\id MRK - Kaluli Bible \h Mak \toc1 To Nafa We Mak E Sa꞉sa꞉lo꞉ \toc2 Mak \toc3 Mak \mt2 To Nafa We \mt1 Mak \mt2 E Sa꞉sa꞉lo꞉ \imt1 To we tamina agelema \ip Ya꞉suwa꞉ to nafa we Mak e sa꞉sa꞉lo꞉. Ya꞉su Kelisowo꞉ Godeya꞉ ene Inso꞉ka꞉ a꞉la꞉walasa꞉laki, Mak eyo꞉ to we a꞉na sa꞉sa꞉lo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ we agelalikiyo꞉, Ya꞉su e Kalule Dowo꞉ ko꞉lo꞉ nanog elo꞉ dia꞉li sia꞉likiyo꞉, e wabulun kalu, wilo꞉ di ka꞉laki, kaluka꞉isaleyo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ bo꞉ba꞉ki, modo꞉ walalifela꞉li ane. Molo ha꞉na꞉no꞉ elo꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉, Ya꞉su e halaido꞉wa꞉yo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo o꞉li dimidama꞉no꞉ka꞉ a꞉la꞉likiyo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ bo꞉ba꞉ki, kalaba widakiyo꞉, mama mogago꞉ kaluka꞉isale amilo꞉ dofo꞉lab a꞉no꞉ eyo꞉ o꞉luga꞉fela꞉ sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ elo꞉ dimidab ba꞉ba꞉ amio꞉, e Ya꞉su Keliso, Godeya꞉ ene So꞉wa a꞉la꞉ ele ba꞉ba꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ e kalule fa꞉la꞉dowo꞉ ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ ene mela꞉no꞉wo꞉ kaluka꞉isale gasiliakiyo꞉ o꞉li ka dimia꞉no꞉ a꞉la꞉li mio꞉. \ip Mak eyo꞉ tamin amio꞉ Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolan elo꞉ Ya꞉su ko꞉lo꞉ to꞉lolo꞉ a꞉no꞉ malolo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwo꞉ kalulo꞉ma kalaleli hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ elo꞉ da꞉fe ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolo꞉. To nowo꞉ we, Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉laki, hida꞉yo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ e dia꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉. Enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwa꞉yo꞉ tamin amio꞉ e kalu o꞉ba꞉le a꞉la꞉liki mo꞉fanda asulo꞉ o꞉elen. Ko꞉sega man elo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉i ha꞉nakiyo꞉, ha꞉lu misili ba꞉da꞉ga꞉ iyo꞉ asulo꞉wo꞉ a꞉na di. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Mak eyo꞉ gis kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ gadio꞉ alan fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉lo꞉ malolo꞉ ko꞉lo꞉, bugo꞉ wema꞉yo꞉ edakiyo꞉, Ya꞉su e hida꞉yo꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ sana sowa꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉do꞉ dasi a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolo꞉. Ya꞉suwa꞉lo꞉ nanog dimido꞉ a꞉no꞉, Mak e ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉na sa꞉sa꞉lo꞉. Ko꞉sega Mak eyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ kaluka꞉isalemo꞉lo꞉ dimido꞉ malolo꞉ nol a꞉no꞉ mo꞉sa꞉sa꞉lo꞉. \c 1 \s1 Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolan eyo꞉ Ya꞉sulo꞉ mia꞉nigabo꞉ wido꞉ \r Madi 3.1-12, Luk 3.1-9, Yo꞉n 1.19-28 \p \v 1 Godeya꞉ ene So꞉wa, Ya꞉su Kelisowa꞉ ene to nafalo꞉ mo꞉mo꞉do꞉wo꞉ we. \p \v 2 \x - \xo 1.2 \xt Mal 3.1\x*Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu, Aisaya eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab, \q1 “ Ge semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, tolo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ kalu nowo꞉ tamina iliga꞉takiyo꞉, \q2 gelo꞉ mia꞉no꞉ tog a꞉no꞉ e fadama꞉ib.” \q1 \v 3 \x - \xo 1.3 \xt Ais 40.3\x*“Kalu imilig nowo꞉ kalulo꞉ma kalaleli hen a꞉na iliki ho꞉le sa꞉lakiyo꞉, \q1 ‘Kalu Alando꞉ mia꞉no꞉ togo꞉ dinafama. \q2 Tog a꞉no꞉ digale fadaifoma.’ ” \p \v 4 \x - \xo 1.4 \xt Ilig 13.24, 19.4\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yo꞉n e kalaleli hen a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ widakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ gili mogago꞉ dimida꞉len a꞉no꞉ hala꞉ma꞉ki, gio꞉ asulo꞉wo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉ foga꞉le sama. A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ ho꞉na to꞉loma꞉ni ya꞉bi” a꞉la꞉sa꞉la꞉liki wida꞉i ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ iyo꞉ ho꞉n amio꞉ a꞉na to꞉lola꞉len. \v 5 Yudia hen us a꞉namilo꞉ sa꞉sen o꞉lia꞉, Ya꞉lusalemdo꞉ sa꞉sen kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ Yo꞉n elo꞉wa tambo kegenema꞉ni ane. I a꞉namilo꞉ kegenema꞉nikilo꞉ ane a꞉no꞉ mogago꞉ dimida꞉leno꞉ foga꞉le sa꞉labikiyo꞉, iyo꞉ ho꞉n Yodan amio꞉ Yo꞉na꞉yo꞉ a꞉na to꞉lolo꞉. \v 6 \x - \xo 1.6 \xt 2Kin 1.8, Madi 11.8\x*Yo꞉n elo꞉ helebeso꞉g ko꞉lo꞉ sa꞉ga꞉la꞉seno꞉ ka꞉mol fo꞉n ko꞉lo꞉ alula꞉sa꞉ga꞉ ka꞉la꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ do꞉go꞉f nowo꞉ hoda꞉sa꞉ga꞉ yafu difa꞉. Elo꞉ ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉ na꞉seno꞉ sa꞉gema o꞉lia꞉ kola꞉ ho꞉n o꞉lia꞉ ko꞉lo꞉ na꞉sen.\f + \fr 1.6 \ft Dinali sa꞉lan kalu tambowo꞉ helebeso꞉g o꞉ngo꞉ sa꞉ga꞉la꞉sen a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ wengo꞉wo꞉ na꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yo꞉n eyo꞉ a꞉la꞉dimido꞉.\f* \v 7 \x - \xo 1.7 \xt Ilig 13.25\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ elo꞉ to man sa꞉ma꞉ni mio꞉wo꞉ we. “Kalu ni fa꞉s amilo꞉ mia꞉nigab a꞉ma꞉ ene halaido꞉wo꞉ alan ko꞉lo꞉, ne e tinio꞉. Ne wilo꞉ma kalu ko꞉lo꞉, niyo꞉ e budi sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉namilo꞉ me melealifa꞉ a꞉no꞉ ne gulalu siliki fagela꞉ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉. \v 8 Niyo꞉ gio꞉ ho꞉ndeya to꞉lola꞉lo꞉l ko꞉sega, eyo꞉ gio꞉ Godeya꞉ Mamaya꞉ to꞉loma꞉ib.” \s1 Ya꞉suwo꞉ ho꞉na to꞉lola꞉sa꞉ga꞉, Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ da꞉fe ba꞉ba꞉ \r Madi 3.13–4.11, Luk 3.21,22, 4.1-13 \p \v 9 Ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉suwo꞉ Nasala꞉t, Ga꞉lili hen a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yo꞉ndo꞉wa fa꞉la꞉dowabiki, Yo꞉n eyo꞉ e Yodan amio꞉ a꞉na to꞉lolo꞉. \v 10 Ya꞉suwo꞉ ho꞉na ti ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Hebeneyo꞉ kolaetaki, Mamayo꞉ o꞉ba꞉ hi o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ tinda꞉ga꞉, eya mesa꞉ni yabi ba꞉ba꞉. \v 11 \x - \xo 1.11 \xt Song 2.7, Ais 42.1, Madi 12.18, Mak 9.7\x*A꞉na asitabiki, to nowo꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Ge no꞉no꞉n so꞉wa ha꞉fo꞉lo꞉ disa꞉yo꞉ ge ko꞉lo꞉, niyo꞉ ge mada alan asulo꞉l.”\fig Ya꞉suwo꞉ ho꞉na to꞉lolab.|alt="Jesus Baptized" src="41_Mk_01_07_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence." ref="1.9-11" \fig* \p \v 12 Ya꞉suwo꞉ ho꞉na to꞉lola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalulo꞉ma kalaleli hen a꞉na, Mamaya꞉ tililia꞉gane. \v 13 \x - \xo 1.13 \xt Song 91.11-13\x*E ho꞉leno꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉no꞉ ilaboda꞉ no꞉ o꞉lia꞉ sia꞉lab amio꞉, ma꞉mula꞉ kaluwa꞉ bo꞉fo꞉len. E a꞉na sia꞉len amio꞉, Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ mogago꞉ dimidama꞉ki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ da꞉fe ba꞉ba꞉. \s1 Ya꞉su e kudu mena꞉ki kaluwo꞉ ho꞉ido꞉ \r Madi 4.18-22, Luk 5.1-11, Yo꞉n 1.35-42 \p \v 14 \x - \xo 1.14 \xt Mak 6.17\x*Yo꞉n e dibolo a usa to꞉lola꞉sa꞉ga꞉ a꞉labiki, Ya꞉suwo꞉ Ga꞉lili hen a꞉namio꞉ Godeya꞉ to nafayo꞉ a꞉na walama꞉ni ane. \v 15 \x - \xo 1.15 \xt Madi 3.2\x*Eyo꞉ a꞉la꞉wido꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉lendeyo꞉ ko꞉na꞉ma dowab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ o꞉go꞉ asulo꞉wo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉, to nafa we tilidabuma. Ho꞉lendeyo꞉ o꞉gdo꞉ fa꞉la꞉dowabo꞉ we.” \p \v 16 Ya꞉suwo꞉ Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ aniba sia꞉lena, ka꞉lo꞉ to꞉lolan kalu a꞉la꞉, Saimon dia꞉ ene ao Andululia꞉yo꞉ dage to꞉lola꞉lena ba꞉ba꞉. \v 17 A꞉la꞉ a꞉no꞉ galilia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ga꞉go꞉ kalu tili sa꞉la꞉lan man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ walama꞉no꞉. Ga꞉go꞉ ne kudu mena.” \v 18 Wigibole a꞉naka a꞉la꞉yo꞉ dageyo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉su e ko꞉lo꞉ kudu ane. \p \v 19 Ya꞉suwo꞉ heb doba꞉da꞉ o꞉fina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Sa꞉ba꞉diya꞉ inso꞉ a꞉la꞉, Ya꞉ma꞉s o꞉lia꞉ ene ao Yo꞉no꞉, ho꞉n ko꞉su usa iliki, dage digala꞉lena ba꞉ba꞉. \v 20 A꞉la꞉ a꞉no꞉ Ya꞉su eyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ido꞉. Ho꞉idabiki a꞉la꞉ma꞉yo꞉ iya Sa꞉ba꞉di sulo꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene nanog dian kalu o꞉lia꞉yo꞉ ho꞉n ko꞉su ka ta꞉ta꞉ga꞉, Ya꞉su kudu ane. \s1 Mama mogago꞉wo꞉ Ya꞉suwa꞉ o꞉luso꞉no꞉ \r Luk 4.31-37 \p \v 21 Iyo꞉ Kabaniom ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ sen amio꞉, Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉leno꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowabiki, Ya꞉suwo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Godeya꞉ mano꞉ tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉ a꞉na mo꞉mo꞉da wido꞉. \v 22 \x - \xo 1.22 \xt Madi 7.28-29\x*Kaluka꞉isale iyo꞉ to man elo꞉ widab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ mada molo dabu. Mo꞉wo꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu i a꞉ma꞉yo꞉ noma꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉ agela꞉sa꞉ga꞉ wido꞉. Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ elelo꞉ wida꞉sen kaluwa꞉lo꞉ wido꞉ aumbo꞉ mo꞉widaki, eyo꞉ ene halaido꞉ o꞉lia꞉ iliki widabiki, iyo꞉ molo asulo꞉. \v 23 Ya꞉suwo꞉ a꞉na wida꞉len amio꞉, kalu mama mogago꞉lo꞉ dowa꞉sen nowo꞉ tolo꞉ wida꞉sen aya sen ko꞉lo꞉, e Ya꞉su elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwo꞉ dabuma꞉ki ho꞉ido꞉. \v 24 \x - \xo 1.24 \xt Mak 5.7\x*“Ya꞉su, Nasala꞉t kalu ge, nilo꞉ wiyo꞉ wagama꞉ni mio꞉wo꞉? Ge nio꞉ ko꞉lo꞉ mogaila꞉ma꞉ni mio꞉wo꞉? Ne ge asulab. Godeya꞉ ene Malilo꞉ kaluwo꞉ ge.” \p \v 25 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge tola꞉so꞉bo! Ge kalu ko ta꞉ta꞉ga꞉, ha꞉la꞉ya handaloma!” \v 26 \x - \xo 1.26 \xt Mak 9.26\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ mama mogago꞉wa꞉yo꞉ kalu a꞉no꞉ mada alan bibisadoma꞉ki dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e gana gilia꞉sa꞉sa꞉ga꞉ a꞉na sili alifo꞉gane. \p \v 27 Kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ iligi ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ egelebo꞉ nenelaki, “We waga dimidaba꞉le? Man halaido꞉ we, nio꞉ ho꞉gi widabiki bo꞉do꞉l. Mo꞉wo꞉ kalu wema꞉yo꞉ mama mogago꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉labiki, iyo꞉ kudu ha꞉naki dimidab.” \v 28 \x - \xo 1.28 \xt Madi 4.24\x*Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge malola꞉likilo꞉ aneyo꞉, Ga꞉lili hen a꞉no꞉ tambo da꞉da꞉i aneyo꞉ ililo꞉. \s1 Ya꞉suwa꞉yo꞉ walaf ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ falele alifelo꞉ \r Madi 8.14-17, Luk 4.38-41 \p \v 29 Ya꞉suwo꞉, Ya꞉ma꞉so꞉, Yo꞉no꞉ iyo꞉ tolo꞉ wida꞉sen ayo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, egele Saimon dia꞉ Andululia꞉ma꞉ aya ha꞉na꞉sio꞉. \v 30 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Saimona꞉ ingaya꞉ anowo꞉ ofo꞉ walaf ba꞉la꞉sa꞉ga꞉ uwo꞉ba da꞉labiki, iliyo꞉ e bo꞉ba꞉ki Ya꞉sumo꞉ sio꞉. \v 31 Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Ya꞉suwo꞉ ga a꞉ma꞉ uwo꞉ba ba꞉ba꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ene dagiya ta꞉li dota꞉ga꞉ ta꞉galifa꞉. A꞉la꞉dimidabiki ofo꞉ walaf e amilo꞉ deleno꞉ wigibo a꞉naka e falelabiki, ga a꞉ma꞉yo꞉ iyo꞉ asuwa꞉takiyo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ imo꞉ maiya꞉ki so꞉fa꞉. \p \v 32 O꞉g ga꞉lo a꞉namio꞉, walaf nolo꞉lo꞉, mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉lo꞉ Ya꞉sumo꞉ falelema꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tilili mio꞉. \v 33 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ amisa꞉n kaluka꞉isaleyo꞉ tambo Ya꞉sulo꞉ sen a toga꞉me a꞉na kegeabiki, \v 34 \x - \xo 1.34 \xt Mak 3.10-12\x*Ya꞉su eyo꞉ kalu walaf ko꞉li ko꞉lilo꞉lo꞉ dowo꞉lo꞉ ya꞉sio꞉ a꞉no꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ falele alifelo꞉. Eyo꞉ mama mogago꞉wo꞉ kalu amilo꞉ dosdo꞉ elen a꞉no꞉ tambo o꞉luga꞉felo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ mama mogago꞉ iliyo꞉ e Gode Inso꞉ a꞉la꞉bo꞉ asulo꞉ ko꞉lo꞉, Eyo꞉ mamamo꞉wo꞉ towo꞉ sama꞉kiyo꞉ fogo꞉ mo꞉dimi.\f + \fr 1.34 \ft Ya꞉su e fogo꞉ mo꞉dimi a꞉no꞉ ha꞉go꞉ we. Kaluka꞉isaleyo꞉ Ya꞉su e kalu o꞉bo꞉ngo꞉wa꞉le a꞉la꞉bo꞉ iyo꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉, mama mogago꞉mo꞉wo꞉ fogo꞉ dimi kibo꞉bowo꞉, iyo꞉ Ya꞉su e Gode Inso꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ kalaba sa꞉mabe. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ asulabena꞉ki, fogo꞉ mo꞉dimi.\f* \p \v 35 \x - \xo 1.35 \xt Madi 14.23, Mak 6.46\x*Kea꞉fo nulu sololi olabiki, Ya꞉suwo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉, ayo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ina꞉lilo꞉ Godemo꞉lo꞉ tolo꞉ sa꞉la꞉sen hen a꞉na sa꞉ma꞉ni ane. \v 36 Saimon, e o꞉lia꞉lo꞉ sa꞉sen kalu a꞉no꞉ Ya꞉suwo꞉ keda꞉li ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, \v 37 Ya꞉suwo꞉ galiliakiyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isaleyo꞉ tambo ge ba꞉ba꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kedab.” \v 38 Ya꞉suwa꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Niliyo꞉ amisa꞉n nol anib amilo꞉ sab a꞉na walama꞉ni ha꞉na꞉n. Mo꞉wo꞉ ne wilo꞉ mio꞉wo꞉ o꞉m.” \v 39 \x - \xo 1.39 \xt Madi 4.23, 9.35\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e mano꞉ Ga꞉lili anib amilo꞉ amisa꞉n kandayo꞉ a꞉no꞉ tambo wida꞉liki ha꞉nakiyo꞉, mama mogago꞉lo꞉ dosdo꞉wo꞉ o꞉luga꞉felo꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ aintalo꞉ dowo꞉wo꞉ imulu alifa꞉ \r Madi 8.2-4, Luk 5.12-14 \p \v 40 Aintalo꞉ dowo꞉ kalu nowo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉ga꞉, gulalu misa꞉fu alilaki ha꞉iyakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan giyo꞉ ne asuwa꞉fa꞉no꞉ asulalega, ne falele alifoma.” \v 41 Kalu a꞉ma꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ Ya꞉su eyo꞉ nofola꞉sa꞉ga꞉, e dagiyo꞉ talagaki, kalu a꞉ma꞉ do꞉mo꞉wa golakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ge o꞉li asuwa꞉fa꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, do꞉mo꞉ gilo꞉wo꞉ nafale ta꞉to꞉l.” \v 42 Wigibole a꞉naka, aintalo꞉ dowo꞉ kalu a꞉no꞉ imula꞉sa꞉ga꞉, do꞉mo꞉ elo꞉wo꞉ nafale dowo꞉. \v 43 Ya꞉su eyo꞉ kalu a꞉no꞉ o꞉g a꞉naka iliga꞉taka, emo꞉wo꞉ towo꞉ halaido꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 44 \x - \xo 1.44 \xt Wkp 14.1-32\x*“Ge ko꞉lo꞉ falele alito꞉l we kalu nolbo꞉wo꞉ mada sa꞉la꞉so꞉bo. Kaluka꞉isale tambowa꞉yo꞉ gi ogen ko falelo꞉lo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉ki, ge bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kalumo꞉wo꞉ walama꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Mo꞉sa꞉sa꞉ ele saefa꞉ a꞉no꞉ kudu ha꞉nakiyo꞉, Godemo꞉ boba so꞉kugulu mea꞉niki hamana” a꞉la꞉sio꞉. \v 45 Ko꞉sega a꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimidaki, e amilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ kalaba malola꞉li sia꞉len. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ to sa꞉la꞉i ane a꞉na ilikiyo꞉, Ya꞉suwo꞉ amisa꞉n usamilo꞉ mia꞉no꞉wo꞉ mo꞉mio꞉. A꞉la꞉gabiki e ha꞉la꞉ka sia꞉len ko꞉sega, amisa꞉n kaluka꞉isale ko꞉li ko꞉lilo꞉ iliyo꞉ e keda꞉i ya꞉sa꞉ga꞉ elo꞉ sena fa꞉la꞉dowa꞉len. \c 2 \s1 Ya꞉su eyo꞉ gido꞉fo꞉wo꞉ ko꞉go꞉neli kaluwo꞉ falele alifa꞉ \r Madi 9.2-8, Luk 5.18-26 \p \v 1 Ho꞉len nolo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ Kabaniom a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Kaluka꞉isaleyo꞉ Ya꞉suwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ mio꞉wo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, \v 2 iyo꞉ a꞉na kegeakiyo꞉, a usamilo꞉ gala tandeo꞉wo꞉ wa꞉lifo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ amio꞉lo꞉ modo꞉ kegeaki, tog amilo꞉ tina꞉no꞉wo꞉ kafo꞉labiki, Ya꞉su eyo꞉ to nafayo꞉ a꞉na wida꞉len. \v 3 Ya꞉su eyo꞉ mano꞉ wida꞉labikiyo꞉, kalu fa꞉la꞉da꞉ina꞉yo꞉ kalu gido꞉fo꞉wo꞉ ko꞉go꞉neli nowo꞉ Ya꞉sumo꞉ bo꞉ba꞉ki sesegasulia꞉ mio꞉. \v 4 Iliyo꞉ kalu sesegasu a꞉no꞉ dia꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉wa dia꞉ ti ha꞉na꞉no꞉ asulo꞉ ko꞉sega, togo꞉ mo꞉gulabiki, iyo꞉ a fa꞉sa꞉ wa꞉la fa꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉ a꞉lab imilib amilo꞉ a fugo꞉ a꞉no꞉ nolo꞉ da꞉ga꞉sula꞉sa꞉ga꞉, kalu sesegasulo꞉ ti ha꞉na꞉no꞉wo꞉ ho꞉wo꞉ dowabiki, iliyo꞉ kalu sesegasu a꞉no꞉ko꞉lia꞉ Ya꞉sulo꞉wa to꞉lolo꞉. \v 5 Ya꞉su eyo꞉ ililo꞉ tilidabu a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ko꞉go꞉neli kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa, gi mogago꞉ ko hala꞉sa꞉ga꞉ ga꞉lilo꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \fig Ya꞉sulo꞉ a꞉lab imilib a꞉namio꞉ suda꞉sa꞉ga꞉, kalu sesegasuwo꞉ a꞉na to꞉lolo꞉.|alt="Paralyzed man, hole in roof" src="41_Mk_02_06_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence." ref="2.4" \fig* \p \v 6 A꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ kele asulo꞉. \v 7 “Mogago꞉wo꞉ hala꞉sa꞉ga꞉lo꞉ ga꞉lilan man a꞉no꞉ Gode imilig e dimida꞉sen. Kalu wema꞉lo꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab we, waga sa꞉laigaba꞉le? Godeya꞉ heno꞉ e diaki sa꞉laigaba꞉le?” \p \v 8 I a꞉no꞉ kele asulabiki, Ya꞉suwa꞉yo꞉ asulo꞉ ililo꞉wo꞉ ba꞉da꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gililo꞉ kele asulo꞉wo꞉ alan dowaiko, waga asulaki gadi? \v 9 To sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ halaido꞉leyo꞉ ho꞉bo꞉ko꞉mo꞉? Niyo꞉ tamin amio꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Mogago꞉ da꞉labko o꞉go꞉ Godeya꞉ ga꞉lilab’ a꞉la꞉bo꞉, henfelo꞉ kaluwa꞉yo꞉ o꞉li sa꞉lano꞉? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to nowo꞉ we ‘Ge geo꞉ndo꞉ felo꞉wo꞉ kambola꞉sa꞉ga꞉ dasima!’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, henfelo꞉ kaluwa꞉yo꞉ o꞉li sa꞉lano꞉? \v 10 Ko꞉sega Kalule Dowo꞉ ne henfelo꞉ wena ilikiyo꞉, mogago꞉lo꞉ halakilo꞉ ga꞉lila꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ ne amio꞉ halaido꞉wo꞉ a꞉labo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ gio꞉ asuluma꞉kiyo꞉ walama꞉nigo꞉l.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ ko꞉go꞉neli kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 11 “Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Ge dasilia꞉ga꞉, sesegasu we dia꞉ga꞉, go꞉no꞉n aya hamana.” \v 12 Wigibole a꞉naka ko꞉go꞉neli kalu a꞉no꞉ dasilia꞉sa꞉ga꞉, geo꞉ndo꞉wo꞉ dia꞉b a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ya handalota꞉ga꞉ ha꞉nabikiyo꞉, kaluka꞉isale tambo inin siya꞉ ba꞉ba꞉. Iliyo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, molo asulaki, Godeya꞉ wiyo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ dimido꞉ wengo꞉wo꞉ mo꞉ba꞉da꞉sen ko꞉lo꞉ bo꞉do꞉l.” \s1 Libaiyo꞉ ho꞉ido꞉ \r Madi 9.9-13, Luk 5.27-32 \p \v 13 Ho꞉len imilig nowo꞉ Ya꞉suwo꞉ wa꞉ka ho꞉n golo꞉ aniba ane. E a꞉na ha꞉na꞉gane amio꞉, kaluwo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ elo꞉wa kegeabiki, imo꞉wo꞉ mano꞉ wido꞉. \v 14 E a꞉na ha꞉na꞉len amio꞉, Libai, Aofiusa꞉ ene so꞉wayo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉. Libai e takis molelo꞉ dia꞉seno꞉ nowo꞉ e. Libai e ene nanogdo꞉ dia꞉sen aya sena ba꞉ba꞉. Ya꞉su eyo꞉ e ba꞉da꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ne kudu mena.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ha꞉nabiki, Libai elo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉su kudu ane. \p \v 15 Ya꞉su o꞉lia꞉ ene tiliwida꞉sen o꞉lia꞉yo꞉, Libaiya꞉ aya ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ma꞉no꞉ nakiyo꞉, takis molelo꞉ dia꞉sen kalu nolo꞉lo꞉, mogago꞉lo꞉ dimidan kaluwo꞉lo꞉, iyo꞉ tambo Ya꞉suwo꞉ kudu ane ko꞉lo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ egele siliki na꞉len. \v 16 \x - \xo 2.16 \xt Madi 11.19\x*E ma꞉no꞉wo꞉ mogago꞉ kalu a꞉no꞉lia꞉ siliki na꞉labiki, Fa꞉lisi kalu elelo꞉ wida꞉sen nolba꞉yo꞉, enedo꞉ tiliwida꞉senbo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “E takis molelo꞉ dia꞉sen kalu o꞉lia꞉ mogago꞉lo꞉ dimida꞉sen o꞉lia꞉yo꞉ egelebo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ waga naba?” \v 17 To a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mulumulo꞉lo꞉ mean kaluwa꞉yo꞉ kalu do꞉mo꞉wo꞉ nafale sab a꞉no꞉ mo꞉asuwa꞉ta꞉sen. Ko꞉sega walafdo꞉ kaluwo꞉ asuwa꞉ta꞉sen. O꞉leaumbo꞉, ne digalo꞉ kalu sab o꞉lo꞉wa mio꞉ma. Ne mogago꞉lo꞉ dimida꞉lab kalu ko꞉lo꞉ ho꞉lema꞉ni mio꞉.” \s1 Fa꞉lisi kaluwa꞉yo꞉ ele difa꞉yo꞉ dabu ba꞉ba꞉ \r Madi 12.1-14, Luk 6.1-11 \p \v 18 Ho꞉len no amio꞉, Yo꞉n elo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉yo꞉ ma꞉no꞉ mo꞉nakilo꞉ san man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉naki sen. A꞉la꞉dimida꞉labiki, kalu nolba꞉yo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Fa꞉lisi tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ Yo꞉n elo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ ma꞉no꞉ mo꞉nan man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉liki sab. Ko꞉sega gilo꞉ tili wida꞉sen kalu wema꞉yo꞉ waingo꞉ ko꞉lo꞉ mo꞉dimidaba?” \v 19 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ bale sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ kaluwa꞉lo꞉ galo꞉ diab a꞉namilo꞉ ma꞉no꞉ dowo꞉tab a꞉no꞉ kalu kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ na꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉lan. O꞉leaundo꞉ mo꞉sa꞉lan ko꞉lo꞉, kalu galo꞉ diab a꞉no꞉ i o꞉lia꞉ dofo꞉liki, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ tambowo꞉ a꞉na nalega, o꞉li doma꞉ib. \v 20 Ko꞉sega tif amio꞉ galo꞉ diab kalu e, iasi kalu o꞉lia꞉lo꞉ mo꞉dowab ho꞉len a꞉namio꞉, iliyo꞉ ma꞉n ma꞉no꞉wo꞉ a꞉namio꞉ o꞉li ka꞉ma꞉ib.” \p \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ to nowo꞉ a꞉bale sa꞉lakiyo꞉, “Kalu noma꞉yo꞉ so꞉g gedeo꞉ ho꞉gi a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, helebeso꞉g mo꞉luwo꞉ wa꞉l amio꞉ mo꞉dubinima꞉ib. Kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉bo꞉ dubialega, helebeso꞉g ho꞉gi dubio꞉ a꞉no꞉ halaliki gendelalikiyo꞉, so꞉g mo꞉luwo꞉ a꞉no꞉ alan a꞉bidia꞉fa꞉ib. \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu noma꞉yo꞉ wain ho꞉n ho꞉gi a꞉no꞉ no꞉ do꞉go꞉f dubio꞉ mo꞉luwo꞉ us a꞉namio꞉ mo꞉guma꞉ib. A꞉namio꞉ gulalega, wain ho꞉gi a꞉ma꞉ ho ha꞉na꞉no꞉wo꞉ halaido꞉ ko꞉lo꞉ ko꞉ndo꞉feakiyo꞉, no꞉ do꞉go꞉f mo꞉luwo꞉ a꞉no꞉ bidi ha꞉nalikiyo꞉, no꞉ do꞉go꞉f o꞉lia꞉ wain ho꞉n o꞉lia꞉ a꞉no꞉ wala꞉ma꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ wain ho꞉n ho꞉gi a꞉no꞉ no꞉ do꞉go꞉f ho꞉gi halaido꞉ a꞉na gulan.