\id EPH - Bunama NT [bdd] -Papua New Guinea 1991 (DBL -2014) \h Epeso \toc1 MeEpeso ꞌidi leta Paulo ꞌileleya \toc2 Epeso \toc3 Ep \mt1 EPESO \mt2 MeEpeso ꞌidi leta Paulo ꞌileleya \ip Paulo ꞌina leta bewa ꞌoina Yehoba ꞌina helau madouna ꞌiheꞌoteꞌoteteliya, beno Yesu ꞌina paihowega tupwa ꞌasiꞌasilalaina ꞌoina ꞌilagugita; ma geya wataha, ta hesi meYudiya ma hali tupwa loheloheyainao mabwaiyada taheboda ꞌaigeda, ta Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌebwaegita. Ta wete ꞌiteteliya tohekalesiyao mumugada weyahina, ta ꞌida loꞌaleha Seitani, beno Tomudulele ma ꞌina yaluyaluwao galadi weyahidi. \c 1 \s1 Loyauwedo \p \v 1 Yauwedo tohekalesiyao ꞌomi Yesu Keliso ꞌana tohemisao, ꞌimi leta bewa taugu Paulo ꞌoiguwega. Yehoba ꞌina nuwatuhu ꞌoinega yahetohepwaila Toꞌabihetena Yesu weyahina. \v 2 Tamada Yehoba ma Bada Yesu Keliso ꞌidi helau ꞌoimiya, ma ꞌoinega wamiya yaliyaya. \s1 Cabihetena Keliso ꞌoinega \p \v 3 Ciyagwao, taloyauwedo Yehoba ꞌoina, tauna ꞌida Bada Yesu Keliso Tamana, ma Kelisoina ꞌoinega yaluyaluwada ꞌihelauwediya beno wasawasa galewa mabwaiyadi ꞌiꞌebwaegita. \v 4 Weyahina mwalo hene ꞌabwa baleꞌu geya ꞌihemasalehe ma ꞌihesinuwa nugetegita ma ꞌabehega taheboda ꞌaigeda Keliso mahetedai, ta Yehobaina matana mumugada ꞌehauna, ma geya ꞌada ꞌebe heꞌewamo. \p \v 5 Ma ꞌoinega Yehoba nuwanuwana ta ꞌina helauwega ꞌihesinuwegita ma Yesu Keliso ꞌoinega ꞌiꞌahwa natunegita, \v 6 ma Yehoba tahepwatuwe bewa helau bwebweꞌana hedada weyahina, tauna Natuna moisaina ꞌiꞌebwae daisiya weyahida. \v 7-8 Eeta Natuna bweyahinega ꞌilihasigita ꞌida puiyao ꞌoidiyega ta Yehoba ꞌinuwasamudiya, beno tauna ꞌina helau madou hedada ꞌiꞌebwaegita. Ta ꞌana madou geya ꞌana lihemo. \p \v 9 Wete sonoga ma sanapu mabwaiyadi ꞌiꞌebwaegita, eeta tauna ꞌina nuwatuhu dahwadahwanidi tasanapudiya weyahina bewa ꞌiloina nugeteya ma ꞌabehega Keliso ꞌoinega ꞌilosalohidi, \v 10 ta ꞌina loinaina bewa ꞌabehega tuta ꞌana ꞌebelosaloha ꞌoina Keliso ginaula mabwaiyadi ꞌihegogonedi ma siheꞌaigeda, beno ginaula galewa ma wete ginaula baleꞌuwa mabwaiyadi ꞌilagu hegogonedi tauna matana. \p \v 11 Ma Yehobaina tauna ꞌina nuwatuhuwega ꞌiloiloina, ta ꞌina paihowa mabwaiyana ꞌipaipaihowadi, \v 12 ta tauda ꞌihesinuwegita ta ꞌiloinaegita ꞌabehega Keliso ꞌana tohemisa nugetao, ta sabwelo ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoina ꞌida paihowao weyahidi tomota sida hepwatuwe, ma sida ꞌahwa bwebweꞌane. \p \v 13 Ma wete ꞌomi Keliso ꞌoinega tetela moisa ma bwebweꞌana beno ꞌami ꞌabihetena weyahina wahesagoheya eeta tauna wahemisaeya, ma wete Yaluyaluwa Tabuna tauna ꞌigwae hemisaeya ta ꞌiꞌebwaegomiya, \v 14 gide ꞌilaꞌilala, ma ꞌoinega tasanapuya ꞌabehega ꞌada maisa galewa Yehoba ꞌoinega ꞌabwa taꞌewa, ma weyahina tahepwatuwe, ta wete taꞌahwa bwebweꞌana. \s1 Paulo ꞌina ꞌahwanoi \p \v 15-16 Coinega tuta mabwaiyana ꞌoidiya ꞌomi weyahimi yaloloyauwedo Yehoba ꞌoina, ma yaꞌahwaꞌahwanoi weyahimi, weyahina tetelimi yahesagoheya ꞌabehega Bada Yesu wahemisaeya, ta wete ꞌana tohemisao mabwaiyadi ꞌatemiyega wahehelau ꞌoidiya. \v 17 Ma ꞌigu ꞌahwanoi weyahimi ꞌabehega ꞌida Bada Yesu Keliso ꞌina Yehoba, tauna Tamada ta Tohewasawasa madouna, ꞌigihesanapugomi, ma tauna wada sanapu bwaibwaini, \v 18 ma wete ꞌatemiyega ginaulaedi bwebweꞌadi weyahidi ꞌibwauwegomiya wada sanapudi, ma wahemisa ꞌabehega ꞌabwa walobadi, ma wada sanapu wete ꞌina heguyai madouna ꞌina tomotaiyao tauda ꞌoida, beno tauna ꞌina wasawasa ꞌoinega, \v 19 ma wete wada sanapu Yehoba ꞌipaipaihowa waiwai tauda ꞌana tohemisao weyahida. \p \v 20 Cina waiwaiina Keliso ꞌoinega ꞌiheꞌitaeya tutaina ꞌamasega ꞌigihetoholo hileya, ta ꞌina ꞌebemiya galewa ꞌiꞌebwaeya, Yehobaina ꞌina ꞌebeulega, \v 21 ꞌoinega Keliso ꞌina loina, loinao mabwaiyadi ꞌihane sinediya, nuwana aneloseyao ꞌidi loina bo yaluyaluwa biꞌiyao ꞌidi loina, bo taudi sanidi madoudi ꞌidi loinao, bewa tuta ma tuta sinaonaoma ꞌoidiya. \v 22 Weyahina Yehoba Keliso ꞌina ꞌebeloina ꞌiꞌebwaeya ginaula mabwaiyadi ꞌabehega ꞌiloinaedi, ma tohekalesiyao tauda wete mabwaiyada ꞌiloiloina ꞌoida, \v 23 weyahina tohekalesiyao tauda gide Keliso wahina yahunao, weyahina Kelisoina ginaula mabwaiyana sawasawahina tupwa mabwaiyadi ꞌoidiya. \c 2 \s1 Camasa taꞌebesine ma yawasi bwebweꞌana taloba \p \v 1 Ma ꞌomi mwalo gide ꞌamaꞌamasimi ꞌimi puiyao ꞌoidiyega ma Yehoba ꞌigihetoholo hilegomiya. \v 2 Moisa, mwalo mumuga baleꞌu wapaipaihowadi, weyahina yaluyaluwa galadi ma waiwaidi ꞌidi bada, tauna tomiya ꞌatamana ꞌawawa wahematamataneya. Ma tauna yaluyaluwaina taudi loina ꞌana toligehao simulimuliye ma ꞌatediya ꞌimiyamiya. \v 3 Mwalo wete tauda gidemusa, ta wahida ꞌina nuwaꞌubuna tamulimuliyedi, ma toꞌaha tauda ꞌida nuwatuhuwega tapaipaihowadi. Coinega ꞌana lobwaina ma Yehoba ꞌigamwasowalegita, weyahina mumugada tauda galagalaina, gidemusa mebaleꞌu mabwaiyadi. \p \v 4-5 Eema ꞌoinega ꞌida puiyao siloheꞌamasigita, ma hesi Yehoba ꞌina ꞌatemuyamuya tomadou hedada, ta ꞌina helau ꞌoida madouna wete, ma ꞌoinega ꞌigihetoholo hilegita, Keliso mahetedai. Yehoba tauna ꞌina ꞌeheleina ꞌoinega ꞌiꞌabihetegita, \v 6 ma wete Keliso mahetedai, ꞌigilagasigita, eeta ꞌebemiya galewa Yesu Keliso ꞌoinega ꞌiꞌebwaegita, tauna Yehobaina mahetedai. \v 7 Bewa ꞌipaihoweya ma ꞌabehega tuta sinaonaoma ꞌoidiya ꞌina ꞌehele madou hedadena ꞌiheꞌitae, beno ꞌina ꞌatemuyamuya ma ꞌina ꞌabihetena Yesu Keliso ꞌoinega. \p \v 8 Moisa, ꞌina ꞌeheleina ꞌoinega ꞌiꞌabihetegomiya ꞌimi hemisa weyahina ma geya waboi ꞌimi paihowa ꞌoidiyega, ma hesi Yehoba ꞌina helau ꞌoinega. \v 9 Cida ꞌabiheteina geya hene ꞌida paihowa ꞌoinega taloba, nata gide tanuwahane ꞌabehega tauda tuwa ꞌida waiwaiyega. \v 10 Ma hesi Yehoba ꞌiboimo ꞌina paihowa ꞌateda ꞌiꞌatububudiya Yesu Keliso ꞌoinega, ma ꞌabehega tapaipaihowa paihowaedi bwebweꞌadi Yehoba mwalo hene ꞌihesinuwediya weyahida. \s1 Keliso ꞌoinega taheboda ꞌaigeda \p \v 11 Comi geya meYudiya ta ꞌasa ganamuli tomotainao, ma meYudiyaedi taudi natudiyao loheloheyadi ꞌwapidi siꞌupwaꞌupwadi, ꞌadi ꞌilaꞌilala sipaipaihowa, ma sisinaligomiya, weyahina geya wahimi ꞌadi ꞌilaꞌilalamo. \v 12 Wanuwatuhuyahi ꞌabehega tutaina mwalo Keliso ꞌoinega wamiya wasiya, ma Isileli ꞌina ꞌebeloina ꞌoinega wamiya ganamuliya, ma ginaula bwebweꞌadi Yehoba ꞌigwae hemisaeya Buki Heꞌasisi ꞌalona geya ꞌeta toꞌaha ꞌomi weyahimi ꞌiꞌinana, ꞌoinega geyaꞌabwa ꞌeta toꞌaha bwebweꞌana ꞌabwa walobaloba ma ꞌabehega tauna weyahina wada hemisa, geya wete ꞌimi Yehobamo tutaina baleꞌuwa wamiyamiya. \p \v 13 Mwalo wamiya wasiya, ma bewa tuwa Yesu Keliso ꞌoinega, beno Kelisoina bweyahinega ꞌitoegomiya deina. \v 14 Tauna weyahida daumwala ꞌipaihoweya, weyahina ꞌaliupa sanina loꞌaleha ꞌihwategita ma Keliso ꞌaliupaina ꞌiligeha yahuleya eeta ꞌina ꞌamasa ꞌoinega taheboda ꞌaigeda pwaiya. \v 15 Tauna wahina ꞌana loheꞌamasa ꞌoinega Mosese ꞌina ꞌetobodao mabwaiyadi ꞌigibodeya, eeta tauna ꞌihegogonegita ma taheboda ꞌaigeda tauna mahetedai, ta geya gidemusa mwalo boda ꞌeluwa simiyamiya, eema bewa tuwa tamiya daumwala, \v 16 ma wete ꞌida wataha ꞌoidiyega ꞌilihasigita ta ꞌitoegitama Yehoba ꞌoina, ma tauna mahetedai taheꞌiyaꞌiyagu hila; ee ꞌina paihowaina, tauna wahina ꞌaigeda tuwamo kelose ꞌoina situtu hepaꞌineya, eeta ꞌoinega loꞌalehaedi sigumwala. \p \v 17 Coinega Yesuina ꞌitauyawa ta daumwala ꞌiloguguyaeya ꞌomi tomiya bwagabwaga ꞌoimiya, ma tauma wete deina ꞌamiyamiya ꞌoima. \v 18 Eeta tauna ꞌoinega, ꞌomi ma tauma Yaluyaluwa ꞌaigeda ꞌoinega ꞌitoegita Tamada ꞌoina. \p \v 19 Comi mwalo taumanao wamiyawasiya, ma sauga bewa hesi wahetoniꞌasa pwaiya Yehoba ꞌina bodao mahetemiyao, ta waheboda ꞌaigeda Yehoba ꞌina susu ꞌoina. \v 20 Comi wete siꞌabigomiya, ꞌoinega tauda gide tuwa hada, ma Yesu Keliso tauna ꞌida wahuwahu, tauna ꞌoina logidi madoudi beno Yesu ꞌana tohepwailao ma palopitao, \v 21 ma ꞌoinega tauda mabwaiyada tahehada ꞌana yowayowana, ma Yesu ꞌiꞌabigita ma tahehada madouna ma ꞌehauna, \v 22 ma wete ꞌomi geya meYudiya gide wahe yowayowana, ta ꞌoimiyega hadaina ꞌiꞌabiꞌabi, ma ꞌabehega hadaina ꞌoina Yehoba Yaluyaluwana ꞌiloꞌasa. \c 3 \s1 Paulo ꞌina paihowa tomiya ganamuli ꞌoidiya \p \v 1 Bewa weyahina taugu Paulo yaꞌeꞌetuluha ma yaꞌahwaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina, tauna ꞌigu paihowa ꞌiꞌebwaegauwa ꞌomi tomiya ganamuli ꞌoimiya, ma bewa tuwa Keliso ꞌina paihowa weyahina deliya silagu luhuwegauwa ta yamiyamiya. \v 2 Nuwana mwalo ꞌigu paihowa tetelina wahesagoheya, ta ꞌigu paihowaina Yehoba ꞌiꞌebwaegauwa, ma ꞌabehega tauna ꞌina helauwega ꞌomi ꞌami lema waloba. \p \v 3 Ma ꞌigu paihowa bewa sanapu mwalo dahwadahwaina weyahina, ma hesi ꞌana sanapu Yehoba ꞌiheꞌita pwaigauwa, gidemusa yaleleyawa ꞌimi leta toꞌutoꞌupana bewa ꞌoina, \v 4 ma ꞌeguma wahasili wada sanapu ꞌabehega sanapuina dahwadahwaina Keliso weyahina beno yasanapu pwaiya. \v 5 Ma sanapuina tomota nugenugetadi geya sisanapu, eeta bewa tuwa Yaluyaluwa Tabuna ꞌigihelatuheya ꞌina tohepwailao hesihesinuwadi ma palopitao ꞌoidiya, \v 6 ꞌabehega ꞌomi geya meYudiya sawasawahina ma Yehoba ꞌina ꞌabihetena