\id ECC \ide UTF-8 \h Wɑɑsu kowo \mt1 WAASU KOWON TIRERU \ip Wi u tire te yoruɑ, u tii bikiɑmɔ ɑrufɑɑni yerɑ̀ tɔnu u rɑ wɑ win sɔmburun sɔ̃ hɑnduniɑɔ. Domi nuku dobu kɑ sɔmburu kɑ dukiɑ kɑ yɛ̃ɛ te tɔnu u ko n mɔ, ye kpuro yɑ nɔru mɔ. Ǹ n mɛn nɑ ye yɑ kpuro kere, yerɑ tɔnu u Gusunɔ nɑsiɑ kpɑ u yɛ̃ɛri ye u mɔ sɔɔ. \ip U mɑɑ sɔ̃ɔsi nɡe mɛ ɡɑ̃ɑ dɑbinu nu kerɑnɛ. Durɔ wi, u mɑɑ sɔ̃ɔsimɔ mɑ ɡɑ̃ɑ dɑbinu wɑ̃ɑ hɑnduniɑ sɔɔ ni nu rɑ tɔnu biti mwɛ. Tɔnu kun kpɛ̃ u Gusunɔn swɛɛ kpuro tubu. Adɑmɑ sɔ̃ɔ teeru Gusunɔ u koo de ɡem mu sɔ̃ɔsirɑ win siribu sɔɔ. \ie \c 1 \ms1 BWISIGIIN GARI \s1 Wɑ̃ɑru tɑ tubum sɛ̃ \p \v 1 Gɑri wee yi wɑɑsu kowo u ɡeruɑ. U sɑ̃ɑ Dɑfidin bii, u mɑɑ sɑ̃ɑ sinɑ boko Yerusɑlɛmuɔ. \v 2 Wiyɑ u nɛɛ, ɡɑ̃ɑnu kpuro nu tubum sɛ̃. Kɑ ɡem yɑ sɑ̃ɑwɑ biti. \v 3 Arufɑɑni yerɑ̀ tɔnu u rɑ wɑ hɑnduniɑ mini win wɑhɑlɑ ye u mɔ̀ kpuro sɔɔ. \v 4 Gɑbɑ ɡbimɔ mɑ ɡɑbɑ kɔsire mɔ̀. Adɑmɑ tem mu ko n wɑ̃ɑwɑ mɛ sere kɑ bɑɑdommɑɔ. \v 5 Sɔ̃ɔ u yɑrimɔ, u dumɔ, u wurɑmɔ mìn di u yɑrimɔ. \v 6 Woo ɡɑ̀ n seewɑ, ɡɑ rɑ dewɑ sɔ̃ɔ yɛ̃sɑn nɔm dwɑru ɡiɑ kpɑ ɡu wurɑmɑ sɔ̃ɔ yɛ̃sɑn nɔm ɡeu ɡiɑ. Swɑɑ tiɑ yerɑ ɡɑ rɑ n swĩi mi. \v 7 Dɑɑ bɑkɑnu kpurowɑ nu rɑ nin nim sure nim wɔ̃kuɔ. Adɑmɑ nim wɔ̃ku ɡe, ɡɑ ku rɑ yibu. Swɑɑ tiɑ yerɑ dɑɑ ni, nu kɑ nin nim mɛ suremɔ ɡe sɔɔ. \v 8 Gɑ̃ɑnu kpurowɑ nu sɔmburu mɔ̀ sere tɔnu kun kpɛ̃ u ɡɑ̃ɑnu ɡere. Nɔni ku rɑ yɑm mɛɛribu wɑsire. Mɛyɑ swɑsu ku rɑ mɑɑ ɡɑri nɔɔbu wɑsire. \v 9 Ye yɑ rɑɑ wɑ̃ɑ ɡĩɑ, yerɑ yɑ ko n mɑɑ wɑ̃ɑ siɑ. Ye yɑ rɑɑ koorɑ ɡĩɑ, yerɑ yɑ koo mɑɑ koorɑ siɑ. Gɑ̃ɑnu sɑri hɑnduniɑ yè sɔɔ ni nu sɑ̃ɑ kpɑɑnu. \v 10 Goo ù n nɛɛ, ɡɑ̃ɑ kpɑɑnu wee, ɑ n yɛ̃ mɑ ɡɑ̃ɑ ni, nu rɑɑ wɑ̃ɑ kɔ sɑɑ yellun di. \v 11 Sɑ ku rɑ n yɑɑye ye yɑ bɛsɛn sikɑdobɑ deemɑ yellu. Mɛyɑ be sɑ mɑɑ ɡbiiye, bɑ ǹ yɑɑyɑmɔ ye yɑ sun deemɑ. \s1 Bwisi yi wɑɑsu kowo u wɑ \s2 win wɑ̃ɑru sɔɔ \p \v 12 Nɛ, wɑɑsu kowo, nɑ kuɑ Isirelibɑn sunɔ Yerusɑlɛmuɔ. \v 13 Mɑ nɑ wɛ̃ɛrɑ nɑ kɑsu kɑ bwisi ye yɑ koorɑmɔ hɑnduniɑ mi. Mɑ nɑ deemɑ yɑ sɑ̃ɑwɑ sɔm sɛ̃sɔɡiru te Gusunɔ u derɑ tɔmbɑ mɔ̀. \v 14 Nɑ wɑ ye yɑ koorɑmɔ hɑnduniɑ sɔɔ kpuro. Mɑ nɑ deemɑ yɑ tubum sɛ̃. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. \v 15 Domi ye yɑ sikire, yɑ ǹ dɛmiɑrɔ. Ye yɑ mɑɑ sɑri, bɑ ǹ kpɛ̃ bu ye ɡɑri. \p \v 16 Yerɑ nɑ tii sɔ̃ɔwɑ nɑ nɛɛ, wee nɑ bwisi kɑsu, mɑ nɑ yi wɑ n kere be bɑ mɑn ɡbiiye bɑndu sɔɔ Yerusɑlɛmuɔ. Nɑ bwisi kɑ yɛ̃ru wɑ too. \v 17 Mɑ nɑ tii wɛ̃ n kɑ ɡiɑ ye n sɑ̃ɑ bwisi kɑ ye n sɑ̃ɑ ɡɑri bɑkɑru. Adɑmɑ nɑ deemɑ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃ yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. \v 