\id GAL - Bunama NT [bdd] -Papua New Guinea 1991 (DBL -2014) \h Galetiya \toc1 MeGaletiya ꞌidi leta Paulo ꞌileleya \toc2 Galetiya \toc3 Gal \mt1 GALETIYA \mt2 MeGaletiya ꞌidi leta Paulo ꞌileleya \ip Mwalo tupwa Galetiya ꞌoina Paulo ꞌiguguya Yesu weyahina, beno ꞌina ꞌamasa kelose ꞌoina ta ꞌina toholohila weyahidi, ꞌoinega meGaletiya baibaiwadi sihemisaeya ta muliyetega Paulo ꞌiꞌebesinediya, ta ꞌiguguya sakowasi tupwana wete ꞌasa ꞌoidiya. \ip Muliyetega tupwana meYudiya sitauya Galetiya ma siheꞌita, sigwaeya, “Cana lobwaina ma ꞌwapiꞌupwa* waꞌewa, ꞌane wahe meYudiya, ma ꞌima loinao wamuliyedi, ta muliyetega ꞌeguma wahemisa Keliso ꞌoina, nata Yehoba ꞌiyaliyaya weyahimi; ta hesi ꞌeguma geya waheYudiya geyaꞌabwa ꞌiyaliyaya weyahimi. \ip Coinega Paulo wasa ꞌihesagoheya, ta nuwana ꞌigala meYudiya ꞌidi ꞌabo weyahina, ta meGaletiya ꞌidi leta bewa ꞌileleya, ma ꞌoidiya ꞌihewasaeya ma ꞌabehega sihasili, ma sisanapu ꞌabehega hemisamo Yesu Keliso ꞌoina sowasowahina ma ꞌoinega Yehoba ꞌiyaliyaya ꞌoida, ta geya meYudiya ꞌidi loinao ꞌadi muliya weyahina. \ip Wete ꞌeguma Yesu tahemisae, Yaluyaluwa Tabuna huwainao ꞌausaladi ꞌateda silatu; ma ꞌeguma geya, nata ꞌwapi huwainamo galadi silatu. \c 1 \s1 Loyauwedo \p \v 1 Taugu Paulo Yesu Keliso ꞌana tohepwaila ꞌaigeda, ta ꞌigu hetohepwaila geya tomota ꞌidi hesinuwega ma hesi Yesu ꞌina hesinuwega, ma Tamada Yehoba wete ꞌina hesinuwa. Tauna Yesu Keliso ꞌamasega ꞌigihetoholo hileya. \v 2 Ma baibaiwadi tasidaowedi mahetegwao ꞌebwa ꞌamiyamiya, ꞌimi leta ꞌahewasaeyawa ꞌomi totapwalolo, boda ꞌaigeda ꞌaigeda tupwa Galetiya ꞌalona, ꞌoimiya. \p \v 3 Tamada Yehoba ta ꞌida Bada Yesu Keliso ꞌidi helauwega tuwa wamiya bwebweꞌana. \v 4 Weyahina Tamada Yehoba ꞌina nuwatuhu bewa gidemusa, eeta Yesu tauna ꞌitagwaleya ta ꞌiꞌamasa ꞌida puiyao weyahidi, ma ꞌoinega tuta bewa galana ꞌina waiwaiyega sowasowana ꞌiꞌabihetegita. \v 5 Eeta weyahina Yehoba ꞌoina tada hepwatu hataya. Emeni. \s1 Tetela bwebweꞌana ꞌaigeda tuwa \p \v 6 Cebe nuwahenainaida bewa ꞌoiguwa, weyahina mwalo Yehoba ꞌihesinuwegomiya ma ꞌabehega helau Keliso ꞌoinega waloba, ꞌoinega tetelinaina wahemisaeya, ma hesi walomwayamwayauwa bewa tuwa ta walogwahateya, ta hali tetela wahemisaeya. \v 7 Moisa, Tetela Bwebweꞌana ꞌaigeda tuwa, ma geya wete ꞌeta tetela ꞌimiyamiya, ma hesi tupwana tomota sigiheꞌwanigomiya weyahina nuwanuwadi ma Keliso tetelina sigibuidi ma ꞌoinega siꞌabowegomi. \v 8 Keliso tetelina wahesagohe nugeteya beno moisa, ꞌoinega geyaꞌabwa ꞌaigeda taiya hali tetela ꞌida ꞌebwaꞌebwaegomi. Tauma, bo aneloseyao galewega geyaꞌabwa hali tetela ꞌaꞌebwaꞌebwaegomi. Ma ꞌeguma taiya tetela bwebweꞌana ꞌilagubui nata mwau ꞌiloba Yehoba ꞌoinega. \v 9 Mwalo ꞌahepwaila pwaiya ꞌoimiya, ma bewa wete yahepwaila hila ꞌabehega ꞌeguma taiya hali tetela ꞌiꞌebwaegomi, nata muya ꞌiloba Yehoba ꞌoinega. \p \v 10 Togidega, tomota ꞌadi hepwatu weyahina yanuwanuwatuhu, bo Yehoba ꞌana hepwatu? Ta ꞌeguma tomota ꞌidi nuwatuhu yapaipaihowa, geya sawasawahigu ma Keliso weyahina yahetopaihowa. \s1 Paulo ꞌina nuwabui \p \v 11 Ciyagwao, wanuwatuhuyahi ꞌabehega tetela bwebweꞌana yahepwaileyawa geya tomota ꞌoidiyega, \v 12 weyahina geya tomota ꞌidi hepwailao, nuwana ꞌidi heꞌitao ꞌoidiyega, ma hesi Yesu Keliso ꞌina heꞌita ꞌoiguwa ꞌoinega. \v 13 Ta ꞌigu mumuga mwalo, tutaina meYudiya ꞌidi boda ꞌalona yamiyamiya, wahesagoheya, ꞌabehega Yehoba ꞌina tohekalesiyao yaꞌabihemuya hedadediya ta nuwanuwagu yamutudi. \v 14 Coinega ꞌiyagwao Yudiya ꞌalona yahewaiwai sinediya, weyahina tubudao ꞌidi mumuga weyahina yahetapewa madouna ta ꞌiyagwao ꞌidi hetapewa tupwana tuwa. \p \v 15 Tutaina geya yatole, ma mwalo hene Yehoba ꞌina helauwega ꞌihesinuwa nugetegauwa, \v 16 eeta tauna ꞌina nuwatuhuwega Natuna ꞌoiguwa ꞌiheꞌitaeya, ma yahetohepwaila weyahina tupwa \w ganamuli\w* ꞌoidiya. Coinega geya yatautauya tomota ꞌoidiya sabi hesilala tetela bewa weyahina. \v 17 Geya yatauya Yelusalema Keliso ꞌana tohepwaila nugenugetadi ꞌoidiya, ma hesi yatauya Alebiya, eeta nobwa yamiyamiya ꞌana siga yalohihila Damasiko ꞌoina. \p \v 18 Coinega bolime ꞌetoi mulina yahaneya Yelusalema ta Pita yahaboꞌeneya, eeta nobwa mahetegu sabwelo pipitini ꞌamiyamiya. \v 19 Ma Keliso ꞌana tohepwailao baibaiwadi geya yaꞌitadi. Beno tuwa Yemesa, tauna ꞌida Badaina tasina. \v 20 Cigu gwae bewa Tamada matana yaleleyawa, geya ꞌaigeda wete ꞌabo. \p \v 21 Coinega Yelusalema yaꞌebesineya ma yatauya Siliya ma Silisiya ꞌidi tupwa ꞌoidiya. \v 22 Ta tutaedi ꞌoidiya Keliso ꞌina tohekalesiyao Yudiya tupwanao ꞌoidiya manigu geya sida sanapuya. \v 23 Beno tuwa teteligu sihesagoheya ꞌabehega “Tauna mwalo ꞌigihegihe muyegita, ma ꞌinuwabui pwaiya, ta tetelina mwalo ꞌiꞌetobodeya tuta bewa ꞌiloguguyaeya.” \v 24 Coinega tohekalesiyaowedi Yehoba sihepwatuweya ꞌigu nuwabui weyahina. \c 2 \s1 Keliso ꞌana tohepwailao sitagwala Paulo ꞌina loguguya ꞌoina \p \v 1 Coinega bolime potini sigumwala, Banaba mahetegu ꞌahanehila Yelusalema, ta wete Taito yatoeya, baꞌidamai ꞌahaneya. \p \v 2 Ta ꞌigu tauya lamuna weyahina Yehoba ꞌiheꞌitegauwa ꞌabehega ꞌilobwainegauwa ma yahane Yelusalema, ee yahaneya, yatauya tohekalesiyao ꞌidi tohanugetao ꞌoidiya, eeta ꞌaboimamo ꞌahehegwaegwae, ta tetelaina yaloguguyaeya tupwa \w ganamuli\w* toguguyou ꞌoidiya yahepwaileya tohanugetaowedi ꞌoidiya, weyahina genuwagu ma ꞌigu guguyaina mwalo gide loguguya besobeso, eeta tohanugetaedi sitagwala ꞌigu loguguyaina ꞌoina. \p \v 3 Ma Taito ꞌiꞌwayabumaiya ta ꞌahaneya Yelusalema, tauna gwama \w Gilisi\w* ꞌaigeda, geya gwama Yudiya, ma hesi tohanugetaowedi geya Taitoina siloinae ma ꞌabehega ꞌwapina siꞌupwa ꞌana ꞌilaꞌilala gidemusa meYudiya taudi. \v 4 Ma ꞌiyadao tupwadi ꞌaboꞌabodi silugu pwaima, nuwanuwadi siꞌita ꞌida miya bwebweꞌana Yesu Keliso mahetemai, ta taudi geya tohemisa moisa, weyahina nuwanuwadi ma loina mwauna siꞌebwaemai. \v 5 Coinega ꞌidi loina mabwaiyana ꞌalogwahatediya, ma geya ꞌeta toꞌaha ꞌoina ꞌatagwala. Geyaꞌabwa ꞌida tetelaina moisa weyahimi silagulagubui. \v 6 Ma wete taudi tohekalesiyao sihesaniyediya ꞌabehega ꞌidi tohanugetao, taudi geya ꞌeta wete loheposeyana silagulagu ꞌigu guguya ꞌoina. Ma taugu ꞌigu nuwatuhu ꞌabehega geya ginaula madouna ꞌeguma taudi sihesaniyediya tohanugetao bo toꞌaha, weyahina tomota mabwaiyada mahemahetena Yehoba matana. \p \v 7 Moisa, tohanugetaedi Yehoba ꞌina heguheguyai ꞌoima siꞌita lobeya ꞌabehega taugu tetela bwebweꞌana yalologuguyae taudi toguguyou ꞌoidiya, ma Pita hesi meYudiya daisidimo ꞌoidiya ꞌilologuguya. \v 8 Weyahina Yehoba Pita waiwai ꞌiꞌebwaeya ꞌina paihowa meYudiya weyahidi, ma taugu wete gidemusa waiwai ꞌiꞌebwaegauwa ꞌigu paihowa toguguyou weyahidi. \p \v 9 Coinega tohanugetaedi, Yemesa ma Pita ma Yoni, taudi Yehoba ꞌina helau ꞌoiguwa siꞌita lobeya, eeta sitagwala Banaba ma taugu ꞌoima, ta mahetemayao ꞌanimaꞌabiya. Ee, sitetoiyedi tohekalesiyao siꞌahwa tonugetaediya, sitetoiyedi sitagwala ꞌoima ma ꞌabehega taugu ma Banaba ꞌatauya tomiya \w ganamuli\w* ꞌoidiya, ma taudi hesi sitauya meYudiya dimo ꞌoidiya. \v 10 Ta ꞌaigeda nuwatuhu