\id GAL \ide UTF-8 \h Gɑlɑti \mt1 TIRE TE PƆLU \mt1 U GALATIGIBU KUA \ip Gɑlɑtiɡibɑ Pɔlu u tire te kuɑ. Gɑlɑtin tem mu kpɑ̃. Gisɔ, tem mɛyɑ bɑ sokumɔ Turuki. Pɔluwɑ u ɡbiɑ u wɑɑsu dɑ tem mi, Gɔrobun Kookoosu wiru 13 kɑ 14. Yen biru, Yuu ɡɑbɑ nɑ bɑ bu sɔ̃ɔsi tukunu sɔ̃ɔsimɔ ni nu sɑ̃ɑ Yuubɑn deemɑɑ. Niyɑ, bɑnɡo kobu kɑ woodɑn mɛm nɔɔbu. N deemɑ Pɔlu u rɑɑ Gɑlɑtiɡibu sɔ̃ɔwɑ tokereke mɑ ɡoo sɑri wi u koo win torɑnun suuru wɑ Gusunɔn mi mɑ n kun mɔ yɛ̃ro u ɡɔ̃ru ɡɔsiɑ mɑ u Yesu nɑɑnɛ doke. Ye Pɔlu u nuɑ mɑ nɑɑnɛ dokeobu bɑ wurɑmɔ Yuubɑn sɔ̃ɔsi ni sɔɔ, yerɑ biti nùn mwɑ too, wiru 1:6 kɑ 4:20. Yen sɔ̃nɑ u tire teni yoruɑ kɑ mɔru u kɑ bu kirɔ ko Yuubɑn sɔ̃ɔsi nin sɔ̃. Domi sɔ̃ɔsi nin bweseru nu ǹ sɑ̃ɑ Gusunɔɡinu. \is1 Tire ten kpunɑɑ \iq1 1. Tɔbiribu, wiru 1:1-5. \iq1 2. Lɑbɑɑri Geɑ yɑ sɑ̃ɑwɑ tiɑ, wiru 1:6-10. \iq1 3. Pɔlu u kɑ tii yinɑmɔ, wiru 1:11n di sere wiru 2:21. \iq1 4. Nɑɑnɛ dokebu kɑ Gusunɔn durom sɔ̃nɑ tɔnu u koo ɡem wɑ, wiru 3n di sere wiru 4. \iq1 5. Nɑɑnɛ dokeon tii mɔru, wiru 5:1n di sere wiru 6:10. \iq1 6. Kirɔ dɑ̃ɑkɑ kɑ tɔbiribu, wiru 6:11-18. \ie \c 1 \s1 Tɔbiribu \p \v 1-5 Bɛɛ Yesun yiɡbɛnuɡibu, bɛɛ be i wɑ̃ɑ Gɑlɑtin temɔ, nɛ kɑ bɛsɛɡibu kpuro be sɑ wɑ̃ɑ sɑnnu, sɑ bɛɛ tɔburɑ. Gusunɔ Bɑɑbɑ kɑ Yinni Yesu Kirisi bu bɛɛ durom kuɑ kpɑ bu bɛɛ ɑlɑfiɑ kɛ̃. Yesu Kirisi wi, u tii wɛ̃ bɛsɛn torɑnun sɔ̃ u kɑ sun wɔrɑ sɑɑ hɑnduniɑ kɔ̃sɑ yen nɔmɑn di, Gusunɔ bɛsɛn Bɑɑbɑn kĩru sɔɔ. Wiyɑ u yiiko mɔ sere kɑ bɑɑdommɑɔ. Ami. \p Nɛnɑ Pɔlu. Yesu Kirisiwɑ u mɑn sokɑ n kɑ ko win ɡɔro, wi kɑ Gusunɔ Bɑɑbɑ, wi u nùn seeyɑ ɡɔrin di. N ǹ mɔ tɔmbɑ bɑ mɑn sokɑ, nɛn sokurɑ kun nɛ sɑɑ tɔnu ɡoon min di. \s1 Lɑbɑɑri ɡeɑ ɡɑɑ mɑɑ sɑri \p \v 6 N mɑn biti kuɑ, wee, i yɛ̃ro derimɔ fuuku fuuku wi u bɛɛ sokɑ kɑ Kirisin durom, mɑ i kĩ i Lɑbɑɑri ɡeɑ ɡɑɑ swĩi. \v 7 Sɑ̀ n ɡem ɡerumɔ, Lɑbɑɑri ɡeɑ ɡɑɑ mɑɑ sɑri. Gɑbɑ ɡesi bɛɛn lɑɑkɑri burisinɑmɔwɑ, mɑ bɑ kĩ bu Kirisin Lɑbɑɑri ɡeɑ ɡɔsiɑ. \v 8 Adɑmɑ bɑɑ bɛsɛn tii, ǹ kun mɛ ɡɔrɑdo wi u nɑ wɔllun di, ù n bɛɛ Lɑbɑɑri ɡeɑ tukɑ wɑɑsu kuɑ, ye yɑ ǹ sɑ̃ɑ ye sɑ bɛɛ sɔ̃ɔwɑ bu nùn bɔ̃rusio. \v 9 Sɑ rɑɑ ɡeruɑ, nɑ mɑɑ wure nɑ ɡerumɔ, ɡoo ù n bɛɛ ɡɑri tuki wɑɑsu kuɑ yi yi ǹ sɑ̃ɑ yi i mwɑ kɔ, bu nùn bɔ̃rusio. \p \v 10 Nɑ tɔnun siɑrɑbu kɑsu kɑ ɡɑri yini? Aɑwo, Gusunɔn siɑrɑbɑ nɑ kĩ. Nɑ kookɑri mɔ̀ n kɑ ko ye n koo tɔmbu dore ro? Aɑwo. Nɑ̀ n kĩ n ko sere kɑ tɛ̃ ye n tɔmbu doremɔ, nɑ ǹ ko nɑ n sɑ̃ɑ Kirisin yoo. \s1 Nɡe mɛ Pɔlu u kɑ kuɑ ɡɔro \p \v 11 Nɛɡibu, nɑ bɛɛ sɔ̃ɔmɔ mɑ Lɑbɑɑri ɡeɑ ye nɑ kpɑrɑmɔ yɑ ǹ sɑ̃ɑ tɔnuɡiɑ. \v 12 Nɑ ǹ ye mwɛ tɔnun min di, ɡoo kun mɑɑ mɑn ye keu kue, Yesu Kirisiwɑ u mɑn ye sɔ̃ɔsi. \p \v 13 I nuɑ nɡe mɛ nɛn wɑ̃ɑrɑ rɑɑ sɑ̃ɑ sɑnɑm mɛ nɑ Gusunɔ sɑ̃ɑmɔ nɡe mɛ Yuubɑ bɑ rɑ ko. Nɑ rɑ n Gusunɔn yiɡbɛru nɔni sɔ̃ɔmɔ n bɑndɑ n kɑ tu kɑm koosiɑ. \v 14 Nɛn sikɑdobɑn komɑrun kĩrun sɔ̃nɑ nɑ nɛn Yuusi dɑbiru ɡbiiri Yuubɑn sɑ̃ɑru sɔɔ be bɑ sɑ̃ɑ nɛn sɑɑrɑbɑ. \p \v 15 Adɑmɑ Gusunɔ u mɑn ɡɔsɑ bɑ sere mɑn mɑrɑ mɑ u mɑn sokɑ win durom sɔɔ. \v 16 Mɑ sɑnɑm mɛ u ɡɔ̃ru doke u mɑn win Bii sɔ̃ɔsi kpɑ n kɑ tɔn tukobu win Lɑbɑɑri ɡeɑ wɑɑsu kuɑ, nɑ ǹ de tɔmbu ɡɑbun mi bu kɑ mɑn bwisi kɛ̃. \v 17 Nɑ ǹ mɑɑ de Yerusɑlɛmuɔ n kɑ bu wɑ be bɑ ɡbiɑ bɑ kuɑ Yesun ɡɔrobu nɑ sere kuɑ ɡɔro. Adɑmɑ nɑ yɑnde dɑwɑ Dɑɑrububɑn tem sɔɔ. Min diyɑ nɑ mɑɑ wurɑ Dɑmɑsiɔ. \v 18 N tɛ n kuɑ wɔ̃ɔ itɑ nɑ sere Yerusɑlɛmu dɑ n kɑ Piɛɛ ɡiɑ, mɑ nɑ sinɑ win mi sɔ̃ɔ wɔkurɑ nɔɔbu. \v 19 Nɑ ǹ mɑɑ ɡɔro ɡoo wɑ mi, mɑ n kun mɔ Yɑkɔbu, Yinnin wɔnɔ. \p \v 20 Ye nɑ yorumɔ, ɡemɑ. Gusunɔwɑ sɑ̃ɑ nɛn seedɑɡii nɑ̀ n weesu mɔ̀. \p \v 21 Yen biru nɑ Sirin tem dɑ kɑ Silisin tem. \v 22 Sɑnɑm mɛ, Kirisin yiɡbɛ ni nu wɑ̃ɑ Yudeɑɔ nu ǹ ɡinɑ mɑn wɑɑre. \v 23 Bɑ ɡesi nuɑ mɑ wi u rɑɑ bu nɔni sɔ̃ɔmɔ, u tɛ̃ Yesun fɑɑbɑn ɡɑri wɑɑsu mɔ̀, yi u rɑɑ kĩ u kɑm koosiɑ. \v 24 Mɑ bɑ Gusunɔ siɑrɑ nɛn sɔ̃. \s1 Pɔlu kɑ ɡɔro be bɑ tie \c 2 \p \v 1 Wɔ̃ɔ wɔkurɑ nnɛn biru mɑ sɑ kpɑm wurɑ Yerusɑlɛmuɔ, nɛ kɑ Bɑɑnɑbɑsi. Sɑ mɑɑ Titu suɑ u kɑ sun dɑ. \v 2 Nɑ dɑ yèn sɔ̃ Gusunɔ u mɑn sɔ̃ɔsi mɑ n weenɛ n dɑ. Nɛ kɑ wiruɡibu tɔnɑwɑ sɑ mɛnnɑ, mɑ nɑ bu Lɑbɑɑri ɡeɑn ɡɑri tubusiɑ yi nɑ rɑ tɔn tukobu wɑɑsu kue, domi nɑ ǹ kĩ nɛn sɔmburu te nɑ rɑɑ kuɑ, ǹ kun mɛ te nɑ mɔ̀ tɛ̃, tu kɑm ko. \v 3 Bɑɑ mɛ Titu nɛn kpɑɑsi u sɑ̃ɑ Gɛrɛki, bɑ ǹ nùn tilɑsi kue u kɑ bɑnɡo ko. \v 4 Adɑmɑ tɔmbu ɡɑbu be bɑ ǹ sɑ̃ɑ beɡibu kɑ ɡem, bɑ duɑ bɛsɛn wuurɔ mɑ bɑ kĩ bu nùn bɑnɡo ko. Bɑ nɑ ɡbɛnum nɡe kɔrumɔtɔ kowobu bu kɑ bɛsɛn tii mɔru mɛɛri te Kirisi Yesu u sun wɛ̃. Bɑ kĩwɑ su wure su ko yobu. \v 5 Adɑmɑ sɑ ǹ ben ɡɑri wure bɑɑ fiiko yèn sɔ̃ sɑ kĩ Lɑbɑɑri ɡeɑn ɡem mu n wɑ̃ɑ bɛɛn suunu sɔɔ. \p \v 6 Mɑ be bɑ sɑ̃ɑre wiruɡibu, n ǹ mɑn ɡɑ̃ɑnu sɑ̃ɑ ye bɑ sɑ̃ɑ domi Gusunɔ kun tɔnun wuswɑɑ mɛɛrɑ. Wiruɡii be, bɑ ǹ mɑn ɡɑri ɡɛɛ sosie. \v 7 Adɑmɑ bɑ wɑ mɑ Gusunɔ u mɑn Lɑbɑɑri ɡeɑ nɔmu sɔndiɑ tɔn tukobun sɔ̃ nɡe mɛ u Piɛɛ ye nɔmu sɔndiɑ Yuubɑn sɔ̃. \v 8 Domi wi u Piɛɛ dɑm wɛ̃ u kɑ ko ɡɔro Yuubɑn sɔ̃, wiyɑ mɑɑ mɑn dɑm wɛ̃ n kɑ ko ɡɔro tɔn tukobun sɔ̃. \v 9 Mɑ sɑnɑm mɛ Yɑkɔbu kɑ Piɛɛ kɑ Yohɑnu, be bɑ sɑ̃ɑ nɡe yiɡbɛrun