18 Domi wi u win bwisi sosimɔ, wɑhɑlɑwɑ u tii sosiɑmmɛ. Wi u mɑɑ win yɛ̃ru sosimɔ, nuku sɑnkirɑnɑ u tii sosiɑmmɛ. \c 2 \p \v 1 Nɑ tii sɔ̃ɔwɑ nɑ nɛɛ, kon nuku dobu kɑsuwɑ. Kon dɑwɑ n dɑburɑ ye n sɑ̃ɑ doo nɔɔru. Adɑmɑ nɑ deemɑ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. \v 2 Mɑ nɑ nɛɛ, yɛ̃ɛsu su sɑ̃ɑwɑ ɡɑri bɑkɑru, ɑrufɑɑni yerɑ̀ nuku dobu bu mɑɑ mɔ. \v 3 Mɑ nɑ ɡɔ̃ru doke nɑ nɛɛ, kon tɑm nɔwɑ nɡe mɛ ɡɑri bɑkɑsu su rɑ ko. Adɑmɑ ko nɑ n kɑ tii nɛniwɑ. Domi nɑ kĩwɑ n ɡiɑ ye n burɑm bo tɔmbu bu ko ben wɑ̃ɑru sɔɔ. \v 4 Nɑ sɔm bɑkɑnu kuɑ. Nɑ diɑ bɑnɑ mɑ nɑ resɛm dɑ̃ɑ ɡbɑɑnu kuɑ. \v 5 Nɑ tii kɑrɑ kuɑ kɑ mɑɑ dɑ̃ɑ ɡbɑɑnu. Mɑ nɑ dɑ̃ɑ mɑrum bwese bwesekɑ duurɑ mi. \v 6 Nɑ bwii ɡbɑ yìn nim bɑ ko n dɑ dɑ̃ɑ ni yɛ̃ke. \v 7 Nɑ yoo tɔn durɔbu kɑ tɔn kurɔbu dwɑ. Mɑ nɑ ben bii be bɑ mɑrɑ yoo te sɔɔ nɛni. Mɛyɑ nɑ mɑɑ kɛtɛ ɡɔ̃su kɑ yɑ̃ɑ ɡɔ̃su mɔ n kere sinɑm be bɑ mɑn ɡbiiye Yerusɑlɛmuɔ. \v 8 Nɑ sii ɡeesu kɑ wurɑ ɡurɑ kɑ sere sinɑmbun ɑrumɑni kɑ berɑ kɑ berɑn ɑrumɑni. Mɑ nɑ tii wom kowobu kɑsuɑ tɔn durɔbu kɑ tɔn kurɔbu kɑ sere ye tɔn durɔ u rɑ kɑ̃. Yerɑ kurɔ dɑbinu. \v 9 Mɑ nɑ yĩsiru yɑrɑ n kere sinɑm be bɑ mɑn ɡbiiye Yerusɑlɛmuɔ. Kɑ mɛ, nɛn bwisi mɑn wɑ̃ɑsi. \v 10 Ye nɛn nɔni yi binɛ kuɑ kpuro kɑ nuku doo bi nɛn ɡɔ̃ru ɡɑ kĩ, nɑ ku rɑ yinɛ. Nɛn sɔmburu kpuro tɑ rɑ mɑn nuku dobu wɛ̃. Nuku doo biyɑ bu kuɑ nɛn ɑre. \v 11 Yen biru, nɑ sɔmɑ ye nɑ kuɑ kpuro mɛɛrɑ kɑ wɑhɑlɑ ye nɑ kuɑ ye sɔɔ. Mɑ nɑ deemɑ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. Sɔmɑ ye tɔnu u mɔ̀ u ku rɑ yen ɑrufɑɑni wɑ u di kɑ ɡem. \p \v 12 Mɑ nɑ nɛn lɑɑkɑri wesiɑ n kɑ wɑ ɑrufɑɑni ye yɑ wɑ̃ɑ bwisi kɑ ɡɑri bɑkɑru kɑ wiirɑru sɔɔ. Wi u koo nɛ sinɑ boko kɔsire ko, mbɑ u koo ko mɑ n kun mɔ ye yɑ rɑɑ koore kɔ. \v 13 Nɑ wɑ bwisi yi ɡɑri bɑkɑru ɑrufɑɑni kere nɡe mɛ yɑm bururɑm mu yɑm wɔ̃kuru ɑrufɑɑni kere. \v 14 Bwisiɡii u rɑ n yɛ̃ mi u dɔɔ, ɑdɑmɑ ɡɑri bɔkɔ ɡɑ rɑ n bɑbiwɑ yɑm wɔ̃kuru sɔɔ. Kɑ yen de, nɑ yɛ̃ mɑ ɡɑ̃ɑ teenu nu be kpuro mɑrɑ. \v 15 Mɑ nɑ tii sɔ̃ɔwɑ nɑ nɛɛ, nɛ kɑ ɡɑri bɔkɔ, wɑ̃ɑrun kɔkɔrɔ tiɑ bɛsɛ kpuro sɑ mɔ. Ǹ n mɛn nɑ, mbɑn sɔ̃nɑ nɑ sɑ̃ɑ bwisiɡii. Domi nɑ wɑ mɑ yen tii yɑ tubum sɛ̃. \v 16 Bwisiɡiin bwisi kun ɡɑri bɔkɔn ɡɑri bɑkɑru tɛɛbu kerɑmɔ, domi sɑɑ fiiko sɔɔ, bɑ koo be kpuro duɑri. Bwisiɡii u koo ɡbiwɑ nɡe mɛ ɡɑri bɔkɔ u koo ɡbi. \v 17 Mɑ nɑ wɑ̃ɑru tusɑ. Domi ye yɑ koorɑmɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ, yɑ mɑn bwɛ̃rɑ yɑrɑ yèn sɔ̃ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. \v 18 Nɑ sɔmburu tusɑ te nɑ kuɑ hɑnduniɑ ye sɔɔ. Domi kon ten nuku dobu ɡoo deriɑwɑ wi u koo mɑn kɔsire ko. \v 19 Wɑrɑ yɛ̃ yɛ̃ro wi, ù n ko n sɑ̃ɑn nɑ bwisiɡii ǹ kun mɛ ɡɑri bɔkɔ. Kɑ mɛ, wiyɑ u koo nɛn sɔmbu ten ɑrufɑɑni di te nɑ kuɑ kɑ bwisi. Nɑ wɑ mɑ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. \v 20 Mɑ ye kpuro sɔɔ, nɛn nuki sɑnkirɑ wɑhɑlɑ ye nɑ kuɑn sɔ̃. \v 21 Wee tɔnu u rɑ sɔmburu ko kɑ bwisi kɑ yɛ̃ru kpɑ tu nùn ɑre mɑruɑ. Adɑmɑ sɔ̃ɔ teeru u rɑ tu ɡoo deriewɑ wi u kun ɡɑ̃ɑnu kue te sɔɔ. Annɑ ɑ kɔ̃sɑ wɑ mi! Yɑ mɑɑ sɑ̃ɑwɑ ye yɑ tubum sɛ̃. \v 22 Ǹ n mɛn nɑ, ɑrufɑɑni yerɑ̀ tɔnu u mɔ win sɔmbu te u tii kuɑmmɛ sɔɔ hɑnduniɑ mini. \v 23 Domi ye u mɔ̀ win wɑ̃ɑru sɔɔ kpuro wɑhɑlɑ kɑ bwisikunɑ yɑ rɑ kɑ nùn nɑɑwɛ. Bɑɑ kɑ wɔ̃kurɔ, win lɑɑkɑri ku rɑ n kpĩ. Yenibɑ kpuro yɑ tubum sɛ̃. \p \v 24 Gɑ̃ɑnu ɡɑnu sɑri ni nu wɑ̃ mɑ n kun mɔ tɔnu u di u nɔ, kpɑ u nuku dobu ko win sɔmɑn ɑren sɔ̃. Adɑmɑ nɑ wɑ mɑ ye kpuro yɑ weewɑ Gusunɔn min di. \v 25 Goo sɑri wi u koo di u nuku dobu ko win sɔmburun sɔ̃ mɑ n kun mɔ kɑ Gusunɔn yɛ̃ru. \v 26 Domi wi u nùn wɛ̃rewɑ u rɑ bwisi kɑ yɛ̃ru kɑ nuku dobu wɛ̃. Adɑmɑ u rɑ dewɑ tɔn kɔ̃so u ɑrumɑni kɑsu u mɛnnɑ wi u wi, Gusunɔ wɛ̃ren sɔ̃. Yenin tii yɑ mɑɑ tubum sɛ̃. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. \s1 Gɑ̃ɑnu bɑɑnire kɑ nin sɑɑwɑ \c 3 \q1 \v 1 Hɑnduniɑ ye sɔɔ, ɡɑ̃ɑnu bɑɑnire kɑ nin sɑɑ. \q1 Tɑrɑ mi, sɑɑ bɑɑyere kɑ yen sɑɑ. \q1 \v 2 Mɑrubu kɑ bin sɑɑ, \q1 ɡɔɔ mɑɑ kɑ win sɑɑ. \q1 Duurubu kɑ bin sɑɑ, \q1 wukɑbu mɑɑ kɑ bin sɑɑ. \q1 \v 3 Goberu kɑ ten sɑɑ, \q1 bɛkiɑbu mɑɑ kɑ bin sɑɑ. \q1 Kɔsukubu kɑ bin sɑɑ, \q1 bɑnɑ mɑɑ kɑ yen sɑɑ. \q1 \v 4 Swĩi kɑ yin sɑɑ, \q1 yɛ̃ɛsu mɑɑ kɑ sin sɑɑ. \q1 Weeweenu kɑ nin sɑɑ, \q1 yɑɑbu mɑɑ kɑ bin sɑɑ. \q1 \v 5 Kɔ̃ɔ mɛnnɑbu kɑ bin sɑɑ, \q1 kɔ̃ɔ mɛnnɑbun deribu kɑ bin sɑɑ. \q1 Bɔkɑsinɑɑ kɑ yen sɑɑ, \q1 bɔkɑsinɑɑn deribu mɑɑ kɑ bin sɑɑ. \q1 \v 6 Gɑ̃ɑnun kɑso kɑ ɡen sɑɑ, \q1 nin kɔ̃ɔrɑbu kɑ mɑɑ bin sɑɑ. \q1 Gɑ̃ɑnun yiibu kɑ bin sɑɑ, \q1 nin kɔ̃ɔbu mɑɑ kɑ bin sɑɑ. \q1 \v 7 Gɛ̃ɛkubu kɑ bin sɑɑ, \q1 yinɑ mɑɑ kɑ yen sɑɑ. \q1 Mɑribu kɑ bin sɑɑ, \q1 ɡɑri ɡerubu mɑɑ kɑ bin sɑɑ. \q1 \v 8 Kĩɑnɑɑ kɑ yen sɑɑ, \q1 tusinɑɑ mɑɑ kɑ yen sɑɑ. \q1 Tɑbu kɑ bin sɑɑ, \q1 bɔri yɛndu mɑɑ kɑ ten sɑɑ. \p \v 9 Arufɑɑni yerɑ̀ tɔnu u rɑ wɑ win sɔmburu sɔɔ. \v 10 Nɑ wɑ sɔmɑ ye Gusunɔ u rɑ tɔnu sure. \v 11 Yinni Gusunɔ u rɑ ɡɑ̃ɑnu kpuro kowɑ nin sɑɑ sɔɔ nu n wɑ̃. U mɑm doke tɔnun bwisikunu sɔɔ mɑ ɡɑ̃ɑnu wɑ̃ɑ ni nu ku rɑ kpe, bɑɑ mɛ tɔnu kun kpɛ̃ u tubu sɔmɑ ye Gusunɔ u mɔ̀ sɑɑ toren di sere kɑ hɑnduniɑn kpeerɔ. \v 12 Nɑ tubɑ mɑ ɡɑ̃ɑnu sɑri ni nu wɑ̃ mɑ kun mɔ tɔnu u nuku dobu ko kpɑ u wɑ̃ɑ ɡeeru di win wɑ̃ɑrun tɔ̃ru kpuro sɔɔ. \v 13 Adɑmɑ tɔnu ù n wɑɑmɔ u dimɔ u nɔrumɔ mɑ u nuku dobu mɔ win sɔmɑn ɑren sɔ̃, ye, yɑ sɑ̃ɑwɑ Gusunɔn kɛ̃ru. \v 14 Nɑ ɡiɑ mɑ ye Gusunɔ u kuɑ kpuro, yɑ koo tɛwɑ. Bɑ ǹ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnu sosimɔ ye sɔɔ, bɑ ǹ mɑɑ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnu kɑwɑmɔ ye sɔɔ. Nɡe mɛyɑ Gusunɔ u rɑ ko kpɑ tɔmbu bu kɑ nùn nɑsiɑ. \v 15 Ye yɑ wɑ̃ɑ tɛ̃, kɑ ye yɑ ko n wɑ̃ɑ siɑ, yɑ rɑɑ wɑ̃ɑ kɔ. Gusunɔ u rɑ dewɑ ye kpuro yu mɑɑ wure yɑ n koorɑmɔ. \s1 Gɔɔ u sɑ̃ɑwɑ ɡɑ̃ɑnu bɑɑniren \s2 wii ɡoberu \p \v 16 Yen biru, nɑ wɑ siri ɡbɑburɔ mɑ kɔ̃sɑ kowo u ɡemɡii siribu di hɑnduniɑ ye sɔɔ. \v 17 Mɑ nɑ tii sɔ̃ɔwɑ nɑ nɛɛ, Gusunɔ u koo ɡemɡii kɑ tɔn kɔ̃so siri. Domi ɡɑ̃ɑnu bɑɑnire kɑ nin sɑɑwɑ. Nɡe mɛyɑ bɑ koo mɑɑ kookoosu bɑɑsire siri. \v 18 Nɑ mɑɑ tii sɔ̃ɔwɑ nɑ nɛɛ, sɔ̃ɔ teeru, Gusunɔ u koo tɔmbun lɑɑkɑri mɛɛri kpɑ ben tii bu ɡiɑ mɑ bɑ ǹ yɛɛ sɑnɔ kere. \v 19 Domi tɔnun kɔkɔrɔ kɑ yɛɛɡiɑ yɑ sɑ̃ɑwɑ tiɑ. Be kpuro bɑ rɑ ɡbiwɑ. Sɑɑ ye sɔɔ, tɔnu u ǹ yɛɛ sɑnɔ kere. Yeni yɑ tubum sɛ̃. \v 20 Gɑ̃ɑnu kpuro nu dɔɔwɑ yɑm tem. Tuɑ bɑ kɑ ni kpuro kuɑ. Tuɑ ye sɔɔrɑ ni kpuro nu mɑɑ wurɔ. \v 21 Wɑrɑ koo kpĩ u nɛɛ, tɔnun hundewɑ yɑ rɑ yɔ wɔllɔ kpɑ yɛɛɡiɑ yɑ n wɑ̃ɑ temɔ. \v 22 Ye nɑ wɑ n burɑm bo tɔnun sɔ̃, yerɑ u nuku dobu ko kɑ win sɔmburun ɑre. Yerɑ u mɔ mi. Domi wɑrɑ u koo mɑɑ de u nuku dobu ko kɑ ye yɑ wee win biru. \s1 Gem sɑriru \s2 tɔmbun wɑ̃ɑsinɑɑ sɔɔ \c 4 \p \v 1 Nɑ dɑm dɔrebu kpuro lɑɑkɑri kuɑ hɑnduniɑ sɔɔ. Ye nɑ wɑ wee. Be bɑ dɑm dɔremɔ bɑ rɑ n wuri mɔ̀wɑ. Goo ku rɑ mɑɑ bu somiru nɛ. Domi be bɑ bu dɑm dɔremɔ mi, berɑ bɑ dɑm bo. \v 2 Nɛn nɔni sɔɔ, be bɑ ɡu, bɑ doo nɔɔru mɔ n kere be bɑ wɑsi. \v 3 Wi bɑ ǹ ɡinɑ mɑrɑ, u doo nɔɔru mɔ n kere wi bɑ mɑrɑ, domi u ǹ mɑɑ hɑnduniɑ yen dɑm dɔrebu wɑ. \p \v 4 Nɑ wɑ mɑ sɔmɑ ye tɔmbɑ mɔ̀ kpuro, kɑ hɑniɑ ye bɑ dokemɔ ye sɔɔ kpuro, nisinun sɔ̃nɑ bu wɑ bu kɑ ben winsim kerɑ. Adɑmɑ nɑ wɑ mɑ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. \v 5 Gɑri bɔkɔ wi u ku rɑ sɔmburu ko, ɡɔ̃ɔrɑ tɑ koo nùn ɡo. \v 6 Adɑmɑ n burɑm bo ɑ n fiiko mɔ kpɑ ɑ wɛ̃rɑ ye kɑɑ kɑ sɔmburu ko too te tɑ ǹ ɑrufɑɑni ɡɑɑ mɔ. \p \v 7 Nɑ mɑɑ ɡɑ̃ɑnu wɑ ni nu tubum sɛ̃ hɑnduniɑ yè sɔɔ. \v 8 Niyɑ, tɔnu wi u wɑ̃ɑ wi turo. U ǹ bɔrɔ mɔ, u ǹ dusi mɔ, u ǹ mɑɑ bii ɡoo mɔ. Mɑ win sɔmburu tɑ ǹ sere nɔru mɔ. Dukiɑ yɑ ku rɑ mɑɑ nùn turi bɑɑ mɛ u rɑ n tii bikiɑmɔ u n mɔ̀, wɑrɑ nɑ sɔmburu kuɑmmɛ nɑ kɑ tii doo nɔɔru yinɑrimɔ. Nɑ wɑ mɑ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. Yɑ ǹ mɑɑ nuku dobu mɔ. \v 9 Tɔmbu yiru bɑ̀ n wɑ̃ɑsinɛ bɑ sɔmburu mɔ̀ sɑnnu, bɑ tɔn turo kere, domi ben sɔmburun ɑre yi kpɑ̃. \v 10 Turo ù n wɔrumɑ, turo wi u tie u koo nùn seeyɑ. Adɑmɑ wɔnwɔndowɑ wi u wɑ̃ɑ wi turo mɑ u wɔrumɑ u ǹ yiruse mɔ wi u koo nùn seeyɑ. \v 11 Tɔmbu yiru bɑ̀ n kpĩ sɑnnu, bɑ ǹ wooru wɑsi. Adɑmɑ wi u kpĩ wi turo, ɑmɔnɑ u koo kɑ yɑm susuru wɑ. \v 12 Wi u tɔn turo dɑm kere, tɔmbu yiru bɑ mɑɑ nùn dɑm kere. Wɛ̃ɛ siiri itɑ yi ku rɑ fuuku kɑre. \p \v 13 Bii ɑluwɑɑsi wi u sɑ̃ɑ bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛ, mɑ u bwisi mɔ u sunɔ tɔkɔ ɡɑri bɔkɔ kere ɡe ɡɑ ku rɑ ɡoon ɡɑri wure. \v 14 Domi bii wi, u koo kpĩ u yɑrimɑ pirisɔm di u kɑ bɑndu di bɑɑ bɑ̀ n nùn mɑrɑ bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛ. \v 15 Hɑnduniɑ ye sɔɔ, nɑ wɑ mi tɔmbɑ bii ɑluwɑɑsi sikerenɛ wi u koo bɑndu di ɡoon ɑyerɔ. \v 16 Tɔn be, bɑ ǹ ɡeeru mɔ bè sɔɔ u sɑ̃ɑ wiruɡii mi. Adɑmɑ bii be bɑ koo mɑrurɑ ɑmɛn biru, bɑ ǹ ko n nùn kĩ. Mɑ nɑ wɑ ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. \c 5 \s1 A nɔɔ mwɛɛru koowo \s2 kɑ lɑɑkɑri \p \v 1 A de ɑ du Yinni Gusunɔn sɑ̃ɑ yerɔ kɑ lɑɑkɑri kpɑ ɑ susi ɑ swɑɑ dɑki ye kɑɑ kɑ yɑ̃kunu ko nɡe ɡɑri bɑkɑsu. Domi bɑ ǹ yɛ̃ mɑ kɔ̃sɑ bɑ mɔ̀. \p \v 2 A ku ɡɑri ɡere kɑ sɛndɑru. A ku mɑɑ Gusunɔ nɔɔ mwɛɛru kuɑ kɑ sɛndɑru. Domi u wɑ̃ɑwɑ wɔllɔ mɑ wunɛ ɑ wɑ̃ɑ temɔ. A ku de wunɛn ɡɑri yi n dɑbi. \v 3 Geemɑ, bwisiku dɑbinɑ nu rɑ kɑ dosusu nɛ. Gɑri sɑɑri dɑbiru sɔɔrɑ mɑɑ ɡɑri kɑnkɑm ɡerubu wɑ̃ɑ. \v 4 À n Gusunɔ ɡɑ̃ɑnun nɔɔ mwɛɛru kuɑ, ɑ ku de n tɛ ɑ kɑ tu yibiɑ. Domi Gusunɔ u ku rɑ ɡɑri bɑkɑsun mɛm kɑ̃. Yen sɔ̃, ɑ de ɑ wunɛn nɔɔ mwɛɛru yibiɑ te ɑ kuɑ. \v 5 Ye kɑɑ kɑ nɔɔ mwɛɛru ko ɑ kun yibie, n burɑm bo ɑ ku tu ko. \v 6 A ku de wunɛn nɔɔ mwɛɛ te, tu nun torɑsiɑ, kpɑ ɑ yɑ̃ku kowo sɔ̃ ɑ nɛɛ, ɑ ǹ dɑɑ kɑ bɑɑruwɑ. Mbɑn sɔ̃nɑ kɑɑ de wunɛn ɡɑrin sɔ̃ Gusunɔn mɔru yu se kpɑ u wunɛn sɔmburu kɑm koosiɑ. \v 7 Gɑri yì n dɑbiɑ, yi ku rɑ n ɑrufɑɑni mɔ. Nɡe mɛyɑ dosusu sù n mɑɑ dɑbiɑ, su ku rɑ n ɑrufɑɑni mɔ. Ǹ n mɛn nɑ, ɑ Gusunɔ nɑsio. \s1 Dɑm dɔrebu \p \v 8 À n wɑ tem ɡɑm bɑ bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛ dɑm dɔremɔ, bɑ ǹ nùn win ɡem wɛ̃ɛmɔ, ɑ ku de yu nun biti ko. A de ɑ n yɛ̃ mɑ wiruɡii wɑ̃ɑ wi u wiruɡii ɡoo kere. Mɛyɑ wiruɡii mɑɑ wɑ̃ɑ wi u be yiru ye kpuro kere. \v 9 Adɑmɑ ɡɑ̃ɑnu nu wɑ̃ɑ be kpuron sɔ̃. Niyɑ, tem mɑrum, bɑɑ kɑ mɑm sinɑ bokon tii. \s1 Dukiɑn ɑrufɑɑni sɑriru \p \v 10 Wi u ɡobi kĩɑ, yi ku rɑ nùn turi. Wi u mɑɑ dukiɑ kĩɑ, u ku rɑ yen ɑrufɑɑni di. Nɑ wɑ mɑ yen tii yɑ tubum sɛ̃. \v 11 Mi dukiɑ yɑ kpɛ̃ɑ, miyɑ diobu bɑ rɑ dɑbie. Ǹ n mɛn nɑ, ɑrufɑɑni yerɑ̀ wi u ye mɔ u wɑɑmɔ ye sɔɔ, mɑ kun mɔ yen wɑɑ bi tɔnɑ. \v 12 Sɔm kowo bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛ u dĩɑnu mɔ nu kpɑ̃, nu ǹ kpɑ̃, u rɑ dweeyewɑ kɑ bɔri yɛndu. Adɑmɑ dukiɑɡiin deburɑ ku rɑ de u dweeye. \v 13 Nɑ kɔ̃sɑ ɡɑɑ wɑ hɑnduniɑ ye sɔɔ. Yeyɑ, ɡoo wi u dukiɑ beruɑ ye yɑ koo kɑ nùn nɔni swɑ̃ɑru nɑɑwɑ. \v 14 Dukiɑ ye, yɑ rɑ kɑm kowɑ wɑhɑlɑ ɡɑɑ sɔɔ kpɑ u kun mɑɑ ɡɑ̃ɑnu mɔ sɑnɑm mɛ u bii mɑrɑ. \v 15 U koo ɡbiwɑ tereru nɡe mɛ bɑ kɑ nùn mɑrɑ. U ǹ kpɛ̃ u win sɔmburun ɑre ɡɛɛ suɑ. \v 16 U koo ɡbiwɑ nɡe mɛ bɑ kɑ nùn mɑrɑ. Yerɑ yɑ sɑ̃ɑ kɔ̃sɑ bɑkɑ. Ǹ n mɛn nɑ, ɑrufɑɑni yerɑ̀ u wɑ mi win sɔmburu sɔɔ. Tɑ kuɑwɑ kɑm dirum. \v 17 Yen biru, u rɑ diwɑ yɑm wɔ̃kuru sɔɔ kpɑ u n wɑ̃ɑ nuku sɑnkirɑnu kɑ wɑhɑlɑ kɑ mɔru bɑkɑ sɔɔ win wɑ̃ɑrun tɔ̃ru kpuro sɔɔ. \v 18 Ye nɑ wɑ n burɑm bo kpuro tɔnun sɔ̃ yerɑ, u di u nɔ kpɑ u nuku dobu ko win sɔmburun ɑre sɔɔ win wɑ̃ɑrun tɔ̃ru sɔɔ te Gusunɔ u nùn burɑ. Domi yerɑ u mɔ mi. \v 19 Gusunɔ ù n tɔnu dukiɑ wɛ̃, mɑ u derɑ u ye dendimɔ, mɑ u nuku dobu mɔ̀ win sɔmburun ɑren sɔ̃, yeni yɑ sɑ̃ɑwɑ Gusunɔn kɛ̃ru. \v 20 Adɑmɑ yɛ̃ro u ku rɑ yɑɑye mɑ win wɑ̃ɑru tɑ ǹ dɛ̃u yèn sɔ̃ Gusunɔ u nùn nuku dobu yibiɑ. \c 6 \p \v 1 Nɑ mɑɑ kɔ̃sɑ ɡɑɑ wɑ ye yɑ dɑbi hɑnduniɑ ye sɔɔ. \v 2 Yerɑ ɡoo wi Gusunɔ u rɑ dukiɑ bɑkɑ kɑ bɛɛrɛ wɛ̃. U ku rɑ n ɡɑ̃ɑnu bie win wɑ̃ɑru sɔɔ. Adɑmɑ Gusunɔ ku rɑ de u ye dendi. Tɔn tukowɑ u rɑ ye dendi. Yeni yɑ tubum sɛ̃. Yɑ mɑɑ sɑ̃ɑ kɔ̃sɑ bɑkɑ. \v 3 Mɛyɑ ɡoo u rɑ bibu wunɔbu (100) mɑ, kpɑ u tɛ u ko wɔ̃ɔ dɑbinu kpɑ doo nɔɔru tɑ kun nùn turɑ win wɑ̃ɑru sɔɔ, kpɑ u kun mɑɑ siki wɔru wɑ mi bɑ koo nùn sike. Nɑ ɡerumɔ mɑ bii wi bɑ mɑrɑ win suru kun yibɑ, u nùn nuku dobu kere. \v 4 Domi bɑ bii wi mɑrɑwɑ u ǹ ɡɑ̃ɑnu kue. Yɑm wɔ̃kuru sɔɔrɑ u doonɑ. Mɛyɑ ɡoo kun mɑɑ nùn yɑɑyɑmɔ. \v 5 U sɑ̃ɑwɑ wi u kun sɔ̃ɔ wɑɑre, u ǹ mɑɑ nùn yɛ̃. Adɑmɑ kɑ mɛ, u wɛ̃rɑbu mɔ n kere durɔ wi u bibu wunɔbu (100) mɑrɑ mi. \v 6 Bɑɑ durɔ wi, ù n dɑɑ wɑ̃ɑ sere wɔ̃ɔ nɔrɔbun subɑ yiru (2.000), mɑ u kun doo nɔɔru wɑ, ye kpuro tiɑ. \p \v 7 Tɔnun sɔmburu kpuro, nɔɔ sɔɔrɑ tɑ rɑ de. Kɑ mɛ, win binɛ yɑ ku rɑ kpe. \v 8 Mbɑ bwisiɡii u kɑ ɡɑri bɔkɔ kere. Bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛ wi u yɛ̃ nɡe mɛ u koo tii kpɑrɑ tɔmbun suunu sɔɔ, mbɑ u kɑ bu kere. \v 9 Ye ɑ wɑ ɑ nɛni yɑ kere ye ɑ binɛ sɑ̃ɑ. Domi ye kpuro yɑ tubum sɛ̃. Yɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u kĩ u woo