weyahina sihenuwatuhu yahimaiya, beno wewelohe ꞌadi lema, ma toꞌaha ꞌoinega sitoꞌutoꞌupa ꞌaꞌebwaedi. Nuwatuhu bewa ꞌibwebweꞌana hedadeya eeta tuta mabwaiyana yahetahetapewa waiwai weyahina. \p \v 11 Ta muliyetega tutaina Pita ꞌitauyama Anitioki ꞌoina, ma nobwa ꞌina mumuga geya ꞌidumwalu, ꞌoinega yagwae debeya ꞌina mumuga galana weyahina. \v 12 Moisa, ꞌina tauya nugetama ꞌoina ꞌina mumuga bwebweꞌana, eeta tohekalesiyao taudi ꞌasa ganamuli tomotaedi ꞌiꞌahwa ꞌiyaꞌiyaguwediya ma baꞌidanao siꞌaiꞌai, ma hesi muliyetega tupwadi Yemesa ꞌina bodao meYudiya sinaoma, ta Pita meYudiyaedi ꞌimatautediya, eeta ꞌoinega ꞌina ꞌaiꞌai taudi ꞌasa ganamuli tomotaedi mahetenao ꞌilogwahateya, ta ꞌiꞌebesinediya. Beno Pita ꞌina pui. \v 13 Coinega meYudiya baibaiwadi wete siꞌabowa, ta Banaba wete ꞌidi ꞌaboina ꞌimuliyeya, beno ꞌabehega tohekalesiyao taudi ꞌasa ganamuli ꞌoidiyega geyaꞌabwa sida ꞌaiꞌai mahetediyao. \p \v 14 Coinega taugu yasanapuya ꞌabehega Pita ma bodaedi Keliso tetelina geya simuliya moisa, eeta mabwaiyadi matadiya Pita yahesilaleya, yagwaeya, “Ciyagu, ꞌowa Yudiya gwamaina ma tupwana tuta meYudiya ꞌidi mumuga waꞌebeꞌebesine, ma ꞌasa ganamuli mumugadi ꞌumulimuliyedi, ꞌoinega togidega ma taudi hali ꞌasa tomotaedi ꞌugilohihili ꞌesedi ꞌabehega Yudiya mumugaina simuliye?” \s1 Yehoba ꞌiꞌahwa bwebweꞌanegita ꞌidi hemisamo ꞌoinega \p \v 15 Taudi geya meYudiya ꞌasa ganamuli ꞌoidiya togala tuwa, ma hesi tauda meYudiya, \v 16 eeta tasanapuya ꞌabehega Yehoba sowasowana mabwaiyada ꞌiꞌahwa bwebweꞌanegita geya Mosese ꞌina loina ꞌana hematamatana ꞌoinega, ma hesi Yesu Keliso ꞌana hemisa ꞌoinega. Weyahina tauda ꞌida hemisa Yesu Keliso ꞌoina talaguya ma ꞌoinega Yehoba ꞌiꞌahwa bwebweꞌanegita. Ma hesi ꞌida hemisa geya Mosese ꞌina loina ꞌana hematamatana ꞌoina talagulagu, weyahina Yehoba geya ꞌeta tomota ꞌiꞌahwaꞌahwa bwebweꞌane Mosese ꞌina loina ꞌana hematamatana ꞌoinega. \p \v 17 Mabwaiyada meYudiya nuwanuwada ma Keliso ꞌina paihowa ꞌoinega Yehoba ꞌiꞌahwa bwebweꞌanegita. Ma ꞌeguma ꞌeta tuta taweꞌa bo tapui, togidega bewa, nuwana Keliso ꞌiꞌabihe puiyegita? Geya! \p \v 18 Taugu ꞌeguma yalohihila ta ꞌigu hemisa Mosese ꞌina loinao ꞌoidiya yalagu, beno yagala. \v 19 Weyahina Mosese ꞌina loina ꞌiloheꞌamasi pwaigauwa, eeta muliyetega ꞌina waiwai ꞌoiguwega ꞌigumwala, ma ꞌabehega yawasi moisa yaloba Yehoba weyahina. \p \v 20 Moisa, Keliso mahetegu siꞌabihe kelose pwaimaiya, ꞌoinega ꞌamaꞌamasigu, ma geya taugu yawasiguwega ma hesi Keliso yawasina ꞌoiguwa ꞌimiyamiya. Beno tuwa yamiyamiya, yawasiguina lamuna beno ꞌigu hemisa Yehoba Natuna ꞌoina. Weyahina Yesuina ꞌina helauwega tauna ꞌitagwaleya ta weyahigu ꞌiꞌamasa. \p \v 21 Coinega geyaꞌabwa Yehoba ꞌina helauina yalologwahate. Geyaꞌabwa tanuwanuwatuhu ꞌabehega Mosese ꞌina loinao ꞌadi hematamatana ꞌoinega Yehoba ꞌida ꞌahwa bwebweꞌanegita. Beno gide Keliso ꞌina ꞌamasaina ꞌiheginaula besobeso. \c 3 \s1 Hemisa Keliso ꞌoina \p \v 1 Comi meGaletiya yauyauleimi! Taiya hede ꞌobega ꞌiꞌabihe ꞌwanigemiya? Mwalo ꞌaheꞌitegomiya ta nuwami ꞌisabwalena moisa Yesu Keliso weyahina, ꞌabehega keloseya ꞌiꞌamasa, ma ꞌiyamo wanuwanaideya! Coinega wanuwanuwatuhu ꞌabehega Mosese ꞌina loina ꞌana hematamatanega ꞌabihetena waloba? \v 2 Coinega ꞌaigeda hesilala yahesilalegomi, “To ꞌeda ꞌoinega Yaluyaluwa Tabuna waꞌeweya? Mosese ꞌina loina ꞌana paihowao ꞌoinega? bo Keliso tetelina wahesagoheya ta wahemisaeya?” \v 3 Yauyauleimi! Cimi tapwalolo ꞌina hegaina wasanapuya ꞌabehega Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega, ꞌoinega