\id HEB \ide UTF-8 \h Heberu \mt1 TIRE TE \mt1 BA HEBERUBA KUA \ip Bɑ ǹ yɛ̃ wi u tire te yoruɑ. Gɑbɑ nɛɛ, Pɔluwɑ u tu yoruɑ yèn sɔ̃ bɑ Timɔten ɡɑri mɔ̀ te sɔɔ, wiru 13:23. Bɑ ko n tu yoruɑwɑ bu sere Yerusɑlɛmun sɑ̃ɑ yeru kɔsuku, wiru 10:11. \ip Sɑɑ ye bɑ tire te yoruɑ, Heberu be bɑ Yesu nɑɑnɛ doke bɑ dɑm kɛ̃run bukɑtɑ mɔ. Domi ben ɡɑbu bɑ wɑ̃ɑ sikɑ sɔɔ. Mɑ bɑ wurɑmɔ ben yellun yɑ̃ki yɑ̃ki sɔɔ. Yenibɑ kpuron sɔ̃nɑ bɑ tire te yoruɑ bu kɑ Yuu be sɔ̃ɔsi mɑ ben yellun yɑ̃ki yɑ̃ki kpuro yi kpɑ. Yesu Kirisi u yellun woodɑ kpuro yibiɑ ye u ɡu. U kuɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero wi u Yuubɑn yɑ̃ku kowo tɔnwerobu kpuro kere. \ip Tire te, tɑ mɑɑ sun sɔ̃ɔmɔ mɑ Yesu u Gusunɔn ɡɔrɑdobɑ kere kɑ Mɔwisi kɑ Aroni kɑ Yosue. Mɛyɑ nɔɔ mwɛɛ kpɑɑ te Yesu u sun kuɑ tɛ̃, yɑ kere ye Gusunɔ u Mɔwisi kuɑ. Domi Yesu u nɑ u kɑ yelluɡii te yibiɑ kpɑ u sun yɑkiɑ ye kpuron kookoosun di. \is1 Tire ten kpunɑɑ \iq1 1. Gusunɔ u kɑ tɔmbu ɡɑri mɔ̀ sɑɑ yellun di, wiru 1:1-3. \iq1 2. Yesu u kpuro kere, wiru 1:4n di sere wiru 10:18. \iq1 3. Be bɑ ɡbiɑ bɑ Gusunɔ nɑɑnɛ doken seedɑ, wiru 10:19n di sere wiru 13:19. \iq1 4. Domɑru kɑ dɑm kɛ̃ru, wiru 13:20-25. \ie \c 1 \s1 Gusunɔ u ɡɑri ɡeruɑ \s2 win Biin min di \p \v 1 Gɑsɔ Gusunɔ u kɑ bɛsɛn sikɑdobɑ ɡɑri kuɑ nɔn dɑbinu kɑ swɑɑ dɑbinu sɑɑ win sɔmɔbun min di. \v 2 Adɑmɑ sɑnɑm dɑ̃ɑkim mɛni sɔɔ u kɑ sun ɡɑri kuɑ sɑɑ win Biin min di. Bii wiyɑ u hɑnduniɑ tɑkɑ kuɑ, Gusunɔ u mɑɑ nùn ɡɔsɑ u kɑ nùn ɡɑ̃ɑnu kpuro nɔmu bɛriɑ. \v 3 Win yiiko yɑ sɔ̃ɔsirɑmɔ win min di. Bii wi, u sɑ̃ɑ Gusunɔn tii tiin weenɑsii, u mɑɑ bɑɑyere kpuro nɛni kɑ win ɡɑri dɑmɡii. Ye u tɔmbu sɑ̃rɑsiɑ ben torɑnun di u kpɑ, u dɑ u sinɑ wɔllɔ Gusunɔ dɑm kpuroɡiin nɔm ɡeuɔ. \s1 Gusunɔn Bii \s2 u Gusunɔn ɡɔrɑdobɑ kere \p \v 4 Nɡe mɛ Gusunɔ u win Bii yĩsiru kɑ̃ te tɑ win ɡɔrɑdobɑɡinu kpɑ̃ɑru kere, nɡe mɛyɑ mɑɑ Bii win tii u Gusunɔn ɡɔrɑdobɑ kere. \v 5 Kɑ ɡem, Gusunɔ u ǹ win ɡɔrɑdobɑn ɡoo sɔ̃ɔre u nɛɛ, \q1 “Wunɑ ɑ sɑ̃ɑ nɛn Bii. \q1 Gisɔrɑ nɑ kuɑ wunɛn tundo.” \m N ǹ mɑɑ mɔ win ɡɔrɑdo ɡoo u kɑ yɑ̃ ye u nɛɛ, \q1 “Kon ko win tundo, \q1 u koo mɑɑ ko nɛn bii.” \m \v 6 Adɑmɑ sɑɑ ye u win Bii yerumɑ ɡɔriɔ hɑnduniɑ sɔɔ u nɛɛ, \q1 “Gusunɔn ɡɔrɑdobɑ kpuro bu yiiro bu nùn sɑ̃.” \m \v 7 Wee ye u ɡeruɑ win ɡɔrɑdobɑn sɔ̃. U nɛɛ, \q1 “Gusunɔ u win ɡɔrɑdobɑ kuɑwɑ nɡe woo, \q1 mɑ u win sɔm kowobu kuɑ nɡe dɔ̃ɔ yɑri.” \m \v 8 Adɑmɑ win Biin sɔ̃nɑ u nɛɛ, \q1 “Gusunɔ, bɑ wunɛn bɑndu swĩi sere kɑ bɑɑdommɑɔ. \q1 Gemɑ ɑ kɑ wunɛn bɑndu nɛni. \q1 \v 9 A ɡeɑ kĩ mɑ ɑ kɔ̃sɑ tusɑ. \q1 Yen sɔ̃nɑ Gusunɔ wi u sɑ̃ɑ wunɛn Yinni u nun ɡɔsɑ. \q1 U mɑɑ nun nuku dobu wɛ̃ \q1 ye u kɑ nun ɑye bɛɛrɛɡiru wɛ̃ \q1 te tɑ wunɛn kpɑɑsibuɡinu kpɑ̃ɑru kere.” \m \v 10 U mɑɑ kpɑm nɛɛ, \q1 “Yinni, toren di wunɑ ɑ tem tɑkɑ kuɑ. \q1 Wunɛn nɔmɑ ɑ mɑɑ kɑ wɔllu kuɑ. \q1 \v 11 Ye kpuro yɑ koo doonɑ ɑdɑmɑ wunɛ kɑɑ n wɑ̃ɑ. \q1 Yɑ koo tɔkɔru ko nɡe yɑ̃nu. \q1 \v 12 Kɑɑ ye kure nɡe yɑberu. \q1 Yɑ ko yɑ n mɑɑ kɔsimɔwɑ nɡe yɑ̃nu. \q1 Adɑmɑ wunɛ, wunɑ mi, ɑ ǹ tɔkɔru mɔ̀.” \m \v 13 Gusunɔ kun mɑɑ win ɡɔrɑdobɑn ɡoo sɔ̃ɔre u nɛɛ, \q1 “A sinɔ nɛn nɔm ɡeuɔ \q1 sere n kɑ nun wunɛn yibɛrɛbɑ tɑɑreɑ.” \m \v 14 Ǹ n mɛn nɑ, mbɑ wɔllun ɡɔrɑdobɑ bɑ sɑ̃ɑ. Bɑ sɑ̃ɑwɑ hundebɑ be bɑ Gusunɔ sɑ̃ɑmɔ. Berɑ u rɑ mɑɑ ɡɔri bu dɑ bu be bɑ koo fɑɑbɑ wɑ somi. \c 2 \s1 Fɑɑbɑ ye, yɑ kpɑ̃ too \p \v 1 Yen sɔ̃, n weenɛ su ɡɑri yi sɑ nuɑ nɛnɛ sim sim kpɑ su ku kɑ nim doonɑ. \v 2 Gɑri yi wɔllun ɡɔrɑdo bɑ kɑ nɑ, yi yin dɑm sɔ̃ɔsi sere bɑɑwure wi u yi sɑrɑ ǹ kun mɛ wi u ǹ yi mɛm nɔɔwɛ, u sɛɛyɑsiɑbu wɑ bi u kɑ weenɛ. \v 3 Ǹ n mɛn nɑ, ɑmɔnɑ sɑ ko kɑ kpĩ su sɛɛyɑsiɑbu suuri, sɑ̀ n fɑɑbɑ bɑkɑ yen bweseru ɑtɑfiiru kuɑ. Yinnin tii u ɡbiɑ u fɑɑbɑ yen ɡɑri nɔɔsiɑ. Yen biru be bɑ yi nuɑ bɑ sun yi sɔ̃ɔwɑ bɑ sire mɑ ɡemɑ. \v 4 Sɑɑ ye sɔɔrɑ Gusunɔ u ben seedɑ dɑm sosi kɑ yĩrenu kɑ mɑɑmɑɑki kɑ sɔm dɑmɡii bwese bwesekɑ. U mɑɑ kpɑm tɔmbu Hunde Dɛɛron kɛ̃nu bɔnu kuɑ nɡe mɛ u kĩ. \s1 Wi u tɔmbu kpɑrɑmɔ \s2 bu kɑ fɑɑbɑ wɑ \p \v 5 Geemɑ, n ǹ mɔ wɔllun ɡɔrɑdobɑrɑ Gusunɔ u hɑnduniɑ ye yɑ koo nɑn dɑm wɛ̃, yèn ɡɑri sɑ mɔ̀. \v 6 Adɑmɑ Gusunɔn ɡɑri sɔɔ, ɡoo u ɡeruɑ u nɛɛ, \q1 “Yinni Gusunɔ, mbɑ tɔnu sɑ̃ɑ ɑ n sere kɑ nùn yɑɑye. \q1 Wɑrɑ rɑ n tɔnu ɑ n sere kɑ nùn nɔɔrimɔ. \q1 \v 7 A nùn kuɑ u wunɛn ɡɔrɑdobɑ kɔmiɛ fiiko. \q1 Kɑ mɛ, ɑ nùn yiiko kɑ bɛɛrɛ wɛ̃ nɡe sunɔ. \q1 \v 8 A nùn kuɑ wiruɡii tɑkɑ koorɑ kpuron wɔllɔ.” \m Sɑnɑm mɛ Gusunɔ u tɔnu dɑm wɛ̃ ɡɑ̃ɑnu kpuron wɔllɔ, ɡɑ̃ɑnu sɑri ni u ǹ deri nu nùn wiru kpĩiyɑ. Adɑmɑ sɑ ǹ ɡinɑ wɑ mɑ ɡɑ̃ɑ ni kpuro nu nùn wiru kpĩiyɛ. \v 9 Kɑ mɛ sɑ Yesu wɑ. Sɑɑ fiiko sɔɔ bɑ nùn kuɑ wi u ǹ Gusunɔn ɡɔrɑdobɑ turɑ, kpɑ u kɑ ɡbi tɔmbu kpuron sɔ̃ Gusunɔn durom sɑɑbu. Tɛ̃, sɑ nùn wɑɑmɔ kɑ win yiiko kɑ bɛɛrɛ nɡe sunɔ, win ɡɔɔ wi u ɡun sɔ̃. \v 10 Kɑ ɡem, n weenɛ Gusunɔ wi u kpuro tɑkɑ kuɑ mɑ yɑ wɑ̃ɑ win sɔ̃, u Yesu ko tɔn ɡiro nɔni swɑ̃ɑru sɔɔ, kpɑ u kɑ tɔn dɑbinu ko win bibu be bɑ koo win yiiko bɔnu ko. Domi Yesu wiyɑ u bu kpɑrɑmɔ bu kɑ fɑɑbɑ wɑ. \p \v 11 Yesu wi u tɔmbu sɑ̃rɑsiɑmɔ ben torɑnun di, wi kɑ be bɑ sɑ̃re bɑ kuɑ tundo turon bibu. Yen sɔ̃nɑ sekurɑ kun nùn mɔ̀ u kɑ bu soku wiɡibu \v 12 sɑnɑm mɛ u nɛɛ, \q1 “Yinni Gusunɔ, kon nɛɡibu wunɛn ɡɑri sɔ̃. \q1 Kon nun siɑrɑ kɑ womusu mi bɑ mɛnnɛ.” \m \v 13 U mɑɑ kpɑm nɛɛ, \q1 “Kon nɛn nɑɑnɛ doke Gusunɔ sɔɔ.” \m Yen biru kpɑm u nɛɛ, \q1 “Nɛ wee kɑ bii be Gusunɔ u mɑn kɑ̃.” \p \v 14 Nɡe mɛ bii be, bɑ wɑsi mɔ kɑ yɛm, Yesu win tii u kuɑ nɡe be. U kuɑ mɛ kpɑ u kɑ ɡbi. Win ɡɔɔ wi, u Yibirisi kpeerɑsiɑ ye yɑ rɑɑ ɡɔɔn dɑm nɛni. \v 15 Kpɑ u mɑɑ kɑ bu yɑkiɑ be bɑ sɑ̃ɑ nɡe yobu ben wɑ̃ɑru