kpɑrɑ. \s1 Bwisin kirɔ \p \v 10 Ye yɑ wɑ̃ɑ sɑɑ yellun di, yɑ yĩsiru mɔ kɔ. Sɑ mɑɑ yɛ̃ mɑ tɔnu u ǹ kpɛ̃ u kɑ wi u nùn dɑm kere sikirinɑ. \v 11 Gɑri dɑbirɑ ku rɑ n ɑsɑnsi mɔ. Arufɑɑni yerɑ̀ tɔnu u rɑ n mɔ ye sɔɔ. \v 12 Wɑrɑ yɛ̃ ye yɑ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑ ɡeenu tɔnun sɔ̃ win wɑ̃ɑru sɔɔ te tɑ rɑ doonɛ mi nɡe sɑɑru. Wɑrɑ u koo kpĩ u nùn sɔ̃ ye yɑ koo nɑ win ɡɔɔn biru. \c 7 \p \v 1 Yĩsi ɡeeru tɑ turɑre nubu duroruɡiɑ kere. Tɔnun ɡɔɔn tɔ̃ru tɑ win mɑrubuɡiru kere. \v 2 N burɑm bo ɑ dɑ yɛnu mi bɑ ɡɔɔ sɔ̃ ye kɑɑ kɑ dɑ yɛnu mi bɑ tɔ̃ɔ bɑkɑru mɔ̀. Domi ɡɔɔwɑ u sɑ̃ɑ tɔnun wɑ̃ɑrun nɔru. Mɛyɑ wi u wɑsi, u koo yɑɑyɑ mɑ ɡɔɔ wee. \v 3 Nuku sɑnkirɑnu nu yɛ̃ɛsu kere. Domi bɑɑ tɔnun wuswɑɑ yɑ̀ n burisinɛ, kɑ mɛ, u koo kpĩ u n bɔri yɛndu mɔ ɡɔ̃ruɔ. \v 4 Bwisiɡiin ɡɔ̃ru ɡɑ rɑ n woowɑ yɛnu mi bɑ ɡɔɔ sɔ̃. Adɑmɑ ɡɑri bɔkɔn ɡɔ̃ru ɡɑ rɑ n woowɑ yɛnu mi bɑ nuku dobu mɔ̀. \v 5 N burɑm bo ɑ bwisiɡiin ɡerusibu swɑɑ dɑki ye kɑɑ kɑ ɡɑri bɔkɔn womusu swɑɑ dɑki. \v 6 Domi ɡɑri bɔkɔn yɛ̃ɛsu sɑ̃ɑwɑ nɡe ɡɑ̃ɑ ni nu kurɑmɔ dɔ̃ɔ sɔɔ. Yɑ mɑɑ sɑ̃ɑ kɑm dirum. \p \v 7 Dɑm dɔrebu bu rɑ bwisiɡii ɡɔsiewɑ ɡɑri bɔkɔ. Kɛ̃ru tɑ rɑ mɑɑ tɔnun ɡɔ̃ru sĩiyɛwɑ. \v 8 Gɑ̃ɑnun kpeeru tɑ burɑm bo n kere nin torubu. Suuruɡii u mɑɑ tii suo kere. \v 9 A ku de wunɛn mɔru yɑ n dɑ fuuku se. Domi ɡɑri bɔkɔn miyɑ mɔru yɑ rɑ n wɑ̃ɑ. \v 10 A ku ɡere ɑ nɛɛ, mbɑn sɔ̃nɑ yellu tɑ tɛ̃ dobu kere. Yeni yɑ ǹ sɑ̃ɑ bwisiɡiin bikiɑbu. \v 11 Bwisi yi sɑ̃ɑwɑ tubi ɡeɑ, yi mɑm tubi kere tɔmbu kpuron mi. \v 12 Yi rɑ tɔnu kɔ̃suwɑ nɡe mɛ ɡobi yi rɑ tɔnu kɔ̃su. Adɑmɑ yi ɑrufɑɑni mɔ n kere ɡobi. Yi rɑ de wi u yi mɔ u n wɑ̃ɑ wɑ̃ɑru sɔɔ. \p \v 13 A Gusunɔn nɔmɑn sɔmɑ mɛɛrio. Ye u derɑ yɑ sikire, wɑrɑ u koo kpĩ u ye dɛmiɑ. \v 14 Doo nɔɔrun sɑɑ sɔɔ, ɑ nuku dobu koowo. Wɑhɑlɑn sɑɑ sɔɔ, kpɑ ɑ bwisiku mɑ Gusunɔwɑ u tɔ̃ɔ ni kpuro kuɑ, kpɑ tɔnu u ku kɑ ɡiɑ ye yɑ koo koorɑ win ɡɔɔn biru. \v 15 Ye nɑ wɑ nɛn wɑ̃ɑrun tɔ̃ru sɔɔ n tubum sɛ̃, yerɑ ɡemɡii u rɑ ɡbi win ɡem sɔɔ kpɑ tɔn kɔ̃son wɑ̃ɑru tu dɛnyɑ win nuku kɔ̃suru sɔɔ. \v 16 Ǹ n mɛn nɑ, ɑ ku tii ɡɑrisi ɡemɡii. A ku mɑɑ sɔ̃ɔsi mɑ wunɑ ɑ bwisi bo. Mbɑn sɔ̃nɑ kɑɑ tii kɑm ko sɛkum. \v 17 A ku tii sure kɔ̃sɑ sɔɔ, ɑ ku mɑɑ wɔri ɡɑri bɑkɑ kookoosu sɔɔ. Mbɑn sɔ̃nɑ kɑɑ de ɑ ɡbi tumɑru. \v 18 Ye n weenɛ ɑ n yɑɑye kpɑ ɑ ku ye ɑtɑfiiru ko, yerɑ wi u Gusunɔ nɑsie, u rɑ yɑriwɑ kɑri bɑɑyeren di. \v 19 Bwisi yi rɑ bwisiɡii dɑm wɛ̃wɑ n kere kpɑrobu wɔkuru be bɑ wɑ̃ɑ wuu teu sɔɔ. \v 20 Geemɑ, hɑnduniɑ ye sɔɔ, ɡoo sɑri wi u ɡeɑ mɔ̀ kpɑ u kun torɑmɔ. \v 21 A ku ɡɑri