geyaꞌabwa watohotoho ma ꞌimi tapwalolo wada losalohi waboi ꞌimi paihowamo ꞌoinega! \v 4 Nata togidega ginaula mabwaiyana waloba ꞌasaediya, eeta Keliso ꞌana hemisa ꞌoina waꞌaipate ꞌasaeya? \p \v 5 Caigeda wete hesilala: Yehoba tauna Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌebwaꞌebwaya ꞌoimiya ta ꞌina waiwaiyega ꞌimi paihowa waiwaidi wapaipaihowadi. Togidega ꞌina ꞌebwayaedi ꞌoimiya Mosese ꞌina loinao ꞌadi paihowa ꞌoinega bo Keliso tetelina ꞌana hemisa ꞌoinega? \p \v 6 Wanuwatuhuyahi Ebalahamo ꞌabehega tauna Yehoba ꞌihemisaeya, ꞌoinega Yehoba ꞌiꞌahwa bwebweꞌaneya, \v 7 eeta wasanapu Yehoba ꞌana tohemisao ꞌabehega taudi gidemusa Ebalahamo natunao. \p \v 8 Mwalo hene Yehoba Ebalahamo ꞌihegwaeya, ꞌigwae, \q1 “Cowa ꞌoiguwega ꞌabwa taudi hali ꞌasa tomotaedi ꞌidi ꞌebe yaliyaya siloba.” \m Ma Yehoba ꞌina gwae bewa Buki Heꞌasisi ꞌalona ꞌihepwaila nugeteya, ꞌasa ganamuli baibaiwadi ꞌadi ꞌabihebwebweꞌana weyahina, ꞌeguma Yehoba ꞌoina sihemisa. \p \v 9 Coinega tasanapuya tohemisao mabwaiyadi ꞌabehega tohemisaina Ebalahamo baꞌidadiyao ꞌidi ꞌebe yaliyaya siloba. \p \v 10 Ma hesi ꞌeguma taiyawedi sinuwatuhuya ꞌabehega Mosese ꞌina loina ꞌana hematamatana ꞌoinega sibwebweꞌana, ꞌahwa galagalamo nata siloba, weyahina Buki Heꞌasisi ꞌigwaeya, \q1 “Loina mabwaiyadi buki bewa ꞌalona ꞌeguma taiya geya ꞌimuliya bwaibwainidi, nata ꞌahwa galagala ꞌiloba.” \p \v 11 Moisa, geya sawasawahina ma Yehoba tomota ꞌiꞌahwa bwebweꞌanegita ꞌeguma Mosese ꞌina loinamo tahematamatane. Weyahina ꞌina gwae ꞌigwaeya, \q1 “Todumwalu ꞌidi hemisega yawasidi siloba.” \p \v 12 Ma hesi Mosese ꞌina loina ꞌana ꞌeda hagana, ta hemisa ꞌana ꞌeda hagana. Loina ꞌana ꞌeda Buki Heꞌasisi ꞌoina bewa gide sileleya, ꞌigwaeya, \q1 “Ceguma taiya loina mabwaiyana ꞌihematamatanedi yawasina bwebweꞌana ꞌiloba.” \p \v 13 Ta geya sawasawahina loina mabwaiyana tahematamatanedi, ꞌoinega Kelisoina ꞌihemiyalaenegita ta ꞌiꞌabihetegita loina ꞌana mwau ꞌoinega. Loina ꞌana mwau bewa, ꞌeguma geya tada hematamatanediya taꞌamasa, ꞌoinega Keliso tauda weyahida ꞌiꞌamasa gidemusa taudi togala madoudi ꞌadi loheꞌamasa kelose ꞌoidiya. Buki Heꞌasisi mwalo ꞌina gwae bewa weyahina ꞌigwaeya, \q1 “Ceguma taiyawedi kelose ꞌoidiya silagudi ma siꞌamasa, toꞌamasaedi ꞌahwa galagala siloba Yehoba ꞌoinega.” \m Eeta Keliso tauda weyahida mwauina ꞌilobeya. \p \v 14 Ma Yesu Keliso ꞌoinega taudi hali boda ꞌasa ganamuli tomotaedi yaliyaya siloba, gidemusa yaliyayaina Yehoba ꞌigwae hemisaeya Ebalahamo ꞌoina, ꞌabehega mabwaiyada ꞌida hemisega toꞌaha Yehoba ꞌigwae hemisaeya ꞌiꞌebwaegita, beno Yaluyaluwa Tabuna. \s1 Bobolohe weyahina \p \v 15 Ciyagwao, ꞌaigeda ꞌebeꞌita ꞌida mumuga ꞌoinega yaꞌebwaegomi, bewa gidemusa: Ceguma loheya ꞌiꞌiunamo ꞌiꞌamasa, ta ꞌina tobwatobwa nuwana ꞌina ꞌebeloina ꞌiꞌebwae wahana ꞌoina, ꞌina gwaeyedi geya sowasowana ꞌeta taiya wete weyahina ꞌigwae. \p \v 16 Gidemusa wete Yehoba ꞌina gwae Ebalahamo ma ꞌina susu ꞌiꞌebwaediya ꞌimiya hataya. Geya ꞌabehega Buki Heꞌasisi ꞌigwaeya “Susuwao ꞌoidiya,” ma hesi ꞌina susu ꞌaigeda tuwamo, beno Keliso. \p \v 17 Cana sanapu bewa Yehoba ꞌina gwae hemisa ꞌilagu nugeteya Ebalahamo ꞌoina, ꞌoinega bolime powa handeledi ma teti muliyetega Mosese ꞌina loina ꞌilatuwa. Ma geya sawasawahina ma gwae hemisaina ꞌiligehi bo nuwana ꞌibui loinaina ꞌoinega, ma hesi gwae hemisaina ꞌina waiwai ꞌabwa ꞌimiyamiya. \p \v 18 Wanuwatuhuyahi ꞌeguma ꞌida ꞌebe yaliyaya taloba Mosese ꞌina loinega, beno ꞌabehega geya Yehoba ꞌina gwae hemisa ꞌoinega. Geya! Weyahina mwalo