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉wido꞉. \p \v 23 Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len no amio꞉, Ya꞉suwo꞉ da꞉si egelo꞉ usa ha꞉nakiyo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwa꞉yo꞉ da꞉si fo nolo꞉ ili ma꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tudu sa꞉la꞉la꞉i ane. \v 24 \x - \xo 2.24 \xt Lo 23.25\x*Ko꞉sega Fa꞉lisi kalu nolba꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Iliyo꞉ Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len wenamilo꞉ ma꞉no꞉ tulab a꞉ma꞉yo꞉ ele saefa꞉ a꞉no꞉ o꞉go꞉sab ko꞉lo꞉, iliyo꞉ waga dimidaba?” \v 25 \x - \xo 2.25 \xt 1Sam 21.1-6\x*Iliyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Da꞉ibido꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ sia꞉lowan kalu iyo꞉ maiyabikilo꞉ dimido꞉ sa꞉sa꞉lo꞉wo꞉, giliyo꞉ mo꞉agelo꞉wo꞉? \v 26 \x - \xo 2.26 \xt Wkp 24.5-9\x*Abiata e Godemo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu elen ho꞉len a꞉namio꞉, Da꞉ibid e maiyabiki, Godeya꞉ aya ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amilo꞉ dia꞉ta꞉sen a꞉no꞉ e dia꞉sa꞉ga꞉ mo꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ heb a꞉no꞉ egeledo꞉ sia꞉lowan kalumo꞉ maiya꞉ki dimi. Ele a꞉ma꞉ sa꞉lakiyo꞉, ma꞉n a꞉no꞉ Godemo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kalu ilika ma꞉ib, a꞉la꞉saefa꞉.” \v 27 \x - \xo 2.27 \xt Lo 5.14\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ to nolo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉no꞉ Gode eyo꞉ dimido꞉ ko꞉lo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ asuwa꞉foma꞉ki dimido꞉. Ko꞉sega Godeya꞉lo꞉ kaluka꞉isale dimido꞉ we, ele a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ asuwa꞉foma꞉ki dimido꞉ma. \v 28 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Kalule Dowo꞉ ne, Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉ma꞉ biso꞉wo꞉ ne ko꞉lo꞉, no꞉no꞉n bo꞉fo꞉lo꞉l.” \c 3 \p \v 1 Ho꞉len no amio꞉ Ya꞉suwo꞉ tolo꞉ wida꞉sen aya ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, dagiyo꞉ ga꞉ga꞉nuli kalu nowo꞉ a꞉na sena ba꞉ba꞉. \v 2 Kalu nolba꞉yo꞉ Ya꞉su e hala dimidab a꞉la꞉likilo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ togo꞉ kedo꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ Ya꞉su eyo꞉ Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉namio꞉ dagiyo꞉ ga꞉ga꞉nuli kalu a꞉no꞉ falele alitaba꞉le a꞉la꞉liki bo꞉fo꞉len. \v 3 A꞉la꞉gabiki Ya꞉su eyo꞉ dagiyo꞉ ga꞉ga꞉nuli kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge dasilia꞉ga꞉, kalu kegeo꞉ siwa꞉l wena kagama꞉ni mena.” \v 4 \x - \xo 3.4 \xt Luk 14.3\x*Kalu a꞉no꞉ dasilia꞉ga꞉ kagatabiki, Ya꞉suwa꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ele saetakiyo꞉, Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉namio꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ dimidama꞉no꞉ saefa꞉yo꞉? Man nafaleyo꞉ o꞉li dimidama꞉no꞉wa꞉le? Mo꞉ man mogago꞉wo꞉ o꞉li dimidama꞉no꞉wa꞉le? Sana soma꞉no꞉wa꞉le? Mo꞉ mela꞉no꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasiliakilo꞉ asuwa꞉fa꞉no꞉wa꞉le? Ele saefa꞉ a꞉no꞉ ho꞉bo꞉ko꞉mo꞉lo꞉bo꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ ko꞉sega iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉sa꞉laki heela꞉li. \v 5 Iyo꞉ asulo꞉wo꞉ halaido꞉ ko꞉lo꞉, Ya꞉suwa꞉yo꞉ iyo꞉ sigili ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ imo꞉wo꞉ gadiaki, dagiyo꞉ ga꞉ga꞉nuli kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge dagiyo꞉ talagalema.” A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉dimidaki, dagi a꞉no꞉ e elen o꞉ngo꞉ dowo꞉. \v 6 \x - \xo 3.6 \xt Madi 22.15-16\x*Fa꞉lisi kalu iliyo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ha꞉la꞉ya ha꞉nakiyo꞉, i o꞉lia꞉ Ha꞉lodo꞉ kudu sian kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉su sa꞉ma꞉no꞉ towo꞉ o꞉g a꞉na mo꞉mo꞉da nenelo꞉. \s1 Kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ Ya꞉su kudu ane \r Madi 12.15-16, Luk 6.17-19 \p \v 7-8 Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ seya ha꞉nabiki, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ e kudu ane. Kaluka꞉isale i a꞉no꞉ Ga꞉lili kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Yudiayo꞉lo꞉, Ya꞉lusalemo꞉lo꞉, Idomeayo꞉lo꞉, Yodano꞉ nodo amilo꞉ sano꞉lo꞉, Tayayo꞉lo꞉ ami Saido꞉n kaluka꞉isale iyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, tambo Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sio꞉. \v 9-10 \x - \xo 3.9-10 \xt Madi 14.36\x*Eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ falele alifelabiki, walafdo꞉ dosdo꞉ nolo꞉ ya꞉siakiyo꞉, e goma꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ani tandeo꞉. Kaluka꞉isaleyo꞉ Ya꞉sulo꞉ amio꞉ modo꞉ kegeakiyo꞉, e mo꞉ani tandema꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwa꞉yo꞉ enedo꞉ tili wida꞉senbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ ho꞉n ko꞉su nowo꞉ bo꞉bo꞉li alifa꞉ni hamana.” \v 11 \x - \xo 3.11 \xt Luk 4.41\x*Mama mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ e ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉sulo꞉ a꞉lab a꞉na gumisi fufuda꞉sa꞉ga꞉ a꞉na ho꞉le sa꞉laki, “Ge mada Godeya꞉ ene So꞉wa” a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 12 \x - \xo 3.12 \xt Mak 1.34\x*Ko꞉sega e kalu o꞉mka꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉fanda sama꞉kiyo꞉, mama mogago꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ halaido꞉ sio꞉. \s1 Kalu kugula꞉fo꞉wo꞉ da꞉feyo꞉ \r Madi 10.2-4, 12.25-29, Luk 6.14-16, 11.17-22 \p \v 13 Ya꞉suwo꞉ hen misio꞉ doba꞉da꞉ halona ha꞉na꞉no꞉ ha꞉nakiyo꞉, kalu enedo꞉ da꞉fema꞉no꞉ asulo꞉le a꞉no꞉ko꞉ ho꞉leliabiki, iyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ane. \v 14 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwa꞉yo꞉ enen o꞉lia꞉ sia꞉mela꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mando꞉ walama꞉kilo꞉ iliga꞉felema꞉no꞉, kalu kugula꞉fo꞉ a꞉no꞉ko꞉ da꞉feyo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉suwa꞉yo꞉ i a꞉no꞉ iliga꞉felo꞉ kalu wikilo꞉. \v 15 A꞉la꞉gabiki iliyo꞉ mano꞉ widalikiyo꞉, mama mogago꞉wo꞉ i a꞉ma꞉yo꞉ o꞉luga꞉felema꞉ki, halaido꞉wo꞉ imo꞉ dimi. \v 16 \x - \xo 3.16 \xt Yo꞉n 1.42\x*Elo꞉ kalu kugula꞉fo꞉ da꞉feyo꞉wo꞉ we. Nowo꞉ Saimon, Saimon e Ya꞉suwa꞉lo꞉ wi ho꞉gi wikilo꞉wo꞉ Bida. \v 17 \x - \xo 3.17 \xt Luk 9.54\x*Nowo꞉ Ya꞉ma꞉s, Sa꞉ba꞉diya꞉ inso꞉, ene ao nowo꞉ Yo꞉n. Ao a꞉la꞉ a꞉no꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ wi ho꞉gi wikilo꞉wo꞉ Boana꞉ga꞉s. Boana꞉ga꞉s a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, guna꞉ so꞉wa. \v 18 Nowo꞉ Andulu, nowo꞉ Filib, nowo꞉ Batolomiyu, nowo꞉ Madiyu, nowo꞉ Tomas, nowo꞉ Ya꞉ma꞉s, Aofiusa꞉ inso꞉, nowo꞉ Tadius, nowo꞉ Saimon, gamani ho꞉giyo꞉ e dimo꞉losa꞉ a꞉lakilo꞉ asula꞉seno꞉ e ko꞉lo꞉, Sa꞉la꞉t kalu a꞉la꞉sa꞉lan,\f + \fr 3.18 \ft Sa꞉la꞉t a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉ga we. Kalu nolo꞉ man ko꞉li ko꞉lilo꞉ sa꞉la꞉likiyo꞉ elo꞉wa mena꞉kilo꞉ to halaido꞉lo꞉ wida꞉lowano꞉ e. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ kaluwo꞉ modo꞉ kegea꞉sa꞉sa꞉, towo꞉ imilig saeta꞉ga꞉lo꞉ sa꞉sen a꞉ma꞉ wiyo꞉ we.\f* \v 19 Nowo꞉ Yudas Iskaliot, Ya꞉sulo꞉ teledowo꞉wo꞉ e. \p \v 20 Ya꞉suwa꞉yo꞉ kalu kugula꞉fo꞉ a꞉no꞉ da꞉fea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ aya ane. Iyo꞉ aya ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ sen amio꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ wa꞉ka kegeabiki, ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ fogo꞉ mo꞉dowo꞉. \v 21 Elo꞉ dimida꞉len a꞉no꞉ e so꞉lo꞉wa꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ e no꞉nolo꞉ dowab a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, e bo꞉fo꞉melea꞉ki mio꞉. \v 22 \x - \xo 3.22 \xt Madi 9.34, 10.25\x*Ya꞉lusalem a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu i mio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Bia꞉sabul, mama mogago꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan a꞉no꞉ eya dowa꞉sen ko꞉lo꞉, ene halaido꞉ a꞉na ilikiyo꞉ mama mogago꞉ nolo꞉ eyo꞉ o꞉luga꞉fela꞉sen.” \v 23 Ya꞉su eyo꞉ kalu i a꞉no꞉ ho꞉le kegea꞉sa꞉ga꞉, towo꞉ a꞉na bale sio꞉, “Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉, Sa꞉da꞉na꞉ eneno꞉ waga o꞉luga꞉felano꞉? \v 24 Amisa꞉n imilig no amio꞉ ko꞉lo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ bubalega, amisa꞉n a꞉no꞉ mo꞉dinafa halale mesa꞉ib. \v 25 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉ imilig nowo꞉ egele aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ gis dialega, so꞉lo꞉ a꞉no꞉ mo꞉dinafa mesa꞉ib. \v 26 O꞉leaumbo꞉, Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ bubalega, e halaido꞉wo꞉ mo꞉dowaliki, e kelegema꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su e halaido꞉ kaluka꞉ a꞉lakiyo꞉, eyo꞉ bale sio꞉ to nowo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Afalo꞉ dian kalu noma꞉yo꞉ halaido꞉ kalu a꞉ma꞉ aya tina꞉sa꞉ga꞉ kelego꞉wo꞉ afale dia꞉no꞉ asulakiyo꞉, eyo꞉ waga dimidama꞉iba? Eyo꞉ halaido꞉ kalu a꞉no꞉ ko꞉le melea꞉takiyo꞉, kelego꞉wo꞉ a꞉namio꞉ o꞉li dia꞉ha꞉na꞉ib. \p \v 28 “Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Mogago꞉lo꞉ dimida꞉sen o꞉lia꞉ Godemo꞉lo꞉ dio꞉ge sio꞉wo꞉lo꞉, Gode eyo꞉ o꞉li ga꞉lila꞉ma꞉ib. \v 29 Ko꞉sega kalu abeyo꞉ Mama Malilo꞉mo꞉wo꞉ dio꞉ge sa꞉lalega, mogago꞉ elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ mada mo꞉ga꞉lila꞉ma꞉ib. Enedo꞉ hala dimido꞉ a꞉no꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ mela꞉ib,” Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 30 Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ we. Ili sa꞉lakiyo꞉, “Ya꞉su e amio꞉ mama mogago꞉wo꞉ dofo꞉lab,” a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉ eyo꞉ to a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ a꞉na sio꞉. \s1 Ya꞉suwa꞉ ene ano o꞉lia꞉ ao o꞉lia꞉yo꞉ mio꞉ \r Madi 12.46-50, Luk 8.19-21 \p \v 31 \x - \xo 3.31 \xt Mak 6.3, Yo꞉n 2.12, Ilig 1.14\x*Ya꞉suwa꞉ ano o꞉lia꞉ ao o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ha꞉la꞉ya kagafo꞉liki, kalu nowo꞉ Ya꞉suwo꞉ a usa ba꞉ba꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ilo꞉wa mena꞉ki iliga꞉fo꞉. \v 32 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu modo꞉wo꞉ Ya꞉su e o꞉lia꞉ silikiyo꞉, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉ o꞉lia꞉ gao o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ ge keda꞉liki, ha꞉la꞉ya a꞉lab” a꞉la꞉sio꞉. \v 33 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ni no꞉wo꞉, ni naowo꞉ o꞉ba꞉le?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 34 Kaluka꞉isale ko꞉lo꞉ e anib amilo꞉ kandayo꞉ a꞉no꞉ eyo꞉ sigiliga꞉takiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A us amilo꞉ sab we ni no꞉leyo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ni naoleyo꞉ i o꞉m. \v 35 Kaluka꞉isale abeyo꞉ Godeya꞉ mando꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉lab a꞉no꞉, naoleyo꞉ nadoleyo꞉ no꞉leyo꞉ i o꞉m,” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \c 4 \s1 Da꞉si fo fifo꞉wa bale sio꞉ \r Madi 13.1-23, Luk 8.4-15 \p \v 1 \x - \xo 4.1 \xt Mak 3.7-9, Luk 5.1-3\x*Ya꞉suwo꞉ ho꞉n golo꞉ aniba silikiyo꞉, mano꞉ wa꞉ka mo꞉mo꞉da widabiki, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ elo꞉wa kegeo꞉. Kegeo꞉wo꞉ alan dowabiki, e ho꞉n ko꞉su usa tina꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n us honona asitabiki, kaluka꞉isaleyo꞉ ho꞉n sa꞉ aniba ho꞉ndo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉lo꞉ edo꞉wa siliki da꞉da꞉len. \v 2 \x - \xo 4.2 \xt Madi 13.34, Mak 4.33-34\x*Eyo꞉ towo꞉ bale sa꞉la꞉likiyo꞉, man ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ a꞉na walasio꞉. Bale sio꞉ nowo꞉ Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 3 “Gio꞉ dabuma! Elo꞉ gelan kalu nowo꞉ ha꞉nakiyo꞉, da꞉si fowo꞉ egelo꞉wa fifa꞉li ane. \v 4 E da꞉si fowo꞉ egelo꞉wa fifa꞉li ha꞉nab amio꞉, fo nolo꞉ tog wa꞉la꞉la꞉sena ti ali ko꞉lo꞉, o꞉ba꞉yo꞉ ya꞉sia꞉sa꞉ga꞉, da꞉si fo a꞉no꞉ mo꞉no꞉. \v 5-6 Fo nolo꞉ ulo꞉ elena ti ali. Hen a꞉no꞉ abeyo꞉ ko꞉lo꞉ musug a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge fa꞉la꞉ne ko꞉sega, musug a꞉ma꞉ tef tina꞉no꞉wo꞉ uwa midiyo꞉ ko꞉lo꞉, ofo꞉ ta꞉ndabikiyo꞉, da꞉si musug a꞉no꞉ onaliaki sowo꞉. \v 7 Fo nolo꞉ do꞉molo꞉ a꞉laba ti ali. Da꞉si musug a꞉no꞉ fa꞉la꞉ne ko꞉sega, do꞉mo a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge fa꞉la꞉ndaki, da꞉si musug a꞉no꞉ mele fafululi ko꞉lo꞉, fo nafayo꞉ mo꞉hedo꞉. \v 8 Da꞉si fo nolo꞉ hen nafa solo꞉wa ti ali ko꞉lo꞉, musugo꞉ nafa fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉, fowo꞉ nafale mada hedo꞉. Hen nafale amilo꞉ fa꞉la꞉ne a꞉ma꞉yo꞉, fo hedakiyo꞉ nolo꞉ fudo꞉ otalen hedo꞉, nolo꞉ fudo꞉ a꞉la꞉ hedo꞉, nolo꞉ fudo꞉ imilig hedo꞉.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \fig Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉suwa siliki mano꞉ wido꞉.|alt="Jesus teaches from boat" src="BA03019BW.tif" size="col" copy="(SIL) used with permission of Louise Bass." ref="4.1" \fig* \p \v 9 Bale sio꞉ we sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale ka꞉la꞉ndo꞉ a꞉lab gio꞉, to we dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ fanda asula꞉bi.” \p \v 10 Kaluka꞉isale nolo꞉ ha꞉na꞉ga꞉ a꞉labikiyo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ a꞉no꞉lia꞉ kalu nol a꞉namilo꞉ o꞉sen i a꞉ma꞉yo꞉, elo꞉ bale sio꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ fanda sama꞉ki emo꞉wo꞉ dabu ba꞉ba꞉. \v 11 Dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ to wo꞉no꞉lelo꞉ delen a꞉no꞉ o꞉go꞉ gio꞉ o꞉li asuluma꞉ki fogo꞉ dimi ko꞉lo꞉lab. Ko꞉sega Godeya꞉lo꞉ dinali sio꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉ kalaba fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉, niyo꞉ ha꞉la꞉ kalumo꞉wo꞉ mobale sio꞉. Godeya꞉ to a꞉no꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 \v 12 \x - \xo 4.12 \xt Ais 6.9-10, Ilig 28.26-27\x*“‘Iliyo꞉ ba꞉ba꞉ib ko꞉sega, \q2 hendeyo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉ib. \q1 Iliyo꞉ to sio꞉wo꞉ da꞉ba꞉ib ko꞉sega, \q2 ha꞉go꞉ mo꞉fanda asuluma꞉ib. \q1 Iliyo꞉ dinafayo꞉ asulo꞉ kibo꞉bowo꞉, \q2 iyo꞉ asugo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉ dowaliki, Gode eyo꞉ ililo꞉ mogago꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ ga꞉lila꞉mabe.’” \p \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ imo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ bale sio꞉ we ha꞉go꞉ mo꞉dinafa asulaya? Bale sio꞉ we ha꞉go꞉ gio꞉ mo꞉asulait ko꞉lo꞉, bale sio꞉ nolo꞉ giliyo꞉ waga asuluma꞉no꞉wo꞉? \v 14 Elo꞉ gelan kalu a꞉ma꞉lo꞉ da꞉si fo fifo꞉ o꞉leaumbo꞉, Godeya꞉ towo꞉ walasa꞉la꞉li sia꞉len. \v 15 Kaluka꞉isale nolo꞉ da꞉si fo ko꞉lo꞉ tog wa꞉la꞉la꞉sen amilo꞉ ti ali o꞉leo꞉ngo꞉ dowab. Godeya꞉ to nafa wida꞉lab amio꞉, kalu i a꞉ma꞉yo꞉ dabu ko꞉sega, Sa꞉da꞉na꞉yo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ to nafa widab a꞉no꞉ e dila꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉lab. \v 16 Kaluka꞉isale nolo꞉ fo ulo꞉ elen wa꞉l amilo꞉ ti ali o꞉leo꞉ngo꞉ dowab. Iliyo꞉ Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ iligi da꞉da꞉sa꞉ga꞉, sagala꞉li diab. \v 17 Kalu i a꞉no꞉ tilidabu ko꞉sega, ili asulo꞉ us amio꞉ towo꞉ mo꞉tefele ane ko꞉lo꞉, ili tilidabuwo꞉ ho꞉len abolda꞉su dowab. Hida꞉yo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowab amio꞉, iyo꞉ bo꞉e sulufo꞉ tina꞉lab. \v 18-19 \x - \xo 4.18-19 \xt Madi 19.23-24\x*Kaluka꞉isale nolo꞉ da꞉si fo kisdo꞉ a꞉lab a꞉namilo꞉ fifa꞉li ane o꞉leo꞉ngo꞉ dowab. Kaluka꞉isale a꞉no꞉ Godeya꞉ towo꞉ dabu ko꞉sega, henfelo꞉ wilo꞉ dimidama꞉no꞉ kele asulo꞉ o꞉lia꞉, mole alan dia꞉no꞉ asulo꞉ kelego꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ meselo꞉ alan fa꞉la꞉dowab a꞉ma꞉yo꞉ tilidabu kalu a꞉ma꞉lo꞉wo꞉ go꞉lulaliki, nafalelo꞉ mo꞉dowaki, fowo꞉ mo꞉helema꞉ib. \v 20 Kalu nolo꞉ hen solo꞉ nafa amilo꞉ ti ali o꞉leo꞉ngo꞉ dowab. Iliyo꞉ to man a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ tilidabu ko꞉lo꞉, fowo꞉ nafale hedakiyo꞉, nolo꞉ fowo꞉ fudo꞉, nolo꞉ fowo꞉ fudo꞉ a꞉la꞉, nolo꞉ fudo꞉ otalen o꞉leo꞉ngo꞉ hedo꞉.” Ya꞉suwa꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉walasio꞉. \s1 Nafayo꞉ kalaba do꞉lia꞉ga꞉ dia꞉foma \r Luk 8.16-18 \p \v 21 \x - \xo 4.21 \xt Madi 5.15, Luk 11.33\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ nafayo꞉ do꞉lia꞉ga꞉yo꞉, fafo ha꞉g amio꞉ go꞉lu alitano꞉? O꞉ wo꞉no꞉le kugun amio꞉ dia꞉tano꞉? A꞉la꞉bo꞉ mo꞉gan ko꞉lo꞉ giliyo꞉ nafayo꞉ do꞉lia꞉ga꞉yo꞉, kalaba iwalu dialita꞉sen. \v 22 \x - \xo 4.22 \xt Madi 10.26, Luk 12.2\x*A꞉la꞉do꞉ gan aumbo꞉, wo꞉no꞉lelo꞉ delen a꞉no꞉, tif amio꞉ tambo kalaba fa꞉la꞉doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wo꞉no꞉lelo꞉ delen a꞉no꞉ tambo kalaba fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ tambo fanda asuluma꞉ib. \v 23 Kaluka꞉isale abeyo꞉ ge ka꞉la꞉no꞉ a꞉labo꞉lalega, giyo꞉ to we dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ tili asula꞉bi.” \p \v 24 \x - \xo 4.24 \xt Madi 7.2\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉kudu sa꞉laki, “To gilo꞉ da꞉dab ko dinafa asula꞉bi. Gilo꞉ nolbo꞉lo꞉ ege meab aumbo꞉, gemo꞉wo꞉ wa꞉lo꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ka dimia꞉ib a꞉la꞉ta꞉ga꞉ heb nolo꞉lo꞉ wa꞉ka ba꞉ma꞉ib. \v 25 \x - \xo 4.25 \xt Madi 13.12, 25.29, Luk 19.26\x*Kalu abeyo꞉ asulo꞉wo꞉ hebo꞉ dowalega, Gode eyo꞉ emo꞉wo꞉ asulo꞉ nolo꞉ a꞉dimia꞉ib. Ko꞉sega kalu abeyo꞉ asugdo꞉ma dowab a꞉no꞉, asulo꞉ ha꞉lu e amilo꞉ delen a꞉no꞉, tambo a꞉ma꞉la꞉ dila꞉ma꞉ib.” \s1 Fo fa꞉la꞉neya bale sio꞉ \p \v 26 Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ a꞉no꞉ kaluwa꞉ halaido꞉wa꞉yo꞉ mo꞉fa꞉la꞉do alifa꞉ib a꞉la꞉liki, Ya꞉su eyo꞉ bale sio꞉. “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉no꞉ wengaliki fa꞉la꞉doma꞉ib. Kaluwa꞉yo꞉ egelo꞉ amio꞉ fowo꞉ fifa꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉gane. \v 27 Kalu a꞉no꞉ nuluwo꞉ alila꞉liki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kea꞉fowo꞉ dasila꞉liki, a꞉la꞉ga꞉likiyo꞉ ho꞉len nolo꞉ ane ko꞉lo꞉, fo fifo꞉ a꞉no꞉ musugo꞉ po a꞉la꞉ta fa꞉la꞉ne. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ fo a꞉no꞉ waga fa꞉la꞉neya꞉le, a꞉la꞉bo꞉ e mo꞉asulo꞉. \v 28 Mo꞉wo꞉ henfelo꞉ wema꞉ ene halaido꞉wa꞉yo꞉ fo a꞉no꞉ a꞉na fa꞉la꞉do alitan. Tamina musug ko꞉le fa꞉la꞉dowan. A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ fo꞉s fa꞉la꞉dowan. A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ fowo꞉ a꞉na hedan. \v 29 \x - \xo 4.29 \xt Joel 3.13, Kala 14.15\x*Fowo꞉ heda꞉sa꞉ga꞉ nafaliab amio꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ o꞉g a꞉na bo꞉bo꞉ge tulan. Mo꞉wo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ kegenema꞉no꞉ ho꞉leno꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowaliki auma꞉ib.” \s1 Fo ha꞉lula꞉su a꞉no꞉ alan doma꞉ib \r Madi 13.31-32, Luk 13.18-19 \p \v 30 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ a꞉widakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ o꞉bo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉laba? Gio꞉ asuluma꞉ki bale sa꞉laki maloloma꞉nigo꞉l. \v 31 Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ a꞉no꞉ mased\f + \fr 4.31 \ft Mased a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, Yu kaluwa꞉lo꞉ i fo gela꞉seno꞉ o꞉m. Fo a꞉no꞉ mada ha꞉lula꞉su ko꞉sega fa꞉la꞉ndab amio꞉, alan doma꞉ib.\f* fo fifo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉ndab o꞉ngo꞉ dowab. Fo a꞉no꞉ hena fifalikiyo꞉, e mada ha꞉lula꞉su ti alilan. \v 32 Ko꞉sega fo a꞉no꞉ alan fa꞉la꞉ndakiyo꞉, eleyo꞉ tagalalikiyo꞉, o꞉ba꞉ iliyo꞉ ayo꞉ ha꞉la꞉s a꞉na dia꞉sen.” Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉ bale sio꞉. \p \v 33 Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ bale sa꞉lakiyo꞉, mano꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉. Heb ililo꞉ o꞉li asuluma꞉no꞉ a꞉no꞉, Ya꞉su eyo꞉ a꞉na wido꞉. \v 34 Eyo꞉ imo꞉wo꞉ mo꞉tigini widaki, mobale sio꞉. Ko꞉sega enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu o꞉lia꞉ egelese dotakiyo꞉, to ha꞉g hendeleyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉na fanda wido꞉. \s1 Ya꞉su e fufalo꞉ biso꞉ \r Madi 8.18,23-27, Luk 8.22-25 \p \v 35 Ga꞉lo a꞉namio꞉, Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉senbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ ho꞉n golo꞉ we nodo honona ha꞉na꞉n.” \v 36 A꞉la꞉sa꞉labiki, kalu kegeo꞉ a꞉no꞉ kata꞉ta꞉ga꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉, ho꞉n ko꞉su Ya꞉sulo꞉ elen us a꞉na disa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n ko꞉su nolo꞉lo꞉ ilo꞉ ha꞉naba kudu mio꞉. \v 37 Ha꞉na꞉len amio꞉, fufayo꞉ halaido꞉ yakiyo꞉, ho꞉n golo꞉ a꞉no꞉ ma꞉feaki, ho꞉no꞉ do꞉lilia꞉ga꞉, ho꞉n ko꞉su usa tinaki wa꞉ido꞉. \v 38 Fufa alando꞉ ya꞉lab a꞉namio꞉, Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉su seba, imisaseyo꞉ dia꞉taki, a꞉na alifo꞉len. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ digida꞉yakiyo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Widan kalu, giyo꞉ nio꞉ kanda soma꞉ki asulaya?” \v 39 Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉liki digida꞉yabiki, Ya꞉suwo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉, fufa ya꞉len o꞉mo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Ge buluta꞉sa꞉ga꞉, ga꞉li doma!” A꞉la꞉sa꞉labiki, fufa ya꞉len a꞉no꞉ a꞉naka bulutakiyo꞉, ho꞉n ma꞉feya꞉len a꞉no꞉lo꞉ ka bulufo꞉. \v 40 Bulutabiyo꞉ Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ tagio꞉ alano꞉ waga dowaya? Gi amio꞉ tilidabuwo꞉ aundo꞉malo꞉?” \v 41 Iyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ molo ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ tagilakiyo꞉, egelebo꞉ nenelaki a꞉la꞉sio꞉, “Fufa o꞉lia꞉ ho꞉n ma꞉feya꞉len o꞉lia꞉ we elo꞉ sio꞉leko꞉ kudu ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ bulutab ko꞉lo꞉, kalu we o꞉bo꞉ngo꞉wa꞉le?”\fig Ya꞉su eyo꞉ fufa ya꞉len o꞉mo꞉wo꞉ bulufoma꞉kiyo꞉, towo꞉ halaido꞉ sio꞉.|alt="Jesus calms the storm" src="C068_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="4.35-41" \fig* \c 5 \s1 Ya꞉su eyo꞉ mama mogago꞉wo꞉ o꞉luga꞉felo꞉ \r Madi 8.28-34, Luk 8.26-39 \p \v 1 Iyo꞉ ho꞉no꞉ nodowa ha꞉nakiyo꞉, Gelasa kalulo꞉ sa꞉sen doba꞉da꞉ a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n golo꞉ aniba fa꞉la꞉dowo꞉. \v 2 Fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉suwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tibo꞉lowakiyo꞉, kalu mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉wo꞉ a꞉na galili. \v 3-4 Kalu we a꞉ido꞉lo꞉wa sia꞉sen ko꞉lo꞉ mio꞉. Tamin amio꞉ sa꞉niya꞉ dagi o꞉lia꞉ gib o꞉lia꞉yo꞉ melea꞉ta꞉sen ko꞉sega, ene halaido꞉wa꞉yo꞉ gegedela꞉sa꞉ga꞉ ha꞉nab amio꞉, kaluwa꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉melea꞉fa꞉no꞉wo꞉ mo꞉dowa꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e sa꞉nia꞉yo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉melefa꞉. \v 5 E nuluwo꞉lo꞉ ho꞉lenowo꞉lo꞉ tambo kalu a꞉ido꞉lo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ hen misio꞉ a꞉nami nai sia꞉liki, enena꞉ma꞉la꞉ ene do꞉mo꞉wo꞉ uwa꞉ yame tandea꞉liki, ya꞉lilia꞉ sia꞉len. \p \v 6 Eyo꞉ Ya꞉su yabo꞉ ko꞉na꞉ka iliki ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, nai ya꞉ga꞉, Ya꞉su e ko꞉lo꞉ wabuluma꞉niki, Ya꞉suwa꞉ gido꞉fo꞉lo꞉wa gumisi ali. \v 7-8 \x - \xo 5.7-8 \xt Mak 1.24\x*Ya꞉su eyo꞉ kalu mogago꞉lo꞉ dowo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mama mogago꞉ ge, ha꞉la꞉ya hamana” a꞉la꞉sio꞉. Kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ towo꞉ halale sa꞉laki, “Ya꞉su, Gode Alan Iwalulo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ so꞉wa giyo꞉, nemo꞉wo꞉ waga dimidama꞉ni mio꞉wo꞉? Godeya꞉ wiya ilikiyo꞉, ne mogagima꞉no꞉ towo꞉ nemo꞉wo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo.” \v 9 A꞉la꞉gabiki, Ya꞉suwa꞉ sa꞉laki, “Ge wiyo꞉ o꞉ba?” “Ne wiyo꞉ Modo꞉, mo꞉wo꞉ mama mogago꞉ niasiyo꞉ modo꞉ agelema꞉no꞉wo꞉ babalo꞉ ko꞉lo꞉ sab.” \v 10 Kalu a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉ ha꞉nolo sa꞉lakiyo꞉, “Nio꞉ hen no amio꞉ mada iliga꞉ta꞉so꞉bo” a꞉la꞉sa꞉laki susio꞉. \v 11 Misio꞉ anib a꞉namio꞉, kabo fofo꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ ma꞉no꞉ na꞉liki sen. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ mama mogago꞉wa꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ susiaki a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ kabowa doma꞉ hamana꞉ki, giyo꞉ nio꞉ a꞉na iliga꞉foma.” \v 13 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉suwa꞉yo꞉ mama mogago꞉mo꞉wo꞉ o꞉lika꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, mama mogago꞉ kalu amilo꞉ sen a꞉no꞉ ha꞉la꞉ya sili alifela꞉sa꞉ga꞉, kabowa tiane. Kabo a꞉no꞉ daosen a꞉la꞉ sen ko꞉lo꞉, iyo꞉ dalalelia꞉ga꞉ do꞉mo꞉wa tina꞉sa꞉ga꞉, ho꞉na tambo ho꞉lufa꞉la꞉sa꞉ga꞉ kanda sowo꞉. \p \v 14 Kabolo꞉ bo꞉fo꞉len kalu i a꞉no꞉ nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉n kaluka꞉isale noldo꞉ sen amio꞉lo꞉, ha꞉la꞉ doba꞉da꞉lo꞉ kandaya꞉i ane i o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge malola꞉i ha꞉nabiki, kaluka꞉isaleyo꞉ dimidab a꞉no꞉ ilo꞉ ba꞉ba꞉ni Ya꞉sulo꞉wa mio꞉. \v 15 Iyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalu mama mogago꞉ modo꞉lo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉ o꞉li dowo꞉ ko꞉lo꞉, Ya꞉suwa꞉ aniba sena ba꞉ba꞉. Kalu a꞉no꞉ asulo꞉ elo꞉wo꞉ nafale dowabiki, e helebeso꞉g ka꞉la꞉liki elena ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ tagio꞉ alan dowo꞉. \v 16 Mama mogago꞉lo꞉ dofo꞉len kalu amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, nolbo꞉wo꞉ malolo꞉ mea꞉liki ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kabo amilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉lo꞉ nolbo꞉wo꞉ malolo꞉ me. \v 17 A꞉la꞉do꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ ili heno꞉ ta꞉fo꞉ hamana꞉ki, towo꞉ halaido꞉ sio꞉. \p \v 18 Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉suwa disa꞉labikiyo꞉, kalu mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉ o꞉luga꞉felo꞉ a꞉no꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉ ha꞉na꞉no꞉ susio꞉. \v 19 Ya꞉su eyo꞉ e mena a꞉la꞉bo꞉ mo꞉sio꞉ ko꞉sega, eyo꞉ emo꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Ge a꞉ma꞉la꞉ go꞉no꞉n so꞉lo꞉lo꞉wa ha꞉na꞉ga꞉, Godeya꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, imo꞉wo꞉ malolo꞉ mea꞉ni hamana. Gode eyo꞉ ge asulaki nofolo꞉ alifa꞉ ko꞉lo꞉, giyo꞉ a꞉no꞉ malola꞉bi.” \v 20 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Dekabolis hen us a꞉namilo꞉ sa꞉sen kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ e amilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ kalaba wida꞉len ko꞉lo꞉, tambowo꞉ dabulia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, molo asulo꞉. \s1 Walaf ga o꞉lia꞉ ka꞉isale so꞉wa sowo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ falele alifelo꞉ \r Madi 9.18-26, Luk 8.41-56 \p \v 21 Ya꞉suwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n golo꞉ a꞉no꞉ nodowa a꞉ta꞉nota꞉ga꞉ elen amio꞉, kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ ho꞉n anib a꞉na kegeo꞉. \v 22-23 Tolo꞉ wida꞉sen alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu nowo꞉, Yailes elo꞉ a꞉namio꞉ elen. E Ya꞉suwo꞉ galilia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ gido꞉fo꞉lo꞉wa gumisi asifo꞉liki, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni ka꞉isale so꞉wayo꞉ soma꞉nigab ko꞉lo꞉, ge ni aya ya꞉ga꞉ gi dagiya꞉ golalikiyo꞉ falelema꞉ib ko꞉lo꞉, ge ni aya mena. Giyo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉la꞉dimidalega, e o꞉li doma꞉ib,” a꞉la꞉sa꞉laki susio꞉. \p \v 24 Ya꞉suwo꞉ Yailesa꞉ sendelia꞉ga꞉ ha꞉nabiki, kaluka꞉isale modo꞉ kegeo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ha꞉na꞉siakiyo꞉, anitandeya꞉i ane. \v 25 Ga imili nowo꞉ tin hoda꞉likilo꞉ eleno꞉, donayo꞉ kugula꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ gulula꞉fo꞉len. \v 26 Ho꞉leno꞉ tambo ga a꞉no꞉ mulumulo꞉lo꞉ mean kaluwa꞉yo꞉ e ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ dinafa ya꞉len ko꞉sega, emo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ dimiaki, e amilo꞉ tin hoda꞉len a꞉no꞉ mo꞉falelaki, mole elo꞉wo꞉ tambo wala꞉len. \v 27 Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ e dabu ko꞉lo꞉, Ya꞉suwo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉lab us a꞉na yabiki, e Ya꞉suwa꞉ fa꞉sa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ene so꞉g sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉na golo꞉. \v 28 A꞉la꞉do꞉ go꞉ a꞉no꞉ ga a꞉ma꞉ asulakiyo꞉, “Niyo꞉ ko꞉lo꞉ ene so꞉g sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉na golo꞉loga, ne falelema꞉ib” a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, a꞉na golo꞉. \v 29 Golabiki wigibo a꞉naka, tin hoda꞉len a꞉no꞉ bulutabikiyo꞉, eneno꞉ walaf e amilo꞉ elen a꞉no꞉ tambo falelabo꞉lo꞉b a꞉la꞉asulo꞉. \v 30 \x - \xo 5.30 \xt Luk 6.19\x*Ga a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉suwa golab amio꞉, Ya꞉suwa꞉ halaido꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ susululia꞉ga꞉ ha꞉nano꞉ a꞉ngabiki, kalu noma꞉yo꞉ e amio꞉ golabo꞉lo꞉b a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ bale ba꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni helebeso꞉g amio꞉ abe golo꞉wo꞉?” \v 31 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ yab wema꞉ anilaki gab ko꞉lo꞉, giyo꞉ ‘Ne abe golaba?’