\id GEN - Kaluli Bible \h Mo꞉mo꞉do꞉ \toc1 Mo꞉mo꞉do꞉ Bugo꞉ \toc2 Mo꞉mo꞉do꞉ \toc3 Mo꞉mo꞉ \mt1 Mo꞉mo꞉do꞉ Bugo꞉ \imt1 Asuluma꞉no꞉ towo꞉ we \ip Mo꞉mo꞉do꞉ bugo꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab wema꞉ ha꞉go꞉ we, kelego꞉ tambolo꞉ mo꞉mo꞉da fa꞉la꞉do alifa꞉. Mo꞉mo꞉do꞉ bugo꞉ wema꞉yo꞉ henfelo꞉ amilo꞉ kelego꞉ tambo fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉, kaluka꞉isale fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉lo꞉, mogago꞉ mo꞉mo꞉da fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ wilo꞉ hida꞉yo꞉, nagalo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ kaluka꞉isale asuwa꞉foma꞉kilo꞉ kalu nol ko꞉lo꞉ da꞉fea꞉sa꞉ga꞉lo꞉ iliga꞉fa꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sio꞉. Mo꞉mo꞉do꞉ bugo꞉ we heb a꞉la꞉ alobo꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab. \ip Mo꞉mo꞉do꞉ bugo꞉ we heb a꞉la꞉ alobo꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab. Heb 1–11 a꞉namio꞉ Godeya꞉lo꞉ akin o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ taminde amilo꞉ kelego꞉ mo꞉mo꞉da fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ henfelo꞉ wenamilo꞉ kaluka꞉isale fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉. Adama꞉ ene eso꞉lo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolaki sa꞉sa꞉lo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Noaya꞉ eso꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ ho꞉na꞉lo꞉ galusana mo꞉no꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Babel walado꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolaki sa꞉sa꞉lo꞉. \ip Heb 12–50 a꞉namio꞉ Isolael so꞉lo꞉ ima꞉mu i mio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolo꞉. Kalu tamin amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ Ablaham. Ablaham eyo꞉ Godeya꞉ towo꞉ tilida꞉dakiyo꞉, elo꞉ asulan man a꞉ma꞉ ha꞉ga dowo꞉. Ablaham e Gode amilo꞉ tilidabu kaluka꞉isale tif amilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feaki go꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ malolo꞉ wema꞉ us amio꞉, Ablahama꞉ ene so꞉wayo꞉ Aisa꞉go꞉, ema꞉mu Ya꞉kobo꞉ (ene wi nowo꞉ Isolael) a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene insiso꞉i kalu kugu a꞉la꞉fo꞉ i a꞉namilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolo꞉. Ya꞉koba꞉ so꞉wa imilig nowo꞉ Yosa꞉b e Isib hen a꞉na tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, tif amio꞉ Ya꞉koba꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ tambo Isib hen a꞉na mesa꞉ni ane, a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolaki sa꞉sa꞉lo꞉. \ip Bugo꞉ wenamio꞉ kaluka꞉isale ko꞉lo꞉ ta꞉i mio꞉ malolo꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab. Ko꞉sega bugo꞉ wenamio꞉, Godeya꞉lo꞉ kaluka꞉isale o꞉lia꞉lo꞉ nanog dimida꞉i mio꞉ a꞉no꞉ wa꞉la꞉b to ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ da꞉labo꞉ o꞉m. Tamin amio꞉ Gode eyo꞉ kelego꞉ da꞉lab we tambo e dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉. Tif amio꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ man mogago꞉wo꞉ a꞉dimidabikiyo꞉ Gode eyo꞉ iyo꞉ tambo yasalaki, Noaya꞉ ene so꞉lo꞉leko꞉ ta꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ tif amio꞉ Gode eyo꞉ Ablahamo꞉ da꞉fe alitakiyo꞉ nafale mesa꞉no꞉ to a꞉no꞉ Ablaham o꞉lia꞉ ene so꞉lo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ ema꞉mui ta꞉i ha꞉na꞉nigab imo꞉wo꞉ dinali saefa꞉. Bugo꞉ wenamio꞉ Godeya꞉ enedo꞉ man dimidan a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolaki sa꞉sa꞉lo꞉. Kaluka꞉isaleya꞉ iya hendeleyo꞉ Gode e. Eyo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ man dimido꞉ a꞉no꞉ aloba꞉dakiyo꞉, mogago꞉lo꞉ dimido꞉ imo꞉wo꞉ falasilaki wa꞉dea꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale Godeya꞉ ha꞉g amilo꞉ dowab i a꞉no꞉ dinafa tilidowaki bo꞉fo꞉lowa꞉sen. Bugo꞉ wenamio꞉ kaluka꞉isale tamin amilo꞉ ta꞉i mio꞉ ili tilidabu a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉laki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tifamilo꞉ so꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab iliyo꞉ dinafa agelaki tilidabuwa halale kagama꞉ki sio꞉. \c 1 \p \v 1 Tamindeya mo꞉mo꞉dakiyo꞉, Gode eyo꞉ akin o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉ dimido꞉. \v 2 Hen misido꞉wo꞉ aundo꞉ma a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fo꞉fo꞉dolo꞉ ko꞉lo꞉ elen. Ho꞉na꞉yo꞉ heno꞉ go꞉lula꞉fo꞉labikiyo꞉, tambo sololiya elen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ ene Mamayo꞉ ho꞉n wa꞉l a꞉na sia꞉len. \v 3 \x - \xo 1.3 \xt 2Kol 4.6\x*Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ho꞉wo꞉ fa꞉la꞉doma” a꞉la꞉sa꞉labiki, ho꞉wo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 4 Gode eyo꞉ ho꞉ a꞉no꞉ nafa ba꞉dabikiyo꞉, ho꞉ o꞉lia꞉ sololi a꞉no꞉lia꞉yo꞉ a꞉na alobanala꞉. \v 5 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ ho꞉ a꞉no꞉ “Ho꞉len” wikilaki, sololi a꞉no꞉ “Nulu” wikilo꞉. Ho꞉leno꞉ a꞉la꞉ga꞉ sololiabiki, ho꞉len agelo꞉ o꞉m. \p \v 6-7 \x - \xo 1.6-7 \xt 2Bid 3.5\x*Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ho꞉n we aloba꞉dakiyo꞉, ho꞉ndo꞉ ka꞉ma꞉no꞉ kelego꞉wo꞉ usamio꞉ fa꞉la꞉doma.” A꞉la꞉sa꞉labiki a꞉naka fa꞉la꞉dowo꞉. Ho꞉ndo꞉ ka꞉lan kelego꞉wo꞉ dia꞉tabiki, ho꞉no꞉ usa alobanala꞉. Ho꞉n nowo꞉ iwalu ta꞉taki, ho꞉n nowo꞉ ha꞉ga ta꞉fo꞉. \v 8 Ho꞉ndo꞉ aloba꞉dan kelego꞉ a꞉no꞉ Gode eyo꞉ “akin” wikilo꞉. Ho꞉leno꞉ a꞉la꞉ga꞉ sololiabiki, ho꞉len andebo꞉ o꞉m. \p \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Akin ha꞉g amio꞉, hen kalaido꞉wo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki, ho꞉no꞉ nowa kegenema.” A꞉la꞉sa꞉labiki a꞉la꞉ka fa꞉la꞉dowo꞉. \v 10 Kalaido꞉ a꞉no꞉ Gode eyo꞉ “hen” wikilo꞉. Ho꞉n kegenelia꞉ga꞉lo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉ “so꞉lu ho꞉n” wikilo꞉. Gode eyo꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ nafa ba꞉ba꞉. \p \v 11 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hen amilo꞉ fa꞉la꞉ba꞉no꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ tambo fa꞉la꞉doma. I ko꞉li ko꞉lilo꞉ o꞉lia꞉, e ko꞉li ko꞉lilo꞉ o꞉lia꞉ a꞉no꞉ tambo fowo꞉ enedo꞉leko꞉ helema꞉ki fa꞉la꞉doma.” A꞉la꞉sa꞉labiki a꞉la꞉ka fa꞉la꞉dowo꞉. \v 12 Henfelo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉ndan kelego꞉, i ko꞉li ko꞉lilo꞉ o꞉lia꞉, e ko꞉li ko꞉lilo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ tambo fa꞉la꞉ne. A꞉no꞉ tambo fowo꞉ enedo꞉leko꞉ helema꞉ki ta꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉no꞉ nafa ba꞉ba꞉. \v 13 Ho꞉leno꞉ a꞉la꞉ga꞉ sololiabiki, ho꞉len asolo꞉ o꞉m. \p \v 14 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Akin a꞉namio꞉ ho꞉len o꞉lia꞉ nulu o꞉lia꞉yo꞉ alobanama꞉ki, ho꞉lo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ tambo fa꞉la꞉doma. Ho꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉ dowakiyo꞉, ho꞉leno꞉, donayo꞉, ta꞉no꞉, imo꞉wo꞉ a꞉ma꞉ aloba꞉da꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. \v 15 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉ akin amilo꞉ ta꞉fo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ henfelo꞉mo꞉wo꞉ ho꞉wo꞉ dimina.” A꞉la꞉sa꞉labiki a꞉la꞉ka fa꞉la꞉dowo꞉. \v 16 Gode eyo꞉ ho꞉wo꞉ alan a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ dimido꞉. Ho꞉ mada alan a꞉ma꞉yo꞉ ho꞉leno꞉ e bo꞉fo꞉melea꞉ki dimido꞉. Ho꞉ alandego꞉ a꞉ma꞉yo꞉ nuluwo꞉ e bo꞉fo꞉melea꞉ki dimido꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tamino꞉lo꞉ dimido꞉. \v 17 I a꞉no꞉ akina ta꞉taki, ho꞉wo꞉ henfelo꞉mo꞉wo꞉ dimia꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. \v 18 Ho꞉ i a꞉ma꞉yo꞉ ho꞉len o꞉lia꞉ nulu o꞉lia꞉yo꞉ bo꞉fo꞉liki aloba꞉da꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. Gode eyo꞉ a꞉no꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ nafa ba꞉ba꞉. \v 19 Ho꞉leno꞉ a꞉la꞉ga꞉ sololiabiki, ho꞉len fa꞉la꞉lamelo꞉ o꞉m. \p \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ho꞉n amio꞉lo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ ililifoma. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉ba꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ tambo iwaluwo꞉ dalolia꞉ sima꞉ki fa꞉la꞉doma” a꞉la꞉sio꞉. \v 21 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ka꞉ mada alan ho꞉na꞉ usamilo꞉ sano꞉lo꞉, mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab kelego꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ ho꞉na꞉ usamilo꞉ dalale san a꞉no꞉lo꞉ tambo, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉ba꞉yo꞉lo꞉, tambowo꞉ inin misido꞉ sugusula꞉melea꞉ki, Gode eyo꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ nafa ba꞉ba꞉. \v 22 Gode eyo꞉ iyo꞉ halaido꞉ doma꞉ki a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ inso꞉wo꞉ modo꞉ sugusulakiyo꞉, ho꞉no꞉ tambo ilila꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉ba꞉ gio꞉lo꞉ uso꞉ modo꞉ segesela꞉la꞉ga꞉ gula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, henfelo꞉ we ilili alita꞉bi” a꞉la꞉dinali salifa꞉. \v 23 Ho꞉leno꞉ a꞉la꞉ga꞉ sololiabiki, ho꞉len biyo꞉ o꞉m. \p \v 24 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hen wenamio꞉ no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tambo, no꞉ kaluwa꞉lo꞉ fofano꞉lo꞉, no꞉ ilaboda꞉lo꞉ sano꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, inin misido꞉le ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ mela꞉no꞉ doma.” A꞉la꞉sa꞉labiki a꞉la꞉ka fa꞉la꞉dowo꞉. \v 25 Gode eyo꞉ hen wenamilo꞉ no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tambo, no꞉ kaluwa꞉lo꞉ fofano꞉lo꞉, no꞉ ilaboda꞉lo꞉ sano꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, inin misido꞉le ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ Gode eyo꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ nafa ba꞉ba꞉. \p \v 26 \x - \xo 1.26 \xt 1Kol 11.7\x*A꞉la꞉dimidalita꞉ga꞉yo꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ dimidakiyo꞉, ninin misido꞉ o꞉ngo꞉ doma꞉ki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ninin asulo꞉ o꞉ngo꞉ doma꞉ki dimidama꞉niki.\f + \fr 1.26 \ft Gode e mama ko꞉lo꞉ e do꞉mo꞉ o꞉lia꞉ misido꞉ o꞉lia꞉yo꞉ aundo꞉ma. Ko꞉sega eyo꞉ kaluka꞉isale dimidakiyo꞉, inin o꞉ngo꞉ doma꞉ki dimido꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Baibo꞉l amio꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉, inin misido꞉ o꞉lia꞉ inin asulo꞉ o꞉lia꞉ o꞉ngo꞉ doma꞉ki dimido꞉. \f* Kaluka꞉isale wema꞉yo꞉ ka꞉ ho꞉n amilo꞉ sano꞉lo꞉, o꞉ba꞉ iwalulo꞉ sano꞉lo꞉, no꞉ fofano꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, henfelo꞉ amilo꞉ a꞉lab we tambo imo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉.” \v 27 \x - \xo 1.27 \xt Madi 19.4, Mak 10.6\x*\x - \xo 1.27 \xt Mo꞉mo꞉ 5.1-2\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ asulo꞉ o꞉lia꞉ misido꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Godeya꞉ enen o꞉ngo꞉ dimido꞉. Inin misido꞉ o꞉ngo꞉ dimido꞉ a꞉namio꞉, kalu o꞉lia꞉ ga o꞉lia꞉ ko꞉lo꞉ ta꞉fo꞉. \v 28 Gode eyo꞉ iyo꞉ halaido꞉ nafa mesea꞉kiyo꞉, towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nakiyo꞉, modo꞉ fa꞉la꞉dowaki, henfelo꞉ we tambo ilila꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ we tambo gili bo꞉fo꞉lubi. Ka꞉ ho꞉n amilo꞉ sano꞉lo꞉, o꞉ba꞉ dalolia꞉ga꞉lo꞉ siano꞉lo꞉, no꞉ fofano꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalale sano꞉lo꞉, a꞉no꞉ tambo gili bo꞉fo꞉lubi.” \v 29 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉sa꞉lakiyo꞉, “Henfelo꞉ amilo꞉ e folo꞉ hedan o꞉lia꞉, i folo꞉ hedan o꞉lia꞉ a꞉no꞉ tambo gimo꞉ maiya꞉ki dimio꞉l. \v 30 No꞉ hen amilo꞉ sano꞉lo꞉, o꞉ba꞉ iwalulo꞉ dalolia꞉ga꞉lo꞉ siano꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, kelego꞉ tambo mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab i a꞉no꞉ i fo꞉s o꞉lia꞉ fugus o꞉lia꞉yo꞉ imo꞉ maiya꞉ki dimio꞉l.” A꞉la꞉sa꞉labiki a꞉la꞉ka fa꞉la꞉dowo꞉. \v 31 Kelego꞉ tambo enedo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, Gode eyo꞉ mada nafale ba꞉ba꞉. Ho꞉leno꞉ a꞉la꞉ga꞉ sololiabiki, ho꞉len do꞉go꞉feyo꞉ o꞉m. \fig Godeya꞉ towa꞉lo꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉yo꞉ we.|alt="Pie chart of creation" src="Genesis03_gr.tif" size="col" copy="None-SIL" ref="1.31" \fig* \c 2 \p \v 1 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ akin o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ a꞉namilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉lia꞉yo꞉ tambo dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉. \v 2 \x - \xo 2.2 \xt Hibu 4.4,10\x*\x - \xo 2.2 \xt Kis 20.11\x*Gode eyo꞉ ene nanogo꞉ dia꞉i ya꞉la꞉ga꞉ eletakiyo꞉, ho꞉len dom amio꞉ e ha꞉fo꞉ dowo꞉. \v 3 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode eyo꞉ ho꞉len dom a꞉no꞉ malilo꞉le da꞉fe alitaki, ho꞉len dom a꞉ma꞉yo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ nafale mesea꞉ki, halaido꞉ dimidalifa꞉. Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ henfelo꞉ wenamilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉kilo꞉ nanog dia꞉len a꞉no꞉ kedela꞉sa꞉ga꞉ eletakiyo꞉, ho꞉len dom a꞉namio꞉ e ha꞉fo꞉ dowo꞉. \v 4 Gode elo꞉ akin o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉ dimido꞉ malolo꞉wo꞉ o꞉m. \s1 Adam o꞉lia꞉ If o꞉lia꞉ dimido꞉ \p Gode Yawe a꞉ma꞉yo꞉ akin o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉ dimido꞉ amio꞉, \v 5 egelo꞉ amilo꞉ e kelego꞉wo꞉ musug ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ilaboda꞉lo꞉ inin asulo꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowan a꞉no꞉lo꞉ o꞉semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉. Mo꞉wo꞉ Gode Yawe a꞉ma꞉yo꞉ henfelo꞉ amio꞉ ho꞉no꞉ timena꞉kiyo꞉ mo꞉ta꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ elo꞉ gelakilo꞉ nanogdo꞉ dia꞉no꞉ kaluwo꞉ aundo꞉ma. \v 6 Ko꞉sega ho꞉len a꞉namio꞉ kola꞉ mumus ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉ma꞉yo꞉, henfelo꞉wo꞉ tambo ho꞉na꞉ agolo꞉ alita꞉sen. \v 7 \x - \xo 2.7 \xt 1Kol 15.45\x*A꞉lalitakiyo꞉ Gode Yawe eyo꞉ heno꞉ dia꞉ga꞉ kaluwo꞉ a꞉na dimida꞉sa꞉ga꞉, ene migiya mela꞉no꞉ meho꞉wo꞉ folo alitabiki, kaluwo꞉ mela꞉no꞉wo꞉ a꞉na dia꞉sa꞉ga꞉, mo꞉mo꞉da asifo꞉. \v 8 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ Gode Yawe a꞉ma꞉yo꞉ egelo꞉ nowo꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ a꞉na gele alifa꞉. Hena꞉ wi a꞉no꞉ Ida꞉n. Egelo꞉ a꞉namio꞉ kalu elo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ a꞉na ta꞉fo꞉. \v 9 \x - \xo 2.9 \xt Kala 2.7, 22.2,14\x*Hen a꞉namio꞉ i ko꞉li ko꞉lilo꞉, i nafalo꞉ ba꞉ba꞉no꞉ o꞉lia꞉ i fo nafa nan o꞉lia꞉yo꞉, Gode Yawe eyo꞉ a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ki dimido꞉. Egelo꞉ us amio꞉ mela꞉no꞉lo꞉ dimia꞉sen iyo꞉ a꞉na elen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ i nowo꞉, asulo꞉ nafa o꞉lia꞉ mogago꞉ o꞉lia꞉lo꞉ alobana wida꞉sen i a꞉no꞉lo꞉ a꞉na elen. \p \v 10 Ho꞉n nowo꞉ Ida꞉n egelo꞉ us a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, egelo꞉ a꞉no꞉ ho꞉n a꞉ma꞉ agolo꞉wo꞉ dimia꞉sen. Ho꞉n a꞉no꞉ egelo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ kini a꞉no꞉ ha꞉nakiyo꞉ fa꞉la꞉da꞉in dage fufudo꞉. \v 11-12 Ho꞉n agelo꞉ wiyo꞉ Bison. Ho꞉n a꞉no꞉ Habila hen us a꞉na ha꞉na꞉ni ane. Habila hen a꞉namio꞉ u nafa nowo꞉ ene wiyo꞉ go꞉l, a꞉na delen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ u nafa momado꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ nolo꞉lo꞉ a꞉na delen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ hen a꞉namio꞉ i ko꞉li nowo꞉, i mak mundo꞉ nafalo꞉ da꞉dan a꞉no꞉ a꞉na elen. \v 13 Ho꞉n andebo꞉ wiyo꞉ Gihon. Ho꞉n a꞉no꞉ Kus hen us a꞉na ha꞉na꞉ni ane. \v 14 Ho꞉n asolo꞉ wiyo꞉ Taigilis. Ho꞉n a꞉no꞉ Asilia hen ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ a꞉na ha꞉na꞉ni ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n fa꞉la꞉lamelo꞉ wiyo꞉ Yufuletis. \v 15 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Gode Yawe eyo꞉ kalu elo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Ida꞉n egelo꞉ us a꞉na nanogo꞉ dia꞉liki bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. \v 16-17 Gode Yawe eyo꞉ kalumo꞉wo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉laki, “Egelo꞉ wenamio꞉ i fo a꞉lab a꞉no꞉ tambowo꞉ o꞉li ma꞉ib ko꞉sega, asulo꞉ nafa o꞉lia꞉ mogago꞉ o꞉lia꞉lo꞉ alobana wida꞉sen i a꞉ma꞉ fowo꞉ na꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ i fo a꞉no꞉ nalega, ho꞉len a꞉namio꞉ ge mada soma꞉ib.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 18 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode Yawe eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we ina꞉li mela꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉ ko꞉lo꞉, elo꞉ egema꞉no꞉ nowo꞉ dimidama꞉nigo꞉l. A꞉ma꞉yo꞉ e tilidowaki asuwa꞉fa꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \v 19 Gode Yawe a꞉ma꞉yo꞉ heno꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, no꞉ ilaboda꞉lo꞉ san o꞉lia꞉ o꞉ba꞉ dalalelia꞉ga꞉lo꞉ sian o꞉lia꞉ a꞉no꞉ tambo dimida꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉. Gode eyo꞉ no꞉ a꞉no꞉ kaluwa꞉lo꞉ wi wikilab a꞉no꞉ ba꞉ba꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tililia꞉mio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluwa꞉lo꞉ no꞉ o꞉lia꞉ o꞉ba꞉ o꞉lia꞉ wikili alifelab a꞉no꞉ inin wiyo꞉ o꞉m. \v 20 A꞉la꞉gabiki o꞉ba꞉ dalalelia꞉ siano꞉lo꞉, no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉, fofan o꞉lia꞉ ilaboda꞉ no꞉ o꞉lia꞉ a꞉no꞉ tambo wikili alifelo꞉. Ko꞉sega no꞉ i a꞉ma꞉yo꞉ kalu asuwa꞉takilo꞉, ege doma꞉no꞉wo꞉ imilo꞉wo꞉ mo꞉dowo꞉ \v 21 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode Yawe eyo꞉ kaluwo꞉ mida꞉iyo꞉ dimiabiki kogodo꞉. Kalu a꞉no꞉ kogolofolabiki, kalu a꞉ma꞉ tidif imilig nowo꞉ galilia꞉sa꞉ga꞉, do꞉go꞉fo꞉ a꞉ma꞉la꞉ hinsili alifa꞉. \v 22 Gode Yawe eyo꞉ kaluwa꞉ tidif a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ gayo꞉ a꞉na dimido꞉. Ga dimido꞉ a꞉no꞉ kalulo꞉wa tililia꞉mio꞉. \v 23 Kaluwa꞉ sa꞉laki, \q1 “Wiso꞉, mada o꞉m, \q1 Ki a꞉no꞉, ki nino꞉, \q1 Do꞉mo꞉ a꞉no꞉, do꞉mo꞉ nino꞉. \q1 E kalu neya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowab, \q1 Ko꞉lo꞉ e ‘Ga’ a꞉la꞉sa꞉la꞉mela꞉ib.” \f + \fr 2.23 \ft Hibulu towa꞉yo꞉ kaluwo꞉ “is” a꞉la꞉sa꞉lan, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gayo꞉ “isa” a꞉la꞉sa꞉lan. To a꞉la꞉ a꞉no꞉ ko꞉na꞉ma imilo꞉.\f* \p \v 24 \x - \xo 2.24 \xt Madi 19.5, Mak 10.7-8, 1Kol 6.16, A꞉fe 5.31\x*Gayo꞉ kaluwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉na ilikiyo꞉, kaluwa꞉yo꞉ iya o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉yo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ene inga o꞉lia꞉ asulo꞉ imilise dowaki, a꞉la꞉yo꞉ do꞉mo꞉ imilise doma꞉ib. \v 25 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu o꞉lia꞉ inga o꞉lia꞉yo꞉ hagulabo elen ko꞉sega, a꞉la꞉ amio꞉ sendelowo꞉wo꞉ aundo꞉ma dowo꞉. \c 3 \s1 Henfelo꞉ amio꞉ mogago꞉wo꞉ mo꞉mo꞉da fa꞉la꞉dowo꞉ \p \v 1 \x - \xo 3.1 \xt Kala 12.9, 20.2\x*Gode Yawe eyo꞉ no꞉ a꞉no꞉ tambo dimido꞉ ko꞉sega, sowa꞉ e amio꞉ dikilima꞉no꞉ asulo꞉wo꞉ alan ko꞉lo꞉, asulo꞉ a꞉na ilikiyo꞉ no꞉ nolo꞉ e tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. Sowa꞉ eyo꞉ gamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “ ‘Egelo꞉ usamilo꞉ i fo da꞉lab a꞉no꞉ tambo na꞉so꞉bo’ a꞉la꞉do꞉ Godeya꞉lo꞉ sio꞉wo꞉ hendeyo꞉?” \v 2-3 Ga a꞉ma꞉yo꞉ sowa꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉no꞉ egelo꞉ usamio꞉ i fowo꞉ o꞉li ma꞉no꞉ ko꞉sega, Gode eyo꞉ na꞉nbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Egelo꞉ usamilo꞉ i imilise a꞉lab a꞉ma꞉ fowo꞉ na꞉so꞉bo. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ fo a꞉no꞉ gola꞉so꞉bo. A꞉la꞉dimidalega ge soma꞉ib.’ ” \v 4 A꞉la꞉sa꞉labiki sowa꞉ eyo꞉ gamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge mada mo꞉soma꞉ika꞉! \v 5 Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉asulab, ge i fo a꞉no꞉ nalega, ho꞉len a꞉namio꞉ gi siyo꞉ fage alitalikiyo꞉, Godeyo꞉ o꞉ngo꞉ dowaki, mogago꞉ o꞉lia꞉ nafa o꞉lia꞉yo꞉ aloba꞉daki a꞉la꞉ba꞉ba꞉ib,” sowa꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 6 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ga a꞉ma꞉yo꞉ i a꞉no꞉ nafale ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, fo elo꞉ a꞉no꞉ nalikiyo꞉ nudo꞉wo꞉ nafa doma꞉ib a꞉la꞉asulo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ i fo a꞉no꞉ nalikiyo꞉ asulo꞉wo꞉ nafale dia꞉no꞉ a꞉no꞉ eyo꞉ dimo꞉losa꞉ a꞉lakiyo꞉, ga a꞉ma꞉yo꞉ i fo a꞉no꞉ tula꞉sa꞉ga꞉ mo꞉no꞉. Ino꞉ e o꞉lia꞉ elen ko꞉lo꞉, ga a꞉ma꞉yo꞉ i fowo꞉ inbo꞉wo꞉ dimiabiki, elo꞉ mo꞉no꞉. \v 7 A꞉la꞉yo꞉ i fo a꞉no꞉ na꞉sa꞉ga꞉ dowabiki, a꞉la꞉ma꞉ asulo꞉wo꞉ kolaetabiki ba꞉ba꞉ amio꞉, a꞉la꞉yo꞉ hagulabo elena ba꞉ba꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ alona꞉ fo꞉so꞉ alula꞉sa꞉ga꞉, a꞉na ko꞉lo꞉. \p \v 8 Ga꞉lo dowabikiyo꞉, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Gode Yawe e egelo꞉ usamio꞉ sia꞉labiki dabu ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ a꞉la꞉yo꞉ ba꞉dabena꞉ki, egelo꞉ usamio꞉ i a꞉laba wo꞉no꞉le mesa꞉ni ane. \v 9 Ko꞉sega Gode Yawe eyo꞉ kaluwo꞉ ho꞉idaki a꞉la꞉sio꞉, “Ge o꞉ba eleya?” \v 10 Kaluwa꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ge egelo꞉ usamilo꞉ ha꞉nabo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, ne hagulabo ko꞉lo꞉ tagilabiki wo꞉no꞉le mesa꞉ni ane.” \v 11 A꞉la꞉sa꞉labiki Gode Yawe eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ge hagulabo dowo꞉ a꞉la꞉bo꞉ abe sio꞉wo꞉? Ge i fo nilo꞉ na꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉do꞉ halaido꞉ sio꞉wo꞉ mo꞉no꞉wo꞉?” \v 12 Kaluwa꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ga gilo꞉ nemo꞉lo꞉ ta꞉fo꞉ wema꞉yo꞉ i fowo꞉ nemo꞉ tu meabiki, niyo꞉ mo꞉no꞉.” \v 13 \x - \xo 3.13 \xt 2Kol 11.3, 1Tim 2.14\x*A꞉la꞉sa꞉labiki Gode Yawe eyo꞉ gamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ dimido꞉ we, waingo꞉wa꞉le?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, gaya꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Sowa꞉ya꞉ ne dikili sio꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ mo꞉no꞉.” \v 14 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode Yawe a꞉ma꞉yo꞉ sowa꞉mo꞉ sa꞉laki, \q1 “Giyo꞉ a꞉la꞉dimido꞉ ko꞉lo꞉, falasilo꞉ gilo꞉wo꞉ no꞉ fofan o꞉lia꞉ no꞉ ilaboda꞉ san o꞉lia꞉ma꞉lo꞉wo꞉ gilo꞉ diab a꞉ma꞉ tininima꞉ib. \q1 Gelo꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉no꞉ amio꞉, ge kufa꞉ ha꞉na꞉mela꞉ib, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ hena꞉mu na꞉mela꞉ib. \q1 \v 15 \x - \xo 3.15 \xt Kala 12.17\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge o꞉lia꞉ ga o꞉lia꞉yo꞉ gis dowa꞉i ha꞉na꞉melea꞉ki ta꞉to꞉l. \q2 Gilo꞉ inso꞉ sugusula꞉li ha꞉nab i o꞉lia꞉, gaya꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab o꞉lia꞉yo꞉ gis dowa꞉mela꞉ib. \q1 Gaya꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉likilo꞉ ha꞉nab iliyo꞉ ge misa꞉ya sa꞉ndalikiyo꞉, giyo꞉ ili giba꞉ doma ma꞉buluma꞉ib.” \p \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ge so꞉wa silikiyo꞉, hida꞉yo꞉ alan doma꞉ib a꞉la꞉ta꞉ga꞉, \q2 gelo꞉ so꞉walo꞉ sa꞉la꞉liab amio꞉, nagalo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. \q1 Giyo꞉ kalu gilo꞉wo꞉ alan asula꞉mela꞉ib, \q2 ko꞉sega kalu gilo꞉ma꞉yo꞉ elo꞉ asulab au dimidama꞉kiyo꞉ ge mada halaido꞉ bo꞉fo꞉mela꞉ib.” \p \v 17 \x - \xo 3.17 \xt Hibu 6.8\x*Gode eyo꞉ kalu emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge gaya꞉ to sio꞉wo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, i fo nilo꞉ na꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉no꞉ ko꞉lo꞉, to we gemo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l. \q1 “Gilo꞉ dimido꞉ a꞉na ilikiyo꞉, niyo꞉ henfelo꞉ welo꞉ falasila꞉ma꞉no꞉. \q2 Ho꞉leno꞉ tambowo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ gema꞉nikiyo꞉, ge nanogo꞉ halaido꞉ dimida꞉mela꞉ib. \q1 \v 18 Hena꞉ inino꞉ me olo꞉wo꞉lo꞉, kis mogago꞉wo꞉lo꞉ gilo꞉ amio꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge i fo꞉s hena꞉ usamilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ ma꞉ib. \q1 \v 19 Ge nanogo꞉ halaido꞉ diakiyo꞉, ha꞉fa꞉fo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, \q2 ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na dia꞉b. \q1 Ge nanogo꞉ a꞉la꞉dimida꞉i ha꞉na꞉la꞉ga꞉, \q2 gelo꞉ sowaba elema꞉ib ko꞉lo꞉, ge hena a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉ib. Mo꞉wo꞉ ge hen a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉. \q2 Ge hena dimido꞉ ko꞉lo꞉ ge a꞉ma꞉la꞉ hen doma꞉ ha꞉na꞉ib.” \p \v 20 Kalu a꞉ma꞉yo꞉ inga a꞉no꞉ “If” wikilo꞉. Mo꞉wo꞉ ga we mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab kaluka꞉isale tambowa꞉ ini anowo꞉ e dowab.\f + \fr 3.20 \ft Hibulu towa꞉yo꞉ “If” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab o꞉lia꞉ “mela꞉no꞉lo꞉ dimia꞉sen,” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab o꞉lia꞉yo꞉ ko꞉na꞉ma imilo꞉ dowab. \f* \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode Yawe eyo꞉ no꞉ do꞉go꞉fo꞉ dubia꞉sa꞉ga꞉, kalu o꞉lia꞉ inga o꞉lia꞉ya kalifa꞉. \p \v 22 \x - \xo 3.22 \xt Kala 22.14\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode Yawe eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Bo꞉ba! Kalu we i fo nowo꞉ na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e nafa o꞉lia꞉ mogago꞉ o꞉lia꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ e asulo꞉ ko꞉lo꞉, e nio꞉ o꞉ngo꞉ dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ dimia꞉sen i fo a꞉no꞉lo꞉ tula꞉sa꞉ga꞉ na꞉lalega, e ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉ib ko꞉lo꞉, eyo꞉ fo a꞉no꞉ diabena꞉ki, niliyo꞉ ka꞉ma꞉niki.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 23 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode Yawe eyo꞉ Ida꞉n egelo꞉ amilo꞉ elen a꞉no꞉ e ha꞉la꞉ya o꞉luga꞉fo꞉. Kalu a꞉no꞉ hena a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉ e hen a꞉na nanogo꞉ dima꞉ki iliga꞉fo꞉. \v 24 A꞉la꞉yo꞉ ha꞉la꞉ya o꞉luga꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ofdo꞉ yan doba꞉da꞉lo꞉ tog egelo꞉ amilo꞉ ya꞉sen a꞉namio꞉, Godeya꞉ ene ma꞉mula꞉ kalu nolo꞉ ili wiyo꞉ ka꞉lub ko꞉lo꞉ a꞉na ta꞉felo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ helebe sambo de wa꞉sowalo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉ a꞉na mumagola꞉li sia꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. Ma꞉mula꞉ kalu o꞉lia꞉ helebe sambo o꞉lia꞉yo꞉ i mela꞉no꞉lo꞉ dimia꞉lab a꞉namilo꞉ ha꞉na꞉sen tog a꞉namio꞉ yabena꞉ki yasisen. \c 4 \s1 Ka꞉in o꞉lia꞉ A꞉ibol o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ boba kelego꞉wo꞉ Godemo꞉ dimi \p \v 1 Adamo꞉ inga If o꞉lia꞉ alila꞉len ko꞉lo꞉, If e so꞉wayo꞉ a꞉na alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Ifa꞉yo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yawe eyo꞉ ne asufa꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ dio꞉l.” \f + \fr 4.1 \ft Hibulu towa꞉yo꞉ “Ka꞉in” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, “dio꞉l” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab augab. \f* A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ so꞉wa a꞉no꞉ “Ka꞉in” wikilo꞉. \v 2 Tif amio꞉ If eyo꞉ Ka꞉ina꞉ aowo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, “A꞉ibol” wikilo꞉. A꞉la꞉yo꞉ analia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, A꞉ibol e sibilo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ kalu dowo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ka꞉in e egela꞉mela꞉no꞉ kalu dowo꞉. \v 3 Ho꞉len no amio꞉, Ka꞉in eyo꞉ egelo꞉ amio꞉ fowo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, hebo꞉ Yawemo꞉ boba dimi. \v 4 \x - \xo 4.4 \xt Hibu 11.4\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ A꞉ibol eyo꞉lo꞉ sibi inso꞉ wa꞉la꞉b imilig nowo꞉ noba꞉iya꞉sa꞉ga꞉, heb nafale safdo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ Yawemo꞉ boba dimi. A꞉la꞉dimidabiki Yawe eyo꞉ A꞉ibol o꞉lia꞉ ene boba dimiab o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ sagalo꞉. \v 5 Ko꞉sega Yawe eyo꞉ Ka꞉in o꞉lia꞉ ene boba dimiab o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ mo꞉sagalo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ka꞉in e mada gadiakiyo꞉, ene wo꞉lokano꞉ hida꞉lia꞉ga꞉ dowo꞉. \v 6 A꞉la꞉gabiki Yawe eyo꞉ Ka꞉inbo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ge wangabi gadiaya? Ge wo꞉lokano꞉ hida꞉liab ko mo꞉wo꞉ ha꞉? \v 7 Ge man nafa dimidalega, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ o꞉li sagalema꞉no꞉. Ko꞉sega ge man nafayo꞉ mo꞉dimidalega, man mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ge golula꞉ma꞉niki toga yasisab. Mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ge bo꞉fo꞉mela꞉nigab ko꞉sega, giyo꞉ mogago꞉ a꞉no꞉ wa꞉la꞉ sa꞉ndaki tiginila꞉bi.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \fig Ka꞉in o꞉lia꞉ A꞉ibol o꞉lia꞉ma꞉ bobayo꞉ Godemo꞉ so꞉kugulu me.|alt="Cain and Able offer sacrifices" src="01_Ge_04_03_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="4.3" \fig* \p \v 8 \x - \xo 4.8 \xt Madi 23.35, Luk 11.51, 1Yo꞉n 3.12\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ka꞉in eyo꞉ ene ao A꞉ibolbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉no꞉ egelo꞉wa ho꞉no꞉ka꞉.” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉la꞉yo꞉ egelo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ilikiyo꞉, Ka꞉in eyo꞉ ao o꞉lia꞉yo꞉ babuma꞉no꞉wo꞉ mo꞉mo꞉da꞉sa꞉ga꞉, ao A꞉ibolo꞉ a꞉na sana sowo꞉. \v 9 Tif amio꞉ Yawe eyo꞉ Ka꞉inbo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gao A꞉ibolo꞉ ha꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ka꞉in eyo꞉, “Ne babalab. Ne naolo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ kalu dowo꞉ma,” a꞉la꞉sio꞉. \v 10 \x - \xo 4.10 \xt Hibu 12.24\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yawe eyo꞉ Ka꞉inbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ mogago꞉ dimido꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉? Gaowa꞉ ho꞉bo꞉ hen amilo꞉ tulo꞉ a꞉no꞉ ya꞉la꞉likiyo꞉, ho꞉bo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ mogago꞉ gilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ho꞉ida꞉lab. \v 11-12 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ niyo꞉ gemo꞉ towo꞉ halaido꞉ dinali sa꞉ma꞉nigo꞉l. Dagi gilo꞉ma꞉yo꞉ gaowo꞉ sana sowaki, ho꞉bo꞉wo꞉ hen amio꞉ tulo꞉ ko꞉lo꞉, gilo꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉ o꞉go꞉ hena꞉yo꞉ ge mo꞉asuwa꞉ta꞉mela꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ eyo꞉ gelalikiyo꞉, hen a꞉ma꞉yo꞉ hendeyo꞉ nafaleyo꞉ mo꞉hele alifa꞉ib. Ge hendo꞉ma dowakiyo꞉, ge mageso꞉ kalu sia꞉mela꞉ib.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉. \v 13 Ka꞉ino꞉ Yawe elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Gilo꞉ falasilo꞉ nemo꞉lo꞉ dimiab we mada alan ko꞉lo꞉, ne o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉lilo꞉. \v 14 O꞉go꞉ ne hen wilo꞉ doma꞉no꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge o꞉lia꞉lo꞉ doma꞉no꞉wo꞉, giyo꞉ ne o꞉lusa꞉ndab ko꞉lo꞉, giyo꞉ ne ba꞉ba꞉no꞉ asulo꞉wo꞉ mo꞉doma꞉ib. Ne heno꞉ aundo꞉ma dowakiyo꞉, mageso꞉ kalu o꞉ngo꞉ iliki henfelo꞉ we tambo sia꞉mela꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ ne galilialega, ne sana soma꞉ib.” \v 15 A꞉la꞉sa꞉labiki Yawe eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉bo꞉ mo꞉auma꞉ib. Kalu noma꞉yo꞉ Ka꞉ino꞉ sa꞉ndalega, niyo꞉ kalu o꞉mo꞉wo꞉ wa꞉dia꞉lowo꞉wo꞉ doma꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ dimia꞉no꞉” Gode eyo꞉ a꞉la꞉saeta꞉ga꞉yo꞉, kalu noma꞉yo꞉ Ka꞉ino꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ sanaetabena꞉kiyo꞉, ele ba꞉ba꞉no꞉ imilig nowo꞉ Ka꞉in eya difa꞉. \s1 Ka꞉ina꞉ ene eso꞉lo꞉wa꞉ wiyo꞉ we \p \v 16 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ka꞉in e Yawe o꞉lia꞉lo꞉ dofo꞉leno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, hen nowa doma꞉ni ane. Hen a꞉no꞉ ene wiyo꞉ Nod. \f + \fr 4.16 \ft Hibulu to “Nod” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, “Madali sia꞉len.”\f* Nod hen a꞉no꞉ Ida꞉n hen ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ dowo꞉. \v 17 Ka꞉ino꞉ inga o꞉lia꞉ alila꞉len ko꞉lo꞉, so꞉wayo꞉ a꞉na alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Ene wiyo꞉ Inog. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ amisa꞉n nowo꞉ dimidakiyo꞉, ene inso꞉wa꞉ wi ko꞉ wikilo꞉. \v 18 Inog eyo꞉ kalu so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ilad wikilo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ilada꞉ inso꞉wo꞉ Mehuyael. Mehuyaela꞉ inso꞉wo꞉ Ma꞉tusael. Ma꞉tusaela꞉ inso꞉wo꞉ Lameg. \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lameg e gayo꞉ a꞉la꞉ di. Ga nowo꞉ Ada, nowo꞉ Sila. \v 20 Ada eyo꞉ Yabal ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Helebeso꞉g aya ilikilo꞉ no꞉ fofan man a꞉no꞉ Yabal e ho꞉gi asulo꞉ ko꞉lo꞉ man a꞉no꞉ e mo꞉mo꞉do꞉. \v 21 Yabala꞉ ene aowa꞉ wiyo꞉ Yubal. Yubal e uluna sa꞉ndan o꞉lia꞉ folan o꞉lia꞉yo꞉ e asulo꞉ ko꞉lo꞉ man a꞉no꞉ e mo꞉mo꞉do꞉. \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sila eyo꞉ kalu so꞉wa, Tubal Ka꞉in ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Tubal Ka꞉in e go꞉fo꞉ ki amilo꞉ kelego꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉lo꞉ dimidano꞉ e. Tubal Ka꞉ina꞉ ene adowa꞉ wiyo꞉ Nama. \p \v 23 Lamega꞉ ene inga a꞉la꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 Ada o꞉lia꞉ Sila o꞉lia꞉ ga꞉go꞉ nilo꞉ to so꞉lo꞉l we dabuma. \q1 Ga꞉go꞉, ni to we tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉ asulufo꞉lubi. \q1 Kalu noma꞉yo꞉ ne yamilabikiyo꞉, \q2 niyo꞉ e sana sowo꞉. \q1 Hendele kalu so꞉wa a꞉ma꞉yo꞉ ne sa꞉ndabikiyo꞉, \q2 niyo꞉ e sana sowo꞉. \q1 \v 24 \x - \xo 4.24 \xt Madi 18.22\x*Kalu noma꞉yo꞉ Ka꞉ino꞉ ko꞉lo꞉ sana sowalega, \q2 kalu emo꞉wo꞉ falasila꞉lowo꞉wo꞉ doma꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉dema꞉ib. \q1 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu noma꞉yo꞉ ne sana sowalega, \q2 kalu emo꞉wo꞉ falasila꞉lowo꞉wo꞉ do꞉la꞉fo꞉ dom a꞉la꞉ta꞉ga꞉ doma꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉dema꞉ib. \p \v 25 Tif amio꞉ Adama꞉ ene inga o꞉lia꞉ wa꞉ka alila꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa nowo꞉ sa꞉la꞉li. Eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Sa꞉d wikilo꞉. If eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ka꞉in eyo꞉ A꞉ibolo꞉ sana sowo꞉ ko꞉lo꞉, A꞉ibol dowalu aumbo꞉, so꞉wa we Godeya꞉ nemo꞉ dimi.” \v 26 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sa꞉d eyo꞉ kalu so꞉wa nowo꞉ sa꞉la꞉li ko꞉lo꞉ eyo꞉ Inos wikilo꞉. Ho꞉len a꞉namio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ Yaweya꞉ wiyo꞉ a꞉na mo꞉mo꞉da dulugu sa꞉laki wabulu sio꞉. \c 5 \s1 Adama꞉ eso꞉lo꞉ agelo꞉wo꞉ we \p \v 1 \x - \xo 5.1 \xt Mo꞉mo꞉ 1.27-28\x*Adama꞉ eso꞉lo꞉wa꞉ wi agelo꞉wo꞉ we. Gode eyo꞉ kaluka꞉isale dimidakiyo꞉, ene misido꞉ o꞉ngo꞉ dimido꞉. \v 2 \x - \xo 5.2 \xt Madi 19.4, Mak 10.6\x*Kalu o꞉lia꞉ ga o꞉lia꞉yo꞉ dimido꞉ ko꞉lo꞉, ho꞉len a꞉namio꞉ iyo꞉ “kaluka꞉isale” a꞉la꞉bo꞉ wikili alitakiyo꞉, iyo꞉ nafale mesea꞉kiyo꞉ towo꞉ dinali salifa꞉. \v 3 Adam e donayo꞉ 130 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉,\f + \fr 5.3 \ft Niliyo꞉ namba agelema꞉no꞉ a꞉namio꞉, nili towa꞉yo꞉ agelano꞉ ko꞉li agelan ko꞉lo꞉ niliyo꞉ fudo꞉ imilise a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ 35 sa꞉lan. A꞉no꞉ 100 ba. Fudo꞉ otalen a꞉no꞉ 105 a꞉la꞉fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉ Godeya꞉ To amio꞉ dona kaluwa꞉lo꞉ a꞉no꞉ agelakiyo꞉, nili towo꞉ agelalega, babalema꞉ib ko꞉lo꞉ Ingilis towa꞉lo꞉ agelan namba a꞉na difa꞉. \f* kalu so꞉wa nowo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. So꞉wa a꞉no꞉ asulo꞉ o꞉lia꞉ misido꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Adama꞉ enen o꞉ngo꞉ dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Sa꞉d wikilo꞉. \v 4 Sa꞉do꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Adam e donayo꞉ 800 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ o꞉siliki, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Adam e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 930 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 6 Sa꞉d e donayo꞉ 105 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Inoso꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Inoso꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Sa꞉d e donayo꞉ 807 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉siliki, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Sa꞉d e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 912 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 9 Inos e donayo꞉ 90 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Kenano꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kenan sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Inos e donayo꞉ 815 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 11 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Inos e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 905 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 12 Kenan e donayo꞉ 70 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Mahalalelo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Mahalalelo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Kenan e donayo꞉ 840 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 14 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Kenan e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 910 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 15 Mahalalel e donayo꞉ 65 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Yaledo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yaledo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Mahalalel e donayo꞉ 830 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Mahalalel e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 895 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 18 Yaled e donayo꞉ 162 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Inogo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Inogo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Yaled e donayo꞉ 800 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 20 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yaled e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 962 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 21 Inog e donayo꞉ 65 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Metuselayo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Metuselayo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Inog e Gode o꞉lia꞉ ege dowaki, Godeya꞉lo꞉ asulab au kudu ha꞉na꞉leno꞉, donayo꞉ 300 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ siliki a꞉namio꞉, kalu so꞉wayo꞉, ka꞉isale so꞉wayo꞉ nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 23 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Inog e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 365 a꞉no꞉ ta꞉fo꞉. \v 24 \x - \xo 5.24 \xt Hibu 11.5, Yud 1.14\x*Inog e Gode o꞉lia꞉ ege dowaki, Godeya꞉lo꞉ asulab au kudu ha꞉na꞉len ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ e tililia꞉ ha꞉nabiki, Inog e henfelo꞉ wiyo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉dowo꞉. \p \v 25 Metusela e donayo꞉ 187 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Lamego꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 26 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lamego꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Metusela e donayo꞉ 782 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉lo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 27 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Metusela e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 969 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 28 Lameg e donayo꞉ 182 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, kalu so꞉wayo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 29 Lameg eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode Yawe eyo꞉ henfelo꞉ wemo꞉wo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉laki mogagila꞉ ko꞉lo꞉, niliyo꞉ ma꞉no꞉ dia꞉nikiyo꞉, odo꞉ sia꞉la꞉ga꞉ nanogo꞉ halaido꞉ dia꞉lo꞉l. A꞉la꞉fo꞉ ko꞉sega kalu so꞉wa wema꞉yo꞉ ha꞉fo꞉ doma꞉no꞉wo꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ “Noa” wikilo꞉. \f + \fr 5.29 \ft Hibulu towa꞉yo꞉ “Noa” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, “ha꞉fo꞉ doma꞉no꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉ngo꞉. \f* \p \v 30 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Noayo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Lameg e donayo꞉ 595 a꞉la꞉fo꞉ o꞉siliki, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \v 31 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Lameg e donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 777 a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, a꞉na sowo꞉. \p \v 32 Noa e donayo꞉ 500 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, kalu so꞉wa otaleno꞉ sa꞉la꞉li. So꞉wa a꞉no꞉ wiyo꞉ Sa꞉m, nowo꞉ Ham, nowo꞉ Yafa꞉d. \c 6 \s1 Henfelo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ mogago꞉ alan dimida꞉len \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xt Job 1.6, 2.1\x*Tif amio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowakiyo꞉, henfelo꞉ wenamio꞉ ililima꞉niki mo꞉mo꞉do꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ ka꞉isale so꞉wayo꞉lo꞉ sa꞉la꞉la꞉len. \v 2 Ho꞉len a꞉namio꞉ Hebene sowa꞉ i nolo꞉ tinda꞉sa꞉ga꞉, henfelo꞉ gayo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ga a꞉no꞉ gesego꞉ nafale ba꞉dabiki, inido꞉ asulab au dialifelo꞉. \v 3 A꞉la꞉gabiki Gode Yawe eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale i we henfelo꞉ a꞉ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, nilo꞉ i amilo꞉ mela꞉no꞉ mama ta꞉fo꞉ a꞉no꞉, i amio꞉ ho꞉leno꞉ tambowo꞉ mo꞉ta꞉fo꞉mela꞉no꞉. O꞉g wena mo꞉mo꞉dakiyo꞉, iyo꞉ donayo꞉ 120 a꞉la꞉fo꞉ a꞉nako꞉ mesa꞉ib.” \v 4 \x - \xo 6.4 \xt Nam 13.33\x*O꞉g ho꞉len wena a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉lo꞉, Hebene so꞉wa i a꞉ma꞉yo꞉ henfelo꞉ gayo꞉ dialifelo꞉ ko꞉lo꞉, so꞉wayo꞉ a꞉na sa꞉la꞉la꞉. So꞉wa ililo꞉ sa꞉la꞉la꞉ i a꞉no꞉ Na꞉filim a꞉la꞉sa꞉lan a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ halaido꞉ kilo꞉ di ko꞉lo꞉ wabulun kalu tamin amilo꞉ eleno꞉ i o꞉m. \p \v 5-6 \x - \xo 6.5-6 \xt Madi 24.37, Luk 17.26, 1Bid 3.20\x*Henfelo꞉ wenamio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ mogago꞉wo꞉ alan dimida꞉lab, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ ho꞉leno꞉ tambo mogago꞉ dimidama꞉no꞉ asulo꞉ a꞉no꞉ko꞉ ha꞉na꞉lab. Yawe eyo꞉ mogago꞉ dimida꞉len a꞉no꞉ alan ba꞉da꞉ga꞉, eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, “Siya꞉, niyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ mo꞉dimidaluwo꞉ go꞉.” A꞉la꞉asulakiyo꞉ e nofolo꞉wo꞉ alan dowo꞉. \v 7 Yawe eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo dimida꞉la꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉sega, ha꞉iyo꞉ niyo꞉ mo꞉dimido꞉ kibo꞉bowo꞉ o꞉li domabe. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, no꞉wo꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, o꞉ba꞉ iwalulo꞉ sano꞉lo꞉, henfelo꞉ amilo꞉ a꞉lab we tambo yasa danelaki dila꞉ma꞉no꞉.” \v 8 Ko꞉sega Yawe e Noa ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, sagalo꞉wo꞉ alan dowaki Noa e kanulo꞉ alifa꞉. \s1 Noa eyo꞉ ho꞉n ko꞉suwo꞉ dimido꞉ \p \v 9 \x - \xo 6.9 \xt 2Bid 2.5\x*Noa elo꞉ dimido꞉ malolo꞉wo꞉ we. Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉, Noa e mada digalo꞉ kalu ko꞉lo꞉, e Gode o꞉lia꞉ ege dowaki, Godeya꞉lo꞉ asulab au kudu ha꞉na꞉len. Gode eyo꞉ Noa o꞉lia꞉, kaluka꞉isale e o꞉lia꞉lo꞉ sen i a꞉no꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, halalo꞉ mo꞉dimida꞉sen kaluwo꞉ imilig, Noa eko꞉ ba꞉ba꞉. \v 10 Noayo꞉ kalu so꞉wa otalen ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Nowo꞉ Sa꞉m, nowo꞉ Ham, nowo꞉ Yafa꞉d. \v 11 Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉, henfelo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ mogago꞉ dimida꞉mela꞉no꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ babuma꞉no꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowo꞉. \v 12 Henfelo꞉ amio꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ man mogago꞉wo꞉ kudu ha꞉na꞉len ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ henfelo꞉ we mada mogago꞉le elena ba꞉ba꞉. \p \v 13 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode eyo꞉ Noamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Henfelo꞉ wenamio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ egelebo꞉ babuma꞉no꞉ man a꞉no꞉ ililitab ko꞉lo꞉, niyo꞉ a꞉no꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ kedela꞉ma꞉nigo꞉l a꞉la꞉asulakiyo꞉, niyo꞉ henfelo꞉wo꞉ mogagilaki, kaluka꞉isaleyo꞉ tambo yasa danela꞉ma꞉nigo꞉l. \v 14 Giyo꞉ i nafayo꞉ dia꞉ga꞉, ho꞉n ko꞉suwo꞉ a꞉ma꞉ dimida꞉bi. Ho꞉n ko꞉su usamio꞉ gala tandea꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉no꞉ ko꞉su usamio꞉ tinabena꞉ki i maga꞉yo꞉ ha꞉la꞉ amio꞉lo꞉, us amio꞉lo꞉ mulula꞉bi. \v 15 Ho꞉n ko꞉su dimidakiyo꞉, giyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉bi. Osolodo꞉ alu wa꞉la꞉la꞉likilo꞉ agelo꞉wo꞉ 300 a꞉la꞉fo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ onolodo꞉ alu wa꞉la꞉ agelo꞉wo꞉ 50 a꞉la꞉fo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ alolodo꞉ alu wa꞉la꞉ da꞉feyo꞉wo꞉ 30 a꞉la꞉fo꞉. \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a ko꞉lo꞉ fofoloma꞉no꞉wo꞉ otalen ko꞉lo꞉ fofoda꞉bi, nowo꞉ ha꞉ga, nowo꞉ usa, nowo꞉ wa꞉la, a꞉la꞉dimida꞉bi. Ge afugakiyo꞉, o꞉fo꞉f bo꞉lo꞉ amio꞉ diga꞉dibo꞉ alula꞉so꞉bo. Fogo꞉ gulu alita꞉ga꞉ alula꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ togo꞉ imilise ko꞉lo꞉ ha꞉la꞉ya dimida꞉bi. \v 17 No꞉no꞉n niyo꞉ henfelo꞉ wenamio꞉ ho꞉n dia꞉ alano꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ho꞉n a꞉ma꞉yo꞉ ha꞉fo꞉lo꞉ sa꞉la꞉lab kelego꞉ tambo henfelo꞉ a꞉namilo꞉ sabo꞉lo꞉, iwalulo꞉ sabo꞉lo꞉ tambo yasala꞉ma꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ henfelo꞉ wenamilo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ da꞉labo꞉ tambo soma꞉ib. \v 18 Ko꞉sega a꞉la꞉bo꞉ gilo꞉ amio꞉ fa꞉la꞉dowabena꞉ki, niyo꞉ ge o꞉lia꞉ to ho꞉giyo꞉ dinali saeto꞉l. Go꞉no꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge so꞉wa otaleno꞉lo꞉, ge gayo꞉lo꞉, ga꞉su otaleno꞉lo꞉, gio꞉ tambo ho꞉n ko꞉su usa tina꞉ib. \v 19-20 Henfelo꞉ amilo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ o꞉ta꞉i hamana꞉kiyo꞉, giyo꞉ a꞉la꞉, a꞉la꞉ a꞉la꞉bo꞉ tililia꞉ga꞉, ge o꞉lia꞉ ho꞉n ko꞉su us a꞉na tina꞉bi. O꞉ba꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉, no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nan ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ tambo, de o꞉lia꞉ mala o꞉lia꞉yo꞉ gi tililia꞉ tina꞉bi. \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ gilo꞉ ma꞉no꞉wo꞉lo꞉, no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉wa꞉lo ma꞉no꞉wo꞉lo꞉, tambo kegenelia꞉ga꞉ dia꞉ta꞉bi.” \v 22 \x - \xo 6.22 \xt Hibu 11.7\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Godeya꞉lo꞉ emo꞉lo꞉ dimidama꞉kilo꞉ sio꞉ o꞉leaumbo꞉ Noa eyo꞉ tambo dimido꞉. \c 7 \s1 Ho꞉no꞉ galusana mio꞉ \p \v 1 Yawe eyo꞉ Noamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni siwa꞉l amio꞉, kaluka꞉isale o꞉g wenamilo꞉ sen us amio꞉, mada digalo꞉ kaluwo꞉ imilig ge fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ho꞉n ko꞉su usamio꞉ ge o꞉lia꞉ ge so꞉lo꞉ a꞉no꞉ko꞉ tambo tina꞉bi. \v 2-3 No꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ henfelo꞉ wenamio꞉ sugusula꞉liki mo꞉danelima꞉ki, giyo꞉ a꞉la꞉ga꞉bi. O꞉ba꞉ o꞉lia꞉ no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉, kaluwa꞉lo꞉ o꞉li nan i a꞉no꞉ tambo amio꞉, deyo꞉ doma꞉la꞉fo꞉, malayo꞉lo꞉ doma꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ ge o꞉lia꞉ ko꞉su usa tililia꞉ tina꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ kalumo꞉lo꞉ na꞉so꞉bo a꞉la꞉do꞉ saefa꞉ i a꞉no꞉ tambo amio꞉, deyo꞉ imilig, malayo꞉ imilig o꞉leau tililia꞉ tina꞉bi. \v 4 Gilo꞉ a꞉la꞉do꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ we. Ho꞉len dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ kedetalikiyo꞉, niyo꞉ ho꞉no꞉ henfelo꞉ amio꞉ tinda꞉melea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉leno꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in, nuluwo꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉namio꞉, ho꞉no꞉ tinda꞉mela꞉ib ko꞉lo꞉, nilo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ dimido꞉ ta꞉fo꞉ a꞉no꞉ tambo yasa danelaki dila꞉ma꞉no꞉.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 5 Noa e to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Yawe elo꞉ to sio꞉ aumbo꞉ dimido꞉.\fig No꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ ho꞉n ko꞉su usa tiane.|alt="Animals go to ark" src="01_Ge_07_02_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="7.2" \fig* \p \v 6 Noa e donayo꞉ 600 dowabiki, henfelo꞉ wenamio꞉ ho꞉no꞉ galusana mio꞉. \v 7 \x - \xo 7.7 \xt Madi 24.38-39, Luk 17.27\x*Ho꞉n galusanayab a꞉ma꞉yo꞉ iyo꞉ mo꞉kanda soma꞉kiyo꞉, Noayo꞉, ingayo꞉, inso꞉ otaleno꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inso꞉wa꞉ inga otaleno꞉, iyo꞉ ho꞉n ko꞉su usa tiane. \v 8-9 Noayo꞉ ho꞉n ko꞉suwa ha꞉nabikiyo꞉, no꞉ kaluwa꞉lo꞉ o꞉li nano꞉lo꞉, no꞉ kalumo꞉lo꞉ na꞉so꞉bo a꞉la꞉do꞉ saefa꞉ i a꞉no꞉lo꞉, o꞉ba꞉yo꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉ tambo, de o꞉lia꞉ mala o꞉lia꞉yo꞉ Noa o꞉lia꞉ a꞉la꞉, a꞉la꞉ ho꞉n ko꞉su usa tiane. Godeya꞉lo꞉ Noamo꞉lo꞉ sio꞉ au ka fa꞉la꞉dowo꞉. \v 10 Iyo꞉ ho꞉n ko꞉su usa amilo꞉ seno꞉, ho꞉len dom a꞉la꞉fo꞉ kedetabiki, ho꞉no꞉ a꞉na galusana mio꞉. \p \v 11 \x - \xo 7.11 \xt 2Bid 3.6\x*Noa e donayo꞉ 600 a꞉la꞉fo꞉ dowabiki, eleyo꞉ andeb dowab amio꞉ ho꞉leno꞉ do꞉la꞉ta꞉ga꞉ doma꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉dowabiki, ho꞉n hena꞉ ha꞉g amilo꞉ delen a꞉no꞉ togolia꞉ga꞉ fa꞉la꞉nda꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n akin halomilo꞉ delen a꞉no꞉lo꞉ ololo togolia꞉ga꞉ tindaki a꞉lo꞉. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉no꞉ henfelo꞉ amilo꞉ tinda꞉leno꞉, ho꞉leno꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nuluwo꞉lo꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉nami tinda꞉len. \p \v 13 Ho꞉len ho꞉ndo꞉ mo꞉mo꞉da tindab a꞉naka, Noayo꞉, ingayo꞉lo꞉, inso꞉ otalen, Sa꞉m, Ham, Yafa꞉do꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inso꞉wa꞉ inga otaleno꞉lo꞉, iyo꞉ tambo ho꞉n ko꞉suwa tiane. \v 14 I o꞉lia꞉ no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉, no꞉ fofan ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nan ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉lo꞉, o꞉ba꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ a꞉fuldo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉ tambo ho꞉n ko꞉suwa tiane. \v 15 Ha꞉fo꞉lo꞉ sa꞉la꞉len kelego꞉ tambo a꞉no꞉ a꞉la꞉ a꞉la꞉ a꞉la꞉bo꞉ Noalo꞉wa ha꞉nakiyo꞉ ho꞉n ko꞉su usa tiane. \v 16 Godeya꞉lo꞉ Noamo꞉lo꞉ saefa꞉ o꞉leaumbo꞉, mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab kelego꞉ a꞉namio꞉ de o꞉lia꞉ mala o꞉lia꞉ tiane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tambo tina꞉la꞉ga꞉ edabikiyo꞉, Yawe eyo꞉ togo꞉ a꞉na ifa꞉. \p \v 17 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ henfelo꞉ wenamio꞉ ho꞉no꞉ tindaki galu fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉lo꞉ eleno꞉, ho꞉leno꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in dowo꞉ ko꞉lo꞉, ho꞉n ko꞉su a꞉no꞉ ho꞉na꞉yo꞉ ha꞉le ta꞉li dofo꞉len. \v 18 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉no꞉ modo꞉ galulia꞉ fa꞉la꞉ndakiyo꞉, ho꞉n ko꞉suwo꞉ ha꞉lelia꞉ga꞉ fa꞉la꞉ ane. \v 19 Hen misio꞉ toda꞉ ko꞉lo꞉ henfelo꞉ wilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ tambo go꞉lu hala꞉. \v 20 Tinini haletakiyo꞉, ho꞉n ko꞉lo꞉ a꞉galululia꞉ fa꞉laniyo꞉, alu wa꞉la꞉ da꞉feyo꞉wo꞉ do꞉la꞉ta꞉ga꞉ bila꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 21-22 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ henfelo꞉ amilo꞉ dalale san kelego꞉ a꞉no꞉ tambo ho꞉na꞉ kanda sowo꞉. O꞉ba꞉yo꞉lo꞉, no꞉ fofano꞉lo꞉, no꞉ ilaboda꞉lo꞉ sano꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo a꞉na sowo꞉. \v 23 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Gode eyo꞉ henfelo꞉ wenamilo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tambo yasa danelaki dila꞉. Kaluka꞉isale o꞉lia꞉, no꞉ o꞉lia꞉, o꞉ba꞉ o꞉lia꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nan a꞉no꞉ tambo henfelo꞉ wena yasa danela꞉. Mo꞉yasala꞉yo꞉ Noayo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ ho꞉n ko꞉su usamilo꞉ sab a꞉no꞉ko꞉ dowo꞉. \v 24 Henfelo꞉ we ho꞉na꞉lo꞉ galusanafo꞉leno꞉, ho꞉leno꞉ 150 a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ dowo꞉. \c 8 \s1 Ho꞉n galumio꞉wo꞉ suguli \p \v 1 A꞉la꞉dimido꞉ ko꞉sega, Gode eyo꞉ Noayo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ ilaboda꞉ sano꞉lo꞉, no꞉ fofano꞉lo꞉, ho꞉n ko꞉su usamilo꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ sen a꞉no꞉ tambo o꞉asulo꞉ka꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode eyo꞉ fa꞉fa꞉so꞉ henfelo꞉ amio꞉ fofa꞉sa꞉ melea꞉ki ta꞉fo꞉, ko꞉lo꞉ fa꞉fa꞉so꞉ folabikiyo꞉, ho꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ mo꞉mo꞉da tugula꞉i tiane. \v 2 Ho꞉n hena꞉ ha꞉g amilo꞉ deleno꞉ togolia꞉ga꞉lo꞉ ya꞉len a꞉no꞉ kalitaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n akin halomilo꞉ tinda꞉len a꞉no꞉lo꞉ kalifa꞉. \v 3 A꞉la꞉gabiki ho꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ elo꞉ delena ha꞉nabikiyo꞉, ololo tugula꞉i tiane. Ho꞉no꞉ tugula꞉likilo꞉ ti ha꞉na꞉leno꞉, ho꞉leno꞉ 150 a꞉la꞉fo꞉ us a꞉namio꞉ ho꞉no꞉ tugula꞉li tiane. \v 4 Ho꞉len a꞉no꞉ kedeta꞉ga꞉yo꞉ ele dom amio꞉, ho꞉len agelo꞉wo꞉ do꞉la꞉ta꞉ga꞉ dom amio꞉, ho꞉n ko꞉su a꞉no꞉ tinda꞉ga꞉, Alalat misio꞉wa ti ali. \v 5 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉no꞉ ele otaleno꞉ o꞉tugula꞉i tina꞉len ko꞉lo꞉, ele do a꞉na ho꞉len agel amio꞉ hen misio꞉ nolo꞉ kalaba fa꞉la꞉dowabi ba꞉ba꞉. \p \v 6-7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ misio꞉wo꞉ ba꞉da꞉ga꞉lo꞉ yasiseno꞉, ho꞉len do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉ino꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Noa eyo꞉ ho꞉n ko꞉su amilo꞉ ho꞉ ko꞉lo꞉ tamin amilo꞉ gulu a꞉no꞉ koda꞉sa꞉ga꞉, salage nowo꞉ iliga꞉fo꞉. O꞉ba꞉ a꞉no꞉ ho꞉n ko꞉su amio꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉yaki, ho꞉no꞉ semo꞉ suguli amio꞉ e iwalu ha꞉lelia꞉ sia꞉len. \v 8 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Noa eyo꞉ ho꞉no꞉ henfelo꞉ amio꞉ mada suguliya꞉le a꞉la꞉bo꞉ asuluma꞉ni, o꞉ba꞉ hiyo꞉ a꞉na iliga꞉fo꞉. \v 9 Ko꞉sega henfelo꞉ wiyo꞉ ho꞉no꞉ o꞉delen ko꞉lo꞉, o꞉ba꞉ hi a꞉no꞉ elo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ mo꞉ba꞉dabiki, Noalo꞉wa a꞉ma꞉la꞉ yabiki, Noaya꞉ dagiyo꞉ tandola꞉sa꞉ga꞉, o꞉ba꞉ hiyo꞉ ta꞉ulia꞉ga꞉, ko꞉su usa a꞉ta꞉fo꞉. \v 10 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Noayo꞉ ho꞉len dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ o꞉yasisa꞉ga꞉, o꞉ba꞉ hi a꞉no꞉ wa꞉ka iliga꞉fo꞉. \v 11 Ga꞉lowo꞉ o꞉ba꞉ hi a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ dalolia꞉ yakiyo꞉, o꞉lif i fo꞉s hondo꞉wo꞉ ma꞉lifo꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, Noa eyo꞉ ho꞉no꞉ henfelo꞉ amio꞉ sugulilo꞉b a꞉la꞉asulo꞉. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Noa e ho꞉leno꞉ doma꞉la꞉fo꞉ o꞉yasisa꞉ga꞉, o꞉ba꞉ hi a꞉no꞉ wa꞉ka iliga꞉fo꞉ ko꞉sega, o꞉ba꞉ a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉mio꞉. \p \v 13 Noa e donayo꞉ 601 ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ele agel a꞉na, ho꞉len agela꞉ dowabiki, henfelo꞉ amio꞉ ho꞉no꞉ suguli ko꞉lo꞉, Noa eyo꞉ ho꞉n ko꞉su wa꞉l amilo꞉ go꞉lo꞉wo꞉ hugula꞉sa꞉ga ba꞉ba꞉ amio꞉, ho꞉no꞉ hendele suguliya ba꞉ba꞉. \v 14 Ele andeb amilo꞉ ho꞉len agelo꞉wo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉namio꞉ heno꞉ kalalilia꞉sa꞉ga꞉, halaido꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 15-16 Gode eyo꞉ Noamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉ ga o꞉lia꞉, ga꞉ so꞉wa otaleno꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ingala꞉la꞉yo꞉, gio꞉ tambo ha꞉la꞉ya hamana. \v 17 Mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab kelego꞉ ho꞉n ko꞉su amilo꞉ disa꞉ a꞉no꞉ tambo, o꞉ba꞉yo꞉lo꞉, no꞉ fofano꞉lo꞉, no꞉ ilaboda꞉ sano꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, ge o꞉lia꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉la꞉ya tililia꞉ga꞉ handaloma. A꞉la꞉do꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉, iyo꞉ henfelo꞉wa ha꞉na꞉sia꞉sa꞉ga꞉, inso꞉wo꞉ mo꞉lilo꞉ sugusula꞉i ha꞉naki, henfelo꞉ we ililila꞉ma꞉ki go꞉.” Godeya꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 18 A꞉la꞉sa꞉labiki Noayo꞉, ingayo꞉, inso꞉ otaleno꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inso꞉wa꞉ ingala꞉la꞉yo꞉ ha꞉la꞉ya ua handalowo꞉. \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ henfelo꞉ amilo꞉ dalale san a꞉no꞉ tambo, no꞉ fofano꞉lo꞉, no꞉ ilaboda꞉ sano꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, o꞉ba꞉yo꞉lo꞉, tambo ho꞉n ko꞉suwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inin misili alifelo꞉ a꞉no꞉ ua ele handalowo꞉. \p \v 20 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Noa eyo꞉ Yaweya꞉ ene wi duludaki boba so꞉kugulu mea꞉nikiyo꞉, uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉, imili alifa꞉. No꞉ o꞉lia꞉ o꞉ba꞉ o꞉lia꞉, kaluwa꞉lo꞉ o꞉li nan i a꞉no꞉ imilida꞉lo꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, u wa꞉l ami Yawemo꞉ so꞉kugulu me. \v 21 No꞉ mundo꞉ nafa ko꞉lo꞉ kugulu so꞉da꞉lab a꞉no꞉ Yawe eyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, ene asulo꞉ amio꞉ towo꞉ a꞉la꞉dinali sa꞉laki, “Ho꞉leno꞉ tambowo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ o꞉so꞉waya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, asulo꞉ inido꞉ma꞉yo꞉ mogago꞉le dimida꞉mela꞉no꞉ asula꞉sen. Ko꞉sega kaluwa꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ wa꞉deakiyo꞉, henfelo꞉ we wa꞉kabiyo꞉ mo꞉mogagila꞉ma꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nilo꞉ o꞉gdo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉labo꞉ tambo yasala꞉ aumbo꞉, wa꞉kabiyo꞉ mada mo꞉dimidama꞉no꞉. \fig Noa o꞉lia꞉ ene so꞉lo꞉ o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Godemo꞉ bo꞉ba dimi.|alt="Noah offers sacrifice, with rainbow" src="C011_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="8.20-22" \fig* \q1 \v 22 “Henfelo꞉ we o꞉dofo꞉lalikiyo꞉, \q2 egema꞉no꞉ ho꞉leno꞉lo꞉, hende dia꞉no꞉ ho꞉leno꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉mela꞉ib. \q1 Hido꞉ ho꞉leno꞉lo꞉, ofo꞉ ho꞉leno꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉mela꞉ib. \q2 Ta꞉no꞉lo꞉, imowo꞉lo꞉, donayo꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉mela꞉ib. \q1 Ho꞉lenowo꞉lo꞉, nuluwo꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉mela꞉ib. \q2 Kelego꞉ a꞉no꞉ mo꞉edaki, fa꞉la꞉dowa꞉mela꞉ib.” \c 9 \s1 Gode eyo꞉ Noamo꞉ dinali sio꞉ \p \v 1 \x - \xo 9.1 \xt Mo꞉mo꞉ 1.28\x*Gode eyo꞉ Noa o꞉lia꞉ inso꞉ otalen o꞉lia꞉yo꞉ nafale mesea꞉ki, towo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉, “Giliyo꞉ so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nakiyo꞉, modo꞉ fa꞉la꞉dowaki, henfelo꞉ we tambo ilila꞉bi. \v 2 No꞉ ilaboda꞉lo꞉ a꞉lab ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉lo꞉, o꞉ba꞉ iwalulo꞉ a꞉labo꞉lo꞉, no꞉ kelego꞉ galin hen amilo꞉ dalolia꞉ ha꞉nano꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉ ho꞉n amilo꞉ a꞉labo꞉lo꞉, tambowo꞉ ge ba꞉da꞉ga꞉yo꞉ tagi doma꞉ib ko꞉lo꞉, iyo꞉ gi halaido꞉ a꞉ma꞉ ha꞉ga doma꞉ib. \v 3 Tamin amio꞉ i fo꞉s gemo꞉lo꞉ maiya꞉kilo꞉ dimi o꞉leaumbo꞉, o꞉go꞉ no꞉ henfelo꞉ amilo꞉ dalale san a꞉no꞉ tambo gi na꞉melea꞉ki ta꞉to꞉l. \v 4 \x - \xo 9.4 \xt Mo꞉mo꞉ 9.26-27, 17.10-14, Wkp 19.26, Lo 12.16,23, 15.23\x*Ko꞉sega ho꞉bo꞉ a꞉namio꞉ mela꞉no꞉wo꞉ a꞉lab ko꞉lo꞉, no꞉ ho꞉bo꞉lo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ na꞉so꞉boka꞉. \v 5 Noma꞉yo꞉ gio꞉ nowo꞉ ho꞉bo꞉wo꞉ tulaki sana sowalega, elo꞉ hala dimido꞉ amilo꞉ wa꞉l dia꞉ib a꞉no꞉ ni da꞉fema꞉no꞉. No꞉wa꞉le, kaluwa꞉le, ge sana sowalega, e wa꞉dema꞉no꞉wo꞉ ni da꞉fema꞉no꞉. Hendele, kaluka꞉isale abeyo꞉ kalu nowo꞉ ko꞉lo꞉ sana sowalega, wa꞉l elo꞉ dia꞉no꞉ a꞉no꞉ ni da꞉fema꞉no꞉. \q1 \v 6 \x - \xo 9.6 \xt Mo꞉mo꞉ 1.26, Kis 20.13\x*“Kaluka꞉isaleyo꞉ Gode eyo꞉ inin misido꞉ dimido꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu abeyo꞉ kaluka꞉isale nowo꞉ ko꞉lo꞉ sana sowalega, kalu a꞉no꞉lo꞉ sanala꞉bi a꞉la꞉saeto꞉l. \m \v 7 \x - \xo 9.7 \xt Mo꞉mo꞉ 1.28\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giliyo꞉ so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nakiyo꞉, modo꞉ fa꞉la꞉dowaki, henfelo꞉ we tambo ilila꞉bi.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 8 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Gode eyo꞉ Noa o꞉lia꞉ inso꞉ otalen o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 9 “Dabuma! O꞉go꞉ niyo꞉ gi o꞉lia꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉no꞉ o꞉lia꞉mo꞉wo꞉, to nowo꞉ dinali saefa꞉no꞉. \v 10 To a꞉no꞉ henfelo꞉ amilo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ kelego꞉ gi o꞉lia꞉lo꞉ a꞉lab a꞉no꞉, o꞉ba꞉yo꞉lo꞉, no꞉ fofano꞉lo꞉, no꞉ ilaboda꞉lo꞉ sano꞉lo꞉ a꞉no꞉ tambo ho꞉n ko꞉su usa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge o꞉lia꞉ handalowo꞉ ko꞉lo꞉, to saeto꞉l we uaya꞉no꞉ ko꞉lo꞉ saeto꞉l. \v 11 Niyo꞉ to we gi o꞉lia꞉ saetakiyo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Niyo꞉ henfelo꞉ amio꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tambo ho꞉na꞉yo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉yasa danela꞉ma꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ wiyo꞉ ho꞉no꞉ galusana yakiyo꞉, wa꞉kabiyo꞉ mo꞉mogagila꞉ma꞉ib.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉saefa꞉. \p \v 12 A꞉la꞉saeta꞉ga꞉yo꞉ Gode eyo꞉ wa꞉ka a꞉la꞉sio꞉, “To saefa꞉ a꞉no꞉ gi o꞉lia꞉, gililo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab o꞉lia꞉yo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab kelego꞉ gi o꞉lia꞉lo꞉ a꞉lab a꞉no꞉lia꞉yo꞉lo꞉ tambo dinali saefa꞉ a꞉no꞉, o꞉go꞉lo꞉ tif amio꞉lo꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib ko꞉lo꞉ ele ba꞉da꞉mela꞉no꞉wo꞉ we. \v 13 Ne o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ towo꞉ saeto꞉l ko꞉lo꞉, gio꞉ ele ba꞉da꞉melea꞉kiyo꞉, niyo꞉ kola꞉ us amio꞉ sowa꞉silo꞉wo꞉ dia꞉to꞉l. \v 14-15 Henfelo꞉ amio꞉ niyo꞉ kolo꞉ iliga꞉takiyo꞉, sowa꞉silo꞉wo꞉ kola꞉ us amio꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, no꞉no꞉ndo꞉ gi o꞉lia꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ amilo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab o꞉lia꞉mo꞉lo꞉ to dinali saefa꞉ a꞉no꞉ niyo꞉ asula꞉mela꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ henfelo꞉ wiyo꞉ ho꞉no꞉ galu sana yakiyo꞉, mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉yasa danela꞉ma꞉ib. \v 16 Kol amio꞉ sowa꞉silo꞉wo꞉ ba꞉dakiyo꞉, no꞉no꞉ndo꞉ i o꞉lia꞉lo꞉ to dinali saefa꞉ a꞉no꞉ a꞉na a꞉asuluma꞉no꞉. To a꞉no꞉ ne o꞉lia꞉ henfelo꞉ amilo꞉ mela꞉no꞉wo꞉ a꞉lab o꞉lia꞉ tambo saefa꞉ ko꞉lo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉ngo꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉saefa꞉. \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode eyo꞉ Noamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ henfelo꞉ amilo꞉ mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab kelego꞉ o꞉lia꞉lo꞉ tambo to dinali saefa꞉ a꞉no꞉ ele ba꞉da꞉mela꞉no꞉wo꞉ o꞉m.” \s1 Noaya꞉ eso꞉lo꞉wa꞉ wiyo꞉ we \p \v 18 Noaya꞉ ene inso꞉, e o꞉lia꞉lo꞉ ho꞉n ko꞉suwa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ handalowo꞉ a꞉no꞉ we, Sa꞉m, Ham, Yafa꞉d. Ham eyo꞉ Ka꞉ina꞉n ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 19 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale henfelo꞉ amilo꞉ ta꞉i ha꞉nab we, tambo Noaya꞉ inso꞉ otalen a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \p \v 20 Noa e, elo꞉ gela꞉mela꞉no꞉ kalu dowo꞉. Eyo꞉ me fo nolo꞉\f + \fr 9.20 \ft Me fo a꞉no꞉ Ingilis towa꞉yo꞉ “gola꞉ib” a꞉la꞉sa꞉lan. Fo a꞉no꞉ tula꞉sa꞉ga꞉, ho꞉no꞉ go꞉fo꞉wa digibasi to꞉lola꞉sa꞉ga꞉ nan. Ho꞉n a꞉no꞉ ene wiyo꞉ “wain.”\f* wain ho꞉n dimidama꞉niki, gela꞉la꞉ga꞉ bo꞉fo꞉len. A꞉la꞉do꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ e mo꞉mo꞉do꞉. \v 21 Tif amio꞉ Noa e wain ho꞉no꞉ na꞉la꞉ga꞉ no꞉nolaki, ene so꞉g a usa hagulabo alifo꞉len. \v 22 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ elena, Ka꞉ina꞉na꞉ iya Hamo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, iyayo꞉ hagulabo alifo꞉leno꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ene ao a꞉la꞉mo꞉wo꞉ ha꞉la꞉ya sa꞉ma꞉ni ane. \v 23 Ko꞉sega Sa꞉m o꞉lia꞉ Yafa꞉d o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ helebeso꞉go꞉ fa꞉s doba꞉da꞉ go꞉lufo꞉ ha꞉na꞉ga꞉, iya ko꞉lo꞉ hagulabolo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ helebeso꞉g a꞉ma꞉ go꞉lu alifa꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ a꞉la꞉yo꞉ milifo꞉ iyalo꞉ doba꞉da꞉yo꞉ mo꞉ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, iya hagulabolo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ mo꞉ba꞉ba꞉. \v 24 Noa e no꞉nolo꞉ alifo꞉len a꞉no꞉ a꞉sikaga ga꞉ta꞉ga꞉yo꞉, inso꞉ tifa꞉lo꞉ emo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ asulakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 \v 25 “Hida꞉yo꞉ alano꞉ Ka꞉ina꞉n e dia꞉ib. \q2 E mada wilo꞉ma dowaki, \q2 ene ao iya꞉ madali nanog dian kalu doma꞉ib.” \m \v 26 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Noa eyo꞉ to nowo꞉ a꞉kudu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Niyo꞉ Sa꞉ma꞉ Gode, Yawe emo꞉wo꞉ mada wabudaki so꞉lo꞉l. \q1 Ka꞉ina꞉n e Sa꞉ma꞉ ene nanog dia꞉no꞉ kalu doma꞉ib. \q1 \v 27 Yafa꞉da꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ modo꞉ doma꞉ki, niyo꞉ Godemo꞉ dulugu so꞉lo꞉l. \q2 Yafa꞉da꞉ eso꞉lo꞉ a꞉no꞉, Sa꞉ma꞉ eso꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ nafale mesea꞉ki so꞉lo꞉l. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ka꞉ina꞉n e Yafa꞉da꞉ madali nanog dia꞉no꞉ kalu doma꞉ki so꞉lo꞉l.” \p \v 28 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ho꞉na꞉lo꞉ galu sana mio꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Noayo꞉ dona nolo꞉ 350 a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ gulula꞉. \v 29 Noa e henfelo꞉ wenamilo꞉ seno꞉ donayo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ 950 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, e a꞉na sowo꞉. \c 10 \s1 Noaya꞉ inso꞉wa꞉lo꞉ sa꞉la꞉la꞉i aneyo꞉ wiyo꞉ we \p \v 1 Ho꞉no꞉ galusana ya꞉sa꞉ga꞉, tif amio꞉ Noaya꞉ inso꞉ otaleno꞉, Sa꞉m, Ham, Yafa꞉d, a꞉ma꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i aneyo꞉ we. \v 2 Yafa꞉da꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉yo꞉ wiyo꞉ we, Gomal, Magog, Madai, Yafan, Tubal, Mesa꞉g, Tilas. \v 3 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gomaya꞉ inso꞉wo꞉ wiyo꞉ we, Askenas, Lifad, Togama. \v 4 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yafana꞉ inso꞉wo꞉ wiyo꞉ we, Elisa, Tasis, Saibulu kalu o꞉lia꞉ Dodan kalu. \v 5 Yafa꞉da꞉ insiso꞉iyo꞉ so꞉lu ho꞉n doba꞉da꞉ hen ko꞉li ko꞉lilo꞉wa sa꞉i ane ko꞉lo꞉, ini so꞉lo꞉wo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, inin towo꞉lo꞉, ini mo꞉mio꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inin heno꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \p \v 6 Hama꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉yo꞉ wiyo꞉ we, Kus, Isib, Libia, Ka꞉ina꞉n. \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kusa꞉ inso꞉wo꞉ wiyo꞉ we, Seba, Hafila, Sabada, Lama, Sabteka. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lamaya꞉ inso꞉wo꞉ we, Seba o꞉lia꞉ Dedan. \v 8 Kusa꞉yo꞉ so꞉wa nowo꞉ sa꞉la꞉li, ene wiyo꞉ Nimlod. Nimlod e henfelo꞉ wiyo꞉ wabulun kalu fa꞉la꞉dowo꞉. \v 9 Yawe ene siwa꞉l amio꞉ Nimlod e no꞉lo꞉ bulula꞉sen kalu halaido꞉ dowo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉laki, “Kalu wema꞉yo꞉, Nimlod elo꞉ no꞉ bululan aumbo꞉, eyo꞉lo꞉ halaido꞉ dimidab” a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 10 Nimlod e halaido꞉ wabulun kalu fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, hen alano꞉ bo꞉fo꞉likiyo꞉, amisa꞉n modo꞉ nolo꞉ a꞉na dia꞉i ane. Tamin amilo꞉ amisa꞉n elo꞉ dio꞉ we, Babilon, Elek, Akad a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kaina. Amisa꞉n a꞉no꞉ hen alan Sinal us a꞉na elen. \v 11-12 Amisa꞉n a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Nimlod e Asilia hen a꞉namida꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉n nolo꞉ a꞉na dimido꞉. Amisa꞉n a꞉no꞉ wiyo꞉ we, Ninifa, Lehobot, Kala a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lesen. Ninifa amisa꞉no꞉ nol a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kala amisa꞉no꞉ nol a꞉lo꞉ us a꞉na amisa꞉n alan Lesen a꞉no꞉ a꞉na elen. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isib e so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, inso꞉ a꞉ma꞉yo꞉ so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ we. Lud kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Anam kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Lehab kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Natu kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, \v 14 Batalus kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Kaslu kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kilit kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉. (Filistia kaluka꞉isale i a꞉ma꞉ ema꞉muwo꞉ Kilit kaluka꞉isale i o꞉m.) \p \v 15 Ka꞉ina꞉n elo꞉ so꞉wa ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉la꞉yo꞉, wa꞉la꞉bo꞉ wiyo꞉ Saido꞉n, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wayo꞉ nowo꞉ Hit. \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ka꞉ina꞉n e so꞉wa nolo꞉lo꞉ sa꞉la꞉la꞉la꞉ga꞉yo꞉, insiso꞉i a꞉ma꞉lo꞉ so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ we. Ya꞉bus kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Amol kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Giligas kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, \v 17 Hifi kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Alaga kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Sini kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, \v 18 Alabad kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Semal kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Hamad kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉. So꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉na dowaki, wi tambowa꞉yo꞉ “Ka꞉ina꞉n kaluka꞉isale” a꞉la꞉wikilo꞉. Tif amio꞉ Ka꞉ina꞉n kaluka꞉isaleyo꞉ hen ko꞉li ko꞉lilo꞉ kandaya꞉i ane. \v 19 Ka꞉ina꞉n hen o꞉lia꞉ eleyo꞉ aneyo꞉, Saido꞉n a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ololo ha꞉nakiyo꞉, Gela doba꞉da꞉yo꞉ Gasa amisa꞉n a꞉na edo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ andolob eda꞉i ha꞉nakiyo꞉ Sodomo꞉lo꞉, Gomolayo꞉lo꞉, Admayo꞉lo꞉, Seboiyo꞉lo꞉ amisa꞉n a꞉no꞉ tambo Ka꞉ina꞉n hen usa ta꞉laki, Lasa amisa꞉n a꞉na o꞉go꞉so꞉. \v 20 Hama꞉ ene ema꞉mu ima꞉ so꞉lo꞉wo꞉ o꞉m. So꞉lo꞉ a꞉no꞉ inin towo꞉lo꞉, ini mo꞉mio꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inin heno꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉ iyo꞉ a꞉la꞉ mesea꞉ki ta꞉fo꞉. \p \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yafa꞉da꞉ ao wa꞉la꞉b Sa꞉m, eyo꞉lo꞉ so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉la꞉. Ebela꞉ inso꞉wa꞉yo꞉ Sa꞉mo꞉ ema꞉mu. \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sa꞉m elo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉yo꞉ wiyo꞉ we, Elam, Asul, Alabasad, Lud, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Alam. \v 23 Alam elo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉yo꞉ wiyo꞉ we, Us, Hul, Gedel, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Mas. \v 24 Alabasad eyo꞉ Sela sa꞉la꞉li ko꞉lo꞉, Sela eyo꞉ Ebel sa꞉la꞉li. \v 25 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ebel eyo꞉ so꞉wayo꞉ a꞉la꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, so꞉wayo꞉ nowo꞉ Beleg wikilo꞉, mo꞉wo꞉, Beleg elo꞉ elen ho꞉len a꞉namio꞉ henfelo꞉ we a꞉na alobo꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Belega꞉ ao, ene wiyo꞉ Yokdan. \v 26 Yokdan elo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉yo꞉ wiyo꞉ we, Amodad, Seleb, Hasamafed, Yela, \v 27 Hadolam, Usal, Digala, \v 28 Obal, Abimel, Seba, \v 29 Ofil, Hafila, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yobab. Kalu i we tambo Yokdana꞉ sa꞉la꞉la꞉. \v 30 Kalu i wema꞉lo꞉ ta꞉i ha꞉nakilo꞉ hen ko꞉lo꞉ di a꞉no꞉ we. Mesa amisa꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ta꞉i ha꞉nakiyo꞉, Sefal amisa꞉n, hen misio꞉lo꞉ dosdo꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ a꞉na ta꞉i ane. \v 31 Sa꞉ma꞉ ene ema꞉mu ima꞉ so꞉lo꞉wo꞉ o꞉m. So꞉lo꞉ a꞉no꞉ inin towo꞉lo꞉, ini mo꞉mio꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ inin heno꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉ iyo꞉ a꞉la꞉ mesea꞉ki ta꞉fo꞉. \v 32 Noaya꞉ ene ema꞉mu ima꞉ so꞉lo꞉ aneyo꞉ o꞉m. Ho꞉no꞉ galusana ya꞉sa꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, kaluka꞉isale i we henfelo꞉ we tambo amio꞉ ta꞉i ha꞉nakiyo꞉, amisa꞉n ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ a꞉na fa꞉la꞉do alifa꞉. \c 11 \s1 Gode eyo꞉ towo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ modo꞉ ta꞉fo꞉ \p \v 1 Tamin amio꞉ henfelo꞉ kaluka꞉isale tambo towo꞉ imilise elen. \v 2 Kaluka꞉isaleyo꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ ta꞉i ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, hen fua꞉lo꞉wa fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, a꞉na asifo꞉. Hen a꞉ma꞉ wiyo꞉ Sinal. \v 3 Iyo꞉ a꞉na silikiyo꞉, egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ ko꞉fo꞉ tamo dola꞉sa꞉sa꞉ga꞉, halaido꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki, deya so꞉fa꞉niki” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ ayo꞉ uwa꞉yo꞉ mo꞉dia꞉no꞉ dowabiyo꞉, ko꞉fa꞉yo꞉ ayo꞉ a꞉na dimido꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ko꞉f so꞉fa꞉ a꞉no꞉ kuduma꞉kiyo꞉, oga꞉dan kelego꞉ nowo꞉ di. \v 4 Iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nini amisa꞉no꞉ dimidama꞉niki. Us a꞉namio꞉, a alan badio꞉ nowo꞉, walala꞉li dia꞉i fa꞉la꞉ ha꞉na꞉la꞉ga꞉ akina fa꞉la꞉doma꞉niki. Henfelo꞉ amio꞉ hen ko꞉li ko꞉lilo꞉ amio꞉ dalale ha꞉nabena꞉ki, nio꞉ wabulun wilo꞉ mesa꞉niki, niliyo꞉ nanogo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉no꞉.” \v 5 Gode Yawe eyo꞉ henfelo꞉ kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ amisa꞉n o꞉lia꞉ a alan badio꞉ o꞉lia꞉ diab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ni mio꞉. \v 6 Yawe eyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Amayo꞉, kaluka꞉isale wema꞉yo꞉ so꞉lo꞉wo꞉ imilise a꞉la꞉ta꞉ga꞉ towo꞉ imilise dowab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ililo꞉ nanogo꞉ dimidab we, mo꞉mo꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ semo꞉ kedefo꞉ ko꞉lo꞉, tif amio꞉ inido꞉ dimidama꞉no꞉ saetab a꞉no꞉ tambo dimida꞉i ha꞉na꞉ib. \v 7 A꞉la꞉gabo꞉lo꞉biki, nio꞉ tina꞉sa꞉ga꞉yo꞉, egeledo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ babale doma꞉ki, ililo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ niliyo꞉ to ko꞉li ko꞉lilo꞉ dia꞉fa꞉no꞉.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 8 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Yawe eyo꞉ iyo꞉ alobandakiyo꞉, henfelo꞉ amio꞉ hen ko꞉li ko꞉lilo꞉wa hamana꞉ki iliga꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, amisa꞉n ilido꞉ dimida꞉len a꞉no꞉ ka ta꞉fo꞉. \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ amisa꞉n a꞉no꞉ “Babel” a꞉la꞉wikilo꞉. A꞉la꞉do꞉ sio꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ we. Amisa꞉n a꞉namio꞉ Yawe eyo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ towo꞉ babale alifa꞉. Hen a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Yawe eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ henfelo꞉ amilo꞉ hen ko꞉li ko꞉lilo꞉wa ta꞉i hamana꞉ki iliga꞉felo꞉. \fig A alan dia꞉i fa꞉la꞉ha꞉na꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉fa꞉ dimidaifa꞉.|alt="Making bricks for the Tower of Babel" src="01_Ge_11_11_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="11.3-4" \fig* \s1 Sa꞉ma꞉ eso꞉lo꞉ agelo꞉wo꞉ we \p \v 10 Sa꞉ma꞉ eso꞉lo꞉wa꞉ wi agelo꞉wo꞉ we. Ho꞉n galusana mio꞉wo꞉ dona a꞉la꞉yo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Sa꞉m e donayo꞉ 100 fa꞉la꞉dowabiki, Alabasad e a꞉na sa꞉la꞉li. \v 11 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Alabasad e sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Sa꞉m e donayo꞉ 500 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 12 Alabasad e donayo꞉ 35 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Sa꞉la a꞉na sa꞉la꞉li. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sa꞉la sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Alabasad e donayo꞉ 403 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 14 Sa꞉la e donayo꞉ 30 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Ebel a꞉na sa꞉la꞉li. \v 15 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ebel sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Sa꞉la e donayo꞉ 403 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 16 Ebel e donayo꞉ 34 a꞉la꞉fo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Beleg a꞉na sa꞉la꞉li. \v 17 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Beleg sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ebel e donayo꞉ 430 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 18 Beleg e donayo꞉ 30 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Leu a꞉na sa꞉la꞉li. \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Leu sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Beleg e donayo꞉ 209 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 20 Leu e donayo꞉ 32 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Selug a꞉na sa꞉la꞉li. \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Selug sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Leu e donayo꞉ 207 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 22 Selug e donayo꞉ 30 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Nahol a꞉na sa꞉la꞉li. \v 23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Nahol sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Selug e donayo꞉ 200 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 24 Nahol e donayo꞉ 29 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Tela a꞉na sa꞉la꞉li. \v 25 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Tela sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Nahol e donayo꞉ 119 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉silikiyo꞉, kalu so꞉wa, ka꞉isale so꞉wa nolo꞉ a꞉na sa꞉la꞉li. \p \v 26 Tela e donayo꞉ 70 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, kalu so꞉wa otaleno꞉ sa꞉la꞉li. So꞉wa a꞉no꞉ wiyo꞉ Ablam, nowo꞉ Nahol, nowo꞉ Halan. \p \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Telaya꞉ eso꞉lo꞉wa꞉ wi agelo꞉wo꞉ we. Tela eyo꞉ so꞉wayo꞉ otalen ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li, Ablam, Nahol, Halan. Halan eyo꞉ Lod ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 28 Telayo꞉ o꞉sabikiyo꞉, inso꞉ Halan a꞉no꞉ ene hen Ul amisa꞉n, Kaldia hen a꞉na sen ami sowo꞉. \v 29 Ablam o꞉lia꞉ Nahol o꞉lia꞉yo꞉ gayo꞉ di. Ablam eyo꞉ Sa꞉lai di. Nahol eyo꞉ Milka di. Milka o꞉lia꞉ Iska o꞉lia꞉yo꞉ Halana꞉ ida꞉. \v 30 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Sa꞉lai e fain dowaki, so꞉wayo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li. \v 31 Tela eyo꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ hen nowa tililia꞉gane. Telayo꞉, ene so꞉wa Ablamo꞉, e ma꞉mu Lod, Halana꞉ inso꞉wo꞉, ena꞉su Sa꞉lai, Ablama꞉ ingayo꞉, egele Ul Kaldia hen a꞉no꞉ ka ta꞉ta꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hena hamana꞉ki tililia꞉gane. Ko꞉sega iyo꞉ ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, Ka꞉ina꞉n amio꞉ mo꞉tigini fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ Halan amisa꞉n a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ asifo꞉. \v 32 Tela e donayo꞉ 205 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Tela e Halan amisa꞉n a꞉naka siliki sowo꞉. \c 12 \s1 Gode eyo꞉ Ablamo꞉ ho꞉ido꞉ \p \v 1 \x - \xo 12.1 \xt Ilig 7.2-3, Hibu 11.8\x*Yawe eyo꞉ Ablam emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge go꞉no꞉n hen o꞉lia꞉, go꞉no꞉n mo꞉mio꞉ o꞉lia꞉, go꞉no꞉n so꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ ta꞉taki, hen ko꞉li nilo꞉ gemo꞉lo꞉ walama꞉nigo꞉l a꞉na mesa꞉ni hamana. \q1 \v 2 “Niyo꞉ geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉ gilo꞉ amio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \q1 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉ \q2 ge wabulun doma꞉ib. \q1 Giyo꞉ kalu nolo꞉ dinafa ta꞉i hamana꞉kiyo꞉, halaido꞉wo꞉ dimia꞉mela꞉ib. \q1 \v 3 \x - \xo 12.3 \xt Gala 3.8\x*Kalu abeyo꞉ ge nafale mesea꞉kilo꞉ sa꞉lab i a꞉no꞉ niyo꞉ iyo꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ ge wa꞉la꞉ sa꞉ndakilo꞉ sa꞉lab i a꞉no꞉, niyo꞉ iyo꞉ mogagila꞉ma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \q1 Henfelo꞉ amilo꞉ so꞉lo꞉ sab a꞉no꞉ tambo \q2 geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉.” \fig Ablaham e hen ho꞉gi nowo꞉ dia꞉ni ane.|alt="Abraham move to a new country" src="bco_HG-D-Ancient World BW.tif" size="col" copy="none-SIL" ref="12.1" \fig* \p \v 4 Ablam e donayo꞉ 75 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Yawe elo꞉ emo꞉lo꞉ sa꞉lab au dimidaki, e Halan amisa꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lodo꞉lo꞉ e o꞉lia꞉ ane. \v 5 Ablam e, ene inga Selaiyo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ aowa꞉ inso꞉ Lodo꞉lo꞉, ili nanogdo꞉ dia꞉sen kaluka꞉isale Halando꞉ di a꞉no꞉lo꞉ tililiaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ili kelego꞉wo꞉ tambo dia꞉ha꞉na꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hen a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 6 Iyo꞉ Ka꞉ina꞉n hen us a꞉na ha꞉na꞉la꞉ga꞉, i alan amilo꞉ wabulu sa꞉la꞉sendo꞉ a꞉lab a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. I a꞉no꞉ Sekem amisa꞉n aniba, Mola hen a꞉na a꞉lab. Ho꞉len a꞉namio꞉ Ka꞉ina꞉n kaluka꞉isaleyo꞉ Ka꞉ina꞉n hen a꞉namio꞉ o꞉sen. \v 7 \x - \xo 12.7 \xt Ilig 7.5, Gala 3.16\x*Yawe e Ablam elo꞉wa fa꞉la꞉dowaki a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ hen we tambo ge ma꞉muimo꞉ dimia꞉no꞉” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablam eyo꞉ Yawe elo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowab o꞉mo꞉ dulugu sa꞉laki boba so꞉kugulu mea꞉nikiyo꞉, eyo꞉ uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉, imili alifa꞉. \v 8 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Ablam e Sekemo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hen us a꞉na ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, hen misio꞉lo꞉ doba꞉da꞉ ha꞉na꞉ni ane. Betel amisa꞉no꞉ ofdo꞉ tinan doba꞉da꞉ ta꞉fo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ai amisa꞉no꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ ta꞉ta꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ us a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, eyo꞉ helebeso꞉g ayo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ a꞉na sen. A꞉na silikiyo꞉ eyo꞉ uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉ imili alitakiyo꞉, Yawe ene wiyo꞉ alan a꞉la꞉wabudaki, a꞉na dulugu sio꞉. \v 9 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ Ablam e hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, hena꞉ usa alila꞉li ha꞉nakiyo꞉, Negeb hen a꞉na ha꞉na꞉ni ane. \s1 Ablam e Isib hen a꞉na ane \p \v 10 Ho꞉len a꞉namio꞉ hen Ablam elo꞉ sen amio꞉, ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowaki, maiyo꞉wo꞉ alan dowo꞉ ko꞉lo꞉, Ablam e Isib hen a꞉na o꞉mesa꞉ni ane. \v 11 Isibo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nikiyo꞉, Ablam eyo꞉ inga Selaimo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge gayo꞉ gesego꞉ bo꞉do꞉l ko꞉lo꞉, \v 12 Isib kaluwa꞉yo꞉ ge ba꞉dakiyo꞉, iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, ‘Ga we ene ingalo꞉b’ a꞉la꞉asulakiyo꞉, ne sana sowaki, ge o꞉mesea꞉ki ta꞉fa꞉ib. \v 13 \x - \xo 12.13 \xt Mo꞉mo꞉ 20.2, 26.7\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ ne mo꞉sana soma꞉kiyo꞉, giyo꞉ ne ‘na꞉ naoka꞉’ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi. Giyo꞉ a꞉la꞉sa꞉lalega, iliyo꞉ ge ko꞉lo꞉ asulakiyo꞉, ne dinafa tili dowaki, o꞉mesea꞉ki ta꞉fa꞉ib.” Ablam eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 14 A꞉la꞉saeta꞉ga꞉yo꞉ Ablam e Isib a꞉na fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Isib kaluwa꞉yo꞉ ga a꞉no꞉ mada gesego꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉. \v 15 Isib misa꞉ kalu, Fa꞉lo꞉wa꞉, ene nanogdo꞉ dian kaluwa꞉yo꞉ ga a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Fa꞉lo꞉mo꞉wo꞉ “Ga gesego꞉wo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ sab” a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, ga a꞉no꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉ aya ta꞉fo꞉. \v 16 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Fa꞉lo꞉ eyo꞉ ga a꞉no꞉ Ablama꞉ ado a꞉la꞉asulaki, Ablam e sagalema꞉kiyo꞉, kelego꞉ modo꞉wo꞉ emo꞉ dimi. Sibiyo꞉lo꞉, kaowo꞉lo꞉, donkiyo꞉lo꞉, donki malayo꞉lo꞉, ka꞉molo꞉lo꞉, nanogdo꞉ dian kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, Ablam emo꞉ tambo dimi. \p \v 17 A꞉la꞉fo꞉ ko꞉sega Fa꞉lo꞉ elo꞉ Ablama꞉ inga, Sa꞉lai, diab a꞉ma꞉ ilikiyo꞉, Yawe eyo꞉ hida꞉yo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉wo꞉ Fa꞉lo꞉ o꞉lia꞉ kaluka꞉isale ene ayamilo꞉ sab ilo꞉wa iliga꞉fo꞉. \v 18 A꞉la꞉gabiki Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Ablamo꞉ ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ nemo꞉lo꞉ dimido꞉ we waga dimidaya? Giyo꞉ ga꞉ gaka꞉ a꞉la꞉bo꞉ tamin amio꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉sio꞉wo꞉, mo꞉wo꞉ ha꞉? \v 19 Ga a꞉no꞉ nemo꞉ dima꞉kiyo꞉, giyo꞉ Selaiyo꞉ ‘Na꞉ nadoka꞉’ a꞉la꞉do꞉ sio꞉wo꞉, waga asulaki sio꞉wo꞉? A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ go꞉no꞉n gayo꞉ we ko꞉lo꞉ tililia꞉ga꞉ hamana.” Fa꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 20 A꞉la꞉gabiki Fa꞉lo꞉ eyo꞉ kalu nolbo꞉wo꞉ towo꞉ sio꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ Ablamo꞉, inga o꞉lia꞉, ene kelego꞉wo꞉ tambo dia꞉ga꞉ hamana꞉kiyo꞉, halaido꞉ dibodaki sio꞉. \c 13 \s1 Ablam o꞉lia꞉ Lod o꞉lia꞉ alobanala꞉ \p \v 1-2 Ho꞉len a꞉namio꞉ Ablam eyo꞉ silba mole o꞉lia꞉, go꞉l o꞉lia꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ fofo꞉wo꞉lo꞉ modo꞉ elen. Ablam e Isib heno꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, ene ingayo꞉lo꞉, Lodo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene kelego꞉ tambo tililia꞉ga꞉, Negeb hen a꞉namida꞉ ane. \v 3 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ Negebo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, hena꞉ usa alila꞉li aneyo꞉, Betel hen a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Betel amisa꞉no꞉ nol, Ai amisa꞉no꞉ nol, a꞉lo꞉ us a꞉na, tamin amilo꞉ elo꞉ sen a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ dowo꞉. \v 4 Hen a꞉no꞉ tamin amilo꞉ elo꞉ ulo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉ imili alitakilo꞉ Yawe ene wilo꞉ dulugu sio꞉wo꞉ o꞉m ko꞉lo꞉, Ablam eyo꞉ Yawe ene wiyo꞉ hen a꞉naka wa꞉ka dulugu sio꞉. \p \v 5 Ho꞉len a꞉namio꞉ Lod e Ablam o꞉lia꞉ sia꞉len. Lod eyo꞉lo꞉ kaluka꞉isale ene ayamilo꞉ sen a꞉no꞉ modo꞉ fa꞉la꞉dowaki, sibi o꞉lia꞉ kao o꞉lia꞉yo꞉ modo꞉ fofo꞉. \v 6 Ko꞉sega a꞉la꞉yo꞉ ua silikiyo꞉, no꞉ fofo꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉, hen a꞉namilo꞉ fugus o꞉lia꞉ ho꞉n ma꞉no꞉ o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉lilo꞉ dowo꞉. \v 7 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablama꞉ ene nanog dian kalu i o꞉lia꞉ Loda꞉ ene nanog dian kalu i o꞉lia꞉yo꞉ gadiaki kego꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len a꞉namio꞉ Ka꞉ina꞉n kaluka꞉isale o꞉lia꞉ Beles kaluka꞉isale o꞉lia꞉yo꞉ hen a꞉na sen. \v 8 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Ablam eyo꞉ Lodbo꞉ sa꞉laki, “Na꞉no꞉ so꞉lo꞉ imilise ko꞉lo꞉, na꞉n usamio꞉ mo꞉kegema꞉niki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nain nanog dian kalu egelebo꞉lo꞉ mo꞉kegema꞉ki asulab. \v 9 Ge bo꞉ba! Hen alan hono ga꞉li a꞉lab ko꞉lo꞉, na꞉no꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ mesa꞉niki. Ge halomida꞉ ha꞉nalega, ne kini doba꞉da꞉ ha꞉na꞉no꞉. Ge kini doba꞉da꞉ ha꞉nalega, ne halomida꞉ mesa꞉no꞉.” \p \v 10 \x - \xo 13.10 \xt Mo꞉mo꞉ 2.10\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lod e kagafo꞉liki, heno꞉ tambo sigida꞉liki ba꞉ba꞉ amio꞉, e Yodan fua꞉lo꞉ hen a꞉namida꞉yo꞉lo꞉, Soa amisa꞉n doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, hen o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ tambo nafa ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉. Hen a꞉no꞉, Isib hen nafa o꞉lia꞉ Yawe ene egelo꞉, Ida꞉n hen o꞉lia꞉yo꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ba꞉ba꞉. (O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉ Sodom amisa꞉n o꞉lia꞉ Gomola amisa꞉n o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na sen, mo꞉wo꞉ Yawe eyo꞉ amisa꞉n a꞉la꞉ a꞉no꞉ o꞉semo꞉ mogagilaki mo꞉yasala꞉.) \v 11 Lod e Yodan fua꞉lo꞉ hen a꞉namida꞉yo꞉ nafa ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, hen a꞉no꞉ e dia꞉no꞉ da꞉fea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e Ablamo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ a꞉na mesa꞉ni ane. \v 12 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablam e Ka꞉ina꞉n hen a꞉naka sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lod e hen fua꞉lo꞉ amisa꞉n noldo꞉ a꞉lab us a꞉na silikiyo꞉, eyo꞉ helebeso꞉g ayo꞉ ho꞉len no amio꞉ nowa dia꞉liki a꞉la꞉li aneyo꞉, Sodom amisa꞉n aniba fa꞉la꞉dowo꞉. \v 13 Sodom kaluka꞉isaleyo꞉ tambo Yawe ene siwa꞉l amio꞉ man mogago꞉le ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimida꞉li elen. \p \v 14-15 \x - \xo 13.14-15 \xt Ilig 7.5\x*Lod e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ dowabiki, Yawe eyo꞉ Ablambo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge heno꞉ tambo sigida꞉likiyo꞉, hen ofdo꞉ yan doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, ofdo꞉ tinan doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, eleb doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, kini doba꞉da꞉yo꞉lo꞉ sigida꞉li bo꞉ba. Mo꞉wo꞉ hen gilo꞉ o꞉gdo꞉ ba꞉dab a꞉no꞉ tambo gemo꞉ dimia꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi so꞉waya꞉lo꞉ sa꞉la꞉lab a꞉no꞉lo꞉, hen a꞉no꞉ ho꞉leno꞉ tambo ilino꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉ib. \v 16 Tif amio꞉ niyo꞉ so꞉wa gilo꞉ma꞉lo꞉ sa꞉la꞉lab a꞉no꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ sa꞉ mu o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. Kaluwa꞉yo꞉ sa꞉yo꞉ o꞉li agelan kibo꞉bowo꞉, so꞉wa gilo꞉ma꞉lo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉lo꞉ o꞉li agelemabe. \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ge dasila꞉sa꞉ga꞉, sia꞉li bebeakiyo꞉, hen we tambo hegela꞉bi. Mo꞉wo꞉ hen we niyo꞉ gemo꞉ dimia꞉no꞉.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 18 A꞉la꞉sa꞉labiki Ablam e Betel hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, Heblon amisa꞉n anib a꞉namida꞉, Mameleya꞉ i ba꞉lo꞉ gelo꞉ anib a꞉na, Ablam eyo꞉ so꞉g a elo꞉wo꞉ dia꞉ga꞉ sen. A꞉na silikiyo꞉, eyo꞉ uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉, Yawe ene wiyo꞉ ko꞉lo꞉ dulugu sa꞉ma꞉niki dimido꞉. \c 14 \s1 Bubo꞉ alan fa꞉la꞉dowabiki, Ablam eyo꞉ Lodo꞉ asufa꞉ \p \v 1-2 Ho꞉len a꞉namio꞉, Elam misa꞉ kalu Kedelomel o꞉lia꞉, Sinal misa꞉ kalu Amafel o꞉lia꞉, Elasal misa꞉ kalu Aliog o꞉lia꞉, Goim misa꞉ kalu Tidal, misa꞉ kalu fa꞉la꞉da꞉in i a꞉ma꞉yo꞉, misa꞉ kalu bila꞉fo꞉ nol o꞉lia꞉ babuma꞉ni ane. Misa꞉ kalu bila꞉fo꞉ a꞉no꞉lia꞉lo꞉ bubo꞉wo꞉ we, Sodom misa꞉ kalu Belayo꞉, Gomola misa꞉ kalu Bilsayo꞉, Adma misa꞉ kalu Sinabo꞉, Seboim misa꞉ kalu Semebelo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Bela misa꞉ kaluwo꞉, i o꞉m. (Bela amisa꞉n a꞉no꞉ wi nowo꞉ Soa a꞉la꞉sa꞉la꞉sen.) \v 3 Bubo꞉wo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigabikiyo꞉, misa꞉ kalu bila꞉fo꞉ i a꞉no꞉ Sidim hen fua꞉lo꞉ a꞉na ua babuma꞉ni kegeo꞉. (hen fua꞉lo꞉ Sidim a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, hen fua꞉lo꞉ so꞉lu ho꞉ndo꞉ a꞉labo꞉ o꞉m.) \v 4 Tamin amio꞉, donayo꞉ kugula꞉fo꞉ us a꞉namio꞉ misa꞉ kalu a꞉no꞉ tambo Kedelomel e ha꞉ga dofo꞉len. Ko꞉sega dona dagaso꞉ dowabikiyo꞉, amisa꞉n bila꞉fo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Kedelomel elo꞉ bo꞉fo꞉lab a꞉no꞉ mo꞉beakiyo꞉ a꞉la꞉iyo꞉. \v 5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ dona ka꞉la꞉n a꞉namio꞉, Kedelomel e asuwa꞉takilo꞉ babuma꞉no꞉ misa꞉ kalu otalen a꞉no꞉ babuma꞉niki kegeo꞉. Iyo꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Astelo-Kanaim amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Lefa kaluka꞉isale a꞉no꞉lia꞉ bubakiyo꞉, ili tinio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ Ham amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Sus kaluka꞉isale a꞉no꞉lia꞉ bubakiyo꞉, ili tinio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ Kiliataim fua꞉lo꞉ a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Em kaluka꞉isale a꞉no꞉lia꞉ bubakiyo꞉, ili tinio꞉. \v 6 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ Seil misio꞉ doba꞉da꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Hol kaluka꞉isale a꞉no꞉lia꞉lo꞉ buba꞉likilo꞉ aneyo꞉, ili tinio꞉. Iyo꞉ a꞉la꞉do꞉ buba꞉likilo꞉ aneyo꞉, El Balan a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉, kalulo꞉ma heno꞉ ko꞉na꞉ma dowabiki, a꞉na edo꞉. \v 7 Iyo꞉ a꞉na eleta꞉ga꞉yo꞉, a꞉ma꞉la꞉ ha꞉nakiyo꞉, En-Misibad amisa꞉n a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. (Amisa꞉n a꞉no꞉ mo꞉luwo꞉ Kades a꞉la꞉sa꞉la꞉sen.) Iyo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉yo꞉, Amaleg hen amilo꞉ kandayo꞉ kaluka꞉isale a꞉no꞉lia꞉ bubakiyo꞉, ili tinio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ Hasason Temal amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Amol kaluka꞉isale a꞉no꞉lia꞉ buba꞉i aneyo꞉, ili tinio꞉. \p \v 8 Bubo꞉ a꞉no꞉ ili tinia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Sodom misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, Gomola misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, Adma misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, Seboim misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Bela ene wi nowo꞉ Soa, misa꞉ kalu elo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ame kalu inido꞉wo꞉lo꞉ tambo Sidim hen fua꞉lo꞉ a꞉na babuma꞉ni kegeo꞉. \v 9 Misa꞉ kalu bila꞉fo꞉ a꞉no꞉ a꞉na kegea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Elam misa꞉ kalu Kedelomel, Sinal misa꞉ kalu Amafel, Elasal misa꞉ kalu Aliog, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Goim misa꞉ kalu Tidal, misa꞉ kalu fa꞉la꞉da꞉in i a꞉no꞉lo꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉, misa꞉ kalu bila꞉fo꞉ o꞉lia꞉ bubo꞉. \v 10 Sidim hen fua꞉lo꞉ a꞉namio꞉, oga꞉dan kelego꞉wo꞉ hen alu a꞉namio꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉lifo꞉len. Iyo꞉ buba꞉i ha꞉nakiyo꞉, Sodom buban kalu a꞉no꞉lo꞉ Gomola buban kalu a꞉no꞉lo꞉ tagi dalaidakiyo꞉, nolo꞉ hen alu a꞉na sulufo꞉ tinaki, a꞉na oga꞉di alifelo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nolo꞉ hen misio꞉wa nai ane. \v 11 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ bubo꞉wo꞉ Kedelomel e tinia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e o꞉lia꞉lo꞉ dowakilo꞉ buban kalu i a꞉no꞉lo꞉, Sodom o꞉lia꞉ Gomola amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, kelego꞉wo꞉lo꞉, ma꞉no꞉wo꞉lo꞉ tambo ili dia꞉gane. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablama꞉ aowa꞉ inso꞉, Lodo꞉, e Sodom amisa꞉n a꞉na sen ko꞉lo꞉ buban kalu iliyo꞉ Lodo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene kelego꞉ o꞉lia꞉ tambo ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ tililia꞉gane. \p \v 13 A꞉la꞉dimidabiki kalu nowo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, tagilaki nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Hibulu kalu Ablam elo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉ emo꞉ sa꞉laki, “Gis kaluwa꞉yo꞉ gawayo꞉ ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ tililia꞉gane” a꞉la꞉ malolo꞉ me. Ho꞉len a꞉namio꞉ Ablam e Mameleya꞉ ba꞉ ilo꞉ gelo꞉ anib a꞉na sen. Mamele e Amol kalu ko꞉lo꞉ e o꞉lia꞉ ene ao a꞉la꞉, Eskol o꞉lia꞉ Anel, kalu otalen i a꞉no꞉ Ablam e fa꞉s bo꞉lo꞉. \v 14-15 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablama꞉ enawa Lodo꞉, Kedelomel e tililia꞉ganeka꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ elo꞉ gasa ilikilo꞉ sa꞉la꞉li kalu a꞉no꞉ kegeo꞉. Kalu i a꞉no꞉ halaido꞉lo꞉ buba꞉sen kalu ko꞉lo꞉, iyo꞉ 318 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ Kedelomel o꞉lia꞉ babuma꞉ni kuda꞉i ane. Iyo꞉ ua kuda꞉i aneyo꞉, Dan hen a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, Ablam eyo꞉ nulu a꞉namio꞉ ene buban kalu a꞉no꞉ usa alobo꞉no꞉. Iliyo꞉ giso꞉ banagalia꞉fo꞉liki a꞉na buba꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ tinio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gis kalu i a꞉no꞉ ili o꞉lusa꞉nda꞉i aneyo꞉, Damaskas amisa꞉no꞉ tinia꞉sa꞉ga꞉, Hoba amisa꞉n a꞉namida꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 16 Kedelomel o꞉lia꞉ ene buban kalu ililo꞉ kelego꞉ dia꞉gane a꞉no꞉ Ablam eyo꞉ tambo a꞉ma꞉la꞉ a꞉dia꞉mio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablam eyo꞉ enawa Lod o꞉lia꞉ ene kelego꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale enedo꞉wo꞉lo꞉, tambo a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉ mio꞉. \s1 Melekisedeg eyo꞉ Ablam e nafa mesea꞉kiyo꞉ towo꞉ sio꞉ \p \v 17 Kedelomel o꞉lia꞉ elo꞉ asufa꞉ misa꞉ kalu otalen a꞉no꞉lia꞉lo꞉ bubo꞉wo꞉, Ablam e tinio꞉ ko꞉lo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉, Sodom misa꞉ kalu a꞉no꞉ Safe hen fua꞉lo꞉ a꞉na galima꞉ni ane. (Safe hen fua꞉lo꞉ a꞉no꞉ wi nowo꞉ we, “Misa꞉ Kaluwa꞉ fua꞉lo꞉ hen” a꞉la꞉sa꞉la꞉sen.) \v 18 \x - \xo 14.18 \xt Hibu 7.1-10\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Salem misa꞉ kalu Melekisedeg elo꞉ ya꞉ga꞉, ma꞉n dowo꞉fa꞉ o꞉lia꞉ wain ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ Ablambo꞉ dimia꞉niki dia꞉mio꞉. Ma꞉kisedeg e, Gode Iwalulo꞉ A꞉lab o꞉mo꞉lo꞉ bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kalu nowo꞉ e. \v 19 Ma꞉kisedeg Ablamdo꞉wa ya꞉ga꞉, Ablam e nafale mesea꞉ki towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Gode Iwalulo꞉ A꞉lab haloma꞉yo꞉ Hebene o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ e dimido꞉ ko꞉lo꞉, \q2 Eyo꞉ ge nafale doma꞉ki ta꞉fo꞉. \q1 \v 20 Gode eyo꞉ gis kaluwo꞉ gi tininima꞉ki, gi dagiya ta꞉fo꞉. \q2 Eyo꞉ ge nafale mesea꞉ki halaido꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, \q2 niliyo꞉ Gode Iwalulo꞉ A꞉lab a꞉no꞉ wabudaki dulugu sa꞉ma꞉niki.” \p Melekisedeg eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Ablam eyo꞉ kelego꞉ elo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ heb do꞉la꞉fo꞉wo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, heb imilise nowo꞉ Melekisedegbo꞉ dimi. \v 21 Ablam eyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ dowabiki, Sodom misa꞉ kaluwa꞉ emo꞉ sa꞉laki, “Kaluka꞉isale nilo꞉wo꞉ gilo꞉ tililia꞉mio꞉ a꞉no꞉ nemo꞉ dimina. Ko꞉sega kelego꞉ nilo꞉wo꞉ gilo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ ge tambo dima” a꞉la꞉sio꞉. \v 22-23 Ko꞉sega Ablam eyo꞉ emo꞉ sa꞉laki, “Yawe, Gode Iwalulo꞉ A꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ Hebene o꞉lia꞉ henfelo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ e dimido꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ emo꞉wo꞉ halaido꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉, ‘Gi kelego꞉wo꞉ imilise nowo꞉ niyo꞉ mo꞉dia꞉no꞉. Budi amilo꞉ me o꞉lia꞉ dubian me, ha꞉lu kelego꞉ o꞉ngo꞉wo꞉lo꞉ niyo꞉ mada mo꞉dia꞉no꞉. Tif amio꞉ giyo꞉ “Ablam e kelego꞉wo꞉ modo꞉ dowab a꞉no꞉ ne dimido꞉” a꞉la꞉ sa꞉labena꞉kiyo꞉, niyo꞉ kelego꞉ gilo꞉wo꞉ imilise nowo꞉ mada mo꞉dia꞉no꞉.’ \v 24 Kalu otalen nelo꞉ asufa꞉yo꞉ we, Mamele, Anel, Eskol, iliyo꞉ heb a꞉no꞉ o꞉li dia꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ni nanogdo꞉ dian kaluwa꞉lo꞉ mo꞉no꞉ hebda꞉su a꞉no꞉ niyo꞉ o꞉li di ko꞉sega, kelego꞉ imilise nowo꞉ mada mo꞉dia꞉no꞉.” Ablam eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \c 15 \s1 Yawe eyo꞉ Ablam o꞉lia꞉ dinali saefa꞉ \p \v 1 Tif amio꞉ Ablam e ho꞉le ba꞉dakiyo꞉, Yawe eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ablam ge tagila꞉so꞉bo! \q2 Gelo꞉ dimisima꞉no꞉ bio꞉wo꞉ ne. \q2 Wa꞉l kelego꞉ gilo꞉ dia꞉no꞉wo꞉, mada alan nafale doma꞉ib.” \p \v 2 Ko꞉sega Ablam eyo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Wiso꞉, Alan Yawe, ne so꞉walo꞉ma ko꞉lo꞉, ni dabun kelego꞉wo꞉ Eliesa, Damaskas kalu e dia꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ wa꞉l kelego꞉ gilo꞉ nemo꞉lo꞉ dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ ni so꞉lo꞉ amio꞉ mo꞉dowa꞉i ha꞉naliki, ne mo꞉asuwa꞉fa꞉ib. \v 3 Giyo꞉ so꞉wayo꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉dimi ko꞉lo꞉, ni nanogdo꞉ dian kaluwa꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉liab a꞉ma꞉ ni dabuno꞉ dia꞉ib.” \v 4 Ablam eyo꞉ towo꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ edabiki, Yawe eyo꞉ Ablam emo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu a꞉ma꞉yo꞉ dabun gilo꞉wo꞉ mo꞉dia꞉ib. Ko꞉sega go꞉no꞉n ho꞉bo꞉leya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ sa꞉la꞉liab a꞉ma꞉yo꞉, dabun gilo꞉wo꞉ ene dia꞉ib.” \v 5 \x - \xo 15.5 \xt Lom 4.18, Hibu 11.12\x*A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ dowabiki Gode eyo꞉ Ablam e ha꞉la꞉ya tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge akin halo bo꞉ba. Tamin gego꞉ a꞉no꞉, giyo꞉ agelema꞉no꞉ o꞉liyo꞉? Geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉, tamin gego꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ doma꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \v 6 \x - \xo 15.6 \xt Lom 4.3, Gala 3.6, Ya꞉m 2.23\x*Ablam e Yawe elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ hendele tilida꞉dabiki, Yawe eyo꞉ elo꞉ tilida꞉dab a꞉na ba꞉da꞉ga꞉, e digalo꞉ kalu a꞉la꞉bo꞉ a꞉na aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ da꞉feyo꞉. \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yawe eyo꞉ emo꞉wo꞉ wa꞉ka sa꞉laki, “Ne Yawe. Ge Ul amisa꞉n, Kaldia hen a꞉na sabikiyo꞉, niyo꞉ hen we gemo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉ biso꞉wo꞉ ge doma꞉ki, wena tililia꞉ mio꞉.” \v 8 Ko꞉sega Ablam eyo꞉ towo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Wiso꞉ Alan Yawe, hen we biso꞉wo꞉ hendele ne doma꞉no꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉, waga asuluma꞉no꞉wa꞉le?” \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yawe eyo꞉ emo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Kelego꞉ nolo꞉ nelo꞉wa dia꞉mena. Kao mala o꞉lia꞉ goudi mala o꞉lia꞉ sibi de o꞉lia꞉ dona otalendo꞉ gulula꞉ a꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉ba꞉ hi o꞉lia꞉ o꞉ba꞉ susu ha꞉lu o꞉lia꞉yo꞉ nelo꞉wa dia꞉mena,” a꞉la꞉sio꞉. \v 10 A꞉la꞉sa꞉labiki Ablam eyo꞉ no꞉ a꞉no꞉ elo꞉wa tambo dia꞉ya꞉sa꞉ga꞉, a꞉na noba꞉nela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, noba꞉n nodowo꞉ nodo dila꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nodowo꞉ nodo dila꞉. Ko꞉sega o꞉ba꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ mo꞉noba꞉iyaki, ka dila꞉. \v 11 No꞉ noba꞉nela꞉ a꞉no꞉ dila꞉sa꞉ga꞉ dowabiki, usulage a꞉ma꞉ ma꞉ni tinda꞉labikiyo꞉, Ablam eyo꞉ o꞉lusanaga꞉fela꞉len. \fig Ablaham eyo꞉ no꞉ nolo꞉ Godemo꞉ boba so꞉kugulu mia꞉ni tililia꞉ mio꞉.|alt="Abraham brings animals to offer to God" src="01_Ge_15_06_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="15.9" \fig* \p \v 12 \x - \xo 15.12 \xt Job 4.13,14\x*Ga꞉lo ofo꞉ tinabiki, Ablam e mada alan alifo꞉len ko꞉lo꞉, sololiya꞉yo꞉ e go꞉lula꞉fo꞉labiki, e tagio꞉ alan dowo꞉. \v 13 \x - \xo 15.13 \xt Kis 1.1-14, Ilig 7.6\x*A꞉la꞉fo꞉labiki Yawe eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To nilo꞉ so꞉lo꞉l we, hendele fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉la꞉bo꞉ giyo꞉ mada asululia꞉bi. So꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉likilo꞉ ha꞉na꞉lab i a꞉no꞉, hen noma꞉lo꞉wa mageso꞉ kalu ko꞉lo꞉ mio꞉ san o꞉ngo꞉ mesa꞉ib. Donayo꞉ 400 a꞉la꞉fo꞉ a꞉na silikiyo꞉, iyo꞉ madali nanog dian kalu dowaki, hendo꞉ biso꞉ iliyo꞉ iyo꞉ dikidi sa꞉ndamela꞉ib. \v 14 \x - \xo 15.14 \xt Kis 12.40-41, Ilig 7.7\x*Ko꞉sega tif amio꞉, ilo꞉ madali nanog dima꞉kilo꞉ ta꞉fo꞉ kalu i a꞉no꞉ niyo꞉ falasila꞉ma꞉no꞉. A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ so꞉wa gililo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ane a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ yakiyo꞉, kelego꞉wo꞉ modo꞉ dia꞉mia꞉ib. \v 15 Ko꞉sega Ablam, ge ha꞉fa꞉nolo ta꞉i ha꞉na꞉la꞉ga꞉, anaso꞉ dota꞉ga꞉, ge a꞉na sowaliki dali alifa꞉ib. \v 16 Ko꞉sega Amol kaluka꞉isale hen wenamilo꞉ sab i a꞉ma꞉lo꞉ mogago꞉ dimida꞉len a꞉no꞉ alano꞉ semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, i wa꞉dema꞉no꞉ ho꞉lendeyo꞉ semo꞉fa꞉la꞉dowab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ane a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ bo꞉bo꞉gebo꞉ mo꞉mia꞉ib.\f + \fr 15.16 \ft Ablama꞉ ene so꞉lo꞉wo꞉ Ka꞉ina꞉n hena a꞉ma꞉la꞉ a꞉fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, iliyo꞉ kaluka꞉isale Ka꞉ina꞉n hen amilo꞉ sen a꞉no꞉ o꞉lusa꞉ndaliki, Gode eyo꞉ iyo꞉ a꞉na falasilaki, wa꞉lo꞉ dimia꞉ib. \f* So꞉lo꞉ ha꞉nab agelo꞉wo꞉ fa꞉la꞉da꞉in dowa꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ a꞉namio꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉na mia꞉ib.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉dinali saefa꞉. \p \v 17 Ofo꞉ tina꞉sa꞉ga꞉ sololiabiki, no꞉lo꞉ noba꞉nela꞉ dila꞉ us a꞉namio꞉, go꞉fo꞉ amilo꞉ de ho꞉mo꞉ndo꞉ dowo꞉ a꞉no꞉lia꞉, gele ho꞉ a꞉no꞉lia꞉ handalota꞉ga꞉, us a꞉na tinia꞉li ane. \v 18 \x - \xo 15.18 \xt Ilig 7.5\x*O꞉g a꞉namio꞉, Yawe eyo꞉ Ablam o꞉lia꞉ towo꞉ dinali saetaki a꞉la꞉sio꞉, “Hen we so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab o꞉mo꞉ dimi ko꞉lo꞉, hen we Isib ho꞉n a꞉na mo꞉mo꞉dalia꞉sa꞉ga꞉, eda꞉li aneyo꞉ ho꞉n alan Yufuletisdo꞉ a꞉lab a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 19 Hen a꞉namilo꞉ kaluka꞉isale o꞉gdo꞉ sabo꞉ we. Kin kaluwo꞉, Kenas kaluwo꞉, Katmon kaluwo꞉, \v 20 Hit kaluwo꞉, Beles kaluwo꞉, Lefa kaluwo꞉, \v 21 Amol kaluwo꞉, Ka꞉ina꞉n kaluwo꞉, Giligas kaluwo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉bus kaluwo꞉. Hen a꞉no꞉ so꞉wa gilo꞉mo꞉ dimi.