\id 1TI - Kaluli Bible \h 1 Timoti \toc1 Mo꞉fo꞉s Agel We Fo꞉l Eyo꞉ Timoti Emo꞉ Sa꞉sa꞉liga꞉fo꞉ \toc2 1 Timoti \toc3 1Tim \mt2 Mo꞉fo꞉s Agel We Fo꞉l Eyo꞉ \mt1 Timoti \mt2 Emo꞉ Sa꞉sa꞉liga꞉fo꞉ \imt1 Asuluma꞉no꞉ towo꞉ we \ip Mo꞉fo꞉s we Fo꞉l eyo꞉ Timoti emo꞉ sa꞉sa꞉liga꞉fo꞉. Timoti e Keliso kaluwo꞉ ho꞉gi dowakiyo꞉, Fo꞉l o꞉lia꞉ nanog dia꞉li sia꞉len. (Iliga꞉felo꞉ Kalu 16.1-3) Timoti e A꞉fesa꞉s sa꞉s a꞉na dowo꞉ ko꞉lo꞉, Fo꞉l eyo꞉ sa꞉s a꞉no꞉ dinafa bo꞉fo꞉melea꞉ki, to we a꞉na sa꞉sa꞉liga꞉fo꞉. \ip Mo꞉fo꞉s us a꞉namio꞉, to otalen da꞉labiki sa꞉sa꞉lo꞉. Nowo꞉, ho꞉len a꞉namio꞉ kalu nolba꞉yo꞉ man ko꞉li ko꞉lilo꞉ widakiyo꞉ sa꞉s kaluka꞉isaleya꞉ tilidabuwo꞉ mogagilab ko꞉lo꞉, Timoti eyo꞉ man a꞉no꞉ dinafa bo꞉fo꞉melea꞉ki, to we hagugaki sa꞉sa꞉lo꞉. \ip Nowo꞉ sa꞉sdo꞉ dinafa bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ sa꞉s amilo꞉ misa꞉ kaluka꞉isale dibebea꞉sa꞉ga꞉ da꞉feakiyo꞉, man ililo꞉ dimidama꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ wido꞉. \ip Nowo꞉ Timoti e Ya꞉su Kelisowa꞉ nanog dian kalu nafale doma꞉ki sa꞉sa꞉lo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ sa꞉s kaluka꞉isaleyo꞉ elo꞉ tili dofo꞉likilo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉ man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉. \c 1 \p \v 1 Ne Fo꞉l, Ya꞉su Keliso elo꞉ iliga꞉felo꞉ kalu nowo꞉ ne. Gode nilo꞉ asuwa꞉takilo꞉ gasili a꞉no꞉lia꞉, nililo꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ yasiso꞉l Ya꞉su Keliso, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ ne da꞉feyo꞉. \v 2 \x - \xo 1.2 \xt Ilig 16.1-3, Tait 1.4\x*Timoti, ge hendele tilidabu ko꞉lo꞉ ni so꞉wale o꞉ngo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ niyo꞉ mo꞉fo꞉s we gemo꞉ sa꞉sa꞉liga꞉to꞉l. Do Gode o꞉lia꞉ nili Misa꞉ Ya꞉su Keliso o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ ini kanulo꞉ o꞉lia꞉ nofolan o꞉lia꞉ ha꞉salo꞉ mesa꞉no꞉ man a꞉no꞉lia꞉yo꞉ gi o꞉lia꞉ dofo꞉melea꞉ki, to we a꞉na sa꞉sa꞉lo꞉l. \s1 To halabo꞉ walama꞉ib a꞉la꞉liki hagugu sio꞉ \p \v 3 Ne Masedonia hena ha꞉nakiyo꞉, ge A꞉fesa꞉s a꞉naka o꞉melea꞉ki, gemo꞉wo꞉ towo꞉ salifo꞉gane ko꞉lo꞉ o꞉go꞉ niyo꞉ to a꞉no꞉ wa꞉ka sa꞉ma꞉nigo꞉l. Ge A꞉fesa꞉s a꞉na silikiyo꞉, kalu nolba꞉lo꞉ Godeya꞉ man kaluka꞉isalemo꞉lo꞉ hala wida꞉lab a꞉no꞉ ta꞉foma꞉ki, giyo꞉ towo꞉ halaido꞉ sa꞉la꞉lubi. \v 4 \x - \xo 1.4 \xt 1Tim 4.7, Tait 1.14\x*Iliyo꞉ kandayo꞉ malola꞉sen o꞉lia꞉ e ma꞉mu i mio꞉ agela꞉sen a꞉no꞉lia꞉yo꞉ nenela꞉sa꞉ga꞉ widalikiyo꞉, ho꞉leno꞉ wala꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki, imo꞉wo꞉ halale sa꞉la꞉lubi. Mo꞉wo꞉ iyo꞉ to a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ malola꞉lalikiyo꞉, gadiaki kega꞉mela꞉ib ko꞉lo꞉, Godeya꞉ nanog diab a꞉no꞉ mo꞉asuwa꞉fa꞉ib. Kaluwa꞉lo꞉ tilidabu a꞉ma꞉ ilikiyo꞉, Godeya꞉ ene nanogo꞉ a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 5 Nilo꞉ gemo꞉lo꞉ dimidama꞉kilo꞉ to so꞉lo꞉lo꞉ we. Kaluka꞉isaleyo꞉ egelebo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉ma꞉no꞉ man a꞉no꞉ wida꞉bi. Man a꞉no꞉ fa꞉la꞉doma꞉kiyo꞉, asulo꞉wo꞉ go꞉go꞉do꞉ dowa꞉sa꞉ga꞉, hala dimido꞉wo꞉ mo꞉asulaki, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ tilidabu hendele dowalikiyo꞉, ha꞉fo꞉ disa꞉lan man a꞉no꞉, a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 6 Kalu nolo꞉ man wida꞉lab a꞉no꞉ ta꞉fo꞉ ha꞉nakiyo꞉, madali to sa꞉la꞉lab. \v 7 Iyo꞉ Mo꞉sa꞉sa꞉ elelo꞉ widan kalu doma꞉no꞉ asulaki wida꞉lab ko꞉sega, to inido꞉ o꞉lia꞉ to ililo꞉ halale widab o꞉lia꞉yo꞉ inino꞉lo꞉ mo꞉wo꞉ mo꞉fanda asulo꞉. \p \v 8 \x - \xo 1.8 \xt Lom 7.12,16\x*Ko꞉sega kaluka꞉isaleyo꞉ Mo꞉sa꞉sa꞉ ele difa꞉ a꞉no꞉ digalo꞉le widalega, nio꞉ ele a꞉no꞉ nafa dowab a꞉la꞉asulo꞉l. \v 9-10 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ele a꞉no꞉, digalo꞉ kalu a꞉lab a꞉no꞉ bo꞉fo꞉melea꞉kiyo꞉, mo꞉saefa꞉. Ko꞉sega ele difa꞉lo꞉ o꞉go꞉sa꞉lab kalu a꞉no꞉lia꞉yo꞉, a꞉la꞉iyabo꞉, Godeyo꞉ gola ba꞉dabo꞉, mogago꞉lo꞉ dimida꞉seno꞉, Godeya꞉lo꞉ asulab aumbo꞉ mo꞉kudu ha꞉na꞉sen a꞉no꞉, henfelo꞉ mando꞉ kudu ha꞉na꞉labo꞉, ene iya anolo꞉ sana sowabo꞉, kalu noldo꞉ sana sowa꞉labo꞉, uwo꞉lo꞉ dia꞉labo꞉, da꞉lo꞉ dimia꞉labo꞉, kalu