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab ko wangabiki sa꞉laya?” \v 32 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ e amio꞉ abe golo꞉wa꞉le a꞉la꞉liki, sigili keda꞉li ane. \v 33 Ya꞉suwa꞉lo꞉ dabu ba꞉dab a꞉no꞉ ga a꞉ma꞉yo꞉ ha꞉go꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, e tagilakiyo꞉ bibisoda꞉liki, Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, a꞉na gumisi alifo꞉liki, e amilo꞉ dimido꞉wo꞉ a꞉na fanda sio꞉. \v 34 \x - \xo 5.34 \xt Mak 10.52, Luk 7.50, 17.19\x*Ya꞉su eyo꞉ ga o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉la꞉, ge go꞉no꞉n tilidabu koma꞉yo꞉, ge falele alifa꞉. Walaf ge amilo꞉ elen ko ga꞉li dowab ko꞉lo꞉, ge ha꞉sa mesa꞉ni ha꞉na꞉bi.” \p \v 35 Ya꞉suwo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ gamo꞉ sa꞉la꞉lena, kalu nolo꞉ Yailesa꞉ aya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ya꞉ga꞉, Yailes emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉la꞉yo꞉ sowo꞉ ko꞉m. Gilo꞉ widan kalu we tililia꞉ ha꞉na꞉no꞉wo꞉, mo꞉wo꞉ aundo꞉malo꞉ka꞉.” \v 36 Ya꞉su eyo꞉lo꞉ to a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, Yailesbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge iligi da꞉da꞉so꞉bo. Ge neka tilida꞉da꞉bi.” \v 37 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale nolo꞉ a꞉na kagafo꞉melea꞉ki ta꞉takiyo꞉, Bidayo꞉, Ya꞉ma꞉so꞉, Ya꞉ma꞉sa꞉ ao Yo꞉no꞉, i a꞉no꞉leko꞉ tililia꞉gane. \v 38 Iyo꞉ Yailesa꞉ aya fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ tambo kegea꞉sa꞉ga꞉ ya꞉fowo꞉ modo꞉ elena ba꞉ba꞉. \v 39 Ya꞉suwo꞉ a usa tina꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ waga ya꞉fodaya? So꞉wa we sowo꞉lema. E ba mida꞉iyo꞉ alifo꞉lab.” \v 40 Elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ iyo꞉ o꞉gabiki, Ya꞉su eyo꞉ iyo꞉ ha꞉la꞉ya iliga꞉fo꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ so꞉walo꞉ iya o꞉lia꞉, ano o꞉lia꞉yo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tili wida꞉sen kalu otalen, i a꞉no꞉ko꞉ sowo꞉lo꞉ da꞉lab galala꞉ a꞉na tiane. \v 41 \x - \xo 5.41 \xt Luk 7.14\x*Iyo꞉ a꞉na ti ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ gala꞉su a꞉ma꞉ dagiya ta꞉li dotakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Talita kum.” A꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, “Ka꞉isale so꞉wa, ge dasima.” \v 42 Wigibo a꞉naka ka꞉isale so꞉wa a꞉no꞉ a꞉na dasilia꞉ga꞉ sia꞉len. Ka꞉isale so꞉wa a꞉no꞉ donayo꞉ kugula꞉fo꞉ gulula꞉. Iyo꞉ dimidab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉ molo asulo꞉. \v 43 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ halale sa꞉laki, “Dimido꞉ we kalu nolbo꞉wo꞉ kalab amio꞉ malola꞉i ha꞉na꞉so꞉bo!” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ka꞉isale so꞉wa o꞉mo꞉wo꞉ maiya꞉ki dimina Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \c 6 \s1 Ene amisa꞉ndeya꞉yo꞉ Ya꞉su e mo꞉tilidabu \r Madi 13.54-58 \p \v 1 Ya꞉su e hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ ene amisa꞉n amio꞉ egele ha꞉na꞉sio꞉. \v 2 \x - \xo 6.2 \xt Yo꞉n 7.15\x*Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉leno꞉ fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, eyo꞉ tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉ mano꞉ mo꞉mo꞉da widabiki, to elo꞉ walasa꞉la꞉lab a꞉no꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ iligi da꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Asulo꞉ nafa elo꞉ we, o꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dia꞉le? Ene halaido꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ dimida꞉li a꞉lab we, abe dimi ko꞉lo꞉ gaba꞉le? \v 3 Kalu we Maliaya꞉ so꞉wa ko꞉lo꞉, ene aowo꞉ Ya꞉ma꞉so꞉, Yosa꞉bo꞉, Yudaso꞉, Saimono꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene ado iyo꞉ negele wena so꞉l ko꞉sega, kalu we o꞉bo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ iligaba? E ba alo꞉ dia꞉seno꞉, e malo꞉.” A꞉la꞉sa꞉lakiyo꞉ Ya꞉suwo꞉ iliyo꞉ a꞉na gola ba꞉ba꞉. \v 4 \x - \xo 6.4 \xt Yo꞉n 4.44\x*A꞉la꞉sa꞉la꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dinali sa꞉lan kalu a꞉ma꞉yo꞉ hen nowa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ widab a꞉namio꞉ kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ wabuluma꞉ib, ko꞉sega ene amisa꞉n kalulo꞉ sab us a꞉namio꞉lo꞉, ene so꞉lo꞉ sab a꞉namio꞉lo꞉, elo꞉ to dinali sa꞉la꞉lab a꞉no꞉ mo꞉tilida꞉da꞉sen,” a꞉la꞉sio꞉. \v 5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ amisa꞉n a꞉namio꞉, eyo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ mo꞉dimido꞉. Ko꞉sega kalu a꞉la꞉se walafdo꞉ bo꞉lo꞉ a꞉no꞉ e dagiya꞉ golab amio꞉ falele alifelo꞉. \v 6 Kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ mo꞉tilida꞉dab a꞉na ilikiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ mada molo asulo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su e amisa꞉n nowa a꞉la꞉i ha꞉nakiyo꞉, towo꞉ wida꞉li sia꞉len. \s1 Ya꞉su elo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ nanogo꞉ dima꞉ki iliga꞉felo꞉ \r Madi 10.9-14, Luk 9.3-5 \p \v 7 Enedo꞉ tili wida꞉sen kalu kugu a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ elo꞉wa mena꞉ki ho꞉lelia꞉sa꞉ga꞉, mama mogago꞉wo꞉ o꞉lusanaga꞉felema꞉ki, imo꞉wo꞉ halaido꞉wo꞉ dimi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ amisa꞉n ko꞉lilo꞉wa a꞉la꞉, a꞉la꞉, a꞉la꞉ iliga꞉felo꞉. \v 8 \x - \xo 6.8 \xt Luk 10.4-11\x*Iliga꞉takiyo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ ha꞉nakiyo꞉ kelego꞉ nolo꞉ dia꞉ha꞉na꞉so꞉bo, ido꞉m imilise ko dia꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉bi. Ma꞉no꞉wo꞉, aso꞉, moleyo꞉ giliyo꞉ dia꞉ha꞉na꞉so꞉bo. \v 9 Giliyo꞉ budi ko꞉ sa꞉ga꞉laki ko꞉sega, so꞉go꞉ a꞉la꞉yo꞉ giliyo꞉ sa꞉ga꞉lefo꞉ ha꞉na꞉so꞉bo. \v 10 Gio꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, gio꞉ a gelo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉naka seno꞉, gio꞉ amisa꞉n a꞉no꞉ ta꞉fo꞉ ha꞉naki, eda꞉bi. \v 11 \x - \xo 6.11 \xt Ilig 13.51\x*Gio꞉ ha꞉na꞉sia꞉sa꞉ga꞉ amisa꞉n nowa fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, gio꞉ ko꞉lo꞉ migi widaki, gililo꞉ to sio꞉wo꞉lo꞉ mo꞉tilida꞉da꞉b a꞉lalega, giliyo꞉ amisa꞉n a꞉no꞉ mogago꞉ da꞉fe alitakiyo꞉, gili gido꞉fo꞉ amilo꞉ hena꞉mu a꞉no꞉ a꞉naka fifila꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉bi.” Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wido꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉wida꞉sen. \v 12 Iyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, Godeya꞉ mano꞉ a꞉la꞉wido꞉, “Kaluka꞉isale gio꞉ asugo꞉ nodoma” a꞉la꞉sio꞉. \v 13 \x - \xo 6.13 \xt Ya꞉m 5.14\x*Iliyo꞉ mama mogago꞉wo꞉ o꞉luga꞉felaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ walaf kalu modo꞉ a꞉namilo꞉ seno꞉, wa ho꞉no꞉ iya tulu alifelabiki, iyo꞉ a꞉na falele alifelo꞉. \s1 Ha꞉lod eyo꞉ Yo꞉no꞉ sana so꞉no꞉ \r Madi 14.1-12, Luk 9.7-9 \p \v 14 \x - \xo 6.14 \xt Madi 16.14, Mak 8.28, Luk 9.19-20\x*Kaluka꞉isale modo꞉wa꞉yo꞉ Ya꞉su eyo꞉ nafa dimidab a꞉la꞉liki malolabiki, misa꞉ kalu alan Ha꞉lod e dabu. Kalu nolba꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lola꞉seno꞉ o꞉m. E sowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉ma꞉la꞉ a꞉dasi ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ eyo꞉ halaido꞉wo꞉ diaki, molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ a꞉na dimida꞉lab,” a꞉la꞉sio꞉. \v 15 Kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we Elaiya.” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolba꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we, Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kaluwo꞉ we. Tamin amilo꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉la꞉sen kalu o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉lab” a꞉la꞉sio꞉. \v 16 Ko꞉sega misa꞉ kalu Ha꞉lod e da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yo꞉n nilo꞉ dagasdo꞉ gedela꞉yo꞉, e mada a꞉ma꞉la꞉ dasi,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 17-18 \x - \xo 6.17-18 \xt Wkp 18.16\x*Mo꞉wo꞉ tamin amio꞉, Ha꞉lod eyo꞉ ene ao Filiba꞉ inga Ha꞉lodiaso꞉ asulia꞉ga꞉ a꞉diabikiyo꞉, Yo꞉n eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ dimidab wema꞉yo꞉ ele saefa꞉yo꞉ o꞉go꞉sab.” A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, Ha꞉lod eyo꞉ Yo꞉no꞉ mela꞉sa꞉ga꞉ dibolowa to꞉lo alifa꞉. \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ha꞉lodias eyo꞉ Yo꞉nbo꞉wo꞉ kulufa꞉ya꞉sa꞉ga꞉, Yo꞉no꞉ sana soma꞉no꞉ asulo꞉ ko꞉sega, elo꞉ asulo꞉ aumbo꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉ dowo꞉. \v 20 Mo꞉wo꞉ Ha꞉lod eyo꞉ Yo꞉n e digalo꞉ kalu a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu nowo꞉ e a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉ tagilaki, eyo꞉ e bo꞉fo꞉len. Ha꞉lodo꞉ Yo꞉na꞉lo꞉ to man wida꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉likiyo꞉, e kele asula꞉sen, ko꞉sega elo꞉ to nol sa꞉lab a꞉no꞉ iligi da꞉da꞉sen. \p \v 21 Tif amio꞉ Ha꞉lodias eyo꞉ Yo꞉ndo꞉ sana soma꞉no꞉ ho꞉len nafa nowo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Ha꞉lod elo꞉ sa꞉la꞉li ho꞉leno꞉ fa꞉la꞉dowabiki, ma꞉no꞉wo꞉ alan dowo꞉fa꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gamani misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, da꞉la꞉di kalu misa꞉ dosdo꞉wo꞉lo꞉, Ga꞉lili amilo꞉ wabulun kaluwo꞉lo꞉ tambo a꞉na kegeo꞉. \v 22 Kegeo꞉ siwa꞉l amio꞉ Ha꞉lodiasa꞉ ida꞉ a꞉no꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, e bo꞉ba꞉ki gulo꞉ a꞉na gulakiyo꞉ sosomayo꞉ a꞉na dowo꞉. Ha꞉lodo꞉ amilo꞉ kalu kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ sosoma dowab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉, mada asulabiki, Ha꞉lod eyo꞉ ga bolo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ dia꞉no꞉ asulo꞉ ko꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ dabu ba꞉dab a꞉no꞉, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele dimia꞉no꞉.” \v 23 Eyo꞉ ga bolo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ kalu kegeo꞉ siwa꞉la dinali sa꞉lakiyo꞉, “Giyo꞉ kelego꞉ o꞉ba꞉le nemo꞉lo꞉ dabu ba꞉dab a꞉no꞉, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele dimia꞉no꞉ka꞉. Hen nilo꞉wo꞉ usa aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ nemo꞉ dimina a꞉lalega, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ o꞉li dimia꞉no꞉.” \v 24 A꞉la꞉sa꞉labiki, ga bolo꞉ a꞉no꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, anomo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Niyo꞉ kelego꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ ha꞉nima꞉no꞉wa꞉le?” Anomo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “‘Yo꞉n, ho꞉n amilo꞉ to꞉lolan kaluwa꞉ misa꞉ gedeo꞉wo꞉ ko꞉lo꞉ dimina’ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi.” \v 25 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, misa꞉ kalu Ha꞉lod elo꞉ amio꞉ bo꞉bo꞉ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ giyo꞉ Yo꞉na꞉ misa꞉yo꞉ gedea꞉sa꞉ga꞉, fafo usa fo꞉fo꞉la꞉sa꞉ga꞉ nemo꞉ dimina” a꞉la꞉sio꞉. \v 26 Ha꞉lod e to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, e mada nofolo꞉wo꞉ alan dowo꞉, ko꞉sega eyo꞉ tamin amilo꞉ dinali sio꞉ a꞉no꞉ kalu kegeo꞉ iyo꞉ dabu ko꞉lo꞉ elo꞉ dinali sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉ta꞉fa꞉no꞉ asulo꞉. \v 27-28 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ wigibo a꞉naka eyo꞉ ene da꞉la꞉di kaluwo꞉ Yo꞉na꞉ misa꞉yo꞉ gedelia꞉ga꞉ mena꞉ki, eyo꞉ iyo꞉ a꞉na iliga꞉fo꞉. Da꞉la꞉di kaluwo꞉ dibolo aya ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Yo꞉na꞉ misa꞉yo꞉ gedelia꞉ga꞉, fafowa fo꞉fo꞉lelia꞉ga꞉yo꞉, ga bolo꞉ o꞉mo꞉ dimiabiki, eyo꞉ anomo꞉ dimi. \v 29 Yo꞉na꞉lo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Yo꞉na꞉ do꞉mo꞉ a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ u no꞉no꞉ usa difa꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ kalu daosen bila꞉fo꞉mo꞉ dimi \r Madi 14.13-21, Luk 9.10-17, Yo꞉n 6.5-13 \p \v 30 \x - \xo 6.30 \xt Luk 10.17\x*Iliga꞉felo꞉ kaluwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ Ya꞉sulo꞉wa kegeakiyo꞉, ililo꞉ dimido꞉wo꞉lo꞉, wido꞉wo꞉lo꞉ a꞉no꞉ tambo emo꞉ malolo꞉ me. \v 31 Kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ kegeo꞉ ko꞉lo꞉ nolo꞉ ha꞉na꞉liki, nolo꞉ ya꞉liki a꞉lai ko꞉lo꞉, iyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ fogo꞉ mo꞉dowo꞉. A꞉la꞉gabiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ kalulo꞉mala ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ha꞉fo꞉ mesa꞉ni ha꞉na꞉n” a꞉la꞉sio꞉. \v 32 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ egelese ho꞉n ko꞉suwa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, kalulo꞉ma hena ha꞉na꞉ni ane. \p \v 33 Ko꞉sega amisa꞉n ko꞉li ko꞉lilo꞉ amilo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉ iyo꞉ ha꞉nabikiyo꞉ ini siya꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ bo꞉bo꞉ge nai ha꞉na꞉sia꞉sa꞉ga꞉, ilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉no꞉lo꞉ a꞉na yasisen. \v 34 \x - \xo 6.34 \xt Nam 27.17, Madi 9.36\x*Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉suwa ya꞉sa꞉ga꞉ kagayo꞉ amio꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ kegenefo꞉lena ba꞉ba꞉. I a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉su eyo꞉ nofolo꞉wo꞉ alan dowakiyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, iyo꞉ sibi ko꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowano꞉ aundo꞉malo꞉ngo꞉ma꞉ gabiki, eyo꞉ imo꞉wo꞉ Godeya꞉ to mano꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ walasio꞉. \p \v 35 \x - \xo 6.35 \xt Mak 8.1-9\x*Ga꞉lo dowabiki, tiliwida꞉sen kaluwo꞉ Ya꞉sulo꞉wa sa꞉ma꞉ni ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ ma꞉no꞉loma hena siliki ko꞉lo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉mo꞉no꞉ka nudab. \v 36 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ini kililia꞉sa꞉ga꞉ maiya꞉ki, amisa꞉n kandayo꞉lo꞉ a꞉na tambo iliga꞉felema.” \v 37 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ma꞉no꞉ ililo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ gili dimina.” A꞉la꞉sa꞉labiki iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ele ola꞉fo꞉ amilo꞉ mole nanog di o꞉ngo꞉ma꞉, kaluka꞉isale wemo꞉wo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ kililia꞉sa꞉ga꞉ mealiki, iyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na ililima꞉no꞉lo꞉ka꞉. Niliyo꞉ mo꞉ililo꞉.” \v 38 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Falawa dowo꞉fa꞉yo꞉ iliyo꞉ o꞉biba꞉s da꞉laba꞉le kelema꞉ni hamana.” Iliyo꞉ falawa dowo꞉fa꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ falawa dowo꞉fa꞉ bila꞉fo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉ a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab.” \p \v 39-40 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, fudo꞉ imilise a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fudo꞉ a꞉la꞉, a꞉la꞉bo꞉ fugusa꞉ wa꞉la kandama a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉sa꞉labiki kaluka꞉isale iyo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉ta꞉i ane. \v 41 Ya꞉su eyo꞉ falawa dowo꞉fa꞉ bila꞉fo꞉ o꞉lia꞉ ka꞉ a꞉la꞉yo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, akino꞉ alolo bo꞉fo꞉liki, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, falawa dowo꞉fa꞉ a꞉no꞉ a꞉na godo꞉. A꞉na goda꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kaluka꞉isalemo꞉ sagama꞉ki, enedo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉ dimi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉lo꞉ taboda꞉sa꞉ga꞉, kaluka꞉isalemo꞉ so꞉go꞉. \v 42-43 Kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ tambo o꞉li na꞉sa꞉ga꞉ ililitabiki, falawa dowo꞉fa꞉ go꞉go꞉bela꞉ o꞉lia꞉ ka꞉ o꞉lia꞉ ko꞉lo꞉ heb ta꞉felab a꞉no꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ kegeo꞉ amio꞉ fafowo꞉ kugula꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉litabi difa꞉. \v 44 Ho꞉len a꞉namio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ mada modo꞉ ko꞉lo꞉ mo꞉no꞉, ko꞉sega kalu ko꞉go꞉do꞉ agelo꞉wo꞉, daosen bila꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ dowo꞉. \s1 Ya꞉suwo꞉ ho꞉n fa꞉sa꞉ wa꞉la mio꞉ \r Madi 14.22-36, Yo꞉n 6.15-21 \p \v 45 O꞉g a꞉nakabiyo꞉ Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu a꞉no꞉ ko꞉suwa bo꞉bo꞉ge disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n golo꞉ nodowa Besaida a꞉na tamina hamana꞉ki iliga꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉felo꞉. \v 46 \x - \xo 6.46 \xt Luk 5.16\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ eyo꞉ iyo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ina꞉li misio꞉wa ha꞉na꞉ga꞉, Godemo꞉ dulugu sa꞉ma꞉ni ane. \p \v 47 Sola꞉ga꞉ yabikiyo꞉ ho꞉n ko꞉suwo꞉ ho꞉n golo꞉ usa o꞉ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nabi, Ya꞉su e ina꞉li a꞉naka elen. \v 48 Fufayo꞉ alan yakiyo꞉, ho꞉n ko꞉suwa ba꞉labiki, tiliwida꞉sen iyo꞉ kolama꞉no꞉wo꞉ halaido꞉ dowo꞉. Ililo꞉ dimidab a꞉no꞉ Ya꞉suwo꞉ ba꞉ba꞉. Nulu us dowabikiyo꞉, e ha꞉na꞉ga꞉ ho꞉n fa꞉s wa꞉la fina꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, iyo꞉ nodo begele ha꞉na꞉ni ane. \v 49 \x - \xo 6.49 \xt Luk 24.37\x*Ko꞉sega iyo꞉ Ya꞉su ko꞉lo꞉ ho꞉n fa꞉s wa꞉l amilo꞉ yab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ tagi ganafo꞉daki, we sowo꞉ mama ko꞉lo꞉ yab a꞉la꞉asulo꞉. \v 50 Iliyo꞉ e ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ mada tagio꞉ alan dowabiki, Ya꞉su eyo꞉ wigibo a꞉naka imo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ tagila꞉so꞉bo. We neka꞉! Gili asulo꞉wo꞉ halale doma.” \v 51 \x - \xo 6.51 \xt Mak 4.39\x*Ya꞉su e i o꞉lia꞉ ho꞉n ko꞉su usa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉ dowab amio꞉, fufa ya꞉len a꞉no꞉ a꞉naka bulutabiki, iyo꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ mada alan iligaki molo asulo꞉. \v 52 Mo꞉wo꞉ iyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ kaluka꞉isalemo꞉lo꞉ ma꞉no꞉ dimiyo꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉sega, iyo꞉ ha꞉go꞉ mo꞉dinafa asulaki, ili asulo꞉ uso꞉ halaido꞉ dowaki, babalela꞉fo꞉len. \p \v 53 Iyo꞉ ho꞉n golo꞉ a꞉no꞉ ta꞉nota꞉ga꞉, Genesalet hen a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, ho꞉n ko꞉suwo꞉ a꞉na galo alifa꞉. \v 54 Iyo꞉ ho꞉n ko꞉suwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ya handalowab amio꞉, kaluka꞉isale iliyo꞉ we Ya꞉sulo꞉b a꞉la꞉fanda ba꞉ba꞉. \v 55 Kaluka꞉isale iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ wena a꞉lab a꞉la꞉da꞉da꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ ini amisa꞉n amilo꞉ walaf kalu delen a꞉no꞉ ga꞉lima꞉ni nai ha꞉na꞉sio꞉. Walaf kalu a꞉no꞉ geo꞉ndo꞉ wa꞉la bobodolia꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉ a꞉lab a꞉na dia꞉gane. \v 56 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ amisa꞉n elo꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nab amio꞉, walafdo꞉ dosdo꞉ elen a꞉no꞉ kalulo꞉ kegea꞉sen hen a꞉na dia꞉mio꞉. Walafdo꞉ dowo꞉ iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉ susiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ gi helebeso꞉g migif kona goma꞉no꞉wo꞉ o꞉liya꞉le?” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ walaf kaluka꞉isale abeyo꞉ Ya꞉suwa꞉ so꞉g ko꞉lo꞉ amilo꞉ golab a꞉no꞉ falela꞉sen. \c 7 \s1 Godeya꞉ man o꞉lia꞉ ma꞉muwa꞉ man o꞉lia꞉yo꞉ ililo꞉wa꞉le a꞉la꞉liki da꞉fe ba꞉ba꞉ \r Madi 15.1-20 \p \v 1 Elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉lusalem a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉wa kegeo꞉. \v 2 \x - \xo 7.2 \xt Luk 11.38\x*Iyo꞉ a꞉na silikiyo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ tiliwida꞉sen kaluwo꞉ dagi heyo꞉wo꞉ mo꞉to꞉go꞉do꞉ka ma꞉no꞉wo꞉ na꞉lena ba꞉ba꞉. \v 3 Yu kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ dagiyo꞉ mo꞉to꞉go꞉dalega, ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉nan. Mo꞉wo꞉ inin ma꞉muwa꞉ man a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉dimidan. \v 4 \x - \xo 7.4 \xt Madi 23.25\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ kililia꞉sen hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ yakiyo꞉, ma꞉no꞉ a꞉no꞉ o꞉semo꞉naki, ho꞉n ko꞉le mululan. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ inin ma꞉muwa꞉ man nolo꞉ kudu ha꞉nakiyo꞉, kelego꞉ nolo꞉ fafowo꞉, bana꞉so꞉go꞉wo꞉, go꞉fo꞉wo꞉, kelego꞉ o꞉ngo꞉wo꞉ tambo to꞉go꞉dan. \v 5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gilo꞉ tiliwida꞉sen kalu koma꞉yo꞉ nili ma꞉muwa꞉lo꞉ ele saefa꞉ a꞉no꞉ mo꞉kudu ha꞉naki, ma꞉no꞉wo꞉ dagiyo꞉ mo꞉to꞉go꞉do꞉ kabilo꞉ nab we, mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 6 \x - \xo 7.6 \xt Ais 29.13\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Madalilo꞉ dikili sa꞉lan kalu o꞉go꞉do꞉ gi ko꞉lo꞉ dowab we, tamin amio꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu Aisaya eyo꞉ hendele gi we ko꞉lo꞉ sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 “ ‘Kaluka꞉isale i wema꞉yo꞉ to mosowa꞉yo꞉ ni wiyo꞉ ko꞉lo꞉ duludan, \q2 ko꞉sega inin asulo꞉wo꞉ ne o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉imilo꞉, ko꞉na꞉ dofo꞉likigab. \q1 \v 7 Iliyo꞉ henfelo꞉wa꞉ eleyo꞉ ko꞉lo꞉ widakiyo꞉, Godeya꞉ ene ele a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉l a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \q2 Iliyo꞉ hendele nelo꞉ mo꞉duludaki, madali mo꞉lo꞉ma a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ duluda꞉lab.’ \m Aisaya eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉. \v 8 Giliyo꞉ Godeya꞉ ene ele saefa꞉ a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ginido꞉ mo꞉lulo꞉ ele dimidan man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ta꞉li siliki kudu ha꞉na꞉lab.” \p \v 9 Ya꞉suwa꞉ to nowo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ mo꞉lulo꞉ ele dimidan a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉no꞉ asulaki, Godeya꞉ ele saefa꞉ a꞉no꞉ giliyo꞉ nodola꞉sen. \v 10 \x - \xo 7.10 \xt Kis 20.12, 21.17, Lo 5.16\x*Mo꞉sa꞉sa꞉ ele difa꞉ a꞉ma꞉ sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, ‘Gio꞉ go꞉lo꞉ go꞉wo꞉ alano꞉ o꞉m a꞉la꞉asulaki, ili ha꞉ga dowa꞉lubi.’ A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ‘so꞉wa abeyo꞉ iya anolia꞉mo꞉wo꞉ to mogago꞉wo꞉ sa꞉lalega, giliyo꞉ e mada sana sowa꞉bi.’ \v 11 Ko꞉sega giliyo꞉ ele ho꞉gileyo꞉ ko꞉lo꞉ widan. Kalu abeyo꞉ kelego꞉ nafa elo꞉wo꞉ deliki ko꞉sega, eyo꞉ iya anolia꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉lakiyo꞉, ‘Kelego꞉ we gemo꞉wo꞉ dimia꞉no꞉ ko꞉sega, kelego꞉ a꞉no꞉ Godemo꞉ dimia꞉no꞉ da꞉fefa꞉ ko꞉lo꞉ gemo꞉wo꞉ mo꞉dimia꞉no꞉.’ \v 12 So꞉wa a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉lalega, giliyo꞉ so꞉wa a꞉ma꞉yo꞉ iyalia꞉ anolia꞉ asuwa꞉fa꞉no꞉wo꞉ kalaki auma꞉ib. \v 13 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ginin man kudu ha꞉nab a꞉ma꞉ ilikiyo꞉, Godeya꞉ ene man nafa a꞉ma꞉ halaido꞉wo꞉ ko꞉lo꞉ dilaki dimida꞉lab. Giliyo꞉ man wengo꞉wo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimida꞉sen.” \p \v 14 To a꞉no꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ a꞉kegea꞉sa꞉ga꞉, imo꞉ sa꞉laki, “Dabuma. Giliyo꞉ to nilo꞉ we dinafa tili asuluma. \v 15-16 \x - \xo 7.15-16 \xt Ilig 10.14-15\x*Kelego꞉ ha꞉la꞉ amilo꞉ ko꞉lo꞉ kalu kufa꞉ us amilo꞉ tinab a꞉ma꞉yo꞉, kaluwo꞉ mo꞉henema꞉ib. Ko꞉sega kaluwa꞉ asulo꞉ us amilo꞉ delen ko꞉lo꞉ ha꞉la꞉ amilo꞉ sa handalowab a꞉ma꞉ henema꞉ib.”