Yehoba ꞌigwae hemisa Ebalahamo ꞌoina. \p \v 19 Ma toꞌaha weyahina loina ꞌilatuwa? Loinaina ꞌiꞌabilatuheya ꞌoida ꞌida puiyao weyahidi, ma ꞌoida ꞌimiyamiya ꞌana siga Ebalahamo ꞌina susu tauna Yehoba ꞌigwae hemisaeya ꞌilatuma. Ma loinaina aneloseyao ꞌoidiyega Yehoba Mosese ꞌiꞌebwaeya, ta Mosese ꞌiꞌebwaeya tomota ꞌoidiya. \v 20 Ta Yehoba ꞌina gwae hemisaina ꞌina ꞌebwaya hagana, weyahina Yehoba tauna ꞌiꞌebwaeya dumwaluweya Ebalahamo ꞌoina. \s1 Cida hemisega Yehoba ꞌiꞌahwa natunegita \p \v 21 Geyaꞌabwa wanuwanuwatuhu ꞌabehega Mosese ꞌina loina ꞌiloꞌaleheya Yehoba ꞌina gwae hemisa. Geya. Weyahina geya ꞌeta wete loina sawasawahina ma yawasida ꞌiꞌebwaegita, bo ꞌida mumugao ꞌida ꞌabihe bwebweꞌanedi. Geya. \v 22 Ma hesi Buki Heꞌasisi mabwaiyada ꞌiꞌahwa galaegita, ꞌoinega Yesu Keliso ꞌana tohemisaomo Yehoba ꞌina gwae hemisa siloba. \p \v 23 Mwalo tutaina ꞌoina hemisa geya tasanapu, tauda Mosese ꞌina loina ꞌipaigita eeta tamiyamwauwa, ma ꞌana siga Yehoba hemisa ꞌigihelatuheya ꞌoida. \v 24 Cana ꞌita gide loinaina ꞌiꞌitayahigita ta ꞌana siga Keliso ꞌilatuwa, eeta ꞌeguma tahemisa Keliso ꞌoina, nata Yehoba ꞌiꞌahwa bwebweꞌanegita. \v 25 Bewa tuwa Keliso ꞌinao pwaima, ꞌoinega loinaina ꞌana ꞌitayahi ꞌoida ꞌigumwala, \v 26 ma hesi ꞌida hemisega Yehoba mabwaiyada ꞌiꞌahwa natunegita, Yesu Keliso mahetedai. \v 27 Weyahina taiyawedi ꞌomi wababitaiso Yesu Keliso saninega Kelisoina mahetemiu wamiya pwaiya. \p \v 28 Weyahina mabwaiyada Keliso mahetedai, ma geya ꞌeta wete wataha solada ꞌimiyamiya. Coinega meYudiya ma hali bodao mahemahetena, ma babadao ma ꞌidi topaihowao mahemahetena, ma wete meloheyadi ma mewahinedi mahemahetena, weyahina mabwaiyada Yesu Keliso ꞌoina taheboda ꞌaigeda, \v 29 ma mabwaiyada Ebalahamo ꞌina susuwao, weyahina mabwaiyada Keliso ꞌina bodao, ꞌoinega taꞌeweya Yehoba ꞌina gwae hemisa, beno Ebalahamo ꞌoina mwalo ꞌiꞌebwaeya. \c 4 \p \v 1 Coinega wanuwatuhuyahi ꞌeguma taiya ꞌina tuta gwama ꞌoina ma tamana ꞌina ꞌebeloina ꞌiꞌebwaeya, gwamaina geyaꞌabwa ꞌihehetoloina, ma hesi ꞌihetopaihowa, \v 2 ma ꞌoinega toheꞌitao ꞌenadi ꞌida ꞌihematamatana nugetedi, ee ꞌana siga to tuta tamana ꞌitagwale ee natuna ꞌihetoloina. \p \v 3 Tauda gidemusa, weyahina mwalo ꞌida ꞌebe hemisao nugenugetaidi weyahidi tapaipaihowa, \v 4-5 ma muliyetega Yehoba natuna ꞌina tuta bwebweꞌana ꞌilobeya, eeta natuna ꞌihewaseyama, ta sinana ꞌihenatuneya ta ꞌiheloheya masiha ꞌoima, beno tauma Mosese ꞌina loinao sipaipaimai, ma ꞌoidiyega ꞌilihasimai, ma ꞌomi wete ꞌilihasigomi, ma Yehoba mabwaiyada ꞌiꞌahwa natunegita. \v 6 Coinega wete Yehoba Natuna Yaluyaluwana ꞌateda ꞌilaguya ma Yehobaina ꞌiꞌahwa tamaneya ꞌigwae, “Tamagu!” \v 7 Moisa, ꞌomi geya ꞌabehega ꞌina topaihowamo, ma hesi natunao, ꞌoinega ꞌabwa ꞌina tobwatobwa ꞌiꞌebwaegomi, gidemusa ꞌina gwae hemisa. \s1 MeGaletiyaedi Paulo nuwanuwana \p \v 8 Comi mwalo Yehoba geya wasanapu, ta ꞌimi ꞌebe hemisao taudi gidemusa Yehoba ꞌaboꞌabodi. \v 9 Ma bewa tuwa Yehoba wasanapuya, nuwana tagwae Yehoba ꞌisanapugomiya. Coinega toꞌaha weyahina Yehobaina walogwahateya ma wanuwahila ꞌimi ꞌebe hemisaowedi belubeluidi ꞌoidiya, ta nuwanuwami weyahidi wapaihowa hila. \v 10 Coinega wapaipaihowa hemisa miyamiyaina weyahina, tupwana sabwelo bo waiꞌena, bo bolime, bo hali tuta ma hali tuta weyahidi ꞌidi paihowao wapaipaihowadi. \v 11 Bewa weyahina yaꞌateyohowa, nata gide ꞌigu paihowaedi ꞌoimiya waheginaula besobesowedi. \p \v 12 Tasigwao, ꞌami boda ꞌoina yaluhu pwaiya eeta taugu gidemusa ꞌomi, ꞌoinega ꞌilobwainegomiya ma wamumuga gide