waloba, tauma meYudiya gidemusa. Cina ꞌabihetenaina mwalo ꞌigwae hemisaeya, eeta Yesu Keliso tetelina ꞌoinega talobeya, ta taheboda ꞌaigeda. \p \v 7 Ma Yehoba ꞌina waiwaiyega ta ꞌina helauwega paihowa bewa ꞌiꞌebwaegauwa, ta ꞌabehega tetela bwebweꞌana Keliso weyahina yahepwaila latuwe. \v 8 Ma taugu gide wewelohe tohekalesiyao ꞌalodiya, ma tuwa ꞌina helauwega paihowa bewa ꞌiꞌebwaegauwa, ꞌomi tomiya ganamuli ꞌoimiya Keliso tetelina yaloguguyae, ma ꞌoinega ꞌina wasawasa madou hedade wada ꞌitaloba, \v 9 ma wete tomota mabwaiyadi sida sanapu ꞌabehega Yehoba tauna ginaula mabwaiyadi ꞌadi toꞌabihemasalaha, ma tuta dudulena ꞌoidiya ꞌina nuwatuhu ꞌidahweya, ta sauga bewa ꞌigihe hapwesa pwaiya, \v 10 ꞌabehega ꞌebeꞌita tauda tohekalesiyao, ma ꞌoidega Yehoba ꞌina sanapu mabwaiyana ꞌiheꞌitae galewa ꞌana yaluyaluwa waiwaidi ꞌoidiya. \p \v 11 Bewa Yehoba ꞌina nuwatuhu mwalo hene ta nige, ma bewa sauga ꞌigihelatuheya ꞌida Bada Yesu Keliso ꞌoinega, \v 12 ma ꞌeguma Kelisoina tahemisae taꞌatepatu, ꞌane sawasawahina taluhu Yehoba tauna matana, ma taꞌahwanoi ꞌoina. \v 13 Coinega ꞌigu ꞌemuyamuyao bewa weyahimi sahena weyahidi ꞌatemi siweꞌaweꞌa, ma hesi wada sanapu ꞌabehega ꞌigu ꞌemuyamuyaowedi ꞌomi ꞌimi bwebweꞌana weyahina. \s1 Keliso ꞌina helau madouna \p \v 14 Coinega taugu yaꞌahetulasa Tamada matana, \v 15 tauna susu mabwaiyadi galewa ma baleꞌuwa lamudi, \v 16 ta yaꞌahwaꞌahwanoi ꞌoina ma ꞌabehega ꞌina wasawasa ma ꞌina waiwai ꞌitagwala ꞌoimiya, ma ꞌane Yaluyaluwana ꞌatemi ꞌigihewaiwaiyedi, \v 17 ma ꞌane wete ꞌimi hemisega Keliso ꞌatemiya ꞌida miyamiya, ta mumugami mabwaiyana helau tuwa, \v 18-19 ꞌoinega tohekalesiyao mabwaiyadi mahetemiyao sawasawahimi Keliso ꞌina helau wada sanapu bwaibwaini, ꞌana tabataba, ꞌana dudula, ꞌana hane, ꞌana sulu, geya ꞌana lihemo, Keliso ꞌina helau madou hedade, ma wete Yehoba tauna Tohewaiwai hedada ꞌina mumugega ꞌida lohemaha bwaibwainigomi. \p \v 20 Moisa, ꞌina waiwai solada ꞌipaipaihowa, ma ꞌeguma toꞌaha weyahina taꞌahwaꞌahwanoi maꞌida hemisa, tauna sawasawahina ma ꞌipaihowa, ma ꞌana loheposeyana madouna weyahida. \v 21 Coinega tohekalesiyao mabwaiyada Yesu Keliso saninega tahepwatu hatae, sauga mabwaiyana ꞌoidiya. Emeni. \c 4 \s1 Wahi ꞌaigeda tuwamo \p \v 1 Coinega yaꞌahwanoi ꞌoimiya ma mumugami waꞌitayahi, bewa tuwa taugu deliya silagugauwa Badaina ꞌina paihowa weyahina, ma ꞌomi Badaina ꞌibwauwegomiya tauna ꞌina paihowa weyahina, ꞌoinega ꞌilobwainegomiya ma toꞌaha ꞌina paihowaina ꞌana lobwaina wamuliye, \v 2 ma maꞌimi nuwadobi, ta maꞌimi ꞌate tagwala, ta maꞌimi ꞌalamaꞌiꞌita, ma mahetemiyao wahelau hilegomi, ma waꞌatemuyamuya ꞌiyamiyao ꞌoidiya, \v 3 ma wahetapewa waiwai, ma ꞌoinega Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌuinigomi, ma maꞌimi nuwadaumwala wamiya yaliyaya. \v 4 Moisa, wahida ꞌaigeda, Yaluyaluwa Tabuna wete ꞌaigeda tuwamo, ma ꞌibwauwegitama ꞌomi ma tauma, ma tanuwanuwatuhu ꞌada lema ꞌaigeda tuwamo ꞌabwa taloba weyahina. \v 5 Cida Bada wete ꞌaigeda tuwamo, ꞌida hemisa ꞌaigeda