kpuro sɔɔ ɡɔɔn bɛrum sɔ̃. \v 16 Kɑ ɡem, n ǹ mɔ win ɡɔrɑdobɑrɑ u somiru nɑ, Aburɑhɑmun bibɑ u somiru nɑ. \v 17 Yen sɔ̃nɑ u ǹ koo ko u kun kɑ win wɔnɔbu weenɛ kpuro sɔɔ, kpɑ u kɑ ko ben yɑ̃ku kowo tɔnwero wi u wɔnwɔndu kɑ nɑɑnɛ mɔ Gusunɔn sɔmburu sɔɔ, kpɑ u kɑ tɔmbun torɑrun yɑ̃kuru ko. \v 18 Tɛ̃, u koo kpĩ u bu somi be bɑ wɑ̃ɑ kɔkiribu sɔɔ yèn sɔ̃ win tii u nɔni swɑ̃ɑru wɑ kɔkiribu sɔɔ. \c 3 \s1 Yesu u Mɔwisi bɛɛrɛ kere \p \v 1 Yen sɔ̃ nɛɡibu, bɛɛ be Gusunɔ u sokɑ i kɑ ko wiɡibu, i de i n Yesu mɛɛrɑ wi Gusunɔ u ɡɔrimɑ u kɑ ko yɑ̃ku kowo tɔnwero wìn seedɑ sɑ dimɔ. \v 2 Wiyɑ u kɑ Gusunɔ turo yɔ̃rɑ wi u nùn ɡɔsɑ sɔmbu ten sɑɑbu nɡe mɛ Mɔwisi u kuɑ win sɔmburu sɔɔ Gusunɔn yɛnuɡibu kpuron suunu sɔɔ. \v 3 Wi u yɛnu kuɑ u bɛɛrɛ mɔ u kere yɛnu ɡen tii. Nɡe mɛyɑ Yesu u kɑ bɛɛrɛ bɑkɑ nɛ ye yɑ Mɔwisiɡiɑ kere. \v 4 Geemɑ, yɛnu bɑɑɡere ɡɑ ɡen yɛ̃ro mɔ, ɑdɑmɑ Gusunɔwɑ u sɑ̃ɑ kpuron yɛ̃ro. \v 5 Mɔwisi u kuɑ sɔm kowo nɑɑnɛɡii Gusunɔn yɛnuɡibu kpuron suunu sɔɔ u kɑ ɡɑrin seedɑ di yi Gusunɔ u koo rɑ ɡere. \v 6 Adɑmɑ Kirisi u sɑ̃ɑ Bii nɑɑnɛɡii wi Gusunɔ u kuɑ win yɛnu yɛ̃ro. Bɛsɛrɑ sɑ sɑ̃ɑ win yɛnuɡibu sɑ̀ n yĩiyɔbu mɔ sere kɑ nɔrɔ kɑ toro sindu kɑ nɑɑnɛ. \s1 Wɛ̃rɑ te Gusunɔ u wiɡibu \s2 wɛ̃ɛmɔ \p \v 7 Yen sɔ̃nɑ nɡe mɛ Hunde Dɛɛro u ɡeruɑ, \q1 “Ì n Gusunɔn nɔɔ nɔɔmɔ ɡisɔ, \q1 \v 8 i ku de bɛɛn ɡɔ̃rusu bɔbiɑ \q1 nɡe mɛ bɛɛn bɑɑbɑbɑ bɑ kuɑ \q1 dɔmɑ te bɑ Gusunɔ seesi \q1 kɑ sɑnɑm mɛ bɑ win lɑɑkɑri mɛɛrɑ ɡbɑburu sɔɔ. \q1 \v 9 Miyɑ bɑ mɑn wɛ̃ɛrɑ kɑ lɑɑkɑri mɛɛribu. \q1 Bɑ mɑɑ wɑ ye nɑ kuɑ sere wɔ̃ɔ weeru. \q1 \v 10 Yen sɔ̃nɑ nɑ kɑ tɔn be mɔru kuɑ. \q1 Mɑ nɑ nɛɛ, bɑɑdommɑwɑ bɑ torɑmɔ ben bwisikunu sɔɔ. \q1 Bɑ ǹ nɛn swɛɛ tubɑ. \q1 \v 11 Nɑ mɔru kuɑ mɑ nɑ bɔ̃ruɑ nɑ nɛɛ, \q1 bɑ ǹ sisi bu kɑ mɑn wɛ̃rɑ mi nɑ wɛ̃re.” \p \v 12 Yen sɔ̃ nɛɡibu, i tii lɑɑkɑri koowo, i ku de bɛɛn ɡoo u n ɡɔ̃ru kɔ̃su mɔ ɡe ɡɑ ǹ nɑɑnɛ doke, ɡe ɡɑ koo nùn biru wurɑsiɑ Gusunɔ, Yinni wɑson min di. \v 13 Adɑmɑ i n dɑm kɛ̃ɛnɑmɔ bɑɑdommɑ sɑɑ yè sɔɔ bɑ mɔ̀ ɡisɔ, kpɑ bɛɛn ɡoo u ku de torɑru tu win nɔni wɔ̃ke tu win ɡɔ̃ru bɔbiɑsiɑ. \v 14 Geemɑ, sɑ kuɑ be bɑ ɡbinnɛ kɑ Kirisi sɑ̀ n toro sindu mɔ sere kɑ nɔrɔ te sɑ mɔ toren di. \p \v 15 Nɡe mɛ Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ, \q1 “Ì n Gusunɔn nɔɔ nɔɔmɔ ɡisɔ, \q1 i ku de bɛɛn ɡɔ̃rusu bɔbiɑ \q1 nɡe mɛ bɛɛn bɑɑbɑbɑ bɑ kuɑ \q1 dɔmɑ te bɑ nùn seesi.” \m \v 16 Berɑ̀ be bɑ Gusunɔn nɔɔ nuɑ mɑ bɑ nùn seesi. Beyɑ be Mɔwisi u kpɑrɑ kpuro sɑɑ Eɡibitin di. \v 17 Berɑ̀ Gusunɔ u kɑ mɔru mɔ̀ sere wɔ̃ɔ weeru. Beyɑ be bɑ torɑ mɑ bɑ ɡbisukɑ ɡbɑburu sɔɔ. \v 18 Sɑnɑm mɛ Gusunɔ u bɔ̃ruɑ u nɛɛ, “bɑ ǹ sisi bu kɑ mɑn wɛ̃rɑ mi nɑ wɛ̃re,” berɑ̀ u kɑ yɑ̃ mɑ n kun mɔ be bɑ ǹ nùn mɛm nɔɔwɛ. \v 19 Nɡe mɛyɑ sɑ wɑ mɑ bɑ ǹ kpĩɑ bɑ due wɛ̃rɑ yee te sɔɔ yèn sɔ̃ bɑ ǹ nɑɑnɛ doke. \c 4 \p \v 1 Gusunɔ u sun nɔɔ mwɛɛru kuɑ u nɛɛ, sɑ ko kpĩ su du mi sɑ ko wɛ̃rɑ kɑ wi sɑnnu. Ǹ n mɛn nɑ, su lɑɑkɑri ko, kpɑ bɛɛn ɡoo u ku rɑɑ deemɛ u wɛ̃rɑ yee te biɑ. \v 2 Domi bɑ sun Lɑbɑɑri ɡeɑ wɑɑsu kuɑ nɡe mɛ bɑ bu kuɑ be bɑ ɡɑsɔ wɑ̃ɑ ɡbɑburu sɔɔ. Bɑ ɡɑri yi nuɑ, ɑdɑmɑ yi ǹ bu ɑrufɑɑni ɡɑɑ kue domi sɑnɑm mɛ bɑ yi nuɑ, bɑ ǹ yi nɑɑnɛ doke. \v 3 Bɛsɛ be sɑ nɑɑnɛ doke, sɑ ko du wɛ̃rɑ yee te sɔɔ tèn sɔ̃ Gusunɔ u nɛɛ, \q1 “Nɑ mɔru kuɑ mɑ nɑ bɔ̃ruɑ nɑ nɛɛ, bɑ ǹ sisi bu kɑ \q1 mɑn wɛ̃rɑ mi nɑ wɛ̃re.” \m U ɡɑri yi ɡeruɑ bɑɑ mɛ win sɔmburɑ kpɑ sɑɑ mìn di u hɑnduniɑ tɑkɑ kuɑ. \v 4 Kɑ ɡeemɑ, ɡɑm ɡum Gusunɔn ɡɑri sɔɔ bɑ sɔ̃ɔ nɔɔbɑ yirusen ɡɑri ɡeruɑ bɑ nɛɛ, “Gusunɔ u win sɔmburu kpuro deri u wɛ̃rɑ sɔ̃ɔ nɔɔbɑ yiruse.” \v 5 Mɑ Gusunɔ u kpɑm ɡɑri tee yi ɡeruɑ u nɛɛ, “Bɑ ǹ sisi bu kɑ mɑn wɛ̃rɑ mi nɑ wɛ̃re.” \v 6 Be bɑ ɡbiɑ bɑ Lɑbɑɑri ɡeɑ ye nuɑ bɑ ǹ due wɛ̃rɑ yee te sɔɔ yèn sɔ̃ bɑ ǹ mɛm nuɑ. Ǹ n mɛn nɑ, ɑyerɑ wɑ̃ɑ ɡinɑ ɡɑbu bu kɑ du te sɔɔ. \v 7 Yen sɔ̃nɑ Gusunɔ u kpɑm tɔ̃ru yii te u sokɑ ɡisɔ. Wɔ̃ɔ dɑbinun biru u ten ɡɑri ɡeruɑ sɑɑ Dɑfidin min di, nɡe mɛ sɑ wɑ kɔ. U nɛɛ, \q1 “Ì n Gusunɔn nɔɔ nɔɔmɔ ɡisɔ, \q1 i ku de bɛɛn ɡɔ̃rusu bɔbiɑ.” \p \v 8 Geemɑ, Yosue ù n dɑɑ tɔn be kpɑrɑ u kɑ duɑ wɛ̃rɑ yee te sɔɔ, Gusunɔ u ǹ dɑɑ mɑɑ tɔ̃ru ɡɑrun ɡɑri mɔ̀. \v 9 Ǹ n mɛn nɑ, wɛ̃rɑ te tɑ kɑ Gusunɔn sɔ̃ɔ nɔɔbɑ yiruseɡiru weenɛ, tɑ wɑ̃ɑ Gusunɔn tɔmbun sɔ̃. \v 10 Domi wi u duɑ Gusunɔn wɛ̃rɑ yerɔ u win sɔmburu deriwɑ nɡe mɛ Gusunɔ u wiɡiru deri. \v 11 Ǹ n mɛn nɑ, su hɑniɑ ko su kɑ du wɛ̃rɑ yee te sɔɔ, kpɑ ɡoo u ku ko mɛm nɔɔ sɑriruɡii nɡe tɔn be, kpɑ u kɑm ko. \p \v 12 Domi Gusunɔn ɡɑri yi wɑsi yi mɑɑ dɑm mɔ. Yi nɔɔ do n kere tɑkobi ye bɑ dɛ̃ɛrɑ biru kɑ wuswɑɑ. Yi dɑm mɔ yi kɑ tɔnun ɡɔ̃ru kɑ win hunde sɔku kɑ mɑɑ win ɡbinnu sere yu kpɛ̃ɛru ɡirɑri. Yi tɔnun ɡɔ̃run kĩru kɑ ɡen bwisikunu sirimɔ. \v 13 Gɑ̃ɑnu sɑri ni nu Gusunɔ berue win tɑkɑ koorɑ sɔɔ. Kpuro yɑ wukiɑrewɑ yɑ yii win wuswɑɑɔ. Wiyɑ bɛsɛ kpuro sɑ ko mɑɑ bɛsɛn wɑ̃ɑru tusiɑ. \s1 Yesu, \s2 yɑ̃ku kowo tɔnwero boko \p \v 14 Kɑ ɡeemɑ sɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero boko mɔ wi u turɑ sere Gusunɔn mi, wiyɑ Yesu Gusunɔn Bii. Ǹ n mɛn nɑ, su yɔ̃rɑ dim dim bɛsɛn seedɑ ye sɑ di sɔɔ. \v 15 Domi sɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero mɔ wi u koo kpĩ u kɑ sun duurɑ bɛsɛn dɑm sɑriru sɔɔ yèn sɔ̃ bɑ nùn kɔkurɑ ɡɑ̃ɑnu kpuro sɔɔ nɡe bɛsɛ, ɑdɑmɑ u ǹ durum koore. \v 16 Ǹ n mɛn nɑ, su Gusunɔ duromɡiin sinɑ turɑru susi kɑ toro sindu kpɑ su kɑ wɔnwɔndu wɑ kɑ durom mɛ mu koo sun somi sɑɑ ye sɑ mɛn bukɑtɑ mɔ. \c 5 \p \v 1 Yɑ̃ku kowo tɔnwero bɑɑwure wi bɑ ɡɔsɑ tɔmbun suunu sɔɔn di, bɑ nùn yiiwɑ u kɑ Gusunɔ sɑ̃ ben sɔ̃. U rɑ Gusunɔ ben kɛ̃nu wɛ̃ kpɑ u yɑ̃kunu ko ben torɑnun sɔ̃. \v 2 U koo kpĩ u suuru ko kɑ yɛ̃ru