taugu. Geya ꞌeta gala ꞌoiguwa wapaihowa. \v 13 Ma wanuwatuhuyahi ꞌabehega mwalo yatauya nugetawa ꞌoimiya maꞌigu lohala, ma tuwa tetela bwebweꞌana yaloguguyaeya ꞌoimiya. \v 14 Ma geya walososomanegauwa wahigu ꞌina weꞌa weyahina, ma hesi watagwalegomiya ꞌoiguwa ma watoegauwa gidemusa Yehoba ꞌina anelose ꞌaigeda, nuwana gide Yesu Keliso. \p \v 15 Eeta waꞌahwa ꞌiyaguwegauwa moisa, ma ꞌeguma sawasawahina matamiyega wada ꞌiwayahuledi ma waꞌebwaegau, matagu hogahogadi ꞌadi miyalae. Ma bewa tuwa togidega ꞌida ꞌahwa ꞌiyaꞌiyaguina? \v 16 Cana ꞌita waloꞌaleha pwaigauwa weyahina hepwaila moisa yaꞌebwaegomiya. \p \v 17 Cimi nuwabui lamuna ꞌimi toheꞌitao hauhaudi boꞌi sipaipaihowa waiwai weyahimi, ma hesi siꞌaboꞌabowegomi. Taudi nuwanuwadi ma ꞌigu loina walogwahatedi ta ꞌidi loina nuwami siꞌewa. \p \v 18 Cigu loina bewa ꞌeguma taugu mahetemiu tamiyamiya, bo ꞌeguma bwaga yamiya ꞌoimiyega, loinaina ꞌaigeda tuwa, beno ꞌilobwainegomiya ma wahetapewa waiwai paihowa ꞌausala weyahina. \p \v 19 Natugwao, tuta mabwaiyana ꞌimi ꞌitalohihila weyahidi ꞌategu ꞌimuyamuya, eema ꞌana siga Keliso ꞌoimiya ꞌilatu hila, ma ꞌatemiya ꞌida miya, ma ꞌoinega ꞌagu lotohona ꞌida bwebweꞌana hila. \p \v 20 Ceguma ꞌomi mahetegwao tamiya, ma ꞌoinega wanuwabui ma ꞌagu lotohona ꞌibwebweꞌana, ma hesi yanuwanuwatuhu madouna ꞌimi pui weyahina. \s1 Hega ma Sela tetelidi \p \v 21 Comi nuwanuwami ma Mosese ꞌina loinao wamuliyedi, ma hesi soladiya ꞌadi nuwasabwalena geya wasanapu. \v 22 Wanuwatuhuyahi Ebalahamo tetelina leleleleina, beno natunao meloheyadi ꞌeluwa, ꞌaigeda ꞌina ꞌaliꞌe mewahinena ꞌoinega, ma heluwena mwanena moisa ꞌoinega. \v 23 Cina ꞌaliꞌeina sanina Hega, ta mwanena Sela, ma Hega ꞌina gamwa mumuga baleꞌu ꞌoinega, ta Sela ꞌina gamwa Yehoba ꞌina gwae hemisa ꞌoinega, eeta Selaina natuna sanina Aisake. Ma hesi Hega natuna sanina Isimeli. \v 24 Ta wahiwahineyedi tetelidi ꞌoinega ꞌebeꞌita taloba bewa: Hega natunao ꞌihenatunediya topaihowa paipaidi, \v 25 ta ꞌidi ꞌasa Alebiya ꞌalona, ꞌoya ꞌaigeda, sanina Sainai, ta Sainai ꞌana sanapu ꞌabehega gide taudi meYelusalema sauga bewa, weyahina taudi paipaidi Mosese ꞌina loinao ꞌoidiyega. \p \v 26 Ma hesi tauda geya paipaida, eeta ꞌida ꞌasa Yelusalema galewa, gide sinadai ꞌihenatunegita Yehoba ꞌina gwae hemisa ꞌoinega. \v 27 Ginaula bewa weyahina Buki Heꞌasisi ꞌoina sileleya ꞌigwaeya: \q1 “Wahine ꞌowa ꞌagaꞌagalaiu ꞌuyaliyaya. Mwalo geya ꞌuda gamwa ma nata hesi ꞌuhenatuna, ma wete ꞌuyaliyaya madouna natumwao baibaiwa hedada weyahidi, ma hesi wahineina mamwanena simiyamiya manatudiyao, ta geya baibaiwadi.” \m \v 28 Ciyagwao, tauda Yehoba ꞌina gwae hemisa weyahina ꞌihenatunegita, Aisake gidemusa, weyahina Aisake sinana meꞌagaꞌagalina, ta muliyetega Yehoba ꞌina gwae hemisa weyahina ta ꞌihenatuna. \p \v 29 Ta Isimeli Aisake ꞌiloꞌaleheya. Cebeꞌita bewa, tauna mumuga baleꞌu ꞌoinega ꞌitoleya ꞌiloꞌaleheya tauna gwae hemisa ꞌoinega ꞌitoleya. Mwalo taudi siteluwaedi gidemusa, eeta nige wete gidemusa tomota ꞌiyadiyao simumuga ꞌesedi. \p \v 30 Ma Buki Heꞌasisi ꞌalona loina leleleleina ꞌigwaeya, \q1 “Caliꞌeina manatuna ꞌupaꞌi latuhedi. Geyaꞌabwa ꞌaliꞌe natuna ma natuu moisa siloiloina mahemahetena. \q1 Ma hesi Aisakemo ꞌebeloina ꞌiꞌewa.” \p \v 31 Tauda geya Isimeli gidemusa, weyahina topaihowa paipaina natuna, ma tauda Aisake gidemusa eeta tamiya bwebweꞌana. \c 5 \p \v 1 Tamiya bwebweꞌana weyahina Keliso ꞌilihasigita ꞌada paiyao ꞌoidiyega, ꞌoinega watoholo paꞌala ma geyaꞌabwa watagwatagwala hilegomi Mosese ꞌina loina paipaina