tuwamo, ꞌida babitaiso wete ꞌaigeda tuwamo. \v 6 Tamada Yehoba ꞌaigeda tuwamo, ma ginaula baibaiwana tabwanidiya ma ꞌoidiya, ma wete ꞌoida ꞌimiyamiya. \v 7 Ma Keliso ꞌina wasawasa ꞌoinega ꞌada heguheguyai ꞌiꞌebwaegita. \v 8 Bewa weyahina Buki Heꞌasisi ꞌina gwae ꞌigwaeya: \q1 “Tutaina ꞌihaneya tabwana ꞌana ꞌalehao ꞌihewaiwai sinediya, eema tomota ꞌadi heguheguyai ꞌiꞌebwaedi.” \m \v 9 Gwae bewa “Cihaneya tabwana.” ꞌana sanapu bewa nugeta ꞌidobi hedada baleꞌu duduna. \v 10 Ma tauna tosuluina ꞌihaneya wete ta galewa ꞌihanesineya, ma ꞌoinega tauna tupwa mabwaiyadi ꞌoidiya ꞌimiyamiya. \p \v 11 Ta ꞌina heguheguyai bewa gidemusa, ꞌabehega tomota tupwadi sihetohepwaila, ma tupwadi sihepalopita, ta tupwadi sihetologuguya, ma tupwadi sihetohanugeta, ma tupwadi sihetoheꞌita. \v 12 Ma mabwaiyada ꞌida paihowa ꞌaigeda ꞌaigeda beno tohekalesiyao ꞌadi lema ma sihewaiwai, beno Keliso wahina ꞌina sinasinabwa weyahina, \v 13 ma ꞌane mabwaiyada tahemisa mahemahetena, ta wete Yehoba Natuna tada sanapu, maꞌida mumuga matuhadi, gidemusa Keliso ꞌina mumuga matuhana, ma bwebweꞌana mabwaiyana. \p \v 14 Bewa ꞌoinega gwama mumugana ꞌoidega taꞌebesinedi, weyahina mwalo ꞌida sanapu weꞌaweꞌana ꞌoina heꞌita hagadi ma hadagi siꞌabinihu nihuwegita, beno tupwadi toꞌabowao ꞌidi heꞌitao hotohotodi ma galadi ꞌoidiyega. \v 15 Ma hesi ꞌilobwainegita ma helauwega tagwaegwae moisa, eeta ꞌida mumuga mabwaiyadi sida sinasinabwa debada Keliso ꞌina mumuga gidemusa. \v 16 Weyahina tauda Keliso wahina yahunao ma ꞌigihewaiwaiyegita gide wahinaina ꞌana walowalowao, ma ꞌana tubweyao mabwaiyadi ꞌidi paihowega sihelemalema ma helauwega simadomadou ta sihewaiwai. \s1 Mumuga miyamiyana ta mumuga hauhauna \p \v 17 Bewa wete Bada saninega yaloguguya ꞌoimiya ꞌabehega mumuga tomiya ganamuli gidemusa walolagu, weyahina ꞌidi nuwatuhu besobeso ꞌoidiyega, \v 18 ꞌidi sinasinapu siguguyouwa, ma geya Yehoba yawasina ꞌoidiya ꞌimiyamiya, weyahina ꞌidi debapaꞌala ꞌoinega siheyauyaule pwaiya. \v 19 Coinega sigala moisa, eeta sitagwalediya mumuga sogala weyahina, ma mumuga galadi baibaiwadi nuwadi siꞌeweya. \p \v 20 Ma ꞌomi Keliso mumugana wasanapu pwaiya ꞌabehega hagana, \v 21 weyahina mwalo heꞌita moisa Yesu weyahina wahesagoheya Kelisoina ꞌoinega. \p \v 22 Coinega mumuga miyamiyana walogwahatedi, beno paihowaedi mwalo wapaipaihowadi tutaina nuwatuhu dahwana sigihe galegomiya, \v 23 ma hesi ꞌimi nuwatuhuwao ma ꞌatemi siꞌehau hila, \v 24 ma ꞌoinega mumuga hauhauna waꞌewa Yehoba ꞌina mumuga gide, weyahina tauna ꞌateda mumuga bwebweꞌana ma ꞌehauna ꞌilaguya. \s1 Ceda hauhauna ta bwebweꞌana \p \v 25 Coinega ꞌabo walogwahate ma mabwaiyami wagwae moisa ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoimiya, weyahina mabwaiyada Keliso wahina yahunao. \v 26 Ma ꞌeguma wagamwasowala, geyaꞌabwa wamumuga galana, ma hesi watoho ma wanuwa daumwala mwayamwayau, \v 27 ma geyaꞌabwa Tomudulele ꞌina tuta waꞌebwaꞌebwae ma ꞌihetoloina ꞌoimiya. \p \v 28 Toyagaha ꞌilobwainediya ma silolagu, ma hesi