sɑriruɡibu kɑ be bɑ swɑɑ sɑre yèn sɔ̃ win tii u dɑm biɑre. \v 3 Yen sɔ̃nɑ mɑɑ, u ǹ koo ko u kun yɑ̃kunu kue win tiin torɑnun sɔ̃ nɡe mɛ u mɔ̀ tɔmbuɡinun sɔ̃. \v 4 Goo kun kpɛ̃ u tii yɑ̃ku kowo tɔnwerorun bɛɛrɛ wɛ̃. Gusunɔwɑ u rɑ tɔnu ɡɔsi u wɛ̃ nɡe mɛ u Aroni kuɑ. \p \v 5 Nɡe mɛyɑ Kirisi kun tii yɑ̃ku kowo tɔnwerorun yiiko wɛ̃. Gusunɔwɑ u nùn ye wɛ̃ wi u nɛɛ, \q1 “Wunɑ nɛn Bii. \q1 Gisɔrɑ nɑ kuɑ wunɛn tundo.” \m \v 6 Gɑm ɡum mɑɑ u kpɑm ɡeruɑ u nɛɛ, \q1 “Wunɑ kɑɑ ko yɑ̃ku kowo kɑ bɑɑdommɑɔ \q1 nɡe Mɛɛkisidɛki.” \p \v 7 Yesun hɑnduniɑn wɑ̃ɑru sɔɔ u Gusunɔ kɑnɑ wi u koo kpĩ u nùn wɔrɑ ɡɔɔn nɔmɑn di. U mɑɑ nùn suuru kɑnɑ kɑ wuri bɛkɛ kɑ yĩresu. Mɑ Gusunɔ u nùn swɑɑ dɑki win wii kpĩibun sɔ̃. \v 8 Bɑɑ mɛ u sɑ̃ɑ Gusunɔn Bii, u mɛm nɔɔbu ɡiɑ nɔni swɑ̃ɑ te u wɑn sɔ̃. \v 9 Ye u yibɑ u kpɑ, u kɑ fɑɑbɑ nɑ ye yɑ ku rɑ kpe, be kpuron sɔ̃ be bɑ nùn mɛm nɔɔwɑ. \v 10 Mɑ Gusunɔ u nùn kuɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero nɡe Mɛɛkisidɛki. \s1 Nɑɑnɛ doke deribun kirɔ \p \v 11 Gɑ̃ɑ dɑbinu wɑ̃ɑ ni sɑ ko kpĩ su ɡere ɡɑri yin sɔ̃, ɑdɑmɑ yɑ sɛ̃ n kɑ bɛɛ yi tubusiɑ domi i kuɑ be ɡɑri ku rɑ yeeri fuuku. \v 12 Sɑɑ yɑ turɑ i kɑ ko keu koosiobu. Kɑ mɛ, i ɡinɑ ɡoon bukɑtɑ mɔ wi u koo bɛɛ Gusunɔn ɡɑrin torubu sɔ̃ɔsi. Bɛɛ be n weenɛ i n dĩɑ dɔki dimɔ, i kpɑm bɔm bukɑtɑ mɔ. \v 13 Wi u bɔm nɔrumɔ kpuro biiwɑ, u ǹ Gusunɔn ɡɑri ɡeen dɔɔnɛ mɔ. \v 14 Adɑmɑ dĩɑ dɔki sɑ̃ɑwɑ ɡuro ɡurobun dĩɑnu be bɑ ɡeɑ kɑ kɔ̃sɑn wunɑnɑbu ɡiɑ yèn sɔ̃ bɑ yen dɔɔnɛ mɔ. \c 6 \p \v 1 Ǹ n mɛn nɑ, su Kirisin ɡɑrin torubu deri kpɑ su dɑ wuswɑɑɔ su kɑ ko tɔn yebunu. Su ku mɑɑ ɡɑri yin kpɛɛkpɛɛku surɑ, ɡerɑ ɡɔ̃ru ɡɔsiɑbu kookoo kɑmɡisun di kɑ nɑɑnɛ dokebu Gusunɔ sɔɔ, \v 2 kɑ wɑsi dɛɛrɑsiɑbun woronu kɑ nɔmɑn sɔndibu yɑ̃kurun wɔllɔ kɑ ɡɔribun seebun ɡɑri kɑ siɑn siribu. \v 3 Wuswɑɑ dɑɑ biyɑ sɑ ko hɑniɑ ko Gusunɔ ù n wurɑ. \p \v 4 Ǹ n ben sɔ̃n nɑ, be bɑ rɑɑ yɑm wɑ Gusunɔn ɡɑri sɔɔ, mɑ bɑ win kɛ̃nu dendɑ, mɑ bɑ bɔnu wɑ Hunde Dɛɛro sɔɔ, \v 5 mɑ bɑ wɑ mɑ Gusunɔn ɡɑri wɑ̃, mɑ bɑ siɑn wɑ̃ɑrun dɑm ɡiɑ, \v 6 yen biru bɑ̀ n biru kisi bɑ nɑɑnɛ dokebu deri mɑm mɑm, n ǹ mɑɑ koorɔ bu bu ɡɔ̃ru ɡɔsiɑsiɑ. Domi bɑ kpɑm Gusunɔn Bii kpɑremɔwɑ ben tii dɑ̃ɑ bunɑnɑrɔ mɑ bɑ nùn sekuru dokemɔ bɑtumɑ sɔɔ. \p \v 7 Sɑnɑm mɛ tem mu ɡuri nim nɔrumɔ kiri kiri mɑ mu dĩɑnu kpiisiɑmɔ ni nu koo mɛn yɛ̃robu ɑrufɑɑni kuɑ, Gusunɔ u rɑ mu domɑru kuewɑ. \v 8 Adɑmɑ mù n sɑ̃ki kɑ ɑwĩi kpiimɔ mu ǹ ɡɑru koorɔ. Ǹ n sosi Gusunɔ u koo mu bɔ̃rusi, ɑmɛn biru kpɑ mu dɔ̃ɔ mwɑɑrɑ. \p \v 9 Adɑmɑ kĩnɑsibu, bɑɑ sɑ̀ n ɡɑri yin bweseru ɡerumɔ, sɑ bɛɛ nɑɑnɛ sɑ̃ɑ sɑ yĩiyɔ mɑ i ko n wɑ̃ɑ fɑɑbɑn swɑɑ sɔɔ. \v 10 Gusunɔ u sɑ̃ɑwɑ ɡemɡii, u ǹ bɛɛn sɔmburu duɑrimɔ kɑ kĩi te i sɔ̃ɔsi win yĩsirun sɔ̃, sɑnɑm mɛ i wiɡibu nɔɔri nɡe mɛ i bu nɔɔrimɔ tɛ̃. \v 11 Kɑ mɛ, sɑ kĩ bɛɛn bɑɑwure u n hɑniɑ ye mɔ sere kɑ nɔrɔ, kpɑ ye i yĩiyɔ yu kɑ koorɑ mɑm mɑm. \v 12 Sɑ ǹ kĩ i ko nɡe be bɑ tɛmɑnɑbu kpɑnɑ, ɑdɑmɑ i bu sɑɑrio be bɑ nɑɑnɛ doke mɑ bɑ tɛmɑnɑ bɑ kɑ tubi dimɔ ye Gusunɔ u bu nɔɔ mwɛɛru kuɑ. \s1 Gusunɔn nɔɔ mwɛɛ \s2 te tɑ ǹ sikɑ mɔ \p \v 13 Sɑnɑm mɛ Gusunɔ u Aburɑhɑmu nɔɔ mwɛɛru kuɑ, kɑ yen bɔ̃ri sɑnnɑ. U bɔ̃ruɑ kɑ win tiin yĩsiru yèn sɔ̃ ɡoo sɑri wi u mɑɑ nùn kere wìn yĩsiru u koo kɑ bɔ̃re. \v 14 U nɛɛ, kon nun domɑru kuɑ kɑ ɡem, kon de wunɛn bweseru tu dɑbiɑ. \v 15 Nɡe mɛyɑ Aburɑhɑmu u tɛmɑnɑ, mɑ u wɑ yèn nɔɔ mwɛɛru Gusunɔ u nùn kuɑ. \v 16 Tɔmbu bɑ̀ n bɔ̃rumɔ bɑ rɑ bɔ̃rewɑ kɑ wi u bu keren yĩsiru, kpɑ bɔ̃ri yi, yi ben ɡɑri sire kpɑ yi sikirinɔsu kpuro kpeesiɑ. \v 17 Nɡe mɛyɑ Gusunɔ u kĩɑ u be bɑ koo kɛ̃ru mwɑ te u bu nɔɔ mwɛɛru kuɑ sɔ̃ɔsi kpɑsɑsɑ mɑ win ɡɑri kun kɔbiɑrɔ. Yen sɔ̃nɑ u nɔɔ mwɛɛru kuɑ u sire kɑ bɔ̃ri. \v 18 Ǹ n mɛn nɑ, ɡɑri yiru wɑ̃ɑ yi yi ǹ kɔsirɔ, yì sɔɔ Gusunɔ kun kpɛ̃ u weesu ko. Yiyɑ yi sun dɑm kɑ̃ɑ ɡem ɡem bɛsɛ be sɑ kuku yeru kɑsu, kpɑ su kɑ wɑ su mwɑ ye sɑ yĩiyɔ bɑ sun yiiye. \v 19 Yĩiyɔ bi, bu bɛsɛn ɡɔ̃ru nɛni sim sim nɡe ɡoo nimkuun mɑrutiɑ ɡu ku kɑ kɔ̃ɔrɑ. Bu dɑm mɔ, bu ǹ sikɑ mɔ, mɑ bu duɑ sere Gusunɔn wɑ̃ɑ yerun suunu sɔɔ. \v 20 Miyɑ Yesu u ɡbiɑ u duɑ bɛsɛn sɔ̃ u kuɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero kɑ bɑɑdommɑɔ nɡe Mɛɛkisidɛki. \c 7 \s1 Mɛɛkisidɛki u sɑ̃ɑ sunɔ \s2 kɑ mɑɑ yɑ̃ku kowo \p \v 1 Mɛɛkisidɛki wi, u sɑ̃ɑwɑ Sɑlɛmun sunɔ kɑ Wɔrukoon yɑ̃ku kowo. Ye Aburɑhɑmu u sinɑmbu tɑbu diimɑ u wee, yerɑ Mɛɛkisidɛki nùn sennɔ dɑ u nùn domɑru kuɑ. \v 2 Aburɑhɑmu u ye u wɑɑmɑ bɔnu kuɑ mɑ u wɔkuru bɑɑteren wɔllɔ tiɑ tiɑ suɑ u nùn wɛ̃. Gbiikɑɑ win yĩsirun tubusiɑnɑ sunɔ ɡemɡii. Yen biru u sɑ̃ɑ Sɑlɛmun sunɔ, yen tubusiɑnɑ ɑlɑfiɑn sunɔ. \v 3 Goo kun win tundo kɑ win mɛro kɑ win sikɑdo ɡoo yɛ̃. Bɑ ǹ win mɑrubu kɑ win ɡɔɔn ɡɑri koore. U kɑ Gusunɔn Bii weenɛ, u sɑ̃ɑwɑ yɑ̃ku kowo kɑ bɑɑdommɑɔ. \p \v 4 I mɛɛrio nɡe mɛ durɔ win kpɑ̃ɑrɑ nɛ. Domi Aburɑhɑmu bɛsɛn sikɑdo boko u ɡɑ̃ɑ ɡee ni u tɑbu diimɑ u kɑ wee bɔnu kuɑ, mɑ u wɔkuru bɑɑteren wɔllɔ tiɑ tiɑ suɑ u nùn wɛ̃. \v 5 Woodɑ yɑ Lefin bibu be bɑ sɑ̃ɑ yɑ̃ku kowobu yiire bu de Isirelibɑ bu ben mɔru kpuro bɔnu ko, kpɑ bu wɔkuru bɑɑteren wɔllɔ tiɑ tiɑ suɑ bu bu wɛ̃. Be bɑ bu bɔnu ye wɛ̃ɛmɔ bɑ sɑ̃ɑ ben dusibu, ben tii mɑɑ Aburɑhɑmun bibɑ. \v 6 Adɑmɑ Mɛɛkisidɛki u ǹ yɑrɑ Lefin bweserun di. Kɑ mɛ, Aburɑhɑmu u nùn bɔnu ye wɛ̃. Yen biru Mɛɛkisidɛki u nùn domɑru kuɑ, wi, wi Gusunɔ u nɔɔ mwɛɛ ni kuɑ. \v 7 Sikɑ ɡɑɑ sɑri, wi u bo wiyɑ u rɑ yɑ̃kɑbu domɑru kue. \v 8 Lefin bibu, be bɑ wɔkuru bɑɑteren wɔllɔ tiɑ tiɑ mwɑɑmɔ bɑ sɑ̃ɑ be bɑ rɑ ɡbi, ɑdɑmɑ Mɛɛkisidɛki, wi, u sɑ̃ɑ wi u ǹ ɡbimɔ nɡe mɛ Gusunɔn ɡɑri ɡeruɑ. \v 9 Tɛ̃, su ɡere mɑ sɑnɑm mɛ Aburɑhɑmu u nùn bɔnu