ꞌoina. \s1 Keliso ꞌina loina bwebweꞌana \p \v 2 Taugu Paulo yaloguguya ꞌoimiya, ma ꞌeguma Mosese ꞌina loinao ꞌoidiya watagwalegomi, nuwana ꞌeguma meYudiya ꞌidi ꞌilaꞌilala ꞌwapimiya siꞌupwa, beno Keliso ꞌina lema ꞌoimiya waloheꞌwadaleleya. \v 3 Weyahina ꞌeguma taiya ꞌoimiyega ꞌitagwale ma ꞌwapina siꞌupwa, ꞌilobwaineya Mosese ꞌina loinao mabwaiyadi wete ꞌihematamatanedi, \v 4 ma ꞌeguma taiya ꞌowa nuwanuwau ma Mosese ꞌina loinao ꞌadi hematamatana ꞌoinega ꞌahwa bwebweꞌana ꞌuloba, beno Keliso ꞌina helau ꞌoiuwa ꞌuhebeꞌu pwaiya, eeta tauna ꞌuꞌebesineya. \p \v 5 Weyahina tauda Yehoba tahemisaeya ma ꞌabehega ꞌiꞌahwa bwebweꞌanegita. Bewa ꞌida nuwatuhuyahina Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega, eeta tauna weyahina tayamwayamwa. \p \v 6 Moisa, Yesu Keliso ꞌoina meYudiya ꞌadi ꞌilaꞌilala geya ꞌiꞌabihe dumwaluwegita, beno ꞌwapidi siꞌupwaꞌupwa, ma wete ꞌeguma ꞌwapi ꞌupwaina talogwahate geyaꞌabwa ꞌada ꞌahwadumwalu talobaloba. Beno tuwa ꞌeguma Yesu tahemise ma tahelauwe, tauna ꞌada toꞌabihedumwalu. \p \v 7 Comi mwalo wapili waiwaiya hemisa ꞌina ꞌeda moisa ꞌoinega, ma taiya ꞌilagu bodegomiya? \v 8 Cetobodaina geya Yehoba ꞌoinega, weyahina mwalo Yehoba ꞌibwauwegomiya tauna ꞌina ꞌeda ꞌoina, ma hesi ꞌetobodaina hali tomota ꞌoidiyega. \v 9 Bewa gide ꞌaigeda ginaula muhemuhena, ma hesi galana, ma sawasawahina ꞌigihegala madouna. \p \v 10 Taugu Bada yahemisaeya ma ꞌigihenuwa sabwalenigomi, ma ꞌigu loinamo wamuliya, ma ꞌeguma loheyaina ꞌami toloheꞌwadalele ꞌana maisa galana ꞌabwa Yehoba ꞌoinega ꞌiloba. \p \v 11 Ciyagwao, geyaꞌabwa wanuwanuwatuhu yaloguguya ꞌabehega ꞌwapimi siꞌupwadi ma ꞌane meYudiya ꞌidi loina wamuliyedi, ma hesi ꞌigu loguguyaina Keliso ꞌina ꞌamasa kelose ꞌoina weyahina. Cigu loguguya bewa weyahina meYudiya sinuwamwauwa ta siloꞌalehegauwa. \v 12 Moisa, ꞌilobwaineya ma taudi ꞌami toloheꞌwadalele siboimo siꞌeloꞌewa yahuledi ma ꞌewaꞌewaidi. \p \v 13 Ciyagwao, Yehoba ꞌihesinuwa pwaigomiya ta lihalihasimi. Lihalihasimi ma hesi geyaꞌabwa mumuga baleꞌu wamulimuliyedi. Mumugami hesi helau ꞌina loinega watauya, ma waboimo wahelemalema hilegomi. \p \v 14 Weyahina loina mabwaiyana ꞌadi ꞌuina loina ꞌaigeda bewa ꞌigwaeya, \q1 “Ciyamwao ꞌuhelauwedi gidemusa ꞌuboi ꞌuhehelauwego.” \p \v 15 Ceguma loina bewa waꞌebesine ma waboi ꞌoimiya waloꞌaleha, ꞌabwa ꞌami boda walohesawali. \s1 Yaluyaluwa huwaina hagana ma wahi huwaina hagana \p \v 16 Coinega sowasowana Yaluyaluwa Tabuna ꞌihanugetegomi ma ꞌoinega geyaꞌabwa nuwaꞌubuna siloiloinegomi. \v 17 Weyahina nuwaꞌubunao Yaluyaluwa Tabuna siloꞌaleheya, ma ꞌiyamo Yaluyaluwa Tabuna ꞌida nuwaꞌubunao ꞌiloꞌalehediya. Coinega ꞌaloda siloloꞌaleha, eema toꞌaha bwebweꞌana nuwanuwada tapaihowa geya sawasawahina ma tapaihowa. \v 18 Beno tuwa ꞌeguma Yaluyaluwa Tabuna ꞌihanugetegomi, Mosese ꞌina loinao sigumwala ꞌoimiyega. \p \v 19 Wahida ꞌina paihowa tasanapudiya, beno pui, ma loyawe, ganawala, \v 20 ꞌoba, balahu, heꞌahwa panapanawa, loꞌaleha, heꞌipiꞌipi, gamwasowala, ꞌaiduma, wataha, sinala, \v 21 lohesohesoi, ma wete ꞌebe yaliyaya galana bwasi waiwai ꞌana numa ꞌoinega, ma wete tupwana mumuga galadi. Mumuga bewa mwalo yahemataluwegomiya, ma nige yahemataluwe hilegomi ꞌabehega ꞌadi topaihowao geyaꞌabwa Yehoba ꞌina ꞌebeloina ꞌoina siluhuluhu. \p \v 22 Ma ꞌiyamo Yaluyaluwa Tabuna huwaina bwebweꞌana ꞌateda bewa: helau, yaliyaya, miya daumwala, toholo paꞌala, lema, mumuga dumwaluna, hemisa, \v 23 mumuga nuhana, ꞌalamaꞌiꞌitana. Ma geya ꞌeta wete loina ꞌimiyamiya ma ginaulaedi ꞌiꞌausidi. \v 