paihowa bwebweꞌana nimadiyega sida paihowadi ma paihowaina ꞌana maisa ꞌoinega lema sida ꞌebwaꞌebwaya towewelohe ꞌoidiya. \p \v 29 Sahena wete ꞌeta gwae galana waꞌinaꞌinana, ma hesi gwae bwebweꞌanamo tomota ꞌadi lema weyahina, toꞌaha tuta ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌana lobwaina weyahina wahegwaegwae, ma ꞌoinega taiyawedi taudi sihesagohegomi, ꞌimi gwaeyega nata lema siloba. \v 30 Geyaꞌabwa Yaluyaluwa Tabuna nuwana wagihegihegala, weyahina Yaluyaluwa Tabunaina gide ꞌilaꞌilala ꞌoida, ꞌabehega ꞌabwa ꞌada giheꞌehau taloba. \p \v 31 Ma wete galaedi bewa gide walogwahatedi: heꞌipiꞌipi, gamwasowala, ꞌasona, ꞌahwa galagala, ma wete gwae sinala, \v 32 ma hesi wahelau hilegomi, ꞌatemuyemuyega ꞌiyamiyao ꞌidi pui wanuwasamudi ꞌaigeda ꞌaigeda ꞌoina, gidemusa Yehoba ꞌimi puiyao Keliso ꞌoinega ꞌinuwasamudiya. \c 5 \p \v 1 Yehoba ꞌina helauwega ꞌiꞌahwa natune pwaigomiya, ꞌoinega tauna ꞌina mumugaina wamuliye, \v 2 ma wahelau hilegomi gidemusa Keliso ꞌihelau ꞌesegita, ta tauna ꞌitagwaleya ta ꞌiboi ꞌipwaoliyeya Yehoba ꞌoina weyahida, ta ꞌiꞌamasa, gide pwaoli mahaina Yehoba ꞌinisoya ꞌabehega ꞌausalana. \p \v 3 Comi Yehoba ꞌana tohemisao, ꞌoinega ꞌilobwaineya pui ma ganawala ma wasawasa ꞌana hamwa waꞌebesinedi, ma geyaꞌabwa weyahidi toꞌaha ꞌeta wagwaegwaene. \v 4 Wete geyaꞌabwa ꞌahwasewa bo ꞌahwa galagala bo gwae besobeso, weyahina gwaeyedi geya ꞌadi lobwaina solamiya, ma hesi ꞌimi gwaeyega Yehoba wahepwatuwe. \p \v 5 Moisa, togalaedi geyaꞌabwa wete silugulugu Keliso ma Yehoba ꞌidi ꞌebeloina ꞌoina taudi gidemusa topuiyao bo tosogala bo tobwatobwa ꞌadi tohamwao, weyahina tobwatobwa ꞌana hamwa ꞌana sanapu ꞌabehega ꞌida hemisa talagu tobwatobwa ꞌoina, ma geya Yehoba ꞌoina. \s1 Casilala weyahina \p \v 6 Mumugaedi bewa weyahidi Yehoba toligeha loina ꞌigamwasowalediya, ꞌoinega geyaꞌabwa ꞌaigeda taiya ꞌina gwae besobesowega ꞌiꞌaboꞌabowegomi, \v 7 ta wete geyaꞌabwa toligeha loinaedi baꞌidamiyao waꞌahwa ꞌiyaꞌiyagu, \v 8 weyahina ꞌomi guguyou mwalo ꞌoinega wahabala pwaima Yehoba ꞌina ꞌasilala ꞌoina, ꞌoinega maꞌimi mumuga ꞌasiꞌasilalaina wapaipaihowa, \v 9 ma mumugaedi bwebweꞌadi ma dumwaludi ma moisadi silatulatu ꞌasilala ꞌoinega. \p \v 10 Ta wete watohotoho ma toꞌaha Bada nuwanuwana wada sanapudi ma wapaihowadi, \v 11 ma guguyou ꞌana paihowa besobeso ꞌoidiyega wadena, ma hesi waheꞌitaedi ꞌabehega galadi. \v 12 Moisa tuwa, ꞌebe debamwadina, ꞌeguma taudi ꞌidi paihowa dahwadahwanidi weyahidi tagwaegwae, \v 13 ma ꞌeguma ꞌaigeda paihowa galana ꞌilohapwese ꞌasilala solana, sawasawahina ma taꞌita, \v 14 ma ꞌeguma taꞌita pwaiya, tauna hesi ꞌasilalaina. Bewa weyahina Buki Heꞌasisi ꞌoina ꞌigwaeya, \q1 “Cowa toꞌenoꞌeno ꞌamasega ꞌutoholo ma Keliso ꞌina ꞌasilala ꞌoinega ꞌuꞌasilala.” \p \v 15 Cilobwainegomiya ma ꞌimi mumuga waꞌitaꞌita bwaibwainidi ma geyaꞌabwa wapaipaihowa besobeso ma hesi wada sanasanapu moisa, \v 16 ma geyaꞌabwa ꞌimi tuta wamudamudali, weyahina bewa tuwa sauga gala hedada. \v 17 Coinega geyaꞌabwa waheyauyaule, ma