\id MAT - Kaluli Bible \h Madiyu \toc1 To Nafa We Madiyu E Sa꞉sa꞉lo꞉ \toc2 Madiyu \toc3 Madi \mt2 To Nafa We \mt1 Madiyu \mt2 E Sa꞉sa꞉lo꞉ \imt1 Asuluma꞉no꞉ Towo꞉ we \ip Malolo꞉ to nafa we Madiyu e sa꞉sa꞉lo꞉. \ip Madiyu e tamin amio꞉ takis mole dia꞉likilo꞉ ta꞉seno꞉ e ko꞉sega, Ya꞉suwa꞉yo꞉ e kudu mena꞉ki ho꞉idabikiyo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ tili walama꞉no꞉ kalu nowo꞉ e ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Madiyu eyo꞉ bugo꞉ we e sa꞉sa꞉lo꞉. To alan ko꞉lo꞉ elo꞉ asulakilo꞉ walama꞉no꞉wo꞉ we. Gode eyo꞉ dinali sa꞉labikilo꞉, dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ tamin amilo꞉ to sa꞉sa꞉lifa꞉ a꞉no꞉, Ya꞉suwa꞉ ilili alifa꞉. Gode eyo꞉ Isolael kaluka꞉isaleyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasilima꞉kiyo꞉, enedo꞉ da꞉feyo꞉ kalu nowo꞉ iliga꞉fa꞉no꞉ a꞉la꞉dinali saefa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ bugo꞉ wema꞉yo꞉ Ya꞉su E, Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluleyo꞉ o꞉m a꞉la꞉likiyo꞉ kalaba wido꞉. Ya꞉suwa꞉lo꞉ henfelo꞉ wena dowakilo꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉, Godeya꞉ enedo꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ tamin amilo꞉ dinali sa꞉la꞉i mio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ilili alitaki go꞉. \ip Madiyu bugo꞉ wenamilo꞉ to alan sio꞉ nowo꞉ we. Ya꞉su e, widan kalu alan hendeleyo꞉ e. Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉no꞉ Ya꞉su e wida꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su elo꞉ nanog dimido꞉ a꞉namio꞉, Gode eyo꞉ Ya꞉su e kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉ kalu alan ta꞉fo꞉. \ip Madiyu bugo꞉ wenamilo꞉ to alan bila꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉labo꞉ we. To agel a꞉no꞉ (heb 5-7) Ya꞉suwo꞉ hen misio꞉wa ilikiyo꞉, kaluka꞉isalemo꞉lo꞉ to wido꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab. To us a꞉namio꞉ Godeya꞉ ene kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ ego꞉ man dimidama꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉. To andeb ko꞉lo꞉ Madiyu elo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉, heb 10 a꞉na a꞉lab. Ya꞉suwa꞉ enedo꞉ kudu sia꞉lowan kalumo꞉, ene towo꞉ kaluka꞉isale nolbo꞉ walama꞉ ha꞉nakilo꞉ dimidama꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉. To asol ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉, heb 13 a꞉namio꞉, Godeya꞉ ene amisa꞉n ho꞉gi fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉ma꞉ mano꞉ Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉ wido꞉. To fa꞉la꞉lamel ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉, heb 18 a꞉namio꞉, Ya꞉su eyo꞉ tili wido꞉ kalu hendele doma꞉no꞉ man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉. To bi ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉, heb 24-25 a꞉namio꞉, Ya꞉su eyo꞉ elema꞉no꞉ ho꞉len fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉, Godeya꞉ ene amisa꞉n ho꞉gi mia꞉nigab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉. \c 1 \s1 Ya꞉su Kelisowa꞉ e ma꞉mu i ko꞉lo꞉ mio꞉wo꞉ we \r Luk 3.23-38 \p \v 1 \x - \xo 1.1 \xt Mo꞉mo꞉ 22.18, 1Sto 17.11\x*Ya꞉su Keliso e Da꞉ibid eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablahama꞉ so꞉lo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. Ya꞉su Kelisowa꞉ ene so꞉lo꞉ mio꞉wo꞉ we. \qm1 \v 2 Ablahama꞉ inso꞉wo꞉ Aisa꞉g, \qm1 Aisa꞉ga꞉ inso꞉wo꞉ Ya꞉kob \qm1 Ya꞉koba꞉ inso꞉wo꞉ Yuda, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene ao i nolo꞉lo꞉ a꞉lab. \qm1 \v 3 \x - \xo 1.3 \xt Mo꞉mo꞉ 38.29-30, Lud 4.18-22\x*Yudaya꞉ inso꞉wo꞉ Beles o꞉lia꞉ Sa꞉la o꞉lia꞉. \qm1 A꞉la꞉ wema꞉ anowo꞉ Tema. \li1 Belesa꞉ inso꞉wo꞉ Heslon, \li1 Heslona꞉ inso꞉wo꞉ Lam. \li1 \v 4 Lama꞉ inso꞉wo꞉ Aminadab, \li1 Aminadaba꞉ inso꞉wo꞉ Nason, \li1 Nasona꞉ inso꞉wo꞉ Salamon. \li1 \v 5 \x - \xo 1.5 \xt Lud 4.13-17\x*Salamona꞉ inso꞉wo꞉ Boas, \li2 a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Boasa꞉ anowo꞉ Lehab. \li1 Boasa꞉ inso꞉wo꞉ Obed \li2 a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Obeda꞉ anowo꞉ Lud. \li1 Obeda꞉ inso꞉wo꞉ Ya꞉si. \li1 \v 6 \x - \xo 1.6 \xt 2Sam 12.24\x*Ya꞉siya꞉ inso꞉wo꞉ Da꞉ibid, e misa꞉ kalu alan fa꞉la꞉dowo꞉. \li1 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Da꞉ibida꞉ inso꞉wo꞉ Solomon. \li2 Solomona꞉ ano a꞉no꞉ tamin amio꞉ Ulayaya꞉ ene inga ko꞉lo꞉ elen. \li1 \v 7 Solomona꞉ inso꞉wo꞉ Lehoboam, \li1 Lehoboama꞉ inso꞉wo꞉ Abiya, \li1 Abiyaya꞉ ene inso꞉wo꞉ Asa, \li1 \v 8 Asaya꞉ inso꞉wo꞉ Yehosafat, \li1 Yehosafata꞉ ene inso꞉wo꞉ Yeholam, \li1 Yeholama꞉ inso꞉wo꞉ Usaya \li1 \v 9 Usaya ene inso꞉wo꞉ Yotam, \li1 Yotama꞉ inso꞉wo꞉ Ahas, \li1 Ahasa꞉ inso꞉wo꞉ Ha꞉sekaya, \li1 \v 10 Ha꞉sekaya ene inso꞉wo꞉ Manasa, \li1 Manasaya꞉ inso꞉wo꞉ Amon, \li1 Amona꞉ inso꞉wo꞉ Yosaya \li1 \v 11 \x - \xo 1.11 \xt 2Kin 22–24, 2Sto 36.10, Jer 27.20\x*Yosayaya꞉ ene inso꞉wo꞉ Yehoiakin o꞉lia꞉ ene ao nolo꞉lo꞉. \li2 Ho꞉len a꞉namio꞉ Babilon kalu iliyo꞉ bubo꞉wo꞉ tinia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Isolael kaluka꞉isaleyo꞉ Babilon ili hena a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉gane. \li2 \v 12 \x - \xo 1.12 \xt Esra 3.2\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ Babilon tililia꞉gane ho꞉len a꞉namio꞉, \li1 Yehoiakin eyo꞉ ene inso꞉wo꞉ Seadiel a꞉na sa꞉la꞉li. \li1 Seadiela꞉ inso꞉wo꞉ Selubabel. \li1 \v 13 Selubabela꞉ inso꞉wo꞉ Abiud, \li1 Abiuda꞉ inso꞉wo꞉ Eliakim, \li1 Eliakima꞉ inso꞉wo꞉ Asol, \li1 \v 14 Asola꞉ inso꞉wo꞉ Sadog, \li1 Sadoga꞉ inso꞉wo꞉ Akim, \li1 Akima꞉ inso꞉wo꞉ Eliud, \li1 \v 15 Eliuda꞉ inso꞉wo꞉ Eliesa, \li1 Eliesaya꞉ inso꞉wo꞉ Matan, \li1 Matana꞉ inso꞉wo꞉ Ya꞉kob. \li1 \v 16 Ya꞉koba꞉ inso꞉wo꞉ Yosa꞉b, ko꞉lo꞉ Maliaya꞉ ino꞉ e. \li1 Malia eyo꞉ Ya꞉su ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Ene wiyo꞉ nowo꞉ Keliso\f + \fr 1.16 \ft Keliso a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, Gode eyo꞉ kaluka꞉isalelo꞉ gasilia꞉no꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ we.\f* a꞉la꞉sio꞉. \p \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉lo꞉ agela꞉i mio꞉wo꞉, Ablahama a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Da꞉ibid elo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ so꞉lo꞉ agelo꞉wo꞉ do꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉da꞉in fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Da꞉ibid eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isolael kaluka꞉isale ko꞉lo꞉ Babilon hen a꞉namilo꞉ tililia꞉gane a꞉no꞉lo꞉ so꞉lo꞉ agelo꞉wo꞉ do꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉da꞉in fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Babilon hen a꞉namilo꞉ tililia꞉gane a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Keliso elo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉lo꞉ so꞉lo꞉ agelo꞉wo꞉ do꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉da꞉in fa꞉la꞉dowo꞉. \s1 Malia eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ sa꞉la꞉li \r Luk 2.1-7 \p \v 18 \x - \xo 1.18 \xt Luk 1.27,35\x*Ya꞉su Keliso sa꞉la꞉liyo꞉ we au fa꞉la꞉dowo꞉. Ene ano Malia a꞉no꞉ Yosa꞉bo꞉ samefo꞉len. A꞉la꞉yo꞉ semo꞉ sili alifa꞉ a꞉lab a꞉namio꞉, Godeya꞉ Mamaya꞉ halaido꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Malia e so꞉wayo꞉ alelabo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ iyo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉. \v 19 Elo꞉ samefo꞉len kalu Yosa꞉bo꞉ mada digalo꞉ kalu ko꞉lo꞉, eyo꞉ ga a꞉no꞉ kalab amio꞉ sendelo alifa꞉no꞉wo꞉ mo꞉asulaki, eyo꞉ ga a꞉no꞉ ha꞉sa ta꞉fa꞉no꞉ asulo꞉. \v 20 Ko꞉sega Yosa꞉b e a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kele asula꞉liki elen amio꞉, Kalu Alana꞉ ma꞉mul kalu nowo꞉ elo꞉ amio꞉ ofo fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yosa꞉b gi ma꞉muwo꞉ Da꞉ibid. Giyo꞉ ga we dia꞉no꞉wo꞉ tagila꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ Malia e so꞉wa sab a꞉no꞉ Godeya꞉ Mamaya꞉ eya fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉ ge tagila꞉so꞉bo. \v 21 \x - \xo 1.21 \xt Luk 1.31, 2.21\x*Eyo꞉ kalu so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉ib ko꞉lo꞉, giyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ wiyo꞉ Ya꞉su wikila꞉bi. A꞉la꞉do꞉ so꞉lo꞉lo꞉ mo꞉wo꞉ we. So꞉wa a꞉ma꞉yo꞉ kaluka꞉isale enedo꞉ma꞉lo꞉ mogago꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉ halaki, iyo꞉ asuwa꞉taki a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉ib.” Ma꞉mul kalu eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 22 Kelego꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉ma꞉yo꞉, tamin amilo꞉ Kalu Alana꞉lo꞉ ene tolo꞉ dinali sa꞉lan kaluwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ kolo꞉ ilili alitakigab. Dinali sio꞉ to a꞉no꞉ we. \fig Yosa꞉b e ofolakiyo꞉, ma꞉mul kaluwo꞉ towo꞉ emo꞉ sa꞉la꞉lena ba꞉ba꞉.|alt="Angel and Joseph" src="C053_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention." ref="1.20-23" \fig* \q1 \v 23 \x - \xo 1.23 \xt Ais 7.14\x*“Ga we, kalu o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ali amio꞉ so꞉wayo꞉ alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉ib ko꞉lo꞉, \q2 iliyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Imanuel wikilima꞉ib.” \m To wema꞉ ha꞉go꞉ we, Godeyo꞉ ni o꞉lia꞉ dofo꞉lab. \v 24 Yosa꞉b e dasilia꞉ga꞉yo꞉, Alana꞉ ene ma꞉mul kaluwa꞉lo꞉ to saefa꞉ o꞉leauka kudu ane. Eyo꞉ Maliayo꞉ ene aya tililia꞉ga꞉ ane, \v 25 \x - \xo 1.25 \xt Luk 2.21\x*ko꞉sega Malia eyo꞉ sowa꞉yo꞉ semo꞉ sa꞉la꞉li amio꞉, Yosa꞉b e Malia o꞉lia꞉yo꞉ do꞉mo꞉ imiligo꞉ modo꞉wo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Malia eyo꞉ kalu so꞉wa a꞉no꞉ sa꞉la꞉liabikiyo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Ya꞉su wikilo꞉. \c 2 \s1 Ha꞉la꞉ kalu asulo꞉lo꞉ di iyo꞉ Ya꞉suwo꞉ wabuluma꞉ni mio꞉ \p \v 1 Ha꞉lod e misa꞉ kalu alan elen amio꞉, Ya꞉su e Ba꞉diliha꞉m amisa꞉n, Yudia hen a꞉nami sa꞉la꞉li. Ho꞉len nolo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, tamin halonamilo꞉ asulo꞉lo꞉ di kalu nolo꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉lusalem a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 2 \x - \xo 2.2 \xt Nam 24.17\x*“Yuwa꞉ misa꞉ alan doma꞉ib so꞉wa a꞉no꞉ o꞉bamida꞉ sa꞉la꞉liyo꞉? Nio꞉ tamin elo꞉wo꞉ fa꞉la꞉dowabi ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, nio꞉ e ko꞉lo꞉ wabudaki dulugu sa꞉ma꞉ni mio꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 3 Misa꞉ kalu alan Ha꞉lod e ililo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, e mada kele asulabiki, Ya꞉lusalem kaluka꞉isale iyo꞉lo꞉ mada kele asulo꞉. \v 4 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu iyo꞉lo꞉, elelo꞉ wida꞉sen kaluwo꞉lo꞉ tambo a꞉na ho꞉le kegea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kalu e o꞉bamida꞉ sa꞉la꞉lia꞉iba?” \v 5 Iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “E Ba꞉diliha꞉m amisa꞉n, Yudia hen us wena sa꞉la꞉lia꞉ib. Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ to ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lifa꞉ da꞉labo꞉ we, \q1 \v 6 \x - \xo 2.6 \xt Mai 5.2, Yo꞉n 7.42\x*“Ba꞉diliha꞉m amisa꞉n, Yuda hen amio꞉lo꞉ a꞉lab ge, wilo꞉ma dowo꞉. \q2 Amisa꞉n alan Yuda hen a꞉namilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ gi tiniab. \q1 Mo꞉wo꞉ tif amio꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ kalu nowo꞉ geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib ko꞉lo꞉, \q2 eyo꞉ Isolael kaluka꞉isale nilo꞉ we, dinafa tililia꞉ ha꞉na꞉ib.” \fig Tamindo꞉ asulo꞉lo꞉ kalu iyo꞉ so꞉wayo꞉ ba꞉ba꞉ni mio꞉.|alt="Magi travel on camels" src="IB04104_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="2.1" \fig* \p \v 7 Ha꞉lod eyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, tamin halonamilo꞉ asulo꞉lo꞉ di kalu i a꞉no꞉ wo꞉no꞉le ho꞉lelia꞉ga꞉, tamin a꞉no꞉ ho꞉leno꞉ mada iga꞉sa fa꞉la꞉dowabiyo꞉ a꞉la꞉liki dinafa fanda dabu ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e asulo꞉wo꞉ a꞉na di. \v 8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ i a꞉no꞉ Ba꞉diliha꞉m a꞉na iliga꞉takiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ so꞉wa a꞉no꞉ mada dinafa keda꞉i ha꞉na꞉bi. Giliyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, nelo꞉ elo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ene wiyo꞉ wabulu sa꞉ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉ nelo꞉ amio꞉ bo꞉bo꞉ge sa꞉ma꞉ni ya꞉bi.” \p \v 9 Misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ ha꞉na꞉ni ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ tamin ilo꞉ tamin amilo꞉ fa꞉ladowabilo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉ma꞉yo꞉, iyo꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉ga꞉, so꞉wa tuo꞉lundo꞉ da꞉lab imilide a꞉na kagayo꞉. \v 10 Iyo꞉ tamin ko꞉lo꞉ kagayab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ mada sagalo꞉wo꞉ alan dowo꞉ \v 11 \x - \xo 2.11 \xt Song 72.10-15, Ais 60.6\x*Iyo꞉ a usa tiane amio꞉, so꞉wa a꞉no꞉lia꞉ ano Malia o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na sena ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ a꞉na gulalu misa꞉fu alitaki, emo꞉wo꞉ a꞉na wabulu sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ililo꞉ boba kelego꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ segeselia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, go꞉l o꞉lia꞉ i mak mun nafalo꞉ da꞉dan kelego꞉ o꞉lia꞉, i ho꞉n mun nafalo꞉ da꞉dan kelego꞉ no o꞉lia꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉na dimi. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ imo꞉wo꞉ ofolo꞉ meakiyo꞉, iyo꞉ Ha꞉lodo꞉ amio꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ ha꞉na꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉likiyo꞉ hagugu sio꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ tog nodo begele ha꞉na꞉ga꞉, ini hena ha꞉na꞉ni ane. \s1 Yosa꞉bo꞉, ingayo꞉, so꞉wa a꞉no꞉lo꞉ wo꞉no꞉le Isib mesa꞉ni ane \p \v 13 Tamin halonamilo꞉ asulo꞉lo꞉ di kalu i a꞉no꞉ ha꞉na꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, Alana꞉ ene ma꞉mul kaluwo꞉ Yosa꞉b dowa ofo fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ha꞉lod eyo꞉ so꞉wa we sanala꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉liki kelema꞉nigab ko꞉lo꞉, ge dasilia꞉ga꞉, so꞉wa we a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ tililia꞉ga꞉, Isib mesa꞉ni bo꞉bo꞉ge ha꞉na꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ a꞉na silikiyo꞉, nilo꞉ to sa꞉labo꞉ ko꞉lo꞉ yasi sa꞉bi.” \v 14 A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b e dasilia꞉ga꞉, nulu a꞉naka dimadala꞉sa꞉ga꞉yo꞉, so꞉wa o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ tililia꞉ga꞉ Isib a꞉na ane. \v 15 \x - \xo 2.15 \xt Hos 11.1\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ha꞉lod e soma꞉ki yasilakiyo꞉, iyo꞉ Isib a꞉naka o꞉sen. A꞉la꞉do꞉ gab a꞉na ilikiyo꞉, Kalu Alana꞉ to ko꞉lo꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ ilili alifa꞉. To sio꞉ a꞉no꞉ we, “Ni kalu so꞉wa ko꞉lo꞉ Isibdo꞉ sab a꞉no꞉, ta꞉fo꞉ mena꞉ki a꞉na ho꞉ido꞉.” \fig Yosa꞉b eyo꞉ ano o꞉lia꞉ so꞉wa o꞉lia꞉yo꞉ Isib hena ane.|alt="Flight to Egypt" src="C058_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention." ref="2.14" \fig* \s1 Ha꞉lod eyo꞉ so꞉wayo꞉ sanala꞉ \p \v 16 Ha꞉lod eyo꞉ tamindo꞉ asulo꞉lo꞉ kalu iyo꞉ e dikido꞉lo꞉b a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, e mada gadia꞉sa꞉ga꞉ kulufa꞉yabiki, ene da꞉la꞉di kalu nolo꞉ Ba꞉diliha꞉m amisa꞉n a꞉na iliga꞉takiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ba꞉diliha꞉m amisa꞉n amio꞉lo꞉, ha꞉la꞉ doba꞉da꞉lo꞉ sab a꞉namio꞉lo꞉, kalu so꞉wa donayo꞉ otaleno꞉ o꞉semo꞉ gulula꞉ a꞉no꞉ tambo yasala꞉bi.” Ha꞉lod eyo꞉ tamin a꞉no꞉ ho꞉len iga꞉sa mada fa꞉la꞉dowabeyo꞉ a꞉la꞉bo꞉, asulo꞉lo꞉ di kalu imo꞉wo꞉ dinafa fanda dabu ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, ho꞉len a꞉namilo꞉ kalu so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉lab a꞉no꞉ eyo꞉ yasala꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉asulaki go꞉. \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Godeya꞉ to ko꞉lo꞉ dinali sa꞉lan kalu Ya꞉limaya elo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ hendele ilili alifa꞉. To a꞉no꞉ we, \q1 \v 18 \x - \xo 2.18 \xt Mo꞉mo꞉ 35.19, Jer 31.15\x*“Lama amisa꞉n a꞉namio꞉ \q2 nofolakiyo꞉ sae ya꞉labiki dabu. \q1 Lesola꞉ inso꞉wo꞉ tambo yasala꞉ ko꞉lo꞉, \q2 emo꞉lo꞉ ha꞉nolo sa꞉lab a꞉no꞉ mo꞉da꞉daki, ya꞉lifo꞉ko꞉ elen.” \s1 Yosa꞉b e so꞉lo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ mio꞉ \p \v 19-20 Ha꞉lod e sowa꞉sa꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, Yosa꞉b e Isib a꞉na sen amio꞉ e ofolaki, Alana꞉ ene ma꞉mul kaluwo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉walo꞉ sana soma꞉no꞉ togdo꞉ keda꞉len kalu i a꞉no꞉ sowo꞉ ko꞉lo꞉, ge dasilia꞉ga꞉, so꞉wa we o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ tililia꞉ga꞉, Isolael hen a꞉na a꞉ma꞉la꞉ hamana.” \v 21 A꞉la꞉sa꞉labiki da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ so꞉wa o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ tililia꞉ga꞉, Isolael hen a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ane. \v 22 Ko꞉sega Ha꞉loda꞉ ene so꞉wa Akelaus a꞉no꞉ iyaya꞉ heno꞉ ene diaki, Yudia hen a꞉ma꞉ misa꞉ kalu dowo꞉ka꞉ a꞉la꞉bo꞉ Yosa꞉b e da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e a꞉na ha꞉na꞉no꞉wo꞉ tagi dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ e ofolakiyo꞉, Gode eyo꞉ e a꞉namio꞉ ha꞉na꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki hagugu sio꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ Ga꞉lili hen a꞉na ane. \v 23 \x - \xo 2.23 \xt Ais 11.1, 53.2, Luk 2.39, Yo꞉n 1.45\x*A꞉na ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ Nasala꞉t amisa꞉n a꞉na mesa꞉ni ane. Tamin amio꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu iliyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “E Nasala꞉t kalu a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ Nasala꞉tdo꞉ mesa꞉ni ane a꞉na ilikiyo꞉, to sio꞉ a꞉no꞉ a꞉na ilili alifa꞉. \c 3 \s1 Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolana꞉ towo꞉ wido꞉ \r Mak 1.2-8, Luk 3.1-18, Yo꞉n 1.19-28 \p \v 1-2 \x - \xo 3.1-2 \xt Madi 4.17, Mak 1.15\x*Dona nolo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉yo꞉\f + \fr 3.1-2 \ft Gilig to a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, “O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉,” ko꞉sega Heb 2 a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Heb 3 us a꞉namio꞉, donayo꞉ modo꞉ ane.\f*, Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolan a꞉ma꞉yo꞉ kalulo꞉ma hen Yudia a꞉namio꞉ wida꞉li sia꞉likiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉leno꞉ ko꞉na꞉ma dowab ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale gio꞉ mogago꞉ dimida꞉leno꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Godelo꞉wa nodoma” a꞉la꞉wida꞉li sia꞉len. \v 3 \x - \xo 3.3 \xt Ais 40.3\x*Kalu a꞉no꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu Aisaya elo꞉ sio꞉wo꞉ o꞉m. Aisaya eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 “Kalu imilig nowo꞉ kalulo꞉ma hen a꞉na ho꞉le sa꞉lakiyo꞉, \q1 ‘Kalu Alando꞉ mia꞉no꞉ togo꞉ dinafama. \q2 Tog a꞉no꞉ digale fadaifoma.’ ” \p \v 4 \x - \xo 3.4 \xt 2Kin 1.8\x*Yo꞉n elo꞉ so꞉g ko꞉lo꞉wo꞉ no꞉ ka꞉mol fo꞉n ko꞉lo꞉ alula꞉sa꞉ga꞉ ka꞉la꞉sen, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ do꞉go꞉f nowo꞉ hoda꞉sa꞉ga꞉ yafu difa꞉. Ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉ Yo꞉n elo꞉ na꞉seno꞉ sa꞉gema o꞉lia꞉ kola꞉ ho꞉n o꞉lia꞉ na꞉sen. \v 5 Ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉lusalem kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Yudia hen a꞉namida꞉lo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n Yodan anib amilo꞉ kandayo꞉ a꞉no꞉ tambo Yo꞉n elo꞉wa ya꞉sia꞉len. \v 6 Kaluka꞉isaleyo꞉ mogago꞉ dimida꞉leno꞉ foga꞉le sa꞉labikiyo꞉, iyo꞉ ho꞉n Yodan amio꞉ Yo꞉na꞉yo꞉ a꞉na to꞉lola꞉len. \p \v 7 \x - \xo 3.7 \xt Madi 12.34, 23.33\x*A꞉la꞉ga꞉likiyo꞉, Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ Sadusi o꞉lia꞉yo꞉ iyo꞉lo꞉ ho꞉na to꞉lolab amio꞉ modo꞉ ya꞉sia꞉len. Ko꞉sega Yo꞉n eyo꞉ kalu i a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ kisa꞉wa꞉lo꞉ o꞉ngo꞉ dowaka꞉! Godeya꞉lo꞉ gadiakilo꞉ falasila꞉ma꞉nigab a꞉no꞉, gio꞉ begele alita꞉ga꞉ hamana꞉kiyo꞉ abe hagugu sio꞉wo꞉? \v 8 Ge Godeya꞉ gadio꞉wo꞉ tininima꞉nikiyo꞉, asulo꞉ nodolo꞉ a꞉ma꞉ fo nafayo꞉, gililo꞉ man dimidan us a꞉namio꞉ fowo꞉ hele alita꞉bi. \v 9 \x - \xo 3.9 \xt Yo꞉n 8.33,39, Lom 4.12\x*Nili ma꞉muwo꞉ Ablaham e ko꞉lo꞉ nio꞉ o꞉li sili alifa꞉no꞉ a꞉la꞉bo꞉ giliyo꞉ asula꞉so꞉bo. Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Gode eyo꞉ falasilakiyo꞉, gio꞉ tambo yasa danelalega, Gode eyo꞉ Ablahama꞉ ema꞉mu i nolo꞉ u wena a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ o꞉lika fa꞉la꞉do alifa꞉ib. \v 10 \x - \xo 3.10 \xt Madi 7.19, Luk 13.6-9\x*Kabiyo꞉ o꞉ma i mo꞉wa dia꞉fo꞉lab ko꞉lo꞉, iyo꞉ tambo fo nafalo꞉ mo꞉hedab a꞉no꞉ gegedelia꞉ga꞉ deya gilima꞉ib. \p \v 11 \x - \xo 3.11 \xt Yo꞉n 1.26-27,33, Ilig 1.5\x*“Gio꞉ hendele asulo꞉wo꞉ nodolo꞉ a꞉lakiyo꞉, niyo꞉ gio꞉ ho꞉ndeya to꞉lola꞉lo꞉l. Ko꞉sega kalu ni fa꞉s amilo꞉ mia꞉nigab a꞉ma꞉ ene halaido꞉wo꞉ alan ko꞉lo꞉, eyo꞉ ne tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. Ne wilo꞉ma kalu ko꞉lo꞉, e budiyo꞉ ni dugulia꞉ga꞉ dia꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉. Eyo꞉ gio꞉ Godeya꞉ Mama o꞉lia꞉ de o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ a꞉na to꞉loma꞉ib. \v 12 Eyo꞉ wit fowo꞉ beseaki, bebo꞉ dila꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉liki, uo꞉fo꞉ e dagi amio꞉ ta꞉li sab. Eyo꞉ wit fo hende a꞉no꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉, ene aya dia꞉fa꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ sebeb mogago꞉ o꞉da꞉lab a꞉no꞉, de mo꞉dalima꞉no꞉ a꞉lab a꞉na gilima꞉ib.” \s1 Ya꞉suwo꞉ ho꞉na to꞉lolo꞉ \r Mak 1.9-11, Luk 3.21,22 \p \v 13 Ho꞉len a꞉namio꞉, Ya꞉su e Ga꞉lili heno꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ho꞉n Yodan a꞉namio꞉ Yo꞉n emo꞉ to꞉loma꞉ki mio꞉. \v 14 Yo꞉na꞉yo꞉ Ya꞉su e ho꞉n amio꞉ elo꞉ mo꞉to꞉loma꞉no꞉ asulakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ ho꞉n amio꞉ ne ko꞉lo꞉ to꞉loma꞉no꞉ dowo꞉. Ko꞉sega ge ho꞉na to꞉loma꞉kiyo꞉ nelo꞉ amio꞉ wagama꞉ni mio꞉wo꞉?” \v 15 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ giyo꞉ nilo꞉ so꞉lo꞉l we au ka dimidama. Naindo꞉ nanogo꞉ dimidama꞉no꞉ wema꞉yo꞉, Godeya꞉ ene man digalo꞉ a꞉no꞉ tambo ilili alitakigab.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yo꞉n eyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ asulab au dimido꞉. \v 16 \x - \xo 3.16 \xt Yo꞉n 1.32\x*Ya꞉suwo꞉ ho꞉na to꞉lota꞉ga꞉ ha꞉la꞉ya fa꞉la꞉dowab a꞉namio꞉, wigibole a꞉naka Hebeneyo꞉ kolaetabikiyo꞉, Godeya꞉ Mamayo꞉ o꞉ba꞉ hi o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ dalolia꞉ tinda꞉ga꞉, Ya꞉su eya asitabiki ba꞉ba꞉. \v 17 \x - \xo 3.17 \xt Song 2.7, Ais 42.1, Madi 12.18, 17.5, Luk 9.35\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to nowo꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sa꞉lakiyo꞉, “So꞉wa nilo꞉ mada alan asulo꞉wo꞉ we. Niyo꞉ emo꞉wo꞉ sagalo꞉wo꞉ alan dowab.” \c 4 \s1 Ya꞉sulo꞉ da꞉fe ba꞉ba꞉yo꞉ we \r Mak 1.12,13, Luk 4.1-13 \p \v 1 \x - \xo 4.1 \xt Hibu 2.18, 4.15\x*Ya꞉su e Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ da꞉fe bo꞉ba꞉ki, Mama eyo꞉ kalulo꞉ma hen a꞉na tililia꞉ga꞉ ane. \v 2 \x - \xo 4.2 \xt Kis 34.28\x*A꞉na silikiyo꞉, Ya꞉su e ma꞉no꞉lo꞉ mo꞉nakilo꞉ eleno꞉, ho꞉len o꞉lia꞉ nulu o꞉lia꞉yo꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉no꞉ eleta꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, Ya꞉su e maiyo꞉wo꞉ alan dowo꞉. \v 3 Da꞉fe ba꞉ba꞉no꞉lo꞉ kalu Sa꞉da꞉na꞉ e Ya꞉sulo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge hendele Godeya꞉ so꞉walelalega, u we ma꞉n fa꞉la꞉doma, giyo꞉ a꞉la꞉sama.” \v 4 \x - \xo 4.4 \xt Lo 8.3\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab, ‘Ma꞉no꞉leko꞉ na꞉lab a꞉ma꞉yo꞉, mela꞉no꞉ hendeleyo꞉ mo꞉dimia꞉sen. Ko꞉sega Godeya꞉ ene to ko꞉lo꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ tambo mela꞉no꞉wo꞉ dia꞉sen.’ ” \p \v 5 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ Ya꞉su e malilo꞉ hen Ya꞉lusalem amisa꞉n a꞉na tililia꞉ga꞉, Godeya꞉ ene Malilo꞉ A dog iwalulo꞉ wa꞉l a꞉nami kagama꞉ki ta꞉fo꞉. \v 6 \x - \xo 4.6 \xt Song 91.11-12\x*A꞉na kagafo꞉likiyo꞉, Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Godeya꞉ ene So꞉walelalega, ge holona ho꞉lufoma. Mo꞉wo꞉ ha꞉, Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab, ‘Ene ma꞉mula꞉ kalumo꞉wo꞉ ge bo꞉fo꞉melea꞉ki sa꞉ma꞉ib. Uwa꞉yo꞉ gi gibo꞉ mogagilabena꞉kiyo꞉, iliyo꞉ ge ili dagiya꞉ fo꞉fo꞉lelia꞉ib.’ ” \p \v 7 \x - \xo 4.7 \xt Lo 6.16\x*Ya꞉su eyo꞉ Sa꞉da꞉na꞉ emo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ to nowo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab, ‘Giyo꞉ go꞉no꞉n Gode, Kalu Alan a꞉no꞉ da꞉feakiyo꞉ nodo ba꞉da꞉so꞉bo.’ ” \p \v 8 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ misio꞉ alan nowa tililia꞉ fa꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ kagayakiyo꞉, henfelo꞉ amilo꞉ amisa꞉n toda꞉ o꞉lia꞉ kelego꞉ nafale amisa꞉n a꞉namilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉ tambo wido꞉. \v 9 Widakiyo꞉, Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge nemo꞉ gulalu misa꞉fu alitaki wabulu sa꞉lalega, kelego꞉ o꞉go꞉do꞉ gilo꞉ ba꞉dab we niyo꞉ gemo꞉ dimia꞉nigo꞉l.” \v 10 \x - \xo 4.10 \xt Lo 6.13\x*Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Sa꞉da꞉na꞉ ge hamana. Mo꞉wo꞉ Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab, ‘Giyo꞉ go꞉no꞉ Gode, Kalu Alan a꞉ma꞉ ha꞉ga dowakiyo꞉, imilig eko꞉ wabudaki dulugu sa꞉la꞉bi.’ ” \v 11 A꞉la꞉sa꞉labiki Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ e a꞉na ta꞉fo꞉ ha꞉nabikiyo꞉, ma꞉mula꞉ kalu iyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ halale alitaki e a꞉na asufa꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ Ga꞉lili a꞉na mo꞉mo꞉da wido꞉ \r Mak 1.14,15, Luk 4.14,15 \p \v 12 \x - \xo 4.12 \xt Madi 14.3, Mak 6.17, Luk 3.19-20\x*Yo꞉no꞉ dibolowa to꞉lolo꞉ka꞉ a꞉labo꞉ Ya꞉suwo꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ Ga꞉lili hen a꞉na ane. \v 13 E Nasala꞉tdo꞉ tininita꞉ga꞉ aneyo꞉, Kabaniom amisa꞉n a꞉na mesa꞉ni ane. Amisa꞉n a꞉no꞉ Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ aniba a꞉lab ko꞉lo꞉, tamin amio꞉ hen a꞉no꞉ Yu kalu Sebuluna꞉ e so꞉lo꞉ o꞉lia꞉ Nabtali ene so꞉lo꞉ o꞉lia꞉mo꞉lo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ dimiyo꞉ o꞉m. \v 14 A꞉namilo꞉ mesa꞉ni ane a꞉na ilikiyo꞉, Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu Aisaya elo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ilili alifa꞉ni ane. To sio꞉ a꞉no꞉ we, \q1 \v 15 \x - \xo 4.15 \xt Ais 9.1-2\x*“Hen a꞉no꞉ gio꞉ asuluma. Sebulun o꞉lia꞉ Nabtali o꞉lia꞉ma꞉ heno꞉ o꞉m. \q2 Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ aniba, Yodano꞉ nodowa da꞉lab. \q2 Ga꞉lili heno꞉ o꞉m ko꞉lo꞉, Yu kaluka꞉isalema nolo꞉ a꞉na mesa꞉ni mio꞉. \q1 \v 16 Kaluka꞉isale hen a꞉namilo꞉ sab we sololiya sen ko꞉sega, o꞉go꞉ iyo꞉ ho꞉len alan a꞉no꞉ ba꞉ba꞉. \q1 Kaluka꞉isale i a꞉no꞉ sowana꞉ man a꞉ma꞉ go꞉lula꞉folen ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ ho꞉leno꞉ ilo꞉ amio꞉ so꞉so꞉lelia꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowab.” \p \v 17 \x - \xo 4.17 \xt Madi 3.2, 19.27\x*Ya꞉suwo꞉ Kabaniomdo꞉ ane ho꞉len a꞉namio꞉, Ya꞉su eyo꞉ to mano꞉ mo꞉mo꞉da widakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉doma꞉nigab ko꞉lo꞉, gio꞉ asugo꞉ Godelo꞉ doba꞉da꞉ nodoma.” \s1 Tili walama꞉no꞉ kalu taminde amilo꞉ ho꞉ido꞉wo꞉ we \r Mak 1.16-20, Luk 5.1-11 \p \v 18 Ya꞉suwo꞉ Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ aniba ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, ao a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉. Nowo꞉ Saimon, Bida a꞉la꞉do꞉ sa꞉labo꞉ o꞉m, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene ao Andulu o꞉lo꞉ a꞉na gido꞉. A꞉la꞉yo꞉ ka꞉lo꞉ to꞉lolan kalu ko꞉lo꞉, dageyo꞉ ho꞉na to꞉lola꞉lena ba꞉ba꞉. \v 19 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ ne kudu mena. Gaindo꞉ ka꞉ tili sa꞉la꞉lan aumbo꞉, niyo꞉ ga꞉go꞉ kaluka꞉isale tili sa꞉la꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ walama꞉no꞉.” \v 20 Wigibole a꞉naka a꞉la꞉yo꞉ dageyo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉su e ko꞉lo꞉ kudu ane. \p \v 21 Ya꞉su e o꞉fina꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, ao a꞉la꞉ nowo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ a꞉no꞉ Sa꞉ba꞉diya꞉ inso꞉, Ya꞉ma꞉s o꞉lia꞉ ene ao Yo꞉n o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉. Ya꞉su e, a꞉la꞉yo꞉ iya Sa꞉ba꞉di o꞉lia꞉ ho꞉n ko꞉suwa siliki, inin dageyo꞉ ko꞉lo꞉ dinafa ya꞉lena ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉yo꞉ e kudu mena꞉ki ho꞉ido꞉. \v 22 Wigibole a꞉naka a꞉la꞉yo꞉, iya o꞉lia꞉ ho꞉n ko꞉su o꞉lia꞉yo꞉ ka ta꞉ta꞉ga꞉, Ya꞉su e ko꞉lo꞉ kudu ane. \s1 Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ widakiyo꞉, walafdo꞉ dosdo꞉wo꞉ falele alifelo꞉ \r Luk 6.17-19 \p \v 23 \x - \xo 4.23 \xt Madi 9.35, Mak 1.39, Ilig 10.38\x*Ya꞉suwo꞉ Ga꞉lili hen a꞉na sia꞉likiyo꞉, ili tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉ mano꞉ wida꞉li ha꞉nakiyo꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉ma꞉ to nafayo꞉ widaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, walaf ko꞉li ko꞉lilo꞉ kaluka꞉isale amilo꞉ dosdo꞉ a꞉no꞉ falele alifelo꞉. \v 24 \x - \xo 4.24 \xt Mak 6.55\x*Elo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ Silia heno꞉ tambo dabu ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale iliyo꞉ walaf ko꞉li ko꞉lilo꞉lo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉ Ya꞉su elo꞉wa tililia꞉ mio꞉. Walaf kalu nagalo꞉ alando꞉ dowo꞉wo꞉, mama mogago꞉lo꞉ dosdo꞉wo꞉lo꞉, da꞉ba꞉da꞉seno꞉lo꞉, ko꞉go꞉neliyo꞉lo꞉, iyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa tilili mio꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ i a꞉no꞉ falele alifelo꞉. \v 25 \x - \xo 4.25 \xt Mak 3.7-8\x*Kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ Ya꞉su kudu ane. Iyo꞉ hen ko꞉li ko꞉lilo꞉ amilo꞉ mio꞉ a꞉no꞉ we. Ga꞉lili hen amilo꞉wo꞉lo꞉, Dekabolis hen amilo꞉wo꞉lo꞉, Ya꞉lusalemdo꞉wo꞉lo꞉, Yudia hen amilo꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yodano꞉ nodo amio꞉ sa꞉sen a꞉no꞉lo꞉ tambo e kudu ane. \c 5 \s1 Ya꞉su eyo꞉ mano꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ misio꞉wa wido꞉ \p \v 1 Ya꞉su e kaluka꞉isale modo꞉ kegeo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, e do꞉mo꞉wa fa꞉la꞉ ha꞉na꞉ga꞉, a꞉na sen amio꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluka꞉isale iyo꞉ elo꞉ amio꞉ a꞉na ya꞉sio꞉. \v 2 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ imo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉na mo꞉mo꞉da widakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \q1 \v 3 \x - \xo 5.3 \xt Ais 57.15\x*“Kaluka꞉isale mama amilo꞉ wilo꞉ma dowab a꞉no꞉ iyo꞉ ego꞉le sab. \q2 Mo꞉wo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉wo꞉ us a꞉namio꞉ iyo꞉ wilo꞉ dowab. \q1 \v 4 \x - \xo 5.4 \xt Ais 61.2-3, Kala 7.17\x*Kaluka꞉isale nofolakilo꞉ ya꞉la꞉lab a꞉no꞉, iyo꞉ ego꞉le sab. \q2 Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ iyo꞉ sagale alitaki, ha꞉nolo alifa꞉ib. \q1 \v 5 \x - \xo 5.5 \xt Song 37.11\x*Kaluka꞉isale enena꞉ma꞉la꞉lo꞉ ha꞉ga dowakilo꞉, ha꞉sa dowab a꞉no꞉, iyo꞉ ego꞉le sab. \q2 Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ hen inido꞉leyo꞉ dimia꞉ib. \q1 \v 6 \x - \xo 5.6 \xt Ais 55.1-2\x*Kaluka꞉isale digalo꞉ mando꞉ bulu meselakilo꞉ dowab a꞉no꞉, iyo꞉ ego꞉le sab. \q2 Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ imo꞉wo꞉ ilili alifa꞉ib. \q1 \v 7 Kaluka꞉isale nolo꞉ nofola꞉likilo꞉ asuwa꞉ta꞉lab a꞉no꞉, iyo꞉ ego꞉le sab. \q2 Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ i o꞉mo꞉wo꞉ nofolaki asuwa꞉fa꞉ib. \q1 \v 8 Kaluka꞉isale asulo꞉wo꞉ go꞉go꞉do꞉ nafale a꞉lab a꞉no꞉, iyo꞉ ego꞉le sab. \q2 Mo꞉wo꞉ iyo꞉ Godeyo꞉ ba꞉ba꞉ib. \q1 \v 9 Kaluka꞉isale ha꞉fo꞉ disa꞉ma꞉kilo꞉ dinafalo꞉ go꞉go꞉de sa꞉la꞉lab a꞉no꞉, iyo꞉ ego꞉le sab. \q2 Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ i a꞉no꞉ ene so꞉waka꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib. \q1 \v 10 \x - \xo 5.10 \xt 1Bid 3.14\x*Kaluka꞉isale man nafa digalo꞉le kudu ha꞉na꞉len amio꞉, nolba꞉yo꞉ mogago꞉ ko꞉lilo꞉ imo꞉lo꞉ dimida꞉lab i a꞉no꞉ ego꞉le sab. \q2 Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉no꞉ ilino꞉ kolo꞉ a꞉lab. \p \v 11 \x - \xo 5.11 \xt 1Bid 4.14\x*“Gio꞉ neya dowab amilo꞉ nolba꞉lo꞉ gimo꞉lo꞉ dio꞉ge sa꞉lab a꞉no꞉, hida꞉yo꞉wo꞉ dimiab a꞉no꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ to ko꞉li ko꞉lilo꞉ gimo꞉lo꞉ diga꞉li sa꞉lab a꞉no꞉, gio꞉ ego꞉le dowabikigab. \v 12 \x - \xo 5.12 \xt 2Sto 36.16, Ilig 7.52\x*Hebene a꞉namio꞉ wa꞉l gililo꞉ dia꞉no꞉wo꞉ alan yasisab ko꞉lo꞉, gio꞉ iligi sagalema. Mo꞉wo꞉ o꞉go꞉do꞉ man dimidab we, tamin amilo꞉ dinali sa꞉lan kalu ko꞉lo꞉ dikidiakilo꞉ eteyo꞉ o꞉le o꞉ngab. \s1 Gio꞉ so꞉lu o꞉lia꞉ ho꞉len o꞉lia꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab \r Mak 9.50, Luk 14.34,35 \p \v 13 “Gio꞉ henfelo꞉ wema꞉ so꞉lu ko꞉sega, so꞉luwa꞉ nudo꞉ a꞉no꞉ aundo꞉ma fa꞉la꞉dowalega, so꞉luwa꞉ nudo꞉ a꞉no꞉ nafa a꞉fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉, mada mo꞉dimidama꞉ib. So꞉lu a꞉no꞉ nanogo꞉ aundo꞉ma ko꞉lo꞉, ha꞉la꞉ya sanditalikiyo꞉, kaluwa꞉yo꞉ mo꞉asulaki, ka wa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉ib. \p \v 14 \x - \xo 5.14 \xt Yo꞉n 8.12, 9.5\x*“Gio꞉ henfelo꞉ wema꞉ ho꞉len ko꞉lo꞉lab. Amisa꞉n misio꞉ amilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ mada wo꞉no꞉lebo꞉ mo꞉doma꞉ib. \v 15 \x - \xo 5.15 \xt Mak 4.21, Luk 8.16, 11.33\x*Kaluwa꞉yo꞉ nafayo꞉ do꞉lia꞉ga꞉yo꞉ fafowa꞉yo꞉ wo꞉no꞉lebo꞉ mo꞉go꞉lu alitan. Iliyo꞉ nafa a꞉no꞉ do꞉lia꞉ga kalaba dia꞉tab ko꞉lo꞉, ho꞉len a꞉ma꞉yo꞉ ayamilo꞉ sen a꞉no꞉ tambowo꞉ ho꞉lea꞉tan. \v 16 \x - \xo 5.16 \xt A꞉fe 5.8-9, 1Bid 2.12\x*A꞉la꞉do꞉ dimidan o꞉leaumbo꞉, gio꞉ ho꞉len gililo꞉wo꞉ kaluka꞉isale siwa꞉l amio꞉ do꞉ifoma. A꞉la꞉galikiyo꞉ iyo꞉ gililo꞉ man nafa dimido꞉wo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ Do Gode, Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ wiyo꞉ ko꞉lo꞉ wabulu sa꞉ma꞉ib.” \s1 Ya꞉su e eleyo꞉ ilili alifa꞉ni mio꞉ \p \v 17 \x - \xo 5.17 \xt Lom 3.31\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mo꞉sa꞉sa꞉ ele difa꞉ o꞉lia꞉ dinali sa꞉lana꞉lo꞉ to difa꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ niyo꞉ dila꞉ma꞉ mio꞉ a꞉la꞉bo꞉ giliyo꞉ asula꞉so꞉bo. Ne kolo꞉ mio꞉ we, to a꞉no꞉ kolo꞉ ilili alifa꞉ni mio꞉. \v 18 \x - \xo 5.18 \xt Luk 16.17, 21.33\x*Niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Akin o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ semo꞉ kelege dowab amio꞉, Godeya꞉ ele to difa꞉ a꞉namio꞉ to ha꞉lula꞉su heb sa꞉sa꞉lo꞉ nowo꞉ mada mo꞉kelege doma꞉ib. To a꞉no꞉ tambo o꞉semo꞉ ilili alitab amio꞉ o꞉dofo꞉mela꞉ib. \v 19 \x - \xo 5.19 \xt Ya꞉m 2.10\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ kalu abeyo꞉ ele difa꞉ a꞉namio꞉ to ha꞉lula꞉su nowo꞉ o꞉go꞉sa꞉sa꞉ga꞉, kalu nolo꞉lo꞉ to a꞉no꞉ o꞉go꞉sema꞉ki widalega, kalu a꞉no꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉namio꞉ e wilo꞉ma doma꞉ib. Ko꞉sega kalu abeyo꞉ ele to difa꞉ a꞉no꞉ dinafa kudu ha꞉na꞉ga꞉, nolbo꞉wo꞉ dinafa wida꞉lalega, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉namio꞉ e wi alan dia꞉ib. \v 20 Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Man digalo꞉ gililo꞉ dimida꞉lab a꞉ma꞉yo꞉, Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ man digalo꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉ mo꞉tininilalega, gio꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉namio꞉ mada mo꞉tiha꞉na꞉ib. \s1 Kaluwo꞉ sana sowa꞉so꞉bo a꞉la꞉wido꞉ \p \v 21 \x - \xo 5.21 \xt Kis 20.13, Lo 5.17\x*“Tamin amilo꞉ gili ma꞉mumo꞉lo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ gio꞉ dabu ko꞉lo꞉ to a꞉no꞉ we, ‘Kalu nowo꞉ sana sowa꞉so꞉bo. Kaluka꞉isale abeyo꞉ nowo꞉ sana sowab a꞉no꞉, e mo꞉walila꞉sa꞉ga꞉ hida꞉yo꞉ dia꞉ib’ a꞉la꞉sio꞉. \v 22 \x - \xo 5.22 \xt 1Yo꞉n 3.15\x*Ko꞉sega niyo꞉ towo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isale abeyo꞉ ene ao nowo꞉mbo꞉lo꞉ kulufa꞉yab a꞉no꞉ elo꞉ mo꞉walila꞉sa꞉ga꞉ hida꞉yo꞉ dia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to nowo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isale abeyo꞉ ene ao nowo꞉mbo꞉lo꞉ towo꞉ fisa꞉le sa꞉lab a꞉no꞉, ganisolowa꞉ siwa꞉la kagama꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale abeyo꞉ ene ao nowo꞉mbo꞉lo꞉ wa꞉la꞉ sana sa꞉lab a꞉no꞉ de hena sandifa꞉ib. \p \v 23-24 \x - \xo 5.23-24 \xt Mak 11.25\x*“A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ge Godemo꞉lo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen mu gulu a꞉namio꞉ boba kelego꞉wo꞉ Godemo꞉ dimia꞉no꞉ dowa꞉sena, gao noma꞉lo꞉ gilo꞉ emo꞉lo꞉ hala dimido꞉wo꞉ o꞉a꞉la꞉b a꞉la꞉bo꞉ asulalega, ge boba kelego꞉wo꞉ a꞉naka dia꞉ta꞉ga꞉ hamana. Ge gaomo꞉wo꞉ tamin amio꞉ o꞉ko꞉le sa꞉ma꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, e o꞉lia꞉ digalela꞉sa꞉ga꞉ go꞉go꞉dela꞉bi. Go꞉go꞉dela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ge a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ Godemo꞉wo꞉ bobayo꞉ a꞉na dimea꞉bi. \v 25 Kalu noma꞉yo꞉ ge mo꞉walilima꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tililia꞉ ha꞉nalega, toga o꞉ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, giyo꞉ e o꞉lia꞉yo꞉ bo꞉bo꞉ge dinafala꞉bi. A꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimidalega eyo꞉ aloba꞉dan kaluwa꞉ dagiya dia꞉fa꞉ib. A꞉la꞉galikiyo꞉, aloba꞉dan kalu eyo꞉ da꞉la꞉di kaluwa꞉ dagiya dia꞉fa꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ da꞉la꞉di kaluwa꞉yo꞉ ge dibolowa to꞉loma꞉ib. \v 26 Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Ge dibolo a kabilo꞉ seno꞉, su mole da꞉fe sio꞉ a꞉no꞉ tambo semo꞉ kedetalikiyo꞉, ge mada mo꞉sili alifa꞉ib.” \s1 Ga afa dian mano꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉ \p \v 27 \x - \xo 5.27 \xt Kis 20.14, Lo 5.18\x*Ya꞉suwa꞉ to heb a꞉kudu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gili ma꞉mu ima꞉lo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ gio꞉ dabu ko꞉lo꞉, to nowo꞉ we, ‘Uwo꞉wo꞉ dia꞉so꞉bo.’ \v 28 Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Kalu abeyo꞉ ga nowo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ga a꞉no꞉ nelo꞉ afa dimo꞉losa꞉ a꞉la꞉bo꞉ asulalega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ ga a꞉no꞉ ene asulo꞉ amio꞉ o꞉ma afa di ko꞉lo꞉ a꞉lab. \v 29 \x - \xo 5.29 \xt Madi 18.9, Mak 9.47\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gi si ililib a꞉ma꞉yo꞉, Godeya꞉ digalo꞉ man kudu ha꞉na꞉no꞉wo꞉ ka꞉lalega, si a꞉no꞉ dugulia꞉ga꞉ sandifoma. Do꞉mo꞉ gilo꞉ ko꞉ de hen amio꞉ tambo sanditabena꞉kiyo꞉, do꞉mo꞉ heb nowo꞉ dilalega a꞉no꞉ o꞉li doma꞉ib. \v 30 \x - \xo 5.30 \xt Madi 18.8, Mak 9.43\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi dagi ililiba꞉yo꞉ Godeya꞉ digalo꞉ man kudu ha꞉na꞉no꞉wo꞉ ka꞉lalega, dagi a꞉no꞉ gedelia꞉ga꞉ sandifoma. Do꞉mo꞉ gilo꞉ ko de hen amio꞉ tambo ha꞉nabena꞉kiyo꞉, do꞉mo꞉ heb nowo꞉ gedelalega, a꞉no꞉ o꞉li doma꞉ib.” \s1 Ga di ta꞉tan man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉ \r Madi 19.9, Mak 10.11,12, Luk 16.18 \p \v 31 \x - \xo 5.31 \xt Lo 24.1-4, Mak 10.4\x*Ya꞉suwa꞉ to heb a꞉kudu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gili ma꞉muwa꞉yo꞉ a꞉la꞉saefa꞉, ‘Kalu abeyo꞉ ga di enedo꞉ a꞉no꞉ ta꞉fa꞉nikiyo꞉, eyo꞉ “Niyo꞉ ga we ta꞉fo꞉” a꞉la꞉bo꞉ mo꞉fo꞉s sa꞉sa꞉lo꞉wo꞉ gedea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, gamo꞉wo꞉ dimiaki ta꞉ta꞉bi.’ \v 32 \x - \xo 5.32 \xt 1Kol 7.10-11\x*Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Kalu abeyo꞉ ingayo꞉ uwo꞉ dia꞉nikiyo꞉ mo꞉ane ko꞉sega, eyo꞉ ga a꞉no꞉ ka ta꞉talega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ inga a꞉no꞉ uwo꞉wo꞉ dima꞉ki ta꞉takigab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ ga ta꞉fo꞉ elen a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ a꞉dialega, e uwo꞉ dia꞉lab.” \s1 Elela꞉ sa꞉lan aumbo꞉ dimida꞉so꞉bo \p \v 33 \x - \xo 5.33 \xt Wkp 19.12, Nam 30.2, Lo 23.21\x*Ya꞉suwa꞉ to heb a꞉kudu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Tamin amilo꞉ gili ma꞉mumo꞉lo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ gio꞉ dabu ko꞉lo꞉ to nowo꞉ we. ‘Giliyo꞉ wo꞉lokano꞉ golakiyo꞉, Godemo꞉ dinali sa꞉lalega, giliyo꞉ towo꞉ madaliyo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo. To gililo꞉ Kalu Alanbo꞉lo꞉ dinali sio꞉ aumbo꞉ hendele dimidaki kudu ha꞉na꞉bi.’ \v 34 \x - \xo 5.34 \xt Ais 66.1, Madi 23.22, Ya꞉m 5.12\x*Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Nolba꞉yo꞉ to gilo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ hendele a꞉la꞉tili asuluma꞉kiyo꞉, giliyo꞉ kelego꞉ wi no amio꞉ halale alitakiyo꞉, dinali sa꞉la꞉so꞉bo. Giliyo꞉ towo꞉ halale alitaki Hebene wi sa꞉lakiyo꞉, dinali sa꞉la꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ Hebene a꞉no꞉ Godelo꞉ mesa꞉no꞉ i fofodo꞉ halaido꞉wo꞉ o꞉m. \v 35 \x - \xo 5.35 \xt Song 48.2, Ais 66.1\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giliyo꞉ towo꞉ halale alitaki henfelo꞉ wema꞉ wi sa꞉lakiyo꞉, dinali sa꞉la꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ henfelo꞉ we Godeya꞉ eno꞉ ko꞉lo꞉, ene gido꞉fo꞉lo꞉ dia꞉fo꞉labo꞉ o꞉m. Ya꞉lusalema꞉ wi sa꞉lakiyo꞉, dinali sa꞉la꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ Ya꞉lusalem a꞉no꞉ Misa꞉ Kalu Alana꞉ ene amisa꞉no꞉ o꞉m. \v 36 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wo꞉lokano꞉ golakiyo꞉ towo꞉ dinali sa꞉la꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ gi misa꞉ a꞉namio꞉, misa꞉ fo꞉n ko heyo꞉wa꞉le ululo꞉wa꞉le fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉ giyo꞉ mada mo꞉dimidama꞉ib. \v 37 Towo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘A꞉’ a꞉lalega, o ‘A’ a꞉lalega, to a꞉no꞉ko꞉ hende sa꞉laki auma꞉ib. To nol ko꞉lo꞉ a꞉kudu sa꞉lab a꞉no꞉ mogago꞉lo꞉ dimida꞉sen Sa꞉da꞉na꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowab.” \s1 Mogago꞉ gemo꞉lo꞉ dimidabo꞉ wa꞉dea꞉so꞉bo \r Luk 6.29,30 \p \v 38 \x - \xo 5.38 \xt Kis 21.24, Wkp 24.20, Lo 19.21\x*“Gili ma꞉mu ima꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ gio꞉ dabu ko꞉lo꞉ to nowo꞉ we, ‘Kalu abeyo꞉ noma꞉ siyo꞉ mogagilalega, si elo꞉wo꞉lo꞉ mogagila꞉bi. Kalu abeyo꞉ noma꞉ beso꞉ dugulalega, bes elo꞉wo꞉lo꞉ dugula꞉bi.’ \v 39 Ko꞉sega niyo꞉ towo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Mogago꞉ kaluwa꞉yo꞉ gemo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ dimialega, a꞉ma꞉la꞉bo꞉ wa꞉dea꞉so꞉bo. Kalu abeyo꞉ gi babo꞉ ililiba bolalega, babo꞉ nodowo꞉lo꞉ emo꞉ wida꞉bi. \v 40 Kalu noma꞉yo꞉ so꞉g gilo꞉ wa꞉l amilo꞉ sa꞉ga꞉la꞉sen a꞉no꞉ dia꞉no꞉ a꞉laki mo꞉walilima꞉no꞉ asulalega, so꞉g a꞉no꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, so꞉g nol gilo꞉ sa꞉ga꞉la꞉sen a꞉no꞉lo꞉ emo꞉ dimia꞉bi. \v 41 Kalu noma꞉yo꞉ e kelego꞉wo꞉ hena꞉ fog a꞉na gemo꞉ dia꞉hamana꞉ki dibodalega, giyo꞉ hena꞉ fog nowo꞉ o꞉dia꞉ha꞉na꞉bi. \v 42 Kalu noma꞉yo꞉ kelego꞉ no꞉wo꞉ gemo꞉wo꞉ ha꞉iyalega, giyo꞉ kelego꞉ elo꞉ ha꞉iyab a꞉no꞉ dimea꞉bi. Kalu abeyo꞉ kelego꞉ gilo꞉wo꞉ eyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉ dimia꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dabu ba꞉dalega, giyo꞉ e gola ba꞉da꞉so꞉bo.” \s1 Giyo꞉ gis kaluwo꞉ alan asula꞉bi \r Luk 6.27,28,32-36 \p \v 43 \x - \xo 5.43 \xt Wkp 19.18\x*“Gili ma꞉mu ima꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ gio꞉ dabu ko꞉lo꞉ to nowo꞉ we. ‘Giliyo꞉ giasi kaluka꞉isale o꞉lia꞉yo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉laki, gili gis kalumo꞉wo꞉ mo꞉bea꞉bi’ a꞉la꞉sio꞉. \v 44 \x - \xo 5.44 \xt Kis 23.4-5, Luk 23.34, Ilig 7.60, Lom 12.14,20\x*Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Giliyo꞉ gis kalumo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gimo꞉lo꞉ dikidiab kalu i a꞉no꞉ Gode eyo꞉ kanulu alifoma꞉ki dulugu sa꞉la꞉lubi. \v 45 Giyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, gio꞉ Do Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ ene so꞉wale fa꞉la꞉doma꞉ib. Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ mogago꞉ kaluka꞉isale o꞉lia꞉ nafa kaluka꞉isale o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ ofo꞉ ta꞉mena꞉ki ta꞉ta꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ man digalo꞉lo꞉ dimida꞉sen kaluka꞉isale imo꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ man digalo꞉lo꞉ mo꞉dimida꞉sen kaluka꞉isalemo꞉wo꞉lo꞉ ho꞉no꞉ timena꞉ki ta꞉ta꞉sen. \v 46 Kaluka꞉isale gimo꞉lo꞉ ha꞉fo꞉lo꞉ disa꞉lab o꞉mo꞉wo꞉ giliyo꞉lo꞉ imo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lalega, mewa꞉l dia꞉no꞉ hendeleyo꞉ o꞉mba. Takis molelo꞉ dian kalu iliyo꞉lo꞉ man o꞉leauka dimida꞉li sab. \v 47 Gio꞉ gaomo꞉wo꞉ disiyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ ka sa꞉laki, ko꞉sega nolbo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉lalega, man gilo꞉ dimidab a꞉ma꞉yo꞉, gio꞉ nolo꞉ waga tininima꞉nigaya? Ha꞉la꞉ kalu ililo꞉ dimidab o꞉leau giliyo꞉lo꞉ a꞉la꞉ka dimidab. \v 48 \x - \xo 5.48 \xt Wkp 19.2, Lo 18.13\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gili Go꞉l ko꞉lo꞉ Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉lo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lakilo꞉ ego꞉le sab o꞉leaumbo꞉, gio꞉lo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉laki, ego꞉le dowa꞉bi.” \c 6 \s1 Kelego꞉lo꞉ma kalu asuwa꞉fa꞉no꞉ man sio꞉ \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xt Madi 23.5\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Gio꞉ dinafa dowa꞉bi. Giliyo꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amilo꞉ man digalo꞉ a꞉no꞉ dimida꞉likiyo꞉, kaluka꞉isaleya꞉ siwa꞉l amio꞉ bo꞉ba꞉kiyo꞉ dimida꞉so꞉bo. Giliyo꞉ a꞉la꞉dimidalega, Go꞉l Hebenelo꞉ sab a꞉ma꞉lo꞉ wa꞉l dimia꞉ib a꞉no꞉ sulu ha꞉nab. \p \v 2 “A꞉la꞉gab ko꞉lo꞉ giliyo꞉ wa꞉feyo꞉ kaluwo꞉ asuwa꞉taki dimiakiyo꞉, kaluka꞉isale nolo꞉ bo꞉ba꞉kiyo꞉ dimida꞉so꞉bo. Kalu nolba꞉yo꞉ e nafa dimidabo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ba꞉kilo꞉ asuwa꞉ta꞉sen o꞉leaumbo꞉ giliyo꞉ dimida꞉so꞉bo. Iliyo꞉ tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉lo꞉, to so꞉go꞉f a꞉namio꞉lo꞉, kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ inin man nafa dimidabo꞉lo꞉b a꞉la꞉ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ ene wiyo꞉ wabuluma꞉ki, iliyo꞉ mada ho꞉le sa꞉lakiyo꞉, wa꞉feyo꞉ kaluwo꞉ a꞉na asuwa꞉ta꞉sen. Kalu a꞉la꞉do꞉ dimidab a꞉ma꞉yo꞉, wa꞉lo꞉ inino꞉ o꞉ma diab ko꞉m. \v 3 Giyo꞉ wa꞉feyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ asuwa꞉takiyo꞉, dagi ililiba꞉lo꞉ dimiab a꞉no꞉ dagi fo꞉fo꞉dolo a꞉no꞉ mo꞉asuluma꞉ki dimida꞉bi. \v 4 A꞉la꞉galega, gilo꞉ dimidab a꞉no꞉ wo꞉no꞉le doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gilo꞉ wo꞉no꞉lelo꞉ dimidabo꞉, Go꞉l eyo꞉ ba꞉dab ko꞉lo꞉, gemo꞉wo꞉ wa꞉lo꞉ mada dimia꞉ib. \s1 Godemo꞉lo꞉ to sa꞉ma꞉no꞉ man wido꞉ \r Luk 11.2-4 \p \v 5 \x - \xo 6.5 \xt Madi 23.5, Luk 18.10-14\x*“Kalu nolba꞉lo꞉, iyo꞉ nafalo꞉b a꞉la꞉bo꞉ba꞉kilo꞉ dulugu sa꞉lan aumbo꞉, giliyo꞉ dulugu sa꞉la꞉so꞉bo. Iliyo꞉ tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉lo꞉, to so꞉go꞉f a꞉namio꞉lo꞉ kagayaki, kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ inino꞉ nafa dimidabo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ba꞉ki, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉sen. Giliyo꞉ Godemo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉, ililo꞉ dulugu sa꞉lan aumbo꞉ dimida꞉so꞉bo. Niyo꞉ towo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Kalu i a꞉no꞉ wa꞉lo꞉ o꞉ma di ko꞉lo꞉lab. \v 6 Ko꞉sega giyo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉, go꞉no꞉n galala꞉ya tina꞉ga꞉, togo꞉ uludufo꞉liki, Go꞉l wo꞉no꞉lelo꞉ a꞉lab emo꞉ dulugu sa꞉la꞉bi. A꞉la꞉galikiyo꞉ Go꞉l wo꞉no꞉lelo꞉ da꞉labdo꞉ ba꞉dan eyo꞉ gemo꞉wo꞉ wa꞉lo꞉ dimia꞉ib. \p \v 7 \x - \xo 6.7 \xt 1Kin 18.26-29\x*“Giliyo꞉ Godemo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉, Yu kaluka꞉isalema i a꞉ma꞉lo꞉ towo꞉ madalilo꞉ modo꞉ kudu sa꞉la꞉likilo꞉ sa꞉lan o꞉leaumbo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo. Ili asulakiyo꞉, ililo꞉ to modo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉lab a꞉no꞉ Gode eyo꞉ mada da꞉ba꞉ib a꞉laki ga꞉sen. \v 8 \x - \xo 6.8 \xt Madi 6.32\x*Gio꞉ i o꞉leo꞉ngo꞉wo꞉ dowa꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ giliyo꞉ o꞉semo꞉ dabu ba꞉ba꞉ o꞉a꞉lab a꞉naka, kelego꞉ gililo꞉ asulab a꞉no꞉ Go꞉la꞉yo꞉ o꞉ma asululi ko꞉lo꞉lab. \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉dulugu sa꞉la꞉bi. \q1 “Do Gode, Hebenelo꞉ a꞉labo꞉ ge, \q1 Gi wiyo꞉ mada malilo꞉le dofo꞉lab ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ gi wi a꞉no꞉ wabuluma꞉ki ta꞉foma. \q1 \v 10 \x - \xo 6.10 \xt Luk 22.42\x*Gi kaluka꞉isalelo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉foma. \q1 Go꞉no꞉n asulo꞉ ko꞉lo꞉ Hebene amilo꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉ o꞉leaumbo꞉, \q2 henfelo꞉ wenamio꞉lo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ gilo꞉ asulab au kudu mena꞉ki ta꞉foma. \q1 \v 11 O꞉gdo꞉ nililo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aumbo꞉ dimina꞉ki so꞉lo꞉l. \q1 \v 12 \x - \xo 6.12 \xt Madi 6.14-15, 18.21-35\x*Mogago꞉ nolba꞉lo꞉ nimo꞉lo꞉ dimida꞉lab amilo꞉ nililo꞉ ga꞉lila꞉sen o꞉leaumbo꞉, \q2 giyo꞉ mogago꞉ nililo꞉ dimido꞉wo꞉lo꞉ hala꞉sa꞉ga꞉ ga꞉lilema. \q1 \v 13 \x - \xo 6.13 \xt Luk 22.40, Ya꞉m 1.13, Yo꞉n 17.15, 2Tes 3.3, 2Tim 4.18\x*Nio꞉ mogago꞉lo꞉ dimidama꞉no꞉ a꞉namida꞉yo꞉ ha꞉nabena꞉ki, giyo꞉ nio꞉ tili dowa꞉bi. \q2 Mogago꞉lelo꞉ dimida꞉sen Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ nio꞉ yasa danela꞉ma꞉ib ko꞉lo꞉, giyo꞉ nio꞉ sili alifoma. \m Godemo꞉ towo꞉ a꞉la꞉dulugu sa꞉la꞉bi. \p \v 14 \x - \xo 6.14 \xt Mak 11.25-26\x*“Gio꞉ kalu noma꞉ gemo꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ ga꞉lilalega, Go꞉l Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ gi mogago꞉ a꞉no꞉ halaki ga꞉lila꞉ma꞉ib. \v 15 Ko꞉sega gio꞉ kalu noma꞉ gemo꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ mo꞉ga꞉lilalega, Go꞉l eyo꞉ gili mogago꞉wo꞉lo꞉ mo꞉ga꞉lila꞉ma꞉ib. \s1 Ma꞉no꞉ mo꞉nakilo꞉ Godemo꞉lo꞉ to sa꞉ma꞉no꞉ mano꞉ wido꞉ \p \v 16 \x - \xo 6.16 \xt Ais 58.5-9\x*“Godemo꞉ sa꞉ma꞉nikiyo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ele dia꞉tab a꞉namio꞉, kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ iyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ ini wiyo꞉ wabuluma꞉ki, wo꞉lokan ililo꞉wo꞉ heselia꞉ga꞉ dowa꞉sen. Giliyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ ga꞉so꞉bo. Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Kalu a꞉la꞉do꞉ gab a꞉ma꞉yo꞉ wa꞉lo꞉ tambo o꞉ma diab ko꞉m. \v 17 Ko꞉sega gio꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ elelo꞉ dia꞉tab a꞉namio꞉, kaluka꞉isale iliyo꞉ gio꞉ mo꞉bulubo꞉ba꞉kiyo꞉, wo꞉lokano꞉ hala꞉sa꞉ga꞉, misa꞉ fo꞉no꞉ suda꞉bi. \v 18 Gilo꞉ dimido꞉wo꞉ kalu nolo꞉ mo꞉asuluma꞉kiyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉bi. Ko꞉sega Go꞉l wo꞉no꞉lelo꞉ elen eyo꞉ ba꞉ba꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Go꞉l wo꞉no꞉lelo꞉ da꞉labdo꞉ ba꞉dan eyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, gemo꞉wo꞉ wa꞉lo꞉ mada dimia꞉ib. \s1 Kelego꞉ nafaleyo꞉ Hebene kegene dia꞉foma \r Luk 11.34-36, 12.22-34, 16.13 \p \v 19 \x - \xo 6.19 \xt Ya꞉m 5.1-3\x*“Henfelo꞉ wenamio꞉ kelego꞉ nafa gililo꞉wo꞉ eyayaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ waliba꞉ mogaila꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ afalo꞉ dian kaluwa꞉yo꞉ ayo꞉ bidila꞉sa꞉ga꞉, kelego꞉ a꞉no꞉ afale dia꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kelego꞉ nafaleyo꞉ henfelo꞉ wenamio꞉ kegene dila꞉so꞉bo. \v 20 \x - \xo 6.20 \xt Madi 19.21, Luk 18.22\x*Ko꞉sega giliyo꞉ kelego꞉ nafayo꞉ ho꞉leno꞉ tambo Hebene doba꞉da꞉ kegene dila꞉ melea. Mo꞉wo꞉ Hebene hen a꞉namio꞉ kelego꞉ nafayo꞉ mo꞉eyayaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ waliba꞉yo꞉ mo꞉mogaila꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ afa dian kaluwa꞉yo꞉ mo꞉bidilan ko꞉lo꞉ afalo꞉ mo꞉dia꞉sen ko꞉lo꞉lab. \v 21 Gili kelego꞉ nafalelo꞉ da꞉lab a꞉namio꞉, asulo꞉ alan gililo꞉wo꞉lo꞉ a꞉na doma꞉ib. \p \v 22 “Gi siko, do꞉mo꞉wa꞉ ho꞉len ko꞉lo꞉lab. Si gilo꞉wo꞉ nafa dowalega, gi do꞉mo꞉wo꞉ tambo ho꞉lea꞉fa꞉ib. \v 23 Ko꞉sega si gilo꞉wo꞉ mogago꞉ dowalega, gi do꞉mo꞉wo꞉ tambo sololiab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gi do꞉mo꞉wa꞉ ho꞉len a꞉no꞉ sololi dowalega, sololi wema꞉yo꞉ mada alan doma꞉ib. \p \v 24 “Nanog dian kalu imili nowo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu a꞉la꞉ya꞉ ha꞉g amio꞉ mo꞉doma꞉ib. A꞉la꞉galega, eyo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu nowo꞉mbo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉laki, no o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉bema꞉ib. Bo꞉fo꞉lowan kalu nowo꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉naki, nowo꞉ gola ba꞉ba꞉ib. O꞉leaumbo꞉ Gode asuluma꞉no꞉ tog o꞉lia꞉ mole alan asuluma꞉no꞉ tog a꞉no꞉lia꞉yo꞉ giliyo꞉ mada mo꞉kudu ha꞉na꞉no꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉lab. \s1 Henfelo꞉ kelego꞉wo꞉ asula꞉so꞉bo \r Luk 12.22-31 \p \v 25 \x - \xo 6.25 \xt Fili 4.6, 1Tim 6.6-8, 1Bid 5.7\x*“Gio꞉ tog a꞉la꞉yo꞉ mo꞉kudu ha꞉na꞉ib ko꞉lo꞉, go꞉no꞉n doma꞉no꞉wo꞉ alano꞉ kele asula꞉so꞉bo. Gio꞉ ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ o꞉b ma꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉bo꞉ asula꞉so꞉bo. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉mo꞉ amio꞉ o꞉b ka꞉ma꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉bo꞉ mada kele asula꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ Mela꞉no꞉ wa꞉la꞉b kelego꞉wo꞉ ma꞉no꞉ na꞉seno꞉ ko꞉mba. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉mo꞉ amilo꞉ so꞉g sa꞉ga꞉lema꞉no꞉wo꞉ wa꞉la꞉b kelego꞉wo꞉ o꞉mba. \v 26 \x - \xo 6.26 \xt Madi 10.29-31, Luk 12.6-7\x*Gio꞉ o꞉ba꞉ iwalulo꞉ dalale sab a꞉no꞉ asuluma! Iliyo꞉ e gelakiyo꞉ mo꞉tili dowan. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ fowo꞉ tula꞉sa꞉ga꞉yo꞉ ayamio꞉ mo꞉kegene dila꞉sen. Ko꞉sega Go꞉l Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ maiya꞉kiyo꞉ mea꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ ko꞉sega Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ o꞉ba꞉yo꞉ kaluka꞉isale gili mada tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 27 Gilo꞉ kele asulab a꞉ma꞉yo꞉, gi mela꞉no꞉ a꞉namio꞉ ofa꞉si imilig nowo꞉ gigili dia꞉fa꞉iba꞉le? \v 28 Giliyo꞉ so꞉go꞉ o꞉b ka꞉ma꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉likilo꞉ kele asulait ko mo꞉wo꞉ ha꞉? Gio꞉ mamo fa꞉la꞉dowa꞉lab a꞉no꞉ asuluma! Iyo꞉ nanogo꞉ mo꞉dian, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene helebeso꞉g ka꞉ma꞉no꞉wo꞉lo꞉ mo꞉dubia꞉sen. \v 29 \x - \xo 6.29 \xt 1Kin 10.4-7, 2Sto 9.3-6\x*Tamin amio꞉ misa꞉ kalu alan Solomon e ego꞉le dowaki, helebeso꞉go꞉ nafale momada꞉sen. Ko꞉sega mamo momado꞉ nafale a꞉ma꞉yo꞉, Solomona꞉lo꞉ momado꞉ a꞉no꞉ mada tininila꞉. \v 30 Mamo a꞉no꞉ ho꞉leno꞉ abolda꞉su dota꞉ga꞉ onaliab amio꞉, deya sandifa꞉ib. Ko꞉sega Gode eyo꞉ mamo a꞉no꞉ momade alitaki tili dowa꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode eyo꞉ gio꞉lo꞉ dinafa momade alitaki tili dofo꞉mela꞉ib. Tilidabu gililo꞉wo꞉ mada ha꞉lu ko꞉lo꞉ a꞉lab. \v 31 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ we aumbo꞉ kele asula꞉so꞉bo. ‘Nio꞉ ma꞉n o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ o꞉ba dia꞉sa꞉ga꞉ ma꞉no꞉wa꞉le? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nio꞉ so꞉go꞉ waga dia꞉ga꞉ ka꞉ma꞉no꞉wa꞉le?’ A꞉la꞉bo꞉ kele asula꞉so꞉bo. \v 32 \x - \xo 6.32 \xt Madi 6.8\x*Ha꞉la꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉no꞉ a꞉la꞉likiyo꞉ kele sab. Ko꞉sega kelego꞉ gililo꞉ kele dowab a꞉no꞉ Go꞉l Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ o꞉ma asululi ko꞉lo꞉lab. \v 33 \x - \xo 6.33 \xt 1Kin 3.11-14, Song 37.4,25, Lom 14.17\x*Ko꞉sega kelego꞉wo꞉ giliyo꞉ mada dimo꞉losa꞉ a꞉la꞉do꞉ mada asula꞉ma꞉no꞉ wa꞉la꞉bo꞉ we. Giliyo꞉ Godeya꞉ enedo꞉ bo꞉fo꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉ga dowaki, ene man digalo꞉le a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ asulaki kudu hamana. A꞉la꞉dimidalikiyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ so꞉g ka꞉ma꞉no꞉ o꞉lia꞉yo꞉lo꞉ gimo꞉wo꞉ mada dimia꞉ib. \p \v 34 “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ alilo꞉ dia꞉no꞉ a꞉no꞉ kele asula꞉so꞉bo. Alilo꞉ a꞉no꞉, ali a꞉ma꞉no꞉ doma꞉ib. Hida꞉yo꞉ ho꞉len imilig a꞉ma꞉lo꞉wo꞉, ho꞉len a꞉ma꞉no꞉ ka doma꞉ib.” \c 7 \s1 Giliyo꞉ nolo꞉ aloba꞉da꞉so꞉bo \r Mak 4.24, Luk 6.37,38,41,42 \p \v 1 \x - \xo 7.1 \xt Lom 2.1, 1Kol 4.5, Ya꞉m 4.11-12\x*“Giliyo꞉ nolba꞉ man dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e mogago꞉ kalu a꞉la꞉bo꞉ aloba꞉da꞉so꞉bo. A꞉la꞉dimidalega Gode eyo꞉ gio꞉lo꞉ a꞉la꞉ka aloba꞉ma꞉ib. \v 2 Kalu nolba꞉ man ko꞉lo꞉ gililo꞉ aloba꞉dab o꞉leaumbo꞉, Gode eyo꞉ gili mano꞉lo꞉ o꞉leauka aloba꞉ma꞉ib. Gililo꞉ nolbo꞉lo꞉ man dimidab aumbo꞉, gimo꞉wo꞉lo꞉ wa꞉lo꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ka dimia꞉ib \v 3 Go꞉no꞉n si amilo꞉ i dafen\f + \fr 7.3 \ft I dafen a꞉la꞉do꞉ bale sa꞉lab a꞉no꞉ hala dimido꞉ alan e amilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ hena꞉ mula꞉su a꞉la꞉do꞉ bale sa꞉lab a꞉no꞉, hala dimido꞉ ha꞉lula꞉su a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉lab.\f* alan da꞉lab a꞉no꞉ mo꞉asulaki ta꞉fo꞉likiyo꞉, giyo꞉ gao noma꞉ si amilo꞉ hena꞉ mula꞉su da꞉lab a꞉no꞉ waga kele asulaya? \v 4 Go꞉no꞉n si amio꞉ i dafeno꞉ o꞉delikiyo꞉, nao gi si amilo꞉ hena꞉ mula꞉su da꞉lab ko, ni dila꞉ma꞉nigo꞉l a꞉la꞉bo꞉ giyo꞉ waga sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le? \v 5 To gililo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, gililo꞉ dimida꞉sen a꞉no꞉lia꞉yo꞉ mo꞉imilab. Tamin amio꞉ i dafen alan go꞉no꞉n si amilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ko꞉le dila꞉bi. A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ge siyo꞉ o꞉li dinafa ba꞉dakiyo꞉, gao noma꞉ si amilo꞉ hena꞉ mula꞉su da꞉lab a꞉no꞉ giyo꞉ a꞉namio꞉ o꞉li dila꞉ma꞉ib. \p \v 6 “Kelego꞉ Godeya꞉no꞉ da꞉fe alifa꞉ a꞉no꞉ giliyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉ gasamo꞉wo꞉ mea꞉so꞉bo. A꞉la꞉dimialega iyo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉yo꞉ gio꞉ ma꞉buluma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giliyo꞉ soma nafale ginido꞉wo꞉ kabomo꞉wo꞉ dimia꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ iliyo꞉ madali wa꞉la꞉ sa꞉ma꞉ib. \s1 Godemo꞉ dabu ba꞉dalikiyo꞉ dimia꞉ib \r Luk 11.9-13, Luk 6.31 \p \v 7 \x - \xo 7.7 \xt Mak 11.24, Yo꞉n 14.13, 15.7, 16.23-24\x*“Giliyo꞉ dabu ba꞉da꞉bi. Dabu ba꞉dalikiyo꞉ gimo꞉wo꞉ dimia꞉ib. Giliyo꞉ keda꞉bi. Kedalikiyo꞉ giliyo꞉ ba꞉ba꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giliyo꞉ tog amio꞉ godogodola꞉ma. Godogodolalikiyo꞉ gimo꞉wo꞉ kolalia꞉ib. \v 8 \x - \xo 7.8 \xt 1Yo꞉n 3.22, 5.14-15\x*Mo꞉wo꞉ kaluka꞉isale tambo Godemo꞉lo꞉ dabu ba꞉dab i a꞉ma꞉yo꞉ dia꞉sen. Kaluka꞉isale abeyo꞉ keda꞉lab, iliyo꞉ mada ba꞉ba꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale abeyo꞉ tog amilo꞉ godogodolab imo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ togo꞉ kolalia꞉ib. \p \v 9 “So꞉wa gilo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ gemo꞉wo꞉ ma꞉no꞉ dimena꞉ki dabu ba꞉dalikiyo꞉, giyo꞉ uwo꞉ emo꞉wo꞉ dimia꞉no꞉wa꞉le? \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa gilo꞉ma꞉yo꞉ gimo꞉wo꞉ ka꞉yo꞉ dimena꞉ki ha꞉iyalikiyo꞉, giyo꞉ kisa꞉wa꞉lo꞉ dimia꞉no꞉wa꞉le? A a꞉la꞉bo꞉ mo꞉gan. \v 11 \x - \xo 7.11 \xt Ya꞉m 1.17\x*So꞉walo꞉ iya giliyo꞉ man mogago꞉wo꞉ dimida꞉sen ko꞉sega, kelego꞉ nafaleyo꞉ gini so꞉wamo꞉lo꞉ dimian man a꞉no꞉ gio꞉ asulo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Go꞉l Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ kaluka꞉isale abeyo꞉ emo꞉lo꞉ dabu ba꞉dab i o꞉mo꞉wo꞉ kelego꞉ nafaleyo꞉ mada hendele dimia꞉ib. \p \v 12 \x - \xo 7.12 \xt Madi 22.39-40, Luk 6.31, Lom 13.8-10\x*“A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ man nafa kalu nolba꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ dimidama꞉kilo꞉ asulab o꞉leaumbo꞉, giyo꞉lo꞉ nolbo꞉wo꞉ a꞉la꞉ka dimida꞉lubi. Man a꞉no꞉ Mo꞉sa꞉sa꞉ ele saefa꞉ o꞉lia꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ to wido꞉ o꞉lia꞉ a꞉ma꞉ mo꞉wo꞉ o꞉m. \s1 Mela꞉no꞉ togo꞉ ha꞉lu \r Luk 13.24 \p \v 13 “Mogagila꞉ma꞉no꞉ doba꞉da꞉lo꞉ tog gulu a꞉no꞉ bamo, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tog a꞉no꞉ ho꞉la꞉lia꞉gane ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ tog gulu a꞉na ti ha꞉na꞉lab. Ko꞉sega gio꞉ tog gulu ha꞉lula꞉su a꞉na mada ti hamana. \v 14 Mela꞉no꞉lo꞉ dia꞉no꞉ tog gulu a꞉no꞉ ha꞉lula꞉su ko꞉lo꞉, tog a꞉namilo꞉ kudu ha꞉na꞉no꞉wo꞉ mada halaido꞉ ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ tog a꞉no꞉ kaluka꞉isale imilida꞉lo꞉wa꞉ ba꞉da꞉ga꞉ kudu ha꞉na꞉lab. \s1 Fo hedab a꞉no꞉ dinafa ba꞉da꞉bi \r Luk 6.43,44, 13.25-27 \p \v 15 \x - \xo 7.15 \xt Madi 24.24, Ilig 20.29, 2Bid 2.1\x*“Gio꞉ madali tolo꞉ widan kaluwo꞉ dinafa bo꞉fo꞉lubi. Gi ko꞉lo꞉ dikidakiyo꞉, iyo꞉ ha꞉salo꞉ dowan kalu o꞉ngo꞉ dota꞉ga꞉ gilo꞉wa ya꞉lab ko꞉sega, asulo꞉ ililo꞉wo꞉ saila gasa elo꞉ o꞉ngo꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 16 \x - \xo 7.16 \xt Gala 5.19-22, Ya꞉m 3.12\x*To ililo꞉ widab a꞉no꞉ fo gelan o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉, fo a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ ma꞉no꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ giliyo꞉ da꞉fe ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ madali tolo꞉ widan kalulo꞉b a꞉la꞉bo꞉ a꞉na asuluma꞉ib. Kaluwa꞉yo꞉ do꞉mo me amio꞉ waina꞉ fowo꞉ tuma꞉iba꞉le? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu iliyo꞉ alona꞉ fo a꞉no꞉ fugus mogago꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ tuma꞉iba꞉le? A a꞉la꞉do꞉ mo꞉gan. \v 17 I nafa a꞉ma꞉yo꞉ fowo꞉ tambo nafa heda꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ i mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ fowo꞉ mogago꞉ heda꞉sen. \v 18 I nafa a꞉ma꞉yo꞉ fo mogago꞉wo꞉ a꞉namio꞉ mada mo꞉helema꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ i mogago꞉wa꞉yo꞉ fo nafayo꞉ mada mo꞉helema꞉ib. \v 19 \x - \xo 7.19 \xt Madi 3.10, Luk 3.9, Yo꞉n 15.6\x*I fowo꞉ nafalelo꞉ mo꞉hedab a꞉no꞉ tambo gegedelia꞉sa꞉ga꞉ deya sandita꞉sen. \v 20 \x - \xo 7.20 \xt Madi 12.33\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ to ilido꞉ wido꞉ amilo꞉ ma꞉no꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ da꞉fe ba꞉dakiyo꞉, giliyo꞉ kalu i a꞉no꞉ madali tolo꞉ widan kalulo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉ib. \p \v 21 \x - \xo 7.21 \xt Luk 6.46, Ya꞉m 1.25\x*“Kaluka꞉isale nemo꞉lo꞉, ‘Ni Misa꞉ Alan’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ us a꞉namio꞉ nolo꞉ mo꞉tina꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ Do Hebenelo꞉ a꞉lab elo꞉ asulab aundo꞉ kudu ha꞉na꞉lab i a꞉no꞉ko꞉ ti ha꞉na꞉ib. \v 22 Godeya꞉lo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, kaluka꞉isale modo꞉wa꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Ni Misa꞉ Alan, niliyo꞉ gi wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Godeya꞉ towo꞉ wida꞉len. Gi wi amio꞉ mama mogago꞉wo꞉ o꞉luga꞉fela꞉len. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ niliyo꞉ gi wi amio꞉ molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ dimida꞉len.’ \v 23 \x - \xo 7.23 \xt Song 6.8, 2Tim 2.19\x*Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉, niyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉, ‘Ne gio꞉ mada mo꞉ba꞉da꞉len. Mogago꞉lo꞉ dimida꞉len kaluka꞉isale gio꞉ nelo꞉ wiyo꞉ dowa꞉so꞉bo. Gio꞉ hamana.’ \s1 A dian mano꞉ a꞉la꞉ \r Luk 6.47-49 \p \v 24 “Kalu abeyo꞉ ni to we da꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉lab a꞉no꞉ e asugdo꞉ di kaluwa꞉lo꞉ a halaido꞉ di o꞉ngo꞉ dowab. Kalu a꞉ma꞉yo꞉ a diakiyo꞉, heno꞉ dali alifela꞉i tina꞉sa꞉ga꞉, aiko꞉ halaido꞉wo꞉ a꞉na gego꞉. \v 25 Eyo꞉ ayo꞉ halaido꞉ di alifo꞉len amio꞉, ho꞉no꞉ tindaki ho꞉n dia꞉yo꞉ alan mio꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fufayo꞉ halaido꞉ yakiyo꞉ ayamio꞉ bo꞉lo꞉. Ko꞉sega kalu elo꞉ a halaido꞉ di a꞉no꞉ mo꞉dugu ali. \v 26 Ko꞉sega kalu abeyo꞉ ni to we da꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ mo꞉kudu ha꞉nab a꞉no꞉ asugdo꞉ma kaluwa꞉lo꞉ sa꞉ wa꞉l amilo꞉ a di o꞉ngo꞉ dowab. \v 27 Ho꞉no꞉ tindaki, ho꞉n dia꞉yo꞉ alan mio꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fufayo꞉ halaido꞉ ba꞉labikiyo꞉, a a꞉no꞉ dugu alilaki, tambo bidi ane.” \p \v 28 Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ wida꞉la꞉ga꞉ eletabikiyo꞉, kaluka꞉isale modo꞉ ko꞉lo꞉ kegeo꞉ i a꞉no꞉ mada iligo꞉. \v 29 \x - \xo 7.29 \xt Mak 1.22, Luk 4.32\x*Mo꞉wo꞉ ha꞉, elo꞉ wido꞉ a꞉no꞉, elelo꞉ wida꞉sen kaluwa꞉lo꞉ wida꞉sen o꞉leau wido꞉ma. E wilo꞉ di kaluwa꞉lo꞉ halaido꞉ sa꞉lan au wido꞉. \c 8 \s1 Ya꞉su eyo꞉ aintalo꞉ dowo꞉ kalu nowo꞉ falele alifa꞉ \r Mak 1.40-45, Luk 5.12-16 \p \v 1 Ya꞉suwo꞉ misio꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ololo tindabiki, kaluka꞉isaleyo꞉ mada modo꞉le ko꞉lo꞉ e kudu mio꞉. \v 2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu aintalo꞉ dowo꞉ imilig nowo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, gulalu misa꞉fu alilakiyo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Kalu Alan, nelo꞉ falele alifa꞉no꞉ halaido꞉wo꞉ geya a꞉lab ko꞉lo꞉, giyo꞉ o꞉lila꞉ asulalega, ne amilo꞉ ainta we imulu alitaki, nafale ta꞉foma꞉ki asulab.” \v 3 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ dagiyo꞉ talagala꞉sa꞉ga꞉, kalu a꞉ma꞉ do꞉mo꞉wa golaki a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ o꞉li dimidama꞉nigo꞉l. Ge nafale doma.” Wigibo a꞉naka kalu amilo꞉ ainta sen a꞉no꞉ imulu alitaki, e nafale ta꞉fo꞉. \v 4 \x - \xo 8.4 \xt Wkp 14.1-32, Madi 9.30, Luk 17.14\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge amilo꞉ dimido꞉l we kaluka꞉isale nolbo꞉wo꞉ mada sa꞉la꞉so꞉boka꞉. Ko꞉sega ge bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kalulo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, emo꞉ wida꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Mo꞉sa꞉s elo꞉ boba dimia꞉no꞉ ele saefa꞉ o꞉leau dimia꞉bi. Giyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, kaluka꞉isale iliyo꞉ ge falelo꞉lo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ame misa꞉ kaluwa꞉yo꞉ ene tilidabuwo꞉ kalaba wido꞉ \r Luk 7.1-10 \p \v 5 Ya꞉suwo꞉ Kabaniom amisa꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, Loma꞉ ame kalulo꞉ bo꞉fo꞉lowan misa꞉ kalu noma꞉yo꞉ e asuwa꞉foma꞉ki dabu ba꞉ba꞉. \v 6 “Kalu Alan, ni nanogdo꞉ dian kalu nowo꞉ do꞉mo꞉wo꞉ ko꞉go꞉neliaki, nagalo꞉wo꞉ alan dowo꞉ ko꞉lo꞉, ene ayami uwo꞉ba alifo꞉lab.” \v 7 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne ya꞉ga꞉yo꞉, ko꞉go꞉neli kalu ko falele alifa꞉nigo꞉l.” \v 8 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, ame misa꞉ kalu eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Alan, ne wilo꞉ma kalu ko꞉lo꞉, ge ni a usa mia꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉. Ko꞉sega ge konaka iliki, giyo꞉ to ko꞉ sa꞉lalega, ni nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ o꞉li falele alifa꞉ib. \v 9 Niyo꞉ a꞉la꞉tili asulo꞉ mo꞉wo꞉, no꞉no꞉n ne, misa꞉ kalu noma꞉ bo꞉fo꞉labikiyo꞉, niyo꞉lo꞉ ame kalu nolo꞉ bo꞉fo꞉lo꞉l. Niyo꞉ ‘Hamana’ a꞉lab amio꞉, iyo꞉ ha꞉na꞉sen, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ‘Mena’ a꞉lab amio꞉, iyo꞉ ya꞉sen. Ni nanogdo꞉ dian kalumo꞉wo꞉ ‘Dimidama’ a꞉la꞉sa꞉lab amio꞉, iliyo꞉ dimida꞉sen.” \fig Ya꞉su eyo꞉ Loma꞉ ame kaluwa꞉ so꞉wayo꞉ falelo꞉.|alt="Jesus and Centurion" src="IB04113_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="8.5" \fig* \p \v 10 Ya꞉suwo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉ modakiyo꞉, kaluka꞉isale elo꞉ kudu ya꞉len o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Kalu wema꞉ tilidabuwo꞉ hendele alan dowo꞉ ko꞉lo꞉, Isolael hen wenamio꞉ ne kaluka꞉isaleya꞉ tilidabu we o꞉ngo꞉wo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉. \v 11 \x - \xo 8.11 \xt Luk 13.29\x*Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isaleyo꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, ofdo꞉ tinan doba꞉da꞉yo꞉lo꞉ kegenelia꞉sa꞉ga꞉, Ablahamo꞉, Aisa꞉go꞉, Ya꞉kobo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen us a꞉namio꞉ ua sagala꞉li silikiyo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na na꞉li mesa꞉ib. \v 12 \x - \xo 8.12 \xt Madi 22.13, 25.30, Luk 13.28\x*Ko꞉sega kaluka꞉isale Godeya꞉ ene hena mesea꞉kilo꞉ tamin amilo꞉ da꞉feyo꞉ i a꞉no꞉, Gode eyo꞉ ha꞉la꞉ amilo꞉ sololi a꞉lab a꞉na sandifa꞉ib. Iyo꞉ a꞉no꞉ siliki, kulufa꞉yakiyo꞉ ya꞉foda꞉li mesa꞉ib.” \p \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ ame kalulo꞉ bo꞉fo꞉lowan misa꞉ kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge a꞉ma꞉la꞉ hamana. Go꞉no꞉ndo꞉ tili asulab o꞉leau ka gelo꞉wa fa꞉la꞉doma꞉ib.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ wigibo a꞉naka falele alifa꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ falele alifelo꞉ \r Mak 1.29-34, Luk 4.38-41 \p \v 14 Ya꞉suwo꞉ Bidaya꞉ aya tina꞉sa꞉ga꞉ Bidaya꞉ ingaya꞉ anowo꞉, ofo꞉ walaf bo꞉lo꞉ ko꞉lo꞉, ene uwo꞉ba alifo꞉lena ba꞉ba꞉ \v 15 Ya꞉su eyo꞉ ga a꞉ma꞉ dagiya golabiki, wigibo a꞉naka ofo꞉wo꞉ bulutaki, walaf a꞉no꞉ falelabiki, e dasilia꞉ga꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉sumo꞉ dimi. \p \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga꞉lole a꞉namio꞉, kaluka꞉isale mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉wo꞉ modo꞉ elo꞉wa tililia꞉ mio꞉. Ya꞉suwa꞉ to halaido꞉ a꞉ma꞉yo꞉ mama mogago꞉ a꞉no꞉ o꞉luga꞉felo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale walafdo꞉ bo꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ elo꞉ amilo꞉ tililia꞉ mio꞉ a꞉no꞉ eyo꞉ tambo falele alifelo꞉. \v 17 \x - \xo 8.17 \xt Ais 53.4\x*Ya꞉su elo꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu Aisaya, eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ilili alifa꞉. To saefa꞉ a꞉no꞉ we, “Ni amilo꞉ walaf dowab a꞉no꞉ ene dila꞉sa꞉ga꞉ dia꞉gane,” a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ e kudu yakilo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉ \r Luk 9.57-62 \p \v 18 Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ e kuduyakilo꞉ kegeo꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ we ta꞉nota꞉ga꞉ nodo honona ha꞉na꞉niki,” a꞉la꞉sio꞉. \v 19 To a꞉no꞉ sa꞉labikiyo꞉, elelo꞉ wida꞉sen kalu nowo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, gelo꞉ siab amio꞉, ne ge kudu sia꞉mela꞉no꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \v 20 \x - \xo 8.20 \xt 2Kol 8.9\x*Ya꞉su eyo꞉ kalu emo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Saila gasalo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ hen aluwo꞉ a꞉lab, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉ba꞉yo꞉lo꞉ us silia꞉fa꞉no꞉wo꞉ ayo꞉ a꞉lab. Ko꞉sega Kalule Dowo꞉ e, a enedo꞉leyo꞉ mada aundo꞉ma,” a꞉la꞉sio꞉. \v 21 \x - \xo 8.21 \xt 1Kin 19.20\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ elo꞉ kudu sia꞉len kalu noma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne ge kudu mia꞉no꞉ ko꞉sega, tamin amio꞉ ni amisa꞉na a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, do sowo꞉ ko꞉le dali alita꞉ga꞉yo꞉, ge a꞉na kudu mia꞉no꞉wo꞉ o꞉liya꞉le?” \v 22 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale ne amilo꞉ mo꞉tilida꞉dab a꞉no꞉ sowo꞉ o꞉ngo꞉ sab ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale i a꞉ma꞉yo꞉ iasi sowo꞉ a꞉no꞉ ini dalima꞉ki ta꞉foma. Ge ne kudu mena.” \s1 Ya꞉su e fufalo꞉ biso꞉wo꞉ e \r Mak 4.35-41, Luk 8.22-25 \p \v 23 Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉suwa disa꞉labiki, enedo꞉ tiliwida꞉sen kaluwo꞉lo꞉ e kudu ane. \v 24 \x - \xo 8.24 \xt Song 4.8\x*Iyo꞉ ho꞉n ko꞉suwa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ho꞉n golo꞉ usa dowabiki, fufa halaido꞉wo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n ko꞉su a꞉na ba꞉labikiyo꞉, ho꞉no꞉ do꞉lilia꞉ga꞉ tinaki, ho꞉n ko꞉suwo꞉ ho꞉na tina꞉no꞉wo꞉ ko꞉na꞉ma dowo꞉. Ko꞉sega fufalo꞉ ya꞉lab a꞉namio꞉ Ya꞉suwo꞉ alifo꞉len. \v 25 Enedo꞉ tiliwida꞉sen kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ digida꞉yaki, “Alan nio꞉ soma꞉nigab ko꞉lo꞉, giyo꞉ nio꞉ asuwa꞉foma,” a꞉la꞉sio꞉. \v 26 \x - \xo 8.26 \xt Madi 14.31, Song 89.9\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Gio꞉ tilidabuwo꞉ ha꞉lula꞉sulo꞉b. Gio꞉ tagio꞉ mada alan dowabko꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉su e dasilia꞉ga꞉, fufa o꞉lia꞉ ho꞉n golo꞉ o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ bulufoma꞉kiyo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉labiki, fufa o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na bulufo꞉. \v 27 Enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu iyo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉, molo tandeaki egelebo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Fufa o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ elo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ kudu ha꞉nab we, kalu we o꞉bo꞉ngo꞉wa꞉le?” \s1 Ya꞉su eyo꞉ mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉ kalu a꞉la꞉yo꞉ falele alifa꞉ \r Mak 5.1-20, Luk 8.26-39 \p \v 28 Iyo꞉ ho꞉no꞉ ta꞉nota꞉ga꞉ Gadala hen a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, kalu a꞉la꞉ mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉ sowo꞉ kalulo꞉ dali alifela꞉sena a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ a꞉na gido꞉. Kalu a꞉la꞉ a꞉ma꞉ halaido꞉wa꞉yo꞉ kalu nolo꞉ yasala꞉ma꞉no꞉ dowa꞉sen ko꞉lo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ tog a꞉namida꞉yo꞉ mo꞉ha꞉na꞉sen. \v 29 \x - \xo 8.29 \xt Mak 1.24, Luk 4.41\x*A꞉la꞉ma꞉yo꞉ ganagilia ho꞉le sa꞉laki, “Godeya꞉ So꞉wa giyo꞉ nimo꞉wo꞉ o꞉b dimidama꞉nigaya? Da꞉feyo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ o꞉semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, giyo꞉ nimo꞉wo꞉ nagalo꞉wo꞉ waga dimia꞉nigaya? Wangabiki mogagila꞉ma꞉nigaya?” \v 30 Ko꞉na꞉ma a꞉namio꞉ kabo fofo꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ ma꞉no꞉ na꞉li sen. \v 31 Mama mogago꞉ i a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉ ha꞉nolo sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ nio꞉ o꞉lusa꞉ma꞉no꞉ a꞉lalega, nio꞉ kabo fofo꞉ honona ti hamana꞉ki ta꞉foma,” a꞉la꞉sio꞉. \v 32 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ “Hamana” a꞉la꞉sa꞉labiki, iyo꞉ ha꞉la꞉ya sili alita꞉ga꞉yo꞉, kabo sen a꞉na tiane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kabo i a꞉no꞉ do꞉mo꞉ gede to꞉lolo꞉ a꞉na nai tina꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n golo꞉wa tina꞉siaki, kanda sowo꞉. \v 33 Kalu kabolo꞉ bo꞉fo꞉lowa꞉sen a꞉no꞉ nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, inin amisa꞉n a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉ kabo amilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉lia꞉ kalu a꞉la꞉ amilo꞉ mama mogago꞉ o꞉luso꞉no꞉ a꞉no꞉ tambo malola꞉i ane. \v 34 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ amisa꞉n kaluka꞉isale tambowo꞉ Ya꞉suwo꞉ galima꞉ni ane. Iyo꞉ Ya꞉suwo꞉ galilia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e hen ililo꞉ a꞉no꞉ ta꞉fo꞉ hamana꞉ki towo꞉ halaido꞉ sio꞉. \c 9 \s1 Ya꞉su eyo꞉ ko꞉go꞉neli kalu a꞉no꞉ falele alifa꞉ \r Mak 2.1-12, Luk 5.17-26 \p \v 1 \x - \xo 9.1 \xt Madi 4.13\x*Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉suwa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ a꞉no꞉ ta꞉nota꞉ga꞉ ene amisa꞉na fa꞉la꞉dowo꞉ \v 2 Kalu nolba꞉yo꞉ kalu nowo꞉ do꞉mo꞉wo꞉ ko꞉go꞉neli ko꞉lo꞉ sesegasulia꞉ga꞉ Ya꞉sulo꞉wa mio꞉. Ya꞉su eyo꞉ inin tilidabu a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ko꞉go꞉neli kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa, gi asulo꞉wo꞉ halale doma! Man mogago꞉ gilo꞉ dimida꞉sen a꞉no꞉ halaki dilo꞉ka꞉.” \v 3 Ho꞉len a꞉namio꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu nolo꞉ a꞉na sen ko꞉lo꞉, iliyo꞉ egelebo꞉ a꞉la꞉nenelo꞉, “Kalu we Godeya꞉ heno꞉ e diaki sa꞉lakigab.” \v 4 \x - \xo 9.4 \xt Luk 9.47, Yo꞉n 2.25\x*Ya꞉su eyo꞉ ililo꞉ kele asulab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Asulo꞉ mogago꞉ gi amio꞉ fa꞉la꞉dowab ko mo꞉wo꞉ ha꞉? \v 5 Gi asulo꞉wo꞉ mo꞉da꞉galitaki, niyo꞉ to o꞉b ko꞉lo꞉ sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le? Niyo꞉ o꞉go꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l, ‘Man mogago꞉ gilo꞉ dimida꞉sen a꞉no꞉ halaki dilo꞉ka꞉.’ To o꞉leo꞉ngo꞉ma꞉yo꞉ gi asulo꞉wo꞉ o꞉li da꞉galifa꞉iba꞉le? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to nowo꞉ we ‘Ge dasilia꞉ga꞉ hamana!’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ gi asulo꞉wo꞉ o꞉li da꞉galifa꞉iba꞉le? Giliyo꞉ waga asulaya? \v 6 \x - \xo 9.6 \xt Yo꞉n 17.2\x*Ko꞉sega Kalule Dowo꞉ ne henfelo꞉ wena ilikiyo꞉, mogago꞉wo꞉ halakilo꞉ ga꞉lila꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ ne amio꞉ halaido꞉wo꞉ a꞉labo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ giliyo꞉ asuluma꞉kiyo꞉ walama꞉nigo꞉l.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ko꞉go꞉neli kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge dasilia꞉ga꞉, sesegasu we dia꞉ga꞉, go꞉no꞉n aya hamana,” a꞉la꞉sio꞉. \v 7 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu a꞉no꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉ ene aya ane. \v 8 Kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉, iyo꞉ tagi dowo꞉. Gode eyo꞉ halaido꞉ wengo꞉wo꞉ kalumo꞉wo꞉ dimilo꞉b a꞉la꞉asulakiyo꞉, iliyo꞉ Godeyo꞉ wiyo꞉ wabulu sio꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ Madiyu ho꞉ido꞉ \r Mak 2.13-17, Luk 5.27-32 \p \v 9 Ya꞉suwo꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, kalu nowo꞉ ba꞉ba꞉. Ene wiyo꞉ Madiyu ko꞉lo꞉, e takis molelo꞉ dian a usa sena ba꞉ba꞉. Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ne kudu mena.” A꞉la꞉sa꞉labiki Madiyu e dasila꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉su kudu ane. \p \v 10 Tif amio꞉ Ya꞉su e Madiyuwa꞉ aya ma꞉no꞉ ma꞉ni ane ko꞉lo꞉, e ma꞉no꞉ na꞉likiyo꞉, takis molelo꞉ dian kalu nol o꞉lia꞉ mogago꞉lo꞉ dimida꞉sen kalu nolo꞉lo꞉ ya꞉sia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu i o꞉lia꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ua na꞉li sen. \v 11 \x - \xo 9.11 \xt Luk 15.2\x*Fa꞉lisi kaluwo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Widan kalu gililo꞉ ko, takis molelo꞉ dia꞉sen kalu o꞉lia꞉ mogago꞉lo꞉ dimida꞉sen kalu i o꞉lia꞉ uwa silikilo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ nab we mo꞉wo꞉ ha꞉?” \p \v 12 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ ililo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mulumulo꞉lo꞉ mean kaluwa꞉yo꞉ walafdo꞉ma kaluka꞉isale ilo꞉ a꞉namio꞉ mo꞉ha꞉nan. Ko꞉sega mulumulo꞉lo꞉ mean kaluwa꞉yo꞉ walafdo꞉ bo꞉lo꞉ kaluka꞉isale ilo꞉wa ha꞉nan. \v 13 \x - \xo 9.13 \xt Hos 6.6, Madi 12.7\x*To we Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ sa꞉sa꞉lifa꞉ da꞉lab, ‘Gililo꞉ no꞉ ko꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ bo꞉ba so꞉mea꞉lab a꞉no꞉ wa꞉la꞉bo꞉ o꞉mba. Gio꞉ nol o꞉lia꞉yo꞉ nofolakilo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lab a꞉no꞉ ne mada alan asulab.’ Giliyo꞉ to a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ fanda asuluma꞉niki keda꞉bi. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ne digalo꞉ kaluwo꞉ ko꞉lo꞉ ho꞉lema꞉ni mio꞉ma. Ne mogago꞉lo꞉ dimida꞉lab kaluwo꞉ ko꞉lo꞉ ho꞉lema꞉ni mio꞉,” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 Man ho꞉gi wido꞉l we, mo꞉lulo꞉ wida꞉sen a꞉no꞉lia꞉ mo꞉ililo꞉ \r Mak 2.18-22, Luk 5.33-39 \p \v 14 \x - \xo 9.14 \xt Luk 18.12\x*Ho꞉len a꞉namio꞉ Yo꞉na꞉lo꞉ tili widan kalu nolo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Fa꞉lisi kaluwa꞉yo꞉lo꞉, niliyo꞉lo꞉ ho꞉len nol amio꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ eleta꞉ga꞉ sa꞉sen. Ko꞉sega tili wida꞉sen kalu gilo꞉ wema꞉yo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ho꞉len nolo꞉ mo꞉eletakilo꞉ na꞉lab a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” \p \v 15 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ bale sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga tili alitakilo꞉ kalu kegeo꞉ a꞉namio꞉, iyo꞉ mo꞉nofolaki, ma꞉no꞉wo꞉ sagala꞉liki ma꞉ib, mo꞉wo꞉ galo꞉ in a꞉no꞉ i o꞉lia꞉ a꞉lab. Ko꞉sega ho꞉len tif amio꞉, galo꞉ in a꞉no꞉ iyo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nab a꞉namio꞉, kalu kegeo꞉ a꞉no꞉ nofolakiyo꞉, ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ho꞉len a꞉na eleta꞉ga꞉ mesa꞉ib. \v 16 Kalu noma꞉yo꞉ helebeso꞉g ho꞉giyo꞉ o꞉semo꞉ gendeli amio꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, mo꞉luwo꞉ bidifo꞉ wa꞉l amio꞉ mo꞉dubinima꞉ib. Kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉bo꞉ dubialega, helebeso꞉g ho꞉gi a꞉no꞉ gendelakiyo꞉, mo꞉luwo꞉ a꞉no꞉ tambo bidima꞉ib. \v 17 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ bale sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ nowo꞉ we. Kalu noma꞉yo꞉ wain ho꞉n ho꞉gi a꞉no꞉ no꞉ do꞉go꞉f dubio꞉ mo꞉luwo꞉ us a꞉namio꞉ mo꞉guma꞉ib. A꞉la꞉dimidalega, wain ho꞉gi a꞉ma꞉ ho ha꞉na꞉no꞉wo꞉ ko꞉ndo꞉feaki, no꞉ do꞉go꞉f mo꞉luwo꞉ a꞉no꞉ bidi buluga꞉talikiyo꞉, wain ho꞉n a꞉no꞉ hena walaki, no꞉ do꞉go꞉f dubio꞉ a꞉no꞉lo꞉ mogago꞉ doma꞉ib. A꞉la꞉gan ko꞉lo꞉ wain ho꞉n ho꞉gi a꞉no꞉ no꞉ do꞉go꞉f dubio꞉ ho꞉gi a꞉na guma꞉ib ko꞉lo꞉, wain o꞉lia꞉ no꞉ do꞉go꞉f dubio꞉ a꞉no꞉lo꞉ o꞉li doma꞉ib.” \s1 Ka꞉isale so꞉wa sowo꞉ a꞉no꞉ dasi alifa꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tilidabu gayo꞉ falele alifa꞉ \r Mak 5.21-43, Luk 8.40-56 \p \v 18 Ya꞉su e Yo꞉na꞉lo꞉ tili widan kalumo꞉wo꞉ to a꞉no꞉ sa꞉la꞉len amio꞉, Yuwa꞉ misa꞉ kalu nowo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉wa gulalu misa꞉fu alilaki a꞉la꞉sio꞉, “Ni na꞉la꞉yo꞉ o꞉g wigibo wenaka sowab ko꞉lo꞉, ge ya꞉sa꞉ga꞉ dagiyo꞉ e do꞉mo꞉wa goma꞉ni mena. Giyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ dasima꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \v 19 Ya꞉suwo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉ kalu a꞉no꞉lia꞉ ha꞉nabiki, enedo꞉ tiliwida꞉sen kaluwo꞉lo꞉ e kudu ane. \p \v 20 Hen a꞉namio꞉ ga nowo꞉ donayo꞉ kugula꞉fo꞉ us a꞉namio꞉ tin hoda꞉liki elen ko꞉lo꞉, iyo꞉ a꞉na ha꞉nabiki ga a꞉no꞉ Ya꞉suwa꞉ fa꞉s doba꞉da꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ so꞉g sa꞉ga꞉lo꞉ migif a꞉na golo꞉. \v 21 \x - \xo 9.21 \xt Madi 14.36\x*Ga a꞉ma꞉ eneno꞉ a꞉la꞉asulo꞉, “Niyo꞉ Ya꞉suwa꞉ so꞉g migif wenaka golalega, ne falele alitaki o꞉li doma꞉ib,” a꞉la꞉asulo꞉. \v 22 Ya꞉suwo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉, ga a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉la꞉, gi asulo꞉wo꞉ halale doma. Go꞉no꞉n tilidabu koma꞉yo꞉ ge o꞉li falele alitab.” A꞉la꞉sa꞉labiki, wigibole a꞉naka ga a꞉no꞉ falelo꞉. \p \v 23 Ya꞉suwo꞉ o꞉ha꞉na꞉la꞉ga꞉, misa꞉ kaluwa꞉ aya fa꞉la꞉dowaki ba꞉ba꞉yo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ sowo꞉ a꞉no꞉ kuo꞉ya꞉lena ba꞉ba꞉. Nolo꞉ uluna tolaki, nolo꞉ towo꞉ halale tandea꞉lena ba꞉ba꞉. \v 24 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ hamana. Ga we sowo꞉ma, e mida꞉iyo꞉ alifo꞉lab.” Iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ o꞉go꞉. \v 25 Ko꞉sega kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ ha꞉la꞉ya iliga꞉ta꞉ga꞉ sabikiyo꞉, Ya꞉suwo꞉ a usa tiha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ka꞉isale so꞉wa a꞉no꞉ dagiya gasiliabikiyo꞉, e a꞉na dasili. \v 26 Ya꞉su elo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ malola꞉li ha꞉nabiyo꞉, hen a꞉namida꞉yo꞉ tambo da꞉da꞉li ane. \s1 Ya꞉su eyo꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉la꞉yo꞉ falele alifelo꞉ \p \v 27 \x - \xo 9.27 \xt Madi 20.29-34\x*Ya꞉suwo꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nabikiyo꞉, siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉la꞉ nowo꞉ e ko꞉lo꞉ kudu yaki, emo꞉wo꞉ ogolo ho꞉le sa꞉la꞉likiyo꞉, “Da꞉ibida꞉ ema꞉mu giyo꞉ na꞉no꞉ nofolaki asuwa꞉foma,” a꞉la꞉sa꞉la꞉len. \v 28 Ya꞉suwo꞉ a usa tina꞉sa꞉ga꞉ elena, siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉la꞉ a꞉no꞉ elo꞉wa yabikiyo꞉, eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ga꞉go꞉ niyo꞉ o꞉li falele alifa꞉ib a꞉la꞉bo꞉ tili asulaya?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, a꞉la꞉ma꞉yo꞉, “A꞉, Kalu Alan, naino꞉ tili asulo꞉l.” \v 29 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉ma꞉ siya golakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ hendele tilidabu o꞉leo꞉ngo꞉ ka fa꞉la꞉doma.” \v 30 \x - \xo 9.30 \xt Madi 8.4\x*A꞉la꞉sa꞉labiki, a꞉la꞉ma꞉ siyo꞉ kolaetabiki, o꞉li ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ to hagugo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale nolo꞉ asulo꞉wo꞉ diabena꞉ki, mada sa꞉la꞉so꞉bo.” \v 31 Ko꞉sega a꞉la꞉yo꞉ ha꞉na꞉siakiyo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ hen a꞉namida꞉yo꞉ tambo malola꞉i ane. \s1 Do꞉fo꞉f kaluwo꞉ falele alifa꞉ \p \v 32 Kalu a꞉la꞉yo꞉ ayo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nabikiyo꞉, kalu mama mogago꞉ dowakilo꞉ do꞉fo꞉f dowo꞉wo꞉ Ya꞉sulo꞉wa tililia꞉ mio꞉. \v 33 \x - \xo 9.33 \xt Mak 2.12\x*Mama mogago꞉ a꞉no꞉ o꞉lusanaga꞉ta꞉ga꞉yo꞉, kalu do꞉fo꞉f elen a꞉no꞉ towo꞉ a꞉sa꞉labiki, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ molo tandeaki a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ dimido꞉ wengo꞉wo꞉ Isolael hen wenamio꞉ mada mo꞉ba꞉ba꞉.” \v 34 \x - \xo 9.34 \xt Madi 12.24, Mak 3.22, Luk 11.15\x*Ko꞉sega Fa꞉lisi kalu ili sa꞉lakiyo꞉, “Kalu ko, Mama mogago꞉ elo꞉ o꞉lusa꞉ndab a꞉no꞉, mama mogago꞉wa꞉ misa꞉ a꞉ma꞉ halaido꞉ a꞉na iliki dimidab.” \s1 Godeya꞉ nanogdo꞉ dian kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ma \p \v 35 \x - \xo 9.35 \xt Madi 4.23, Mak 1.39\x*Ya꞉suwo꞉ hen alan amio꞉lo꞉, amisa꞉n a꞉namio꞉lo꞉ sia꞉likiyo꞉, ili tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉ mano꞉ wida꞉li ha꞉nakiyo꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉ma꞉ to nafayo꞉ kalaba wida꞉len. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ walaf ko꞉li ko꞉lilo꞉ kaluka꞉isale a꞉namilo꞉ dosdo꞉ a꞉no꞉ tambo falele alifela꞉i sia꞉len. \v 36 \x - \xo 9.36 \xt Nam 27.17, 1Kin 22.17, Sek 10.2, Madi 14.14, Mak 6.34\x*Ya꞉su eyo꞉ kalu kegeo꞉ a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉, i a꞉no꞉ no꞉ sibi ko꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowano꞉ aundo꞉malo꞉ngo꞉ ba꞉ba꞉. Iyo꞉ kele asulo꞉wo꞉ alan dowaki, enena꞉ma꞉la꞉ asuwa꞉fa꞉no꞉wo꞉ mo꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉ Ya꞉su eyo꞉ i a꞉no꞉ mada nofolo꞉. \v 37 \x - \xo 9.37 \xt Luk 10.2\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Egelo꞉ amilo꞉ fowo꞉ nafaliabdo꞉ tuma꞉no꞉wo꞉ modo꞉ dowab ko꞉sega, kalu o꞉lo꞉ tuma꞉no꞉wo꞉ a꞉la꞉se dowab. \v 38 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ egelo꞉lo꞉ biso꞉mo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉, eyo꞉ fowo꞉ nafaliab o꞉lo꞉ tuma꞉no꞉ kaluwo꞉ modo꞉ iliga꞉foma꞉ki dabu ba꞉da꞉bi.” \c 10 \s1 Ya꞉su elo꞉ tiliwida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ we \r Mak 3.13-19, Luk 6.12-16 \p \v 1 \x - \xo 10.1 \xt Mak 6.7, Luk 9.1\x*Ya꞉su eyo꞉ tiliwida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ a꞉no꞉ ene ho꞉le kegenelia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ mama mogago꞉wo꞉ o꞉lusanaga꞉felema꞉ki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ walaf ko꞉li ko꞉lilo꞉ tambo falele alifelema꞉kiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ halaido꞉wo꞉ dimi. \p \v 2 Enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ i a꞉ma꞉ wiyo꞉ we. Agelo꞉ Saimon, ene wiyo꞉ nowo꞉ Bida, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene ao Andulu, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sa꞉ba꞉diya꞉ inso꞉ Ya꞉ma꞉s o꞉lia꞉ ene ao Yo꞉n. \v 3 Nowo꞉ Filib, nowo꞉ Batolomiyu, nowo꞉ Tomas, nowo꞉ Madiyu, takis molelo꞉ dian kalu, nowo꞉ Aofiusa꞉ inso꞉ Ya꞉ma꞉s, nowo꞉ Tadius. \v 4 Nowo꞉ Saimon, e gamani ho꞉giyo꞉ dimo꞉losa꞉ a꞉lakilo꞉ asula꞉seno꞉ e a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nowo꞉ Yudas Iskaliot, Ya꞉sulo꞉ teledowo꞉wo꞉ o꞉m. \s1 Ya꞉su eyo꞉ tiliwida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉wo꞉ iliga꞉felo꞉ \r Mak 6.7-13, Luk 9.1-6 \p \v 5 Ya꞉su eyo꞉ kalu kugula꞉fo꞉ i a꞉no꞉ iliga꞉fa꞉nikiyo꞉, ililo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ asulufo꞉ hamana꞉ki, imo꞉ widaki a꞉la꞉sio꞉, “Yu kaluka꞉isalema ilo꞉ amio꞉ ha꞉na꞉so꞉bo. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Samalia kaluwa꞉ amisa꞉n a꞉namida꞉yo꞉lo꞉ ha꞉na꞉so꞉bo. \v 6 \x - \xo 10.6 \xt Jer 50.6\x*Isolael kaluka꞉isaleyo꞉ no꞉ sibi sulu aneyo꞉ o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab ko꞉lo꞉, gio꞉ ilo꞉leya ha꞉na꞉bi. \v 7 \x - \xo 10.7 \xt Madi 3.2, 4.17, Luk 10.9,11\x*Gio꞉ ha꞉nakiyo꞉, ‘Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ ko꞉na꞉ma dowab’ a꞉la꞉wida꞉li ha꞉na꞉bi. \v 8 Giliyo꞉ walaf kaluka꞉isaleyo꞉ falele alifela꞉bi. Sowo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasi alita꞉bi. Aintalo꞉ dosdo꞉wo꞉ imulu alifela꞉bi. Mama mogago꞉lo꞉ dosdo꞉wo꞉ o꞉luga꞉fela꞉bi. Giliyo꞉ mo꞉kililiaki, madali di ko꞉lo꞉, nolbo꞉wo꞉lo꞉ madali dimia꞉bi. \v 9 \x - \xo 10.9 \xt Luk 10.4\x*Giliyo꞉ go꞉l, silba, ko꞉ba moleyo꞉ mole as amio꞉ disa꞉ta꞉ga꞉yo꞉ ha꞉na꞉so꞉bo. \v 10 \x - \xo 10.10 \xt Luk 10.7, 1Kol 9.14\x*As amilo꞉ sa꞉la꞉ alano꞉ dia꞉ha꞉na꞉so꞉bo. Helebeso꞉g o꞉lia꞉ budi nowo꞉ a꞉bata꞉ga꞉yo꞉ dia꞉ha꞉na꞉so꞉bo. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ido꞉mo꞉lo꞉ dia꞉ha꞉na꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ kalu abeyo꞉ nanogdo꞉ diab a꞉ma꞉yo꞉ nanog di a꞉na ilikiyo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ o꞉li dia꞉sen. \v 11 Gio꞉ amisa꞉n amiya꞉le, hen alan amiya꞉le fa꞉la꞉dowakiyo꞉, gilo꞉ tilidoma꞉no꞉ kalu nafa nowo꞉ keda꞉sa꞉ga꞉ ba꞉dalikiyo꞉, a elo꞉ a꞉naka sa꞉ga꞉, hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, a a꞉no꞉ a꞉na ta꞉fo꞉ ha꞉na꞉bi. \v 12 \x - \xo 10.12 \xt Luk 10.5-6\x*Gio꞉ a usa tina꞉ga꞉yo꞉, sagalo꞉ towo꞉ alo꞉ biso꞉mo꞉ ko꞉le sa꞉la꞉bi. \v 13 Kalu a꞉namilo꞉ sen a꞉ma꞉yo꞉ gilo꞉ tilidoma꞉no꞉wo꞉ o꞉li ego꞉ dowalega, gio꞉ i o꞉lia꞉yo꞉ ha꞉sa siliki a꞉naka dowa꞉bi. Ko꞉sega iliyo꞉ gilo꞉ tilidoma꞉no꞉wo꞉ o꞉liyo꞉ mo꞉dowalega, ha꞉salo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ go꞉no꞉nka dota꞉ga꞉, ka ha꞉na꞉bi. \v 14 \x - \xo 10.14 \xt Luk 10.10-12, Ilig 13.51\x*Kalu nolba꞉yo꞉ gio꞉ a a꞉namio꞉ mo꞉tililialega, o꞉ kalu nolba꞉yo꞉ to gililo꞉ widabo꞉ mo꞉da꞉dalega, gili gido꞉fo꞉ amilo꞉ hena꞉mu bo꞉lo꞉ a꞉no꞉ a꞉naka fifila꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ha꞉na꞉bi. \v 15 \x - \xo 10.15 \xt Madi 11.24, Yud 1.7\x*Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Godeya꞉ kaluka꞉isalelo꞉ mo꞉walilab ho꞉len a꞉namio꞉, amisa꞉n wenamilo꞉ hida꞉yo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉ma꞉yo꞉, hida꞉yo꞉ Sodom dia꞉ Gomola dia꞉ma꞉lo꞉ dia꞉ib a꞉no꞉ tininima꞉ib. \s1 Gimo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ dimiaki, mogaima꞉ib \r Mak 13.9-13, Luk 21.12-17 \p \v 16 \x - \xo 10.16 \xt Luk 10.3, Lom 16.19\x*“Gio꞉ dabuma! Sibi ko꞉lo꞉ saila gasalo꞉ sab amilo꞉ ha꞉nan aumbo꞉, niyo꞉ gio꞉ sibi o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ iliga꞉to꞉l. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ sia꞉likiyo꞉, asulo꞉ nafale diaki, ha꞉sa dowa꞉bi. \v 17 \x - \xo 10.17 \xt Luk 12.11-12\x*Gio꞉ dinafa dowa꞉bi. Kalu nolba꞉yo꞉ gio꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉, ini ganisololo꞉wa mo꞉walilima꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ili tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ yame tandema꞉ib. \v 18 Ne wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, nolba꞉yo꞉ gio꞉ tililia꞉ga꞉ gamani bo꞉fo꞉lowan kalulo꞉ amio꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ misa꞉ kalu alando꞉ a꞉namio꞉lo꞉ mo꞉walilima꞉niki tililia꞉ ha꞉na꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ililo꞉ gi ko꞉lo꞉ mo꞉walilab a꞉na ilikiyo꞉, gio꞉ ne o꞉lia꞉ sia꞉likilo꞉ ba꞉da꞉len o꞉lia꞉ da꞉da꞉len o꞉lia꞉ a꞉no꞉ misa꞉ kalumo꞉wo꞉lo꞉, ha꞉la꞉ kalu imo꞉wo꞉lo꞉ kalaba sama꞉ki gab. \v 19 Ko꞉sega iliyo꞉ gio꞉ mo꞉walilalega, giliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ o꞉b sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le, waga sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉bo꞉ kele asula꞉so꞉bo. Ho꞉len a꞉naka gililo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ gimo꞉wo꞉ dimia꞉ib. \v 20 \x - \xo 10.20 \xt Yo꞉n 14.26\x*Mo꞉wo꞉ to a꞉no꞉ ginin ka sa꞉ma꞉iba. Ko꞉sega Dowa꞉ Mama eyo꞉ giya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sa꞉ma꞉ib. \p \v 21-22 \x - \xo 10.21-22 \xt Mai 7.6, Madi 10.35, Mak 13.12, Luk 21.16\x*“Gio꞉ ni wiyo꞉ ta꞉lisab ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale tambowa꞉yo꞉ gimo꞉wo꞉ kulufa꞉yo꞉wo꞉ alan doma꞉ib. Ho꞉len a꞉namio꞉ kalu noma꞉yo꞉ ene aoleyo꞉ sana soma꞉ki teledoma꞉ib. Iyaya꞉yo꞉ ene inso꞉wo꞉ sana soma꞉ki teledoma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa iliyo꞉ iya o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉iyaki, iyo꞉ sana soma꞉ki teledoma꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ hida꞉yo꞉ a꞉namio꞉ halaido꞉ dofo꞉ko꞉ ha꞉na꞉la꞉ga꞉ eleya edalega, Gode eyo꞉ iyo꞉ asuwa꞉takiyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉ib. \p \v 23 “Hen imilig no amio꞉ gimo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimialega, hen nowa bo꞉bo꞉ge ha꞉na꞉bi. A꞉la꞉do꞉ so꞉lo꞉lo꞉ mo꞉wo꞉ we. Gio꞉ sia꞉likiyo꞉, Isolael hen usamilo꞉ amisa꞉no꞉ tambo semo꞉ ililila꞉ elena, Kalule Dowo꞉ e a꞉naka mia꞉ib. \p \v 24 \x - \xo 10.24 \xt Luk 6.40, Yo꞉n 13.16, 15.20\x*“Kaluka꞉isaleya꞉ siwa꞉l amio꞉, tili wida꞉sen kaluwa꞉ wi a꞉ma꞉yo꞉ ilo꞉ widan kaluwa꞉ wi a꞉no꞉ mo꞉tininima꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanogdo꞉ dian kaluwa꞉ wi a꞉ma꞉yo꞉, ini misa꞉ kaluwa꞉ wi a꞉no꞉ mo꞉tininima꞉ib. \v 25 \x - \xo 10.25 \xt Madi 9.34, 12.24, Mak 3.22, Luk 11.15\x*Tili wida꞉sen kalu iyo꞉ ini widan kalu o꞉leo꞉ngo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ o꞉li. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanogdo꞉ dian kalu iliyo꞉ ini misa꞉ kalu o꞉ngo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ o꞉li. Alo꞉ biso꞉mo꞉wo꞉, ‘Mama mogago꞉wa꞉ misa꞉ kalu, Bia꞉sabul a꞉no꞉ geka꞉’ a꞉la꞉sio꞉lalega, iliyo꞉ a a꞉namilo꞉ sa꞉sen kalu imo꞉wo꞉lo꞉ mada mogagi sa꞉laki gab. \s1 Kaluwo꞉ tagila꞉so꞉bo \r Luk 12.2-7 \p \v 26 \x - \xo 10.26 \xt Mak 4.22, Luk 8.17\x*“Giliyo꞉ kalu i a꞉no꞉ tagila꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ kelego꞉ go꞉lula꞉fo꞉likilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉, tif amio꞉ tambo kalaba fa꞉la꞉doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ wo꞉no꞉lelo꞉ delen a꞉no꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo asuluma꞉ib. \v 27 To nilo꞉ gimo꞉lo꞉ sololi amilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ giliyo꞉ ho꞉lena sa꞉la꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nilo꞉ gimo꞉lo꞉ ka꞉la꞉n amilo꞉ wo꞉no꞉lelo꞉ sio꞉ a꞉no꞉, giliyo꞉ kalaba kagafo꞉liki kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ ho꞉le sa꞉la꞉bi. \v 28 \x - \xo 10.28 \xt Lom 8.31, Ya꞉m 4.12\x*Kalu i a꞉ma꞉yo꞉ gi do꞉mo꞉wo꞉ o꞉li sana soma꞉ib, ko꞉sega gi mela꞉no꞉ mama o꞉lo꞉ mo꞉goma꞉ib ko꞉lo꞉, kalu i a꞉no꞉ tagila꞉so꞉bo. Ko꞉sega gio꞉ Godeyo꞉ ko꞉lo꞉ tagila꞉bi. Mo꞉wo꞉ mama mela꞉no꞉ o꞉lia꞉ do꞉mo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ de hen ami ta꞉takilo꞉ mogagila꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ halaido꞉wo꞉ eya a꞉lab. \v 29 O꞉ba꞉ galin a꞉no꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, magede a꞉namio꞉ o꞉ba a꞉la꞉yo꞉ mole us imiliseya꞉ kililia꞉sen. Ko꞉sega o꞉ba꞉ galin dalale sab a꞉namio꞉ imilig nowo꞉ hena sulufo꞉ ti ha꞉na꞉lalega, Go꞉la꞉yo꞉ o꞉ba꞉ a꞉no꞉ mada ba꞉da꞉lab. \v 30-31 \x - \xo 10.30-31 \xt Madi 6.26\x*O꞉ba꞉ galin modo꞉ sab a꞉no꞉ gili tinio꞉ ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ gio꞉ mada dinafa ba꞉da꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ gili misa꞉ fo꞉no꞉ tambo agelelia꞉sa꞉ga꞉yo꞉ asululi ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ tagila꞉so꞉bo. \s1 Ya꞉suwa꞉ wi sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ sendelowa꞉so꞉bo \r Luk 12.8-9 \p \v 32 “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale abeyo꞉ ‘Ne Kelisoka꞉’ a꞉la꞉bo꞉ ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ siwa꞉la sa꞉lalega, niyo꞉lo꞉ Hebene halonamio꞉ Dowa꞉ siwa꞉l amio꞉ ‘E nino꞉ka꞉’ a꞉la꞉bo꞉ sa꞉ma꞉no꞉. \v 33 \x - \xo 10.33 \xt Mak 8.38, Luk 9.26, 2Tim 2.12\x*Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ siwa꞉l amio꞉ ne gola ba꞉daki, ni wiyo꞉ mo꞉sa꞉lalega, Hebene amio꞉ Dowa꞉ siwa꞉l amio꞉ niyo꞉lo꞉ e gola ba꞉daki, e wiyo꞉lo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉. \s1 Ya꞉suwo꞉ alan asula꞉bi \r Luk 12.51-53, 14.26-27 \p \v 34 “Giliyo꞉ ne mio꞉ we, sagalo꞉ ha꞉salo꞉ mesa꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉ mio꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ asula꞉so꞉bo. Ne wena yakiyo꞉ ha꞉salo꞉ mesa꞉no꞉ dia꞉ mio꞉ma. Ko꞉sega niyo꞉ helebesi o꞉lia꞉ dia꞉ mia꞉no꞉. \v 35 \x - \xo 10.35 \xt Mai 7.6\x*Ne mio꞉ we, \q1 “ ‘so꞉wayo꞉ ene iya o꞉lia꞉yo꞉ gis dimidama꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, \q2 ka꞉isale so꞉wayo꞉ ene ano o꞉lia꞉yo꞉ gis dimidama꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, \q1 ano o꞉lia꞉ inso꞉wa꞉ inga o꞉lia꞉yo꞉ gis dimidama꞉ki mio꞉. \q2 \v 36 Gis kalulo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ibo꞉ ene so꞉lo꞉lema꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib.’ \p \v 37 “Kalu abeyo꞉ e iya o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ mada alan asulakilo꞉, nelo꞉ mo꞉dinafa asulab a꞉no꞉, ni so꞉lo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉. Kalu abeyo꞉ ene ida꞉ o꞉lia꞉ inso꞉ o꞉lia꞉yo꞉ mada alan asulakilo꞉, nelo꞉ mo꞉dinafa asulab a꞉no꞉, ni so꞉lo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉. \v 38 \x - \xo 10.38 \xt Madi 16.24-25, Mak 8.34-35, Luk 9.23-24, 17.33, Yo꞉n 12.25\x*Kalu abeyo꞉ ene i malano꞉ eneno꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉ ne mo꞉kudu yalega, ni so꞉lo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉.\f + \fr 10.38 \ft Ho꞉len a꞉namio꞉ Lom gamani a꞉ma꞉yo꞉ kalu nowo꞉ sana soma꞉niki da꞉fea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalu a꞉ma꞉yo꞉ i malano꞉ ene dia꞉ga꞉ soma꞉no꞉ hena ha꞉nan ko꞉lo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ bale sio꞉ we, Keliso kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉ soma꞉no꞉ a꞉naka dimidalia꞉ga꞉ hamana꞉ki sio꞉.\f* \v 39 Kaluka꞉isale abeyo꞉ ene mela꞉no꞉wo꞉ kanulu ta꞉li dofo꞉lalega, ene mela꞉no꞉ a꞉no꞉ sulu ha꞉na꞉ib. Kaluka꞉isale abeyo꞉ ne wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene mela꞉no꞉wo꞉ walalega, ene mela꞉no꞉wo꞉ dia꞉ib. \s1 Wa꞉lo꞉ dia꞉ib \r Mak 9.41 \p \v 40 \x - \xo 10.40 \xt Mak 9.37, Luk 10.16, Yo꞉n 13.20\x*“Kalu o꞉ba꞉le gililo꞉ sagala꞉likilo꞉ tili dowab a꞉no꞉, nemo꞉ sagala꞉liki tili dowab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nelo꞉ sagala꞉likilo꞉ tili dowab a꞉no꞉, nelo꞉ iliga꞉fo꞉ o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ sagala꞉liki tili dowab. \v 41 Kalu abeyo꞉ ‘kalu we dinali sa꞉lan kalulo꞉b’ a꞉la꞉asula꞉liki, kalu a꞉no꞉ sagala꞉liki tilidowalega, emo꞉wo꞉ wa꞉l kililiakiyo꞉, dinali sa꞉lan kalu o꞉mo꞉lo꞉ kililian auka kililia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ ‘we digalo꞉ kalulo꞉b’ a꞉la꞉asula꞉liki, kalu a꞉no꞉ sagala꞉liki tilidowalega, emo꞉wo꞉ wa꞉l kililiakiyo꞉, digalo꞉ kalu o꞉mo꞉lo꞉ kililian auka kililia꞉ib. \v 42 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu abeyo꞉ wilo꞉ma kalu nowo꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, ‘e Kelisolo꞉b’ a꞉la꞉ asula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, hido꞉ ho꞉no꞉ emo꞉ wasu mealega, kalu a꞉ma꞉ ene wa꞉l dia꞉no꞉wo꞉ mada mo꞉sulu ha꞉na꞉no꞉, hendeleyo꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉ib.” \c 11 \s1 Yo꞉n eyo꞉ towo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ saga꞉fo꞉ \r Luk 7.18-25 \p \v 1 Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ o꞉mo꞉ wida꞉la꞉ga꞉yo꞉, hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ e aneyo꞉, Galili a꞉namilo꞉ amisa꞉n alan dosdo꞉ a꞉na sia꞉liki, Godeya꞉ mano꞉ a꞉na wida꞉li sia꞉len. \p \v 2 Yo꞉no꞉ dibolo aya silikiyo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ dabu ba꞉ba꞉no꞉ dowabikiyo꞉, enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu i a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉wa hamana꞉ki iliga꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, \v 3 “Niliyo꞉ kalu nowo꞉ mia꞉ib a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉no꞉ yasila꞉len ko꞉lo꞉ kalu a꞉no꞉ geya꞉le? Mo꞉ niliyo꞉ kalu nowo꞉ o꞉yasilima꞉no꞉wa꞉le?” \v 4 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, o꞉gdo꞉ gililo꞉ ba꞉dab o꞉lia꞉ da꞉dab a꞉no꞉lia꞉yo꞉ Yo꞉nbo꞉wo꞉ tambo malolo꞉ mea꞉bi. \v 5 \x - \xo 11.5 \xt Ais 35.5-6, 61.1\x*Siyo꞉ ko꞉n kalu iyo꞉ o꞉li a꞉ba꞉daki, gibo꞉ ko꞉go꞉neli kalu iyo꞉ o꞉li ha꞉na꞉lab. Aintalo꞉ dowo꞉ i a꞉no꞉ imulu alitaki, ka꞉la꞉no꞉ ko꞉lo꞉ i a꞉no꞉ o꞉li da꞉da꞉lab. Sowo꞉ kaluka꞉isale nolo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasi alifela꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wa꞉feyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ Godeya꞉ to nafalo꞉ wida꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉lab. \v 6 Kalu abeyo꞉ nilo꞉ dimidab we ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, ene tilidabuwo꞉ mo꞉ta꞉fo꞉ ha꞉nalega, e ego꞉le dowab.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 7 Yo꞉na꞉lo꞉ tiliwida꞉sen kalu i a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ Yo꞉na꞉lo꞉ dimida꞉sen a꞉no꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ imo꞉ widaki a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ kalulo꞉ma hen a꞉namio꞉ o꞉b ba꞉ba꞉ni aneyo꞉? Gio꞉ fa꞉fa꞉sa꞉lo꞉ da꞉fa꞉ ida꞉la꞉likilo꞉ madalilo꞉ foda꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉ba꞉ni aneyo꞉? \v 8 O꞉ngo꞉ma ko꞉lo꞉, gio꞉ a꞉namio꞉ o꞉b ba꞉ba꞉ni aneya꞉le? Giliyo꞉ wilo꞉ kalu ko꞉lo꞉ so꞉g nafa kafo꞉labiki ba꞉ba꞉ni aneya꞉le? A! So꞉g nafalelo꞉ kagedo꞉ kalu iyo꞉ misa꞉ kaluwa꞉ aya sena ba꞉da꞉sen. \v 9 A꞉la꞉ga꞉sen ko꞉lo꞉, gio꞉ kalulo꞉ma hen a꞉namio꞉ o꞉b ba꞉ba꞉ni aneyo꞉? Gio꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu a꞉no꞉ko꞉ ba꞉ba꞉ni ane. A꞉no꞉ hendele, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dinali sa꞉lan kalu gilo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉ma꞉yo꞉, dinali sa꞉lan kalu nolo꞉ e tininila꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 10 \x - \xo 11.10 \xt Mal 3.1, Luk 1.76\x*Godeya꞉lo꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉namio꞉, kalu we ko꞉lo꞉ da꞉feakiyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 “ ‘Ge semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, niyo꞉ no꞉no꞉n tolo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ kalu nowo꞉ tamina iliga꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, \q2 gelo꞉ mia꞉no꞉ tog a꞉no꞉ e fadama꞉ib.’ \m \v 11 Niyo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Henfelo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo ho꞉n amilo꞉ to꞉lolan kalu Yo꞉n e tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. Ko꞉sega Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉namio꞉, wilo꞉ma kalu dowab a꞉ma꞉yo꞉ Yo꞉n e tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 12 \x - \xo 11.12 \xt Luk 16.16\x*Yo꞉n elo꞉ nanogdo꞉ mo꞉mo꞉da dia a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉wo꞉, o꞉g wenamio꞉lo꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉ma꞉yo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ki halaido꞉ dibodabikiyo꞉, kalu mogago꞉ iliyo꞉ a꞉no꞉ mo꞉anama꞉ki ka꞉laki bubab. \v 13 Yo꞉ndo꞉ semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉namio꞉, Mo꞉sa꞉sa꞉ ele difa꞉ a꞉no꞉lia꞉ dinali sa꞉lan kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wida꞉i mio꞉. \v 14 \x - \xo 11.14 \xt Mal 4.5, Madi 17.10-13, Mak 9.11-13\x*Gio꞉ da꞉ba꞉no꞉ asulalega, to we dabuma. Tamin amilo꞉ ‘Elaiya e mia꞉ib’ a꞉la꞉do꞉ sio꞉ kalu a꞉no꞉ Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolano꞉ o꞉m. \v 15 Kaluka꞉isale ka꞉la꞉ndo꞉ a꞉lab gio꞉, to we dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ tili asula꞉bi. \p \v 16-17 “Kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ sab wema꞉ man a꞉no꞉ fanda widakiyo꞉, niyo꞉ o꞉ba da꞉fe sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le? Iyo꞉ so꞉wagalina꞉lo꞉ amisa꞉n ami baya silikilo꞉, ini mili nolo꞉ ho꞉ido꞉wo꞉ a꞉ngab. \q1 “ ‘Niliyo꞉ ulunayo꞉ folo꞉, ko꞉sega gio꞉ sagalakiyo꞉ mo꞉ya꞉bale. \q2 Ho꞉len no amio꞉ niliyo꞉ nofolo꞉ gisalo꞉wo꞉ mo꞉lo꞉, ko꞉sega gio꞉ mo꞉ya꞉lale.’ \m Kaluka꞉isale henfelo꞉ wilo꞉ o꞉gdo꞉ sab we so꞉wa i o꞉leo꞉ngo꞉ dowab. \v 18 Nilo꞉ a꞉la꞉do꞉ so꞉lo꞉l a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ we. Yo꞉no꞉ ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e wain ho꞉n o꞉lia꞉ ma꞉no꞉ o꞉lia꞉yo꞉ eleyo꞉ dia꞉ta꞉ga꞉ a꞉labikiyo꞉, giliyo꞉ ‘E mama mogago꞉ dowab’ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 19 \x - \xo 11.19 \xt Madi 9.14\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kalule Dowo꞉ ne gilo꞉wa ya꞉ga꞉yo꞉, ma꞉n o꞉lia꞉ wain ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ na꞉lab amio꞉, giliyo꞉ ne gola ba꞉da sa꞉lakiyo꞉, ‘Kalu we ma꞉no꞉wo꞉ besagali naki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, wain ho꞉no꞉ na꞉sa꞉ga꞉ no꞉nolab. E takis molelo꞉ dia꞉sen kalu o꞉lia꞉ mogago꞉lo꞉ dimida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ mili dowab’ a꞉la꞉sa꞉la꞉lab. Ko꞉sega tif amio꞉ nanogo꞉ ne o꞉lia꞉ Yo꞉n o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉ fowo꞉ hedalikiyo꞉, naino꞉ nafale asulaki dimido꞉lo꞉b a꞉la꞉walama꞉ib.” \s1 Kaluka꞉isale asulo꞉wo꞉ mo꞉nodolab i o꞉lo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib \r Luk 10.13-15 \p \v 20 Ya꞉su elo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ modo꞉lo꞉ dimido꞉ hen alan a꞉namio꞉, kaluka꞉isale iyo꞉ asulo꞉wo꞉ mo꞉nodolo꞉ ko꞉lo꞉, o꞉g ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉su eyo꞉ amisa꞉n kaluka꞉isale imo꞉ sa꞉lakiyo꞉ towo꞉ halaido꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 21 \x - \xo 11.21 \xt Ais 23, Ese 26–28, Joel 3.4-8, Amos 1.9-10, Sek 9.2-4\x*“Wai, Kolasin amisa꞉n kaluka꞉isale gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Besaida amisa꞉n kaluka꞉isale gilo꞉ amio꞉lo꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. Gilo꞉ amio꞉ molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ modo꞉ dimido꞉. Molo ha꞉na꞉no꞉ wengo꞉wo꞉ Taya amisa꞉n o꞉lia꞉ Saido꞉n amisa꞉n a꞉na dimido꞉ kibo꞉bowo꞉, iliyo꞉ asulo꞉wo꞉ o꞉li nodomabe. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ nodolo꞉ka꞉ a꞉la꞉widakiyo꞉ nofolo꞉ so꞉g a꞉no꞉ sa꞉ga꞉la꞉sa꞉ga꞉, dufuna꞉yo꞉ mulumabe. \v 22 Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Godeya꞉ kaluka꞉isalelo꞉ mo꞉walilab ho꞉len a꞉namio꞉, Taya o꞉lia꞉ Saido꞉n kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ hida꞉yo꞉ ba꞉ba꞉ib a꞉no꞉, gilo꞉ falasilakilo꞉ hida꞉yo꞉ dia꞉ib a꞉ma꞉ tininima꞉ib. \v 23 \x - \xo 11.23 \xt Mo꞉mo꞉ 19.24-28, Ais 14.13-15\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kabaniom kaluka꞉isale gio꞉lo꞉, Gode eyo꞉ gili wiyo꞉ Hebene halomio꞉ duluba꞉iba꞉le? A꞉la꞉do꞉ mo꞉auma꞉ib. Gio꞉ mada dane ane hen a꞉na ti ha꞉na꞉ib. Mo꞉wo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ gilo꞉ amilo꞉ dimido꞉ aumbo꞉, Sodom hen alan a꞉na dimido꞉ kibo꞉bowo꞉, amisa꞉n a꞉no꞉ o꞉dofo꞉melebabe. \v 24 \x - \xo 11.24 \xt Madi 10.15, Luk 10.12\x*Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Godeya꞉ kaluka꞉isalelo꞉ mo꞉walilab ho꞉len a꞉namio꞉, Sodom kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ hida꞉yo꞉ ba꞉ba꞉ib a꞉no꞉, gilo꞉ falasilakilo꞉ hida꞉yo꞉ dia꞉ib a꞉ma꞉ tininima꞉ib.” \s1 Halaido꞉lo꞉ma dowalega ha꞉fo꞉wo꞉ doma꞉ni mena \r Luk 10.21,22 \p \v 25 \x - \xo 11.25 \xt 1Kol 1.26-29\x*O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Do Gode, Hebene o꞉lia꞉ henfelo꞉ we o꞉lia꞉lo꞉ biso꞉wo꞉ ge. Giyo꞉ nanog nilo꞉ dimida꞉ma꞉no꞉ man a꞉no꞉ asulo꞉lo꞉ di kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ wo꞉no꞉le dia꞉taki, kaluka꞉isale so꞉wala꞉su o꞉ngo꞉ dowab o꞉mo꞉wo꞉ kalab amio꞉ wida꞉sen ko꞉lo꞉, niyo꞉ ge wabulu sa꞉laki dulugu so꞉lo꞉l. \v 26 Hendele Do gilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, go꞉no꞉n ge sagalema꞉no꞉wo꞉ au dimido꞉. \v 27 \x - \xo 11.27 \xt Madi 28.18, Yo꞉n 1.18, 3.35, 10.15, 17.2\x*Dowa꞉yo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo ni dagiya difa꞉. Kaluka꞉isaleyo꞉ tambo ene So꞉wayo꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉sega, Iya Gode imilig eneno꞉ ene So꞉wayo꞉ asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo Iyayo꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉sega, So꞉wa eneno꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale So꞉waya꞉lo꞉ kalab amilo꞉ walama꞉no꞉ asulab i a꞉ma꞉yo꞉lo꞉, Iyayo꞉ asulufo꞉lab. \p \v 28 \x - \xo 11.28 \xt Jer 31.25\x*“Kaluka꞉isale modaki bone alifelo꞉ sab gio꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ hida꞉yo꞉ alando꞉ ga꞉lifo꞉lab gio꞉lo꞉ nelo꞉wa mena. Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ dimia꞉nigo꞉l. \v 29 Ne mada ha꞉fa꞉nolo dowano꞉ ne, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne no꞉no꞉n a꞉ma꞉la꞉yo꞉ ha꞉ga dowa꞉sen ko꞉lo꞉, gio꞉ ni ha꞉ga dowaki, nanog nilo꞉wo꞉ gili diakiyo꞉, asulo꞉wo꞉ ne ami dia꞉sa꞉ga꞉ a꞉na dia꞉li ha꞉na꞉lubi. A꞉la꞉dimida꞉lalikiyo꞉, gili mela꞉no꞉ mama a꞉no꞉ ha꞉sa dofo꞉mela꞉ib. \v 30 \x - \xo 11.30 \xt 1Yo꞉n 5.3\x*Mo꞉wo꞉ nanog nilo꞉ gemo꞉lo꞉ dimia꞉nigo꞉l a꞉no꞉ halaido꞉ma a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ nilo꞉ gemo꞉lo꞉ dia꞉hamana꞉kilo꞉ dimia꞉nigo꞉l a꞉no꞉ fo꞉fo꞉ido꞉ doma꞉ib.” \c 12 \s1 Ya꞉su e Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉ma꞉ biso꞉wo꞉ e \r Mak 2.23-28, Luk 6.1-5 \p \v 1 \x - \xo 12.1 \xt Lo 23.25\x*O꞉g a꞉nami, Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len no amio꞉, Ya꞉suwo꞉ wit egelo꞉ us a꞉na ha꞉nakiyo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ maiyabiki, wit fo nolo꞉ ili ma꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tudu sa꞉la꞉la꞉i ane. \v 2 \x - \xo 12.2 \xt Kis 20.10\x*Fa꞉lisi kalu iliyo꞉, ililo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Bo꞉ba! Gilo꞉ tiliwida꞉sen kalu ililo꞉ Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len wenamilo꞉ dimidab wema꞉yo꞉ ele saefa꞉ nowo꞉ ili o꞉go꞉sab.” \v 3 \x - \xo 12.3 \xt 1Sam 21.1-6\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Tamin amilo꞉ Da꞉ibido꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ sia꞉lowan kalu i a꞉no꞉ maiyabikilo꞉ dimido꞉ sa꞉sa꞉lo꞉wo꞉, giliyo꞉ mo꞉agela꞉seno꞉? \v 4 \x - \xo 12.4 \xt Wkp 24.5-9\x*Da꞉ibid e Godeya꞉ aya tiha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amilo꞉ dia꞉ta꞉sen a꞉no꞉, e dia꞉sa꞉ga꞉ mo꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ heb a꞉no꞉ egeledo꞉ sia꞉lowan kalumo꞉wo꞉lo꞉ maiya꞉ki dimi. Ko꞉sega eleya꞉ saetakiyo꞉, ma꞉n a꞉no꞉ Godemo꞉lo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kalu ili ma꞉ib. Madali kalu nolba꞉yo꞉ na꞉so꞉bo a꞉la꞉saefa꞉. \v 5 \x - \xo 12.5 \xt Nam 28.9-10\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to nowo꞉ we. Godeya꞉ ele difa꞉ a꞉namio꞉, towo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉. Godemo꞉lo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kalu iliyo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ a bo꞉fo꞉likiyo꞉, Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉nami nanogo꞉ dimidab amio꞉, iliyo꞉ eleyo꞉ o꞉go꞉sab ko꞉sega, Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ halayo꞉ mo꞉dimida꞉sen. A꞉la꞉bo꞉ giliyo꞉ mo꞉agela꞉seno꞉? \v 6 \x - \xo 12.6 \xt Madi 12.41-42\x*Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Godeya꞉ ene malilo꞉ a a꞉no꞉ alandeyo꞉ o꞉m ko꞉sega, kalu o꞉gdo꞉ gilo꞉ amilo꞉ a꞉lab wema꞉yo꞉ malilo꞉ a a꞉no꞉ mada tinio꞉. \v 7 \x - \xo 12.7 \xt Hos 6.6, Madi 9.13\x*To we Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ sa꞉sa꞉lifa꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab, ‘Gililo꞉ boba kelego꞉ ko꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ so꞉kugulu meab a꞉no꞉ ne mo꞉beab. Gio꞉ nol o꞉lia꞉yo꞉ nofolakilo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lab a꞉no꞉ ne mada alan asulab.’ Giliyo꞉ to wema꞉ ha꞉g a꞉no꞉ fanda asulai kibo꞉bowo꞉, giliyo꞉ halalo꞉ mo꞉dimido꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ mo꞉diga꞉li sa꞉mabe. \v 8 Kalule Dowo꞉ ne, Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉ma꞉ biso꞉wo꞉ ne ko꞉lo꞉, man dimidama꞉no꞉ a꞉no꞉ no꞉no꞉no꞉ o꞉li sa꞉ma꞉no꞉.” \s1 Ya꞉su eyo꞉ dagiyo꞉ ga꞉ga꞉nuli kalu nowo꞉ falele alifa꞉ \r Mak 3.1-6, Luk 6.6-11 \p \v 9 Ya꞉suwo꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ nowa ha꞉nakiyo꞉, ili tolo꞉ wida꞉sen aya tiane. \v 10 \x - \xo 12.10 \xt Luk 14.3\x*A us a꞉namio꞉ dagiyo꞉ ga꞉ga꞉nuli kalu nowo꞉ a꞉na elen. Fa꞉lisi kalu iliyo꞉ Ya꞉su e hala dimidab a꞉la꞉likilo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ togo꞉ keda꞉len ko꞉lo꞉, iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ele difa꞉ a꞉ma꞉yo꞉, walaf kaluwo꞉ Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉namio꞉ falele alifa꞉no꞉wo꞉ o꞉liya꞉le?” \v 11 \x - \xo 12.11 \xt Luk 14.5\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉namio꞉ gili sibiyo꞉ alu nowa sulufo꞉ tinalega, giliyo꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉ susudana꞉le? A꞉ a꞉la꞉bo꞉ dimidan. \v 12 Ko꞉sega sibi a꞉no꞉ kaluwa꞉ tinio꞉ ko꞉lo꞉ a꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ha꞉fo꞉lo꞉ dowan ho꞉len a꞉namio꞉ man nafa dimidama꞉no꞉wo꞉ mada o꞉li.” \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ kalu o꞉mo꞉ sa꞉laki, “Dagiyo꞉ talagalema!” A꞉la꞉sa꞉labiki, kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉dimido꞉ ko꞉lo꞉, dagi a꞉no꞉ nafa nodolo꞉ o꞉ngo꞉ dowo꞉. \v 14 \x - \xo 12.14 \xt Yo꞉n 5.16\x*Ko꞉sega Fa꞉lisi kalu iyo꞉ tolo꞉ wida꞉sen aya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉la꞉ya handalota꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, Ya꞉su sa꞉mba꞉no꞉wo꞉ wo꞉no꞉le nenela꞉sa꞉ga꞉ saefa꞉. \s1 Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ Ya꞉su e \p \v 15 Ko꞉sega Ya꞉suwo꞉ ililo꞉ dimidab a꞉no꞉ bulu ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, hen a꞉no꞉ a꞉na ta꞉fo꞉gane. Kalu modo꞉wo꞉ e kudu yabiki, eyo꞉ walaf ililo꞉wo꞉ falele alifelo꞉. \v 16 \x - \xo 12.16 \xt Madi 8.4, Mak 3.12\x*Ya꞉suwa꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ hagugu sa꞉lakiyo꞉, “Niyo꞉ a꞉la꞉dimido꞉ka꞉ a꞉la꞉likiyo꞉ malola꞉so꞉bo,” a꞉la꞉sio꞉. \v 17 Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu Aisaya eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ilili alitaki dimido꞉. Aisaya eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 \v 18 \x - \xo 12.18 \xt Ais 42.1-4\x*\x - \xo 12.18 \xt Madi 3.17\x*“Kalu we, ni nanogdo꞉ dian kalu fa꞉la꞉doma꞉ki da꞉feyo꞉. \q2 Niyo꞉ e alan asula꞉sa꞉ga꞉, sagalo꞉wo꞉ emo꞉wo꞉ alan dowo꞉l. \q1 No꞉no꞉n mamayo꞉ eya dia꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, \q2 eyo꞉ digale aloba꞉dakilo꞉ bo꞉fo꞉lowan man a꞉no꞉ henfelo꞉ kaluka꞉isale tambomo꞉wo꞉ walama꞉ib. \q1 \v 19 E towo꞉ mo꞉kegema꞉ib a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mo꞉gadi ho꞉le sa꞉ma꞉ib. \q2 Kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ e baya ilikilo꞉ to halale sio꞉wo꞉ mo꞉da꞉ba꞉ib. \q1 \v 20 Da꞉fa꞉ ko꞉lo꞉ gasele dowab a꞉no꞉ eyo꞉ mo꞉gulula꞉ma꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ason ko꞉lo꞉ dalifa꞉no꞉ dowab a꞉no꞉lo꞉ eyo꞉ mo꞉dalila꞉ma꞉ib. \q1 Eyo꞉ kaluka꞉isale nolba꞉lo꞉ wa꞉la꞉ sa꞉nda꞉lab i a꞉no꞉ asuwa꞉ta꞉li ha꞉na꞉la꞉ga꞉, man digalo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ tininima꞉ki dimidama꞉ib. \q2 \v 21 Henfelo꞉ kaluka꞉isale ko꞉li ko꞉lilo꞉ we, asuwa꞉fa꞉no꞉ a꞉no꞉ ilo꞉wa fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉, ene wiya tili asulaki yasilima꞉ib.” \s1 Ya꞉su e Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ halaido꞉wa iliki, nanogo꞉ a꞉na dimidab a꞉la꞉diga꞉di sio꞉ \r Mak 3.20-30, Luk 11.14-23 \p \v 22 Ho꞉len a꞉namio꞉ kalu nowo꞉ mama mogago꞉ dowaki, e sio꞉ ko꞉n a꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉fo꞉f dofo꞉len. Kalu a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉wa tililia꞉ yabikiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ e falele alitaki, e towo꞉ a꞉tola꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sio꞉ kolaetabiki a꞉ba꞉ba꞉. \v 23 Kaluka꞉isaleyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, molo tandeaki a꞉la꞉sio꞉, “Da꞉ibid eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ so꞉wa ko꞉lo꞉ nimo꞉lo꞉ iliga꞉fa꞉no꞉ dinali sio꞉ kaluwo꞉ weya꞉le?” \v 24 \x - \xo 12.24 \xt Madi 9.34, 10.25\x*Ko꞉sega Fa꞉lisi kalu iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we, mama mogago꞉wa꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan misa꞉ kalu, Bia꞉sabul\f + \fr 12.24 \ft Bia꞉sabul wi a꞉no꞉, Sa꞉da꞉na꞉ ene wi nowo꞉ o꞉m.\f* a꞉ma꞉ halaido꞉wa iliki, mama mogago꞉wo꞉ a꞉na o꞉luga꞉fela꞉lab,” a꞉la꞉diga꞉li sio꞉. \p \v 25 Ya꞉su eyo꞉ ililo꞉ asulab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Amisa꞉n imilig no amio꞉ kaluwo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ egele bubalega, amisa꞉n a꞉no꞉ mada mogaila꞉ma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉lo꞉ imilig nowo꞉ egelebo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ gis dialega, so꞉lo꞉ a꞉no꞉ mo꞉dinafa mesa꞉ib. \v 26 Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ so꞉lo꞉ noma꞉yo꞉ Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ ene so꞉lo꞉ nowo꞉ o꞉lusa꞉ndalega, e inina꞉ma꞉la꞉ usa aloba꞉dab ko꞉lo꞉, iyo꞉ waga dinafa mesa꞉iba? \v 27 Niyo꞉ mama mogago꞉wo꞉ o꞉lusa꞉ndab amio꞉, giliyo꞉ towo꞉ nemo꞉ diga꞉li sa꞉laki, ‘ne Bia꞉sabul a꞉ma꞉ halaido꞉wa iliki dimidab’ a꞉la꞉sio꞉. Ko꞉sega gilo꞉ wida꞉sen kalu iliyo꞉ mama mogago꞉wo꞉ o꞉lusa꞉nda꞉sen ko꞉lo꞉, a꞉la꞉dimidalikiyo꞉ giliyo꞉ to o꞉leo꞉ngo꞉wo꞉ imo꞉wo꞉lo꞉ diga꞉li sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le? A꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gililo꞉ tili wida꞉sen kaluwa꞉lo꞉ dimidab a꞉ma꞉yo꞉, gililo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ hendelemaka꞉ a꞉labo꞉ kalaba widakigab. \v 28 \x - \xo 12.28 \xt Ilig 10.38, 1Yo꞉n 3.8\x*Ko꞉sega niyo꞉ Godeya꞉ Mamaya꞉ halaido꞉wa iliki, mama mogago꞉wo꞉ a꞉na o꞉lusa꞉nda꞉sen ko꞉lo꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ gi amio꞉ dowab a꞉la꞉liki widakigab. \p \v 29 “Bale sio꞉ to nowo꞉ we. Afalo꞉ dian kalu noma꞉yo꞉ halaido꞉ kalu a꞉ma꞉ aya tina꞉sa꞉ga꞉ kelego꞉wo꞉ afale dia꞉no꞉ asulakiyo꞉, eyo꞉ waga dimidama꞉iba? Eyo꞉ halaido꞉ kalu a꞉no꞉ ko꞉le melea꞉takiyo꞉, kelego꞉wo꞉ a꞉namio꞉ o꞉li dia꞉ha꞉na꞉ib. \p \v 30 \x - \xo 12.30 \xt Mak 9.40, Luk 9.50\x*“Kaluka꞉isale abeyo꞉ ne o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ege dowab a꞉no꞉, ne o꞉lia꞉yo꞉ gis dowakigab. Kalu abeyo꞉ kaluka꞉isale nolo꞉ ne o꞉lia꞉lo꞉ mo꞉kegene alita꞉lab a꞉ma꞉yo꞉, kaluka꞉isale a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ o꞉luga꞉felakigab. \p \v 31 \x - \xo 12.31 \xt Hibu 6.4-6\x*“A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ man mogago꞉ dimida꞉sen o꞉lia꞉ Godemo꞉lo꞉ dio꞉ge sa꞉lan o꞉lia꞉, Gode eyo꞉ tambo o꞉li hala꞉sa꞉ga꞉ ga꞉lila꞉ma꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ Godeya꞉ Mamamo꞉wo꞉ dio꞉ge sa꞉lalega, Gode eyo꞉ kalu elo꞉ hala dimidab a꞉no꞉ mo꞉ga꞉lila꞉ma꞉ib. \v 32 Kaluka꞉isale abeyo꞉ Kalule Dowo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ mogagi sa꞉lalega, kalu elo꞉ hala dimidab a꞉no꞉ Gode eyo꞉ o꞉li hala꞉sa꞉ga꞉ ga꞉lila꞉ma꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ Godeya꞉ Mamamo꞉wo꞉ mogagi sa꞉lalega, Gode eyo꞉ kalu elo꞉ hala dimidab a꞉no꞉ o꞉gdo꞉wo꞉lo꞉, tif amio꞉lo꞉ mada mo꞉ga꞉lila꞉ma꞉ib.” \s1 I ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉, fowa꞉ sa꞉ma꞉ib \r Luk 6.43-45 \p \v 33 \x - \xo 12.33 \xt Madi 7.16-20\x*“I ko꞉lo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉, fowa꞉ sa꞉ma꞉ib. I nafa a꞉ma꞉yo꞉ fowo꞉ nafale helema꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ i mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ fowo꞉ mogago꞉ helema꞉ib. \v 34 \x - \xo 12.34 \xt Madi 3.7, 15.18, Luk 3.7, 6.45\x*Kalu gio꞉ kisa꞉wa꞉la꞉ inso꞉ o꞉ngo꞉ dowab. Asulo꞉ usamilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ mego꞉f amio꞉ kalaba sahandalowa꞉lab. Gili asulo꞉wo꞉ mogago꞉le da꞉lab ko꞉lo꞉, giliyo꞉ to nafayo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉ib. \v 35 Kalu nafa eyo꞉, asulo꞉ nafa e amilo꞉ dila꞉len a꞉no꞉ kalaba sahandalowakiyo꞉, man nafale a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimida꞉mela꞉ib. Kalu mogago꞉ eyo꞉, asulo꞉ mogago꞉ e amilo꞉ dila꞉len a꞉no꞉ kalaba sahandalowakiyo꞉, man mogago꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimida꞉mela꞉ib. \v 36 Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Godeya꞉lo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, kaluka꞉isale tambowa꞉yo꞉ ililo꞉ madali to ko꞉li ko꞉lilo꞉ sa꞉la꞉len a꞉no꞉ tambo Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ kalaba sa handalowaki sa꞉ma꞉ib. \v 37 Gode eyo꞉ go꞉no꞉ndo꞉ to sa꞉la꞉len a꞉na ilikiyo꞉, ge digalo꞉ kalu a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ go꞉no꞉ndo꞉ to sa꞉la꞉len a꞉na ilikiyo꞉, ge mogago꞉ kalu a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib.” \s1 Kaluka꞉isaleyo꞉ Ya꞉suwa꞉ towo꞉ mo꞉kudu ane \r Mak 8.11,12, Luk 11.29-32 \p \v 38 \x - \xo 12.38 \xt Madi 16.1, Luk 11.16, Yo꞉n 6.30\x*Ho꞉len no amio꞉ Fa꞉lisi kalu nol o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu nol o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, niliyo꞉ ge Godelo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉lo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉kiyo꞉, giyo꞉ nimo꞉wo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ nowo꞉ walama,” a꞉la꞉sio꞉. \v 39 \x - \xo 12.39 \xt Madi 16.4\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale o꞉g ho꞉len wenamilo꞉ sab we, gio꞉ hendele mogago꞉le ko꞉lo꞉, gio꞉ Gode o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ege dowab. Gio꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ Godelo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉no꞉ asulab. Ko꞉sega gio꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉ nowo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉ib. Dinali sa꞉lan kalu Yona elo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ko꞉ ba꞉ba꞉ib. \v 40 \x - \xo 12.40 \xt Yona 1.17\x*Yona e ho꞉len otaleno꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nulu otaleno꞉ ka꞉ ila꞉muwa delen. A꞉la꞉do꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ o꞉leaumbo꞉ Kalule Dowo꞉ e ho꞉leno꞉ otalen a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nulu otalen a꞉no꞉ hena꞉ usde holona doma꞉ib. \v 41 \x - \xo 12.41 \xt Yona 3.5\x*Godeya꞉lo꞉ henfelo꞉ kaluka꞉isalelo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, Ninifa kalu iyo꞉ gi o꞉lia꞉ kagafo꞉liki, gililo꞉ hala dimido꞉ a꞉no꞉ iliyo꞉ kalaba fanda sa꞉ma꞉ib. Mo꞉wo꞉ Yona eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ wida꞉labikiyo꞉, iyo꞉ asulo꞉wo꞉ nodolo꞉. O꞉go꞉ gio꞉ bo꞉ba! Yona elo꞉ tinio꞉ kalu nowo꞉ o꞉go꞉ wena sab. \v 42 \x - \xo 12.42 \xt 1Kin 10.1-10\x*Godeya꞉lo꞉ henfelo꞉ kaluka꞉isalelo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, Seba hen amilo꞉ misa꞉ ka꞉isale e, gi o꞉lia꞉ kagafo꞉liki, gililo꞉ hala dimido꞉ a꞉no꞉ eyo꞉lo꞉ kalaba fanda sa꞉ma꞉ib. Mo꞉wo꞉ mo꞉luwo꞉ e Solomona꞉ ene asulo꞉ nafale a꞉no꞉ da꞉ba꞉no꞉ yakiyo꞉, heno꞉ ko꞉na꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉. O꞉g wenamio꞉ gio꞉ bo꞉ba! Solomona꞉ asulo꞉lo꞉ tinio꞉ kalu nowo꞉ o꞉go꞉ wena sab.” \s1 Man mogago꞉wo꞉ alan a꞉fa꞉la꞉doma꞉ib \r Luk 11.24-26 \p \v 43-44 “Mama mogago꞉wo꞉ kalu amilo꞉ elen a꞉no꞉ handalota꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, mama mogago꞉ a꞉no꞉ elo꞉ ha꞉salo꞉ mesa꞉no꞉ hen a꞉no꞉ kedaki, kalaleli hena sia꞉mela꞉ib. Ko꞉sega elo꞉ mesa꞉no꞉ hen nafa nowo꞉ mo꞉ba꞉dalikiyo꞉, eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘A nelo꞉ tamin amilo꞉ sen a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉nigo꞉l.’ A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, a a꞉no꞉ tabe alitaki, momade alifa꞉ ko꞉sega kalulo꞉ma ba꞉ba꞉ib. \v 45 \x - \xo 12.45 \xt 2Bid 2.20\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ayo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, mama mogago꞉ doma꞉la꞉fo꞉ nolo꞉ a꞉tililia꞉ mia꞉ib. Mama mogago꞉ doma꞉la꞉fo꞉ a꞉ma꞉ ini man dimidano꞉ mada mogago꞉le ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ tambo a a꞉na mesa꞉ni tina꞉ib. Tamin amio꞉ kalu a꞉no꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ dowo꞉ ko꞉sega, o꞉g a꞉namio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ mada alande a꞉fa꞉la꞉dowab. Man elo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowab o꞉leaumbo꞉, kaluka꞉isale mogago꞉ o꞉gdo꞉ sab wenamio꞉lo꞉ a꞉la꞉ka fa꞉la꞉doma꞉ib.” \s1 Ya꞉suwa꞉ ano o꞉lia꞉ ao o꞉lia꞉ o꞉ba꞉le? \r Mak 3.31-35, Luk 8.19-21 \p \v 46 Ya꞉su eyo꞉ kalu kegeo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ o꞉wida꞉labikiyo꞉, Ya꞉suwa꞉ ano o꞉lia꞉ ao i o꞉lia꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sumo꞉ towo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ya kagafo꞉len. \v 47 Kalu noma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉ o꞉lia꞉ gao o꞉lia꞉yo꞉ ha꞉la꞉ya kagafo꞉liki, towo꞉ gemo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ yasisab.” \v 48 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ emo꞉lo꞉ sio꞉ kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni no꞉ o꞉lia꞉ ni nao o꞉lia꞉yo꞉ o꞉ba?” \v 49 Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu i a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dagi kudu sa꞉laki, “Ni no꞉ o꞉lia꞉ nao i o꞉lia꞉yo꞉ kaluka꞉isale i sab we. \v 50 \x - \xo 12.50 \xt Lom 8.29\x*Kaluka꞉isale abeyo꞉ Do Hebenelo꞉ sab ene mando꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉lab a꞉no꞉, naoleyo꞉, nadoleyo꞉, no꞉leyo꞉ i o꞉m.” \c 13 \s1 Da꞉si fo fifo꞉wa bale sio꞉ \r Mak 4.1-9, Luk 8.4-8 \p \v 1 Ho꞉len imilig a꞉namio꞉ Ya꞉suwo꞉ ha꞉la꞉ya handalota꞉ga꞉, ho꞉n golo꞉ aniba mesa꞉ni ane. \v 2 \x - \xo 13.2 \xt Luk 5.1-3\x*Kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ elo꞉wa kegea꞉sa꞉ga꞉ dowabiki, e ho꞉n ko꞉su usa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉ asitabikiyo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ sa꞉ wa꞉la kagayo꞉. \p \v 3 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ towo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ bale malola꞉i ane. To nowo꞉ eyo꞉ imo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Elo꞉ gelan kaluwa꞉yo꞉ fowo꞉ egelo꞉wa fifa꞉li ane. \v 4 E fowo꞉ fifa꞉li ha꞉nab amio꞉, fo nolo꞉ tog wa꞉la꞉la꞉sena tiali ko꞉lo꞉, o꞉ba꞉yo꞉ ya꞉sia꞉sa꞉ga꞉ tambo mo꞉no꞉ \v 5-6 Fo nolo꞉ ulo꞉ elena ti ali. Hen a꞉no꞉ abeyo꞉ ko꞉lo꞉ musug a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge fa꞉la꞉ne ko꞉sega, musug a꞉ma꞉ tef tina꞉no꞉wo꞉ uwa midiaki, ofo꞉ ta꞉ndabikiyo꞉, da꞉si musug a꞉no꞉ onaliaki sowo꞉. \v 7 Fo nolo꞉ do꞉molo꞉ a꞉laba ti ali. Musug a꞉no꞉ fa꞉la꞉ne ko꞉sega, do꞉mo fo a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge fa꞉la꞉ndaki, musug a꞉no꞉ mele fafululiabiki olali. \v 8 Fo nolo꞉ hen solo꞉ nafaya ti ali ko꞉lo꞉, musugo꞉ nafa fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉, fowo꞉ nafale hedo꞉. Fo hedakiyo꞉, nolo꞉ fudo꞉ otalen hedo꞉, nolo꞉ fudo꞉ a꞉la꞉ hedo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolo꞉ fudo꞉ imilig hedo꞉. \v 9 Kaluka꞉isale ka꞉la꞉ndo꞉ a꞉lab gio꞉, to we dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ fanda asula꞉bi.” \fig Elo꞉ gelan kaluwa꞉yo꞉ fowo꞉ fifa꞉li ane.|alt="Farmer plants seed" src="IB04136_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="13.3" \fig* \s1 Ya꞉suwa꞉lo꞉ bale sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉? \r Mak 4.10-12, Luk 8.9,10 \p \v 10 Tiliwida꞉sen kaluwo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Giyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ to widakiyo꞉, bale sa꞉lakilo꞉ to widako mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 11 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉ma꞉ to wo꞉no꞉le delen a꞉no꞉, o꞉go꞉ gio꞉ o꞉li fanda asuluma꞉ki ta꞉tab. Ko꞉sega Gode eyo꞉ asulo꞉ a꞉no꞉ kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ fanda asuluma꞉kiyo꞉, mo꞉ta꞉tab. \v 12 \x - \xo 13.12 \xt Madi 25.29, Mak 4.25, Luk 8.18, 19.26\x*Kalu abeyo꞉ asulo꞉wo꞉ hebo꞉ dowalega, Gode eyo꞉ emo꞉wo꞉ asulo꞉ nolo꞉ a꞉dimia꞉ib ko꞉lo꞉, e asulo꞉wo꞉ alande doma꞉ib. Ko꞉sega kalu abeyo꞉ asugdo꞉ma dowab a꞉no꞉, asulo꞉ ha꞉lu e amilo꞉ delen a꞉no꞉, tambo a꞉ma꞉la꞉ dila꞉ma꞉ib. \v 13 Nilo꞉ to widakilo꞉ bale sa꞉la꞉seno꞉ mo꞉wo꞉ we. Si inido꞉ma꞉yo꞉ ba꞉da꞉lab ko꞉sega, hendeleyo꞉ mo꞉ba꞉dab. Iliyo꞉ to sio꞉wo꞉ da꞉da꞉lab ko꞉sega, iliyo꞉ hendeleyo꞉ mo꞉tilida꞉daki, ha꞉go꞉ mo꞉fanda asulab. \v 14 \x - \xo 13.14 \xt Ais 6.9-10, Yo꞉n 12.40, Ilig 28.26-27\x*Kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ sab wema꞉yo꞉, dinali sa꞉lan kalu Aisaya elo꞉ to sio꞉wo꞉ ilili alitab. Aisaya eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 “ ‘Gio꞉ ni towo꞉ mada da꞉da꞉mela꞉ib ko꞉sega, hendeleyo꞉ mada mo꞉fanda asuluma꞉ib. \q2 Gio꞉ nilo꞉ dimidabo꞉ ba꞉da꞉mela꞉ib ko꞉sega, ha꞉go꞉ mada mo꞉dinafa asuluma꞉ib. \q1 \v 15 Mo꞉wo꞉ kaluka꞉isale i a꞉ma꞉ asulo꞉wo꞉ halaido꞉ dowaki, \q2 ka꞉la꞉no꞉ kagedeliaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ \q2 iliyo꞉ ini siyo꞉ suguli. \q1 A꞉la꞉bo꞉ mo꞉ngai kibabeyo꞉, ili siyo꞉ kolaetaliki o꞉li ba꞉babe, \q2 ka꞉la꞉no꞉ togo alitaliki o꞉li da꞉babe, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ \q2 asulo꞉wo꞉ kolaetaliki o꞉li asulumabe. \q1 Iyo꞉ nelo꞉ doba꞉da꞉ nodolalikiyo꞉, niyo꞉ iyo꞉ falele alifo꞉lo.’ Aisaya eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉. \m \v 16 \x - \xo 13.16 \xt Luk 10.23-24\x*Ko꞉sega si ginido꞉ma꞉yo꞉ fanda ba꞉dab a꞉la꞉ta꞉ga꞉, ka꞉la꞉n ginido꞉ma꞉yo꞉ digale da꞉dab ko꞉lo꞉ gio꞉ ego꞉le sab. \v 17 Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ to we hendele so꞉lo꞉l. Mo꞉luwo꞉ Godeya꞉ dinali sa꞉lan kalu o꞉lia꞉ ene digalo꞉ kalu modo꞉ o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, gililo꞉ o꞉go꞉do꞉ ba꞉dab we, iliyo꞉lo꞉ bo꞉bo꞉losa꞉ a꞉la꞉li yasila꞉len ko꞉sega mo꞉ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gililo꞉ o꞉gdo꞉ da꞉dab we iliyo꞉lo꞉ mada da꞉ba꞉no꞉ a꞉la꞉li yasila꞉len ko꞉sega mo꞉dabu.” \s1 Fo fifo꞉ bale sio꞉ a꞉ma꞉ ha꞉g we \r Mak 4.13-20, Luk 8.11-15 \p \v 18 “Da꞉si fo amilo꞉ bale sio꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we ko꞉lo꞉ dinafa dabuma. \v 19 Kaluka꞉isale abeyo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ to nafayo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ mo꞉fanda asululiab a꞉no꞉, mogago꞉lelo꞉ dimida꞉sen Sa꞉da꞉na꞉ eyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, ili asulo꞉ usamilo꞉ gelab a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge dila꞉lab. Kaluka꞉isale a꞉no꞉ fo ko꞉lo꞉ tog wa꞉la꞉la꞉sen amilo꞉ ti ali a꞉la꞉do꞉ sa꞉labo꞉ o꞉m. \v 20 Fo ko꞉lo꞉ ulo꞉ elena ti ali a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we. Kaluka꞉isaleyo꞉ Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ iligi da꞉da꞉sa꞉ga꞉, sagala꞉li diab. \v 21 Ko꞉sega ili asulo꞉ us amio꞉ towo꞉ mo꞉tefele ane ko꞉lo꞉, ili tilidabuwo꞉ ho꞉len abolda꞉su doma꞉ib. Ini tilidabuwo꞉ da꞉feab amio꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ hida꞉yo꞉ fa꞉la꞉dowab amio꞉lo꞉, iyo꞉ bo꞉bo꞉ge sulufo꞉ tindab. \v 22 \x - \xo 13.22 \xt Luk 12.16-21, 1Tim 6.9-10,17\x*Fo ko꞉lo꞉ do꞉mo fo alaba ti ali a꞉la꞉do꞉ sa꞉labo꞉ we. Kaluka꞉isale a꞉no꞉ Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ dabu ko꞉sega, henfelo꞉ wilo꞉ dimidama꞉no꞉ kele asulo꞉wo꞉ i amio꞉ dowa꞉lab a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mole alan dia꞉no꞉ asulo꞉wa꞉yo꞉ iyo꞉ dikidaki susuda꞉lab ko꞉lo꞉, man a꞉la꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Godeya꞉ towo꞉ go꞉lulaki, iyo꞉ mo꞉halale dowo꞉ ko꞉lo꞉ fowo꞉ mo꞉hedab. \v 23 Ko꞉sega fo ko꞉lo꞉ hen solo꞉ nafaya ti ali a꞉la꞉do꞉ sa꞉labo꞉ we. Kaluka꞉isale i a꞉no꞉ Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ fanda asululiab. I amio꞉ fowo꞉ nafa modo꞉ hedakiyo꞉, nolo꞉ fudo꞉ otalen, nolo꞉ fudo꞉ a꞉la꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolo꞉ fudo꞉ imilig a꞉la꞉hedo꞉.” \s1 Egelo꞉ imiliga fo nafa o꞉lia꞉ mogago꞉ o꞉lia꞉ fa꞉la꞉neya bale sio꞉ \p \v 24 Ya꞉su eyo꞉ bale sio꞉ nowo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉malolo꞉ me. “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉, we o꞉ngo꞉ dowab ko꞉lo꞉ so꞉lo꞉l. Kalu noma꞉yo꞉ wit fo nafayo꞉ ene egelo꞉wa fifa꞉li ane. \v 25 Ko꞉sega e o꞉lia꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu iyo꞉lo꞉ tambo nuluwo꞉ fufulufo꞉labikiyo꞉, gis kalu nowo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, egelo꞉ imilig a꞉naka fugus mogago꞉wa꞉\f + \fr 13.25 \ft Fugus mogago꞉ a꞉no꞉ wit o꞉ngo꞉ ba꞉ba꞉ib ko꞉sega fowo꞉ halo꞉ ko꞉lo꞉ nalega nagalema꞉ib.\f* fowo꞉ fifa꞉la꞉ga꞉ ta꞉fo꞉gane. \v 26 Wit fo nafa a꞉no꞉ musugo꞉ fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉yo꞉ fowo꞉ hedabikiyo꞉, fugus mogago꞉wo꞉lo꞉ a꞉naka fa꞉la꞉neya ba꞉ba꞉. \v 27 Nanog dian kalu iyo꞉ egelo꞉lo꞉ biso꞉lo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, ‘Kalu alan, gi egelo꞉ amio꞉ fo nafale gelo꞉ ko꞉lo꞉, fugus mogago꞉ o꞉lia꞉ a꞉fa꞉la꞉ndab we, waga fa꞉la꞉dowo꞉wa꞉le?’ \v 28 Egelo꞉lo꞉ biso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gis kalu noma꞉ dimido꞉lo꞉ka꞉.’ A꞉la꞉sa꞉labiki, ene nanog kalu iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, ‘Nio꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fugus mogago꞉ a꞉no꞉ dogasela꞉ma꞉ki asulaya?’ \v 29 Egelo꞉lo꞉ biso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Giliyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ dimida꞉so꞉bo. Wit nafa a꞉ma꞉ tef o꞉lia꞉yo꞉ ida꞉niase dugulabena꞉kiyo꞉, fugus mogago꞉ a꞉no꞉ o꞉go꞉ dogasela꞉so꞉bo. \v 30 O꞉go꞉ egeleka o꞉fa꞉la꞉nda꞉melea꞉ki ta꞉ta꞉bi. Hendelo꞉ tuma꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, niyo꞉ nanog dian kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉, “Tamin amio꞉ fugus mogago꞉wo꞉ gegedela꞉sa꞉ga꞉, kegene bobodola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, deya gilima꞉no꞉ dia꞉ta꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ wit hende nafale a꞉no꞉ kegene bobodola꞉sa꞉ga꞉, no꞉no꞉n ma꞉no꞉lo꞉ dila꞉sen aya dia꞉ta꞉bi.” ’ ” \s1 Mased fo\f + \fr 13.31 \ft Mased fo \ft Mased fo a꞉no꞉ mada mumus galin ko꞉lo꞉ kiwo꞉lo fo o꞉ngo꞉ dowo꞉.\f* o꞉lia꞉ yis o꞉lia꞉yo꞉ bale malolo꞉ \r Mak 4.30-34, Luk 13.18-21 \p \v 31 Ya꞉su eyo꞉ bale sio꞉ nowo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉malolakiyo꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ mased fo fifo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉ndab o꞉ngo꞉ dowab. Kaluwa꞉yo꞉ fo a꞉no꞉ egelo꞉wa fifo꞉. \v 32 Fo a꞉no꞉ ha꞉lula꞉su dowo꞉ ko꞉lo꞉, fo tambo nol a꞉ma꞉yo꞉ e tiginila꞉. Ko꞉sega e fa꞉la꞉ndakiyo꞉, alan dowaki egelo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉ne a꞉no꞉ e tiginila꞉ma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eleyo꞉ alan tagalega꞉felab amio꞉, o꞉ba꞉yo꞉ ya꞉ga꞉ ayo꞉ a꞉na dia꞉sa꞉ga꞉ alila꞉sen.” \p \v 33 Ya꞉su eyo꞉ bale sio꞉ nowo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉malolo꞉ me. “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ falawalo꞉ anayan kelego꞉ yis o꞉ngo꞉ dowo꞉. Ga noma꞉yo꞉ yis ha꞉lu a꞉no꞉ falawa wo꞉fa꞉ otalen a꞉no꞉lia꞉ wo꞉gele alitalikiyo꞉, yiso꞉ mo꞉ba꞉ba꞉ib ko꞉sega falawa a꞉no꞉ tambo anama꞉ib.” \p \v 34 Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ man widakiyo꞉, eyo꞉ mo꞉tigini widaki, tambowo꞉ bale sio꞉wa꞉ wida꞉li ane. \v 35 \x - \xo 13.35 \xt Song 78.2\x*Elo꞉ a꞉la꞉do꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉, Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ilili alifa꞉. To a꞉no꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ bale sa꞉laki walama꞉no꞉. \q2 Henfelo꞉ welo꞉ mo꞉mo꞉da dimido꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mio꞉ amio꞉, wo꞉no꞉le asulo꞉ amilo꞉ delen a꞉no꞉ o꞉go꞉ gimo꞉wo꞉ kalaba sa꞉ma꞉no꞉.” \s1 Fugus mogago꞉ amilo꞉ bale sio꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we \p \v 36 Ya꞉suwo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, aya ane. Enedo꞉ tiliwida꞉sen kaluwo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Fugus mogago꞉ amilo꞉ bale sio꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ nimo꞉wo꞉ fanda sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ o꞉liya꞉le?” \v 37 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Fo nafalo꞉ gelo꞉ kalu a꞉no꞉, Kalule Dowo꞉ ne. \v 38 Egelo꞉ a꞉no꞉ henfelo꞉wo꞉ o꞉m. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ fo nafa ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉ne a꞉no꞉, Godeya꞉ enedo꞉ bo꞉fo꞉lab kaluka꞉isaleyo꞉ o꞉m. Fugus mogago꞉ a꞉no꞉, mogago꞉lelo꞉ dimida꞉sen Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ ene kaluka꞉isaleyo꞉ o꞉m. \v 39 Fo mogago꞉lo꞉ gema꞉nikilo꞉ gis kalu mio꞉ a꞉no꞉, Sa꞉da꞉na꞉yo꞉ o꞉m. Hendelo꞉ tuma꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉, henfelo꞉ welo꞉ elema꞉no꞉ ho꞉leno꞉ o꞉m. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ folo꞉ tulan nanog dian kaluka꞉isale a꞉no꞉, ma꞉mula꞉ kaluwo꞉ o꞉m. \v 40 \x - \xo 13.40 \xt Yo꞉n 15.6\x*Ta꞉i mio꞉ ho꞉leno꞉ eletalikiyo꞉, fugus mogago꞉ ko꞉lo꞉ dogasela꞉sa꞉ga꞉lo꞉ de amilo꞉ gido꞉ auma꞉ib. \v 41 \x - \xo 13.41 \xt Madi 24.31, 25.31, Mak 13.27\x*Kalule Dowo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ene ma꞉mula꞉ kaluwo꞉ iliga꞉fa꞉ib ko꞉lo꞉, iliyo꞉ mogago꞉lo꞉ dimidama꞉kilo꞉ sendea꞉lab kaluka꞉isale o꞉lia꞉ mogago꞉lo꞉ dimida꞉lab kaluka꞉isale a꞉no꞉lia꞉yo꞉, Godeya꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man amio꞉ mo꞉melea꞉ki dila꞉ma꞉ib. \v 42 \x - \xo 13.42 \xt Madi 8.12\x*Ma꞉mula꞉ kalu iliyo꞉ kaluka꞉isale i a꞉no꞉ de wa꞉sowa alando꞉ a꞉lab a꞉na sandifa꞉ib. Hen a꞉namio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ kulufa꞉yakiyo꞉, ya꞉foda꞉li mesa꞉ib. \v 43 \x - \xo 13.43 \xt Dan 12.3\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ digalo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉, Iyaya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hena silikiyo꞉, iyo꞉ ofa꞉lo꞉ bumalo꞉ o꞉ngo꞉ so꞉so꞉lelia꞉ga꞉ dofo꞉mela꞉ib. Kaluka꞉isale ka꞉la꞉ndo꞉ a꞉lab gio꞉, to we dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ fanda asula꞉bi.” \s1 Mole wo꞉no꞉le difa꞉ya bale sio꞉ \p \v 44 “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ we o꞉ngo꞉ dowab. Kalu noma꞉yo꞉ mole alan ko꞉lo꞉ hen amilo꞉ wo꞉no꞉lelo꞉ delen a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, mole a꞉no꞉ hena꞉ a꞉go꞉lu alifa꞉. E sagalo꞉wo꞉ alan dowaki, kelego꞉ enedo꞉ delen a꞉no꞉ nolbo꞉ kililia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, mole di a꞉ma꞉yo꞉ hen a꞉no꞉ a꞉na a꞉kilili. \p \v 45 “A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ we o꞉ngo꞉ dowab. Kelego꞉lo꞉ kililia꞉sen kalu noma꞉yo꞉ gaba nafayo꞉ keda꞉liki sia꞉len. \v 46 Eyo꞉ gaba mada nafale imilig nowo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kelego꞉ enedo꞉ delen a꞉no꞉ tambo kalu nolbo꞉ kililia꞉sa꞉ga꞉, mole ko꞉lo꞉ di a꞉ma꞉yo꞉ gaba a꞉no꞉ kililia꞉ni ane.” \s1 Dageya bale sio꞉ \p \v 47 “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉, dage ko꞉lo꞉ ho꞉n golo꞉wa to꞉lolab amilo꞉ ka꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉namilo꞉ walalano꞉ o꞉ngo꞉ dowab. \v 48 Ka꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ dage a꞉na walala꞉li ha꞉na꞉la꞉ga꞉ ililitab amio꞉, kalu iliyo꞉ dage a꞉no꞉ tililia꞉ ya꞉ga꞉, sa꞉wa꞉la difa꞉. Iyo꞉ a꞉na asita꞉ga꞉yo꞉, ka꞉yo꞉ ili aloba꞉dakiyo꞉, ka꞉ nafale a꞉no꞉ asa disa꞉laki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉ mogago꞉wo꞉ sandifelo꞉. \v 49-50 \x - \xo 13.49-50 \xt Madi 13.42, Luk 13.28\x*Ta꞉i mio꞉ ho꞉len we edalikiyo꞉, a꞉la꞉dimidama꞉ib. Ma꞉mula꞉ kaluwo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, mogago꞉ kalu o꞉lia꞉ digalo꞉ kalu o꞉lia꞉yo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, mogago꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉ de wa꞉sowa alando꞉ a꞉lab a꞉na sandifa꞉ib ko꞉lo꞉, hen a꞉namio꞉ iyo꞉ kulufa꞉yakiyo꞉, ya꞉foda꞉li mesa꞉ib. \p \v 51 “Gio꞉ to so꞉lo꞉l we tambo dinafayo꞉ fanda asulaya?” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉, “A꞉ nio꞉ tambo asulab,” a꞉la꞉sio꞉. \v 52 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu o꞉ba꞉le, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ mando꞉ asululi kalu i a꞉no꞉, alo꞉ biso꞉wo꞉ o꞉ngo꞉ dowab. Alo꞉ biso꞉ a꞉ma꞉yo꞉, ene ayamilo꞉ kelego꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ tamin amilo꞉ difa꞉ a꞉no꞉, mo꞉luwo꞉ kelego꞉wo꞉lo꞉, ho꞉gi kelego꞉wo꞉lo꞉ kalaba dia꞉ handalowaki walama꞉ib.” \s1 Nasala꞉t iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ gola ba꞉ba꞉ \r Mak 6.1-6, Luk 4.16-30 \p \v 53-54 \x - \xo 13.53-54 \xt Yo꞉n 7.15\x*Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ wida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, elo꞉ anayo꞉ hen, Nasala꞉t amisa꞉n a꞉na ane. E hen a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, ili tolo꞉ wida꞉sen a a꞉na widabikiyo꞉, kaluka꞉isale iliyo꞉ e towo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, molo asulaki, a꞉la꞉nenelo꞉. “Kalu we asulo꞉ nafa o꞉lia꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ dimidama꞉no꞉ halaido꞉ we o꞉ba diya꞉le? \v 55 \x - \xo 13.55 \xt Yo꞉n 6.42\x*E alo꞉ dian kaluwa꞉ so꞉wa, a꞉no꞉ hendeleya꞉le? Ene anowo꞉ Malia, a꞉no꞉lo꞉ hendeleya꞉le? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene ao iyo꞉ Ya꞉ma꞉so꞉, Yosa꞉bo꞉, Saimono꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yudas i o꞉m. \v 56 Ene ado i a꞉no꞉ tambo ni o꞉lia꞉ wena so꞉lka꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu wema꞉yo꞉ asulo꞉ nafa o꞉lia꞉ halaido꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ o꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉ diya꞉le?” Iliyo꞉ a꞉la꞉nenelo꞉. \v 57 \x - \xo 13.57 \xt Yo꞉n 4.44\x*Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ mo꞉beaki gola ba꞉dabiki, Ya꞉su e ba꞉da꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dinali sa꞉lan kalu a꞉ma꞉yo꞉ hen nowa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ widab amio꞉, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ e wabuluma꞉ib. Ko꞉sega ene amisa꞉n kaluka꞉isale iliyo꞉lo꞉, ene so꞉lo꞉ sab a꞉ma꞉yo꞉lo꞉, emo꞉wo꞉ mo꞉wabulu sa꞉la꞉sen.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 58 Amisa꞉n a꞉namio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ e amio꞉ mo꞉tilidabu ko꞉lo꞉, Ya꞉su eyo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉ modo꞉wo꞉ a꞉namio꞉ mo꞉dimido꞉. \c 14 \s1 Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lola꞉sen e sana sowo꞉ \r Mak 6.14-29, Luk 9.7-9 \p \v 1 Ho꞉len a꞉namio꞉ Ga꞉lili hen o꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu Ha꞉lod e, Ya꞉su elo꞉ nanogo꞉ halaido꞉ dimida꞉lab malolo꞉ a꞉no꞉ dabu. \v 2 Ha꞉lod eyo꞉ ene nanogdo꞉ dia꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we Yo꞉n, ho꞉n amilo꞉ to꞉lola꞉leno꞉ o꞉m. E sowa꞉sa꞉ga꞉, nolba꞉yo꞉ e a꞉ma꞉la꞉ dasi alifa꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ molo ha꞉na꞉no꞉lo꞉ dimidama꞉no꞉ halaido꞉ alano꞉ e amio꞉ da꞉lab.” Ha꞉lod eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 3-4 \x - \xo 14.3-4 \xt Wkp 18.16, 20.21, Luk 3.19-20\x*Tamin amio꞉, Ha꞉lod eyo꞉ ene ao Filiba꞉ inga Ha꞉lodias, e asulia꞉ga꞉ a꞉diabiki, Yo꞉na꞉yo꞉, “Gilo꞉ dimidab wema꞉yo꞉ ele saefa꞉yo꞉ o꞉go꞉sab.” A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Ha꞉lod eyo꞉ Yo꞉no꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ dibolowa to꞉lo alifa꞉. \v 5 \x - \xo 14.5 \xt Madi 21.26\x*Ha꞉lod eyo꞉ Yo꞉no꞉ sana soma꞉no꞉ asulo꞉ ko꞉sega, kaluka꞉isale iliyo꞉ Yo꞉n e dinali sa꞉lan kalulo꞉b a꞉la꞉tili asulo꞉ ko꞉lo꞉, Ha꞉lod eyo꞉ Yo꞉no꞉ sana soma꞉no꞉wo꞉ tagilabiki, ka ta꞉fo꞉. \p \v 6-7 Ko꞉sega Ha꞉lodo꞉ sa꞉la꞉li ho꞉leno꞉ fa꞉la꞉dowabiki, ma꞉no꞉ alan sagalaki na꞉liki sen amio꞉, Ha꞉lodiasa꞉ ida꞉ a꞉ma꞉yo꞉ momada꞉sa꞉ga꞉, kalu kegeo꞉ us a꞉namio꞉ gulo꞉ gulabiki, Ha꞉lod e sagalo꞉ alan dowo꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Ha꞉lod eyo꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ a꞉la꞉dinali saefa꞉, “Giyo꞉ nemo꞉wo꞉ kelego꞉ o꞉ba꞉le dabu ba꞉dalega, go꞉ndo꞉ sa꞉lab aumbo꞉ dimia꞉nigo꞉l,” a꞉la꞉sio꞉. \v 8 Ha꞉lodias eyo꞉ ida꞉mo꞉wo꞉ asulo꞉wo꞉ dimi ko꞉lo꞉, ida꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Ha꞉lodbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yo꞉na꞉ misa꞉yo꞉ gedea꞉sa꞉ga꞉ go꞉fo꞉ wa꞉la dia꞉ta꞉ga꞉ nemo꞉ dimia꞉bi,” a꞉la꞉sio꞉ \v 9 Misa꞉ kalu alan Ha꞉lod e to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e kele asulaki nofolo꞉wo꞉ alan dowo꞉. Ko꞉sega eyo꞉ kalu ma꞉no꞉lo꞉ ma꞉ni mio꞉ a꞉ma꞉ si wa꞉l amio꞉ dinali saefa꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ ene nanog kaluwa꞉yo꞉ misa꞉yo꞉ ga o꞉mo꞉ dimina꞉ki towo꞉ halaido꞉ sio꞉. \v 10 Eyo꞉ Yo꞉na꞉ dagaso꞉ gedema꞉ki ene nanog kaluwo꞉ dibolo aya iliga꞉fo꞉ \v 11 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yo꞉na꞉ misa꞉yo꞉ gedelea꞉sa꞉ga꞉, go꞉fo꞉ wa꞉la dia꞉ta꞉ga꞉, ga o꞉mo꞉ dimiabikiyo꞉, eyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ anomo꞉ dimi. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yo꞉na꞉lo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, Yo꞉na꞉ do꞉mo꞉wo꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ dali alitakiyo꞉, iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉sumo꞉ sa꞉ma꞉ni ane. \s1 Ya꞉su eyo꞉ kaluwo꞉ daosen bila꞉fo꞉mo꞉wo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dimi \r Mak 6.30-44, Luk 9.10-17, Yo꞉n 6.1-14 \p \v 13 Ya꞉su e Yo꞉no꞉ sana sowo꞉ka꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, e ina꞉li o꞉dofa꞉no꞉ a꞉laki, ho꞉n ko꞉suwa disa꞉ta꞉ga꞉, kalulo꞉ma hen a꞉na ha꞉na꞉ni ane. Ko꞉sega kaluka꞉isale amisa꞉n a꞉namilo꞉ kandayo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ elo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ ho꞉n golo꞉ aniba ha꞉nakiyo꞉, Ya꞉suwo꞉ ko꞉lo꞉ galima꞉ni ha꞉na꞉ni ane. \v 14 Ya꞉suwo꞉ ho꞉n ko꞉suwa ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, ha꞉la꞉ya sili alita꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, kaluka꞉isale modo꞉ kegenefo꞉lena ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ i a꞉no꞉ alan nofolaki, i amilo꞉ kaluka꞉isale walafdo꞉ dosdo꞉ a꞉no꞉ tambo falele alifelo꞉. \p \v 15 Ga꞉lo dowabiki, Ya꞉suwa꞉lo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ elo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hen we ma꞉no꞉lo꞉ dia꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga꞉lo dowabo꞉lo꞉biki, giyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ we ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ini kililima꞉ki, amisa꞉na iliga꞉felema,” a꞉la꞉sio꞉. \v 16 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale kegeo꞉ we a꞉ma꞉la꞉bo꞉ waga iliga꞉fa꞉no꞉wo꞉? Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ gili dimina.” \v 17 A꞉la꞉sa꞉labiki, iyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ falawa dowo꞉fa꞉yo꞉ bila꞉fo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ko꞉ da꞉lab,” a꞉la꞉sio꞉. \v 18 “A꞉no꞉ nelo꞉ wena dia꞉mena.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 19 \x - \xo 14.19 \xt Madi 15.35-39, Mak 8.6-10\x*Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ fugusa꞉ wa꞉la kandama꞉ki sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, falawa dowo꞉fa꞉ bila꞉fo꞉ o꞉lia꞉ ka꞉ a꞉la꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, akino꞉ alolo bo꞉fo꞉liki, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉dulugu sio꞉. A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ eyo꞉ falawa dowo꞉fa꞉ a꞉no꞉ a꞉na goda꞉sa꞉ga꞉, ene tiliwida꞉sen kalumo꞉ dimiabiki, iliyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ a꞉na so꞉go꞉. \v 20 Kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ tambo ma꞉no꞉wo꞉ o꞉li na꞉sa꞉ga꞉ ililitabiki, ma꞉no꞉ heb ta꞉felab a꞉no꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ kegeo꞉ amio꞉ fafowo꞉ kugula꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉litabi difa꞉. \v 21 Ma꞉no꞉ o꞉lo꞉ mo꞉no꞉, kalule agelo꞉wo꞉ daosen bila꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ sen (5,000.) Ko꞉sega ka꞉isale o꞉lia꞉ so꞉wagalin o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉agelo꞉. \s1 Ya꞉suwo꞉ ho꞉n fa꞉sa꞉ wa꞉la wa꞉la꞉la꞉i mio꞉ \r Mak 6.45-52, Yo꞉n 6.15-21 \p \v 22 O꞉g a꞉nakabiyo꞉ Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu a꞉no꞉ ko꞉suwa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n golo꞉ nodowa tamina hamana꞉kiyo꞉, imo꞉wo꞉ halale sio꞉. Iyo꞉ iliga꞉takiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉felo꞉. \v 23 \x - \xo 14.23 \xt Luk 6.12, 9.28\x*Iyo꞉ iliga꞉takiyo꞉ ina꞉li misio꞉wa fa꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ dulugu sa꞉ma꞉ni ane. Sola꞉ga꞉ yabikiyo꞉ e ina꞉li ka elen. \v 24 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n ko꞉suwo꞉ ho꞉n sa꞉ a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ aneyo꞉, ho꞉n golo꞉ usa dowabikiyo꞉, fufayo꞉ alan ilo꞉ ha꞉na꞉no꞉ doba꞉da꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ yakiyo꞉, ma꞉feyo꞉ alan a꞉ma꞉yo꞉ iyo꞉ nodoma꞉no꞉ dowo꞉. \p \v 25 Ho꞉lema꞉no꞉wo꞉ ko꞉na꞉ma dowabikiyo꞉, Ya꞉suwo꞉ ho꞉n fa꞉sa꞉ wa꞉la wa꞉la꞉la꞉li ha꞉na꞉ga꞉, ilo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉ \v 26 \x - \xo 14.26 \xt Luk 24.37\x*Tiliwida꞉sen kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ ho꞉na꞉ wa꞉la yabiki ba꞉ba꞉ amio꞉, iyo꞉ mada iligo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ tagilaki a꞉la꞉ho꞉le sio꞉, “Sowo꞉ mama ko꞉lo꞉ yabolo꞉ka꞉!” \v 27 A꞉la꞉sa꞉labiki, Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ bo꞉bo꞉ge sio꞉, “Gio꞉ tagila꞉so꞉bo. We neka꞉! Gili asulo꞉wo꞉ halale doma,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 28 Bidaya꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Kalu Alan hendele gelalega, ne gelo꞉ amio꞉ ho꞉na꞉ wa꞉la menalema,” a꞉la꞉sio꞉. \v 29 Ya꞉su eyo꞉ “Ge mena!” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Bida e ko꞉suwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉na꞉ wa꞉la tibo꞉lota꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉wa ane. \v 30 Ko꞉sega Bida e fufa alan a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉ e tagi dowo꞉ ko꞉lo꞉, e ho꞉n amio꞉ mo꞉mo꞉da tinabikiyo꞉, Ya꞉suwo꞉ ho꞉idaki a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan, ne gasilima.” \v 31 \x - \xo 14.31 \xt Madi 8.26, Mak 4.39\x*Wigibo a꞉naka Ya꞉su eyo꞉ Bidayo꞉ gasiliakiyo꞉, “Gi tilidabuwo꞉ ha꞉lulo꞉b. Ge asulo꞉wo꞉ a꞉la꞉ dowabko꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 32 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉la꞉yo꞉ ko꞉suwa a꞉disa꞉tabiki, fufa ya꞉len a꞉no꞉ a꞉na bulufo꞉. \v 33 Kalu ko꞉su amilo꞉ sen i a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉su e wabudaki a꞉la꞉sio꞉, “Ge mada hendele Godeya꞉ So꞉walelo꞉ka꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ Genesalet kaluka꞉isaleyo꞉ falele alifelo꞉ \r Mak 6.53-56 \p \v 34 Iyo꞉ ho꞉n golo꞉ nodowa ta꞉nota꞉ga꞉yo꞉, Genesalet hen a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 35 Genesalet amisa꞉n kalu iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ fanda ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, towo꞉ amisa꞉n ta꞉i ane o꞉mo꞉wo꞉ tambo saga꞉felo꞉ ko꞉lo꞉, walaf kaluka꞉isale amisa꞉n a꞉namida꞉lo꞉ sab a꞉no꞉ tambo Ya꞉sulo꞉wa tililia꞉ ya꞉sio꞉. \v 36 \x - \xo 14.36 \xt Madi 9.20-21\x*Kaluka꞉isale iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉ susiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni walaf kalu wema꞉yo꞉ gi helebeso꞉g migif kona goma꞉no꞉wo꞉ o꞉liya꞉le?” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ walaf kaluka꞉isale abeyo꞉ ene so꞉g amilo꞉ golab a꞉no꞉, e falelab. \c 15 \s1 Godeya꞉ ele difa꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ma꞉muima꞉ mano꞉ tinio꞉ ko꞉lo꞉lab \r Mak 7.1-23 \p \v 1 Ho꞉len no amio꞉, Fa꞉lisi kalu nolo꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu nol o꞉lia꞉yo꞉, Ya꞉lusalem a꞉la꞉ta꞉ga꞉ yakiyo꞉, iyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e o꞉lia꞉ towa꞉ kegakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 2 “Gilo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉nikiyo꞉, dagiyo꞉ tamin amio꞉ mo꞉to꞉go꞉dab ko꞉lo꞉, nili ma꞉muwa꞉ mano꞉ ili mo꞉kudu ha꞉nab a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 3 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉lo꞉ to o꞉leauka imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ gi ma꞉muwa꞉lo꞉ dimidan man a꞉no꞉ ka kudu ha꞉naki, ko꞉sega Godeya꞉ ele difa꞉ a꞉no꞉ gililo꞉ o꞉go꞉sa꞉lab ko mo꞉wo꞉ ha꞉? \v 4 \x - \xo 15.4 \xt Kis 20.12, 21.17, Lo 5.16\x*Gode eyo꞉ ele we saefa꞉, ‘Gio꞉ go꞉lo꞉ go꞉wo꞉ alano꞉ o꞉m a꞉la꞉asulaki, ili ha꞉ga dowa꞉lubi.’ A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ele nowo꞉ we, ‘So꞉wa abeyo꞉ iyalia꞉ anolia꞉mo꞉wo꞉ to mogago꞉wo꞉ sa꞉lalega, e mada sana sowa꞉bi,’ a꞉la꞉saefa꞉. \v 5-6 Ko꞉sega giliyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen, ‘Kalu abeyo꞉ iyalia꞉ anolia꞉mo꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Kelego꞉ we gemo꞉ dimia꞉no꞉ ko꞉sega, niyo꞉ kelego꞉ we Godemo꞉ dimia꞉no꞉ da꞉fe alifa꞉ ko꞉lo꞉ ge mo꞉asuwa꞉fa꞉no꞉,” towo꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ sa꞉lalega, kalu iyayo꞉ mo꞉wabudaki gab a꞉no꞉ giliyo꞉ o꞉ligab a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. Gilido꞉ a꞉la꞉do꞉ ga꞉lab a꞉na ilikiyo꞉, Godeya꞉ ele a꞉no꞉ anilakiyo꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ ta꞉taki, gi ma꞉muwa꞉ man a꞉no꞉ wabudaki wa꞉la꞉bo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ta꞉lisab. \v 7 To mosowa꞉lo꞉ widan kaluwo꞉ gi we. Dinali sa꞉lan kalu Aisaya eyo꞉ man gilido꞉ a꞉no꞉ hendele da꞉feakiyo꞉, to we a꞉na dinali saefa꞉, \q1 \v 8 \x - \xo 15.8 \xt Ais 29.13\x*“ ‘Kaluka꞉isale i wema꞉ mego꞉f mosowa꞉yo꞉ ni wiyo꞉ ko꞉lo꞉ wabudan, \q2 ko꞉sega inin asulo꞉wo꞉ ne o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉imilo꞉, ko꞉na꞉ dofo꞉likigab. \q1 \v 9 Iliyo꞉ ma꞉muwa꞉ man ko꞉lo꞉ widakiyo꞉, Godeya꞉ ene man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉l a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \q2 Iliyo꞉ ne wi duludakilo꞉ to sa꞉la꞉lab a꞉no꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ dowab.’ ” \p \v 10 A꞉la꞉gabiki, Ya꞉suwa꞉yo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, towo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Gio꞉ to we dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ asula꞉bi. \v 11 \x - \xo 15.11 \xt Madi 12.34\x*Kelego꞉ kaluwa꞉ mego꞉f amilo꞉ ti ha꞉nab a꞉ma꞉yo꞉, Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ e heyo꞉wo꞉ doma꞉kiyo꞉ mo꞉dimidama꞉ib. Ko꞉sega kalu a꞉ma꞉ ene mego꞉fa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ handalowab a꞉ma꞉yo꞉sa, e heyo꞉wo꞉ doma꞉ki ta꞉fa꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 12 Tif amio꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ elo꞉wa ya꞉ga꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Fa꞉lisi kalu iyo꞉ to gilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉likiyo꞉, iyo꞉ to a꞉ma꞉yo꞉ gemo꞉wo꞉ mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉, gola ba꞉daki gab, a꞉la꞉bo꞉ ge asulaya꞉le?” \v 13-14 \x - \xo 15.13-14 \xt Luk 6.39, Lom 2.19\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ a꞉no꞉ asula꞉so꞉bo. Ini kabi ta꞉ta꞉bi. Ni Do Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉, fo enedo꞉ mo꞉gelo꞉ a꞉no꞉ tambo dugula꞉ma꞉ib. Fa꞉lisi kalu iliyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tililia꞉ ha꞉naki bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ asulab ko꞉sega, iyo꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu o꞉ngo꞉ dowab. Siyo꞉ ko꞉n kalu noma꞉yo꞉, siyo꞉ ko꞉n kalu nowo꞉ tililia꞉ ha꞉nalega, a꞉la꞉yo꞉ ida꞉niase daido꞉wa mada ho꞉lufa꞉ib.” \p \v 15 Ko꞉sega Bidaya꞉ emo꞉ sa꞉laki, “Giyo꞉ bale sio꞉ we nimo꞉wo꞉ fanda sama.” \v 16 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ o꞉semo꞉ asulo꞉wo꞉? \v 17 Kelego꞉ o꞉ba꞉le mego꞉f amilo꞉ ti ha꞉nab a꞉no꞉ tambo kufa꞉ usamio꞉ ti ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ baya ha꞉na꞉sen. Giliyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asulo꞉wa꞉le? \v 18 Ko꞉sega kelego꞉ asulo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mego꞉f amilo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉ma꞉yo꞉, kaluwo꞉ heyo꞉wo꞉ doma꞉ki ta꞉ta꞉sen. \v 19 Mo꞉wo꞉ kaluwa꞉ asulo꞉ usamilo꞉ mogago꞉ ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉lab a꞉no꞉ we. Asulo꞉ mogago꞉wo꞉, kalu sana soma꞉no꞉ mano꞉, kalu galeso꞉ o꞉lia꞉ ga indo꞉ o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ afa dian mano꞉, uwo꞉ dian mano꞉, afa dian mano꞉, nowo꞉mbo꞉lo꞉ diga꞉li sa꞉lan mano꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sada꞉dan mano꞉ o꞉m. \v 20 Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ kaluwo꞉ heyo꞉lo꞉ dowa꞉labo꞉ man wema꞉ gelab. Ko꞉sega dagiyo꞉ mo꞉to꞉go꞉dakilo꞉ mano꞉ nan man a꞉ma꞉yo꞉, e amio꞉ heyo꞉wo꞉ mada mo꞉doma꞉ib.” \s1 Ka꞉ina꞉n gayo꞉ Ya꞉suwa mada tili dabu \r Mak 7.24-30 \p \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwo꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, e Taya o꞉lia꞉ Saido꞉n hen a꞉namida꞉ ha꞉na꞉ni ane. \v 22 Ka꞉ina꞉n ga\f + \fr 15.22 \ft Isolael kaluka꞉isaleyo꞉ Ka꞉ina꞉n hen a꞉namio꞉ semo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, kaluka꞉isale hen a꞉namilo꞉ sen a꞉no꞉ Ka꞉ina꞉n kalu a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. Ga we, Isolael gama. E Ka꞉ina꞉n so꞉lo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \f* nowo꞉ a꞉na elen. Ga a꞉no꞉, Isolael gama ko꞉sega e Ya꞉sulo꞉wa yakiyo꞉, emo꞉wo꞉ halale sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan, Da꞉ibida꞉ so꞉wa, giyo꞉ ne nofolaki asuwa꞉foma. Ni na꞉la꞉yo꞉ mama mogago꞉ dowaki mada mogagila꞉lab,” a꞉la꞉sio꞉. \v 23 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ to nowo꞉ emo꞉wo꞉ mada mo꞉sio꞉. Enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ elo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ towo꞉ susiaki a꞉la꞉sio꞉, “Ga we nili fa꞉sa yakiyo꞉ towo꞉ halale sa꞉la꞉i yab ko꞉lo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉foma.” \v 24 \x - \xo 15.24 \xt Madi 10.6\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Isolael kaluka꞉isaleyo꞉ sibi sulu ane o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉, i a꞉no꞉ko꞉ asuwa꞉foma꞉ki, ne a꞉na iliga꞉fo꞉.” \v 25 Ko꞉sega ga a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉ gulalu misa꞉fu alilakiyo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan, giyo꞉ ne asuwa꞉foma.” \v 26 Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wagalina꞉ ma꞉no꞉wo꞉ asulia꞉ga꞉yo꞉, gasamo꞉ sandifa꞉no꞉wo꞉ mada mo꞉ililo꞉.” \v 27 A꞉la꞉sa꞉labiki ga a꞉ma꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Kalu Alan, gilo꞉ to sa꞉lab ko mada hendele. Ko꞉sega gasalo꞉ biso꞉wa꞉ i fofodo꞉ ha꞉g ami siliki, ma꞉n muda꞉yo꞉ sudufelab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ na꞉sen.” \v 28 Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga ge, tili dabu gilo꞉wo꞉ mada alan ko꞉lo꞉, kelego꞉ gilo꞉ fa꞉la꞉domabesa꞉ a꞉la꞉do꞉ asulab a꞉no꞉, hendele fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉to꞉l.” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wigibo a꞉naka gaya꞉ ida꞉yo꞉ hendele falelab. \s1 Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ falele alifelo꞉ \p \v 29 Ya꞉suwo꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Ga꞉lili ho꞉n golo꞉ anib a꞉na ha꞉na꞉ni ane. A꞉na ha꞉nakiyo꞉, Ya꞉su e misio꞉wa fa꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉na mesa꞉ni ane. \v 30 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ elo꞉wa mio꞉. Iliyo꞉ ko꞉go꞉neli kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, siyo꞉ ko꞉no꞉lo꞉, giligisen kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, mego꞉fo꞉ do꞉fo꞉fo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ walaf kalu nolo꞉lo꞉ modo꞉ tililia꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ gib anib a꞉na ta꞉felabikiyo꞉, eyo꞉ i a꞉na falele alifelo꞉. \v 31 \x - \xo 15.31 \xt Mak 7.37\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ mego꞉fo꞉ do꞉fo꞉f dowo꞉wo꞉ tola꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ giligiseno꞉lo꞉ o꞉li dowa꞉b, gibo꞉ ko꞉go꞉neliyo꞉lo꞉ o꞉li ha꞉na꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ siyo꞉ ko꞉no꞉lo꞉ wa꞉ka a꞉ba꞉da꞉b a꞉la꞉gabiki kaluka꞉isale iyo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉, iyo꞉ mo꞉lo꞉ asulaki, Isolael kaluwa꞉ Gode inido꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ ko꞉lo꞉ wabudaki dulugu sio꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ kalu daosen fa꞉la꞉da꞉ino꞉ ma꞉no꞉wo꞉ me \r Mak 8.1-10 \p \v 32 \x - \xo 15.32 \xt Madi 14.14\x*Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne kaluka꞉isale kegeo꞉ i we mada nofolab. Iyo꞉ ho꞉len otaleno꞉ ne o꞉lia꞉ wena sen ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowabiki, iyo꞉ maiyo꞉wo꞉ alan dowab. Iyo꞉ kilo꞉ma dowaki toga tulu alilabena꞉kiyo꞉, niyo꞉ mo꞉iliga꞉fa꞉no꞉ a꞉la꞉asulo꞉.” \v 33 Enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ ma꞉no꞉loma hena so꞉l a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu kegeo꞉wo꞉ modo꞉lo꞉biki, ma꞉no꞉ modo꞉wo꞉ o꞉bami dia꞉sa꞉ga꞉ maiya꞉ki dimia꞉no꞉wa꞉le?” \v 34 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Falawa dowo꞉fa꞉yo꞉ giliyo꞉ o꞉biba꞉s da꞉laba?” Iliyo꞉ emo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉ galin nolo꞉lo꞉ da꞉lab,” a꞉la꞉sio꞉. \v 35-36 Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ hena mesea꞉ki sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ falawa dowo꞉fa꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ o꞉lia꞉ ka꞉ o꞉lia꞉yo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sio꞉. Dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ goda꞉sa꞉ga꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉ dimiabiki, iliyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ a꞉na so꞉go꞉. \v 37 Kaluka꞉isale iyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ na꞉la꞉ga꞉ o꞉li dowabiki, ma꞉no꞉ heb ta꞉felo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kegeo꞉wo꞉, fafowo꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ wa꞉li tandeo꞉. \v 38 Ma꞉no꞉ o꞉lo꞉ mo꞉no꞉wo꞉, kalule agelo꞉wo꞉ daosen fa꞉la꞉da꞉in ko꞉lo꞉ sen (4,000.) Ko꞉sega ka꞉isale o꞉lia꞉ so꞉wagalin o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉agelo꞉. \p \v 39 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ iliga꞉takiyo꞉, e ho꞉n ko꞉suwa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Magadan hen a꞉na ane. \c 16 \s1 Fa꞉lisi o꞉lia꞉ Sadusi o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉su eyo꞉ molo ha꞉na꞉no꞉wo꞉ dimidama꞉ki sio꞉ \r Mak 8.11-13, Luk 12.54-56 \p \v 1 \x - \xo 16.1 \xt Madi 12.38, Luk 11.16\x*Fa꞉lisi kalu i o꞉lia꞉ Sadusi kalu i o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, e ko꞉lo꞉ da꞉fe ba꞉dakiyo꞉, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ele ba꞉ba꞉no꞉ nowo꞉, Hebene halonamilo꞉ a꞉lab Gode a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ nio꞉ ba꞉ba꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉ walama,” a꞉la꞉sio꞉. \v 2 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉lo dowaki akino꞉ genelab amio꞉, ‘Aliyo꞉ molofama꞉nigabo꞉lo꞉ka꞉,’ giliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 3 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kea꞉fo ami akino꞉ genelaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kolo꞉ heyo꞉ dowab amio꞉, ‘O꞉go꞉ fufa o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ doma꞉nigab,’ giliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. A꞉ hendele, giliyo꞉ akin amilo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ele ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉na fanda asula꞉sen. Ko꞉sega o꞉g ho꞉len wenamilo꞉ kelego꞉ ho꞉gi fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ giliyo꞉ mo꞉fanda asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 4 \x - \xo 16.4 \xt Madi 12.39, Luk 11.29\x*Kaluka꞉isale o꞉g wenamilo꞉ sab we, iyo꞉ hendele mogago꞉le ko꞉lo꞉, iyo꞉ Gode o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ege dowab. Iyo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉ Godelo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉no꞉ asulab. Ko꞉sega ele ba꞉ba꞉no꞉ nowo꞉ mo꞉widalikiyo꞉, iyo꞉ dinali sa꞉lan kalu Yona elo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ka ba꞉ba꞉ib.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉su eyo꞉ iyo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉ni ane. \s1 Fa꞉lisi o꞉lia꞉ Sadusi o꞉lia꞉yo꞉ yis o꞉ngo꞉ dowo꞉ \r Mak 8.14-21 \p \v 5 Ya꞉suwa꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ ho꞉n golo꞉ a꞉no꞉ ta꞉nota꞉ga꞉ nodowa fa꞉la꞉dowakiyo꞉, iliyo꞉ ma꞉no꞉ dia꞉no꞉wo꞉ ga꞉lila꞉. \v 6 \x - \xo 16.6 \xt Luk 12.1\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ Fa꞉lisi o꞉lia꞉ Sadusi o꞉lia꞉ma꞉ falawalo꞉ anayan kelego꞉ yis a꞉no꞉ dinafa yasi dowaki bo꞉fo꞉lubi.” \v 7 Tili wida꞉sen iliyo꞉, towo꞉ egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, nio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉lab.” \v 8 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ ililo꞉ nenelab a꞉no꞉ asula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉malo꞉b a꞉la꞉do꞉ nenelab ko, mo꞉wo꞉ ha꞉? Gili tilidabuwo꞉ mada ha꞉lula꞉su dowo꞉. \v 9 \x - \xo 16.9 \xt Madi 14.17-21\x*Gio꞉ o꞉semo꞉ fanda asulaya? Nilo꞉ falawa dowo꞉fa꞉ bila꞉fo꞉wo꞉ goda꞉sa꞉ga꞉, kalu 5,000 a꞉la꞉fo꞉mo꞉lo꞉ dimi a꞉no꞉, giliyo꞉ ga꞉lilaki mo꞉fanda asulo꞉wo꞉? Giliyo꞉ fafowo꞉ o꞉biba꞉s ko꞉lo꞉ wa꞉li tandeo꞉wo꞉? \v 10 \x - \xo 16.10 \xt Madi 15.34-38\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giliyo꞉ falawa dowo꞉fa꞉ doma꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ kalu 4,000 a꞉la꞉fo꞉ i a꞉ma꞉lo꞉ mo꞉no꞉ a꞉no꞉ asuluma. Giliyo꞉ na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, fafowo꞉ o꞉biba꞉s ko꞉lo꞉ wa꞉li tandeo꞉wo꞉? \v 11 Niyo꞉ ma꞉no꞉ kele asulakiyo꞉ mo꞉sio꞉. Gio꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉fanda asulo꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉? Niyo꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉nigo꞉l. Giliyo꞉ Fa꞉lisi o꞉lia꞉ Sadusi o꞉lia꞉ma꞉ yiso꞉ dinafa yasi dowaki bo꞉fo꞉lubi.” \v 12 Iliyo꞉ to elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉dakiyo꞉, iyo꞉ o꞉li fanda asulo꞉. Ya꞉su eyo꞉ ma꞉ndo꞉ anayan kelego꞉ yis a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉malo꞉b. Fa꞉lisi o꞉lia꞉ Sadusi o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ to widab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ bale sa꞉labo꞉lo꞉b a꞉la꞉asulo꞉. \s1 Bida eyo꞉ Ya꞉su e Godeya꞉ So꞉waleka꞉ a꞉la꞉fanda sio꞉ \r Mak 8.27-30, Luk 9.18-21 \p \v 13 Ya꞉suwo꞉ Sesalia Filibai hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowakiyo꞉, eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne Kalule Dowo꞉ ko꞉sega kaluka꞉isale iliyo꞉, ‘Ne kalu o꞉b’ a꞉la꞉asulaki sa꞉laba꞉le?” \v 14 \x - \xo 16.14 \xt Madi 14.1-2, Mak 6.14-15, Luk 9.7-8\x*A꞉la꞉sa꞉labiki iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nolba꞉yo꞉ Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolano꞉ ge. Nolba꞉yo꞉ ge Elaiya. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolba꞉yo꞉ Ya꞉limayaya꞉le o꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu imilig nowo꞉ geya꞉le a꞉la꞉sa꞉la꞉sen.” \v 15 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Kaluka꞉isale iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen ko꞉sega, giliyo꞉ ne o꞉b a꞉la꞉sa꞉ma꞉nigaya?” \v 16 \x - \xo 16.16 \xt Yo꞉n 6.69\x*Saimon Bidaya꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ge Keliso, Mela꞉no꞉lo꞉ A꞉lab Godeya꞉ So꞉wayo꞉ ge.” \v 17 \x - \xo 16.17 \xt Gala 1.15-16\x*A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Ya꞉suwa꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Saimon, Yo꞉na꞉ya꞉ inso꞉ ge mada ego꞉lelo꞉b. Asulo꞉ gilo꞉ a꞉no꞉, henfelo꞉ kaluwa꞉yo꞉ mo꞉wido꞉. Do Hebenelo꞉ a꞉lab haloma꞉yo꞉ gemo꞉ wido꞉. \v 18 \x - \xo 16.18 \xt Yo꞉n 1.42, A꞉fe 2.20\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ towo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Bida, ge wi a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ u ko꞉lo꞉, niyo꞉ no꞉no꞉n sa꞉s a꞉no꞉ u wa꞉l wena di alifa꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ sowana꞉ halaido꞉wa꞉yo꞉ sa꞉s o꞉lia꞉ bubakiyo꞉ mo꞉bidila꞉ma꞉ib. \v 19 \x - \xo 16.19 \xt Madi 18.18, Yo꞉n 20.23\x*Kaluka꞉isaleyo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉namilo꞉ tina꞉liki, mo꞉tina꞉liki a꞉la꞉mela꞉no꞉ halaido꞉ a꞉no꞉ gemo꞉ dimia꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale tiha꞉na꞉mela꞉no꞉ gilo꞉ kalitab a꞉no꞉, Gode Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ o꞉ma kalifa꞉ ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale tiha꞉na꞉mela꞉no꞉ gilo꞉ kolaetab a꞉no꞉, Gode Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ o꞉ma kolaefa꞉ ko꞉lo꞉lab.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 20 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉suwa꞉yo꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉wo꞉ halaido꞉ sa꞉lakiyo꞉, nolbo꞉wo꞉ ne Keliso, Godeya꞉ Da꞉feyo꞉ Kalu a꞉la꞉bo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉su enen sowa꞉sa꞉ga꞉lo꞉ dasima꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ fanda sio꞉ \r Mak 8.3–9.1, Luk 9.22-27 \p \v 21 O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉, Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu imo꞉wo꞉ e amilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ mo꞉mo꞉da sio꞉. E Ya꞉lusalem ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ silikiyo꞉, Yu ko꞉go꞉dego꞉ kaluwa꞉yo꞉lo꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉yo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ elelo꞉ wida꞉sen kaluwa꞉yo꞉lo꞉ iliyo꞉ nagalo꞉wo꞉ alan emo꞉ dimiaki, e sana soma꞉ib a꞉la꞉likiyo꞉ imo꞉wo꞉ kalaba sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len otaleno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉yo꞉, mela꞉no꞉wo꞉ a꞉dia꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ dasi alifa꞉ib a꞉la꞉liki sio꞉. \v 22 Bidayo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ha꞉la꞉ya tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ gadi sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Alan, a꞉la꞉bo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo. Kelego꞉ a꞉no꞉ gelo꞉ amio꞉ mada mo꞉fa꞉la꞉doma꞉ib.” \v 23 Ya꞉suwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Bida emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Sa꞉da꞉na꞉, ge ni fa꞉s doba꞉da꞉ hamana. Tog nilo꞉wo꞉ gi ka꞉lab. Mo꞉wo꞉ ge Godeya꞉lo꞉ asulab aumbo꞉ mo꞉kudu ha꞉nab. Ko꞉sega ge kaluwa꞉lo꞉ asulab au kudu ha꞉nab,” a꞉la꞉sio꞉. \s1 I malano꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ a꞉na kudu ha꞉na꞉bi \p \v 24 \x - \xo 16.24 \xt Madi 10.38, Luk 14.27\x*Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu imo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale abeyo꞉ ne kudu mia꞉no꞉ asulalega, eyo꞉ enen asulano꞉ ka ta꞉ta꞉ga꞉, i malano꞉ ene dia꞉ha꞉naki, soma꞉no꞉wo꞉ o꞉lika꞉ a꞉laki, ne a꞉na kudu ya꞉bi. \v 25 \x - \xo 16.25 \xt Madi 10.39, Luk 17.33, Yo꞉n 12.25\x*Mo꞉wo꞉ kaluka꞉isale abeyo꞉, ene mela꞉no꞉wo꞉ kanulu ta꞉li dofo꞉lalega, ene mela꞉no꞉ a꞉no꞉ sulu ha꞉na꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ ne kudu yakiyo꞉, ene mela꞉no꞉wo꞉ walalega, ene mela꞉no꞉wo꞉ a꞉dia꞉ib. \v 26 \x - \xo 16.26 \xt Madi 4.8-9\x*Mo꞉wo꞉ e kelego꞉ henfelo꞉ wilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tambo asula꞉sa꞉ga꞉ kegenela꞉len amio꞉, mela꞉no꞉le elo꞉wo꞉ sulu ha꞉nalega, kelego꞉ a꞉ma꞉yo꞉ e waga asuwa꞉fa꞉iba? Kalu a꞉ma꞉yo꞉ ene mela꞉no꞉leyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ kililiakiyo꞉, wa꞉lo꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ dimea꞉iba꞉le? A꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimidama꞉ib. \v 27 \x - \xo 16.27 \xt Song 62.12, Sndn 24.12, Madi 25.31, Lom 2.6, Kala 22.12\x*Kalule Dowo꞉ e yakiyo꞉, Iyaya꞉ ho꞉len alan a꞉ma꞉ momade alitalikiyo꞉, ene ma꞉mula꞉ kalu o꞉lia꞉ mia꞉nigab. Ho꞉len a꞉namio꞉ kaluka꞉isale ini man enedo꞉ dimida꞉len o꞉leaumbo꞉, wa꞉lo꞉ inibo꞉ dimea꞉ib. \p \v 28 “Niyo꞉ to we hendele gimo꞉ so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isale nol wilo꞉ kagafo꞉lab we, iyo꞉ o꞉semo꞉sowo꞉ elen amio꞉, Kalule Dowo꞉wo꞉, misa꞉ kalu ko꞉lo꞉ yan o꞉leau yaliki ba꞉ba꞉ib.” \c 17 \s1 Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ mada ko꞉li nafa fa꞉la꞉dowo꞉ \r Mak 9.2-13, Luk 9.28-36 \p \v 1 Ho꞉len do꞉go꞉fela꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉yo꞉ Bidayo꞉, Ya꞉ma꞉so꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene ao Yo꞉no꞉, iyo꞉ egelese mesa꞉niki misio꞉wa tililia꞉gane. \v 2 \x - \xo 17.2 \xt 2Bid 1.16-18\x*Ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉, ko꞉li fa꞉la꞉dowabiki ba꞉ba꞉. Ene wo꞉lokan amio꞉ ho꞉leno꞉ of ko꞉lo꞉ so꞉so꞉lelia꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowan o꞉ngo꞉ ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene so꞉go꞉ ho꞉lo꞉ fo꞉fo꞉lesodo꞉ o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉dowabi ba꞉ba꞉. \v 3 Tili wida꞉sen kalu otalen iyo꞉ bo꞉fo꞉len amio꞉, Mo꞉sa꞉s o꞉lia꞉ Elaiya o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉, Ya꞉su o꞉lia꞉ tola꞉lena ba꞉ba꞉. \v 4 Bidayo꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su emo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Alan, nio꞉ wilo꞉ dowo꞉wo꞉ mada nafale. Giyo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉la꞉asulalega, niyo꞉ a ha꞉lu otaleno꞉ dialifa꞉no꞉. Nowo꞉ gino꞉, nowo꞉ Mo꞉sa꞉s eno꞉, nowo꞉ Elaiya eno꞉.” \v 5 \x - \xo 17.5 \xt Lo 18.15, Song 2.7, Ais 42.1, Madi 3.17, Mak 1.11, Luk 3.22\x*Bidayo꞉ to a꞉no꞉ o꞉sa꞉la꞉labikiyo꞉, iyo꞉ kol ho꞉lo꞉ fo꞉fo꞉lesodo꞉ ho꞉len a꞉ma꞉ ga꞉lula꞉. Kola꞉ us a꞉namio꞉, to nowo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “We no꞉no꞉ so꞉wale ko꞉lo꞉, niyo꞉ e mada alan asulo꞉. Gio꞉ to elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ dabuma.” \v 6 Tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, iyo꞉ wo꞉lokano꞉ hena gumisi fufudakiyo꞉, tagio꞉ mada alan dowo꞉. \v 7 Ya꞉suwo꞉ ilo꞉wa ya꞉ga꞉, iyo꞉ golakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ dasima. Gio꞉ tagila꞉so꞉bo.” \v 8 Iyo꞉ alolo ba꞉ba꞉ amio꞉, kalu nowo꞉ a꞉namio꞉ mo꞉elen ko꞉sega, iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉. \p \v 9 Iyo꞉ misio꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tindakiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ halale sa꞉laki, “Kalule Dowo꞉ ne sowa꞉sa꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ o꞉semo꞉ dasi a꞉namio꞉, gililo꞉ ho꞉le ba꞉ba꞉ we malola꞉so꞉bo.” \v 10 \x - \xo 17.10 \xt Mal 4.5\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Elelo꞉ wida꞉sen kalu iliyo꞉ a꞉la꞉wida꞉sen, ‘Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ Kalu e semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, Elaiya e ko꞉le tamina mea꞉ib.’ Ililo꞉ a꞉la꞉do꞉ widab a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 11 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hendele, Elaiya e ko꞉le tamina ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo nafale dimidalia꞉ib. \v 12 \x - \xo 17.12 \xt Madi 11.14\x*Ko꞉sega niyo꞉ towo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Elaiya e o꞉ma mio꞉ ko꞉lo꞉lab, ko꞉sega kaluka꞉isale iliyo꞉ e mo꞉fanda asulo꞉. Iliyo꞉ inido꞉ asulab au kudu ha꞉nakiyo꞉, man ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ emo꞉ dimido꞉. Man o꞉leaumbo꞉, kalu nolba꞉yo꞉ Kalule Dowo꞉ nemo꞉wo꞉lo꞉ nagalo꞉wo꞉ a꞉la꞉ka dimia꞉ib.” \v 13 \x - \xo 17.13 \xt Luk 1.17\x*Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ sa꞉labikiyo꞉, iliyo꞉ a꞉no꞉ Yo꞉n ho꞉n amilo꞉ to꞉lolano꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉labo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ a꞉na fanda asulo꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ kalu so꞉wa mama mogago꞉lo꞉ dowo꞉wo꞉ falele alifa꞉ \r Mak 9.14-29, Luk 9.27-42 \p \v 14 Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu otalen o꞉lia꞉yo꞉, kalu modo꞉lo꞉ kegenefo꞉labdo꞉ a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ni ane ko꞉lo꞉, kalu nowo꞉ elo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, gulalu misa꞉fu ali. \v 15 Kalu a꞉ma꞉ sa꞉laki, “Alan, giyo꞉ ni so꞉wayo꞉ nofolaki asuwa꞉foma. E da꞉ba꞉da꞉sen ko꞉lo꞉, do꞉mo꞉ elo꞉wo꞉ mada mogago꞉le ko꞉lo꞉ a꞉lab. Ho꞉len modo꞉ amio꞉ e da꞉ba꞉dakiyo꞉, deya tina꞉liki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉na tina꞉liki a꞉la꞉ga꞉sen. \v 16 Niyo꞉ e tililia꞉ga꞉, gilo꞉ tili wida꞉sen ilo꞉ amio꞉ ane ko꞉sega, iliyo꞉ e ko꞉lo꞉ falele alifa꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉.” \v 17 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale gio꞉ tilidabuwo꞉ aundo꞉ma iliki, togo꞉ hala kudu ha꞉na꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ne gi o꞉lia꞉yo꞉ ho꞉len o꞉biba꞉s doma꞉no꞉wa꞉le? Ne gio꞉ asulo꞉wo꞉ nodoma꞉kiyo꞉ ho꞉len o꞉biba꞉s yasilima꞉no꞉wa꞉le? So꞉wa ko, nelo꞉ wena tililia꞉ mena.” \v 18 Ya꞉su eyo꞉ mama mogago꞉ o꞉mo꞉wo꞉ gadi sa꞉labikiyo꞉, mama mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nabiki, wigibole a꞉naka walaf elo꞉ a꞉no꞉ a꞉na falelo꞉. \p \v 19 \x - \xo 17.19 \xt Madi 10.1\x*A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, kaluka꞉isale nolo꞉ mo꞉a꞉labiki, tili wida꞉sen kalu iyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Niliyo꞉ mama mogago꞉wo꞉ mo꞉ o꞉lusa꞉ma꞉no꞉ dowab we, mo꞉wo꞉ wangabiki gaba꞉le?” \v 20-21 \x - \xo 17.20-21 \xt Madi 21.21, Mak 11.23, Luk 17.6, 1Kol 13.2\x*A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gili tili dabuwo꞉ mada ha꞉lula꞉sule ko꞉lo꞉, gi o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ililo꞉. Niyo꞉ to we hendele so꞉lo꞉l. Tilidabu gililo꞉wo꞉, kiwo꞉lo\f + \fr 17.20-21 \ft Hen a꞉namio꞉ kiwo꞉lo a꞉na aundo꞉ma ko꞉lo꞉ Ya꞉su eyo꞉ “mased fo” a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉. Mased fo a꞉no꞉ mada ha꞉lula꞉su, kiwo꞉lo fo o꞉ngo꞉ dowab. \f* fo ha꞉lula꞉su o꞉ngo꞉ dowalega, giliyo꞉ misio꞉ wemo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Ge dasilia꞉ga꞉ honona hamana,’ a꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉, e o꞉li ka ha꞉na꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanog imilig gililo꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉ dowo꞉ nowo꞉ aundo꞉ma.” \f + \fr 17.20-21 \ft Asulo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ ves usa we, to nolo꞉ tamina sa꞉sa꞉lo꞉ delen a꞉la꞉asulo꞉. To a꞉no꞉ we. “Dulugu sa꞉ma꞉no꞉ man o꞉lia꞉ ma꞉no꞉lo꞉ mo꞉na꞉sen man o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ mama mogago꞉ we o꞉ngo꞉wo꞉ a꞉na o꞉lusa꞉ma꞉ib. Tog nowo꞉ mada aundo꞉ma.” \f* \s1 Ya꞉su ene sowa꞉sa꞉ga꞉lo꞉ dasima꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉ka sio꞉ \r Mak 9.30-32, Luk 9.43-45 \p \v 22 \x - \xo 17.22 \xt Madi 16.21\x*Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ Ga꞉lili a꞉na kegeakiyo꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalule Dowo꞉ e, kalu noma꞉ teledowaki, gis kalumo꞉ dimia꞉ib. \v 23 Iliyo꞉ e sana sowalikiyo꞉, ho꞉len otaleno꞉ dota꞉ga꞉, e a꞉ma꞉la꞉ dasi alifa꞉ib.” Tili wida꞉sen kalu iyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, ili asulo꞉wo꞉ mada alan hida꞉li. \s1 Ya꞉su eyo꞉ takis moleyo꞉ Godeya꞉ aya to꞉lolo꞉ \p \v 24 \x - \xo 17.24 \xt Kis 30.13, 38.26\x*A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ Kabaniom a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ni ane. Godeya꞉ ayamilo꞉ takis molelo꞉ kegea꞉sen kalu iyo꞉ Bida elo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Widan kalu gililo꞉ma꞉yo꞉ Godeya꞉ a o꞉mo꞉lo꞉ takis mole dimia꞉no꞉wo꞉ to꞉lola꞉sena꞉le?” \v 25 A꞉la꞉sa꞉labiki Bida eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “A꞉” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Bida e a usa a꞉ma꞉la꞉ ti ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, to nowo꞉ eyo꞉ o꞉semo꞉ sio꞉ a꞉labikiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Saimon giyo꞉ waga asulaya? Misa꞉ kalu henfelo꞉ wilo꞉ a꞉ma꞉yo꞉, takis mole a꞉no꞉ o꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉ diaba꞉le? Iliyo꞉ ini so꞉waya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ diaba꞉le, o꞉ kaluka꞉isale nola a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dia꞉laba꞉le?” \v 26 Bida eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Kaluka꞉isale nola a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dia꞉sen.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ Bida emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ misa꞉ kaluwa꞉ so꞉wa inido꞉ma꞉yo꞉ takis moleyo꞉ mo꞉to꞉lolaki, ga꞉li sab. \v 27 O꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉, Godeya꞉ ayamilo꞉ takis mole kililia꞉no꞉wo꞉ nio꞉lo꞉ ga꞉li so꞉l. Ko꞉sega molelo꞉ kegenela꞉sen kalu iyo꞉ mo꞉gadima꞉kiyo꞉, ge ho꞉n golo꞉ holona ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, gimiyo꞉ a꞉na to꞉lola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, gilo꞉ ka꞉ tamin amilo꞉ silab a꞉no꞉, giyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ mego꞉fo꞉ tagalalikiyo꞉, mole us nowo꞉ a꞉na delena ba꞉ba꞉ib. Giyo꞉ takis mole naindo꞉ to꞉loma꞉no꞉ ililo꞉ o꞉leaumbo꞉, mole a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ imo꞉ dimia꞉bi.” \c 18 \s1 Kalu wi alando꞉ a꞉labo꞉ o꞉ba꞉le? \r Mak 9.33-37, Luk 9.46-48 \p \v 1 \x - \xo 18.1 \xt Luk 22.24\x*Ho꞉len a꞉namio꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉namilo꞉, wi alando꞉ a꞉labo꞉ o꞉ba꞉le?” \v 2 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki Ya꞉su eyo꞉ so꞉wala꞉su nowo꞉ mena꞉ki ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ili milifa kagama꞉ki ta꞉fo꞉. \v 3 \x - \xo 18.3 \xt Madi 19.14, Mak 10.15, Luk 18.17\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ to we hendele gimo꞉ so꞉lo꞉l. Gio꞉ asulo꞉wo꞉ nodola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, so꞉wala꞉su o꞉ngo꞉wo꞉ ko꞉lo꞉ mo꞉fa꞉la꞉dowalega, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉namio꞉ mada mo꞉tina꞉ib. \v 4 Kaluka꞉isale abeyo꞉ enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ ha꞉ga dowaki, so꞉wala꞉su wengo꞉ dowab a꞉no꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉namio꞉ e wi alan doma꞉ib. \fig Ya꞉su eyo꞉ sowa nowo꞉ elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ido꞉.|alt="Jesus and children" src="IB04116_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="18.2" \fig* \p \v 5 \x - \xo 18.5 \xt Madi 10.40, Luk 10.16, Yo꞉n 13.20\x*“Kaluka꞉isale abeyo꞉, so꞉wala꞉su wilo꞉ma we o꞉ngo꞉ dowab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ni wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tilidowalega, eyo꞉ ne ko꞉lo꞉ tili dowan a꞉ngab. \v 6 Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ so꞉wagalin we o꞉ngo꞉ma꞉ tili dabuwo꞉ sulufo꞉ timana꞉kilo꞉ dimidalega, Gode eyo꞉ emo꞉wo꞉ wa꞉deakiyo꞉ hida꞉yo꞉ alande dimia꞉ib. Giliyo꞉ u alano꞉ kalu a꞉ma꞉ dagasa sunda꞉sa꞉ga꞉ kanda soma꞉ki, so꞉lu ho꞉na sanditai kibo꞉bowo꞉, falasilakilo꞉ wa꞉deab a꞉no꞉ ha꞉lu domabe. \s1 Man mogago꞉wa꞉yo꞉ tilidabuwo꞉ mogagila꞉sen \r Mak 9.42-48, Luk 17.1,2 \p \v 7 “Wai, kaluka꞉isaleya꞉ tilidabuwo꞉ sulufo꞉ ti hamana꞉kilo꞉ susuda꞉lab man a꞉ma꞉yo꞉ henfelo꞉ we tambowo꞉ mogagila꞉lab. Kaluka꞉isaleya꞉ tilidabuwo꞉ sulufo꞉ timana꞉kilo꞉ susuda꞉mela꞉no꞉ man ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ hendele mada fa꞉la꞉doma꞉ib. Ko꞉sega kalu abeyo꞉ noma꞉ tilidabuwo꞉ sulufo꞉ timana꞉kilo꞉ susuda꞉lab o꞉mo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan dimiaki wa꞉dema꞉ib. \v 8 \x - \xo 18.8 \xt Madi 5.29-30\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gi dagiya꞉le, giba꞉ya꞉le ge susululia꞉ga꞉ mogago꞉ dimidama꞉no꞉ dowalega, giyo꞉ a꞉no꞉ gedea꞉sa꞉ga꞉ sandita꞉bi. Mo꞉wo꞉ giyo꞉ dagi o꞉lia꞉ gibo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ mulun siliki, ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉lalega, a꞉no꞉ o꞉li. Ko꞉sega ge dagi a꞉la꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gib a꞉la꞉ elena, de mela꞉no꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉na sanditalega, a꞉no꞉ mada halaido꞉ doma꞉ib. \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ si gilo꞉ma꞉yo꞉ ge susululia꞉ga꞉ mogago꞉ dimidama꞉no꞉ dowalega, giyo꞉ si a꞉no꞉ dugulia꞉ga꞉ sandita꞉bi. Mo꞉wo꞉ giyo꞉ si imilise iliki, ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉lalega, a꞉no꞉ o꞉li. Ko꞉sega ge siyo꞉ a꞉la꞉ elena, de hen a꞉na sanditalega, a꞉no꞉ mada halaido꞉ doma꞉ib.” \s1 Sibi sulu aneya bale sio꞉ \r Luk 15.3-7 \p \v 10-11 \x - \xo 18.10-11 \xt Hibu 1.14\x*\x - \xo 18.10-11 \xt Luk 19.10\x*“Giliyo꞉ so꞉wagalin wengo꞉wo꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ a꞉la꞉bo꞉ asula꞉so꞉bo. Niyo꞉ gimo꞉ so꞉lo꞉l. Hebene a꞉namio꞉ so꞉wagalina꞉ ene ma꞉mula꞉ kaluwo꞉ ho꞉len tambo gio꞉ bo꞉fo꞉likiyo꞉, Do Godeya꞉ ene wo꞉lokana dowa꞉sen.\f + \fr 18.10-11 \ft Asulo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ Madiyu eyo꞉ ves 11 a꞉no꞉ mo꞉sa꞉sa꞉lo꞉ asulab. Tif amio꞉ kalu noma꞉yo꞉ Luk 19.10 a꞉na ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, to a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Madiyu us a꞉na sa꞉sa꞉li alifa꞉. To ililo꞉ difa꞉ a꞉no꞉ we. “Kaluwa꞉ So꞉wale eyo꞉ kaluka꞉isale sulu ane a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasi sa꞉la꞉ma꞉ni mio꞉.”\f* \p \v 12 “Giliyo꞉ waga asulaya? Kalu noma꞉yo꞉ sibiyo꞉ do꞉la꞉lowo꞉wo꞉ do꞉la꞉fo꞉ elen ko꞉lo꞉, sibi imilig nowo꞉ kelege dowalega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ mo꞉kelema꞉iba꞉le? A꞉la꞉ba, eyo꞉ sibi do꞉la꞉lowo꞉ agado꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ agado꞉la꞉fo꞉ nolo꞉ hen misio꞉ a꞉naka melea꞉ki ta꞉takiyo꞉, sibi imilig kelege dowo꞉ a꞉no꞉ mada kelema꞉ib. \v 13 Niyo꞉ to we hendele gimo꞉ so꞉lo꞉l. Eyo꞉ sibi a꞉no꞉ a꞉ba꞉dalega, e sagalo꞉wo꞉ mada alan doma꞉ib. Eyo꞉ sibi do꞉la꞉lowo꞉ agado꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ agado꞉la꞉fo꞉ nol o꞉mo꞉wo꞉ sagalema꞉ib. Ko꞉sega sibi kelege dowo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉do꞉ a꞉ba꞉ba꞉ o꞉mo꞉wo꞉ mada sagalo꞉wo꞉ alan doma꞉ib. \v 14 A꞉la꞉do꞉ go꞉ aumbo꞉, Do Gode Hebenelo꞉ a꞉lab eyo꞉ so꞉wagalin i we nowo꞉ mada mo꞉sulufoma꞉ki asulab.” \s1 Tilidabu kaluka꞉isale nol digalan mano꞉ we \p \v 15 \x - \xo 18.15 \xt Luk 17.3, Gala 6.1\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Tilidabu kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ mogago꞉wo꞉ gemo꞉ dimidalega, giyo꞉ e ba꞉ba꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ gainsele iliki, elo꞉ hala dimido꞉ a꞉no꞉ enebo꞉ wida꞉bi. Eyo꞉ ko꞉lo꞉ gi towo꞉ da꞉dalega, ge o꞉lia꞉ gao a꞉no꞉lia꞉yo꞉ wa꞉kabiyo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉laki ege doma꞉ib. \v 16 \x - \xo 18.16 \xt Lo 19.15, Yo꞉n 8.17\x*Ko꞉sega eyo꞉ gi towo꞉ mo꞉da꞉dalega, giyo꞉ kaluka꞉isale imiliga꞉le, a꞉la꞉ya꞉le ge o꞉lia꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, elo꞉ hala dimido꞉ gilo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, iliyo꞉ hendele sa꞉lab a꞉la꞉sama꞉kiyo꞉, iyo꞉ gi tililia꞉ ha꞉na꞉bi. \v 17 Ko꞉sega eyo꞉ ko꞉lo꞉ to ililo꞉wo꞉ mo꞉da꞉ba꞉no꞉ dowalega, giyo꞉ tilidabu kaluka꞉isale kegeo꞉ us a꞉namio꞉ imo꞉ sa꞉la꞉bi. A꞉la꞉go꞉ ka, eyo꞉ tilidabu kaluka꞉isale ili towo꞉ mada mo꞉da꞉ba꞉no꞉ dowalega, giliyo꞉ e ha꞉la꞉ya ta꞉takiyo꞉, ha꞉la꞉ kalu o꞉lia꞉ takis molelo꞉ dia꞉sen kalu o꞉lia꞉mo꞉lo꞉ ga꞉sen o꞉leauka, emo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉dimida꞉bi. \p \v 18 \x - \xo 18.18 \xt Madi 16.19, Yo꞉n 20.23\x*“Niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Henfelo꞉ wenamilo꞉ gililo꞉ kalitab a꞉no꞉, Gode Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ o꞉ma a꞉la꞉ka kalifa꞉ ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ wenamilo꞉ gililo꞉ kolaetab a꞉no꞉, Gode Hebenelo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ o꞉ma a꞉la꞉ka kolaefa꞉ ko꞉lo꞉lab. \p \v 19 \x - \xo 18.19 \xt Mak 11.24, Yo꞉n 15.7\x*“Niyo꞉ towo꞉ gimo꞉wo꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉nigo꞉l. Henfelo꞉ wenamio꞉ kaluka꞉isale a꞉la꞉ nowo꞉, asulo꞉wo꞉ imilise dowa꞉sa꞉ga꞉ Godemo꞉ asuwa꞉foma꞉ki dabu ba꞉dalega, a꞉la꞉ma꞉lo꞉ dabu ba꞉dab a꞉no꞉ Do Hebenelo꞉ a꞉lab eyo꞉ dimidama꞉ib. \v 20 Mo꞉wo꞉ kaluka꞉isale a꞉la꞉ya꞉le, otalena꞉le ne wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kegenema꞉ni yalega, no꞉no꞉n ne i o꞉lia꞉ usami doma꞉no꞉.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 Noma꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ ga꞉lilan mano꞉ we \p \v 21 Ho꞉len o꞉g a꞉namio꞉ Bidayo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Alan, ni naowa꞉yo꞉ mogago꞉wo꞉ nemo꞉ dimidafo꞉ko꞉ ha꞉na꞉lalega, niyo꞉ elo꞉ hala dimido꞉ a꞉no꞉ ho꞉leno꞉ o꞉biba꞉s ga꞉lila꞉ma꞉no꞉wa꞉le? Dom a꞉la꞉fo꞉ ga꞉lilalega, a꞉no꞉ o꞉liya꞉le?” \v 22 \x - \xo 18.22 \xt Luk 17.4\x*A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉ ko꞉lo꞉lab. Ko꞉sega gio꞉ ga꞉lilakiyo꞉, ho꞉leno꞉ do꞉la꞉lowo꞉wo꞉ dom a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ ga꞉lila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉bo꞉ wa꞉ka wa꞉ka a꞉ga꞉lilalega, a꞉no꞉ nafa doma꞉ib. \p \v 23 “Dabuma, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉, we o꞉ngo꞉ dowab ko꞉lo꞉ bale sa꞉ma꞉nigo꞉l. Misa꞉ kalu nowo꞉ elen ko꞉lo꞉, eyo꞉ ene nanog dian kalu i o꞉lia꞉yo꞉ mewa꞉lo꞉ dinafama꞉no꞉ asulab. \v 24 Eyo꞉ mewa꞉l a꞉no꞉ mo꞉mo꞉da digala꞉len amio꞉, nanog dian kalu nowo꞉ elo꞉wa tililia꞉ga꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, kalu a꞉ma꞉yo꞉ misa꞉ kalumo꞉wo꞉ mewa꞉lo꞉ alan badio꞉, mo꞉agelema꞉no꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉ delen. \v 25 Nanog dian kalu a꞉ma꞉yo꞉ mewa꞉l dugu mea꞉no꞉wo꞉ moleyo꞉ aundo꞉ma dowo꞉ ko꞉lo꞉, misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ mewa꞉lo꞉ dugu mea꞉nikiyo꞉, kalu a꞉no꞉, ingayo꞉, ene so꞉wagalin a꞉no꞉ tambo, kalu noma꞉ ene madali nanog dian kalu doma꞉ki, moleya꞉ kililia꞉bi a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene kelego꞉ tambo a꞉no꞉lo꞉ kililia꞉bi a꞉la꞉sio꞉. \v 26 Nanogdo꞉ dian kalu eyo꞉, misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e misa꞉ kalu a꞉ma꞉ gido꞉fo꞉ aniba gulalu misa꞉fu alilaki, emo꞉wo꞉ ha꞉nolo sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, ‘Niyo꞉ ge digalema꞉no꞉ ko꞉lo꞉ giyo꞉ ne mada o꞉yasilima. Niyo꞉ mewa꞉l gilo꞉ ko꞉lo꞉ di a꞉no꞉, tambo a꞉ma꞉la꞉ go꞉no꞉nbo꞉ dugu mea꞉no꞉,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 27 A꞉la꞉sa꞉labiki misa꞉ kalu eyo꞉ ene nanog dian kalu a꞉no꞉ mada nofola꞉sa꞉ga꞉, e ga꞉li mesea꞉ki ka ta꞉takiyo꞉, mewa꞉l elo꞉ a꞉no꞉lo꞉ tambo ga꞉lila꞉. \v 28 A꞉la꞉gabiki nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ ha꞉la꞉ya ha꞉nakiyo꞉, nanogo꞉ ida꞉nido꞉ dia꞉sen kalu nowo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉. Kalu no a꞉ma꞉yo꞉ mewa꞉l ha꞉lu emo꞉lo꞉ dugu mea꞉no꞉ nowo꞉ delen ko꞉lo꞉, eyo꞉ nanogo꞉ ida꞉nido꞉ dia꞉sen a꞉no꞉ dagasa halale ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gilo꞉ mewa꞉l nilo꞉ ko꞉lo꞉ gilo꞉ di a꞉no꞉, tambo a꞉ma꞉la꞉ dugu mena,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 29 Nanogo꞉ ida꞉nido꞉ dia꞉sen a꞉ma꞉yo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e gulalu misa꞉fu alilakiyo꞉ emo꞉wo꞉ ha꞉nolo sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, ‘Giyo꞉ ne mada nofolaki o꞉yasilima. Niyo꞉ mewa꞉l gilo꞉ ko꞉lo꞉ di a꞉no꞉ tambo, a꞉ma꞉la꞉ go꞉no꞉nbo꞉ dugu mea꞉no꞉,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 30 Ko꞉sega kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ mo꞉beakiyo꞉, nanogo꞉ ida꞉nido꞉ dia꞉sen kalu a꞉no꞉ mewa꞉lo꞉ semo꞉dugu me amio꞉, e dibolo a a꞉naka o꞉mesea꞉ki to꞉lo alifa꞉. \p \v 31 “E o꞉lia꞉lo꞉ nanogdo꞉ dian kalu nolo꞉, kalu a꞉ma꞉lo꞉ man dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ emo꞉wo꞉ mada kele asulo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nanogdo꞉ dian kalu a꞉ma꞉ man dimido꞉wo꞉ tambo ini misa꞉ kalumo꞉ sio꞉. \v 32 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ene misa꞉ kalu eyo꞉ nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ge nanog dian kalu mogago꞉. Tamin amio꞉ giyo꞉ nemo꞉ ha꞉nolalikiyo꞉, niyo꞉ mewa꞉l gilo꞉ a꞉no꞉ tambo ga꞉lilaki ka ta꞉fo꞉. \v 33 Nilo꞉ gemo꞉lo꞉ mada nofolakilo꞉ ta꞉fo꞉ o꞉leaumbo꞉, giyo꞉ nanogo꞉ gaindo꞉ dia꞉sen kalu emo꞉wo꞉lo꞉ nofoloma꞉no꞉ dowo꞉ ko꞉sega, a꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimido꞉lo꞉b.’ \v 34 \x - \xo 18.34 \xt Madi 5.25-26\x*A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ misa꞉ kalu e kulufa꞉yakiyo꞉, nolba꞉yo꞉ kalu a꞉no꞉ falasilaki yame tandema꞉ki, dibolo aya tolo꞉ alifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ mewa꞉lo꞉ semo꞉dugu mealikiyo꞉, e a꞉naka o꞉mesa꞉ib. \v 35 \x - \xo 18.35 \xt Madi 6.15, Mak 11.25, A꞉fe 4.32, Kolo 3.13\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ni Do Hebenelo꞉ a꞉lab haloma꞉yo꞉, gaowa꞉lo꞉ mogago꞉ gemo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, giyo꞉ hendele mo꞉ga꞉lilalikiyo꞉, eyo꞉lo꞉ gemo꞉wo꞉ mano꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ka dimidama꞉ib.” \c 19 \s1 Ga di ta꞉tan man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉ \r Mak 10.1-12, Luk 16.18 \p \v 1 Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ eletakiyo꞉, Ga꞉lili heno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e ho꞉n Yodano꞉ ta꞉nota꞉ga꞉, hen nodo a꞉namida꞉ ha꞉na꞉ga꞉, Yudia hen a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 2 A꞉na sia꞉lab amio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ e kudu mio꞉. Eyo꞉ walaf i amilo꞉ elen a꞉no꞉ falele alifelo꞉. \p \v 3 Fa꞉lisi kalu iyo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, e dikili ba꞉daki a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Kaluwa꞉yo꞉ ene ga di a꞉no꞉ ta꞉fa꞉no꞉ asulalega, nili man amio꞉ a꞉no꞉ o꞉liya꞉le?” \v 4 \x - \xo 19.4 \xt Mo꞉mo꞉ 1.27, 5.2\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉ bugo꞉ amilo꞉ to ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉, gio꞉ mo꞉agelo꞉wa꞉le? To a꞉namio꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, ‘Taminde amio꞉ Gode eyo꞉ kaluka꞉isale ho꞉gi dimidakiyo꞉, kalu o꞉lia꞉ ga o꞉lia꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fo꞉.’ \v 5 \x - \xo 19.5 \xt Mo꞉mo꞉ 2.24, A꞉fe 5.31\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ kaluwa꞉yo꞉ iya o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ene inga o꞉lia꞉ asulo꞉wo꞉ imilise dowaki, a꞉la꞉yo꞉ do꞉mo꞉ imilise doma꞉ib.’ \v 6 Tamin amilo꞉ do꞉mo꞉ a꞉la꞉ elen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, o꞉go꞉ a꞉la꞉yo꞉ do꞉mo꞉ imilise fa꞉la꞉dowab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Godeya꞉lo꞉ a꞉la꞉ ida꞉nido꞉ kudu alifa꞉ a꞉no꞉ kaluwa꞉yo꞉ mada gedea꞉so꞉bo!” \v 7 \x - \xo 19.7 \xt Lo 24.1-4, Madi 5.31\x*Fa꞉lisi kalu iliyo꞉ Ya꞉su emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Mo꞉sa꞉sa꞉ ele nimo꞉lo꞉ dimi a꞉na sa꞉lakiyo꞉, ‘Kalu eyo꞉ ga dio꞉ ta꞉fa꞉nikiyo꞉, mo꞉fo꞉so꞉ sa꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ gamo꞉ dimiaki, e dugulakiyo꞉ o꞉li iliga꞉tab’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 8 Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ a꞉la꞉iyabiki, Mo꞉sa꞉s eyo꞉ gio꞉ gayo꞉ ta꞉fa꞉no꞉wo꞉ o꞉lika꞉ a꞉la꞉bo꞉ a꞉na saefa꞉. Ko꞉sega taminde amio꞉ man wengo꞉wo꞉ mada aundo꞉ma elen. \v 9 \x - \xo 19.9 \xt Madi 5.32, 1Kol 7.10-11\x*Niyo꞉ towo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Kalu abeyo꞉ ingayo꞉ uwo꞉ mano꞉ mo꞉dimido꞉ ko꞉sega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ ga a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ga ko꞉li nowo꞉ ko꞉lo꞉ dialega, kalu a꞉ma꞉ eneno꞉ uwo꞉ man dimidakigab.” \p \v 10 Tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Kaluwo꞉ gayo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉lo꞉ dowan man o꞉leo꞉ngo꞉ dowalega, niliyo꞉ ga dia꞉no꞉wo꞉ ka ta꞉fa꞉niki.” \v 11 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To gilo꞉ dimidama꞉no꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, kalu nolba꞉yo꞉ kudu ha꞉na꞉no꞉wo꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉ dowab. Ko꞉sega man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉no꞉wo꞉, Gode eyo꞉ kalu nolbo꞉wo꞉ halaido꞉wo꞉ dimi ko꞉lo꞉lab. \v 12 Kalu sa꞉le gayo꞉ mo꞉diab a꞉no꞉, i amio꞉ mo꞉wo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ da꞉lab. Kalu nolo꞉ ho꞉len anowa꞉ ilo꞉ sa꞉la꞉liab amio꞉, do꞉mo꞉wo꞉ mogago꞉ ko꞉lo꞉ iyo꞉ gayo꞉ mo꞉dia꞉no꞉ dowab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nolo꞉ kalu noma꞉yo꞉ i towo꞉ dugu ko꞉lo꞉, iyo꞉ gayo꞉ mo꞉dian. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nolo꞉ Godeya꞉ ene nanogde a꞉no꞉leko꞉ dia꞉no꞉ asulakiyo꞉, iyo꞉ gayo꞉ mo꞉diaki kata꞉fo꞉. Kalu abeyo꞉ to we o꞉li kudu ha꞉naki, dia꞉no꞉ dowalega, e o꞉li dia꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 So꞉wagalino꞉ Ya꞉sulo꞉wa tililia꞉mio꞉ \r Mak 10.13-16, Luk 18.15-17 \p \v 13 Ho꞉len a꞉namio꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉ ene dagiyo꞉ ili so꞉wagalino꞉ golofo꞉liki dulugu sama꞉ki, so꞉wagalin a꞉no꞉ elo꞉wa tililia꞉ga꞉ ya꞉sio꞉. Tili wida꞉sen kalu iliyo꞉ kaluka꞉isale imo꞉wo꞉ gadi sio꞉. \v 14 \x - \xo 19.14 \xt Madi 18.2-3\x*Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ so꞉wagalin ko, nelo꞉wa mena꞉ki ta꞉foma. Giliyo꞉ iyo꞉ mada ka꞉la꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ so꞉wagalin we o꞉ngo꞉ dowab a꞉ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉lab.” \v 15 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉suwa꞉ ene dagiyo꞉ so꞉wagalina gola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, i a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ e ane. \s1 Kalu moleyo꞉ modo꞉lo꞉ delen a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉wa mio꞉ \r Mak 10.17-31, Luk 18.18-30 \p \v 16 Kalu nowo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Widan kalu, nilo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ dia꞉no꞉ a꞉no꞉, man nafayo꞉ o꞉bo꞉ngo꞉ dimidali dia꞉no꞉wa꞉le?” \v 17 \x - \xo 19.17 \xt Wkp 18.5, Luk 10.28\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ ‘man nafaleyo꞉ o꞉ba꞉le’ a꞉la꞉do꞉ dabu ba꞉ba꞉ ko nemo꞉wo꞉ wangabiki dabu ba꞉daya? Nafale a꞉labo꞉, imilise ko꞉lo꞉lab. Ko꞉sega ge mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ a꞉no꞉ dia꞉no꞉ asulalega, ge Godeya꞉ eleyo꞉ mada kudu ha꞉na꞉bi.” \v 18 \x - \xo 19.18 \xt Kis 20.13-16, Lo 5.17-20\x*A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gilo꞉ eleka꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab ko ho꞉bo꞉ko꞉ma꞉le?” Ya꞉suwa꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Kaluwo꞉ sana sowa꞉so꞉bo. Uwo꞉wo꞉ dia꞉so꞉bo. Afayo꞉ dia꞉so꞉bo. Diga꞉li sa꞉la꞉so꞉bo. \v 19 \x - \xo 19.19 \xt Kis 20.12, Wkp 19.18\x*Gio꞉ go꞉lo꞉ go꞉wo꞉ alano꞉ o꞉m a꞉la꞉asulaki, ili ha꞉ga dowa꞉lubi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ go꞉no꞉n asulan o꞉leaumbo꞉, giasi kaluka꞉isale nolo꞉lo꞉ a꞉la꞉asulaki ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉lubi.” \v 20 Kalu a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ele we tambo kudu ha꞉na꞉sen ko꞉lo꞉, nilo꞉ man o꞉dimidama꞉no꞉wo꞉ o꞉bo꞉mo꞉lo꞉bo꞉?” \v 21 Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ko꞉lo꞉ mada ego꞉le doma꞉no꞉ asulalega, ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ kelego꞉ go꞉no꞉ndo꞉wo꞉ tambo kililia꞉sa꞉ga꞉, mole a꞉namilo꞉ diab a꞉no꞉, giyo꞉ mada wa꞉feyo꞉ kalumo꞉ dimea꞉bi. Giyo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, kelego꞉ nafale gilo꞉wo꞉ Hebene a꞉namio꞉ doma꞉ib. A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ ge ne a꞉na kudu mena.” \v 22 Kalu a꞉ma꞉yo꞉ kelego꞉wo꞉ modo꞉ delen ko꞉lo꞉, to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, asulo꞉ elo꞉wo꞉ hida꞉liabiki ane. \p \v 23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwa꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu imo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ to we hendele gimo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l. Kalu kelego꞉wo꞉ modo꞉lo꞉ da꞉lab a꞉no꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉na tina꞉no꞉wo꞉, mada halaido꞉ doma꞉ib. \v 24 Niyo꞉ to we wa꞉ka gimo꞉wo꞉ a꞉so꞉lo꞉l. No꞉ alan nowo꞉ ene wiyo꞉ ka꞉mol ko꞉lo꞉, e helebeso꞉gdo꞉ dubian ho꞉la꞉su a꞉namio꞉ o꞉lika tina꞉iba꞉le? A꞉la꞉do꞉ mo꞉tinan aumbo꞉, kalu kelego꞉wo꞉ modo꞉lo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉na tina꞉no꞉wo꞉, mada halaido꞉le doma꞉ib.” \v 25 Tili wida꞉sen kalu iyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ iligaki molo asulo꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉leo꞉ngo꞉lalega, mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ a꞉no꞉ abe dia꞉iba꞉le?” \v 26 \x - \xo 19.26 \xt Job 42.2\x*Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ iyo꞉ tigini ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluwa꞉yo꞉ mada mo꞉ililo꞉. Ko꞉sega Gode eyo꞉ kelego꞉ tambowo꞉ o꞉li dimida꞉sen.” \v 27 Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, Bida eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Asuluma! Nio꞉ kelego꞉wo꞉ tambo ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ge ko꞉lo꞉ kudu yo꞉l. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉ kelego꞉wo꞉ o꞉b dia꞉no꞉wa꞉le?” \v 28 \x - \xo 19.28 \xt Madi 25.31, Luk 22.30, Kala 3.21\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Henfelo꞉ we tambo ho꞉gile fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, Kalule Dowo꞉ e wi alano꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, halaido꞉ alan enedo꞉ma꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lab a꞉namio꞉, kalu nelo꞉ kudu ya꞉len gio꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ halaido꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Isolael so꞉lo꞉ kugula꞉fo꞉ a꞉no꞉, mada gili bo꞉fo꞉mela꞉ib. \v 29 Kaluka꞉isale abeyo꞉ ni wiya doma꞉no꞉ asulalikiyo꞉, ene ayo꞉, aowo꞉, adowo꞉, iyayo꞉, anowo꞉, so꞉wagalino꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene heno꞉ ka ta꞉ta꞉ga꞉lo꞉ ha꞉nab i a꞉ma꞉yo꞉, mewa꞉lo꞉ do꞉la꞉lowo꞉wo꞉ do꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ nafa a꞉no꞉ mada dia꞉ib. \v 30 \x - \xo 19.30 \xt Madi 20.16, Luk 13.30\x*Ko꞉sega kaluka꞉isale nol o꞉gdo꞉ tamin amilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉, tifa doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nol o꞉gdo꞉ tifamilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉, iyo꞉ tamina mada doma꞉ib.” \c 20 \s1 Egelo꞉ amilo꞉ nanog kaluwa bale sio꞉ \p \v 1 Ya꞉su eyo꞉ to heb a꞉kudu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ widakiyo꞉, bale sio꞉ we ko꞉lo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l. Hendo꞉ biso꞉ kalu imilig noma꞉yo꞉ kea꞉fole ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nanog dia꞉no꞉ kaluwo꞉ ene wain egelo꞉ a꞉na dima꞉ki kelema꞉ni ane. \v 2 Nanogdo꞉ dia꞉no꞉ kaluwo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, i kililia꞉no꞉wo꞉ silba mole imilise a꞉ma꞉ kililia꞉no꞉ a꞉la꞉bo꞉ i o꞉lia꞉ saeta꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ ene egelo꞉wa nanog dima꞉ki iliga꞉fo꞉. \v 3 Ofa꞉siyo꞉ agado꞉wa dowabiki, hendo꞉ biso꞉ kalu e ma꞉no꞉lo꞉ kililia꞉sen hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalu nolo꞉ ba madali kagafo꞉lena ba꞉ba꞉. \v 4 Eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gio꞉lo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, nanogo꞉ ni wain egelo꞉ a꞉na dialikiyo꞉, niyo꞉ nanog gililo꞉ di a꞉no꞉ digale kililia꞉no꞉.’ \v 5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu iyo꞉lo꞉ nanog dia꞉ni ane. Ofa꞉siyo꞉ disi dowabiki, hendo꞉ biso꞉ kaluwo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ kililia꞉sen hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ tamin amilo꞉ dimida꞉sen o꞉leau wa꞉ka dimido꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ofa꞉siyo꞉ asola dowabikiyo꞉lo꞉, eyo꞉ wa꞉ka a꞉la꞉ka dimido꞉. \v 6 Ga꞉lo ofa꞉siyo꞉ biya dowabiki, e ha꞉nakiyo꞉, kalu nolo꞉ madali kagafo꞉lena ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, ‘Gio꞉ o꞉g ho꞉len wenamio꞉ madali wilo꞉ kagafo꞉leyo꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?’ \v 7 Iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Kalu imilig noma꞉yo꞉ nanogo꞉ nimo꞉wo꞉ mo꞉dimi.’ A꞉la꞉sa꞉labiki biso꞉ kaluwa꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gio꞉lo꞉ ni wain egelo꞉wa dia꞉ni hamana,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 8 \x - \xo 20.8 \xt Wkp 19.13, Lo 24.15\x*Ga꞉lo dowabikiyo꞉, hendo꞉ biso꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉, ene nanog diabdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu emo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Giyo꞉ nanogdo꞉ dian kaluwo꞉ tambo ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉, moleyo꞉ inibo꞉ dimina. Giyo꞉ tifamilo꞉ mio꞉ a꞉na mo꞉mo꞉da kililia꞉i ya꞉la꞉ga꞉, ami tamin amilo꞉ mio꞉ i a꞉no꞉ edaki kililia꞉bi.’ \v 9 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ kalu ofa꞉siyo꞉ bi amilo꞉ mo꞉mo꞉do꞉ iyo꞉, silba moleyo꞉ imilig, imilig, a꞉la꞉ di. \v 10 Kililia꞉i ya꞉la꞉ga꞉yo꞉, tamin amilo꞉ nanogdo꞉ mo꞉mo꞉do꞉ kalu iyo꞉ tifa yakiyo꞉, iliyo꞉ moleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉nigo꞉l a꞉la꞉asulo꞉. Ko꞉sega a꞉la꞉ba, iliyo꞉lo꞉ silba mole imilig, imilig a꞉la꞉ka dia꞉i ane. \v 11 Iliyo꞉ mole enedo꞉ di a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, hendo꞉ biso꞉mo꞉wo꞉ mo꞉beakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 12 ‘Nio꞉ kea꞉fole a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanogo꞉ dia꞉i mio꞉ a꞉namio꞉, ofa꞉yo꞉ nio꞉ halaido꞉ sa꞉ndaki, odo꞉ ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu tif amilo꞉ mio꞉ i a꞉no꞉, nanogo꞉ ofa꞉si imilise ami di ko꞉sega giyo꞉ nimo꞉lo꞉ kilili o꞉leau, imo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉ka kilili.’ \v 13 Hendo꞉ biso꞉ kalu eyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nanogdo꞉ dian kalu nowo꞉mbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ne mili, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ halayo꞉ mo꞉dimido꞉. Tamin amio꞉ naino꞉ silba mole imilig dia꞉no꞉ a꞉la꞉liki da꞉fe sio꞉ a꞉no꞉ hendeleya꞉le? \v 14 Giyo꞉ mole gemo꞉lo꞉ kilili a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ hamana. Niyo꞉ gemo꞉lo꞉ kilili o꞉leaumbo꞉, kalu tif amilo꞉ mio꞉ o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ imilo꞉ kililia꞉no꞉ asulab. \v 15 A꞉no꞉ kelego꞉ na꞉no꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ no꞉no꞉ndo꞉ asulab o꞉leaumbo꞉ kudu ha꞉naki, o꞉li aloba꞉ma꞉no꞉wa꞉le? Niyo꞉ kelego꞉ no꞉no꞉ndo꞉wo꞉ mo꞉kanulaki, kalu nolbo꞉wo꞉ sagala꞉li sa꞉ga꞉sen ko꞉lo꞉, ge a꞉na mo꞉beaya?’ \v 16 \x - \xo 20.16 \xt Madi 19.30, Mak 10.31\x*O꞉leauka kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ tifamilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tamina doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ tamin amilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tifa doma꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉su e sowa꞉sa꞉ga꞉lo꞉ dasima꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉ka sio꞉ \r Mak 10.32-34, Luk 18.31-34 \p \v 17 Ya꞉suwo꞉ Ya꞉lusalem halona ha꞉na꞉no꞉ ha꞉nakiyo꞉, eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ a꞉no꞉leko꞉ tog anidoba꞉da꞉ tililia꞉ga꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 18 \x - \xo 20.18 \xt Madi 16.21, 17.22-23\x*“Gio꞉ dabuma. O꞉go꞉ nio꞉ Ya꞉lusalem halona ho꞉no꞉l ko꞉lo꞉, kalu noma꞉yo꞉ Kalule Dowo꞉wo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ gasi mea꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ e mo꞉walila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, sana soma꞉no꞉ a꞉la꞉liki towo꞉ saefa꞉ib. \v 19 Iliyo꞉ e ha꞉la꞉ kalumo꞉wo꞉ gasi mealikiyo꞉, kalu i a꞉ma꞉yo꞉ e dio꞉ge sa꞉laki, meya꞉ yame tandeakiyo꞉, i malan amio꞉ a꞉na alu alifa꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len asol dowalikiyo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ a꞉dasi alifa꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 Sa꞉ba꞉diya꞉ inso꞉ a꞉la꞉yo꞉ wi alano꞉ dima꞉ki dabu ba꞉ba꞉ \r Mak 10.35-45 \p \v 20 O꞉g a꞉namio꞉ Sa꞉ba꞉diya꞉ ingaya꞉yo꞉ ene kalu so꞉wa a꞉la꞉yo꞉ tililia꞉ga꞉, Ya꞉sulo꞉wa mio꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ kelego꞉ imilig nowo꞉ dabu ba꞉ba꞉nikiyo꞉, elo꞉wa gulalu misa꞉fu asifo꞉. \v 21 \x - \xo 20.21 \xt Madi 19.28, Luk 22.30\x*A꞉la꞉gabiki Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ge o꞉b asulakigaya?