\f + \fr 7.15-16 \ft Asulo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ Mak eyo꞉ to nowo꞉ a꞉kudu sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉la꞉asulo꞉. Ko꞉sega asulo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ to a꞉no꞉ Mak eyo꞉ mo꞉sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉la꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉ niliyo꞉ to a꞉no꞉ ha꞉g wena dia꞉to꞉l. To a꞉no꞉ we. “Kaluka꞉isale ka꞉la꞉ndo꞉ a꞉lab giyo꞉, to we dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉, fanda asula꞉bi.”\f* \p \v 17 Kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ a꞉naka ta꞉ta꞉ga꞉, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ a usa ti ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ bale sio꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ Ya꞉sumo꞉ dabu ba꞉ba꞉. \v 18 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ ha꞉go꞉ mo꞉asulaba? Kaluwa꞉ ma꞉no꞉ nab a꞉ma꞉yo꞉ e mo꞉mogaima꞉ib. \v 19 Mo꞉wo꞉ ma꞉no꞉ a꞉no꞉ kaluwa꞉ asulo꞉ usamio꞉ mo꞉ha꞉nab. Ma꞉no꞉ a꞉no꞉ kufa꞉ usa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ha꞉la꞉ya ha꞉nab.” (Ya꞉suwa꞉ to sio꞉ wema꞉yo꞉, ma꞉no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ we tambo o꞉lika na꞉bika꞉ a꞉laki sio꞉.) \v 20 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mogago꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ kaluwa꞉ asulo꞉ usa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ ha꞉la꞉ amilo꞉ sahandalowa꞉lab a꞉ma꞉, kaluwa꞉ asulo꞉wo꞉ heya꞉lab. \v 21 Mogago꞉wo꞉ kaluwa꞉ asulo꞉ usamilo꞉ delen ko꞉lo꞉ ha꞉la꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉labo꞉ we. Asulo꞉ mogago꞉, uwo꞉ dian, kelego꞉ afale dian, kalu sana sowan, kalu galeso꞉ o꞉lia꞉ ga indo꞉ o꞉lia꞉ma꞉ afa dian, \v 22 meselan, mogago꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimidan, dikidan, sada꞉dan, no꞉no꞉n ne alan a꞉la꞉asulan, yo꞉le dowan. \v 23 Man mogago꞉ dimidan ko꞉lo꞉ sa꞉lab we, kaluwa꞉ asulo꞉ usa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ amilo꞉ handalowab a꞉ma꞉yo꞉ kaluwo꞉ mada mogagila꞉lab.” \s1 Fonisia ka꞉isale e Ya꞉suwo꞉ tilidabu \r Madi 15.21-28 \p \v 24 Ya꞉suwo꞉ Godeya꞉ man a꞉no꞉ wida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, hen a꞉no꞉ ka ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, e Taya hen heb doba꞉da꞉ a꞉na ha꞉na꞉ni ane. E ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉yo꞉, e a usa wo꞉no꞉le mesa꞉ni ane ko꞉sega, kalu nolba꞉yo꞉ e a꞉na mio꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ asulo꞉. \v 25 Ga nowo꞉ ida꞉la꞉suwo꞉ mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉ a꞉na sen ko꞉lo꞉, Ya꞉su mio꞉wo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, wigibole a꞉naka ga a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ gibdo꞉ a꞉na gumisi ali. \v 26 Ga a꞉no꞉ Gilig to sa꞉lan, e Fonisia amisa꞉n, Silia hen a꞉na sa꞉la꞉li. Eyo꞉ mama mogago꞉ ida꞉ amilo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉, Ya꞉sumo꞉ o꞉luma꞉ki mada ha꞉nolo sio꞉. \v 27 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wagalino꞉ ma꞉no꞉wo꞉ tamina mea꞉sa꞉ga꞉ o꞉li dowaliki ta꞉ta꞉bi. So꞉wagalina꞉ ma꞉no꞉wo꞉ asulia꞉ga꞉yo꞉, gasamo꞉ sandifa꞉no꞉wo꞉ mada mo꞉ililo꞉.” \v 28 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, ga a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu alan, giyo꞉ hendele sa꞉lab ko꞉sega, so꞉wagalina꞉lo꞉ ma꞉no꞉ nakilo꞉ muda꞉yo꞉ sudufelab a꞉no꞉, gasaya꞉yo꞉ ka ma꞉ib.” \v 29 A꞉la꞉sa꞉labiki eyo꞉ ga o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To nafa gilo꞉ sa꞉lab a꞉na ilikiyo꞉, ga꞉la꞉ amilo꞉ mama mogago꞉ dofo꞉lab a꞉no꞉ e ta꞉fo꞉ ha꞉nab ko꞉lo꞉, ge a꞉ma꞉la꞉ aya ba꞉ba꞉ni hamana.” \v 30 A꞉la꞉sa꞉labiki ga a꞉no꞉ ene aya a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ba꞉ba꞉yo꞉, ida꞉ amilo꞉ mama mogago꞉ dofo꞉len a꞉no꞉ ta꞉fo꞉gane ko꞉lo꞉, e ga꞉li uwo꞉ba alifo꞉lena ba꞉ba꞉. \s1 Do꞉fo꞉f kalu nowo꞉ falelo꞉ \r Madi 15.29-31 \p \v 31 A꞉la꞉ga꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ Tayalo꞉ elen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Saido꞉n hen a꞉no꞉ tininita꞉ga꞉, Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ doba꞉da꞉, Dekabolis hen a꞉na ane. \v 32 E a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, ka꞉la꞉no꞉ ko꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tolo꞉ mo꞉dinafa sa꞉lan kalu nowo꞉ a꞉na sen. Kalu nolba꞉yo꞉ e gasilia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ dagiya꞉yo꞉ e do꞉mo꞉wa goloma꞉ki dabu ba꞉ba꞉. \p \v 33 Ya꞉su eyo꞉ kalu a꞉no꞉ tililia꞉ga꞉, kegeo꞉ aniba kagataki, Ya꞉suwa꞉ dagiyo꞉ ka꞉la꞉n alu a꞉la꞉ya golo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ mekowayo꞉ dagiya kodofela꞉sa꞉ga꞉, kalu a꞉ma꞉ eana golo꞉. \v 34 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ akino꞉ alolo bo꞉fo꞉la꞉ga꞉ ha꞉ a꞉la꞉ga꞉takiyo꞉, kalu o꞉mo꞉wo꞉ “A꞉fata” a꞉la꞉sio꞉. To wema꞉ ha꞉go꞉ we, “Togo alifoma.” \v 35 A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉ma꞉ ka꞉la꞉no꞉ togo꞉ alitaki, eano꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ nodo alitabiki, e towo꞉ nafa tola꞉. \v 36 \x - \xo 7.36 \xt Mak 1.43-45\x*Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ kalu nolbo꞉wo꞉ sa꞉la꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki halaido꞉ sio꞉. Ko꞉sega iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ko꞉ malola꞉li sia꞉len. \v 37 \x - \xo 7.37 \xt Ais 35.5\x*Kaluka꞉isaleyo꞉ mada iligi ba꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Eyo꞉ mada tambo man nafale dimido꞉. Ya꞉su eyo꞉ ka꞉la꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ togo꞉ alitabiki, o꞉li da꞉dab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ do꞉fo꞉f kaluka꞉isale a꞉no꞉ eano꞉ a꞉ma꞉la꞉ nodo alitabikiyo꞉, o꞉li tolab.” \c 8 \s1 Kalu daosen fa꞉la꞉da꞉in o꞉mo꞉wo꞉ Ya꞉su eyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dimi \r Madi 15.32-39 \p \v 1 \x - \xo 8.1 \xt Mak 6.35-44\x*Ho꞉len a꞉namio꞉ kaluka꞉isale nolo꞉lo꞉ Ya꞉sulo꞉wa kegeo꞉. Iyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowo꞉ ko꞉lo꞉, Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kaluwo꞉ elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 2 “Kalu kegeo꞉ we ho꞉len otaleno꞉ ne o꞉lia꞉ wena sen ko꞉lo꞉, iyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma ko꞉lo꞉, iyo꞉ ne mada nofolab. \v 3 Niyo꞉ iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ maiyo꞉ a꞉naka iliga꞉to꞉loga, iyo꞉ hena꞉ usamio꞉ maiyakiyo꞉ halaido꞉wo꞉ aundo꞉ma dowaki habaya soma꞉ib. Mo꞉wo꞉ kalu nolo꞉ heno꞉ ko꞉na꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ya꞉sio꞉ ko꞉lo꞉ a꞉lab.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 4 Enedo꞉ tili wida꞉sena꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ ma꞉no꞉loma hena so꞉l ko꞉lo꞉, niliyo꞉ kalu kegeo꞉ wemo꞉wo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ o꞉ba dia꞉sa꞉ga꞉ mea꞉no꞉wa꞉le?” \v 5 “Falawa so꞉fa꞉ ko꞉lo꞉ gililo꞉ da꞉lab ko o꞉biba꞉so꞉?” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dom a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab.” \p \v 6 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ hena mesea a꞉la꞉sio꞉. Falawa so꞉fa꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ e dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, falawa so꞉fa꞉ a꞉no꞉ Ya꞉suwa꞉ goda꞉sa꞉ga꞉, kaluka꞉isale kegeo꞉ o꞉mo꞉ sagama꞉ki enedo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉ dimi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, kaluka꞉isalemo꞉ so꞉go꞉. \v 7 A꞉la꞉gabiki iliyo꞉ ka꞉ galin nolo꞉ delen ko꞉lo꞉, emo꞉ dimiabiki, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ka꞉ a꞉no꞉lo꞉ sagama꞉ki, enedo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉ dimi. \v 8 Iyo꞉ tambo ma꞉no꞉wo꞉ na꞉la꞉ga꞉ o꞉li dowabiki, ma꞉no꞉ heb ta꞉fa꞉lab a꞉no꞉ tiliwida꞉sen kalu ili a꞉kegea꞉sa꞉ga꞉, fafowo꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ wa꞉li tandeo꞉ ko꞉lo꞉ difa꞉. \v 9-10 Ma꞉no꞉ o꞉lo꞉ mo꞉no꞉wo꞉, kalule agelo꞉wo꞉ daosen fa꞉la꞉da꞉in ko꞉lo꞉ sen. Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉ta꞉ga꞉, enen o꞉lia꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ ho꞉n ko꞉su usa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Damanuta doba꞉da꞉ ha꞉na꞉sio꞉. \p \v 11 Iyo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Fa꞉lisi kaluwo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, e o꞉lia꞉ towa꞉yo꞉ kego꞉. Ya꞉su e ko꞉lo꞉ da꞉fe ba꞉dakiyo꞉, Fa꞉lisi kalu iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge hendele Godelo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉ a꞉la꞉liki widakiyo꞉, molo ha꞉na꞉no꞉ nowo꞉ dimidama” a꞉la꞉likiyo꞉, emo꞉ dabu ba꞉ba꞉. \v 12 \x - \xo 8.12 \xt Madi 12.39, Luk 11.29\x*Ya꞉suwo꞉ ha꞉ a꞉la꞉ga꞉ta꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉g ho꞉len wenamilo꞉ kaluka꞉isale sab wema꞉lo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ a꞉kedab we mo꞉lilo꞉. Niyo꞉ hendele so꞉lo꞉l, kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ sab wema꞉yo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ mada mo꞉ba꞉ba꞉ib.” \v 13 To a꞉no꞉ wida꞉la꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su e Fa꞉lisi kalu i a꞉no꞉ a꞉naka ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, ho꞉n ko꞉suwa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n golo꞉ a꞉no꞉ ta꞉nota꞉ga꞉, nodowa ha꞉na꞉ni ane. \s1 Ma꞉ndo꞉ anayan kelego꞉wo꞉ Fa꞉lisi iya da꞉laka꞉ a꞉la꞉liki hagugu sio꞉ \r Madi 16.1-12 \p \v 14 Ma꞉n dowo꞉fa꞉ dila꞉ a꞉no꞉ dia꞉no꞉wo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu a꞉ma꞉yo꞉ ga꞉lila꞉ ko꞉sega, ma꞉n dowo꞉fa꞉ imiliseyo꞉ ho꞉n ko꞉su usamio꞉ delen. \v 15 \x - \xo 8.15 \xt Luk 12.1\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ hagugu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Fa꞉lisi kaluwa꞉lo꞉ falawalo꞉ anayan kelego꞉wo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ha꞉lod elo꞉ falawalo꞉ anayan kelego꞉ a꞉no꞉ dinafa ba꞉da꞉bi.” \v 16 A꞉la꞉sa꞉labiki enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwa꞉yo꞉ egelebo꞉ to a꞉no꞉ nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowo꞉ ko꞉lo꞉, to we eyo꞉ a꞉na sa꞉lab.” \v 17 \x - \xo 8.17 \xt Mak 6.52\x*Ililo꞉ nenelab a꞉no꞉ Ya꞉su e da꞉da꞉sa꞉ga꞉, e mo꞉beaki imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gio꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉malo꞉ka꞉ a꞉la꞉likiyo꞉ waga nenelaya? Gio꞉ o꞉semo꞉ fanda asulaya? Asulo꞉ gililo꞉wo꞉ babale dowaya? \v 18 Gi amio꞉ siyo꞉ a꞉lab, ko꞉sega giliyo꞉ mo꞉dinafa ba꞉dab. Gi amio꞉ ka꞉la꞉no꞉ a꞉lab, ko꞉sega giliyo꞉ mo꞉dinafa da꞉da꞉lab. Nilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ giliyo꞉ ga꞉lila꞉yo꞉? \v 19 \x - \xo 8.19 \xt Mak 6.41-44\x*Nilo꞉ falawa so꞉fa꞉yo꞉ bila꞉fo꞉ a꞉no꞉ goda꞉sa꞉ga꞉, kalu daosen bila꞉fo꞉mo꞉lo꞉ dimi a꞉no꞉, gio꞉ fanda asuluma꞉no꞉wo꞉ ga꞉lila꞉yo꞉? Gili na꞉la꞉ga꞉lo꞉ ma꞉no꞉ heb ko꞉lo꞉ fafo amilo꞉ wa꞉li alifelo꞉wo꞉ o꞉biba꞉so꞉?” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Fafowo꞉ kugula꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉li alifelo꞉.” \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu daosen fa꞉la꞉da꞉inbo꞉lo꞉ falawa so꞉fa꞉ ko꞉lo꞉, goloso꞉go꞉ amio꞉ ma꞉n mo꞉no꞉ heb ta꞉fa꞉lab a꞉no꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉lo꞉ fafo ko꞉lo꞉ wa꞉lifa꞉yo꞉ o꞉biba꞉so꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Fafowo꞉ doma꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉li alifa꞉.” \v 21 Eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dimido꞉ a꞉no꞉ gio꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉sega, gio꞉ o꞉semo꞉ fanda asulo꞉.” \s1 Ya꞉su eyo꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu Besaidalo꞉wo꞉ falele alifa꞉ \p \v 22 Iyo꞉ Besaida a꞉na ya꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowabiki, kalu nolba꞉yo꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu nowo꞉ Ya꞉sumo꞉ falele alifoma꞉ki, a꞉na tililia꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, emo꞉ goloma꞉ki a꞉na susio꞉. \v 23 Ya꞉su eyo꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉no꞉ dagiya gasilia꞉ga꞉, amisa꞉n ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ami, siya kodofela꞉sa꞉ga꞉, dagi a꞉la꞉ma꞉yo꞉ eya golofo꞉liki, Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ge kelego꞉ nolo꞉ o꞉li ba꞉daya?” \v 24 Kalu a꞉ma꞉yo꞉ sigili ba꞉da꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ kalu ha꞉na꞉siabo꞉ ba꞉dai, ko꞉sega kaluwo꞉ i o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ funa꞉ bo꞉do꞉l.” \v 25 Ya꞉su eyo꞉ wa꞉kabiyo꞉ kalu a꞉ma꞉ si amio꞉ dagi a꞉la꞉ma꞉ golabikiyo꞉, kalu a꞉ma꞉yo꞉ si kudu ba꞉dabiki, si a꞉no꞉ mada falele alita꞉ga꞉, kelego꞉wo꞉ tambo dinafa ba꞉ba꞉. \v 26 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ e ene aya hamana꞉ki iliga꞉takiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Amisa꞉n kaluka꞉isale iliyo꞉ ge ba꞉dabena꞉ki, ge o꞉go꞉ amisa꞉n amio꞉ ha꞉na꞉so꞉bo.” \s1 Bida eyo꞉ Ya꞉suwa꞉ wiyo꞉ kalaba sio꞉ \r Madi 16.13-16, Luk 9.18-21 \p \v 27 Ya꞉suwo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ Sesalia Filibai hen amilo꞉ amisa꞉n nol a꞉na sia꞉len. Iyo꞉ a꞉na sia꞉likiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ dabu ba꞉ba꞉. “Kaluka꞉isale iliyo꞉ ne ko꞉lo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ne kalu o꞉bka꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉seno꞉?” \v 28 \x - \xo 8.28 \xt Mak 6.15\x*Iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nolba꞉yo꞉ Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolano꞉ ge. Nolba꞉yo꞉ ge Elaiya. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolba꞉yo꞉ ge Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu nowo꞉ ge, a꞉la꞉sio꞉.” \v 29 \x - \xo 8.29 \xt Yo꞉n 6.68-69\x*“Ko꞉sega gi wema꞉yo꞉, ne o꞉bka꞉ a꞉la꞉sa꞉laya?” Ya꞉suwa꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Bida eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Keliso, Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ ge.” \v 30 \x - \xo 8.30 \xt Mak 9.9\x*A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ kaluka꞉isale nolbo꞉wo꞉ mada sa꞉la꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki hagugu sio꞉. \s1 Ya꞉su e soma꞉no꞉ a꞉la꞉sio꞉ \r Madi 16.21-28, Luk 9.22-27 \p \v 31 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉wido꞉, “Kalule Dowo꞉ nemo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ alan dimia꞉ib. Godemo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ Yu ko꞉go꞉do꞉ kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ tambo gola ba꞉dakiyo꞉, ne sana soma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len otaleno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ne a꞉ma꞉la꞉ dasima꞉no꞉,” a꞉la꞉liki Ya꞉su eyo꞉ wido꞉. \v 32 Eyo꞉ to a꞉no꞉ kalaba fanda sa꞉labiki, Bida eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ha꞉la꞉ya tililia꞉ ha꞉na꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ ‘Ne soma꞉no꞉’ a꞉la꞉bo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo,” a꞉la꞉liki Bida eyo꞉ emo꞉wo꞉ hida꞉gi sio꞉. \v 33 To a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉ amio꞉, Bidamo꞉wo꞉ hida꞉gi sio꞉, “Sa꞉da꞉na꞉, ge ni fa꞉s doba꞉da꞉ hamana. Tog nilo꞉wo꞉ gi ka꞉lab. Mo꞉wo꞉ ge Godeya꞉lo꞉ asulab aumbo꞉ mo꞉kudu ha꞉nab. Ko꞉sega ge kaluwa꞉lo꞉ asulab au kudu ha꞉nab,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 34 \x - \xo 8.34 \xt Madi 10.38-39, Luk 14.27\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ kaluka꞉isale o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na ho꞉le kegenelia꞉ga꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu abeyo꞉ ne kudu mia꞉no꞉ asulalega, eyo꞉ enen asulano꞉ ka ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, i malano꞉ ene dia꞉ha꞉naki o꞉li soma꞉no꞉ka꞉ a꞉lakiyo꞉, ne a꞉na kudu ya꞉bi. \v 35 Mo꞉wo꞉ kaluka꞉isale abeyo꞉ ene mela꞉no꞉wo꞉ halale ta꞉li dofo꞉lalega, ene mela꞉no꞉ a꞉no꞉ sulu ha꞉na꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ ne kudu yakiyo꞉, ene mela꞉no꞉wo꞉ walalega, e mela꞉no꞉leyo꞉ a꞉na dia꞉ib. \v 36 Gio꞉ kelego꞉ henfelo꞉ wilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tambo asula꞉sa꞉ga꞉ kegenela꞉len amio꞉, mela꞉no꞉ gilo꞉wo꞉ sulu ha꞉nalega, kelego꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ge waga asuwa꞉fa꞉iba? \v 37 Kelego꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ene mela꞉no꞉ a꞉no꞉ o꞉li kililia꞉iba꞉le? \v 38 \x - \xo 8.38 \xt Madi 10.33\x*Kaluka꞉isale ho꞉len wilo꞉ sab we man mogago꞉le dimida꞉lab ko꞉lo꞉, kalu imilise nowo꞉ i o꞉lia꞉ siliki, ni wi sa꞉ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ ni to walama꞉no꞉ a꞉no꞉ sendelowa꞉lalega, tif amio꞉ Kalule Dowo꞉ ne o꞉lia꞉ ma꞉mula꞉ kalu malilo꞉ o꞉lia꞉yo꞉, akina a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ ene ho꞉len alan us a꞉na dota꞉ga꞉ yakiyo꞉, niyo꞉lo꞉ e wi sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ sendeloma꞉no꞉.” \c 9 \s1 Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ ko꞉li fa꞉la꞉dowo꞉ \r Madi 17.1-13, Luk 9.28-36 \p \v 1 \x - \xo 9.1 \xt Mak 13.30\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To we niyo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Kalu nol wilo꞉ kagafo꞉lab we gio꞉ o꞉semo꞉sowo꞉ o꞉elenka, henfelo꞉ we Godeya꞉ halaido꞉wa꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉ni mia꞉nigab a꞉no꞉, gio꞉ ba꞉ba꞉ib.” \p \v 2 \x - \xo 9.2 \xt Ilig 3.22, 2Bid 1.17-18\x*Ho꞉len do꞉go꞉fela꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉yo꞉ Bidayo꞉, Ya꞉ma꞉so꞉, Yo꞉no꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, egelese hen misio꞉ alana mesa꞉ni ha꞉na꞉sio꞉. Iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, hen misio꞉ a꞉na siliki bo꞉fo꞉len amio꞉, Ya꞉suwa꞉ ene do꞉mo꞉ dowa꞉seno꞉ mada ko꞉li nodola꞉sa꞉ga꞉ elena ba꞉ba꞉. \v 3 Ene helebeso꞉g ko꞉lo꞉ a꞉no꞉ tambo ho꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowaki, siyo꞉ mada bumalo꞉ elena ba꞉ba꞉. Henfelo꞉ wilo꞉ kalu imilig noma꞉yo꞉ helebeso꞉g halab amio꞉, ho꞉lo꞉ o꞉ngo꞉wo꞉ mada mo꞉fa꞉la꞉dowa꞉sen. \v 4 Iyo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len amio꞉, Elaiya o꞉lia꞉ Mo꞉sa꞉s o꞉lia꞉yo꞉ a꞉naka fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉su o꞉lia꞉ tola꞉lena ba꞉ba꞉. \v 5 Bida eyo꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, nio꞉ wilo꞉ dowo꞉wo꞉ mada o꞉li go꞉ ko꞉lo꞉, niliyo꞉ a ha꞉lu otaleno꞉ dia꞉niki. Nowo꞉ gino꞉, nowo꞉ Elaiya eno꞉, nowo꞉ Mo꞉sa꞉s eno꞉.” \v 6 Tiliwida꞉sen kalu iliyo꞉ tagio꞉ alan dowo꞉ ko꞉lo꞉, Bida eyo꞉ to weno꞉ ko꞉lo꞉ so꞉lo꞉l a꞉la꞉bo꞉, babale dowaki a꞉na sio꞉. \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ elen amio꞉ kolo꞉ tinda꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ go꞉lulabikiyo꞉, to nowo꞉ kola꞉ us a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sa꞉labiki dabu. “We no꞉no꞉ so꞉wale ko꞉lo꞉, niyo꞉ e mada alan asulo꞉l. Gio꞉ to elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉bi” a꞉la꞉sa꞉labiki dabu. \v 8 Wigibole a꞉naka, iliyo꞉ kalu nolo꞉ a꞉namio꞉ aundo꞉malo꞉biki, Ya꞉suwo꞉ ina꞉li elena ba꞉ba꞉. \fig Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ ko꞉li nodola꞉fo꞉liki, Elaiya o꞉lia꞉ Mo꞉sa꞉s dia꞉ tola꞉lena ba꞉ba꞉.|alt="Transfiguration" src="C075_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="9.2-4" \fig* \p \v 9 Iyo꞉ misio꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tindakiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalule Dowo꞉ ne sowa꞉sa꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ o꞉semo꞉ dasi a꞉namio꞉, gililo꞉ ba꞉ba꞉ we malola꞉so꞉bo.” \v 10 Iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉, inin asulo꞉ usa dia꞉ta꞉ga꞉, egele nenelo꞉. Sowa꞉sa꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉do꞉ dasima꞉no꞉ a꞉lab a꞉no꞉ wagama꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉laba꞉le a꞉la꞉liki ha꞉go꞉ kedo꞉. \v 11 \x - \xo 9.11 \xt Mal 3.1\x*Kedakiyo꞉ iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Elelo꞉ wida꞉sen kalu iliyo꞉ a꞉la꞉wido꞉, ‘Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ Kalu e semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, Elaiya e ko꞉le tamina mia꞉ib.’ Ililo꞉ a꞉la꞉do꞉ widab a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 12 \x - \xo 9.12 \xt Song 22.1-18, Ais 53.3, Mal 4.5-6\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hendele, Elaiya e ko꞉le tamina ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo nafale dimidalia꞉ib. Ko꞉sega Godeya꞉ ene bugo꞉ amilo꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉ giliyo꞉ asuluma. To a꞉no꞉ we, ‘Kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ nagalo꞉ halaido꞉wo꞉ Kalule Dowo꞉ nemo꞉ dimiaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne gola ba꞉ba꞉ib’ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉. \v 13 \x - \xo 9.13 \xt Madi 11.14\x*Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l, ‘Hendele Elaiya e o꞉ma mio꞉ ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale iliyo꞉ inido꞉ asulab aumbo꞉ emo꞉ dimido꞉.’ Tamin amilo꞉ bugo꞉ amilo꞉ sa꞉sa꞉lifa꞉ aumbo꞉, imilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉.”\f + \fr 9.13 \ft Yo꞉n e mio꞉ ko꞉lo꞉ emo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ asulaki, Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉na sio꞉.\f* \s1 Da꞉ba꞉da꞉sen so꞉wayo꞉ Ya꞉suwa꞉ falele alifa꞉ \r Madi 17.14-19,22-23, Luk 9.37-45 \p \v 14 Iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉yo꞉ towa꞉ kega꞉labikiyo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ hegea꞉fo꞉lena ba꞉ba꞉. \v 15 Ya꞉suwo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ Ya꞉su e ba꞉da꞉ga꞉ iligakiyo꞉, iyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ko꞉lo꞉ galima꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ elo꞉wa nai ha꞉na꞉sio꞉. \v 16 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gio꞉ towo꞉ o꞉b sa꞉la꞉liki kega꞉leno꞉?” \v 17 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki kalu kegeo꞉ imilig noma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Wida꞉sen kalu, ni kalu so꞉wayo꞉ mama mogago꞉wo꞉ eya dofo꞉likiyo꞉, towo꞉ mo꞉tolaki do꞉fo꞉f a꞉lab ko꞉lo꞉, e falele alifoma꞉ki tililia꞉mio꞉. \v 18 So꞉wa a꞉no꞉ mama mogago꞉ dofo꞉likiyo꞉, hena besea꞉liki, mego꞉f amio꞉ mesuba꞉so꞉ ya꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ besa꞉ hageno꞉ giliyaka, so꞉so꞉golaki halaleliabiki go꞉l. Niyo꞉ tililia꞉sa꞉ga꞉, gilo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉wo꞉ mama mogago꞉ a꞉no꞉ o꞉lusanama꞉ki dabu ba꞉ba꞉ ko꞉sega, iliyo꞉ mo꞉o꞉luga꞉fa꞉no꞉ dowab.” Kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 19 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ha꞉iyo꞉, kaluka꞉isale o꞉g wilo꞉ sab gio꞉ tilidabuwo꞉ aundo꞉ma. Ne gi o꞉lia꞉yo꞉ ho꞉leno꞉ tambowo꞉ mo꞉mela꞉nigo꞉l. Ne gio꞉ asulo꞉wo꞉ nodoma꞉kiyo꞉, ho꞉len o꞉biba꞉s yasilima꞉no꞉wa꞉le? So꞉wa ko nelo꞉ wena tililia꞉ mena.” \v 20 A꞉la꞉sa꞉labiki iliyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ elo꞉wa tililia꞉mio꞉. Wigibo a꞉naka mama mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa a꞉no꞉ talulia꞉ga꞉ hena beseakiyo꞉, so꞉so꞉golaki mesuba꞉s o꞉lia꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 21 Ya꞉su eyo꞉ so꞉walo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “So꞉wa welo꞉ da꞉ba꞉da꞉leno꞉ ho꞉leno꞉ o꞉biba꞉so꞉?” Eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wa we ha꞉lula꞉suka a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mo꞉mo꞉do꞉. \v 22 E da꞉ba꞉dakiyo꞉, de o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉ya ti ha꞉na꞉no꞉ a꞉lakiyo꞉, enenoma꞉la꞉ sana soma꞉no꞉ dowa꞉sen ko꞉lo꞉, giyo꞉ o꞉li dimidama꞉no꞉lalega, ne nofolakiyo꞉ mada asuwa꞉foma.” \v 23 \x - \xo 9.23 \xt Madi 21.21, Mak 11.23\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ ‘o꞉li dimidama꞉no꞉lalega’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab ko mo꞉wo꞉ ha꞉? Kalu abeyo꞉ hendele tilida꞉dab a꞉ma꞉yo꞉ kelego꞉ tambowo꞉ o꞉li ka dimidama꞉ib.” \v 24 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, so꞉walo꞉ iya a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Tilidabu nilo꞉wo꞉ ha꞉lu ko꞉lo꞉lab ko꞉lo꞉, giyo꞉ ni tilidabuwo꞉ halale alifoma!” \v 25 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale nolo꞉ elo꞉wa kegeabiki ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ mama mogago꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mama mogago꞉ ka꞉la꞉n o꞉lia꞉ mego꞉f o꞉lia꞉ do꞉fo꞉fdo꞉ dowan ge, so꞉wa ko ta꞉ta꞉ga꞉ hamana. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wa꞉kabiyo꞉ so꞉wa wenamio꞉ a꞉tina꞉so꞉bo!” \v 26 \x - \xo 9.26 \xt Mak 1.26\x*Mama mogago꞉ e halale ganagiliaki, mama mogago꞉wa꞉yo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ so꞉so꞉goloma꞉ki ta꞉takiyo꞉, e a꞉na handalota꞉ga꞉ ane. So꞉wa a꞉no꞉ sowo꞉ o꞉ngo꞉ dowabiki, kaluka꞉isale modo꞉wa꞉yo꞉ “So꞉wa we sowaka꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 27 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ so꞉wa a꞉ma꞉ dagiya ta꞉lidota꞉ga꞉ gasiliabiki, so꞉wa a꞉no꞉ e a꞉na dasilia꞉ga꞉ kagayo꞉. \p \v 28 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen o꞉lia꞉yo꞉ a usa ti ha꞉na꞉ga꞉, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ wo꞉no꞉le dabu ba꞉daki a꞉la꞉sio꞉, “Mama mogago꞉ ko꞉lo꞉ nili sio꞉ amilo꞉ mo꞉ane a꞉no꞉ wangabiki go꞉wa꞉le?” \v 29 Eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mama mogago꞉ o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ o꞉luma꞉nikiyo꞉, Godemo꞉ dulugu sa꞉laliki a꞉na ha꞉na꞉ib. Giliyo꞉ Godemo꞉wo꞉ mo꞉dulugu sa꞉lalega, mo꞉ha꞉na꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 30 \x - \xo 9.30 \xt Yo꞉n 7.1\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ iyo꞉ hen ilo꞉ sen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Ga꞉lili hen a꞉no꞉ o꞉go꞉saki ha꞉na꞉sio꞉. Ko꞉sega kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ e a꞉na ha꞉nab a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asuluma꞉ki, iyo꞉ us amio꞉ mo꞉kagayaki, tigini ha꞉na꞉sio꞉. \v 31 \x - \xo 9.31 \xt Mak 8.31, 10.32-34\x*Mo꞉wo꞉ Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉wo꞉ fanda widakiyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Kalule Dowo꞉ ne, gis kalumo꞉ sana soma꞉ki, kalu noma꞉yo꞉ teledoma꞉ib. Iliyo꞉ ne sana soma꞉ib ko꞉lo꞉, ho꞉len otaleno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ne a꞉ma꞉la꞉ dasima꞉no꞉.” \v 32 \x - \xo 9.32 \xt Luk 9.45\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉sega, iliyo꞉ to elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ ha꞉go꞉ mo꞉fanda asulo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ tagilaki, emo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉dabu ba꞉ba꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ kalu alano꞉ o꞉bo꞉ngo꞉ma꞉ doma꞉iba꞉le a꞉la꞉liki wido꞉ \r Madi 18.1-5, Luk 9.46-50 \p \v 33 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ Kabaniom a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ a usa siliki eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gio꞉ toga yakilo꞉ to nenelo꞉ a꞉no꞉, giliyo꞉ towo꞉ o꞉b sio꞉wo꞉?” \v 34 A꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ ko꞉sega iyo꞉ toga yakiyo꞉, kalu alandeyo꞉ o꞉ba꞉le a꞉la꞉liki nenela꞉i mio꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ wanadota꞉ga꞉, towo꞉ mo꞉sio꞉. \v 35 \x - \xo 9.35 \xt Madi 20.25-27, Mak 10.43-44, Luk 22.24-26\x*Ya꞉suwo꞉ asita꞉ga꞉yo꞉, tili wida꞉sen kalu iyo꞉ elo꞉wa mena a꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu ge alande doma꞉no꞉lalega, ge kalu nolba꞉ ha꞉ga dota꞉ga꞉, nol ko꞉le asuwa꞉ta꞉lubi.” \v 36 Eyo꞉ so꞉wala꞉su nowo꞉ e dagiya gasilia꞉ga꞉, ilo꞉ sab a꞉na ta꞉ulia꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 37 \x - \xo 9.37 \xt Madi 10.40\x*“Kalu abeyo꞉ ne wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, so꞉wala꞉su wengo꞉wo꞉ sagala꞉sa꞉ga꞉ tili dowalega, eyo꞉ ne ko꞉lo꞉ tili dowaki auma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ ne ko꞉lo꞉ tili dowalega, eyo꞉ neko꞉ tili dowaba, kalu nelo꞉ iliga꞉fo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tili dowaki auma꞉ib.” \p \v 38 Yo꞉n eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, niliyo꞉ kalu noma꞉yo꞉ gi wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mama mogago꞉wo꞉ o꞉luga꞉felabi ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, ni o꞉lia꞉lo꞉ mo꞉dowa꞉sen a꞉ma꞉ gab ko꞉lo꞉, niliyo꞉ emo꞉wo꞉ dimida꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki ele alifa꞉.” \v 39 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Elo꞉ dimidab a꞉no꞉ ka꞉la꞉so꞉bo. Kalu abeyo꞉ ni wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉, tif amio꞉ ne wi a꞉no꞉ mo꞉mogagi sa꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉liki gab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ kalu a꞉no꞉ ka꞉lakiyo꞉ eleyo꞉ dia꞉ta꞉so꞉bo. \v 40 \x - \xo 9.40 \xt Madi 12.30, Luk 11.23\x*Mo꞉wo꞉ kalu abeyo꞉ ni o꞉lia꞉yo꞉ giso꞉ mo꞉dowab a꞉no꞉ nilino꞉. \v 41 \x - \xo 9.41 \xt Madi 10.42\x*To we niyo꞉ gemo꞉wo꞉ mada hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Kalu abeyo꞉ ge Kelisowa dowo꞉ a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, ho꞉no꞉ wasulia꞉ga꞉ gemo꞉ maiya꞉ki dimialega, kalu a꞉no꞉ wa꞉l enedo꞉wo꞉ nafale dia꞉ib.” \p \v 42 Ya꞉su eyo꞉ to nowo꞉ a꞉kudu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu abeyo꞉ tilidabu so꞉wala꞉su nowo꞉ mogago꞉ dimidama꞉ki susululalega, Gode eyo꞉ emo꞉wo꞉ halaido꞉ wa꞉dema꞉ib. Kalu a꞉no꞉ tamin amio꞉ u alano꞉ dagasa sunda꞉sa꞉ga꞉, so꞉lu ho꞉na sandifo꞉ kibo꞉bowo꞉, a꞉no꞉ o꞉li domabe. \v 43-44 \x - \xo 9.43-44 \xt Madi 5.30\x*Gi dagi koma꞉yo꞉ ko꞉lo꞉ susululia꞉ga꞉, ge mogago꞉wo꞉ dimidalega, dagi a꞉no꞉ gedela꞉bi. Mo꞉wo꞉ ge dagilo꞉ma iliki, ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉lalega, a꞉no꞉ o꞉li. Ko꞉sega dagiyo꞉ a꞉la꞉ elen amio꞉, mo꞉dalilia꞉no꞉ de hen a꞉na ha꞉nalega, mada halaido꞉ doma꞉ib.\f + \fr 9.43-44 \ft Ves 48 a꞉namilo꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ves 44 a꞉na sa꞉sa꞉li alifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ves 46 a꞉namio꞉lo꞉ to imilig a꞉no꞉ko꞉ sa꞉sa꞉li alifa꞉. \f* \v 45-46 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi gib koma꞉yo꞉ ko꞉lo꞉ susululia꞉ga꞉, ge mogago꞉wo꞉ dimidalega, gib a꞉no꞉ gedela꞉bi. Ge gib nowo꞉ aundo꞉ma iliki, gio꞉ Gode o꞉lia꞉ ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ doma꞉no꞉lalega, a꞉no꞉ o꞉li. Ko꞉sega gibo꞉ a꞉la꞉ iliki, de hena ha꞉nalega, a꞉no꞉ mada halaido꞉.\f + \fr 9.45-46 \ft Ves 44 a꞉namilo꞉ a꞉no꞉ bo꞉ba. \f* \v 47 \x - \xo 9.47 \xt Madi 5.29\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi si koma꞉yo꞉ ko꞉lo꞉ susululia꞉ga꞉, ge mogago꞉wo꞉ dimidalega, si a꞉no꞉ dugula꞉bi. Mo꞉wo꞉ si nowo꞉ ko꞉n iliki, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lab hen a꞉namio꞉ mesa꞉ ha꞉nalega, a꞉no꞉ o꞉li. Ko꞉sega siyo꞉ a꞉la꞉ elen amio꞉ de hena ha꞉nalega, a꞉no꞉ mada halaido꞉ doma꞉ib. \v 48 \x - \xo 9.48 \xt Ais 66.24\x*De hen a꞉namio꞉, \q1 “ ‘ibiya꞉yo꞉ do꞉mo꞉wo꞉ na꞉lalikiyo꞉ mo꞉soma꞉ib a꞉la꞉ta꞉ga꞉, de wa꞉sowa a꞉no꞉ mo꞉dalima꞉ib.’ \m \v 49 Tamin amio꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ Godemo꞉ boba so꞉meakiyo꞉, Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ boba a꞉no꞉ digalo꞉ bo꞉ba꞉ki, iliyo꞉ so꞉luwo꞉ bobalo꞉ dimiab a꞉na fifa꞉sen. O꞉leaundo꞉ dimidan aumbo꞉ giliyo꞉ mogago꞉wo꞉ dimidabena꞉kiyo꞉, hida꞉yo꞉wo꞉ deyo꞉ o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ gilo꞉ amio꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. \p \v 50 \x - \xo 9.50 \xt Madi 5.13, Luk 14.34\x*“So꞉luwo꞉ nafa ko꞉sega, so꞉luwa꞉ nudo꞉wo꞉ aundo꞉ma dowalega, so꞉luwa꞉ nudo꞉ a꞉no꞉ nafa a꞉fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉, niliyo꞉ mo꞉dimidama꞉ib. Ginino꞉ so꞉luwo꞉ o꞉ngo꞉ dofo꞉liki, ha꞉sa dowakiyo꞉ gegelebo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉lubi.” \c 10 \s1 Kalu o꞉lia꞉ ga o꞉lia꞉ di ta꞉fa꞉no꞉ man \r Madi 19.1-9 \p \v 1 Ya꞉suwo꞉ hen elo꞉ elen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Yudia hen a꞉na ha꞉nakiyo꞉, ho꞉n Yodan a꞉no꞉ ta꞉nota꞉ga꞉ a꞉na ane. E a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ elo꞉wa kegeabikiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tamin amilo꞉ wida꞉sen aumbo꞉, kaluka꞉isale kegeo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ to mano꞉ imo꞉wo꞉ a꞉na wido꞉. \p \v 2 Fa꞉lisi kalu nolo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ dikili ba꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ele saefa꞉ a꞉ma꞉yo꞉ kaluwa꞉lo꞉ ga di a꞉no꞉ ta꞉fa꞉no꞉wo꞉ o꞉liya꞉le?” \v 3 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mo꞉sa꞉sa꞉ ele sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ga di ta꞉fa꞉no꞉ a꞉no꞉ gimo꞉wo꞉ waga sio꞉wo꞉?” \v 4 \x - \xo 10.4 \xt Lo 24.1-4, Madi 5.31\x*Iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu abeyo꞉ ga di a꞉no꞉ ta꞉fa꞉nikiyo꞉, mo꞉fo꞉s sa꞉sa꞉lo꞉ amio꞉ gayo꞉ ta꞉to꞉ka꞉ a꞉la꞉ ko꞉le sa꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, o꞉lika ta꞉ta꞉bi a꞉la꞉liki, Mo꞉sa꞉s eyo꞉ a꞉na saefa꞉.” \v 5 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Isolael kalu, gio꞉ a꞉la꞉iyabiki, Mo꞉sa꞉s eyo꞉ ele a꞉no꞉ a꞉na sa꞉sa꞉lo꞉. \v 6 \x - \xo 10.6 \xt Mo꞉mo꞉ 1.27, 5.2\x*Ko꞉sega Gode eyo꞉ tamin amio꞉ henfelo꞉ welo꞉ dimido꞉ amio꞉, ‘eyo꞉ kalu o꞉lia꞉ ga o꞉lia꞉ a꞉no꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉.’ \v 7-8 \x - \xo 10.7-8 \xt Mo꞉mo꞉ 2.24, A꞉fe 5.31-33\x*‘A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ kaluwa꞉yo꞉ iya o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ene inga o꞉lia꞉ asulo꞉wo꞉ imilise dowaki, a꞉la꞉yo꞉ do꞉mo꞉ imilise doma꞉ib.’ A꞉la꞉ a꞉no꞉ nowo꞉ ko꞉li nowo꞉lo꞉ ko꞉li a꞉la꞉ elen, ko꞉sega o꞉go꞉ a꞉la꞉yo꞉ mada imilise doma꞉ib. \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ Gode eyo꞉ ida꞉ni kudu alifa꞉ ko꞉lo꞉, kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ mada gedea꞉so꞉bo!” Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 10 Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, a usa tina꞉sa꞉ga꞉ siliki, to a꞉no꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉ba꞉. \v 11 \x - \xo 10.11 \xt Madi 5.32\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu abeyo꞉ ga enedo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉lo꞉ ga nowo꞉ a꞉diab a꞉no꞉, e uwo꞉ dia꞉lab. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga abeyo꞉ ino꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, kalu nowa ha꞉nalega, ga a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ uwo꞉ dia꞉lab.” \s1 Ya꞉sulo꞉wa so꞉wagalino꞉ tililia꞉mio꞉ \r Madi 19.13-15, Luk 18.15-17 \p \v 13 Kaluka꞉isale iliyo꞉ so꞉wagalino꞉ Ya꞉sumo꞉ goloma꞉ki, elo꞉wa tililia꞉ ya꞉sio꞉. Ko꞉sega enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwa꞉yo꞉ so꞉wagalino꞉ Ya꞉sulo꞉ amio꞉ tililia꞉ ya꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki halaido꞉ sio꞉. \v 14 Ililo꞉ dimidab a꞉no꞉ Ya꞉su eyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, e mo꞉sagalabiki imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉no꞉ so꞉wa i we o꞉ngo꞉ma꞉no꞉ da꞉lab ko꞉lo꞉, giliyo꞉ so꞉wa i we nelo꞉ amio꞉ mena꞉ki ka꞉la꞉so꞉bo. \v 15 \x - \xo 10.15 \xt Madi 18.3\x*To we niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isale abeyo꞉ so꞉wagalin we o꞉ngo꞉ma꞉lo꞉ Godeya꞉ ha꞉g amilo꞉ dowab o꞉leaumbo꞉ mo꞉dowalega, iyo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ us a꞉namio꞉ mada mo꞉tina꞉ib.” \v 16 To a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉wagalin i a꞉no꞉ ta꞉ulia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉ dagiyo꞉ so꞉wagalina golaki, iyo꞉ nafale mesea꞉ki dulugu salifelo꞉. \fig Ya꞉su eyo꞉ sowa galino꞉ Godemo꞉ dulugu sio꞉.|alt="Jesus with children" src="C076_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="10.13-16" \fig* \s1 Kelego꞉wo꞉ modo꞉lo꞉ kaluwo꞉ Ya꞉sulo꞉wa mio꞉ \r Madi 19.16-30, Luk 18.18-30 \p \v 17 Ya꞉suwo꞉ ha꞉na꞉no꞉ dowa꞉sena, kalu nowo꞉ nai ya꞉sa꞉ga꞉, elo꞉wa gulalu misa꞉fu alilakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu nafaleyo꞉ ge, nilo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ dia꞉no꞉ a꞉no꞉ waga dimidaliki dia꞉no꞉wa꞉le?” \v 18 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ nemo꞉lo꞉ ‘Ge nafaleka꞉’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab ko mo꞉wo꞉ ha꞉? Gode imilise e mada nafale ko꞉lo꞉ a꞉lab. \v 19 \x - \xo 10.19 \xt Kis 20.12-17, Lo 5.16-20\x*Godeya꞉ ele difa꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ge asulo꞉. Kaluwo꞉ sana sowa꞉so꞉bo. Uwo꞉wo꞉ dia꞉so꞉bo. Afayo꞉ dia꞉so꞉bo. Diga꞉li sa꞉la꞉so꞉bo. Kalu noma꞉ kelego꞉wo꞉ dia꞉nikiyo꞉ dikida꞉so꞉bo. Gio꞉ go꞉lo꞉ go꞉wo꞉ alano꞉ o꞉m a꞉la꞉asulaki, ili ha꞉ga dowa꞉lubi.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉wido꞉. \v 20 Kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, gilo꞉ to sa꞉lab ko ne so꞉walo꞉ elen a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ kudu mio꞉ ko꞉m.” \v 21 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ e si kudu ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, e mada alan asulakiyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ mo꞉dimido꞉ nowo꞉ o꞉a꞉lab. Kelego꞉ gilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ kililia꞉sa꞉ga꞉, mole a꞉no꞉ kelego꞉lo꞉ma dowab kalu i o꞉mo꞉ sa꞉ga꞉bi. A꞉la꞉galega, Hebene a꞉namilo꞉ kelego꞉ nafale sagalema꞉no꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ge dia꞉ib. A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ge ne a꞉na kudu ya꞉bi.” \v 22 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, kalu a꞉ma꞉ wo꞉lokano꞉ hesega꞉fo꞉. Mo꞉wo꞉ e kelego꞉wo꞉ mada modo꞉ delen ko꞉lo꞉ sa꞉labiki, e a꞉ma꞉la꞉ ha꞉nakiyo꞉ asulo꞉wo꞉ hida꞉liabiki ane. \p \v 23 Ya꞉su eyo꞉ sigiliga꞉ta꞉ga꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu kelego꞉wo꞉ modo꞉lo꞉ da꞉lab a꞉no꞉, e Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉na tina꞉no꞉wo꞉ mada halaido꞉ ko꞉lo꞉ a꞉lab.” \v 24 Tili wida꞉sen kalu iyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ iligabiki, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉ so꞉wagalin, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉namilo꞉ tina꞉no꞉wo꞉ mada halaido꞉ ko꞉lo꞉ a꞉lab. \v 25 No꞉ alan nowo꞉ ene wiyo꞉ ka꞉mol ko꞉lo꞉, e helebeso꞉gdo꞉ dubian ho꞉la꞉su a꞉nami tina꞉no꞉wo꞉ halaido꞉. Ko꞉sega kalu kelego꞉wo꞉ modo꞉lo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉na tina꞉no꞉wo꞉, mada halaido꞉le doma꞉ib.” \v 26 Enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, mada iliga꞉sa꞉ga꞉ modaki, egelebo꞉ a꞉la꞉nenelo꞉, “A꞉la꞉go꞉lo꞉biki mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ a꞉no꞉ kaluka꞉isale abe dia꞉nigaba꞉le?” \v 27 Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ sigiliga꞉ta꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluwa꞉ ene halaido꞉wa꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ mada mo꞉ililo꞉ ko꞉sega, Gode eyo꞉ kelego꞉wo꞉ tambowo꞉ o꞉li ka dimidan ko꞉lo꞉, eyo꞉ o꞉li dimidama꞉ib.” \p \v 28 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Bida eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Asuluma! Nio꞉ ninin kelego꞉wo꞉ tambo ka ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ge ko꞉lo꞉ kudu yo꞉l.” \v 29-30 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ to hendele so꞉lo꞉l. Kalu abeyo꞉ ne asula꞉sa꞉ga꞉ ni towo꞉ ko꞉lo꞉ walama꞉ni ha꞉nakiyo꞉, kelego꞉ elo꞉wo꞉ tambo ka ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nalega, tif amio꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ mada kelego꞉wo꞉ modo꞉le dia꞉ib. Kalu a꞉no꞉ ne wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ dia꞉li mesa꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ amisa꞉no꞉, aowo꞉, adowo꞉, anowo꞉, iyayo꞉, so꞉wayo꞉, hen enedo꞉wo꞉, kelego꞉ o꞉ngo꞉wo꞉ kata꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nalega, elo꞉ henfelo꞉ wilo꞉ kelego꞉ ta꞉tab aumbo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mada modo꞉ a꞉dia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉, e mela꞉no꞉ mela꞉no꞉wo꞉ dia꞉ib. \v 31 \x - \xo 10.31 \xt Madi 20.16, Luk 13.30\x*Kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ tamin amilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tifa doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ tif amilo꞉ elen a꞉no꞉, tamina a꞉doma꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ e soma꞉no꞉ a꞉no꞉ wa꞉ka sio꞉ \r Madi 20.17-19, Luk 18.31-33 \p \v 32 \x - \xo 10.32 \xt Mak 8.31, 9.31\x*Ya꞉suwa꞉ tamita꞉ga꞉, iyo꞉ Ya꞉lusalem toga ha꞉nakiyo꞉, enedo꞉ tiliwida꞉sen kaluwo꞉ molo asula꞉li ha꞉nabiki, kaluka꞉isale nol kudu mio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ tagila꞉li ya꞉sio꞉. Ya꞉su eyo꞉ tili wida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ a꞉no꞉ ha꞉la꞉ doba꞉da꞉ tililia꞉ga꞉ kagayakiyo꞉, kelego꞉ e amilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉wido꞉. \v 33-34 “O꞉go꞉ nio꞉ Ya꞉lusalem halona ho꞉no꞉l ko꞉lo꞉, kalu noma꞉yo꞉ Kalule Dowo꞉wo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉, elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ gasimea꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ e mo꞉walila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, sana soma꞉no꞉ a꞉la꞉liki towo꞉ saefa꞉ib. Iliyo꞉ e ha꞉la꞉ kalumo꞉wo꞉ gasimealikiyo꞉, kalu i a꞉ma꞉yo꞉ e dio꞉ge sa꞉laki, mekowaya꞉ fugala꞉ma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ meya꞉ yame tandea꞉sa꞉ga꞉ sana soma꞉ib. Ko꞉sega ho꞉len asol dowalikiyo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ a꞉dasi alifa꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉ma꞉s o꞉lia꞉ Yo꞉n o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ dabu ba꞉ba꞉ \r Madi 20.20-28 \p \v 35 Sa꞉ba꞉diya꞉ inso꞉, Ya꞉ma꞉so꞉ o꞉lia꞉ Yo꞉no꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan Kalu ge, nililo꞉ gemo꞉lo꞉ dabu ba꞉dab aumbo꞉, giyo꞉ mada dimidama꞉ki asulo꞉l.” \v 36 “Niyo꞉ ga꞉gbo꞉wo꞉ o꞉b dimidama꞉ki asulaya?” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 37 A꞉la꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Ge ho꞉ alan o꞉lia꞉ tinda꞉sa꞉ga꞉lo꞉ tambolo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ a꞉namio꞉, na꞉n we nowo꞉ ililib doba꞉da꞉, nowo꞉ fo꞉fo꞉doloba꞉da꞉ siliki, ua bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ asulab.” \v 38 \x - \xo 10.38 \xt Mak 14.36, Luk 12.50\x*A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To gaindo꞉ nemo꞉lo꞉ dabu ba꞉dab ko, ga꞉go꞉ mo꞉wo꞉ mo꞉dinafa fanda asulab. Nilo꞉ hida꞉yo꞉ dia꞉no꞉wo꞉, ga꞉go꞉lo꞉ o꞉li dia꞉nigaba꞉le? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne soma꞉no꞉ aumbo꞉, ga꞉go꞉lo꞉ o꞉li soma꞉iba?” \f + \fr 10.38 \ft Ya꞉suwa꞉lo꞉ to bale sio꞉ wema꞉ ha꞉go꞉ halonamio꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab. Ya꞉su elo꞉ bale sa꞉lakilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ to we. Kab amilo꞉ wasu nilo꞉ ma꞉nigo꞉l a꞉no꞉ ga꞉go꞉lo꞉ o꞉lika ma꞉no꞉wo꞉? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne ho꞉n amilo꞉ to꞉loma꞉no꞉ a꞉no꞉, ga꞉go꞉lo꞉ o꞉lika to꞉loma꞉no꞉wo꞉? \f* \v 39 \x - \xo 10.39 \xt Ilig 12.2, Kala 1.9\x*A꞉la꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ sa꞉labko, naino꞉ o꞉li dimidama꞉no꞉.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hida꞉yo꞉ nilo꞉ dia꞉no꞉wo꞉, ga꞉go꞉lo꞉ dia꞉ib, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne soma꞉no꞉ aumbo꞉, ga꞉go꞉lo꞉ soma꞉ib. \v 40 Ko꞉sega ga꞉go꞉ dagiyo꞉ ililib o꞉lia꞉ fo꞉fo꞉dolo꞉b a꞉namilo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉, niyo꞉ ga꞉gbo꞉wo꞉ o꞉lika꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ a꞉namilo꞉ mesa꞉no꞉ a꞉no꞉, kalu Godeya꞉ eno꞉le a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ dimidaefa꞉ a꞉ma꞉ mesa꞉ib.” \p \v 41 Tili wida꞉sen kalu do꞉la꞉fo꞉ nol a꞉ma꞉yo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉ma꞉s o꞉lia꞉ Yo꞉n o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉ gadio꞉. \v 42 \x - \xo 10.42 \xt Luk 22.25-26\x*A꞉la꞉gabiki Ya꞉su eyo꞉ i a꞉no꞉ tambo elo꞉wa mena꞉ki ho꞉lelia꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yu kaluma us a꞉namio꞉ misa꞉ kalu alan iliyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ dibodaki wa꞉la꞉ sa꞉nda꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu alan ililo꞉ma꞉yo꞉ mada halaido꞉ bo꞉fo꞉lowan. Gio꞉ a꞉no꞉ o꞉ma fanda ba꞉ba꞉. \v 43 \x - \xo 10.43 \xt Madi 23.11, Mak 9.35\x*A꞉la꞉gab ko꞉sega gi usamio꞉ man wengo꞉wo꞉ mada dowa꞉so꞉bo. Kalu abeyo꞉ e gi usamio꞉ kalu alan doma꞉no꞉ asulalikiyo꞉, e gili madali nanog dian kalu ko꞉le dowa꞉lubi. \v 44 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ e wabulun kalu doma꞉no꞉ asulalega, e madali nanog dian kalu ko꞉le doma. \v 45 Mo꞉wo꞉ Kalule Dowo꞉ nelo꞉ mio꞉ we, kaluwa꞉yo꞉ ne ko꞉lo꞉ asuwa꞉foma꞉ki mio꞉ma, ko꞉sega niyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ asuwa꞉fa꞉ni mio꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ ili mogago꞉wa꞉ wa꞉l diaki, ni mela꞉no꞉ a꞉no꞉ wala꞉ma꞉niki mio꞉.” \s1 Siyo꞉ ko꞉n kalu, Batimias e falele alifa꞉ \r Madi 20.29-34, Luk 18.35-43 \p \v 46 Iyo꞉ Ya꞉liko a꞉na ane ko꞉lo꞉, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale elo꞉ kudu mio꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉liko amisa꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nab amio꞉, Ya꞉liko tog anib a꞉namio꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu nowo꞉, Timiasa꞉ inso꞉ Batimias, e moleyo꞉ elo꞉ mena꞉ki a꞉na siliki ha꞉iya꞉len. \v 47 Nasala꞉t kalu, Ya꞉suwo꞉ a꞉namilo꞉ yab a꞉no꞉ e da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Batimias eyo꞉ towo꞉ ho꞉idaki a꞉la꞉sio꞉, “Ya꞉su, Da꞉ibida꞉ inso꞉, giyo꞉ ne mada nofola꞉sa꞉ga꞉ asuwa꞉foma!” \v 48 Kalu nolba꞉yo꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉no꞉ halalelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge tola꞉so꞉bo!” A꞉la꞉sio꞉ ko꞉sega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ towo꞉ halale ho꞉ida꞉liki a꞉la꞉sio꞉, “Da꞉ibida꞉ so꞉wa, giyo꞉ ne mada nofola꞉sa꞉ga꞉ asuwa꞉foma!” \v 49 Ya꞉suwo꞉ ha꞉na꞉leno꞉ a꞉na kagatakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu a꞉no꞉ wena mena꞉ki ho꞉lema.” A꞉la꞉gabiki kalu nolba꞉yo꞉ siyo꞉ ko꞉n a꞉no꞉ mena꞉ki ho꞉idaki a꞉la꞉sio꞉, “Ge kele asula꞉so꞉bo. Ya꞉su eyo꞉ ge elo꞉wa mena꞉ki sio꞉ ko꞉lo꞉, ge dasima.” \v 50 Siyo꞉ ko꞉n a꞉ma꞉yo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, so꞉g wa꞉l amilo꞉ sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉no꞉ hagola꞉sa꞉ga꞉, ho꞉lu yabalakiyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ane. \v 51 Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ waga dimidama꞉ki asulaya?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan Kalu, ne siyo꞉ fage alifoma꞉ki asulab.” \v 52 \x - \xo 10.52 \xt Mak 5.34\x*“Go꞉no꞉ndo꞉ tilidabu koma꞉yo꞉ ge falelab ko꞉lo꞉ ge mada ga꞉li ha꞉na꞉bi.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, wigibole a꞉naka ene siyo꞉ falela꞉sa꞉ga꞉, e tog a꞉na ha꞉naki Ya꞉su kudu ane. \fig Ya꞉su eyo꞉ siyo꞉ ko꞉n Batimias e falele alifa꞉.|alt="Blind Batimias healed" src="C080_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="10.51-52" \fig* \c 11 \s1 Ya꞉suwo꞉ misa꞉ kalu o꞉ngo꞉ dota꞉ga꞉, Ya꞉lusalem a꞉na tiane \r Madi 21.1-9, Luk 19.29-38, Yo꞉n 12.12-15 \p \v 1 Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉lusalem a꞉na fa꞉la꞉doma꞉no꞉ ha꞉nakiyo꞉, O꞉lif misio꞉lo꞉ a꞉lab anib a꞉namilo꞉ Ba꞉tani o꞉lia꞉ Befage o꞉lia꞉ amisa꞉n a꞉la꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. E a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu a꞉la꞉ nowo꞉ tamina hamana꞉ki iliga꞉fa꞉nikiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 2 “Ga꞉go꞉ tamina ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉n ga꞉gdo꞉ ha꞉na꞉no꞉ doba꞉da꞉ a꞉na ti ha꞉nakiyo꞉, donki kalofo nowo꞉, kaluwo꞉ wa꞉l a꞉namilo꞉ o꞉semo꞉ sa꞉sen a꞉no꞉ a꞉na galo alifo꞉lena ba꞉ba꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ga꞉go꞉ donki a꞉no꞉ fagela꞉sa꞉ga꞉, tililia꞉ ya꞉bi. \v 3 Kalu nolba꞉yo꞉ ‘Ga꞉go꞉ donki kalofo ko wagama꞉ni fagelaya?’ a꞉la꞉sa꞉lalega, gaino꞉ ‘Kalu alana꞉yo꞉ nanog dia꞉no꞉wo꞉ dowabiki tililia꞉ ho꞉no꞉l ko꞉lo꞉, a꞉ma꞉la꞉yo꞉ bo꞉bo꞉ge tililia꞉ mia꞉no꞉ka꞉’ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi.” \v 4-5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ a꞉la꞉yo꞉ a꞉naka tigini ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, donki kalofowo꞉ aiko꞉wa galolo꞉ alifa꞉ ko꞉lo꞉, tog aniba kagafo꞉lena ba꞉ba꞉. Donki galolo꞉ a꞉no꞉ fagelabikiyo꞉, kalu nol kagafo꞉len a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉, donki ko꞉lo꞉ galolo꞉ ko o꞉b dia꞉ni fagelaya?” \v 6 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ sio꞉ aumbo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉labiki, a꞉la꞉mo꞉ ka fagelia꞉ hamana꞉ki, towo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ mo꞉sio꞉. \v 7 A꞉la꞉ma꞉yo꞉ donki kalofo a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉wa tililia꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, so꞉g wa꞉l amilo꞉ sa꞉ga꞉lan a꞉no꞉ donki fa꞉sa꞉ wa꞉la fele alitabiki, Ya꞉su e a꞉na asita꞉ga꞉ ane. \v 8 Kalu modo꞉wa꞉yo꞉ ini so꞉g wa꞉l amilo꞉ sa꞉ga꞉lan a꞉no꞉ elo꞉ yab tog a꞉na fela꞉li ha꞉nabiki, nolba꞉yo꞉ fasi fo꞉s ko꞉lo꞉ gegedo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ fela꞉i ane.\f + \fr 11.8 \ft Ho꞉len a꞉namio꞉, misa꞉ kalu nowo꞉ toga ha꞉nalega, kaluka꞉isaleyo꞉ so꞉g o꞉lia꞉ fasi fo꞉s ko꞉lo꞉ gegedo꞉ a꞉no꞉ toga dila꞉i ha꞉nan. A꞉la꞉do꞉ dimida꞉sen a꞉no꞉, iliyo꞉ kalu a꞉no꞉ alan a꞉la꞉li wabudaki gan.