hesi nuwami ꞌida sabwalena, toꞌaha Yehoba gidemusa ꞌina nuwanuwa weyahimi. \p \v 18 Geyaꞌabwa bwasi waiwaina ꞌoinega wanumanuma yauyaule, beno ginaula ꞌebe hesilae, ma hesi Yaluyaluwa Tabuna ꞌida lohemahegomi ma \v 19 wawaliwali maꞌiyamiyao, wali tapwalolo ma Same walinao, ma wete hedale walinao ꞌoidiyega, maꞌimi yaliyaya ꞌatemiyega wawali Bada ꞌoina, \v 20 ma tuta mabwaiyana waloyauwedo ginaula mabwaiyadi weyahidi, ꞌida Bada Yesu Keliso saninega, Tamada Yehoba ꞌoina. \s1 Taudi haihainidi ꞌadi loina \p \v 21 Cimi heꞌasisi Keliso ꞌoina gidemusa wete ꞌomi waboi waheꞌasisi hilegomi, ma loina wahematamatanedi. \v 22 Comi wahiwahine haihainimi mwanemiyao ꞌidi gwae wahematamatanedi, gidemusa ꞌimi hematamatana Keliso ꞌoina, \v 23 weyahina wahine ꞌana tohanugeta beno mwanena, gidemusa Keliso tauda tohekalesiyao ꞌada Tohanugeta ta ꞌada Toꞌabihetena, ma tauda gide wahina yahunao, \v 24 eeta tohekalesiyao tauda Keliso ꞌina gwae tahematamatanedi, ꞌoinega gide wete wahiwahine ꞌilobwainediya ma mwanediyao ꞌidi gwae ginaula mabwaiyadi weyahidi sida hematamatanedi. \p \v 25 Haihainimi meloheyami ꞌilobwainegomiya ma mwanemiyao wahelauwedi, gidemusa Keliso ꞌina tohekalesiyao ꞌihelauwegita, eeta tauna ꞌitagwaleya ta weyahida ꞌiꞌamasa, \v 26 ꞌada giheꞌehau weyahina, beno ꞌida pui ꞌana ꞌebe deula weꞌahaina ꞌina gwae ꞌoinega, \v 27 ꞌoinega tohekalesiyao tauda ꞌihetohologita ꞌabehega ꞌina bodao ꞌehauda, ma geya ꞌabehega biꞌi bo toꞌaha galana ꞌoida, ma hesi mabwaiyana tuwa bwebweꞌana, ta ꞌehauna. \v 28 Coinega tauda meloheyada ꞌilobwainegita ma mwanedao tahelauwedi, tauda wahida gide. Weyahina ꞌeguma taiya mwanena ꞌihelauwe beno ꞌiboimo ꞌihelau hileya. \p \v 29 Weyahina geya ꞌeta wete loheya taunamo wahina ꞌoina ꞌida loꞌaleha, ma hesi ꞌiꞌitayahi ma ꞌana ꞌiꞌai wahina ꞌana lema weyahina, gidemusa Keliso tohekalesiyao tauda ꞌiꞌitayahigita, \v 30 weyahina tauda tauna wahina yahunao. \q1 \v 31 “Bewa weyahina loheya tamana ma sinana ꞌiꞌebesinedi ma mamwanena sida miya ꞌaigeda, gide wahi ꞌaigeda tuwamo.” \p \v 32 Gwae bewa gide gwae hegehegedi ma dahwadahwaina, ma ꞌana sanapu Keliso ma tohekalesiyao weyahida. \v 33 Coinega ꞌilobwainegomiya, ma ꞌaigeda ꞌaigeda mwanena ꞌihelauwe ꞌiboi gide, ma wahine haihaiina sowasowana mwanena ꞌiheꞌasisiye. \c 6 \s1 Gwagwama ꞌadi loina \p \v 1 Comi gwagwama ꞌilobwainegomiya ma sinamiyao ma tamamiyao ꞌidi gwae wahematamatanedi, Bada matana, weyahina bewa ꞌoinega ꞌabehega wamumuga bwebweꞌana. \v 2 Wete, “Tamau ma sinau ꞌuheꞌasisiyanedi.” Bewa loinaina nugenugetaina maꞌana gwae hemisa ꞌana tohematamatanao weyahidi, \v 3 bewa gidemusa ꞌigwaeya, “Cebe yaliyaya ꞌuloba ma baleꞌuwa ꞌumiya saliyana.” \v 4 Comi tama wete geyaꞌabwa natumiyao ꞌadi wahi ꞌwataꞌwata walagulagu, nata gide sigamwasowalegomi; ma hesi ꞌida Bada ꞌina loinao ta ꞌina heꞌitao waloguguyaedi. \s1 Bada ma topaihowao ꞌadi loina \p \v 5 Comi topaihowao ꞌimi badao baleꞌuwa waheꞌasisiyanedi, ma ꞌidi gwae wahematamatanedi, gidemusa Keliso ꞌina gwae wahematamatane