ye wɛ̃, Lefi wìn bibɑ bɔnu mwɑɑmɔ u mɑɑ bɔnu ye wɛ̃ win tii sɑɑ Aburɑhɑmun min di. \v 10 Domi bɑɑ mɛ bɑ ǹ ɡinɑ nùn mɑrɑ sɑnɑm mɛ, u wɑ̃ɑ win bɑɑbɑn wɑsi sɔɔ ye u kɑ Mɛɛkisidɛki yinnɑ. \p \v 11 Woodɑ ye Gusunɔ u Isirelibɑ wɛ̃ yerɑ yɑ̃ku kowo Lefiɡibɑ kɑ sɔmburu mɔ̀. Tɛ̃, yɑ̃ku kowo be, bɑ̀ n sɔmburu kuɑ te tɑ yibɑ, n ǹ tilɑsi yɑ̃ku kowo tuko ɡoo u kpɑm nɑ wi u sɑ̃ɑ nɡe Mɛɛkisidɛki wi u ǹ sɑ̃ɑ Aronin bweseru. \v 12 Domi bɑ̀ n yɑ̃ku kowobun bweseru kɔsɑ tilɑsi bu mɑɑ woodɑ kɔsi. \v 13 Geemɑ bɛsɛn Yinni wi ɡɑri yi, yi kɑ yɑ̃, u sɑ̃ɑwɑ bweseru ɡɑruɡii tèn tɔmbɑ kun yɑ̃ku kobun sɔmburu koore. \v 14 Domi sɑ yɛ̃ mɑ bɑ nùn mɑrɑwɑ Yudɑn bweseru sɔɔ. Mɔwisi kun mɑɑ bwese ten ɡɑri ɡeruɑ yɑ̃ku kowobun ɡɑri sɔɔ. \s1 Yɑ̃ku kowo ɡoo \s2 wi u sɑ̃ɑ nɡe Mɛɛkisidɛki \p \v 15 Gɑri ɡɛɛ wee yi yi ye kpuro bururɑsiɑmɔ. Yɑ̃ku kowo tuko ɡoo yɑrɑ wi u sɑ̃ɑ nɡe Mɛɛkisidɛki. \v 16 Bɑ ǹ nùn kue yɑ̃ku kowo mɑrumɑrurun di mɑ n kun mɔ kɑ wɑ̃ɑru te tɑ ku rɑ kpen dɑm. \v 17 Kɑ ɡeemɑ, Gusunɔn ɡɑri ɡeruɑ win sɔ̃ yi nɛɛ, \q1 “Wunɑ kɑɑ ko yɑ̃ku kowo kɑ bɑɑdommɑɔ \q1 nɡe Mɛɛkisidɛki.” \m \v 18 Nɡe mɛyɑ bɑ kɑ woodɑ ɡurɑ ɡo yèn sɔ̃ yɑ ǹ dɑm mɔ yɑ ǹ mɑɑ ɑrufɑɑni mɔ. \v 19 Geemɑ, Mɔwisin woodɑ yɑ ǹ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnu yibie. Adɑmɑ tɛ̃, sɑ swɑɑ ɡeɑ mɔ yèn min di sɑ ko Gusunɔ susi. \p \v 20 Yen biru Gusunɔ u bɔ̃ruɑ. Beɔnɔ bɑ kuɑ yɑ̃ku kowobu n ǹ kɑ bɔ̃ri. \v 21 Adɑmɑ wi u Yesu kuɑ yɑ̃ku kowo u ye kuɑwɑ kɑ bɔ̃ri u nɛɛ, \q1 “Yinni Gusunɔ u bɔ̃ruɑ. \q1 U ǹ mɑɑ win ɡɑri seeyɑmɔ. \q1 U nɛɛ, kɑɑ ko yɑ̃ku kowo kɑ bɑɑdommɑɔ.” \m \v 22 Yen sɔ̃nɑ Yesu kɑ sun nɔɔ mwɛɛru nɑɑwɑ te tɑ burɑm bo. \p \v 23 Mi Yesun ɡɑri kɑ yɑ̃ku kowo ben ɡɑri yi kpɑm wunɑnɑ wee. Yɑ̃ku kowo be, bɑ dɑbiɑ yèn sɔ̃ ɡɔɔ ku rɑ wure bɑ n wɑ̃ɑ sɔmbu te sɔɔ kɑ bɑɑdommɑ, \v 24 ɑdɑmɑ Yesu u ko n wɑ̃ɑwɑ kɑ bɑɑdommɑɔ. Bɑ ǹ mɑɑ win yɑ̃ku kowo sɔmburu suɑmɔ bu ɡoo wɛ̃. \v 25 Yen sɔ̃nɑ u koo kpĩ u bu fɑɑbɑ ko tɛ̃n di kɑ bɑɑdommɑɔ be bɑ Gusunɔ susimɔ win min di, domi u wɑ̃ɑwɑ u kɑ Gusunɔ suuru kɑnɑ ben sɔ̃. \p \v 26 Ǹ n mɛn nɑ, Yesu sɑ̃ɑwɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero wìn bukɑtɑ sɑ mɔ. U Gusunɔ wɛ̃re, u dɛɛre, u ǹ durum koore. Wi kɑ durumɡibu bɑ wunɑnɛ. Bɑ nùn suɑ bɑ kɑ dɑ sere wɔllɔ. \v 27 U ǹ sɑ̃ɑ nɡe yɑ̃ku kowo tɔnwero beɔnɔ. U ǹ bɑɑdommɑn yɑ̃ku kobun bukɑtɑ mɔ, ɡbiikɑɑ win tiin torɑnun sɔ̃ kɑ sere ɡɑbuɡinu. U yɑ̃ku teeru kuɑ te tɑ turɑ sere kɑ bɑɑdommɑɔ sɑnɑm mɛ u kɑ win tii ɑbɔru kuɑ. \v 28 Mɔwisin woodɑ yɑ dɑm sɑriruɡibu kuɑ yɑ̃ku kowo tɔnwerobu. Adɑmɑ Gusunɔn ɡɑri yi u kuɑ kɑ bɔ̃ri, yi yi nɑ woodɑn biru, yi Bii wi u yibɑ kɑ bɑɑdommɑɔ kuɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero. \c 8 \s1 Yesu \s2 bɛsɛn yɑ̃ku kowo tɔnwero \p \v 1 Tɛ̃ ɡɑri yin wiru wee. Bɛsɛ sɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero win bweseru mɔ wi u sɔ̃ wɔllɔ Gusunɔ dɑm kpuroɡiin sinɑ turɑrun nɔm ɡeuɔ. \v 2 U yɑ̃ku kowo tɔnwerorun sɔmburu mɔ̀ ɑye dɛɛrɑru sɔɔ te tɑ sɑ̃ɑ Gusunɔn wɑ̃ɑ yerun tii tii, te Yinni u kuɑ, n ǹ mɔ tɔnu. \p \v 3 Bɑ rɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero ɡɔsiwɑ u kɑ Gusunɔ kɛ̃nu wɛ̃ kpɑ u yɑ̃kunu ko. Ǹ n mɛn nɑ, bɛsɛn yɑ̃ku kowo tɔnweron tii u ko n ɡɑ̃ɑnu mɔwɑ ni u koo kɑ yɑ̃kuru ko. \v 4 Ù n wɑ̃ɑ hɑnduniɑ sɔɔ, u ǹ ko n mɑm sɑ̃ɑ yɑ̃ku kowo domi yɑ̃ku kowobɑ wɑ̃ɑ be bɑ rɑ yɑ̃kuru ko nɡe mɛ Mɔwisin woodɑ yɑ yiiremɔ. \v 5 Yɑ̃ku kowo ben sɔmburu tɑ sɑ̃ɑ te tɑ wɑ̃ɑ wɔllɔn weenɑsiru tɔnɑ kɑ ten yɑɑyɑɑsu, nɡe mɛ Gusunɔ u Mɔwisi sɔ̃ɔwɑ sɑnɑm mɛ u kĩ u kuu bekuruɡiru ko, u nɛɛ, “A de ɑ kuu te ko tɑ n sɑ̃ɑ nɡe te nɑ nun sɔ̃ɔsi ɡuuru wɔllɔ.” \v 6 Adɑmɑ tɛ̃ bɑ Yesu sɔmburu nɔmu sɔndiɑ te tɑ beɡiru bɛɛrɛ kere, domi u sɑ̃ɑ ɑrukɑwɑni ye yɑ bɛɛrɛ bon swɑɑ sɔmɔ. Bɑ ɑrukɑwɑni ye bɔkuɑwɑ kɑ nɔɔ mwɛɛ ni nu bɛɛrɛ bo. \p \v 7 Arukɑwɑni ɡbiikɑɑ yɑ̀ kun serere mɔ, n ǹ mɑɑ koorɔ ɡɑɑ yu ye kɔsire ko. \v 8 Adɑmɑ Gusunɔ u win tɔmbu ɡerusimɔ ye u nɛɛ, \q1 “Yinni Gusunɔ u nɛɛ, tɔ̃nu ɡɑnu sisi \q1 nì sɔɔ kon kɑ Isirelibɑ kɑ Yudɑbɑ ɑrukɑwɑni kpɑɑ bɔke. \q1 \v 9 Adɑmɑ yɑ ǹ ko n sɑ̃ɑ yèn bweseru nɑ rɑɑ kɑ ben bɑɑbɑbɑ bɔkuɑ \q1 dɔmɑ te nɑ bu nɔmu nɛnuɑ nɑ yɑrɑ Eɡibitin tem di. \q1 Bɑ ǹ kɑ nɛn ɑrukɑwɑni ye yɔ̃re ye nɑ kɑ bu bɔkuɑ. \q1 Yen sɔ̃nɑ nɑ bu ɑtɑfiiru kuɑ. \q1 Yeyɑ Yinni Gusunɔ u ɡeruɑ. \q1 \v 10 U kpɑm nɛɛ, ɑrukɑwɑni kpɑɑ ye wee, \q1 ye kon kɑ Isirelibɑ bɔke ɑmɛn biru. \q1 Kon nɛn woodɑ doke ben bwisikunu sɔɔ. \q1 Kon ye yorusi ben ɡɔ̃rusɔ. \q1 Kon ko ben Yinni kpɑ bu ko nɛn tɔmbu. \q1 \v 11 Goo sɑri be sɔɔ wi u koo win wuuɡii ǹ kun mɛ win temɡii keu sɔ̃ɔsi u nɛɛ, \q1 u Yinni Gusunɔ ɡio. \q1 Domi be kpurowɑ bɑ ko n mɑn yɛ̃ \q1 sɑɑ bii piimunun di sere kɑ bukurobɔ. \q1 \v 12 Kon bu ben torɑnu suuru kuɑ. \q1 Nɑ ǹ mɑɑ ben torɑnu yɑɑyɑmɔ.” \m \v 13 Sɑnɑm mɛ Gusunɔ u ɑrukɑwɑni kpɑɑn ɡɑri mɔ̀, yɑ ɡeruɑwɑ u ɡbiikɑɑ kuɑ ɡurɑ. Ye yɑ mɑɑ sɑ̃ɑ ɡurɑ yɑ tɔkɔ mɔ̀ yɑ doonɔ. \c 9 \s1 Sɑ̃ɑ temkiru kɑ wɔrukiru \p \v 1 Arukɑwɑni ɡbiikɑɑ yɑ sɑ̃ɑrun woodɑ mɔ kɑ mɑɑ sɑ̃ɑ yeru hɑnduniɑ sɔɔ. \v 2 Bɑ kuu bekuruɡiru ɡirɑ. Ten ɑdɛrɔwɑ bɑ sokɑ dii dɛɛrɑru. Miyɑ fitilɑ ɡɑ wɑ̃ɑ kɑ tɑbulu kɑ Yinni Gusunɔn pɛ̃ɛ. \v 3 Tɑ mɑɑ dii sɔɔ mɔ ɡe bɑ kuɑ kɑ beku kɑreru. Geyɑ bɑ sokɑ dii te tɑ dɛɛre ɡem ɡem. \v 4 Miyɑ kpɑkororɑ wɑ̃ɑ te bɑ wurɑ pote tèn wɔllɔ bɑ rɑ turɑre dɔ̃ɔ doke. Miyɑ mɑɑ woodɑn kpɑkororɑ wɑ̃ɑ te bɑ mɑɑ wurɑ pote. Kpɑkoro te sɔɔ, weke wurɑɡirɑ wɑ̃ɑ, mi bɑ mɑnnɑ doke kɑ Aronin dɛkɑ ye yɑ kpɑrɑ kɑ kpee bɛsi mi bɑ woodɑn ɡɑri yorusi. \v 5 Kpɑkoro ten wɔllɔwɑ wɔllun kɔ̃sobun weenɑsibɑ wɑ̃ɑ be bɑ Gusunɔn yiikon ɡirimɑ sɔ̃ɔsimɔ. Ben kɑsɑ yɑ dɛriɑre yɑ wukiri mi bɑ rɑ yɑ̃ku yɛm yɛ̃ke torɑnun sɔ̃. Adɑmɑ sɑ ǹ kpɛ̃ su ɡɑ̃ɑ ni kpuron ɡɑri sɑɑri tɛ̃. \p \v 6 Tɛ̃, bɑ̀ n ye kpuro yi yi nɡe mɛ, yerɑ yɑ̃ku kowobu bɑ rɑ du ɑdɛrɔ ɡe sɔɔ bu ben sɑ̃ɑrun sɔmburu ko. \v 7 Adɑmɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero wi turowɑ u rɑ du dii sɔɔ ɡe sɔɔ, wɔ̃ɔ kɑ wɔ̃ɔ nɔn teeru kɑ yɑ̃ku yɛm mɛ u rɑ Gusunɔ tusie win tiin torɑnun sɔ̃ kɑ mɑɑ tɔmbuɡinu ni bɑ kuɑ yɛ̃ru sɑriru sɔɔ. \v 8 Nɡe mɛyɑ Hunde Dɛɛro u sɔ̃ɔsimɔ mɑ swɑɑ ye yɑ dɔɔ dii te tɑ dɛɛre ɡem ɡem sɔɔ yɑ ǹ ɡinɑ kɛniɑre sɑɑ yè sɔɔ ɑdɛrɔ ɡe, ɡɑ wɑ̃ɑ, \v 9 domi ɡɑ sɑ̃ɑwɑ sɑɑ yen weenɑsiɑ. Yɑ ɡerumɔ mɑ kɛ̃nu kɑ yɑ̃ku ni bɑ Gusunɔ kuɑmmɛ, nu ǹ kpɛ̃ nu tɔnu wi u sɑ̃ɑ te mɔ̀n ɡɔ̃ru dɛɛrɑsiɑ mɑm mɑm. \v 10 Domi yɑ sɑ̃ɑwɑ wɑsi tɔnɑn woodɑ ye yɑ kɑ dim kɑ nɔrubu kɑ wɑsin dɛɛrɑsiɑbun woronu yɑ̃. Bɑ woodɑ ye yi sere kpɑɑ yu kɑ nɑ. \p \v 11 Adɑmɑ Kirisi nɑwɑ u n kɑ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑ ɡee ni nu wɑ̃ɑ tɛ̃n yɑ̃ku kowo tɔnwero. U duɑ kuru ɡɑrun min di te tɑ kpɑ̃ɑru bo mɑ tɑ burɑm bo. N ǹ mɔ tɔmbu bɑ tu kuɑ. Tɑ ǹ wɑ̃ɑ hɑnduniɑ ye sɔɔ. \v 12 Ye Kirisi u duɑ nɔn teeru ten dii te tɑ dɛɛre ɡem ɡem sɔɔ yɑ turɑ sere kɑ bɑɑdommɑɔ. U ǹ due kɑ bonu kɑ nɑɑ binun yɛm. Win tii tiin yɛmɑ u kɑ duɑ, mɑ u sun yɑkiɑ sere kɑ bɑɑdommɑɔ. \v 13 Bɑ rɑ bonu kɑ nɑɑ kinɛnun yɛm kɑ nɑɑ ye bɑ dɔ̃ɔ mɛnin torom yɛ̃ke tɔmbu sɔɔ be bɑ ǹ dɛɛre bu kɑ dɛɛrɑ woodɑn nɔni sɔɔ. \v 14 Ǹ n mɛn nɑ, ɑmɔnɑ Kirisin yɛm ɑrufɑɑni ko n nɛ. Domi Gusunɔn Hunde wi u ku rɑ kpen sɑɑbuwɑ u tii Gusunɔ wɛ̃ nɡe yɑ̃ku te tɑ ǹ bɑu mɔ. Win yɛmɑ mu koo bɛsɛn ɡɔ̃ru dɛɛrɑsiɑ sɑɑ sɔm kɑmɡinun di kpɑ su kɑ kpĩ su Gusunɔ, Yinni wɑso sɑ̃. \p \v 15 Yen sɔ̃nɑ Kirisi u sɑ̃ɑ nɔɔ mwɛɛ kpɑɑrun swɑɑ sɔmɔ. Win min diyɑ be Gusunɔ u sokɑ bɑ ɡɑ̃ɑ ni nu ku rɑ kpe tubi dimɔ ni Gusunɔ u bu nɔɔ mwɛɛru kuɑ. Bɑ koo kpĩ mɛ, yèn sɔ̃ ɡɔɔn ɡɑri duɑ sɔɔ, wi u tɔmbu yɑkiɑmɔ ben torɑnun di ni bɑ kuɑ nɔɔ mwɛɛ ɡururun sɑɑ sɔɔ. \p \v 16 Domi nɔɔ mwɛɛ ten bweseru tu kɑ koorɑ tilɑsi wi u tu kuɑ u ɡbi. \v 17 Geemɑ, nɔɔ mwɛɛ ten bweseru tɑ ǹ ɑrufɑɑni mɔ mɑ n kun mɔ wi u tu kuɑ u ɡu. Tɑ ǹ dɑm ɡɑm mɔ sɑɑ ye yɛ̃ro u wɑsi. \v 18 Yen sɔ̃nɑ nɔɔ mwɛɛ ɡbiikiru tɑ ǹ yibiɑre sɑnɑm mɛ bɑ ǹ yɛm yɛ̃ke. \v 19 Gbiikɑɑ Mɔwisi u tɔmbu kpuro woodɑ bɑɑyere nɔɔsiɑ nɡe mɛ Gusunɔ u yi. Yen biru u nɑɑ binu kɑ bonun yɛm suɑ kɑ nim, u yɑ̃ɑ sɑn swɑ̃ɑsu kɑ isɔpun kikisu kpɛ̃ɛ, mɑ u woodɑn tireru kɑ tɔmbu kpuro yɛm mɛ yɛ̃ke. \v 20 Mɑ u nɛɛ, yeniwɑ yɛm mɛ mu woodɑn ɡɑri sire ye Gusunɔ u wɛ̃ bɛɛn sɔ̃. \v 21 Mɔwisi u mɑɑ kuu bekuruɡii te kɑ ɡɑ̃ɑnu kpuro ni bɑ rɑ kɑ sɑ̃ɑru ko yɛm yɛ̃ke. \v 22 Woodɑn komɑru sɔɔ yɛmɑ mu rɑ ɡɑ̃ɑ dɑbinu dɛɛrɑsie. Torɑnu kun mɑɑ suuru wɑɑrɔ mɑ n kun mɔ bɑ yɛm yɛ̃kɑ. \s1 Kirisin yɑ̃kurɑ \s2 durum wɔkɑmɔ \p \v 23 N weenɛ bu wɔllun ɡɑ̃ɑnun weenɑsii ni dɛɛrɑsiɑ nɡe mɛ. Adɑmɑ wɔllun ɡɑ̃ɑnun tii nu yɑ̃kunun bukɑtɑ mɔ ni nu bɛɛrɛ kere. \v 24 Domi Kirisi u ǹ due dii dɛɛrɑru sɔɔ te tɔnu kuɑ, te tɑ sɑ̃ɑ Gusunɔn wɑ̃ɑ yerun weenɑsiru. U duɑwɑ sere wɔllun tii tii sɔɔ u n kɑ yɔ̃ tɛ̃ Gusunɔn wuswɑɑɔ bɛsɛn sɔ̃. \v 25 Yuubɑn yɑ̃ku kowo tɔnwero u rɑ du wɔ̃ɔ kɑ wɔ̃ɔ dii te tɑ dɛɛre ɡem ɡem sɔɔ kɑ yɛm mɛ mu ǹ sɑ̃ɑ win tiiɡim. Adɑmɑ Kirisi u ǹ due u kɑ tii ɑbɔru ko nɔn dɑbiru. \v 26 Ù n kuɑ mɛ, u koo rɑɑ nɔni sɔ̃ɔrɑ nɔn dɑbinu sɑɑ toren di. Adɑmɑ u duɑ tɛ̃ nɔn teeru sɑnɑm dɑ̃ɑkim mɛni sɔɔ u kɑ torɑru wunɑ sɑnɑm mɛ u kɑ tii wɛ̃ nɡe ɑbɔru. \v 27 Nɡe mɛ Gusunɔ u bɑɑwure bure u ɡbi nɔn teeru u sere nùn siri, \v 28 nɡe mɛyɑ Kirisi u tii wɛ̃ nɔn teeru nɡe ɑbɔru u kɑ tɔn dɑbinun torɑnu sɔbe. U koo mɑɑ kurɑmɑ nɔn mɛɛruse, n ǹ mɔ u kɑ torɑnu sɔbe, ɑdɑmɑ u kɑ bu fɑɑbɑ kowɑ be bɑ nùn mɑrɑ. \c 10 \p \v 1 Yuubɑn woodɑ yɑ ǹ ɡɑ̃ɑ ɡee ni nu wɑ̃ɑ tɛ̃n ɡɑri tubusie sɑ̃ɑ sɑ̃ɑ, yɑ sɑ̃ɑwɑ nin yɑɑyɑɑsu. Yen sɔ̃nɑ yɑ ǹ kpɛ̃ yu kɑ yɑ̃ku tee ni bɑ rɑ ko wɔ̃ɔ kɑ wɔ̃ɔ tɔmbu dɛɛrɑsiɑ mɑm mɑm be bɑ Gusunɔ susimɔ kɑ ni. \v 2 Tɔn be bɑ Gusunɔ sɑ̃ɑmɔ nɡe mɛn bweseru, bɑ̀ n dɑɑ dɛɛrɑ mɑm mɑm ben torɑnun di, ben ɡɔ̃ru ɡɑ ǹ koo rɑɑ mɑɑ bu tɑɑrɛ wɛ̃, yɑ̃kunu kun ko n dɑɑ mɑɑ wɑ̃ɑ. \v 3 Adɑmɑ yɑ̃ku ni, nu sɑ̃ɑwɑ ni nu koo tɔmbu ben torɑnu yɑɑyɑsiɑ wɔ̃ɔ kɑ wɔ̃ɔ. \v 4 Domi nɑɑ kinɛnu kɑ bonun yɛm mu ǹ kpɛ̃ mu torɑnu wunɑ. \p \v 5 Yen sɔ̃nɑ, sɑnɑm mɛ Kirisi u kĩ u nɑ hɑnduniɑ sɔɔ, u Gusunɔ sɔ̃ɔwɑ u nɛɛ, \q1 “A ǹ yɑ̃kuru kĩ ǹ kun mɛ kɛ̃ru. \q1 Yen sɔ̃nɑ ɑ mɑn wɑsi kuɑ. \q1 \v 6 A ǹ nuku dobu mɔ yɑ̃ku dɔ̃ɔ mwɑɑrɑruɡinu ǹ kun mɛ \q1 torɑrun yɑ̃kunun sɔ̃. \q1 \v 7 Mɑ nɑ nɛɛ, nɛ wee Gusunɔ, \q1 nɑ sisi n kɑ wunɛn kĩru ko \q1 nɡe mɛ bɑ nɛn ɡɑri yoruɑ woodɑn tireru sɔɔ.” \m \v 8 Gbiikɑɑ u ɡeruɑ u nɛɛ, “A ǹ yɑ̃kuru kĩ ǹ kun mɛ kɛ̃ru, ǹ kun mɛ yɑ̃ku dɔ̃ɔ mwɑɑrɑruɡiru, ǹ kun mɛ torɑrun yɑ̃kuru. A ǹ mɑɑ nuku dobu mɔ ni sɔɔ.” Kɑ mɛ, bɑ ni mɔ̀ nɡe mɛ woodɑ yɑ yiire. \v 9 Yen biru u nɛɛ, “Nɛ wee nɑ sisi n kɑ wunɛn kĩru ko.” Nɡe mɛyɑ u kɑ sɑ̃ɑ ɡururu kpeerɑsiɑ mɑ u kpɑɑru kɔsire kuɑ. \v 10 Yesu Kirisi u Gusunɔn kĩi te kuɑ, yen sɔ̃nɑ sɑ dɛɛrɑ bɛsɛn torɑnun di kɑ ɑbɔ te u kuɑ kɑ win wɑsi nɔn teeru. \p \v 11 Tɔ̃ru bɑɑtere yɑ̃ku kowo bɑɑwure rɑ n yɔ̃wɑ u kɑ win sɔmburu ko. Yɑ̃ku tee niyɑ u rɑ n mɔ̀ bɑɑ mɛ nu ǹ kpɛ̃ nu torɑnu wunɑ. \v 12 Adɑmɑ yɑ̃ku teerɑ Kirisi u kuɑ torɑnun sɔ̃ te tɑ turɑ sere kɑ bɑɑdommɑɔ. Yen biru u dɑ u sinɑ Gusunɔn nɔm ɡeuɔ, \v 13 u n kɑ mɑrɑ sere Gusunɔ u kɑ win yibɛrɛbɑ surɑ bu ko win nɑɑ sɔnditiru. \v 14 Domi kɑ ɑbɔ teerɑ u bu dɛɛrɑsiɑ mɑm mɑm sere kɑ bɑɑdommɑɔ be Gusunɔ u kuɑ wiɡibu. \p \v 15 Hunde Dɛɛro u mɑɑ sun ye sɔ̃ɔmɔ. Gbiikɑɑ u nɛɛ, \q1 \v 16 “Yinni Gusunɔ u nɛɛ, \q1 ɑrukɑwɑni kpɑɑ ye wee \q1 ye kon kɑ bu bɔke ɑmɛn biru. \q1 Kon