ɡberebɑ, bɑ nɛn kɛ̃ru tubɑ te bɑ mɑn wɛ̃, bɑ wurɑ mɑ nɛ kɑ Bɑɑnɑbɑsi, sɑ kuɑ beɡibu. Bɑ mɑɑ wurɑ su dɑ tɔn tukobun mi, kpɑ be, bu mɑɑ dɑ Yuubɑn mi. \v 10 Adɑmɑ bɑ sun kɑnɑ su ben sɑ̃ɑrobu yɑɑyɑ. Nɑ mɑɑ kookɑri kuɑ nɑ kɑ kuɑ mɛ. \s1 Pɔlu u Piɛɛ ɡerusi Antiɔsiɔ \p \v 11 Sɑnɑm mɛ Piɛɛ u nɑ Antiɔsiɔ nɑ nùn ɡerusi nɔni kɑ nɔni yèn sɔ̃ u tɑɑrɛ mɔ. \v 12 Gɑbu be Yɑkɔbu u ɡɔrɑ mi, bu sere tunumɑ, Piɛɛ u rɑ rɑɑ di kɑ tɔn tuko nɑɑnɛ dokeobu sɑnnu. Adɑmɑ ye tɔn be, bɑ tunumɑ bɑ kpɑ, u tii ɡɑwɑ mɑ u ǹ mɑɑ dimɔ kɑ be bɑnɡon woodɑn sɔ̃. \v 13 Mɑ Yuu ɡɑbɑ mɑɑ murɑfitiru kuɑ kɑ wi sɑnnu sere bɑ Bɑɑnɑbɑsin tii ɡɑwe ben murɑfiti te sɔɔ. \v 14 Ye nɑ wɑ mɑ bɑ ǹ sĩimɔ kɑ ɡɔ̃ru tiɑ Lɑbɑɑri ɡeɑn ɡem sɔɔ, nɑ Piɛɛ sɔ̃ɔwɑ be kpuron wuswɑɑɔ nɑ nɛɛ, wunɛ Yuuwɑ mɑ ɑ mɔ̀ nɡe tɔn tuko, n ǹ mɔ nɡe Yuu. Ǹ n mɛn nɑ, ɑmɔnɑ ɑ kɑ tɔn tukobu ɡɑwɑmɔ bu ko nɡe Yuubɑ. \s1 Yuubɑ kɑ tɔn tukobu \s2 bɑ fɑɑbɑ mɔ nɑɑnɛ dokebun sɔ̃ \p \v 15 Kɑ ɡeemɑ, bɛsɛ Yuubɑrɑ, n ǹ mɔ tɔn tuko be bɑ sɑ̃ɑ durumɡibu, domi Yuubɑrɑ bɑ sun mɑrɑ. \v 16 Kɑ mɛ, sɑ yɛ̃ mɑ tɔnu u koo ɡem wɑ Gusunɔn wuswɑɑɔ ù n Yesu Kirisi nɑɑnɛ doke, n ǹ mɔ kɑ woodɑ nɛnubu. Bɛsɛ mɑɑ, sɑ Yesu Kirisi nɑɑnɛ doke su kɑ ɡem wɑ Gusunɔn wuswɑɑɔ, n ǹ mɔ kɑ woodɑ nɛnubu. Domi ɡoo sɑri wi Gusunɔ koo ɡem wɛ̃ yèn sɔ̃ u woodɑ mɛm nɔɔwɑ. \v 17 Tɛ̃ bɛsɛn tii sɑ̀ n sɔ̃ɔsirɑ torobu nɡe mɛ tɔn tukobu bɑ sɑ̃ɑ yèn sɔ̃ sɑ ɡem kɑsu sɑɑ Kirisin min di, ǹ n mɛn nɑ, Kirisin sɔmburɑ tɑ torɑru sosimɔ? Su ku wɑ mɛ. \v 18 Domi nɑ̀ n ye nɑ rɑɑ surɑ bɑnɑ, nɑ tii sɔ̃ɔsimɔ toro. \v 19 Adɑmɑ ǹ n woodɑn sɔ̃n nɑ, yɑ ǹ mɑɑ dɑm mɔ nɛn wɔllɔ, yen tiiwɑ yɑ mɑn ɡo kpɑ nɑ n kɑ wɑ̃ɑru mɔ Gusunɔn wuswɑɑɔ. Bɑ mɑn kpɑre dɑ̃ru sɔɔ kɑ Kirisi sɑnnu. \v 20 Yen sɔ̃nɑ n ǹ mɑɑ mɔ nɛnɑ nɑ wɑsi, Kirisiwɑ u wɑ̃ɑru dimɔ nɛ sɔɔ. Mɑ wɑ̃ɑ te nɑ dimɔ tɛ̃, nɑ tu dimɔwɑ kɑ nɑɑnɛ dokebu Gusunɔn Bii sɔɔ wi u mɑn kĩɑ mɑ u win wɑ̃ɑru wɛ̃ nɛn sɔ̃. \v 21 Nɑ ǹ Gusunɔn durom kɑm koosiɑmɔ. Domi tɔnu ù n ɡem wɑɑmɔ Gusunɔn mi sɑɑ woodɑn di, Kirisin ɡɔɔ kuɑ kɑm. \s1 Woodɑ kɑ nɑɑnɛ dokebu \c 3 \p \v 1 Bɛɛ Gɑlɑtiɡibu lɑɑkɑri sɑribɑ! Bɛɛ be bɑ sɔ̃ɔwɑ kpɑsɑsɑ nɡe mɛ bɑ Yesu Kirisi kpɑre dɑ̃ru sɔɔ, wɑrɑ u bɛɛ dobuɑ. \v 2 I mɑn ɡɑ̃ɑ tee nini sɔ̃ɔwɔ. I Gusunɔn Hunde mwɑ woodɑ nɛnubun sɔ̃? Nɡe Lɑbɑɑri ɡeɑn sɔ̃ ye i nuɑ mɑ i nɑɑnɛ doke. \v 3 Amɔnɑ i kɑ lɑɑkɑri biɑ mɛ. I toruɑ kɑ Gusunɔn Hunde. Mɑ i kĩ i dɑkurɑ kɑ bɛɛn tiin dɑm? \v 4 I nɔni swɑ̃ɑ te kpuro wɑwɑ kɑm? Aɑwo, n ǹ kɑm. \v 5 Ye Gusunɔ u bɛɛ win Hunde wɛ̃, mɑ u sɔm mɑɑmɑɑkiɡinu mɔ̀ bɛɛn suunu sɔɔ, u