24 Ta wete ꞌeguma Yesu Keliso ꞌiloinegita, wahida ꞌina mumuga galadi ma nuwaꞌubunao ꞌiloheꞌamasidiya ꞌana kelose ꞌoina. \v 25 Ma yawasida bwebweꞌana ꞌiꞌebwaegita Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega, ta sowasowana ma Yaluyaluwaina ꞌihanugetegita. \p \v 26 Ma geyaꞌabwa tanuwanuwahane bo ꞌiyadao talowahiꞌwatedi, bo taheꞌipiꞌipiyedi. \c 6 \s1 Tahelemalema \p \v 1 Ciyagwao, ꞌeguma tasidai ꞌaigeda ꞌina pui ꞌoinega ꞌibeꞌu, ꞌomi yaluyaluwami paꞌalidi watoho ma tasidaina waꞌabihedumwalu hila, ma hesi maꞌimi mumuga nuhana, ma waboimo waꞌitayahigomi nata gide ꞌomi wete wabeꞌu. \p \v 2 Cami ꞌahaꞌahalao ꞌoidiya wahelemalema maꞌiyamiyao, weyahina bewa gide ꞌada loina Keliso ꞌoinega, eeta ꞌilobwaineya tapaihowa. \p \v 3 Ceguma taiya wewelohe, ma ꞌinuwatuhuya ꞌabehega tohewasawasa, ꞌiboinamo ꞌiꞌabo hileya. \v 4 Coinega ꞌilobwainegomiya ma ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌiboi ꞌina paihowa ꞌida toho ma ꞌisanapu mane paihowa bwebweꞌana ma mane galana, ꞌoinega ꞌeguma bwebweꞌana, ꞌana hepwatu ꞌiboi ꞌina nuwatuhu ꞌana lotohona ꞌoinega, ma geya ꞌiyana ꞌaigeda ꞌina gwae ꞌoinega. \v 5 Ta ꞌada ꞌahaꞌahalao ꞌaigeda ꞌaigeda taboidamo taꞌahalidi. \p \v 6 Tapwalolo ꞌana toheꞌitao, ꞌeguma sinasinapu siheꞌitegita, ꞌilobwainegita ma tobwatobwa taꞌebwaedi, ꞌeguma toꞌaha ꞌoidiya ꞌitoꞌutoꞌupa. \p \v 7 Geyaꞌabwa ꞌuboi ꞌuꞌaboꞌabowego, weyahina geya sawasawahida ma Yehoba taꞌabowe. Toꞌaha loheya ꞌibeguliya, muliyetega ꞌida ꞌeli. \v 8 Ceguma mumuga wahi ꞌoinega ꞌidauna ꞌabwa ꞌeliꞌeli ꞌoina galana ꞌiloba, ma hesi ꞌeguma Yaluyaluwa Tabuna ꞌoinega ꞌidauna, ꞌabwa yawasina miyamiya hatayana ꞌiꞌelidi. \p \v 9 Geyaꞌabwa ꞌida paihowa bwebweꞌadi ꞌoidiyega taꞌalaꞌala ꞌiꞌiwasa, weyahina ꞌeguma geyaꞌabwa taweꞌa, ꞌabwa ꞌeliꞌeli bwebweꞌana taloba. \v 10 Coinega ꞌilobwainegita ma tuta mabwaiyana ꞌoidiya tomota baibaiwadi talemedi, ma hesi Yehoba ꞌana tohemisao talemedi madouna. \p \v 11 Lele bewa matana madouna taugu nimaguwega yaleleya. \v 12 MeYudiya ꞌidi ꞌilaꞌilala ꞌwapidiya ꞌana toꞌupwao geya nuwadi ꞌigu loguguyaina bewa: ꞌada ꞌabihebwebweꞌana taloba Keliso ꞌina ꞌamasamo ꞌoinega, ma geya ꞌwapi ꞌupwa ꞌoinega. Coinega siheꞌiꞌimigomiya ma ꞌidi ꞌwapi ꞌupwaina waꞌewa, ta ꞌadi boda ꞌida hemadou, ma wete loꞌaleha Keliso ꞌina ꞌamasa kelose ꞌoina weyahina ꞌigumwala. \v 13 Ma hesi wanuwatuhuyahi ꞌabehega ꞌwapi ꞌupwaina ꞌana toꞌewao ꞌilobwainediya ma Mosese ꞌina loinao mabwaiyana simuliyedi, ma hesi geya sida muliyediya. Beno tuwa nuwanuwadi ꞌwapimi waꞌupwadi ma bewa ꞌidi ꞌebe gagasa ꞌimi luhu ꞌadi boda ꞌalona weyahina. \v 14 Ma taugu hesi geyaꞌabwa yagwaegwae hane. Beno tuwa ꞌida Bada Yesu Keliso ꞌana kelose weyahina yagwaehane, weyahina Keliso ꞌana kelose ꞌoinega mumuga baleꞌu ꞌiloheꞌamasiya ta ꞌina loina ꞌoiguwa ꞌigumwala, ma wete taudi mumuga baleꞌu ꞌana tomuliyao silogwahategauwa, tuwa gide taugu toꞌamasa. \p \v 15 Moisa, ꞌwapi ꞌupwa geya ginaula madouna, ma ꞌeguma geya taꞌupwa beno wete geya ginaula madouna. Ginaula madouna ꞌaigeda tuwamo, ꞌeguma Yehoba Yaluyaluwana ꞌigiheꞌehaugita. \v 16 Ma mabwaiyada ꞌeguma loina bewa tamulimuliye, eema Yaluyaluwa Tabuna ꞌigiheꞌehaugita, tauda Yehoba ꞌina susu meIsileli moisa, ta ꞌina helauwega tamiya daumwala. \p \v 17 Bewa tuwa ma tuta ꞌinaonaoma ꞌoidiya geyaꞌabwa wete ꞌeta taiya ꞌigihe ꞌwateꞌwategau, weyahina wahiguwa Yesu ꞌina ꞌilaꞌilala simiyamiya, beno weyaedi yalobediya ꞌina paihowa ꞌoina. \p \v 18 Tasigwao ꞌida Bada Yesu Keliso ꞌina helau yaluyaluwami ꞌoidiya. Emeni. \p Taugu Paulo.