\f* \v 9 \x - \xo 11.9 \xt Song 118.25-26\x*A꞉la꞉ga꞉li yabikiyo꞉, kaluka꞉isale nolo꞉ tamina ha꞉naki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolo꞉ tifa yakiyo꞉, iyo꞉ sagalaki gisalo꞉wo꞉ mo꞉la꞉i ane. \q1 “Godeya꞉ wiyo꞉ wabuluma꞉niki. \q1 Kalu we, Gode Alana꞉ wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, \q2 niliyo꞉ sagala꞉liki, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉so꞉lo꞉l. \q1 \v 10 Ni ma꞉muwo꞉ Da꞉ibid elo꞉ bo꞉fo꞉lowan aumbo꞉, \q2 kalu wema꞉ bo꞉fo꞉mela꞉ni yab ko꞉lo꞉, \q2 Godeyo꞉ e mada nafaleyo꞉ e. \q1 Gode iwalulo꞉ sab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wabuluma꞉niki.” \f + \fr 11.10 \ft Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ili misa꞉ kalu fa꞉la꞉dowab a꞉la꞉asulaki, iliyo꞉ gisalo꞉ we a꞉na mo꞉lo꞉.\f* \p \v 11 Ya꞉su e Ya꞉lusalem fa꞉la꞉dota꞉ga꞉yo꞉, e Godeya꞉ Malilo꞉ aya tiane. A꞉na tina꞉sa꞉ga꞉, a usa sia꞉liki, kelego꞉ tambo a꞉namilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ bebea꞉len. Ko꞉sega ga꞉lo dowabiki, iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ Ba꞉tani ane. \s1 Ya꞉su eyo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ ayamilo꞉ kelego꞉lo꞉ kililia꞉len kalu i a꞉no꞉ o꞉luso꞉no꞉ \r Madi 21.12-22, Luk 19.45-47, Yo꞉n 2.13-16 \p \v 12 Ba꞉tani alita꞉ga꞉, kea꞉fo a꞉ma꞉la꞉ ha꞉nakiyo꞉, Ya꞉suwo꞉ maiyo꞉wo꞉ a꞉na dowo꞉. \v 13 \x - \xo 11.13 \xt Luk 13.6\x*E a꞉na ha꞉nakiyo꞉, alona꞉ i fo꞉so꞉ nafale ko꞉lo꞉ ko꞉na꞉ a꞉labiki ba꞉da꞉ga꞉, alon a꞉namio꞉ fowo꞉ hedo꞉wa꞉le a꞉la꞉li mo꞉wa ba꞉ba꞉ni ane. E i mo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, fowo꞉ mo꞉hedaki, i fo꞉sde elena ba꞉ba꞉, mo꞉wo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ i folo꞉ hedan gima ko꞉lo꞉ fo꞉s moso ba꞉ba꞉. \v 14 I a꞉no꞉ fowo꞉ mo꞉hedo꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ i o꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge fowo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mada mo꞉helema꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu mio꞉ a꞉no꞉ tambo dabu. \p \v 15 Iyo꞉ Ya꞉lusalem a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su e Godeya꞉ Malilo꞉ a isagena ti ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ no꞉ Godemo꞉lo꞉ boba dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ kililia꞉liki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, mole ililo꞉ hen nowa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ ho꞉gi a꞉dia꞉li sena ba꞉ba꞉. Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale malilo꞉ ayamilo꞉ kelego꞉lo꞉ kililia꞉likilo꞉ sen a꞉no꞉ tambo ha꞉la꞉ya o꞉lusanaga꞉ta꞉ga꞉, molelo꞉ delen i fofodo꞉ a꞉no꞉lia꞉, o꞉ba꞉lo꞉ kililia꞉likilo꞉ kalulo꞉ ta꞉sen i fofodo꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ kolodolia꞉ga꞉ sandifo꞉. \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ Godeya꞉ alilo꞉ a isagen amio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ kelego꞉ kililia꞉nikiyo꞉, wenamio꞉ tinia꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki halaido꞉ sio꞉. \v 17 \x - \xo 11.17 \xt Ais 56.7, Jer 7.11\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉na wido꞉, “Tamin amio꞉ Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 “ ‘Ni a we henfelo꞉ kaluka꞉isale tambowa꞉ nemo꞉lo꞉ dulugu sa꞉la꞉mela꞉no꞉ a doma꞉ib. Ko꞉sega giliyo꞉ a we afalo꞉ dian kaluwa꞉ a o꞉ngo꞉ dimidakigab.’” \p \v 18 \x - \xo 11.18 \xt Mak 14.1\x*Ya꞉suwa꞉lo꞉ to wido꞉ a꞉no꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ iliyo꞉ molo dabu ko꞉lo꞉, Godemo꞉lo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ kele asulaki mo꞉beo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ Ya꞉su e sana soma꞉no꞉ a꞉la꞉liki togo꞉ kedo꞉. \v 19 Ga꞉lo dowabiki, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ amisa꞉n a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ha꞉la꞉ya a꞉ma꞉la꞉ ane. \p \v 20 Iyo꞉ kea꞉fo nulu tog a꞉na a꞉ma꞉la꞉ yakiyo꞉, alona꞉ i a꞉no꞉ duna a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tefa꞉ mo꞉ a꞉no꞉ tambo o꞉lalia ba꞉ba꞉. \v 21 Bidayo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sio꞉wo꞉ asulufo꞉len ko꞉lo꞉, alona꞉ i olali a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, aliyo꞉ giyo꞉ alona꞉ imo꞉lo꞉ fowo꞉ mo꞉helema꞉ib a꞉la꞉do꞉ sa꞉lalo꞉, o꞉go꞉ alona꞉ iyo꞉ olali a꞉no꞉ ge bo꞉ba.” \v 22 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Godeyo꞉ mada tili da꞉da꞉bi. \v 23 \x - \xo 11.23 \xt Madi 17.20\x*Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isale abeyo꞉ asulo꞉ a꞉la꞉lo꞉ mo꞉iliki, elo꞉ Godemo꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ hendele fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉la꞉tili asulakiyo꞉ Godemo꞉ dulugu sa꞉lalega, to elo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ ka hendele fa꞉la꞉doma꞉ib. Kalu o꞉ngo꞉ma꞉yo꞉ hen misio꞉mo꞉ sa꞉laki, ‘Ge go꞉no꞉na꞉ma꞉la꞉yo꞉ duda꞉sa꞉ga꞉, so꞉lu ho꞉na ti hamana’ a꞉la꞉sa꞉lalega, a꞉no꞉ hendele fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 24 \x - \xo 11.24 \xt Madi 7.7\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ge hendele tilidabu iliki, Godemo꞉wo꞉ kelego꞉ imilise nowo꞉ dimidama꞉ki dabu ba꞉dalega, Gode eyo꞉ mada hendele gilo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ dimidama꞉ib. \v 25-26 \x - \xo 11.25-26 \xt Madi 6.14-15\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge kagafo꞉liki, Godemo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉, Go꞉l Hebenelo꞉ sab haloma꞉yo꞉lo꞉ gi mogago꞉wo꞉ hala꞉sa꞉ga꞉ ga꞉lila꞉ma꞉ki, giyo꞉ kalu nolba꞉lo꞉ mogago꞉ gemo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ asulufo꞉la꞉lalega, giyo꞉ a꞉no꞉ko꞉le ga꞉lila꞉bi.”\f + \fr 11.25-26 \ft Tif amio꞉ kalu noma꞉yo꞉ to we a꞉kudakiyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, “Giyo꞉ kalu nolba꞉lo꞉ mogago꞉ gemo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ mo꞉ga꞉lilalega, gi Go꞉l Hebenelo꞉ sab a꞉ma꞉yo꞉ mogago꞉ gilo꞉ a꞉no꞉lo꞉ hala꞉sa꞉ga꞉yo꞉ mo꞉ga꞉lila꞉ma꞉ib.”\f* \s1 Ya꞉su e wi alano꞉ abe dimiya꞉le a꞉la꞉dabu kedo꞉ \r Madi 21.23-27, Luk 20.1-8 \p \v 27 Iyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉lusalem a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su e Godeya꞉ Malilo꞉ a isagena sia꞉labikiyo꞉, Godemo꞉lo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, elelo꞉ wida꞉sen kaluwo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yu misa꞉ kalu i o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉sulo꞉wa mio꞉. \v 28 Iyo꞉ a꞉na ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Nanog gilo꞉ diab we, abe wiya iliki dimidaya? Ge abe iliga꞉tabi dimidaya?” a꞉la꞉liki iliyo꞉ dabu ba꞉ba꞉. \v 29 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ to nowo꞉ dabu ba꞉ba꞉nigo꞉l. Giliyo꞉ nilo꞉ gimo꞉lo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l we ko꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ sa꞉lalega, niyo꞉ nanog dimido꞉l we, kalu wema꞉ iliga꞉tabi dio꞉ka꞉ a꞉la꞉bo꞉, gimo꞉wo꞉ a꞉na sa꞉ma꞉no꞉.” \v 30 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Yo꞉na꞉lo꞉ ho꞉n amilo꞉ to꞉lola꞉len man a꞉no꞉, eyo꞉ o꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉ diya꞉le? A꞉no꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉wa꞉le, mo꞉ kaluwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wa꞉le? Giliyo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sama.” \v 31 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ waga sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉liki egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Niliyo꞉ ‘Man a꞉no꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉’ a꞉la꞉sa꞉lalega, Ya꞉suwa꞉yo꞉ nimo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ib, ‘Gio꞉ e amio꞉ waga mo꞉tili dabuwo꞉?’ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib. \v 32 Ko꞉sega kaluka꞉isale tambowa꞉yo꞉ Yo꞉n e dinali sa꞉lan kalu a꞉la꞉bo꞉ asulufo꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉, ‘Man a꞉no꞉ kaluwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉’ a꞉la꞉bo꞉ sa꞉lalega, kaluka꞉isaleyo꞉ gadima꞉ib ko꞉lo꞉, nio꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ tagilab.” \v 33 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ babalab.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉lab ko꞉lo꞉, niyo꞉lo꞉ nanog nilo꞉ dio꞉l we, wema꞉ wiya iliki dimido꞉l a꞉la꞉bo꞉ gimo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉.” \c 12 \s1 Ya꞉su eyo꞉ e sa꞉ndakilo꞉ dikidima꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ bale sio꞉ \r Madi 21.33-46, Luk 20.9-19 \p \v 1 \x - \xo 12.1 \xt Ais 5.1-2\x*Ya꞉su eyo꞉ Yu misa꞉ kalumo꞉wo꞉ to nowo꞉ bale malolo꞉. “Hendo꞉ biso꞉ kalu noma꞉yo꞉ waina꞉ fowo꞉ gela꞉sa꞉ga꞉, ilifo꞉ tololia꞉ difa꞉. Egelo꞉ us a꞉namio꞉, eyo꞉ waina꞉ folo꞉ basima꞉no꞉ ho꞉wo꞉ daida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, wain egelo꞉ o꞉lo꞉ bo꞉fo꞉likilo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ ayo꞉ iwalu dialifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ egelo꞉ a꞉no꞉ nanogdo꞉ dia꞉no꞉ kalu nolba꞉ dagiya dia꞉ta꞉sa꞉ga꞉, hendo꞉ biso꞉ kalu a꞉no꞉ hen nowa ko꞉na꞉ ha꞉nakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ge ni egelo꞉ we bo꞉fo꞉lubi. Tif amio꞉ fowo꞉ tulakiyo꞉, nolo꞉ ge diaki, nolo꞉ no꞉no꞉ dia꞉no꞉’ a꞉la꞉salifo꞉gane. \v 2 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ folo꞉ tuma꞉no꞉ ho꞉leno꞉ dowabikiyo꞉, kalu bo꞉fo꞉melea꞉kilo꞉ ta꞉fo꞉ i a꞉ma꞉yo꞉ fo nolo꞉ enebo꞉ iliga꞉foma꞉kiyo꞉, hendo꞉ biso꞉ kalu eyo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu nowo꞉ a꞉na iliga꞉fo꞉. \v 3 Nanog kalu e a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉sega, egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu iliyo꞉ e ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ yame tandea꞉sa꞉ga꞉, e hendo꞉ biso꞉lo꞉wa a꞉ma꞉la꞉ madali iliga꞉fo꞉. \v 4 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ hendo꞉ biso꞉ eyo꞉ nanog kalu nowo꞉ wa꞉ka iliga꞉fo꞉, ko꞉sega iliyo꞉ kalu a꞉no꞉ misa꞉ya yame tandea꞉sa꞉ga꞉, sasedeaki sendelo alifa꞉. \v 5 A꞉la꞉go꞉lo꞉biki eyo꞉ nowo꞉lo꞉ wa꞉ka iliga꞉fo꞉ ko꞉sega, iliyo꞉ kalu a꞉no꞉ sana sowo꞉. Tif amio꞉ kalu modo꞉ nolo꞉ wa꞉ka a꞉iliga꞉fo꞉, ko꞉sega kalu a꞉no꞉ nolo꞉ yame tandeaki, nolo꞉ sana sowo꞉. \p \v 6 “A꞉la꞉gabiki hendo꞉ biso꞉ a꞉ma꞉yo꞉ nanog kalu nowo꞉ a꞉iliga꞉fa꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowabiki, ene so꞉wa imilise ha꞉fo꞉lo꞉ disa꞉ a꞉no꞉ko꞉ dowabi iliga꞉fa꞉nikiyo꞉, eneno꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Iliyo꞉ ne so꞉wa we iligi ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, kudu ha꞉na꞉ib.’ A꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ene so꞉wa a꞉no꞉ a꞉na iliga꞉fo꞉. \v 7 Ko꞉sega egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu iliyo꞉ egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ene so꞉wa imilig yab wema꞉yo꞉, iyayo꞉ sowalikiyo꞉ dabuno꞉ e tambo dia꞉ib. Dabun a꞉no꞉ nili dia꞉no꞉ ko꞉lo꞉ e sana soma꞉niki.’ \v 8 \x - \xo 12.8 \xt Hibu 13.12\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ e ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ sanaeta꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ e dia꞉ga꞉ wain egelo꞉ ha꞉la꞉ya sandifo꞉. \p \v 9 “A꞉la꞉dimido꞉ ko꞉lo꞉, hendo꞉ biso꞉ a꞉ma꞉yo꞉ egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu i o꞉mo꞉wo꞉ waga dimidama꞉iba? Hendo꞉ biso꞉ e ya꞉ga꞉yo꞉, egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu a꞉no꞉ tambo yasala꞉sa꞉ga꞉, wain egelo꞉ a꞉no꞉ kalu nolbo꞉ dimia꞉ib. \v 10 \x - \xo 12.10 \xt Song 118.22-23\x*Godeya꞉ to ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ we giliyo꞉ agelo꞉wo꞉? Hendele, to a꞉na sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “ ‘U ko꞉lo꞉ alo꞉ dian ililo꞉ mo꞉beakilo꞉ sandifo꞉ a꞉no꞉, \q2 o꞉go꞉ ayo꞉ halaido꞉ dofo꞉melea꞉kilo꞉ u wa꞉la꞉b ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ o꞉m. \q1 \v 11 Alana꞉ ene dimida꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉, \q2 nini siya꞉yo꞉ mada nafa ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉ nio꞉ sagalab.’” \p \v 12 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉ malolabikiyo꞉, Yu misa꞉ kalu iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ bale sa꞉lab a꞉no꞉ iyo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉lab a꞉la꞉asulo꞉. Ya꞉su eyo꞉ iyo꞉ egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu mogago꞉ o꞉ngo꞉ a꞉la꞉liki bale sio꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ e ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ emo꞉wo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ togo꞉ kedo꞉. Ko꞉sega iyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ tagilaki, Ya꞉suwo꞉ a꞉naka ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sio꞉. \s1 Takis moleyo꞉ Sisamo꞉ dimia꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉liki Ya꞉sumo꞉ dabu ba꞉ba꞉ \r Madi 22.15-22, Luk 20.20-26 \p \v 13 \x - \xo 12.13 \xt Luk 11.53-54\x*Tif amio꞉ Yu misa꞉ kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sa꞉labo꞉ ka꞉la꞉gedema꞉ki asulo꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ Ha꞉lodo꞉ kudu sian kalu o꞉lia꞉ nolo꞉ Ya꞉sulo꞉wa iliga꞉fo꞉. \v 14 Iyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, nili asulakiyo꞉, ge to hendele sa꞉laki wida꞉sen a꞉la꞉asulo꞉. Kalu nolba꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ giyo꞉ mo꞉kele asula꞉sen ko꞉lo꞉, giyo꞉ kaluka꞉isale ko꞉li ko꞉lilo꞉mo꞉wo꞉ man imilise a꞉la꞉ka dimida꞉sen. Godeya꞉ mano꞉ giyo꞉ digalo꞉le wida꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉ gemo꞉wo꞉ we au dabu ba꞉ba꞉nigo꞉l. Loma꞉ gamani misa꞉ kalu alan, Sisa o꞉mo꞉lo꞉ takis mole dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ niliyo꞉ o꞉li dimia꞉no꞉wa꞉le? O꞉ mo꞉dimia꞉no꞉wa꞉le, giyo꞉ waga asulaya? \v 15 Niliyo꞉ takis moleyo꞉ dimia꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉bo꞉, giyo꞉ waga sa꞉ma꞉nigaya?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ ililo꞉ e ko꞉lo꞉ diga꞉li sa꞉ma꞉nikilo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Giliyo꞉ ne dikidakilo꞉ bale kedako, mo꞉wo꞉ ha꞉? Loma꞉ mole us a꞉no꞉ nelo꞉ ba꞉ba꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, nelo꞉ wena dia꞉mena” a꞉la꞉sio꞉. \v 16 Iliyo꞉ mole us a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉ bo꞉ba꞉ki dimia꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Mole wema꞉ wa꞉l amio꞉ abe wo꞉lokano꞉lo꞉bo꞉? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ mole wa꞉l amilo꞉ wi sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉ abeno꞉lo꞉bo꞉?” Iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Sisa eno꞉.” \v 17 \x - \xo 12.17 \xt Lom 13.7\x*A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kelego꞉ Sisa elo꞉wo꞉, a꞉ma꞉la꞉ Sisamo꞉ dimia꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ Gode elo꞉wo꞉, a꞉ma꞉la꞉ Godemo꞉ dimia꞉bi.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ towo꞉ nafa sa꞉labi, iyo꞉ iliga꞉sa꞉ga꞉ molo asulo꞉. \s1 Sadusi kaluwa꞉yo꞉ kalu sowo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ gayo꞉ dia꞉iba a꞉la꞉li Ya꞉sumo꞉ dabu ba꞉ba꞉ \r Madi 22.23-33, Luk 20.27-38 \p \v 18 \x - \xo 12.18 \xt Ilig 23.8\x*Sadusi kalu iliyo꞉ tili asulakiyo꞉, sowo꞉ kaluwo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mada mo꞉dasima꞉ib a꞉la꞉asula꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 19 \x - \xo 12.19 \xt Lo 25.5\x*“Widan kalu, tamin amio꞉ Mo꞉sa꞉s elo꞉ ele nimo꞉lo꞉ sa꞉sa꞉li me a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Kalu nowo꞉ so꞉walo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li ka sowalega, kalu sowo꞉ a꞉ma꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉, ene aowa꞉ mada dia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu sowo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ mo꞉elema꞉ki, aowa꞉ inga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉ ene dia꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa sa꞉la꞉liab a꞉no꞉, ao sowo꞉ a꞉ma꞉ no꞉ doma꞉ib.’ Mo꞉sa꞉s eyo꞉ a꞉la꞉saefa꞉. \p \v 20 “Nio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feaki maloloma꞉nigo꞉l. Kalu noma꞉yo꞉ kalu so꞉wayo꞉ doma꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Ao wa꞉la꞉bo꞉ gayo꞉ di, ko꞉sega e so꞉wayo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li ka sowo꞉. \v 21-22 Ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉ wa꞉la꞉ba꞉ fa꞉s a꞉ma꞉ a꞉di, ko꞉sega elo꞉ so꞉walo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li ka sowabiki, ao asol a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ a꞉la꞉ka dimido꞉. Ao i doma꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ tambo ga imilise a꞉no꞉ko꞉ dia꞉li ane ko꞉sega, iyo꞉ tambo so꞉walo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li ka danili. Tif amio꞉ ga a꞉no꞉lo꞉ sowo꞉. \v 23 Kalu doma꞉la꞉fo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ga imilig a꞉no꞉ko꞉ dia꞉i ane. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu sowo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasi alifelab ho꞉len a꞉namio꞉, ga a꞉ma꞉ indeyo꞉ o꞉b doma꞉iba?” Sadusi kalu iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉ dehege kedaki a꞉na dabu ba꞉ba꞉. \p \v 24 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ o꞉lia꞉ Godeya꞉ halaido꞉ o꞉lia꞉yo꞉ gio꞉ mo꞉fanda asulo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ mada babale asula꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉lab. \v 25 Sowo꞉ kaluka꞉isale iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ a꞉dasilalikiyo꞉, kaluwa꞉yo꞉ gayo꞉ mo꞉diaki, gaya꞉lo꞉ kaluwo꞉ mo꞉ha꞉na꞉ib. Ko꞉sega iyo꞉ Hebenelo꞉ ma꞉mula꞉ kalu sab o꞉leo꞉ngo꞉ doma꞉ib. \v 26 \x - \xo 12.26 \xt Kis 3.2,6\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉go꞉ niyo꞉ gimo꞉wo꞉ kalu sowo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉do꞉ dasilan a꞉no꞉ walama꞉nigo꞉l. Godeyo꞉ i usa ilikilo꞉ Mo꞉sa꞉s emo꞉ sa꞉labilo꞉, Mo꞉sa꞉s elo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉ gio꞉ mada agelo꞉. Malolo꞉ a꞉namio꞉, Gode eyo꞉ Mo꞉sa꞉sbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ablahama꞉ Godeyo꞉ Ne, Aisa꞉ga꞉ Godeyo꞉ Ne, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉koba꞉ Godeyo꞉ Ne.’ \v 27 Kalu i a꞉no꞉ sowo꞉ ko꞉sega Godeya꞉ sa꞉lakiyo꞉ i a꞉no꞉ mela꞉no꞉wo꞉ o꞉lab a꞉la꞉sa꞉lab ko꞉lo꞉ Gode e kalu sowo꞉ a꞉ma꞉no꞉ma. E kalu mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ Gode. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gililo꞉ kalu sowo꞉wo꞉ mo꞉dasima꞉ib a꞉la꞉do꞉ asulo꞉ a꞉no꞉, giliyo꞉ hala asula꞉lab.” \s1 Elelo꞉ widan kalu imilig noma꞉yo꞉ ele alano꞉ o꞉ba꞉le a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ \r Madi 22.34-40 \p \v 28 \x - \xo 12.28 \xt Luk 10.25-28\x*Elelo꞉ wida꞉sen kalu imilig nowo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, Sadusi kalu o꞉lia꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉ kegakilo꞉ nenelab a꞉namio꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ to nafa a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ e da꞉da꞉sa꞉ga꞉, kalu a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gode eyo꞉ eleyo꞉ modo꞉ difa꞉ ko꞉sega, nililo꞉ hendele kudu ha꞉na꞉no꞉wo꞉ ele imilig a꞉no꞉ o꞉ba꞉le?” \v 29 \x - \xo 12.29 \xt Lo 6.4-5\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ mada kudu ha꞉na꞉no꞉ eleyo꞉ we, ‘Isolael kaluka꞉isale gio꞉ dinafa dabuma. Godeyo꞉ nili misa꞉ Alano꞉ e. Godeyo꞉ imilise ko꞉lo꞉ a꞉lab. \v 30 Kalu Alano꞉ gi Gode, ge mada asula꞉bi. Gi mela꞉no꞉ o꞉lia꞉ asulo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Godemo꞉ dimia꞉bi. Go꞉no꞉n halaido꞉wa꞉ iliki, Godeyo꞉ a꞉na kudu ha꞉na꞉lubi.’ Ele we tamindeyo꞉ o꞉m. \v 31 \x - \xo 12.31 \xt Wkp 19.18\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ele a꞉ma꞉ fa꞉s amilo꞉ da꞉labo꞉ we, ‘Go꞉no꞉n asulan o꞉leaumbo꞉, giasi kaluka꞉isale nolo꞉lo꞉ a꞉la꞉asulaki ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉lubi.’ Ele difa꞉ da꞉lab nolba꞉yo꞉ ele a꞉la꞉ we, mo꞉tinio꞉ ko꞉lo꞉ a꞉lab.” Ya꞉su eyo꞉ kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 32 Kalu a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, giyo꞉ nafa sio꞉. Godeyo꞉ imilise ko꞉lo꞉ a꞉lab, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeyo꞉ nowo꞉ mada aundo꞉ma a꞉la꞉do꞉ gilo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ hendele. \v 33 \x - \xo 12.33 \xt 1Sam 15.22, Hos 6.6\x*Giliyo꞉ Gode emo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉laki, go꞉no꞉ndo꞉ asulan o꞉lia꞉, go꞉no꞉n asulo꞉ o꞉lia꞉, go꞉no꞉n halaido꞉ o꞉lia꞉ a꞉na tambo ilikiyo꞉, Gode emo꞉wo꞉ alan asula꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ go꞉no꞉n asulan o꞉leaumbo꞉, giasi kaluka꞉isale nolo꞉lo꞉ a꞉la꞉asulaki ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉lubi. Man a꞉la꞉do꞉ dimidab a꞉ma꞉yo꞉ Godeyo꞉ mada sagale alitab ko꞉lo꞉, man a꞉ma꞉yo꞉ Godemo꞉lo꞉ boba dimian o꞉lia꞉ no꞉ so꞉kugulu mean o꞉lia꞉yo꞉ tinio꞉ ko꞉lo꞉lab.” \p \v 34 Ya꞉su eyo꞉ kalu elo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ nafale da꞉da꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉namio꞉ semo꞉ tiane ko꞉sega ko꞉na꞉ma dofo꞉lab.” A꞉la꞉sa꞉labiki kaluka꞉isaleyo꞉ tambo Ya꞉sumo꞉lo꞉ dehege dabu kelema꞉no꞉wo꞉ tagilaki, wa꞉kabiyo꞉ mo꞉dabu ba꞉ba꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ a isagena towo꞉ wido꞉ \r Madi 22.41-46, 23.1-7, Luk 20.41-47 \p \v 35 Ya꞉suwo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ a isagena Godeya꞉ man wida꞉likiyo꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Elelo꞉ wida꞉sen kaluwa꞉lo꞉ Keliso, Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kalu a꞉no꞉, Da꞉ibida꞉ inso꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉la꞉sen a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ waga asulaki sio꞉wo꞉? \v 36 \x - \xo 12.36 \xt Song 110.1\x*Da꞉ibid eyamio꞉ Godeya꞉ Mamaya꞉yo꞉ asulo꞉wo꞉ dimiabikiyo꞉, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Gode eyo꞉ ni Alanbo꞉ sa꞉lakiyo꞉, \q2 ‘Niyo꞉ gis kalu gilo꞉wo꞉ gi ha꞉g amio꞉ semo꞉ difa꞉ amio꞉, \q2 Nani bo꞉fo꞉mela꞉niki, ge ni dagi ililiba mesa꞉ni mena.’ \m \v 37 Da꞉ibid eyo꞉ Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kalu a꞉no꞉ ‘Alan’ a꞉la꞉ da꞉feyo꞉ ko꞉lo꞉, kalu a꞉no꞉ Da꞉ibida꞉ inso꞉wo꞉ waga dowaba꞉le?” A꞉la꞉widabiki kaluka꞉isale modo꞉ kegeo꞉ iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to widab a꞉no꞉ sagala꞉liki dabu. \p \v 38 Ya꞉su eyo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ widakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ elelo꞉ wida꞉sen kaluwa꞉ man a꞉no꞉ dinafa aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ dinafa dowa꞉bi. Iliyo꞉ helebeso꞉go꞉ mada nafale tigilo꞉ sa꞉ga꞉lela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalu nolba꞉yo꞉ e momado꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ iyo꞉ wabuluma꞉ki, ma꞉no꞉lo꞉ kililia꞉sen hen a꞉na ha꞉na꞉no꞉ asula꞉sen. \v 39 Tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉lo꞉, ililo꞉ mesa꞉no꞉ i fofodo꞉wo꞉lo꞉ ko꞉li nafale nowa mesa꞉no꞉ asula꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉wo꞉ alan ma꞉ni kegeakiyo꞉, iyo꞉ kalu alando꞉ sa꞉sen a꞉na mesa꞉no꞉ asula꞉sen. \v 40 Iliyo꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ i a꞉no꞉ dikida꞉sa꞉ga꞉, a ililo꞉wo꞉ afale dia꞉sen. Iliyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉likiyo꞉, kalu nolba꞉yo꞉ iyo꞉ nafa kalu a꞉la꞉bo꞉ba꞉ki, Godemo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉, towo꞉ sambo sa꞉la꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu a꞉la꞉do꞉ dimida꞉lab o꞉mo꞉wo꞉ mada alan falasila꞉ma꞉ib.” \s1 Ga sa꞉ba꞉lo꞉ molela꞉su enedo꞉ delen a꞉no꞉ Godemo꞉ dimi \r Luk 21.1-4 \p \v 41 Kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ya꞉sia꞉labikiyo꞉, Ya꞉su e molelo꞉ to꞉lola꞉sen go꞉fo꞉ anib a꞉na kagafo꞉liki bo꞉fo꞉len. Kaluka꞉isale moleyo꞉ modo꞉lo꞉ delen iliyo꞉ moleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ to꞉lolo꞉. \v 42 Ko꞉sega ga sa꞉ba꞉lo꞉ imilig noma꞉yo꞉ e mole nolo꞉ aundo꞉ma ko꞉lo꞉ mole us a꞉la꞉ a꞉no꞉ko꞉ to꞉lolabi ba꞉ba꞉. \v 43 \x - \xo 12.43 \xt 2Kol 8.12\x*Enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ elo꞉wa mena a꞉la꞉ta꞉ga꞉, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Ga sa꞉ba꞉lo꞉ wema꞉lo꞉ mole ha꞉lu ko꞉lo꞉ to꞉lolab we, Godeya꞉ si wa꞉l amio꞉ nolba꞉lo꞉ alan dimiab a꞉no꞉ e tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 44 Kaluka꞉isale moleyo꞉ modo꞉lo꞉ delen iliyo꞉, mole ililo꞉wo꞉ alobanalia꞉ga꞉, heb alano꞉ inino꞉ dia꞉taki, heb nolo꞉ a꞉na to꞉lolab. Ko꞉sega ga sa꞉ba꞉lo꞉ eyo꞉, mole ha꞉lula꞉su enedo꞉ ma꞉no꞉ kililia꞉no꞉ delen a꞉no꞉ko꞉ tambo dia꞉sa꞉ga꞉ to꞉lolab.” \fig Ga sa꞉ba꞉lo꞉ eyo꞉ ene mole us a꞉la꞉yo꞉ to꞉lolo꞉.