ꞌeseya, ma geyaꞌabwa wete wahehenuwanaluwa. \v 6 Geyaꞌabwa ꞌabehega ꞌeguma tutaina ꞌimi babadao siꞌebubugomi ma ꞌabwa ꞌoidiya wapaihowa bwaibwaina, ma ꞌeta tuta geya, ma hesi Yehoba weyahina ꞌimi guibiga ꞌatemiyega wapaipaihowa. \v 7 Comi Keliso ꞌina bodao, ꞌilobwainegomiya ma ꞌimi babadao ꞌoidiya waꞌatetagwala gide Yehoba ꞌoina waꞌateꞌate tagwala, ma weyahidi wapaihowa bwaibwaina. \v 8 Ma wanuwatuhuyahi ꞌabehega babadao ma ꞌidi topaihowao mabwaiyadi ꞌidi paihowa bwebweꞌadi ꞌadi maisa Yehoba ꞌoinega siloba mahemahetena. \p \v 9 Comi babadao wete wamumuga bwaibwaina ꞌimi topaihowao ꞌoidiya, ma geyaꞌabwa waheheliyedi, ma wanuwatuhuyahi ꞌabehega mabwaiyami ꞌomi ma taudi ꞌimi Bada galewa ꞌimiyamiya, eeta ꞌina loina ꞌoimiya mahemahetena mabwaiyami weyahimi, geya hagana ma hagana. \s1 Caleꞌo ma ꞌaleha tobwatobwaedi Yehoba ꞌina paihowa weyahina \p \v 10 Ciyagwao, Bada ꞌina waiwai madounega wahewaiwai, \v 11 ma Yehoba ꞌina tobwatobwa ꞌaleha mabwaiyana ꞌoidiyega waꞌotena, ma ꞌoinega geyaꞌabwa waweꞌaweꞌa tutaina ꞌeguma Tomudulele ꞌiꞌabowegomi. \v 12 Weyahina ꞌida loꞌaleha geya tomota mahetedao, ma hesi toloina galadi baꞌidadao, taudi guguyou bewa tuwa baleꞌuwa ꞌadi toloinao, ma galewa ꞌana yaluyaluwao galadi. \p \v 13 Bewa weyahina Yehoba ꞌina tobwatobwa ꞌaleha mabwaiyana waꞌotedi, ma ꞌane geyaꞌabwa waweꞌaweꞌa ꞌabwa tuta galana ꞌoina, ma ꞌoinega maꞌimi waiwai watoholo paꞌala. \v 14 Coinega watoholo ma heꞌita moisa walogadiwane ma lumalumami waꞌausidi mumuga dumwaluna ꞌoinega, \v 15 ma ꞌami butu waꞌote beno nuwa daumwala tetela bwebweꞌana ꞌoinega walobodabodae. \v 16 Ma wete ꞌimi hemisa gide ꞌimi lobodaboda ꞌoinega waꞌausigomi, beno sawasawahina Tomudulele ꞌina ꞌaliliya waiwaidi ꞌihabodebodedi. \v 17 Wete ꞌami ꞌabihetena waꞌewa ꞌabehega debami ꞌadi ꞌahubodaboda, ma Yaluyaluwa Tabuna ꞌina ꞌelepa ꞌaleha waꞌewa, beno Yehoba ꞌina gwae. \p \v 18 Tuta mabwaiyana Yaluyaluwa Tabuna ꞌina lema ꞌoinega ꞌahwanoi baibaiwadi ꞌoidiyega waꞌahwaꞌahwanoi Yehoba ꞌoina. Sahena waweꞌaweꞌa ma hesi maꞌimi toholopaꞌala waꞌitayahigomi ma waꞌahwanoi tohekalesiyao mabwaiyadi weyahidi, \v 19 ma taugu wete weyahigu, ma ꞌoinega maꞌigu ꞌatepatu tetela bwebweꞌana ꞌana sanapu ꞌwaiꞌwaihina yahehepwaila. \v 20 Tetelaina bewa ꞌana paihowa weyahina deliya silagu luhuwegauwa, ꞌoinega waꞌahwanoi Yehoba ꞌoina ma ꞌane tetelaina yada gwae latuhe maꞌigu ꞌatepatu, weyahina bewa gidemusa ꞌana lobwaina. \s1 Cebe losaloha \p \v 21-22 Tikiko, tauna tasidai bwebweꞌana, ta ꞌihetahetapewa Bada ꞌina paihowa ꞌoina, ma yahewasaeyawa ma ꞌane teteligu mabwaiyana ꞌida heꞌoteꞌoteteli ꞌoimiya, ma ꞌabehega ꞌigu miya ta ꞌigu paihowa weyahidi wasanapudi, ꞌoinega ꞌima miya weyahina ꞌihenuwa lagugomi, ma wete ꞌida gihepaꞌaligomi. \v 23 Helau ma hemisa ma yaliyaya Tamada Yehoba ma Bada Yesu Keliso ꞌoidiyega, ꞌomi ꞌiyagwao moisa ꞌoimiya. \v 24 Ta wete taiyawedi baꞌidamiyao, ꞌeguma ꞌida Bada Yesu Keliso sihelau hataeya, tauna ꞌina ꞌatemuyemuyega ꞌida helauwedi wete. \q1 Taugu Paulo.