nolo꞉ afale tilili ha꞉na꞉sa꞉ga꞉lo꞉ madali nanog dian kalu ta꞉felabo꞉, do꞉lo꞉le sa꞉lakilo꞉ dikili sa꞉labo꞉, mo꞉walilab amio꞉ towa꞉lo꞉ a꞉la꞉sa꞉lano꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ man digalo꞉wo꞉ mo꞉kudu ha꞉na꞉lab a꞉no꞉, ele saefa꞉ we i a꞉ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉ da꞉lab. \v 11 Man digalo꞉ a꞉no꞉, Godeya꞉ to nafale a꞉no꞉lia꞉yo꞉ imilo꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, Godeya꞉ to nafa a꞉no꞉ nemo꞉ walama꞉ki wido꞉. To nafa a꞉no꞉, kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ Gode Alan ko꞉lo꞉ wabulu sa꞉la꞉lab a꞉na a꞉la꞉ta꞉ga꞉ fa꞉la꞉dowo꞉. \s1 Gode eyo꞉ Fo꞉l e nofolo꞉ alifa꞉ ko꞉lo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sio꞉ \p \v 12 \x - \xo 1.12 \xt Ilig 9.15, 1Kol 15.9-10, Gala 1.15-16\x*Nili Alan, Ya꞉su Kelisowa꞉yo꞉ nemo꞉wo꞉ halaido꞉wo꞉ dimi ko꞉lo꞉ niyo꞉ emo꞉wo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉so꞉lo꞉l. Eyo꞉ ne dibebea꞉sa꞉ga꞉, niyo꞉ nanog a꞉no꞉ o꞉li ditandalema꞉ib a꞉la꞉asulaki, ene nanog dima꞉ki da꞉fe alifa꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ emo꞉wo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉so꞉lo꞉l. \v 13 \x - \xo 1.13 \xt Ilig 8.3, 9.1-5\x*Tamin amio꞉ Ya꞉suwa꞉ wiyo꞉ dio꞉ge sa꞉laki, e o꞉lia꞉yo꞉ gis dowa꞉liki, e niyo꞉ mogagila꞉len. Ko꞉sega ne e mo꞉fanda asulaki mo꞉ tilidabu iliki, a꞉na dimido꞉ ko꞉lo꞉ eyo꞉ ne nofolo꞉ alifa꞉. \v 14 Nili Alan Ya꞉su Kelisowa꞉yo꞉, ene kanulan man a꞉no꞉ ne amio꞉ mada modo꞉ ko꞉go꞉laki, ene tilidabu o꞉lia꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lan man a꞉no꞉ nemo꞉ dimi. \p \v 15 \x - \xo 1.15 \xt Luk 19.10\x*To we hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l ko꞉lo꞉ gio꞉ tilida꞉da꞉bi. “Ya꞉su Kelisowo꞉ mogago꞉lo꞉ dimida꞉lab kaluka꞉isale a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ gasilia꞉niki, henfelo꞉ wena mio꞉,” niyo꞉ a꞉la꞉sa꞉sa꞉lo꞉l. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ne mada mogago꞉lelo꞉ dimida꞉len kaluwo꞉ ne. \v 16 Ko꞉sega Gode eyo꞉ ne nofola꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ya꞉su Kelisowa꞉yo꞉ ha꞉salo꞉ doma꞉no꞉ man a꞉no꞉ nemo꞉ ko꞉le wido꞉ ko꞉lo꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ tambo a꞉no꞉ asula꞉sa꞉ga꞉, iyo꞉lo꞉ Ya꞉su Keliso amio꞉ tilida꞉daki, ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ dima꞉kiyo꞉, mogago꞉le kalu nemo꞉ ko꞉le wido꞉. \v 17 Gode mada o꞉m, \q1 Ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ misa꞉yo꞉ E. \q1 Mo꞉sowano꞉ E. \q1 Siya꞉lo꞉ mo꞉ba꞉dano꞉ E. \q1 Godeyo꞉ imilise E ko꞉lo꞉ a꞉lab. \q1 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ E mada nafale a꞉la꞉liki, \q2 Ene wiyo꞉ ho꞉leno꞉ tambo wabulu sa꞉la꞉i ha꞉na꞉mela꞉ib. \q1 Hendele. \p \v 18 Ni so꞉wa Timoti, tamin amilo꞉ sa꞉s misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ gemo꞉lo꞉ dinali sio꞉ a꞉no꞉, niyo꞉lo꞉ o꞉go꞉ to o꞉ngo꞉ ko꞉ wala sa꞉ma꞉nigo꞉l. To a꞉no꞉ ge asulufo꞉liki kudu ha꞉naki, ge halaledo꞉ buban kaluwo꞉ o꞉ngo꞉ dota꞉ga꞉, nanogo꞉ a꞉na halale dimida꞉bi. \v 19 Go꞉no꞉n tilidabuwo꞉ halale ta꞉li siliki, man digalo꞉ o꞉lia꞉ man mogago꞉ o꞉lia꞉yo꞉ dinafa aloba꞉daki, nanogo꞉ a꞉na dimida꞉bi. Mo꞉wo꞉ kalu nolba꞉yo꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉dimido꞉ ko꞉lo꞉, inin tilidabuwo꞉ ho꞉n ko꞉su ko꞉lo꞉ u nowa basayakilo꞉ mogagan o꞉ngo꞉ dowa꞉lab. \v 20 \x - \xo 1.20 \xt 1Kol 5.5, 2Tim 4.14-15\x*Kalu a꞉la꞉ nowo꞉, Himeneus o꞉lia꞉ Alegsanda o꞉lia꞉yo꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉, a꞉la꞉ma꞉yo꞉ Godeya꞉ wiyo꞉ mo꞉mogagima꞉no꞉ a꞉la꞉asulaki, niyo꞉ a꞉la꞉yo꞉ Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ dagiya difa꞉. \c 2 \s1 Dulugu sa꞉ma꞉no꞉ mano꞉ wido꞉ \p \v 1 Tamin amio꞉, gio꞉ Godemo꞉ ko꞉le dulugu sa꞉la꞉lubi. Kaluka꞉isaleyo꞉ tambo asuwa꞉takiyo꞉ halale alifoma꞉ki, Godemo꞉ to sa꞉la꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Godeya꞉lo꞉ asuwa꞉ta꞉lab a꞉no꞉, mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉bi. \v 2 Giliyo꞉ gamani misa꞉ kalu o꞉lia꞉ gamanilo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu nolo꞉lo꞉, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉bi. Nililo꞉ i ko꞉lo꞉ dulugu sa꞉lab a꞉ma꞉yo꞉ nio꞉ sagala꞉liki ha꞉sa mesa꞉no꞉ a꞉la꞉liki go꞉l. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ niliyo꞉ Godeyo꞉ ko꞉lo꞉ wabuda꞉liki, elo꞉ asulab au kudu ha꞉na꞉mela꞉no꞉ a꞉la꞉liki go꞉l. \v 3 A꞉la꞉do꞉ gab a꞉no꞉ mada nafale ko꞉lo꞉, Gode nilo꞉ gasili o꞉mo꞉wo꞉ sagale alifa꞉ib. \v 4 Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ kaluka꞉isale tambo a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉no꞉ asulab. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo to hendeleyo꞉ mada tili asuluma꞉ki asulab. \v 5 Mo꞉wo꞉ Godeyo꞉ imilig ko꞉lo꞉lab, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Gode o꞉lia꞉ kaluka꞉isale o꞉lia꞉ us amilo꞉ a꞉lab kaluleyo꞉, Ya꞉su Keliso, imilig e ko꞉lo꞉lab. \v 6 \x - \xo 2.6 \xt Lom 3.29-30, Gala 1.4\x*Kaluka꞉isaleyo꞉ tambo ga꞉li mesea꞉ki, su dimian aumbo꞉ Ya꞉su eyo꞉ eneno꞉ boba dimi. Man a꞉no꞉ ene ho꞉lendeya fa꞉la꞉dowaki, Gode eyo꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ tambo a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉no꞉ a꞉la꞉li wido꞉. \v 7 \x - \xo 2.7 \xt Ilig 9.15, Gala 2.7-8, 2Tim 1.11\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ Godeya꞉ to walama꞉kiyo꞉, ne Ya꞉suwa꞉lo꞉ iliga꞉felo꞉ kalu nowo꞉ ne da꞉fea꞉sa꞉ga꞉ ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ Yu kaluka꞉isalema sab o꞉mo꞉wo꞉ tilidabu hendeleyo꞉ walama꞉kilo꞉ da꞉feyo꞉ kaluwo꞉ ne. Niyo꞉ to we mo꞉dikidaki, hendele so꞉lo꞉l. \p \v 8 A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nilo꞉ asulabo꞉ we. Heno꞉ tambo amio꞉ kaluwo꞉ ene dagiyo꞉ dulugufo꞉liki, ene mela꞉no꞉wo꞉ Godemo꞉ dimia꞉sa꞉ga꞉, gadiano꞉ aundo꞉ma a꞉la꞉ta꞉ga꞉ to kegano꞉ aundo꞉ma iliki, Godemo꞉wo꞉ towo꞉ a꞉na sa꞉la꞉lubi. \fig Dagiyo꞉ dulugufo꞉liki, Godemo꞉ dulugu sa꞉la꞉lubi.|alt="Lifting holy hands in prayer" src="19_Ps_52_01_RG_gr.tif" size="col" copy="© Sweet Publishing http://sweetpublishing.com, licensed under a CC: BY-SA 3.0 Unported licence." ref="2.8" \fig* \p \v 9 \x - \xo 2.9 \xt 1Bid 3.3-5\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉isale iyo꞉ so꞉go꞉ sa꞉ga꞉lakiyo꞉, kalu meselema꞉kiyo꞉ sa꞉ga꞉la꞉so꞉bo. Iyo꞉ kaluwo꞉ sendeakiyo꞉ misa꞉ fo꞉no꞉ mela꞉so꞉bo, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ do꞉mo꞉ amio꞉ so꞉g mole alana꞉lo꞉ dian o꞉lia꞉ momadan kelego꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ go꞉l amilo꞉ dimido꞉ o꞉leo꞉ngo꞉ a꞉no꞉ ka꞉la꞉so꞉bo. \v 10 \x - \xo 2.10 \xt 1Tim 5.10\x*Ko꞉sega ka꞉isale abeyo꞉ ne Godeyo꞉ ko꞉lo꞉ wabuda꞉sen a꞉la꞉likiyo꞉, man nafale dimidab a꞉no꞉, momado꞉ ililo꞉wo꞉ o꞉m. \v 11 Iyo꞉ towo꞉ mo꞉tolaki ha꞉ga iliki, Godeya꞉ towo꞉ a꞉na da꞉da꞉lubi. \v 12 \x - \xo 2.12 \xt 1Kol 14.34\x*Ka꞉isale iliyo꞉ kaluwo꞉ wa꞉la꞉ sanama꞉kiyo꞉ mo꞉asulo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ iliyo꞉ Godeya꞉ towo꞉ kalu siwa꞉l amio꞉ mo꞉walama꞉ki asulo꞉l. Iyo꞉ hela꞉ta꞉ga꞉ mesea꞉ki asulab. \v 13 \x - \xo 2.13 \xt Mo꞉mo꞉ 2.7,21-22, 1Kol 11.8-9\x*Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ Adam e tamindeya dimida꞉sa꞉ga꞉yo꞉, Ifo꞉ tifa dimido꞉. \v 14 \x - \xo 2.14 \xt 2Kol 11.3, Gala 3.1-6\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Adam eyo꞉ dikili sio꞉wo꞉ mo꞉tilidabu. If eyo꞉ dikili sa꞉lab a꞉no꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉, ele difa꞉yo꞉ e mogaso꞉. \v 15 Ko꞉sega ka꞉isale iyo꞉ so꞉wayo꞉ o꞉li sa꞉la꞉lian ko꞉lo꞉, iyo꞉ kelego꞉wo꞉ tambo i amio꞉ egaki, iyo꞉ Ya꞉su amio꞉ tilidabu iliki, kaluka꞉isale nolbo꞉wo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉laki, man digalo꞉ kudu ha꞉na꞉lalega, Gode eyo꞉ iyo꞉ a꞉ma꞉la꞉ gasilia꞉ib. \c 3 \s1 Sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉ mano꞉ we \p \v 1 \x - \xo 3.1 \xt Ilig 20.28\x*To we hendele sa꞉ma꞉nigo꞉l. Kalu abeyo꞉ e sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu doma꞉no꞉ asulalega, e nanog nafale a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉no꞉ asulab. \v 2 \x - \xo 3.2 \xt Tait 1.6-9\x*Sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉lo꞉ man dimidano꞉ we. Eyo꞉ mano꞉ digalo꞉le kudu ha꞉naki, kalu nolba꞉yo꞉ e hala dimidab a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asula꞉sen. E gayo꞉ imilig di. E ha꞉sa dowan. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ dinafa tilidowan. E mageso꞉ kaluwo꞉ dinafa tilidowan. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ eyo꞉ Godeya꞉ mano꞉ nafale widan. \v 3 E aluna꞉ ho꞉n nakiyo꞉, mo꞉no꞉nolan kalu dowan. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ nol o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉buban. E ha꞉sa dowaki, towa꞉yo꞉ mo꞉kegan. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ e moleyo꞉ mo꞉meselan. \v 4 Kalu a꞉no꞉ ene so꞉lo꞉wo꞉ dinafa tilidowaki, elo꞉ sa꞉lab aumbo꞉ ene so꞉wayo꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉ kudu hamana꞉ki, bo꞉fo꞉lowan. \v 5 Kalu abeyo꞉ ene ga o꞉lia꞉ ene so꞉wa o꞉lia꞉yo꞉ dinafayo꞉ mo꞉tilidowalega, eyo꞉ Godeya꞉ ene kaluka꞉isaleyo꞉ waga tilidoma꞉iba꞉le? \p \v 6 Keliso ho꞉gi dowab a꞉no꞉ sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉mela꞉no꞉wo꞉ da꞉fea꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ e nafale a꞉la꞉asulalikiyo꞉, Gode eyo꞉ Sa꞉da꞉na꞉ ko꞉lo꞉ mo꞉walilo꞉wo꞉ aumbo꞉, e mo꞉walila꞉sa꞉ga꞉ falasila꞉ma꞉ib. \v 7 \x - \xo 3.7 \xt 2Kol 8.21\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu eyo꞉ ha꞉la꞉ kaluka꞉isaleya꞉ siwa꞉l amio꞉ e digalo꞉le kalu a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ dowan. A꞉la꞉bo꞉ mo꞉go꞉lalega, e sendelo alitaliki, Sa꞉da꞉na꞉ya꞉ dafaya walama꞉ib. \s1 Digo꞉na꞉ mano꞉ we \p \v 8 Nilo꞉ tamin amilo꞉ so꞉lo꞉l o꞉leau, digo꞉n iyo꞉lo꞉ man nafale dimidaki, wiyo꞉ nafa dia꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mela꞉no꞉ ko꞉lo꞉lab. Iliyo꞉ towa꞉yo꞉ mo꞉a꞉la꞉sa꞉lan. Iyo꞉ aluna꞉ ho꞉no꞉ modo꞉wo꞉ mo꞉na꞉sen a꞉la꞉ta꞉ga꞉ iyo꞉ moleyo꞉ alan asulakiyo꞉ kalu nolo꞉ dikidakiyo꞉ mo꞉afale dia꞉sen. \v 9 Asulo꞉ ililo꞉wo꞉ go꞉go꞉do꞉ dowaki, tilidabu a꞉namio꞉ to we hendelelo꞉b a꞉la꞉do꞉ asulab a꞉no꞉ iliyo꞉ tili asula꞉sen. \v 10 Tamin amio꞉ ili mano꞉ alobana ba꞉ba꞉ amio꞉, kalu nolba꞉yo꞉ elo꞉ hala dimido꞉wo꞉ mo꞉sa꞉lalega, e digo꞉n nanogo꞉ dimidama꞉ki ta꞉ta꞉bi. \p \v 11 \x - \xo 3.11 \xt Tait 2.3\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga ililo꞉wo꞉lo꞉, mano꞉ imilig o꞉leo꞉ngo꞉ka dowaki, iyo꞉ man nafale dimidaki, wiyo꞉ nafa dia꞉no꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ mela꞉no꞉ ko꞉lo꞉lab. Iyo꞉ nolo꞉ mo꞉sada꞉dan. Ko꞉sega iyo꞉ ha꞉sa dowaki, ini nanogo꞉ tambo o꞉li tilidowa꞉sen o꞉leo꞉ngo꞉ma꞉ doma꞉ib. \p \v 12 Digo꞉n kalu e gayo꞉ imilig dowaki, ene so꞉wa o꞉lia꞉ so꞉lo꞉ o꞉lia꞉yo꞉ dinafalo꞉ bo꞉fo꞉lab kalu a꞉ma꞉ dowan. \v 13 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ sa꞉s nanogdo꞉ diab kalu i a꞉no꞉, nanogo꞉ nafale dialiki, ili wiyo꞉ mada nafaleyo꞉ a꞉na doma꞉ib. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su Kelisowa tilidabu a꞉la꞉likilo꞉ kalab amio꞉ halale sa꞉ma꞉no꞉ a꞉no꞉ mo꞉tagima꞉ib. \s1 Godeya꞉ to mano꞉ fanda wido꞉ \p \v 14-15 Ne gelo꞉ amio꞉ bo꞉bo꞉ge mia꞉no꞉ asulab ko꞉sega, ne bo꞉ebo꞉ mo꞉yalega, giyo꞉ Godeya꞉ so꞉lo꞉wa꞉lo꞉ man kudu ha꞉nan a꞉no꞉ asuluma꞉ki, niyo꞉ mo꞉fo꞉s we ko꞉le sa꞉sa꞉liga꞉to꞉l. Godeya꞉ so꞉lo꞉ a꞉la꞉do꞉ sa꞉lab a꞉ma꞉ ha꞉go꞉ we. Sa꞉so꞉ Gode mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab a꞉ma꞉no꞉ ko꞉lo꞉, sa꞉s a꞉no꞉ e aiko꞉ o꞉ngo꞉ iliki, to hendelelo꞉ halale ta꞉lisabo꞉ o꞉m. \p \v 16 \x - \xo 3.16 \xt Mak 16.19, Yo꞉n 1.14, Kolo 1.23\x*Godeya꞉ ene to mano꞉ nimo꞉lo꞉ kalab amilo꞉ wido꞉ a꞉no꞉ mada alan fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, to a꞉no꞉ mada hendeleyo꞉ ko꞉lo꞉ dowo꞉. To a꞉no꞉ we. \q1 E kalule fa꞉la꞉dowabikiyo꞉, \q2 kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ E ba꞉ba꞉. \q1 Man elo꞉wo꞉ digalo꞉le a꞉lab a꞉la꞉bo꞉ \q2 Godeya꞉ Mamaya꞉ wido꞉. \q1 Ma꞉mula꞉ kaluwa꞉yo꞉lo꞉ E ba꞉ba꞉. \q1 Widan kaluwa꞉yo꞉ Ene mano꞉ \q2 so꞉lo꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉mo꞉wo꞉ wida꞉li ane ko꞉lo꞉, \q1 henfelo꞉ we tambo amio꞉ kaluka꞉isale nolo꞉ \q2 E amio꞉ tilidabu. \q1 Godeya꞉ halaido꞉wo꞉ Eya ilikiyo꞉, \q2 E Hebene tililia꞉gane. \c 4 \s1 Madali to widabo꞉ hagugu sio꞉ \p \v 1 Godeya꞉ Mamaya꞉yo꞉ fanda widakilo꞉ to sio꞉wo꞉ we. Elema꞉no꞉ ho꞉leno꞉ ko꞉na꞉ma dowalikiyo꞉, kalu nolo꞉ ene tilidabuwo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉, mama mogago꞉wa꞉lo꞉ yo꞉ido꞉ to sa꞉lab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tilida꞉da꞉sa꞉ga꞉, mama mogago꞉wa꞉lo꞉ widab man a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉ib. \v 2 Man a꞉no꞉ madalilo꞉ dikidan kaluwa꞉ wida꞉sen ko꞉lo꞉, ili asulo꞉ nafalo꞉ mia꞉sen a꞉no꞉ sana sowo꞉ o꞉ngo꞉ dowakiyo꞉, we mogago꞉ dimido꞉ a꞉la꞉bo꞉ mo꞉asulakigab. \v 3 \x - \xo 4.3 \xt Mo꞉mo꞉ 9.3, Lom 14.6, 1Kol 10.30-31\x*Kalu i a꞉ma꞉ widakiyo꞉, gayo꞉ dia꞉so꞉bo a꞉la꞉ta꞉ga꞉ ma꞉no꞉ nolo꞉ na꞉so꞉boka꞉ a꞉la꞉liki wida꞉lab. Ko꞉sega Godeya꞉lo꞉ ma꞉no꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, kaluka꞉isale to hendelelo꞉ asulakilo꞉ tilida꞉dab a꞉ma꞉yo꞉ mada o꞉m a꞉la꞉bo꞉ sa꞉la꞉li maiya꞉ki, dimido꞉. \v 4 Godeya꞉lo꞉ kelego꞉ dimido꞉wo꞉ tambo nafale ko꞉lo꞉ gio꞉ kelego꞉ a꞉no꞉ mada o꞉m a꞉la꞉sa꞉la꞉liki, kelego꞉ imilig noma꞉yo꞉ mo꞉ka꞉laki, tambowo꞉ o꞉lika dia꞉ib. \v 5 Mo꞉wo꞉ gililo꞉ Godemo꞉lo꞉ dulugu sio꞉ o꞉lia꞉ Godeya꞉lo꞉ to sio꞉ o꞉lia꞉ma꞉yo꞉ ma꞉no꞉ a꞉no꞉ Godeya꞉ siwa꞉l amio꞉ o꞉lika maiya꞉ki ta꞉fo꞉ ko꞉lo꞉lab. \p \v 6 Giyo꞉ to nilo꞉ sa꞉sa꞉lo꞉ a꞉no꞉ gao i nolbo꞉wo꞉ dinafa widalega, ge Ya꞉su Kelisowa꞉ nanogdo꞉ dian kalu nafale dowakigab. A꞉la꞉dimidalikiyo꞉, nililo꞉ tilidabuwa꞉ man we o꞉lia꞉ to nafa widab amilo꞉ gilo꞉ da꞉da꞉sa꞉ga꞉lo꞉ kudu ane a꞉ma꞉yo꞉, ge halaido꞉ dowakigab. \v 7 \x - \xo 4.7 \xt 1Tim 1.4\x*Giyo꞉ kandayo꞉ malola꞉sen, to ha꞉go꞉ aundo꞉ma dowab a꞉no꞉ kata꞉ta꞉bi. Ko꞉sega giyo꞉ Godeya꞉lo꞉ asulab au doma꞉nikiyo꞉, ho꞉leno꞉ tambo asulo꞉wo꞉ diakiyo꞉, mano꞉ da꞉fea꞉lubi. \v 8 Do꞉mo꞉ ko꞉lo꞉ halaido꞉ doma꞉ki da꞉feakilo꞉ dimidan a꞉ma꞉yo꞉ ge ha꞉lu asuwa꞉fa꞉ib. Ko꞉sega, Godeya꞉lo꞉ asulab au kudu ha꞉nab a꞉ma꞉yo꞉, ge alan asuwa꞉fa꞉ib. O꞉go꞉ mela꞉no꞉ nafale dimia꞉lab ko꞉lo꞉, tif amio꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉wo꞉ nafale dimia꞉ib. \v 9 To a꞉no꞉ hendele so꞉lo꞉l ko꞉lo꞉, gio꞉ tilida꞉da꞉bi. \v 10 \x - \xo 4.10 \xt 1Tim 2.3-4\x*Mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dia꞉nikiyo꞉, nio꞉ nanogo꞉ halaido꞉ dimida꞉len. Godeyo꞉ kaluka꞉isale tambolo꞉ o꞉li gasilia꞉ibo꞉ e ko꞉lo꞉ kaluka꞉isale abeyo꞉ e amilo꞉ tilida꞉dab a꞉no꞉ eyo꞉ mada gasilia꞉ib. A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ nio꞉ ha꞉sa iliki, asulo꞉wo꞉ tambo Gode mela꞉no꞉lo꞉ a꞉lab emo꞉ dimia꞉lo꞉l. \p \v 11 To we giyo꞉ kaluka꞉isale imo꞉wo꞉ widakiyo꞉, iyo꞉ mada kudu ha꞉na꞉melea꞉ki wida꞉lubi. \v 12 \x - \xo 4.12 \xt Tait 2.15\x*Ge sa꞉lelo꞉biki, kaluka꞉isaleya꞉yo꞉ ge wa꞉la꞉ sa꞉ndabena꞉ki, ka꞉la꞉bi. Ko꞉sega iyo꞉ gi mano꞉ kudu hamana꞉kiyo꞉, gilo꞉ to sa꞉lano꞉lo꞉, man gilo꞉ dimidano꞉lo꞉, gilo꞉ ha꞉fo꞉ disa꞉lano꞉lo꞉, gilo꞉ tilidabuwo꞉lo꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ gi asulo꞉wo꞉ go꞉go꞉do꞉ dowan a꞉no꞉lo꞉, iliyo꞉ kudu mena꞉ki, giyo꞉ digale dimida꞉lubi. \p \v 13 Ne o꞉semo꞉ yalikiyo꞉, kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ Godeya꞉ towo꞉ agela꞉ mea꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ho꞉leno꞉ tambo ili kufa꞉ uso꞉ halale alitakiyo꞉, Godeya꞉ mano꞉ imo꞉wo꞉ wida꞉lubi. \v 14 \x - \xo 4.14 \xt 2Tim 1.6\x*Sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉yo꞉ gi misa꞉ wa꞉la golofo꞉liki, ililo꞉ dinali sa꞉lakilo꞉ boba dimi a꞉no꞉ ge di ko꞉lo꞉, o꞉go꞉ giyo꞉ gola ba꞉da꞉so꞉bo. \v 15 Kaluka꞉isale tambowa꞉yo꞉ gi tilidabuwo꞉ anayabo꞉lo꞉b a꞉la꞉asuluma꞉ki, ge to a꞉no꞉ asula꞉likiyo꞉, nanog a꞉no꞉ halale dimida꞉lubi. \v 16 Go꞉no꞉n man dimidan o꞉lia꞉ to man wida꞉lab a꞉no꞉lia꞉yo꞉ dinafa tilidowaki, ge man a꞉no꞉leko꞉ kudu ha꞉na꞉lubi. Mo꞉wo꞉ giyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, go꞉no꞉n gelo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ kaluka꞉isale gi tolo꞉ da꞉dab a꞉no꞉lo꞉ tambo Gode eyo꞉ gasilia꞉ib. \c 5 \s1 Tilidabu kaluka꞉isaleyo꞉ dinafa tilidowa꞉bi \p \v 1 To gilo꞉ma꞉yo꞉ kalu ko꞉go꞉do꞉ sab a꞉no꞉ mo꞉wa꞉la꞉sa꞉ndaki, giyo꞉ ha꞉sa iliki, go꞉lbo꞉lo꞉ sa꞉lan au, iyo꞉ halale doma꞉ki sa꞉la꞉bi. Kalu so꞉wa a꞉no꞉, gaomo꞉lo꞉ sa꞉lan au, halale doma꞉ki sa꞉la꞉bi. \v 2 Ka꞉isale ko꞉go꞉do꞉ a꞉no꞉, go꞉mo꞉lo꞉ sa꞉lan au, sa꞉la꞉bi. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ka꞉isale so꞉wamo꞉ sa꞉lakiyo꞉, ge malilo꞉ iliki, gadomo꞉lo꞉ sa꞉lan au, sa꞉la꞉bi. \v 3 Giliyo꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ so꞉lo꞉lo꞉ma ina꞉lilo꞉ sab a꞉no꞉, dinafa tilidowa꞉bi. \v 4 Ko꞉sega ga sa꞉ba꞉lo꞉ abeyo꞉, ene so꞉wayo꞉ sabo꞉lalega, o꞉ ene unuwo꞉ sabo꞉lalega, so꞉wa a꞉ma꞉lo꞉wo꞉ ini tilidabuwo꞉ ko꞉lo꞉ kudu ha꞉naki, iliyo꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉ tili dowa꞉lubi. A꞉la꞉dimidalikiyo꞉, ini iya o꞉lia꞉ ano o꞉lia꞉ma꞉ nanog di amilo꞉ wa꞉l dian aumbo꞉, i tili dowo꞉ a꞉namilo꞉ wa꞉l a꞉kililian augab ko꞉lo꞉, a꞉la꞉do꞉ dimidab man a꞉no꞉ Godeyo꞉ ko꞉lo꞉ sagale alitab. \v 5 Ga sa꞉ba꞉lo꞉ e so꞉lo꞉lo꞉ma ina꞉lilo꞉ sab a꞉ma꞉yo꞉ ene asulo꞉wo꞉ Godemo꞉ dimifo꞉liki, ho꞉len o꞉lia꞉ nulu o꞉lia꞉yo꞉ Godemo꞉wo꞉ asuwa꞉foma꞉ki, dulugu sa꞉la꞉lab. \v 6 Ko꞉sega ga sa꞉ba꞉lo꞉ abeyo꞉ enena꞉ma꞉la꞉yo꞉ sagalema꞉no꞉ man ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ko꞉ dimida꞉lalega, e sowo꞉ o꞉ngo꞉ ilikigab. \v 7 Kaluka꞉isaleyo꞉ hala dimidabena꞉kiyo꞉, giyo꞉ to wido꞉ a꞉no꞉ imo꞉wo꞉ dinafa sa꞉la꞉bi. \v 8 Ko꞉sega kalu abeyo꞉ ene so꞉lo꞉leyo꞉ a꞉la꞉ta꞉ga꞉ a elo꞉ ta꞉sen o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉tilidowalega, kalu we ene tilidabuwo꞉ kata꞉taki, ene mano꞉ mada mogago꞉le dowab. Ha꞉la꞉ kaluwa꞉yo꞉ man mogago꞉le wengo꞉wo꞉ mo꞉dimida꞉sen. \p \v 9 Ga sa꞉ba꞉lo꞉ sa꞉s bo꞉fo꞉melea꞉ki da꞉feakiyo꞉, ga sa꞉ba꞉lo꞉ we o꞉ngo꞉ma꞉yo꞉ o꞉li dia꞉bi. E donayo꞉ 60 a꞉la꞉fo꞉ gulula꞉sa꞉ga꞉, ina꞉ ha꞉ga iliki mo꞉ta꞉fo꞉gane a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ o꞉li dia꞉bi. \v 10 Amisa꞉n kaluka꞉isaleya꞉ siwa꞉l amio꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉ma꞉ mano꞉ nafale dimidabilo꞉ ba꞉ba꞉ a꞉no꞉ o꞉li dia꞉bi. Man nafa a꞉no꞉ we. Ene so꞉wayo꞉ dinafa bo꞉fo꞉lowan. Mageso꞉ kaluka꞉isaleyo꞉ eyo꞉ tilidowa꞉sen. Keliso kaluka꞉isaleya꞉ gib amio꞉ hena꞉mu a꞉no꞉ dinafa halita꞉sen. Hida꞉yo꞉lo꞉ dowab amio꞉ asuwa꞉ta꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ man nafa ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉no꞉ eyo꞉ dimida꞉lowan. Ga a꞉no꞉ o꞉li dia꞉bi. \p \v 11-12 Ko꞉sega ga nafa amilo꞉ sa꞉ba꞉lab a꞉no꞉ da꞉fea꞉so꞉bo. Mo꞉wo꞉ e kaluwa꞉ a꞉dima꞉ki asulakiyo꞉, asulo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ Kelisowa꞉ nanog dimidama꞉no꞉ asulan a꞉no꞉ a꞉ma꞉ tininima꞉ib. A꞉la꞉galikiyo꞉, ene dinali sio꞉ a꞉no꞉ ta꞉tab ko꞉lo꞉, Gode eyo꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ a꞉no꞉ mo꞉walilima꞉ib. \v 13 \x - \xo 5.13 \xt 2Tes 3.11\x*A꞉la꞉ta꞉ga꞉ ga a꞉no꞉ da꞉fealega, iyo꞉ bo꞉sulaki, a nowa, a nowa a꞉la꞉ sia꞉liki, ho꞉leno꞉ wala꞉mela꞉ib. A꞉la꞉dimida꞉lalikiyo꞉, ililo꞉ mo꞉sa꞉ma꞉no꞉ dowo꞉ towo꞉ a꞉na sa꞉laki, madali yo꞉ido꞉ towo꞉ a꞉na sada꞉da꞉mela꞉ib. \p \v 14 \x - \xo 5.14 \xt 1Kol 7.9\x*A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ga o꞉nafa amilo꞉ sa꞉ba꞉lab a꞉no꞉ e kaluwo꞉ ha꞉na꞉sa꞉ga꞉, so꞉wayo꞉ a꞉na sa꞉la꞉la꞉liki, ene so꞉lo꞉ a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ tilidowa꞉bi, a꞉la꞉likiyo꞉ niyo꞉ emo꞉wo꞉ a꞉la꞉sio꞉. Iyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, nili gis kaluwa꞉yo꞉ sendeloma꞉no꞉ to a꞉no꞉ nimo꞉wo꞉ mo꞉sama꞉ki go꞉l. \v 15 Hendele. Ga sa꞉ba꞉lo꞉ nolo꞉ tog nafa a꞉no꞉ o꞉ma ta꞉ta꞉ga꞉, Sa꞉da꞉na꞉yo꞉ ko꞉lo꞉ kudu ane ko꞉lo꞉ a꞉lab. \p \v 16 Keliso ga dowab a꞉ma꞉ ene so꞉lo꞉ us amio꞉ ga sa꞉ba꞉lo꞉ nowo꞉ dowalega, Keliso ga a꞉ma꞉yo꞉ e dinafa bo꞉fo꞉lubi. A꞉la꞉galikiyo꞉, sa꞉s e hida꞉yo꞉ alano꞉ mo꞉diaki, ga sa꞉ba꞉lo꞉ so꞉lo꞉lo꞉ma ina꞉lile dowab nol a꞉no꞉ sa꞉s iliyo꞉ e o꞉li bo꞉fo꞉mela꞉ib. \p \v 17 Giliyo꞉ sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kalu i a꞉no꞉ wabudaki, moleyo꞉ kililia꞉bi. Misa꞉ kaluwa꞉lo꞉ Godeya꞉ mano꞉ halale widakilo꞉ wala sa꞉lab i a꞉no꞉, digalo꞉le kililia꞉bi. \v 18 \x - \xo 5.18 \xt Lo 25.4, Madi 10.10, 1Kol 9.9\x*Godeya꞉ bugo꞉ amio꞉ towo꞉ a꞉la꞉sio꞉, “Kaowa꞉ giba꞉yo꞉ da꞉si fo a꞉no꞉ sebebo꞉ hamana꞉ki wa꞉la꞉ sa꞉nda꞉lab amio꞉, kaowa꞉ mego꞉fo꞉ kalita꞉so꞉bo.” A꞉la꞉ta꞉ga꞉ to sa꞉lano꞉ nowo꞉ we, “Nanogdo꞉ di kalu o꞉mo꞉wo꞉, wa꞉lo꞉ kililia꞉ib.” \p \v 19 \x - \xo 5.19 \xt 2Kol 13.1\x*Sa꞉sdo꞉ bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉lo꞉ mogago꞉ dimido꞉ a꞉no꞉, kalu a꞉la꞉yo꞉ o꞉ otaleno꞉lo꞉ to imiligo꞉ mo꞉dowalega, to a꞉no꞉ da꞉da꞉so꞉bo. \v 20 \x - \xo 5.20 \xt A꞉fe 5.11\x*Ko꞉sega kalu man mogago꞉lo꞉ dimida꞉lab a꞉no꞉, kalu nolba꞉ siwa꞉l amio꞉ kalaba sa꞉laki, digala꞉bi. A꞉la꞉galikiyo꞉, kaluka꞉isale nolo꞉ a꞉no꞉ ba꞉dakiyo꞉ tagima꞉ib. \p \v 21 Gode o꞉lia꞉ Ya꞉su Keliso o꞉lia꞉ ma꞉mula꞉ kalu Godeya꞉lo꞉ da꞉feyo꞉ o꞉lia꞉ma꞉ siwa꞉l amio꞉, giyo꞉ to we kudu hamana꞉ki, niyo꞉ gemo꞉wo꞉ halale so꞉lo꞉l. A꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidakiyo꞉, giyo꞉ kaluka꞉isale nolo꞉ mo꞉wa꞉la꞉sa꞉ndaki, tambomo꞉wo꞉ man imilo꞉ ka dimida꞉bi. \v 22 Giyo꞉ kalu imilig nowo꞉ Godeya꞉ nanog dima꞉ki da꞉feakiyo꞉, dagiyo꞉ misa꞉ wa꞉l amio꞉ golakiyo꞉, bo꞉ebo꞉ da꞉fea꞉so꞉bo. Kalu nolba꞉lo꞉ man mogago꞉ dimidab a꞉no꞉, ge i o꞉lia꞉yo꞉ mo꞉gasa dowaki, mano꞉ digalo꞉le kudu ha꞉na꞉bi. \v 23 Ge walafo꞉ modo꞉ fa꞉la꞉dowo꞉ ko꞉lo꞉, kufo꞉ asuwa꞉foma꞉kiyo꞉, ge ho꞉ndeyo꞉ nakiyo꞉, wain ho꞉n ha꞉luwo꞉lo꞉ na꞉bi. \p \v 24 Kalu nolba꞉yo꞉ man mogago꞉wo꞉ nolba꞉ siwa꞉la dimida꞉len ko꞉lo꞉, kalu a꞉no꞉ semo꞉ mo꞉walilaki, mogago꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉ kalaba dowo꞉ ko꞉lo꞉lab. Ko꞉sega kalu nolo꞉ man mogago꞉ ililo꞉ dimido꞉wo꞉ wo꞉no꞉le da꞉lab ko꞉lo꞉, tif amio꞉ kalaba fa꞉la꞉doma꞉ib. \v 25 A꞉la꞉do꞉ gan aumbo꞉, kaluka꞉isaleya꞉lo꞉ man nafale dimida꞉lab nolo꞉ kalaba dowo꞉ ko꞉lo꞉, tambo ba꞉da꞉sen. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ man nafale dimida꞉lab nolo꞉lo꞉ wo꞉no꞉le dimidab, ko꞉sega a꞉no꞉lo꞉ kalaba fa꞉la꞉doma꞉ib. \c 6 \p \v 1 \x - \xo 6.1 \xt A꞉fe 6.5\x*Keliso kaluka꞉isale abeyo꞉ madali nanog dian kalu dowab a꞉ma꞉yo꞉ inin bo꞉fo꞉lowan kaluwa꞉ ha꞉g amio꞉ ha꞉sa dowa꞉bi. A꞉la꞉galikiyo꞉, Godeya꞉ wi o꞉lia꞉ nililo꞉ man ko꞉lo꞉ wido꞉ a꞉no꞉lia꞉yo꞉ mo꞉mogagi sa꞉ma꞉ib. \v 2 \x - \xo 6.2 \xt File 1.16\x*Madali nanog dian kalu, gili bo꞉fo꞉lowan kaluwo꞉ Keliso dowo꞉lalega, e gao o꞉ngo꞉ dowo꞉ ko꞉lo꞉, gio꞉ “e ha꞉g amio꞉ mo꞉doma꞉no꞉” a꞉la꞉bo꞉ asula꞉so꞉bo. A꞉la꞉do꞉ mo꞉gakiyo꞉, gio꞉ ini nanogo꞉ mada nafa, halale dimida꞉bi. Mo꞉wo꞉ kalu i o꞉mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ ha꞉fo꞉wo꞉ disa꞉la꞉sen a꞉la꞉ta꞉ga꞉, nanog halaido꞉ gililo꞉ dimido꞉ a꞉ma꞉yo꞉, Keliso kalu nolo꞉ asuwa꞉fa꞉ib. \s1 Mole alan asulan mano꞉ hagugu sio꞉ \p To we kaluka꞉isalemo꞉wo꞉ wida꞉bi. \v 3-5 \x - \xo 6.3-5 \xt Gala 1.6-9\x*\x - \xo 6.3-5 \xt 2Tim 3.8, 4.4, Tait 1.14\x*Kalu abeyo꞉ mano꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ widaki, Alan Ya꞉su Kelisowa꞉ to man digalo꞉ widab a꞉no꞉lia꞉yo꞉ mo꞉imilo꞉ ko꞉lo꞉ widalega, kalu i a꞉no꞉ asugdo꞉ma iliki, inin wiyo꞉ mada kailaki gab. Kalu i a꞉no꞉ no꞉nolo꞉ dofo꞉liki, to ililo꞉ a꞉ma꞉yo꞉ kegema꞉no꞉wo꞉ ili mo꞉mo꞉da sa꞉la꞉mela꞉ib. To ililo꞉ kego꞉ a꞉ma꞉yo꞉ man ko꞉lilo꞉wo꞉ a꞉na mo꞉mo꞉dama꞉ib. Man a꞉no꞉ we, meselano꞉, kaluka꞉isaleyo꞉ aloba꞉dano꞉, mogagi sa꞉lakilo꞉ sada꞉dano꞉, bulu kedakilo꞉ mo꞉dimidab aundo꞉ to sa꞉lano꞉, a꞉la꞉ta꞉ga꞉ to ko꞉li ko꞉lilo꞉ kegano꞉ a꞉na fa꞉la꞉doma꞉ib. Kalu i wema꞉ asulo꞉wo꞉ mogagila꞉fo꞉liki, to hendeleyo꞉ i amio꞉ mo꞉a꞉lab. Iyo꞉ Gode elo꞉ asulab au doma꞉no꞉ a꞉namio꞉, mole alan dia꞉no꞉ togo꞉ a꞉na dowab a꞉la꞉asulo꞉. \p \v 6 \x - \xo 6.6 \xt Fili 4.11-12, 1Tim 4.8, Hibu 13.5\x*Ko꞉sega Gode elo꞉ asulab au kudu ha꞉naki, ha꞉sa dowan man o꞉lia꞉ sagalan man o꞉lia꞉yo꞉ ge amio꞉ ililo꞉ aumbo꞉ dowalikiyo꞉, ge kelego꞉ nafaleyo꞉ di o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉lab. \v 7 \x - \xo 6.7 \xt Job 1.21\x*Nio꞉ henfelo꞉ wenamilo꞉ sa꞉la꞉liab amio꞉ kelego꞉ imilig nowo꞉ mo꞉dia꞉ handalowo꞉. A꞉la꞉ta꞉ga꞉ henfelo꞉ we ta꞉fo꞉ ha꞉nakiyo꞉, kelego꞉ imilig nowo꞉ mada mo꞉dia꞉ha꞉na꞉no꞉. \v 8 A꞉la꞉fo꞉ko꞉lo꞉ ni amio꞉ ma꞉n o꞉lia꞉ so꞉g sa꞉ga꞉lan o꞉lia꞉ a꞉no꞉ o꞉li dowo꞉lalega, nio꞉ o꞉li da꞉lab a꞉la꞉asuluma꞉niki. \v 9 Ko꞉sega, kalu abeyo꞉ mole alando꞉ dia꞉no꞉ asulab i a꞉no꞉, man mogago꞉ a꞉ma꞉yo꞉ iyo꞉ susululaliki, iyo꞉ dafayo꞉ o꞉ngo꞉wa walala꞉lab. Iyo꞉ babale dowaki, kelego꞉ nolo꞉ modo꞉ mesela꞉sen ko꞉lo꞉, man a꞉ma꞉yo꞉ inina꞉ma꞉la꞉ mogagilab. \v 10 \x - \xo 6.10 \xt A꞉fe 5.5\x*Mole alando꞉ dia꞉no꞉ asulan a꞉no꞉, man mogago꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimidama꞉no꞉ a꞉ma꞉ tefo꞉ o꞉m. Kaluka꞉isale nolo꞉ moleyo꞉ mada alan asula꞉sa꞉ga꞉, ili tilidabuwo꞉ gola dowaki, ha꞉na꞉no꞉ ane ko꞉lo꞉, kalu i a꞉no꞉ inina꞉ma꞉la꞉yo꞉ da꞉ya꞉lo꞉ olan o꞉ngo꞉ ko꞉lo꞉ hida꞉yo꞉wo꞉ alan di. \s1 Timoti e halaido꞉ doma꞉ki, towo꞉ sio꞉ \p \v 11 \x - \xo 6.11 \xt 2Tim 2.22\x*Ko꞉sega ge Godeya꞉no꞉le dowo꞉ ko꞉lo꞉, mogago꞉ ko꞉li ko꞉lilo꞉ a꞉ma꞉ anib amio꞉ mo꞉ege dowakiyo꞉, man we ko꞉lo꞉ kudu ha꞉na꞉bi. Digalo꞉ mano꞉lo꞉, Gode elo꞉ asulab au dimidano꞉lo꞉, tilidabu mano꞉lo꞉, ha꞉fo꞉ disa꞉lan mano꞉lo꞉, halale kagama꞉no꞉ mano꞉lo꞉, ha꞉sa dowan mano꞉ we ko꞉lo꞉, ge a꞉no꞉ kudu ha꞉na꞉lubi. \v 12 \x - \xo 6.12 \xt 1Kol 9.25-26, 2Tim 4.7\x*Ya꞉suwa tilida꞉daki, nanogo꞉ dimidakiyo꞉, giyo꞉ halale nai ha꞉na꞉la꞉ga꞉ tinia꞉bi. Tamin amio꞉ ge kaluka꞉isaleya꞉ siwa꞉la kagayaki, tilidabu gilo꞉wo꞉ imo꞉ wido꞉ amio꞉, Gode eyo꞉ ge mela꞉no꞉ mela꞉no꞉wo꞉ dima꞉ki ho꞉leli ko꞉lo꞉, ge o꞉go꞉ a꞉no꞉ko꞉ kudu ha꞉na꞉la꞉ga꞉, mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ a꞉no꞉ halale ta꞉lima. \v 13 \x - \xo 6.13 \xt Yo꞉n 18.36-37\x*Gode eyo꞉ kelego꞉ tambo mela꞉no꞉wo꞉ dimiab a꞉la꞉ta꞉ga꞉ Ya꞉su Kelisowo꞉ Fondias Failata꞉ siwa꞉la kagayakiyo꞉, ene tilidabuwo꞉ kalaba fanda sio꞉ ko꞉lo꞉, niyo꞉ Gode o꞉lia꞉ Ya꞉su o꞉lia꞉ma꞉ siwa꞉l amio꞉ ge to we kudu hamana꞉ki gemo꞉ halale sa꞉ma꞉nigo꞉l. \v 14 Gemo꞉lo꞉ wido꞉ a꞉no꞉ tambo dinafa kudu ha꞉na꞉la꞉ga꞉, Ya꞉su Keliso Alan elo꞉ a꞉ma꞉la꞉ mia꞉nigab a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ yasila꞉likiyo꞉, digale kudu ha꞉na꞉lubi. \p \v 15 \x - \xo 6.15 \xt Kala 17.14\x*Gode eyo꞉ enedo꞉ ho꞉lende da꞉fe alifa꞉ a꞉namio꞉, Eyo꞉ Ya꞉suwo꞉ a꞉ma꞉la꞉ iliga꞉fa꞉ib. \q1 Gode iwalulo꞉wo꞉ ina꞉li e, \q2 Kelego꞉ tambowo꞉ e bo꞉fo꞉lab. \q1 Kalu Alana꞉, Alandeyo꞉ E, \q2 Misa꞉ dowo꞉wa꞉, Misa꞉ Alandeyo꞉ E. \q1 \v 16 Gode imilig e mo꞉sowan. \q2 Gode e ene ho꞉lena iliki, \q2 kalu imilig nowo꞉ e anib amio꞉ mo꞉kagama꞉ ha꞉na꞉ib. \q1 E kalu imilig noma꞉yo꞉ mo꞉ba꞉dan ko꞉lo꞉, \q2 tif amio꞉lo꞉ e mo꞉ba꞉ba꞉ib. \q1 Niliyo꞉ e ho꞉leno꞉ tambo wabudaki, \q2 Ene halaido꞉wo꞉ ko꞉ngo꞉ mela꞉no꞉ mela꞉no꞉ doma꞉ib. \q1 Hendele o꞉m. \p \v 17 \x - \xo 6.17 \xt Luk 12.20-21\x*Henfelo꞉ wenamio꞉ moleyo꞉ modo꞉lo꞉ da꞉lab kalu a꞉no꞉ mo꞉kaila꞉ma꞉ki, giyo꞉ imo꞉wo꞉ wida꞉bi. Ko꞉sega iyo꞉ kelego꞉ bo꞉bo꞉gelo꞉ mogagima꞉no꞉ a꞉namida꞉yo꞉ mo꞉tili asulaki, Godeyo꞉ ko꞉lo꞉ tili asuluma꞉ki wida꞉bi. Mo꞉wo꞉ Gode eyo꞉ nio꞉ sagalema꞉kiyo꞉, kelego꞉ nafale ko꞉li ko꞉lilo꞉ dimia꞉sen. \v 18 I amio꞉ man nafaleyo꞉ wa꞉litaki, iliyo꞉ man nafale dimidan a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ modo꞉ dimida꞉melea꞉ki, giyo꞉ wida꞉bi. Inin kelego꞉wo꞉ mo꞉kanulu ta꞉liaki, nolbo꞉wo꞉ sagala꞉liki dimia꞉melea꞉kiyo꞉, giyo꞉ imo꞉wo꞉ wida꞉bi. \v 19 \x - \xo 6.19 \xt Madi 6.20\x*Iliyo꞉ a꞉la꞉dimidalikiyo꞉, a dia꞉nikilo꞉ aiko꞉ halaido꞉ ko꞉lo꞉ gelan aumbo꞉, man nafa dimidan a꞉no꞉ tif amio꞉lo꞉ kelego꞉ fa꞉la꞉doma꞉ib a꞉no꞉ ko꞉lo꞉ dimidaitakigab. Iliyo꞉ a꞉la꞉dimidalega, mela꞉no꞉ hendele a꞉no꞉ mela꞉no꞉le dia꞉ib. \p \v 20 Timoti, ge Godeya꞉lo꞉ to hendele gemo꞉lo꞉ bo꞉fo꞉melea꞉kilo꞉ dimi a꞉no꞉ dinafa tili dowa꞉bi. Ge Godeya꞉ toma, madali tolo꞉ malola꞉sen a꞉no꞉ ka ta꞉ta꞉bi. Kalu nolba꞉yo꞉ to a꞉no꞉ da꞉dakiyo꞉, “Hendele” a꞉la꞉asulab ko꞉sega, to a꞉no꞉ hendelema ko꞉lo꞉ da꞉da꞉so꞉bo. \v 21 \x - \xo 6.21 \xt 1Tim 1.6, 2Tim 2.18\x*Kalu nolba꞉yo꞉ to a꞉no꞉ tili asulakiyo꞉, tilidabu hendele a꞉no꞉ iyo꞉ ta꞉ta꞉ga꞉ ha꞉nab ko꞉lo꞉, giyo꞉ to a꞉no꞉ da꞉da꞉so꞉bo. \p Godeya꞉ ene ha꞉fo꞉ disa꞉lan man a꞉no꞉ gi o꞉lia꞉ dowa꞉biyo꞉.