mɔ̀ yèn sɔ̃ i woodɑ mɛm nɔɔwɑ? Nɡe yèn sɔ̃ i Lɑbɑɑri ɡeɑ nuɑ mɑ i ye nɑɑnɛ doke. \p \v 6 Nɡe mɛ bɑ yoruɑ, “Aburɑhɑmu u Gusunɔ nɑɑnɛ doke, yen sɔ̃nɑ Gusunɔ u nùn ɡɑrisi ɡemɡii.” \v 7 Yen sɔ̃, i de i n yɛ̃ mɑ be bɑ Gusunɔ nɑɑnɛ doke beyɑ bɑ sɑ̃ɑ Aburɑhɑmun bibu. \v 8 Gusunɔn ɡɑri yi rɑɑ ɡeruɑ mɑ Gusunɔ u koo tɔn tukobu ɡem wɛ̃ nɑɑnɛ dokebun sɔ̃. Yen sɔ̃nɑ yi Aburɑhɑmu Lɑbɑɑri ɡeɑ wɑɑsu kuɑ yellun di yi nɛɛ, “Wunɛn min diyɑ Gusunɔ u koo bwesenu kpuro domɑru kuɑ.” \v 9 Aburɑhɑmu u Gusunɔ nɑɑnɛ doke mɑ u domɑru wɑ. Nɡe mɛyɑ be bɑ mɑɑ Gusunɔ nɑɑnɛ doke, bɑ koo domɑru wɑ kɑ wi sɑnnu. \p \v 10 Be bɑ woodɑn mɛm nɔɔbu ɡbɑlli bɑ bu bɔ̃rusi. Domi bɑ yoruɑ bɑ nɛɛ, “Bɔ̃rurowɑ wi u yinɑ u woodɑn ɡɑri kpuro mɛm nɔɔwɑ yi bɑ yoruɑ.” \v 11 Tɛ̃ yɑ sɔ̃ɔsirɑ kpɑsɑsɑ mɑ ɡoo kun ɡem wɑɑmɔ Gusunɔn wuswɑɑɔ kɑ woodɑn mɛm nɔɔbu, domi bɑ yoruɑ bɑ nɛɛ, “Wi Gusunɔ u ɡem wɛ̃ nɑɑnɛ dokebun sɔ̃, wiyɑ u ko n wɑ̃ɑ.” \v 12 Tɛ̃, woodɑ yɑ ǹ kɑ nɑɑnɛ dokebu dendimɔ. Domi bɑ yoruɑ bɑ nɛɛ, “Wi u ye kpuro mɛm nɔɔwɑ, wiyɑ u ko n wɑ̃ɑ yen sɔ̃.” \p \v 13 Adɑmɑ Kirisi u sun yɑkiɑ sɑɑ woodɑn bɔ̃rin di sɑnɑm mɛ u kuɑ wi bɑ bɔ̃rusi bɛsɛn sɔ̃. Nɡe mɛ Gusunɔn ɡɑri yi ɡerumɔ, “Bɑɑwure wi bɑ bwɛ̃ dɑ̃ru sɔɔ, u kuɑ bɔ̃ruro.” \v 14 Kirisi u kuɑ mɛ kpɑ Aburɑhɑmun domɑru tu mɑɑ kɑ ko tɔn tukobuɡiru sɑɑ Yesu Kirisi win min di, kpɑ su kɑ Hunde mwɑ nɑɑnɛ dokebun sɑɑbu wìn nɔɔ mwɛɛru Gusunɔ u sun kuɑ. \s1 Woodɑ kɑ nɔɔ mwɛɛru \p \v 15 Nɛɡibu, kon ɡɑri yi weesinɑ kɑ ye tɔmbɑ yɛ̃. Tɔnu ù n nɔɔ mwɛɛru kuɑ u sire, ɡoo kun kpɛ̃ u tu seeyɑ, ɡoo kun mɑɑ tu sosimɔ. \v 16 Tɛ̃, Aburɑhɑmu kɑ win sikɑdobuwɑ Gusunɔ u nɔɔ mwɛɛru kuɑ. Bɑ ǹ ɡeruɑ sikɑdominu nɡe bɑ kɑ tɔn dɑbinu yɑ̃. Adɑmɑ bɑ ɡeruɑ sikɑdobu, yen tubusiɑnɑ tɔn turo tɔnɑ, wi u sɑ̃ɑ Kirisi wi. \v 17 Amɛniwɑ nɑ kĩ n ɡere. Gusunɔ u nɔɔ mwɛɛru kuɑ mɑ u tu sire. Tɛ̃, woodɑ ye yɑ nɑ wɔ̃ɔ nɛɛru kɑ tɛnɑn (430) biru, yɑ ǹ kpɛ̃ yu nɔɔ mwɛɛ te seeyɑ, kpɑ Gusunɔn sire bi, bu ko kɑm. \v 18 Domi bɑ̀ n tubi dimɔ woodɑ nɛnubun sɔ̃, bɑ ǹ dimɔ nɔɔ mwɛɛrun sɔ̃. Adɑmɑ Gusunɔ u Aburɑhɑmu ye wɛ̃wɑ kɑ nɔɔ mwɛɛru. \p \v 19 Ǹ n mɛn nɑ, mbɑn sɔ̃nɑ bɑ woodɑ wɛ̃. Bɑ ye wɛ̃wɑ kpɑ kookoo si su kun sɑ̃ɑ Gusunɔn kĩru su n kɑ sɔ̃ɔsire sere Aburɑhɑmun sikɑdobu ɡe, ɡu kɑ nɑ ɡèn sɔ̃ bɑ nɔɔ mwɛɛru kuɑ. Wɔllun ɡɔrɑdobɑrɑ bɑ woodɑ ye tɔmbu nɔɔsiɑ sɑɑ sɔmɔ ɡoon min di. \v 20 Adɑmɑ tɔn turo ù n ɡɑ̃ɑnu mɔ̀ u ǹ sɔmɔ ɡoon bukɑtɑ mɔ. Wee Gusunɔ turowɑ u nɔɔ mwɛɛ te kuɑ. \s1 Woodɑn yɑɑsi \p \v 21 Ǹ n mɛn nɑ, woodɑ yɑ kɑ Gusunɔn nɔɔ mwɛɛru