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “To nuwatuhu weyahina wahegwaegwae liya?” \p Ma taudi maꞌidi nuwagala sitoholo henonowa. \v 18 Ma ꞌiyanaina sanina Kaliopasa ꞌigwae hila, ta Yesu ꞌoina ꞌigwaeya, “Ciya, ꞌowa ꞌuboimo Yelusalema ꞌoina geya ꞌusanapu toꞌaha ꞌilatuwa sabwelo ꞌetoi ꞌoidiya wa?” \p \v 19 Coinega Yesu ꞌigwaeya, “Toꞌaha?” Ma taudi sigwaeya, “Nuwatuhuwedi Yesu gwama Nasaleta ꞌoina silatuwa. Loheyaina tauna palopita, ma wete Yehoba ma tomota matadiya ꞌina gwaeyao ta ꞌina paihowao waiwaidi. \v 20 Ma ꞌima Topwaoli Madoudi ma ꞌima tohanugetao loheyaina siyatalaeya ꞌina ꞌamasa weyahina, ta muliyetega toloꞌalehao situtu hepaꞌiyeya kelose ꞌoina. \v 21 Ma ꞌahemiseya ꞌabehega ꞌida ꞌabihetemai tauma meIsileli. Siloheꞌamasiya ma sabwelo ꞌeluwa sigumwala, ma nige sabwelo hetoina. \v 22 Ma tupwana wahiwahine ꞌoimega nuwama siꞌabiheꞌwaniya weyahina nige ꞌabwa kululu sitauya galiha, \v 23 ta Yesuina wahina geya siꞌitatoho, ma sihilama, ta toꞌaha gide anelose ꞌidi heꞌita ꞌoidiya beno ꞌoima sihepwaila ꞌabehega ꞌitoholo hila pwaiya. \v 24 Wete gide tupwadi ꞌoimega sitauya galihina ꞌoina, ta silobeya gide wahiwahineyedi ꞌidi hepwaila, ta Yesuina geya siꞌitatoho.” \p \v 25 Coinega Yesu ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Nuwapotapotaimi, weyahina geya palopitao nugenugetadi ꞌidi gwaeyao wada hemisediya. \v 26 Toꞌabihetenaina ꞌilobwaine bwaibwainiya ma muyamuyaedi ꞌida lobadi ma ꞌoinega muliyetega sanina ꞌihemadou.” \v 27 Coinega ꞌihegaina ma ꞌoidiya ꞌilihasa toꞌaha gide Buki Heꞌasisi ꞌina hepwaila Toꞌabihetenaina weyahina. Mosese ta palopitao ꞌidi bukiyao ꞌoidiyega ꞌihegaina, ma Buki Heꞌasisi mabwaiyana ꞌilohegumwalidiya, ta ꞌoinega sanapu sida loba. \p \v 28 Ma tupwaina ꞌoina sitautauya deina silatu pwaiya, ta Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Wamiyamiya ma yatautauya.” \v 29 Ma taudi sigwaeya, “Geya! Sahena ꞌutautauya, ꞌebwa taꞌeno, weyahina ꞌiboi pwaiya.” Coinega ꞌitagwala, ma ꞌiluhuwa ꞌidi hada. \p \v 30 Cidi tuta ꞌai ꞌoina, Yesu beledi ꞌiꞌeweya, ta weyahina ꞌigwae helauwa, ma muliyetega ꞌiꞌabihisiya ta ꞌiꞌebwaediya. \v 31 Nage ꞌoina nuwadi ꞌisabwalena ta Yesuina siꞌinaneya, ta ꞌoidiyega ꞌiꞌwaiha. \p \v 32 Ta siteluwaedi taudi ꞌoidiya sigwaegwae, sigwaeya, “Moisa tutenina ꞌedai tanaonaoma, ma ꞌilihalihasa Buki weyahina, ꞌada lotohona hagana gide tuwa ꞌaiwe ꞌateda ꞌisabesabelulu.” \p \v 33 Coinega sitoholo mwayamwayauwa ma sitauya Yelusalema, ta nobwa ꞌiyadiyao site lebeni silobediya, ma tupwadi wete baꞌidadiyao simiya ꞌautama, \v 34 ma bodaedi Yesu weyahina sigwaegwae, sigwaeya, “Saimoni ꞌida Badaina ꞌiꞌita pwaiya, ꞌamasega ꞌitoholo hila.” \p \v 35 Ta siteluwaedi wete siheꞌoteꞌotetela toꞌaha gide ꞌedai ꞌilatuwa, ma wete ꞌina ꞌabihisi beledi ꞌoinega siꞌinaneya, siteteliya. \s1 Yesu ꞌilatuwa ꞌana tomuliyao ꞌoidiya \r (Madiu 28:16-20; Maki 16:14-18; Yoni 20:19-24; Paihowa 1:6-8) \p \v 36 Cabwa ꞌiyadiyao ꞌoidiya siheꞌoteꞌotetela ma Yesuina ꞌilatuwa ta gamwagamwanidiya ꞌitoholowa, ꞌigwaeya, “Helau ꞌoimiya,” \v 37 ta siꞌiteya ma simatauta, ꞌidi nuwatuhu ꞌaigeda yaluyaluwa galana. \v 38 Coinega Yesu ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Sahena wamatamatauta! Sahena wete wahehenuwanaluwa. Taugu tuwa. \v 39 Ma hesi nimagu ta ꞌahegu waꞌitadi ma waꞌabitohogau, weyahina yaluyaluwa galana geya ꞌwapinamo, ta wete geya lulunamo.” \v 40 Gide ꞌihegwaeya, ma wete nimana ta ꞌahena ꞌiheꞌitaediya ꞌoidiya. \p \v 41 Nage ꞌoina siyaliyaya, ma hesi tupwana maꞌidi henuwanaluwa weyahina geya sihemisa moisa. Ma ꞌihegwaediya, “Ceꞌahai hisa, waꞌebwaegau ma yaꞌai?” \v 42 Ma silahana tupwana mwesomwesona siꞌebwaeya, \v 43 ma matadiya ꞌiꞌaiya. \p \v 44 Ma ꞌihegwaediya, ꞌigwaeya, “Gwaeyedi yatetela pwaidiya ꞌoimiya tutaina taugu baꞌidamiu, mabwaiyana weyahigu sileleya Mosese ꞌina Buki ꞌoina ta palopitao ꞌidi buki ꞌoidiya ma wete buki wali Same ꞌoidiya, ma ꞌoinega ꞌigu hepwailaina ꞌana sanapu moisa ꞌida latu.” \p \v 45 Nage ꞌoina nuwadi ꞌiꞌabihe ꞌasilalediya ta Buki Heꞌasisi sisanapuya. \p \v 46 Ma ꞌoidiya ꞌigwaeya, “Bewa gide silele ꞌesediya ꞌigwae, ‘Toꞌabihetenaina muyamuya ta ꞌamasa ꞌida loba, ma sabwelo hetoina ꞌoina ꞌamasega ꞌida toholo hila, \v 47 ma muliyetega saninega tetela bwebweꞌana, nuwabui ma galana ꞌana nuwasam weyahidi siguguyae.’ Cidi guguyaina ꞌida hegaina Yelusalema ꞌoinega, ma ꞌida sakowasi baleꞌu mabwaiyana ꞌoina. \v 48 Ginaula bewa ꞌomi tuwa ꞌadi tohepwailao. \v 49 Ma hesi taugu nata Tamagu ꞌina gwae hemisaina, beno Yaluyaluwana yahesumaneyama ꞌoimiya ma ꞌiꞌabihe waiwaiyegomi, ꞌoinega Yelusalema ꞌoina wayamwayamwa weyahina.” \s1 Yesu ꞌina hane galewa \r (Madiu 16:19-20; Paihowa 1:9-11) \p \v 50 Coinega ꞌina gwae ꞌilosalohiya, ma muliyetega ꞌitoediya ma sitauya Bedani ꞌoina, ta nobwa nimana ꞌiyasidiya ꞌoidiya, ma ꞌigwae helauwediya. \v 51 Cina gwae helauina ꞌoina, ꞌaena ꞌiꞌeweya ma ꞌihaneya galewa. \v 52 Taudi ꞌina ꞌebehaneina ꞌoina maꞌidi heꞌasisi siꞌetuluha, ma muliyetega maꞌidi yaliyaya madouna sihila Yelusalema. \v 53 Sihila ma Hada Heꞌasisi ꞌalona tuta baibaiwana Yehoba sihehepwatuwe.