|alt="Poor widow tithes" src="IB04114_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="12.41-44" \fig* \c 13 \s1 Henfelo꞉ we edakilo꞉ hida꞉yo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉no꞉ Ya꞉su eyo꞉ wido꞉ \r Madi 24.1-51, Luk 21.5-36 \p \v 1 Ya꞉su e Godeya꞉ malilo꞉ ayo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nab amio꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu noma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, ge bo꞉ba! Uwa꞉lo꞉ a di we, u alan nafaya꞉ di a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a we nafale momade alifela꞉sa꞉ga꞉ a꞉lab.” \v 2 \x - \xo 13.2 \xt Luk 19.44\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge uwa꞉lo꞉ a nafale di we ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ asuluma. Giliyo꞉ nafa ba꞉dab, ko꞉sega tif amio꞉ a we tambo bidi ha꞉naki, u noma꞉ wa꞉l amilo꞉ dinafa a꞉lab we aumbo꞉ mo꞉doma꞉ib.” \p \v 3 Iyo꞉ Ya꞉lusalemo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, O꞉lif misio꞉ a꞉na fa꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ dowakiyo꞉, Godeya꞉ malilo꞉ a a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ ololo bo꞉fo꞉liki, Bidayo꞉, Ya꞉ma꞉so꞉, Yo꞉no꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Anduluwo꞉, i a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, \v 4 “Gilo꞉ to sa꞉lalo꞉, ho꞉leno꞉ iga꞉sa fa꞉la꞉doma꞉iba? Ho꞉len a꞉no꞉ ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉doma꞉nigabo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉, niliyo꞉ waga ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉? Giyo꞉ nimo꞉wo꞉ walama.” \p \v 5 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu nolba꞉lo꞉ to dikili sa꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ gio꞉ hala tililia꞉ ha꞉nabena꞉ki, dinafa bo꞉fo꞉lubi. \v 6 Mo꞉wo꞉ ni wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, kaluwo꞉ modo꞉ ya꞉siakiyo꞉ ‘Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ ne’ a꞉la꞉ dikili sa꞉lalikiyo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ tilida꞉ba꞉ib. \v 7 Henfelo꞉ wenamio꞉ bubo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowalikiyo꞉lo꞉, bubaka꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉wo꞉ fowo꞉ da꞉dalikiyo꞉lo꞉, gio꞉ iliga꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ dimido꞉ we tamina fa꞉la꞉doma꞉ib, ko꞉sega henfelo꞉ we semo꞉ elema꞉ib. \v 8 Henfelo꞉ wenamio꞉ hen alan no o꞉lia꞉ hen alan no o꞉lia꞉yo꞉, gis diaki bubo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowa꞉i ha꞉na꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ misa꞉ kalu no o꞉lia꞉ no o꞉lia꞉yo꞉ babuma꞉ib. Hen nol amio꞉ hiniyo꞉ alan tima꞉ib, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ hen nol amio꞉ egelo꞉wo꞉ mo꞉fa꞉la꞉ndaliki, kaluka꞉isaleyo꞉ maiyo꞉wo꞉ alan doma꞉ib. Hida꞉yo꞉ a꞉no꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, gaya꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉nikilo꞉ nagalo꞉ tamin amilo꞉ ba꞉dan au fa꞉la꞉doma꞉ib. \p \v 9 \x - \xo 13.9 \xt Madi 10.17-20\x*“Ge asulo꞉wo꞉ dimidalia꞉ga꞉ yasita꞉bi! Mo꞉wo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ gio꞉ amisa꞉n misa꞉ kalumo꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ dimia꞉ib. Iliyo꞉ gio꞉ Godeya꞉lo꞉ tolo꞉ wida꞉sen aya mo꞉walila꞉sa꞉ga꞉, yame tandema꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ ni wiyo꞉ ta꞉lisab ko꞉lo꞉, gio꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, gamani misa꞉ kaluwa꞉ siwa꞉la mo꞉walilalikiyo꞉, gili tilidabu a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ a꞉na fanda sa꞉ma꞉ib. \v 10 Henfelo꞉ we o꞉elema꞉nigalikiyo꞉, Godeya꞉ ene to nafayo꞉ henfelo꞉ kaluka꞉isale tambomo꞉wo꞉ tamina walama꞉ib. \v 11 \x - \xo 13.11 \xt Luk 12.11-12\x*Gelo꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉lo꞉ mo꞉walilab amio꞉, giliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ waga sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉likiyo꞉ kele asula꞉so꞉bo. Gilo꞉ sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ Godeya꞉ Mamaya꞉yo꞉ gemo꞉ dimia꞉ib ko꞉lo꞉, Mamaya꞉ to a꞉no꞉ gi mego꞉fa fa꞉la꞉doma꞉ib. \p \v 12 \x - \xo 13.12 \xt Madi 10.21\x*“Ho꞉len a꞉namio꞉ kalu noma꞉yo꞉ ene aoleyo꞉ sana soma꞉ki teledoma꞉ib. Iyaya꞉yo꞉ inso꞉wo꞉ sana soma꞉ki teledoma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa iliyo꞉ iya o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉iyaki, iyo꞉ sana soma꞉ki teledoma꞉ib. \v 13 \x - \xo 13.13 \xt Madi 10.22, Yo꞉n 15.21\x*Gio꞉ ni wiyo꞉ ta꞉lisab ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale tambowa꞉yo꞉ gimo꞉wo꞉ kulufa꞉yo꞉wo꞉ alan doma꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ hida꞉yo꞉ a꞉namio꞉ halaido꞉ dofo꞉ko꞉ ha꞉na꞉la꞉ga꞉ eleya edalega, Gode eyo꞉ e asuwa꞉takiyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉ib.” \p \v 14 \x - \xo 13.14 \xt Dan 9.27, 11.31, 12.11\x*Kalu abeyo꞉ to welo꞉ agelab a꞉ma꞉yo꞉ mada dinafa asula꞉bi. Ya꞉su eyo꞉ to nolo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉sio꞉, “Giliyo꞉ kelego꞉ mada mogago꞉ imilig nowo꞉ Godeya꞉ Malilo꞉ hen a꞉na delena ba꞉ba꞉ib. Kelego꞉ mogago꞉ a꞉no꞉ Godeyo꞉ ba꞉dalikiyo꞉, e gadia꞉sa꞉ga꞉ ene ayo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉na꞉no꞉ asuluma꞉ib. Giliyo꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ ba꞉dalikiyo꞉, Yudia hen amilo꞉ sen kaluka꞉isale a꞉no꞉ tambo, gio꞉ mo꞉soma꞉nikiyo꞉, hen misio꞉ nol a꞉namida꞉ nai ha꞉na꞉sia꞉bi. \v 15 \x - \xo 13.15 \xt Luk 17.31\x*Kalu ene a wa꞉l amilo꞉ sen a꞉no꞉ tina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉ma꞉la꞉ a usamio꞉ kelego꞉wo꞉ dia꞉ni ha꞉na꞉so꞉bo. \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu egelo꞉ amilo꞉ elen a꞉no꞉lo꞉, ene helebeso꞉g sambo ayamilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ e a꞉ma꞉la꞉yo꞉ dia꞉ni ha꞉na꞉so꞉bo. Ge hen misio꞉wa nai ha꞉na꞉bi. \v 17 \x - \xo 13.17 \xt Luk 23.29\x*Ho꞉len a꞉namio꞉ ka꞉isale so꞉walo꞉ alela꞉sen o꞉lia꞉ so꞉wamo꞉lo꞉ bolo꞉ mea꞉lab ka꞉isale a꞉no꞉lia꞉yo꞉ mada halaido꞉ doma꞉ib. \v 18 Gilo꞉ dalalema꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ ta꞉na fa꞉la꞉dowabena꞉ki, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉bi. \v 19 \x - \xo 13.19 \xt Dan 12.1, Kala 7.14\x*Mo꞉wo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ mada alan doma꞉ib. Henfelo꞉ we ho꞉gi mo꞉mo꞉do꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mio꞉ a꞉namio꞉, hida꞉yo꞉ wengo꞉wo꞉ tamin amio꞉ mo꞉fa꞉la꞉dowa꞉i mio꞉ ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉lo꞉ hida꞉yo꞉ wengo꞉wo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 20 Hida꞉yo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ Gode eyo꞉ mo꞉abolda꞉lai kibo꞉bowo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ mo꞉gasiliaki tambo yasalemabe. Ko꞉sega Gode eyo꞉ kaluka꞉isale enedo꞉ da꞉fe alifa꞉ a꞉no꞉ asulakiyo꞉, hida꞉yo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ abolda꞉su doma꞉ki ta꞉fo꞉. \v 21-22 \x - \xo 13.21-22 \xt Kala 13.13\x*Ho꞉len a꞉namio꞉ madali Kelisowo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ madalilo꞉ dinali sa꞉lan kaluwo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ mada ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimidama꞉ib. Iliyo꞉ Godeya꞉lo꞉ da꞉fe alifa꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dikilima꞉no꞉laki auma꞉ib ko꞉sega, iliyo꞉ mo꞉ililima꞉ib. A꞉la꞉galikiyo꞉ kalu noma꞉yo꞉ gimo꞉ sa꞉laki, ‘Gio꞉ bo꞉ba! Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ wena sab.’ A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu noma꞉ sa꞉laki, ‘Da꞉daya? Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ honona saka꞉’ a꞉la꞉sa꞉lalega, giliyo꞉ to a꞉no꞉ tilida꞉da꞉so꞉bo! \v 23 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ dimido꞉ we o꞉fa꞉la꞉doma꞉nigabiki, tamin amio꞉ to we gimo꞉wo꞉ dinali salito꞉l ko꞉lo꞉, gio꞉ asulo꞉wo꞉ dimidalia꞉ga꞉ kagaya꞉bi. \p \v 24 \x - \xo 13.24 \xt Ais 13.10, Joel 2.10,31, 3.15, Kala 6.12-13\x*“A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, hida꞉yo꞉ a꞉no꞉ fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉ edalikiyo꞉, \q1 “ ‘Ofo꞉ ho꞉lendo꞉ma dowaki sololia꞉ib, \q2 a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ele ho꞉wo꞉lo꞉ mo꞉dimia꞉ib. \q1 \v 25 Tamin akin amilo꞉ ga꞉go꞉ a꞉no꞉ dogasefo꞉ tindaliki, \q2 akin amilo꞉ kelego꞉ da꞉lab a꞉no꞉ tambo ida꞉li alifelema꞉ib.’ \p \v 26 \x - \xo 13.26 \xt Kala 1.7\x*“O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉ Kalule Dowo꞉ e yakiyo꞉, halaido꞉ alan o꞉lia꞉ ho꞉len fo꞉fo꞉lesodo꞉ o꞉lia꞉ kola꞉ wa꞉la yaliki, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ ini siya꞉ ba꞉ba꞉ib. \v 27 \x - \xo 13.27 \xt Madi 13.41\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉lo꞉ da꞉fe alifa꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉ kegenema꞉ki, niyo꞉ no꞉no꞉n ma꞉mula꞉ kaluwo꞉, henfelo꞉ we tambo ofdo꞉ fa꞉la꞉dowana a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ofdo꞉ tinana iliga꞉felema꞉no꞉. \p \v 28 “Gio꞉ alona꞉i amilo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ asula꞉bi. Alona꞉ i amio꞉ musugo꞉ fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ fo꞉so꞉ imolo꞉ dowalikiyo꞉, imo ho꞉leno꞉ ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉la꞉asula꞉sen. \v 29 Gio꞉ to nilo꞉ so꞉lo꞉l we hendele fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉, giliyo꞉ Kalule Dowo꞉ e toga꞉ meya kagayab ko꞉lo꞉ ko꞉na꞉ma mia꞉nigab a꞉la꞉asuluma꞉ib. \v 30 Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ sab we semo꞉sowo꞉ o꞉elenka, nilo꞉ so꞉lo꞉l we hendele fa꞉la꞉doma꞉nigab. \v 31 Henfelo꞉ o꞉lia꞉ akin o꞉lia꞉yo꞉ kelege doma꞉ib ko꞉sega, ni towo꞉ mo꞉kelegema꞉ib. \p \v 32 “Nilo꞉ so꞉lo꞉l a꞉no꞉ ho꞉len o꞉lia꞉ ofa꞉si o꞉lia꞉yo꞉ iga꞉sa fa꞉la꞉doma꞉nigaba꞉le, kaluka꞉isaleyo꞉ tambo mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. Ma꞉mula꞉ kalu Hebenelo꞉ a꞉labo꞉lo꞉, Godeya꞉ So꞉wayo꞉lo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉sega, Do Godeya꞉ ina꞉li e asulufo꞉lab. \v 33 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ asulo꞉wo꞉ dimidalia꞉ga꞉ yasita꞉bi! Mo꞉wo꞉ o꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab ho꞉len a꞉no꞉ ge mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 34 Alo꞉ biso꞉ eneno꞉ mageso꞉ ha꞉nakiyo꞉, e alo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉wo꞉ ene nanog kalumo꞉ nanogo꞉ sagaletaki, togdo꞉ bo꞉fo꞉ta꞉sen kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘ge toga bo꞉fo꞉liki yasila꞉lubi’ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 35-36 \x - \xo 13.35-36 \xt Luk 12.38\x*“Togdo꞉ bo꞉fo꞉ta꞉sen kaluwa꞉lo꞉ ba꞉da꞉li yasila꞉len aumbo꞉, nelo꞉ a꞉ma꞉la꞉lo꞉ mia꞉no꞉wo꞉ gio꞉ dinafa ba꞉da꞉liki yasila꞉lubi. Mo꞉wo꞉ alo꞉ biso꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ mia꞉ibo꞉, ge ho꞉leno꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. E ga꞉lo mia꞉iba꞉le, o꞉ nulu mia꞉iba꞉le, o꞉ kea꞉fo ho꞉idaba mia꞉iba꞉le babalo꞉ ko꞉lo꞉, e bo꞉e yakiyo꞉ gio꞉ alifo꞉lena ba꞉dabena꞉ki, gio꞉ dimidalia꞉ga꞉ bo꞉fo꞉lubi. \v 37 To nilo꞉ gimo꞉lo꞉ so꞉lo꞉l we, kaluka꞉isaleyo꞉ tambomo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l, ‘Gio꞉ dimidalia꞉ga꞉ bo꞉fo꞉lubi.’” \c 14 \s1 Ya꞉su e Ba꞉tani ane \r Madi 26.2-16, Luk 22.1-6, Yo꞉n 12.1-8 \p \v 1 Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ho꞉len o꞉lia꞉ Falawa Mosolo꞉ Dowo꞉fa꞉ sagalema꞉no꞉ a꞉no꞉lo꞉, ho꞉len a꞉la꞉ a꞉no꞉ o꞉fa꞉la꞉doma꞉nigabiki, Godemo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉, elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, Ya꞉suwo꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ sa꞉mba꞉niki, togo꞉ wo꞉no꞉le keda꞉len. \v 2 Iliyo꞉ e sana soma꞉no꞉wo꞉ togo꞉ kedesa꞉ga꞉ nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉lo꞉ Ma꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉su mo꞉ta꞉lia꞉no꞉, mo꞉wo꞉ ho꞉len a꞉na ta꞉lialega, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ gadiaki, towo꞉ alan kegema꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 3 \x - \xo 14.3 \xt Luk 7.37-38\x*Ya꞉su e Ba꞉tani ilikiyo꞉, Saimon Aintalo꞉ ta꞉sen a꞉ma꞉ aya siliki, ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na na꞉len ami, ga imilig nowo꞉ mahen amilo꞉ wa ho꞉n wasuwo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉wa mio꞉. Mahen elo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ meyo꞉ usa gula꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ misa꞉ wa꞉l a꞉na tambo kolodo꞉. \v 4 Kalu i a꞉namilo꞉ sen nol a꞉ma꞉yo꞉ ga a꞉ma꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉, iyo꞉ kele asula꞉sa꞉ga꞉ mo꞉beaki, egelebo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga we hala dimidab. Wa ho꞉n we madali walab. \v 5 Wa ho꞉n we kililiai kibo꞉bowo꞉, silba mole fudo꞉ agado꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, wa꞉feyo꞉ kalumo꞉ o꞉li dimibabe. Ko꞉sega ga wema꞉yo꞉ a꞉la꞉do꞉ mo꞉dimidab” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉asulabiki, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ sendeloma꞉no꞉ towo꞉ a꞉na sio꞉. \v 6 Ililo꞉ gamo꞉lo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ Ya꞉su eyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga we ka ta꞉foma. Giliyo꞉ emo꞉wo꞉ mo꞉beo꞉ towo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo! Eyo꞉ nemo꞉wo꞉ mada nafale dimidab. \v 7 \x - \xo 14.7 \xt Lo 15.11\x*Wa꞉feyo꞉ kaluwo꞉ ho꞉len tambo gi o꞉lia꞉ mela꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gi o꞉lia꞉lo꞉ a꞉lab ho꞉len a꞉nami, giliyo꞉ a꞉namio꞉ asuwa꞉foma꞉ki asulalikiyo꞉, o꞉li asuwa꞉fa꞉ib. Ko꞉sega ne ho꞉leno꞉ tambo gi o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉mela꞉no꞉. \v 8 \x - \xo 14.8 \xt Yo꞉n 19.40\x*Ga wema꞉yo꞉ imilise enedo꞉ delen aumbo꞉ nemo꞉ walab. Elo꞉ wa ho꞉n delen aumbo꞉ neka kolodo꞉ alitab. Mo꞉wo꞉ e nelo꞉ sowa꞉sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉le alifa꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidaliaki, wa ho꞉n elo꞉ we ni do꞉mo꞉ amio꞉ a꞉na mulu alitab. \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ henfelo꞉ amio꞉ widalikiyo꞉, ga wema꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ mo꞉ga꞉lilaki, wida꞉li ha꞉na꞉mela꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 10 Yudas Iskaliot e, Ya꞉suwa꞉lo꞉ tili wida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ nowo꞉ e. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalulo꞉wa fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ teledoma꞉no꞉ a꞉la꞉liki egele nenelema꞉ni ane. \v 11 Iliyo꞉ elo꞉ to saetab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ sagalakiyo꞉, iliyo꞉ moleyo꞉ emo꞉ dimia꞉no꞉ a꞉la꞉liki dinali salifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yudas eyo꞉ Ya꞉sulo꞉ imo꞉lo꞉ teledoma꞉no꞉wo꞉ togo꞉ keda꞉li elen. \s1 Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ ho꞉len \r Madi 26.17-39, Luk 22.7-23, 1Kol 11.23-25 \p \v 12 \x - \xo 14.12 \xt Kis 12.6\x*Falawa Mosolo꞉ Dowo꞉fa꞉ sagala꞉sen ho꞉len a꞉namio꞉, Isolael so꞉lo꞉ tambowa꞉yo꞉ sibiyo꞉ ina꞉li ina꞉lila꞉ sa꞉nda꞉sen ko꞉lo꞉, ho꞉len agelo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowabiki, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Niliyo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ we o꞉ba ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ dimidaefoma꞉ki asulaba?” \v 13 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉lusalem amisa꞉na tinakiyo꞉, kalu nowo꞉ ho꞉no꞉ go꞉fo꞉ ami wasulia꞉ga꞉ dia꞉ha꞉na꞉lena galima꞉ib. \v 14 Ga꞉go꞉ e ha꞉nab au kudu ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e a usa tinalikiyo꞉, gaino꞉ alo꞉ biso꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Widan Kaluwa꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Niyo꞉ no꞉no꞉ndo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉lo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ayo꞉ galala꞉ o꞉bamida꞉ ma꞉no꞉wa꞉le?” ’ a꞉la꞉dabu ba꞉da꞉bika꞉labe. \v 15 A꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉, eyo꞉ galala꞉ alan wa꞉l amilo꞉ nowo꞉, mesa꞉no꞉ kelego꞉wo꞉ tambolo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ga꞉gbo꞉ walama꞉ib ko꞉lo꞉, ga꞉go꞉ a꞉na dimidalia꞉bi.” \p \v 16 Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉yo꞉ amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su elo꞉ a꞉la꞉mo꞉lo꞉ sio꞉ aumbo꞉ hendele fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na dimidalia꞉ga꞉ difa꞉. \p \v 17 Ga꞉lo dowabiki, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili widan kalu kugula꞉fo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 18 \x - \xo 14.18 \xt Song 41.9\x*Iyo꞉ a꞉na siliki, ma꞉no꞉ na꞉likiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Gio꞉ o꞉gdo꞉ ne o꞉lia꞉lo꞉ ma꞉ndo꞉ nab we, imilig noma꞉yo꞉ ne teledoma꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. \v 19 Ya꞉su elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ asulo꞉wo꞉ hida꞉ya꞉liki emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Neya꞉le?” a꞉la꞉tandeaki Ya꞉sumo꞉ dabu ba꞉ba꞉. \v 20 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hendele kalu kugula꞉fo꞉ gi us wenamio꞉ imilig noma꞉yo꞉ dimidama꞉nigaka꞉. Kalu ni dagi o꞉lia꞉lo꞉ fafo amilo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ gele nab a꞉no꞉ o꞉m. \v 21 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Kalule Dowo꞉ ne, to sa꞉sa꞉lo꞉ amilo꞉ saefa꞉ o꞉leauka dimidama꞉ni ha꞉na꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ ko꞉sega, Kalule Dowo꞉ nelo꞉ teledowab a꞉no꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan dia꞉ib. Kalu a꞉no꞉ anowa꞉yo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li kibo꞉bowo꞉, o꞉li domabe” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 22 Ma꞉no꞉ na꞉likiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ ma꞉n so꞉fa꞉ nowo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ma꞉n a꞉no꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉ goloso꞉go꞉. A꞉no꞉ dimiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ma꞉n we no꞉no꞉n do꞉mo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ maiya.” \p \v 23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ami, eyo꞉ kab amilo꞉ wain ho꞉n wasu a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉ maiya꞉ki dimi. Iliyo꞉ ho꞉n a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, a꞉na na꞉i ane. \v 24 \x - \xo 14.24 \xt Kis 24.8, Jer 31.31-34, Sek 9.11, 1Kol 10.16, Hibu 9.20\x*“Ho꞉n wasu we, no꞉no꞉n ho꞉bo꞉wo꞉ o꞉m. Ni ho꞉bo꞉ ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo asuwa꞉takilo꞉ tulu alifelab wema꞉yo꞉ Godeya꞉lo꞉ to dinali saefa꞉ a꞉no꞉ halale alitakigab. \v 25 Niyo꞉ to we hendele so꞉lo꞉l. Ne wain ho꞉no꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉mo꞉no꞉ka a꞉la꞉ga꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉na siliki, ho꞉giyo꞉ a꞉na ma꞉no꞉.” \p \v 26 Iyo꞉ ma꞉no꞉ na꞉sa꞉ga꞉ eletakiyo꞉, gisalo꞉ imilig nowo꞉ a꞉na mo꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, dasila꞉sa꞉ga꞉ iyo꞉ hen misio꞉ O꞉lif, a꞉namida꞉ ha꞉na꞉sio꞉. \s1 Bida eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ gola ba꞉ba꞉ib a꞉la꞉saefa꞉ \r Madi 26.31-35 \p \v 27 \x - \xo 14.27 \xt Sek 13.7\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ tambo ne gola ba꞉daki ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉ib. Tamin amio꞉ Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ sa꞉sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “ ‘Niyo꞉ sibilo꞉ bo꞉fo꞉lowano꞉ sana soma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, kabo sibiyo꞉ a꞉na dalalelia꞉ga꞉ ha꞉na꞉sima꞉ib.’ \m \v 28 \x - \xo 14.28 \xt Madi 28.16, Mak 16.7\x*Ko꞉sega ne dasila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ga꞉lili hen amio꞉ ne ko꞉le tamina ha꞉na꞉no꞉.” \v 29 Ya꞉su elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉, Bida eyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu nolo꞉ tambo ge gola ba꞉daki ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉ib, ko꞉sega imilise ne ge mo꞉ta꞉fo꞉ ha꞉na꞉no꞉.” \v 30 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ Bidamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. O꞉g nulu wenamio꞉, gogonowo꞉ andebo꞉ semo꞉ go꞉no꞉ o꞉lalikiyo꞉, giyo꞉ ne mo꞉asulo꞉ a꞉la꞉bo꞉ otalen sa꞉ma꞉ib.” \v 31 \x - \xo 14.31 \xt Yo꞉n 11.16\x*Ko꞉sega Bida eyo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉bo꞉ mada mo꞉dimidama꞉no꞉. Ne ge o꞉lia꞉ soma꞉no꞉ dowo꞉lalega, niyo꞉ ge mada mo꞉gola ba꞉ba꞉no꞉.” Bida eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, tili wida꞉sen kalu nolba꞉yo꞉lo꞉ to imilise a꞉no꞉ko꞉ kudu sa꞉la꞉i ane. \s1 Iyo꞉ Ga꞉sa꞉ma꞉ni ane \r Madi 26.36-46, Luk 22.40-46 \p \v 32 \x - \xo 14.32 \xt Yo꞉n 18.1\x*Iyo꞉ hen Ga꞉sa꞉ma꞉ni a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉na ha꞉na꞉ni ane. Fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne hosona ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Godemo꞉ to sa꞉ma꞉ni ho꞉no꞉l ko꞉lo꞉, gio꞉ wenaka o꞉ta꞉bi.” \v 33 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ eyo꞉ Bidayo꞉, Ya꞉ma꞉so꞉, Yo꞉no꞉ a꞉no꞉ko꞉ tililia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ sa꞉ma꞉ni ane, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e amio꞉ molo asulo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowabiki a꞉la꞉sio꞉, \v 34 \x - \xo 14.34 \xt Yo꞉n 12.27\x*“Ni asulo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ alan dowaki, ne tilialila soma꞉no꞉ o꞉ngo꞉ dowab. Gio꞉ wena siliki bo꞉fo꞉melea” a꞉la꞉sio꞉. \v 35 E heb doba꞉da꞉ o꞉fina꞉sa꞉ga꞉, hena gulalu misa꞉fu alilakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, hida꞉yo꞉ yab we tininima꞉no꞉ togo꞉ dowo꞉lalega dila꞉ma a꞉lakiyo꞉ Godemo꞉ dulugu sio꞉. \v 36 \x - \xo 14.36 \xt Mak 10.38, Yo꞉n 6.38\x*Eyo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dowa, giyo꞉ kelego꞉ tambowo꞉ o꞉li dimidan. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ go꞉fo꞉ amilo꞉ wasu ko꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ mea꞉nigab a꞉no꞉ giyo꞉ dila꞉bi. Ko꞉sega nilo꞉ asulab aumbo꞉ kudu ha꞉na꞉so꞉bo. Gilo꞉ asulab auka kudu ha꞉na꞉bi.” \p \v 37 To a꞉no꞉ dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalulo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowaki ba꞉ba꞉ amio꞉, iyo꞉ mida꞉iyo꞉ fufulufo꞉lena ba꞉ba꞉. E ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Bidamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Saimon, ge mida꞉iyo꞉ alifo꞉leya? Ge ofa꞉si imilig nowo꞉ ne o꞉lia꞉ sikaga silikiyo꞉ mo꞉yasiseno꞉lo꞉ka꞉. \v 38 Gio꞉ da꞉fe ba꞉dab amio꞉ sulufo꞉ tinabena꞉ki, gio꞉ sikaga siliki, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉ melea. Gili mamaya꞉yo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ asulab ko꞉sega, gili do꞉mo꞉wo꞉ halaido꞉lo꞉ma dowab,” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 39 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwo꞉ to tamin amilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ko꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉ni fiane. \v 40 Dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ ba꞉ba꞉yo꞉, iyo꞉ mida꞉iyo꞉ alifo꞉lena ba꞉ba꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ sendelowaki, towo꞉ mo꞉sio꞉. \v 41 Asolo꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ a꞉ alifo꞉leno꞉lo꞉ka꞉! O꞉li. Ho꞉lendeyo꞉ o꞉ma fa꞉la꞉dowab. Dabuma, teledowo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ Kalule Dowo꞉ ne, mogago꞉lo꞉ dimidan kalumo꞉ gasimia꞉nigab. \v 42 Dasima! Nelo꞉ gasimia꞉nigab kaluwo꞉ weyako bo꞉ba. Nio꞉ e galima꞉niki ha꞉na꞉n” a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉suwo꞉ teledowo꞉ \r Madi 26.47-56, Luk 22.47-50, Yo꞉n 18.3-11 \p \v 43 Ya꞉suwo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉lena, enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu imilig nowo꞉ Yudas, e a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Yudasa꞉ fa꞉s amio꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ wati kaluwo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ mio꞉. Kalu i a꞉ma꞉yo꞉ ko꞉lo꞉lowo꞉lo꞉, helebesi sambowo꞉lo꞉ diadela꞉sa꞉ga꞉ mio꞉. \p \v 44 Tamin amio꞉ teledowo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ wati kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu nilo꞉ mimilab a꞉no꞉ o꞉m ko꞉lo꞉, giliyo꞉ kalu a꞉no꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉, gasili ha꞉na꞉bi.” \v 45 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yudas e Ya꞉sulo꞉ka tigini ha꞉na꞉ga꞉ kagayaka a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu.” A꞉la꞉sata꞉ga꞉ ami Ya꞉suwo꞉ a꞉na mimilo꞉. \v 46 Gis kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉su e a꞉na ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ ta꞉li. \v 47 Ya꞉su e ta꞉liabiki, e anib amilo꞉ kalu kagafo꞉len a꞉ma꞉yo꞉, ene helebesi sambowo꞉ sililia꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ nanog dian kaluwo꞉ helebesi a꞉ma꞉ yamelaki, ka꞉la꞉na꞉ fo꞉so꞉ gede to꞉lolo꞉. \p \v 48 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilido꞉ helebesi sambo o꞉lia꞉ ko꞉lo꞉do o꞉lia꞉ dia꞉mio꞉ we, ne buban kalu o꞉ngo꞉ a꞉la꞉biki ta꞉lia꞉ni mio꞉wo꞉? \v 49 \x - \xo 14.49 \xt Luk 19.47, 21.37, Yo꞉n 18.20\x*Ho꞉leno꞉ tambowo꞉ ne gi o꞉lia꞉ Godeya꞉ Malilo꞉ aya siliki wida꞉len, ko꞉sega giliyo꞉ a꞉namio꞉ ne mo꞉ta꞉liale. Ko꞉sega dimidab wema꞉yo꞉ bugo꞉ amilo꞉ to dinali saefa꞉ o꞉leaumbo꞉ ilili alitakigab.” \v 50 \x - \xo 14.50 \xt Song 31.11\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ tambo e ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ dalaido꞉. \p \v 51-52 A꞉la꞉gabiki kalu so꞉wa nowo꞉ helebeso꞉go꞉ nafale imilig a꞉no꞉ko꞉ tigilo꞉ sa꞉ga꞉la꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ a꞉na kudu mio꞉. Ko꞉sega gis kaluwa꞉yo꞉ e ta꞉liabiki, helebeso꞉g elo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉no꞉ko꞉ duguliabikiyo꞉, so꞉wa a꞉no꞉ e hagulabo nai ane. \s1 Yu misa꞉ kaluwa꞉ Ya꞉suwo꞉ mo꞉walilo꞉ \r Madi 26.57-68, Luk 22.67-71, Yo꞉n 18.12,13,19-24 \p \v 53 Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu alana꞉ ene aya tililia꞉gane. Ya꞉suwo꞉ a꞉na tililia꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowabiki, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i a꞉no꞉ tambo, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ko꞉go꞉do꞉ kaluwo꞉lo꞉, elelo꞉ wida꞉sen kaluwo꞉lo꞉, a꞉na kegeo꞉. \v 54 Ya꞉suwo꞉ tililia꞉ga꞉ ha꞉nabiki, Bidayo꞉ Ya꞉suwa꞉ fa꞉sa gulu dowa꞉liki ha꞉na꞉gane. Bidayo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ ayamilo꞉ tolo꞉ us a꞉na tiane. Da꞉la꞉di kalu nolo꞉ baya de go꞉la꞉labiki, Bidayo꞉lo꞉ de go꞉la꞉liki, egele a꞉na sen. \fig Ya꞉suwo꞉ Yu misa꞉ kalulo꞉wa tililia꞉gane.