sikirinɑmɔ? Su ku wɑ mɛ. Domi bɑ̀ n dɑɑ woodɑ wɛ̃ ye yɑ koo kpĩ yu tɔnu wɑ̃ɑru wɛ̃, Gusunɔ u koo rɑɑ tɔnu ɡem wɛ̃ sɑɑ woodɑn di. \v 22 Adɑmɑ Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ mɑ tɔmbu kpuro bɑ wɑ̃ɑ durum dɑm nɔmɑɔ, kpɑ kɛ̃ɛ tèn nɔɔ mwɛɛru Gusunɔ u kuɑ tɑ n kɑ sɑ̃ɑ be bɑ nɑɑnɛ dokeɡiru yèn sɔ̃ bɑ Yesu Kirisi nɑɑnɛ doke. \p \v 23 Nɑɑnɛ dokebun sɑɑ yu sere nɑ, woodɑ yɑ sun dɔɔrɛ sɑ̃ɑwɑ yɑ nɛni sere nɑɑnɛ doke bi, bu kɑ sɔ̃ɔsirɑ. \v 24 Woodɑ ye, yɑ sun nɛnuɑ sere Kirisi u kɑ tunumɑ, kpɑ Gusunɔ u sun ɡem wɛ̃ nɑɑnɛ dokebun sɔ̃. \v 25 Tɛ̃ ye nɑɑnɛ dokebun sɑɑ yɑ turɑ, sɑ ǹ mɑɑ wɑ̃ɑ dɔɔrɛ sɔɔ. \p \v 26 Domi Yesu Kirisi sɔɔ bɛɛ kpuro i kuɑ Gusunɔn bibu nɑɑnɛ dokebun sɔ̃. \v 27 Mɛyɑ bɛɛ kpuro bɛɛ be i kuɑ Kirisiɡibu bɑtɛmu sɔɔ i Kirisin dɑɑ sebuɑ. \v 28 Yen sɔ̃nɑ ɡoo kun ɡoo, Yuubɑ kɑ tɔn tukobu, yobu kɑ tii mɔwɔbu, tɔn kurɔbu kɑ tɔn durɔbu. Bɛɛ kpuro i sɑ̃ɑ tiɑ yèn sɔ̃ i ɡbinnɛ kɑ Yesu Kirisi. \v 29 Ì n sɑ̃ɑ Kirisiɡibu, i mɑɑ sɑ̃ɑ Aburɑhɑmun sikɑdominu, i ko mɑɑ tubi di yèn nɔɔ mwɛɛru Gusunɔ u kuɑ. \c 4 \p \v 1 Ye nɑ ɡerumɔ wee. Bii wi u koo win bɑɑn tubi di, sɑnɑm mɛ u ɡinɑ sɑ̃ɑ bii, u ǹ yoo sɑnɔ ɡɑɑ kere, bɑɑ mɛ kpuro sɑ̃ɑ wiɡiɑ. \v 2 Sɑɑ ye u sɑ̃ɑ bii, tɔmbɑ wɑ̃ɑ be bɑ nùn nɛni, bɑ mɑɑ win wunɑnɔsu mɔ̀ sere sɑɑ ye win bɑɑbɑ u nùn yiiyɑ. \v 3 Nɡe mɛyɑ n sɑ̃ɑ kɑ bɛsɛ. Sɑ rɑɑ sɑ̃ɑ hɑnduniɑn bũnun yobu. \v 4 Adɑmɑ sɑnɑm mɛ sɑɑ yɑ turɑ, Gusunɔ u win bii ɡɔrimɑ. Tɔn kurɔwɑ nùn mɑrɑ, u mɑɑ nùn mɑrɑwɑ woodɑn nɔmɑ sɔɔ, \v 5 kpɑ u kɑ bu yɑkiɑ be bɑ wɑ̃ɑ woodɑn nɔmɑɔ kpɑ su ko Gusunɔn bibu. \p \v 6 Gusunɔ u win Biin Hunde ɡɔrimɑ bɛsɛn ɡɔ̃rusu sɔɔ u kɑ sɔ̃ɔsi mɑ win bibɑ bɛsɛ sɑ sɑ̃ɑ. Hunde win sɑɑbuwɑ sɑ nùn sokumɔ, bɑɑbɑ. \v 7 Ǹ n mɛn nɑ, ɑ ǹ mɑɑ sɑ̃ɑ yoo, ɑ kuɑ bii. Tɛ̃ ye ɑ kɑ sɑ̃ɑ bii, Gusunɔ u mɑɑ nun kuɑ tubi dio. \s1 Gɑlɑtiɡibun ɡɑri Pɔlu nɛni \p \v 8 Yellu i ǹ Gusunɔ yɛ̃, mɑ i sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnun yobu ni nu ǹ sɑ̃ɑ Gusunɔ. \v 9 Adɑmɑ tɛ̃ nɡe mɛ i Gusunɔ wurɑ, nɡe n mɑm nɛɛre, Gusunɔ u bɛɛ wurɑ, ɑmɔnɑ i kɑ kĩ i ɡɔsirɑ hɑnduniɑn bũnun mi, ni nu ǹ dɑm kɑ bɛɛrɛ mɔ. Mbɑn sɔ̃nɑ i kĩ i mɑɑ ko nin yobu. \v 10 I tɔ̃nu ɡɑnun sɑriɑ swĩi, kɑ suru kɑ tɔ̃ɔ bɑkɑnu kɑ wɔ̃su. \v 11 Tɛ̃ bɛrum mɑn mɔ̀ nɛn sɔmburu kpuro tu ku rɑɑ ko kɑm te nɑ kuɑ bɛɛn sɔ̃. \p \v 12 Nɑ bɛɛ kɑnɑmɔ nɛɡibu, i bɛɛn tii dokeo nɛn ɑyerɔ, domi nɑ nɛn tii doke bɛɛn ɑyerɔ. I ǹ mɑn ɡɑ̃ɑnu tore. \v 13 Nɡe mɛ i yɛ̃, kɑ wɑsin bɑrɑrɑ nɑ bɛɛ Lɑbɑɑri ɡeɑ wɑɑsu kuɑ nɔn ɡbiikiru. \v 14 Adɑmɑ i ǹ mɑn