nɛn woodɑ doke ben bwisikunu sɔɔ. \q1 Kon ye yorusi ben ɡɔ̃rusɔ.” \m \v 17 Mɑ u kpɑm nɛɛ, “Nɑ ǹ mɑɑ ben torɑnu kɑ ben woodɑ sɑrɑbu yɑɑyɑmɔ.” \v 18 Tɛ̃ bɑ̀ n ɡoon torɑnu wunɑ, n ǹ mɑɑ tilɑsi bu yɑ̃kuru ɡɑru ko ten sɔ̃. \s1 Su Gusunɔ susi \p \v 19 Yen sɔ̃nɑ nɛɡibu sɑ toro sindu mɔ su kɑ du dii te tɑ dɛɛre ɡem ɡem sɔɔ Yesun yɛm sɑɑbu. \v 20 U sun swɑɑ kpɑɑ yɑbɑ ye yɑ wɑsi sɑɑ kɑrerun min di te tɑ sɑ̃ɑ win wɑsi. \v 21 Sɑ mɑɑ yɑ̃ku kowo tɔnwero mɔ wi bɑ swĩi Gusunɔn tɔmbun sɔ̃. \v 22 Ǹ n mɛn nɑ, i de su Gusunɔ susi kɑ murɑfiti sɑriru kɑ nɑɑnɛ doke bi bu toro sindu mɔ kɑ ɡɔ̃ru dɛɛrɔ ɡe ɡɑ ǹ tɑɑrɛ mɔ kɑ wɑsi yi bɑ dɛɛrɑsiɑ kɑ nim dɛɛrɑm. \v 23 Su de sɑ n yĩiyɔ bini nɛni dim dim bìn seedɑ sɑ dimɔ, domi Gusunɔ wi u nɔɔ mwɛɛru kuɑ u sɑ̃ɑ nɑɑnɛɡii. \v 24 Su lɑɑkɑri kuɑnɑ kpɑ su dɑm kɛ̃ɛnɑ, sɑ n kɑ kĩru sɔ̃ɔsimɔ kpɑ sɑ n sɔm ɡeenu mɔ̀. \v 25 Su ku mɛnnɔsu sinɑ nɡe mɛ n sɑ̃ɑ ɡɑbun dɔɔnɛ. Adɑmɑ su dɑm kɛ̃ɛnɑ n kere, yèn sɔ̃ i wɑɑmɔ mɑ Yinnin tɔ̃ru tɑ turuku koomɑ. \p \v 26 Domi sɑ̀ n yɛ̃ mɑ torɑrɑ sɑ kɑ mɔ̀ sɑnɑm mɛ sɑ ɡem ɡiɑ kɔ, yɑ̃kuru ɡɑru mɑɑ sɑri te tɑ koo bɛsɛn torɑnu wunɑ. \v 27 N tiewɑ sɑ n siribu mɑrɑ kɑ dɔ̃ɔ boko wi u koo Gusunɔn yibɛrɛbɑ kɑm koosiɑ. \v 28 Bɑɑwure wi u Mɔwisin woodɑ sɑrɑ bɑ rɑ nùn ɡowɑ kɑ wɔnwɔndu sɑriru, tɔnu yiru ǹ kun mɛ itɑ bɑ̀ n seedɑ di mɑ u tɑɑrɛ mɔ. \v 29 Ǹ n mɛn nɑ, ɑmɔnɑ n ko n sɑ̃ɑ siribun sɑnɑm kɑ wi u Hunde duromɡii wɔnwɑ mɑ u Gusunɔn Bii ɡɛmɑ mɑ u win yɛm kɑm mɛɛrɑ mɛ Gusunɔ u kɑ win nɔɔ mwɛɛrun ɡɑri sire mɑ u kɑ yɛ̃ro dɛɛrɑsiɑ. I n yɛ̃ mɑ yɛ̃ro win sɛɛyɑsiɑbu koo kpɛ̃ɑ. \v 30 Domi bɛsɛ sɑ yɛ̃ro yɛ̃ wi u ɡeruɑ u nɛɛ, “Nɛnɑ kon mɔru kɔsiɑ, nɛnɑ kon dibu kɔsiɑ.” U mɑɑ kpɑm nɛɛ, “Yinni Gusunɔ u koo win tɔmbu siriɑ.” \v 31 Gɑri kɔ̃siyɑ Gusunɔ Yinni wɑso ù n tɔnu nɔmɑ doke. \p \v 32 I yɑɑyo nɡe mɛ i ɡɑsɔ kuɑ. Sɑnɑm mɛ i Gusunɔn yɑm bururɑm wɑ i kpɑ, i nɔni sɔ̃ɔrɑ ɡem ɡem ɑdɑmɑ i yɔ̃rɑ sim sim tɑɑ bi sɔɔ. \v 33 Gɑsɔ bɑ bɛɛ wɔmmɔ mɑ bɑ bɛɛ nɔni sɔ̃ɔmɔ bɑtumɑ sɔɔ, ɡɑsɔ mɑɑ i ɡɑbu dɑm kɛ̃mɔ be bɑ wɑhɑlɑ yen bweseru wɑɑmɔ. \v 34 Geemɑ, i kɑ pirisɔmbɑ nɔni swɑ̃ɑru bɔnu kuɑ. Ye bɑ mɑɑ bɛɛ bɛɛn dukiɑ wɔrɑri, i wurɑ kɑ nuku dobu, domi i yɛ̃ mɑ i dukiɑ mɔ ye yɑ bɛɛrɛ bo ye yɑ ko n wɑ̃ɑ kɑ bɑɑdommɑɔ. \v 35 Ǹ n mɛn nɑ, i ku wɔruɡɔru kpɑnɑ, domi ten ɑre kpɑ̃. \v 36 Kɑ ɡem, i ǹ ko ko i kun tɛmɑnɛ i kɑ Gusunɔn kĩru ko kpɑ i wɑ i mwɑ yèn nɔɔ mwɛɛru u bɛɛ kuɑ. \v 37 Geemɑ, nɡe mɛ Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ, \q1 “N tiewɑ fiiko, kɛ̃ɛriki tɔnɑ. \q1 Wi u koo nɑ u kɑ tunumɑ, u ǹ tɛɛmɔ. \q1 \v 38 Mɑ wi u sɑ̃ɑ ɡemɡii nɛn nɔni sɔɔ, \q1 u ko n wɑ̃ɑ nɑɑnɛ dokebun sɑɑbu. \q1 Adɑmɑ ù n biru wurɑ, \q1 nɛn ɡɔ̃ru ɡɑ ǹ mɑɑ kɑ nùn dorɑmɔ.” \m \v 39 Sɑ ǹ wɑ̃ɑ be bɑ biru wurɔ bu kɑ kɑm kon wuurɔ, sɑ wɑ̃ɑwɑ be bɑ nɑɑnɛ doke bu kɑ ben hunden fɑɑbɑ wɑn wuurɔ. \c 11 \s1 Nɑɑnɛ dokebu \p \v 1 Wi u nɑɑnɛ doke u yɛ̃ kɑm kɑm mɑ ye u yĩiyɔ u koo ye wɑ. U mɑɑ yɛ̃ mɑ ye yɑ ǹ wɑɑrɔ kɑ nɔni yɑ wɑ̃ɑwɑ kɑ ɡem. \v 2 Nɑɑnɛ doke bin bweserɑ yeruku tɔmbɑ mɔ. Yen sɔ̃nɑ bɑ bu seedɑ ɡeɑ diiyɑ. \p \v 3 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ sɑ tubɑ mɑ Gusunɔn ɡɑriyɑ hɑnduniɑ yɑ kɑ tɑkɑ koorɑ. Nɡe mɛyɑ bɑ ye sɑ wɑɑmɔ kuɑ ye sɑ kun wɑɑmɔn di. \p \v 4 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ Abɛli u Gusunɔ yɑ̃kuru kuɑ te tɑ Kɑɛniɡiru bɛɛrɛ kere. Win nɑɑnɛ dokebun sɑɑbuwɑ bɑ nùn sokɑ ɡemɡii domi Gusunɔn tii u win kɛ̃nu mwɑ. Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ Abɛli u mɑɑ ɡɑri mɔ̀ kɑ tɛ̃ bɑɑ mɛ u ɡu. \p \v 5 Nɑɑnɛ dokebun sɔ̃nɑ bɑ Enɔku suɑ Gusunɔn mi u ǹ ɡu. Goo sɑri wi u mɑɑ kɑ nùn nɔni wɑɑre, domi Gusunɔ u nùn suɑ u kɑ dɑ win mi. Gusunɔn ɡɑri mɑɑ ɡerumɔ, bu sere nùn suɑ win kookoosu Gusunɔ wɛ̃re. \v 6 N deemɑ ɡoo sɑri wìn kookoosu koo Gusunɔ wɛ̃re n kun kɑ nɑɑnɛ dokebu. Geemɑ, wi u Gusunɔ susimɔ u nɑɑnɛ sɑ̃ɑ mɑ Gusunɔ u wɑ̃ɑ mɑ u rɑ be bɑ nùn kɑsu durom kue. \p \v 7 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ Nɔwɛ u Gusunɔn ɡɑri swɑɑ dɑki sɑnɑm mɛ u nùn kirɔ kuɑ ye yɑ sisin sɔ̃ ye u ǹ ɡinɑ wɑ. U Gusunɔ nɑsiɑ u nùn mɛm nɔɔwɑ mɑ u ɡoo nimkuu dɑ̃kɑ ɡè sɔɔ wi kɑ win yɛnuɡibu bɑ fɑɑbɑ wɑ. Nɡe mɛyɑ u hɑnduniɑɡibu tɑɑrɛ wɛ̃ mɑ u ɡem wɑ Gusunɔn nɔni sɔɔ nɑɑnɛ dokebun sɑɑbu. \p \v 8 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ Aburɑhɑmu u Gusunɔn sokuru wurɑ mɑ u swɑɑ wɔri u dɔɔ tem ɡɑm ɡiɑ mɛ Gusunɔ u koo nùn wɛ̃ nɡe tubi mɑ u dɔɔ mi u ǹ yɛ̃. \v 9 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ u sinɑ nɡe sɔɔ tem mɛ sɔɔ, mɛ Gusunɔ u nùn nɔɔ mwɛɛru kuɑ. U wɑ̃ɑ kuu bekuruɡinu sɔɔ wi kɑ Isɑki kɑ Yɑkɔbu. Ben tii, nɔɔ mwɛɛ tee terɑ Gusunɔ u mɑɑ bu kuɑ. \v 10 Domi Aburɑhɑmu u wuu bɔkɔ mɑrɑ ɡe ɡɑ kpɛɛkpɛɛku dɑmɡuu mɔ. Gusunɔwɑ u wuu ɡen kpunɑɑ kuɑ mɑ u ɡu bɑnɑ. \p \v 11 Nɑɑnɛ dokebun sɑɑbuwɑ Sɑɑrɑɑn tii mɑɑ dɑm wɑ u kɑ ɡurɑ suɑ bɑɑ mɛ u yen sɑɑ doonɑ. U yɛ̃ mɑ Gusunɔ wi u nɔɔ mwɛɛru kuɑ u sɑ̃ɑ nɑɑnɛɡii. \v 12 Nɡe mɛyɑ, sɑɑ tɔn durɔ turon min di, wi u ɡɔɔ turɑ, tɔmbɑ mɑrurɑ bɑ dɑbiɑ nɡe wɔllun kperi kɑ nim wɔ̃kun yɑni sɛɛri yi ɡoo kun kpɛ̃ u ɡɑri. \p \v 13 Nɑɑnɛ dokebu sɔɔrɑ tɔn be kpuro bɑ ɡu. Bɑ ǹ ɡɑ̃ɑ ɡee ni wɑ bɑ mwɛ nìn nɔɔ mwɛɛru Gusunɔ u kuɑ, ɑdɑmɑ bɑ nu wɑwɑ sɑrun di bɑ dɑm koosiɑ mɑ bɑ wurɑ mɑ bɑ sɑ̃ɑ sɔbu kɑ tem yɑrobu hɑnduniɑ sɔɔ. \v 14 Be bɑ ɡerumɔ mɛ, bɑ sɔ̃ɔsimɔ kpɑsɑsɑ mɑ bɑ tem kɑsu. \v 15 Tem mɛ bɑ derin bɛkɛ yɑ̀ n dɑɑ bu mɔ̀, bɑ koo rɑɑ ɑyeru wɑ bu kɑ ɡɔsirɑ mi. \v 16 Adɑmɑ tɛ̃ bɑ tem kɑsu mɛ mu burɑm bo, tem mɛyɑ tem wɔlluɡim. Yen sɔ̃nɑ sekurɑ kun Gusunɔ mɔ̀ bu kɑ nùn soku ben Yinni domi u bu wuu ɡɑɡu sɔɔru kuɑ. \p \v 17 Nɑɑnɛ dokebun sɔ̃nɑ Aburɑhɑmu u kɑ Isɑki yɑ̃kuru kuɑ ye Gusunɔ u win lɑɑkɑri mɛɛrimɔ. Aburɑhɑmu wiyɑ Gusunɔ u nɔɔ mwɛɛru kuɑ. Kɑ mɛ, u sɔɔru kpɑ u kɑ win bii teereru yɑ̃kuru ko. \v 18 Gusunɔ u rɑɑ nùn sɔ̃ɔwɑ u nɛɛ, “Isɑkin min diyɑ wunɛn bweserɑ koo yɑri.” \v 19 U bwisikɑ mɑ Gusunɔ u dɑm mɔ u kɑ tɔnu seesiɑ ɡɔrin di mɑm, mɑ kɑ ɡem u Isɑki wɑ nɡe u wurɑmɑ ɡɔrin di. \p \v 20 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ, Isɑki u Yɑkɔbu kɑ Esɑu domɑru kuɑ, mɑ u bu sɔ̃ɔwɑ ye yɑ koo koorɑ. \p \v 21 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ Yɑkɔbu u Yosɛfun bibu domɑru kuɑ tiɑ tiɑ ye u ɡɔɔ turuku kuɑ, mɑ u dɛkɑ tɑ̃sɑ u kɑ Gusunɔ sɑ̃wɑ. \p \v 22 Ye Yosɛfu u ɡɔɔ turuku kuɑ, kɑ nɑɑnɛ dokebɑ u Isirelibɑ sɔ̃ɔwɑ mɑ sɑɑ yɑ sisi yè sɔɔ bɑ koo yɑri Eɡibitin di, mɑ u bu sɔ̃ɔwɑ nɡe mɛ bɑ koo win kukunu koosinɑ. \p \v 23 Sɑnɑm mɛ bɑ Mɔwisi mɑrɑ, kɑ nɑɑnɛ dokebɑ win mɔwɔbɑ nùn beruɑ suru itɑ, domi bɑ wɑ mɑ u sɑ̃ɑ bii durɔ burɔ, bɑ ǹ mɑɑ bɛrum kue bu kɑ sunɔn woodɑ sɑrɑ. \p \v 24 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ, ye Mɔwisi kpɛ̃ɑ u yinɑ bu nùn soku Eɡibitin sunɔn bii tɔn kurɔn bii. \v 25 U kĩɑ bu nùn nɔni sɔ̃ kɑ Gusunɔn tɔmbu sɑnnu kɑ sere ye u koo yɛ̃ɛri durum sɔɔ sɑɑ fiiko. \v 26 U bwisikɑ u wɑ n sɑnɔ bu nùn ɡɛm nɡe wi Gusunɔ u ɡɔsɑ n kere u Eɡibitin dukiɑ wɑ, domi siɑn ɑreyɑ u mɛɛrɑ. \p \v 27 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ Mɔwisi u yɑrɑ Eɡibitin di, u ǹ sunɔn mɔrun bɛrum kue. U yɔ̃rɑ dim dim nɡe wi u Gusunɔ wɑɑmɔ bɑɑ mɛ u ǹ wɑɑrɔ. \v 28 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ u kɑ Gɔɔ sɑrɑribun tɔ̃ɔ bɑkɑru toruɑ mɑ u derɑ bɑ yɛm yɛ̃kɑ dii kɔnnɔsɔ kpɑ wi u bii yerumɑbɑ ɡoomɔ u ku Isirelibɑɡibu bɑbɑ. \p \v 29 Kɑ nɑɑnɛ dokebɑ Isirelibɑ bɑ nim wɔ̃ku ɡe bɑ mɔ̀ Nɑɑ yɑri tɔburɑ nɡe tem dirɑ. Adɑmɑ sɑnɑm mɛ Eɡibitiɡibɑ kĩɑ bu ko nɡe mɛ, bɑ nim diirɑ. \p \v 30 Nɑɑnɛ dokebun sɔ̃nɑ Yerikon ɡbɑ̃rɑrɑ kɑ wɔrumɑ ye Isirelibɑ bɑ wuu ɡe sikerenɑ sɔ̃ɔ nɔɔbɑ yiru. \v 31 Nɑɑnɛ dokebun sɑɑbuwɑ Rɑhɑbu kurɔ tɑnɔ wi, u ǹ ɡu kɑ be bɑ ǹ Gusunɔ mɛm nɔɔwɛ sɑnnu yèn sɔ̃ u Isirelibɑn ɡɔrobu dɑm koosiɑ kɑ nuku tiɑ. \p \v 32 Mbɑ kon mɑɑ ɡere. Ayerɑ kun mɑn turi n kɑ Gedeonin ɡɑri ɡere kɑ Bɑrɑkiɡii, kɑ Sɑnsom kɑ Yɛfite kɑ Dɑfidi kɑ Sɑmuɛli kɑ sere Gusunɔn sɔmɔbu. \v 33 Nɑɑnɛ dokebun sɔ̃nɑ bɑ sinɑmbu tɑbu di, bɑ kuɑ ye yɑ wɑ̃, bɑ wɑ bɑ mwɑ ye Gusunɔ u bu nɔɔ mwɛɛru kuɑ. Bɑ ɡbee sinɑnsun nɔsu kɔruɑ, \v 34 bɑ dɔ̃ɔ boko ɡo, bɑ tɑkobin ɡɔɔ kisirɑri. Bɑ ǹ dɑɑ dɑm mɔ ɑdɑmɑ bɑ kuɑ dɑmɡibu. Bɑ bu nɑsiɑ tɑbu sɔɔ, bɑ tɔn tukobu tɑbu di. \v 35 Tɔn kurɔbu ɡɑbu bɑ ben tɔmbu wɑ bɑ wurɑmɑ ɡɔrin di. \p Bɑ ɡɑbu tɔ̃yɑ kuɑ bɑ kɑ ɡo. Bɑ yinɑ bu bu fɑɑbɑ ko bu kɑ wɑ bu se bu du wɑ̃ɑru sɔɔ te tɑ burɑm bo. \v 36 Bɑ mɑɑ kpɑm ɡɑbu yɑɑkoru kuɑ, bɑ bu sɛni so. Bɑ ɡɑbu bɔkuɑ kɑ yɔni bɑ doke pirisɔm sɔɔ. \v 37 Bɑ ɡɑbu kpenu kɑsukɑ bɑ ɡo, bɑ ɡɑbu bɔtirɑ kpirinu yiru, bɑ ɡɑbu ɡo kɑ tɑkobi. Bɑ yɑ̃ɑ ɡɔni kɑ boo ɡɔni deewɑ bɑ kɑ bɔsi. Bɑ sɑ̃ɑ sɑ̃ɑrobu, bɑ nɔni sɔ̃ɔrɑ, bɑ tɔ̃yɑ wɑ. \v 38 Ben ɡem sɔ̃, hɑnduniɑ kun weenɛ yɑ n sɑ̃ɑ ben wɑ̃ɑ yeru. Bɑ yɑɑyɑɑre kuɑ ɡbɑbunɔ kɑ ɡuunu wɔllɔ kɑ kpee bɑɑbɑ sɔɔ kɑ wɔrusɔ. \p \v 39 Bɑ tɔn be kpuro seedɑ ɡeɑ diiyɑ ben nɑɑnɛ dokebun sɑɑbu. Kɑ mɛ, bɑ ǹ wɑ bɑ mwɛ yèn nɔɔ mwɛɛru Gusunɔ u kuɑ. \v 40 Geemɑ, nɡe mɛ Gusunɔ u sun ɡɑ̃ɑnu yiiye ni nu bɛɛrɛ bo, u ǹ kĩɛ bu ko be bɑ yibɑ n kun kɑ bɛsɛ sɑnnu. \c 12 \s1 Gusunɔ bɛsɛn Bɑɑbɑ \p \v 1 Bɛsɛ mɑɑ, seedɑ dio dɑbi teniwɑ tɑ sun sikerenɛ. Ǹ n mɛn nɑ, i de su ye fɛ̃rɑ su kɔ̃ ye yɑ sun bɑɑsi bɛsɛn sɑnum sɔɔ kɑ durum ye yɑ rɑ sun fuuku mɑni sim sim, kpɑ su tɛmɑnɑ ɡɑrɑsɑn dukɑ sɔɔ ye yɑ sun mɑrɑ. \v 2 Su nɔni wukiɑ sɑ n Yesu mɛɛrɑ. Win min diyɑ bɛsɛn nɑɑnɛ dokebu wee, wiyɑ mɑɑ bu yibiɑmɔ. U wurɑ bɑ nùn ɡo dɑ̃ɑ bunɑnɑru sɔɔ, u ǹ ɡɔɔ win bweserun sekuru mɛɛrɑ domi u nuku dobu yĩiyɔ bu nùn yiiye. Tɛ̃ u sɔ̃ Gusunɔn sinɑ kitɑrun nɔm ɡeuɔ. \p \v 3 I win ɡɑri bwisikuo nɡe mɛ u tɛmɑnɑ kɑ yibɛrɛ tɛɛ te durumɡibɑ kɑ nùn nɛnuɑ, kpɑ i ku mwiɑ kpɑnɑ i dɑm biɑ. \v 4 Domi bɛɛ kɑ durum ɡɑbirinɑɑ sɔɔ, i ǹ ɡinɑ ɡɑbirinɛ sere n kɑ ko ɡɔɔ. \v 5 I dɑm kɛ̃ɛ ɡɑri duɑri yi Gusunɔ u bɛɛ sɔ̃ɔmɔ nɡe win bibu? U nɛɛ, \q1 “Nɛn bii, ɑ ku Yinni Gusunɔn sɛɛyɑsiɑbu ɑtɑfiiru ko. \q1 A ku mɑɑ nuki sɑnkirɑ ù n nun ɡerusimɔ. \q1 \v 6 Domi wi Yinni u kĩ wiyɑ u rɑ sɛɛyɑsie, \q1 kpɑ u tɔnu bɑɑwure sɛnɑ so wi u ɡɑrisi win bii.” \m \v 7 I kɑ bɛɛn nɔni swɑ̃ɑru tɛmɑnɔ, Gusunɔ u bɛɛ kuɑmmɛwɑ nɡe win bibu. Bii wɑrɑ wɑ̃ɑ wi win bɑɑbɑ ku rɑ sɛɛyɑsie. \v 8 Bɑ̀ kun bɛɛ sɛɛyɑsie, nɡe bii be bɑ tie, ǹ n mɛn nɑ, i ǹ sɑ̃ɑ bɑɑn bibu, bɛɛ bii seeɡebɑrɑ. \v 9 Su bɛsɛn tundobu yɑɑyɑ. Bɑ sun sɛɛyɑsiɑ sɑ mɑɑ bu bɛɛrɛ wɛ̃. Ǹ n mɛn nɑ, sɑ ǹ ko bɛsɛn Bɑɑbɑ wɔrukoo wiru kpĩiyɑ kpɑ sɑ n wɑ̃ɑru mɔ? \v 10 Bɛsɛn tundo be, bɑ sun sɛɛyɑsiɑ sɑɑ fiiko sɔɔ nɡe mɛ n bu wɛ̃re. Adɑmɑ Gusunɔ u rɑ sun sɛɛyɑsie bɛsɛn ɑrufɑɑnin sɔ̃ kpɑ sɑ n kɑ dɛɛre nɡe wi. \v 11 Bɑ̀ n sun sɛɛyɑsiɑmɔ n dɑ n ɡinɑ sɑ̃ɑwɑ nuku sɑnkirɑnu, n ǹ mɔ nuku dobu. Adɑmɑ ɑmɛn biru be bɑ swɑɑ ɡeɑ ɡiɑ sɛɛyɑsiɑ bi sɔɔ, bɑ rɑ bin ɑrufɑɑni di ye yɑ sɑ̃ɑ bɔri yɛndu kɑ dɑɑ ɡeɑ. \s1 Bwisi kɛ̃ru kɑ kirɔ \p \v 12 Bɛɛ be i wɑsire i nɔmɑ sɑ̃ɑre, i tii tɑ̃sisio i nɔmɑ suɑ kpɑ i de bɛɛn dũɑ yɑ n dɑm mɔ. \v 13 I n sĩimɔ swɛɛ yi yi wɑ̃ sɔɔ, kpɑ nɑɑ si su ǹ bwɑ̃ɑ do, su kɑ bɛkurɑ kpɑ su ku kɑ kirirɑ. \p \v 14 I hɑniɑ koowo i n kɑ nɔɔ tiɑ sɑ̃ɑ kɑ tɔmbu kpuro kpɑ i n wɑ̃ɑru dimɔ te tɑ dɛɛre, domi ɡoo sɑri wi u koo Yinni wɑ, win wɑ̃ɑru tɑ̀ kun dɛɛre. \v 15 I n tii sɛ kpɑ bɛɛn ɡoo u ku rɑɑ Gusunɔn durom biɑ. I n tii sɛ kpɑ mɔru ye i yi ɡɔ̃ruɔ yu ku rɑɑ se nɡe kpii pɔturɑ yu wɑhɑlɑ doke, kpɑ yen