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉dinali saefa꞉. \c 16 \s1 Ha꞉ga eyo꞉ Ismaelo꞉ sa꞉la꞉li \p \v 1 Ablam ene inga Sa꞉lai eyo꞉ so꞉wayo꞉ Ablambo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉la꞉me. Selaiya꞉ ene nanogdo꞉ dian ka꞉isale nowo꞉ ene wiyo꞉ Ha꞉ga, e Isib ka꞉isale ko꞉lo꞉ e o꞉lia꞉ elen. \v 2 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Sa꞉lai eyo꞉ Ablambo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge asuluma. Yawe eyo꞉ ne so꞉wayo꞉ mo꞉sa꞉la꞉lima꞉ki, faino ga ta꞉fo꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ge ni nanog ka꞉isalelo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, e o꞉lia꞉ alila꞉bi. A꞉la꞉dimidalega so꞉wa nilo꞉ sa꞉la꞉lialu aumbo꞉, Ha꞉ga eyo꞉ so꞉wa nolo꞉ sa꞉la꞉ mea꞉nigaba꞉le?” Sa꞉lai elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Ablam eyo꞉ asulo꞉wo꞉ imilise dowo꞉. \v 3 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Sa꞉lai eyo꞉ Isib ga Ha꞉ga, ene nanogdo꞉ dian a꞉no꞉ tililia꞉ga꞉, in Ablama꞉ ene inga doma꞉ki dimi. Ho꞉len a꞉namio꞉, Ablam e Ka꞉ina꞉n hen a꞉namilo꞉ seno꞉ donayo꞉ do꞉la꞉fo꞉wo꞉ gulula꞉ \v 4 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablam e Ha꞉ga o꞉lia꞉ ali ko꞉lo꞉, Ha꞉ga e alelo꞉. E alelab a꞉la꞉bo꞉ asula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ Sa꞉lai ba꞉dakiyo꞉, e o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ a꞉la꞉asulo꞉. \v 5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Sa꞉lai eyo꞉ Ablambo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni nanog ka꞉isaleyo꞉ gemo꞉ dimi ko꞉sega, e alelabo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ eneno꞉ asulakiyo꞉, eyo꞉ ne o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ a꞉la꞉ba꞉ba꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ nelo꞉ amilo꞉ hida꞉yo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉, hala dimido꞉wo꞉ geya doma꞉ib. Yawe eyo꞉ na꞉n usamio꞉ halabo꞉ abe dimido꞉wa꞉le a꞉la꞉bo꞉ aloba꞉ma꞉ib.” \v 6 Ko꞉sega Ablam eyo꞉ Selaimo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉no꞉n nanog ka꞉isale a꞉no꞉ ge o꞉lo꞉ biso꞉ ko꞉lo꞉, go꞉no꞉ndo꞉ asulab aumbo꞉, giyo꞉ emo꞉ dimida꞉bi.” Ablam eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Sa꞉lai eyo꞉ Ha꞉ga emo꞉wo꞉ gadia꞉liki hida꞉yo꞉wo꞉ dimia꞉len ko꞉lo꞉ Ha꞉ga e Sa꞉lai ta꞉ta꞉ga꞉ nai ane. \p \v 7 E kalulo꞉ma hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Sul amisa꞉ndo꞉ ha꞉na꞉sen tog anib a꞉na, ho꞉n silo꞉ a꞉lab a꞉nami sen ko꞉lo꞉, Yawe ene ma꞉mul kaluwo꞉ a꞉na galili. \v 8 Ma꞉mul kalu eyo꞉ gamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ha꞉ga, Selaiya꞉ ene nanogdo꞉ dian ga, ge o꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉wo꞉? Ge o꞉bamida꞉ ha꞉naya?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ha꞉ga e a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ne, ni misa꞉ ga Selaiyo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ho꞉no꞉l.” \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yawe ene ma꞉mul kaluwa꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ge a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, go꞉no꞉n misa꞉ ga elo꞉ to sa꞉lab au dimidaki, ha꞉ga doma꞉ni ha꞉na꞉bi.” \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉mul kaluwa꞉ a꞉sa꞉lakiyo꞉, “Gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab i a꞉no꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki dimidama꞉no꞉ ko꞉lo꞉, kaluwa꞉yo꞉ i agelema꞉no꞉wo꞉ babalema꞉ib.” \v 11 Eyo꞉ to nolo꞉ a꞉kudu sa꞉laki, \q1 “Hendele, ge o꞉go꞉ alelo꞉ a꞉lab ko꞉lo꞉, \q2 Giyo꞉ kalu so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉ib. \q1 Gilo꞉ hida꞉yo꞉ a꞉no꞉ Yawe eyo꞉ dabu ko꞉lo꞉, \q2 Gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉nigab a꞉no꞉ ‘Ismael’\f + \fr 16.11 \ft “Ismael” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, Hibulu towo꞉ ha꞉go꞉ we, “Gode eyo꞉ da꞉dan.”\f* wikila꞉bi.” \q1 \v 12 “So꞉wa gilo꞉wo꞉ igo꞉ o꞉ngo꞉ dowaki, \q2 E kaluka꞉isale tambo o꞉lia꞉ gis dimidaliki, \q2 Kaluka꞉isale i a꞉no꞉ e o꞉lia꞉yo꞉ gis dia꞉ib. \q1 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene so꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉lo꞉ ha꞉fa꞉nolo꞉bo꞉ mo꞉doma꞉ib.” \m \v 13 Ha꞉ga eyo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉sio꞉ “Gode nelo꞉ ba꞉da꞉sen a꞉no꞉, o꞉go꞉ niyo꞉ hendele ba꞉ba꞉.” A꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ Yawe ene wi ho꞉gi wikilakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nelo꞉ Ba꞉da꞉seno꞉ Gode ge.” \v 14 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ ho꞉n si a꞉no꞉ a꞉la꞉wikilo꞉, “Bil Lahai Loi.” \f + \fr 16.14 \ft Bil Lahai Loi a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, Hibulu towo꞉ ha꞉go꞉ we. Ho꞉n si we, Gode Mela꞉no꞉lo꞉ A꞉lab eno꞉ ko꞉lo꞉ eyo꞉ ne ba꞉da꞉sen.\f* Ho꞉n si a꞉no꞉ Kades amisa꞉n a꞉no꞉ nol, Beled hen a꞉no꞉ nol a꞉lo꞉ us a꞉na elen. \m \v 15 \x - \xo 16.15 \xt Gala 4.22\x*A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ Ha꞉ga eyo꞉ Ablama꞉ ene kalu so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉liabikiyo꞉, Ablam eyo꞉ “Ismael” wikilo꞉. \v 16 Ha꞉ga eyo꞉ Ablama꞉ so꞉wa Ismaeldo꞉ sa꞉la꞉liab ho꞉len a꞉namio꞉, Ablam e donayo꞉ do꞉la꞉fo꞉ o a꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉go꞉fela꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ gulula꞉. \c 17 \s1 Godeya꞉ Ablaham o꞉lia꞉lo꞉ to ho꞉gi saefa꞉yo꞉ we \p \v 1 Ablam e donayo꞉ do꞉la꞉fo꞉ agado꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ agado꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ gulula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Yaweyo꞉ elo꞉wa handalowaki a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ne Gode Halaido꞉lelo꞉ A꞉labo꞉ Ne. \q1 Ge ni si wa꞉l amio꞉ hala dimido꞉wo꞉ mo꞉bo꞉ba꞉kiyo꞉, man digalo꞉ kudu ha꞉na꞉bi. \q1 \v 2 Gemo꞉lo꞉ to dinali saeto꞉l we, niyo꞉ hendele dimidama꞉no꞉ ko꞉lo꞉, \q2 niyo꞉ ge so꞉lo꞉wo꞉ mada modo꞉le fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉.” \m \v 3 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Ablam e hena gulalu misa꞉fu ali. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 \v 4 “Nilo꞉ to sa꞉ma꞉nigo꞉l we, ge o꞉lia꞉yo꞉ dinali sa꞉laki saefa꞉nigo꞉l. \q2 Ge so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ modo꞉ a꞉ma꞉ iya fa꞉la꞉doma꞉ib. \q1 \v 5 \x - \xo 17.5 \xt Lom 4.17\x*Ge wiyo꞉ Ablam a꞉la꞉bo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉ib. \q2 Ko꞉sega o꞉g wena a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, ge wi wikilo꞉lo꞉ Ablaham. \q2 Mo꞉wo꞉ ge so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ modo꞉ a꞉ma꞉ iya doma꞉ki ta꞉to꞉l.” \p \v 6 “Niyo꞉ so꞉wa gililo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉ modo꞉ fa꞉la꞉do alitaki, i a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉wo꞉ mada modo꞉le fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉to꞉l. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa gililo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉ nolo꞉ misa꞉ kalu alan fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 7 \x - \xo 17.7 \xt Luk 1.55\x*To saefa꞉ we, gemo꞉wo꞉ dinali so꞉lo꞉l a꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ dinali so꞉lo꞉l ko꞉lo꞉, to saefa꞉ we dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉no꞉ ha꞉na꞉mela꞉ib. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ne Gode gino꞉ doma꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab i a꞉ma꞉ Godeyo꞉lo꞉ ne doma꞉no꞉. \v 8 \x - \xo 17.8 \xt Ilig 7.5\x*Ka꞉ina꞉n hen amio꞉ gelo꞉ mageso꞉lo꞉ sia꞉lab a꞉no꞉, niyo꞉ ge o꞉lia꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab o꞉lia꞉mo꞉ tambo dimia꞉no꞉. Hen a꞉no꞉ ilino꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne Gode ilino꞉ doma꞉no꞉.” \p \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ Ablahambo꞉wo꞉ to nowo꞉ wa꞉ka sa꞉laki, “Gilo꞉ dimidama꞉kilo꞉ asulo꞉wo꞉, niyo꞉ gemo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l. Ge o꞉lia꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ to nilo꞉ dinali saeto꞉l we dinafa kudu ha꞉na꞉bi. \v 10 \x - \xo 17.10 \xt Ilig 7.8, Lom 4.11\x*Nilo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉, ge o꞉lia꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉no꞉wo꞉ we, kaluwo꞉ tambo do꞉go꞉fo꞉ hege gedea꞉lubi. \v 11 Giliyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, nilo꞉ ge o꞉lia꞉lo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ o꞉m. \v 12 Kalu so꞉wa sa꞉la꞉liab a꞉no꞉ tambo ho꞉len o a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉takiyo꞉, do꞉go꞉fo꞉ a꞉na hege gedea꞉lubi. So꞉wa gililo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab i a꞉no꞉lo꞉ a꞉la꞉dimida꞉lubi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanog kalu gi ayamilo꞉ sab a꞉no꞉lo꞉ tambo a꞉la꞉dimida꞉lubi. Gi nanog kaluwa꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanog kalu amisa꞉n ko꞉li ko꞉lilo꞉ gilo꞉ kilili a꞉no꞉lo꞉ tambo do꞉go꞉fo꞉ hege gedea꞉lubi. \v 13 Nanog kaluwo꞉ tambo go꞉no꞉n ayamilo꞉ elen a꞉no꞉lo꞉, kalu gilo꞉ moleya꞉lo꞉ kilili a꞉no꞉lo꞉, do꞉go꞉fo꞉ hege gedea꞉lubi. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ nilo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ hendele kudu ha꞉nabo꞉lo꞉b a꞉la꞉ ele bo꞉ba꞉kiyo꞉, gili do꞉mo꞉wa dimidalifa꞉no꞉ ko꞉lo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib. \v 14 Ko꞉sega kalu nowo꞉ do꞉go꞉fo꞉ mo꞉hege gedealega, kalu a꞉no꞉ ene so꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉gasa dowaki, e gede ga꞉fa꞉ib. Mo꞉wo꞉ kalu a꞉no꞉ nilo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ mo꞉kudu ha꞉naki, e a꞉la꞉iyab.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 15 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ Ablahambo꞉ sa꞉laki, “Ga꞉ ga, Sa꞉lai, e amilo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ we. Ene wiyo꞉ Sa꞉lai a꞉la꞉bo꞉ wa꞉kabiyo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo. O꞉go꞉ ene wi ho꞉gi wikilo꞉lo꞉, Sa꞉la, a꞉la꞉sa꞉la꞉bi. \v 16 Niyo꞉ e nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. Hendele niyo꞉ kalu so꞉wa nowo꞉ gemo꞉ dimia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Sa꞉la eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gemo꞉ sa꞉la꞉mea꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ niyo꞉ e wa꞉ka sagale alitaki nafale dimidakiyo꞉, so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ nolo꞉lo꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ misa꞉ kalu alan nolo꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib.” \v 17 A꞉la꞉sa꞉labiki Ablaham e hena gulalu misa꞉fu alifo꞉liki, e o꞉gaki enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, “Ne donayo꞉ do꞉la꞉lowo꞉wo꞉ do꞉la꞉fo꞉ gulula꞉ ko꞉lo꞉, ne anaso꞉ dowo꞉ wenamio꞉ so꞉wayo꞉ ka sa꞉la꞉lia꞉nigaba꞉le? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sa꞉la e donayo꞉ do꞉la꞉lowo꞉ agado꞉ a꞉la꞉fo꞉ gulula꞉ ko꞉lo꞉, e so꞉wayo꞉ mada mo꞉sa꞉la꞉lia꞉ib.” \v 18 Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉asulakiyo꞉, Godemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ nemo꞉lo꞉ to dinali sio꞉ a꞉no꞉, Ismaelbo꞉ dimina꞉ki, niyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉l.” \v 19 Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Gode eyo꞉ emo꞉ sa꞉laki, “A, a꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉. Ga꞉ ga Sa꞉la eyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ gemo꞉ sa꞉la꞉mea꞉ib ko꞉lo꞉, giyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Aisa꞉g wikila꞉bi. Nilo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉ e o꞉lia꞉ dimidaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa elo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉lia꞉yo꞉lo꞉ dimida꞉i ha꞉na꞉mela꞉no꞉. \v 20 Niyo꞉ Ismael emo꞉lo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ we. To gilo꞉ sio꞉wo꞉ ne dabu ko꞉lo꞉, niyo꞉ Ismael e nafale mesea꞉ki ta꞉takiyo꞉, so꞉wayo꞉ modo꞉ sa꞉la꞉la꞉ma꞉ki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene so꞉lo꞉wo꞉lo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. Eyo꞉ kalu so꞉wa kugula꞉fo꞉wo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, i a꞉no꞉ tambo wabulun kalu doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ niyo꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉ elo꞉ amio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ mada modo꞉le fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \v 21 Ko꞉sega nilo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉, Aisa꞉g o꞉lia꞉ dimidama꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ dona no hononamio꞉, ho꞉len wengalikiyo꞉, Sa꞉la eyo꞉ Aisa꞉g e a꞉na sa꞉la꞉lia꞉ib.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉saefa꞉. \p \v 22 Godeyo꞉ Ablaham o꞉lia꞉lo꞉ tola꞉leno꞉ eleta꞉ga꞉ ane. \v 23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, Godeya꞉lo꞉ sio꞉ au dimidaki, Ablaham eyo꞉ Ismael o꞉lia꞉, ene nanogdo꞉ dian kaluwa꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉ a꞉no꞉lo꞉, nanog kalu amisa꞉n ko꞉li ko꞉lilo꞉ elo꞉ moleya꞉lo꞉ kilili i a꞉no꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu e ayamilo꞉ sab a꞉no꞉ tambo do꞉go꞉fo꞉ hege gegedo꞉. \v 24 Ablaham e donayo꞉ do꞉la꞉lowo꞉wo꞉ agado꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ agado꞉la꞉fo꞉ dowabiki, e do꞉go꞉fo꞉ a꞉na hege gedeo꞉. \v 25 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ inso꞉ Ismaelo꞉ donayo꞉ dagas a꞉la꞉fo꞉wo꞉ dowabiki, elo꞉ do꞉go꞉fo꞉ a꞉na hege gedeo꞉. \v 26-27 Ho꞉len imilig a꞉nakabi, Ablaham o꞉lia꞉ Ismael o꞉lia꞉ ene nanog kaluwa꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉ a꞉no꞉lo꞉, nanog kalu amisa꞉n ko꞉li ko꞉lilo꞉ elo꞉ moleya꞉lo꞉ kilili a꞉no꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu e ayamilo꞉ sab a꞉no꞉lo꞉ tambo, do꞉go꞉fo꞉ a꞉na hege gegedo꞉. \c 18 \s1 Sa꞉la e so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉lima꞉ki, dinali sio꞉wo꞉ we \p \v 1 Disi ofo꞉ halaido꞉ ta꞉ndabiki, Ablaham e Mameleya꞉ ba꞉ ilo꞉ gelo꞉ anib a꞉namio꞉, ene helebeso꞉g a toga꞉meya sen amio꞉, Yaweyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. \v 2 \x - \xo 18.2 \xt Hibu 13.2\x*Ablaham e ba꞉ba꞉ amio꞉, kalu otaleno꞉ e milif doba꞉da꞉ a꞉na kagafo꞉lena ba꞉ba꞉. Iyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e ene ayamilo꞉ sen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ilo꞉wa nai ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, hena gulalu misa꞉fu alilakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 3 “Ni misa꞉ kalu, ge nemo꞉wo꞉ sagalalega, gi nanog dian kaluwo꞉ ne ko꞉lo꞉ tinia꞉so꞉bo. \v 4 Ni asulo꞉wa꞉yo꞉, gio꞉ i ha꞉g wena saliki, kalu nowo꞉ ho꞉no꞉ wasulia꞉ga꞉, gili gibo꞉ to꞉go꞉dema꞉ki, gio꞉ ha꞉fo꞉la꞉su mesea. \v 5 Ne gili nanogdo꞉ dian kalu. Gio꞉ nelo꞉wa mio꞉ ko꞉lo꞉, gio꞉ ha꞉fo꞉ saliki, ma꞉no꞉wo꞉ na꞉sa꞉ga꞉ halaido꞉wo꞉ dima꞉ki, niyo꞉ ma꞉nda꞉suwo꞉ gimo꞉ dia꞉ mia꞉no꞉. Gio꞉ a꞉no꞉ na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, o꞉li ha꞉na꞉bi, niyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉l.” Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “A꞉, gilo꞉ sa꞉lab au dimidama” a꞉la꞉sio꞉. \v 6 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablaham e helebeso꞉g aya bo꞉bo꞉ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Selamo꞉ sa꞉laki, “Bo꞉bo꞉ge! Ge falawa nafale wo꞉fa꞉ imilig nowo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, wo꞉gela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ so꞉da꞉bi” a꞉la꞉sio꞉. \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham e kaolo꞉ fofan hen a꞉na nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, kao kalofo nafale imilise nowo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ene nanog kalumo꞉ dimiabiki, eyo꞉ bo꞉bo꞉ge dimidalia꞉ga꞉ so꞉fa꞉. \v 8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablaham eyo꞉ kao howo꞉lo꞉, bo ibo꞉lo꞉, ma꞉no꞉ nowo꞉lo꞉ dia꞉ga꞉, kalu i o꞉mo꞉ dimi. Iyo꞉ ma꞉no꞉ na꞉li sabiki, Ablaham e ili aniba, i ha꞉ga kagafo꞉len. \p \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ Ablahambo꞉ dabu ba꞉daki a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉ ga Selayo꞉, o꞉ba saba?” Ablaham eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “E helebeso꞉g aya sab.” \v 10 \x - \xo 18.10 \xt Lom 9.9\x*Kalu imilig noma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dona no honona ho꞉len wengalikiyo꞉, ne mada gelo꞉ amio꞉ a꞉mia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ga꞉ ga Sa꞉la eyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉ elena doma꞉ib.” Eyo꞉ Ablaham o꞉lia꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉lab amio꞉, helebeso꞉g ayo꞉ e fa꞉sa elen ko꞉lo꞉, Sa꞉la e toga꞉meya kagafo꞉liki da꞉da꞉len. \v 11 Ablaham o꞉lia꞉ Sa꞉la o꞉lia꞉yo꞉ donayo꞉ modo꞉ gulula꞉ ko꞉lo꞉ anaso꞉ dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sa꞉la e so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉no꞉ ho꞉leno꞉ edo꞉. \v 12 \x - \xo 18.12 \xt 1Bid 3.6\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Sa꞉la e ene asulo꞉ amio꞉ o꞉ga꞉liki a꞉la꞉asulo꞉, “Kalu nilo꞉wo꞉lo꞉, nelo꞉ anaso꞉ dowab ko꞉lo꞉, ne wa꞉ka sagale alifa꞉nigaba꞉le?” \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yawe eyo꞉ Ablahambo꞉ dabu ba꞉daki, “Sa꞉la e o꞉ga꞉li sa꞉laki, ‘Ne anaso꞉ dowab amio꞉, so꞉wa sa꞉la꞉lia꞉no꞉wo꞉ mada aundo꞉ma’ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ waga sa꞉laba꞉le? Ne halaido꞉lo꞉ma a꞉laki gaba꞉le? \v 14 \x - \xo 18.14 \xt Luk 1.37\x*A꞉la꞉ba! Ne amio꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉ kelego꞉ imilig nowo꞉ mada aundo꞉ma. Niyo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo niyo꞉ o꞉li dimidama꞉no꞉. Dona no hononamio꞉, ho꞉len da꞉feyo꞉wo꞉ fa꞉la꞉dowaliki, ne gelo꞉ amio꞉ a꞉mia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, Sa꞉la eyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉ elena doma꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \v 15 Ko꞉sega Sa꞉la e tagi dowo꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ do꞉lo꞉le sa꞉laki, “Ne mo꞉o꞉go꞉” a꞉la꞉sio꞉. Ko꞉sega Yawe e a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “A, hendele ge o꞉gale” a꞉la꞉sio꞉. \fig Sa꞉la e toga꞉meya kagafo꞉liki to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉len.|alt="Sarah listening in door of tent" src="C015_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="18.10" \fig* \s1 Gode eyo꞉ Sodom mogagila꞉ma꞉no꞉ asulo꞉ a꞉no꞉ Ablahambo꞉ wido꞉ \p \v 16 Kalu otalen a꞉no꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉ ha꞉nabiki, Ablaham e i o꞉lia꞉ o꞉luma꞉la꞉lia꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, iyo꞉ Sodom amisa꞉no꞉ ololo bebeya꞉i ane. \v 17-18 Iyo꞉ ha꞉nakiyo꞉, Yawe eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nilo꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉, Ablahambo꞉wo꞉ mo꞉wo꞉no꞉le dia꞉fa꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ Ablaham eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉dowaki, so꞉lo꞉wo꞉ halaido꞉ doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ amilo꞉ so꞉lo꞉ sab a꞉no꞉ tambo eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \v 19 Nilo꞉ e asulakilo꞉ da꞉fe alifa꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ we. Eyo꞉ ene so꞉wa o꞉lia꞉ kaluka꞉isale e ayamilo꞉ sa꞉sen o꞉lia꞉mo꞉wo꞉, Yawe ene mano꞉ kudu hamana꞉ki, Ablaham eyo꞉ walama꞉ib ko꞉lo꞉, iyo꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amilo꞉ man digalo꞉ a꞉no꞉lia꞉, kaluka꞉isale o꞉lia꞉lo꞉ nafa dimidan man a꞉no꞉lia꞉yo꞉, tambo kudu ha꞉na꞉mela꞉ib. Iliyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, Yawe eyo꞉ Ablaham emo꞉lo꞉ dinali sio꞉ a꞉no꞉ tambo hendele o꞉li fa꞉la꞉doma꞉ki dimidama꞉ib.” \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yawe eyo꞉ to nowo꞉ wa꞉ka a꞉sio꞉, “Sodom o꞉lia꞉ Gomola kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ man mogago꞉le ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉ ilikiyo꞉, kaluka꞉isale nolo꞉ mo꞉beaki, ililo꞉ nemo꞉lo꞉ ho꞉le sa꞉la꞉sen a꞉no꞉ ne dabu. \v 21 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ne tina꞉sa꞉ga꞉, ililo꞉ man mogago꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉ alobanama꞉no꞉ ko꞉lo꞉, nelo꞉ dabu aumbo꞉ hendele dimida꞉laba꞉le a꞉la꞉likiyo꞉, niyo꞉ ba꞉ba꞉no꞉.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu a꞉la꞉ nowo꞉ Sodom doba꞉da꞉ alobanaga꞉ta꞉ga꞉ ane. Ko꞉sega Yawe e Ablaham o꞉lia꞉ a꞉naka o꞉elen. \v 23 Ablaham e Yawe elo꞉wa ha꞉na꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Giyo꞉ mogago꞉ kalu a꞉no꞉ yasalakiyo꞉, digalo꞉ kaluwo꞉lo꞉ yasala꞉ma꞉no꞉wa꞉le? \v 24 Digalo꞉ kaluka꞉isale do꞉la꞉fo꞉ bila꞉fo꞉wo꞉ amisa꞉n a꞉namio꞉ alabo꞉lalega, giyo꞉ tambo yasala꞉ma꞉no꞉wa꞉le? Giyo꞉ digalo꞉ kaluwo꞉ asulakiyo꞉, amisa꞉n a꞉no꞉ o꞉li mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉wa꞉le? \v 25 Digalo꞉ kalu o꞉lia꞉ mogago꞉ kalu o꞉lia꞉yo꞉ giyo꞉ ua yasala꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉bo꞉ dimida꞉so꞉boka꞉! Giyo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉la꞉dimidalega, kalu nafa o꞉lia꞉ mogago꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ falasilo꞉wo꞉ ua imilo꞉ dimia꞉ib. Ko꞉sega giyo꞉ man a꞉la꞉bo꞉ mada mo꞉dimida꞉sen. Henfelo꞉ amilo꞉ man aloba꞉dano꞉ ge ko꞉lo꞉, giyo꞉ kaluwa꞉lo꞉ man dimidab a꞉na ilikiyo꞉, wa꞉lo꞉ enedo꞉leyo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ dimia꞉bi.” \p \v 26 Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Yawe eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Digalo꞉ kalu do꞉la꞉fo꞉ bila꞉fo꞉wo꞉ Sodom amisa꞉n amio꞉ ba꞉dalega, niyo꞉ i a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ asulakiyo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ tambo o꞉li mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉.” \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ wa꞉ka a꞉la꞉sio꞉, “Ne ba o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ kalu ko꞉sega, niyo꞉ Kalu Alanbo꞉wo꞉ towo꞉ sa꞉la꞉lo꞉l. \v 28 Sodom amisa꞉n amio꞉, digalo꞉ kaluwo꞉ do꞉la꞉fo꞉ bila꞉fo꞉wo꞉ mo꞉dowaki, giyo꞉ do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉la꞉ta꞉ga꞉ bila꞉fo꞉ a꞉no꞉ko꞉ elena ba꞉dalega, tambo yasala꞉ma꞉no꞉wa꞉le?” \p A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Yawe eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉la꞉ta꞉ga꞉ bila꞉fo꞉ko꞉ a꞉lalega, niyo꞉ mo꞉yasala꞉ma꞉no꞉.” \p \v 29 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉dakiyo꞉, “Do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in dowalega, wagama꞉no꞉wo꞉?” \p “Do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in a꞉no꞉ko꞉ dowalega, niyo꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉.” \p \v 30 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ wa꞉ka sio꞉, “Niyo꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, Kalu Alan giyo꞉ nemo꞉wo꞉ gadia꞉so꞉bo. Digalo꞉ kaluwo꞉ do꞉la꞉fo꞉ otalen ba꞉dalega, o꞉b dimidama꞉no꞉wo꞉?” \p Eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Do꞉la꞉fo꞉ otalen ba꞉dalega, niyo꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉.” \p \v 31 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan gimo꞉wo꞉ niyo꞉ towo꞉ wa꞉ka a꞉sa꞉ma꞉nigo꞉l. Digalo꞉ kaluwo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉ ba꞉dalega, waima꞉no꞉wo꞉?” \p A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Kalu do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉ ba꞉dalega, niyo꞉ mo꞉yasala꞉ma꞉no꞉.” \p \v 32 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ wa꞉ka a꞉sa꞉laki, “Kalu Alan, niyo꞉ to imilise nowo꞉ ka sa꞉ma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉ ge gadia꞉so꞉bo. Digalo꞉ kaluwo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ko꞉ ba꞉dalega, o꞉b dimidama꞉no꞉wo꞉?” \p Eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Digalo꞉ kaluwo꞉ do꞉la꞉fo꞉ eleno꞉lalega, niyo꞉ i asulakiyo꞉, tambowo꞉ mo꞉yasala꞉ma꞉no꞉.” \p \v 33 Yaweyo꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ tola꞉leno꞉ eletakiyo꞉ ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham elo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ene aya ane. \c 19 \s1 Gode eyo꞉ Lodo꞉ asuwa꞉taki sili alifa꞉ \p \v 1-2 Lod e Sodom amisa꞉n amilo꞉ kegea꞉sendo꞉ tog anib a꞉na sen. Ga꞉lo dowabiki, ma꞉mula꞉ kalu a꞉la꞉ nowo꞉ ya꞉ga꞉, Sodom amisa꞉n a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Lod e, a꞉la꞉ yab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, e dasilia꞉ga꞉ a꞉la꞉yo꞉ galima꞉ni ane. E hena gulalu misa꞉fu alilaki, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni kalu alan ga꞉go꞉, go꞉no꞉n nanog dian kaluwo꞉ ne ko꞉lo꞉, ga꞉go꞉ ni aya ya꞉ga꞉, gib ko꞉le to꞉go꞉da꞉sa꞉ga꞉, alima꞉ni mena. Alila꞉sa꞉ga꞉, kea꞉fole dasila꞉sa꞉ga꞉, ha꞉na꞉ni ha꞉na꞉bi.” Lod eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉sega a꞉la꞉ma꞉ sa꞉laki, “A, na꞉no꞉ mo꞉ha꞉na꞉no꞉. Na꞉no꞉ kegea꞉sen hen, ba wena alima꞉no꞉.” \v 3 Ko꞉sega Lod eyo꞉ halaido꞉ susia꞉la꞉ga꞉, a꞉la꞉yo꞉ e o꞉lia꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ene aya tiane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lod eyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ alan dimidaliaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ falawa yisdo꞉ mo꞉difa꞉ a꞉no꞉lo꞉ soda꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉mo꞉ maiya꞉ki dimi. \v 4 A꞉la꞉yo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ na꞉sa꞉ga꞉, mo꞉ ali o꞉sen ami, Sodom amisa꞉n kalu so꞉wayo꞉lo꞉, kalu ko꞉go꞉dego꞉wo꞉lo꞉ tambo ya꞉sia꞉sa꞉ga꞉, a ilo꞉ sen a꞉no꞉ hege galifa꞉. \v 5 \x - \xo 19.5 \xt Het 19.22-24\x*Iliyo꞉ a a꞉no꞉ hege galia꞉takiyo꞉, Lodbo꞉wo꞉ a꞉la꞉ ho꞉le sio꞉, “Kalu a꞉la꞉, o꞉g ga꞉lolo꞉ gelo꞉ amilo꞉ yab a꞉no꞉ o꞉bamida꞉ saba? Kalu a꞉la꞉ a꞉no꞉ nilo꞉ da꞉ dimia꞉no꞉ asulab ko꞉lo꞉ ha꞉la꞉ wena tililia꞉ mena.” \v 6-7 A꞉la꞉sa꞉labiki Lod e ha꞉la꞉ya handalota꞉ga꞉, tog a꞉no꞉ e fa꞉s doba꞉da꞉ asida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niasi, man mogago꞉ wengo꞉wo꞉ dimida꞉so꞉bo. \v 8 Kalu a꞉la꞉ we, no꞉no꞉n tili dofo꞉lo꞉l ko꞉lo꞉, giliyo꞉ a꞉la꞉ wemo꞉wo꞉ mogago꞉ nowo꞉ dimida꞉so꞉bo! Ko꞉sega gio꞉ bo꞉ba. Ni na꞉la꞉ bolo꞉ a꞉la꞉ we, kalu o꞉lia꞉yo꞉ o꞉semo꞉ ali ko꞉lo꞉, gilido꞉ asulab au dimidama꞉ki, niyo꞉ gilo꞉wa tililia꞉ mia꞉nigo꞉l.” \v 9 Ko꞉sega Sodom kalu iliyo꞉ Lodbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge fogo꞉ dimina! Ge hen nowo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, nio꞉ aloba꞉da꞉so꞉bo. Niliyo꞉ a꞉la꞉mo꞉lo꞉ dimidama꞉no꞉ o꞉leaumbo꞉, gemo꞉wo꞉ mada alande dimidama꞉nigo꞉l.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ Lodo꞉ a꞉ma꞉la꞉ kanilia꞉ga꞉, tog ifa꞉ya anilaki, togo꞉ bidima꞉no꞉ dowo꞉. \v 10 Ko꞉sega kalu a꞉la꞉ a usamilo꞉ sen a꞉ma꞉yo꞉ togo꞉ kolataki, Lod e dagiya susululia꞉ga꞉, a usa tandola꞉sa꞉ga꞉, togo꞉ a꞉na ifa꞉. \v 11 \x - \xo 19.11 \xt 2Kin 6.18\x*A꞉la꞉gabiki kalu tog amilo꞉ elen ili si a꞉no꞉ ko꞉ne alifelema꞉ki, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ a꞉na dimido꞉ ko꞉lo꞉, so꞉wa iyo꞉lo꞉ ko꞉go꞉do꞉wo꞉lo꞉ tambo a togo꞉ keda꞉la꞉ga꞉ mo꞉ba꞉ba꞉. \p \v 12 Kalu a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Lodbo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge so꞉lo꞉ nolo꞉ amisa꞉n us wenamio꞉ elo꞉ saba꞉le? Kalu so꞉wa gilo꞉wo꞉lo꞉, ka꞉isale so꞉wayo꞉lo꞉, ge a꞉suwo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉lo꞉ nol gilo꞉wo꞉lo꞉ amisa꞉n wenamilo꞉ sab a꞉no꞉ tambo tililia꞉sa꞉ga꞉, hen we ta꞉ta꞉ga꞉ hamana. \v 13 Mo꞉wo꞉ naino꞉ amisa꞉n we tambo yasala꞉ma꞉nigo꞉l. Kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ man mogago꞉le ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimida꞉lab a꞉na ilikiyo꞉, kaluka꞉isale nolo꞉ mo꞉beaki, ililo꞉ ho꞉le sa꞉la꞉len a꞉no꞉ Yawe e da꞉da꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉n we na꞉nbo꞉ yasala꞉ma꞉ki iliga꞉fo꞉.” A꞉la꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 14 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Lodo꞉ e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa ida꞉ a꞉la꞉lo꞉ same o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yawe eyo꞉ amisa꞉n we yasala꞉ma꞉nigab ko꞉lo꞉, ga꞉go꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉, hen we ta꞉ta꞉ga꞉ hamana.” Lod elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ a꞉la꞉yo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, i o꞉lia꞉ henema꞉niki sa꞉laba꞉le a꞉la꞉asulo꞉. \p \v 15 Kea꞉fo ho꞉letabiki, ma꞉mula꞉ kaluwa꞉yo꞉ Lodbo꞉wo꞉ susiaki a꞉la꞉sio꞉, “Ge o꞉lia꞉, ga꞉ ga o꞉lia꞉, ga꞉la꞉ a꞉la꞉ o꞉lia꞉, o꞉g a wenamilo꞉ sab a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge dasila꞉sa꞉ga꞉ hamana. Amisa꞉n wilo꞉ falasilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉nigab a꞉ma꞉yo꞉ gi o꞉lia꞉ uwa yasalabena꞉ki, gio꞉ hamana.” \v 16 \x - \xo 19.16 \xt 2Bid 2.7\x*Ko꞉sega Lod e kele asulaki, bo꞉bo꞉gebo꞉ mo꞉ane. A꞉la꞉gabiki Yawe eyo꞉ e nofolakiyo꞉, ma꞉mula꞉ kalu a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Loda꞉ dagiyo꞉lo꞉, ene ingaya꞉ dagiyo꞉lo꞉, ida꞉ a꞉la꞉ma꞉ dagiyo꞉lo꞉, iyo꞉ tambo gasilia꞉ga꞉, amisa꞉n ha꞉la꞉ya tililia꞉gane. \v 17 Iyo꞉ ha꞉la꞉ya handalotabiki, kalu imilig noma꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ sowabena꞉ki, bo꞉e nai hamana! Gio꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ bale ba꞉da꞉so꞉bo. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ hen fua꞉lo꞉ usamio꞉ mo꞉saki ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, misio꞉wa mesa꞉ni hamana. Gio꞉ a꞉la꞉dimidalega, mo꞉yasala꞉ma꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. \v 18-19 Ko꞉sega Lod eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yagiliyo꞉! Gaino꞉ nemo꞉wo꞉ sagalakiyo꞉, mano꞉ mada nafale dimido꞉ ko꞉lo꞉, ne mo꞉soma꞉ki, giyo꞉ ne a꞉na asuwa꞉fa꞉ni mio꞉. Ko꞉sega misio꞉ a꞉no꞉ ko꞉na꞉ ko꞉lo꞉, ne a꞉namio꞉ semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ o꞉ a꞉laliki, Sodom a꞉no꞉ mogagakiyo꞉, ne o꞉lia꞉ mogaima꞉ib. \v 20 Gaino꞉ bo꞉ba. Amisa꞉n ha꞉lula꞉su hono ko꞉na꞉ma a꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ne sowabena꞉kiyo꞉, ne na꞉i ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉namio꞉ ga꞉li mesa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ne amisa꞉n ba ha꞉lula꞉su a꞉na hamana꞉ki ta꞉foma,” a꞉la꞉sio꞉. \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ imilig noma꞉yo꞉ Lod emo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Gilo꞉ dabu ba꞉dab a꞉no꞉, niyo꞉ o꞉li dimidama꞉no꞉. Amisa꞉n gilo꞉ da꞉feab a꞉no꞉ mo꞉mogagaki ga꞉li doma꞉ib. \v 22 Gio꞉ amisa꞉n a꞉na bo꞉e nai hamana. Mo꞉wo꞉ ge a꞉namio꞉ o꞉semo꞉fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, niyo꞉ nanogo꞉ nowo꞉ semo꞉ dimidama꞉no꞉.” Ma꞉mul kalu eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ amisa꞉n a꞉no꞉ wiyo꞉ Soa a꞉la꞉wikilo꞉. \f + \fr 19.22 \ft Hibulu towa꞉yo꞉ “Soa” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ ha꞉lula꞉su a꞉la꞉sa꞉lan. \f* \s1 Gode eyo꞉ Sodom amisa꞉n a꞉no꞉ yasala꞉ \p \v 23 Ofo꞉ fa꞉la꞉dowabiki, Lod e Soa amisa꞉n a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 24 \x - \xo 19.24 \xt Madi 10.15, 11.23-24, Luk 10.12, 17.29, 2Bid 2.6, Yud 1.7\x*E a꞉na fa꞉la꞉dowabiki, akin halona a꞉la꞉ta꞉ga꞉ de o꞉lia꞉ u hudo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Yawe eyo꞉ Sodom o꞉lia꞉ Gomola o꞉lia꞉lo꞉ a꞉lab a꞉na timena꞉ki dimido꞉. \v 25 Amisa꞉n a꞉la꞉ a꞉no꞉lo꞉, hen fua꞉lo꞉ a꞉no꞉lo꞉, kaluka꞉isale amisa꞉n a꞉namilo꞉ seno꞉lo꞉, hen amilo꞉ fa꞉la꞉ndan kelego꞉ a꞉no꞉lo꞉ tambo mogagilaki yasala꞉. \v 26 \x - \xo 19.26 \xt Luk 17.32\x*Ko꞉sega Loda꞉ ingayo꞉, e tifa kuda꞉i yakiyo꞉, e a꞉ma꞉la꞉ bale ba꞉dabiki, so꞉lu dowaki, halaido꞉ u o꞉ngo꞉ dasi dowo꞉. \p \v 27 Kea꞉fo a꞉naka Ablaham e dasila꞉sa꞉ga꞉, tamin amilo꞉ Yawe e o꞉lia꞉lo꞉ tola꞉len hen a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ane. \v 28 E a꞉na kagafo꞉likiyo꞉, fua꞉lo꞉ hen, Sodom o꞉lia꞉ Gomola o꞉lia꞉ a꞉no꞉ ololo ba꞉ba꞉ amio꞉, de ho꞉mo꞉no꞉ alan badio꞉ fa꞉la꞉dowabi ba꞉ba꞉. \v 29 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode eyo꞉ kaluka꞉isale hen fua꞉lo꞉ a꞉namilo꞉ sen a꞉no꞉ tambo yasalab amio꞉, Gode eyo꞉ Ablahamo꞉ asulaki, Lod e asufa꞉. Amisa꞉n hen us a꞉namilo꞉ eleno꞉ tambo yasala꞉ma꞉no꞉ dowabiki, Lod e mo꞉sanama꞉ki, e hen nowa iliga꞉fo꞉. \s1 Loda꞉ ida꞉ a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Moab o꞉lia꞉ Amon o꞉lia꞉ sa꞉la꞉li \p \v 30 Lod e Soa amisa꞉n amilo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ tagilabiki, e o꞉lia꞉ ene ida꞉ a꞉la꞉ o꞉lia꞉yo꞉ misio꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, u aya sen. \v 31 Iyo꞉ a꞉na siliki, ida꞉ wa꞉la꞉ba꞉yo꞉ ene ado tifbo꞉ sa꞉laki, “Henfelo꞉ wema꞉ mano꞉ kaluwo꞉ ga o꞉lia꞉ alila꞉sen ko꞉sega, a꞉la꞉do꞉ dimidama꞉no꞉wo꞉ kalu na꞉n o꞉lia꞉ alima꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nain dowo꞉lo꞉ anaso꞉. \v 32 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ nain so꞉lo꞉wo꞉ mo꞉edaki, dowa a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉melea꞉ki, naino꞉ wain ho꞉no꞉ domo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉, na꞉no꞉ e o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na alima꞉niki.” \v 33 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, o꞉g nulu a꞉namio꞉ wain ho꞉no꞉ iyamo꞉ maiya꞉ki dimi ko꞉lo꞉, iyayo꞉ na꞉sa꞉ga꞉ asugdo꞉ma dowabiki, ida꞉ wa꞉la꞉bo꞉ e o꞉lia꞉ ali. Ko꞉sega ida꞉ a꞉no꞉ e o꞉lia꞉ alilab a꞉la꞉bo꞉, Lod e mo꞉asulo꞉. \p \v 34 Ho꞉len no amio꞉ wa꞉la꞉ba꞉yo꞉ ene ado tifbo꞉ sa꞉laki, “Ali nuluwo꞉ ne do o꞉lia꞉ ali ko꞉lo꞉, nain dowa a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ nain so꞉lo꞉wo꞉ mo꞉edaki dowa꞉i ha꞉na꞉melea꞉ki, o꞉g nuluwo꞉lo꞉ naino꞉ wain ho꞉no꞉ domo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉, ge e o꞉lia꞉ a꞉na alila꞉bi.” \v 35 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, o꞉g nulu a꞉namio꞉lo꞉, wain ho꞉no꞉ iyamo꞉ maiya꞉ki dimi ko꞉lo꞉, ida꞉ tifo꞉ iyalo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, e o꞉lia꞉ ali. Ko꞉sega ida꞉ a꞉no꞉ e o꞉lia꞉ alilab a꞉la꞉bo꞉, Lod e mo꞉asulo꞉. \v 36 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ ida꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ iya o꞉lia꞉ ali ko꞉lo꞉ a꞉la꞉yo꞉ a꞉na alelo꞉. \v 37 Wa꞉la꞉ba꞉yo꞉ kalu so꞉wa ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, ene wiyo꞉ Moab wikilo꞉. So꞉wa Moab a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, tif amio꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ o꞉go꞉ Moab kaluka꞉isale a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 38 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ado tifa꞉yo꞉lo꞉, kalu so꞉wa ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, ene wiyo꞉ Ben-Ami wikilo꞉. So꞉wa Ben-Ami a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, tif amio꞉ kaluka꞉isale modo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ o꞉go꞉ Amon kaluka꞉isale a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \c 20 \s1 Ablaham eyo꞉ Abimeleg e dikido꞉ \p \v 1 Ablaham e Mamele hen a꞉namilo꞉ seno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Negeb hena ha꞉nakiyo꞉, Sul heno꞉ nol, Kades amisa꞉no꞉ nol a꞉lo꞉ us a꞉na sa꞉sen. Tif amio꞉ e Gela amisa꞉n a꞉namio꞉ mageso꞉ kalu o꞉ngo꞉ doma꞉ni ane. \v 2 \x - \xo 20.2 \xt Mo꞉mo꞉ 12.13, 26.7\x*Hen a꞉na silikiyo꞉, Ablaham eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉ sa꞉laki, “Sa꞉la we, ne nado” a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. A꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉ Gela misa꞉ kalu, Abimeleg eyo꞉ Selayo꞉ e dia꞉no꞉ a꞉laki towo꞉ saga꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, nolba꞉yo꞉ Selayo꞉ tililia꞉ yabiki a꞉na di. \v 3 A꞉la꞉dimido꞉ ko꞉lo꞉ nulu no amio꞉, Abimeleg e ofolakiyo꞉, Godeyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowaki a꞉la꞉sio꞉, “Ga gilo꞉ dia꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tililia꞉mio꞉ ko, e o꞉ma kaluwa꞉yo꞉ di ko꞉lo꞉, ge mada soma꞉ib.” \v 4 Ko꞉sega Abimeleg e Sa꞉la o꞉lia꞉yo꞉ semo꞉ ali ko꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan, kaluwa꞉yo꞉ man mogago꞉wo꞉ mo꞉dimidalega, giyo꞉ kalu a꞉no꞉lia꞉ ene iasi kaluka꞉isale o꞉lia꞉yo꞉ sana soma꞉no꞉wa꞉le? \v 5 Ablaham eneno꞉sa a꞉la꞉sio꞉, ‘Ga we ne nado.’ A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga eyo꞉lo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Kalu we na꞉ nao.’ A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ ga we diakiyo꞉, no꞉no꞉n asulo꞉wo꞉ digalo꞉le dofo꞉liki, man digalo꞉le dimido꞉ a꞉la꞉asulo꞉l.” Abimeleg eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 6 Abimeleg e ofolab us a꞉namio꞉, Godeya꞉ emo꞉ sa꞉laki, “Gi asulo꞉wo꞉ digalo꞉le dofo꞉liki dimido꞉ a꞉la꞉bo꞉ niyo꞉ asulo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ni siwa꞉l amio꞉lo꞉ man mogago꞉wo꞉ mo꞉dimidama꞉kiyo꞉, niyo꞉ ge ga we o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉alima꞉ki go꞉. \v 7 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ ga we inbo꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉ta꞉bi. Ablaham e Godeya꞉ tolo꞉ dinali sa꞉lan kalu ko꞉lo꞉, eyo꞉ ge dulugu sa꞉lalikiyo꞉, ge o꞉li mesa꞉ib. Ko꞉sega giyo꞉ ga we inbo꞉wo꞉ mo꞉iliga꞉talega, gelo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ giasi kaluka꞉isaleyo꞉ tambo mada soma꞉ib.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 8 Kea꞉fole Abimeleg e dasila꞉sa꞉ga꞉, ene nanog dian kaluwo꞉ ho꞉le kegea꞉sa꞉ga꞉, elo꞉ ofolo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ a꞉na malolabikiyo꞉, iyo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉dakiyo꞉ tagio꞉ alan dowo꞉. \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Abimeleg eyo꞉ Ablahamo꞉ ho꞉lelia꞉ga꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ nimo꞉wo꞉ hala dimido꞉ka꞉! Ne mogago꞉ nowo꞉ gemo꞉lo꞉ mo꞉dimido꞉ ko꞉lo꞉, giyo꞉ hida꞉yo꞉ alan we ne o꞉lia꞉ niasi kaluka꞉isale o꞉lia꞉mo꞉lo꞉ dia꞉mio꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉? Man kaluwa꞉lo꞉ mo꞉dimidan a꞉no꞉ giyo꞉ nimo꞉ dimido꞉.” Abimeleg eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Abimeleg eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, giyo꞉ waga asulaki dimido꞉wo꞉?” \v 11 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki Ablaham eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nilo꞉ dimido꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ we. Amisa꞉n wiyo꞉ Godeyo꞉ mo꞉tagila꞉sen ko꞉lo꞉, ne sana sowaki, ni gayo꞉ ili dia꞉ib a꞉la꞉bo꞉ no꞉no꞉no꞉ asulaki sio꞉. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉, niyo꞉ hendele sio꞉. Mo꞉wo꞉ na꞉no꞉ dowo꞉ imilise, ko꞉sega e anowo꞉ ko꞉li ko꞉lo꞉, niyo꞉ e a꞉na di. \v 13 Ne gayo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ elen amio꞉, Godeya꞉ nemo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Ge go꞉la꞉ heno꞉ kata꞉fo꞉ hamana’ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, na꞉no꞉ ha꞉nakiyo꞉, niyo꞉ Selamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Hen o꞉bamida꞉ya꞉le na꞉ndo꞉ ha꞉nab a꞉namio꞉, giyo꞉ ne ha꞉fo꞉ disa꞉laki, a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, “Kalu we ni nao.” ’ ” \p \v 14 Abimeleg eyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, sibiyo꞉lo꞉ kaowo꞉lo꞉ nanog dian kaluka꞉isale o꞉lia꞉ a꞉no꞉ Ablahambo꞉ dimiaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, ene inga Selayo꞉lo꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉fo꞉. \v 15 A꞉la꞉dimidakiyo꞉ Abimeleg eyo꞉ Ablahambo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge bo꞉ba. Hen we tambo nino꞉ ko꞉lo꞉, ge go꞉ndo꞉ asulab au ta꞉bi.” \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ Selamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ silba mole 1,000 a꞉no꞉ gi gaomo꞉ dimi. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale ge o꞉lia꞉lo꞉ sen a꞉ma꞉yo꞉, ge mogago꞉ imilise nowo꞉ mo꞉dimido꞉ a꞉la꞉bo꞉ ele bo꞉ba꞉kiyo꞉, niyo꞉ mole we a꞉na dimio꞉l ko꞉lo꞉, ge sendelowa꞉so꞉bo” Abimeleg eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 17 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ Godemo꞉ dulugu sio꞉ ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ Abimelego꞉lo꞉, ingayo꞉lo꞉, ene nanogdo꞉ dian ka꞉isaleyo꞉lo꞉ tambo falele alifa꞉ ko꞉lo꞉ iyo꞉ so꞉wayo꞉ wa꞉ka o꞉li sa꞉la꞉la꞉ma꞉ki ta꞉fo꞉. \v 18 Mo꞉wo꞉ tamin amio꞉ Abimeleg eyo꞉ Ablahama꞉ ene inga Selayo꞉ diabikiyo꞉, Yawe eyo꞉ Abimeleg e o꞉lia꞉lo꞉ sa꞉sen ka꞉isaleyo꞉ tambo so꞉walo꞉ mo꞉sa꞉la꞉lima꞉ki dimidalifa꞉. \c 21 \s1 Sa꞉la eyo꞉ Aisa꞉go꞉ sa꞉la꞉li \p \v 1 Yawe eyo꞉ Selayo꞉ sagale alitaki ya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, tamin amilo꞉ enedo꞉ dinali sio꞉ a꞉no꞉ hendele dimido꞉. \v 2 \x - \xo 21.2 \xt Hibu 11.11\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Godeya꞉lo꞉ da꞉fe sio꞉ ho꞉len a꞉no꞉ fa꞉la꞉dowabiki, Ablaham e anaso꞉ dowa꞉sen ami, Sa꞉la e alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wayo꞉ emo꞉ sa꞉la꞉me. \v 3 Sa꞉la elo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉me a꞉no꞉, Ablaham eyo꞉ ene wiyo꞉ Aisa꞉g wikilo꞉. \v 4 \x - \xo 21.4 \xt Mo꞉mo꞉ 17.12, Ilig 7.8\x*So꞉walo꞉ sa꞉la꞉li a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len agelo꞉wo꞉ o fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Godeya꞉lo꞉ emo꞉lo꞉ saefa꞉ au dimidaki, eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ do꞉go꞉fo꞉ hege gedeo꞉. \v 5 Aisa꞉gdo꞉ sa꞉la꞉li ho꞉len a꞉namio꞉, Ablaham e donayo꞉ do꞉la꞉lowo꞉wo꞉ do꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ gulula꞉. \v 6 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Sa꞉la eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ ne sagale alitaki o꞉gema꞉ki ta꞉fo꞉\f + \fr 21.6 \ft “Aisa꞉g” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, Hibulu towo꞉ ha꞉go꞉ we, “E o꞉gab.”\f* ko꞉lo꞉, kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ Godeya꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉, ne o꞉lia꞉yo꞉ sagalaki o꞉gema꞉ib.” \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ towo꞉ a꞉kudu sa꞉laki, “Tamin amio꞉ kaluka꞉isaleya꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Sa꞉la e Ablaham emo꞉wo꞉ so꞉wayo꞉ mo꞉sa꞉la꞉meaki, bowo꞉lo꞉ mada mo꞉mea꞉ib’ a꞉la꞉asulaki sa꞉la꞉len. Ko꞉sega Ablaham e anaso꞉ dowa꞉sen ami, niyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ emo꞉wo꞉ sa꞉la꞉me” Sa꞉la eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 8 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Aisa꞉g e anayaki bo na꞉leno꞉ edabikiyo꞉, Ablaham eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo kegea꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉wo꞉ alan dowo꞉taki sagala꞉li mo꞉no꞉. \s1 Ablaham eyo꞉ Ha꞉ga o꞉lia꞉ Ismael o꞉lia꞉yo꞉ ka ta꞉fo꞉ \p \v 9-10 \x - \xo 21.9-10 \xt Gala 4.29-30\x*Isib ka꞉isale, Ha꞉ga elo꞉ Ablahambo꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉me a꞉ma꞉yo꞉ Aisa꞉g emo꞉lo꞉ dio꞉ge sa꞉lab a꞉no꞉ Selayo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ Ablahambo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nanog dian ka꞉isaleya꞉ inso꞉ a꞉no꞉, ni so꞉wa Aisa꞉g o꞉lia꞉yo꞉ dabuno꞉ mo꞉alobanama꞉ki asulab ko꞉lo꞉, giyo꞉ nanog dian ka꞉isale o꞉lia꞉ ene inso꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ ta꞉taki, ko꞉na꞉ iliga꞉foma” a꞉la꞉sio꞉. \v 11 Sa꞉la elo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ Ablaham e da꞉da꞉sa꞉ga꞉, ene so꞉wa asulakiyo꞉, e mo꞉beaki kele asulo꞉wo꞉ alan dowo꞉. \v 12 \x - \xo 21.12 \xt Lom 9.7, Hibu 11.18\x*Ko꞉sega Gode eyo꞉ Ablaham emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ nanog dian ga o꞉lia꞉ ene so꞉wa o꞉lia꞉ a꞉no꞉ mo꞉beakiyo꞉ kele asula꞉so꞉bo. Sa꞉la elo꞉ gemo꞉lo꞉ sa꞉lab o꞉leau dimidama. Mo꞉wo꞉ Aisa꞉g eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ gi so꞉lo꞉wo꞉ a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ niyo꞉ nanog ka꞉isaleya꞉ so꞉wa eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉lo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki dimidama꞉no꞉, mo꞉wo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 14 Kea꞉fole dowabiki, Ablaham e dasila꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ no꞉ do꞉go꞉f amilo꞉ ho꞉n wasu o꞉lia꞉yo꞉ Ha꞉ga e kelena ga꞉li alitakiyo꞉, so꞉wa a꞉no꞉ e o꞉lia꞉ hamana꞉ki iliga꞉fo꞉. A꞉la꞉yo꞉ ha꞉nakiyo꞉, Bilsiba kalulo꞉ma hen a꞉na nodola꞉li sia꞉len. \p \v 15-16 A꞉la꞉yo꞉ sia꞉labiki, no꞉ do꞉go꞉f amilo꞉ ho꞉n wasu a꞉no꞉ kedefo꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ i galindo꞉ a꞉lab ha꞉g a꞉na ta꞉fo꞉. So꞉wayo꞉ a꞉na ta꞉taki, eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, “No꞉no꞉no꞉ so꞉wa sowab a꞉no꞉ mo꞉ba꞉ba꞉no꞉” a꞉la꞉asulakiyo꞉, e o꞉fina꞉sa꞉ga꞉ ina꞉li mesa꞉ni ane. E a꞉na siliki ya꞉la꞉len. \v 17 Gode eyo꞉ kalu so꞉wa a꞉ma꞉lo꞉ ya꞉lab a꞉no꞉ dabu ko꞉lo꞉, Godeya꞉ ene ma꞉mul kalu a꞉ma꞉yo꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ha꞉ga emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ha꞉ga, ge waigo꞉wo꞉? Ge tagila꞉so꞉bo! Kalu so꞉wa honona silikilo꞉ ya꞉la꞉lab a꞉no꞉ Gode eyo꞉ dabu. \v 18 E sowabena꞉kiyo꞉, ge dasilia꞉ ha꞉na꞉ga꞉, so꞉wa a꞉ma꞉ ene dagiya gasilia꞉ga꞉ e asulo꞉wo꞉ halale alifoma. Niyo꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉.” \v 19 A꞉la꞉salitakiyo꞉ Gode eyo꞉ Ha꞉gaya꞉ ene siyo꞉ kolaetabikiyo꞉, e ho꞉n daido꞉wo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉. Ba꞉da꞉ga꞉yo꞉ e ha꞉na꞉ga꞉, ho꞉no꞉ no꞉ do꞉go꞉fa wasulia꞉ga꞉, inso꞉mo꞉ maiya꞉ki dimi. \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ tili dowabikiyo꞉, e a꞉na anayo꞉. E kalulo꞉ma hen a꞉na ilikiyo꞉, e da꞉lo꞉ sandima꞉no꞉ asulo꞉ kalu fa꞉la꞉dowo꞉. \v 21 E Balan kalulo꞉ma hen a꞉na silikiyo꞉, ene anowa꞉yo꞉ e Isib ga dima꞉ki nenela꞉sa꞉ga꞉, tili alifa꞉. \s1 Ablaham eyo꞉ Abimeleg o꞉lia꞉ towo꞉ saefa꞉ \p \v 22 \x - \xo 21.22 \xt Mo꞉mo꞉ 26.26\x*Ho꞉len no amio꞉, Abimeleg o꞉lia꞉ ene ame misa꞉ kaluwo꞉, Fikol o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ Ablahambo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Godeyo꞉ ge o꞉lia꞉ a꞉lab ko꞉lo꞉, kelego꞉ tambo gilo꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉ nafale fa꞉la꞉dowa꞉sen. \v 23 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ nemo꞉wo꞉lo꞉, ni so꞉wamo꞉wo꞉lo꞉, ni ma꞉mu imo꞉wo꞉lo꞉, dikidan man mo꞉dimida꞉mela꞉no꞉ a꞉la꞉likiyo꞉, giyo꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ nemo꞉wo꞉ dinali salifo꞉ma꞉ki asulo꞉l. Ko꞉sega nilo꞉ gemo꞉lo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lan aumbo꞉, giyo꞉lo꞉ nimo꞉wo꞉lo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ a꞉la꞉disa꞉la꞉lubi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ hen wenamio꞉ ge mageso꞉ kalu o꞉ngo꞉ sen ko꞉lo꞉, giyo꞉ kaluka꞉isale hen wenamilo꞉ sab imo꞉wo꞉lo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉la꞉lubi. Giyo꞉ a꞉la꞉dinali sama” a꞉la꞉sio꞉. \v 24 A꞉la꞉sa꞉labiki Ablaham eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Niyo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉no꞉,” a꞉la꞉dinali sio꞉. \p \v 25 Ko꞉sega Abimelega꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu nolo꞉ ya꞉ga꞉, Ablahama꞉ ho꞉n daido꞉ imilig nowo꞉ ili bo꞉fo꞉mela꞉niki di ko꞉lo꞉, eyo꞉ Abimelegbo꞉wo꞉ towo꞉ hida꞉gi sio꞉. \v 26 Abimelegbo꞉wo꞉ hida꞉gi sa꞉labiki, eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Giyo꞉ tamin amio꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉sio꞉ ko꞉lo꞉ ne mada mo꞉dabu eleno꞉, o꞉gka do꞉do꞉l. O꞉lo꞉ dimido꞉wo꞉lo꞉ ne babalab” Abimeleg eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 27 A꞉la꞉sa꞉labiki Ablaham eyo꞉ sibi o꞉lia꞉ kao o꞉lia꞉yo꞉ dia꞉ga꞉, Abimelegbo꞉ dimiabiki, a꞉la꞉yo꞉ asulo꞉wo꞉ imilise dowaki, towo꞉ a꞉na dinali saefa꞉. \v 28 Towo꞉ saeta꞉ga꞉yo꞉, Ablaham eyo꞉ sibi mala kalofo dom a꞉la꞉fo꞉ nolo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, nodowa ta꞉fo꞉. \v 29 Sibi a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉, Abimeleg eyo꞉ Ablahambo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉daki, “Gilo꞉ sibi nolo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ ta꞉fo꞉ hono, mo꞉wo꞉ ha꞉?” \v 30 Ablaham eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ho꞉n we ni daido꞉ ko꞉lo꞉, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ hendele na꞉no꞉lo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉ki, sibi kalofo dom a꞉la꞉fo꞉ we, ge dima” a꞉la꞉sio꞉. \v 31 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ a꞉la꞉ma꞉yo꞉ towo꞉ hen a꞉na dinali saefa꞉ ko꞉lo꞉ hen a꞉no꞉ wiyo꞉ Bilsiba\f + \fr 21.31 \ft “Bilsiba” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, “Dinali saefa꞉ ho꞉n daido꞉.” Ha꞉g nowo꞉ we, “Ho꞉n daido꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ we.”\f* a꞉la꞉wikilo꞉. \v 32 A꞉la꞉yo꞉ Bilsiba hen a꞉namio꞉ dinali saeta꞉ga꞉yo꞉, Abimeleg o꞉lia꞉ ene ame misa꞉ kalu Fikol o꞉lia꞉yo꞉, Filistia kaluka꞉isaleya꞉ hen a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ane. \v 33 A꞉la꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉nabiki, Ablaham eyo꞉ i nowo꞉ Bilsiba a꞉na gelo꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ Yawemo꞉ dulugu sa꞉laki, ene wiyo꞉ “Gode Mela꞉no꞉ Mela꞉no꞉ A꞉lab” a꞉la꞉sio꞉. \v 34 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablaham e Filistia hen a꞉namio꞉, ho꞉leno꞉ modo꞉wo꞉ a꞉na elen. \c 22 \s1 Ablaham eyo꞉ Aisa꞉go꞉ Godemo꞉ dimi \p \v 1 \x - \xo 22.1 \xt Hibu 11.17-19\x*A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ Gode eyo꞉ Ablahamo꞉ da꞉fe ba꞉daki, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ablaham!” A꞉la꞉ho꞉idabiki Ablaham eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉ba, ne weko꞉” \v 2 \x - \xo 22.2 \xt 2Sto 3.1\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ so꞉wayo꞉ imilig, Aisa꞉g a꞉no꞉ ge mada alan asula꞉sen ko꞉lo꞉, giyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Molaya hen a꞉na tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, niyo꞉ misio꞉ nowo꞉ gemo꞉ walama꞉no꞉. Gemo꞉lo꞉ walama꞉no꞉ misio꞉ a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, giyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ nemo꞉ boba so꞉meaki dimia꞉bi.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 3 Ho꞉le bidabikiyo꞉, Ablaham e ha꞉na꞉no꞉wo꞉ donkiyo꞉ dimidalia꞉ga꞉, so꞉mea꞉no꞉ de hi a꞉no꞉ a꞉na basalela꞉. Eyo꞉ basalilia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ene so꞉wa Aisa꞉g o꞉lia꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu a꞉la꞉ o꞉lia꞉yo꞉ tililia꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ hen Godeya꞉lo꞉ emo꞉lo꞉ sio꞉ a꞉na ha꞉na꞉ni ane. \v 4 Iyo꞉ ho꞉len a꞉la꞉yo꞉ ha꞉na꞉la꞉ga꞉, ho꞉len asol dowabikiyo꞉, Ablaham eyo꞉ sigiliga꞉fo꞉ amio꞉, hen elo꞉ ha꞉na꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉na꞉ elena ba꞉ba꞉. \v 5 A꞉la꞉gabiki Ablaham eyo꞉ ene nanogdo꞉ dian kalu a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉go꞉ donkiyo꞉ bo꞉fo꞉liki, wena yasi sa꞉bi. So꞉wa na꞉no꞉ halona ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉ wabudaki, ene wiyo꞉ dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, na꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ mia꞉no꞉.” \v 6 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ so꞉mea꞉no꞉ de hi a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ene inso꞉ Aisa꞉gbo꞉ dima꞉ki dimi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eneno꞉ helebesi o꞉lia꞉ de kudulia꞉gane o꞉lia꞉ a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ida꞉ni ha꞉na꞉ni ane. \v 7 A꞉la꞉yo꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, Aisa꞉g eyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dowa.” A꞉la꞉sa꞉labiki “O꞉ba, ne weko꞉” a꞉la꞉sio꞉. Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉daki, “De kudulia꞉ mio꞉ o꞉lia꞉ de hi o꞉lia꞉yo꞉ welo꞉ka꞉, ko꞉sega sibi kalofo bobalo꞉ so꞉mea꞉no꞉ a꞉no꞉ ha꞉?” \v 8 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ablaham eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ni so꞉wa, Godemo꞉lo꞉ boba so꞉mea꞉no꞉ sibi kalofo a꞉no꞉ Godeya꞉ ene dimia꞉ib.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉yo꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ane. \fig Aisa꞉go꞉ bobalo꞉ so꞉kugulu mea꞉no꞉ de hiyo꞉ e dia꞉gane.|alt="Isaac carries wood for the sacrifice" src="01_Ge_22_04_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="22.6" \fig* \p \v 9 \x - \xo 22.9 \xt Ya꞉m 2.21\x*A꞉la꞉yo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Godeya꞉lo꞉ hen emo꞉lo꞉ sio꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, Ablaham eyo꞉ uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉, imili alitakiyo꞉, de hiyo꞉ wa꞉la difa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene inso꞉ Aisa꞉go꞉ meya꞉ mela꞉sa꞉ga꞉, ulo꞉ dibido꞉ a꞉na de hi wa꞉la difa꞉. \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ ene inso꞉wo꞉ sana soma꞉niki, dagiyo꞉ talagala꞉sa꞉ga꞉, helebesiyo꞉ a꞉na di. \v 11 Ko꞉sega Yawe ene ma꞉mul kaluwa꞉yo꞉ Hebene halona ho꞉idaki a꞉la꞉sio꞉, “Ablaham, Ablaham.” “O꞉ba, ne weko꞉” Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉mul kaluwa꞉ sa꞉laki, “Giyo꞉ so꞉wako sana sowa꞉so꞉bo. Emo꞉wo꞉ mogago꞉ imilise nowo꞉ dimida꞉so꞉bo! Mo꞉wo꞉ giyo꞉ so꞉wa imilise a꞉no꞉ mo꞉kidiaki, nemo꞉wo꞉ o꞉li dimi ko꞉lo꞉, ge Godeyo꞉ tagilaki, mada hendele kudu ha꞉nabo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ niyo꞉ o꞉go꞉ asulo꞉l” a꞉la꞉sio꞉. \v 13 A꞉la꞉sa꞉labiki Ablaham e sigili ba꞉ba꞉ amio꞉, yagilio꞉, sibi de imilise nowo꞉, biso꞉ i ha꞉lu nowa kowa꞉gila꞉fo꞉lena ba꞉ba꞉. A꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ sibi a꞉no꞉ dia꞉ga꞉, ene so꞉wayo꞉ mo꞉sana sowaki, eyo꞉ sibi de a꞉no꞉ Godemo꞉wo꞉ so꞉kugulu me. \v 14 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ablaham eyo꞉ hen a꞉no꞉ “Yawe Yaile” a꞉la꞉wikilo꞉. To a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, “Yawe eyo꞉ dimia꞉ib.” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉g a꞉namio꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen, “Yawe ene misio꞉ a꞉namio꞉ dimia꞉ib.” \v 15-17 \x - \xo 22.15-17 \xt Hibu 6.13-14\x*\x - \xo 22.15-17 \xt Hibu 11.12\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yaweya꞉ ene ma꞉mul kalu a꞉ma꞉yo꞉ Hebene a꞉la꞉ta꞉ga꞉ wa꞉ka ho꞉idakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni wi Yawe a꞉na ilikiyo꞉, niyo꞉ a꞉la꞉dinali so꞉lo꞉l. Giyo꞉ ga꞉ so꞉wa imilise a꞉no꞉ mo꞉kidiaki, a꞉la꞉ka dimido꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ gemo꞉ mada sagale alitakiyo꞉, gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab a꞉no꞉ akin amilo꞉ tamin gego꞉ o꞉ngo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n amilo꞉ sa꞉ o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ gis kalu ilido꞉wo꞉ tiginilakiyo꞉, amisa꞉n ililo꞉wo꞉lo꞉ dima꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \v 18 \x - \xo 22.18 \xt Ilig 3.25\x*Gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab i a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, henfelo꞉ amilo꞉ so꞉lo꞉wo꞉ tambo nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. Giyo꞉ ni towo꞉ kudu ane ko꞉lo꞉, niyo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉no꞉.