ɡɛmɑ, i ǹ mɑɑ mɑn yinɛ, bɑɑ mɛ nɛn bɑrɑru tɑ bɛɛ wɑɑbu tusɑ. I mɑn mwɑwɑ nɡe mɛ i ko Gusunɔn ɡɔrɑdo mwɑ, ǹ kun mɛ Yesu Kirisi win tii. \v 15 I rɑɑ nuku dobu mɔ. Tɛ̃, mbɑ n bɛɛ kuɑ. Nɑ kon kpĩ n bɛɛ seedɑ diiyɑ mɑ, ǹ n koo rɑɑ koorɑ i ko i bɛɛn nɔni wukɑ i mɑn kɛ̃. \v 16 Nɑ kuɑ bɛɛn yibɛrɛ yèn sɔ̃ nɑ bɛɛ ɡem sɔ̃ɔwɑ? \p \v 17 Tɔn be, bɑ bɛɛn kĩru kɑsu, ɑdɑmɑ n ǹ kɑ yɑɑsi ɡeɑ. Bɑ kĩ bu bɛɛ ɡɔwɑ bɛsɛn min di, kpɑ i n ben kĩru kɑsu. \v 18 Tɔnu ù n bɛɛn kĩru kɑsu kɑ yɑɑsi ɡeɑ, ɡɑ̃ɑ ɡeenɑ bɑɑdommɑ, n ǹ mɔ sɑnɑm mɛ nɑ wɑ̃ɑ kɑ bɛɛ tɔnɑ. \v 19 Nɛn bii kĩnɑsibu, nɑ kpɑm mɑɑ wɑhɑlɑ mɔ̀ nɡe tɔn kurɔ wi u mɑrumɔ, sere Kirisin dɑɑ yu kɑ koorɑ bɛɛ sɔɔ. \v 20 Nɑ kĩ nɑ n wɑ̃ɑ kɑ bɛɛ tɛ̃ kpɑ n nɛn ɡere kɔsi. Nɑ wɑ̃ɑ bitɑni sɔɔ bɛɛn sɔ̃. \s1 Aɡɑɑ kɑ Sɑɑrɑɑ \s2 bɑ sɑ̃ɑ ɡɑri yin weesinɑɑ \p \v 21 I de n bɛɛ bikiɑ, bɛɛ be i kĩ i n wɑ̃ɑ woodɑn nɔmɑɔ, i ǹ nuɑ ye woodɑ yɑ ɡerumɔ? \v 22 Bɑ yoruɑ mɑ Aburɑhɑmu u bii tɔn durɔbu yiru mɑrɑ, turo kɑ kurɔ wi u sɑ̃ɑ yoo, turo kɑ kurɔ wi u sɑ̃ɑ tii mɔwɔ. \v 23 Yoo wi, u win bii mɑrɑ nɡe mɛ tɔmbu kpuro bɑ rɑ mɑ, ɑdɑmɑ tii mɔwɔ wi, u win bii mɑrɑwɑ kɑ Gusunɔn nɔɔ mwɛɛru. \v 24 Gɑri yini yi kuɑ weesinɑɑ. Kurɔ be yiru bɑ kɑ nɔɔ mwɛɛnu yiru weenɛ. Teeru, te tɑ bibu mɑrumɔ yoru sɔɔ, tɑ nɑɑmɔ sɑɑ Sinɑin ɡuurun di, teyɑ tɑ kɑ Aɡɑɑ weenɛ. \v 25 Aɡɑɑ wi, u sɑ̃ɑre nɡe Sinɑin ɡuuru, Dɑɑrububɑn tem sɔɔ. U mɑɑ sɑ̃ɑ nɡe Yerusɑlɛmu ye yɑ wɑ̃ɑ tɛ̃, domi yɑ wɑ̃ɑ yoru sɔɔ kɑ yen tɔmbu kpuro. \v 26 Adɑmɑ Yerusɑlɛmu ye yɑ wɑ̃ɑ wɔllɔ, yɑ tii mɔ, yɑ mɑɑ sɑ̃ɑ bɛsɛn mɛro. \v 27 Domi bɑ yoruɑ, \q1 “A ɡɔ̃ru doro, kurɔ wunɛ wi ɑ ǹ mɑrure. \q1 A ɡbɑ̃ro ɑ kuukɑ ko kɑ nuku dobu, \q1 wunɛ wi ɑ ǹ mɑrubun wɑhɑlɑ koore. \q1 Domi kurɔ wi bɑ rɑɑ deri, \q1 u koo bibu mɑ n kere kurɔ wi u wɑ̃ɑ kɑ durɔ.” \p \v 28 Tɛ̃ bɛɛ nɛɡibu, i sɑ̃ɑ Gusunɔn nɔɔ mwɛɛrun bibu nɡe mɛ Isɑki u sɑ̃ɑ. \v 29 Sɑnɑm mɛyɑ bii wi bɑ mɑrɑ nɡe bɑɑwure, u wi bɑ mɑrɑ kɑ Gusunɔn Hunden dɑm nɔni sɔ̃ɔwɑ. Mɛyɑ mɑɑ n sɑ̃ɑ tɛ̃. \v 30 Adɑmɑ mbɑ Gusunɔn ɡɑri yi ɡerumɔ. Yi nɛɛwɑ, “A yoo wi ɡiro kɑ win bii sɑnnu, domi win bii wi, u ǹ tubi dimɔ kɑ tii mɔwɔn bii sɑnnu.” \v 31 Nɡe mɛyɑ nɛɡibu, sɑ ǹ sɑ̃ɑ yoon bibu. Sɑ sɑ̃ɑwɑ tii mɔwɔn bibu. \s1 I bɛɛn tii mɔru nɛnuɔ \c 5 \p \v 1 Sɑ n kɑ tii mɔn sɔ̃nɑ Kirisi u sun yɑrɑ yorun di. Yen sɔ̃, i yɔ̃ro sim sim kpɑ i ku de bu bɛɛ duusiɑ yoru sɔɔ kpɑm. \p \v 2 I swɑɑ dɑkio i nɔ. Nɛ Pɔluwɑ nɑ bɛɛ yeni sɔ̃ɔmɔ, ì n derɑ bɑ bɛɛ bɑnɡo kuɑ, i ǹ ɑrufɑɑni ɡɑɑ wɑsi Kirisin mi. \v 3 Nɛn seedɑ wee ye nɑ dimɔ kpɑm. Bɑɑwure wi u derɑ bɑ nùn bɑnɡo kuɑ, nɑ yɛ̃ro sɔ̃ɔmɔ u koo woodɑ kpuro mɛm nɔɔwɑwɑ. \v 4 Bɛɛ be i kĩ i ɡem wɑ Gusunɔn wuswɑɑɔ kɑ woodɑn nɛnubu, i tii kɑrɑ kɔ Kirisin min di mɑ i kisirɑ durom nɔmɑn di. \v 5 Domi sɑ yĩiyɔ mɑ Gusunɔ u koo sun ɡem wɛ̃ mɑ sɑ mɛ swɑɑ dɑki kɑ win Hunden dɑm kɑ nɑɑnɛ dokebu. \v 6 Sɑ̀ n ɡbinnɛ kɑ Yesu Kirisi, bɑnɡo ǹ kun mɛ bɑnɡo sɑriru yɑ ǹ ɡɑ̃ɑnu. Ye n sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu yeyɑ nɑɑnɛ dokebu bi bu sɔmburu mɔ̀ kɑ kĩru. \p \v 7 I rɑɑ duki mɔ̀ burɑ burɑm tɔnɑ. Wɑrɑ u bɛɛ swɑɑ bunɑnɑ i ǹ mɑɑ kɑ ɡem mɛm nɔɔwɑmmɛ. \v 8 Kɔkiri bi, bu ǹ nɛ sɑɑ Gusunɔn min di wi u bɛɛ soku. \v 9 Nɡe mɛ bɑ rɑ nɛɛ, pɛ̃ɛ seeyɑtiɑ fiiko, yeyɑ yɑ rɑ pɛ̃ɛ kpuro kukusie. \v 10 Adɑmɑ Yinni u derɑ nɑ bɛɛ nɑɑnɛ sɑ̃ɑ. Nɑ yɛ̃ mɑ i ǹ ko ɡɑ̃ɑ tukunun bwisikunu ko. Wi u mɑɑ bɛɛ bitɑni dokemɔ, Gusunɔ u koo nùn tɑɑrɛ wɛ̃ bɑɑ ǹ n weren nɑ. \p \v 11 Nɛɡibu, nɛn tii nɑ̀ n kpɑrɑmɔ sere kɑ tɛ̃ mɑ n weenɛ bu bɑnɡo ko, mbɑn sɔ̃nɑ bɑ mɑn nɔni sɔ̃ɔmɔ. Nɑ̀ n mɔ̀ mɛ, Yesun dɑ̃ɑ bunɑnɑrun ɡɔɔn ɡɑri yi ǹ mɑɑ tɔmbu torɑsiɑmɔ. \v 12 Be bɑ bɛɛ bitɑni dokemɔ mi, bu doo bu tii mɑɑtɑm ko. \p \v 13 Nɛɡibu, bɑ bɛɛ sokɑwɑ i kɑ ko tii mɔwɔbu. Kɑ mɛ, i ku de bɛɛn tii mɔru tu de i n sĩimɔ kɑ wɑsin bɑɑ. Adɑmɑ i n sominɑmɔ kɑ kĩru. \v 14 Domi woodɑ kpuron wirɑ wɑ̃ɑwɑ yiire tee bini sɔɔ bi bu nɛɛ, “A wunɛn tɔnusi kĩɔ nɡe wunɛn tii tii.” \v 15 Adɑmɑ ì n sɑnkinɑmɔ nɡe ɡbeeku yɛɛ, i mɛɛrɑ koonɑmɔ, i n yɛ̃ mɑ i ko kɑm koosiɑnɑ. \s1 Gusunɔn Hunde kɑ tɔnun dɑɑ \p \v 16 Ye nɑ ɡerumɔ wee, i de Gusunɔn Hunde u bɛɛ kpɑrɑ. Ǹ n koorɑ mɛ, i ǹ ko mɑɑ bɛɛn tii tiin kĩru kɑnkɑm ko. \v 17 Domi ye bɛsɛn tii tiin dɑɑ yɑ kĩ, yɑ ǹ kɑ Gusunɔn Hunden kĩru nɔɔ tiɑ sɑ̃ɑ. Mɑ Hunden kĩru tɑ ǹ kɑ bɛsɛn tii tiin kĩru nɔɔ tiɑ sɑ̃ɑ. Kĩru yiru ye, yɑ sɑnnɑmɔ sere i ǹ kpɛ̃ i ko ye i kĩ. \v 18 Adɑmɑ Gusunɔn Hunde ù n bɛɛ kpɑrɑmɔ i ǹ wɑ̃ɑ woodɑn nɔmɑɔ. \p \v 19 Tɔnun tii tiin dɑɑ yɑ rɑ sɔ̃ɔsire kpɑsɑsɑ. Yeyɑ kɔ̃ɔ mɛnnɑbu tɑntɑnɑru sɔɔ, kɑ dɑɑ disinuɡiɑ kɑ dɑɑ bɛrɛtɛkɛ, \v 20 kɑ bũu sɑ̃ɑru kɑ tim kɑnkɑm, kɑ yibɛrɛ tɛɛru, kɑ sɑnnɔ, kɑ nisinu, kɑ mɔru, kɑ nɔɔ ɡɔmunu, kɑ sikirinɔ, kɑ kɑrɑnɑbu, \v 21 kɑ kinɛnu, kɑ tɑm nɔrubu, kɑ ɑkɑ dibu, yen bweseru kpuro ɡesi. Nɑ bɛɛ kirɔ mɔ̀ nɡe mɛ nɑ rɑɑ kuɑ nɑ nɛɛ, be bɑ yenin bweseru mɔ̀, bɑ ǹ kpɛ̃ bɑ n wɑ̃ɑ mi Gusunɔ u bɑndu swĩi. \p \v 22 Adɑmɑ Gusunɔn Hunden mɑrumɑ, kĩru, kɑ nuku dobu, kɑ bɔri yɛndu, kɑ tɛmɑnɑbu, kɑ tɔn ɡeeru, kɑ nuku tiɑ, kɑ nɑɑnɛ, \v 23 kɑ dɑɑ duudwiɑ, kɑ ɡɑyɑ. Woodɑ sɑri ye yɑ yeni tɑɑrɛ wɛ̃ɛmɔ. \v 24 Mɑ be bɑ sɑ̃ɑ Yesu Kirisiɡibu bɑ ben tii tiin dɑɑ kpeerɑsiɑ dɑ̃ɑ bunɑnɑrɔ, kɑ yen binɛ kɑ yen kĩru kpuro. \v 25 Gusunɔn Hundewɑ u sun wɑ̃ɑru wɛ̃. Ǹ n mɛn nɑ, su mɑɑ de u n sun kpɑre. \v 26 Su ku tii suɑ kpɑ sɑ n sɑnnɔ seeyɑmɔ bɛsɛn suunu sɔɔ, kpɑ sɑ n nisinu kuɑnɑmmɛ bɛsɛn tii tiinɛ. \s1 I sɔmunu dɛrɑnɔ \c 6 \p \v 1 Nɛɡibu, ì n ɡoo mwɑ torɑru ɡɑru sɔɔ, bɛɛ be Gusunɔn Hunde u kpɑrɑmɔ, i yɛ̃ro swɑɑ ɡeɑ sureo kpɑm kɑ tii kɑwɑbu, kpɑ i n tii yɛ̃ bu ku rɑɑ kɑ bɛɛn tii kɔkirin sɔ̃. \v 2 I n sɔmunu dɛrɑnɑmɔ kpɑ i kɑ Kirisin woodɑ mɛm nɔɔwɑ. \v 3 Goo ù n tii mɛɛrɑ ɡoo mɑ u ǹ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu, u tii nɔni wɔ̃kumɔwɑ. \v 4 I de bɑɑwure u win tiin kookoosu yĩiyɑ kpɑ u wɑ si sɔɔ, ye u koo kɑ woo kɑnɑ, ɑdɑmɑ u ku woo kɑnɑ mɑ u ɡoo keren sɔ̃. \v 5 Domi bɑɑwurewɑ u koo win tii tiin sɔmunu sɔbe. \p \v 6 Wi bɑ Gusunɔn ɡɑri sɔ̃ɔsimɔ, i de yɛ̃ro u win ɡɑ̃ɑ ɡee ni u mɔ bɔnu ko kɑ wi u nùn sɔ̃ɔsimɔ. \p \v 7 I ku tii torɑsiɑ. Bɑ ku rɑ Gusunɔ yɑɑkoru ko. Domi ye tɔnu u duurumɔ, yeyɑ u koo ɡɛ̃. \v 8 Ù n duurumɔ ye win tii tiin dɑɑ yɑ kĩ, kɑm kobɑ yɑ koo nùn mɑruɑ. Ù n mɑɑ duurumɔ ye Gusunɔn Hunde u kĩ, wɑ̃ɑru te tɑ ku rɑ kpewɑ Gusunɔn Hunde koo nùn mɑruɑ. \v 9 Ǹ n mɛn nɑ, su ku wɑsirɑ ɡeɑn kobu sɔɔ, domi sɑ̀ kun kpɑnɛ, sɑ ko wɑ su ɡɛ̃ sɑnɑm mɛ sɑɑ yɑ turɑ. \v 10 Nɡe mɛyɑ sɑɑ bɑɑyere ye sɑ ɑyeru mɔ, su bɑɑwure durom kuɑ, n mɑm nɛɛre be bɑ Yesu nɑɑnɛ doke. \s1 Kirɔ dɑ̃ɑkɑ kɑ tɔbiribu \p \v 11 Tɛ̃, i nɛn yori bɑkɑ mɛɛrio ye nɑ bɛɛ yoruɑmmɛ kɑ nɛn tiin nɔmɑ. \v 12 Be bɑ kĩ bu woo kɑnɑ wɑsin sɔ̃, beyɑ bɑ kĩ bu bɛɛ tilɑsi ko i kɑ bɑnɡo ko. Adɑmɑ bɑ ye mɔ̀ kpɑ bu ku kɑ nɔni swɑ̃ɑru wɑ Kirisin dɑ̃ɑ bunɑnɑrun ɡɑrin sɔ̃. \v 13 Bɑɑ be bɑ bɑnɡo kuɑ mi, ben tii bɑ ǹ woodɑ mɛm nɔɔwɑmmɛ. Mɑ bɑ kĩ bu bɛɛ bɑnɡo ko bu kɑ woo kɑnɑ. \v 14 Adɑmɑ nɛ nɑ kun woo kɑnɑmɔ mɑ n kun mɔ bɛsɛn Yinni Yesu Kirisin dɑ̃ɑ bunɑnɑrun ɡɑrin sɔ̃, domi win dɑ̃ɑ bunɑnɑrun sɔ̃nɑ hɑnduniɑn ɡɑ̃ɑnu kpuro kun mɑɑ mɑn sɑ̃ɑwɛ ɡɑ̃ɑnu, mɛyɑ nu ǹ mɑɑ mɑn ɡɑwɑmɔ. \v 15 Bɑnɡo kɑ bɑnɡo sɑriru yen ɡɑɑ kun sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu. Ye n sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu, yeyɑ ɑ n sɑ̃ɑ tɑkɑ koorɑ kpɑɑ. \v 16 Be bɑ tɑkɑ koorɑ kpɑɑn woodɑ yeni swĩi, ɑlɑfiɑ kɑ durom mu n kɑ bu wɑ̃ɑ kɑ Gusunɔn tɔmbu kpuro. \p \v 17 Sɑɑ ɡisɔn di ɡoo u ku mɑɑ mɑn wɑhɑlɑ ko domi nɑ boo bori mɔ nɛn wɑsi sɔɔ, yi nɑ wɑ Yesun sɔ̃. \p \v 18 Nɛɡibu, bɛsɛn Yinni Yesu Kirisin durom mu n wɑ̃ɑ kɑ bɛɛ. Ami.