dɛ̃ɛ yi tɔn dɑbinu bɑbɑ. \v 16 I n tii sɛ kpɑ ɡoo u ku kɑ ɡoo kɔ̃ɔ mɛnnɑ tɑntɑnɑru sɔɔ, kpɑ ɡoo u ku mɑɑ yinɑ u ɡɑ̃ɑ dɛɛrɑnu bɛɛrɛ wɛ̃, nɡe Esɑu wi u bii yerumɑrun tubi dɔrɑ dĩɑ ɡbɛ̃ɛ teerun sɔ̃. \v 17 Amɛn biru bɛɛn tii i yɛ̃ mɑ u kĩɑ win bɑɑbɑ u nùn domɑru kuɑ ɑdɑmɑ u nùn yinɑri domi u ǹ swɑɑ wɑ u kɑ kɔsi ye u kuɑ bɑɑ mɛ u kɑsu kɑ swĩi. \p \v 18 Bɛɛ, i ǹ susimɛ ɡuurɔ te bɑ koo kpĩ bu bɑbɑ, nɡe mɛ Isirelibɑ bɑ ɡuu te bɑ mɔ̀ Sinɑi susi. Guu te, tɑ dɔ̃ɔ boko mɔ, kɑ yɑm wɔ̃kuru kɑ yɑm tĩreru kɑ woo ɡunɑ, \v 19 kɑ kɔbɑn wurenu kɑ nɔɔɡiru. Ye Isirelibɑ bɑ nɔɔɡii te nuɑ bɑ suuru kɑnɑ nɔɔ ɡe, ɡu ku mɑɑ kɑ bu ɡɑri ɡɛɛ ko. \v 20 Domi bɑ ǹ yiire bin dɑm mɔ bi bu nɛɛ, “Hunde koni bɑɑyere ye yɑ ɡuu te bɑbɑ bɑɑ ǹ n ɡbeeku yɑɑn nɑ, bɑ koo ye kpenu kɑsukuwɑ bu ɡo.” \v 21 Ye bɑ wɑ mi, yɑ bɛrum mɔ sere Mɔwisi u ɡeruɑ u nɛɛ, “Bɛrum mɑn mɔ̀ sere nɑ diirumɔ.” \p \v 22 Adɑmɑ bɛɛ, Siɔnin ɡuurɑ i susi kɑ Gusunɔ Yinni wɑson wuu ɡe ɡɑ sɑ̃ɑ Yerusɑlɛmu wɔrukɑɑ, kɑ ɡen ɡɔrɑdo dɑbi dɑbiru te tɑ ǹ ɡɑrirɔ te tɑ mɛnnɛ kɑ nuku dobu. \v 23 Gusunɔwɑ i susi wi u sɑ̃ɑ tɔmbu kpuron siri kowo, kɑ win bii yerumɑbɑn mɛnnɔ bèn yĩsɑ yoruɑ wɔllɔ, kɑ mɑɑ tɔn ɡeebun hundebɑ be Gusunɔ u dɛɛrɑsiɑ mɑm mɑm. \v 24 Yesuwɑ i susi wi u sɑ̃ɑ nɔɔ mwɛɛ kpɑɑ ten swɑɑ sɔmɔ, kɑ win yɛm mɛ mu yɛ̃kɑrɑ, mɛ mu ɡɑri mɔ̀ yi yi Abɛlin yɛmɡii nɔɔbu dobu kere. \p \v 25 Ǹ n mɛn nɑ, i n tii sɛ kpɑ i ku yɛ̃ron nɔɔ yinɑ wi u kɑ bɛɛ ɡɑri mɔ̀. Be bɑ yinɑ bu win ɡɑri swɑɑ dɑki wi u bu kirɔ mɔ̀ hɑnduniɑ sɔɔ, bɑ ǹ sɛɛyɑsiɑbu kisirɑri. Kɑɑ sere ɡere bɛsɛ? Sɑ ǹ kisirɑmɔ sɑ̀ n nùn biru kisi wi u kɑ sun ɡɑri mɔ̀ wɔllun di. \v 26 Win nɔɔ ɡɑ tem yĩirɑ sɑnɑm mɛ, ɑdɑmɑ tɛ̃ u sun nɔɔ mwɛɛ teni kuɑ u nɛɛ, “Kon kpɑm wure n tem yĩire nɔn teeru, ɑdɑmɑ n ǹ mɑɑ mɔ mɛ tɔnɑ, kɑ wɔllɑ.” \v 27 Ye u nɛɛ, “Kon kpɑm ko nɔn teeru,” yɑ sɔ̃ɔsimɔ mɑ tɑkɑ koorɑ koo yĩirurɑ yu doonɑ kpɑ ye yɑ kun yĩirurɔ yɑ n kɑ wɑ̃ɑ. \p \v 28 Yen sɔ̃, su Gusunɔ siɑrɑ domi sɑ bɑndu mɔ te tɑ ǹ yĩirurɔ kpɑ su nùn sɑ̃ nɡe mɛ u kĩ kɑ bɛɛrɛ wɛ̃ɛbu kɑ nɑsiɑru. \v 29 Geemɑ, Gusunɔ bɛsɛn Yinni u sɑ̃ɑwɑ nɡe dɔ̃ɔ wi u rɑ kɑm koosie. \c 13 \s1 Nɡe mɛ bɛsɛn kookoosu \s2 koo kɑ Gusunɔ wɛ̃re \p \v 1 I n dɑ n bɛɛn nɑɑnɛ dokeosibu kĩ. \v 2 I yɑɑyo mɑ n weenɛ i sɔbu yɑɑrɛ ko, domi be bɑ kuɑ mɛ, ben ɡɑbɑ wɔllun ɡɔrɑdobɑ yɑɑrɛ kuɑ bɑ ǹ kɑ bɑɑru. \v 3 I pirisɔmbɑ yɑɑyo nɡe mɛ i ko ko ì n kɑ bu wɑ̃ɑ sɑnnu. I be bɑ nɔni sɔ̃ɔmɔ yɑɑyo domi bɛɛn tii, wɑsiyɑ i mɑɑ mɔ. \p \v 4 I de bɑɑwure u n durɔ kɑ kurɔn suɑnɑɑn bɛɛrɛ yɛ̃ kpɑ durɔ kɑ kurɔ sɔɔ torɑrɑ kun wɑ̃ɑ. Domi Gusunɔ u koo bu siri be bɑ kɔ̃ɔ mɛnnɑmɔ tɑntɑnɑru sɔɔ kɑ be bɑ sɑkɑrɑru mɔ̀. \p \v 5 I ku de ɡobin kĩru tɑ n bɛɛ nɛni. I de ye i mɔ yu kɑ bɛɛ nɛrenɑ domi Gusunɔ u nɛɛ, “Nɑ ǹ nun derimɔ pɑi, mɛyɑ nɑ ǹ mɑɑ nun biru kisimɔ kɑ bɑɑdommɑɔ.” \v 6 Yen sɔ̃nɑ sɑ ko kpĩ su tororu so su nɛɛ, \q1 “Yinni Gusunɔwɑ sɑ̃ɑ wi u koo mɑn somi. \q1 Nɑ ǹ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnun bɛrum mɔ. \q1 Mbɑ tɔnu koo kpĩ u mɑn kuɑ.” \p \v 7 I bɛɛn ɡɑsɔn swɑɑ ɡbiobu yɑɑyo be bɑ bɛɛ Gusunɔn ɡɑri nɔɔsiɑ. I bwisikuo nɡe mɛ bɑ ben wɑ̃ɑru diisinɑ mɑ bɑ ɡu, kpɑ i ben nɑɑnɛ dokebu sɑɑri. \v 8 Yesu Kirisi turo wiyɑ mi, ɡĩɑ kɑ ɡisɔ kɑ bɑɑdommɑɔ. \v 9 I ku de bu bɛɛ torɑsiɑ kɑ sɔ̃ɔsi tuku dɑbinu. Domi Gusunɔn duromɑ mu weenɛ mu n bɛɛn ɡɔ̃rusu tɑ̃sisiɑmɔ, n ǹ mɔ dĩɑnun sesenu. Be bɑ yɑbu ye kpuro swĩi bɑ ǹ yen ɑrufɑɑni ɡɑɑ wɑɑre. \p \v 10 Sɑ yɑ̃ku yeru mɔ tèn yɑ̃kunu Yuubɑn yɑ̃ku kowo be bɑ rɑ rɑɑ sɔmburu ko dii dɛɛrɑrɔ bɑ ǹ kpɛ̃ bu di. \v 11 Domi bɑ rɑ yɑɑ sɑbe nin ɡonu dɔ̃ɔ mɛniwɑ wuun biruɔ sɑnɑm mɛ yɑ̃ku kowo tɔnwero u kɑ nin yɛm duɑ dii te tɑ dɛɛre ɡem ɡem sɔɔ u kɑ mu Gusunɔ tusiɑ tɔmbun durum sɔ̃. \v 12 Yen sɔ̃nɑ Yesun tii mɑɑ nɔni sɔ̃ɔrɑ wuun biruɔ u kɑ wɑ u tɔmbu dɛɛrɑsiɑ kɑ win tii tiin yɛm. \v 13 Ǹ n mɛn nɑ, su dɑ win mi wuun biruɔ kpɑ bɑ n sun ɡɛmɑ nɡe wi. \v 14 Domi sɑ ǹ wuu ɡɑɡu mɔ tem mɛ sɔɔ, ɡe ɡɑ ko n wɑ̃ɑ kɑ bɑɑdommɑɔ. Wuu ɡe ɡɑ wee ɡeyɑ sɑ kɑsu. \v 15 Ǹ n mɛn nɑ, sɑ n Gusunɔ siɑrɑmɔ sɑɑ Yesun min di kpeetim sɑri nɡe yɑ̃ku kobu, yerɑ sɑ n dɑ win yĩsiru siɑre kɑ bɛsɛn nɔɔ. \v 16 I ku ɡeɑn kobu duɑri, kpɑ i n sominɑmɔ kɑ ye i mɔ. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe yɑ̃ku ni nu rɑ Gusunɔ wɛ̃re. \p \v 17 I bɛɛn swɑɑ ɡbiobu mɛm nɔɔwɔ kpɑ i bu wiru kpĩiyɑ. Domi bɛɛn hunden ɡɑriyɑ bɑ rɑ n kɑ wɑsire yèn sɔ̃ Gusunɔ u koo bu yen ɡɑri bikiɑ. I de bu kpĩ bu wisi kɑ nuku dobu, n kun kɑ nuku sɑnkirɑnu. Bɑ̀ n wisɑ kɑ nuku sɑnkirɑnu, yɑ ǹ bɛɛ ɑrufɑɑni ɡɑɑ kuɑmmɛ. \p \v 18 I n dɑ sun kɑnɑru kue. Sɑ yɛ̃ kɑm kɑm mɑ bɛsɛn ɡɔ̃ru ɡɑ dɛɛre domi sɑ kĩwɑ sɑ n tii kpɑre dee dee ɡɑ̃ɑnu kpuro sɔɔ. \v 19 Ye nɑ bɛɛ bikiɑmɔ ɡem ɡem, yerɑ i kɑnɑru ko kpɑ Gusunɔ u de n wurɑmɑ bɛɛn mi fuuku. \s1 Kɑnɑru \p \v 20 Gusunɔ wi u ɑlɑfiɑ wɛ̃ɛmɔ u bɛsɛn Yinni Yesu seeyɑ ɡɔrin di, mɑ Yesu wi, u kuɑ bɛsɛn yɑ̃ɑ kpɑro boko win yɛm sɔ̃ mɛ mu nɔɔ mwɛɛ te tɑ ku rɑ kpen ɡɑri sire. \v 21 Gusunɔ turo wi, u bɛɛ dɑm kɛ̃ i kɑ dɑɑ ɡeɑ ko kpɑ i kɑ win kĩru ko, kpɑ u mɑɑ sɔmburu ko bɛɛ sɔɔ te tɑ koo nùn wɛ̃re sɑɑ Yesu Kirisin min di wi sɑ ko n bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ sere kɑ bɑɑdommɑɔ. Ami. \s1 Gɑrin wii ɡoberu kɑ tɔbiribu \p \v 22 Nɛɡibu, nɑ bɛɛ kɑnɑmɔ i de i dɑm kɛ̃ɛ ɡɑri yi swɑɑ dɑki kɑ tɛmɑnɑbu, domi ye nɑ bɛɛ yoruɑ tire teni sɔɔ yɑ ǹ dɛ̃u. \v 23 Nɑ kĩ i n yɛ̃ mɑ bɑ bɛsɛɡii Timɔte kɑrɑ pirisɔm di. Ù n tunumɑ yellu, sɑ ko nɑ bɛɛn mi sɑnnu. \p \v 24 I bɛɛn swɑɑ ɡbiobu kpuro tɔbirio kɑ mɑɑ nɑɑnɛ dokeobu kpuro. Itɑlin nɑɑnɛ dokeobu bɑ mɑɑ bɛɛ tɔburɑ. \p \v 25 Gusunɔn durom mu n kɑ bɛɛ kpuro wɑ̃ɑ.