|alt="Jesus led to High Priest" src="IB04157_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="14.53" \fig* \p \v 55 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu misa꞉ kalu i o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ sana soma꞉no꞉ a꞉la꞉liki, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ nowo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ sama꞉ki, iyo꞉ ho꞉ido꞉. Iliyo꞉ kedo꞉ ko꞉sega, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ imilig nowo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉. \v 56 Mo꞉wo꞉ kaluwo꞉ modo꞉ ya꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mo꞉dimido꞉wo꞉ sio꞉ ko꞉sega, madali to ililo꞉ sio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ mo꞉imilo꞉ dowo꞉. \v 57 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nolo꞉ kaga dosdofo꞉liki, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mo꞉dimido꞉wo꞉ a꞉na sio꞉. \v 58 \x - \xo 14.58 \xt Yo꞉n 2.19-21\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, nio꞉ dabu. To elo꞉ sio꞉wo꞉ we, “Godeya꞉ malilo꞉ a ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ dagiya꞉lo꞉ di we, ne bidila꞉sa꞉ga꞉, ho꞉len o꞉talena wa꞉ka dialifa꞉no꞉. Ho꞉gi a꞉dialifa꞉no꞉ a꞉no꞉, kaluka꞉isaleya꞉ dagiya꞉yo꞉ mo꞉dia꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. \v 59 Ko꞉sega ililo꞉ to a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ mo꞉imilo꞉ dowo꞉. \p \v 60 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwo꞉ milifa kagafo꞉liki, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ililo꞉ gemo꞉lo꞉ diga꞉li sa꞉lab we, giyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉lo꞉bo꞉?” \v 61 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ towo꞉ mo꞉sio꞉. \p A꞉la꞉ta꞉ga꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉daki, “Ge Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kalu, nili wabuluna꞉ so꞉wayo꞉ geyo꞉?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 62 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su e sa꞉lakiyo꞉, “A꞉no꞉ neka꞉! Gio꞉ tif amio꞉ Kalule Dowo꞉ ne, Gode Halaido꞉lelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ dagi ililiba sena ba꞉ba꞉ib.\f + \fr 14.62 \ft Godeya꞉ dagi ililib a꞉namio꞉, wabulun kaluwo꞉ a꞉na mesa꞉ib. Gode o꞉lia꞉ e o꞉lia꞉ kelego꞉ tambo o꞉li bo꞉fo꞉mela꞉ib.\f* A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉ akin halona a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kola꞉ wa꞉la tindaliki ba꞉ba꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. \v 63 Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki da꞉da꞉sa꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉yo꞉ e kulufa꞉yaki, ene so꞉g kafo꞉len a꞉no꞉ gegedela꞉. Eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ mada kalu nolbo꞉wo꞉ a꞉dabu keda꞉so꞉bo! \v 64 \x - \xo 14.64 \xt Wkp 24.16, Yo꞉n 19.7\x*Ya꞉su eyo꞉, ‘ne Godeya꞉ So꞉waka꞉’ a꞉la꞉sa꞉labiki, eyo꞉ o꞉ma Godeya꞉ wiyo꞉ dio꞉ge sa꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉ waga asulaya?” \p A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iyo꞉ tambowa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ya꞉su eyo꞉ Godeyo꞉ o꞉ma dio꞉ge sa꞉lab ko꞉lo꞉ e soma꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. \v 65 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nolba꞉yo꞉ e kodofela꞉sa꞉ga꞉ ami, e siyo꞉ helebeso꞉ga꞉ mele alita꞉sa꞉ga꞉, e a꞉na sa꞉ndakiyo꞉, “Kalu gelo꞉ sa꞉ndabko giyo꞉ ho꞉le ba꞉daki wiyo꞉ sama” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ da꞉la꞉di kalu i a꞉namilo꞉ elen a꞉ma꞉yo꞉ e gasilia꞉sa꞉ga꞉ a꞉na sa꞉nda꞉i ane. \s1 Bidayo꞉ Ya꞉su e gola ba꞉ba꞉ \r Madi 26.69-75, Luk 22.56-62 \p \v 66 Bidayo꞉ baya elen ko꞉lo꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ ene nanogdo꞉ dian ka꞉isale nowo꞉ a꞉na ya꞉sa꞉ga꞉, elo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. E ya꞉sa꞉ga꞉, Bidayo꞉ de go꞉la꞉lena ba꞉ba꞉. \v 67 E dinafa ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gelo꞉ Nasala꞉t kalu, Ya꞉su we o꞉lia꞉lo꞉ eleno꞉ nowo꞉ ge.” \v 68 Ko꞉sega Bida eyo꞉, “Ko nema. Ne gilo꞉ sa꞉labko mada babalab” a꞉la꞉sio꞉. Eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ha꞉lu heb doba꞉da꞉ ha꞉na꞉ga꞉, tog aniba kagayo꞉. E a꞉na kagayabiki, gogonowo꞉ a꞉na go꞉no꞉. \p \v 69 Nanogdo꞉ dian ka꞉isale a꞉no꞉, Bida e wa꞉ka ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, kalu i kagafo꞉lab nol o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we, e Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ eleno꞉ nowo꞉ e” a꞉la꞉sio꞉. \v 70 Bidaya꞉ wa꞉ka sa꞉laki, “Ko nemalo꞉ka꞉!” \p Ha꞉lu o꞉la꞉ga꞉, Bida o꞉lia꞉lo꞉ kagafo꞉len kalu nol a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Ga꞉lili kalu ko꞉lo꞉ ge hendele Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ eleno꞉ nowo꞉ ge.” \v 71 Bida eyo꞉ mada a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ko꞉lo꞉ mada do꞉lo꞉idaki sa꞉lalega, nemo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ nagalo꞉wo꞉ dimia꞉ib. Kalu gilo꞉ sa꞉labko, ne mada mo꞉ba꞉da꞉sen. Ko nemalo꞉ka꞉!” \v 72 Wigibo a꞉naka, gogonowo꞉ wa꞉ka go꞉no꞉. Gogonowo꞉ ganalabiki, Bidayo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ tamin amilo꞉ emo꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ a꞉asulo꞉, “Gogonowo꞉ andebo꞉ o꞉ganama꞉nigalikiyo꞉, giyo꞉ ne mo꞉asulo꞉ka꞉ a꞉la꞉bo꞉ otalen sa꞉ma꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. Bidayo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kele asulakiyo꞉, e a꞉na ya꞉lo꞉. \c 15 \s1 Ya꞉suwo꞉ Failatdo꞉wa mo꞉walilima꞉ki tililia꞉gane \r Madi 27.11-26, Luk 23.2,3,18-25, Yo꞉n 18.29–19.16 \p \v 1 \x - \xo 15.1 \xt Luk 22.66\x*Kea꞉fole bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, elelo꞉ wida꞉sen kaluwo꞉lo꞉, ko꞉go꞉do꞉ kaluwo꞉lo꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ nenela꞉i ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉ towo꞉ a꞉na saefa꞉. Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ mela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, tililia꞉ga꞉, Failatbo꞉ dimi. \v 2 Failat eyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉, “Ge Yu kaluka꞉isale a꞉ma꞉ misa꞉ kalu alano꞉ geya꞉le?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Go꞉no꞉n gio꞉sa sa꞉lale” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 3 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ diga꞉li sa꞉lakiyo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mo꞉dimido꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉. \v 4 Failat eyo꞉ Ya꞉sumo꞉ sa꞉laki, “Ililo꞉ to ko꞉li ko꞉lilo꞉ gemo꞉lo꞉ diga꞉li sa꞉lab hono, giyo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ towo꞉ sa꞉ma꞉nigaya?” \v 5 \x - \xo 15.5 \xt Ais 53.7, Mak 14.61\x*Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ towo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉ dowabiki, Failat e mada iligo꞉. \p \v 6 Tinio꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ ho꞉lendo꞉ dowab a꞉namio꞉, Failat eyo꞉ donayo꞉ tambo amio꞉ mano꞉ we au dimida꞉sen. Dibolo amilo꞉ to꞉lofo꞉len kalu nowo꞉ sili alifoma꞉ki, kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ dabu ba꞉da꞉sen ko꞉lo꞉, iliyo꞉ kalu imilig nowo꞉ da꞉fe sa꞉lab amio꞉, da꞉fe sio꞉ kalu a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sili alita꞉sen. \v 7 O꞉g a꞉namio꞉, kalu nowo꞉ dibolowa sen, ene wiyo꞉ Balabas. E kalu sa꞉nda꞉likilo꞉, gamani kalu o꞉lia꞉lo꞉ gisdo꞉ dia꞉seno꞉ nowo꞉ e. \v 8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ dibolo kalu nowo꞉ ha꞉la꞉ya sili alifoma꞉ki, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ Failatbo꞉ da꞉ba꞉ni mio꞉. “O꞉g ho꞉len wenamio꞉, gilo꞉ dimida꞉sen o꞉leaumbo꞉ dimidama꞉nigaya?” a꞉la꞉liki dabu ba꞉ba꞉. \v 9 Failat eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Giliyo꞉ Yu kaluka꞉isale a꞉ma꞉ misa꞉ alan kalu we sili alifoma꞉ki asulaya?” \v 10 Eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ gadiab a꞉no꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu a꞉ma꞉ ili gadia꞉sa꞉ga꞉ tililia꞉ mio꞉lo꞉b, a꞉la꞉asulo꞉. \v 11 \x - \xo 15.11 \xt Ilig 3.13-14\x*Ko꞉sega bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu iliyo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ asulo꞉wo꞉ digidalifelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ Failat emo꞉wo꞉ Balabaso꞉ ko꞉lo꞉ sili alifoma, a꞉la꞉sama.” \v 12 Failat eyo꞉ imo꞉ sa꞉laki, “Yu kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉ kaluka꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab emo꞉wo꞉, niyo꞉ waga dimidama꞉ki asuladi?” \v 13 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉ halale sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “E i malana aluma! E i malana sana soma!” \v 14 A꞉la꞉sa꞉labiki Failat eyo꞉ imo꞉ dabu ba꞉ba꞉, “Elo꞉ mogago꞉ dimido꞉wo꞉ o꞉ba?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. Ko꞉sega iliyo꞉ ogolo ho꞉le sa꞉laki, “E i malana aluma! E i malana sana soma!” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 15 Failat eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sagalema꞉ki asulakiyo꞉, Balabas e ha꞉la꞉ya sili alita꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ da꞉la꞉di kaluwa꞉ me olo꞉wa꞉ sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉, da꞉la꞉di kalu nolbo꞉ i malana sana sowaka aluma꞉ki tililia꞉gane. \s1 Da꞉la꞉di kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ dio꞉ge sio꞉ \r Madi 27.27-31 \p \v 16 Da꞉la꞉di kalu nol a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ tililia꞉ga꞉, Failatdo꞉ sen galala꞉ nowa tililia꞉ tiane. (Galala꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ Ba꞉la꞉toliam.) A꞉na tililia꞉sa꞉ga꞉, da꞉la꞉di kaluwo꞉ tambo ho꞉le kegeo꞉. \v 17 Kegea꞉sa꞉ga꞉yo꞉ iliyo꞉ so꞉g ho꞉mo꞉solo꞉ sambo nowo꞉ Ya꞉suwa kalita꞉sa꞉ga꞉, me olo꞉ a꞉no꞉ hega꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ misa꞉ a꞉na sa꞉ga꞉li alifa꞉. Iliyo꞉ Ya꞉su e misa꞉ kalu a꞉la꞉liki dio꞉ge sio꞉ \v 18 Iliyo꞉ emo꞉wo꞉ dio꞉ge sa꞉laki, “Ge Yu kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉yo꞉ ge” a꞉la꞉sio꞉. \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉ misa꞉yo꞉ i bolodowa꞉ bese tandea꞉sa꞉ga꞉, e kodofa꞉ fugalo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ e milifa gulalu misa꞉fu alilaki, e wiyo꞉ madali wabulu sio꞉. \v 20 A꞉la꞉dimida꞉la꞉ga꞉ ta꞉takiyo꞉, so꞉g ho꞉mo꞉solo꞉ ko꞉lo꞉ Ya꞉su amilo꞉ kalifa꞉ a꞉no꞉ dugulia꞉ga꞉ dia꞉taki, enedo꞉leyo꞉ a꞉na kalifa꞉. So꞉g a꞉no꞉ kalita꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e sa꞉ma꞉niki ha꞉la꞉ya tililia꞉gane. \s1 I malana sana sowo꞉ \r Madi 27.33-44, Luk 23.33-43, Yo꞉n 19.17-24 \p \v 21 \x - \xo 15.21 \xt Lom 16.13\x*Alegsanda dia꞉ Lufus dia꞉ma꞉ iya Saimon, a꞉no꞉ Sailini kalu ko꞉lo꞉, e toga ya꞉len ami, da꞉la꞉di kaluwa꞉yo꞉ e usa galilia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ i malan a꞉no꞉ emo꞉ dia꞉hamana꞉ki dibodo꞉. \v 22 Ya꞉su e Golgoda hen a꞉na tililia꞉gane. Golgoda a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, Hen Misa꞉ki. \v 23 Wain ho꞉n o꞉lia꞉ mulumulo꞉ o꞉lia꞉ wo꞉gela꞉sa꞉ga꞉, nagalo꞉wo꞉ bulufoma꞉ki dimi ko꞉sega, eyo꞉ mo꞉mo꞉no꞉. \v 24 \x - \xo 15.24 \xt Song 22.18\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ e i malana alu alifa꞉. I malana alula꞉sa꞉ga꞉, helebeso꞉g elo꞉ a꞉no꞉, da꞉la꞉di kalu iliyo꞉ abe dia꞉nigaba꞉le a꞉la꞉liki, iliyo꞉ ibuwo꞉ a꞉na heyo꞉. \fig Da꞉la꞉di kalu iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉ helebeso꞉g dia꞉no꞉wo꞉ ibuwa꞉ heyo꞉.|alt="Soldiers gamble at cross" src="C087_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="15.24" \fig* \p \v 25 Kea꞉fo ofa꞉siyo꞉ agado꞉wa dowabiki, iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ i malan amio꞉, a꞉na alu alifa꞉. \v 26 Iliyo꞉ e mo꞉walilakilo꞉ sana sowab a꞉ma꞉ mo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉, \sc Yu kaluka꞉isaleya꞉ Misa꞉ Kalu Alandeyo꞉ we\sc* a꞉la꞉liki sa꞉sa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉, e misa꞉ wa꞉ldo꞉ a꞉na alu alifa꞉. \v 27-28 \x - \xo 15.27-28 \xt Ais 53.12\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su e o꞉lia꞉yo꞉ mogago꞉ kalu a꞉la꞉ nowo꞉ e aniba alu. Nowo꞉ ililiba, nowo꞉ fo꞉fo꞉doloba a꞉la꞉alu alifa꞉.\f + \fr 15.27-28 \ft Asulo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ to nowo꞉ wenamio꞉ da꞉lab a꞉la꞉asulo꞉. To a꞉no꞉ we. “Tamin amio꞉ Godeya꞉ to a꞉ma꞉yo꞉ weau fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉la꞉likiyo꞉ dinali saefa꞉. To a꞉no꞉ we, ‘Kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ e mogago꞉lo꞉ dimidan kalu o꞉ngo꞉ ba꞉ba꞉ib’ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉.” \f* \p \v 29-30 \x - \xo 15.29-30 \xt Song 22.7, 109.25, Mak 14.58\x*Kaluka꞉isale iyo꞉ Ya꞉sulo꞉ alu alifa꞉ a꞉na tinia꞉likiyo꞉, mogago꞉ towo꞉ Ya꞉sumo꞉ sa꞉la꞉liki tinia꞉len. Iliyo꞉ misa꞉yo꞉ mumalola꞉likiyo꞉ dio꞉ge sio꞉, “Giyo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ ayo꞉ bidila꞉sa꞉ga꞉, ho꞉len otalen amio꞉ ho꞉gi dia꞉la꞉ga꞉, disandala꞉ma꞉no꞉ka꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, go꞉no꞉na꞉ma꞉la꞉yo꞉ asuwa꞉takiyo꞉, ge timena,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 31 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉, egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉dio꞉ge sio꞉, “Eyo꞉ kaluka꞉isale nolo꞉ asuwa꞉ta꞉sen ko꞉sega, enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉asuwa꞉tabo꞉lo꞉ka꞉. \v 32 E hendele Isolael kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉, Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ elalega, e i malan amilo꞉ alu alifo꞉lab a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ timena. Eyo꞉ a꞉la꞉dimidalega, niliyo꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e amio꞉ o꞉li tili da꞉ba꞉no꞉.” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu a꞉la꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ alu alifa꞉ a꞉ma꞉yo꞉lo꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉ka dio꞉ge sa꞉la꞉len. \s1 Ya꞉suwo꞉ sowo꞉ \r Madi 27.45-56, Luk 23.44-49 \p \v 33 Disi dowabiki, hen a꞉no꞉ tambo sololiya꞉ go꞉lula꞉ta꞉ga꞉lo꞉ eleno꞉, ga꞉lo ofa꞉siyo꞉ asola dowabi edo꞉. \v 34 \x - \xo 15.34 \xt Song 22.1\x*Ofa꞉siyo꞉ asola dowabiki, Ya꞉su eyo꞉ ogolo halale ho꞉idakiyo꞉, \tl “Eloi, Eloi, lama sabag tani.”\tl* To wema꞉ ha꞉go꞉ we, “Ni Gode, ni Gode, giyo꞉ ne wangabiki gola ba꞉daya?” \v 35 E anib amilo꞉ kaluka꞉isale nol ko꞉lo꞉ elen a꞉ma꞉yo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dabuma! Eyo꞉ Elaiyayo꞉ ho꞉idab” a꞉la꞉sio꞉. \v 36 \x - \xo 15.36 \xt Song 69.21\x*Kalu nowo꞉ nai ha꞉na꞉ga꞉, wain ho꞉n sesedo꞉ a꞉no꞉ igala꞉ gelelia꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉, da꞉fa꞉ya mela꞉sa꞉ga꞉ emo꞉ maiya꞉ki dimi. “E Elaiya eyo꞉ i malan amilo꞉ alu a꞉no꞉ tagalia꞉ tima꞉nigaba꞉le, nio꞉ o꞉bo꞉fo꞉mela꞉niki” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 37 Ya꞉suwo꞉ halale ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉, ha꞉fo꞉wo꞉ a꞉na siliga꞉fo꞉. \v 38 Helebeso꞉g ko꞉lo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ ayamilo꞉ dehedo꞉ a꞉no꞉ iwalu halona a꞉la꞉ta꞉ga꞉ usa ba꞉da꞉i tia꞉yo꞉, migifde hen amilo꞉ wena asula꞉. \p \v 39 Da꞉la꞉dilo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu Ya꞉suwa꞉ anib amilo꞉ kagafo꞉len a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ sowakilo꞉ sio꞉wo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hendele, kalu we Godeya꞉ ene so꞉walelo꞉ka꞉” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 40 \x - \xo 15.40 \xt Luk 8.2-3\x*Ka꞉isale nolo꞉ ha꞉lu ko꞉na꞉ kagafo꞉liki, dimidab a꞉no꞉ko꞉ bo꞉fo꞉len. Ka꞉isale egelelo꞉ elen a꞉no꞉ nowo꞉ Malia Magdala, nowo꞉ Ya꞉ma꞉s o꞉so꞉wa o꞉lia꞉ Yose o꞉lia꞉ a꞉la꞉ma꞉ anowo꞉ Malia, nowo꞉ Salome ko꞉lo꞉ elen. \v 41 Ya꞉suwo꞉ Ga꞉lili hen a꞉na sia꞉lab amio꞉, ka꞉isale i a꞉no꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ sia꞉likilo꞉ asuwa꞉ta꞉leno꞉ i we. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉isale nolo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ Ya꞉lusalemdo꞉ mio꞉ i a꞉no꞉lo꞉ a꞉na elen. \s1 Ya꞉suwo꞉ u no꞉no꞉wa difa꞉ \r Madi 27.57-61, Luk 23.50-56, Yo꞉n 19.38-42 \p \v 42-43 Aliyo꞉ Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉no꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib ko꞉lo꞉, o꞉g ho꞉len wenamio꞉, a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidaefa꞉no꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉lab. Alimatea kalu, Yosa꞉b e Yu amilo꞉ ganisolo kalu nowo꞉ e ko꞉lo꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉len fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ e sagala꞉liki yasisen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ga꞉lowo꞉ o꞉doma꞉nigabiki, e Failatdo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ tagalia꞉ ha꞉na꞉no꞉ a꞉la꞉liki, dabu ba꞉ba꞉ni ane. \v 44 Failat e Ya꞉suwo꞉ sowo꞉ka꞉ a꞉la꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, mada iliga꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ da꞉la꞉di kalumo꞉wo꞉ a꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 45 Da꞉la꞉di kalu eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉ hendele, Ya꞉su e sowo꞉ ko꞉m” a꞉la꞉sa꞉labiki, Failat eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ sa꞉laki, “Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ tagama꞉ni hamana” a꞉la꞉sio꞉. \v 46 A꞉la꞉sa꞉labiki da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ helebeso꞉g nafaleyo꞉ kililia꞉ ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ tagalia꞉ga꞉ dia꞉tia꞉. Do꞉mo꞉wo꞉ helebeso꞉g nafale a꞉ma꞉ bobodolia꞉ga꞉, kalu sowo꞉lo꞉ dia꞉fa꞉no꞉ u no꞉no꞉ usa difa꞉. U no꞉no꞉ usa dia꞉ta꞉sa꞉ga꞉, toga꞉me amio꞉ u bamo alan nowo꞉ fo꞉fo꞉gola꞉i ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉na asibalifa꞉. \v 47 Ya꞉sulo꞉ dia꞉fa꞉ni ha꞉nab a꞉no꞉, Malia Magdala o꞉lia꞉ Yose ano Malia o꞉lia꞉yo꞉ a꞉no꞉ ba꞉ba꞉. \c 16 \s1 Ya꞉suwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasi \r Madi 28.1-8, Luk 24.1-10 \p \v 1-2 Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉leno꞉ edabikiyo꞉, Malia Magdalayo꞉, Ya꞉ma꞉sa꞉ ano Maliayo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Salomeyo꞉ iliyo꞉ wa ho꞉n mundo꞉ nafayo꞉ Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wa dia꞉fa꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kilili ko꞉lo꞉, doma꞉ kea꞉fo, ofo꞉ fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ so꞉so꞉labikiyo꞉, iyo꞉ toga ha꞉nakiyo꞉ \v 3 egelebo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “U alana꞉lo꞉ ifa꞉ a꞉no꞉, a꞉ma꞉la꞉bo꞉ abe fo꞉fo꞉goloma꞉nigaba꞉le?” \p \v 4 Iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, u no꞉no꞉lo꞉ a꞉no꞉ ko꞉na꞉ma dowaki ba꞉ba꞉ amio꞉, u no꞉no꞉ amilo꞉, u alan a꞉no꞉ fo꞉fo꞉golofa꞉ya ba꞉ba꞉. \v 5 Ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ u no꞉no꞉ us a꞉na tiane. Iyo꞉ a꞉na tiane amio꞉, kalu so꞉wa nowo꞉, helebeso꞉g ho꞉lo꞉wa꞉ momadelia꞉ga꞉, dagi ililiba sena ba꞉ba꞉. Ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ iyo꞉ mada iligo꞉. \p \v 6 Kalu a꞉ma꞉ sa꞉laki, “Gio꞉ iligakiyo꞉ tagila꞉so꞉bo! Gio꞉ Nasala꞉t Ya꞉su so꞉no꞉ difa꞉ weno꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ni mio꞉. Ko꞉sega e o꞉ma dasilia꞉gane. E wilo꞉ma. Elo꞉ difa꞉ we, gio꞉ bo꞉ba. \v 7 \x - \xo 16.7 \xt Madi 26.32, Mak 14.28\x*Ko꞉sega gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉ga꞉, Bidayo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu nolbo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Ga꞉liliyo꞉ e ko꞉le tamina ha꞉nab ko꞉lo꞉, gio꞉ e a꞉na galima꞉ib. Tamin amilo꞉ enedo꞉ gimo꞉lo꞉ sio꞉ o꞉lea꞉ngab,’” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 8 Iyo꞉ kiyo꞉ bibisoda꞉sa꞉ga꞉, asugo꞉ babale dowabiki, ha꞉la꞉ya handalota꞉ga꞉ dalaido꞉. Iyo꞉ tagi dalaidakiyo꞉, kalu nolbo꞉wo꞉ mo꞉malolome. \p \v 9 Ya꞉suwo꞉ doma꞉ kea꞉fole dasilia꞉ga꞉, Malia Magdala elo꞉ amio꞉ tamina handalowo꞉. Ga a꞉no꞉ tamin amio꞉ mama mogago꞉ dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ eya elen ko꞉lo꞉, Ya꞉su e o꞉luga꞉felo꞉. \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ sia꞉sen a꞉no꞉ nofolaki ya꞉la꞉li sen ami, Malia eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowakiyo꞉ imo꞉ malolome. \v 11 Malia eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ya꞉suwo꞉ mela꞉no꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ dasilia꞉ ha꞉nabiki, ni ba꞉ba꞉” a꞉la꞉likiyo꞉, imo꞉wo꞉ malolome ko꞉sega, iliyo꞉ to elo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉tilidabu. \p \v 12 Tif amio꞉ Ya꞉suwa꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu a꞉la꞉yo꞉ ilaboda꞉ ha꞉na꞉len amio꞉, Ya꞉su e do꞉mo꞉wo꞉ ko꞉li dota꞉ga꞉, a꞉la꞉lo꞉ a꞉na handalowo꞉. \v 13 A꞉la꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu nolbo꞉wo꞉ sio꞉ ko꞉sega, iliyo꞉ a꞉la꞉ma꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉lo꞉ mo꞉tilidabu. \p \v 14 \x - \xo 16.14 \xt 1Kol 15.5\x*Tif amio꞉ Ya꞉suwo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, tili wida꞉sen kalu kelen a꞉la꞉fo꞉lo꞉ ma꞉n na꞉likilo꞉ sendo꞉ a꞉naka handalowo꞉. Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasika꞉ a꞉la꞉likilo꞉, nolba꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ mo꞉tilidabu ko꞉lo꞉, iyo꞉ mo꞉tilidabu a꞉na ilikiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ mo꞉beo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉na sio꞉. \v 15 \x - \xo 16.15 \xt Ilig 1.8\x*To a꞉no꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ henfelo꞉ we tambo sia꞉likiyo꞉, ni to nafa we kaluka꞉isaleyo꞉ tambo dabuma꞉ki, walasa꞉ma꞉ni hamana! \v 16 \x - \xo 16.16 \xt Ilig 2.38\x*Kaluka꞉isale abeyo꞉ to gilo꞉wo꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉ ho꞉na to꞉lolalega, niyo꞉ e a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉no꞉. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ to a꞉no꞉ mo꞉tilida꞉dalega, Gode eyo꞉ mo꞉walilaki falasila꞉ma꞉ib \v 17 \x - \xo 16.17 \xt Ilig 2.4, 8.7\x*Tilidabu kaluka꞉isale iliyo꞉ nanog dimidalikiyo꞉, e amilo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ we o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. Iyo꞉ ne wi halaido꞉ a꞉na ilikiyo꞉, mama mogago꞉ dowab a꞉no꞉ o꞉luga꞉felema꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to ho꞉gi ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ ili mego꞉fa sahandaloma꞉ib. \v 18 \x - \xo 16.18 \xt Luk 10.19, Ilig 28.3-6\x*Iliyo꞉ kisa꞉wa꞉lo꞉ ga꞉li ta꞉li doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iso꞉lo ibo꞉ nalikiyo꞉, iyo꞉ mo꞉mogagila꞉ma꞉ib. Iliyo꞉ walaf kaluwa꞉ do꞉mo꞉wa golalikiyo꞉, walafo꞉ falele alita꞉mela꞉ib.” \p \v 19 \x - \xo 16.19 \xt Ilig 1.9-11, 2.33-34\x*Alan Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ towo꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ dotabiyo꞉, Gode eyo꞉ e Hebene halona dia꞉gane ko꞉lo꞉, Ya꞉su e Godeya꞉ ene dagi ililiba mesa꞉ni ane. \v 20 \x - \xo 16.20 \xt Ilig 14.3, Hibu 2.3-4\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉suwa꞉ enedo꞉ tili wida꞉len kaluwo꞉ ha꞉na꞉siakiyo꞉, to nafa a꞉no꞉ heno꞉ tambo amio꞉ wida꞉liki sia꞉len. Iliyo꞉ to nafa a꞉no꞉ widab amio꞉, Alan Ya꞉su eneno꞉ i o꞉lia꞉ dowaki, kaluka꞉isaleyo꞉ ili to a꞉no꞉ hendele tilidabuma꞉kiyo꞉, molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ a꞉na dimida꞉li sia꞉len.