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabikiyo꞉, ga a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa a꞉la꞉ we gilo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉namio꞉, nowo꞉ dagi ililib doba꞉da꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nowo꞉ dagi fo꞉fo꞉dolo doba꞉da꞉ a꞉na siliki bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉ta꞉bi a꞉la꞉asulo꞉.” \v 22 \x - \xo 20.22 \xt Madi 26.39, Yo꞉n 18.11\x*Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gililo꞉ nemo꞉lo꞉ dabu ba꞉dab we, gio꞉ a꞉no꞉ mo꞉dinafa fanda asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. Nilo꞉ hida꞉yo꞉ dia꞉nigo꞉l a꞉no꞉, ho꞉n halo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉lo꞉ nan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ ga꞉ino꞉lo꞉ a꞉no꞉ o꞉li ma꞉no꞉wa꞉le?” A꞉la꞉ma꞉ Ya꞉sumo꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Naino꞉ o꞉li ma꞉no꞉.” \v 23 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hendele, ho꞉n halo꞉ nilo꞉ ma꞉nigo꞉l a꞉no꞉ ga꞉go꞉lo꞉ ma꞉ib. Ko꞉sega ni dagi ililib doba꞉da꞉lo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dagi fo꞉fo꞉dolo doba꞉da꞉lo꞉ mesa꞉no꞉ a꞉no꞉ niyo꞉ mo꞉da꞉fema꞉no꞉ dowo꞉. Dowa꞉lo꞉ kalu wema꞉ dia꞉ib a꞉la꞉likilo꞉ da꞉fefa꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ dia꞉ib.” \p \v 24 Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, tili wida꞉sen kalu do꞉la꞉fo꞉ iliyo꞉, ao a꞉la꞉ma꞉lo꞉ Ya꞉sumo꞉lo꞉ to dabu ba꞉dab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉ gadio꞉. \v 25 \x - \xo 20.25 \xt Luk 22.25-26\x*Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ iyo꞉ tambo kegenelia꞉sa꞉ga꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yu kaluma us a꞉namio꞉ misa꞉ kalu alan iliyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ dibodaki wa꞉la꞉ sa꞉nda꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu alan ililo꞉ma꞉yo꞉ mada halaido꞉ bo꞉fo꞉lowan. Gio꞉ a꞉no꞉ o꞉ma fanda ba꞉ba꞉. \v 26 \x - \xo 20.26 \xt Madi 23.11, Mak 9.35\x*Ko꞉sega gi usamio꞉ man wengo꞉wo꞉ mada dowa꞉so꞉bo. Kalu abeyo꞉ e gi usamio꞉ kalu alan doma꞉no꞉ asulalikiyo꞉, e gilo꞉ asuwa꞉fa꞉no꞉ kalu ko꞉le dowa꞉lubi. \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉, e tamina doma꞉no꞉ asulalikiyo꞉, e gili madali nanog dian kalu dowa꞉bi. \v 28 \x - \xo 20.28 \xt Luk 22.27, Fili 2.7\x*Nilo꞉ gimo꞉lo꞉ so꞉lo꞉l o꞉leau, Kalule Dowo꞉ eyo꞉lo꞉ a꞉la꞉dimido꞉. E mio꞉ we, kaluwa꞉yo꞉ e ko꞉lo꞉ asuwa꞉foma꞉ki mio꞉ma. Ko꞉sega eyo꞉ kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ asuwa꞉fa꞉ni mio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ ene mela꞉no꞉wo꞉ walaki, ili mogago꞉ a꞉ma꞉ wa꞉lo꞉ e diakiyo꞉, iyo꞉ sili alifa꞉ni mio꞉.” \s1 Ya꞉su eyo꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉la꞉yo꞉ falelo꞉ \r Mak 10.46-52, Luk 18.35-43 \p \v 29 Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉, Ya꞉liko amisa꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ ha꞉nabikiyo꞉, kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ Ya꞉su e ko꞉lo꞉ kudu ane. \v 30 Siyo꞉ ko꞉n kalu a꞉la꞉ nowo꞉ tog aniba silikiyo꞉, Ya꞉suwo꞉ tiginima꞉ni yab a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ halaido꞉ ho꞉idakiyo꞉, “Kalu Alan, Da꞉ibida꞉ inso꞉, giyo꞉ na꞉no꞉ mada nofola꞉sa꞉ga꞉, asuwa꞉foma!” \v 31 Kaluka꞉isale kegeo꞉ iliyo꞉ a꞉la꞉ma꞉lo꞉ ho꞉idab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉mo꞉wo꞉ halale tandeaki, “Ga꞉go꞉ tola꞉so꞉bo!” Ko꞉sega a꞉la꞉ma꞉yo꞉ halale a꞉ho꞉idakiyo꞉, “Kalu Alan Da꞉ibida꞉ inso꞉, giyo꞉ na꞉no꞉ mada nofola꞉sa꞉ga꞉ asuwa꞉foma!” \v 32 Ya꞉suwo꞉ ha꞉na꞉leno꞉ a꞉na kagatakiyo꞉, a꞉la꞉yo꞉ ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ga꞉gbo꞉wo꞉ waga dimidama꞉ki asulaya?” \v 33 A꞉la꞉ma꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Kalu Alan, giyo꞉ nanin siyo꞉ fage alifoma꞉ki asulo꞉l.” \v 34 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉yo꞉ mada nofolakiyo꞉, ene dagiya꞉yo꞉ a꞉la꞉ma꞉ siya golabikiyo꞉, wigibole a꞉naka a꞉la꞉ma꞉ siyo꞉ o꞉li fagela꞉sa꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, a꞉la꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ a꞉na kudu ane. \c 21 \s1 Ya꞉suwo꞉ misa꞉ kalu o꞉ngo꞉ dota꞉ga꞉, Ya꞉lusalem a꞉na tiane \r Mak 11.1-11, Luk 19.28-40, Yo꞉n 12.12-19 \p \v 1-2 Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉lusalemo꞉ ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉doma꞉nikiyo꞉, iyo꞉ O꞉lif misio꞉lo꞉ a꞉lab anib a꞉namilo꞉ Befage amisa꞉n a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ tili wida꞉sen kalu a꞉la꞉ nowo꞉ tamina hamana꞉ki iliga꞉fa꞉nikiyo꞉, a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ tamina ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉n ga꞉gdo꞉ ha꞉na꞉no꞉ doba꞉da꞉ a꞉na ti ha꞉nakiyo꞉, wigibole a꞉namio꞉ gaino꞉ donkiyo꞉, ene inso꞉ kalofo o꞉lia꞉ elen ko꞉lo꞉, galo alifo꞉lena ba꞉ba꞉ib. Gaino꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ fagela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉ka nelo꞉wa tililia꞉ ya꞉bi. \v 3 Kalu noma꞉yo꞉ ga꞉gbo꞉wo꞉ dabu ba꞉dalega, gaino꞉ towo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Kalu Alana꞉yo꞉ donki a꞉la꞉ we nanog dia꞉no꞉wo꞉ dowab.’ A꞉la꞉sa꞉labiki eyo꞉ donki a꞉la꞉ a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge iliga꞉fa꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 4 Dimido꞉ fa꞉la꞉dowab wema꞉yo꞉, Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ilili alitakigab. Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 \v 5 \x - \xo 21.5 \xt Sek 9.9\x*“Saion amisa꞉n kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ to we a꞉la꞉sama. \q1 ‘Bo꞉ba, misa꞉ kalu ginido꞉wo꞉ o꞉go꞉ gilo꞉wa yab. \q2 E enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ ha꞉ga dowaki, donki wa꞉la asita꞉ga꞉ a꞉na yab. \q2 E donki kalofo wa꞉la asita꞉ga꞉ yab.’ ” \m \v 6 Tili wida꞉sen kalu a꞉la꞉ a꞉no꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ a꞉la꞉mo꞉lo꞉ to sio꞉ au dimido꞉. \v 7 A꞉la꞉ma꞉yo꞉ donki o꞉lia꞉ ene inso꞉ kalofo o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉sulo꞉wa tililia꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, so꞉g a꞉la꞉ma꞉lo꞉ wa꞉l amilo꞉ sa꞉ga꞉lan a꞉no꞉ donki a꞉la꞉ma꞉ fa꞉sa꞉ wa꞉la fele alitabiki, Ya꞉suwo꞉ a꞉na asifo꞉. \v 8 Kalu kegeo꞉ nolba꞉yo꞉ ini so꞉g wa꞉l amilo꞉ sa꞉ga꞉lan a꞉no꞉ elo꞉ yab tog a꞉na fela꞉i ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolba꞉yo꞉ wani fo꞉so꞉ gegedelia꞉sa꞉ga꞉ toga fela꞉i ane. \v 9 \x - \xo 21.9 \xt Song 118.25-26\x*Kaluka꞉isale modo꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ ha꞉nab a꞉no꞉, nolo꞉ tamina a꞉la꞉ta꞉ga꞉, nolo꞉ tifa ha꞉nakiyo꞉, iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ wabudaki, a꞉la꞉ ho꞉le sio꞉, \q1 “Da꞉ibida꞉ inso꞉mo꞉wo꞉ mada sagalema꞉niki. \q1 Kalu we, Gode Alana꞉ wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, \q2 niliyo꞉ sagala꞉liki, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉so꞉lo꞉l. \q1 Gode Iwalulo꞉ A꞉lab a꞉no꞉ wabuluma꞉niki.” \fig Kaluka꞉isale modo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ wabulu sio꞉.|alt="Triumphal entry" src="IB04153_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="21.8" \fig* \p \v 10 Iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ Ya꞉lusalem usa tinabikiyo꞉, amisa꞉n kaluka꞉isaleyo꞉ tambo iligakiyo꞉, a꞉la꞉dabu kedo꞉, “Kalu we hendele mada o꞉ba꞉le?” \v 11 Kaluka꞉isale Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ mio꞉ i a꞉ma꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Kalu we Ya꞉su. E Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu nowo꞉ e ko꞉lo꞉, Ga꞉lili hen ami Nasala꞉t amisa꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \s1 Ya꞉su eyo꞉ Godeya꞉ ayamilo꞉ kelego꞉lo꞉ kililia꞉leno꞉ o꞉luso꞉no꞉ \r Mak 11.15-19, Luk 19.45-48, Yo꞉n 2.13-22 \p \v 12 Ya꞉su e Godeya꞉ Malilo꞉ Alo꞉ a꞉lab amilo꞉ ilif tolo꞉ us a꞉na ti ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, kaluka꞉isale kelego꞉lo꞉ kililia꞉likilo꞉ sen a꞉no꞉ tambo ha꞉la꞉ya o꞉luga꞉felo꞉. Kalu nolba꞉yo꞉ hen nowa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mole dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ Yu mole a꞉nodo dia꞉len ko꞉lo꞉, i fofodo꞉ ilido꞉wo꞉ Ya꞉su eyo꞉ nodolia꞉ga꞉ buluga꞉felo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluwa꞉ o꞉ba꞉lo꞉ kililia꞉likilo꞉ i fofodo꞉ ta꞉sen a꞉no꞉lo꞉ nodolia꞉ga꞉ buluga꞉felo꞉. \v 13 \x - \xo 21.13 \xt Ais 56.7, Jer 7.11\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Tamin amio꞉ Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab, ‘Ni a we nemo꞉lo꞉ dulugu sa꞉la꞉mela꞉no꞉ a a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib.’ Ko꞉sega giliyo꞉ a we afalo꞉ dian kaluwa꞉ a o꞉ngo꞉ dimidakigab,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 14 Ya꞉suwo꞉ Godeya꞉ Malilo꞉ A baya a꞉labikiyo꞉, siyo꞉ ko꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gido꞉fo꞉wo꞉ mogago꞉wo꞉ elo꞉wa ya꞉siabiki, eyo꞉ iyo꞉ a꞉na falele alifelo꞉. \v 15 Ko꞉sega bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉, elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mo꞉lo꞉ ha꞉na꞉no꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉ mo꞉beab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ Malilo꞉ Abayamio꞉ so꞉wagalin ili sa꞉lakilo꞉, “Da꞉ibida꞉ inso꞉ we niliyo꞉ wabuluma꞉niki!” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, iliyo꞉ mada mo꞉beo꞉. \v 16 \x - \xo 21.16 \xt Song 8.2\x*Iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “So꞉wagalina꞉lo꞉ to sa꞉la꞉lab a꞉no꞉ ge dabuwa꞉le?” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “A꞉ ne dabu. Gio꞉ Godeya꞉ to we mo꞉agela꞉sena꞉le? Gisalo bugo꞉ amio꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, \q1 “ ‘Gode giyo꞉, so꞉wa tuo꞉lun o꞉lia꞉ so꞉wa bolo꞉ mea꞉sen o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ \q2 Ge ko꞉lo꞉ wabuluma꞉ki dimidaitaki ta꞉fo꞉.’ ” \m \v 17 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉su eyo꞉ iyo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Ya꞉lusalem amisa꞉n ha꞉la꞉ya handalota꞉ga꞉yo꞉, Ba꞉tani amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, nuluwo꞉ e a꞉na dowo꞉. \s1 Tilidabu iliki Godemo꞉ dulugu sa꞉ma꞉no꞉ mano꞉ wido꞉ \r Mak 11.12-14,20-24 \p \v 18 Ya꞉suwo꞉ kea꞉fole a꞉ma꞉la꞉ Ya꞉lusalem amisa꞉na ha꞉na꞉ni ane amio꞉, e maiyo꞉wo꞉ a꞉na dowo꞉. \v 19 Eyo꞉ alona꞉ iyo꞉ tog aniba eleno꞉lo꞉biki ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉na ane ko꞉sega, fowo꞉ mo꞉hedaki, i fo꞉sde elena ba꞉ba꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ alona꞉ imo꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Ge wa꞉kabiyo꞉ fowo꞉ mada mo꞉helema꞉ib.” A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ wigibole a꞉naka alona꞉ iyo꞉ a꞉na ulula꞉li. \p \v 20 Tili wida꞉sen kalu iyo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉ iligakiyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉nenelo꞉, “Alona꞉ i ko꞉lo꞉ bo꞉bo꞉gedo꞉ ulula꞉liab we wangabiki gaba꞉le?” \v 21 \x - \xo 21.21 \xt Madi 17.20, Luk 17.6, Yo꞉n 14.12, 1Kol 13.2\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ to hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Gio꞉ asulo꞉ a꞉la꞉yo꞉ mo꞉dowaki, tilidabuwo꞉ hendele dowalega, nilo꞉ alona꞉ i amilo꞉ dimido꞉l we aumbo꞉, giliyo꞉lo꞉ a꞉la꞉ka dimidama꞉ib. Ko꞉sega imilise a꞉no꞉ ko꞉mba. Giliyo꞉ misio꞉ wemo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Ge go꞉no꞉na꞉ma꞉la꞉yo꞉ duda꞉sa꞉ga꞉, so꞉lu ho꞉na ti hamana’ a꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉, gililo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ a꞉la꞉ka fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 22 \x - \xo 21.22 \xt Madi 7.7-11, 18.19\x*Gio꞉ tilidabuwo꞉ dowalega, gililo꞉ Godemo꞉lo꞉ dulugu sa꞉lakilo꞉ dabu ba꞉dab a꞉no꞉, Gode eyo꞉ dimidama꞉ib.” \s1 Ya꞉su e wi alano꞉ abe dimiya꞉le a꞉la꞉dabu kedo꞉ \r Mak 11.27-33, Luk 10.1-8 \p \v 23 Ya꞉suwo꞉ Godeya꞉ Malilo꞉ A tolo꞉ us a꞉na tina꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉ wida꞉labikiyo꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu ko꞉go꞉dego꞉ kalu i o꞉lia꞉yo꞉ elo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Nanog gilo꞉ dimidab we, abe wiya iliki dimidaya? Ge nanogo꞉ we dima꞉kiyo꞉ abe da꞉feabeyo꞉?” \v 24 Ya꞉su eyo꞉ to ililo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉lo꞉ to nowo꞉ gimo꞉wo꞉ dabu ba꞉ba꞉nigo꞉l. Giliyo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ sa꞉lalega, nanog we nemo꞉ dima꞉kilo꞉ da꞉feyo꞉ a꞉no꞉lo꞉ gimo꞉wo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l. \v 25 Yo꞉na꞉lo꞉ ho꞉n amilo꞉ to꞉lola꞉len man a꞉no꞉, eyo꞉ o꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉ diya꞉le? A꞉no꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉wa꞉le, mo꞉ kaluwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wa꞉le?” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ waga sa꞉ma꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉liki egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ ‘Man a꞉no꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉’ a꞉la꞉sa꞉lalega, Ya꞉su eyo꞉ nimo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ib, ‘Gio꞉ e amio꞉ waga mo꞉tili dabuwo꞉?’ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib. \v 26 \x - \xo 21.26 \xt Madi 14.5\x*Ko꞉sega kaluka꞉isale tambowo꞉ Yo꞉n e dinali sa꞉lan kalu a꞉la꞉bo꞉ tili asulufo꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉, ‘Man a꞉no꞉ kaluwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉’ a꞉la꞉bo꞉ sa꞉lalega, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ gadima꞉ib ko꞉lo꞉, niliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ tagilab.” \p \v 27 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ babalab.” A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉galega, niyo꞉lo꞉ nanog we nemo꞉ dima꞉kilo꞉ da꞉feyo꞉ a꞉no꞉ gimo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 To sa꞉lab kudu ha꞉nan mana bale sio꞉ \p \v 28 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ waga asulaya꞉le? Kalu noma꞉yo꞉ so꞉wayo꞉ a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ elen. Kalu a꞉no꞉ ene so꞉wa wa꞉la꞉bdo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ni so꞉wa, o꞉go꞉ ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ nanogo꞉ wain egelo꞉wa dia꞉ni hamana.’ \v 29 A꞉la꞉sa꞉labiki, so꞉wa a꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Ne mo꞉beab,’ a꞉la꞉sio꞉. Ko꞉sega tif amio꞉ e asulo꞉wo꞉ a꞉dia꞉sa꞉ga꞉, nanogo꞉ a꞉na dia꞉ni ane. \v 30 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyayo꞉ so꞉wa enedo꞉ nolo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, wa꞉la꞉bo꞉lo꞉ to sio꞉ o꞉leau ka sio꞉. So꞉wa a꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘A꞉ dowa, ne ha꞉na꞉no꞉,’ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉sega e mo꞉ane. \v 31 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉wa a꞉la꞉ a꞉ma꞉yo꞉ iyaya꞉lo꞉ asulab aundo꞉ kudu aneyo꞉ o꞉ba꞉le?” Iliyo꞉, “So꞉wa wa꞉la꞉b.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ to hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Takis molelo꞉ dian kalu o꞉lia꞉ uwo꞉lo꞉ dian ga o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ gio꞉ tiginita꞉ga꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man us a꞉namio꞉ i ko꞉le tiha꞉nab. \v 32 \x - \xo 21.32 \xt Luk 3.12, 7.29-30\x*Mo꞉wo꞉ we, ho꞉n amilo꞉ to꞉lolan kalu Yo꞉n e, gilo꞉ amio꞉ fa꞉la꞉dowakiyo꞉, tog digalo꞉leyo꞉ gimo꞉wo꞉ wido꞉ ko꞉sega, gio꞉ e amio꞉ mo꞉tilidabu. Ko꞉sega takis molelo꞉ dia꞉sen kalu o꞉lia꞉ uwo꞉lo꞉ dia꞉sen ga o꞉lia꞉yo꞉ e amio꞉ tilidabu. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tilidabu ilido꞉wo꞉ gio꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉sega, asulo꞉ gililo꞉wo꞉ mo꞉nodolaki, e amio꞉ mo꞉tilidabu.” \s1 Ya꞉su eyo꞉ e sa꞉ndakilo꞉ dikidima꞉ibo꞉ ko꞉lo꞉ bale sio꞉ \r Mak 12.1-12, Luk 20.9-19 \p \v 33 \x - \xo 21.33 \xt Ais 5.1-2\x*Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉wido꞉, “Gio꞉ bale sio꞉ to nowo꞉ dabuma. Hendo꞉ biso꞉ kalu noma꞉yo꞉ waina꞉ fowo꞉ gela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ilifo꞉ tolofa꞉. Egelo꞉ us a꞉namio꞉, fowo꞉ basia꞉sa꞉ga꞉lo꞉ wain ho꞉ndo꞉ guma꞉no꞉ ho꞉wo꞉ nanala꞉sa꞉ga꞉yo꞉, wain egelo꞉ o꞉lo꞉ bo꞉fo꞉likilo꞉ mesa꞉no꞉ ayo꞉ iwalu dialifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ egelo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kalu nolbo꞉ ene wiya iliki bo꞉fo꞉melea꞉ki, ili dagiya dia꞉ta꞉sa꞉ga꞉, hendo꞉ biso꞉ kalu a꞉no꞉ hen nowa ko꞉na꞉ ane. \v 34 Waina꞉ folo꞉ tuma꞉no꞉ ho꞉leno꞉ ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, hendo꞉ biso꞉ kalu eyo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu nolo꞉ waina꞉ fo tola꞉sa꞉ga꞉lo꞉ difa꞉, heb a꞉no꞉ dia꞉ni hamana꞉ki iliga꞉felo꞉. \v 35 Nanogdo꞉ dian kaluwo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉sega, egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu iliyo꞉ kalu i a꞉no꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉, nowo꞉ yame tandeaki, nowo꞉ sana sowaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nowo꞉ uwa꞉ agodaki a꞉la꞉dimido꞉. \v 36 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ hendo꞉ biso꞉ kaluwa꞉yo꞉ nanogdo꞉ dian kalu nolo꞉ ilo꞉ a꞉na iliga꞉fo꞉. Eyo꞉ kalu mada modo꞉ nolo꞉ a꞉ iliga꞉takiyo꞉, tamin amilo꞉ elo꞉ iliga꞉fo꞉ a꞉no꞉ a꞉ma꞉ tinio꞉. Ko꞉sega egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu iliyo꞉ man tamin amilo꞉ dimido꞉ o꞉leaumbo꞉ imo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉ka dimido꞉. \v 37 Edakiyo꞉ hendo꞉ biso꞉ kaluwa꞉ ene so꞉waleyo꞉ ilo꞉ a꞉na iliga꞉fo꞉. Eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, ‘Iliyo꞉ ni so꞉waya꞉ towo꞉ hendele da꞉ba꞉ib,’ a꞉la꞉asulaki iliga꞉fo꞉. \v 38 \x - \xo 21.38 \xt Madi 27.18\x*Ko꞉sega egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu iliyo꞉ so꞉wa ko꞉lo꞉ yabo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ene so꞉wa imilig yab wema꞉yo꞉, iyayo꞉ sowalikiyo꞉ dabuno꞉ e tambo dia꞉ib. Hen elo꞉ a꞉no꞉ nili dia꞉nikiyo꞉, niliyo꞉ e sana soma꞉niki,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 39 \x - \xo 21.39 \xt Hibu 13.12\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ e ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, egelo꞉ ha꞉la꞉ya susululia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ami a꞉na sana sowo꞉. \v 40 Giliyo꞉ waga asulaya? Tif amio꞉ hendo꞉ biso꞉ kalu e ya꞉ga꞉yo꞉, egelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len kalu imo꞉wo꞉ mano꞉ waga dimidama꞉iba꞉le?” \v 41 Iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Eyo꞉ kalu mogago꞉ i a꞉no꞉ mada mogagila꞉ma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wain egelo꞉ we eyo꞉ kalu ko꞉li nolbo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki dimia꞉ib ko꞉lo꞉, folo꞉ tulab ho꞉len a꞉namio꞉, kalu i a꞉ma꞉yo꞉ fo a꞉no꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ heb elo꞉ dia꞉no꞉ aumbo꞉ emo꞉ dimea꞉ib.” \v 42 \x - \xo 21.42 \xt Song 118.22-23, Lom 9.33, 1Bid 2.6-8\x*Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ Godeya꞉ ene bugo꞉ amilo꞉ to da꞉lab a꞉no꞉ mo꞉agela꞉sena꞉le? To we o꞉leo꞉ngo꞉, \q1 “ ‘ U ko꞉lo꞉ alo꞉ dian ililo꞉ mo꞉beakilo꞉ sandifo꞉ a꞉no꞉, \q2 o꞉go꞉ ayo꞉ halaido꞉ dofo꞉melea꞉kilo꞉ u wa꞉la꞉b ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ o꞉m. \q1 Alana꞉ ene dimida꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉, \q2 niliyo꞉ a꞉no꞉ mada nafale ba꞉ba꞉.’ \m \v 43 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Gode eyo꞉ enedo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen ko꞉lo꞉ gili dagi amilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ dila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kaluka꞉isale fo nafalo꞉ hele alita꞉sen imo꞉ dimea꞉ib. \v 44 Kaluka꞉isale o꞉ba꞉le u a꞉na ifikidakilo꞉ u wa꞉l amilo꞉ tulu alilab a꞉no꞉ e kiyo꞉ go꞉go꞉bela꞉ma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale o꞉ba꞉le u we tinda꞉ga꞉ e wa꞉la ti alilalikiyo꞉, u a꞉ma꞉yo꞉ e tambo mula꞉la꞉ma꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 45 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, bale sio꞉ a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ iyo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉lab a꞉la꞉asulo꞉. \v 46 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ta꞉lia꞉no꞉ asulo꞉ ko꞉sega, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tagilaki mo꞉ta꞉li. Mo꞉wo꞉ kaluka꞉isale a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉su e Godeya꞉lo꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu a꞉la꞉asulo꞉. \c 22 \s1 Ga tililiakilo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wa bale sio꞉ \r Luk 14.15-24 \p \v 1 Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉ wa꞉ka bale sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 2 “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉, we o꞉ngo꞉ dowab ko꞉lo꞉ bale sa꞉ma꞉nigo꞉l. Misa꞉ kalu alan nowo꞉ elen ko꞉lo꞉, eyo꞉ so꞉waya꞉lo꞉ ga tilili alitakilo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dimidaefa꞉. \v 3 Ho꞉leno꞉ fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, kaluka꞉isale tamin amilo꞉ saga꞉ifelo꞉ i a꞉no꞉ mena꞉ki, ene nanogdo꞉ dian kaluwo꞉ sa꞉ma꞉ni hamana꞉ki iliga꞉fo꞉. Ko꞉sega kaluka꞉isale iyo꞉ mo꞉mia꞉no꞉ asulo꞉. \v 4 A꞉la꞉gabiki eyo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu nolo꞉ wa꞉ka iliga꞉fa꞉nikiyo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gio꞉ kaluka꞉isale tamin amilo꞉ saga꞉ifelo꞉ ilo꞉ a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉be, “Niyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ kelego꞉wo꞉ tambo dimidalia꞉ga꞉ difa꞉. Niyo꞉ kao o꞉lia꞉ kao kalofo o꞉lia꞉yo꞉ yasala꞉sa꞉ga꞉, o꞉ma ufalifa꞉ ko꞉lo꞉, gio꞉ galo꞉ tililiakilo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ nab a꞉namio꞉ mena,” a꞉la꞉sa꞉la꞉bi.’ \v 5 Ene nanogdo꞉ dian kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉dimido꞉ ko꞉sega tamin amilo꞉ saga꞉ifelo꞉ kaluka꞉isale iyo꞉ mo꞉beaki, inido꞉ asulab au ha꞉na꞉sio꞉. Kalu nowo꞉ ene egelo꞉wa ane, nowo꞉ mole nanog dimidama꞉ni ane. \v 6 \x - \xo 22.6 \xt Madi 21.35\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ misa꞉ kaluwa꞉ nanogdo꞉ dian kalu i a꞉no꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ dikidia꞉sa꞉ga꞉ yame tandeaki, sana sowo꞉. \v 7 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ misa꞉ kalu a꞉no꞉ e mada kulufa꞉ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ene nanogdo꞉ dian kalulo꞉ yasala꞉ kalu i a꞉no꞉, ene ame kalumo꞉ yasala꞉ma꞉ki iliga꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ amisa꞉n inido꞉wo꞉lo꞉ deya gilima꞉ki a꞉na iliga꞉fo꞉. \v 8 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Niyo꞉ ga tililiakilo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dimidali, ko꞉sega nilo꞉ mena꞉kilo꞉ ho꞉ido꞉ kaluka꞉isale i a꞉no꞉, ini mano꞉ mogago꞉ ko꞉lo꞉ mea꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉. \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ gio꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ tog alana yasilaki, kalu gilido꞉ galiliab a꞉no꞉ giliyo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ ma꞉no꞉ wena tililia꞉ ya꞉bi,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 10 A꞉la꞉sa꞉labiki ene nanogdo꞉ dian kalu iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, tog alana fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ yasilakiyo꞉, kalu nafayo꞉lo꞉ mogago꞉wo꞉lo꞉, kaluka꞉isale ilido꞉ gidab a꞉no꞉ tambo kegea꞉sa꞉ga꞉ tililia꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, ma꞉ndo꞉ ma꞉no꞉ ayo꞉ mada ililifo꞉. \p \v 11 “Ko꞉sega misa꞉ kalu eneno꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ kalu kegeo꞉ a꞉no꞉ sigiliga꞉fo꞉ amio꞉, kalu nowo꞉ ga tililiakilo꞉ so꞉g nafale sa꞉ga꞉lan a꞉no꞉ mo꞉sa꞉ga꞉lo꞉wa ba꞉ba꞉. \v 12 Misa꞉ kalu eyo꞉ kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ne mili, ge ga tililiakilo꞉ so꞉g ka꞉lano꞉ mo꞉ko꞉lo꞉ amio꞉, ge waga tia꞉yo꞉?’ A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉no꞉ towo꞉ mada mo꞉sio꞉. \v 13 \x - \xo 22.13 \xt Madi 8.12, 25.30, Luk 13.28\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalumo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Kalu wema꞉ dagi o꞉lia꞉ gib o꞉lia꞉yo꞉ mela꞉sa꞉ga꞉, ha꞉la꞉ amilo꞉ sololi a꞉lab a꞉na sandifoma. Hen a꞉namio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ kulufa꞉yakiyo꞉, ya꞉foda꞉li mesa꞉ib.’ \v 14 Dabuma, Gode eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ mena꞉ki ho꞉leli ko꞉sega, kaluka꞉isale imilida꞉ imilida꞉lo꞉wa꞉ timana꞉ki da꞉fe alifa꞉ ko꞉lo꞉lab.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉wido꞉. \s1 Moleyo꞉ Sisamo꞉ dimia꞉no꞉wa꞉le a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ \r Mak 12.13-17, Luk 20.20-26 \p \v 15 \x - \xo 22.15 \xt Mak 3.6\x*A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Fa꞉lisi kalu iyo꞉ ua kegea꞉sa꞉ga꞉ nenelakiyo꞉, Ya꞉su elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ dehege sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉suwo꞉ a꞉na mo꞉walilima꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ togo꞉ kedo꞉. \v 16 A꞉la꞉dimidama꞉kiyo꞉ iliyo꞉ inido꞉ tili wida꞉sen kalu nolo꞉ Ya꞉sulo꞉wa iliga꞉tabiki, iyo꞉ Ha꞉lodo꞉ kudu sian kalu nol o꞉lia꞉yo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ane. Kalu i a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, niliyo꞉ ge to hendelelo꞉ sa꞉lan kaluwo꞉ ge a꞉la꞉asula꞉sen. Godeya꞉ mano꞉ widakiyo꞉, giyo꞉ to hendeleyo꞉ ko꞉lo꞉ wida꞉sen. Wilo꞉ kalumo꞉wo꞉lo꞉, wilo꞉ma kalumo꞉wo꞉lo꞉, giyo꞉ to mano꞉ imilo꞉ ko꞉ngo꞉ ka widakiyo꞉, ililo꞉ asulab a꞉no꞉ giyo꞉ mo꞉kele asula꞉sen. \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉ gemo꞉wo꞉ we au dabu ba꞉ba꞉nigo꞉l. Loma꞉ gamani misa꞉ kalu alan, Sisa o꞉mo꞉lo꞉ takis mole dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ niliyo꞉ o꞉li dimia꞉no꞉wa꞉le? O꞉ mo꞉dimia꞉no꞉wa꞉le, giyo꞉ waga asulaya?” \v 18 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉su eyo꞉ ililo꞉ emo꞉lo꞉ man mogago꞉ dimidama꞉nikilo꞉ dimidaliab a꞉no꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “To mosowa꞉lo꞉ widan kalu giliyo꞉, ne dikidakilo꞉ bale kedako, mo꞉wo꞉ ha꞉? \v 19-20 Takis kililia꞉sen mole us nowo꞉ nelo꞉ walama,” a꞉la꞉sio꞉. Iliyo꞉ mole us a꞉no꞉ Ya꞉sulo꞉ bo꞉ba꞉ki dimiabikiyo꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Mole wema꞉ wa꞉l amio꞉ abe wo꞉lokano꞉lo꞉bo꞉? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ mole wa꞉l amio꞉ abe wi ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉lo꞉bo꞉?” \v 21 \x - \xo 22.21 \xt Lom 13.7\x*A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, ili a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Sisa eno꞉.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kelego꞉ Sisa elo꞉wo꞉, a꞉ma꞉la꞉ Sisamo꞉ dimia꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ Gode elo꞉wo꞉, a꞉ma꞉la꞉ Godemo꞉ dimia꞉bi.” \v 22 Iyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to nafa a꞉ma꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ molo asulo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉sio꞉. \s1 Sowo꞉ kalu dasima꞉nigab a꞉no꞉ wagama꞉iba? \r Mak 12.18-27, Luk 20.27-40 \p \v 23 \x - \xo 22.23 \xt Ilig 23.8\x*Sadusi kalu iliyo꞉ tili asulakiyo꞉, sowo꞉ kaluwo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mada mo꞉dasima꞉ib a꞉la꞉asula꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉g ho꞉lende a꞉namio꞉ Sadusi kalu nolo꞉ Ya꞉sulo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, \v 24 \x - \xo 22.24 \xt Lo 25.5\x*“Widan kalu, mo꞉luwo꞉ Mo꞉sa꞉sa꞉ ele nimo꞉lo꞉ sa꞉sa꞉li me a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, So꞉lo꞉ usamio꞉ kalu nowo꞉ so꞉walo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li ka sowalega, kalu sowo꞉ a꞉ma꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉, ene ao a꞉ma꞉ dia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu sowo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ mo꞉elema꞉ki, aowa꞉ inga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉ ene dia꞉sa꞉ga꞉ so꞉wa wa꞉la꞉b sa꞉la꞉liab a꞉no꞉, ao sowo꞉ a꞉ma꞉no꞉ doma꞉ib. Mo꞉sa꞉s eyo꞉ a꞉la꞉saefa꞉. \v 25 Niliyo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feaki maloloma꞉nigo꞉l. Tamin amio꞉ ao i dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ni o꞉lia꞉ sen. Ao wa꞉la꞉bo꞉ gayo꞉ di, ko꞉sega e so꞉wayo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li ka sowo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉ wa꞉la꞉ba꞉ fa꞉sa꞉ a꞉di. \v 26 Elo꞉ so꞉walo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li ka sowo꞉. Ao asol a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉ka dimido꞉. Ao i a꞉no꞉ tambo a꞉la꞉dimida꞉i aneyo꞉, ao doma꞉ a꞉dia꞉sa꞉ga꞉ sowo꞉. \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉lo꞉ a꞉na sowo꞉. \v 28 Kalu doma꞉la꞉fo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ga imilig a꞉no꞉ko꞉ dia꞉i ane. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu sowo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasi alifelab ho꞉len a꞉namio꞉, ga a꞉ma꞉ indeyo꞉ o꞉b doma꞉iba?” Sadusi kalu iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉ dehege kedakiyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \p \v 29 Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ o꞉lia꞉, Godeya꞉ halaido꞉ o꞉lia꞉yo꞉ gio꞉ mo꞉fanda asulo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ mada babale asula꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉len. \v 30 Kalu sowo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasi alifelab ho꞉len a꞉namio꞉, iyo꞉ ga dian man o꞉lia꞉ kalu ha꞉nan man a꞉no꞉lia꞉yo꞉ i amio꞉ mo꞉doma꞉ib. Ko꞉sega iyo꞉ Hebenelo꞉ ma꞉mula꞉ kalu sab o꞉leo꞉ngo꞉ doma꞉ib. \v 31-32 \x - \xo 22.31-32 \xt Kis 3.6, Madi 8.11\x*Sowo꞉ kalu ko꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasima꞉ib a꞉la꞉liki, Godeya꞉lo꞉ to ko꞉lo꞉ gimo꞉lo꞉ sio꞉ a꞉no꞉, ge mo꞉agelo꞉wo꞉? To a꞉namio꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, ‘Ablahama꞉ Godeyo꞉ Ne, Aisa꞉ga꞉ Godeyo꞉ Ne, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉koba꞉ Godeyo꞉ Ne.’ Gode e sowo꞉ kalu a꞉ma꞉no꞉ma. E kalu mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉ Gode.” \v 33 Kaluka꞉isale kegeo꞉ i a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to widab a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, iyo꞉ iligaki molo asulo꞉. \s1 Godeya꞉ ele alano꞉ o꞉ba꞉le a꞉la꞉li dabu ba꞉ba꞉ \r Mak 12.28-34, Luk 10.25-28 \p \v 34 Sadusi kalu iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ da꞉fe ba꞉dabikiyo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ to imo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉yo꞉, iyo꞉ towo꞉ mo꞉sama꞉ki kalifa꞉ ko꞉lo꞉, Fa꞉lisi kalu iyo꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉ba꞉no꞉ a꞉laki kegeo꞉. \v 35 Fa꞉lisi kalu nowo꞉ elelo꞉ doba꞉da꞉yo꞉ asulo꞉wo꞉ di ko꞉lo꞉, eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ da꞉fe ba꞉dakiyo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉ dehege dabu ba꞉ba꞉, \v 36 “Widan kalu, Godeya꞉ ele modo꞉ difa꞉ us a꞉namio꞉, ele imilig mada alandeyo꞉ o꞉ba꞉le?” \v 37 \x - \xo 22.37 \xt Lo 6.5\x*Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉no꞉n Gode Alano꞉ mada alan asulaki, go꞉no꞉n kufa꞉ us o꞉lia꞉, go꞉no꞉n mama o꞉lia꞉, go꞉no꞉n asulo꞉ o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ tambo Godemo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉la꞉bi. \v 38 Ele we mada alandeyo꞉ o꞉m ko꞉lo꞉, ele nolo꞉ tambo tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 39 \x - \xo 22.39 \xt Wkp 19.18, Madi 7.12\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ele andeb a꞉no꞉lo꞉ imilo꞉ ko꞉ngo꞉ da꞉lab ko꞉lo꞉ to a꞉no꞉ we, Gio꞉ go꞉no꞉n asulan o꞉leaumbo꞉, giasi kaluka꞉isale nolo꞉lo꞉ a꞉la꞉asulaki ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉lubi. \v 40 \x - \xo 22.40 \xt Lom 13.10, Gala 5.14\x*Ele a꞉la꞉ a꞉no꞉, Mo꞉sa꞉sa꞉lo꞉ ele difa꞉ da꞉lab o꞉lia꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ to wido꞉ a꞉no꞉lia꞉ma꞉ mo꞉wo꞉ o꞉m ko꞉lo꞉, nolo꞉ a꞉ma꞉ go꞉lu alifa꞉ ko꞉lo꞉lab.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉wido꞉. \s1 Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ o꞉ba꞉le a꞉la꞉liki Ya꞉su eyo꞉ Fa꞉lisi kalumo꞉ dabu ba꞉ba꞉ \r Mak 12.35-37, Luk 20.41-44 \p \v 41 Fa꞉lisi kalu nolo꞉ kegenelia꞉ga꞉ a꞉labiki, Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, \v 42 \x - \xo 22.42 \xt Yo꞉n 7.42\x*“Gililo꞉ Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kalu a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, giliyo꞉ waga asulaya? E so꞉wa abeno꞉wo꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉, “Da꞉ibida꞉ inso꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 43 Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉go꞉ amio꞉, Godeya꞉ Mama eyo꞉ Da꞉ibid emo꞉ asulo꞉wo꞉ dimiabikiyo꞉, Da꞉ibid eyo꞉ Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kalu a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, ‘Ni Alanka꞉.’ Kalu a꞉no꞉ Da꞉ibida꞉ inso꞉lalega, Da꞉ibid eyo꞉ ‘ni Kalu Alan’ a꞉la꞉bo꞉ waga asulaki sio꞉wo꞉? Da꞉ibid eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 \v 44 \x - \xo 22.44 \xt Song 110.1, Madi 26.64\x*“ ‘Gode eyo꞉ ni Alanbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ge ni dagi ililiba mesa꞉ni mena. \q1 Niyo꞉ gis kalu gilo꞉wo꞉ gi ha꞉g amio꞉ semo꞉ difa꞉ amio꞉, \q2 a꞉na o꞉sa꞉bi.” ’ \m \v 45 Da꞉ibid eyo꞉ Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kalu a꞉no꞉, ‘Alan nilo꞉wo꞉ weka꞉’ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ kalu a꞉no꞉ Da꞉ibida꞉ inso꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 46 Ya꞉suwa꞉lo꞉ dabu ba꞉dab a꞉no꞉, Fa꞉lisi kalu kegeo꞉ tambowa꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ towo꞉ mada mo꞉sa꞉ma꞉no꞉ dowo꞉. O꞉g ho꞉len a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ tagilaki Ya꞉sumo꞉wo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉dabu ba꞉ba꞉. \c 23 \s1 Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ma꞉ man mogago꞉ a꞉no꞉ Ya꞉su eyo꞉ kalaba sio꞉ \r Mak 12.38,39, Luk 11.43,46, 20.45,46 \p \v 1 Ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉su eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉wido꞉. \v 2 “Elelo꞉ wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu i o꞉lia꞉yo꞉ Mo꞉sa꞉sa꞉ mego꞉fo꞉ ili dia꞉sa꞉ga꞉, Mo꞉sa꞉sa꞉ ele a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wida꞉sen. \v 3 \x - \xo 23.3 \xt Mal 2.7-8\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ to ililo꞉ widab a꞉no꞉ tili da꞉da꞉sa꞉ga꞉ kudu ha꞉na꞉lubi. Ko꞉sega nanog ililo꞉ dimida꞉sen a꞉no꞉ gio꞉ kudu ha꞉na꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ iliyo꞉ to mosowa꞉ sa꞉laki, inido꞉ to widab a꞉no꞉ inino꞉ mo꞉kudu ha꞉na꞉sen. \v 4 Iliyo꞉ ele ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ kudu hamana꞉ki dia꞉takiyo꞉, hida꞉yo꞉ alan a꞉no꞉ imo꞉ dimia꞉sen. Ko꞉sega kaluka꞉isaleya꞉ hida꞉yo꞉ dia꞉ha꞉na꞉no꞉ a꞉no꞉, iliyo꞉ mada mo꞉asuwa꞉ta꞉sen. \v 5 \x - \xo 23.5 \xt Kis 13.9, Nam 15.38-39, Lo 6.8, Madi 6.1\x*Ililo꞉ nanog dimida꞉sen a꞉no꞉ tambo, kaluka꞉isaleyo꞉ bo꞉ba꞉ki dimido꞉. Kaluka꞉isale iliyo꞉ i a꞉no꞉ Godeya꞉no꞉lo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉ki, iliyo꞉ Godeya꞉ towo꞉ sa꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ kambola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ini misa꞉ amio꞉lo꞉, dagi amio꞉lo꞉ sunu alifela꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ i a꞉no꞉ Godemo꞉lo꞉ tolo꞉ dulugu sa꞉lano꞉lo꞉b a꞉la꞉ bo꞉ba꞉kiyo꞉, iliyo꞉ me sambowo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ inin helebeso꞉g ko꞉lo꞉ migifa sunu alifelo꞉. \v 6 Iliyo꞉ ma꞉no꞉ alan ma꞉niki kegeakiyo꞉, iyo꞉ kalu alando꞉ sa꞉sena mesa꞉no꞉ asulab. Godeya꞉lo꞉ tolo꞉ wida꞉sen ayamio꞉lo꞉, ilo꞉ mesa꞉no꞉ i fofodo꞉wo꞉ ko꞉li nafale nowa mesa꞉no꞉ asulab. \v 7 Kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ iyo꞉ galilia꞉sa꞉ga꞉ sagalakiyo꞉, widan kalu a꞉la꞉sama꞉ki, iyo꞉ kegea꞉sen hen a꞉namio꞉ ho꞉leno꞉ tambo ha꞉na꞉sen. \p \v 8 “Ko꞉sega kalu noma꞉yo꞉ ge ‘widan kalu’ a꞉la꞉sama꞉kiyo꞉ dowa꞉so꞉bo. A꞉la꞉ba, mo꞉wo꞉ widan kalu gililo꞉wo꞉ imilise ko꞉lo꞉lab, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ tambo gaole dowaki, imilo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ wiyo꞉ giliyo꞉ kalu imilig nowo꞉ go꞉l a꞉la꞉bo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ gili go꞉ldeyo꞉ imilig ko꞉lo꞉lab. E Gode Hebenelo꞉ a꞉labo꞉ o꞉m. \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu noma꞉yo꞉ ge wiyo꞉ duludaki, misa꞉ kalu a꞉la꞉sama꞉kiyo꞉ dowa꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ ge misa꞉ kaluwo꞉ imilig ko꞉lo꞉lab. E Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ o꞉m. \v 11 \x - \xo 23.11 \xt Madi 20.26, Mak 9.35, Luk 22.26\x*Gi usamio꞉ misa꞉ kalu a꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ gili nanogdo꞉ dian kalu dowa꞉lubi. \v 12 \x - \xo 23.12 \xt Job 22.29, Sndn 29.23, Luk 14.11, 18.14\x*Kaluka꞉isale abeyo꞉ enen wiyo꞉ wabudab a꞉no꞉, Gode eyo꞉ e ha꞉ga ta꞉fa꞉ib. Ko꞉sega kaluka꞉isale abeyo꞉ enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ ha꞉g amilo꞉ dowab a꞉no꞉, Gode eyo꞉ ene wiyo꞉ wabuluma꞉ki ta꞉fa꞉ib.” \s1 Elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ hagugu sio꞉. \r Mak 12.40, Luk 11.39-52, 20.47 \p \v 13-14 “Wai, elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. To mosowa꞉lo꞉ widan kalu gio꞉ dinafaka꞉. Kaluka꞉isaleyo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉namilo꞉ tina꞉no꞉ tog a꞉no꞉ gili kalita꞉lab. Ginino꞉lo꞉ tog a꞉namio꞉ mo꞉tinaki, kaluka꞉isale a꞉namilo꞉ tiha꞉na꞉no꞉ asulab a꞉no꞉ togo꞉ gili ka꞉la꞉lab.\f + \fr 23.13-14 \ft Asulo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ ves usa we, to nolo꞉ tamina sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab, a꞉la꞉asulo꞉. To a꞉no꞉ we. Wai! Elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. Mo꞉wo꞉ giliyo꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ i a꞉no꞉ dikida꞉sa꞉ga꞉, a ililo꞉wo꞉ afale dia꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nolba꞉yo꞉ gio꞉ nafa kalu a꞉la꞉bo꞉ba꞉ki, Godemo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉, towo꞉ sambo sa꞉la꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ wa꞉lo꞉ mada mogago꞉ dia꞉ib. \f* \p \v 15 “Wai, elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. To mosowa꞉lo꞉ widan kalu gio꞉ dinafaka꞉. Gio꞉ henfelo꞉ amio꞉lo꞉, so꞉lu ho꞉n a꞉namio꞉lo꞉ sia꞉likiyo꞉, kalu imilig nowo꞉ gili tili wida꞉sen kalu fa꞉la꞉doma꞉ki, keda꞉li sia꞉sen. Gio꞉ de hen a꞉ma꞉ so꞉wa dowo꞉ ko꞉lo꞉, kalu a꞉no꞉ gili tili widan kalu fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, elo꞉ de hen a꞉ma꞉ so꞉wa doma꞉ki ta꞉takiyo꞉, mogago꞉ elo꞉ dimidan a꞉ma꞉yo꞉ mogago꞉ gilo꞉wo꞉ tiginila꞉ma꞉ib. \p \v 16 \x - \xo 23.16 \xt Madi 15.14\x*“Wai, giliyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tililia꞉ ha꞉naki bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ asulab ko꞉sega, gio꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu o꞉ngo꞉ dowab. Giliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉lan, ‘Kalu abeyo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉, Godeya꞉ malilo꞉ a a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉fe sa꞉lalega, to elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ halaido꞉lo꞉ma dowab. Ko꞉sega kalu abeyo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉, go꞉l mole, Godeya꞉ malilo꞉ a amilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉fe sa꞉lalega, to elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ halaido꞉ dowab ko꞉lo꞉ eyo꞉ mada hendele dimidama꞉no꞉ doma꞉ib.’ \v 17 Gio꞉ asugdo꞉ma dowaki, siyo꞉ ko꞉n kalu dowo꞉. Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ kelego꞉ halaido꞉le wilo꞉wo꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ doma꞉iba? Go꞉l mole a꞉no꞉ halaido꞉le wa꞉la꞉bo꞉ o꞉doma꞉iba꞉le? Mo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ ayo꞉ nafale wa꞉la꞉bo꞉ o꞉doma꞉iba? Giliyo꞉ a꞉la꞉asuluma. Godeya꞉ malilo꞉ a a꞉ma꞉yo꞉ go꞉l a꞉namilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ Godeya꞉ eno꞉ a꞉la꞉liki fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉, go꞉l a꞉no꞉ halaido꞉wo꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 18 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉lan, ‘Kalu abeyo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉, Godemo꞉lo꞉ so꞉mea꞉sen i fofodo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉fe sa꞉lalega, to elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ halaido꞉lo꞉ma dowab. Ko꞉sega kalu abeyo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉, boba kelego꞉ so꞉mea꞉sen i fofodo꞉ wa꞉l a꞉namilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉fe sa꞉lalega, kalu a꞉ma꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ halaido꞉ dowab ko꞉lo꞉, eyo꞉ mada hendele dimidama꞉no꞉ doma꞉ib.’ \v 19 Sio꞉ ko꞉n kalu giliyo꞉, Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ kelego꞉ halaido꞉le wilo꞉wo꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ doma꞉iba? Godemo꞉lo꞉ boba kelego꞉ dimiab a꞉no꞉ halaido꞉le wa꞉la꞉bo꞉ o꞉doma꞉iba꞉le? Mo꞉ Godemo꞉lo꞉ so꞉mea꞉sen i fofodo꞉ a꞉no꞉ halaido꞉le wa꞉la꞉bo꞉ doma꞉iba꞉le? Giliyo꞉ a꞉la꞉asuluma. Godemo꞉lo꞉ so꞉mea꞉sen i fofodo꞉ a꞉ma꞉yo꞉, boba kelego꞉ a꞉no꞉ Godeya꞉ eno꞉ a꞉la꞉liki fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉, bo꞉ba kelego꞉ halaido꞉wo꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 20 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu noma꞉yo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉, Godemo꞉lo꞉ so꞉mea꞉sen i fofodo꞉ a꞉no꞉ da꞉feaki sa꞉lalega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ Godemo꞉lo꞉ so꞉mea꞉sen i fofodo꞉ a꞉no꞉lia꞉, boba kelego꞉ wa꞉l amilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉lia꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feaki sa꞉lab. \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉, Godeya꞉ malilo꞉ a a꞉no꞉ da꞉fe sa꞉lalega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ a a꞉no꞉lia꞉, Gode malilo꞉ ayamilo꞉ dowa꞉sen a꞉no꞉lia꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feaki sa꞉lab. \v 22 \x - \xo 23.22 \xt Ais 66.1, Madi 5.34\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉, Hebene hen a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉fe sa꞉lalega, kalu a꞉ma꞉yo꞉ Godelo꞉ sa꞉sen i fofodo꞉ a꞉no꞉lia꞉, Gode i fofodo꞉ a꞉namilo꞉ sab a꞉no꞉lia꞉yo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feaki sa꞉lab. \p \v 23 \x - \xo 23.23 \xt Wkp 27.30, Mai 6.8\x*“Wai, elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. To mosowa꞉lo꞉ widan kalu gio꞉ dinafaka꞉. Mo꞉wo꞉ giliyo꞉ egelo꞉ amio꞉ siabulu fo꞉g o꞉lia꞉ i fo꞉s galin nol o꞉lia꞉yo꞉ kililia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, molela꞉su diab a꞉no꞉ do꞉la꞉fo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, heb imilise nowo꞉ Godeya꞉ enebo꞉ dimian. Ko꞉sega Godeya꞉ ele amio꞉ wa꞉la꞉b to a꞉no꞉ giliyo꞉ mo꞉kudu ha꞉naki, ka ta꞉ta꞉sen. Ele difa꞉ amilo꞉ wa꞉la꞉b to da꞉labo꞉ we, digalo꞉ aloba꞉dan mano꞉, nofolan mano꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode amilo꞉ tilida꞉dan mano꞉ o꞉m. Giliyo꞉ ele saefa꞉ galin nolo꞉lo꞉ mo꞉ga꞉lilaki, wa꞉la꞉b man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ mada dimida꞉lubi. \v 24 Giliyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tililia꞉ ha꞉naki bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ asulab ko꞉sega, gio꞉ siyo꞉ ko꞉n kalu o꞉ngo꞉ dowab. Ho꞉n nakiyo꞉, kiso ha꞉lula꞉su nowo꞉ usa ba꞉dab amio꞉, giliyo꞉ dinafa dila꞉sen. Ko꞉sega no꞉ ka꞉mol alan ho꞉n us amilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉, giliyo꞉ tambo ka gamuga꞉ta꞉sen. \p \v 25 \x - \xo 23.25 \xt Mak 7.4\x*“Wai, elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. To mosowa꞉lo꞉ widan kalu gio꞉ dinafaka꞉. Mo꞉wo꞉ giliyo꞉ kab o꞉lia꞉ disi o꞉lia꞉yo꞉ ha꞉la꞉yo꞉ dinafa to꞉go꞉da꞉sen ko꞉sega, us a꞉namio꞉ man mogago꞉wo꞉ wa꞉lifo꞉ ko꞉lo꞉lab. Man mogago꞉ dimidan a꞉no꞉ we, go꞉no꞉na꞉ma꞉la꞉yo꞉ sagalakiyo꞉, kelego꞉ noma꞉lo꞉wo꞉ asu sa꞉la꞉la꞉lowan. \v 26 Fa꞉lisi gio꞉ sio꞉ ko꞉n kalu dowab. Kab ha꞉la꞉yo꞉ nafa fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉, giliyo꞉ tamin amio꞉ kab usami ko꞉le to꞉go꞉da꞉bi. \p \v 27 \x - \xo 23.27 \xt Ilig 23.3\x*“Wai, elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. Madali tolo꞉ sa꞉lan kalu gio꞉ dinafaka꞉. Giliyo꞉ kalu daido꞉ ha꞉la꞉ amio꞉ dinafa momada꞉sen, ko꞉sega usamio꞉ sowo꞉ ki o꞉lia꞉ do꞉mo꞉ heseyo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ wa꞉lifo꞉lab. Gio꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 28 \x - \xo 23.28 \xt Luk 16.15\x*Kalu nolba꞉yo꞉ gi do꞉mo꞉ ba꞉dakiyo꞉, ge digalo꞉ kalu a꞉la꞉asuluma꞉ib. Ko꞉sega gili asulo꞉ usamio꞉ dikidan man o꞉lia꞉ ele o꞉go꞉san man o꞉lia꞉yo꞉ wa꞉lifo꞉lab. \p \v 29 “Wai, elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu o꞉lia꞉ gilo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. To mosowa꞉lo꞉ widan kalu gio꞉ dinafaka꞉. Giliyo꞉ dinali sa꞉lan kalu sowo꞉lo꞉ daido꞉ wa꞉l a꞉namio꞉ ayo꞉ nafale dialitaki, digalo꞉ kalu sowo꞉lo꞉ daido꞉ a꞉no꞉lo꞉ nafale momade alita꞉sen. \v 30 Giliyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen, ‘Nio꞉ ni ma꞉mu ima꞉ ho꞉len a꞉na elen kibo꞉bowo꞉, nio꞉ i o꞉lia꞉ dowakiyo꞉, dinali sa꞉lan kaluwo꞉ mada mo꞉sana somo꞉lo.’ \v 31 \x - \xo 23.31 \xt Ilig 7.52\x*To wema꞉yo꞉ ginina꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉widab. Gio꞉ dinali sa꞉lan kalulo꞉ sana sowa꞉sen i a꞉ma꞉ so꞉wayo꞉ gika꞉ a꞉la꞉widakigab. \v 32 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, sana sowa꞉sen man gi ma꞉mu ima꞉lo꞉ mo꞉mo꞉da dimido꞉ a꞉no꞉, giliyo꞉ ilili alifa꞉niki hamana. \p \v 33 \x - \xo 23.33 \xt Madi 3.7, 12.34, Luk 3.7\x*“Gio꞉ sowa꞉ mogago꞉, kisa꞉wa꞉la꞉ inso꞉ o꞉ngo꞉ dowab. Gode eyo꞉ gio꞉ mo꞉walila꞉sa꞉ga꞉, de hena hamana a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib ko꞉lo꞉, giliyo꞉ a꞉no꞉ waga begelema꞉iba? \v 34 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ dabuma! Niyo꞉ dinali sa꞉lan kaluwo꞉lo꞉, asulo꞉ nafalo꞉ di kaluwo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ elelo꞉ widan kalu o꞉lia꞉yo꞉ gilo꞉wa iliga꞉to꞉l. Ko꞉sega giliyo꞉ kalu i a꞉no꞉ nolo꞉ sana sowaki, i malana aluma꞉ib. Nolo꞉ Godeya꞉ tolo꞉ wida꞉sen a us a꞉na yame tandema꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolo꞉ amisa꞉n nowa nowa a꞉la꞉ o꞉lusa꞉nda꞉i ha꞉na꞉ib. \v 35 \x - \xo 23.35 \xt Mo꞉mo꞉ 4.8, 2Sto 24.20-21\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ henfelo꞉ we ho꞉gi dimido꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mio꞉ a꞉namio꞉, digalo꞉ kalu ko꞉lo꞉ ililo꞉ yasala꞉likilo꞉ ho꞉bo꞉ tulo꞉ a꞉ma꞉ wa꞉lo꞉ tambo gili dia꞉ib. A꞉iboldo꞉ sana sowo꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mio꞉wo꞉, Belekia so꞉wa Sekalaya elo꞉ sana sowab a꞉na edakiyo꞉\f + \fr 23.35 \ft Yu kaluka꞉isaleya꞉ Baibo꞉l amio꞉, tamin amio꞉ A꞉ibola꞉ malolo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab. Bugo꞉ a꞉no꞉ edakiyo꞉, Sekalayaya꞉ malolo꞉ to sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab.\f*, wa꞉lo꞉ tambo gi dia꞉ib. Giliyo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉no꞉ u dibido꞉ a꞉no꞉ nol a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ malilo꞉ ayo꞉ nol a꞉lo꞉ us a꞉namio꞉ Sekalaya e a꞉na sana sowo꞉. \v 36 Niyo꞉ to we hendele gimo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l. Man mogago꞉wa꞉ wa꞉l dimea꞉no꞉ a꞉no꞉ tambo, kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ sab wema꞉ dia꞉ib.” \s1 Ya꞉su eyo꞉ Ya꞉lusalemo꞉ ba꞉da꞉ga꞉ nofolo꞉ \r Luk 13.34,35 \p \v 37 Ya꞉su eyo꞉ to heb a꞉kudu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Ha꞉iyo꞉ Ya꞉lusalem, Ya꞉lusalem. Giliyo꞉ dinali sa꞉lan kaluwo꞉ sana sowa꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ tolo꞉ dia꞉ya꞉lab kalu i a꞉no꞉lo꞉ uwa꞉ agoda꞉sa꞉ga꞉ sana sowa꞉sen. Gogonowa꞉lo꞉ inso꞉wo꞉ ene a꞉fula꞉ ha꞉g amilo꞉ kegenelia꞉ga꞉ galalan o꞉leaumbo꞉, niyo꞉ Ya꞉lusalem kaluka꞉isale gio꞉ a꞉la꞉kegenelia꞉ga꞉ galama꞉no꞉ a꞉la꞉ asula꞉len ko꞉sega, gio꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉kiyo꞉ mo꞉asulo꞉. \v 38 \x - \xo 23.38 \xt 1Kin 9.7-8, Jer 22.5\x*Bo꞉ba! Godeya꞉ ene ayo꞉ gi dagiya dia꞉ta꞉ga꞉ ta꞉fo꞉gane, ko꞉sega o꞉go꞉ a a꞉no꞉ awafi elena ba꞉ba꞉. \v 39 \x - \xo 23.39 \xt Song 118.26\x*Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Gio꞉ ne misio꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉ib. Ko꞉sega giliyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉, ‘Kalu we, Gode Alana꞉ wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, niliyo꞉ sagala꞉liki, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉so꞉lo꞉l’ to a꞉no꞉ sa꞉lalikiyo꞉, ho꞉len a꞉nami o꞉isa, ne wa꞉ka ba꞉ba꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \c 24 \s1 Godeya꞉ malilo꞉ ayo꞉ mogaima꞉ib a꞉la꞉sio꞉ \r Mak 13.1,2, Luk 21.5,6 \p \v 1 Ya꞉su e Godeya꞉ malilo꞉ a a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nab amio꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ elo꞉wa ya꞉ga꞉, Godeya꞉ malilo꞉ ayamilo꞉ a nafale ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ e bo꞉ba꞉ki da꞉feyo꞉. \v 2 \x - \xo 24.2 \xt Luk 19.44\x*Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ a di a꞉no꞉ tambo ba꞉ba꞉ya꞉le? Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Gililo꞉ o꞉gdo꞉ ba꞉dab we, tif amio꞉ a we tambo bidi ha꞉naki, u noma꞉ wa꞉l amilo꞉ dinafa a꞉lab we aumbo꞉, mada mo꞉da꞉lena ba꞉ba꞉ib.” \s1 Hida꞉yo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib \r Mak 13.3-13, Luk 21.7-19 \p \v 3 Ya꞉suwo꞉ O꞉lif misio꞉wa sen amio꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ egelese elo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gilo꞉ sa꞉lab we ho꞉leno꞉ iga꞉sa fa꞉la꞉doma꞉iba? Ge nilo꞉ amio꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigabo꞉lo꞉b a꞉la꞉do꞉ asuluma꞉no꞉wo꞉, niliyo꞉ waga ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ta꞉i mio꞉ ho꞉len we elema꞉nigabo꞉lo꞉b a꞉la꞉do꞉ asuluma꞉no꞉wo꞉, niliyo꞉ waga ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉?” \p \v 4 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Madali tolo꞉ sa꞉lan kaluwa꞉yo꞉ gio꞉ dikidabena꞉ki, giliyo꞉ to sa꞉labo꞉ dinafa alobana ba꞉da꞉bi. \v 5 \x - \xo 24.5 \xt Madi 24.23-24, 1Yo꞉n 2.18\x*Mo꞉wo꞉ kalu modo꞉wo꞉ ne wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ya꞉siakiyo꞉, ‘Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ neka꞉’ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ a꞉la꞉ dikili sa꞉lakiyo꞉, hala tililia꞉ ha꞉na꞉ib. \v 6 Henfelo꞉ wenamio꞉ bubo꞉wo꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉lo꞉, bubaka꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉wo꞉ fowo꞉ da꞉dalikiyo꞉lo꞉, gio꞉ kele asulakiyo꞉ tagila꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ dimido꞉ we tamina fa꞉la꞉doma꞉ib, ko꞉sega elema꞉no꞉wo꞉ semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉. \v 7 Henfelo꞉ wenamio꞉ hen alan no o꞉lia꞉ hen alan no o꞉lia꞉yo꞉ gis diaki bubo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowa꞉i ha꞉na꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ misa꞉ kalu no o꞉lia꞉ no o꞉lia꞉yo꞉ babuma꞉ib. Hen nol amio꞉ hiniyo꞉ alan tima꞉ib a꞉la꞉ta꞉ga꞉ hen nol amio꞉ egelo꞉wo꞉ mo꞉fa꞉la꞉ndaliki, kaluka꞉isaleyo꞉ maiyo꞉wo꞉ alan doma꞉ib. \v 8 Hida꞉yo꞉ a꞉no꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, gaya꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉nikilo꞉ nagalo꞉ tamin amilo꞉ mo꞉mo꞉da ba꞉dan au fa꞉la꞉doma꞉ib. \p \v 9 \x - \xo 24.9 \xt Madi 10.22\x*“Kalu nolba꞉yo꞉ gio꞉ teledowaki ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, yamelaki sana soma꞉ib. Gio꞉ ni wiyo꞉ ta꞉lisab ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale tambowa꞉yo꞉ gimo꞉wo꞉ kulufa꞉yo꞉wo꞉ alan doma꞉ib. \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ kaluka꞉isale ne amilo꞉ tilidabu a꞉no꞉ modo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉ib. Iliyo꞉ egelebo꞉ mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nolo꞉ teledowaki gis kaluwa꞉ dagiya dia꞉fa꞉ib. \v 11 \x - \xo 24.11 \xt Madi 24.5,24, 1Yo꞉n 4.1\x*Madalilo꞉ dinali sa꞉lan kaluwo꞉ ya꞉siakiyo꞉, iliyo꞉ kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ dikidaki, hala tililia꞉ ha꞉na꞉ib. \v 12 Henfelo꞉ wiyo꞉ man mogago꞉wo꞉ mada alan fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, kaluka꞉isale nol o꞉lia꞉lo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lan man a꞉no꞉ ti ha꞉na꞉ib. \v 13 \x - \xo 24.13 \xt Madi 10.22\x*Ko꞉sega kalu abeyo꞉ hida꞉yo꞉ a꞉namio꞉ halaido꞉ dofo꞉ko꞉ ha꞉na꞉la꞉ga꞉ eleya edalega, Gode eyo꞉ e asuwa꞉takiyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉ib. \v 14 \x - \xo 24.14 \xt Madi 28.19\x*Kaluka꞉isaleyo꞉ Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉ma꞉ to nafa a꞉no꞉ dabuma꞉kiyo꞉, to a꞉no꞉ henfelo꞉ amio꞉ tambo wida꞉li ha꞉na꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, ta꞉i mio꞉ ho꞉len we ko꞉lo꞉ elema꞉no꞉wo꞉ a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ib.” \s1 Kelego꞉ mogago꞉leyo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab \r Mak 13.14-23, Luk 21.20-24 \p \v 15-16 \x - \xo 24.15-16 \xt Dan 9.27, 11.31, 12.11\x*“Tamin amilo꞉ dinali sa꞉lan kalu Da꞉niol elo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ giliyo꞉ fa꞉la꞉dowaliki ba꞉ba꞉ib. Godeya꞉ malilo꞉ ayamio꞉, kelego꞉ mogago꞉le nowo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowaliki, ayo꞉ mo꞉mesa꞉no꞉ doma꞉ib ko꞉lo꞉, a a꞉no꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ dowaki gab. Giliyo꞉ to we agelakiyo꞉, dinafa asula꞉bi. Gio꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ ba꞉dalikiyo꞉, Yudia hen amilo꞉ sen kaluka꞉isale a꞉no꞉ tambo, gio꞉ misio꞉ doba꞉da꞉ dalalelia꞉ga꞉ ha꞉na꞉bi. \v 17 \x - \xo 24.17 \xt Luk 17.31\x*Kalu ene a wa꞉l amilo꞉ sen a꞉no꞉ tina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉ma꞉la꞉ a usamio꞉ kelego꞉wo꞉ dia꞉ni ha꞉na꞉so꞉bo. \v 18 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu egelo꞉ amilo꞉ elen a꞉no꞉, ene helebeso꞉g sambo ayamilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ e a꞉ma꞉la꞉yo꞉ dia꞉ni ha꞉na꞉so꞉bo. \v 19 Wai, ho꞉len a꞉namio꞉ ka꞉isale so꞉walo꞉ alela꞉sen o꞉lia꞉ so꞉wamo꞉lo꞉ bolo꞉ mea꞉lab ka꞉isale a꞉no꞉lia꞉yo꞉ mada halaido꞉ doma꞉ib. \v 20 Gilo꞉ dalalema꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉, ta꞉n ho꞉len a꞉namiya꞉le, Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉namiya꞉le fa꞉la꞉dowabena꞉ki, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉lubi. \v 21 \x - \xo 24.21 \xt Dan 12.1\x*Mo꞉wo꞉ o꞉g ho꞉len a꞉namio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ mada alan badio꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab. Henfelo꞉ we ho꞉gi mo꞉mo꞉do꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mio꞉ a꞉namio꞉, hida꞉yo꞉ wengo꞉wo꞉ mo꞉fa꞉la꞉dowa꞉i mio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tifamio꞉lo꞉ hida꞉yo꞉ wengo꞉wo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 22 Hida꞉yo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ Gode eyo꞉ mo꞉abolda꞉la꞉ kibo꞉bowo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ mo꞉gasiliaki, tambo yasalemabe. Ko꞉sega Gode eyo꞉ kaluka꞉isale enedo꞉ da꞉fe alifa꞉ a꞉no꞉ asulakiyo꞉, hida꞉yo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ abolda꞉su doma꞉ki ta꞉fa꞉ib. \v 23 \x - \xo 24.23 \xt Madi 24.5\x*Ho꞉len a꞉namio꞉ kalu noma꞉yo꞉ gimo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Gio꞉ bo꞉ba! Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ wena sab’ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu noma꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ honona sab’ a꞉la꞉sa꞉lalega, giliyo꞉ to a꞉no꞉ tilida꞉da꞉so꞉bo. \v 24 \x - \xo 24.24 \xt Lo 13.1-3, 2Tes 2.8-9, Kala 13.13-14\x*Mo꞉wo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, madali Keliso o꞉lia꞉ madalilo꞉ dinali sa꞉lan kaluwo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowakiyo꞉, molo ha꞉na꞉no꞉ alandeyo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ dimidama꞉ib. Iliyo꞉ Godeya꞉lo꞉ da꞉fe alifa꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dikilima꞉no꞉laki auma꞉ib ko꞉sega iliyo꞉ mo꞉ililima꞉ib. \v 25 Asuluma! Niyo꞉ dimido꞉ we o꞉fa꞉la꞉doma꞉nigabiki, to we gimo꞉wo꞉ hagugu so꞉lo꞉l. \v 26 \x - \xo 24.26 \xt Luk 17.23-24\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ gimo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Keliso e kalaleli hena a꞉laka꞉’ a꞉la꞉sa꞉lalega, gio꞉ a꞉namio꞉ ha꞉na꞉so꞉bo. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ili sa꞉lakiyo꞉, ‘Keliso e a us wena sab,’ a꞉la꞉sa꞉lalega, gio꞉ to ililo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ tilida꞉da꞉so꞉bo. \v 27 \x - \xo 24.27 \xt Madi 24.37-39\x*Mo꞉wo꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ofdo꞉ tinan doba꞉da꞉ a꞉namilo꞉ wabelego꞉ tililakilo꞉ ho꞉lea꞉tan o꞉leaumbo꞉, Kalule Dowo꞉ ko꞉lo꞉ mia꞉nigab a꞉no꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 28 \x - \xo 24.28 \xt Luk 17.37\x*Giyo꞉ o꞉ba꞉ salageyo꞉ akina hega꞉lena ba꞉dalikiyo꞉, us a꞉namio꞉ no꞉ heseyo꞉ nowo꞉ a꞉na da꞉laliki auma꞉ib a꞉la꞉asula꞉bi.” \s1 Kalule Dowo꞉wo꞉ mia꞉ib \r Mak 13.24-27, Luk 21.25-28 \p \v 29 \x - \xo 24.29 \xt Ais 13.10, 34.4, Ese 32.7, Joel 2.10,31, 2Bid 3.10, Kala 6.12-13\x*“Ko꞉sega ho꞉len a꞉namio꞉, hida꞉yo꞉ a꞉no꞉ fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉ edalikiyo꞉, \q1 “ ‘Ofo꞉ sololiakiyo꞉, \q2 ele hego꞉ mo꞉doma꞉ib. \q1 Tamin akin amilo꞉ a꞉no꞉ dogaselia꞉ tina꞉ib, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ \q2 Akin amilo꞉ halaido꞉lo꞉ a꞉lab kelego꞉ a꞉no꞉ ida꞉li alifelema꞉ib.’ \m \v 30 \x - \xo 24.30 \xt Dan 7.13, Sek 12.10, Kala 1.7\x*A꞉la꞉do꞉ dimidab ho꞉len a꞉namio꞉, Kalule Dowo꞉ e ko꞉lo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ akina fa꞉la꞉dowaliki ba꞉ba꞉ib ko꞉lo꞉, henfelo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo nofolaki ya꞉lima꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kalule Dowo꞉wo꞉ ene halaido꞉ o꞉lia꞉ ho꞉len fo꞉fo꞉lesodo꞉ alan o꞉lia꞉ kola꞉ wa꞉la fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ ini siya꞉ ba꞉ba꞉ib. \v 31 \x - \xo 24.31 \xt 1Kol 15.52, 1Tes 4.16\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ olo buluwo꞉ folalikiyo꞉, eyo꞉ ene ma꞉mula꞉ kaluwo꞉ henfelo꞉ we tambo, ofdo꞉ fa꞉la꞉dowan do꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ofdo꞉ tinana iliga꞉felema꞉ib. Iyo꞉ ha꞉nakiyo꞉, Godeya꞉lo꞉ da꞉fe alifelo꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉ tambo kegenema꞉ib.” \s1 Alona꞉ iya bale sio꞉ \r Mak 13.28-31, Luk 21.29-33 \p \v 32 “Gio꞉ asulo꞉wo꞉ alona꞉ iya dia꞉bi. Alona꞉ i amio꞉ musugo꞉ fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ fo꞉so꞉ imolo꞉ dowalikiyo꞉, imo ho꞉leno꞉ ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉la꞉asula꞉sen. \v 33 A꞉la꞉do꞉ gan o꞉leaumbo꞉, nilo꞉ tambolo꞉ so꞉lo꞉l a꞉no꞉ hendele fa꞉la꞉dowaliki ba꞉dakiyo꞉, giliyo꞉ e ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉doma꞉niki, toga꞉ meya kagayab a꞉la꞉asuluma꞉ib. \v 34 \x - \xo 24.34 \xt Madi 16.28\x*Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ sab we semo꞉sowo꞉ o꞉elenka, nilo꞉ tambolo꞉ so꞉lo꞉l a꞉no꞉ hendele fa꞉la꞉doma꞉nigab. \v 35 \x - \xo 24.35 \xt Madi 5.18\x*Henfelo꞉ o꞉lia꞉ akin o꞉lia꞉yo꞉ kelege doma꞉ib, ko꞉sega ni towo꞉ mada mo꞉kelegema꞉ib.” \s1 Ya꞉sulo꞉ fa꞉la꞉doma꞉no꞉ ho꞉leno꞉ nio꞉ mo꞉asulo꞉ \r Mak 13.32-37, Luk 17.26-30,34-36 \p \v 36 \x - \xo 24.36 \xt Ilig 1.7, 1Tes 5.1-2\x*“Nilo꞉ so꞉lo꞉l a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉no꞉wo꞉, ho꞉len o꞉lia꞉ ofa꞉si o꞉lia꞉yo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambowa꞉yo꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. Ma꞉mula꞉ kalu Hebenelo꞉ a꞉labo꞉lo꞉, Godeya꞉ So꞉wayo꞉lo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉sega, Do Godeya꞉ ina꞉li asulufo꞉lab. \v 37 \x - \xo 24.37 \xt Mo꞉mo꞉ 6.5-8\x*Noa ho꞉len amilo꞉ dimida꞉len o꞉leaumbo꞉, Kalule Dowo꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab ho꞉len a꞉namio꞉lo꞉ a꞉la꞉ka dimidama꞉ib. \v 38 Noa ho꞉len amio꞉ ho꞉n dia꞉yo꞉ o꞉semo꞉ mio꞉ amio꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ ma꞉no꞉ na꞉liki, ho꞉no꞉ na꞉liki, gayo꞉ dia꞉liki, inso꞉mo꞉wo꞉ gayo꞉ tili alita꞉liki aneyo꞉, Noayo꞉ ho꞉n ko꞉suwa tinab amio꞉lo꞉, iliyo꞉ a꞉la꞉ka dimida꞉li ha꞉na꞉len. \v 39 \x - \xo 24.39 \xt Mo꞉mo꞉ 7.21-23\x*Kaluka꞉isale iliyo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉no꞉ mo꞉asulufo꞉liki elena, ho꞉n galusana yakiyo꞉, i a꞉no꞉ tambo yasa danela꞉. A꞉la꞉do꞉ dimido꞉ o꞉leaumbo꞉, Kalule Dowo꞉ elo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉namio꞉lo꞉ a꞉la꞉ka dimidama꞉nigab. \v 40 Ho꞉len a꞉namio꞉, kalu a꞉la꞉ nowo꞉ egelo꞉wa elena, nowo꞉ diaki, nowo꞉ ka ta꞉fa꞉ib. \v 41 Ga a꞉la꞉ nowo꞉ ida꞉ni ma꞉n besea꞉lena, nowo꞉ diaki, nowo꞉ ka ta꞉fa꞉ib. \p \v 42 \x - \xo 24.42 \xt Madi 25.13\x*“A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gili Kalu Alando꞉ mia꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ yasi siliki bo꞉fo꞉lubi. \v 43 \x - \xo 24.43 \xt Luk 12.39-40, Kala 16.15\x*Ko꞉sega gio꞉ to we asuluma. Alo꞉ biso꞉ a꞉ma꞉yo꞉ afalo꞉ dian kalu mia꞉no꞉wo꞉ ofa꞉siyo꞉ asulo꞉ kibo꞉bowo꞉, e sikaga siliki bo꞉fo꞉len ko꞉lo꞉, afalo꞉ dian eyo꞉ a a꞉no꞉ bidila꞉sa꞉ga꞉ usa timana꞉kiyo꞉ mo꞉ta꞉fabe. \v 44 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉lo꞉ mada dimidalia꞉sa꞉ga꞉ yasi dowa꞉lubi. Mo꞉wo꞉ Kalule Dowo꞉wo꞉ gilido꞉ e mo꞉mia꞉ib a꞉la꞉do꞉ asulufo꞉len ho꞉len a꞉nami mia꞉ib.” \s1 Nanogdo꞉ dian kalu a꞉la꞉ya bale sio꞉ \r Luk 12.41-48 \p \v 45 “Nanogdo꞉ dian kalu nafa a꞉no꞉ niyo꞉ gimo꞉ walama꞉nigo꞉l. E asulo꞉wo꞉ nafa diaki, ene misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉ dimida꞉sen. Misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ kalu o꞉leo꞉ngo꞉wo꞉ da꞉fealikiyo꞉, nanogdo꞉ dian kalu a꞉ma꞉yo꞉ nanogdo꞉ dian kalu nolo꞉ bo꞉fo꞉liki, ho꞉lende amio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ imo꞉wo꞉ sa꞉ga꞉sen. \v 46 Misa꞉ kaluwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ yaki ba꞉ba꞉ amio꞉, ene nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ nanogo꞉ nafale a꞉la꞉ dia꞉lena ba꞉dalikiyo꞉ emo꞉wo꞉ sagale alifa꞉ib. \v 47 \x - \xo 24.47 \xt Madi 25.21,23\x*Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Misa꞉ kalu eyo꞉ ene kelego꞉ a꞉no꞉ tambo bo꞉fo꞉melea꞉ki, nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ko꞉ da꞉fe alifa꞉ib. \v 48-49 Ko꞉sega nanogdo꞉ dian kalu nowo꞉ mogago꞉lalega, eyo꞉ ‘Ni misa꞉ kaluwo꞉ bo꞉ebo꞉ mo꞉mia꞉nigab’ a꞉la꞉asulakiyo꞉, nanogdo꞉ dian kalu nolo꞉ e yame tandeaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ no꞉nola꞉sen kalu o꞉lia꞉ siliki ma꞉ib. \v 50-51 A꞉la꞉galikiyo꞉ misa꞉ kalulo꞉ a꞉ma꞉la꞉ mia꞉nigab a꞉no꞉, nanogdo꞉ dian kalu e ho꞉leno꞉ mo꞉dimidalia꞉ga꞉ elena a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ofa꞉siyo꞉lo꞉ e mo꞉asulo꞉ elen a꞉nami, misa꞉ kaluwo꞉ a꞉na mia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ misa꞉ kalu eyo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ alan falasilakiyo꞉, madali tolo꞉ sa꞉lan kalu a꞉no꞉lia꞉ mesea꞉ki ta꞉fa꞉ib. Hen a꞉namio꞉ iyo꞉ kulufa꞉yakiyo꞉, ya꞉foda꞉li mesa꞉ib.” \c 25 \s1 Ga bolo꞉ do꞉la꞉fo꞉wa bale sio꞉ \p \v 1 \x - \xo 25.1 \xt Luk 12.35, Kala 19.7\x*Ya꞉su eyo꞉ bale sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ walama꞉nikiyo꞉, niyo꞉ ga bolo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ bale sa꞉ma꞉nigo꞉l. Iliyo꞉ ini nafayo꞉ do꞉lia꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa galo꞉ tili alifa꞉no꞉lo꞉ yab a꞉no꞉ galima꞉ni ane. \v 2 Ga bolo꞉ bila꞉fo꞉ nolo꞉ asugdo꞉ma ka꞉isale, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga bolo꞉ bila꞉fo꞉ nolo꞉ asulo꞉lo꞉ di nafa ka꞉isale. \v 3 Asugdo꞉ma ga bila꞉fo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ nafa moso ko꞉ diaki, wa ho꞉no꞉ mo꞉dia꞉gane. \v 4 Ko꞉sega asulo꞉lo꞉ di ka꞉isale iliyo꞉ nafayo꞉ diaki, wa ho꞉n nowo꞉lo꞉ wasuliaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inin o꞉lia꞉ dia꞉gane. \v 5 Kalu so꞉wa galo꞉ dia꞉no꞉ a꞉no꞉ bo꞉ebo꞉ mo꞉mio꞉ dowabikiyo꞉, ga bolo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ tambo mida꞉iyaki alima꞉no꞉ dowo꞉. \v 6 Ko꞉sega iyo꞉ alifo꞉labikiyo꞉, nulu us a꞉namio꞉ ho꞉ido꞉ nowo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Kalu so꞉wa galo꞉ tili alifa꞉no꞉wo꞉ e o꞉go꞉ mio꞉ka꞉! E galima꞉ni handalota꞉ga꞉ meno꞉.’ \v 7 A꞉la꞉gabiki ga bolo꞉ i a꞉no꞉ tambo dasila꞉sa꞉ga꞉, nafa inido꞉wo꞉ dinafa kedo꞉. \v 8 Asugdo꞉ma ka꞉isale a꞉ma꞉yo꞉ asulo꞉lo꞉ di i o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Giliyo꞉ wa ho꞉n nolo꞉ nilo꞉ dimena. Nili wa ho꞉no꞉ kedetaki, ho꞉leno꞉ dalifa꞉nigab,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 9 Ko꞉sega asugdo꞉ di a꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, ‘Nililo꞉ a꞉no꞉ko꞉ negele ka guma꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉ ko꞉lo꞉, gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉ga꞉ wa ho꞉n o꞉lo꞉ dia꞉sendo꞉ a꞉na a꞉kililia꞉ni hamana,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 10 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ wa ho꞉n a꞉no꞉ o꞉kililia꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉na꞉labikiyo꞉, galo꞉ same kalu a꞉no꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, e o꞉lia꞉ dimidalia꞉ga꞉ elen ka꞉isale i o꞉lia꞉yo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉niki a usa tina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, togo꞉ uludu alifa꞉. \v 11 \x - \xo 25.11 \xt Luk 13.25-27\x*Tif amio꞉ ga bolo꞉ nol i a꞉no꞉ ya꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Kalu Alan, Kalu Alan togo꞉ nilo꞉ kolama.’ \v 12 \x - \xo 25.12 \xt Madi 7.23\x*Ko꞉sega eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Ne gio꞉ mo꞉asulo꞉.’ \v 13 \x - \xo 25.13 \xt Madi 24.42\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ Kalu Alando꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab ho꞉len o꞉lia꞉ ofa꞉si o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ yasi dofo꞉liki, dinafa bo꞉fo꞉melea.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉wido꞉. \s1 Molelo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa bale sio꞉ \r Luk 19.11-27 \p \v 14 Ya꞉su eyo꞉ wa꞉ka bale sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ walama꞉nikiyo꞉, niyo꞉ bale sa꞉ma꞉nigo꞉l. Kalu nowo꞉ hen ko꞉na꞉ nowa sia꞉mela꞉no꞉ ha꞉na꞉nikiyo꞉, ene nanogdo꞉ dian kaluwo꞉ ho꞉le kegea꞉sa꞉ga꞉, e ko꞉na꞉ hen nowa sab a꞉namio꞉ ene kelego꞉ a꞉no꞉ iliyo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki, imo꞉ dia꞉ta꞉i ane. \v 15 \x - \xo 25.15 \xt Lom 12.6\x*Kalu a꞉ma꞉yo꞉ nanogdo꞉ dian kaluwa꞉ asulo꞉wo꞉ da꞉fe ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ina꞉li ina꞉li a꞉la꞉do꞉ ililo꞉ au aloba꞉da꞉i ane. Kalu nowo꞉mbo꞉wo꞉ moleyo꞉ daosen bila꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ dimi. Kalu nowo꞉mbo꞉wo꞉ moleyo꞉ daosen a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ dimi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu nowo꞉mbo꞉wo꞉ moleyo꞉ daosen imilig ko꞉lo꞉ dimi. A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ e ha꞉na꞉ni ane. \v 16 Kalu mole daosen bila꞉fo꞉lo꞉ di a꞉ma꞉yo꞉ o꞉g ho꞉len a꞉naka dia꞉ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, mole a꞉ma꞉yo꞉ nanogo꞉ dimido꞉ kolo꞉, mole daoseno꞉ bila꞉fo꞉ nowo꞉ a꞉di. \v 17 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu daosen a꞉la꞉lo꞉ di a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ a꞉la꞉ka dimido꞉ kolo꞉, eyo꞉lo꞉ daosen a꞉la꞉ nowo꞉ wa꞉ka a꞉di. \v 18 Ko꞉sega kalu daosen imiligdo꞉ di a꞉ma꞉yo꞉ mole a꞉no꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ene misa꞉ kaluwa꞉ mole a꞉no꞉ heno꞉ daida꞉sa꞉ga꞉ wo꞉no꞉le difa꞉. \p \v 19 “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ho꞉len modo꞉wo꞉ a꞉la꞉ga꞉yo꞉, misa꞉ kaluwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉, ene nanogdo꞉ dian kalu i o꞉lia꞉ siliki, mole imo꞉lo꞉ dimi a꞉no꞉ nanogo꞉ waga dimido꞉wa꞉le a꞉la꞉liki dinafa alobana kedo꞉. \v 20 Kalu daoseno꞉ bila꞉fo꞉lo꞉ di a꞉no꞉, mole daoseno꞉ bila꞉fo꞉ nowo꞉ elo꞉ a꞉di a꞉no꞉lia꞉ dia꞉ga꞉, misa꞉ kalulo꞉wa yakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Kalu alan, giyo꞉ nemo꞉wo꞉ daosen bila꞉fo꞉ dimi ko꞉lo꞉, niyo꞉ daosen bila꞉fo꞉ nowo꞉ a꞉fa꞉la꞉do alifa꞉ a꞉no꞉lo꞉ we.’ \v 21 \x - \xo 25.21 \xt Madi 24.45-47, Luk 16.10\x*A꞉la꞉sa꞉labiki ene misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ge nanogdo꞉ dian kalu mada nafa ko꞉lo꞉, nilo꞉ to sa꞉labo꞉ giyo꞉ kudu ha꞉naki dimida꞉sen. Giyo꞉ kelego꞉ a꞉la꞉seyo꞉ dinafa tili doma꞉no꞉lo꞉biki, niyo꞉ kelego꞉ modo꞉wo꞉ gi bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gelo꞉ ne o꞉lia꞉ sagalema꞉ni mena.’ \p \v 22 “A꞉la꞉gabiki kalu daosen a꞉la꞉lo꞉ di a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ dia꞉ya꞉ga꞉ kagayakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Misa꞉ kalu gio꞉ nemo꞉wo꞉ mole daosen a꞉la꞉ dimi ko꞉lo꞉, niyo꞉ daosen a꞉la꞉ nowo꞉ a꞉fa꞉la꞉do alifa꞉ a꞉no꞉lo꞉ we,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 23 Ene misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ge nanogdo꞉ dian kalu mada nafa ko꞉lo꞉, nilo꞉ to sa꞉labo꞉ giyo꞉ kudu ha꞉naki dimida꞉sen. Giyo꞉ kelego꞉ a꞉la꞉se a꞉no꞉ dinafa tili doma꞉no꞉lo꞉biki, niyo꞉ kelego꞉ modo꞉ nolo꞉ gi bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gelo꞉ ne o꞉lia꞉ sagalema꞉ni mena.’ \p \v 24 “A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu daosen imiligdo꞉ di a꞉no꞉lo꞉ ya꞉ga꞉ kagayaki a꞉la꞉sio꞉, ‘Misa꞉ kalu, ge mada halaido꞉ kalu a꞉la꞉asulo꞉. Eyo꞉ gilo꞉ mo꞉gelo꞉ a꞉namio꞉ hendeyo꞉ ge dia꞉sen. Fowo꞉ gilo꞉ mo꞉fifo꞉ a꞉namio꞉, ge tia꞉sen. \v 25 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ne mada tagilaki, mole daosen gilo꞉ a꞉no꞉ hena wo꞉no꞉le difa꞉. O꞉go꞉ mole go꞉no꞉ndo꞉ a꞉no꞉ko꞉ a꞉dia꞉mio꞉wo꞉ we.’ \p \v 26 “A꞉la꞉sa꞉labiki ene misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ge bo꞉sulo꞉ kalu. Nanogdo꞉ dian kalu mogago꞉wo꞉ ge. Giyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, eyo꞉ nilo꞉ mo꞉gelo꞉ a꞉namio꞉ hendeyo꞉ ne dia꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ fowo꞉ nilo꞉ mo꞉fifo꞉ a꞉namio꞉, ne tia꞉sen. \v 27 A꞉la꞉gasen ko꞉lo꞉, mole wema꞉yo꞉ nanogo꞉ ba꞉ng amio꞉ dimidaliki, mole nolo꞉lo꞉ a꞉fa꞉la꞉doma꞉kilo꞉ mo꞉difa꞉yo꞉ wangabi go꞉wo꞉? Giyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ dimido꞉ kibo꞉bowo꞉, mole we o꞉lia꞉ mole nol o꞉lia꞉yo꞉ a꞉dimo꞉lo. \v 28 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ mole daosen imilig kalu wema꞉lo꞉ ta꞉lisab a꞉no꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, kalu daosen do꞉la꞉fo꞉lo꞉ da꞉lab o꞉mo꞉ dimiaki, elo꞉wa gasalifoma. \v 29 \x - \xo 25.29 \xt Madi 13.12, Mak 4.25, Luk 8.18\x*Mo꞉wo꞉ kalu abeyo꞉ asulo꞉wo꞉ hebo꞉ dowalega, emo꞉wo꞉ asulo꞉ nolo꞉ a꞉dikudu alifa꞉ib ko꞉lo꞉, e asulo꞉wo꞉ alande doma꞉ib. Ko꞉sega kalu abeyo꞉ asugdo꞉ma dowab a꞉no꞉, asulo꞉ ha꞉lu e amilo꞉ delen a꞉no꞉, tambo a꞉ma꞉la꞉ dila꞉ma꞉ib. \v 30 \x - \xo 25.30 \xt Madi 8.12, Luk 13.28\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ nanogdo꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉ dowo꞉ kalu we ha꞉la꞉ amilo꞉ sololi a꞉lab a꞉na sandifoma. Hen a꞉namio꞉ eyo꞉ kulufa꞉yakiyo꞉, ya꞉foda꞉li mesa꞉ib.’ ” \s1 Kalule Dowo꞉ eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ aloba꞉ma꞉ib \p \v 31 \x - \xo 25.31 \xt Madi 16.27, 19.28\x*“Kalule Dowo꞉ e yakiyo꞉, ene halaido꞉ fo꞉fo꞉lesodo꞉ o꞉lia꞉ ene ma꞉mula꞉ kalu o꞉lia꞉ tambo ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, misa꞉ kalu alando꞉ mesa꞉no꞉ fofodo꞉ nafale enedo꞉ a꞉na siliki bo꞉fo꞉mela꞉ib. \v 32 \x - \xo 25.32 \xt Ese 34.17, Kala 20.11-13\x*E a꞉na silikiyo꞉, henfelo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo e siwa꞉la kegenema꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉lo꞉ sibi o꞉lia꞉ goudi o꞉lia꞉ ko꞉lo꞉ aloba꞉dan o꞉leaumbo꞉, eyo꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉ tambo aloba꞉dakiyo꞉, nolo꞉ nodowa, nolo꞉ nodowa a꞉la꞉ ta꞉fa꞉ib. \v 33 Eyo꞉ a꞉la꞉dimidakiyo꞉, sibi a꞉no꞉ ene dagi ililiba ta꞉fa꞉ib. Ko꞉sega goudi a꞉no꞉ ene dagi fo꞉fo꞉doloba ta꞉fa꞉ib. \p \v 34 “A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Misa꞉ Kalu Alan a꞉ma꞉yo꞉ dagi ililib amilo꞉ a꞉lab imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Ni Dowa꞉lo꞉ sagalema꞉kilo꞉ ilili alifa꞉, gio꞉ mena. Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ hen a꞉no꞉ gio꞉ dia꞉ni mena. Henfelo꞉ we ho꞉gi dimidakiyo꞉, gio꞉ dabun a꞉no꞉ dima꞉ki, Gode eyo꞉ tamina dimidalia꞉ga꞉ difa꞉. \v 35 \x - \xo 25.35 \xt Ais 58.7\x*Mo꞉wo꞉ ne maiyo꞉ elen amio꞉, giliyo꞉ nemo꞉wo꞉ ma꞉no꞉ dimiale. Ne ho꞉n maiyo꞉ elen amio꞉, gio꞉ ho꞉no꞉ wasu meale. Ne mageso꞉ mio꞉ amio꞉, giliyo꞉ ne sagala꞉liki tilidowale. \v 36 Ne helebeso꞉g do꞉ma elen amio꞉, giliyo꞉ helebeso꞉go꞉ kalitale. Ne walaf elen amio꞉, giliyo꞉ ne asuwa꞉tale. Ne dibolo aya sen amio꞉, gio꞉ ne ba꞉ba꞉yale.’ \v 37 Misa꞉ Kalu eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, digalo꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Kalu Alan niliyo꞉ ge maiyo꞉ sabikiyo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ iga꞉sa dimiyo꞉lowa꞉le? Ge ho꞉n maiyo꞉ sabikiyo꞉, ho꞉no꞉ iga꞉sa wasu meo꞉lowa꞉le? \v 38 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge mageso꞉ yab amio꞉ niliyo꞉ ge iga꞉sa tilidowo꞉wa꞉le? Ge helebeso꞉g do꞉ma elen amio꞉, niliyo꞉ helebeso꞉go꞉ o꞉ba kalito꞉lowa꞉le? \v 39 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge walaf delen amio꞉, o꞉ ge dibolo aya sen amio꞉, niliyo꞉ o꞉ba ba꞉ba꞉yo꞉lowa꞉le?’ \v 40 \x - \xo 25.40 \xt Sndn 19.17, Madi 10.42, Mak 9.41\x*Iliyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Misa꞉ Kalu Alan a꞉ma꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Wilo꞉ma kaluka꞉isale i we ni nao i ko꞉lo꞉, gililo꞉ imo꞉lo꞉ asufa꞉ a꞉no꞉ nemo꞉ asuwa꞉tale.’ \p \v 41 \x - \xo 25.41 \xt Madi 7.23\x*“A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Misa꞉ Kalu eyo꞉ kaluka꞉isale ene dagi fo꞉fo꞉dolo꞉ amilo꞉ a꞉lab imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Godeya꞉ ene gadio꞉wo꞉ gi amio꞉ da꞉lab ko꞉lo꞉, gio꞉ nelo꞉ wenamio꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ hamana. De ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ a꞉lab a꞉no꞉ Sa꞉da꞉na꞉ o꞉lia꞉ ene ma꞉mula꞉ kalu o꞉lia꞉ma꞉no꞉ dimidaefa꞉ ko꞉lo꞉, gio꞉lo꞉ a꞉na hamana! \v 42 Mo꞉wo꞉ ne maiyo꞉ so꞉likiyo꞉, giliyo꞉ ne ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉miale. Ne ho꞉n maiyo꞉ so꞉likiyo꞉, ho꞉no꞉ maiya꞉kiyo꞉ mo꞉wasumeale. \v 43 Ne mageso꞉ yo꞉likiyo꞉, gio꞉ ne mo꞉tilidowale. Ne helebeso꞉g do꞉ma so꞉likiyo꞉, gio꞉ helebeso꞉go꞉ ne amio꞉ mo꞉kalitale. Ne walaf delen amio꞉, gio꞉ ne mo꞉ba꞉ba꞉yale. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne dibolo aya sen amio꞉lo꞉, gio꞉ ne mo꞉ba꞉ba꞉yale.’ \v 44 A꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉ iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Kalu Alan, ge maiyo꞉wa꞉le, o꞉ ho꞉n maiyo꞉wa꞉le, mageso꞉ mio꞉wa꞉le, helebeso꞉g do꞉ma elena꞉le, o꞉ walaf delena꞉le, o꞉ ge dibolowa sena꞉le, niliyo꞉ a꞉no꞉ o꞉ba ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ mo꞉asuwa꞉taleyo꞉?’ \v 45 A꞉la꞉sa꞉lalikiyo꞉ Misa꞉ Kalu eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Gililo꞉ wilo꞉ma kaluka꞉isale wemo꞉lo꞉ mo꞉asufa꞉ a꞉ma꞉yo꞉, nemo꞉wo꞉lo꞉ mo꞉asuwa꞉taki gab.’ \v 46 \x - \xo 25.46 \xt Dan 12.2, Yo꞉n 5.29\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale i we ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ falasilab a꞉na mesa꞉ni ha꞉na꞉ib. Ko꞉sega digalo꞉ kaluka꞉isale i a꞉no꞉, ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ us a꞉na mesa꞉ni tina꞉ib.” \c 26 \s1 Ya꞉suwo꞉ sana soma꞉no꞉ a꞉la꞉li saefa꞉ \r Mak 14.1,2, Luk 22.1,2, Yo꞉n 11.45-53 \p \v 1 Ya꞉su eyo꞉ to a꞉no꞉ sa꞉la꞉la꞉ga꞉ eletakiyo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 2 \x - \xo 26.2 \xt Kis 12.1-27, Madi 20.18\x*“Gio꞉ asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. Ho꞉len a꞉la꞉yo꞉ ta꞉takiyo꞉, Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab ko꞉lo꞉, o꞉g a꞉namio꞉ Kalule Dowo꞉ e i malana sana soma꞉ki, gis kaluwa꞉ dagiya gasi mia꞉ib.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 3 Ho꞉len a꞉namio꞉ Godemo꞉lo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu ko꞉go꞉do꞉ kaluwo꞉lo꞉ iyo꞉ tambo bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu, Kaiafasa꞉ ene aya kegea꞉sa꞉ga꞉, towo꞉ a꞉na nenelo꞉. \v 4 Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ dikidaki ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉lo꞉ sana soma꞉no꞉ tog a꞉no꞉ kedaki nenelo꞉. \v 5 Ko꞉sega iliyo꞉ a꞉la꞉nenelo꞉, “Niliyo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉lo꞉ Ma꞉no꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉suwo꞉ mo꞉ta꞉lia꞉no꞉, mo꞉wo꞉ ho꞉len a꞉na ta꞉lialega, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ gadiaki, towo꞉ alan kegema꞉ib.” \s1 Ga noma꞉yo꞉ wa ho꞉no꞉ Ya꞉suwa꞉ misa꞉ya tulu alifa꞉ \r Mak 14.3-9, Yo꞉n 12.1-8 \p \v 6 Ya꞉suwo꞉ Ba꞉tani amisa꞉na ilikiyo꞉, Saimon, aintalo꞉ ta꞉len kalu a꞉ma꞉ aya sen. \v 7 \x - \xo 26.7 \xt Luk 7.37-38\x*E a꞉na sabiyo꞉, ga imilig nowo꞉ elo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, wa ho꞉n mudo꞉ nafa, u ho꞉lo꞉ nafale no꞉no꞉ a꞉namilo꞉ wasu a꞉no꞉ dia꞉mio꞉. Wa ho꞉n a꞉no꞉ moleyo꞉ alana꞉ kilili ko꞉lo꞉, Ya꞉suwo꞉ ma꞉no꞉ na꞉li sabikiyo꞉, ga a꞉ma꞉yo꞉ wa ho꞉n a꞉no꞉, Ya꞉suwa꞉ misa꞉ wa꞉l a꞉na tulo꞉. \p \v 8 Ya꞉suwa꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ ga a꞉ma꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ mo꞉beaki, egelebo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga wema꞉lo꞉ wa ho꞉n mudo꞉ nafa wasu walab we mo꞉wo꞉ ha꞉? \v 9 Wa ho꞉n a꞉no꞉ mo꞉walai kibo꞉bowo꞉, wa ho꞉n a꞉no꞉ kalu nolbo꞉wo꞉ moleyo꞉ alana꞉ kililia꞉sa꞉ga꞉, mole a꞉no꞉ wa꞉feyo꞉ kalumo꞉wo꞉ o꞉li dimibabe.” \p \v 10 Ya꞉su eyo꞉ to ilido꞉ nenelab a꞉no꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ ga wemo꞉lo꞉ mo꞉beo꞉ to sio꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉? Ga wema꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ man nafale dimidab. \v 11 \x - \xo 26.11 \xt Lo 15.11\x*Wa꞉feyo꞉ kaluwo꞉ ho꞉leno꞉ tambo gi o꞉lia꞉ mela꞉ib, ko꞉sega ne ho꞉leno꞉ tambo gi o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉mela꞉no꞉. \v 12 Ga wema꞉lo꞉ wa ho꞉n ko꞉lo꞉ ni do꞉mo꞉ amilo꞉ mulu alitab we, nelo꞉ sowa꞉sa꞉ga꞉lo꞉ a꞉le alifa꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidaitaki gab. \v 13 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Henfelo꞉ o꞉bamida꞉ya꞉le Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ henfelo꞉ amio꞉ widalikiyo꞉, ga wema꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ mo꞉ga꞉lilaki, sa꞉la꞉li ha꞉na꞉mela꞉ib.” \s1 Yudas eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ teledoma꞉no꞉ a꞉la꞉saefa꞉ \r Mak 14.10,11, Luk 22.3-6 \p \v 14 Yudas Iskalioto꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ tili wida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ nowo꞉ e ko꞉lo꞉, e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalulo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. \v 15 \x - \xo 26.15 \xt Sek 11.12, Yo꞉n 11.57\x*Eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ Ya꞉suwo꞉ teledowaki, gili dagiya dia꞉talega, giliyo꞉ nemo꞉wo꞉ o꞉b dimia꞉no꞉wo꞉?” A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ iliyo꞉ silba moleyo꞉ do꞉la꞉fo꞉ otalen a꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ dimi. \v 16 Ho꞉len a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Yudas eyo꞉ Ya꞉sulo꞉ teledoma꞉no꞉ ho꞉lende a꞉no꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki togo꞉ keda꞉li elen. \s1 Ya꞉suwo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉lo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ tili wida꞉sen kalu o꞉lia꞉ mo꞉no꞉ \r Mak 14.12-21, Luk 22.7-13,21-23, Yo꞉n 13.21-30 \p \v 17 \x - \xo 26.17 \xt Kis 12.14-20\x*Falawa Mosolo꞉ Dowo꞉fa꞉ sagala꞉sen ho꞉len a꞉no꞉ mo꞉mo꞉da fa꞉la꞉dowabiki, ho꞉len agel a꞉namio꞉ Ya꞉suwa꞉ ene tili wida꞉sen kaluwo꞉ elo꞉wa ya꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Giyo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉lo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉nikiyo꞉, niliyo꞉ o꞉ba ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ dimidaefoma꞉ki asulaya?” \v 18 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ Ya꞉lusalem tina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalu nowo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉ib ko꞉lo꞉, gio꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Widan kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉labe, “Ni ho꞉lendeyo꞉ ko꞉na꞉ma ililima꞉nigab ko꞉lo꞉, ne o꞉lia꞉ no꞉no꞉n tili wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉yo꞉ Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ a꞉no꞉ gi aya siliki ma꞉no꞉.” ’ ” \v 19 Ya꞉suwa꞉lo꞉ imo꞉lo꞉ sio꞉ aumbo꞉ iyo꞉ kudu ha꞉naki, Tinio꞉ Asulo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na dimidala꞉li sen. \p \v 20-21 Ga꞉lo dowabiki, Ya꞉su o꞉lia꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu kugula꞉fo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na siliki ma꞉no꞉ na꞉likiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. Gio꞉ imilig noma꞉yo꞉ ne teledoma꞉ib.” \v 22 Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, ili asulo꞉wo꞉ mada hida꞉liaki emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan, neya꞉le?” A꞉la꞉tandeaki Ya꞉sumo꞉ dabu kedo꞉. \v 23 \x - \xo 26.23 \xt Song 41.9\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu ni dagi o꞉lia꞉lo꞉ fafo amilo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ gele nab a꞉ma꞉yo꞉sa ne teledoma꞉ib. \v 24 Godeya꞉lo꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ to saetakilo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ o꞉leauka, Kalule Dowo꞉wo꞉ tog a꞉no꞉ko꞉ kudu ha꞉na꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ ko꞉sega wai, elo꞉ teledowab kalu a꞉no꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan dia꞉ib. Kalu a꞉no꞉ anowa꞉yo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li kibo꞉bowo꞉ o꞉li domabe.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 25 Yudas, Ya꞉sulo꞉ teledoma꞉no꞉ kalu eyo꞉lo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Widan kalu giyo꞉ ne ko꞉lo꞉ sa꞉laya꞉le?” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉no꞉ndo꞉ sa꞉lab ko꞉m.” \s1 Ya꞉su Asulo꞉ Ma꞉no꞉ nan man a꞉no꞉ mo꞉mo꞉do꞉ \r Mak 14.22-26, Luk 22.14-20, 1Kol 11.23-34 \p \v 26 Iyo꞉ ma꞉no꞉ na꞉likiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ ma꞉n so꞉fa꞉ nowo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ma꞉n a꞉no꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉ goloso꞉go꞉. A꞉no꞉ dimiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ma꞉n we no꞉no꞉n do꞉mo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ maiya.” \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ kab amilo꞉ wain ho꞉n wasu a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, imo꞉ maiya꞉ki dimiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ tambo dia꞉sa꞉ga꞉ maiya. \v 28 \x - \xo 26.28 \xt Kis 24.8, Jer 31.31-34, Sek 9.11, 1Kol 10.16\x*Ho꞉n wasu we, no꞉no꞉n ho꞉bo꞉wo꞉ o꞉m. Ni ho꞉bo꞉ ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ mogago꞉ hama꞉kilo꞉ tulu alifelab wema꞉yo꞉, Godeya꞉lo꞉ to dinali saefa꞉ a꞉no꞉ halale alitakigab. \v 29 Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ so꞉lo꞉l. Ne wain ho꞉no꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉mo꞉no꞉ka a꞉la꞉ga꞉, Godeya꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man ho꞉gi us a꞉namio꞉, ne gi o꞉lia꞉ siliki a꞉na wa꞉ka ma꞉no꞉.” \p \v 30 \x - \xo 26.30 \xt Luk 22.39, Yo꞉n 18.1\x*Iyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ na꞉sa꞉ga꞉ eletakiyo꞉, gisalo꞉ imilig nowo꞉ a꞉na mo꞉la꞉sa꞉ga꞉ handalowakiyo꞉, iyo꞉ hen misio꞉ O꞉lif a꞉namida꞉ ha꞉na꞉sio꞉. \s1 Bida eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ gola ba꞉ba꞉ib a꞉la꞉sio꞉ \r Mak 14.27-31, Luk 22.31-34, Yo꞉n 13.36-38 \p \v 31 \x - \xo 26.31 \xt Sek 13.7, Yo꞉n 16.32\x*Ya꞉su eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉g nulu wenamio꞉ gio꞉ tambo ne gola ba꞉daki ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉ib. Mo꞉wo꞉ tamin amio꞉ Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ towo꞉ sa꞉sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “ ‘Niyo꞉ sibilo꞉ bo꞉fo꞉lowano꞉ sana soma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, \q2 kabo sibiyo꞉ a꞉na dalalelia꞉ga꞉ ha꞉na꞉sima꞉ib.’ \m \v 32 \x - \xo 26.32 \xt Madi 28.7,16\x*Ko꞉sega ne a꞉ma꞉la꞉ dasi alitalikiyo꞉, Ga꞉lili hen amio꞉ ne ko꞉le tamina ha꞉na꞉no꞉.” \v 33 Bida eyo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu nolo꞉ tambo ge gola ba꞉daki, ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉ib, ko꞉sega imilise niyo꞉ ge mada mo꞉gola ba꞉ba꞉no꞉.” \v 34 \x - \xo 26.34 \xt Madi 26.69-75\x*A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉su eyo꞉ Bidamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ hendele so꞉lo꞉l. O꞉g nulu wenakabiyo꞉, gogonowo꞉ o꞉ganama꞉no꞉ o꞉lalikiyo꞉, giyo꞉ ne mo꞉asulo꞉ a꞉la꞉bo꞉ otalen sa꞉ma꞉ib.” \v 35 Ko꞉sega Bida eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ mada mo꞉sa꞉ma꞉no꞉. Ne ge o꞉lia꞉ soma꞉no꞉ dowo꞉lalega, niyo꞉ ge mo꞉asulo꞉ a꞉la꞉bo꞉ mada mo꞉sa꞉ma꞉no꞉.” Bida eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, tili wida꞉sen kalu nolba꞉yo꞉lo꞉ to imilise a꞉no꞉ko꞉ sa꞉la꞉i ane. \s1 Ya꞉suwo꞉ Ga꞉sa꞉ma꞉ni dulugu sa꞉ma꞉ni ane \r Mak 14.32-42, Luk 22.39-46 \p \v 36 Ya꞉su o꞉lia꞉ ene tili wida꞉sen kalu i o꞉lia꞉yo꞉ hen Ga꞉sa꞉ma꞉ni a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉na ha꞉na꞉ni ane. A꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, Ya꞉su eyo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ wena ta꞉bi. Ne honona Godemo꞉ sa꞉ma꞉ni ho꞉no꞉l.” \v 37-38 \x - \xo 26.37-38 \xt Yo꞉n 12.27\x*A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ eyo꞉ Bida o꞉lia꞉ Sa꞉ba꞉di inso꞉ Ya꞉ma꞉so꞉, Yo꞉no꞉ a꞉no꞉ko꞉ tililia꞉ fina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su e hida꞉liaki kele asulakiyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni asulo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ alan dowaki, ne tilialila soma꞉no꞉ o꞉ngo꞉ dowab. Gio꞉ wena siliki ne o꞉lia꞉ bo꞉fo꞉melea.” \p \v 39 Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, e heb doba꞉da꞉ o꞉fina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, hena gulalu misa꞉fu siliki, Godemo꞉ dulugu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Dowa, we au dimidama꞉no꞉wo꞉ o꞉li dowo꞉lalega, ho꞉n halo꞉ go꞉fo꞉ amilo꞉ wasu ko꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ mea꞉nigab a꞉no꞉, ne mo꞉maiya꞉ki dila꞉bi. Ko꞉sega nilo꞉ asulab aumbo꞉ dimida꞉so꞉bo. Gode gilo꞉ asulab aumbo꞉ dimidama.” \v 40 To a꞉no꞉ dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalulo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowaki ba꞉ba꞉ amio꞉, iyo꞉ mida꞉iyo꞉ fufulufo꞉lena ba꞉ba꞉. E ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Bidamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Saimon, gio꞉ ofa꞉si imilig nowo꞉ ne o꞉lia꞉ yasilakiyo꞉ mo꞉sikaga seno꞉lo꞉ka꞉. \v 41 Gio꞉ da꞉fe ba꞉dab amio꞉ sulufo꞉ tinabena꞉ki, gio꞉ sikaga siliki, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉lubi. Gili mamaya꞉yo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ asulab ko꞉sega, gili do꞉mo꞉wo꞉ halaido꞉lo꞉ma dowab.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 42 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ to andebo꞉ wa꞉ka dulugu sa꞉ma꞉ni fina꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Do Gode, ho꞉n wasu we dila꞉ma꞉no꞉wo꞉ tog nowo꞉ mo꞉dowalega, ne o꞉li ma꞉no꞉. Gilo꞉ asulab au dimidama.” \v 43 A꞉la꞉dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e wa꞉ka a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, iyo꞉ mida꞉iyo꞉ alifo꞉lena ba꞉ba꞉. \v 44 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e asolo꞉ wa꞉ka dulugu sa꞉ma꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉lo꞉ to tamin amilo꞉ sio꞉ o꞉leauka wa꞉ka sio꞉. \v 45 Eyo꞉ dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ eletakiyo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalulo꞉wa a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ alifo꞉mela꞉no꞉ ko꞉ alifo꞉leya? Bo꞉ba! Ofa꞉sileyo꞉ o꞉ma fa꞉la꞉dowab ko꞉lo꞉, Kalule Dowo꞉wo꞉ mogago꞉lo꞉ dimidan kalumo꞉ teledowaki gasimia꞉nigab. \v 46 \x - \xo 26.46 \xt Yo꞉n 14.31\x*Dasima! Nelo꞉ teledoma꞉ibo꞉ weyako bo꞉ba. Nio꞉ e galima꞉niki, ha꞉na꞉n.” \s1 Ya꞉suwo꞉ teledowaki, gis kaluwa꞉ dagiya difa꞉ \r Mak 14.43-50, Luk 22.47-53, Yo꞉n 18.3-12 \p \v 47 Ya꞉suwo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉lena, enedo꞉ tiliwida꞉sen kalu imilig nowo꞉ Yudas e a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Yudasa꞉ fa꞉s amio꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu ko꞉go꞉dego꞉ kalu o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ wati kaluwo꞉ modo꞉ mio꞉. Kalu i a꞉ma꞉yo꞉ ko꞉lo꞉dowo꞉lo꞉, helebesi sambowo꞉lo꞉ diadela꞉sa꞉ga꞉ mio꞉. \v 48 Tamin amio꞉ Yudas eyo꞉ wati kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. “Kalu nilo꞉ mimilab a꞉no꞉ o꞉m ko꞉lo꞉, giliyo꞉ e ta꞉lia꞉bi.” \v 49 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yudas e Ya꞉sulo꞉ka tigini ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ kagayaki a꞉la꞉sio꞉, “Widan kalu, ge nulu nafa.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ami Ya꞉suwo꞉ a꞉na mimilo꞉. \v 50 Ya꞉su eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni mili, gilo꞉ dimidama꞉no꞉ asulo꞉ mio꞉wo꞉ dimidama.” A꞉la꞉sa꞉labiki gis kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ a꞉na ta꞉li. \fig Yudas eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ ta꞉lima꞉ki mimilo꞉.|alt="Kiss of betrayal" src="C084_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention." ref="26.47-49" \fig* \p \v 51 \x - \xo 26.51 \xt Yo꞉n 18.26\x*Ya꞉su e ta꞉liabiki, kalu e anib amilo꞉ kagafo꞉len imilig noma꞉yo꞉, ene helebesi sambowo꞉ sililia꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ nanog dian kalu a꞉no꞉ helebesi a꞉ma꞉ yamelabiki, ka꞉la꞉na꞉ fo꞉so꞉ a꞉na gede to꞉lolo꞉. \v 52 \x - \xo 26.52 \xt Mo꞉mo꞉ 9.6, Kala 13.10\x*Ya꞉su eyo꞉ kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉no꞉n helebesi sambo ko a꞉ma꞉la꞉ disa꞉ma. Mo꞉wo꞉ kalu abeyo꞉ helebesi o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ buba꞉sen a꞉no꞉, helebesi a꞉ma꞉yo꞉ inino꞉lo꞉ tambo yasala꞉ma꞉ib. \v 53 Niyo꞉ Domo꞉wo꞉ dulugu sa꞉laki dabu ba꞉dalega, eyo꞉ ma꞉mula꞉ kalu daosen daosen mo꞉agela꞉ma꞉no꞉ dowo꞉ a꞉no꞉\f + \fr 26.53 \ft Madiyu eyo꞉ ma꞉mula꞉ kalu a꞉no꞉ da꞉feakiyo꞉, ame kugula꞉fo꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolo꞉lo꞉ a꞉dowo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉. O꞉g a꞉namio꞉, ame kalu aloba꞉dakiyo꞉, 6,000 ame kaluwo꞉ a꞉la꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fela꞉i ha꞉na꞉sen. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ame kalu kugula꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ alobanalifelo꞉ us a꞉namio꞉, 72,000 kalu o꞉leo꞉ngo꞉ dowo꞉. \f* ne asuwa꞉foma꞉kiyo꞉ o꞉li iliga꞉fa꞉ib. Giyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asulaya? \v 54 Ko꞉sega niyo꞉ a꞉la꞉dimidai kibo꞉bowo꞉, Godeya꞉ bugo꞉ amilo꞉ to saefa꞉ o꞉leaumbo꞉ mo꞉ililimabe. Mo꞉wo꞉ Godeya꞉ to a꞉ma꞉yo꞉ kelego꞉ we ne amio꞉ mada fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉lab,” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 55 \x - \xo 26.55 \xt Luk 19.47, 21.37\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ kalu kegeo꞉ i o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ helebesi o꞉lia꞉ ko꞉lo꞉do o꞉lia꞉yo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ne ta꞉lia꞉ni mio꞉lo꞉b. Gililo꞉ a꞉la꞉dimido꞉ a꞉no꞉, afalo꞉ dian kalu ko꞉lo꞉ ta꞉lia꞉no꞉ yakilo꞉ gan o꞉leo꞉ngo꞉lo꞉ka꞉. Giliyo꞉ ne kalu we o꞉ngo꞉ka꞉ a꞉la꞉asulo꞉ kibo꞉bowo꞉, ho꞉leno꞉ tambowo꞉ ne Godeya꞉ malilo꞉ ayami tolo꞉ wida꞉len amio꞉, giliyo꞉ ne wangabiki mo꞉ta꞉liyo꞉? \v 56 Ko꞉sega o꞉gdo꞉ fa꞉la꞉dowab wema꞉yo꞉, Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kaluwa꞉lo꞉ to sa꞉sa꞉lifa꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ilili alitakigab.” Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ tambo e ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ dalale ane. \s1 Yu misa꞉ kaluwa꞉ Ya꞉suwo꞉ mo꞉walilo꞉ \r Mak 14.53-65, Luk 22.54,55,63-71, Yo꞉n 18.13,14,19-21 \p \v 57 Elelo꞉ widan kalu iyo꞉lo꞉ Yu ko꞉go꞉do꞉ kaluwo꞉lo꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu alan, Kaiafasa꞉ ene aya ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉na kegenefo꞉len ko꞉lo꞉, Ya꞉sulo꞉ ta꞉li kalu iliyo꞉, Ya꞉suwo꞉ a a꞉na tililia꞉gane. \v 58 Ya꞉suwo꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nabikiyo꞉, Bidayo꞉ Ya꞉suwa꞉ fa꞉sa gulu dowa꞉liki ha꞉na꞉gane. Bidayo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉ ayamilo꞉ tolo꞉ us a꞉na tina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su amilo꞉ dimidabo꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉no꞉ a꞉laki, e da꞉la꞉di kalu o꞉lia꞉ a꞉na sen. \p \v 59 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu amilo꞉ ganisolo kalu i a꞉no꞉lo꞉ tambo Ya꞉suwo꞉ sana soma꞉no꞉ a꞉la꞉liki, Ya꞉suwa꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ nowo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ madali sama꞉ki, iyo꞉ ho꞉ido꞉. \v 60-61 \x - \xo 26.60-61 \xt Yo꞉n 2.19-21\x*Madali tolo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ ilo꞉wa mio꞉ ko꞉sega, Ya꞉sulo꞉ sana soma꞉kilo꞉ mo꞉walilima꞉no꞉ to a꞉no꞉, imilig noma꞉yo꞉ mo꞉sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉ kalu a꞉la꞉ nowo꞉ ya꞉ga꞉yo꞉, towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu wema꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Godeya꞉ ene malilo꞉ ayo꞉ niyo꞉ o꞉li bidila꞉sa꞉ga꞉, ho꞉len otalen a꞉namio꞉ a꞉ma꞉la꞉ dialifa꞉no꞉,’ a꞉la꞉sa꞉labe.” \v 62 To a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwo꞉ kagafo꞉liki, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ililo꞉ gemo꞉lo꞉ to sa꞉lab we, giyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉lo꞉bo꞉?” \v 63 \x - \xo 26.63 \xt Ais 53.7, Madi 27.12\x*Ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ towo꞉ mo꞉sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu eyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ Mela꞉no꞉lo꞉ A꞉lab Gode, ene wiya iliki so꞉lo꞉l ko꞉lo꞉, giyo꞉ nimo꞉wo꞉ kalaba fanda sama. Godeya꞉ enedo꞉ Da꞉feyo꞉ Kaluwo꞉ geya꞉le? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ ene so꞉wa a꞉no꞉ geya꞉le?” \v 64 \x - \xo 26.64 \xt Song 110.1, Dan 7.13, Madi 24.30\x*A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉suwa꞉ sa꞉laki, “Go꞉no꞉n gio꞉sa sa꞉lale. Ko꞉sega niyo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. O꞉g a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ aneyo꞉, gio꞉ Kalule Dowo꞉ e, Gode Halaido꞉lelo꞉ A꞉lab a꞉ma꞉ dagi ililiba sena ba꞉ba꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ e akin halona kola꞉ wa꞉la fa꞉la꞉dowaliki ba꞉ba꞉ib.” \p \v 65 \x - \xo 26.65 \xt Madi 9.3, Yo꞉n 10.33\x*Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki da꞉da꞉sa꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwa꞉yo꞉ e kulufa꞉yaki, ene so꞉g kafo꞉len a꞉no꞉ bidilaki, eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu wema꞉yo꞉ Godeyo꞉ dio꞉ge sio꞉ ko꞉lo꞉, niliyo꞉ kalu nolbo꞉wo꞉ a꞉dabu keda꞉so꞉bo. Elo꞉ dio꞉ge sa꞉lab to a꞉no꞉ gio꞉ tambo dabu. \v 66 \x - \xo 26.66 \xt Wkp 24.16, Yo꞉n 19.7\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ waga asulaya?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iyo꞉ tambowa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we soma꞉no꞉ dowo꞉ au soma꞉ib.” \v 67-68 \x - \xo 26.67-68 \xt Ais 50.6, 53.5\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ ene wo꞉lokan ami kodofela꞉sa꞉ga꞉ yamelaki, kalu nolba꞉yo꞉ ene babowa sa꞉ndaki a꞉la꞉sio꞉, “Ge Godeya꞉ Da꞉feyo꞉ kalu ko꞉lo꞉, nimo꞉wo꞉ dinali sama. Kalu gelo꞉ sa꞉ndab ko giyo꞉ ho꞉le ba꞉daki wiyo꞉ sama.” \s1 Bidayo꞉ Ya꞉suwo꞉ gola ba꞉ba꞉ \r Mak 14.66-72, Luk 22.56-62, Yo꞉n 18.15-18,25-27 \p \v 69 Bidayo꞉ a baya o꞉sen amio꞉, nanog dian ka꞉isale nowo꞉ elo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉lili kalu Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ dowa꞉seno꞉ nowo꞉ ge.” \v 70 Ko꞉sega Bida eyo꞉ kalu kegeo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ sa꞉lab ko ne babalab.” \v 71 Bida eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ilif tolo꞉ a꞉ma꞉ tog aniba ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nanog dian ka꞉isale noma꞉yo꞉ Bidayo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ kalu kagafo꞉lab i o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we, e Nasala꞉t kalu Ya꞉su o꞉lia꞉ dowa꞉sen.” \v 72 A꞉la꞉sa꞉labiki Bida eyo꞉ ene towo꞉ halale alitakiyo꞉ wo꞉lokana golaki a꞉la꞉sio꞉, “Mada hendele, ne kalu ko mada mo꞉asulo꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \v 73 Ha꞉lu o꞉a꞉la꞉ga꞉, kalu kagafo꞉len nol a꞉ma꞉yo꞉ Bidalo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dagan gilo꞉ sa꞉lab koma꞉yo꞉, ge hendele Ya꞉su o꞉lia꞉lo꞉ sia꞉seno꞉ nowo꞉ gelo꞉b.” \v 74 Bida eyo꞉ wa꞉sa꞉le sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, to we a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ do꞉lo꞉idalega, Gode eyo꞉ nemo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ nagalo꞉ mada dimia꞉ib. Kalu gilo꞉ sa꞉labko, ne mada mo꞉asulo꞉ka꞉!” Wigibo a꞉nakabiyo꞉, gogonowo꞉ a꞉na go꞉no꞉. \v 75 \x - \xo 26.75 \xt Madi 26.34\x*Gogonowo꞉ ganalabiki, Bidayo꞉ Ya꞉suwa꞉lo꞉ to tamin amilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ a꞉na asulo꞉. To sio꞉ a꞉no꞉ we, “Gogonowo꞉ o꞉ganama꞉no꞉ o꞉lalikiyo꞉, giyo꞉ ne mo꞉asulo꞉ a꞉la꞉bo꞉ otalen sa꞉ma꞉ib.” Bida eyo꞉ a꞉no꞉ kele asulaki, e ha꞉la꞉ya handalota꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, mada ya꞉lo꞉. \c 27 \s1 Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ Failatdo꞉wa tililia꞉gane \r Mak 15.1, Luk 23.1,2, Yo꞉n 18.28-32 \p \v 1 Kea꞉fole dowabikiyo꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu ko꞉go꞉dego꞉ kalu i o꞉lia꞉ tambo kegea꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ sana soma꞉no꞉ togo꞉ nenela꞉sa꞉ga꞉ saefa꞉. \v 2 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ mela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, tililia꞉ga꞉, gamani misa꞉ kalu Failatbo꞉ dimia꞉ni ane. \s1 Yudas e sowo꞉ \p \v 3 Ililo꞉ Ya꞉su sana soma꞉no꞉ saetab a꞉no꞉ Yudas eyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e kele asula꞉sa꞉ga꞉ asugo꞉ nodolakiyo꞉, silba mole do꞉la꞉fo꞉ otalen ililo꞉ emo꞉lo꞉ dimi a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu o꞉lia꞉ Yu ko꞉go꞉dego꞉ kalu i o꞉lia꞉mo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dimia꞉ni ane. \v 4 A꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Yudas eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Digalo꞉ kalu ko꞉lo꞉ nilo꞉ teledowo꞉ a꞉no꞉ giliyo꞉ sana sowaki, ene ho꞉bo꞉wo꞉ hena tuma꞉ib ko꞉lo꞉ ne mada mogago꞉ dimido꞉.” Ko꞉sega iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉no꞉ nilino꞉ma. A꞉no꞉ gilo꞉ asulab au dimido꞉ ko꞉m,” a꞉la꞉sio꞉. \v 5 \x - \xo 27.5 \xt Madi 26.14-15, Ilig 1.18-19\x*A꞉la꞉gabiki Yudas eyo꞉ silba mole a꞉no꞉ Godeya꞉ malilo꞉ aya sandifela꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ a꞉na ta꞉fo꞉gane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, enena꞉ma꞉la꞉ kola꞉fo silisa꞉nda꞉sa꞉ga꞉, a꞉na sowo꞉. \v 6 Ko꞉sega bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu iliyo꞉ mole a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mole wema꞉yo꞉, kalu sana sowaki ho꞉bo꞉ tuluma꞉ki kilili ko꞉lo꞉, nili ele saefa꞉ a꞉ma꞉yo꞉ mole we, Godeya꞉ malilo꞉ a a꞉ma꞉ mole o꞉lia꞉yo꞉ gasaya꞉so꞉bo a꞉la꞉saefa꞉.” \v 7 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ towo꞉ nenela꞉sa꞉ga꞉ saetakiyo꞉, Go꞉fo꞉lo꞉ Dimidan kalu a꞉ma꞉ hen heb nowo꞉ ko꞉lo꞉ kilili. Kalu ko꞉na꞉lo꞉ yab sowalikilo꞉ daida꞉mela꞉no꞉ hen a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ta꞉fo꞉. \v 8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ho꞉len a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ mio꞉wo꞉, o꞉go꞉lo꞉, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ hen a꞉no꞉ Ho꞉bo꞉lo꞉ Tulo꞉ Hen a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 9-10 \x - \xo 27.9-10 \xt Sek 11.12-13\x*Ililo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, dinali sa꞉lan kalu Ya꞉limaya elo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ ilili alitaki hendele fa꞉la꞉dowo꞉. Eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Isolael kaluka꞉isale iliyo꞉ kalu ko ko꞉lo꞉ kililima꞉kiyo꞉ \q2 silba mole do꞉la꞉fo꞉ otaleno꞉ da꞉feyo꞉ ko꞉lo꞉, \q1 iliyo꞉ mole a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Go꞉fo꞉lo꞉ Dimidan kaluwa꞉ hen a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kilili. \q2 Ililo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ Godeya꞉ tamin amilo꞉ nemo꞉lo꞉ sio꞉ o꞉leau dimido꞉.” \s1 Ya꞉su ge Yudaya꞉ misa꞉yo꞉ geya꞉le a꞉la꞉liki dabu ba꞉ba꞉ \r Mak 15.2-5, Luk 23.3-5, Yo꞉n 18.33-38 \p \v 11 Ya꞉suwo꞉ gamani misa꞉ kalu Failata꞉ milifa kagafo꞉labiki, Failat eyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ dabu ba꞉ba꞉, “Yu kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉ kalu alano꞉ geya꞉le?” Ya꞉suwa꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Go꞉no꞉n gio꞉sa sa꞉lale,” a꞉la꞉sio꞉. \v 12 \x - \xo 27.12 \xt Ais 53.7\x*Ko꞉sega bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yuwa꞉ ko꞉go꞉do꞉ kalu i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉sumo꞉ diga꞉li sa꞉lab amio꞉, Ya꞉suwa꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ towo꞉ mada mo꞉sio꞉. \v 13 A꞉la꞉gabiki Failat eyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉ba꞉, “Ililo꞉ to ko꞉li ko꞉lilo꞉ gemo꞉lo꞉ sa꞉lab hono ge mo꞉da꞉daya?” \v 14 A꞉la꞉go꞉ ko꞉sega Ya꞉su eyo꞉ emo꞉lo꞉ to diga꞉li sa꞉lab a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ to nowo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉ dowabiki, Failat e mada molo asulo꞉. \fig Ya꞉suwo꞉ gamaniya꞉ milifa kagayab.|alt="Jesus before Pilate" src="IB04161_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="27.11" \fig* \s1 Failat eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ i malana aluma a꞉la꞉sio꞉ \r Mak 15.6-15, Luk 23.13-25, Yo꞉n 18.39–19.16 \p \v 15 Donayo꞉ tambo amio꞉, Tinio꞉ Asulo꞉lo꞉ Ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ ho꞉leno꞉ fa꞉la꞉dowab amio꞉, gamani misa꞉ kalu eyo꞉ dibolo amilo꞉ sen kalu imilig nowo꞉ sili alita꞉sen. Kaluka꞉isale ililo꞉ asulab aundo꞉ da꞉feab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sili alita꞉sen. \v 16 O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉, kalu nowo꞉ mada mogago꞉le ko꞉lo꞉ dibolowa sen, ene wiyo꞉ Balabas. \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ Failata꞉ aya kegenelia꞉sa꞉ga꞉ dowabiki, Failat eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Giliyo꞉ niyo꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ sili alifoma꞉ki asulaya? Niyo꞉ Balabas a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sili alito꞉lo꞉, o꞉ Ya꞉su, Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kalu a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sili alifoma꞉ki asulaya?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 18 \x - \xo 27.18 \xt Yo꞉n 11.47-48, 12.19\x*Failat elo꞉ a꞉la꞉do꞉ dabu ba꞉ba꞉ a꞉no꞉, mo꞉wo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉. Yu misa꞉ kalu iliyo꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉beaki gadia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwo꞉ emo꞉ tililia꞉ mio꞉lo꞉b a꞉la꞉asulo꞉. \p \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Failat e mo꞉walila꞉sendo꞉ i fofodo꞉ wa꞉l a꞉na sen amio꞉, ingaya꞉yo꞉ to nowo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉saga꞉fo꞉, “O꞉g nuluwo꞉ niyo꞉ kalu we o꞉lia꞉ mogai ofolo꞉. Kalu we digalo꞉ kalu ko꞉lo꞉, giyo꞉ emo꞉wo꞉ mogago꞉ imili nowo꞉ dimida꞉so꞉bo.” Eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉saga꞉fo꞉. \p \v 20 Ko꞉sega bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Yu ko꞉go꞉dego꞉ kalu iliyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉ asulo꞉wo꞉ digidalifelakiyo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ Balabaso꞉ sili alitaki, Ya꞉suwo꞉ sanama꞉ki Failatbo꞉wo꞉ dabu ba꞉da꞉bi,” a꞉la꞉sio꞉. \v 21 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Failat eyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ imo꞉wo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉dakiyo꞉, “Giliyo꞉ niyo꞉ kalu a꞉la꞉ we o꞉b ko꞉lo꞉ sili alifoma꞉ki asulaya?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, kalu kegeo꞉ a꞉ma꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Balabaso꞉ sili alifoma” a꞉la꞉sio꞉. \v 22 Failat eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, Ya꞉su Godeya꞉lo꞉ Da꞉feyo꞉ kalu a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, giliyo꞉ niyo꞉ e waga dimidama꞉ki asulaya?” A꞉la꞉sa꞉labiki, iliyo꞉ tambo a꞉la꞉sio꞉, “E i malana aluma.” \v 23 Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Failat eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mo꞉wo꞉ ha꞉? Eyo꞉ mogago꞉wo꞉ o꞉b dimido꞉lo꞉bo꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ ko꞉sega kaluka꞉isale kegeo꞉ i a꞉ma꞉yo꞉ halaido꞉ ho꞉le sa꞉lakiyo꞉, “E i malana aluma” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 24 \x - \xo 27.24 \xt Lo 21.6-9\x*Kaluka꞉isale ili asulo꞉wo꞉ mo꞉tinakilo꞉ egeledo꞉ babuma꞉no꞉ dowab a꞉no꞉ Failat eyo꞉ asula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ ho꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ene dagiyo꞉ kaluka꞉isale kegeo꞉ siwa꞉l a꞉na to꞉go꞉do꞉. Eyo꞉ dagiyo꞉ to꞉go꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Digalo꞉ kalu wema꞉ ho꞉bo꞉ tuma꞉nigab we, mo꞉wo꞉ ne amio꞉ aundo꞉ma. Hala dimido꞉ a꞉no꞉ giya dowab.” \v 25 \x - \xo 27.25 \xt Ilig 5.28\x*Kaluka꞉isale tambo iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu sana sowakilo꞉ ho꞉bo꞉ tulab we ninin ami a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nini so꞉waya doma꞉ib.” \v 26 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Failat eyo꞉ Balabaso꞉ kaluka꞉isalelo꞉wa hamana꞉ki sili alita꞉sa꞉ga꞉, ene da꞉la꞉di kaluwa꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ meya꞉ sanama꞉ki ta꞉fo꞉. A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ i malana sana soma꞉ki, ene da꞉la꞉di kaluwa꞉ dagiya difa꞉. \s1 Da꞉la꞉di kalu iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ dio꞉ge sio꞉ \r Mak 15.16-20, Yo꞉n 19.2,3 \p \v 27 Gamani misa꞉ kalu a꞉ma꞉ ene da꞉la꞉di kalu iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ gamani hen a꞉na tililia꞉ tina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, da꞉la꞉di kaluwo꞉ tambo a꞉na ho꞉le kegeo꞉. \v 28 \x - \xo 27.28 \xt Luk 23.11\x*Iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉ helebeso꞉go꞉ hagola꞉sa꞉ga꞉, helebeso꞉g ho꞉mo꞉solo꞉ sambo nowo꞉ Ya꞉suwa kalifa꞉. \v 29 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ misa꞉ kalu alan ene misa꞉ amilo꞉ sa꞉ga꞉lan o꞉ngo꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ me olo꞉ a꞉no꞉ hega꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ misa꞉ya sa꞉ga꞉li alifa꞉. Iliyo꞉ bibulu nowo꞉ Ya꞉suwa꞉ dagi ililiba dia꞉takiyo꞉, iyo꞉ elo꞉wa gulalu misa꞉fu alilaki, e a꞉na dio꞉ge sa꞉lakiyo꞉, “Ge Yu kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉yo꞉ ge ko꞉lo꞉, niliyo꞉ gi wiyo꞉ duludo꞉l,” a꞉la꞉sa꞉la꞉len. \v 30 \x - \xo 27.30 \xt Ais 50.6\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ e kodofa꞉ fugalakiyo꞉, da꞉fa꞉ a꞉no꞉ dia꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ misa꞉ya yame tandeo꞉. \v 31 A꞉la꞉ digagade o꞉ga꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, so꞉g Ya꞉su amilo꞉ kalifa꞉ a꞉no꞉ dugulia꞉ga꞉ dia꞉takiyo꞉, so꞉g enedo꞉leyo꞉ a꞉na kalifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉suwo꞉ i malana alula꞉sa꞉ga꞉ sana soma꞉ki ha꞉la꞉ya tililia꞉gane. \fig Ya꞉su eyo꞉ ene i malano꞉ dia꞉ha꞉nab.|alt="Jesus carries cross" src="IB04164_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="27.31" \fig* \s1 Ya꞉suwo꞉ i malana sana sowo꞉ \r Mak 15.21-32, Luk 23.26-43, Yo꞉n 19.17-27 \p \v 32 Iyo꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉ amisa꞉n ha꞉la꞉ya ha꞉na꞉len ami, Sailini kalu nowo꞉ ene wiyo꞉ Saimon ko꞉lo꞉, toga ya꞉len ami galilia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ i malan a꞉no꞉ emo꞉ dia꞉hamana꞉ki dibodo꞉. \p \v 33 Iliyo꞉ Ya꞉suwo꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉ga꞉, Golgoda a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab hen a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Golgoda a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab mo꞉wo꞉ we, hen misa꞉ki. \v 34 \x - \xo 27.34 \xt Song 69.21\x*Iliyo꞉ wain ho꞉n o꞉lia꞉ mulumulo꞉ halan o꞉lia꞉yo꞉ wo꞉gela꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉sumo꞉ maiya꞉ki dimi, ko꞉sega eyo꞉ nola ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ mo꞉ma꞉no꞉ asulo꞉. \p \v 35 \x - \xo 27.35 \xt Song 22.18\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ da꞉la꞉di kalu iliyo꞉ e i malana alula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, helebeso꞉g elo꞉ sa꞉ga꞉la꞉sen ko꞉lo꞉ duda꞉sa꞉ga꞉lo꞉ difa꞉ a꞉no꞉, da꞉la꞉di kalu noma꞉yo꞉ abe dia꞉nigaba꞉le a꞉la꞉liki, iyo꞉ ibuwo꞉ a꞉na heyakiyo꞉, helebeso꞉g a꞉no꞉ egele so꞉go꞉. \v 36 Da꞉la꞉di kalu iyo꞉ a꞉na siliki, Ya꞉su a꞉namilo꞉ dimidabo꞉ ko꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len. \v 37 Iliyo꞉ e mo꞉walilakilo꞉ sana sowab a꞉ma꞉ mo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lakiyo꞉, \sc Kalu we Ya꞉su. Yu kaluka꞉isaleya꞉ Misa꞉ Kalu Alandeyo꞉ we\sc* a꞉la꞉liki sa꞉sa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉ misa꞉ wa꞉l doba꞉da꞉ i malana alu alifa꞉. \p \v 38 \x - \xo 27.38 \xt Ais 53.12\x*Ya꞉su e o꞉lia꞉yo꞉ afalo꞉ dia꞉sen kalu a꞉la꞉ nowo꞉ e aniba alu. Nowo꞉ ililib doba꞉da꞉, nowo꞉ fo꞉fo꞉doloba꞉da꞉, a꞉la꞉alu alifa꞉. \v 39-40 \x - \xo 27.39-40 \xt Song 22.7, 109.25\x*\x - \xo 27.39-40 \xt Madi 26.61, Yo꞉n 2.19\x*Kaluka꞉isale iyo꞉ Ya꞉sulo꞉ alu alifa꞉ a꞉na tinia꞉likiyo꞉, mogago꞉ towo꞉ Ya꞉sumo꞉ sa꞉la꞉liki tinia꞉len. Iliyo꞉ misa꞉yo꞉ mumalola꞉liki, dio꞉ge sa꞉lakiyo꞉, “Giyo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ ayo꞉ bidila꞉sa꞉ga꞉, ho꞉len otalen amio꞉ ho꞉gi dialifa꞉no꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, go꞉no꞉na꞉ma꞉la꞉yo꞉ asuwa꞉foma. Ge Godeya꞉ ene so꞉walelalega, go꞉no꞉no꞉ i malan a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ timina,” a꞉la꞉sio꞉. \v 41-42 Ililo꞉ dimido꞉ o꞉leauka, bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, elelo꞉ widan kaluwo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yu ko꞉go꞉dego꞉ kaluwo꞉lo꞉ iliyo꞉ Ya꞉sumo꞉wo꞉ dio꞉ge sa tandeakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Eyo꞉ kalu nolo꞉ asuwa꞉ta꞉sen ko꞉sega, enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉asuwa꞉tabo꞉lo꞉ka꞉. E Isolael kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉ kalu alan ko꞉lo꞉, e enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ i malano꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ tindalega, nio꞉ e amio꞉ a꞉na tilida꞉ba꞉no꞉. \v 43 \x - \xo 27.43 \xt Song 22.8\x*Eyo꞉sa a꞉la꞉sio꞉, ‘Ne Godeya꞉ ene so꞉wa ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ ne mada bo꞉fo꞉mela꞉ib,’ a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode eyo꞉ e hendele asulalega, o꞉go꞉ e o꞉li asuwa꞉fa꞉ib.” \v 44 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ afalo꞉ dia꞉sen kalu a꞉la꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ alu alifa꞉ a꞉ma꞉yo꞉lo꞉, Ya꞉sumo꞉wo꞉ a꞉la꞉ka dio꞉ge sa꞉la꞉len. \s1 Ya꞉suwo꞉ sowo꞉ \r Mak 15.33-41, Luk 23.44-49, Yo꞉n 19.28-30 \p \v 45 Disi dowabiki, hen a꞉no꞉ tambo sololiya꞉ go꞉lula꞉ta꞉ga꞉lo꞉ eleno꞉, ga꞉lo ofa꞉siyo꞉ asola dowabi edo꞉. \v 46 \x - \xo 27.46 \xt Song 22.1\x*Ofa꞉siyo꞉ asola dowabiki, Ya꞉su eyo꞉ ogolo halale ho꞉idaki, a꞉la꞉ho꞉ido꞉, \tl “Eloi, Eloi, lama sabag tani.”\tl* To wema꞉ ha꞉go꞉ we, “Ni Gode, ni Gode, giyo꞉ ne wangabiki gola ba꞉daya?” \v 47 Kaluka꞉isale nol anib amilo꞉ kagafo꞉len a꞉ma꞉yo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we Elaiyayo꞉ ho꞉idab,” a꞉la꞉sio꞉. \v 48 \x - \xo 27.48 \xt Song 69.21\x*Kalu nowo꞉ bo꞉bo꞉ge nai ha꞉na꞉ga꞉, so꞉g gedeo꞉ heb a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, wain ho꞉n sesedo꞉ a꞉no꞉ ho꞉na gelelia꞉ga꞉yo꞉, ibuwa mela꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉sumo꞉ maiya꞉ki dimi. \v 49 Kalu nolba꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Elaiya e ya꞉ga꞉yo꞉ asuwa꞉fa꞉nigaba꞉le, nio꞉ o꞉bo꞉fo꞉mela꞉niki,” a꞉la꞉sio꞉. \v 50 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su eyo꞉ wa꞉ka ogolo halale ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉ ami ha꞉fo꞉wo꞉ a꞉na siliga꞉taki sowo꞉. \p \v 51 \x - \xo 27.51 \xt Kis 26.31-33, Hibu 10.19-20\x*O꞉g a꞉namio꞉ helebeso꞉g ko꞉lo꞉ Godeya꞉ malilo꞉ ayamilo꞉ dehedo꞉ a꞉no꞉ iwalu halona a꞉la꞉ta꞉ga꞉ usa ba꞉da꞉i tinda꞉ga꞉ asula꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ wenamio꞉ hinio꞉ tilaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ u nolo꞉ usa basale ane. \v 52 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ sowo꞉ kalu dali alifelo꞉ me a꞉no꞉lo꞉ kolaetabiki, kaluka꞉isale modo꞉ Gode amilo꞉ tili dabu ko꞉lo꞉ dane ane a꞉no꞉ mela꞉no꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ dasi alifelo꞉. \v 53 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉suwo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉ a꞉labiki, kaluka꞉isale dasi alifelo꞉ i a꞉no꞉ daido꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉lusalem malilo꞉ amisa꞉n a꞉na tiha꞉nabikiyo꞉, kaluka꞉isale modo꞉wa꞉yo꞉ i a꞉no꞉ ba꞉ba꞉. \v 54 Da꞉la꞉dilo꞉ bo꞉fo꞉lowan misa꞉ kalu o꞉lia꞉ ene da꞉la꞉di kalu Ya꞉sulo꞉ bo꞉fo꞉lab i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ hini tilab o꞉lia꞉ kelego꞉ nol fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ mada tagilaki a꞉la꞉sio꞉, “Hendele, kalu we Godeya꞉ ene kalu so꞉walelo꞉ka꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 55 \x - \xo 27.55 \xt Luk 8.2-3\x*Ka꞉isale nolo꞉ Ya꞉suwo꞉ asuwa꞉ta꞉liki, Ga꞉lili a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su kudu mio꞉ ko꞉lo꞉, o꞉g a꞉namio꞉ ka꞉isale modo꞉ i a꞉no꞉ ha꞉lu ko꞉na꞉ kagafo꞉liki bo꞉fo꞉len. \v 56 Ka꞉isale i a꞉namilo꞉ elen a꞉no꞉ nowo꞉ Magdala amisa꞉n ga Malia, nowo꞉ Malia, Ya꞉ma꞉s o꞉lia꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉ma꞉ anowo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nowo꞉ Sa꞉ba꞉diya꞉ inso꞉ a꞉la꞉ma꞉ anowo꞉ ko꞉lo꞉ elen. \s1 Iliyo꞉ Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ u no꞉no꞉wa difa꞉ \r Mak 15.42-47, Luk 23.50-56, Yo꞉n 19.38-42 \p \v 57 Ga꞉lo dowabiki, Alimatea amisa꞉n wilo꞉ kalu nowo꞉ ene wiyo꞉ Yosa꞉b e a꞉na mio꞉. Ya꞉suwa꞉lo꞉ tili wida꞉sen kalu nowo꞉ e. \v 58 \x - \xo 27.58 \xt Lo 21.22-23\x*E Failatdo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ tagama꞉nigo꞉ka꞉ a꞉la꞉liki dabu ba꞉ba꞉. A꞉la꞉gabiki Failat eyo꞉ da꞉la꞉di kalu imo꞉ sa꞉lakiyo꞉, Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ emo꞉ dimina a꞉la꞉sio꞉. \v 59 Iliyo꞉ dimiabikiyo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ Ya꞉suwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉ helebeso꞉g nafaleya꞉ bobodo꞉. \v 60 \x - \xo 27.60 \xt Ais 53.9\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ do꞉mo꞉ a꞉no꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, enedo꞉ u no꞉no꞉ ho꞉gi dimido꞉ a꞉na difa꞉. Eyo꞉ u bamo alan nowo꞉ fo꞉fo꞉gola꞉i ya꞉sa꞉ga꞉, toga꞉meya asibalitakiyo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ ane. \v 61 Malia Magdala o꞉lia꞉ Malia no o꞉lia꞉yo꞉, a꞉la꞉yo꞉ daido꞉ me imilib a꞉na siliki bo꞉fo꞉len. \s1 Da꞉la꞉di kalu iyo꞉ daido꞉ a꞉no꞉ bo꞉fo꞉len \p \v 62 Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉len a꞉namilo꞉ dimidaefa꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ eletabikiyo꞉, ali kea꞉fo a꞉namio꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalu i o꞉lia꞉ Fa꞉lisi kalu i o꞉lia꞉yo꞉ Failatdo꞉ ba꞉ba꞉ni ha꞉na꞉sio꞉. \v 63 \x - \xo 27.63 \xt Madi 12.40, 16.21, Mak 9.31, 10.33-34, Luk 9.22, 18.31-33, Yo꞉n 2.19-21\x*Iliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu alan, niliyo꞉ madalilo꞉ sa꞉lan kalu wema꞉lo꞉ e o꞉silikilo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ asulufo꞉lo꞉l. Eyo꞉, ‘Ne ho꞉len otaleno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dasima꞉no꞉,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 64 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ da꞉la꞉di kalumo꞉wo꞉ daido꞉ a꞉no꞉ ho꞉len otalen a꞉namio꞉ dinafa bo꞉fo꞉lubika꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi. A꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimidalega, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu iyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, ene do꞉mo꞉wo꞉ afale dia꞉ha꞉nakiyo꞉, kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ e a꞉ma꞉la꞉ dasilia꞉gane ka꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib. A꞉la꞉galikiyo꞉ ililo꞉ to ho꞉gi madalilo꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉yo꞉, to elo꞉ tamin amilo꞉ madalilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉, a꞉ma꞉ tininima꞉ib.” \v 65 Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, Failat eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ da꞉la꞉di kalu we dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ daido꞉ a꞉no꞉ dinafa bo꞉fo꞉melea a꞉la꞉sa꞉la꞉bi. Gio꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ daido꞉ toga꞉me a꞉no꞉ mada halale uludu alifa꞉no꞉ dimida꞉bi.” \v 66 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ daido꞉ toga꞉me a꞉namio꞉ kalu nowo꞉ tinabena꞉ki, ele ba꞉ba꞉no꞉ kelego꞉ nowo꞉ dia꞉taki uludu alifa꞉ ko꞉lo꞉, da꞉la꞉di kalu nolo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ a꞉na bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. \c 28 \s1 Ya꞉su e a꞉ma꞉la꞉ dasi \r Mak 16.1-10, Luk 24.1-12, Yo꞉n 20.1-10 \p \v 1 Ha꞉fo꞉lo꞉ Dowan ho꞉leno꞉ eletabiki, doma꞉ kea꞉fo ho꞉letabikiyo꞉, Malia Magdala o꞉lia꞉ Malia no o꞉lia꞉yo꞉ daido꞉ ba꞉ba꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉na꞉sio꞉. \v 2 Wigibole a꞉naka hini alano꞉ a꞉na tilabikiyo꞉, Alana꞉ ene ma꞉mul kalu a꞉no꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tinda꞉sa꞉ga꞉, daido꞉ melo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, u alana꞉lo꞉ asi alifa꞉ a꞉no꞉ fo꞉fo꞉golowa꞉taki, e wa꞉l a꞉na sen. \v 3 Ma꞉mul kalu a꞉ma꞉ ene wo꞉lokano꞉, wabeleg ho꞉ o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene helebeso꞉go꞉lo꞉ kol ho꞉lo꞉ o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉. \v 4 Da꞉la꞉di kaluwo꞉ a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉, iyo꞉ tagilaki bibisoda꞉sa꞉ga꞉yo꞉, hena tulufufuda꞉sa꞉ga꞉ habayo꞉ sowaki, sowo꞉ kalu o꞉ngo꞉ dowo꞉. \v 5 Ko꞉sega ma꞉mul kalu eyo꞉ ga a꞉la꞉ o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ mada tagila꞉so꞉bo. Ga꞉go꞉ Ya꞉su i malan amilo꞉ alu a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ni mio꞉lo꞉b niyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉l. \v 6 \x - \xo 28.6 \xt Madi 12.40, 16.21\x*E wilo꞉ mo꞉a꞉lab. Tamin amilo꞉ enedo꞉ sio꞉ a꞉la꞉gaki dasilia꞉gane. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ga꞉go꞉ ene do꞉mo꞉lo꞉ delen we ba꞉ba꞉ni mena. \v 7 A꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ga꞉go꞉ bo꞉bo꞉ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘E sowa꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ dasilia꞉gane ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉, e tamin doba꞉da꞉ Ga꞉lili ha꞉nab ko꞉lo꞉, giliyo꞉ e a꞉na elena ba꞉ba꞉ib.’ Ne to we ko꞉lo꞉ gimo꞉ sa꞉ma꞉ni mio꞉.” Ma꞉mul kalu eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \fig Ma꞉mul kaluwo꞉ toga꞉meya kagafo꞉lab.|alt="Angel at tomb with soldiers" src="IB04171_gr.tif" size="col" copy="Farid Faadil © Biblica, Inc. Used with permission. All rights reserved worldwide." ref="28.3-4" \fig* \p \v 8 Ka꞉isale a꞉la꞉ a꞉no꞉ tagio꞉lo꞉ dowo꞉ ko꞉sega, sagalo꞉wo꞉lo꞉ mada alan dowakiyo꞉, daido꞉ a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, dalalelia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, enedo꞉ tili wida꞉sen kalu imo꞉ sa꞉ma꞉ni ane. \v 9 Wigibole a꞉naka, Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉yo꞉ toga gidakiyo꞉, sagalo꞉ towo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ sio꞉. A꞉la꞉yo꞉ elo꞉wa ma꞉uwa꞉ya ya꞉sa꞉ga꞉, e giba ta꞉li dofo꞉liki, emo꞉ gulugululo꞉. \v 10 \x - \xo 28.10 \xt Madi 26.32\x*A꞉la꞉gabiki Ya꞉su eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ mada tagila꞉so꞉bo. Ga꞉go꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ni nao imo꞉wo꞉ Ga꞉lili hamana a꞉la꞉sa꞉la꞉bi. Iliyo꞉ ne a꞉na elena ba꞉ba꞉ib.” \s1 Da꞉la꞉di kalu ilo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolo꞉ \p \v 11 Ka꞉isale a꞉la꞉ a꞉no꞉ toga o꞉ha꞉na꞉labikiyo꞉, da꞉la꞉di kalu nol daido꞉lo꞉ bo꞉fo꞉len i a꞉no꞉ amisa꞉n usa ti ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kelego꞉ a꞉namilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉, iliyo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kalumo꞉ tambo sio꞉. \v 12-13 Bobalo꞉ so꞉mea꞉sen misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, Yu ko꞉go꞉do꞉ kalu i o꞉lia꞉ kegeaki nenela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, egelebo꞉ towo꞉ saefa꞉. Iliyo꞉ moleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉la꞉di kalumo꞉ dimiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ mada a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Nio꞉ alifo꞉lo꞉liki, enedo꞉ tili wida꞉sen kaluwo꞉ nulu ya꞉sa꞉ga꞉, ene do꞉mo꞉wo꞉ afale dia꞉gane.’ \v 14 Tif amio꞉ gamani kalu alan eyo꞉ gio꞉ alifo꞉lenka꞉ a꞉la꞉bo꞉ to malolab a꞉no꞉ da꞉dalega, niliyo꞉ to a꞉no꞉ e o꞉lia꞉ digalalikiyo꞉, gio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ aundo꞉ma doma꞉ib.” \v 15 Imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, da꞉la꞉di kalu iliyo꞉ mole a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ madali to ililo꞉ malolab a꞉no꞉ sa꞉labikiyo꞉, Yu kaluka꞉isaleyo꞉ da꞉da꞉i ane ko꞉lo꞉, o꞉go꞉lo꞉ Yuda iliyo꞉ to a꞉no꞉ o꞉safo꞉ko꞉ ha꞉na꞉lab. \s1 Ya꞉suwa꞉ enedo꞉ tiliwida꞉sen kalumo꞉ nanogo꞉ dima꞉ki sio꞉ \p \v 16 \x - \xo 28.16 \xt Madi 26.32\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ enedo꞉ tili wida꞉sen kalu kelen a꞉la꞉fo꞉ i a꞉no꞉ Ga꞉lili ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉suwa꞉lo꞉ hen misio꞉ imo꞉lo꞉ ha꞉na꞉bika꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉na ane. \v 17 Iliyo꞉ Ya꞉su e ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e a꞉na wabudaki gulugululo꞉. Ko꞉sega nolo꞉ asulo꞉wo꞉ a꞉la꞉ dowo꞉. \v 18 \x - \xo 28.18 \xt Yo꞉n 13.3, A꞉fe 1.20-22\x*A꞉la꞉gabikiyo꞉, Ya꞉su e ma꞉uwa꞉ya ya꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ kelego꞉ Hebenelo꞉ o꞉lia꞉ henfelo꞉ amilo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ nemo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉kiyo꞉, wi alan o꞉lia꞉ halaido꞉ o꞉lia꞉yo꞉ nemo꞉ dimi. \v 19 \x - \xo 28.19 \xt Mak 16.15-16, Ilig 1.8\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ ha꞉na꞉siakiyo꞉, henfelo꞉ wenamilo꞉ so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ tambo amio꞉, nilo꞉ tili wida꞉sen kaluka꞉isale fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉ta꞉lubi. A꞉la꞉dimida꞉likiyo꞉ Dowa꞉ wi ami, Ene So꞉waya꞉ wi ami, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Mamaya꞉ wi ami, giliyo꞉ i a꞉no꞉ ho꞉n amio꞉ a꞉na to꞉lola꞉bi. \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ni to ko꞉lo꞉ gimo꞉lo꞉ tambo wida꞉i mio꞉ a꞉no꞉, giliyo꞉ iyo꞉ kudu ha꞉na꞉melea꞉ki wida꞉lubi. Dabuma, ho꞉len ta꞉i mio꞉ we semo꞉ edalikiyo꞉, ne gi o꞉lia꞉ ho꞉leno꞉ tambo dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉no꞉.”