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉. \v 19 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Ablaham e ene nanog kalu a꞉la꞉lo꞉wa a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉ga꞉, iyo꞉ egele Bilsiba a꞉na ha꞉na꞉ni ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ e Bilsiba a꞉na sen. \p \v 20 Tif amio꞉ kalu noma꞉yo꞉ Ablahambo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gao Nahol ene inga Milka eyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 21-23 Wa꞉la꞉bo꞉ Us wikilo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉ fa꞉so꞉, Bus. Nowo꞉ Kemuel, nowo꞉ Kesed, nowo꞉ Haso, nowo꞉ Bildas, nowo꞉ Ya꞉dlab, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tifo꞉ Betuel” a꞉la꞉sio꞉. Milka eyo꞉ Ablahama꞉ ao Nahol emo꞉wo꞉ kalu so꞉wa ola꞉fo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉me. Tif amio꞉ Kemuel eyo꞉ Alam ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Betuel eyo꞉ La꞉ba꞉ga ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 24 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉ Nahol eyo꞉ ene nanog dian ga nowo꞉ ene a꞉di. Ga a꞉ma꞉ wiyo꞉ Leuma. Eyo꞉ Nahol emo꞉wo꞉ kalu so꞉wayo꞉ fa꞉la꞉da꞉in ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉me. Wa꞉la꞉bo꞉ Teba, nowo꞉ Gaham, nowo꞉ Tahas, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tifo꞉ Maka ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \c 23 \s1 Ablaham eyo꞉ Selaya꞉ do꞉mo꞉lo꞉ a꞉ido꞉ hen a꞉no꞉ kilili \p \v 1-2 Sa꞉la e donayo꞉ 127 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ dota꞉ga꞉ sowo꞉. Ho꞉len a꞉namio꞉ e Ka꞉ina꞉n hen a꞉na sen ami, Kiliat Alba amisa꞉n, nowo꞉ wiyo꞉ Heblon, e a꞉na elena sowo꞉. E sowabikiyo꞉, Ablaham e kuo꞉ya꞉lab a꞉na tina꞉sa꞉ga꞉ nofolaki ya꞉la꞉len. \v 3-4 \x - \xo 23.3-4 \xt Hibu 11.9,13, Ilig 7.16\x*E a꞉namilo꞉ ya꞉la꞉likilo꞉ sen a꞉no꞉ dasilia꞉sa꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, Hit kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne mageso꞉ kaluwo꞉ o꞉ngo꞉ ya꞉ga꞉ gi o꞉lia꞉ sen ko꞉lo꞉, ni ga sowo꞉ we hen no꞉no꞉ndo꞉ kililiabde a꞉na dalima꞉no꞉ ko꞉lo꞉, hen heb gilo꞉wo꞉ nelo꞉ kililia꞉niki dimina,” a꞉la꞉sio꞉. \v 5-6 Hit kalu iliyo꞉ Ablahambo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Kalu alan, ge nilido꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l we dabuma. Niliyo꞉ ina꞉lila꞉bo꞉ dalima꞉no꞉ hen nolo꞉ dimidaefa꞉ da꞉lab. Ni us wenamio꞉ ge wabulun kalu ko꞉lo꞉, giyo꞉ dalima꞉no꞉ hen nafale gilo꞉ ba꞉dab a꞉na daida꞉bi. Gi ga sowo꞉ a꞉no꞉, heno꞉ o꞉bamida꞉ya꞉le go꞉no꞉ndo꞉ dalima꞉no꞉ asulabde a꞉na dalima꞉no꞉ dowalega, hendo꞉ biso꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ mo꞉ka꞉ma꞉no꞉.” \v 7 A꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉, Ablaham e dasila꞉sa꞉ga꞉, Hit hendo꞉ biso꞉ kalu iyo꞉ sagalema꞉ki, e misa꞉yo꞉ a꞉na gulu. \v 8 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ hendele a꞉naka dalima꞉ki asulalega, gio꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Sohal inso꞉ Eflon emo꞉wo꞉ dabu ba꞉ba꞉ni hamana. \v 9 Makbela hen a꞉namio꞉, Eflona꞉ ene egelo꞉ anib amio꞉, ene u ayo꞉ nowo꞉ a꞉lab ko꞉lo꞉, hen a꞉no꞉ nemo꞉ dimina꞉ki, giliyo꞉ emo꞉ dabu ba꞉da꞉bi. Eyo꞉ nemo꞉wo꞉ dimialikiyo꞉, hen a꞉namilo꞉ mole elo꞉ da꞉feab aumbo꞉, niyo꞉ gili siwa꞉l amio꞉ a꞉na kililia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ni ga sowo꞉ a꞉no꞉ a꞉na dalima꞉no꞉” \v 10 Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, Hit kalu Eflon elo꞉ kegeo꞉ us a꞉namio꞉ elen. Hit kalu o꞉lia꞉ kaluka꞉isale amisa꞉n toga꞉me a꞉namilo꞉ kegeo꞉ sen i a꞉ma꞉ si wa꞉l amio꞉, Eflon eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 11 “A, a꞉la꞉ba. Kalu alan, ni to we dabuma. Niyo꞉ egelo꞉ hen o꞉lia꞉ u a o꞉lia꞉yo꞉ gemo꞉ madali dimio꞉l. Ni so꞉lo꞉wa꞉ si wa꞉l amio꞉ gemo꞉ ka dimio꞉l ko꞉lo꞉, sowo꞉ gilo꞉ a꞉no꞉ o꞉li dalima꞉ib.” Eflon eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 12 Ablaham eyo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉dakiyo꞉, eyo꞉ hendo꞉ biso꞉ kalu kegeo꞉ imo꞉wo꞉ ene misa꞉yo꞉ wa꞉ka gulu. \v 13 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ hendo꞉ biso꞉ kalu kegeo꞉ a꞉no꞉ tambo dabuma꞉ki, Ablaham eyo꞉ Eflonbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To nilo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l we, giyo꞉ dinafa dabuma. Nilo꞉ hen kililia꞉no꞉ mole ililo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ gemo꞉ dimia꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, giyo꞉ o꞉li dia꞉ib a꞉la꞉asulo꞉l. Niyo꞉ heno꞉ kililia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, sowo꞉ a꞉no꞉ a꞉na dalima꞉no꞉.” \v 14-15 A꞉la꞉sa꞉labiki Eflona꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Kalu alan, nilo꞉ so꞉lo꞉l we ge dabuma. Hen we silba mole 400 a꞉la꞉fo꞉ a꞉ma꞉ kililia꞉no꞉ dowo꞉, ko꞉sega na꞉no꞉ mole to nenela꞉mela꞉no꞉wo꞉ ka ta꞉foma. Ge sowo꞉wo꞉ ka daida꞉bi.” Eflon eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 16 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Eflon elo꞉ Hit kaluwa꞉ si wa꞉l amilo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ Ablaham eyo꞉ kudu ha꞉naki, silba mole 400 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ hendele dinafa aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, mole a꞉no꞉ emo꞉ dimi. \p \v 17-18 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Hit kalu o꞉lia꞉ kaluka꞉isale amisa꞉n toga꞉me a꞉namilo꞉ kegeo꞉ sen i a꞉ma꞉ si wa꞉l amio꞉, Eflon eyo꞉ Makbela hen us a꞉namilo꞉ egelo꞉wo꞉lo꞉, i a꞉namilo꞉ a꞉labo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ u ayo꞉lo꞉, a꞉no꞉ tambo Ablahambo꞉ dimi. Makbela hen a꞉no꞉, Mamele hen doba꞉da꞉yo꞉ ko꞉na꞉ma dowo꞉ ko꞉lo꞉, hen usamilo꞉ a꞉no꞉ Ablaham e kilili. \v 19 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ka꞉ina꞉n hen us a꞉namio꞉, Heblon amisa꞉n anib amio꞉, Mamele hen doba꞉da꞉, Makbela hen a꞉no꞉ Ablaham eyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, inga Selayo꞉ u a usa a꞉nami daida꞉sa꞉ga꞉ difa꞉. \v 20 Tamin amio꞉ egelo꞉ o꞉lia꞉, u a a꞉no꞉lia꞉yo꞉ Hit kalu ilino꞉ dowo꞉ ko꞉sega Ablaham e kililia꞉sa꞉ga꞉ di. \c 24 \s1 Aisa꞉g e gayo꞉ dima꞉ki kedo꞉ \p \v 1 Ho꞉len a꞉namio꞉ Ablaham e mada anaso꞉ ulula꞉li. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ tambo elo꞉ dimida꞉i mio꞉ a꞉no꞉, Yawe eyo꞉ emo꞉wo꞉ sagale alitaki, nafale fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉ta꞉sen. \v 2-3 Ablahama꞉ ene nanog dian kalu nowo꞉, e o꞉lia꞉lo꞉ eleno꞉ donayo꞉ modo꞉ gulula꞉ ko꞉lo꞉, ene kelego꞉wo꞉ tambo kalu emo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉ta꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablaham eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gi dagiyo꞉ ni fe ha꞉ga golofo꞉laliki, Yawe Hebenelo꞉ biso꞉ o꞉lia꞉ henfelo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lab o꞉lia꞉ma꞉ ene si wa꞉l amio꞉, giyo꞉ mada a꞉la꞉dinali sa꞉la꞉bi. Giyo꞉ Aisa꞉go꞉ gayo꞉ dima꞉kiyo꞉, hen nelo꞉ so꞉l Ka꞉ina꞉n ga we, giyo꞉ mo꞉nenela꞉ma꞉no꞉ a꞉la꞉likiyo꞉ dinali sama. \v 4 Ko꞉sega giyo꞉ no꞉no꞉n amisa꞉ndeya ha꞉na꞉ga꞉, no꞉no꞉n so꞉lo꞉le us a꞉namio꞉, ni so꞉wa Aisa꞉ga꞉ ene gayo꞉ nenela꞉sa꞉ga꞉ sametakiyo꞉, ga a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tililia꞉ mia꞉no꞉, a꞉la꞉dinali sama.” \v 5 A꞉la꞉sa꞉labiki nanog kaluwa꞉ emo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dabu ba꞉daki, “Ga nilo꞉ nenela꞉sa꞉ga꞉lo꞉ same a꞉no꞉ ne o꞉lia꞉yo꞉ hen wilo꞉ mia꞉no꞉wo꞉ mo꞉bealega, niyo꞉ gi so꞉wayo꞉ go꞉no꞉n hen gilo꞉ ta꞉fo꞉ mio꞉ a꞉na a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉niyo꞉?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 6 Ablahama꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “A, so꞉wa nilo꞉wo꞉ no꞉no꞉n hen a꞉namio꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉so꞉boka꞉! \v 7 Yawe, Hebenelo꞉ a꞉lab Gode a꞉ma꞉yo꞉ ne dia꞉sa꞉ga꞉, ni dowa꞉ a o꞉lia꞉ so꞉lo꞉wa꞉ hen o꞉lia꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne wena tililia꞉ yakiyo꞉, nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉, ‘Niyo꞉ hen we so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab o꞉mo꞉ dimia꞉no꞉’ a꞉la꞉dinali sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Gode imilise a꞉ma꞉yo꞉ ene ma꞉mul kaluwa꞉yo꞉ ge asuwa꞉foma꞉kiyo꞉ tamina iliga꞉fa꞉ib ko꞉lo꞉, giyo꞉ ni so꞉waya꞉ ga a꞉no꞉ o꞉li tililia꞉ mia꞉ib. \v 8 Ko꞉sega ga a꞉no꞉ ge o꞉lia꞉lo꞉ mia꞉no꞉wo꞉ mo꞉bealega, gilo꞉ nemo꞉lo꞉ dinali sio꞉ a꞉ma꞉yo꞉, ge mo꞉ta꞉liaki ga꞉li doma꞉ib. Ko꞉sega giyo꞉ ni so꞉wayo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ no꞉no꞉n hen amio꞉ mada tililia꞉ ha꞉na꞉so꞉boka꞉!” Ablaham eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 9 A꞉la꞉gabiki nanog kaluwa꞉ dagiyo꞉ ene misa꞉ kalu, Ablahama꞉ fe ha꞉ga golofo꞉liki, elo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ tambo o꞉li dimidama꞉no꞉ a꞉la꞉li dinali sio꞉. \p \v 10 Nanog kalu eyo꞉ dinali sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ablahama꞉ ene ka꞉mol do꞉la꞉fo꞉ nolo꞉ dia꞉b a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga fudo꞉ mea꞉no꞉ kelego꞉ nafale ko꞉li ko꞉lilo꞉ Ablaham elo꞉ dimidaefa꞉ a꞉no꞉ tambo dia꞉sa꞉ga꞉, nanog dian kalu e Mesobotemia hen ami Naholdo꞉ sen amisa꞉n a꞉na ane. \v 11 E a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ga꞉lo amio꞉ ka꞉isalelo꞉ ho꞉ndo꞉ wa꞉fa꞉ yan ho꞉len a꞉no꞉ dowabiki, e amisa꞉n ha꞉la꞉ya ho꞉n daido꞉lo꞉ a꞉lab a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, eyo꞉ ka꞉molo꞉ a꞉na fufulufo꞉melea꞉ki ta꞉ta꞉ga꞉ sen. \v 12 A꞉na silikiyo꞉, eyo꞉ Godemo꞉ dulugu sa꞉laki, “Wiso꞉ Yawe, ni misa꞉ Ablahama꞉ Godeyo꞉ ge ko꞉lo꞉, giyo꞉ ni misa꞉ Ablaham emo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉lakiyo꞉, nilo꞉ o꞉gdo꞉ nanog dimidama꞉nigo꞉l we nafa fa꞉la꞉doma꞉ki, ne asuwa꞉ta꞉bi. \v 13 Ne o꞉go꞉ ho꞉n daido꞉ anib wena kagafo꞉lo꞉l ko꞉lo꞉, amisa꞉n ka꞉isale iyo꞉ ho꞉n wa꞉fa꞉ mea꞉nigab. \v 14 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ niyo꞉ ga bolo꞉ imilig o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉, ‘Go꞉fo꞉ gilo꞉ amilo꞉ ho꞉n wasu a꞉no꞉ nelo꞉ ma꞉ni dimena,’ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ga abeya꞉le a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, ‘A꞉ ho꞉n we gelo꞉ maiya,’ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ‘Gi ka꞉mol o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ ho꞉no꞉ maiya꞉ki mea꞉nigo꞉l’ ga abeya꞉le a꞉la꞉sa꞉lalega, ga a꞉no꞉ Gode gilo꞉ Aisa꞉g e dia꞉ib a꞉la꞉do꞉ da꞉feyo꞉wo꞉ elo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉no꞉. Giyo꞉ a꞉la꞉dimidalega, giyo꞉ ni misa꞉ kalu Ablaham emo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉labo꞉lo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉no꞉.” Nanog kalu eyo꞉ a꞉la꞉dulugu sio꞉. \p \v 15 E a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dulugu sa꞉la꞉len amio꞉, La꞉ba꞉ga e ho꞉ndo꞉ wa꞉fa꞉no꞉ go꞉fo꞉wo꞉ kelena dia꞉ga꞉ mio꞉. Ga bolo꞉ a꞉no꞉ Betuela꞉ ida꞉. Betuel a꞉no꞉ Milkaya꞉ so꞉wa. Milka e Nahola꞉ inga. Nahola꞉ ene aowo꞉ Ablaham. \v 16 Ga bolo꞉ a꞉no꞉ mada gesego꞉ ko꞉lo꞉, e kaluwo꞉ semo꞉ ane. Gayo꞉ ho꞉n daido꞉wa tina꞉sa꞉ga꞉, ho꞉no꞉ go꞉fo꞉wa wasulia꞉ga꞉, kelena dia꞉mio꞉. \v 17 Dia꞉ fa꞉la꞉ndabikiyo꞉, nanogdo꞉ dian kalu a꞉no꞉ nai ha꞉na꞉ga꞉ galilia꞉ga꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gi go꞉fo꞉ amilo꞉ ho꞉n wasu ko, ha꞉lu nelo꞉ ma꞉ni dimina.” \v 18 A꞉la꞉dabu ba꞉dabikiyo꞉, ga a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉, kalu alan gelo꞉ maiya.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ e ho꞉n wasu a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge dia꞉ga꞉, elo꞉ maiya꞉ki ta꞉fo꞉. \v 19 Ga a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ ho꞉no꞉ dimita꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉sio꞉, “Gi ka꞉mol iyo꞉lo꞉ ho꞉no꞉ o꞉li maiya꞉kiyo꞉, ni wa꞉fa꞉ sala꞉mela꞉nigo꞉l.” \v 20 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ e bo꞉bo꞉ge ho꞉n wasu a꞉no꞉ isolo꞉wa koloda꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n wa꞉fa꞉ni a꞉ma꞉la꞉ nai tiane. E ho꞉no꞉ wa꞉fa꞉ sala꞉leno꞉, ka꞉molo꞉ tambo na꞉li o꞉li dowabiki, a꞉na ta꞉fo꞉. \v 21 Ga a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉dimida꞉labikiyo꞉, nanog kalu e towo꞉ mo꞉sa꞉laka mobo꞉fo꞉liki, nanog elo꞉ dimidama꞉kilo꞉ iliga꞉fo꞉ a꞉no꞉ Yawe eyo꞉ a꞉no꞉ nafale ta꞉taba꞉le a꞉la꞉li asula꞉len. \p \v 22 Ka꞉mol iyo꞉ ho꞉no꞉ na꞉la꞉ga꞉ kedetabikiyo꞉, kalu a꞉ma꞉yo꞉ boba kelego꞉ gamo꞉ dimi. Boba dimi a꞉no꞉ mekalen imilig o꞉lia꞉ tamina a꞉la꞉ dagi amilo꞉ ka꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimi. Boba kelego꞉ dimi a꞉no꞉ go꞉la dimido꞉ ko꞉lo꞉ moleyo꞉ alana꞉ di. \v 23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanogdo꞉ dian kalu eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge go꞉lo꞉ o꞉ba? Go꞉la꞉ a amio꞉, ni welo꞉ alima꞉no꞉ fogo꞉ da꞉laba?” \v 24 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, ga a꞉ma꞉ sa꞉laki, “Ni dowo꞉ Betuel, e Nahol o꞉lia꞉ Milka o꞉lia꞉ma꞉ inso꞉. \v 25 Nili ayamio꞉ kalulo꞉ alima꞉no꞉ galala꞉yo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉lo꞉ alima꞉no꞉ o꞉lia꞉ ma꞉no꞉ mea꞉no꞉ o꞉lia꞉yo꞉ da꞉lab.” \p \v 26 A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉no꞉ hena gulalu siliki, Yawe emo꞉wo꞉ sagalakiyo꞉ wabulu sio꞉. \v 27 Eyo꞉ dulugu sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “Ni misa꞉ kalu Ablaham ene Gode Yawe emo꞉wo꞉ ne mada sagalo꞉. Mo꞉wo꞉ eyo꞉ ni misa꞉ kalumo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉sen a꞉la꞉ta꞉ga꞉ elo꞉ dinali sa꞉lab a꞉no꞉ hendele dimida꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yawe eyo꞉ nelo꞉ asuwa꞉takiyo꞉, ni misa꞉ kaluwa꞉ eso꞉lo꞉wa꞉ a wena dinafa tililia꞉ga꞉ ta꞉fa꞉ni mio꞉ ko꞉lo꞉, ne mada sagalab.” Eyo꞉ a꞉la꞉dulugu sio꞉. \p \v 28 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ga bolo꞉ a꞉no꞉ nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, e so꞉lo꞉lo꞉ sena malolo꞉ me. \v 29-30 La꞉ba꞉ga eyo꞉ ene aowo꞉ Laban ko꞉lo꞉ e mekalen o꞉lia꞉ tamina La꞉ba꞉gaya꞉ dagi o amilo꞉ kalifa꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluwa꞉lo꞉ La꞉ba꞉gamo꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉lo꞉ da꞉da꞉la꞉ga꞉yo꞉, e bo꞉bo꞉ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n daido꞉lo꞉wa kalu a꞉no꞉ ba꞉ba꞉ni ane. A꞉na fa꞉la꞉dowaki ba꞉ba꞉yo꞉, kalu a꞉no꞉ ene ka꞉mol o꞉lia꞉ kagafo꞉lena ba꞉da꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 31 “Yawe eyo꞉ ge nafale mesea꞉ki ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ ge mena. Gelo꞉ alima꞉no꞉ o꞉lia꞉ ka꞉moldo꞉ mesa꞉no꞉ o꞉lia꞉yo꞉ niyo꞉ dimidaefa꞉ ko꞉lo꞉, ge wenamio꞉ kagafo꞉lowa꞉so꞉bo. Ge mena.” \v 32 A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉no꞉ aya ane. Aya fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Laban eyo꞉ kelego꞉ ka꞉mol wa꞉l amilo꞉ difa꞉ a꞉no꞉ hena dila꞉sa꞉ga꞉, ka꞉moldo꞉ alima꞉no꞉ o꞉lia꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na wido꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Laban eyo꞉ ho꞉no꞉ wasulia꞉ ya꞉ga꞉, Ablahama꞉ ene nanog kalu o꞉lia꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ mio꞉ kalu i o꞉lia꞉ma꞉ gido꞉fo꞉wo꞉ to꞉go꞉dema꞉ki dimi. \v 33 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ so꞉fa꞉yo꞉ dia꞉ya꞉sa꞉ga꞉, imo꞉ maiya꞉ki dimi ko꞉sega, nanog kalu eyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ semo꞉nakiyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉gdo꞉ na꞉ mio꞉ we gimo꞉ ko꞉le fanda sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ we a꞉na ma꞉no꞉.” Laban eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉li, giyo꞉ sama.” \p \v 34 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne Ablahama꞉ ene nanog kaluwo꞉ ne. \v 35 Yawe eyo꞉ ni misa꞉ kaluwo꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉takiyo꞉, e wilo꞉ wabulun kalu fa꞉la꞉dowo꞉. Yawe eyo꞉ Ablahambo꞉wo꞉ kaowo꞉lo꞉, sibiyo꞉lo꞉, moleyo꞉lo꞉, ka꞉molo꞉lo꞉, donkiyo꞉lo꞉, nanog kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, emo꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ dimi. \v 36 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablahama꞉ ene inga Selayo꞉ anaso꞉ dowakiyo꞉, kalu so꞉wa imiligo꞉ sa꞉la꞉li ko꞉lo꞉, Ablaham eyo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo ene so꞉wa o꞉mo꞉ dimi. \v 37 Ni misa꞉ kalu Ablaham e Ka꞉ina꞉n hena sen ko꞉sega, niyo꞉ ene inso꞉wa꞉yo꞉ Ka꞉ina꞉n gayo꞉ mo꞉dia꞉no꞉ a꞉lakiyo꞉, niyo꞉ dinali sama꞉kiyo꞉ nemo꞉wo꞉ halale sio꞉. Ho꞉len a꞉namio꞉ eyo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Nilo꞉ so꞉l Ka꞉ina꞉n hen wilo꞉ ka꞉isale so꞉wa sab we, na꞉ so꞉wa Aisa꞉gbo꞉wo꞉ samea꞉so꞉bo. \v 38 Ne so꞉lo꞉leyo꞉ ko꞉na꞉ sab, ko꞉sega ge a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ni so꞉waya꞉lo꞉ ga dia꞉no꞉wo꞉ a꞉na nenela꞉sa꞉ga꞉ samea꞉bi.’ \v 39 A꞉la꞉sa꞉labiki niyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dabu ba꞉dakiyo꞉, ‘Ga nilo꞉ nenela꞉sa꞉ga꞉lo꞉ same a꞉no꞉ ne o꞉lia꞉yo꞉ hen wilo꞉ mia꞉no꞉wo꞉ mo꞉bealega, wama꞉no꞉wa꞉le?’ \v 40 A꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ amio꞉, eyo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ne Yawe towo꞉ kudu ha꞉na꞉sen ko꞉lo꞉, ge ha꞉nalikiyo꞉ ene ma꞉mul kaluwo꞉ ge o꞉lia꞉ iliga꞉fa꞉ib ko꞉lo꞉, eyo꞉ nilo꞉ nanog gemo꞉ dimidama꞉kilo꞉ iliga꞉to꞉l a꞉no꞉ nafale fa꞉la꞉do alifa꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ ni so꞉waya꞉ gayo꞉, no꞉no꞉n mo꞉mio꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉no꞉n so꞉lo꞉ a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ o꞉li ka tililia꞉ mia꞉ib. \v 41 Ko꞉sega ge no꞉no꞉n mo꞉mio꞉lo꞉wa ha꞉na꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, iliyo꞉ Aisa꞉gbo꞉wo꞉ gayo꞉ mo꞉mia꞉no꞉ dowalega, gilo꞉ nemo꞉lo꞉ dinali sio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ge mo꞉ta꞉lia꞉b.’ Ablaham eyo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 42 “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ ne ho꞉n daido꞉lo꞉wa fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉ silikiyo꞉, niyo꞉ a꞉la꞉dulugu sio꞉, ‘Ni misa꞉ Ablahama꞉ Godeyo꞉ ge ko꞉lo꞉, Yawe giyo꞉ nanog ni misa꞉ kalu elo꞉ nemo꞉ dimidama꞉kilo꞉ iliga꞉fo꞉ we nafa fa꞉la꞉doma꞉ki, ne asuwa꞉ta꞉bi. \v 43 Ne o꞉go꞉ ho꞉n daido꞉ anib wena so꞉l ko꞉lo꞉, amisa꞉n ga bolo꞉ nowo꞉ ho꞉n wa꞉fa꞉ni yalikiyo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉no꞉, “Go꞉fo꞉ gilo꞉ amilo꞉ ho꞉n wasu a꞉no꞉ nelo꞉ ma꞉ni dimena.” \v 44 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga abeya꞉le a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “A꞉ ho꞉n we gelo꞉ maiya, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi ka꞉mol o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ ho꞉no꞉ maiya꞉ki mea꞉nigo꞉l” a꞉la꞉sa꞉lalega, ga a꞉no꞉ Yawe gilo꞉ Aisa꞉g e dia꞉ib a꞉la꞉do꞉ da꞉feyo꞉wo꞉ elo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉no꞉.’ \v 45 Ne no꞉no꞉ asulo꞉ usamio꞉ Godemo꞉ a꞉la꞉dulugu sa꞉la꞉li elena, La꞉ba꞉ga e go꞉fo꞉wo꞉ kelena wa꞉la dia꞉ya꞉lena ba꞉ba꞉. E ho꞉n daido꞉lo꞉wa ti ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ho꞉no꞉ go꞉fo꞉wa wasulia꞉ fa꞉la꞉ndabiki, niyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ho꞉n gilo꞉ wasu ko, nelo꞉ ma꞉ni mena.’ \v 46 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, ga a꞉ma꞉yo꞉ ho꞉n wasu kelen amilo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge dia꞉ta꞉ga꞉, nemo꞉ maiya꞉ki dimiakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘A꞉, gelo꞉ maiya. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi ka꞉mol iyo꞉lo꞉ ho꞉no꞉ maiya꞉ki wasu mea꞉nigo꞉l.’ A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ne ho꞉no꞉ na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ ka꞉mol imo꞉wo꞉lo꞉ maiya꞉ki dimi. \v 47 A꞉la꞉gabiki niyo꞉ emo꞉wo꞉ ‘Ge abe ida꞉yo꞉?’ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉ amio꞉, eyo꞉ nemo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Ni dowo꞉ Betuel, e Nahol o꞉lia꞉ Milka o꞉lia꞉ma꞉ inso꞉.’ Eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, niyo꞉ mekaleno꞉ ene migiya kalitaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ taminayo꞉ dagi elo꞉wa kalifa꞉. \p \v 48 “A꞉la꞉ alitakiyo꞉ ne hena gulalu siliki, Yawemo꞉wo꞉ ne sagala꞉liki wabulu sio꞉. Ni misa꞉ kaluwa꞉ so꞉waya꞉ gayo꞉ dima꞉kiyo꞉, Yawe eyo꞉ toga digalo꞉leya tililia꞉ga꞉, ni misa꞉ kaluwa꞉ ene so꞉lo꞉lo꞉wa fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ni misa꞉ kalu Ablahama꞉ ene Gode Yawe, emo꞉wo꞉ ne mada sagalo꞉. \v 49 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ ni misa꞉ kalu emo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉lan man o꞉lia꞉ man nafale o꞉lia꞉yo꞉ dimidaki gayo꞉ samena꞉ki asulalega, giliyo꞉ nemo꞉wo꞉ sama. Ko꞉sega gio꞉ nilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉bealega, a꞉no꞉lo꞉ nemo꞉wo꞉ sama. Gililo꞉ sa꞉labo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, niyo꞉ waga dimidama꞉no꞉wa꞉le fanda asuluma꞉no꞉.” Ablaham ene nanog kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 50 Laban o꞉lia꞉ Betuel o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kelego꞉ o꞉gdo꞉ fa꞉la꞉dowab we Yawe enedo꞉ asulab au dimidabo꞉lo꞉biki, niliyo꞉ to nowo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉. \v 51 Yawe elo꞉ wido꞉ aumbo꞉, La꞉ba꞉gayo꞉ we ko꞉lo꞉ gi misa꞉ kaluwa꞉ inso꞉ Aisa꞉ga꞉ ene inga doma꞉ki, tililia꞉ ha꞉na꞉bi.” \p \v 52 Ablahama꞉ ene nanog kalu a꞉ma꞉yo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Yawe e wabuluma꞉ki hena gulalu asi. \v 53 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ablahama꞉ ene nanog kalu a꞉ma꞉yo꞉ helebeso꞉g o꞉lia꞉ momadan kelego꞉ nafaleyo꞉, go꞉l o꞉lia꞉ silba o꞉lia꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, La꞉ba꞉gamo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, boba kelego꞉ nafale nolo꞉ ene ao o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉mo꞉ dimi. \v 54 Bobayo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ablahama꞉ ene nanog kalu o꞉lia꞉ kalu e o꞉lia꞉lo꞉ mio꞉ i a꞉no꞉lo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ na꞉sa꞉ga꞉, a꞉na ali. Kea꞉fowo꞉ iyo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ misa꞉ kalulo꞉wa a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, giliyo꞉ ne hamana꞉ki ta꞉foma,” a꞉la꞉sio꞉. \v 55 Ko꞉sega La꞉ba꞉gaya꞉ ao o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ho꞉len do꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ ninin o꞉lia꞉ o꞉dowa꞉sa꞉ga꞉yo꞉, La꞉ba꞉ga e a꞉na hamana꞉ki asulo꞉.” \v 56 A꞉la꞉sa꞉labiki eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yawe eyo꞉ nelo꞉ nanog ni misa꞉ kalu elo꞉ nemo꞉ dimidama꞉kilo꞉ iliga꞉fo꞉ a꞉no꞉ nafale fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉ giliyo꞉ ni ha꞉na꞉no꞉wo꞉ ka꞉la꞉so꞉bo. Ne misa꞉lo꞉ amio꞉ hamana a꞉la꞉sama.” \v 57 A꞉la꞉sa꞉labiki, iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gaya꞉ ene towo꞉ da꞉ba꞉niki, ho꞉lema.” \v 58 Iliyo꞉ La꞉ba꞉ga ho꞉lelia꞉sa꞉ga꞉, enebo꞉ dabu ba꞉ba꞉, “Ge kalu we o꞉lia꞉yo꞉ ha꞉na꞉nigaya?” “A꞉, ne ha꞉na꞉no꞉ka꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 59 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ La꞉ba꞉gayo꞉, elo꞉ ha꞉lu amilo꞉ fofo꞉ ka꞉isale a꞉no꞉lia꞉ dimidalia꞉sa꞉ga꞉, Ablahama꞉ nanog kalu o꞉lia꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ mio꞉ a꞉no꞉ ha꞉na꞉ni dowabikiyo꞉, La꞉ba꞉gaya꞉ so꞉lo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ “ha꞉na꞉biyo꞉” a꞉la꞉liki towo꞉ sio꞉. \v 60 Iliyo꞉ e sagala꞉li hamana꞉ki a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ni nado, geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉wo꞉ mada alan fa꞉la꞉dowa꞉i hamana꞉ki asulab. \q2 So꞉lo꞉ gilo꞉ma꞉yo꞉ gis kalu nol ko꞉lo꞉ tinia꞉ mela꞉no꞉wo꞉ halaido꞉ dowa꞉melea꞉ki asulab,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 61 La꞉ba꞉ga o꞉lia꞉ ene nanog ka꞉isale so꞉wa i o꞉lia꞉yo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉, ka꞉mol wa꞉la kandaya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ablahama꞉ ene nanog kaluwo꞉ kudu ha꞉na꞉ni ane. A꞉la꞉dimidaki nanog kalu eyo꞉ La꞉ba꞉gayo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉gane. \p \v 62 Iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ yabikiyo꞉, Aisa꞉g e Bil Lahai Loi amisa꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Negeb hen a꞉na sen. \v 63 A꞉na silikiyo꞉, ho꞉len nowo꞉ ga꞉lo dowabiki, e egelo꞉wa sia꞉liki, osolo ba꞉ba꞉ amio꞉ ka꞉mol nolo꞉ yabi ba꞉ba꞉. \v 64 La꞉ba꞉ga eyo꞉lo꞉ sigiliga꞉takiyo꞉, Aisa꞉go꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉ ka꞉mol wa꞉l amilo꞉ seno꞉ hena ho꞉luta꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \v 65 “Kalu nilo꞉ galima꞉ findab a꞉no꞉ o꞉ba?” a꞉la꞉liki Ablahama꞉ nanog kalumo꞉ dabu ba꞉ba꞉. Nanog kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu a꞉no꞉ ni misa꞉ kaluwo꞉ o꞉m” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ e migiyo꞉ ba꞉dabena꞉ki, La꞉ba꞉gaya꞉ ene migiyo꞉ helebeso꞉ga꞉ go꞉lo꞉. \v 66 Iyo꞉ gida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nanogdo꞉ dian kaluwa꞉yo꞉ elo꞉ dimida꞉i aneyo꞉ tambo Aisa꞉gbo꞉ malolome. \v 67 A꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Aisa꞉g eyo꞉ La꞉ba꞉gayo꞉ anowa꞉ so꞉g aya tililia꞉gane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ La꞉ba꞉gayo꞉ a꞉na di. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Aisa꞉g eyo꞉ ingayo꞉ alan asula꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Aisa꞉ga꞉ anowo꞉ sota꞉ga꞉lo꞉ elen amilo꞉ kele asulo꞉ a꞉no꞉, La꞉ba꞉ga eyo꞉ Aisa꞉go꞉ ege alifa꞉. \c 25 \s1 Ablaham e sowo꞉ \p \v 1 Ablaham eyo꞉ ga nowo꞉ di, ene wiyo꞉ Kedula. \v 2 Kedula a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ kalu so꞉wa sa꞉la꞉la꞉yo꞉ we. Wa꞉la꞉bo꞉ Similan, nowo꞉ Yogsan, nowo꞉ Medan, nowo꞉ Midian, nowo꞉ Isbag, nowo꞉ Sua. Kalu so꞉wa elo꞉ sa꞉la꞉la꞉yo꞉ o꞉m. \v 3 Yogsana꞉ ene kalu so꞉wayo꞉ Seba o꞉lia꞉ Dedan ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Dedan eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ so꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ Asul kaluka꞉isale, nowo꞉ Letus kaluka꞉isale, nowo꞉ Leum kaluka꞉isale. \v 4 Midiana꞉ ene kalu so꞉wayo꞉ Efa, nowo꞉ Efel, nowo꞉ Hanog, nowo꞉ Abida, nowo꞉ Elda ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Kalu i we tambo Kedula eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \p \v 5 Ablaham eyo꞉ ene dabuno꞉ tambo Aisa꞉g e dima꞉ki saefa꞉. \v 6 Ko꞉sega Ablaham e o꞉silikiyo꞉, nanog dian ga a꞉la꞉ elo꞉ di a꞉ma꞉lo꞉ kalu so꞉wa sa꞉la꞉li i o꞉mo꞉wo꞉ boba kelego꞉wo꞉ sagalifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene so꞉wa Aisa꞉gbo꞉wo꞉ fogo꞉ dimina꞉kiyo꞉, Ablaham eyo꞉ iyo꞉ ofdo꞉ yan doba꞉da꞉ hen a꞉na iliga꞉felo꞉. \p \v 7-8 Ablaham e donayo꞉ 175 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, elo꞉ ta꞉i mio꞉wo꞉ nafale ko꞉lo꞉, soma꞉no꞉ au sowo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e iasi dane ane sab o꞉lia꞉ galima꞉ni ane. \v 9-10 \x - \xo 25.9-10 \xt Mo꞉mo꞉ 23.3-16\x*E sowabiki, ene so꞉wa Aisa꞉g dia꞉ Ismael dia꞉ma꞉yo꞉ ene do꞉mo꞉wo꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Mamele hen anib a꞉namio꞉, Makbela amilo꞉ u a us a꞉na difa꞉. Tamin amio꞉ hen a꞉no꞉ Eflon eno꞉. E Hit kalu Sohala꞉ inso꞉ ko꞉lo꞉, Ablahama꞉ ingayo꞉ sowabi a꞉na dalima꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kilili. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Selalo꞉ daido꞉wa, Ablahamo꞉lo꞉ a꞉na daido꞉. \v 11 Ablaham e sowa꞉sa꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, ene so꞉wa Aisa꞉g e Gode eyo꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉fo꞉len. Ho꞉len a꞉namio꞉ Aisa꞉g eyo꞉ Bil Lahai Loi hen aniba sa꞉sen. \s1 Ismaela꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ we \p \v 12 Ismaela꞉ ene eso꞉lo꞉ ta꞉i ane malolo꞉wo꞉ we. Ismael e Ha꞉gaya꞉ inso꞉. Ha꞉ga e Isib ka꞉isale ko꞉lo꞉ Selaya꞉ nanog dia꞉sen gayo꞉ e. Ablaham eyo꞉ e dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ismael ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 13-16 Ismaela꞉ inso꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉lo꞉ i amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ wi agelo꞉wo꞉ we. Wa꞉la꞉bo꞉ Nebayod, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Kedal, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Atabel, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Mibsam, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Misma, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Duma, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Masa, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Hadad, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Tema, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Yedul, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Nafis, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tifo꞉ Kedema. Wi sadelab a꞉no꞉ Ismaela꞉ inso꞉wo꞉ o꞉m. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wi a꞉no꞉ ili amisa꞉n o꞉lia꞉ hen ilo꞉ sa꞉sen a꞉no꞉lia꞉ a꞉no꞉ko꞉ wikilo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉wa wena a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ so꞉lo꞉ kugula꞉fo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ wiyo꞉ o꞉m. \v 17 Ismael e donayo꞉ 137 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ sowo꞉ ko꞉lo꞉, e iasi dane ane sab o꞉lia꞉ galima꞉ni ane. \v 18 Ismaela꞉ ema꞉mu ilo꞉ mesa꞉ni aneyo꞉, Hafila a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ ta꞉i aneyo꞉ Sul hen a꞉na edo꞉. Isib a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Asilia hena ha꞉nakiyo꞉, Sul hen a꞉no꞉ Isib o꞉lia꞉ eleya a꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉lo꞉ i a꞉no꞉ ao o꞉lia꞉yo꞉ egelebo꞉ ha꞉fa꞉nolowo꞉ mo꞉sa꞉sen. \s1 Aisa꞉g eyo꞉ Iso꞉ o꞉lia꞉ Ya꞉kob o꞉lia꞉ sa꞉la꞉li \p \v 19 Ablahama꞉ inso꞉ Aisa꞉g ene eso꞉lo꞉ ta꞉i ane malolo꞉wo꞉ we. Ablaham eyo꞉ Aisa꞉g sa꞉la꞉li. \v 20 Aisa꞉go꞉ donayo꞉ 40 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, La꞉ba꞉gayo꞉ a꞉na di. La꞉ba꞉gaya꞉ iyayo꞉ Betuel a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene aowo꞉ Laban. Betuel o꞉lia꞉ Laban o꞉lia꞉yo꞉ Alam kalu ko꞉lo꞉ Mesobotemia a꞉na sa꞉sen. \p \v 21 Aisa꞉ga꞉ ingayo꞉ fain dowabiki, e asuwa꞉foma꞉ki Yawemo꞉ dulugu sio꞉. Eyo꞉ a꞉la꞉gabiki, Yawe eyo꞉ elo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, La꞉ba꞉gayo꞉ asuwa꞉tabiki, a꞉na alelo꞉. \v 22-23 \x - \xo 25.22-23 \xt Lom 9.12\x*La꞉ba꞉ga e alela꞉likiyo꞉, so꞉wa ko꞉lo꞉ kufa꞉ us amilo꞉ sab a꞉no꞉ ida꞉nino꞉ ani tandelabiki, eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, “Ni kufa꞉ usamilo꞉ dimidab we, wangaki gaba꞉le?” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉asulakiyo꞉, Yawemo꞉ dabu ba꞉dabiki, Yawe eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Gi kufa꞉ usamilo꞉ so꞉wa a꞉la꞉ sab koma꞉yo꞉, \q2 tif amio꞉ so꞉lo꞉ a꞉la꞉ alobanala꞉fa꞉ib. \q1 So꞉lo꞉ nowo꞉ halaido꞉ dowaki, nowo꞉ tiginila꞉ma꞉ib a꞉la꞉ta꞉ga꞉ \q2 wa꞉la꞉bo꞉ tifa꞉ nanog dian kalu doma꞉ib.” \p \v 24 So꞉wa sa꞉la꞉lia꞉no꞉ ho꞉lende dowab a꞉namio꞉, hendele so꞉wayo꞉ a꞉la꞉ sab a꞉la꞉asulo꞉. \v 25 Kalu so꞉wa wa꞉la꞉b sa꞉la꞉liab a꞉no꞉ mada genelo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉la꞉ma꞉ fo꞉ndo꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, e Iso꞉\f + \fr 25.25 \ft “Iso꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, do꞉la꞉ma꞉ fo꞉ndo꞉ dowo꞉.\f* wikilo꞉. \v 26 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ ene aowo꞉ handalowakiyo꞉, eyo꞉ Iso꞉wa꞉ gido꞉fo꞉ doma ta꞉lidota꞉ga꞉ handalowo꞉ ko꞉lo꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Ya꞉kob\f + \fr 25.26 \ft Ya꞉kob a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, gido꞉fo꞉ doma ta꞉li.\f* wikilo꞉. La꞉ba꞉ga eyo꞉ so꞉wa a꞉la꞉ a꞉no꞉ sa꞉la꞉liabikiyo꞉, Aisa꞉g e donayo꞉ 60 a꞉la꞉fo꞉ dowo꞉. \s1 Iso꞉ e wa꞉la꞉b dowo꞉wo꞉ ka ta꞉fo꞉ \p \v 27 So꞉wa a꞉la꞉yo꞉ anaya꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Iso꞉ e hena꞉ usa sia꞉liki, no꞉lo꞉ buluma꞉no꞉ kalu dowo꞉. Ko꞉sega Ya꞉kob e so꞉g a ka siliki, ha꞉fa꞉nolo dowa꞉sen. \v 28 Aisa꞉g e, Iso꞉ elo꞉ no꞉ bululakilo꞉ ho dia꞉yab a꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ alan asulab ko꞉lo꞉, eyo꞉ Iso꞉wo꞉ mada alan asulo꞉. Ko꞉sega La꞉ba꞉ga eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ mada alan asulo꞉. \p \v 29 Ho꞉len no amio꞉, Ya꞉kob eyo꞉ ma꞉no꞉ so꞉da꞉len amio꞉, Iso꞉ e hena꞉ usa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉ mio꞉. E halaido꞉lo꞉ma dowaki, maiyo꞉ alan dowo꞉. \v 30 Iso꞉ eyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne mada maiyab ko꞉lo꞉ ma꞉no꞉ gilo꞉ so꞉fa꞉ genelo꞉ ko, nelo꞉ dimina.” (Eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, Iso꞉ ene wiyo꞉ nowo꞉ Idom.\f + \fr 25.30 \ft Idom a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, genelo꞉.\f*) \v 31 Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ma꞉no꞉ we gemo꞉ o꞉li dimia꞉no꞉ ko꞉sega giyo꞉ kelego꞉ nowo꞉ nemo꞉ ko꞉le dimina. Ge wa꞉la꞉b ko꞉lo꞉, dowa꞉ dabun nafaleyo꞉ wa꞉la꞉ba꞉ dian. Ko꞉sega o꞉go꞉ giyo꞉ ‘wa꞉la꞉bo꞉ ge dowab’ a꞉la꞉sa꞉lalega, niyo꞉ ma꞉no꞉ we gemo꞉wo꞉ a꞉na mea꞉no꞉” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 32 Iso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne maiyo꞉wo꞉ alan dowaki, soma꞉no꞉wo꞉ o꞉ngo꞉ dowab ko꞉lo꞉, ne maiyo꞉ sowalega, wa꞉la꞉b so꞉wa wi a꞉ma꞉yo꞉ waga asuwa꞉fa꞉iba?” \p \v 33 \x - \xo 25.33 \xt Hibu 12.16\x*Ya꞉kob eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge tamina Godeya꞉ si wa꞉l amio꞉ dinali saefoma.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Iso꞉ eyo꞉ dinali sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ dimiabiki, Ya꞉kob e wa꞉la꞉b o꞉ngo꞉wo꞉ a꞉na dowo꞉. \v 34 A꞉la꞉dinali sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kob eyo꞉ falawa so꞉fa꞉ o꞉lia꞉ ta꞉ya꞉la꞉ so꞉fa꞉ ho꞉n wo꞉gelo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Iso꞉ e maiya꞉ki dimi. E ma꞉no꞉ a꞉no꞉ ho꞉n o꞉lia꞉ na꞉la꞉ga꞉, a꞉na ane. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Iso꞉ e iyayo꞉ sowakilo꞉ dabun kelego꞉ emo꞉lo꞉ dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ mo꞉beaki, eyo꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ a꞉la꞉asulo꞉. \fig Ya꞉kob eyo꞉ wi wa꞉la꞉b a꞉no꞉ elo꞉ ma꞉no꞉ so꞉fa꞉ a꞉ma꞉ kilili.|alt="Esau sells birthright for stew" src="C019_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="25.19-34" \fig* \c 26 \s1 Aisa꞉g eyo꞉ Abimelego꞉ dikili sio꞉ \p \v 1 Ho꞉len no amio꞉, Ka꞉ina꞉n hen amio꞉ maiyo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowo꞉. Tamin amilo꞉ Ablaham ho꞉len amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ o꞉ngo꞉ dowabiki, Aisa꞉go꞉ Gela amisa꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Filistia misa꞉ kalu Abimelego꞉ ba꞉ba꞉ni ane. \v 2 E a꞉na sab amio꞉, Yaweyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, to nowo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Isib hen a꞉namio꞉ ha꞉na꞉so꞉bo! Niyo꞉ hen gelo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ dinali sa꞉ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ge hen wena dowa꞉bi. \v 3 \x - \xo 26.3 \xt Mo꞉mo꞉ 22.16-18\x*Ge hen wena mio꞉ kalu o꞉ngo꞉ o꞉ta꞉bi. Ge wenamilo꞉ sab a꞉namio꞉, niyo꞉ ge o꞉lia꞉ dowaki, nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. Hen we tambo niyo꞉ ge o꞉lia꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab i o꞉mo꞉ dimia꞉no꞉. Nilo꞉ go꞉l Ablahambo꞉lo꞉ dinali sio꞉ o꞉leau dimidama꞉no꞉. \v 4 Gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab i a꞉no꞉ akin amilo꞉ tamin gego꞉ o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉takiyo꞉, hen we tambo imo꞉ dimia꞉no꞉. I a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, henfelo꞉ amilo꞉ so꞉lo꞉ mesa꞉ib a꞉no꞉ tambo nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \v 5 Mo꞉wo꞉ Ablaham eyo꞉ nilo꞉ to sio꞉wo꞉ da꞉da꞉ga꞉, nilo꞉ asulab a꞉no꞉lo꞉, man nilo꞉ widab a꞉no꞉lo꞉, nilo꞉ to saefa꞉ a꞉no꞉lo꞉, nilo꞉ ele difa꞉ a꞉no꞉lo꞉, eyo꞉ tambo kudu ane.” Yawe eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 6 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Aisa꞉g e Gela hen a꞉na sen. \v 7 \x - \xo 26.7 \xt Mo꞉mo꞉ 12.13, 20.2\x*Amisa꞉n kaluwa꞉yo꞉ La꞉ba꞉ga we o꞉b gaya꞉le a꞉la꞉liki dabu ba꞉dabiki, Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga we na꞉ nado.” Mo꞉wo꞉ La꞉ba꞉ga e gesego꞉ ko꞉lo꞉, “e ni ga” a꞉la꞉sa꞉lalega, amisa꞉n kaluwa꞉yo꞉ e sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉, La꞉ba꞉gayo꞉ ili dia꞉ib a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, Aisa꞉g e tagilaki dikili sio꞉. \v 8 Aisa꞉g e ho꞉len modo꞉wo꞉ a꞉naka o꞉sen ko꞉lo꞉, tif amio꞉ Filistia misa꞉ kalu, Abimelego꞉ ene aya silikiyo꞉, ho꞉guluwa ololo ba꞉ba꞉ amio꞉, Aisa꞉g dia꞉ La꞉ba꞉ga o꞉lia꞉yo꞉ inga o꞉lia꞉lo꞉ ege dowan o꞉leau heya꞉labi ba꞉ba꞉. \v 9 A꞉la꞉dimida꞉labi ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Abimeleg eyo꞉ Aisa꞉go꞉ ho꞉lelia꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “La꞉ba꞉gako, ga꞉ galo꞉bo꞉ka꞉! Giyo꞉ ‘na꞉ nado’ a꞉la꞉bo꞉ waga dikili sio꞉wo꞉?” A꞉la꞉sa꞉labiki Aisa꞉g eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu noma꞉yo꞉ La꞉ba꞉gayo꞉ e dia꞉no꞉ asulakiyo꞉, ne sa꞉ma꞉ib a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, ne tagilaki a꞉na dikili sio꞉.” \v 10 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Abimeleg eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Man gilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, mogago꞉ dimido꞉. Mo꞉wo꞉ kalu noma꞉yo꞉ ga gilo꞉ ko hendele tililia꞉ga꞉ e o꞉lia꞉ ali kibo꞉bowo꞉, gilo꞉ hala dimido꞉ a꞉na ilikiyo꞉, ni amio꞉ mogago꞉wo꞉ o꞉li fa꞉la꞉domabe,” a꞉la꞉sio꞉. \v 11 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Abimeleg eyo꞉ towo꞉ kalaba saetaki, “Kalu abeyo꞉ kalu we o꞉lia꞉ ene inga o꞉lia꞉yo꞉ golalega, kalu a꞉no꞉ sana soma꞉no꞉ka꞉,” a꞉la꞉saefa꞉. \s1 Ho꞉n daido꞉ tadowo꞉laki kego꞉ \p \v 12-13 Aisa꞉g eyo꞉ hen a꞉namio꞉ eyo꞉ gelo꞉ ko꞉lo꞉ dona imilig a꞉namio꞉ eyo꞉ fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉ hendeyo꞉ modo꞉ hedakiyo꞉, Aisa꞉g eyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ hendeyo꞉ mada modo꞉ di. Yawe eyo꞉ Aisa꞉go꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, e wilo꞉ kalu alan dowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ kelego꞉ modo꞉ nolo꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ e wilo꞉ kalu alan fa꞉la꞉dowo꞉. \v 14-15 Aisa꞉g eyo꞉ sibiyo꞉lo꞉, kaowo꞉lo꞉, no꞉ fofo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene nanog dian kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉losoda꞉i ane. Filistia kalu iliyo꞉ kelego꞉ elo꞉ a꞉no꞉ nafale fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, eteyo꞉wo꞉ e o꞉lia꞉yo꞉ alan fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ ene ho꞉n daido꞉ a꞉no꞉ tambo hena꞉ dali ko꞉ne alifelo꞉. Ho꞉n daido꞉ tadowo꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉ tamin amio꞉ Ablahama꞉ ene nanog kaluwa꞉ dali alifelo꞉. \v 16 Abimeleg eyo꞉ Aisa꞉gbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge mada kalu halaido꞉ fa꞉la꞉dowaki, nio꞉ mada ge tiniab ko꞉lo꞉ ge nio꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, hen nowa mesa꞉ni hamana꞉ki asulab.” \p \v 17 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Aisa꞉g eyo꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Gela fua꞉lo꞉ hen a꞉na mesa꞉ni ane. \v 18 Hen a꞉namio꞉ Ablaham elo꞉ ho꞉n dali alifelo꞉ nolo꞉ dowo꞉. Ablaham e sowabikiyo꞉ Filistia kalu iliyo꞉ ho꞉n daido꞉ a꞉no꞉ tambo hena꞉ ko꞉ne alifelo꞉. Ko꞉sega Aisa꞉g eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dali alifelo꞉. A꞉ma꞉la꞉ dali alitakiyo꞉, ho꞉n daido꞉ a꞉no꞉ iyaya꞉lo꞉ wikilo꞉ o꞉leaumbo꞉ wa꞉ka wikilo꞉. \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Aisa꞉ga꞉ no꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu iliyo꞉ Gela fua꞉lo꞉ hen a꞉nami daida꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n si nowo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 20 Ko꞉sega Gela amisa꞉na꞉ no꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu iyo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, ho꞉n si a꞉no꞉ inino꞉ a꞉laki balaido꞉. A꞉la꞉gabiki Aisa꞉ga꞉ ene no꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu i o꞉lia꞉ ho꞉n si a꞉no꞉ tadowo꞉laki kego꞉ ko꞉lo꞉, Aisa꞉g eyo꞉ ho꞉n si a꞉no꞉ Eseg\f + \fr 26.20 \ft Eseg a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, towa꞉ kego꞉.\f* a꞉la꞉wikilo꞉. \v 21 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ Aisa꞉ga꞉ ene nanog kalu iliyo꞉ ho꞉n si nowo꞉ daido꞉ ko꞉sega, Gela kalu iliyo꞉ wa꞉ka tadowo꞉labiki, Aisa꞉ga꞉yo꞉ ho꞉n daido꞉ a꞉no꞉ Sitna\f + \fr 26.21 \ft Sitna a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, tadowo꞉lo꞉.\f* a꞉la꞉wikilo꞉. \v 22 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Aisa꞉g eyo꞉ ho꞉n daido꞉ a꞉no꞉ ka ta꞉ta꞉ga꞉, ho꞉n si nowo꞉ daido꞉ amio꞉, amisa꞉n kaluwa꞉yo꞉ e o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉kegaki ka ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, ho꞉n daido꞉ a꞉no꞉ Lehobot\f + \fr 26.22 \ft Lehobot a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, fogo꞉ da꞉lab.\f* a꞉la꞉wikilo꞉. Eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yawe eyo꞉ o꞉go꞉ nimo꞉wo꞉ fogo꞉ dimiabo꞉lo꞉biki, nio꞉ hen wenamio꞉ siliki nanogo꞉ dialikiyo꞉, nafa fa꞉la꞉doma꞉ib” Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 23 Tif amio꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Aisa꞉g e Bilsiba hen a꞉na mesa꞉ni ane. \v 24 O꞉g elo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ nulu a꞉namio꞉ Yawe e elo꞉wa fa꞉la꞉dowaki a꞉la꞉sio꞉, “Ne gi go꞉l Ablahama꞉ Godeyo꞉ ne. Ne ge o꞉lia꞉ dowo꞉l ko꞉lo꞉, ge tagila꞉so꞉bo! Niyo꞉ ge nafa mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib a꞉no꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. Niyo꞉ ni nanog kalu Ablaham e alan asulo꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉la꞉ka dimidama꞉no꞉.” \v 25 Yawe eyo꞉ a꞉la꞉saeta꞉sa꞉ga꞉, Aisa꞉g eyo꞉ bo꞉ba so꞉mea꞉niki uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉la꞉ga꞉ ilili alitaki, Yaweya꞉ wiyo꞉ a꞉na dulugu sio꞉. E helebeso꞉g ayo꞉ a꞉na dia꞉sa꞉ga꞉, ene nanog kaluwa꞉yo꞉ ho꞉no꞉ a꞉na daido꞉. \s1 Aisa꞉go꞉ Abimeleg o꞉lia꞉yo꞉ towo꞉ saefa꞉ \p \v 26 \x - \xo 26.26 \xt Mo꞉mo꞉ 21.22\x*Ho꞉len no amio꞉ Abimeleg e Gela a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Aisa꞉gdo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. Abimeleg o꞉lia꞉ ene asulo꞉lo꞉ dimian kalu Ahusat o꞉lia꞉, ene ame misa꞉ kalu Fikol, i otalen a꞉no꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. \v 27 Aisa꞉g eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Tamin amio꞉ ne gili hena sen amio꞉, giliyo꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉beaki o꞉luso꞉no꞉ ko꞉lo꞉, gi ko꞉lo꞉ mio꞉ we, mo꞉wo꞉ o꞉ba?” \p \v 28 Iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yaweyo꞉ ge o꞉lia꞉ iliki asuwa꞉ta꞉lab a꞉la꞉bo꞉ nio꞉ fanda asulo꞉ ko꞉lo꞉, nili asulakiyo꞉, ge ni o꞉lia꞉yo꞉ towo꞉ dinali saetaki ua mesa꞉no꞉ asulaki mio꞉. \v 29 Tamin amio꞉ niliyo꞉ ge dinafa tili dofo꞉la꞉ga꞉, ge ha꞉na꞉nigabikiyo꞉, na꞉no꞉ ko꞉lo꞉ ege dowo꞉ aumbo꞉ ge sagala꞉li iliga꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉go꞉ Yawe eyo꞉ gemo꞉wo꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉tab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ nililo꞉ gemo꞉lo꞉ mo꞉hidalifa꞉ o꞉leaumbo꞉, giyo꞉lo꞉ nimo꞉wo꞉ mo꞉hidalifa꞉no꞉ a꞉la꞉liki dinali saefoma.” \p \v 30 A꞉la꞉sa꞉labiki Aisa꞉g eyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ alan dowo꞉ta꞉sa꞉ga꞉, kalu i mio꞉ o꞉mo꞉wo꞉ maiya꞉ki dimiabikiyo꞉, iliyo꞉ ma꞉n o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na mo꞉no꞉. \v 31 Kea꞉fole dasila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ egelebo꞉ ege doma꞉no꞉ a꞉la꞉li towo꞉ halaido꞉ dinali saefa꞉. Aisa꞉g eyo꞉ iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ hamana꞉ki iliga꞉tabiki, iyo꞉ sagala꞉i ane. \p \v 32 Iyo꞉ ha꞉nabikiyo꞉, Aisa꞉ga꞉ ene nanog kalu nolo꞉ elo꞉wa ya꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ hen nowo꞉ daido꞉ amio꞉ ho꞉n siyo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉.” \v 33 Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Aisa꞉g eyo꞉ ho꞉n daido꞉ a꞉no꞉ “Siba” wikilo꞉.\f + \fr 26.33 \ft Siba a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, “dinali saefa꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab.\f* A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉g wiyo꞉lo꞉, amisa꞉n a꞉no꞉ Bilsiba a꞉la꞉sa꞉la꞉lab. \p \v 34 Iso꞉ e donayo꞉ 40 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Hit kalu Beliya꞉ ida꞉, Yudi ko꞉lo꞉ di. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Hit kalu nowo꞉ Elona꞉ ida꞉, Basemat ko꞉lo꞉ wa꞉ka a꞉di. \v 35 Ga a꞉la꞉ma꞉yo꞉ ena꞉su Aisa꞉g o꞉lia꞉ La꞉ba꞉ga o꞉lia꞉yo꞉ dinafa mesea꞉kiyo꞉ mo꞉sagale alita꞉sen. \c 27 \s1 Aisa꞉g elo꞉ to nafa ko꞉lo꞉ Iso꞉bo꞉lo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ Ya꞉kob eyo꞉ dikida꞉sa꞉ga꞉ afale di \p \v 1 Aisa꞉g e anaso꞉ siyo꞉ funa꞉lia꞉ga꞉ siliki, inso꞉ wa꞉la꞉b Iso꞉wo꞉ elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉, a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa” a꞉la꞉sa꞉labiki, Iso꞉ eyo꞉ “O꞉ba? Ne weko꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \v 2-3 Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne anaso꞉ soma꞉no꞉wo꞉ ko꞉na꞉ma dowab ko꞉lo꞉, ge da꞉yo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, hena꞉ usa no꞉wo꞉ buluma꞉ hamana. \v 4 No꞉wo꞉ o꞉lalikiyo꞉, no꞉ ho nilo꞉ nab amilo꞉ nudo꞉ nafalo꞉ doma꞉no꞉ a꞉no꞉ so꞉da꞉sa꞉ga꞉, nelo꞉wa dia꞉ya꞉bi. Ne a꞉no꞉ na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, niyo꞉ ge nafale mesea꞉ki dinali sa꞉ma꞉no꞉. Ne o꞉silikiyo꞉, to nafa a꞉no꞉ gemo꞉ dinali sa꞉ma꞉no꞉ asulab.” \p \v 5-6 Aisa꞉g eyo꞉ Iso꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉labikiyo꞉, to sa꞉lab a꞉no꞉ La꞉ba꞉ga e da꞉da꞉len. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Iso꞉wo꞉ no꞉wo꞉ buluma꞉ ha꞉nabiki, La꞉ba꞉ga eyo꞉ ene so꞉wa Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ go꞉la꞉yo꞉ Iso꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ sa꞉la꞉labiyo꞉ ne dabu. \v 7 Elo꞉ to sio꞉wo꞉ we, ‘Ne o꞉silikiyo꞉, ge nafale mesea꞉ki, Yaweya꞉ si wa꞉l amio꞉ gemo꞉wo꞉ towo꞉ dinali sa꞉ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ge no꞉wo꞉ o꞉lalikiyo꞉, no꞉ ho nilo꞉ nab amilo꞉ nudo꞉ nafalo꞉ doma꞉no꞉ a꞉no꞉ so꞉da꞉sa꞉ga꞉, nemo꞉ dia꞉ya꞉bi.’ \v 8 A꞉la꞉sa꞉laiba꞉ ko꞉lo꞉, ge nilo꞉ to sa꞉ma꞉nigo꞉l we ko꞉le dinafa da꞉da꞉sa꞉ga꞉ kudu ha꞉na꞉bi. \v 9 Go꞉la꞉lo꞉ no꞉ ho ma꞉no꞉ asulab aumbo꞉ ni dimidalia꞉ga꞉ so꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ge no꞉ fofo꞉lo꞉ sab a꞉na ha꞉na꞉ga꞉, goudi kalofo nafa a꞉la꞉yo꞉ nelo꞉wa sanalia꞉ ya꞉bi. \v 10 Go꞉lo꞉ o꞉silikiyo꞉, ge nafa mesea꞉ki towo꞉ gemo꞉wo꞉ sama꞉kiyo꞉, no꞉ ho so꞉fa꞉ a꞉no꞉ giyo꞉ go꞉lbo꞉wo꞉ maiya꞉ki dimia꞉bi,” a꞉la꞉sio꞉. \v 11 Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ anomo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ko꞉sega Iso꞉ e do꞉mo꞉ amio꞉ do꞉la꞉ma꞉ fo꞉no꞉ tambo dowo꞉, ko꞉sega ne do꞉mo꞉wo꞉ malilo꞉. \v 12 Niyo꞉ a꞉la꞉dimido꞉lo꞉ga, dowa꞉yo꞉ ni do꞉mo꞉wo꞉ golo kedab amio꞉, e ni dikidabo꞉lo꞉b a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, ne dinafa mesea꞉kiyo꞉ mo꞉sa꞉laki, ne mogago꞉ mesea꞉ki sa꞉ma꞉ib.” \v 13 Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, anowa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa, ge kele asula꞉so꞉bo. Gelo꞉ mogagi alifa꞉no꞉ to sa꞉ma꞉ib a꞉no꞉ ni dia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, o꞉gdo꞉ nilo꞉ so꞉lo꞉l we au kudu ha꞉naki, ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, no꞉ a꞉no꞉ nemo꞉ dia꞉ya꞉bi.” \p \v 14 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kobo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, goudi a꞉la꞉ a꞉no꞉ sanalia꞉ga꞉, anolo꞉wa dia꞉yabiki, La꞉ba꞉ga eyo꞉ no꞉ ho nafa nudo꞉lo꞉ a꞉no꞉ Aisa꞉ga꞉lo꞉ ma꞉no꞉ asulab o꞉leau so꞉fa꞉. \v 15 La꞉ba꞉gaya꞉ ene ayamio꞉, ene so꞉wa wa꞉la꞉b Iso꞉wa꞉ helebeso꞉g nafa nolo꞉ delen ko꞉lo꞉, La꞉ba꞉ga eyo꞉ helebeso꞉g a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ene so꞉wa tif Ya꞉koba kalifa꞉. \v 16 Helebeso꞉go꞉ kalita꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ Ya꞉koba꞉ dagi o꞉lia꞉ dagas o꞉lia꞉yo꞉ goudi do꞉go꞉fo꞉ a꞉na mele alifa꞉. \v 17 Goudi do꞉go꞉fo꞉ mele alita꞉sa꞉ga꞉, falawa so꞉fa꞉ o꞉lia꞉ no꞉ ho nudo꞉lo꞉ nafa so꞉fa꞉ a꞉no꞉ ene so꞉wa Ya꞉kobo꞉ dimi. \p \v 18 Ya꞉kob eyo꞉ dia꞉ga꞉, iyalo꞉wa dia꞉fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Do.” Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa, ge o꞉ba꞉le?” \v 19 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉kob eyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gi so꞉wa wa꞉la꞉b Iso꞉wo꞉ ne. To gilo꞉ nemo꞉lo꞉ dimidama꞉kilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ niyo꞉ dimido꞉. Nilo꞉ no꞉ buluma꞉ni ane ho so꞉fa꞉ we ma꞉niki dasima. Na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ne dinafa mesea꞉kiyo꞉ giyo꞉ nemo꞉ dinali salifoma.” \v 20 Ko꞉sega Aisa꞉g eyo꞉ ene inso꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Giyo꞉ no꞉ we waga bo꞉e diyo꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gi Gode Yawe a꞉ma꞉yo꞉ ne mada asufa꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉ yo꞉l.” \v 21 Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge hendele ni so꞉wa Iso꞉ deya꞉le a꞉la꞉liki goma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉ ge nelo꞉wa mena.” \v 22 A꞉la꞉sa꞉labiki, Ya꞉kobo꞉ iyalo꞉wa ha꞉na꞉ga꞉ dowabiki, Aisa꞉g eyo꞉ e dagiya ta꞉liakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To elo꞉wo꞉ Ya꞉koba꞉ dagan do꞉do꞉l ko꞉sega, gi dagi ko꞉lo꞉ golo꞉ amio꞉ Iso꞉ dowabo꞉lo꞉b.” \v 23 Aisa꞉g eyo꞉ dagi elo꞉wo꞉ ao Iso꞉wa꞉ dagi do꞉la꞉ma꞉ fo꞉ndo꞉ o꞉ngo꞉wa golo꞉ ko꞉lo꞉, Ya꞉kobo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asulo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Aisa꞉g eyo꞉ e nafale mesea꞉ki towo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ asulo꞉. \v 24 Aisa꞉g eyo꞉ emo꞉wo꞉ wa꞉ka a꞉dabu ba꞉ba꞉, “Hendele ni so꞉wa Iso꞉wo꞉ geya꞉le?” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉, ne Iso꞉ka꞉.” \v 25 A꞉la꞉sa꞉labiki Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa, ge nafale mesea꞉ki dinali sa꞉ma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, gilo꞉ no꞉ ho so꞉fa꞉ a꞉no꞉ ma꞉ni dimina.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉kob eyo꞉ ho so꞉fa꞉ a꞉no꞉ iyamo꞉ dimiabiki, eyo꞉ mo꞉no꞉. Na꞉sa꞉ga꞉yo꞉ wain ho꞉no꞉lo꞉ dimiabiki, eyo꞉ a꞉no꞉lo꞉ mo꞉no꞉. \v 26 Na꞉sa꞉ga꞉yo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉ so꞉wa, mimila꞉ma꞉ni mena.” \v 27 \x - \xo 27.27 \xt Hibu 11.20\x*Ya꞉kob eyo꞉ iyayo꞉ mimilabikiyo꞉, Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉koba꞉lo꞉ so꞉g ko꞉lo꞉ mun a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, inso꞉ a꞉no꞉ e nafale mesea꞉kiyo꞉, eyo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉, \q1 “Ni so꞉wa mun ge amilo꞉ dabu a꞉no꞉ \q2 Egelo꞉ Yawe elo꞉ nafale fa꞉la꞉doma꞉kilo꞉ ta꞉fo꞉ a꞉ma꞉ mun o꞉leo꞉ngo꞉ dowab. \q1 \v 28 Eleya꞉ ba꞉ ko꞉lo꞉ Godelo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ gelo꞉ amio꞉ dimia꞉melea꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, \q2 Ma꞉no꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉no꞉ hen heyo꞉ nafaleyo꞉ gemo꞉ dimina꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ \q2 ma꞉no꞉ hende o꞉lia꞉ wain ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ ge amio꞉ modo꞉ nafale fa꞉la꞉nda꞉melea꞉ki, Godemo꞉ dulugu so꞉lo꞉l. \q1 \v 29 \x - \xo 27.29 \xt Mo꞉mo꞉ 12.3\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ henfelo꞉ amilo꞉ sab we, gi nanog dian kalu dowaki, \q2 iyo꞉ gi ha꞉ga dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib. \q1 Ge misa꞉ dowaki, gao iyo꞉ gi ha꞉ga dowa꞉mela꞉ib. \q2 Iliyo꞉ gelo꞉wa gulalu siliki, ge ko꞉lo꞉ wabulu sa꞉la꞉mela꞉ib. \q1 Kalu abeyo꞉ ge mogagila꞉ma꞉no꞉ towo꞉ sa꞉lalega, kalu a꞉ma꞉ inin ko꞉ mogaima꞉ib. \q1 Kalu abeyo꞉ ge nafale mesea꞉ki, Godemo꞉ dulugu sa꞉lalega, kalu i a꞉no꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉ib.” \p \v 30 Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ nafale mesea꞉kiyo꞉ dinali sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉ ha꞉nabiki, Iso꞉ e no꞉ bulula꞉leno꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 31 Iso꞉ eyo꞉lo꞉ no꞉ ho nudo꞉ nafayo꞉ so꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyamo꞉ dia꞉ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nilo꞉ no꞉ buluma꞉ni ane ho so꞉fa꞉ we ma꞉niki dasima. Na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ne dinafa mesea꞉ki, do giyo꞉ nemo꞉ dinali salifoma.” \v 32 Ko꞉sega ene iya Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge o꞉ba?” a꞉la꞉sio꞉. “Gi so꞉wa wa꞉la꞉b Iso꞉wo꞉ ne.” \v 33 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Aisa꞉go꞉ iliga꞉sa꞉ga꞉, kiyo꞉ bibiaki a꞉la꞉sio꞉, “Hendele ge Iso꞉ a꞉lalega, tamin amilo꞉ no꞉lo꞉ buluma꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ maiya꞉kilo꞉ dimiabo꞉ o꞉ba꞉le? Ge o꞉mia꞉no꞉ a꞉labikiyo꞉, nemo꞉wo꞉ dia꞉yabiki na꞉sa꞉ga꞉, e nafale mesea꞉ki, Godemo꞉ dulugu sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e hendele nafale mesa꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \v 34 Iso꞉ e iyaya꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, e mada halaido꞉ ya꞉lakiyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dowa, nelo꞉ nafale mesea꞉kiyo꞉ dinali sama.” \v 35 Ko꞉sega Aisa꞉g eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gaowo꞉ ya꞉sa꞉ga꞉ dikido꞉ ko꞉lo꞉, to gemo꞉lo꞉ dinali sa꞉ma꞉no꞉ sio꞉ a꞉no꞉ Ya꞉kob e dia꞉gane.” \v 36 \x - \xo 27.36 \xt Mo꞉mo꞉ 25.29-34\x*A꞉la꞉sa꞉labiki Iso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nao eyo꞉ ne ho꞉len a꞉la꞉ dikidakiyo꞉, tamin amio꞉ nilo꞉ wa꞉la꞉ba꞉ dabuno꞉ e di. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ o꞉go꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ nafa mesea꞉kilo꞉ dinali sa꞉ma꞉no꞉ to sio꞉ a꞉no꞉lo꞉ e diab. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ wi Ya꞉kob a꞉no꞉ e amio꞉ mada ililab.\f + \fr 27.36 \ft Ya꞉kob a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, gido꞉fo꞉ doma ta꞉li. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to we Hibulu to amio꞉ bale sio꞉ ko꞉lo꞉ to hendeleyo꞉ we, e dikidan.\f* Ko꞉sega giyo꞉ nafale mesa꞉no꞉ to nowo꞉ nemo꞉lo꞉ dimia꞉no꞉wo꞉ o꞉da꞉laba?” \v 37 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki Aisa꞉g eyo꞉ Iso꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gaowo꞉ gi misa꞉ kalu doma꞉ki ta꞉takiyo꞉, ene ao i a꞉no꞉ ene nanog dian kalu doma꞉ki ta꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ e amio꞉ ma꞉n o꞉lia꞉ wain ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki, niyo꞉ emo꞉ dinali saefa꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ dinali sa꞉ma꞉no꞉ kelego꞉ nowo꞉ aundo꞉ma.” \v 38 \x - \xo 27.38 \xt Hibu 12.17\x*Iso꞉ eyo꞉ iyamo꞉ ha꞉iyakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Do giyo꞉ dinali sio꞉ imilig ko꞉ma꞉le? Do giyo꞉ nelo꞉ nafale mesa꞉no꞉wo꞉ dinali sama.” Iso꞉ eyo꞉ to a꞉no꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e alan ya꞉lo꞉. \p \v 39 \x - \xo 27.39 \xt Hibu 11.20\x*Aisa꞉ga꞉yo꞉ inso꞉bo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ma꞉no꞉ modo꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉no꞉ hen heyo꞉ nafale a꞉namio꞉ ge mo꞉mesa꞉ib, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ \q2 Eleya꞉ ba꞉ ko꞉lo꞉ Godelo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ gelo꞉ amio꞉ mo꞉fa꞉la꞉doma꞉ib. \q1 \v 40 \x - \xo 27.40 \xt Mo꞉mo꞉ 36.8, 2Kin 8.20\x*Giyo꞉ hen o꞉lia꞉ ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ dia꞉nikiyo꞉, buba꞉i ha꞉na꞉la꞉ga꞉ a꞉na dia꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ge gaowa꞉ nanog kalu dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib. \q2 Ko꞉sega tif amio꞉ ge mo꞉bealiki, ene halaido꞉ ha꞉g amio꞉ mo꞉doma꞉niki, \q2 giyo꞉ susia꞉la꞉ga꞉, handalowakiyo꞉ ga꞉li doma꞉ib.” \m Aisa꞉g eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dinali salifa꞉. \s1 La꞉ba꞉ga eyo꞉ hagugo꞉ to sio꞉ \p \v 41 Iso꞉ emo꞉lo꞉ dinali sa꞉ma꞉no꞉ to a꞉no꞉ ao Ya꞉kob eyo꞉ dikida꞉sa꞉ga꞉ di, ko꞉lo꞉ Iso꞉ eyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ mada kulufa꞉yakiyo꞉ eneno꞉ a꞉la꞉kele asulo꞉, “Dowo꞉ soma꞉no꞉wo꞉ ko꞉na꞉ma dofo꞉lab ko꞉lo꞉, e sowaliki kuo꞉ya꞉la꞉ga꞉ ilikiyo꞉, niyo꞉ Ya꞉kobo꞉ a꞉na sanala꞉ma꞉no꞉.” \p \v 42-43 Iso꞉wa꞉lo꞉ Ya꞉kobo꞉lo꞉ dimidama꞉no꞉ sio꞉wo꞉, kalu nolba꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, La꞉ba꞉gamo꞉ sio꞉ ko꞉lo꞉, La꞉ba꞉ga eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dabuma, gao Iso꞉wa꞉yo꞉ ge wa꞉deaki sanala꞉ma꞉no꞉ dimidaliab ko꞉lo꞉, ge nilo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l we ko꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉bi. Ni so꞉wa, ge Halan hen a꞉na nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, nao Laban elo꞉wa wo꞉no꞉le mesa꞉ ha꞉na꞉bi. \v 44-45 Ge Laban o꞉lia꞉ o꞉a꞉la꞉ga꞉, gilo꞉ Iso꞉ ko꞉lo꞉ dikido꞉ a꞉no꞉ Iso꞉ eyo꞉ ga꞉lila꞉sa꞉ga꞉, kulufa꞉yo꞉ elo꞉ a꞉no꞉ aundo꞉ma dowaliki, niyo꞉ kalu nowo꞉ ge tililia꞉ mena꞉ki iliga꞉fa꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ gaowa꞉ ge sa꞉ndaliki nolba꞉yo꞉ e wa꞉dealega, ne ga꞉go꞉ asulakiyo꞉ ho꞉len imilise a꞉namio꞉ nofolo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib ko꞉lo꞉ a꞉la꞉bo꞉ fa꞉la꞉dowabena꞉kiyo꞉, ge o꞉go꞉ hamana.” \s1 Ya꞉kobo꞉ Labando꞉wa ane \p \v 46 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, La꞉ba꞉ga eyo꞉ Aisa꞉gbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hit ga a꞉la꞉ Iso꞉ elo꞉ di a꞉ma꞉lo꞉ man dimidab a꞉no꞉ ne ba꞉ba꞉yo꞉ kulufa꞉yaki mo꞉beab ko꞉lo꞉, Ya꞉kob elo꞉ Hit ga weko꞉ dialega, ne mada mo꞉bea꞉la꞉ga꞉, ne doma꞉no꞉wo꞉ mada mogagila꞉ma꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \c 28 \p \v 1 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ nafale mesa꞉no꞉ towo꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉, to halaido꞉ nowo꞉ sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “Ge Ka꞉ina꞉n ga we, mada dia꞉so꞉bo. \v 2 Ko꞉sega ge Mesobotemia hena a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉ga꞉, ge ma꞉mu Betuel amisa꞉n a꞉namio꞉, ge babo꞉ Labana꞉ ida꞉ nowo꞉ ge dia꞉ni ha꞉na꞉bi. \v 3 Ga gilo꞉ dia꞉nigab a꞉no꞉ mada nafale dowaki, so꞉wayo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nakiyo꞉, so꞉lo꞉wo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki a꞉la꞉li, Gode Halaido꞉le A꞉lab o꞉mo꞉ dulugu so꞉lo꞉l. \v 4 \x - \xo 28.4 \xt Mo꞉mo꞉ 17.4-8\x*Godeya꞉lo꞉ Ablahambo꞉lo꞉ dinali sio꞉ a꞉no꞉ ge dia꞉sa꞉ga꞉, ge ma꞉mu ima꞉yo꞉lo꞉ dia꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ hen gelo꞉ mageso꞉lo꞉ sia꞉len welo꞉, ge tambo dia꞉sa꞉ga꞉ bo꞉fo꞉mela꞉ib, mo꞉wo꞉ tamin amio꞉ Gode eyo꞉ Ablahambo꞉ dimi.” Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉. \v 5 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉kob e Mesobotemia hen a꞉na, Labando꞉wa melea꞉ki iliga꞉fo꞉. Laban e Alam kalu Betuel inso꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ La꞉ba꞉gaya꞉ ene aowo꞉ e. \p \v 6 Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉kob e nafa mesea꞉kilo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob e gayo꞉ a꞉na dima꞉kiyo꞉ Mesobotemia hena iliga꞉fo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉, Iso꞉ e da꞉da꞉ga꞉ asulo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Aisa꞉g eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ nafa mesea꞉ki towo꞉ sa꞉lab amio꞉, e Ka꞉ina꞉n ga we dia꞉so꞉boka꞉ a꞉lakilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ Iso꞉wo꞉ dabu. \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob e iyalia꞉ anolia꞉ma꞉lo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ kudu ha꞉nakiyo꞉ Mesobotemia hen aneka꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉wo꞉ Iso꞉ e dabu. \v 8 To sio꞉ a꞉no꞉ asulakiyo꞉, iya Aisa꞉g eyo꞉ Ka꞉ina꞉n gaya꞉ mano꞉ mo꞉beakigo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ Iso꞉ e a꞉na fanda asulo꞉. \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Iso꞉ eyo꞉ ga nowo꞉ a꞉dia꞉ni, Ablahama꞉ inso꞉ Ismaela꞉ e so꞉lo꞉lo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ismaela꞉ ida꞉ Nebayoda꞉ ado Mahalad e a꞉na di. \s1 Ya꞉kob e Betel a꞉na alilaki ofolo꞉ \p \v 10 Ya꞉kob eyo꞉ Bilsiba a꞉na ta꞉ta꞉ga꞉ Halan ha꞉na꞉ni ane. \v 11 Ha꞉na꞉leno꞉ nudabiki, us a꞉namio꞉ alima꞉no꞉ hen nafa nowo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, u nowo꞉ e misa꞉yo꞉ a꞉na dia꞉taki ali. \v 12 \x - \xo 28.12 \xt Yo꞉n 1.51\x*E a꞉na alifo꞉liki, ofola ba꞉ba꞉ amio꞉ wo꞉lo꞉ hen wena a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Hebene halona ka dowalifo꞉liki, Godeya꞉ ene ma꞉mula꞉ kaluwo꞉ wo꞉l a꞉na tinda꞉liki, nolo꞉ fa꞉la꞉na꞉liki a꞉la꞉lena ba꞉ba꞉. \v 13 \x - \xo 28.13 \xt Mo꞉mo꞉ 13.14-15\x*Yawe eyo꞉ Ya꞉kob elo꞉ alifo꞉lab aniba kagafo꞉liki a꞉la꞉sio꞉, “Ne Yawe, Ablahama꞉ Godeyo꞉ ne, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Aisa꞉ga꞉ Godeyo꞉ ne ko꞉lo꞉, hen gelo꞉ alifo꞉lab we, ge o꞉lia꞉ ge ma꞉mu i o꞉lia꞉mo꞉ dimia꞉no꞉. \v 14 \x - \xo 28.14 \xt Mo꞉mo꞉ 12.3, 22.18\x*So꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab a꞉no꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ hena꞉ mu o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. Iyo꞉ ta꞉i ha꞉nakiyo꞉, hen ofdo꞉ yan doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, ofdo꞉ tinan doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, eleb doba꞉da꞉yo꞉lo꞉, kini doba꞉da꞉yo꞉lo꞉ modo꞉ ta꞉i ha꞉na꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ amilo꞉ so꞉lo꞉ sab a꞉no꞉ tambo ge o꞉lia꞉ so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \v 15 Ge hen o꞉bamida꞉ya꞉le ha꞉nalega, ne ge o꞉lia꞉ sia꞉liki bo꞉fo꞉mela꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉ niyo꞉ ge hen wena a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉ mia꞉no꞉. Niyo꞉ ge mo꞉ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, to no꞉no꞉ndo꞉ gemo꞉lo꞉ dinali sio꞉ aumbo꞉ niyo꞉ dimidama꞉no꞉.” \v 16 Ya꞉kob e ali a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dasilakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne mo꞉asulo꞉ ko꞉sega, Yawe e hen wenamio꞉ hendele a꞉lab.” \v 17 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ e tagilaki a꞉la꞉sio꞉, “Hen we mada ko꞉lilo꞉b Hen we Godeya꞉ ene a, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Hebene togo꞉ wena a꞉lab ko꞉lo꞉ ne mada molo asulab,” a꞉la꞉sio꞉. \fig Ya꞉kob e ofolo꞉.|alt="Jacobs dream" src="C020_gr.tif" size="col" copy="© 1997 New Tribes Mission/Foreign Mission Board, Southern Baptist Convention. Used with permission." ref="28.10-15" \fig* \p \v 18 Kea꞉fole a꞉namio꞉, Ya꞉kob eyo꞉ u elo꞉ misase ali a꞉no꞉ da꞉ga꞉lia꞉ga꞉, hen a꞉na gele alifa꞉. Gele alitakiyo꞉ wa ho꞉no꞉ a꞉na tulu alifa꞉.\f + \fr 28.18 \ft Elo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, tif amio꞉ kalu nolba꞉yo꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, heno꞉ we malilo꞉lo꞉b a꞉la꞉ asula꞉melea꞉ki go꞉.\f* \v 19 Tamin amio꞉ hen a꞉no꞉ “Lus” a꞉la꞉sa꞉la꞉sen ko꞉sega o꞉go꞉ Ya꞉koba꞉yo꞉ hen a꞉no꞉ “Betel”\f + \fr 28.19 \ft Betel a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, Godeya꞉ a.\f* wikilo꞉. \p \v 20-21 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉, “Gode giyo꞉ ne o꞉lia꞉ dowaki, nemo꞉wo꞉ helebeso꞉g o꞉lia꞉ ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ dimiaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉, nelo꞉ ha꞉na꞉labo꞉ gi bo꞉fo꞉la꞉ga꞉ aneyo꞉, ne a꞉ma꞉la꞉ dowa꞉ hen ami ga꞉li tililia꞉ ha꞉nalega, Yawe ge, ni Gode doma꞉no꞉. \v 22 Nilo꞉ u ko꞉lo꞉ gele alito꞉l we, Gode gi ayo꞉ we a꞉la꞉liki da꞉fe alito꞉l. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ Gode gilo꞉ nemo꞉lo꞉ dimiab a꞉no꞉ tambo, niyo꞉ do꞉la꞉fo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, heb imilig nowo꞉ Godemo꞉ dimia꞉no꞉.” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉. \c 29 \s1 Ya꞉kobo꞉ Labana꞉ hena fa꞉la꞉dowaki Lesol e a꞉na gido꞉ \p \v 1 Ya꞉kobo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, kaluka꞉isale ofdo꞉ yan doba꞉da꞉lo꞉ sa꞉sen ili hen a꞉namida꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 2 E ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉naki sigili ba꞉ba꞉ amio꞉, ho꞉n daido꞉ nowo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉n daido꞉ anib a꞉namio꞉ sibi gulubido꞉ otalen a꞉no꞉ a꞉na a꞉labiki ba꞉ba꞉. Sibi a꞉no꞉ ho꞉n ma꞉no꞉la꞉liki, fufulufo꞉liki yasisen. Ho꞉n daido꞉ me a꞉no꞉ u alana꞉ go꞉lu alifa꞉. \v 3 Sibilo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu ililo꞉ dimida꞉seno꞉ we. Sibiyo꞉ tambo tililia꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowab amio꞉, sibilo꞉ bo꞉fo꞉lowan iliyo꞉ u a꞉no꞉ ua fo꞉fo꞉goloa꞉taki, ho꞉no꞉ sibimo꞉wo꞉ a꞉na mean. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉no꞉ mea꞉sa꞉ga꞉yo꞉, u alan a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ go꞉lu alita꞉sen. Iliyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉sen ko꞉lo꞉, o꞉g a꞉namio꞉ nolo꞉ o꞉mena꞉ki yasisab. \v 4 Ya꞉kob e a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, imo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ni nao, gio꞉ o꞉bamida꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉wo꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ Halan sa꞉sen ko꞉lo꞉ mio꞉.” \v 5 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉kob eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Nahol e ma꞉mu Laban a꞉no꞉, gio꞉ asulo꞉wo꞉?” “A꞉, nio꞉ asulo꞉ka꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 6 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kobo꞉ wa꞉ka dabu ba꞉daki, “E o꞉li saba꞉le?” “A꞉, e nafale sab. Bo꞉ba, ene ida꞉ Lesolo꞉, sibiyo꞉ ho꞉no꞉ mea꞉ni tililia꞉ yab.” \v 7 A꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ho꞉len disi o꞉a꞉lab wenamio꞉, sibiyo꞉ ilif amilo꞉ to꞉loma꞉no꞉wo꞉ o꞉semo꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉lab. Giliyo꞉ sibi we ho꞉no꞉ mea꞉sa꞉ga꞉ fuguso꞉ maiya꞉kiyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ mo꞉tililia꞉ ha꞉nab ko wangabi gaya?” \v 8 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, sibilo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Nili mano꞉ we. Sibilo꞉ bo꞉fo꞉lowan o꞉lia꞉ sibiyo꞉ tambo wena kegeneliab amio꞉, uwo꞉ ua fo꞉fo꞉gola꞉sa꞉ga꞉, ho꞉no꞉ a꞉na mea꞉sen ko꞉lo꞉, niliyo꞉ nolo꞉ kegenema꞉ki yasiso꞉l.” \p \v 9 Lesolo꞉ iyaya꞉ sibiyo꞉ e bo꞉fo꞉lowa꞉sen ko꞉lo꞉, iyo꞉ a꞉na tola꞉lena eyo꞉ sibiyo꞉ tililia꞉ga꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 10 Ya꞉kob eyo꞉ e babo Labana꞉ ida꞉ Lesol o꞉lia꞉ ene sibi o꞉lia꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ sibiyo꞉ ho꞉no꞉ maiya꞉kiyo꞉, ho꞉n daido꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, u ko꞉lo꞉ ifa꞉ a꞉no꞉ fo꞉fo꞉gola꞉sa꞉ga꞉, ho꞉no꞉ e babo Labana꞉ sibi o꞉mo꞉ me. \v 11-12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob eyo꞉ Lesolo꞉ mimilaki ya꞉la꞉likiyo꞉, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉la꞉ e babo꞉wo꞉ nowo꞉ ne. Gi gan La꞉ba꞉gaya꞉ so꞉wayo꞉ neka꞉” a꞉laki Lesolbo꞉wo꞉ sio꞉ ko꞉lo꞉, Lesol e bo꞉bo꞉ge nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, iyamo꞉ sa꞉ma꞉ni ane. \p \v 13-14 Laban e adowa꞉ inso꞉ Ya꞉kobo꞉ mio꞉ka꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e nai ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉ galiliakiyo꞉, e babowo꞉ fafula꞉fo꞉liki mimila꞉sa꞉ga꞉, ene aya tililia꞉gane. Ya꞉kob e aya fa꞉la꞉dowakiyo꞉, elo꞉ dimido꞉wo꞉ Laban emo꞉ malolo꞉ meabi, Laban eyo꞉ emo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ne babo꞉, nadoleya꞉ inso꞉wo꞉ ge” a꞉la꞉sio꞉. Ya꞉kobo꞉ e babo o꞉lia꞉lo꞉ seno꞉ ele imiligo꞉ ane. \s1 Ya꞉kob eyo꞉ Lea o꞉lia꞉ Lesol o꞉lia꞉ di \p \v 15 Ele imiligo꞉ dufula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Laban eyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ni so꞉lo꞉le ko꞉sega, niyo꞉ ge nanogo꞉ madali dima꞉kiyo꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉, gilo꞉ nanog diab konamio꞉, ge o꞉biba꞉sa꞉ kililia꞉niyo꞉?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \v 16 Laban e ida꞉yo꞉ a꞉la꞉, wa꞉la꞉bo꞉ Lea, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Lesol ko꞉lo꞉ elen. \v 17 Leaya꞉ ene siyo꞉ nafa dowo꞉ ko꞉sega Lesol e mada nafa gesego꞉le dowo꞉. \v 18 Ya꞉kob eyo꞉ Lesolo꞉ alan asulo꞉ ko꞉lo꞉, Labanbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉la꞉ tif Lesolo꞉ ni dia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, dona dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ne gi nanog dia꞉mela꞉no꞉.” \v 19 A꞉la꞉sa꞉labiki Laban eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉, gilo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ o꞉li. Niyo꞉ na꞉la꞉ we kalu nolbo꞉ mea꞉no꞉wo꞉ mo꞉beaki, gemo꞉ mea꞉no꞉wo꞉ sagalab. Ge ni o꞉lia꞉ wena mesa꞉no꞉.” Laban eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 20 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob e Lesola꞉ fudo꞉ o꞉ngo꞉ kililiakiyo꞉, dona dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ nanogo꞉ a꞉na dia꞉li elen. Ko꞉sega Ya꞉kob eyo꞉ Lesolo꞉ e dia꞉no꞉wo꞉ mada alan asulo꞉ ko꞉lo꞉, dona dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ o꞉ngo꞉mal sa꞉lab a꞉la꞉asulo꞉. \fig Ya꞉kob elo꞉ ga dia꞉no꞉wo꞉ Laban o꞉lia꞉ nenelo꞉.|alt="Laban had two daughters" src="01_Ge_29_04a_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="29.18" \fig* \p \v 21 Dona a꞉no꞉ kedeta꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉kob eyo꞉ Labanbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ dona dinali sio꞉wo꞉ kedetab ko꞉lo꞉, ne e o꞉lia꞉ alima꞉niki, o꞉go꞉ ni gayo꞉ tililia꞉ mena.” \v 22 A꞉la꞉sa꞉labiki Laban eyo꞉ kaluka꞉isale hen a꞉namilo꞉ seno꞉ tambo ho꞉le kegea꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ alan dowo꞉ta꞉sa꞉ga꞉ mo꞉no꞉. \v 23 Ko꞉sega nulu dowabikiyo꞉, Laban eyo꞉ Leayo꞉ tililia꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ e ga a꞉no꞉lia꞉ ali. \v 24 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Laban eyo꞉ ene nanog ka꞉isale Silbayo꞉, Leaya꞉ nanog dia꞉melea꞉ki emo꞉ dimi. \v 25 Kea꞉fo dasila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉kob e ga a꞉no꞉ Lealo꞉biki ba꞉ba꞉. E ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Labando꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ we waga asulaki dimido꞉wo꞉? Ne Lesol dia꞉no꞉ a꞉la꞉liki, dona dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ nanogo꞉ a꞉na di ko꞉lo꞉, giyo꞉ ne wangabi dikido꞉wo꞉?” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉ gadi sio꞉. \v 26 A꞉la꞉sa꞉labiki Laban eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nili man amio꞉ tif so꞉wayo꞉ wa꞉la꞉bo꞉ mo꞉tinian ko꞉lo꞉ a꞉na go꞉ka꞉. \v 27 So꞉agelo꞉ imilig wenamio꞉, ga tili alitakilo꞉ sagalo꞉ a꞉no꞉ ge ga we o꞉lia꞉ kedetalikiyo꞉, ga nowo꞉lo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉na sili alifa꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga fudo꞉ mean aumbo꞉, ge dona dom a꞉la꞉fo꞉ nowo꞉ ni nanogo꞉ wa꞉ka a꞉dia꞉bi.” \v 28 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉no꞉ dowo꞉. Lealo꞉ sili alifa꞉ sagalo꞉ ho꞉len a꞉no꞉ kedeta꞉ga꞉yo꞉, Laban eyo꞉ ene ida꞉ Lesolo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉na sili alifa꞉. \v 29 Lesol sili alitakiyo꞉, Laban eyo꞉ ene nanog ka꞉isale Bilha, Lesola꞉ nanog dia꞉melea꞉ki emo꞉ dimi. \v 30 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob e Lesol o꞉lia꞉yo꞉lo꞉ ali. Eyo꞉ Lesolo꞉ mada alan asulo꞉ ko꞉sega Leayo꞉ mo꞉dinafa asulo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob e dona dom a꞉la꞉fo꞉ nowo꞉ Labana꞉ nanog dia꞉len. \s1 Ya꞉koba꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉yo꞉ wiyo꞉ we \p \v 31 Ya꞉kob eyo꞉ Leamo꞉lo꞉ mo꞉beab a꞉no꞉ Yawe ba꞉da꞉ga꞉, Lea e so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉lima꞉ki ta꞉fo꞉ ko꞉sega, Lesol e fain dowo꞉. \v 32 A꞉la꞉gabiki Leayo꞉ alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa sa꞉la꞉li. Lea eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ sa꞉la꞉liakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne kele asulakilo꞉ hida꞉yab a꞉no꞉ Yawe eyo꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ ne kaluwa꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉ma꞉ib.” Lea eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Luben\f + \fr 29.32 \ft Lubena꞉ wi a꞉no꞉, “ba꞉ba꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \f* wikilo꞉. \v 33 Lea e wa꞉ka alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa nowo꞉ sa꞉la꞉liakiyo꞉, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu nilo꞉ma꞉yo꞉ ne ko꞉lo꞉ mo꞉beo꞉ a꞉no꞉ Yawe eyo꞉ dabu ko꞉lo꞉, kalu so꞉wa nowo꞉ wa꞉ka a꞉dimiab.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Simeon\f + \fr 29.33 \ft Simeona꞉ wi a꞉no꞉, “dabu” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \f* wikilo꞉. \v 34 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Leayo꞉ wa꞉ka alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa nowo꞉ sa꞉la꞉liakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ kalu so꞉wa otalen we Ya꞉kobo꞉ sa꞉la꞉me ko꞉lo꞉, o꞉g wenamio꞉ eyo꞉ ne alan asulaliki, ne o꞉lia꞉yo꞉ mada oga꞉dima꞉ib.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Libai\f + \fr 29.34 \ft Libaiya꞉ wi a꞉no꞉, “oga꞉do꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \f* wikilo꞉. \v 35 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Leayo꞉ wa꞉ka alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa nowo꞉ a꞉sa꞉la꞉liakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ niyo꞉ Yawe ene wiyo꞉ wabudaki dulugu sa꞉ma꞉nigo꞉l” a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Yuda\f + \fr 29.35 \ft Yudaya꞉ wi a꞉no꞉, “wabulu sio꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \f* wikilo꞉. Yuda sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Lea eyo꞉ so꞉wayo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉sa꞉la꞉li. \c 30 \p \v 1 Lesol e so꞉wayo꞉ mo꞉sa꞉la꞉lia꞉no꞉ dowabiki, adomo꞉ kulufa꞉ya꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ so꞉wayo꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉dimialega, ne soma꞉no꞉.” \v 2 Ya꞉kob eyo꞉ Lesolmo꞉wo꞉ gadia꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ ne Gode a꞉la꞉asulaya? Godeya꞉ eneno꞉ ge so꞉wayo꞉ mo꞉sa꞉la꞉lima꞉ki faino ga ta꞉fo꞉lab.” \v 3 A꞉la꞉sa꞉labiki Lesol e sa꞉laki, “Niyo꞉ na꞉ nanog ka꞉isale Bilha a꞉no꞉ gemo꞉ dimia꞉nigo꞉l. So꞉wa elo꞉ sa꞉la꞉liab a꞉no꞉ ne ta꞉uma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ge e o꞉lia꞉ alila꞉bi. A꞉la꞉dimidalega eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, so꞉wa nilo꞉wo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib.” \v 4-5 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Lesol eyo꞉ ene nanog ka꞉isale Bilha a꞉no꞉ Ya꞉koba꞉ inga doma꞉ki ta꞉tabiki, Ya꞉kob e Bilha o꞉lia꞉ alila꞉la꞉ga꞉, so꞉wayo꞉ alelo꞉ ko꞉lo꞉ eyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉me. \v 6 Sa꞉la꞉liabiki Lesol eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ nilo꞉ man dimida꞉sen a꞉no꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ nemo꞉wo꞉ o꞉li dimidabo꞉lo꞉b a꞉la꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉, nilo꞉ dabu ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wayo꞉ nemo꞉wo꞉ dimiab.” Lesol eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Dan\f + \fr 30.6 \ft Dana꞉ wi a꞉no꞉, “alobo꞉no꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab.\f* wikilo꞉. \v 7 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Bilhayo꞉ wa꞉ka alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa nowo꞉ Ya꞉kobo꞉ sa꞉la꞉me. \v 8 Sa꞉la꞉liabiki, Lesol eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne nado o꞉lia꞉ eteyo꞉wo꞉ alan dowa꞉len a꞉no꞉, o꞉go꞉ niyo꞉ tinio꞉l.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Nabtali\f + \fr 30.8 \ft Nabtaliya꞉ wi a꞉no꞉ “eteyo꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab.\f* wikilo꞉. \p \v 9-10 Leayo꞉ e so꞉wayo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉sa꞉la꞉lia꞉no꞉ dowabiki, ene nanog ka꞉isale Silba a꞉no꞉ Ya꞉koba꞉ inga doma꞉ki ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, Silba eyo꞉ kalu so꞉wa nowo꞉ Ya꞉kobo꞉ sa꞉la꞉me. \v 11 So꞉wa a꞉no꞉ sa꞉la꞉liabikiyo꞉, Lea eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mada o꞉m, nemo꞉wo꞉ nafale dimidab.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Gad\f + \fr 30.11 \ft Gada꞉ wi a꞉no꞉, “mada o꞉m” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \f* wikilo꞉. \v 12-13 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Leaya꞉ ene nanog ka꞉isale Silbayo꞉ kalu so꞉wa nowo꞉ wa꞉ka sa꞉la꞉liabiki, Lea eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne mada sagalo꞉ alan dowab ko꞉lo꞉, ka꞉isale nolba꞉yo꞉ ‘E sagalo꞉ dowab’ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Asel\f + \fr 30.12-13 \ft Asela꞉ wi a꞉no꞉, “sagalo꞉” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \f* wikilo꞉. \p \v 14 Da꞉si wit folo꞉ tuma꞉no꞉ ho꞉len a꞉no꞉ fa꞉la꞉dowabiki, Lubeno꞉ egelo꞉wa sia꞉likiyo꞉, mendeg hende nolo꞉ walilia꞉sa꞉ga꞉, ano Lea emo꞉wo꞉ dia꞉gane.\f + \fr 30.14 \ft O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉, kaluka꞉isale iliyo꞉ a꞉la꞉tili asulo꞉. Ka꞉isale abeyo꞉ mendeg hende a꞉no꞉ nalega, so꞉wayo꞉ alelema꞉ib a꞉la꞉asulo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu abeyo꞉ nalega, ga o꞉lia꞉lo꞉ alima꞉no꞉wo꞉ alan asuluma꞉ib. \f* A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lesol eyo꞉ Leamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mendeg hende ko꞉lo꞉ gi so꞉waya꞉lo꞉ dia꞉yab a꞉no꞉ nolo꞉ nelo꞉ mena.” \v 15 Ko꞉sega Lea eyo꞉ emo꞉wo꞉ gadi sa꞉lakiyo꞉, “Kalu nilo꞉wo꞉ gi afale dio꞉go꞉le ko꞉sega, man a꞉no꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ a꞉la꞉asulakiyo꞉, o꞉go꞉ mendeg hende ni so꞉waya꞉lo꞉ a꞉no꞉lo꞉ gi afale dia꞉nigaya?” A꞉la꞉sa꞉labiki Lesol eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ mendeg hende we nemo꞉wo꞉ dimialega, o꞉g nuluwo꞉ Ya꞉kobo꞉ ge o꞉lia꞉ alima꞉ hamana a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉,” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 16 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ga꞉lowo꞉ Ya꞉kobo꞉ egelo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ya꞉len ami, Lea eyo꞉ e galilia꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ ni so꞉waya꞉lo꞉ mendeg hende dia꞉mio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ge o꞉ma kilili ko꞉lo꞉, o꞉g nuluwo꞉ ge ne o꞉lia꞉ alima꞉no꞉.” A꞉la꞉sa꞉labiki o꞉g nulu a꞉namio꞉ Lea o꞉lia꞉ ali. \v 17 Lea elo꞉ asulo꞉ a꞉no꞉ Gode eyo꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, e so꞉wayo꞉ alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa biyo꞉ Ya꞉kobo꞉ a꞉na sa꞉la꞉me. \v 18 Sa꞉la꞉liakiyo꞉ Lea eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni nanog ka꞉isaleyo꞉ kalu nilo꞉mo꞉ dimi ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ nemo꞉wo꞉ sagalakiyo꞉, wa꞉lo꞉ dimiab.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Isaka wikilo꞉.\f + \fr 30.18 \ft Isakaya꞉ wi a꞉no꞉, “wa꞉lo꞉ dimidab” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab.\f* \p \v 19-20 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Leayo꞉ wa꞉ka alela꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa do꞉go꞉feyo꞉ a꞉na Ya꞉kobo꞉ sa꞉la꞉me ko꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ kalu so꞉wa do꞉go꞉fela꞉fo꞉ we Ya꞉kob emo꞉ sa꞉la꞉me. Gode eyo꞉ boba nafale a꞉no꞉ nemo꞉ dimiabo꞉lo꞉biki, o꞉go꞉ kalu nilo꞉ma꞉yo꞉ ne wabuluma꞉ib.” Eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa a꞉no꞉ Sebulun\f + \fr 30.19-20 \ft Sebuluna꞉ wi a꞉no꞉, “wabudan” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab.\f* wikilo꞉. \v 21 Tif amio꞉, Lea eyo꞉ ka꞉isale so꞉wa imilig nowo꞉ a꞉na sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, Daina wikilo꞉. \p \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ Lesolo꞉ wa꞉ka asulabikiyo꞉, elo꞉ dulugu sio꞉ a꞉no꞉ Godeyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Lesol e so꞉wayo꞉ o꞉li sa꞉la꞉lima꞉ki dimido꞉. \v 23 A꞉la꞉dimidabiki Lesol e so꞉wayo꞉ alelo꞉ ko꞉lo꞉, kalu so꞉wayo꞉ a꞉na sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne ko꞉lo꞉ sendelowa꞉sen a꞉no꞉ Gode eyo꞉ dila꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 24 Lesol eyo꞉ to nowo꞉ a꞉sa꞉lakiyo꞉, “Yawe eyo꞉ kalu so꞉wa nowo꞉ nemo꞉wo꞉ wa꞉ka a꞉dimina꞉ki asulo꞉l.” A꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Yosa꞉b\f + \fr 30.24 \ft Yosa꞉ba꞉ wi a꞉no꞉, “nemo꞉ wa꞉ka a꞉dimia꞉bi” a꞉la꞉do꞉ sa꞉lan o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \f* wikilo꞉. \s1 Ya꞉koba꞉ sibi bo꞉fo꞉len a꞉no꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ \p \v 25 Lesol eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, Ya꞉kob eyo꞉ Labanbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne o꞉go꞉ no꞉no꞉n hena ha꞉na꞉no꞉ asulab ko꞉lo꞉ giyo꞉ ne iliga꞉foma. \v 26 Niyo꞉ ga o꞉lia꞉ so꞉wa o꞉lia꞉ kililiakiyo꞉, nanog gilo꞉wo꞉ halaido꞉ dimida꞉len. Nanog a꞉no꞉ tambo ditandale ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ giyo꞉ ni ga o꞉lia꞉ so꞉wa o꞉lia꞉ a꞉no꞉ nemo꞉ tililia꞉ hamana꞉ki ta꞉foma.” \v 27 A꞉la꞉sa꞉labiki Laban eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Tamin amio꞉ niyo꞉ to nowo꞉ gemo꞉ ko꞉le sa꞉ma꞉nigo꞉l. Niyo꞉ fofa dimidan mamamo꞉wo꞉ dabu ba꞉ba꞉ amio꞉, iliyo꞉ fanda asuluma꞉no꞉ we nemo꞉ wido꞉. Ge ne o꞉lia꞉lo꞉ dofo꞉len a꞉na ilikiyo꞉, niyo꞉ Yawe eyo꞉ ne nafale mesea꞉ki ta꞉fo꞉labo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ ele ba꞉ba꞉. \v 28 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ge wenaka o꞉salega, nanog gilo꞉ diab amilo꞉ kililia꞉no꞉ a꞉no꞉, kelego꞉ gilo꞉ asulakilo꞉ sa꞉lab aumbo꞉, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ o꞉li dimia꞉no꞉ ko꞉lo꞉lab.” \v 29 A꞉la꞉sa꞉labiki, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne dona modo꞉wo꞉ gi nanogo꞉ nafale dia꞉len a꞉la꞉bo꞉ ge asulab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ fofo꞉ gilo꞉wo꞉ niyo꞉ dinafa bo꞉fo꞉len ko꞉lo꞉ nafale fa꞉la꞉dowo꞉. \v 30 Ne wilo꞉ o꞉semo꞉ mio꞉ amio꞉, ge kelego꞉ a꞉la꞉se ko꞉lo꞉ elen, ko꞉sega nilo꞉ bo꞉fo꞉len amio꞉ kelego꞉ gilo꞉ a꞉no꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ analifa꞉. Niyo꞉ nanogdo꞉ dia꞉len amio꞉ Yawe eyo꞉ ne asuwa꞉takiyo꞉, ge nafale mesea꞉ki ta꞉fo꞉lab. Ko꞉sega so꞉lo꞉ nilo꞉ we abe asuwa꞉fa꞉iba? O꞉go꞉ no꞉no꞉n so꞉lo꞉wo꞉ ko꞉lo꞉ tilidoma꞉no꞉ asulab.” \v 31 A꞉la꞉sa꞉labiki Laban eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ge wenamio꞉ o꞉mesa꞉nikiyo꞉, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ kelego꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ dimina꞉ki asulaya?” Ya꞉kobo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “A, giyo꞉ kelego꞉wo꞉ nemo꞉wo꞉ dimia꞉so꞉bo. Ko꞉sega giyo꞉ nemo꞉wo꞉ to nowo꞉ dinali sa꞉lalega, gi no꞉ fofan a꞉no꞉ niyo꞉ wa꞉ka a꞉bo꞉fo꞉mela꞉no꞉. \v 32 O꞉go꞉ ne ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, sibi o꞉lia꞉ goudi o꞉lia꞉ gilo꞉ a꞉no꞉ ni aloba꞉daki, sibi o꞉lia꞉ goudi o꞉lia꞉ momado꞉le a꞉no꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sibi inso꞉ henela꞉ a꞉no꞉lo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ni nanog diab amilo꞉ kililian aumbo꞉, a꞉no꞉ tambo ne dia꞉no꞉ asulo꞉l. \v 33 Niyo꞉ digale dimido꞉wa꞉le a꞉la꞉likiyo꞉, giyo꞉ tif amio꞉ bebema꞉ yakiyo꞉, goudi mo꞉momado꞉ nowo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sibi inso꞉ mo꞉henela꞉ nowo꞉ ko꞉lo꞉ no꞉ nilo꞉ usamio꞉ ba꞉dalega, giyo꞉ ni afale dilo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉ib.” \v 34 Ya꞉kob elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Laban eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉li ko꞉m. Gilo꞉ sa꞉lab au dimidama꞉niki.” \v 35-36 Ko꞉sega o꞉g a꞉namio꞉ Laban e ha꞉na꞉ga꞉, goudi mala o꞉lia꞉ de o꞉lia꞉ momadela꞉le a꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sibi inso꞉ henela꞉ a꞉no꞉lo꞉ tambo aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Laban o꞉lia꞉ ene inso꞉ o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ no꞉ a꞉no꞉ tililia꞉ ha꞉nakiyo꞉, ho꞉len otalen alita꞉ga꞉, ene so꞉wamo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki a꞉na ta꞉fo꞉. A꞉la꞉dimida꞉labikiyo꞉, Ya꞉kob e amisa꞉n a꞉naka siliki, Labana꞉ no꞉ fofo꞉ nolo꞉ e bo꞉fo꞉len. \fig Ya꞉kob eyo꞉ sibi momado꞉leyo꞉ alo bo꞉no꞉.|alt="Jacob and spotted sheep" src="01_Ge_30_02c_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="30.32" \fig* \p \v 37 Ya꞉kob eyo꞉ no꞉ nolo꞉ bo꞉fo꞉likiyo꞉, i ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉ma꞉ ele nolo꞉ gedea꞉sa꞉ga꞉, i ele a꞉namio꞉ ho꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉, do꞉go꞉f nolo꞉ sili alifela꞉sa꞉ga꞉ dila꞉. \v 38 Eyo꞉ i ele momado꞉ a꞉no꞉ no꞉wa꞉lo꞉ ho꞉ndo꞉ na꞉sen i solo꞉ us a꞉na difa꞉. A꞉la꞉do꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉, no꞉wa꞉yo꞉ ho꞉no꞉ ma꞉ni yakiyo꞉, i ele momado꞉ a꞉no꞉ ili milifa doma꞉ki go꞉. Mo꞉wo꞉ no꞉wo꞉ ho꞉n ma꞉ni yakiyo꞉, iyo꞉ a꞉na ga꞉gila꞉sen. \v 39 A꞉la꞉dimidalifa꞉ ko꞉lo꞉ no꞉wo꞉ i ele momado꞉ a꞉no꞉ bo꞉fo꞉liki ga꞉la꞉lab ko꞉lo꞉, inso꞉wo꞉ tambo momado꞉le segesela꞉i ane. \v 40 Ya꞉kob eyo꞉ sibi inso꞉ momadela꞉ a꞉no꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, egelese mesea꞉ki ta꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ malalo꞉ ga꞉lab ho꞉len a꞉namio꞉, Ya꞉kob eyo꞉ no꞉ malayo꞉ no꞉ momado꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ bo꞉fo꞉liki ga꞉la꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ no꞉ momado꞉le silia꞉ta꞉len a꞉no꞉ alobanalia꞉ ta꞉felo꞉ ko꞉lo꞉, Labana꞉ no꞉ o꞉lia꞉ Ya꞉koba꞉ ene no꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ mo꞉gasa dowo꞉. \v 41 No꞉ mala halaido꞉ a꞉no꞉ ga꞉lima꞉no꞉ ho꞉len dowab amio꞉, Ya꞉kob eyo꞉ i ele momado꞉ a꞉no꞉ no꞉wa꞉lo꞉ ho꞉ndo꞉ na꞉sen i solo꞉ us a꞉na dia꞉ta꞉sen. A꞉la꞉dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉ no꞉ malaya꞉lo꞉ ga꞉la꞉lab amio꞉, i ele a꞉no꞉ ini milifa doma꞉ki go꞉. \v 42 Ko꞉sega no꞉ mala halaido꞉lo꞉ma a꞉no꞉ ga꞉lima꞉no꞉ ho꞉len dowab amio꞉, i ele a꞉no꞉ mo꞉dia꞉ta꞉sen. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ no꞉ inso꞉ halaido꞉lo꞉ma dowab a꞉no꞉ Laban eno꞉ ta꞉taki, no꞉ inso꞉ halaido꞉lo꞉ dowab a꞉no꞉ Ya꞉kob e di. \v 43 A꞉la꞉dimida꞉labikiyo꞉, Ya꞉kob e wilo꞉ kalu mada alan fa꞉la꞉dowakiyo꞉, no꞉ fofo꞉ enedo꞉ a꞉no꞉lo꞉, nanog dian kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉, donkiyo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉mol o꞉lia꞉yo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \c 31 \s1 Ya꞉kob e wo꞉no꞉le ha꞉nakiyo꞉, Labano꞉ ta꞉fo꞉gane \p \v 1 Labana꞉ inso꞉wa꞉yo꞉ egele nenelai a꞉la꞉sio꞉, “Kelego꞉ dowa꞉lo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ tambo Ya꞉koba꞉ afale dia꞉sa꞉ga꞉, e wilo꞉ kalu dowab” a꞉la꞉do꞉ nenelo꞉ a꞉no꞉ Ya꞉kobo꞉ dabu. \v 2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉ elena, Ya꞉kob eyo꞉ Labana꞉lo꞉ tamin amilo꞉ emo꞉lo꞉ sagala꞉sen aumbo꞉ mo꞉dimidaki, o꞉go꞉ emo꞉wo꞉ mo꞉beabi ba꞉ba꞉. \v 3 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Yawe eyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ ge go꞉la꞉ hendeya ha꞉na꞉ga꞉, go꞉no꞉n so꞉lo꞉lo꞉ sabdo꞉ a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉bi. Ne ge o꞉lia꞉ doma꞉no꞉.” \p \v 4 O꞉g a꞉namio꞉ Ya꞉kob e no꞉ fo꞉fo꞉ enedo꞉ a꞉no꞉ ilaboda꞉ siliki bo꞉fo꞉len ko꞉lo꞉, inga a꞉la꞉ Lesol o꞉lia꞉ Lea o꞉lia꞉yo꞉ elo꞉wa mena꞉ki saga꞉fo꞉. \v 5 A꞉la꞉yo꞉ elo꞉ elen a꞉na fa꞉la꞉dowabiki, inga a꞉la꞉mo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉la꞉yo꞉ tamin amilo꞉ nemo꞉lo꞉ sagala꞉sen aumbo꞉ mo꞉dimidaki, o꞉go꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉beabo꞉lo꞉b a꞉la꞉asulo꞉. Ko꞉sega dowa꞉ Godeyo꞉ ne o꞉lia꞉ dowa꞉i ya꞉sen ko꞉lo꞉lab. \v 6 Niyo꞉ go꞉la꞉ nanog diakiyo꞉, halaido꞉ dia꞉len a꞉la꞉bo꞉ ga꞉go꞉lo꞉ asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 7 Ko꞉sega go꞉la꞉yo꞉ ne dikidakiyo꞉, nilo꞉ nanog di amilo꞉ kililian a꞉no꞉ ko꞉li ko꞉lile a꞉la꞉nodola꞉i aneyo꞉, wa꞉ka wa꞉ka dimidaki do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉dowab. Ko꞉sega elo꞉ ne mogagima꞉kilo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ Gode eyo꞉ kalifa꞉. \v 8 Tamin amio꞉ go꞉la꞉yo꞉ nemo꞉ dinali sa꞉lakiyo꞉, ‘Gilo꞉ nanog di amilo꞉ kililia꞉no꞉wo꞉ we. Goudi bobeyo꞉ momadela꞉le segeselab a꞉no꞉ tambo gi dia꞉bi,’ A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ goudi inso꞉wo꞉ tambo bobeyo꞉ momadela꞉le a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ segesela꞉i ya꞉lab. Go꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉do꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, enedo꞉ dinali sio꞉ a꞉no꞉ a꞉nodolakiyo꞉, nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘O꞉go꞉ gilo꞉ nanog di amilo꞉ kililia꞉no꞉wo꞉ we. Goudi sidi alifelakilo꞉ momadela꞉le segeselab a꞉no꞉ tambo gi dia꞉bi.’ A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ goudi inso꞉wo꞉ tambo sidi alifelakilo꞉ momadela꞉le a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ segesela꞉i ya꞉lab. \v 9 A꞉la꞉do꞉ go꞉ a꞉na ilikiyo꞉, Gode eneno꞉ no꞉ fofo꞉ go꞉la꞉lo꞉ a꞉no꞉ dila꞉sa꞉ga꞉, nemo꞉wo꞉ a꞉na dimi. \p \v 10 “A꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ ga꞉labdo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, ne ofowo꞉ a꞉la꞉ba꞉ba꞉. Goudi de momadela꞉le ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ malayo꞉ ga꞉la꞉lena ba꞉ba꞉. \v 11 Ne ofolakiyo꞉, Godeya꞉ ma꞉mul kaluwa꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉, ‘Ya꞉kob.’ A꞉la꞉ho꞉idabiki niyo꞉, ‘O꞉ba, ne weko꞉,’ a꞉la꞉sio꞉. \v 12 Eyo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ge bo꞉ba! Goudi de ga꞉la꞉labdo꞉ a꞉no꞉ tambo momadela꞉le ko꞉li ko꞉lilo꞉ ko꞉lo꞉lab. Laban elo꞉ gemo꞉lo꞉ dimidab a꞉no꞉ ne ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉ niyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. \v 13 \x - \xo 31.13 \xt Mo꞉mo꞉ 28.18-22\x*Gode gilo꞉ Betel hen a꞉namilo꞉ galili a꞉no꞉ ne. Hen a꞉namio꞉ giyo꞉ u nowo꞉ gele alitakiyo꞉, wa ho꞉no꞉ a꞉na tulu alifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giyo꞉ towo꞉ nemo꞉wo꞉ dinali saefa꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ ge hen we ta꞉ta꞉ga꞉, go꞉no꞉n hendeya a꞉ma꞉la꞉ hamana.’ Ma꞉mul kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ ga꞉gbo꞉wo꞉ a꞉na malolo meo꞉l.” \v 14 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Lesol o꞉lia꞉ Lea o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dowa꞉ dabun kelego꞉wo꞉ naindo꞉ mo꞉dia꞉no꞉ dowo꞉. \v 15 Dowa꞉yo꞉ na꞉no꞉ kelego꞉wo꞉ o꞉ngo꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, mole dia꞉no꞉ a꞉lakiyo꞉, na꞉no꞉lo꞉ a꞉la꞉kililia꞉saga꞉yo꞉, mole elo꞉ di a꞉no꞉ tambo e mo꞉no꞉. A꞉la꞉do꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉ dowa꞉yo꞉ na꞉no꞉ ene ida꞉malo꞉ngo꞉ gola ba꞉daki ta꞉tab. \v 16 Kelego꞉ dowa꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ Godeya꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ dimi a꞉no꞉, na꞉no꞉lo꞉, nain so꞉wayo꞉lo꞉ nilino꞉ dowab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ Godeya꞉lo꞉ sio꞉ au dimidama.” A꞉la꞉ma꞉yo꞉ inbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 17-18 Ya꞉kob eyo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉, ingayo꞉lo꞉, ene so꞉wayo꞉lo꞉ tambo ka꞉mol wa꞉la kandata꞉ga꞉yo꞉, kelego꞉ elo꞉ a꞉namilo꞉ di a꞉no꞉ tambo dimidalia꞉sa꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, Mesobotemia a꞉namilo꞉ no꞉ fofo꞉ di a꞉no꞉ tambo o꞉sa꞉liki, ene iya Aisa꞉ga꞉ hen Ka꞉ina꞉n a꞉na ha꞉na꞉ni ane. \v 19 Iyo꞉ ha꞉na꞉nikiyo꞉, Labano꞉ sibi fo꞉no꞉ gedea꞉liki ko꞉na꞉ sabiki, Lesol eyo꞉ iyaya꞉ madali gode mama momado꞉ i a꞉no꞉ afale dia꞉sa꞉ga꞉ ane. \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob e ha꞉na꞉nikiyo꞉, e ha꞉na꞉nigo꞉lka꞉ a꞉la꞉bo꞉ ena꞉so Labanbo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉laki, e dikida꞉sa꞉ga꞉ wo꞉no꞉le ane. \v 21 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob eyo꞉ kelego꞉ enedo꞉wo꞉ tambo dia꞉sa꞉ga꞉, hen a꞉na mesa꞉no꞉wo꞉ mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, Labana꞉ heno꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Yufuletis ho꞉no꞉ ta꞉nota꞉ga꞉, Gilead misio꞉lo꞉ doba꞉da꞉ ha꞉na꞉ni ane. \fig Ya꞉kobo꞉ ene so꞉lo꞉ o꞉lia꞉ ka꞉mol wa꞉la kandata꞉ga꞉ ane.|alt="Riding camels" src="01_Ge_31_01_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="31.17" \fig* \s1 Laban eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ kudu ane \p \v 22 Ho꞉len otaleno꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Laban e Ya꞉kobo꞉ hen wena mesa꞉no꞉ mo꞉beaki aneka꞉ a꞉la꞉bo꞉ a꞉na dabu. \v 23 Eyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ene eso꞉lo꞉ nolo꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ Ya꞉kobo꞉ kudu ane. Kudu ha꞉na꞉la꞉ga꞉, ho꞉len dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉ Gilead misio꞉ hen a꞉na ha꞉na꞉lena galili. \v 24 Laban e Ya꞉kobo꞉ o꞉galima꞉ni kudu ha꞉nakiyo꞉, nulu ali amio꞉, Alam kalu Laban e ofolakiyo꞉, Godeyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowaki a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ ha꞉nolo꞉ to o꞉lia꞉ tagima꞉no꞉ to o꞉lia꞉yo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo.” \p \v 25 Ya꞉kob e Gilead misio꞉ a꞉namio꞉ helebeso꞉g ayo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ sen ami, Laban eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ a꞉na galilia꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉koba꞉lo꞉ alo꞉ di anib a꞉na Laban ene eso꞉lo꞉ mio꞉ a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ helebeso꞉g ayo꞉ a꞉na di. \v 26 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Laban eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gi mio꞉ we, wangabi go꞉wo꞉? Giyo꞉ ne dikida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, gis kaluwa꞉lo꞉ amisa꞉no꞉ bidila꞉sa꞉ga꞉lo꞉ ka꞉isaleyo꞉ tililia꞉ ha꞉nan aumbo꞉, giyo꞉ na꞉la꞉ a꞉la꞉ welo꞉ tililia꞉ mio꞉. \v 27 Giyo꞉ ne dikidakilo꞉, ne ho꞉no꞉lka꞉ a꞉la꞉bo꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉lakilo꞉ mio꞉ a꞉no꞉ wangabi go꞉wo꞉? Gio꞉ ha꞉na꞉nikiyo꞉ nemo꞉wo꞉ sio꞉ kibo꞉bowo꞉, niyo꞉ ma꞉no꞉ alan dowo꞉ta꞉sa꞉ga꞉, sagalaki a꞉namio꞉ gita o꞉lia꞉ sologa o꞉lia꞉yo꞉ dia꞉ga꞉, gisalo꞉wo꞉ sa꞉la꞉b a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ gio꞉ ebea꞉sa꞉ga꞉ hamana꞉ki iliga꞉fo꞉lo. \v 28 Giyo꞉ nemo꞉wo꞉ na꞉la꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ni ma꞉mui a꞉no꞉lo꞉ mimila꞉sa꞉ga꞉ iliga꞉foma꞉kiyo꞉, mo꞉sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉? Ge mada hala dimido꞉. \v 29 Niyo꞉ ge o꞉li mogagila꞉ma꞉no꞉ dowo꞉ ko꞉sega, ali nuluwo꞉ Gode go꞉la꞉lo꞉wo꞉ nelo꞉wa fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, towo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Giyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ ha꞉nolo꞉ to o꞉lia꞉ tagima꞉no꞉ to o꞉lia꞉yo꞉ sa꞉la꞉so꞉bo,’ Gode eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 30 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ge go꞉no꞉n hendeya ha꞉na꞉no꞉wo꞉ mada alan asulabo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ ni asulab, ko꞉sega no꞉no꞉n godeya꞉ mama momado꞉ i a꞉no꞉, giyo꞉ waga afale dia꞉mio꞉wo꞉?” \p \v 31 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ ga꞉la꞉ a꞉la꞉yo꞉ go꞉no꞉na꞉ma꞉la꞉ asulia꞉ib a꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉ ne tagi dowo꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ mo꞉sio꞉. \v 32 Ko꞉sega go꞉no꞉n godeya꞉ mama ko꞉lo꞉ momado꞉ i a꞉no꞉ ni us wenamio꞉ imilig noma꞉yo꞉ ta꞉liseno꞉lalega, e mada sana soma꞉no꞉. Giyo꞉ ni us wenamio꞉ kelego꞉ gilo꞉ nolo꞉ a꞉laba꞉le a꞉lalikiyo꞉, ninin so꞉lo꞉ wema꞉ siwa꞉l amio꞉ keda꞉i hamana. Gi kelego꞉wo꞉ ba꞉dalega, go꞉no꞉na꞉ma꞉la꞉ dia꞉bi.” Ya꞉kob elo꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉no꞉, Lesol elo꞉ iyaya꞉ gode momado꞉ ko꞉lo꞉ afalelo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ mo꞉asulaki sio꞉. \p \v 33 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ tamin amio꞉ Laban eyo꞉ Ya꞉koba꞉ helebeso꞉g aya tina꞉sa꞉ga꞉ kedo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Leaya꞉ ayamio꞉lo꞉ a꞉na kedo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanog ka꞉isale a꞉la꞉ma꞉ ayamio꞉ tina꞉sa꞉ga꞉ kedo꞉. Edakiyo꞉, Lesola꞉ a usa tiane. \v 34-35 Lesol eyo꞉ iyaya꞉ godeyo꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉mio꞉ i a꞉no꞉, ene helebeso꞉g a usa tamina dia꞉ tina꞉sa꞉ga꞉, ka꞉mol wa꞉l amilo꞉ sa꞉sen kelego꞉ a꞉ma꞉ us a꞉na wo꞉no꞉le difa꞉ ko꞉lo꞉, e a꞉ma꞉ wa꞉la asifo꞉. Laban eyo꞉ ene a a꞉no꞉ tambo kelelia꞉sa꞉ga꞉ mo꞉ba꞉dabikiyo꞉, Lesol eyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A, do ge nemo꞉wo꞉ gadia꞉so꞉bo. Ne ele walaf dowo꞉ ko꞉lo꞉ mo꞉dasima꞉no꞉ so꞉l” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Laban eyo꞉ ayo꞉ tambo keda꞉i ane ko꞉sega e mada mo꞉ba꞉ba꞉. \p \v 36 Kelego꞉ a꞉no꞉ mo꞉ba꞉dabiki, Ya꞉kob eyo꞉ Labanbo꞉wo꞉ alan kulufa꞉ya꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ gadiaki a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ ne ko꞉lo꞉ kudulia꞉ mio꞉ we, niyo꞉ mogago꞉wo꞉ o꞉b ko꞉lo꞉ dimido꞉lo꞉bi ba꞉daya? \v 37 Kelego꞉ nililo꞉wo꞉ tambo giyo꞉ keleli ko꞉lo꞉, kelego꞉ gilo꞉wo꞉ o꞉bo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉yo꞉? Kelego꞉ gilo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉, gi so꞉lo꞉ o꞉lia꞉ ni so꞉lo꞉ o꞉lia꞉ma꞉ si wa꞉l amio꞉ kalaba dia꞉foma. Dia꞉taliki ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ na꞉n us a꞉namio꞉ alobana sa꞉ma꞉ib. \v 38 Ne donayo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉yo꞉ gi nanog dia꞉likilo꞉ elen a꞉namio꞉, no꞉ mala gilo꞉wo꞉ mo꞉safalaki inso꞉wo꞉ segesela꞉len, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sibi de gilo꞉ a꞉no꞉ ni sanalia꞉ga꞉yo꞉ mo꞉mo꞉no꞉. \v 39 No꞉ fofo꞉ gilo꞉ a꞉no꞉ saila gasaya꞉ sa꞉ndab amio꞉, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ mo꞉sa꞉laki, no꞉ fofo꞉ nilo꞉wo꞉ gino꞉ a꞉ta꞉ta꞉li a꞉la꞉dimida꞉sen. Giyo꞉ nemo꞉wo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉lakiyo꞉, ‘Nuluwo꞉lo꞉ ho꞉lenowo꞉lo꞉ no꞉ fofo꞉ sulu ha꞉nab a꞉no꞉ tambo a꞉ma꞉la꞉ dugu mea꞉bi’ a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 40 Ne gi nanog dia꞉likiyo꞉, disiyo꞉ ne ofa꞉yo꞉ so꞉da꞉sen a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nuluwo꞉ hido꞉wo꞉ alan dowaki, niyo꞉ mo꞉alila꞉sen. \v 41 Ne dona do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉ us a꞉namio꞉ gi nanogo꞉ dia꞉i ya꞉len. Niyo꞉ ga꞉la꞉ a꞉la꞉ma꞉ fudo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kililian augakiyo꞉, dona babola꞉fo꞉ a꞉namio꞉ nanog gilo꞉wo꞉ madali dimida꞉len. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ dona do꞉go꞉fela꞉fo꞉ no amio꞉ ne no꞉ dia꞉no꞉ a꞉laki, gi no꞉wo꞉ a꞉na bo꞉fo꞉len. A꞉la꞉go꞉ ko꞉sega giyo꞉ modo꞉ dikidakiyo꞉, nilo꞉ nanog di amilo꞉ kililian a꞉no꞉ ko꞉li ko꞉lile a꞉la꞉nodola꞉i aneyo꞉, wa꞉ka wa꞉ka dimidaki do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉dowab. \v 42 Ni ma꞉mu Ablahama꞉ Gode, do Aisa꞉ga꞉lo꞉ wabuda꞉sen a꞉ma꞉yo꞉ ne mo꞉asufa꞉ kibo꞉bowo꞉, giyo꞉ ne no꞉no꞉n hen amio꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ madali iliga꞉fabe. Ko꞉sega nilo꞉ nanog halaido꞉ dia꞉len o꞉lia꞉ hida꞉yo꞉ gilo꞉ nemo꞉lo꞉ dimia꞉len a꞉no꞉lia꞉yo꞉ Gode e ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, e ali nuluwo꞉ gelo꞉ amio꞉ ofowo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, gemo꞉wo꞉ hagugo꞉ to sio꞉.” \s1 Laban eyo꞉ Ya꞉kob o꞉lia꞉ dinali saefa꞉ \p \v 43 Laban eyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga we ni na꞉la꞉, inso꞉ we ne ma꞉mui, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ fofo꞉ welo꞉ na꞉no꞉. Gi siya꞉lo꞉ o꞉gdo꞉ ba꞉dab a꞉no꞉ tambo na꞉no꞉ ko꞉lo꞉lab. Ko꞉sega niyo꞉ na꞉la꞉la꞉ o꞉lia꞉ so꞉wa ililo꞉ sa꞉la꞉la꞉ i o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ta꞉limesa꞉no꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 44 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ne o꞉lia꞉ ge o꞉lia꞉yo꞉ o꞉g wena a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ ha꞉sa mesa꞉niki, o꞉go꞉ na꞉no꞉ towo꞉ dinali saefa꞉no꞉. To saefa꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ naino꞉ asula꞉ melea꞉kiyo꞉, uwo꞉ wena dibalima꞉niki.” \v 45 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ to saefa꞉no꞉ a꞉no꞉ tif amio꞉ asula꞉mela꞉no꞉ ko꞉lo꞉ Ya꞉kob eyo꞉ u sambo nowo꞉ a꞉na gele alifa꞉. \v 46 Gele alita꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ene so꞉lo꞉wo꞉ uwo꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉ a꞉na dibalima꞉ki sio꞉. Uwo꞉ dibida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ulo꞉ dibido꞉ aniba siliki, iyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na mo꞉no꞉. \v 47 U dibido꞉ a꞉no꞉ wikilakiyo꞉, Laban eyo꞉ ene to sa꞉laki, Yega-Sahaduda a꞉la꞉wikilabiki, Ya꞉kob eyo꞉lo꞉ ene to sa꞉laki, Galed a꞉la꞉wikilo꞉.\f + \fr 31.47 \ft Kalu a꞉la꞉ma꞉yo꞉ inin towa꞉ wikilo꞉ ko꞉sega to a꞉la꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ imilise we, to saefa꞉lo꞉ asula꞉mela꞉no꞉ u dibido꞉.\f* \v 48 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Laban eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉gdo꞉ naindo꞉ to saefa꞉nikilo꞉ u dibido꞉l we, tif amio꞉ asula꞉mela꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dibido꞉l.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ hen a꞉no꞉ Galed wikilo꞉. \v 49 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Laban eyo꞉ to nowo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉no꞉ dagela꞉sa꞉ga꞉lo꞉ dowab a꞉namio꞉, Yawe e usa iliki, na꞉no꞉ ba꞉da꞉mela꞉ib.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ hen wi nowo꞉ Misba\f + \fr 31.49 \ft To a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, ba꞉da꞉mela꞉no꞉ hen.\f* a꞉la꞉wikilo꞉. \v 50 Laban eyo꞉ towo꞉ kudu sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “Tif amio꞉ giyo꞉ na꞉la꞉mo꞉wo꞉ mogago꞉ dimida꞉b o꞉ ga nowo꞉ dia꞉b a꞉lalega, noma꞉yo꞉ mo꞉ba꞉dalikiyo꞉, Gode eyo꞉ na꞉no꞉ ba꞉da꞉mela꞉ib.” \p \v 51-52 “U sambo gele alifa꞉ a꞉no꞉lo꞉, u dibido꞉ a꞉no꞉lo꞉ ge asuluma. U a꞉no꞉ wena dofo꞉mela꞉ib ko꞉lo꞉, naindo꞉ dinali saetakilo꞉ u dibido꞉l we ge o꞉lia꞉ ne o꞉lia꞉yo꞉ ele dia꞉taki go꞉l. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ge u we tinia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ne o꞉lia꞉ mo꞉babuma꞉ib. Niyo꞉lo꞉ u we tinia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, ge o꞉lia꞉ mo꞉babuma꞉no꞉. \v 53 Ablahamo꞉, ene ao Nahol o꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉la꞉ma꞉ iya Telayo꞉lo꞉, ili Gode a꞉ma꞉yo꞉ na꞉nbo꞉wo꞉ alobana wida꞉mela꞉ib.” Laban eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kob eyo꞉ to a꞉no꞉ hendele kudu ha꞉na꞉no꞉ a꞉lakiyo꞉, iya Aisa꞉g a꞉ma꞉lo꞉ wabulu sa꞉la꞉sen Gode a꞉ma꞉ wiya iliki, towo꞉ a꞉na dinali saefa꞉. \v 54 A꞉la꞉saeta꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉kob eyo꞉ misio꞉lo꞉ a꞉lab a꞉na siliki, Godemo꞉ bobayo꞉ so꞉mea꞉sa꞉ga꞉, ene so꞉lo꞉wo꞉ kegeaki, ma꞉no꞉wo꞉ dowo꞉ta꞉sa꞉ga꞉ a꞉na mo꞉no꞉. Ma꞉no꞉wo꞉ na꞉sa꞉ga꞉, misio꞉ a꞉na ali. \v 55 Kea꞉fo nuluwo꞉, Laban e dasila꞉sa꞉ga꞉, ida꞉ a꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e ma꞉muiyo꞉ mimila꞉sa꞉ga꞉, sagalo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, e a꞉ma꞉la꞉ ene hena ane. \c 32 \s1 Ya꞉kob eyo꞉ Iso꞉ galima꞉no꞉ dimidali \p \v 1 Ya꞉kob e hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉na꞉sena, Godeya꞉ ma꞉mula꞉ kalu iyo꞉ ya꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉ a꞉na galili. \v 2 Ya꞉kob eyo꞉ ma꞉mula꞉ kalu ba꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Hena꞉ usamilo꞉ Godelo꞉ dowa꞉sen heno꞉ wilo꞉ka꞉.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ hen a꞉no꞉ Mahanaim\f + \fr 32.2 \ft Mahanaim a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, kalulo꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉lo꞉ alila꞉sen hen a꞉la꞉.\f* wikilo꞉. \p \v 3 Ho꞉len a꞉namio꞉ Iso꞉ e Seil hen, Idom hen us a꞉na sen ko꞉lo꞉, Ya꞉kob eyo꞉ tolo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ kalu nolo꞉ ene ao Iso꞉lo꞉wa iliga꞉fo꞉. \v 4-5 Ya꞉kob eyo꞉ aomo꞉wo꞉ sa꞉ma꞉ni hamana꞉kiyo꞉, kalu i o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ni misa꞉ kalu Iso꞉wo꞉ galiliakiyo꞉, to we ni nao wa꞉la꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Gi nanogdo꞉ dian kalu Ya꞉kob eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉saga꞉fo꞉, “Ne Labando꞉wa mageso꞉ ha꞉na꞉ga꞉lo꞉ seno꞉, o꞉go꞉ a꞉ma꞉la꞉ yo꞉l. Niyo꞉ sibiyo꞉lo꞉ goudiyo꞉lo꞉, kaowo꞉lo꞉, donkiyo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanog kaluka꞉isaleyo꞉lo꞉ modo꞉ tililia꞉ yo꞉l ko꞉lo꞉, ni misa꞉ kalu giyo꞉ nemo꞉wo꞉ sagalo꞉ doma꞉ki, niyo꞉ to we gemo꞉ saga꞉to꞉l.”’ Gio꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi.” \p \v 6 To a꞉no꞉ sama꞉kiyo꞉ iyo꞉ iliga꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ gi gao Iso꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ni ane ko꞉lo꞉, e gelo꞉ ba꞉ba꞉ni yaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ e o꞉lia꞉yo꞉ kaluwo꞉ 400 a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉lo꞉ yab.” \v 7 Ya꞉kobo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, e mada kele asulaki, tagio꞉ alan dowo꞉ ko꞉lo꞉, ene so꞉lo꞉wo꞉lo꞉, sibiyo꞉lo꞉, kaowo꞉lo꞉, ka꞉molo꞉lo꞉ tambo usa aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, hen a꞉la꞉ya ta꞉fo꞉. \v 8 Mo꞉wo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, “Iso꞉ e ya꞉ga꞉yo꞉, alobanalia꞉ difa꞉ so꞉lo꞉ no o꞉lia꞉ bubalega, nowo꞉ dalale hamana꞉ki” a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉ alobo꞉no꞉. \p \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉dulugu sio꞉, “Yawe, ni ma꞉mu Ablaham o꞉lia꞉ ni do Aisa꞉g o꞉lia꞉ma꞉ Godeyo꞉ ge ko꞉lo꞉, tamin amio꞉ giyo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘O꞉go꞉ ge go꞉la꞉ hendeya ha꞉na꞉ga꞉, go꞉no꞉n so꞉lo꞉lo꞉ sab a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉bi. A꞉la꞉gakiyo꞉ niyo꞉ ge nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉.’ \v 10 Ne nafa kaluma, ko꞉sega giyo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lan man o꞉lia꞉ man nafale a꞉no꞉lia꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ dimida꞉sen. Ne no꞉no꞉n heno꞉ ta꞉fo꞉ ha꞉naki, ho꞉n Yodan a꞉no꞉ ta꞉notakiyo꞉, i dom ko꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ ane ko꞉sega, giyo꞉ ne asufa꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ ne a꞉ma꞉la꞉ yakiyo꞉, kelego꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ a꞉la꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ mio꞉. \v 11-12 \x - \xo 32.11-12 \xt Mo꞉mo꞉ 22.17\x*Tamin amio꞉ giyo꞉ nemo꞉wo꞉ dinali sa꞉lakiyo꞉, ‘Niyo꞉ ge asuwa꞉taki, gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab i a꞉no꞉ ho꞉n amilo꞉ sa꞉ o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ mo꞉agelema꞉ib.’ Giyo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ niyo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉na dulugu so꞉lo꞉l. Nao Iso꞉ e yakiyo꞉, nelo꞉, ga nilo꞉wo꞉lo꞉, so꞉wagalin o꞉lia꞉yo꞉ babuma꞉ni mia꞉nigab a꞉no꞉ ne tagilab ko꞉lo꞉, Yawe giyo꞉ ne asuwa꞉taki gasilia꞉bi.” \p \v 13 Ya꞉kob eyo꞉ Godemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, hen a꞉naka ali. Kea꞉fo dowabiki, ao Iso꞉mo꞉ boba dimia꞉no꞉ a꞉la꞉liki, no꞉ fofo꞉ elo꞉ tililia꞉ mio꞉ a꞉no꞉ alobo꞉no꞉. \v 14-16 Boba a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidaliakiyo꞉, goudi malayo꞉ 200 a꞉la꞉fo꞉, goudi deyo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉, sibi malayo꞉ 200 a꞉la꞉fo꞉, sibi deyo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉, ka꞉mol mala bolo꞉ na꞉seno꞉ inso꞉ o꞉lia꞉yo꞉ 30 a꞉la꞉fo꞉, kao malayo꞉ 40 a꞉la꞉fo꞉, kao deyo꞉ do꞉la꞉fo꞉, donki malayo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ donki deyo꞉ do꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ aloba꞉da꞉la꞉ga꞉, no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ nanogdo꞉ dian kalu ko꞉li ko꞉lilo꞉ o꞉mo꞉ tili dofo꞉melea꞉ki, alobanalifa꞉. Ya꞉kob eyo꞉ nanogdo꞉ dian kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ no꞉wo꞉ tamin doba꞉da꞉ tililia꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, no꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ us a꞉namio꞉ fogo꞉ dia꞉ta꞉liki a꞉la꞉ga꞉i ha꞉na꞉bi.” \v 17-18 Ya꞉kob eyo꞉ no꞉lo꞉ tamin amilo꞉ tililia꞉ga꞉lo꞉ ha꞉nab kalu o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Iso꞉wo꞉ ge galiliakiyo꞉, eyo꞉ gemo꞉wo꞉ dabu ba꞉dalikiyo꞉, ‘Ge abe nanog kaluwo꞉? No꞉ fofo꞉ we abeno꞉wo꞉? A꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ we o꞉ba tililia꞉ ha꞉naya?’ a꞉la꞉bo꞉ gemo꞉wo꞉ dabu ba꞉dalikiyo꞉, giyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘No꞉ fofo꞉ we tambo gi nanog dian kalu Ya꞉kob eno꞉ ko꞉lo꞉, gemo꞉ boba ge dima꞉ki iliga꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, Ya꞉kob e ni fa꞉sa yab’ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi.” \v 19 Ya꞉kob eyo꞉ tamin amilo꞉ no꞉lo꞉ tililia꞉ ha꞉nab kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, kalu a꞉ma꞉ fa꞉s amilo꞉ ha꞉na꞉li, ha꞉na꞉li a꞉la꞉lab i o꞉mo꞉wo꞉lo꞉, “Iso꞉wo꞉ galiliakiyo꞉, to imilise weno꞉ko꞉ sa꞉la꞉i ha꞉na꞉bi. \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to a꞉la꞉do꞉ sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ giliyo꞉ ga꞉lila꞉so꞉bo, ‘Gi nanog dian kalu, Ya꞉kob e ni fa꞉sa yab’ a꞉la꞉ salita꞉ga꞉ ha꞉na꞉bi,” a꞉la꞉sio꞉. Mo꞉wo꞉ Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉, “Boba kelego꞉ we e ko꞉le ba꞉dakiyo꞉, kulufa꞉yo꞉wo꞉ ga꞉lilaki sagalema꞉ib ko꞉lo꞉, na꞉no꞉ galiliakiyo꞉ sifo꞉fo꞉go꞉ kolalaki sagalema꞉iba꞉le?” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉asulaki dimidalia꞉ga꞉ iliga꞉fo꞉. \v 21 A꞉la꞉dimidalia꞉ga꞉, boba kelego꞉ Iso꞉mo꞉lo꞉ dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ tamina iliga꞉ta꞉ga꞉yo꞉, e o꞉g a꞉namio꞉ a꞉naka ali. \p \v 22-23 O꞉g nulu us a꞉namio꞉, Ya꞉kobo꞉ dasila꞉sa꞉ga꞉, inga a꞉la꞉yo꞉lo꞉, nanog ga a꞉la꞉ elo꞉ di a꞉no꞉lo꞉, kalu so꞉wa kelen a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉lo꞉ tambo tililia꞉sa꞉ga꞉, ene kelego꞉ tambo a꞉no꞉lia꞉yo꞉ Yabog ho꞉n a꞉no꞉ ta꞉noma꞉ki iliga꞉takiyo꞉, Ya꞉kob e ina꞉li a꞉naka dowo꞉. \v 24-25 \x - \xo 32.24-25 \xt Hos 12.3-4\x*Ya꞉kob e nulu a꞉namio꞉ ina꞉li dowabikiyo꞉, kalu nowo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉, e ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉ fafula꞉fo꞉liki ani tandea꞉leno꞉, ho꞉lema꞉no꞉wo꞉ ko꞉na꞉ma dowabiki, kalu a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉kobo꞉ mo꞉tininima꞉no꞉ dowabi, eyo꞉ Ya꞉koba꞉ kola꞉kiya golabiki, kola꞉kiyo꞉ a꞉na helefo dowo꞉. \v 26 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ho꞉le bidab ko꞉lo꞉, giyo꞉ ne fagega꞉foma.” Ko꞉sega Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ge o꞉semo꞉ fagega꞉fa꞉no꞉. Giyo꞉ ne nafale mesea꞉ki dinali sa꞉lalikiyo꞉, niyo꞉ ge a꞉na fagega꞉fa꞉no꞉.” \v 27 A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ge wiyo꞉ o꞉ba꞉le?” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne Ya꞉kob.” \v 28 \x - \xo 32.28 \xt Mo꞉mo꞉ 35.10\x*A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge Gode o꞉lia꞉ kalu i o꞉lia꞉lo꞉ ani tandea꞉leno꞉ gi tinio꞉ ko꞉lo꞉, ge wiyo꞉ Ya꞉kob a꞉la꞉bo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉ib. O꞉go꞉ gi wiyo꞉ Isolael\f + \fr 32.28 \ft Isolael a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, Gode o꞉lia꞉lo꞉ ani tandeo꞉ kalu.\f* wikili alito꞉l.” \v 29 \x - \xo 32.29 \xt Het 13.17-18\x*To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu Alan, gi wiyo꞉ sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ o꞉liyo꞉?” A꞉la꞉sa꞉labiki kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Wi nilo꞉wo꞉ waima꞉ni dabu ba꞉daya?” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ Ya꞉kobo꞉ e nafale mesea꞉kiyo꞉, a꞉na dulugu sio꞉. \v 30 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne Godeyo꞉ migi kudu ba꞉ba꞉, ko꞉sega ne mo꞉sowo꞉.” A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ hen a꞉no꞉ Beniel\f + \fr 32.30 \ft Beniel a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, Godeya꞉ wo꞉lokan.\f* wikilo꞉. \v 31 Ofo꞉ fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Ya꞉kob e Beniel hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, e kowo꞉ giliga꞉i ane. \v 32 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Isolael kaluka꞉isale iliyo꞉, o꞉g nulu a꞉namilo꞉ kalu a꞉ma꞉lo꞉ Ya꞉koba꞉ kola꞉ki amilo꞉ moma kudu alifelo꞉ amilo꞉ golo꞉ a꞉no꞉ asulakiyo꞉, iliyo꞉ no꞉ kola꞉ki amilo꞉ moma kudu alifelo꞉ a꞉no꞉ mo꞉na꞉sen ko꞉lo꞉, o꞉go꞉lo꞉ iliyo꞉ man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉naki mo꞉na꞉lab. \c 33 \s1 Ya꞉kobo꞉ ao Iso꞉wo꞉ galili \p \v 1 Ya꞉kob e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, sigili ba꞉ba꞉ amio꞉, Iso꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu e o꞉lia꞉lo꞉ mio꞉ 400 a꞉la꞉fo꞉ i a꞉no꞉ e galima꞉ni yabi ba꞉ba꞉. Eyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, so꞉wa enedo꞉wo꞉ aloba꞉dakiyo꞉, enen ano o꞉lia꞉ ta꞉fela꞉i ane. \v 2-3 Nanog ka꞉isale a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ ga di a꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene inso꞉ o꞉lia꞉ tamina ta꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Leayo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene inso꞉wo꞉ a꞉na doma꞉ki ta꞉fo꞉. Tifdeyo꞉ Lesol o꞉lia꞉ inso꞉ Yosa꞉bo꞉ doma꞉ki ta꞉takiyo꞉, Ya꞉kobo꞉ ene so꞉lo꞉wo꞉ fa꞉sa ta꞉ta꞉ga꞉, enen tamita꞉ga꞉ galima꞉ni ane. E aolo꞉ doba꞉ finda꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, e Iso꞉wo꞉ wabudakiyo꞉, dom a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ gumisi alila꞉li fiane. \v 4 Iso꞉wo꞉ ao Ya꞉kobo꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, e galima꞉ni nai ya꞉sa꞉ga꞉ fafula꞉fo꞉liki, a꞉na mimilo꞉. A꞉la꞉yo꞉ sagalo꞉wo꞉ alan dowaki, a꞉na ya꞉fodo꞉. \p \v 5 Iso꞉ eyo꞉ mimila꞉sa꞉ga꞉, osolo ba꞉ba꞉yo꞉, ka꞉isale o꞉lia꞉ so꞉wagalin o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ka꞉isale o꞉lia꞉ so꞉wagalin o꞉lia꞉ ge o꞉lia꞉lo꞉ mio꞉ a꞉no꞉ o꞉ba?” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nao, gi nanog kaluwo꞉ ne ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ ne sagale alitaki, so꞉wagalin a꞉no꞉ nemo꞉ dimi ko꞉lo꞉ yab.” \v 6 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ nanog ka꞉isale a꞉la꞉ elo꞉ di a꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉la꞉ma꞉ so꞉wagalin a꞉no꞉lia꞉yo꞉ finda꞉ga꞉, Iso꞉lo꞉ elen a꞉na gumisi fufudo꞉. \v 7 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Leayo꞉ o꞉lia꞉ ene so꞉wagalin a꞉no꞉lia꞉yo꞉ a꞉na finda꞉ga꞉, gumisi fufudo꞉. Tifde amio꞉, Lesol o꞉lia꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na finda꞉ga꞉, gumisi fufudo꞉. \v 8 Iliyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉, Iso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ne yakilo꞉ no꞉ fofo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ gido꞉ a꞉no꞉ waima꞉no꞉wo꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni misa꞉ kalu, ge sagalema꞉ki, boba kelego꞉ a꞉no꞉ gemo꞉ dimi.” \v 9 Ko꞉sega Iso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nao, niyo꞉ kelego꞉wo꞉ o꞉li da꞉lab ko꞉lo꞉ kelego꞉ gilo꞉ we go꞉no꞉n ka bo꞉fo꞉lubi.” \p \v 10 Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A, a꞉la꞉bo꞉ ga꞉so꞉bo. Ge ne ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, sifo꞉fo꞉go꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉dia꞉taki, sagalo꞉wo꞉ alan dowaliki ba꞉ba꞉. Niyo꞉ ge wo꞉lokan ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉yo꞉, Godeya꞉ wo꞉lokan ba꞉dan o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉, ge nemo꞉wo꞉ sagalalega, giyo꞉ boba kelego꞉ we dia꞉bi. \v 11 Niyo꞉ kelego꞉wo꞉ modo꞉ da꞉lab. Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ ne mada alan asufa꞉ ko꞉lo꞉, kelego꞉ nilo꞉ gemo꞉lo꞉ dima꞉kilo꞉ alobaname a꞉no꞉, ge dima.” Ya꞉kob eyo꞉ aomo꞉wo꞉ dima꞉ki, ha꞉nolo sa꞉la꞉i ha꞉nabiki, Iso꞉ eyo꞉ kelego꞉wo꞉ a꞉no꞉ di. \p \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Iso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ ha꞉na꞉niki. Nelo꞉ gi o꞉lia꞉ ua ha꞉na꞉nigo꞉l.” \v 13-14 Ko꞉sega Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni misa꞉ kalu, ne so꞉wayo꞉ halaido꞉lo꞉ma dowab a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne no꞉ fofo꞉ inso꞉wo꞉ ho꞉gi segesela꞉ a꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kele asulo꞉l. Ho꞉len imilise a꞉namio꞉ no꞉ fofo꞉ a꞉no꞉ bo꞉bo꞉ge hamana꞉ki o꞉salega, iyo꞉ tambo soma꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ge tamika hamana. Niyo꞉ gi fa꞉sa, so꞉wagalin o꞉lia꞉ no꞉ fofo꞉ o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ yab au ha꞉sa ya꞉la꞉ga꞉, ni misa꞉ kalu ge Seil hen a꞉na galima꞉no꞉.” \p \v 15 Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Iso꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉la꞉ma꞉no꞉lalega, niyo꞉ no꞉no꞉n nanog kalu nolo꞉ gio꞉ tililia꞉ mena꞉ki, iyo꞉ yata꞉fo꞉ ha꞉na꞉nigo꞉l.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni misa꞉ kalu, gilo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ nafa ko꞉sega, no꞉no꞉n nanog kaluwa꞉yo꞉ o꞉lika tililia꞉ mia꞉ib ko꞉lo꞉, gio꞉ tambo ka ha꞉na꞉bi.” \p \v 16 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉g a꞉naka Iso꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ Seil hena ha꞉na꞉ni ane. \v 17 Ko꞉sega Ya꞉kob e hen nowa ha꞉na꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowakiyo꞉, ene a o꞉lia꞉ no꞉ fofo꞉wa꞉ a ha꞉lu nol o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na dialifela꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ a꞉na yasi ali ko꞉lo꞉, hen a꞉no꞉ Sukot\f + \fr 33.17 \ft Sukot a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, a la꞉su.\f* wikilo꞉. \p \v 18 Sukot hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉ Ka꞉ina꞉n hen a꞉na ga꞉li fa꞉la꞉dowakiyo꞉, Sekem amisa꞉n doba꞉da꞉ helebeso꞉g ayo꞉ a꞉na di. \v 19 \x - \xo 33.19 \xt Jos 24.32, Yo꞉n 4.5\x*Ya꞉kob e alo꞉ di hen a꞉no꞉, Sekema꞉ iya꞉ Hamol e so꞉lo꞉wa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ silba mole 100 a꞉la꞉fo꞉ a꞉ma꞉ Hamol ene so꞉wa imo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉ kilili. \v 20 Ya꞉kob e heno꞉ a꞉na kililia꞉sa꞉ga꞉ silikiyo꞉, eyo꞉ Godeyo꞉ wabuluma꞉niki, uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ hen a꞉no꞉ El Elohe Isolael\f + \fr 33.20 \ft Tamin amio꞉ Gode eyo꞉ Ya꞉koba꞉ wi ho꞉giyo꞉ Isolael wikilo꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ Ya꞉kob e a꞉na asulaki, Godeyo꞉ “Gode nino꞉” a꞉la꞉wikilo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ El Elohe Isolael a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, Godeyo꞉ Isolaela꞉ Gode.\f* a꞉la꞉wikilo꞉. \c 34 \s1 Dainayo꞉ afa di \p \v 1 Ho꞉len no amio꞉ Ya꞉kob o꞉lia꞉ Lea o꞉lia꞉ma꞉ ida꞉, Daina e amisa꞉n a꞉namilo꞉ ta꞉sen ka꞉isale nolo꞉ ba꞉ba꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ili amisa꞉na ane. \v 2 E a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, Hibi hendo꞉ biso꞉, Hamol ene inso꞉ Sekem e Dainayo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, ga a꞉no꞉ e diboda꞉sa꞉ga꞉, afale di. \v 3 Sekem eyo꞉ Ya꞉koba꞉ ida꞉, Dainayo꞉ mada alan asula꞉sa꞉ga꞉, Daina eyo꞉ e ko꞉lo꞉ asuluma꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ to nafaleyo꞉ emo꞉ ha꞉nolo sio꞉. \v 4 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ ene iya Hamolbo꞉wo꞉ ga a꞉no꞉ ne dia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, ga a꞉ma꞉ ene iyamo꞉wo꞉ dabu ba꞉da꞉bika꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 5 Sekem elo꞉ Dainayo꞉ mogai alifa꞉ a꞉no꞉ Ya꞉kob e dabu ko꞉sega, ene inso꞉wo꞉ no꞉ fofo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉niki ha꞉la꞉ doba꞉da꞉ ane ko꞉lo꞉, Ya꞉kob e ina꞉li ilikiyo꞉, towo꞉ mo꞉dinafa fanda sa꞉laki, inso꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ yaliki, a꞉na nenelema꞉no꞉ a꞉la꞉li yasisen. \v 6 Sekem eyo꞉ ga a꞉no꞉ dia꞉no꞉ asulabiki, iya Hamol e Ya꞉kob o꞉lia꞉ nenelema꞉ni ane. \v 7 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉koba꞉ insiso꞉i iliyo꞉ kelego꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, wigibo a꞉naka iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ mio꞉. Sekem eyo꞉ Ya꞉koba꞉ ida꞉yo꞉ dibodaki afa di amio꞉, Isolaela꞉ so꞉lo꞉wo꞉ mada sendelo alifa꞉ ko꞉lo꞉ iyo꞉ mada mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉, kulufa꞉yo꞉wo꞉ alan dowo꞉. Mo꞉wo꞉ Isolael ili man amio꞉, a꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimidan. \p \v 8 Ko꞉sega Hamol eyo꞉ i o꞉lia꞉ nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne so꞉wa Sekem ene asulo꞉wo꞉ ga꞉la꞉ya dowo꞉ ko꞉lo꞉, ge ga꞉la꞉ ko ni so꞉wamo꞉ mena꞉ki asulab. \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ tif amio꞉ sowaso꞉ gililo꞉wo꞉ nimo꞉ dimia꞉liki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sowaso꞉ nililo꞉wo꞉ giliyo꞉ dia꞉liki, a꞉la꞉mela꞉no꞉ asulab. \v 10 A꞉la꞉dimida꞉likiyo꞉, gio꞉ negele dowaki, hen gilo꞉ mesa꞉no꞉ asulab a꞉naka mesa꞉ib. Gio꞉ hen wenamio꞉ kelego꞉wo꞉ o꞉lika kililia꞉liki mesa꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ hen go꞉no꞉do꞉wo꞉lo꞉ o꞉li kililia꞉ib.” Hamol eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 11 A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉, Sekem eyo꞉ Dainaya꞉ iya o꞉lia꞉ ao o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ nilo꞉ dabu bo꞉do꞉l we o꞉lika꞉ a꞉lalega, ga fudo꞉ gilo꞉ sa꞉lab aumbo꞉ niyo꞉ dimia꞉no꞉. \v 12 Ga we ne dia꞉no꞉ asulo꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ ga we nemo꞉ dimina꞉ki asulo꞉l. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ ga fudo꞉ o꞉bibesa꞉le a꞉la꞉ta꞉ga꞉ bo꞉ba kelego꞉ nolo꞉lo꞉ agelalega, niyo꞉ gililo꞉ asulab aumbo꞉ tambo dimia꞉no꞉.” \p \v 13-14 Ko꞉sega Ya꞉koba꞉ inso꞉wo꞉ Sekem elo꞉ adomo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ iyo꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ Sekem o꞉lia꞉ iya Hamol o꞉lia꞉yo꞉ dikilima꞉no꞉ asulakiyo꞉, towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ tolo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ mo꞉dimidama꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ nili nadowo꞉ kalu do꞉go꞉fo꞉ mo꞉hege gedeo꞉ o꞉mo꞉wo꞉ mo꞉dima a꞉la꞉ma꞉no꞉. Niliyo꞉ a꞉la꞉dimidalega, nio꞉ sendeloma꞉ib. \v 15-16 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ nanog imilise nowo꞉ dimidalega, niliyo꞉ ga a꞉no꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉na mea꞉no꞉. Gio꞉ tamin amio꞉ kaluleyo꞉ ni o꞉ngo꞉ dowaki, kalu gi amio꞉ tambo do꞉go꞉fo꞉ hege gedealega, sowaso꞉ nililo꞉wo꞉ gimo꞉wo꞉ a꞉na meaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ sowaso꞉ gilido꞉wo꞉lo꞉ a꞉na dia꞉lilema꞉no꞉. A꞉la꞉dimida꞉likiyo꞉, nio꞉ ua siliki, ege mesa꞉no꞉. \v 17 Ko꞉sega to nililo꞉ so꞉lo꞉l we mo꞉kudu ha꞉naki, do꞉go꞉fo꞉ mo꞉hege gedealega, niliyo꞉ Dainayo꞉ a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉no꞉.” Ya꞉koba꞉ inso꞉wa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 18-19 Sekem o꞉lia꞉ Hamol o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ to ilido꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ o꞉li a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, Sekem e ga a꞉no꞉ dia꞉no꞉ a꞉la꞉asulaki, to ililo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ mo꞉ta꞉fa꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nanogo꞉ bo꞉bo꞉ge dimidama꞉ni ane. Hamola꞉ ene so꞉lo꞉ us a꞉namio꞉ Sekem e wabulun kalu iliki, nolo꞉ e tinio꞉ ko꞉lo꞉ elen. \v 20-21 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Hamol o꞉lia꞉ Sekem o꞉lia꞉yo꞉ ene amisa꞉n amilo꞉ kegea꞉sen hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉n kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu i a꞉no꞉ nili mili nafalo꞉biki, iyo꞉ ni o꞉lia꞉ mesa꞉no꞉ asulab. Nili hen we alan ko꞉lo꞉, iyo꞉ ni o꞉lia꞉ siliki, kelego꞉wo꞉ o꞉lika kililia꞉liki mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ sowaso꞉ ililo꞉wo꞉ nili diaki, sowaso꞉ nililo꞉wo꞉ imo꞉wo꞉ dimia꞉li a꞉la꞉li mesa꞉niki. \v 22 Iyo꞉ negele ua siliki, ege mesa꞉no꞉ asulab ko꞉sega, tamin amio꞉ nio꞉ nanogo꞉ imilig nowo꞉ dimidama꞉no꞉. Ni usamio꞉ kaluwo꞉ tambo do꞉go꞉fo꞉ hege gegeda꞉sa꞉ga꞉ i o꞉ngo꞉ dowalikiyo꞉, iyo꞉ ni o꞉lia꞉yo꞉ o꞉li mesa꞉ib. \v 23 Niliyo꞉ a꞉la꞉dimidalega, kelego꞉ nafa ililo꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ fofo꞉ ililo꞉wo꞉lo꞉ tambo nili dia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ ni o꞉lia꞉yo꞉ mesa꞉ mena꞉kiyo꞉, ililo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ niliyo꞉ kudu ha꞉na꞉niki.” \v 24 Hamol o꞉lia꞉ Sekem o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ amisa꞉n kaluwo꞉ tambo da꞉da꞉la꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ o꞉li sa꞉labo꞉lo꞉b asula꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ tambo do꞉go꞉fo꞉ hege gegedo꞉. \p \v 25 Gedea꞉sa꞉ga꞉ ho꞉len asol fa꞉la꞉dowabiki, kalu do꞉go꞉fdo꞉ gedeo꞉ a꞉no꞉ nagalo꞉ o꞉delena, Dainaya꞉ ao a꞉la꞉, Ya꞉koba꞉ inso꞉ Simeon o꞉lia꞉ Libai o꞉lia꞉yo꞉ helebeyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉na ane. Amisa꞉n kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉nigab a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asulo꞉ elen ko꞉lo꞉, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ kaluwo꞉ tambo yasala꞉. \v 26 A꞉la꞉ma꞉yo꞉ Hamol o꞉lia꞉ ene inso꞉ Sekem o꞉lia꞉yo꞉ helebeya꞉ sana sowa꞉sa꞉ga꞉, Dainayo꞉ Sekema꞉ ayamilo꞉ seno꞉ a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉gane. \v 27 Ya꞉koba꞉ inso꞉ nolo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, amisa꞉n kalu sowo꞉lo꞉ da꞉lab a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, amisa꞉n kaluwa꞉lo꞉ Daina mogai alifa꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wa꞉deakiyo꞉, kelego꞉ amisa꞉n amilo꞉ nafale delen a꞉no꞉ ili dia꞉gane. \v 28 Iliyo꞉ sibi o꞉lia꞉ donki o꞉lia꞉ no꞉ fofo꞉ nolo꞉lo꞉ tililia꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ amisa꞉n us amilo꞉ delen kelego꞉ a꞉no꞉lo꞉, egelo꞉ kelego꞉wo꞉lo꞉ tambo dia꞉gane. \v 29 Amisa꞉n a꞉namilo꞉ kelego꞉ nafaleyo꞉ tambo dia꞉b, ayamilo꞉ kelego꞉ delen a꞉no꞉lo꞉ tambo dia꞉b a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉isale o꞉lia꞉ so꞉wagalin o꞉lia꞉yo꞉ ili tambo tililia꞉gane. \p \v 30 Tif amio꞉ Ya꞉kob eyo꞉ Simeon o꞉lia꞉ Libai o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gaindo꞉ dimido꞉ wema꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ dimiab. Ka꞉ina꞉n hendo꞉ biso꞉ kalu o꞉lia꞉ Beles kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ ne mogago꞉ kalu a꞉la꞉asulakiyo꞉, iyo꞉ ua gasaya꞉sa꞉ga꞉, ni o꞉lia꞉ bubalikiyo꞉, nio꞉ kaluwo꞉ modo꞉ma ko꞉lo꞉ ne o꞉lia꞉ so꞉lo꞉ nilo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ tambo yasala꞉ma꞉ib.” \v 31 Ko꞉sega Ya꞉kob elo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ a꞉la꞉ma꞉yo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ waga asulaya? Sekem eyo꞉ nado nililo꞉ we uwo꞉ dian gayo꞉ o꞉ngo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ afa di. A꞉no꞉ o꞉liyo꞉?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. \c 35 \s1 Ya꞉kob e Betel mesa꞉ni ane \p \v 1 \x - \xo 35.1 \xt Mo꞉mo꞉ 28.11-17\x*Gode eyo꞉ Ya꞉kobo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge dasila꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ Betel hen a꞉na mesa꞉ni ha꞉na꞉bi. Tamin amio꞉ ge Iso꞉ tagila꞉sa꞉ga꞉ nai ane amio꞉ Gode e Betel hen a꞉namio꞉ gelo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. O꞉go꞉ ge a꞉ma꞉la꞉ a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, boba so꞉mea꞉no꞉wo꞉ giyo꞉ uwo꞉ dibida꞉sa꞉ga꞉ imili alita꞉bi.” \v 2 A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉kob eyo꞉ ene eso꞉lo꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale nol e o꞉lia꞉lo꞉ sen o꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Madali gode gililo꞉ dia꞉fo꞉lab ko tambo dia꞉sa꞉ga꞉ sandifoma. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ malilo꞉ dowab a꞉la꞉widakiyo꞉, ginin a꞉ma꞉la꞉yo꞉ to꞉go꞉da꞉sa꞉ga꞉ helebeso꞉g nafayo꞉ kagedelema. \v 3 Gio꞉ a꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nio꞉ hen we ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Betel a꞉na ha꞉na꞉no꞉. Betel hen a꞉namio꞉, niyo꞉ uwo꞉ dibida꞉i fa꞉la꞉nda꞉ga꞉ imili alitakiyo꞉, Godemo꞉wo꞉ a꞉na dulugu sa꞉ma꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ nelo꞉ hida꞉yo꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, Gode eyo꞉ ne asufa꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nelo꞉ sia꞉len amio꞉ e ne o꞉lia꞉ elen.” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 4 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ madali godeyo꞉ ililo꞉ ta꞉lisen a꞉no꞉lia꞉ ili ka꞉la꞉n amilo꞉ kali dehesedo꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ tambo Ya꞉kob emo꞉ dimiabiki, Ya꞉kob eyo꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ tambo Sekem amisa꞉n ha꞉la꞉ amilo꞉ ba꞉mo꞉ a꞉na dali alifa꞉. \p \v 5 Ya꞉koba꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ tambo hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nab amio꞉ Gode eyo꞉ amisa꞉n ilo꞉ ha꞉nab amilo꞉ ko꞉na꞉malo꞉ kandaya꞉i ane a꞉no꞉ tambo tagi alitabiki, iyo꞉ Ya꞉koba꞉ so꞉lo꞉mo꞉wo꞉ mo꞉mogaima꞉ni ane. \v 6 Iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉kob o꞉lia꞉ kaluka꞉isale e o꞉lia꞉lo꞉ sen a꞉no꞉ tambo Lus amisa꞉n, Ka꞉ina꞉n hen a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Lus amisa꞉n a꞉no꞉ o꞉go꞉ Betel a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 7 Ya꞉kobo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, Godemo꞉wo꞉ boba so꞉mea꞉nikiyo꞉ uwo꞉ dibida꞉sa꞉ga꞉ imili alifa꞉. Eyo꞉ hen a꞉no꞉ El Betel\f + \fr 35.7 \ft El Betel a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, Betela꞉ Gode.\f* wikilo꞉, mo꞉wo꞉ Ya꞉kob e Iso꞉ tagila꞉sa꞉ga꞉ nai ane amio꞉, Gode eneno꞉ emo꞉wo꞉ a꞉na kalaba wido꞉. \p \v 8 Iyo꞉ a꞉na sen amio꞉, Debola, La꞉ba꞉ga elo꞉ ha꞉lu amilo꞉ fofo꞉ ka꞉isale a꞉no꞉ sowabiki, Betel hen a꞉namio꞉ ba꞉mo꞉wa dali alifa꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ ba꞉ a꞉no꞉ Alon Bakut\f + \fr 35.8 \ft Alon Bakut a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, ya꞉la꞉sen ba꞉.\f* a꞉la꞉wikilo꞉. \s1 Ya꞉kob elo꞉ ho꞉gi wikilo꞉ malolo꞉wo꞉ we \p \v 9-10 \x - \xo 35.9-10 \xt Mo꞉mo꞉ 32.28\x*Ya꞉kob e Mesobotemia hen a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉ fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Godeyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowa꞉sa꞉ga꞉, e nafale mesea꞉ki towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Gi wiyo꞉ Ya꞉kob ko꞉sega \q1 Ge Ya꞉kob a꞉la꞉bo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉ib. \q1 O꞉go꞉ ge Isolael wikilo꞉l.” \m A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Gode eyo꞉ Ya꞉kobo꞉ Isolael a꞉la꞉wikili alifa꞉. \v 11 \x - \xo 35.11 \xt Mo꞉mo꞉ 17.4-8\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ to nolo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ne Gode Halaido꞉lo꞉ A꞉labo꞉ Ne. \q1 Gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, \q1 Geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉lo꞉wo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. Geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ misa꞉ kalu nolo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. \q1 \v 12 Hen nilo꞉ tamin amilo꞉ Ablaham o꞉lia꞉ Aisa꞉g o꞉lia꞉mo꞉lo꞉ dimi we, gemo꞉wo꞉lo꞉ a꞉no꞉ko꞉ dimio꞉l ko꞉lo꞉, so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ hen weno꞉ko꞉ dimia꞉mela꞉no꞉.” \m \v 13 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Godeyo꞉ Ya꞉kob o꞉lia꞉lo꞉ tolo꞉ nenela꞉len hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ane. \v 14 \x - \xo 35.14 \xt Mo꞉mo꞉ 28.18-19\x*Ya꞉kob elo꞉ Gode o꞉lia꞉lo꞉ tola꞉len hen a꞉namio꞉, eyo꞉ u sambowo꞉ da꞉ga꞉lia꞉sa꞉ga꞉ hen a꞉na gele alifa꞉. Godemo꞉lo꞉ bo꞉ba dimian aumbo꞉, eyo꞉ wain ho꞉n o꞉lia꞉ wa ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ u wa꞉la tulu alifa꞉. \v 15 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Godeya꞉lo꞉ Ya꞉kob o꞉lia꞉lo꞉ tola꞉len hen a꞉no꞉, Ya꞉kob eyo꞉ Betel wikilo꞉. \s1 Lesolo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉liaki sowo꞉ \p \v 16 Ya꞉kob o꞉lia꞉ ene so꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Betel amisa꞉n a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, A꞉fla꞉ta hen a꞉namio꞉ o꞉fa꞉la꞉doma꞉no꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, Lesol e so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉lia꞉no꞉ dowabiki, do꞉mo꞉ elo꞉wo꞉ nagalo꞉wo꞉ halaido꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 17 E nagalo꞉wo꞉ mada alan fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, ka꞉isale elo꞉ bale ane a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge tagila꞉so꞉bo! Ge kalu so꞉wa nowo꞉ sa꞉la꞉lia꞉nigab.” \v 18 Lesol e so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉ soma꞉nikiyo꞉, eyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ wiyo꞉ Benoni\f + \fr 35.18 \ft Benoni a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, so꞉wa we hida꞉yo꞉wo꞉ alan diaki sa꞉la꞉li.\f* wikilo꞉. Ko꞉sega iya Ya꞉kob eyo꞉ Ba꞉nsamen\f + \fr 35.18 \ft Ba꞉nsamen a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, ni dagi ililiba꞉ so꞉wa.\f* wikilo꞉. \v 19 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Lesol e sowabiki, A꞉fla꞉ta ha꞉na꞉sen tog anib a꞉na dali alifa꞉. A꞉fla꞉ta amisa꞉n a꞉no꞉ o꞉go꞉ Ba꞉diliha꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sen. \v 20 Dali alita꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kob eyo꞉ Lesol daido꞉ a꞉no꞉ asula꞉ mela꞉niki, u sambo nowo꞉ da꞉ga꞉lia꞉sa꞉ga꞉ a꞉na gele alifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ u a꞉no꞉ o꞉g wiyo꞉lo꞉ a꞉lab. \v 21 Isolael eyo꞉ hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉na꞉la꞉ga꞉yo꞉, Migdal Edel\f + \fr 35.21 \ft Migdal Edel a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab to a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we. Sibilo꞉ bo꞉fo꞉likilo꞉ iwalulo꞉ mesa꞉no꞉ fofodo꞉. \f* a꞉na ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, helebeso꞉g ayo꞉ a꞉na di. \v 22 \x - \xo 35.22 \xt Mo꞉mo꞉ 49.4\x*Isolael e hen a꞉na silikiyo꞉, Isolaela꞉lo꞉ nanog ga Bilha ko꞉lo꞉ di a꞉no꞉ Luben eyo꞉ a꞉na afa di ko꞉lo꞉ Isolael e dabu. \s1 Isolaela꞉ kalu so꞉wayo꞉ kugula꞉fo꞉wo꞉ we \p Ya꞉kob eyo꞉ kalu so꞉wayo꞉ kugula꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 23 Lea elo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉liyo꞉ we. Ya꞉koba꞉ so꞉wa wa꞉la꞉bo꞉ Lubeno꞉, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Simeon, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Libai, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Yuda, a꞉ma꞉ fa꞉so꞉ Isaka, tifo꞉ Sebulun. \v 24 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lesol elo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉liyo꞉ we, Yosa꞉b o꞉lia꞉ Ba꞉nsamen. \v 25 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Lesola꞉ nanog ga Bilha ko꞉lo꞉ di a꞉ma꞉lo꞉ sa꞉la꞉liyo꞉ we, Dan o꞉lia꞉ Nabtali. \v 26 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Leaya꞉ nanog ga Silba ko꞉lo꞉ di a꞉ma꞉lo꞉ sa꞉la꞉liyo꞉ we, Gad o꞉lia꞉ Asel. Ya꞉kob e Mesobotemia hen a꞉na silikiyo꞉, kalu so꞉wa kugula꞉fo꞉ we a꞉na sa꞉la꞉li. \v 27 \x - \xo 35.27 \xt Mo꞉mo꞉ 13.18\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob e Heblon hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ene iya Aisa꞉gdo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. Hen a꞉no꞉ wi nowo꞉ Mamele, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ wi nowo꞉ Kiliat Alba. Ablaham o꞉lia꞉ Aisa꞉g o꞉lia꞉yo꞉ tamin amio꞉ hen a꞉na sen. \v 28-29 Ya꞉kobo꞉ a꞉na silikiyo꞉, Aisa꞉g e donayo꞉ 180 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉yo꞉, elo꞉ ta꞉i mio꞉wo꞉ nafale ko꞉lo꞉, soma꞉no꞉ au sowo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e iasi dane ane sab o꞉lia꞉ galima꞉ni ane. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene so꞉wa a꞉la꞉, Iso꞉ o꞉lia꞉ Ya꞉kob o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ e a꞉na dali alifa꞉. \c 36 \s1 Iso꞉wa꞉ ene eso꞉lo꞉wo꞉ we \p \v 1 Iso꞉wa꞉ ene wiyo꞉ nowo꞉ Idom ko꞉lo꞉, ene eso꞉lo꞉ ta꞉i ane malolo꞉wo꞉ we. \p \v 2 \x - \xo 36.2 \xt Mo꞉mo꞉ 26.34\x*Iso꞉ eyo꞉ Ka꞉ina꞉n gayo꞉ a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ di. Nowo꞉ Ada, e Hit kalu Elona꞉ ida꞉ ko꞉lo꞉ di. Nowo꞉ Oholibama ko꞉lo꞉ di. Oholibamaya꞉ ene iyayo꞉ Ana, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Anaya꞉ ene iyayo꞉ Hifi kalu, Sibeon. \v 3 \x - \xo 36.3 \xt Mo꞉mo꞉ 28.9\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga elo꞉ di nowo꞉ Basemat, Ismaela꞉ ida꞉, Nebayoda꞉ ado. Ga otalen a꞉no꞉ Iso꞉wa꞉ di. \v 4 Ada eyo꞉ Elifas ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Basemat eyo꞉ Luel ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 5 Oholibama eyo꞉ Yeus, Yalam, o꞉lia꞉ Kola sa꞉la꞉li. Iso꞉ e Ka꞉ina꞉n hen a꞉na siliki, kalu so꞉wa we a꞉na sa꞉la꞉la꞉. \v 6-7 Iso꞉wa꞉ no꞉ fofo꞉ o꞉lia꞉ Ya꞉koba꞉ no꞉ fofo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ imili ka mesa꞉no꞉wo꞉ heno꞉ mo꞉ililabiki, a꞉la꞉yo꞉ a꞉na aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, Iso꞉ e hen nowa mesa꞉ni ane. Iso꞉ e inga o꞉lia꞉, inso꞉ o꞉lia꞉, ida꞉la꞉la꞉ o꞉lia꞉, egeledo꞉ sen kaluka꞉isale tambo a꞉la꞉ta꞉ga꞉, kao o꞉lia꞉ no꞉ fofo꞉wo꞉ tambo a꞉la꞉ta꞉ga꞉, kelego꞉ tambo elo꞉ Ka꞉ina꞉n hen a꞉namilo꞉ di a꞉no꞉lia꞉yo꞉ dimidalia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉kobo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, e heno꞉ ko꞉na꞉ mesa꞉ni ane. \v 8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Iso꞉ e Ya꞉kobo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Seil hen misio꞉ doba꞉da꞉ mesa꞉ni ane. Iso꞉ ene wi nowo꞉ Idom a꞉la꞉sa꞉lan. \p \v 9 Iso꞉ ene eso꞉lo꞉ ta꞉i ane malolo꞉wo꞉ we. Iso꞉ e Seil hena siliki, Idom kaluka꞉isaleyo꞉ a꞉na mo꞉mo꞉da fa꞉la꞉dowo꞉. \v 10 Iso꞉wa꞉ insiso꞉iya꞉ wiyo꞉ we. Elifas, Iso꞉wa꞉ inga Adaya꞉ inso꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Luel, Iso꞉wa꞉ inga Basemata꞉ inso꞉. \v 11 Elifasa꞉ inso꞉wo꞉ Teman, Omal, Sefo, Gatam, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kenas. \v 12 Iso꞉wa꞉ inso꞉ Elifas eyo꞉ ene nanog dian ga, Timna di ko꞉lo꞉, Timna eyo꞉ kalu so꞉wa, Amaleg sa꞉la꞉li. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉wa i a꞉no꞉ Iso꞉wa꞉ inga, Ada eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Luela꞉ inso꞉wo꞉ we. Nahat, Sa꞉la, Sama, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Misa. So꞉wa i wema꞉ inuwo꞉ Iso꞉wa꞉ inga, Basemat. \v 14 Iso꞉wa꞉ inga Oholibamaya꞉ iyayo꞉ Ana a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Anaya꞉ iyayo꞉ Sibeon. Oholibamaya꞉ inso꞉wo꞉ we. Yeus, Yalam o꞉lia꞉ Kola. \p \v 15-16 So꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ Iso꞉wa꞉ inso꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ we. Iso꞉wa꞉ inga Adaya꞉ ene so꞉wa wa꞉la꞉bo꞉ Elifas, a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Teman kaluka꞉isaleyo꞉, Omal kaluka꞉isaleyo꞉, Sefo kaluka꞉isaleyo꞉, Kenas kaluka꞉isaleyo꞉, Kola kaluka꞉isaleyo꞉, Gatam kaluka꞉isaleyo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Amaleg kaluka꞉isaleyo꞉. Kaluka꞉isale i a꞉no꞉ Idom hen a꞉na sa꞉sen. \v 17 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Iso꞉wa꞉ inga Basemat ene so꞉wa Luel a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ we. Nahat kaluka꞉isaleyo꞉, Sa꞉la kaluka꞉isaleyo꞉, Sama kaluka꞉isaleyo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Misa kaluka꞉isaleyo꞉. Kaluka꞉isale i a꞉no꞉lo꞉ Idom hen a꞉na sa꞉sen. \v 18 Iso꞉wa꞉ inga Oholibama a꞉no꞉ Anaya꞉ ene ida꞉ ko꞉lo꞉, ga eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ we. Yeus kaluka꞉isaleyo꞉, Yalam kaluka꞉isaleyo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Kola kaluka꞉isaleyo꞉. \v 19 Kaluka꞉isale so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ kandayo꞉ a꞉ma꞉ ema꞉muwo꞉ Iso꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Iso꞉wa꞉ ene wi nowo꞉ Idom. \p \v 20-21 Iso꞉ e Idom hen a꞉namilo꞉ fa꞉la꞉dowab ho꞉len a꞉namio꞉, Hol kalu nowo꞉ Seil e a꞉na sa꞉sen. Seila꞉ ene inso꞉wo꞉ hendo꞉ biso꞉ ko꞉lo꞉ ili wiyo꞉ we. Lotan, Sobal, Sibeon, Ana, Dison, Esel o꞉lia꞉ Disan. Kalu i a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉ iyo꞉ Idom hen a꞉na silikiyo꞉, ini so꞉lo꞉wo꞉ us a꞉namio꞉ misa꞉ kalu ina꞉li ina꞉lile fa꞉la꞉dowo꞉. \v 22 Lotana꞉ inso꞉wo꞉ Holi o꞉lia꞉ Heman. Lotana꞉ ene adowo꞉ Timna. \v 23 Sobal inso꞉wo꞉ Alban, Manahat, Ebal, Sefo, o꞉lia꞉ Onam. \v 24 Sibeona꞉ inso꞉wo꞉ Aia o꞉lia꞉ Ana. Anayo꞉ kalulo꞉ma hena iyaya꞉ donki bo꞉fo꞉liki, ho꞉n si ofo꞉ a꞉no꞉ e ko꞉le ba꞉ba꞉. \v 25 Anaya꞉ inso꞉wo꞉ wiyo꞉ we Dison, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ida꞉yo꞉ Oholibama. \v 26 Disona꞉ insiso꞉ima꞉ wiyo꞉ we, Hemdan, Esban, Itlan, o꞉lia꞉ Kelan. \v 27 Esela꞉ insiso꞉ima꞉ wiyo꞉ we, Bilhan, Safan, o꞉lia꞉ Akan. \v 28 Disana꞉ inso꞉ a꞉la꞉yo꞉ we, nowo꞉ Us, nowo꞉ Alan. \v 29-30 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Seil hen amilo꞉, Hol kaluka꞉isale iya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ we, Lotan, Sobal, Sibeon, Ana, Dison, Esel, o꞉lia꞉ Disan. \p \v 31 Isolael kaluka꞉isale a꞉no꞉ misa꞉ kalu alan noma꞉lo꞉ mo꞉bo꞉fo꞉len ho꞉len amio꞉, Idom hen amilo꞉ misa꞉ kalu alan fa꞉la꞉dowo꞉wo꞉ we. \v 32 Bela, Beola꞉ inso꞉ a꞉no꞉ Idom kaluka꞉isaleya꞉ misa꞉ kaluwo꞉ e dowo꞉. Ene amisa꞉n wiyo꞉ Dihaba. \v 33 Bela e sowabikiyo꞉, Bosla amisa꞉n kalu Selaya꞉ inso꞉ Yobab e misa꞉ kalu ko꞉lo꞉ a꞉dowo꞉. \v 34 Yobab e sowabikiyo꞉, Teman kalu Husam e misa꞉ kalu a꞉dowo꞉. \v 35 Husam e sowabikiyo꞉, Bedada꞉ inso꞉ Hadad e misa꞉ kalu a꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, ene amisa꞉n wiyo꞉ Afit. Bedad e Moab hen a꞉namilo꞉ Midian kalu o꞉lia꞉lo꞉ bubo꞉ amio꞉, e tinio꞉. \v 36 Hadad e sowabikiyo꞉, Maseleka kalu Samla e misa꞉ kalu a꞉dowo꞉. \v 37 Samla e sowabikiyo꞉, So꞉l e misa꞉ kalu dowo꞉. So꞉l e Lehobod amisa꞉n, Yufuletis ho꞉n doba꞉da꞉ sa꞉sen. \v 38 So꞉l e sowabikiyo꞉, Agbola꞉ inso꞉, Bal Hanan e misa꞉ kalu dowo꞉. \v 39 Agbola꞉ inso꞉ Bal Hanan e sowabikiyo꞉, Hadal e misa꞉ kalu dowo꞉. Hadal ene amisa꞉n wiyo꞉ Bau a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene ingaya꞉ wiyo꞉ Mehetabel. Mehetabela꞉ anowo꞉ Mateled a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene inuwo꞉ Mesahab. \p \v 40-43 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Iso꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉ma꞉ wiyo꞉ we. Timna kaluka꞉isale, Alba kaluka꞉isale, Yehed kaluka꞉isale, Oholibama kaluka꞉isale, Ela kaluka꞉isale, Binon kaluka꞉isale, Kenas kaluka꞉isale, Teman kaluka꞉isale, Mibsal kaluka꞉isale, Magdiel kaluka꞉isale, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ilam kaluka꞉isale. So꞉lo꞉ ina꞉lilo꞉ amilo꞉ wi a꞉no꞉ tambo, so꞉lo꞉ a꞉ma꞉ misa꞉ kaluwa꞉ wiyo꞉ o꞉m. So꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ i a꞉no꞉ hen inido꞉ a꞉na silikiyo꞉, iyo꞉ tambo Idom hen a꞉na sa꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Idom kaluka꞉isaleyo꞉ tambo Iso꞉ eya a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \c 37 \s1 Yosa꞉b e ofolaki ba꞉ba꞉ \p \v 1 Ya꞉kobo꞉ Ka꞉ina꞉n hen, iya Aisa꞉gdo꞉ mageso꞉ ya꞉ga꞉lo꞉ sen a꞉naka asifo꞉. \v 2 Ya꞉koba꞉ ene eso꞉lo꞉wa꞉ malolo꞉wo꞉ we. Yosa꞉b e dona do꞉la꞉ta꞉ga꞉ doma꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ dota꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉koba꞉ nanogdo꞉ dian ga, Bilha o꞉lia꞉ Silba o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉ a꞉no꞉ Yosa꞉ba꞉ ene ao i ko꞉lo꞉, iyo꞉ egele siliki, no꞉ fofo꞉wo꞉ a꞉na bo꞉fo꞉len. Ene ao i a꞉ma꞉lo꞉ hala dimidabo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ iyamo꞉wo꞉ malolome. \v 3 Ya꞉kob e anaso꞉ dofo꞉liki, Yosa꞉b e a꞉na sa꞉la꞉li ko꞉lo꞉, emo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ alan disa꞉. Ko꞉sega Yosa꞉ba꞉ ao i nolbo꞉wo꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉go꞉ ko꞉lo꞉, Ya꞉kob eyo꞉ helebeso꞉g sambo nafa momado꞉wo꞉ dimida꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉bo꞉ dimi. \v 4 Iyaya꞉yo꞉ Yosa꞉b emo꞉lo꞉ ha꞉fo꞉ alan disa꞉lab a꞉no꞉, ao i nolba꞉ asulakiyo꞉, i o꞉lia꞉yo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ mo꞉disa꞉lab a꞉la꞉asulaki, iliyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉, e o꞉lia꞉yo꞉ dinafalo꞉ mo꞉tola꞉len. \fig Ya꞉kob eyo꞉ helebeso꞉g momado꞉ nafayo꞉ Yosa꞉bo꞉ dimi.|alt="Joseph gets new coat" src="01_Ge_37_01_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="37.3-4" \fig* \p \v 5 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ho꞉len no amio꞉ Yosa꞉b elo꞉ ofolo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ ao imo꞉ malolo꞉ meabiki, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ asulo꞉wa꞉yo꞉ mo꞉beo꞉wo꞉ alan dowo꞉. \v 6 Yosa꞉b eyo꞉ ao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ofolo꞉ nilo꞉ ba꞉ba꞉yo꞉ gimo꞉wo꞉ maloloma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉ gio꞉ dabuma. \v 7 Nio꞉ tambo egelo꞉wa iliki, wito꞉ kegene bobodola꞉li dibida꞉len amio꞉, wit bobodo꞉ nilo꞉wo꞉ dasi hagale dowo꞉ a꞉no꞉ko꞉ iliki, wit bobodola꞉ gililo꞉wo꞉ nilo꞉wa kegea꞉sa꞉ga꞉, wa꞉sesefa꞉ya ba꞉ba꞉.” \v 8 Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ dowabiki, iliyo꞉ emo꞉ dabu ba꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge nili misa꞉ kalu dowaki, nio꞉ hendele gi bo꞉fo꞉mela꞉no꞉, asulaki sa꞉laya?” A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉b elo꞉ ofolo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ ao imo꞉ malolo꞉ meabikiyo꞉, iliyo꞉ emo꞉wo꞉ asulo꞉wa꞉yo꞉ mo꞉beo꞉wo꞉ alan a꞉dowo꞉. \v 9 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b e wa꞉ka a꞉ofolo꞉ ko꞉lo꞉, eyo꞉ ao imo꞉wo꞉ malolakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ wa꞉ka ofolo꞉ ko꞉lo꞉ maloloma꞉nigo꞉l. Ofo꞉, eleyo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tamin kelen a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ nemo꞉ wabudaki, ni ha꞉ga elena ba꞉ba꞉.” \v 10 Yosa꞉b elo꞉ ofolo꞉ a꞉no꞉ iya o꞉lia꞉ ao o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ malolo meabikiyo꞉, iyaya꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ halalelaki a꞉la꞉sio꞉, “Ofolo꞉ gilo꞉ koma꞉yo꞉ o꞉bo꞉ngo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib ko꞉lo꞉ malolaya? Nelo꞉, go꞉wo꞉lo꞉, gao iyo꞉lo꞉ hendele gelo꞉wa ya꞉ga꞉ gulalu siliki misa꞉fu alilaki, gemo꞉wo꞉ a꞉na wabuluma꞉ib ko꞉lo꞉ sa꞉laya?” \v 11 \x - \xo 37.11 \xt Ilig 7.9\x*Yosa꞉ba꞉ ao ima꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ asulo꞉wa꞉yo꞉ gadio꞉ dowo꞉ ko꞉sega, iyaya꞉yo꞉ ofolo꞉ malolo꞉ a꞉no꞉ asulufo꞉len. \fig Yosa꞉b eyo꞉ wit bobodola꞉ wa꞉sesefa꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malolo꞉ me.|alt="Dream of sheaves bowing down" src="01_Ge_37_03_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="37.7" \fig* \s1 Yosa꞉bo꞉ kililiabiki, Isib ane \p \v 12 Ho꞉len no amio꞉, Yosa꞉ba꞉ ao iyo꞉ Sekem hena ha꞉na꞉ga꞉, iyaya꞉ no꞉ fofo꞉wo꞉ ko꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉ni ane. \v 13 Ao iyo꞉ a꞉na sabiki, Ya꞉kob eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gao iyo꞉ no꞉wo꞉ Sekem hen a꞉na bo꞉fo꞉lab ko꞉lo꞉, niyo꞉ ge a꞉na iliga꞉fa꞉nigo꞉l.” A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne o꞉lika ha꞉na꞉no꞉.” \v 14-15 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gao o꞉lia꞉ no꞉ fofo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ o꞉li saba꞉le a꞉la꞉bo꞉ ba꞉ba꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, nelo꞉ amio꞉ sa꞉ma꞉ ya꞉bi.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ Yosa꞉b e iliga꞉tabiki, e Heblon hen a꞉no꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Sekem hen a꞉na ha꞉na꞉ni ane. Yosa꞉b e Sekem fa꞉la꞉dota꞉ga꞉ keda꞉li sia꞉lab amio꞉, kalu noma꞉yo꞉ ba꞉da꞉ga꞉, Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ge o꞉b ko꞉lo꞉ kedaya?” \v 16 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne nao iyo꞉ no꞉ fofo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lab i a꞉no꞉ kedo꞉l ko꞉lo꞉, giyo꞉ ilo꞉ sabo꞉ nelo꞉ walama.” \v 17 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki kalu a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Iyo꞉ wena sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉nikilo꞉ to nenelo꞉wo꞉ ne dabu. ‘Nio꞉ Dotan hen a꞉na ha꞉na꞉nigo꞉l’ a꞉la꞉do꞉ sio꞉wo꞉ ne dabu ko꞉lo꞉ iyo꞉ a꞉na sab.” A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b e ene ao i ane o꞉leau kudu ha꞉na꞉ga꞉, iyo꞉ Dotan hen a꞉na sena galili. \p \v 18 Yosa꞉b e ko꞉na꞉ yabiki, ao iya꞉yo꞉ e ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, towo꞉ egelebo꞉ nenelakiyo꞉, e sana soma꞉niki a꞉la꞉li nenelo꞉. \v 19-20 Iliyo꞉ nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ofolo꞉ ba꞉dan kaluwo꞉ yab ko꞉lo꞉, niliyo꞉ e sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉, hen daido꞉ tiane a꞉na to꞉loma꞉niki. A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ niliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉, ‘E no꞉ igo꞉lesena꞉ so꞉no꞉ka꞉’ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉. A꞉la꞉galega ene ofolo꞉ a꞉no꞉ o꞉ngo꞉malo꞉ngo꞉ doma꞉ib,” a꞉la꞉liki nenelo꞉. \v 21 Ilido꞉ to nenelab a꞉no꞉ Luben e da꞉da꞉la꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ Yosa꞉bo꞉ mo꞉sanama꞉ki, eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ asuwa꞉fa꞉no꞉ asulaki a꞉la꞉sio꞉, “Mela꞉no꞉ elo꞉wo꞉ niliyo꞉ mo꞉walema꞉no꞉. \v 22 E sanala꞉so꞉bo. Kalulo꞉ma hen wenamio꞉, niliyo꞉ e hen daido꞉ tiane alan wena to꞉lo alita꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ mela꞉niki. Ko꞉sega e sa꞉nda꞉so꞉bo.” Luben eyo꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉, ene ao i nolba꞉yo꞉ Yosa꞉bo꞉ mo꞉sanama꞉ki, eyo꞉ ao a꞉no꞉ gasilia꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ iyalo꞉wa iliga꞉fa꞉no꞉ asulaki sio꞉. \v 23-24 A꞉la꞉nenela꞉sa꞉ga꞉ elena, Yosa꞉b e a꞉na fa꞉la꞉dowabiki, iliyo꞉ e ta꞉lia꞉sa꞉ga꞉, helebeso꞉g sambo nafale momado꞉ elo꞉ kafo꞉ mio꞉ a꞉no꞉ dugulia꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉b e hen daido꞉ tiane a꞉lab a꞉na to꞉lo alifa꞉. Hen daido꞉ tiane a꞉no꞉ ho꞉no꞉ aundo꞉mo꞉ delen. \p \v 25 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ iyo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉niki mesa꞉ni ane. Ma꞉no꞉wo꞉ na꞉liki sen ami, iyo꞉ ololo ba꞉ba꞉yo꞉, Ismael kaluwo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ ka꞉mol o꞉lia꞉ ya꞉lena ba꞉ba꞉. Ismael kaluwo꞉ i ho꞉n mundo꞉ nafalo꞉ dowan kelego꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ Gilead hen a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isib kililia꞉ni ha꞉na꞉len. \v 26 I yab a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, Yuda eyo꞉ ao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niliyo꞉ nao nowo꞉ sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉ do꞉lo꞉lelalega, nio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ waga asuwa꞉fa꞉iba? \v 27-28 \x - \xo 37.27-28 \xt Ilig 7.9\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉ nao e da꞉ibo꞉ kalu doma꞉ki, Ismael kalumo꞉ moleya꞉ kililia꞉niki. Mo꞉wo꞉ nio꞉ ho꞉bo꞉wo꞉ imiliselo꞉biki, niliyo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉.” Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, ao i nolba꞉yo꞉lo꞉ asulo꞉wo꞉ imilise dowa꞉sa꞉ga꞉ elena, Midian\f + \fr 37.27-28 \ft Asulo꞉ kalu iliyo꞉ a꞉la꞉asulo꞉. Wi a꞉la꞉ we, Midian o꞉lia꞉ Ismael o꞉lia꞉ a꞉no꞉ so꞉lo꞉ imilig ko꞉lo꞉ sio꞉. \f* kaluwo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowabiki, iliyo꞉ Yosa꞉b e hen daido꞉ amilo꞉ to꞉lo alifo꞉len a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ sila꞉sa꞉ga꞉, Ismael kalumo꞉ silba mole do꞉la꞉fo꞉ a꞉la꞉ a꞉ma꞉ kilili ko꞉lo꞉, Yosa꞉b e Ismael kaluwa꞉ tililia꞉ga꞉, Isib hena ane. \p \v 29 Luben e a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉, Yosa꞉bdo꞉ to꞉lo alifo꞉lendo꞉ a꞉na ba꞉ba꞉ni ane. Ko꞉sega Yosa꞉bo꞉ a꞉namilo꞉ mo꞉elenalo꞉bi ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e iligo꞉. E ba꞉da꞉ga꞉ nofolakiyo꞉, helebeso꞉g enedo꞉wo꞉ bidila꞉. \v 30 E a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ao ilo꞉wa fa꞉la꞉dowaki a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wa a꞉no꞉ hen daido꞉ a꞉namilo꞉ mo꞉elena ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ waga dimidama꞉no꞉wa꞉le?” \v 31 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ goudi nowo꞉ sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉ba꞉ helebeso꞉g sambo nafale momado꞉ a꞉no꞉ ho꞉bo꞉ a꞉na degelo꞉. \v 32 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ helebeso꞉g a꞉no꞉ dia꞉ga꞉, iyalo꞉wa handalowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Helebeso꞉g we hena꞉ usa deleno꞉lo꞉biki nili ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, helebeso꞉g we gi so꞉waya꞉ nowa꞉le a꞉la꞉liki, dinafa bo꞉ba” a꞉la꞉sio꞉. \v 33 Iyaya꞉yo꞉ dinafa ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉, we ni so꞉waya꞉ helebeso꞉g o꞉mo꞉lo꞉b. No꞉ igo꞉la꞉sen noma꞉ sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉ tabodo mo꞉no꞉lo꞉b” a꞉la꞉sio꞉. \v 34 Ya꞉kob e nofolo꞉wo꞉ alan dowaki, helebeso꞉g enedo꞉wo꞉ bidila꞉sa꞉ga꞉, dabale mogago꞉\f + \fr 37.34 \ft Kalu nolba꞉yo꞉ e nofolo꞉wo꞉ alano꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ba꞉ki, e so꞉g mogago꞉wo꞉ dabale ko꞉lo꞉.\f* a꞉no꞉ ko꞉lo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ene so꞉wa a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ asulakiyo꞉, e ho꞉leno꞉ modo꞉ nofola꞉li sen. \v 35 Ya꞉koba꞉ insiso꞉i o꞉lia꞉ ida꞉ o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ iyayo꞉ sagalema꞉ki, towo꞉ ha꞉nolo sa꞉ma꞉ni mio꞉ ko꞉sega, Ya꞉kob elo꞉ nofolo꞉ a꞉no꞉ mo꞉ta꞉fa꞉no꞉ asulakiyo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nilo꞉ so꞉wa sowo꞉ nofolo꞉ we dowa꞉i ha꞉na꞉la꞉ga꞉yo꞉, ne sowa꞉sa꞉ga꞉, dane ane hen a꞉na ni so꞉wa o꞉lia꞉ doma꞉ni ha꞉nalikiyo꞉ a꞉na elema꞉no꞉” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉likiyo꞉, ya꞉lifo꞉ko꞉ elen. \v 36 O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉, Midian kaluwa꞉yo꞉ Yosa꞉b e dia꞉ga꞉, Isib hena tililia꞉gane. Isib misa꞉ kalu Fa꞉lo꞉wa꞉ ene da꞉la꞉diya꞉ misa꞉ kalu Botifa a꞉ma꞉yo꞉, ene nanog kalu doma꞉ki, Yosa꞉bo꞉ kilili. \c 38 \s1 Temal eyo꞉ Yudayo꞉ dikido꞉ \p \v 1 Ho꞉len a꞉namio꞉, Yudayo꞉ ao iyo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, Adulam amisa꞉n a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Hila o꞉lia꞉ mesa꞉ni ane. \v 2-3 E a꞉na siliki, Ka꞉ina꞉n kalu Suaya꞉ ida꞉yo꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e o꞉lia꞉ alila꞉sa꞉ga꞉ dotabiki so꞉wayo꞉ alelo꞉. So꞉wa a꞉no꞉ sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, Yuda eyo꞉ Ea ko꞉lo꞉ wikilo꞉. \v 4 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ e wa꞉ka alela꞉sa꞉ga꞉, so꞉wa nowo꞉ a꞉na sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, Onan wikilo꞉. \v 5 Tif amio꞉ eyo꞉ so꞉wa nowo꞉ wa꞉ka sa꞉la꞉lia꞉sa꞉ga꞉, Sa꞉la wikilo꞉. O꞉g ho꞉len a꞉namio꞉ Yuda e Kesib amisa꞉n a꞉na sen. \p \v 6 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ so꞉wayo꞉ analiabikiyo꞉, Yuda eyo꞉ inso꞉ wa꞉la꞉b Eayo꞉, ga Temalo꞉ nenela꞉sa꞉ga꞉ tili alifa꞉. \v 7 Ko꞉sega Yudaya꞉ ene wa꞉la꞉b so꞉wa, Ea e Yaweya꞉ siwa꞉l amio꞉ man mogago꞉ dimida꞉labiki, Yawe eyo꞉ e sanala꞉. \p \v 8 Ea e sowabiki, Yuda eyo꞉ Onan emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nili mana꞉yo꞉ aowo꞉ so꞉walo꞉ma ka sowab amio꞉, ene gayo꞉ ene ao noma꞉ a꞉dia꞉sa꞉ga꞉, so꞉wayo꞉ ao sowo꞉ a꞉ma꞉lo꞉wo꞉ sa꞉la꞉mean ko꞉lo꞉, gaowa꞉ so꞉wayo꞉ a꞉na sa꞉la꞉mea꞉niki, ge ka꞉la꞉n sa꞉ba꞉lo꞉ we go꞉no꞉n dima.” Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 9 A꞉la꞉sa꞉labiki Onan e di ko꞉sega, so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉lialikiyo꞉, so꞉wa a꞉no꞉ eno꞉ma doma꞉no꞉lo꞉b a꞉la꞉asulaki, e ga o꞉lia꞉ alila꞉likiyo꞉, aowa꞉ so꞉wa a꞉no꞉ sa꞉la꞉liabena꞉kiyo꞉, ho꞉bo꞉ elo꞉wo꞉ ha꞉la꞉ya wala꞉len. \v 10 Ko꞉sega Onan elo꞉ dimida꞉len a꞉no꞉, Yawe siwa꞉l amio꞉ mada mogago꞉ dimida꞉labiki, Yawe eyo꞉ elo꞉ sanala꞉. \v 11 A꞉la꞉gabiki Yuda eyo꞉ ena꞉su Temal emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ni so꞉wa Selayo꞉ o꞉anayab amio꞉, ge go꞉la꞉ aya o꞉mesa꞉ hamana.” Yuda eyo꞉ a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ inso꞉ Sa꞉la eyo꞉, ao a꞉la꞉ sowo꞉ o꞉leau soma꞉iba꞉le a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, e tagilaki sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Temal eyo꞉ ene iyaya꞉ aya mesa꞉ni ane. \p \v 12 Dona nolo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Yudaya꞉ inga Suaya꞉ ida꞉ a꞉no꞉ sowabiki, Yuda e kuo꞉ya꞉la꞉ga꞉ dotakiyo꞉, e o꞉lia꞉ Adulam amisa꞉n kalu ene mili Hila o꞉lia꞉yo꞉, Timna amisa꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Yudaya꞉ ene nanog kaluwa꞉lo꞉ sibi fo꞉ndo꞉ gedea꞉labo꞉ ba꞉ba꞉ni ane. \v 13 Noma꞉yo꞉ Temal emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉suwo꞉ ene sibi fo꞉n gedema꞉ni, o꞉go꞉ Timna ha꞉na꞉lab.” \v 14 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Temal eyo꞉ sa꞉ba꞉ so꞉g go꞉lo꞉ a꞉no꞉ hagola꞉sa꞉ga꞉, so꞉g ko꞉li nowo꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉ga꞉la꞉sa꞉ga꞉, so꞉g nowo꞉ migiya go꞉lo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ togo꞉ Timna a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ ha꞉na꞉sen a꞉no꞉, Enaim amisa꞉n us a꞉na delen ko꞉lo꞉, Temal e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Enaim amisa꞉n tog aniba yasilo꞉. Mo꞉wo꞉ Yudaya꞉ inso꞉ Selayo꞉ anali ko꞉sega, e Sa꞉la inga a꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉ mio꞉ ko꞉lo꞉, e a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ yasilo꞉. \v 15 Yuda e a꞉na ya꞉ga꞉, ga a꞉no꞉ galilia꞉ga꞉yo꞉, ene migiyo꞉ helebeso꞉g ha꞉lu noma꞉ go꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ Yuda eyo꞉ e uwo꞉lo꞉ dian ga a꞉la꞉asulo꞉. \v 16 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yuda eyo꞉ ga a꞉no꞉ ena꞉su a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉, elo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ne o꞉lia꞉ alima꞉ni ho꞉no꞉l.” Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, ga a꞉ma꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “Ge ne o꞉lia꞉yo꞉ alilalega, giyo꞉ nemo꞉wo꞉ o꞉b dimia꞉nigaya?” \v 17 Eyo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ goudi inso꞉ nowo꞉ gemo꞉ dimia꞉no꞉.” A꞉la꞉sa꞉labiki ga a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ hendele dinali sio꞉lo꞉b a꞉la꞉do꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉, o꞉go꞉ giyo꞉ kelego꞉ nowo꞉ nemo꞉wo꞉ o꞉b dimia꞉nigaya? Goudi inso꞉ gilo꞉wo꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, kelego꞉ a꞉no꞉ go꞉no꞉nbo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dimia꞉no꞉.” \v 18 Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge kelego꞉ o꞉b dimina꞉ki asulaya?” A꞉la꞉sa꞉labiki Temal eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ele ba꞉ba꞉no꞉ momado꞉ kelego꞉ gi dagas amilo꞉ difa꞉ a꞉no꞉lia꞉ i dom gilo꞉ dia꞉sia꞉sen o꞉lia꞉yo꞉ nemo꞉ dimina.” A꞉la꞉sa꞉labiki, Yuda eyo꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ emo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉, ida꞉nino꞉ ali ko꞉lo꞉, Temal e a꞉na alelo꞉. \v 19 Alila꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Temal e ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, migi amilo꞉ so꞉g go꞉lo꞉ a꞉no꞉ kolala꞉sa꞉ga꞉, sa꞉ba꞉ so꞉g a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ a꞉ko꞉lo꞉. \p \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yuda eyo꞉ kelego꞉ elo꞉ gamo꞉lo꞉ dimi a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ dia꞉mena꞉ki, ene mili Hilayo꞉ goudi inso꞉wo꞉ ga o꞉mo꞉ dia꞉hamana꞉ki dimi. Hila e goudi inso꞉wo꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ga a꞉no꞉ kedo꞉ ko꞉sega mo꞉ba꞉ba꞉. \v 21 Eyo꞉ mo꞉ba꞉dabiki, amisa꞉n kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Tog ga nowo꞉, Enaim amisa꞉n tog anib amilo꞉ sabilo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ o꞉bamida꞉ saba?” A꞉la꞉li dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Uwo꞉ dian ga nowo꞉ wiyo꞉ aundo꞉ma.” \v 22 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ e Yudalo꞉wa a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ ga a꞉no꞉ mo꞉galiliabiki, amisa꞉n kalu imo꞉ dabu ba꞉ba꞉ amio꞉, iliyo꞉, ‘Uwo꞉ dian ga imilig nowo꞉ wiyo꞉ mo꞉sa꞉sen.’” \v 23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ goudi inso꞉wo꞉ iliga꞉fo꞉ ko꞉sega, giyo꞉ ga a꞉no꞉ mo꞉ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, na꞉no꞉ kaluka꞉isale nolba꞉yo꞉ dio꞉gelabena꞉ki, kelego꞉ gamo꞉lo꞉ dimi a꞉no꞉ eka dima꞉ki ta꞉foma.” Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 24 Ele otaleno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, kalu nolba꞉yo꞉ Yudalo꞉wa ya꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ga꞉su Temal e uwo꞉ dia꞉labiki, so꞉wa sab.” Yuda e to a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ towo꞉ halale sa꞉laki, “E deya sana so꞉fa꞉ni tililia꞉ ya꞉bi.” \v 25 Iliyo꞉ ga a꞉no꞉ tililia꞉ ya꞉ga꞉ yakiyo꞉, ga a꞉ma꞉yo꞉ towo꞉ ena꞉sumo꞉ tamina saga꞉taki a꞉la꞉sio꞉, “Ne amilo꞉ so꞉wa sab we, nemo꞉lo꞉ kelego꞉lo꞉ dimi kalu wema꞉no꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉ kelego꞉ dagas amilo꞉ difa꞉ o꞉lia꞉ i dom dia꞉sia꞉sen o꞉lia꞉ we, kalu abeno꞉wa꞉le a꞉la꞉liki dinafa ba꞉da꞉bi.” \v 26 To a꞉no꞉ saga꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ Yuda eyo꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ eno꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ dinafa ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa Sa꞉la eyo꞉ mo꞉dima꞉kiyo꞉, togo꞉ niyo꞉ ko꞉lo꞉ ko꞉lo꞉, ga wema꞉yo꞉ halayo꞉ mo꞉dimido꞉ ko꞉sega man mogago꞉wo꞉ ni dimido꞉.” Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, e Temal o꞉lia꞉yo꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉alila꞉len. \p \v 27 Temal e so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉liab amio꞉, eyo꞉ so꞉wayo꞉ a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉lia꞉nigabo꞉lo꞉b a꞉la꞉ba꞉ba꞉. \v 28 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ e so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉liabikiyo꞉, so꞉wa nowo꞉ dagi ko꞉le handalowabiki, bale ane ga a꞉ma꞉yo꞉ me genelo꞉wo꞉ dagiya sunu alitakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wa we wa꞉la꞉b sa꞉la꞉liab.” \v 29 Ko꞉sega so꞉wa a꞉ma꞉ dagiyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gendeliabiki, ene ao no ko꞉le sa꞉la꞉li. A꞉la꞉gabiki bale ane ga a꞉ma꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wa ge ko꞉le dibodaki handalowab,” a꞉la꞉sa꞉laki, so꞉wa a꞉no꞉ Beles wikilo꞉. \v 30 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, ene ao me genelo꞉wa꞉lo꞉ dagi amilo꞉ suwo꞉ a꞉no꞉ sa꞉la꞉liabiki, e Sa꞉la wikilo꞉. \c 39 \s1 Yosa꞉b e Botifaya꞉ kilili \p \v 1 Yosa꞉bo꞉ Ismael kaluwa꞉ tililia꞉sa꞉ga꞉, Isib fa꞉la꞉dowabiki, Botifaya꞉ ene nanog kalu doma꞉ki kilili. Isib misa꞉ kalu Fa꞉lo꞉wa꞉ ene da꞉la꞉diya꞉ misa꞉yo꞉, Botifa e ko꞉lo꞉, Yosa꞉bo꞉ eyo꞉ kilili. \v 2 \x - \xo 39.2 \xt Ilig 7.9\x*Yosa꞉b e Botifaya꞉ da꞉ibo꞉ kalu silikiyo꞉, Yawe e Yosa꞉b o꞉lia꞉ iliki, nanog Yosa꞉b elo꞉ dimida꞉len a꞉no꞉ nafale fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, Yosa꞉b e ene misa꞉ kalu Botifaya꞉ a a꞉naka sa꞉sen. \v 3 Yaweyo꞉ Yosa꞉b eya ilikiyo꞉, elo꞉ nanog dimida꞉lab a꞉no꞉ Yawe eyo꞉ nafale ta꞉ta꞉len a꞉no꞉ ene misa꞉ kalu Botifa e ba꞉ba꞉. \v 4 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Botifa eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ sagala꞉sa꞉ga꞉, nanog enedo꞉leyo꞉ ko꞉lo꞉ dima꞉ki ta꞉takiyo꞉, ene a o꞉lia꞉ kelego꞉ usamilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ tambo, Yosa꞉bo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. \v 5 Ho꞉len Yosa꞉b elo꞉ Botifaya꞉ a o꞉lia꞉ ene kelego꞉ tambo o꞉lia꞉lo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉kilo꞉ da꞉feab a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, Yawe eyo꞉ Isib kalu Botifa emo꞉wo꞉ sagalaki, kelego꞉ Botifaya꞉ ayamilo꞉ delen a꞉no꞉lia꞉, ene egelo꞉wo꞉lo꞉ tambo nafale fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fo꞉. Mo꞉wo꞉ Yawe e Yosa꞉b o꞉lia꞉ iliki go꞉. \v 6 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Botifa eyo꞉ nanog elo꞉wo꞉ Yosa꞉bo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉likiyo꞉, Yosa꞉ba꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lab a꞉no꞉ e mo꞉kele asulaki, ma꞉no꞉ enedo꞉ nab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ asulo꞉. \fig Yosa꞉b e Botifaya꞉ nanog dian kalu doma꞉ki kilili.|alt="Potiphar buys Joseph" src="01_Ge_39_02_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="39.1" \fig* \s1 Botifaya꞉ inga eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ sendeyo꞉ \p Yosa꞉b e mada nafa gesego꞉le, kalu halaido꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, \v 7 tif amio꞉ Botifaya꞉ inga eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ mesela꞉sa꞉ga꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ne o꞉lia꞉ alima꞉ni mena” a꞉la꞉sio꞉. \v 8 Ko꞉sega Yosa꞉b e mo꞉bea꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉iyakiyo꞉, ene misa꞉ kaluwa꞉ ingamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni misa꞉ kalu Botifa eyo꞉ kelego꞉ elo꞉wo꞉ tambo nemo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉takiyo꞉, e mo꞉kele asulo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 9 A we ko꞉lo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ a꞉namio꞉, ni misa꞉ kaluwa꞉ to o꞉lia꞉ ni to o꞉lia꞉yo꞉ halaido꞉wo꞉ imilo꞉ ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ a usamilo꞉ da꞉labo꞉ tambo, Botifa eyo꞉ nemo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki, ni dagiya difa꞉. Ko꞉sega ga enedo꞉wo꞉ ge ko꞉lo꞉, nemo꞉wo꞉ gola꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki salifa꞉ ko꞉lo꞉lab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ man mada mogago꞉le gilo꞉ sa꞉lab ko aumbo꞉ mada mo꞉dimidama꞉no꞉. A꞉la꞉bo꞉ dimidalega Godeya꞉ ene eleyo꞉ o꞉go꞉sema꞉ib.” Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 10 Ho꞉leno꞉ tambowo꞉ Botifaya꞉ inga a꞉ma꞉yo꞉ Yosa꞉bo꞉ e o꞉lia꞉ alima꞉ mena꞉ki dabu ba꞉da꞉len, ko꞉sega, Yosa꞉b e ga a꞉ma꞉lo꞉ dabu ba꞉da꞉len a꞉no꞉ e mo꞉beaki mo꞉kudu ha꞉na꞉len ko꞉lo꞉, e o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ege dowa꞉len. \v 11-12 Ho꞉len no amio꞉, Yosa꞉b e ene nanog dia꞉ni a usa tiane amio꞉, kalu nolo꞉ aundo꞉ma elen ko꞉lo꞉, Botifa inga a꞉ma꞉yo꞉ Yosa꞉ba꞉ so꞉g ko꞉lo꞉wa ta꞉liakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge ne o꞉lia꞉ alima꞉ni mena!” A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b eyo꞉ ga elo꞉ so꞉g ta꞉liakilo꞉ susudab a꞉no꞉ emo꞉ ka ta꞉ta꞉ga꞉, e ha꞉la꞉ya nai ane. \v 13-15 Ga a꞉ma꞉yo꞉ Yosa꞉ba꞉ so꞉g ko꞉lo꞉wo꞉ emo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ amilo꞉ ha꞉nab a꞉no꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, eyo꞉ ene nanog dian kalu nolo꞉ dabuma꞉kiyo꞉, ganagiliaki ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Dabuma! Ne kaluwa꞉lo꞉ Hibulu kalu ko꞉lo꞉ nilo꞉ amilo꞉ tililia꞉mio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ nio꞉ wa꞉la sa꞉ndaki sendelo alitab ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ kalu a꞉no꞉ ne o꞉lia꞉ alima꞉ni ya꞉sa꞉ga꞉, ne ganagiliab amio꞉, e nilo꞉ ganagiliyo꞉wo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, ene so꞉g a꞉no꞉ nelo꞉wa ta꞉ta꞉ga꞉, ha꞉la꞉ya nai ane.” \v 16-17 Ga eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉ba꞉ so꞉g a꞉no꞉ elo꞉ ka dia꞉fo꞉leno꞉, Yosa꞉ba꞉ ene misa꞉ kaluwo꞉ ene aya a꞉ma꞉la꞉ yabiki, ga a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ malolo꞉ meaki a꞉la꞉sio꞉, “Hibulu kalu ko꞉lo꞉ gilo꞉ nilo꞉ amilo꞉ tililia꞉mio꞉ a꞉ma꞉yo꞉ ne wa꞉la꞉ sa꞉ndaki sendelo alifa꞉nikiyo꞉, nelo꞉wa mio꞉. \v 18 Ne ganagiliyo꞉liki, eyo꞉ ene helebeso꞉go꞉ ne aniba kata꞉ta꞉ga꞉, ha꞉la꞉ya nai ane.” Botifa ingayo꞉ a꞉la꞉malolo꞉ me. \s1 Yosa꞉bo꞉ dibolo a disa꞉ \p \v 19 Botifa inga a꞉ma꞉yo꞉ inbo꞉wo꞉ malolo꞉ meaki a꞉la꞉sio꞉, “Gi nanog dian kalu a꞉ma꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ we au dimido꞉” a꞉la꞉liki malolabikiyo꞉, Yosa꞉ba꞉ misa꞉ kaluwo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, e gadio꞉wo꞉ mada alan dowo꞉. \v 20 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ tililia꞉sa꞉ga꞉, Isib misa꞉ kaluwa꞉ ene dibolo kalulo꞉ disa꞉la꞉sen a a꞉na disalitabiki, Yosa꞉bo꞉ a꞉na sen. \v 21 \x - \xo 39.21 \xt Ilig 7.9\x*Ko꞉sega Yawe eyo꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉ elen ko꞉lo꞉, Yosa꞉b emo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉laki, Yawe eyo꞉ asulo꞉ nafayo꞉ dibolo alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalumo꞉ dimi ko꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ alan asulo꞉. \v 22 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ dibolo kalu nolo꞉ a꞉bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉tabiki, dibolo a usamilo꞉ nanog ko꞉li ko꞉lilo꞉ fa꞉la꞉dowab a꞉no꞉ tambo, Yosa꞉b e bo꞉fo꞉len. \v 23 Yawe e Yosa꞉b o꞉lia꞉ iliki, nanog Yosa꞉b elo꞉ dimidab a꞉no꞉ tambo nafale fa꞉la꞉do alifa꞉ ko꞉lo꞉, dibolo alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwo꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, Yosa꞉b elo꞉ nanog dia꞉lab a꞉no꞉, eyo꞉ mo꞉bebea꞉sen. \fig Yosa꞉b elo꞉ dimidab a꞉no꞉ tambo nafale fa꞉la꞉do alifa꞉.|alt="Joseph prospers in jail" src="01_Ge_39_14_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="39.23" \fig* \c 40 \s1 Yosa꞉b eyo꞉ ofolo꞉ ba꞉ba꞉ nolo꞉ ha꞉go꞉ fanda sio꞉ \p \v 1 Yosa꞉b e ho꞉leno꞉ modo꞉wo꞉ dibolowa sa꞉ga꞉ elen amio꞉, Isib misa꞉ kalu alan, Fa꞉lo꞉wa꞉ ene nanog kaluwo꞉ a꞉la꞉, nowo꞉ misa꞉ kalumo꞉lo꞉ wain ho꞉ndo꞉ wasu mia꞉sen, nowo꞉ misa꞉ kaluwa꞉ ma꞉ndo꞉ so꞉da꞉sen ko꞉sega, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ mo꞉asulo꞉ au dimido꞉. \v 2-3 A꞉la꞉dimido꞉ ko꞉lo꞉ Fa꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ mada gadia꞉sa꞉ga꞉, ene da꞉la꞉diya꞉ misa꞉ kaluwa꞉ dibolo a, Yosa꞉bdo꞉ sen a꞉na, a꞉la꞉yo꞉lo꞉ a꞉na to꞉lo alifa꞉. \v 4 A꞉la꞉gabikiyo꞉ da꞉la꞉diya꞉ misa꞉ kalu a꞉ma꞉yo꞉, a꞉la꞉ a꞉no꞉ Yosa꞉bo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, a꞉la꞉yo꞉ dibolo a a꞉namilo꞉ seno꞉ ho꞉leno꞉ modo꞉ ane. \p \v 5 A꞉na silikiyo꞉, waindo꞉ wasu mia꞉sen kalu o꞉lia꞉ ma꞉ndo꞉ so꞉da꞉sen kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, nulu imilig no amio꞉ a꞉la꞉ma꞉yo꞉ ofolo꞉. Noma꞉yo꞉ ofowo꞉ ko꞉li ba꞉ba꞉, noma꞉yo꞉lo꞉ ko꞉li ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, ofolo꞉ noma꞉lo꞉wo꞉ ha꞉go꞉ ko꞉li, noma꞉lo꞉wo꞉lo꞉ ha꞉go꞉ ko꞉lilo꞉ ko꞉lo꞉ ba꞉ba꞉. \v 6 Yosa꞉b e kea꞉fole a꞉la꞉lo꞉wa handalowaki ba꞉ba꞉ amio꞉, a꞉la꞉yo꞉ kele asula꞉li sena ba꞉ba꞉. \v 7 Fa꞉lo꞉wa꞉ nanog kalu a꞉la꞉ a꞉no꞉ Yosa꞉ba꞉ misa꞉ kaluwa꞉ ene dibolo a a꞉namio꞉, Yosa꞉b o꞉lia꞉ sen ko꞉lo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Ga꞉go꞉ o꞉go꞉ mo꞉sagalako꞉, o꞉b kele asula꞉leya?” \v 8 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Na꞉no꞉ o꞉go꞉ ofola꞉sa꞉ga꞉, o꞉lo꞉ fanda sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma ko꞉lo꞉, na꞉no꞉ kele asula꞉li so꞉l.” A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ ofolo꞉ tambowo꞉ mo꞉wo꞉ fanda asulo꞉ ko꞉lo꞉, gaindo꞉ ofolo꞉wo꞉ nemo꞉ malolo꞉ mena” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ misa꞉ kalumo꞉lo꞉ wain ho꞉ndo꞉ wasu mia꞉sen kalu a꞉ma꞉yo꞉ ofolo꞉ elo꞉wo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉malolo꞉ me. “Ne ofolakiyo꞉, wain iyo꞉ ne milifa elena ba꞉ba꞉. \v 10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wain i a꞉namio꞉, eleyo꞉ otalen iliki, musugo꞉ a꞉na fa꞉la꞉dota꞉ga꞉, mamowo꞉ heda꞉sa꞉ga꞉yo꞉, fowo꞉ a꞉na heda꞉sa꞉ga꞉, gen dowabiki ba꞉ba꞉. \v 11 Misa꞉ kaluwa꞉ ho꞉ndo꞉ na꞉sen go꞉fo꞉wo꞉ ni dagiya꞉ ta꞉li sen ko꞉lo꞉, niyo꞉ wain fo a꞉no꞉ tulia꞉sa꞉ga꞉, ho꞉no꞉ go꞉fo꞉wa timana꞉ki, dagiya꞉ digibasi to꞉lola꞉sa꞉ga꞉, wain ho꞉n a꞉no꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉ dimia꞉lena ba꞉ba꞉.” \v 12 A꞉la꞉malolo꞉ meabikiyo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ ofolo꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ we. Wain ele otalen a꞉no꞉, ho꞉len otaleno꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feyo꞉. \v 13 Ho꞉len asol fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, Fa꞉lo꞉wa꞉yo꞉ ge sili alita꞉sa꞉ga꞉, go꞉no꞉n nanogo꞉ a꞉ma꞉la꞉ dima a꞉la꞉ma꞉ib ko꞉lo꞉, gilo꞉ tamin amilo꞉ wain ho꞉n ko꞉lo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉lo꞉ dimia꞉sen aumbo꞉, wa꞉ka a꞉dimia꞉ib. \v 14 Ko꞉sega ge sili alita꞉sa꞉ga꞉ ga꞉li dowakiyo꞉, ne giyo꞉ ga꞉lila꞉so꞉bo. Nelo꞉ dibolo ayo꞉ sili alifoma꞉kiyo꞉, giyo꞉ ne asuwa꞉taki, Fa꞉lo꞉mo꞉wo꞉ sa꞉la꞉bi. \v 15 Mo꞉wo꞉ ne tamin amio꞉ Hibulu hena sen amio꞉, kalu nolba꞉yo꞉ ne madali susululia꞉ga꞉, Isib tililia꞉mio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne Isib sen amio꞉, mogago꞉wo꞉ mo꞉dimido꞉ ko꞉sega, iliyo꞉ ne dibolo a wena madali tolo꞉ alifo꞉lab ko꞉lo꞉, giyo꞉ ne asuwa꞉ta꞉bi.” Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 16 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉ndo꞉ so꞉da꞉sen kalu elo꞉ ofolo꞉ malolo꞉ me a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ nafale malolo꞉ meabo꞉lo꞉b a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, elo꞉ ofolo꞉ a꞉no꞉lo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ malolo꞉ meaki a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉lo꞉ ofolo꞉ ko꞉lo꞉ maloloma꞉nigo꞉l. Ne ofolakiyo꞉, fafowo꞉ otalen amio꞉ ma꞉n dowo꞉fa꞉ fo꞉fo꞉lela꞉yo꞉ ni misa꞉ wa꞉la delena ba꞉ba꞉. \v 17 Fafo wa꞉l amio꞉ ma꞉n dowo꞉fa꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ fo꞉fo꞉lo꞉ a꞉no꞉ misa꞉ kalu, Fa꞉lo꞉ eno꞉ ko꞉sega, ma꞉n fo꞉fo꞉lo꞉ a꞉no꞉ o꞉ba꞉ya꞉ na꞉lena ba꞉ba꞉.” \v 18 A꞉la꞉malolo꞉ meabiki, Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ ofolo꞉ a꞉no꞉ mo꞉wo꞉ we. Fafo otalen a꞉no꞉, ho꞉len otaleno꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feyo꞉. \v 19 Ho꞉len asol fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, Fa꞉lo꞉ eyo꞉ gi misa꞉yo꞉ gedela꞉sa꞉ga꞉, gi do꞉mo꞉wo꞉ iya sunu hele alitaliki, gi howo꞉ o꞉ba꞉ya꞉ ma꞉ib.” Yosa꞉b eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, ho꞉len otaleno꞉ fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Fa꞉lo꞉ elo꞉ sa꞉la꞉li ho꞉leno꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, ene nanog kalu i o꞉lia꞉ sagalema꞉niki, eyo꞉ ma꞉no꞉ alan dowo꞉fa꞉. Iyo꞉ sagalakiyo꞉, nanog kaluwa꞉ siwa꞉l amio꞉, waindo꞉ wasu mia꞉sen kalu o꞉lia꞉ ma꞉ndo꞉ so꞉da꞉sen kalu o꞉lia꞉ dibolo ayamilo꞉ eleno꞉ sili alita꞉sa꞉ga꞉ tililia꞉mio꞉. \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ waindo꞉ wasu mia꞉sen kalu a꞉no꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉yo꞉ nanog enedo꞉ tamin amilo꞉ dia꞉sen a꞉no꞉ enebo꞉ dima꞉ki dimi ko꞉lo꞉, kalu a꞉ma꞉yo꞉ wain ho꞉no꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉wo꞉ wa꞉ka wasume. \v 22 Ko꞉sega Fa꞉lo꞉ eyo꞉ ma꞉ndo꞉ so꞉da꞉sen kaluwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ iwalu sunu hele alifa꞉. A꞉la꞉do꞉ go꞉ a꞉no꞉ Yosa꞉b elo꞉ a꞉la꞉mo꞉lo꞉ sio꞉ o꞉leaumbo꞉ hendele fa꞉la꞉dowo꞉. \v 23 Ko꞉sega waindo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉lo꞉ wasu mia꞉sen kalu a꞉ma꞉yo꞉ e nanog diakiyo꞉, Yosa꞉bo꞉ mo꞉asulaki ga꞉lila꞉. \c 41 \s1 Fa꞉lo꞉ e ofolo꞉ \p \v 1 Dona a꞉la꞉yo꞉ gulula꞉sa꞉ga꞉ dotabiki, Fa꞉lo꞉ e ofolakiyo꞉, e Nail ho꞉n aniba elena ba꞉ba꞉. \v 2 Ho꞉n sa꞉ a꞉na iliki ba꞉ba꞉ amio꞉, kao dom a꞉la꞉fo꞉ toda꞉le nafale ko꞉lo꞉ ho꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ya fa꞉la꞉dota꞉ga꞉, fuguso꞉ a꞉na nabiki ba꞉ba꞉. \v 3 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, Nail ho꞉n a꞉nakabiyo꞉, kao dom a꞉la꞉fo꞉ nolo꞉, mogago꞉ kagane alifelo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dota꞉ga꞉, Nail ho꞉n sa꞉ya kao toda꞉lo꞉ a꞉lab anib a꞉na ya꞉ga꞉ kagayabiki ba꞉ba꞉. \v 4 A꞉na kagayakiyo꞉, kao mogago꞉ kagane alifelo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ kao nafale toda꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ ili tambo na꞉liki kedelabiki, Fa꞉lo꞉ e a꞉na iligi dasi. \v 5 Fa꞉lo꞉ e wa꞉ka a꞉ali amio꞉, e ofolo꞉ nowo꞉ a꞉ba꞉dakiyo꞉, wida꞉ buwo꞉ imilig fa꞉la꞉ne a꞉namio꞉, to꞉m dom a꞉la꞉fo꞉ elen ko꞉lo꞉, fowo꞉ mada toda꞉le hedo꞉ elena ba꞉ba꞉. \v 6 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, to꞉m dom a꞉la꞉fo꞉ nowo꞉ wa꞉ka ba꞉ba꞉, ko꞉sega molofayo꞉ alan dowo꞉ ko꞉lo꞉, fo elo꞉wo꞉ galin hedo꞉. \v 7 Fo a꞉no꞉ hedabiki, fo safale hedo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ fo toda꞉le hedo꞉ a꞉no꞉ na꞉liki kedelabiki, Fa꞉lo꞉ e iligi dasila꞉sa꞉ga꞉, ofo ba꞉ba꞉lo꞉b a꞉la꞉asulo꞉. \v 8 \x - \xo 41.8 \xt Dan 2.2\x*Kea꞉fowo꞉ Fa꞉lo꞉ e kele asulo꞉wo꞉ alan dowabiki, Isib amilo꞉ ho꞉le ba꞉dan kalu o꞉lia꞉ asulo꞉lo꞉ di kalu o꞉lia꞉yo꞉, elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ido꞉. Iyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowabiki, Fa꞉lo꞉ elo꞉ ofolo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ malolo꞉ me. Ko꞉sega iliyo꞉ ha꞉go꞉ mo꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉ mo꞉fanda sio꞉. \p \v 9 A꞉la꞉gabiki wain ho꞉ndo꞉ wasu mia꞉sen kalu a꞉ma꞉yo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nilo꞉ hala dimido꞉wo꞉ o꞉go꞉ wa꞉ka a꞉asulabiki foga꞉le sa꞉ma꞉nigo꞉l. \v 10 Tamin amio꞉ giyo꞉ ne o꞉lia꞉ ma꞉ndo꞉ so꞉da꞉sen kalu o꞉lia꞉mo꞉wo꞉ gadia꞉sa꞉ga꞉, na꞉no꞉ da꞉la꞉diya꞉ misa꞉ kaluwa꞉ dibolo aya disa꞉. \v 11 Nulu imilig no amio꞉ na꞉no꞉ ofolakiyo꞉, niyo꞉ ko꞉li ba꞉ba꞉, eyo꞉lo꞉ ko꞉li ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, ofolo꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ ko꞉lilo꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab. \v 12 Dibolo a a꞉namio꞉ Hibulu da꞉ibo꞉ so꞉wa nowo꞉ elen. Gi da꞉la꞉diya꞉ misa꞉ kalu Botifa ene da꞉ibo꞉ ko꞉lo꞉ e na꞉n o꞉lia꞉ dibolo aya sen. Naindo꞉ ofolo꞉ a꞉no꞉ emo꞉ malolo꞉ me amio꞉, eyo꞉ na꞉nbo꞉wo꞉ ofolo꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉, nilo꞉wo꞉ ko꞉li, elo꞉wo꞉ ko꞉li a꞉la꞉fanda sio꞉. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ elo꞉ fanda sio꞉ aumbo꞉, hendele fa꞉la꞉dowo꞉. Nanog nilo꞉ tamin amilo꞉ dia꞉sen a꞉no꞉, giyo꞉ nemo꞉wo꞉ wa꞉ka dimi ko꞉sega, giyo꞉ ma꞉ndo꞉ so꞉da꞉sen kaluwa꞉ do꞉mo꞉wo꞉ iwalu sunu hele alifa꞉.” \p \v 14 A꞉la꞉sa꞉labiki Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ mena꞉ki ho꞉idabiki, dibolo alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu i a꞉ma꞉yo꞉ e bo꞉bo꞉ge sili alita꞉sa꞉ga꞉ ami, Yosa꞉b e ma꞉sa꞉no꞉ hunda꞉b, helebeso꞉go꞉ ka꞉la꞉b a꞉la꞉ta꞉ga꞉, Fa꞉lo꞉lo꞉wa mio꞉. \v 15 Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne ofolo꞉ ko꞉sega, kalu nolo꞉ ofolo꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ mo꞉fanda asulo꞉. Ko꞉sega ofolo꞉wo꞉ gemo꞉wo꞉ malolo꞉ mealikiyo꞉, giyo꞉ o꞉li ka fanda sa꞉ma꞉ika꞉, a꞉la꞉bo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉labi dabu.” \v 16 A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ofolab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ niyo꞉ fanda sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉ililo꞉ ko꞉sega, ge ha꞉sa mesea꞉kiyo꞉, Gode eyo꞉ gilo꞉ ofolo꞉ ko꞉ o꞉lika fanda walama꞉ib.” \v 17 A꞉la꞉sa꞉labiki Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉malolo꞉, “Ne ofolakiyo꞉, ne Nail ho꞉n aniba elena ba꞉ba꞉. \v 18 Ho꞉n sa꞉ a꞉na iliki ba꞉ba꞉ amio꞉, kao dom a꞉la꞉fo꞉ toda꞉ nafale ko꞉lo꞉ ho꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ha꞉la꞉ya fa꞉la꞉dota꞉ga꞉, fuguso꞉ a꞉na nabiki ba꞉ba꞉. \v 19-20 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, ho꞉n a꞉nakabiyo꞉, kao dom a꞉la꞉fo꞉ nolo꞉, mogago꞉ kagane alifelo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dota꞉ga꞉, kao a꞉ma꞉yo꞉ kao toda꞉ nafale dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ ili tambo na꞉labiki ba꞉ba꞉. Isib hen us wenamio꞉ ne tamin amio꞉ kao mogago꞉le o꞉leo꞉ngo꞉wo꞉ mo꞉ba꞉da꞉sen. \v 21 Kao kagane alifelo꞉ a꞉ma꞉yo꞉, kao toda꞉ a꞉no꞉ tambo mo꞉no꞉ ko꞉sega, iyo꞉ tamin amilo꞉ kagane alifelo꞉ o꞉ngo꞉ka dowabiki ba꞉da꞉ga꞉, ne a꞉na iligi dasi. \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne wa꞉ka a꞉ali amio꞉, ofolo꞉ nowo꞉ a꞉ba꞉dakiyo꞉, wida꞉ buwo꞉ imilig fa꞉la꞉ne a꞉namio꞉, to꞉m dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉lab ko꞉lo꞉ fowo꞉ mada toda꞉le hedo꞉ elena ba꞉ba꞉. \v 23 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, to꞉m dom a꞉la꞉fo꞉ nolo꞉ wa꞉ka ba꞉ba꞉, ko꞉sega molofayo꞉ alan dowo꞉ ko꞉lo꞉, fo elo꞉wo꞉ mula꞉niliaki, galin hedo꞉. \v 24 Fo a꞉no꞉ hedabiki, fo galin hedo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ fo nafale doma꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ na꞉liki kedelabiki ba꞉ba꞉. Nilo꞉ ofolo꞉ a꞉no꞉ ho꞉le ba꞉dan kalu imo꞉wo꞉ malolo꞉ me ko꞉sega, kalu imilig noma꞉yo꞉ ha꞉go꞉ nemo꞉wo꞉ mo꞉fanda sio꞉.” \p \v 25 Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉malolo꞉ meabiki, Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ofolo꞉ a꞉la꞉ gilo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ imilo꞉ ko꞉lo꞉lab. Gode elo꞉ dimidama꞉no꞉ a꞉no꞉ gemo꞉ wido꞉. \v 26 Kao dom a꞉la꞉fo꞉ toda꞉le nafa a꞉no꞉ dona dom a꞉la꞉fo꞉ da꞉feaki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ to꞉m nafale dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉lo꞉ dona dom a꞉la꞉fo꞉ da꞉feaki go꞉. Ofolo꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ imilo꞉ dowo꞉. \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kao mogago꞉ kagane alifelo꞉ a꞉no꞉lia꞉ to꞉m dom a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ fowo꞉ mula꞉niliakilo꞉ galin hedo꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉, dona dom a꞉la꞉fo꞉ amilo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉fa꞉la꞉ndalikilo꞉, maiyo꞉ mesa꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉feaki go꞉. \v 28 Nilo꞉ gemo꞉lo꞉ mo꞉mo꞉da so꞉lo꞉l aumbo꞉, Gode eyo꞉ elo꞉ dimidama꞉no꞉ a꞉no꞉ gemo꞉ wido꞉. \v 29 Dona dom a꞉la꞉fo꞉ amio꞉ Isib hen a꞉namio꞉, ma꞉no꞉ gelo꞉wo꞉ nafale fa꞉la꞉dowaki, ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ walele ha꞉na꞉ib. \v 30 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉, dona dom a꞉la꞉fo꞉ no amio꞉, ma꞉no꞉ egelo꞉wo꞉ mo꞉fa꞉la꞉ndaliki, maiyo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. Isib kaluka꞉isaleyo꞉ maiyo꞉wo꞉ alan dowakiyo꞉, dona dom a꞉la꞉fo꞉ a꞉namilo꞉ ma꞉no꞉ wala꞉likilo꞉ na꞉len a꞉no꞉ babalela꞉ma꞉ib. \v 31 Molofayo꞉ alan badio꞉ fa꞉la꞉dowaliki, kaluka꞉isaleyo꞉ ma꞉no꞉ walelelakilo꞉ na꞉len a꞉no꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉asuluma꞉ib. \v 32 Gilo꞉ ofolo꞉ a꞉la꞉gali ba꞉ba꞉ a꞉ma꞉yo꞉, Gode eyo꞉ mada hendele fa꞉la꞉do alifa꞉ib, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ ko꞉na꞉ma fa꞉la꞉do alifa꞉nigab a꞉la꞉liki widaki go꞉. \v 33 A꞉la꞉ma꞉ib ko꞉lo꞉ kalu imilig nowo꞉ Isib hen wenamio꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki, giyo꞉ asulo꞉ nafalelo꞉ di kalu imilig nowo꞉, da꞉fea꞉sa꞉ga꞉ ta꞉ta꞉bi. \v 34 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ kalu a꞉ma꞉ ha꞉g amilo꞉ dowakilo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉wo꞉, giyo꞉ hen ko꞉li ko꞉lilo꞉ amio꞉ da꞉fea꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fela꞉bi. A꞉la꞉bo꞉ ta꞉fela꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalu i a꞉ma꞉ bo꞉fo꞉likiyo꞉, dona doma꞉la꞉fo꞉ a꞉namio꞉ ma꞉no꞉ nafayo꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, iliyo꞉ fo tulakiyo꞉ heb bila꞉fo꞉wo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, heb imilig nowo꞉ gamanimo꞉ dimialiki, ili bo꞉fo꞉mela꞉ib. \v 35 A꞉la꞉dimidalikiyo꞉, dona nafa a꞉namilo꞉ ma꞉no꞉ heb nolo꞉ gamanimo꞉lo꞉ alobana mia꞉ib a꞉no꞉ gi wiya ilikiyo꞉, bo꞉fo꞉lowan kalu iliyo꞉ ma꞉no꞉ a꞉no꞉ kegenea꞉ta꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ a꞉no꞉ amisa꞉n amilo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ dila꞉sen a a꞉na dila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kalu nolba꞉yo꞉ afalebo꞉ diabena꞉ki, imo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉ta꞉bi. \v 36 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ dona dom a꞉la꞉fo꞉ us a꞉namio꞉, Isib hen amio꞉ maiyo꞉ alan fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉lo꞉ ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dila꞉ a꞉no꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ maiyo꞉ daiyabena꞉ki, iliyo꞉ ma꞉no꞉ a꞉no꞉ a꞉na alobana meya꞉mela꞉ib.” Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \s1 Yosa꞉b e Isib bo꞉fo꞉melea꞉ki, misa꞉ ta꞉fo꞉ \p \v 37 Yosa꞉b elo꞉ imo꞉lo꞉ dimidama꞉kilo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉, Fa꞉lo꞉ o꞉lia꞉ ene nanogdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, asulo꞉wo꞉ imilise difa꞉. \v 38 Asulo꞉ imilise dowaki, Fa꞉lo꞉ eyo꞉ ene nanogdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu we Godeya꞉ Mamayo꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, kalu we o꞉ngo꞉ nowo꞉ da꞉fema꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma.” \v 39 A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ asulo꞉ we gemo꞉ wido꞉ ko꞉lo꞉, kalu asulo꞉lo꞉ di nafale nowo꞉, ge o꞉ngo꞉wo꞉ wiyo꞉ aundo꞉ma. \v 40 \x - \xo 41.40 \xt Ilig 7.10\x*Giyo꞉ ni heno꞉ tambo bo꞉fo꞉laliki, gilo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ Isib kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ kudu hamana꞉kiyo꞉, ge ni ta꞉fa꞉nigo꞉l. Ne Isib misa꞉ kalu alan ko꞉lo꞉, gelo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉ibo꞉ imilise ne. \v 41 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ niyo꞉ ge Isib heno꞉ tambo bo꞉fo꞉melea꞉ki, misa꞉ kalu ta꞉to꞉l.” \v 42 \x - \xo 41.42 \xt Dan 5.29\x*Fa꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉saetakiyo꞉, ene dagi gasa amilo꞉ go꞉fo꞉ ki dia꞉tan a꞉no꞉ dugulia꞉ga꞉, Yosa꞉ba꞉ dagi gasaya sa꞉ga꞉le alifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ helebeso꞉g nafaleya꞉ Yosa꞉b e momade alitakiyo꞉, go꞉l amilo꞉ sa꞉ni a꞉no꞉ ene dagasa kalifa꞉. \v 43 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Fa꞉lo꞉ eyo꞉ wi alano꞉ Yosa꞉bo꞉ dimiaki, ene ho꞉s amilo꞉ i fofodo꞉ kalulo꞉ dia꞉ha꞉na꞉sen a꞉no꞉, Yosa꞉bo꞉ a꞉na asita꞉ga꞉ sia꞉melea꞉ki iliga꞉fo꞉. Yosa꞉b e a꞉na ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nabikiyo꞉, Fa꞉lo꞉wa꞉ ene nanog kalu iyo꞉ tamin doba꞉da꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉naki, kaluka꞉isalemo꞉wo꞉, “Gio꞉ gulalu mesea” a꞉la꞉sa꞉la꞉i ane. A꞉la꞉gabiki Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ Isib heno꞉ tambo bo꞉fo꞉melea꞉ki, misa꞉ kalu ta꞉fo꞉. \v 44 Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Isiba꞉ misa꞉ kalu alano꞉, Fa꞉lo꞉ ne. Isib kaluka꞉isaleyo꞉ inido꞉ asulo꞉ aumbo꞉ nanog nowo꞉ mo꞉dimidama꞉ib. A꞉la꞉ba. Giyo꞉ ‘O꞉lika꞉’ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉lalega, Isib hen tambo us a꞉namio꞉ kaluka꞉isale iliyo꞉ nanog nowo꞉ mo꞉dimidama꞉ib,” a꞉la꞉sio꞉. \v 45-46 Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉ba꞉ wi ho꞉gi wikilo꞉wo꞉ we, Safenat Banea. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ On amisa꞉n a꞉namilo꞉ gulugululo꞉ alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu Botifelaya꞉ ida꞉, Asenat a꞉no꞉ Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ dima꞉ki sili alifa꞉. \fig Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉b e Isib bo꞉fo꞉melea꞉ki da꞉feyo꞉.|alt="Pharoah gives Joseph his signet ring" src="01_Ge_41_12_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="41.42" \fig* \p Yosa꞉b eyo꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉ nanogdo꞉ mo꞉mo꞉da dilo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, Yosa꞉b e donayo꞉ do꞉la꞉fo꞉ otaleno꞉ gulula꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b e Fa꞉lo꞉wa꞉ aya silikiyo꞉, e Isib heno꞉ tambo sia꞉liki ililo꞉. \v 47 Dona dom a꞉la꞉fo꞉ ho꞉len a꞉namio꞉, ma꞉no꞉wo꞉ nafale ko꞉lo꞉ hedo꞉. \v 48 Isib hen amio꞉ dona doma꞉la꞉fo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ modo꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowab us a꞉namio꞉, Yosa꞉b eyo꞉ ma꞉no꞉ walelelab a꞉no꞉ tambo kegeaki, amisa꞉n ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉namilo꞉ ma꞉no꞉ ini egelo꞉ amilo꞉ a꞉no꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ini ma꞉no꞉lo꞉ dila꞉sen a a꞉na tambo dila꞉i ane. \v 49 Yosa꞉b eyo꞉ ma꞉no꞉ a꞉la꞉do꞉ kegenela꞉leno꞉, modo꞉ sa꞉ mu o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, elo꞉ da꞉feakilo꞉ alobana ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ mo꞉lilo꞉ ko꞉lo꞉ ta꞉fo꞉. \p \v 50 Maiyo꞉ ho꞉leno꞉ o꞉fa꞉la꞉doma꞉nigabikiyo꞉, Yosa꞉ba꞉ inga Asenat eyo꞉ kalu so꞉wa a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. Asenat e On amisa꞉n a꞉namilo꞉ gulugululo꞉ alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu Botifelaya꞉ ene ida꞉. \v 51 So꞉wa wa꞉la꞉bo꞉ sa꞉la꞉liabikiyo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ ne hida꞉yo꞉ o꞉lia꞉ ni dowa꞉ so꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ ga꞉lila꞉ma꞉ki ta꞉fo꞉.” A꞉la꞉sa꞉la꞉likiyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ Manasa\f + \fr 41.51 \ft Manasa a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we, ga꞉lila꞉ma꞉ki dimi.\f* wikilo꞉. \p \v 52 A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ so꞉wa nowo꞉ a꞉sa꞉la꞉liakiyo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nelo꞉ hida꞉ya꞉lo꞉ di hen a꞉namio꞉ Gode eyo꞉ so꞉wayo꞉ nemo꞉ dimi.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ A꞉flam wikilo꞉. \p \v 53-54 \x - \xo 41.53-54 \xt Ilig 7.11\x*Isib hen amio꞉ dona dom a꞉la꞉fo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ wala꞉len a꞉no꞉ kedetabiki, Yosa꞉b elo꞉ sio꞉ o꞉li aumbo꞉ dona dom a꞉la꞉fo꞉ nowo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ mo꞉fa꞉la꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ fa꞉la꞉dowabiki, maiyo꞉wo꞉ alan dowo꞉. Hen tambo nol amio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowaki maiyo꞉wo꞉ alan dowo꞉ ko꞉sega, Isib hen a꞉namio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ o꞉dowo꞉. \v 55 \x - \xo 41.55 \xt Yo꞉n 2.5\x*Isib kaluka꞉isaleyo꞉ maiyo꞉wo꞉ fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉ ha꞉iyaki dabu ba꞉ba꞉. Iliyo꞉ emo꞉ ha꞉iyabiki, Fa꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ Yosa꞉bdo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, to elo꞉ gimo꞉lo꞉ sa꞉lab aumbo꞉ kudu ha꞉na꞉bi.” \v 56 Isib hen a꞉namio꞉, maiyo꞉wo꞉ alan dowaki tambo ililabikiyo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ dila꞉sen a a꞉no꞉ kolaefa꞉ ko꞉lo꞉, Isib kaluka꞉isale iliyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na kililia꞉ ya꞉len. \v 57 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ tambo nol amio꞉lo꞉, maiyo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowa꞉i ane ko꞉lo꞉ iyo꞉lo꞉ Isib hen a꞉na ya꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉b elo꞉wa ma꞉no꞉ kililia꞉ni ya꞉len. \c 42 \s1 Yosa꞉ba꞉ ao iyo꞉ Isib hena ma꞉no꞉ kililia꞉ni ane \p \v 1 Ho꞉len a꞉namio꞉ Ya꞉kob e Isibo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ alan da꞉laka꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, insiso꞉imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ madali nolko꞉ ba꞉da꞉likilo꞉ saetko, wangabiki gaya? \v 2 \x - \xo 42.2 \xt Ilig 7.12\x*Niyo꞉ ma꞉no꞉ alano꞉ Isib hen amio꞉ da꞉laka꞉ a꞉la꞉bo꞉ dabu ko꞉lo꞉, nio꞉ mo꞉sowaki o꞉mela꞉niki, gio꞉ a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ a꞉no꞉ nilo꞉ kililia꞉ni hamana.” \v 3 A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉ba꞉ ao i do꞉la꞉fo꞉ a꞉no꞉ Isib hena tina꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ kililia꞉ni ane. \v 4 Ko꞉sega Ya꞉kob eyo꞉ Ba꞉nsameno꞉ iliga꞉talega, tog amio꞉ hida꞉yo꞉ nowo꞉ eyamio꞉ fa꞉la꞉doma꞉iba꞉le a꞉la꞉asula tagilaki, Yosa꞉ba꞉ aole Ba꞉nsamen e, ao nol o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉iliga꞉fo꞉. \v 5 Ka꞉ina꞉n hen a꞉namio꞉lo꞉ maiyo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kalu nolo꞉ ma꞉no꞉ kililia꞉ni Isib a꞉na ha꞉nabiki, Isolaela꞉ insiso꞉iyo꞉lo꞉ egele a꞉na ane. \p \v 6 Ho꞉len a꞉namio꞉ Yosa꞉b e Isib amio꞉ gamani misa꞉ iliki, Isib kaluka꞉isale ma꞉no꞉lo꞉ dia꞉yab o꞉mo꞉lo꞉ kililia꞉seno꞉ e ko꞉lo꞉ dofo꞉len. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉ba꞉ ao iyo꞉ elo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉, iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ milifa gulalu siliki misa꞉fu ali. \v 7 Yosa꞉b eyo꞉ ene ao ilo꞉b a꞉la꞉bo꞉ fanda ba꞉ba꞉ ko꞉sega, eyo꞉ ao iyo꞉ mo꞉asulo꞉ ilikilo꞉ dimidan au, eyo꞉ towo꞉ imo꞉wo꞉ halale sa꞉lakiyo꞉, “Kalu gi we o꞉bamida꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mio꞉wo꞉?” A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ Ka꞉ina꞉n hena a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ kililia꞉ni mio꞉” a꞉la꞉sio꞉. \fig Ao iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ milifa gulalu siliki misa꞉fu ali.|alt="Brothers bow before Joseph" src="01_Ge_42_03_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="42.6" \fig* \p \v 8 Yosa꞉b eyo꞉ ao ilo꞉b a꞉la꞉bo꞉ asulo꞉ ko꞉sega ao i a꞉ma꞉yo꞉ we Yosa꞉b a꞉la꞉bo꞉ mo꞉ele ba꞉ba꞉. \v 9 \x - \xo 42.9 \xt Mo꞉mo꞉ 37.5-10\x*Yosa꞉b eyo꞉ enedo꞉ tamin amilo꞉ ofolo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ a꞉asula꞉sa꞉ga꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉ka! Gio꞉ amisa꞉n ko꞉li ko꞉lilo꞉ wenamio꞉ halaido꞉lo꞉ mo꞉a꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉.” \v 10 Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, ao i a꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ sa꞉laki, “A, kalu alan, ni mio꞉ we o꞉ngo꞉ma. Nio꞉ gi ha꞉ga dowaki, ma꞉no꞉ gilo꞉ we nilo꞉ kililia꞉ni mio꞉. \v 11 Nio꞉ kalu imilig noma꞉ so꞉wa i ko꞉lo꞉, nio꞉ bo꞉bo꞉lema꞉niki mio꞉ma. Nio꞉ to hendelelo꞉ sa꞉lan kalu ko꞉lo꞉ mio꞉.” \p \v 12 A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A, o꞉ngo꞉ma. Gio꞉ amisa꞉n wenamio꞉ halaido꞉lo꞉ mo꞉a꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 13 Ko꞉sega iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ Ka꞉ina꞉n kalu imilig noma꞉ sa꞉la꞉la꞉ ko꞉lo꞉, so꞉lo꞉ nio꞉ kugula꞉fo꞉ ko꞉sega nao tifo꞉ do o꞉lia꞉ o꞉sab a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nao nowo꞉ kelege dowo꞉.” \v 14-15 A꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉b eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gimo꞉wo꞉ o꞉ma sio꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ gio꞉ bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉lo꞉b a꞉la꞉asulo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ to gililo꞉ sa꞉lab ko hendelelo꞉b a꞉la꞉do꞉ nilo꞉ ele ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ we. Fa꞉lo꞉wa꞉ wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ niyo꞉ to we gimo꞉wo꞉ dinali so꞉lo꞉l. Giliyo꞉ gao tifo꞉ wenamio꞉ mo꞉tililia꞉ mio꞉lo꞉biki, gio꞉ hen we mo꞉ta꞉fo꞉ ha꞉na꞉ib. \v 16 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gao tif a꞉no꞉ wena tililia꞉ mena꞉ki, gio꞉ imilig nowo꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉takiyo꞉, nolo꞉ dibolo a wenaka mesa꞉ib. To gililo꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ hendele sa꞉lab a꞉la꞉asuluma꞉no꞉ ko꞉lo꞉ a꞉la꞉dimidama. Ko꞉sega gio꞉ ne dikido꞉lalega, gio꞉ hendele bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉ a꞉la꞉asuluma꞉no꞉. Fa꞉lo꞉wa꞉ wiya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, niyo꞉ gimo꞉wo꞉ dinali saeto꞉l.” \v 17 Yosa꞉b eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, i a꞉no꞉ ho꞉len otaleno꞉ dibolo aya mesea꞉ki ta꞉fo꞉. \p \v 18 Ho꞉len otaleno꞉ dowabikiyo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nelo꞉ Godeyo꞉ tagilaki, e ha꞉ga dowa꞉sen kalu ko꞉lo꞉, gio꞉ nilo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ dimidalega, gio꞉ o꞉li mesea꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. \v 19 Gio꞉ to hendelelo꞉ sa꞉lan kalulalega, gao imilise nowo꞉ dibolo a wenaka ta꞉ta꞉ga꞉, gio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ go꞉no꞉n so꞉lo꞉lo꞉wa ma꞉no꞉wo꞉ maiya꞉ki dia꞉ha꞉na꞉bi. \v 20 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉, gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ yakiyo꞉, gao tif a꞉no꞉ nelo꞉ wena tililia꞉ ya꞉bi. Gio꞉ a꞉la꞉dimidalega, gililo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ hendele a꞉la꞉li widalikiyo꞉, gio꞉ mo꞉soma꞉ib.” Iliyo꞉ Yosa꞉b elo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, “niliyo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉no꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 21 Iliyo꞉ egele nenelakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nili naomo꞉lo꞉ hala dimido꞉ a꞉na ilikiyo꞉, o꞉go꞉ nimo꞉wo꞉lo꞉ wa꞉deab. Mo꞉wo꞉ niliyo꞉ emo꞉wo꞉ hida꞉yo꞉ dimiabikiyo꞉, e asuwa꞉foma꞉ki nimo꞉lo꞉ ha꞉nolo sio꞉ a꞉no꞉ niliyo꞉ mo꞉dabu. O꞉gdo꞉ hida꞉yo꞉ nilo꞉ amio꞉ fa꞉la꞉dowab we a꞉na gab.” \v 22 \x - \xo 42.22 \xt Mo꞉mo꞉ 37.21-22\x*Iliyo꞉ a꞉la꞉nenela꞉likiyo꞉, Luben eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ mogagabena꞉ki, gimo꞉wo꞉ towo꞉ sio꞉ ko꞉sega, giliyo꞉ ni towo꞉ mo꞉dabu. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ nio꞉ e sowo꞉ a꞉ma꞉ wa꞉l ko꞉lo꞉ dio꞉l” a꞉la꞉sio꞉. \v 23 Yosa꞉b eyo꞉ ao imo꞉ sa꞉lakiyo꞉, eyo꞉ Isib to sa꞉labiki, tolo꞉ nodo sa꞉ma꞉no꞉wa꞉yo꞉ Hibulu to nodola sio꞉ ko꞉lo꞉, to ilido꞉ nenelab a꞉no꞉ Yosa꞉b e da꞉dab a꞉la꞉bo꞉ iyo꞉ mo꞉asulo꞉. \v 24 Yosa꞉b e to a꞉no꞉ da꞉da꞉la꞉ga꞉yo꞉, e iyo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉na꞉ga꞉ ya꞉lo꞉. E ya꞉liga꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉, towo꞉ imo꞉wo꞉ wa꞉ka a꞉kudu sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ Simeono꞉ tililia꞉ ya꞉sa꞉ga꞉, ao ima꞉ siwa꞉l amio꞉ melo꞉. \p \v 25 Yosa꞉b eyo꞉ ene nanog kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ masi ilido꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ disa꞉la꞉la꞉ga꞉ wa꞉li alita꞉ga꞉yo꞉, silba mole ilido꞉ ma꞉no꞉lo꞉ kililia꞉ni mio꞉ a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ masi usa disa꞉ alifela꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ hena꞉ usa ha꞉nakilo꞉ ma꞉no꞉ na꞉i ha꞉na꞉no꞉wo꞉lo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ dimia꞉bi.” Yosa꞉b elo꞉ dinali sa꞉lab aumbo꞉, ene nanog kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉dimido꞉. \v 26 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ masi ma꞉ndo꞉ disa꞉ a꞉no꞉ donki wa꞉la dila꞉sa꞉ga꞉ ane. \v 27 Iyo꞉ ha꞉na꞉ga꞉, ilo꞉ alima꞉no꞉wa fa꞉la꞉dota꞉ga꞉yo꞉, ao imilig noma꞉yo꞉ ene donkimo꞉ ma꞉no꞉ dimia꞉niki, masi ko꞉lo꞉ silimelo꞉ a꞉no꞉ fagelaki ba꞉ba꞉yo꞉, ene ma꞉no꞉lo꞉ kilili mole a꞉no꞉ meya delena ba꞉ba꞉. \v 28 Eyo꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, ao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mole nilo꞉wo꞉ masiya a꞉ma꞉la꞉ disalifa꞉ welo꞉ka꞉.” Iyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, mologa꞉ta꞉ga꞉ tagila bibitodaki, egelebo꞉ a꞉la꞉nenelo꞉, “Gode eyo꞉ nimo꞉wo꞉ waga dimidaba꞉le?” \s1 Ao iyo꞉ Ya꞉kobdo꞉wa a꞉ma꞉la꞉ ane \p \v 29-30 Iyo꞉ Ka꞉ina꞉n hena ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Ya꞉kobdo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉, kelego꞉ ilo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ a꞉no꞉ iyamo꞉wo꞉ tambo malolo꞉ meaki a꞉la꞉sio꞉, “Isibdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉yo꞉ nimo꞉wo꞉ halale sa꞉laki, nio꞉ ili heno꞉ bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉lo꞉b a꞉la꞉sio꞉. \v 31-32 Ko꞉sega niliyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Nio꞉ bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉ma. Nio꞉ to hendelelo꞉ sa꞉lan kalu ko꞉lo꞉ mio꞉. Nio꞉ so꞉wa kugula꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ kalu imilig noma꞉ sa꞉la꞉la꞉ ko꞉sega, nao nowo꞉ kelege dowo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nao tifo꞉ do o꞉lia꞉ Ka꞉ina꞉n hena o꞉sab.’ \v 33 Niliyo꞉ a꞉la꞉so꞉lo꞉likiyo꞉, Isib hendo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu alan a꞉ma꞉yo꞉ nimo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘To gililo꞉ sa꞉labo꞉ hendele sa꞉lab a꞉la꞉asuluma꞉niki, gao imilig nowo꞉ nelo꞉wa ta꞉ta꞉ga꞉, gio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ go꞉no꞉n so꞉lo꞉ maiyo꞉ sab a꞉no꞉ maiya꞉ki dia꞉ha꞉na꞉bi. \v 34 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ yakiyo꞉, gao tif a꞉no꞉ nelo꞉ wena tililia꞉ ya꞉bi. Giliyo꞉ a꞉la꞉dimidalega, gio꞉ bo꞉bo꞉lema꞉ni mio꞉ kalumalo꞉b a꞉la꞉asula꞉sa꞉ga꞉, gao dibolo amilo꞉ sen a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ ginibo꞉ sili alita꞉ga꞉, hen wenamio꞉ gio꞉ o꞉lika ya꞉liki ma꞉no꞉wo꞉ kililia꞉mela꞉ib.’” Iliyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉malolo꞉ me. \p \v 35 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ iliyo꞉ masi ma꞉no꞉lo꞉ disa꞉ a꞉no꞉ kolodo꞉ alifela꞉i ane amio꞉, inin moleyo꞉ masi ililo꞉wa disalifelo꞉wa ba꞉ba꞉. Mole a꞉ma꞉la꞉lo꞉ disa꞉ a꞉no꞉ iyo꞉lo꞉ ba꞉ba꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyayo꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ tambo tagio꞉ alan dowo꞉. \v 36 Iyaya꞉yo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wa nilo꞉wo꞉ gili tililia꞉ ha꞉na꞉ga꞉ kelegela꞉sen. Yosa꞉bo꞉ kelege dowo꞉. Simeono꞉lo꞉ kelege dowab ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ giliyo꞉ Ba꞉nsameno꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉no꞉ asulab. Hida꞉yo꞉ mogago꞉ we nelo꞉wa fa꞉la꞉dowab.” \p \v 37 A꞉la꞉sa꞉labiki Luben eyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ Ba꞉nsameno꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mada tililia꞉ mia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, giyo꞉ nemo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉ta꞉bi. Niyo꞉ e a꞉ma꞉la꞉yo꞉ gelo꞉ amio꞉ mo꞉tililia꞉ yalega, ni so꞉wa a꞉la꞉ a꞉no꞉ giyo꞉ o꞉li sanala꞉ma꞉ib.” \v 38 Luben eyo꞉ a꞉la꞉dinali saefa꞉ ko꞉sega, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wayo꞉ ge o꞉lia꞉yo꞉ hamana꞉kiyo꞉ mo꞉iliga꞉fa꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ ene aoleyo꞉ sowo꞉ ko꞉lo꞉, e ina꞉li a꞉lab. Ne anaso꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, gilo꞉ Isibdo꞉ tililia꞉ ha꞉nab a꞉namio꞉ hida꞉yo꞉ nowo꞉ eyamio꞉ fa꞉la꞉dowalega, giyo꞉ ne nofolo꞉ alan dima꞉ki dimia꞉ib ko꞉lo꞉ ne sowakiyo꞉, dane ane hen a꞉na ha꞉na꞉ib.” \c 43 \s1 Yosa꞉ba꞉ ao iyo꞉ Isib a꞉ma꞉la꞉ ane \p \v 1-2 Ka꞉ina꞉n hen a꞉namio꞉ molofayo꞉ alan dowaki, ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowo꞉ ko꞉lo꞉, iliyo꞉ ma꞉no꞉ Isibdo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ kedetabiki, Ya꞉kob eyo꞉ insiso꞉imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ Isib a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ nolo꞉ wa꞉ka kililia꞉ni hamana.” \v 3 Ko꞉sega Yuda eyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Isib bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉yo꞉ nimo꞉wo꞉ hagugu sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉dinali saefa꞉, ‘Gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ yakiyo꞉, gao tif a꞉no꞉ mo꞉tililia꞉ yalega, gio꞉ nelo꞉ amio꞉ mo꞉mena꞉ki ka꞉ma꞉no꞉.’ \v 4 Isibdo꞉ bo꞉fo꞉lowana꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, giyo꞉ Ba꞉nsameno꞉ ni o꞉lia꞉ hamana꞉ki iliga꞉talega, niliyo꞉ ma꞉no꞉ gilo꞉wo꞉ kililia꞉ni ha꞉na꞉no꞉. \v 5 Ko꞉sega giyo꞉ nao tifko mo꞉hamana a꞉lalega, nio꞉ mo꞉ha꞉na꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ Isibdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gio꞉ gao tif a꞉no꞉ mo꞉tililia꞉ yalega, gio꞉ nelo꞉ amio꞉ mo꞉mena꞉ki ka꞉ma꞉no꞉’ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉.” \v 6 Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ Isibdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalumo꞉ sa꞉lakilo꞉, gao nowo꞉ o꞉sab a꞉la꞉do꞉ sio꞉ a꞉ma꞉ ilikiyo꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ nemo꞉ dimi ko꞉lo꞉ giliyo꞉ waga asulaki sio꞉wo꞉?” \v 7 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, ao i a꞉ma꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Eyo꞉ nili so꞉lo꞉wo꞉ dinafa dabu kedakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Go꞉lo꞉ o꞉saba?’ A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ‘Gao nowo꞉ o꞉saba?’ a꞉la꞉li dabu kedo꞉ ko꞉lo꞉, niliyo꞉ a꞉na sio꞉. Niliyo꞉ gaowo꞉ tililia꞉ ya꞉bi a꞉la꞉do꞉ sa꞉ma꞉nigab a꞉no꞉ babale dowaki sio꞉.” \v 8 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yuda eyo꞉ iya Isolael emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ Ba꞉nsameno꞉ ni o꞉lia꞉ iliga꞉foma. A꞉la꞉dimidalega so꞉wagalin nililo꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gelo꞉ mo꞉sowaki o꞉mela꞉niki, nio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ kililia꞉ni ha꞉na꞉nigo꞉l. \v 9 So꞉wako no꞉no꞉n bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ so꞉wako gilo꞉ amio꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ mo꞉tililia꞉ yalega, hida꞉yo꞉ a꞉no꞉ ho꞉leno꞉ tambo ne o꞉lia꞉ dofo꞉ ha꞉na꞉mela꞉ib. \v 10 Nio꞉ to we nenela꞉li ha꞉nakiyo꞉ ho꞉leno꞉ sambowo꞉ mo꞉walai kibo꞉bowo꞉, nio꞉ Isib hen a꞉namio꞉ a꞉la꞉gali ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ mio꞉wa domabe.” Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \v 11 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ Ba꞉nsamen o꞉lia꞉ hendele ha꞉nalega, giliyo꞉ a꞉la꞉dimida꞉bi. Hen wenamilo꞉ boba kelego꞉ nafaleyo꞉, wa ho꞉no꞉lo꞉, kola꞉ ho꞉no꞉lo꞉, i fo nan nafa a꞉no꞉lo꞉, i mak mundo꞉ nafa a꞉no꞉lo꞉ dia꞉b a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kalu o꞉mo꞉ dimia꞉ni, masiya disa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉bi. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ mole ilido꞉ gili masi me amilo꞉ disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉do꞉ iliga꞉fo꞉ a꞉no꞉, iyo꞉ ga꞉lilaki go꞉wa꞉le babalab ko꞉lo꞉, gio꞉ o꞉go꞉ mole a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ dia꞉ha꞉nakiyo꞉, ma꞉no꞉ wa꞉kabilo꞉ kililia꞉no꞉ mole a꞉no꞉lo꞉ dia꞉ha꞉na꞉bi. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giliyo꞉ gaowo꞉lo꞉ tililia꞉ga꞉, Isibdo꞉ bo꞉fo꞉lowan elo꞉wa fa꞉la꞉doma꞉ hamana. \v 14 Isibdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉yo꞉ gimo꞉wo꞉ alan sagalakiyo꞉, gao Simeon o꞉lia꞉ Ba꞉nsamen o꞉lia꞉yo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gi o꞉lia꞉ iliga꞉foma꞉ki, niyo꞉ Gode Halaido꞉lo꞉ A꞉lab o꞉mo꞉wo꞉ dulugu sa꞉ma꞉nigo꞉l. Ni so꞉wayo꞉ tambo soma꞉no꞉ a꞉lalega, a꞉la꞉ka fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉. Gode eyo꞉ so꞉wa nilo꞉wo꞉ tambo sulu ha꞉na꞉melea꞉ki asulalega, niyo꞉ o꞉li a꞉la꞉asuluma꞉no꞉.” \v 15 Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, ao iyo꞉ boba kelego꞉ o꞉lia꞉ mole a꞉la꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ba꞉nsameno꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉ga꞉, Isib a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ milifa kagayo꞉. \p \v 16 Yosa꞉b eyo꞉ Ba꞉nsamen o꞉lia꞉ ao o꞉lia꞉yo꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, ene alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu i we ni a usa tililia꞉ mena. Iyo꞉ o꞉g disiyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ ne o꞉lia꞉ siliki ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, no꞉ nowo꞉ sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉ dimidalia꞉bi.” \v 17 Nanog kaluwa꞉yo꞉ Yosa꞉b elo꞉ sio꞉ au dimidaki, ao iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ ene a usa tililia꞉ mio꞉. \v 18 Ao iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ ene aya tililia꞉ ha꞉nab amio꞉, iyo꞉ tagilaki a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ a wenamilo꞉ tililia꞉ ha꞉nab wema꞉yo꞉, iliyo꞉ tamin amilo꞉ mole ko꞉lo꞉ nili masi amilo꞉ a꞉ma꞉la꞉ disa꞉ a꞉no꞉ asulakigab. Iliyo꞉ nio꞉ inin nanog kalu doma꞉ki, iliyo꞉ nio꞉ banagalia꞉taki, yame tandea꞉sa꞉ga꞉ ta꞉lia꞉nigab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nili donkiyo꞉lo꞉ ili dia꞉nigab.” A꞉la꞉asulakiyo꞉ iyo꞉ tagio꞉ alan dowo꞉. \v 19-21 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ a toga꞉ meya fa꞉la꞉dowakiyo꞉, alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu alan, nio꞉ tamin amio꞉ ma꞉no꞉lo꞉ kililia꞉ni ya꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉nakiyo꞉, hena꞉ usa ali amio꞉, masi meyo꞉ tambo koda꞉sa꞉ga꞉ ba꞉ba꞉ amio꞉, mole ma꞉no꞉lo꞉ kilili a꞉no꞉ tambo masi meya disalifelo꞉wa ba꞉ba꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ mole a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ dia꞉mio꞉. \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ wa꞉kabilo꞉ ma꞉ndo꞉ kililia꞉no꞉ mole nolo꞉ a꞉dia꞉mio꞉. Ko꞉sega tamin amilo꞉ nili masi amilo꞉ mole a꞉ma꞉la꞉ disalifelo꞉ a꞉no꞉ abe disa꞉ya꞉le nio꞉ babalab.” \v 23 Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ tagila꞉so꞉bo. Ma꞉no꞉lo꞉ kilili mole a꞉no꞉ niyo꞉ di ko꞉lo꞉, gili Gode o꞉lia꞉ ge ma꞉muwa꞉ Gode a꞉ma꞉yo꞉ gio꞉ asuwa꞉taki, mole nolo꞉ gili masiya disalifelo꞉lo꞉b.” Eyo꞉ towo꞉ a꞉la꞉sata꞉ga꞉yo꞉, Simeono꞉ ilo꞉wa tililia꞉ mio꞉. \v 24 Eyo꞉ iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ a usa tililia꞉ tina꞉ga꞉, gibo꞉ to꞉go꞉dema꞉ki, ho꞉no꞉ wasulia꞉ dia꞉tabiki, iliyo꞉ gibo꞉ a꞉na to꞉go꞉do꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ ili donkimo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na me. \v 25 Ao iyo꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉yo꞉ disilo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉ sio꞉wo꞉ dabu ko꞉lo꞉, iliyo꞉ emo꞉lo꞉ boba dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidali. \p \v 26 Yosa꞉b e aya a꞉ma꞉la꞉ yabikiyo꞉, boba kelego꞉ ililo꞉ dia꞉mio꞉ a꞉no꞉ emo꞉wo꞉ a꞉na dimiaki, iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ milifa gulalu siliki misa꞉fu ali. \v 27 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ giyo꞉ o꞉li seya a꞉la꞉liki dabu ba꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Tamin amio꞉ go꞉l sulo꞉ sa꞉lalo꞉ o꞉li saba?” \v 28 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉, e o꞉li sab.” A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ Yosa꞉bo꞉ wabudaki, elo꞉wa gulalu siliki misa꞉fu ali. \v 29 Yosa꞉b eyo꞉ aole Ba꞉nsameno꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Tamin amilo꞉ gao tifka꞉ a꞉la꞉do꞉ nemo꞉lo꞉ sa꞉lalo꞉ weyo꞉?” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ Ba꞉nsamenbo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa ge, Gode eyo꞉ o꞉li tilidofo꞉melea꞉ki asulo꞉l.” \v 30 Yosa꞉b eyo꞉ aoleyo꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, e fo꞉g kagayaki ya꞉lima꞉no꞉ dowabiki, ao i a꞉no꞉ bo꞉e ta꞉ta꞉ga꞉, ene galala꞉ya ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ ya꞉lo꞉. \v 31 E ya꞉lisa꞉ga꞉yo꞉, migiyo꞉ ho꞉na꞉ hala꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ya꞉ga꞉ halale kagatakiyo꞉, nanog kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ma꞉no꞉ alobanama.” \v 32 A꞉la꞉sa꞉labiki iliyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ aloba꞉dakiyo꞉, Yosa꞉b elo꞉wo꞉ ina꞉li difa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ao i a꞉ma꞉lo꞉wo꞉ ko꞉li nowa difa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isib kalu ililo꞉wo꞉lo꞉ nowa difa꞉. Mo꞉wo꞉ Isib kaluka꞉isaleyo꞉ Hibulu kalu o꞉lia꞉lo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ mada mo꞉bea꞉sen ko꞉lo꞉ ualo꞉ mo꞉nan. \v 33 Nanog kalu eyo꞉ ao i a꞉no꞉ ina꞉li ina꞉lile a꞉la꞉mesea꞉ki da꞉feyo꞉ ko꞉lo꞉, ao iyo꞉ Yosa꞉ba꞉ milifa kandayakiyo꞉, ao wa꞉la꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ ta꞉i aneyo꞉ tifbo꞉ dimi. Ao iyo꞉ a꞉la꞉do꞉ dimidab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, molo asulo꞉. \v 34 Ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉ Yosa꞉b eno꞉ alobanaefa꞉ a꞉no꞉, iliyo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉ ao i nolbo꞉ fo꞉fo꞉le mea꞉i ane. Ao i nolbo꞉wo꞉ dinali fo꞉fo꞉le me ko꞉sega Ba꞉nsamen emo꞉wo꞉ kalu bila꞉fo꞉wa꞉lo꞉ nan au fo꞉fo꞉la꞉sa꞉ga꞉ dimi. Iyo꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉ silikiyo꞉, ma꞉no꞉ o꞉lia꞉ ho꞉n o꞉lia꞉yo꞉ alan naki sagalo꞉. \fig Ao iyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉ mo꞉no꞉.|alt="Brothers eat with Joseph" src="01_Ge_43_06_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="43.31-34" \fig* \c 44 \s1 Yosa꞉b eyo꞉ ao iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ mena꞉ki dikido꞉ \p \v 1 Iyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Yosa꞉b eyo꞉ ene alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalumo꞉wo꞉ wo꞉no꞉lebo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ ma꞉no꞉ ililo꞉ dia꞉ha꞉na꞉no꞉ o꞉leaumbo꞉, ini masiyo꞉ wa꞉li alifela꞉sa꞉ga꞉, ini moleyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ masi meya disalifela꞉bi. \v 2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ao tifa꞉ masi amio꞉, ene mole o꞉lia꞉ no꞉no꞉n silba kab a꞉no꞉lo꞉, ene masi meya disalita꞉bi,” a꞉la꞉sio꞉. Yosa꞉b elo꞉ sio꞉ aumbo꞉, ene nanog kaluwa꞉yo꞉ a꞉la꞉ka dimido꞉. \v 3 Kea꞉fo nulu ho꞉idabiki, ao i a꞉no꞉ ini donki o꞉lia꞉ hamana꞉ki iliga꞉tabiki iyo꞉ ha꞉na꞉ni ane. \v 4 Amisa꞉no꞉ semo꞉ sadega꞉fo꞉ amio꞉, Yosa꞉b eyo꞉ ene alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ kalu i a꞉no꞉ kudu ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ galiliakiyo꞉, imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Niliyo꞉ gimo꞉wo꞉ man nafa dimidaki sagale alifa꞉, ko꞉sega, gililo꞉ nimo꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉wo꞉ mo꞉wo꞉ ha꞉? \v 5 Ni misa꞉ kaluwa꞉ ene kab nafaleyo꞉ waga afale diyo꞉? Kab wema꞉yo꞉ ho꞉no꞉ a꞉na na꞉sen a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kab wema꞉ halaido꞉ a꞉na ilikiyo꞉, eyo꞉ ho꞉le ba꞉dan. Man gililo꞉ we, mada hala dimido꞉.’” \p \v 6 Yosa꞉b eyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, kalu a꞉no꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ galilia꞉sa꞉ga꞉yo꞉, to a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ sio꞉. \v 7 To a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, iliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu alan, giyo꞉ to we waga asulaki sa꞉laya? To gilo꞉ sa꞉lab ko aumbo꞉, niliyo꞉ mada mo꞉dimida꞉sen. \v 8 Dabuma. Nio꞉ Ka꞉ina꞉n a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a꞉ma꞉la꞉ Isib wena yakiyo꞉, gililo꞉ mole ko꞉lo꞉ nili masi meya disa꞉ a꞉no꞉ a꞉ma꞉la꞉ ginibo꞉ dimia꞉niki dia꞉mio꞉. Ge a꞉no꞉ asulo꞉ ko꞉lo꞉, gi misa꞉ kaluwa꞉ silba, go꞉l kelego꞉ ayamilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ niliyo꞉ mada mo꞉afale dia꞉no꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 9 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ nili masi usamio꞉ kab a꞉no꞉ delena ba꞉dalega, giyo꞉ kalu kabdo꞉ disa꞉ a꞉no꞉ sana sowa꞉sa꞉ga꞉, nio꞉ gi madali nanog dian kalu doma꞉no꞉.” \v 10 Iliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ sa꞉lab au dimidama꞉no꞉, ko꞉sega kalu kabdo꞉ disa꞉ a꞉no꞉ko꞉ ni nanog kalu dia꞉no꞉ dowaki, nol gio꞉ ga꞉li ha꞉na꞉ib.” \v 11-12 A꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉no꞉ ao iyo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ inin masiyo꞉ hena bo꞉bo꞉ge sagasela꞉sa꞉ga꞉ kolalifelabikiyo꞉, kalu a꞉ma꞉yo꞉ wa꞉la꞉ba a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ keda꞉likilo꞉ aneyo꞉, Ba꞉nsamen elo꞉wa kedo꞉ amio꞉, kab a꞉no꞉ Ba꞉nsamena꞉ masiya delena ba꞉ba꞉. \v 13 Ao iyo꞉ a꞉no꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ nofolaki, inin helebeso꞉g ko꞉lo꞉wo꞉ bidila꞉sa꞉ga꞉yo꞉, kelego꞉ ililo꞉wo꞉ donki wa꞉la dila꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ Isib amisa꞉na ha꞉na꞉ni ane. \p \v 14 Yuda o꞉lia꞉ ene ao i o꞉lia꞉yo꞉ Yosa꞉ba꞉ aya fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, Yosa꞉b e a ka o꞉sen ko꞉lo꞉, iyo꞉ elo꞉wa gumisi fufudo꞉. \v 15 Yosa꞉b eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giliyo꞉ o꞉b dimido꞉wo꞉? Kalu ne o꞉ngo꞉ dowab wema꞉yo꞉, kelego꞉ wo꞉no꞉ledo꞉ delen a꞉no꞉ ho꞉le ba꞉da꞉sen a꞉la꞉bo꞉ giyo꞉ mo꞉asulaya?” \v 16 Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, Yuda eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni misa꞉ kalu, to nililo꞉ sa꞉ma꞉no꞉ nowo꞉ aundo꞉ma. Nio꞉ mogago꞉lo꞉ mo꞉dimido꞉ a꞉lakilo꞉ sa꞉ma꞉no꞉wo꞉ mada halaido꞉. Hendele, nililo꞉ hala dimida꞉sen a꞉no꞉ Gode eyo꞉ kalaba widab ko꞉lo꞉, kaluwa꞉ ene masi amilo꞉ kabdo꞉ delendo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉lia꞉, nio꞉ tambo gi madali nanog dian kalu doma꞉no꞉.” \v 17 Ko꞉sega Yosa꞉b eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ sa꞉lab o꞉leaumbo꞉, niyo꞉ mada mo꞉dimidama꞉no꞉. Kalu masi amilo꞉ kabdo꞉ delen amilo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ko꞉ ni madali nanog dian kalu dowaki, nol gio꞉ go꞉ldo꞉wa ga꞉li ha꞉na꞉bi.” \p \v 18 A꞉la꞉sa꞉labiki Yuda eyo꞉ Yosa꞉bdo꞉wa kagayaki a꞉la꞉sio꞉, “Ni misa꞉ kalu, halaido꞉ gilo꞉wo꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉lo꞉ o꞉ngo꞉ ko꞉sega, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ towo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, giyo꞉ nemo꞉wo꞉ gadia꞉so꞉bo. \v 19 Nio꞉ tamin amilo꞉ wilo꞉ mio꞉ amio꞉, giyo꞉ nimo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabubadale, ‘Gio꞉ go꞉l o꞉lia꞉ gao nowo꞉lia꞉yo꞉ o꞉saba?’ \v 20 A꞉la꞉dabu ba꞉dalikiyo꞉, niliyo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Do sulo꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nao tif, dowa꞉lo꞉ anaso꞉ dowakilo꞉ sa꞉la꞉liyo꞉ o꞉sab. Ko꞉sega tif so꞉wa a꞉ma꞉ ene aoleyo꞉ sowo꞉ ko꞉lo꞉, anowa꞉lo꞉ sa꞉la꞉li imilise e o꞉sabiki, iyaya꞉yo꞉ e mada alan asula꞉sen’ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 21 “Giyo꞉ to nilo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉, giyo꞉ ‘Gao a꞉no꞉ nelo꞉ ba꞉ba꞉ni tililia꞉ ya꞉bi’ a꞉la꞉sio꞉. \v 22 Ko꞉sega niliyo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘So꞉wa a꞉no꞉ iyayo꞉ mo꞉ta꞉fo꞉ ha꞉na꞉sen. E iyayo꞉ ta꞉fo꞉ ha꞉nalega, iyayo꞉ soma꞉ib.’ \v 23 Ko꞉sega gi sa꞉lakiyo꞉, ‘Gao tif a꞉no꞉ mo꞉tililia꞉ yalega, gio꞉ nelo꞉ amio꞉ mo꞉mena꞉ki, a꞉la꞉liki eleyo꞉ dia꞉fa꞉no꞉’ a꞉la꞉sio꞉. \v 24 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ nio꞉ a꞉ma꞉la꞉ dolo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, gilo꞉ to sio꞉ o꞉leaumbo꞉ emo꞉ sio꞉. \p \v 25 “A꞉la꞉ta꞉ga꞉ dowa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ma꞉no꞉ ha꞉lu nolo꞉ a꞉kililia꞉ni hamana.’ \v 26 Ko꞉sega nio꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Nao tif we ni o꞉lia꞉ mo꞉ha꞉nalega, Isibdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu a꞉ma꞉yo꞉ nio꞉ mo꞉ba꞉ba꞉no꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, nao tif ko mo꞉ha꞉nalega nio꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉ha꞉na꞉no꞉.’ \v 27-28 A꞉la꞉so꞉lo꞉liki, dowa꞉yo꞉ nimo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Ni ga, Lesol eyo꞉ kalu so꞉wa a꞉la꞉ sa꞉la꞉li, gio꞉ a꞉no꞉ asulo꞉. So꞉wa nowo꞉ kelege dowab amio꞉, niyo꞉ “E no꞉ igo꞉la꞉sena꞉yo꞉ hendele gegedelia꞉gane,” a꞉la꞉asulo꞉ ko꞉lo꞉, e wa꞉kabiyo꞉ niyo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉. \v 29 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne anaso꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, no꞉no꞉n so꞉wa tif ko꞉lo꞉ ne o꞉lia꞉lo꞉ a꞉lab welo꞉ giliyo꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, hida꞉yo꞉ nowo꞉ eyamio꞉ fa꞉la꞉dowalega, giyo꞉ ne nofolo꞉ alan dima꞉ki dimia꞉ib ko꞉lo꞉ ne sowakiyo꞉, dane ane hen a꞉na ha꞉na꞉ib.’ Dowa꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 30-31 “A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉ dolo꞉ amio꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉tililia꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowalega, dowa꞉yo꞉ so꞉wa a꞉no꞉ mo꞉mio꞉lo꞉b a꞉la꞉asulakiyo꞉, e kele asulaki soma꞉ib. Mo꞉wo꞉ do o꞉lia꞉ so꞉wa we o꞉lia꞉yo꞉ mada kudo꞉ ko꞉lo꞉ so꞉wayo꞉ o꞉salikiyo꞉, dowo꞉lo꞉ o꞉mesa꞉ib. Ko꞉sega so꞉wa we sowalega, dowo꞉lo꞉ soma꞉ib. A꞉la꞉galikiyo꞉ niliyo꞉ do sulo꞉mo꞉wo꞉ nofolo꞉ alan dima꞉ki dimia꞉ib ko꞉lo꞉, e sowa꞉sa꞉ga꞉, dane ane hen a꞉na hamana꞉kiyo꞉, nili dimidama꞉ib. \v 32 Mo꞉wo꞉ niyo꞉ domo꞉wo꞉ dinali sa꞉lakiyo꞉, ‘So꞉wa we niyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉tililia꞉ yalega, mogago꞉ gemo꞉lo꞉ dimiab a꞉no꞉ ho꞉leno꞉ tambo ne o꞉lia꞉ dofo꞉ ha꞉na꞉mela꞉ib.’ \v 33 Niyo꞉ domo꞉wo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ giyo꞉ so꞉wa we sili alitaki, e ta꞉lian aumbo꞉ ne ko꞉lo꞉ gi nanog kalu doma꞉ki ta꞉foma. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ giyo꞉ so꞉wa tif ko ao i o꞉lia꞉ iyalo꞉wa hamana꞉ki ta꞉ta꞉bi. \v 34 Mo꞉wo꞉ so꞉wa we ne o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉ha꞉nalega, nelo꞉ mada mo꞉ha꞉na꞉no꞉. Nofolo꞉ alan dolo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉no꞉ ba꞉ba꞉no꞉wo꞉ ne mada tagilab.” \c 45 \s1 Yosa꞉b eyo꞉ eneno꞉ ao imo꞉wo꞉ fanda sio꞉ \p \v 1 \x - \xo 45.1 \xt Ilig 7.13\x*Yosa꞉b e fo꞉g kagalowaki, kaluka꞉isale kegeo꞉ a꞉ma꞉ siwa꞉l amio꞉ ya꞉li hagalema꞉no꞉ dowabiki, ene nanog kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaluka꞉isale tambo ha꞉la꞉ya hamana꞉ki iliga꞉fo꞉ma,” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ene ao i a꞉no꞉ko꞉ e o꞉lia꞉ dotabiki, Yosa꞉b eyo꞉ we neka꞉ a꞉la꞉liki ao imo꞉wo꞉ kalaba fanda wido꞉. \v 2 Yosa꞉b e a꞉la꞉bo꞉ wida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, e halale ya꞉labikiyo꞉, Isib kaluka꞉isaleyo꞉ elo꞉ ya꞉lo꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉ sa꞉la꞉i aneyo꞉, Fa꞉lo꞉wa꞉ ayamilo꞉ sa꞉sen kaluka꞉isale iyo꞉lo꞉ dabu. \v 3 Yosa꞉b eyo꞉ ao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne Yosa꞉bka꞉! Ni dowo꞉ o꞉saba?” a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉. Ko꞉sega ao iyo꞉ e hendele fanda ba꞉dakiyo꞉, iyo꞉ iliga꞉sa꞉ga꞉ tagilaki, towo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉ dowo꞉. \p \v 4 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ nelo꞉ wena mena.” Iyo꞉ ma꞉uwo꞉wa ha꞉na꞉ga꞉ dowabiki, eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne gili gao Yosa꞉b. Giliyo꞉ ne moleya꞉ kilili ko꞉lo꞉, a꞉na ilikiyo꞉ ne Isib hen wenamio꞉ a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 5 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ ne wena kililia꞉ga꞉ iliga꞉fo꞉ a꞉la꞉bo꞉, giliyo꞉ go꞉no꞉n a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉gadiaki, kele asula꞉so꞉bo! Mo꞉wo꞉ kaluka꞉isaleya꞉ mela꞉no꞉wo꞉ tili doma꞉kiyo꞉, Gode eyo꞉ ne tamin wena iliga꞉fo꞉. \v 6 Dona a꞉la꞉ us wenamio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉fa꞉la꞉ne ko꞉lo꞉, maiyo꞉wo꞉ alan dowab. Dona bila꞉fo꞉ nowo꞉ fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, molofa alan dowaki, egelo꞉ amio꞉ eyo꞉ mo꞉gelalikiyo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉dia꞉ib. \v 7 Gode eyo꞉ so꞉lo꞉ gilo꞉wo꞉ alan asuwa꞉fa꞉no꞉ a꞉lakiyo꞉, gio꞉ daneliabena꞉ki, Gode eyo꞉ ne wena tamina iliga꞉fo꞉. \v 8 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ giliyo꞉ ne wenami iliga꞉fo꞉ma. Ko꞉sega Gode eyo꞉ ne wena iliga꞉tabiki mio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode eyo꞉ ne Fa꞉lo꞉wa꞉ iya o꞉ngo꞉ ta꞉taki, Fa꞉lo꞉wa꞉ ayo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isib heno꞉ tambo nemo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉. \p \v 9 \x - \xo 45.9 \xt Ilig 7.14\x*“A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ a꞉ma꞉la꞉ bo꞉bo꞉ge ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, dolo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Gi so꞉wa, Yosa꞉b eyo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉la꞉saga꞉fo꞉, “Gode eyo꞉ ne Isib heno꞉ nemo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, giyo꞉ mo꞉amalaki, nelo꞉wa bo꞉e tigini ya꞉bi. \v 10 Gelo꞉, gi so꞉wayo꞉lo꞉, gi ma꞉muwo꞉lo꞉, no꞉ fofo꞉wo꞉lo꞉, gilo꞉ amilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tambo nelo꞉ so꞉l aniba Gosen hen a꞉na mesa꞉ni ya꞉bi. \v 11 Gio꞉ hen a꞉na salikiyo꞉, niyo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉. Mo꞉wo꞉ dona bila꞉fo꞉ a꞉namilo꞉ ma꞉no꞉lo꞉ma dowakilo꞉ maiyo꞉ alan doma꞉ib a꞉no꞉ o꞉fa꞉la꞉doma꞉nigab ko꞉lo꞉, gelo꞉ gi so꞉lo꞉wo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gilo꞉ amilo꞉ a꞉lab a꞉no꞉ tambo maiyo꞉wo꞉ mo꞉doma꞉ki, niyo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉.” Giliyo꞉ domo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi.’” \p \v 12-13 Yosa꞉b eyo꞉ a꞉kudu sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ ginin siya꞉yo꞉ ne Yosa꞉bo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ fanda ba꞉dab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ naole Ba꞉nsamen gelo꞉ ne Yosa꞉bo꞉lo꞉b a꞉la꞉bo꞉ fanda ba꞉dab ko꞉lo꞉, gio꞉ ha꞉na꞉ga꞉yo꞉ ne Isib amilo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu dowo꞉ a꞉no꞉lia꞉, gili siya꞉lo꞉ ba꞉dab a꞉no꞉ tambo domo꞉wo꞉ fanda sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, e bo꞉bo꞉ge wena tililia꞉ ya꞉bi.” \v 14 Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉, aole Ba꞉nsameno꞉ fafula꞉fo꞉liki a꞉la꞉yo꞉ ya꞉fodo꞉. \v 15 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ ao i nolo꞉lo꞉ mimilaki, a꞉na ya꞉fodo꞉. A꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ ao iyo꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na tola꞉. \fig Yosa꞉b eyo꞉ ene ao imo꞉wo꞉ eneno꞉ kalaba fanda wido꞉.|alt="Joseph reveals himself to brothers" src="01_Ge_45_04_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="45.12" \fig* \p \v 16-17 Fa꞉lo꞉ o꞉lia꞉ kaluka꞉isale ene ayamilo꞉ sa꞉sen i o꞉lia꞉ma꞉yo꞉, “Yosa꞉ba꞉ ene ao iyo꞉ mio꞉ka꞉” a꞉la꞉bo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Fa꞉lo꞉ o꞉lia꞉ ene nanog kaluka꞉isale iyo꞉ mada sagalaki, Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ gao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉saga꞉ta꞉bi, ‘Giliyo꞉ we au dimidama. Gio꞉ kelego꞉lo꞉ dia꞉ha꞉na꞉no꞉ no꞉ a꞉no꞉ dimidalia꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hen a꞉na a꞉ma꞉la꞉ ha꞉na꞉bi. \v 18 A꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, gili go꞉lo꞉lo꞉, gili so꞉lo꞉wo꞉lo꞉ nelo꞉ wena tililia꞉ga꞉ ya꞉bi. Gio꞉ wena fa꞉la꞉dowalikiyo꞉, niyo꞉ Isib hen wenamio꞉ hen nafale nowo꞉ gimo꞉ dimia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, giliyo꞉ ma꞉no꞉ nafa hen wenamilo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉sen a꞉no꞉ na꞉mela꞉ib.’ \v 19 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b giyo꞉ to welo꞉ a꞉la꞉saga꞉ta꞉bi. ‘Giliyo꞉ we au dimidama. Donkiya꞉lo꞉ i fofodo꞉ susululia꞉ ha꞉na꞉sen Isib hen wilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉ giliyo꞉ nolo꞉ Ka꞉ina꞉n hen a꞉na dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, gili so꞉wagalin o꞉lia꞉, ga o꞉lia꞉yo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ go꞉lo꞉lo꞉ iyo꞉ tambo i fofodo꞉ wa꞉l a꞉na kandaya꞉sa꞉ga꞉, a꞉ma꞉la꞉ ya꞉bi. \v 20 Isib hen amilo꞉ kelego꞉ nafale da꞉lab we niyo꞉ gimo꞉ dimia꞉no꞉ ko꞉lo꞉, kelego꞉ ginido꞉ Ka꞉ina꞉n hen a꞉namilo꞉ da꞉lab a꞉no꞉, giliyo꞉ ka ta꞉fo꞉ ya꞉bi.’ Giyo꞉ gao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi” Fa꞉lo꞉ eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 21 Fa꞉lo꞉ elo꞉ sio꞉ au, Isolaela꞉ insiso꞉ima꞉yo꞉ a꞉la꞉dimido꞉. Yosa꞉b eyo꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉ towo꞉ kudu ha꞉naki, donkiya꞉lo꞉ i fofodo꞉ susululia꞉ ha꞉na꞉sen a꞉no꞉ imo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉ toga ha꞉na꞉ga꞉ ha꞉nakilo꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ a꞉na dimi. \v 22 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ ao imo꞉wo꞉ helebeso꞉g ho꞉gi ka꞉ma꞉no꞉wo꞉ imilida꞉la꞉ sagalifa꞉. Ko꞉sega eyo꞉ silba mole 300 a꞉la꞉fo꞉ o꞉lia꞉ helebeso꞉g ho꞉gi ka꞉ma꞉no꞉wo꞉ bila꞉fo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Ba꞉nsamen emo꞉ dimi. \v 23 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ boba kelego꞉ iyamo꞉lo꞉ dimina꞉kilo꞉ iliga꞉fo꞉wo꞉ we. Isib hen amilo꞉ kelego꞉ nafaleyo꞉ donki do꞉la꞉fo꞉ wa꞉l a꞉na dila꞉la꞉ga꞉ a꞉na iliga꞉fo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ donki mala do꞉la꞉fo꞉ wa꞉l a꞉namio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ iyayo꞉ a꞉ma꞉la꞉ Isib hena yaki maiya꞉ki, a꞉na dila꞉sa꞉ga꞉ iliga꞉fo꞉. \v 24 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉b eyo꞉ ene ao iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉taki a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ toga ha꞉nakiyo꞉, towa꞉yo꞉ kega꞉likiyo꞉ ha꞉na꞉so꞉bo.” \p \v 25 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ao iyo꞉ Isib heno꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hen a꞉namio꞉ iya Ya꞉kobdo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉. \v 26 Iliyo꞉ iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Yosa꞉bo꞉ mo꞉sowo꞉ o꞉sab. Isib heno꞉ tambo e bo꞉fo꞉melea꞉ki, e misa꞉ ta꞉fo꞉lo꞉bo꞉ka꞉!” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉koba꞉ ene asulo꞉wo꞉ ko꞉ndo꞉feliaki, eyo꞉ mo꞉tilidabu. \v 27 Ko꞉sega Yosa꞉b elo꞉ sio꞉ a꞉no꞉ ao ima꞉yo꞉ iyamo꞉wo꞉ tambo malolo meabiki dabu, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob e a꞉ma꞉la꞉ Isib mena꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ donkiya꞉lo꞉ i fofodo꞉ susululia꞉ ha꞉na꞉sen iliga꞉fo꞉ a꞉no꞉ eyo꞉ ba꞉dakiyo꞉, asulo꞉ elo꞉wo꞉ o꞉li a꞉dowo꞉. \v 28 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isolael eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “A꞉no꞉ o꞉li. O꞉go꞉ ni so꞉wa Yosa꞉bo꞉ o꞉sab a꞉la꞉tiliasulo꞉l ko꞉lo꞉, ne o꞉soma꞉ni ilikiyo꞉, na꞉ so꞉wa ko꞉le ba꞉ba꞉ni ha꞉na꞉nigo꞉l.” \c 46 \s1 Ya꞉koba꞉ e so꞉lo꞉wo꞉ Isib a꞉na ane \p \v 1 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Isolael e kelego꞉wo꞉ tambo dimidalia꞉sa꞉ga꞉ ane. E Bilsiba hen a꞉na fa꞉la꞉dowakiyo꞉, iya Aisa꞉ga꞉ Godemo꞉wo꞉ wabulu sa꞉lakiyo꞉ bobayo꞉ a꞉na so꞉me. \v 2 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉ nulu a꞉namio꞉ Gode eyo꞉ Isolaelbo꞉wo꞉ ofo fa꞉la꞉dowakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ya꞉kob, Ya꞉kob.” A꞉la꞉ho꞉idabikiyo꞉ “O꞉ba, ne weko꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 3 “Ne Gode, go꞉la꞉ Godeyo꞉ ne ko꞉lo꞉, ge Isibdo꞉ ha꞉na꞉no꞉wo꞉ tagio꞉ dowa꞉so꞉bo! Mo꞉wo꞉ niyo꞉ hen a꞉namio꞉ ge so꞉lo꞉wo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki dimidama꞉no꞉. \v 4 Ne ge o꞉lia꞉ Isib ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ dofo꞉la꞉ga꞉yo꞉, tif amio꞉ hendele niyo꞉ so꞉lo꞉ gilo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉ hen wena tililia꞉ mia꞉no꞉. Ko꞉sega ge ha꞉sa sena sowaliki, Yosa꞉b e ge o꞉lia꞉ siliki, si gilo꞉wo꞉ go꞉lu alifa꞉ib.” Gode eyo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉. \p \v 5 Ya꞉kob e Bilsiba a꞉na ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉ ane. Ya꞉koba꞉ so꞉wa iyo꞉, ini so꞉wa iyo꞉lo꞉, ingala꞉la꞉yo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iya Ya꞉kobo꞉, i fofodo꞉ Isiba꞉ misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ iliga꞉fo꞉ a꞉na disa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ha꞉na꞉sio꞉. \v 6-7 \x - \xo 46.6-7 \xt Ilig 7.15\x*Iyo꞉ Isib a꞉na ha꞉nakiyo꞉, no꞉ fofo꞉ o꞉lia꞉ kelego꞉ nafale Ka꞉ina꞉ndo꞉ di a꞉no꞉lo꞉ tambo Isib dia꞉gane. Ya꞉koba꞉ ene kalu so꞉waleyo꞉lo꞉, ene ida꞉yo꞉lo꞉, ene ema꞉mu iyo꞉lo꞉, i a꞉no꞉lo꞉ tambo enen o꞉lia꞉ Isib ane.\fig Ya꞉kobo꞉ ene so꞉lo꞉ o꞉lia꞉ Isib mesa꞉ni ha꞉na꞉sio꞉.|alt="Traveling in wagons to Egypt" src="01_Ge_46_01a_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="46.5-7" \fig* \s1 Ya꞉koba꞉ insiso꞉iyo꞉ we \p \v 8 Ya꞉kob, ene wi nowo꞉ Isolael ko꞉lo꞉ ene insiso꞉i o꞉lia꞉yo꞉ e Isib hen a꞉na ane. Ene so꞉lo꞉ e o꞉lia꞉lo꞉ ane wi agelo꞉wo꞉ we. \p Ya꞉koba꞉ so꞉wa wa꞉la꞉bo꞉, Luben. \v 9 Lubena꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Hanog, Balu, Heslon, o꞉lia꞉ Kami. \v 10 Simeona꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Yemuel, Yamin, Ohat, Yakin, Sohal o꞉lia꞉ So꞉l. So꞉l a꞉ma꞉ ene anowo꞉ Ka꞉ina꞉n ga. \v 11 Libaiya꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Geson, Kohat, o꞉lia꞉ Melali. \v 12 Yudaya꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Ea, Onan, Sa꞉la, Beles o꞉lia꞉ Yela. Ko꞉sega Ea o꞉lia꞉ Onan o꞉lia꞉yo꞉ Ka꞉ina꞉n a꞉naka sowo꞉. Belesa꞉ insiso꞉iyo꞉ Heslon o꞉lia꞉ Hamul. \v 13 Isakaya꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Tola, Fufa, Iob o꞉lia꞉ Simlon. \v 14 Sebuluna꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Selet, Elon o꞉lia꞉ Yalel. \v 15 Kalu i a꞉no꞉ Lea elo꞉ Ya꞉kobo꞉lo꞉ sa꞉la꞉meo꞉ o꞉m. Lea e Mesobotemia silikilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉ o꞉lia꞉ e ma꞉mu i o꞉lia꞉yo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉isale so꞉wa, Daina a꞉no꞉ tambo agelo꞉wo꞉, do꞉la꞉fo꞉ otalen a꞉la꞉ta꞉ga꞉ otalen dowo꞉. \p \v 16 Gada꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Sifion, Hagi, Suni, Esbon, Eli, Alodi o꞉lia꞉ Aleli. \v 17 Asela꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Imina, Isfa, Isfi, Belia a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ini adowo꞉ Sa꞉la. Beliaya꞉ kalu so꞉wa a꞉la꞉yo꞉ Hebel o꞉lia꞉ Makiel. \v 18 Kaluka꞉isale do꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉go꞉fela꞉fo꞉ a꞉no꞉, Silbaya꞉ inso꞉ o꞉lia꞉ inu o꞉lia꞉lo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ o꞉m. Nanog dian ga, Silba a꞉no꞉, Laban eyo꞉ Leamo꞉ dimi. \p \v 19 Ya꞉koba꞉ inga Lesol elo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉liyo꞉ we. Yosa꞉b o꞉lia꞉ Ba꞉nsamen. \v 20 \x - \xo 46.20 \xt Mo꞉mo꞉ 41.50-52\x*Isib a꞉namio꞉, On amisa꞉ndo꞉ gulugululo꞉ alo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu Botifelaya꞉ ida꞉, Asenat e, Yosa꞉b e dia꞉sa꞉ga꞉, kalu so꞉wa a꞉la꞉, Manasa dia꞉ A꞉flam dia꞉ sa꞉la꞉li. \v 21 Ba꞉nsamena꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Bela, Bekel, Asbel, Gela, Naman, Ehi, Los, Mubim, Hubim o꞉lia꞉ Alda. \v 22 Kalu so꞉wa do꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉da꞉in i a꞉no꞉, Lesola꞉ inso꞉ o꞉lia꞉ inu o꞉lia꞉lo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ o꞉m. \p \v 23 Dan eyo꞉ kalu so꞉wa imilise, Husim ko꞉lo꞉ sa꞉la꞉li. \v 24 Nabtaliya꞉ insiso꞉iyo꞉ we. Yasel, Guni, Yesel o꞉lia꞉ Silem. \v 25 Kalu i a꞉no꞉ Bilha elo꞉ Ya꞉kobo꞉lo꞉ sa꞉la꞉meo꞉ o꞉m. Bilhaya꞉ inso꞉ o꞉lia꞉ inu o꞉lia꞉lo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ doma꞉la꞉fo꞉ dowo꞉. Nanog dian ga, Bilha a꞉no꞉, Laban eyo꞉ Lesolmo꞉ dimi. \p \v 26 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉koba꞉ ene eso꞉lo꞉le Isibdo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉lo꞉ sen a꞉ma꞉ wi ko꞉lo꞉ dikudu agelo꞉wo꞉, do꞉la꞉lowo꞉ do꞉go꞉fe a꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉go꞉fela꞉fo꞉ o꞉m. A꞉la꞉fo꞉ ko꞉sega, Ya꞉koba꞉ inso꞉wa꞉ ingala꞉la꞉ a꞉no꞉ mo꞉agelo꞉. \v 27 \x - \xo 46.27 \xt Ilig 7.14\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b e Isib silikiyo꞉, so꞉wayo꞉ a꞉la꞉ sa꞉la꞉li. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉koba꞉ eso꞉lo꞉ ko꞉lo꞉ Isib hen a꞉na ha꞉na꞉sa꞉ga꞉lo꞉ sen a꞉no꞉lia꞉ dikudu agelo꞉wo꞉ do꞉la꞉lowo꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \s1 Ya꞉koba꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ Isib fa꞉la꞉dowo꞉ \p \v 28 Ya꞉koba꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ Isib ha꞉na꞉nikiyo꞉, Gosendo꞉ ha꞉na꞉no꞉ togo꞉ wala sama꞉kiyo꞉, Ya꞉kob eyo꞉ Yudayo꞉ Yosa꞉bdo꞉wa tamina iliga꞉fo꞉. A꞉la꞉gabiki Yuda eyo꞉ togo꞉ imo꞉wo꞉ widabiki, iyo꞉ Gosen hen a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. \v 29 Yosa꞉b eyo꞉ ene ho꞉s amilo꞉ i fofodo꞉ kalulo꞉ dia꞉ha꞉na꞉sen a꞉no꞉ dimidalia꞉sa꞉ga꞉, Gosen hen a꞉namio꞉ iya Isolaelo꞉ ba꞉ba꞉ni ane ko꞉lo꞉, iyayo꞉ galiliakiyo꞉, iyaya ta꞉li dofo꞉liki, e a꞉na ya꞉la꞉liki elen. \v 30 Isolael eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ niyo꞉ ge o꞉sabi bo꞉do꞉l ko꞉lo꞉, ne o꞉li o꞉la꞉ga꞉ soma꞉no꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 31-32 Yosa꞉b eyo꞉ ene ao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyaya꞉ eso꞉lo꞉mo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne Fa꞉lo꞉lo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉no꞉, ‘Nao o꞉lia꞉ dowa꞉ ene eso꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ Ka꞉ina꞉n heno꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ nelo꞉wa mio꞉. Kalu i we no꞉ fofo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu ko꞉lo꞉ mio꞉. Ini kelego꞉wo꞉ dia꞉b a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ini sibiyo꞉lo꞉, kaowo꞉lo꞉ tililia꞉ mio꞉.’ \v 33-34 Niyo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉bo꞉ sa꞉ma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, eyo꞉ gio꞉ elo꞉wa mena꞉ki ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉, ‘Gio꞉ o꞉b nanog diano꞉’ a꞉la꞉dabu ba꞉dalikiyo꞉, giliyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ a꞉sa꞉lakiyo꞉, ‘Kalu alan, nio꞉ no꞉lo꞉ fofan kalu. Nio꞉ so꞉wagalina a꞉la꞉ta꞉ga꞉lo꞉ nanogo꞉ a꞉no꞉ko꞉ dia꞉li mio꞉ ko꞉lo꞉ so꞉l. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nili ma꞉muwa꞉lo꞉ a꞉la꞉dimida꞉i ya꞉lowan.’ Giliyo꞉ a꞉la꞉sa꞉lalega, Fa꞉lo꞉ eyo꞉ gio꞉ Gosen hen wenaka sa꞉bika꞉ a꞉la꞉likiyo꞉ dinali sa꞉ma꞉ib, mo꞉wo꞉ Isib kaluka꞉isaleyo꞉ sibilo꞉ fofan kalu o꞉lia꞉lo꞉ mesa꞉no꞉wo꞉ mada mo꞉bea꞉sen ko꞉lo꞉, giyo꞉ wena mesa꞉ib.” Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \c 47 \s1 Ya꞉koba꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ Gosen hen a꞉na sen \p \v 1 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉b e Fa꞉lo꞉lo꞉wa ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni dowo꞉lo꞉, nao iyo꞉lo꞉, ini no꞉ fofo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kelego꞉ inido꞉wo꞉lo꞉ tambo, Ka꞉ina꞉n heno꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ya꞉ga꞉, o꞉go꞉ iyo꞉ Gosen hen wena sab.” \v 2 Yosa꞉b eyo꞉ ao i bila꞉fo꞉ nolo꞉ da꞉fea꞉sa꞉ga꞉, Fa꞉lo꞉wa꞉ wo꞉lokana kagama꞉ki ta꞉fo꞉. \v 3 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉yo꞉ ao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉ba꞉, “Gio꞉ o꞉b nanog dia꞉seno꞉?” \p A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu alan, tamin amio꞉ nili ma꞉muwo꞉ sibi bo꞉fo꞉lowa꞉sen ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ niliyo꞉lo꞉ sibi bo꞉fo꞉ta꞉sen. \v 4 Nio꞉ hen wenamilo꞉ o꞉mesa꞉ni mio꞉ a꞉no꞉, Ka꞉ina꞉n hen amio꞉ maiyo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowabiki go꞉. Hen a꞉namio꞉ no꞉ fofo꞉ nililo꞉wo꞉ fugus ma꞉no꞉wo꞉ aundo꞉ma dowabi mio꞉ ko꞉lo꞉, giyo꞉ o꞉li a꞉la꞉asulalega, gi nanog dian kalu nio꞉, Gosen hen wena o꞉mesea a꞉la꞉sama.” \p \v 5-6 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Go꞉l o꞉lia꞉ gao o꞉lia꞉yo꞉ gelo꞉ amio꞉ fa꞉la꞉dowabo꞉lo꞉biki, Isib wiyo꞉ hen nafa imilig nowo꞉ ge asulo꞉ ko꞉lo꞉, iyo꞉ hen nafa a꞉na mesea꞉ki ta꞉ta꞉bi. Iyo꞉ Gosen hen a꞉na mesa꞉no꞉wo꞉ o꞉li ko꞉lo꞉, ge so꞉lo꞉ usamio꞉, no꞉ fofo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu nolo꞉ ego꞉le dowo꞉lalega, kalu i a꞉no꞉ ni no꞉ fofo꞉ a꞉no꞉ imo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉ki ta꞉ta꞉bi.” \p \v 7-8 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ iya Ya꞉kobo꞉ tililia꞉ga꞉, Fa꞉lo꞉lo꞉wa fa꞉la꞉dowakiyo꞉, iyayo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉ wido꞉. Ya꞉kob eyo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉ sa꞉lakiyo꞉, “Gode eyo꞉ ge nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉ib” a꞉la꞉sio꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Fa꞉lo꞉ eyo꞉ emo꞉ dabu ba꞉dakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge donayo꞉ o꞉biba꞉s gulula꞉yo꞉?” \v 9 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Ya꞉kob eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne henfelo꞉ wilo꞉ ta꞉i mio꞉wo꞉ donayo꞉ 130 a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ gulula꞉. Ne donayo꞉ modo꞉lo꞉ mo꞉dowo꞉ ko꞉sega, ho꞉leno꞉ tambowo꞉ nelo꞉ amio꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉len. Ni ma꞉muwo꞉ donayo꞉ modo꞉ elen ko꞉lo꞉, dona nilo꞉wo꞉ ili tinio꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 10 Ya꞉kob eyo꞉ Fa꞉lo꞉wo꞉ nafale mesea꞉ki, Godemo꞉ wa꞉ka dulugu sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ane. \p \v 11 Yosa꞉b eyo꞉ Fa꞉lo꞉ elo꞉ to sio꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉nakiyo꞉, iya o꞉lia꞉ ao o꞉lia꞉yo꞉ Isib hen nafa, Lameses amisa꞉n anib amilo꞉ elen a꞉no꞉ imo꞉ dimi. \v 12 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ iya o꞉lia꞉, ao o꞉lia꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ili so꞉lo꞉wo꞉lo꞉ tambo ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dimiaki, so꞉lo꞉ enedo꞉ ililo꞉ sab au sa꞉ga꞉li ane. \s1 Maiyo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉dowabiki, Yosa꞉b eyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ dimia꞉len \p \v 13 Isib hen o꞉lia꞉ Ka꞉ina꞉n hen o꞉lia꞉ a꞉namio꞉, ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ mada aundo꞉ma dowaki, maiyo꞉wo꞉ alande fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ tambo mogaila꞉. \v 14 Hen a꞉la꞉ a꞉namio꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ ma꞉no꞉ kililia꞉ ya꞉labikiyo꞉, mole ililo꞉wo꞉ kedefo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ mole a꞉no꞉ kegea꞉sa꞉ga꞉, Fa꞉lo꞉ elo꞉wa dia꞉gane. \v 15 Isib kaluka꞉isale o꞉lia꞉ Ka꞉ina꞉n kaluka꞉isale o꞉lia꞉yo꞉ moleyo꞉ kedetabiki, iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ moleyo꞉ kedefo꞉ ko꞉lo꞉, ma꞉no꞉wo꞉ mo꞉nalega, nio꞉ mada ko꞉na꞉ma soma꞉nigab. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ giyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ nimo꞉wo꞉ dimina.” \p \v 16 A꞉la꞉dabu ba꞉dabiki, Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Mole gililo꞉wo꞉ kedefo꞉lo꞉biki, ma꞉no꞉ kililia꞉nikiyo꞉, no꞉ fofo꞉ gililo꞉ a꞉no꞉ nemo꞉ dimia꞉bi.” \v 17 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ iliyo꞉ sibiyo꞉lo꞉, kaowo꞉lo꞉, goudiyo꞉lo꞉, donkiyo꞉lo꞉, ho꞉so꞉lo꞉ Yosa꞉b elo꞉wa tililia꞉ yabiki, ma꞉no꞉ a꞉no꞉ no꞉ fofo꞉ a꞉ma꞉ kililia꞉len. Dona a꞉namio꞉, iliyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ no꞉ fofo꞉ a꞉ma꞉ kililiya꞉i ha꞉na꞉la꞉ga꞉, no꞉ a꞉no꞉lo꞉ kedefo꞉. \v 18 Dona a꞉no꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, dona nowo꞉ a꞉fa꞉la꞉dowabiki, iyo꞉ Yosa꞉bdo꞉wa ya꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kalu alan, niliyo꞉ to we gemo꞉wo꞉ mo꞉wo꞉no꞉le dia꞉fa꞉no꞉. Nio꞉ moleyo꞉ kedeta꞉b, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ fofo꞉wo꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ dimi ko꞉m. Niliyo꞉ ma꞉no꞉ a꞉kililia꞉no꞉wo꞉ kelego꞉ nowo꞉ mada aundo꞉ma, a꞉la꞉bo꞉ giyo꞉ o꞉li fanda ba꞉dab. Ninin do꞉mo꞉ o꞉lia꞉ hen o꞉lia꞉ a꞉no꞉ko꞉ dowab. \v 19 Nio꞉ gio꞉ ba madali bo꞉fo꞉lab amio꞉ sowalega, a꞉no꞉ mo꞉ililo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nili heno꞉lo꞉ mogagima꞉kiyo꞉ ta꞉ta꞉so꞉bo. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niliyo꞉ ma꞉no꞉ kililiakiyo꞉, nili hen o꞉lia꞉ ninin do꞉mo꞉ o꞉lia꞉ko꞉ gemo꞉ dimia꞉no꞉. A꞉la꞉galikiyo꞉ nio꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉ ene madali nanog dian kaluka꞉isale doma꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nili heno꞉lo꞉ eno꞉ doma꞉ib. Heno꞉ mogagabena꞉ki a꞉la꞉ta꞉ga꞉ nio꞉ ma꞉no꞉wo꞉ o꞉na꞉li mesea꞉kiyo꞉, giyo꞉ nililo꞉ fo gema꞉no꞉wo꞉ dimina” a꞉la꞉sio꞉. \p \v 20-21 A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Isib kaluka꞉isaleyo꞉ maiyo꞉wo꞉ mada alan dowabiki, hen ililo꞉ a꞉no꞉ Yosa꞉bo꞉ tambo kililima꞉ki dimia꞉len. A꞉la꞉dimida꞉labiki, iyo꞉ tambo Fa꞉lo꞉wa꞉ madali nanog dian kaluka꞉isale fa꞉la꞉dowaki, Isib hen a꞉no꞉ tambo Fa꞉lo꞉ eno꞉ dowo꞉. \v 22 Ko꞉sega Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Isib bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kalu imo꞉wo꞉ moleyo꞉ dimia꞉sen ko꞉lo꞉, iliyo꞉ ma꞉no꞉wo꞉ o꞉li kililia꞉len. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ Isib heno꞉ tambo kilili ko꞉sega bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kaluwa꞉ hen inido꞉leyo꞉ mo꞉kilili. \p \v 23 Ho꞉len a꞉namio꞉ Yosa꞉b eyo꞉ kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “O꞉go꞉ niyo꞉ gili hen o꞉lia꞉ kaluka꞉isale giyo꞉lo꞉ tambo Fa꞉lo꞉wa꞉ eno꞉ doma꞉ki kilili. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ fo we gimo꞉ dimio꞉l ko꞉lo꞉, giliyo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ gela꞉bi. \v 24 Fowo꞉ heda꞉sa꞉ga꞉ nafalialiki tula꞉sa꞉ga꞉yo꞉, giliyo꞉ ma꞉no꞉ tu a꞉no꞉ bila꞉fo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, heb imilise nowo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉ dimia꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ heb fa꞉la꞉da꞉in o꞉dowab a꞉no꞉ go꞉no꞉n dia꞉sa꞉ga꞉, nolo꞉ tifa egema꞉no꞉ dia꞉taki, nolo꞉ ge o꞉lia꞉, gi so꞉wagalino꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi so꞉lo꞉wo꞉lo꞉ tambo na꞉bi.” \v 25 A꞉la꞉sa꞉labiki kaluka꞉isale iliyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ nio꞉ mo꞉soma꞉ki asufa꞉ ko꞉lo꞉, kalu alan giyo꞉ a꞉la꞉asulalega, nio꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉ madali nanog dian doma꞉no꞉.” \v 26 Ho꞉len a꞉namio꞉ Yosa꞉b eyo꞉ ele nowo꞉ Isib a꞉na saefa꞉. Fowo꞉ tulakiyo꞉, heb bila꞉fo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, imilig nowo꞉ Fa꞉lo꞉mo꞉ dimiaki, fa꞉la꞉da꞉in alobanalifa꞉ a꞉no꞉ kaluka꞉isale inin dia꞉ib. O꞉go꞉ ele a꞉no꞉ o꞉kudu ha꞉na꞉lab. Ko꞉sega bobalo꞉ so꞉mea꞉sen kaluwa꞉ hen ililo꞉wo꞉ Fa꞉lo꞉ eyo꞉ mo꞉di ko꞉lo꞉, i a꞉no꞉ hendo꞉ biso꞉ a꞉lab. \p \v 27 Isolaela꞉ eso꞉lo꞉wo꞉ Isib hen a꞉nami, Gosen hen a꞉naka sen. Hen a꞉na silikiyo꞉, iliyo꞉ hen heb nolo꞉ kilili, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ so꞉wayo꞉ sa꞉la꞉la꞉labikiyo꞉, modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \v 28 Ya꞉kob e Isib a꞉namilo꞉ seno꞉ donayo꞉ do꞉la꞉ta꞉ga꞉ doma꞉la꞉fo꞉ gulula꞉ ko꞉lo꞉, e dona dikudu agelo꞉wo꞉ 147 a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ gulula꞉. \v 29 \x - \xo 47.29 \xt Mo꞉mo꞉ 49.29-32, 50.6\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉kob e soma꞉no꞉wo꞉ ko꞉na꞉ma dowabikiyo꞉, eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ ho꞉lelia꞉sa꞉ga꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ nemo꞉wo꞉ sagalalega, gi dagiyo꞉ ni fe ha꞉ga golofo꞉liki, nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉dinali sama. Ne sowalikiyo꞉ Isib hen wenamio꞉ daida꞉so꞉bo. \v 30 Ni do꞉mo꞉wo꞉ ni ma꞉muwa꞉ do꞉mo꞉lo꞉ difa꞉ a꞉na dia꞉foma꞉ki asulab ko꞉lo꞉, ni do꞉mo꞉wo꞉ dia꞉ha꞉na꞉ga꞉ Isib hen we ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, ni ma꞉mulo꞉ difa꞉lo꞉wa dia꞉ta꞉bi. Giyo꞉ a꞉la꞉dimidama꞉no꞉ a꞉la꞉liki dinali sama.” A꞉la꞉sa꞉labikiyo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gilo꞉ sa꞉lab ko aumbo꞉, niyo꞉ dimidama꞉no꞉.” \v 31 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “To a꞉no꞉ halale alitakiyo꞉, Godeya꞉ wi amio꞉ nemo꞉wo꞉ dinali saefoma.” A꞉la꞉sa꞉labiki Yosa꞉b eyo꞉ Godeya꞉ wi amio꞉ dinali sio꞉. A꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ Ya꞉kobo꞉ ene uwo꞉ba alifo꞉likiyo꞉, Godemo꞉wo꞉ sagala꞉liki wabulu sio꞉. \c 48 \s1 Ya꞉kob eyo꞉ Manasa o꞉lia꞉ A꞉flam o꞉lia꞉yo꞉ nafale mesea꞉ki, Godemo꞉ towo꞉ salifa꞉ \p \v 1 Ho꞉len nolo꞉ ta꞉ta꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉b eyo꞉ iyayo꞉ walaf da꞉laka꞉ a꞉la꞉da꞉dabiki, eyo꞉ inso꞉ Manasa o꞉lia꞉ A꞉flam o꞉lia꞉yo꞉ tililia꞉sa꞉ga꞉, Ya꞉kobo꞉ ba꞉ba꞉ni ane. \v 2 Yosa꞉bo꞉ mio꞉ka꞉ a꞉la꞉bo꞉ Ya꞉kobo꞉ da꞉da꞉ga꞉, e uwo꞉b amilo꞉ alifo꞉leno꞉ ha꞉sa ka halale dasilia꞉ga꞉ sen. \v 3-4 \x - \xo 48.3-4 \xt Mo꞉mo꞉ 28.13-14\x*Ya꞉kob eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode Halaido꞉lo꞉ A꞉labo꞉ e ko꞉lo꞉ Ka꞉ina꞉n hen amio꞉ Lus amisa꞉n a꞉namio꞉ nelo꞉wa handalota꞉ga꞉, ne halaido꞉ doma꞉ki sa꞉lakiyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, ‘Gilo꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fa꞉no꞉ ko꞉lo꞉, geya a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ so꞉lo꞉wo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ hen we gemo꞉wo꞉lo꞉, so꞉wa gilo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab o꞉mo꞉wo꞉lo꞉ tambo dimiaki, gio꞉ ho꞉leno꞉ tambo biso꞉lo꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib.’ Gode eyo꞉ nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉. \v 5 Ne Isib hen wiyo꞉ semo꞉mio꞉ amilo꞉ gilo꞉ so꞉wa a꞉la꞉ ko꞉lo꞉ Isibdo꞉ sa꞉la꞉li a꞉no꞉, ne dio꞉l. A꞉flam o꞉lia꞉ Manasa o꞉lia꞉yo꞉ ni so꞉wa Luben o꞉lia꞉ Simeon o꞉lia꞉ o꞉ngo꞉ doma꞉ib. \v 6 Ko꞉sega giyo꞉ a꞉la꞉ma꞉ fa꞉s amio꞉ so꞉wa nolo꞉ a꞉sa꞉la꞉lialega, so꞉wa a꞉no꞉ ga꞉no꞉le doma꞉ib ko꞉lo꞉, dabun nilo꞉ aloba꞉dakiyo꞉, iyo꞉ a꞉la꞉ma꞉ ha꞉ga iliki dia꞉ib. \v 7 \x - \xo 48.7 \xt Mo꞉mo꞉ 35.16-19\x*Ne Mesobotemia ta꞉ta꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hen a꞉na ha꞉na꞉ni ha꞉nakiyo꞉, A꞉fla꞉ta amisa꞉n amio꞉ semo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉wa, Lesol e a꞉na sowo꞉. E sowabikiyo꞉, Ne nofolo꞉wo꞉ alan dowa꞉sa꞉ga꞉, A꞉fla꞉talo꞉ ha꞉na꞉sen tog anib a꞉na dali alifa꞉. A꞉fla꞉ta amisa꞉n a꞉no꞉ o꞉go꞉ Ba꞉diliha꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉sen.” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \p \v 8 Yosa꞉ba꞉ so꞉wa a꞉la꞉ a꞉no꞉ Ya꞉kob eyo꞉ ba꞉da꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wa we o꞉ba?” \v 9 Yosa꞉b eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “So꞉wa a꞉la꞉ we, ne wena sen amilo꞉ Godeya꞉lo꞉ nemo꞉lo꞉ dimiyo꞉ we.” A꞉la꞉sa꞉labiki Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gi so꞉wa a꞉la꞉ko nafale mesea꞉ki, niyo꞉ Godemo꞉ dulugu sa꞉ma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, nelo꞉wa tililia꞉ mena,” a꞉la꞉sio꞉. \v 10 Ho꞉len a꞉namio꞉ Isolael e anaso꞉ dowakiyo꞉, ene siyo꞉ funa꞉ dowaki mo꞉ba꞉ba꞉no꞉ dowo꞉. A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ ene so꞉wa a꞉la꞉ a꞉no꞉ tililia꞉ga꞉, iyaya꞉ anib a꞉na ta꞉tabikiyo꞉, Isolael eyo꞉ a꞉la꞉ a꞉no꞉ fafula꞉fo꞉liki mimilo꞉. \v 11 Isolael eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne ge misio꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉ba꞉ba꞉no꞉ a꞉la꞉asulo꞉ ko꞉sega, Gode eyo꞉ ne asufa꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ ge o꞉lia꞉ gi so꞉wa o꞉lia꞉yo꞉ misio꞉ bo꞉do꞉l.” \v 12 A꞉la꞉sa꞉labiki inso꞉ a꞉la꞉ Isolaela꞉ gul anib amilo꞉ sen a꞉no꞉ Yosa꞉b eyo꞉ gasilia꞉ga꞉ ha꞉la꞉ doba꞉da꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, e iyayo꞉ wabudakiyo꞉, hena gulalu siliki misa꞉fu ali. \v 13 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ ene so꞉wa a꞉la꞉yo꞉ tililia꞉ ya꞉ga꞉, iyaya꞉ aniba kagama꞉ yakiyo꞉, A꞉flam e Isolaela꞉ dagi fo꞉fo꞉doloba꞉da꞉ ta꞉taki, Manasa e Isolaela꞉ dagi ilili doba꞉da꞉ ta꞉fo꞉. \v 14 Ko꞉sega Isolael eyo꞉ ene dagiyo꞉ wo꞉ida꞉le dimiakiyo꞉, dagi ililib a꞉no꞉ so꞉wa tif, A꞉flama꞉ misa꞉ya dia꞉taki, dagi fo꞉fo꞉dolobo꞉ so꞉wa wa꞉la꞉b, Manasaya꞉ misa꞉ya difa꞉. \v 15 A꞉la꞉dimida꞉sa꞉ga꞉ Isolael eyo꞉ Yosa꞉bo꞉ nafale mesea꞉ki, Godemo꞉ dulugu sa꞉laki a꞉la꞉sio꞉, \q1 “Ni ma꞉mu Ablaham o꞉lia꞉ do Aisa꞉g o꞉lia꞉ma꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉seno꞉ Gode ge. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉len nelo꞉ sa꞉la꞉lia a꞉la꞉ta꞉ga꞉ dowa꞉i mio꞉ wenamio꞉, nelo꞉ dinafalo꞉ bo꞉fo꞉lowa꞉seno꞉ Gode ge. \q1 \v 16 Hida꞉yo꞉wo꞉ nelo꞉wa fa꞉la꞉dowo꞉ amio꞉, ge ma꞉mula꞉ kalu o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉dowaki, ne asuwa꞉ta꞉sen. \q2 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ Gode giyo꞉ so꞉wa a꞉la꞉ we asuwa꞉taki, nafale mesea꞉ki ta꞉ta꞉bi. \q1 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne ma꞉mu Ablahama꞉ wiyo꞉lo꞉, do Aisa꞉ga꞉ wiyo꞉lo꞉, ni wiyo꞉lo꞉ mo꞉sulu hamana꞉ki, \q2 a꞉la꞉ma꞉ so꞉wa sa꞉la꞉la꞉i ha꞉na꞉lab a꞉ma꞉yo꞉lo꞉ henfelo꞉ wenamio꞉ modo꞉ fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉ta꞉bi.” \m Isolael eyo꞉ a꞉la꞉dulugu sio꞉. \v 17-18 Yosa꞉b eyo꞉ iyaya꞉ dagi ililib ko꞉lo꞉ A꞉flama꞉ misa꞉ amilo꞉ dia꞉tab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉, e mo꞉beaki, iyaya꞉ dagi a꞉no꞉ Manasaya꞉ misa꞉ya a꞉dia꞉foma꞉ki a꞉na dia꞉ga꞉yo꞉, iyamo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Do, giyo꞉ halayo꞉ a꞉la꞉bo꞉ dimida꞉so꞉bo. So꞉wa we wa꞉la꞉b ko꞉lo꞉ gi dagi ililiba꞉yo꞉ e misa꞉ wena dia꞉foma” a꞉la꞉sio꞉. \v 19 Ko꞉sega iyaya꞉yo꞉ Yosa꞉b elo꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ mo꞉da꞉daki, emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ni so꞉wa, ne mo꞉wo꞉ asulufo꞉liki dimido꞉l. Wa꞉la꞉b so꞉wayo꞉lo꞉ alan dowaki, ene eso꞉lo꞉wo꞉lo꞉ alan fa꞉la꞉doma꞉ib. Ko꞉sega gi so꞉wa tif wema꞉ wiyo꞉ alan dowaki wa꞉la꞉b so꞉waya꞉ wiyo꞉ tininima꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ so꞉wa elo꞉ sa꞉la꞉la꞉i ha꞉nab a꞉no꞉lo꞉ mada modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉dowa꞉i ha꞉na꞉ib.” \p \v 20 \x - \xo 48.20 \xt Hibu 11.21\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isolael eyo꞉ a꞉la꞉yo꞉ Godemo꞉wo꞉ nafale mesea꞉kiyo꞉, towo꞉ a꞉la꞉dulugu sio꞉, \q1 “Tif amio꞉ Isolael kaluka꞉isale iliyo꞉ kalu nolo꞉ nafale mesea꞉kiyo꞉ a꞉la꞉sa꞉ma꞉ib, \q2 ‘A꞉flam dia꞉ Manasa dia꞉mo꞉lo꞉ Godeya꞉lo꞉ nafa dimido꞉ o꞉leaumbo꞉, o꞉go꞉ gemo꞉wo꞉lo꞉ a꞉la꞉dimida꞉melea꞉ki asulab.’” \m A꞉la꞉sa꞉lakiyo꞉ Isolael eyo꞉ A꞉flama꞉ wiyo꞉ iwalu dia꞉taki, Manasaya꞉ wiyo꞉ ha꞉ga difa꞉. \v 21 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isolael eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ge dabuma. Ne ko꞉na꞉ma soma꞉nigo꞉l, ko꞉sega Godeyo꞉ ge o꞉lia꞉ dofo꞉ ha꞉na꞉la꞉ga꞉yo꞉, ge ma꞉muwa꞉ hena a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉ ha꞉na꞉ib. \v 22 Ni heno꞉ na꞉ so꞉wa imo꞉wo꞉ aloba꞉dakiyo꞉, hen heb nolo꞉lo꞉ gemo꞉wo꞉ a꞉dimia꞉no꞉. Tamin amio꞉ niyo꞉ da꞉ inso꞉ o꞉lia꞉ helebe o꞉lia꞉ma꞉ Amol kalu i o꞉lia꞉ buba꞉sa꞉ga꞉, Sekem hen nafa, misio꞉ anib doba꞉da꞉lo꞉ a꞉no꞉ a꞉na di ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ hen heb a꞉no꞉ gemo꞉ dimio꞉l.” Ya꞉kob eyo꞉ a꞉la꞉sio꞉. \c 49 \s1 Ya꞉kob eyo꞉ insiso꞉iyo꞉ nafale mesea꞉ki, dulugu sio꞉ \p \v 1 Ya꞉kob eyo꞉ insiso꞉iyo꞉ ho꞉ida꞉sa꞉ga꞉ imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Niyo꞉ gemo꞉wo꞉ tif amilo꞉ gilo꞉ ta꞉i ha꞉na꞉no꞉wo꞉ ko꞉lo꞉ walama꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, gio꞉ nelo꞉ wena kegenema. \q1 \v 2 “Gio꞉ tambo Ya꞉koba꞉ insiso꞉i ko꞉lo꞉, gio꞉ ua kegea꞉sa꞉ga꞉ dabuma. \q2 Ni wi nowo꞉ Isolael ko꞉lo꞉, go꞉la꞉lo꞉ to sa꞉ma꞉nigo꞉l we dabuma. \q1 \v 3 Luben, ni so꞉wa wa꞉la꞉bo꞉ ge. \q2 Halaido꞉ nilo꞉wo꞉ geya da꞉lab \q2 Ne kalu halaido꞉ ilikilo꞉ so꞉wa tamin amilo꞉ sa꞉la꞉liyo꞉ ge. \q1 Gao i nol usamio꞉ ge wilo꞉ tamin dowo꞉wo꞉ ge, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ halaido꞉ gilo꞉ma꞉yo꞉ iyo꞉ gi tinio꞉ ko꞉lo꞉lab. \q1 \v 4 Ko꞉sega halaido꞉ gilo꞉wo꞉ ho꞉nbu o꞉ngo꞉ dowaki, go꞉no꞉n a꞉ma꞉la꞉yo꞉ mo꞉tilidoma꞉ib ko꞉lo꞉, \q2 gi wi tamin dowo꞉ a꞉no꞉ wa꞉kabiyo꞉ mo꞉doma꞉ib. \q2 Mo꞉wo꞉ go꞉la꞉ uwo꞉bo꞉ gi bidila꞉sa꞉ga꞉, man mogago꞉ dimidaki, go꞉lo꞉ sendelo alifa꞉. \q2 Hendele, giyo꞉ ni uwo꞉bo꞉ bidila꞉. \q1 \v 5 Simeon o꞉lia꞉ Libai o꞉lia꞉ma꞉ mano꞉ imilise dowaki, nol o꞉lia꞉yo꞉ helebeya꞉ buba꞉sen. \q1 \v 6 A꞉la꞉yo꞉ gadiakiyo꞉ kalu nolo꞉ sana sowo꞉. A꞉la꞉ma꞉yo꞉ o꞉li go꞉ a꞉la꞉do꞉ sagalo꞉ ba꞉ba꞉no꞉wo꞉, kaomo꞉wo꞉ nagalo꞉wo꞉ madali dimi. \q2 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ne a꞉la꞉ o꞉lia꞉yo꞉ asulo꞉wo꞉ imiliseyo꞉ mo꞉dowaki, \q2 a꞉la꞉ma꞉lo꞉ asulo꞉ aundo꞉ dimidama꞉no꞉ tolo꞉ wo꞉no꞉ledo꞉ nenelab a꞉no꞉, ne a꞉namio꞉ mo꞉doma꞉no꞉. \q1 \v 7 A꞉la꞉ma꞉ gadio꞉ alan a꞉ma꞉yo꞉ ida꞉nina꞉ ko mogaila꞉ma꞉ib. \q2 A꞉la꞉ma꞉ kulufa꞉yo꞉ halaido꞉ a꞉ma꞉yo꞉, inin a꞉ma꞉la꞉yo꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉ib. \q1 Niyo꞉ Ya꞉koba꞉ ene so꞉lo꞉ us a꞉namio꞉ a꞉la꞉yo꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉, \q2 Isolael hen a꞉namio꞉ ina꞉li ina꞉lile a꞉la꞉ mesea꞉ki iliga꞉felema꞉no꞉. \q1 \v 8 Yuda ge, gao iya꞉yo꞉ gi wiyo꞉ wabuluma꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gis kaluwo꞉ giyo꞉ ta꞉lia꞉ib ko꞉lo꞉, gao i wema꞉yo꞉ gemo꞉ misa꞉ gulumeakiyo꞉, ge wabulu sa꞉ma꞉ib. \q1 \v 9 \x - \xo 49.9 \xt Nam 24.9, Kala 5.5\x*Yuda e no꞉ laion inso꞉ o꞉ngo꞉ dowo꞉. \q2 Ni so꞉wa, e laion inso꞉wa꞉lo꞉ no꞉wo꞉ sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉ na꞉la꞉ga꞉ alifo꞉lowan o꞉ngo꞉ dowab. \q2 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ nolba꞉yo꞉ e tagilaki, mo꞉digida꞉ma꞉ib. \q1 \v 10 Yudaya꞉ eso꞉lo꞉wa a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ misa꞉ kalu alano꞉ a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ib ko꞉lo꞉, ho꞉leno꞉ tambo ene so꞉lo꞉ amio꞉ kalu nowo꞉ misa꞉ dowa꞉i ha꞉na꞉la꞉ga꞉ dowalikiyo꞉, amisa꞉n nolba꞉yo꞉ kelego꞉ nafa nolo꞉ emo꞉ dia꞉ ya꞉mela꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo e ko꞉lo꞉ kudu yaliki, i a꞉no꞉ e bo꞉fo꞉mela꞉ib. \q1 \v 11 Ene wain iyo꞉ modo꞉ doma꞉ib ko꞉lo꞉, \q2 eyo꞉ ene donkiyo꞉ wain i nafaleya galo alifa꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene donki inso꞉wo꞉ wain egelo꞉ nafale us a꞉na ta꞉fa꞉ib. \q1 Ene helebeso꞉go꞉ to꞉go꞉dakiyo꞉, wain ho꞉n us ka to꞉lofo꞉liki, to꞉go꞉dema꞉ib. \q1 \v 12 Si elo꞉wo꞉ wain ho꞉n genelo꞉ o꞉ngo꞉ doma꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ bes elo꞉wo꞉ kao bo ib ho꞉lo꞉ o꞉ngo꞉ doma꞉ib. \q1 \v 13 Sebulun e so꞉lu ho꞉n aniba mesa꞉ib ko꞉lo꞉, \q2 ene hen amio꞉ ho꞉n ko꞉sulo꞉ kagama꞉no꞉wo꞉ hege ane hen nafale doma꞉ib. \q1 Hen elo꞉wo꞉ ha꞉na꞉ga꞉, Saido꞉n amisa꞉na elema꞉ib. \q1 \v 14 Isaka e donki halaido꞉wo꞉ o꞉ngo꞉ dowo꞉. \q2 E kelego꞉lo꞉ dia꞉ha꞉nan us a꞉na madali alifo꞉len. \q1 \v 15 Eyo꞉ heno꞉ nafale ba꞉daki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ \q2 Elo꞉ ha꞉salo꞉ mesa꞉no꞉ hen a꞉no꞉ ego꞉le ba꞉ba꞉. \q1 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ eyo꞉ hida꞉yo꞉ kelego꞉wo꞉ ene kelena dia꞉ta꞉ga꞉ ha꞉naki, \q2 eyo꞉ madali nanogdo꞉ dian kalu a꞉la꞉ka dowo꞉. \q1 \v 16 Dana꞉ ene so꞉lo꞉ iliyo꞉ inina꞉ma꞉la꞉ bo꞉fo꞉lalikiyo꞉, \q2 ene so꞉lo꞉ a꞉no꞉ Isolael so꞉lo꞉ nol o꞉lia꞉yo꞉ imilo꞉ ka doma꞉ib. \q1 \v 17 Dan e sowa꞉ kisa꞉wa꞉l o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉, \q2 tog aniba delikiyo꞉, hoso a꞉na yab amio꞉, dalolia꞉ ya꞉ga꞉ gesena ma꞉bululaliki, \q2 kaluwo꞉ ho꞉s wa꞉l amilo꞉ sen a꞉no꞉ fa꞉sela talulia꞉ga꞉ sandita꞉mela꞉ib. \q1 \v 18 Yawe gilo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ asuwa꞉takilo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ niyo꞉ yasilo꞉l. \q1 \v 19 Afalo꞉ dian kalu iyo꞉ ya꞉ga꞉ Gad o꞉lia꞉ babuma꞉ib ko꞉sega, \q2 eyo꞉ kalu i a꞉no꞉ o꞉lu dalaidaliki, i o꞉lia꞉ babuma꞉ib. \q1 \v 20 Asela꞉ ene hen amio꞉ ma꞉no꞉ ma꞉no꞉wo꞉ nafale fa꞉la꞉doma꞉ib ko꞉lo꞉, \q2 misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ ma꞉no꞉ nafale nan a꞉no꞉ eyo꞉ o꞉li gela꞉liki tula꞉mela꞉ib. \q1 \v 21 Nabtali e no꞉ sili alitab amilo꞉ ga꞉li dowan o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ dowab. \q2 Eyo꞉ inso꞉wo꞉ nafale ko꞉lo꞉ mada sa꞉la꞉la꞉mela꞉ib. \q1 \v 22 Yosa꞉b e i waina꞉ ele nafaleyo꞉ o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉, \q2 ho꞉n si aniba iliki, fo nafaleyo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ heda꞉lab. \q2 Ele a꞉no꞉ tambo ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ilif tolo꞉ a꞉no꞉ a꞉ma꞉ go꞉lufa꞉lab. \q1 \v 23 Da꞉ya꞉lo꞉ buban kaluwa꞉yo꞉ e o꞉lia꞉ halaido꞉ bubaki, \q2 iyo꞉ gadia꞉sa꞉ga꞉ e da꞉ya꞉ ola꞉len. \q1 \v 24 Ko꞉sega Ya꞉koba꞉ Gode Halaido꞉lo꞉ A꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ emo꞉wo꞉ halaido꞉wo꞉ dimi ko꞉lo꞉, \q2 dagi elo꞉ a꞉no꞉ halaido꞉ dowaki, elo꞉ sililiab a꞉no꞉ mo꞉halala꞉sen. \q2 Gode a꞉no꞉ Isolaeldo꞉ bo꞉fo꞉lowano꞉ e ko꞉lo꞉, Isolael iyo꞉ ene halaido꞉ usa wo꞉no꞉le elen. \q1 \v 25 Go꞉la꞉ Gode a꞉ma꞉yo꞉ ge asuwa꞉fa꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode Halaido꞉lo꞉ A꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ ge nafale mesea꞉ki ta꞉fa꞉ib. \q2 Eyo꞉ akin halona a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ ho꞉no꞉ dimia꞉ib. \q2 Gi hen amio꞉lo꞉ ho꞉n siyo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉do alifa꞉ib. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi so꞉lo꞉ amilo꞉ ga i a꞉ma꞉yo꞉ so꞉wayo꞉ modo꞉ sa꞉la꞉la꞉ melea꞉ki ta꞉fa꞉ib. \q1 \v 26 Go꞉la꞉lo꞉ ge ko꞉lo꞉ nafale mesea꞉kilo꞉ dulugu so꞉lo꞉l wema꞉yo꞉, kelego꞉ nafayo꞉ fa꞉la꞉do alitaki, misio꞉wo꞉ go꞉lula꞉sa꞉ga꞉, felesilo꞉ a꞉no꞉lo꞉ o꞉go꞉sema꞉ib. \q2 Yosa꞉b giyo꞉ gao i we bo꞉fo꞉lab ko꞉lo꞉, bo꞉ba kelego꞉ gemo꞉lo꞉ dimia꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lile ko꞉lo꞉ dia꞉nigab. \q1 \v 27 Ba꞉nsamen e saila gasa ko꞉lo꞉ maiyo꞉ sia꞉lab o꞉ngo꞉ dowab. Kea꞉fowo꞉ no꞉ ta꞉la꞉iyo꞉ a꞉no꞉ sa꞉nda꞉sa꞉ga꞉ na꞉len. \q2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga꞉lowo꞉ no꞉ ho da꞉lab a꞉no꞉ aloba꞉da꞉sa꞉ga꞉ dimia꞉len.” \p \v 28 Isolaela꞉ so꞉lo꞉wo꞉ kugula꞉fo꞉wo꞉ we ko꞉lo꞉, iyaya꞉yo꞉ iyo꞉ halale alifoma꞉ki, to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dulugu sio꞉. Eyo꞉ towo꞉ insiso꞉imo꞉wo꞉ man ina꞉li ina꞉lilo꞉wa꞉lo꞉ ego꞉ o꞉leau dinali sio꞉. \v 29-30 \x - \xo 49.29-30 \xt Mo꞉mo꞉ 23.3-20\x*To a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ dinali sa꞉la꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne ni ma꞉mu i dane ane sab o꞉lia꞉yo꞉ galima꞉ni ha꞉na꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, ni do꞉mo꞉ we Ka꞉ina꞉n hena dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, ni ma꞉mulo꞉ daido꞉ amilo꞉ difa꞉ amio꞉, Makbela hen, Mamele hen anib amilo꞉ u a a꞉na dia꞉fa꞉ni ha꞉na꞉bi. Tamin amio꞉ hen a꞉no꞉ Hit kalu Eflon eno꞉ ko꞉lo꞉, Ablaham eyo꞉ nilo꞉ dali alita꞉mela꞉no꞉ hen a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kilili. \v 31 \x - \xo 49.31 \xt Mo꞉mo꞉ 25.9-10, 35.29\x*Ablaham o꞉lia꞉ inga Sa꞉la o꞉lia꞉yo꞉ a꞉na dali alifa꞉. Aisa꞉g o꞉lia꞉ inga La꞉ba꞉ga o꞉lia꞉yo꞉ a꞉no꞉lo꞉ a꞉na dali alifa꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ni ga Leayo꞉lo꞉ niyo꞉ a꞉na dali alifa꞉ ko꞉lo꞉, nelo꞉ a꞉na dali alita꞉bi. \v 32 Tamin amio꞉ egelo꞉ hen o꞉lia꞉, u a a꞉namilo꞉ elen a꞉no꞉lia꞉yo꞉ Hit kalu eno꞉ ko꞉lo꞉ Ablaham eyo꞉ kilili.” \v 33 \x - \xo 49.33 \xt Ilig 7.15\x*Ya꞉kob eyo꞉ ene insiso꞉imo꞉wo꞉ asuluma꞉no꞉ towo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ eletakiyo꞉, ene gido꞉fo꞉wo꞉ uwo꞉ba dia꞉ta꞉sa꞉ga꞉ alilakiyo꞉, ha꞉fo꞉ko꞉ siliga꞉taki sowa꞉sa꞉ga꞉, e iasi dane ane sab o꞉lia꞉ galima꞉ni ane. \c 50 \s1 Ya꞉kob e sowabiki dali alifa꞉ \p \v 1 Isolael e sowabiki, Yosa꞉b eyo꞉ iyaya꞉ wa꞉la alifo꞉liki, mimila꞉liki ya꞉lo꞉. \v 2 A꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ iya sowo꞉ a꞉no꞉ bo꞉bo꞉gebo꞉ mo꞉hesema꞉ki, mulumulo꞉lo꞉ asulo꞉ kalu iliyo꞉ Isolaela꞉ do꞉mo꞉ amio꞉ mulumulo꞉wo꞉ dia꞉foma꞉ki sio꞉ ko꞉lo꞉, kalu i a꞉ma꞉yo꞉ do꞉mo꞉wo꞉ mo꞉hesema꞉kilo꞉ mululan a꞉no꞉ a꞉na difa꞉. \v 3 Mulumulo꞉lo꞉ mia꞉sen kaluwa꞉yo꞉ sowo꞉ do꞉mo꞉ amio꞉ mulumulo꞉wo꞉ ho꞉len do꞉la꞉fo꞉ fa꞉la꞉da꞉in usa a꞉namio꞉ mulu alita꞉sen ko꞉lo꞉, iliyo꞉ Isolaela꞉ do꞉mo꞉ amio꞉lo꞉ a꞉la꞉dimido꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Isib kaluka꞉isale iyo꞉ kalu kuo꞉ya꞉likilo꞉ seno꞉, ho꞉leno꞉ do꞉la꞉fo꞉ dom a꞉la꞉fo꞉ ko꞉lo꞉ sen. \p \v 4-5 \x - \xo 50.4-5 \xt Mo꞉mo꞉ 47.29-31\x*Kalu kuo꞉ya꞉leno꞉ edabiki, Yosa꞉b eyo꞉ Fa꞉lo꞉wa꞉ nanog kalumo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ nemo꞉wo꞉ sagalalega, ni to we Fa꞉lo꞉mo꞉wo꞉ sa꞉ma꞉ni ha꞉na꞉sa꞉ga꞉yo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, ‘Dowo꞉ soma꞉nikiyo꞉, nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne soma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉, ne Ka꞉ina꞉n hen a꞉namio꞉ no꞉no꞉n do꞉mo꞉wo꞉ unanalifa꞉ a꞉na dia꞉fa꞉ni dia꞉ha꞉na꞉bi.” Nemo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉labiki, niyo꞉ emo꞉wo꞉ dinali saefa꞉ ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ niyo꞉ ene do꞉mo꞉wo꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, enedo꞉ u no꞉no꞉ a꞉na dia꞉ta꞉ga꞉yo꞉, ne a꞉ma꞉la꞉ mia꞉no꞉’ a꞉la꞉liki Fa꞉lo꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉dabu ba꞉da꞉bika꞉” a꞉la꞉sio꞉. \v 6 A꞉la꞉sa꞉labiki Fa꞉lo꞉ eyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Giyo꞉ go꞉lbo꞉wo꞉ dinali sio꞉ au dimidaki, go꞉lo꞉ dalima꞉ni hamana” a꞉la꞉sio꞉. \v 7-8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ ene iyayo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hen a꞉na dalima꞉ni ha꞉nabiki, Fa꞉lo꞉wa꞉ ene nanog dian kalu iyo꞉lo꞉, Fa꞉lo꞉wa꞉ ene ayamilo꞉ misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, Isib hen amilo꞉ misa꞉ kaluwo꞉lo꞉, Yosa꞉b ene eso꞉lo꞉wo꞉lo꞉, ao iyo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ene iya sowo꞉ a꞉ma꞉ eso꞉lo꞉wo꞉lo꞉, iyo꞉ tambo Ka꞉ina꞉n hen a꞉na ane. Iyo꞉ ha꞉nakiyo꞉, ini so꞉wagalino꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ no꞉ fofo꞉wo꞉lo꞉ Gosen hen a꞉naka ta꞉ta꞉i ane. \v 9 Kalu nolo꞉ ho꞉sa꞉ wa꞉la kandayaki, nolo꞉ i fofodo꞉ susululia꞉ ha꞉na꞉sen a꞉nami kandayaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉yo꞉ kaluwo꞉ modo꞉ ko꞉lo꞉ Yosa꞉b o꞉lia꞉ ha꞉na꞉ni ane. \v 10 Iyo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, da꞉si bebdo꞉ dila꞉sen hen, Atad, a꞉na fa꞉la꞉dowo꞉. Hen a꞉no꞉ ho꞉n Yodan a꞉no꞉ nodowa a꞉lab. Hen a꞉namio꞉ iyo꞉ ho꞉len dom a꞉la꞉fo꞉wo꞉ ene iyayo꞉ mada alan nofolaki, ogolo ya꞉la꞉liki kuo꞉ya꞉li sen. \v 11 Ka꞉ina꞉n kaluka꞉isale a꞉namilo꞉ sen a꞉ma꞉yo꞉, nofolakilo꞉ ya꞉fodab a꞉no꞉ ba꞉da꞉sa꞉ga꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Isib kaluwo꞉ alan nofolaki ya꞉fodab.” A꞉la꞉gabi ba꞉da꞉sa꞉ga꞉yo꞉, iliyo꞉ hen a꞉no꞉ A꞉ibol-Mislaim a꞉la꞉wikilo꞉. Hen a꞉no꞉ ho꞉n Yodan a꞉no꞉ nodowa a꞉lab. \v 12-13 \x - \xo 50.12-13 \xt Ilig 7.16\x*A꞉la꞉go꞉ko꞉lo꞉ Ya꞉koba꞉ insiso꞉i iliyo꞉ elo꞉ tamin amilo꞉ imo꞉lo꞉ dinali sio꞉ au dimidaki, iliyo꞉ ene do꞉mo꞉wo꞉ Ka꞉ina꞉n hena a꞉ma꞉la꞉ dia꞉ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, Mamele hen doba꞉da꞉, Makbela hen a꞉namio꞉, u a us a꞉nami dali alifa꞉. Tamin amio꞉ hen a꞉no꞉ Hit kalu Eflon eno꞉ ko꞉lo꞉ Ablaham eyo꞉ ilo꞉ dali alita꞉mela꞉no꞉ hen ko꞉lo꞉ kilili. \v 14 Yosa꞉b eyo꞉ iyayo꞉ dali alita꞉ga꞉yo꞉, e o꞉lia꞉, ene ao i o꞉lia꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ egeledo꞉ ane a꞉no꞉ tambo a꞉ma꞉la꞉ Isib ane. \fig Yosa꞉b eyo꞉ ene iya Ya꞉kobo꞉ dia꞉sa꞉ga꞉, Ka꞉ina꞉n hen a꞉na dalima꞉ni ane.|alt="Traveling for burial of Jacob" src="01_Ge_50_02_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence" ref="50.7" \fig* \p \v 15 Ili iyayo꞉ sowa꞉sa꞉ga꞉ dowabikiyo꞉, Yosa꞉ba꞉ ao iyo꞉ egelebo꞉ nenelaki a꞉la꞉sio꞉, “Wai! Yosa꞉bo꞉lo꞉ mogago꞉ nililo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ eyo꞉ o꞉asulufo꞉la꞉ga꞉yo꞉, nimo꞉wo꞉ a꞉ma꞉la꞉yo꞉ wa꞉dema꞉nigaba꞉le?” \v 16-17 Iliyo꞉ a꞉la꞉bo꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, Yosa꞉b emo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉la꞉saga꞉fo꞉, “Go꞉la꞉yo꞉ o꞉soma꞉ni ilikiyo꞉, nimo꞉wo꞉ a꞉la꞉dinali sio꞉, ‘Giliyo꞉ Yosa꞉bo꞉wo꞉ a꞉la꞉sa꞉la꞉bi, “Gao iya꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ hala dimido꞉ a꞉no꞉ giyo꞉ imo꞉wo꞉ foga꞉le sa꞉la꞉sa꞉ga꞉ ga꞉lila꞉bi.”’ Go꞉la꞉yo꞉ a꞉la꞉sio꞉ ko꞉lo꞉, nilido꞉ mogago꞉ gemo꞉lo꞉ dimido꞉ a꞉no꞉ giyo꞉ mada ga꞉lila꞉ma꞉ki asulab.” Yosa꞉b eyo꞉ to ililo꞉ saga꞉fo꞉ a꞉no꞉ da꞉da꞉ga꞉yo꞉ ya꞉lo꞉. \v 18 Da꞉da꞉sa꞉ga꞉ elena, ao iyo꞉ Yosa꞉bdo꞉wa ya꞉ga꞉yo꞉, iyo꞉ hena tulu fufudaki a꞉la꞉sio꞉, “Nio꞉ gi madali nanog dian kaluwo꞉ o꞉li doma꞉no꞉.” \v 19 Ko꞉sega Yosa꞉b eyo꞉ a꞉ma꞉la꞉bo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gio꞉ tagila꞉so꞉bo! Ne Gode o꞉ngo꞉ma ko꞉lo꞉ niyo꞉ giyo꞉ mo꞉wa꞉dema꞉no꞉. \v 20 Giliyo꞉ ne mogaima꞉no꞉ asulaki dimido꞉ ko꞉sega, gililo꞉ nemo꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Gode eyo꞉ a꞉nodola꞉sa꞉ga꞉ ne amio꞉ nanog nafa fa꞉la꞉doma꞉ki ta꞉fo꞉. Kaluka꞉isale modo꞉wo꞉ sowabena꞉ki, kelego꞉ ko꞉lilo꞉ nelo꞉ elendo꞉ amilo꞉ fa꞉la꞉dosdo꞉ a꞉no꞉ Godeya꞉ ene da꞉fe alifa꞉ ko꞉lo꞉, kelego꞉ o꞉gdo꞉ fa꞉la꞉dosda꞉i mio꞉ a꞉no꞉ gio꞉ ba꞉dab. \v 21 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ gio꞉ kele asula꞉so꞉bo. Gio꞉lo꞉ gini so꞉wayo꞉lo꞉ kelego꞉ aundo꞉ma dowab a꞉no꞉ niyo꞉ dimida mea꞉mela꞉no꞉.” A꞉la꞉gakiyo꞉ Yosa꞉b eyo꞉ ao iyo꞉ ha꞉sa mesea꞉ki ha꞉nolo sio꞉. \s1 Yosa꞉b e sowo꞉ \p \v 22 Yosa꞉b e Isib hen a꞉naka sen, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyaya꞉ eso꞉lo꞉wo꞉lo꞉ hen a꞉naka sen. Yosa꞉b e donayo꞉ 110 a꞉la꞉fo꞉ gulula꞉. \v 23 Yosa꞉b e ene A꞉flama꞉ inso꞉ o꞉lia꞉ a꞉ma꞉ inso꞉wo꞉lo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Manasaya꞉ inso꞉ Makila꞉ ene inso꞉wo꞉ sa꞉la꞉liab amio꞉, so꞉wa a꞉no꞉ eno꞉le a꞉la꞉widaki, Yosa꞉b eyo꞉ ta꞉ulia꞉ga꞉ fo꞉fo꞉le asi. \v 24 Yosa꞉b eyo꞉ ao imo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Ne ko꞉na꞉ma soma꞉nigo꞉l ko꞉sega, Gode eyo꞉ gio꞉ asuwa꞉fa꞉ni mia꞉ib ko꞉lo꞉, Ablahambo꞉lo꞉, Aisa꞉gbo꞉lo꞉, Ya꞉kobo꞉lo꞉ dinali sio꞉ hen a꞉na, a꞉ma꞉la꞉ tililia꞉ga꞉ ha꞉na꞉ib.” \v 25 \x - \xo 50.25 \xt Kis 13.19, Jos 24.32, Hibu 11.22\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Yosa꞉b eyo꞉ Isolael eso꞉lo꞉mo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Gode eyo꞉ gio꞉ mada asuwa꞉fa꞉ib ko꞉lo꞉, gio꞉ Isibo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nakiyo꞉, ni kiyo꞉ dia꞉ga꞉ ha꞉na꞉no꞉ a꞉la꞉liki nemo꞉wo꞉ dinali sama.” \v 26 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Yosa꞉b e donayo꞉ 110 a꞉la꞉fo꞉wo꞉ gulula꞉sa꞉ga꞉ sowabiki, ene do꞉mo꞉wo꞉ mo꞉hesema꞉ki, mulumulo꞉wo꞉ e do꞉mo꞉wa mulula꞉sa꞉ga꞉, i bokisi usa disa꞉la꞉sa꞉ga꞉, Isib a꞉na dia꞉fo꞉len.