kpuro dɑsɑbu doke yi tɔmbɑ ɡerumɔ kpɑ ɑ ku kɑ nɔ wunɛn sɔm kowo u wunɛn kɔ̃sɑ ɡeruɑ. \v 22 Domi wunɛn ɡɔ̃ru ɡɑ koo nun sɔ̃ mɑ wunɛn tii ɑ ɡɑbu bɔ̃rusire. \p \v 23 Nɑ ye kpuro wɛ̃ɛrɑ kɑ bwisi mɑ nɑ nɛɛ, kon ko bwisiɡii. Adɑmɑ nɑ ǹ bwisi yi wɑ. Yi kɑ mɑn tondɑwɑ. \v 24 Ye n tomɑ kɑ ye yɑ duku, wɑrɑ u koo ye nɑɑ turi. \v 25 Nɑ kookɑri kuɑ nɑ tii doke n kɑ bwisi kɑ yɛ̃ru kɑ nuku kɔ̃surun kookoosu kɑ ɡɑri bɑkɑrun kookoosun sɑriɑ ɡiɑ. \v 26 Tɔn kurɔ wìn ɡɔ̃ru ɡɑ sɑ̃ɑ nɡe yinɑ, mɑ win nɔmɑ yɑ sɑ̃ɑ nɡe tɑɑ u ɡɔɔ sɛ̃sɔ kere. Adɑmɑ tɔn durɔ wìn dɑɑ yɑ Gusunɔ wɛ̃re, u rɑ kurɔ wi kisirɑriwɑ. Durumɡiiwɑ u rɑ wɔri kurɔ win nɔmɑɔ. \v 27 Ye nɛ wɑɑsu kowo nɑ wɑ ye nɑ ɡɑ̃ɑnu kpuro wɛ̃ɛrɑ tiɑ tiɑ n kɑ nin sɑriɑ ɡiɑ, yerɑ, \v 28 nɑ tɔn durɔbu nɔrɔbu (1.000) sɔɔ turo wɑ wi bɑ koo bɛɛrɛ wɛ̃. Adɑmɑ tɔn kurɔbu kpuro sɔɔ, bɑɑ turo nɑ ǹ wɑ. N deemɑ nɑ kɑsu n tɛ, ɑdɑmɑ nɑ ǹ wɑ. \v 29 Ye nɑ tubɑ mi sɔɔ, yerɑ Gusunɔ u tɔmbu kuɑwɑ bɑ sɑ̃ɑ dee dee. Adɑmɑ ben tiiwɑ bɑ ben wɑ̃ɑru sɛ̃siɑsiɑ. \c 8 \p \v 1 Wɑrɑ u sɑ̃ɑ bwisiɡii kpɑ u ɡɑri yini tubusiɑ yi yi nɛɛ, tɔnun bwisi yi rɑ win wuswɑɑ dɛɛrɑsiewɑ kpɑ yɑ kun mɑɑ burisinɛ. \s1 À n dɑ sunɔ mɛm nɔɔwɛ, \s2 bwisi ɡeeyɑ \p \v 2 A sinɑ boko mɛm nɔɔwɔ nɔɔ mwɛɛ te ɑ Gusunɔ kuɑn sɔ̃. \v 3 A ku sɛndɑ ɑ kɑ nùn dukɑ suuri. A ku mɑɑ yɔ̃rɑri ɑ kɔ̃sɑ ko. Domi u koo kpĩ u ko ye u kĩ \v 4 yèn sɔ̃ win ɡɑri yi dɑm mɔ. Goo sɑri wi u koo kpĩ u nùn bikiɑ u nɛɛ, mbɑ u mɔ̀ mi. \v 5 Wi u rɑ woodɑbɑ mɛm nɔɔwɛ, u ku rɑ kɔ̃sɑ wɑ. Bwisiɡii u siribun sɑɑ yɛ̃. \v 6 Domi ɡɑ̃ɑnu bɑɑnire nu nin sɑɑ kɑ nin siribu mɔ. Wɑhɑlɑ ɡɑɑ wɑ̃ɑ ye yɑ tɔnu wɑ̃ɑsi, \v 7 yerɑ u ku rɑ n yɛ̃ ye yɑ koo nùn deemɑ. U ku rɑ n mɑɑ yɛ̃ wi u koo nùn sɔ̃ dɔmɑ te yɑ koo nùn deemɑ. \v 8 Tɔnu kun dɑm mɔ u n kɑ win hunde nɛni. Mɛyɑ u ǹ mɑɑ dɑm mɔ u kɑ tii wɔrɑ win ɡɔɔn tɔ̃ru. U ǹ yɑkiɑrɔ ɡɔɔn nɔmɑn di. Mɛyɑ nuku kɔ̃suruɡiin nuku kɔ̃suru tɑ ǹ nùn yɑrɑmɔ. \s1 Tɔnun wɑ̃ɑru \p \v 9 Nɑ nɛn tii wɛ̃, nɑ mɛɛrɑ sɑ̃ɑ sɑ̃ɑ ye tɔnu u mɔ̀ kpuro hɑnduniɑ sɔɔ. Nɑ wɑ mɑ u rɑ win winsim tɑɑrewɑ u nùn kɔ̃sɑ kuɑ. \v 10 Nɑ wɑ bɑ tɔn kɔ̃sobu sikuɑ bɑ wɑ̃ɑ bɑ wɛ̃re. Be bɑ mɑɑ ɡeɑ kuɑ, bɑ kɑ sɑ̃ɑ yeru tondɑ, mɑ bɑ ben ɡɑri duɑri wuu sɔɔ. Yeni kpuro yɑ tubum sɛ̃. \v 11 Domi bɑ ku rɑ yɑnde tɔn kɔ̃so be siri mii mii. Yen sɔ̃nɑ tɔmbu bɑ rɑ n kĩ bɑ n kɔ̃sɑ mɔ̀ bɑ n dɔɔ. \v 12 Tɔn kɔ̃so u rɑ torewɑ too, kɑ mɛ, kpɑ win wɑ̃ɑru tu dɛnyɑ. Adɑmɑ ye nɑ yɛ̃, yerɑ wi u Gusunɔ nɑsie, wiyɑ u doo nɔɔru mɔ. \v 13 Tɔn kɔ̃so kun doo nɔɔru wɑsi. Win wɑ̃ɑrɑ kun dɛnyɑmɔ tu sɑɑru kerɑ. Domi u ǹ Yinni Gusunɔ nɑsie. \v 14 Gɑ̃ɑnu wɑ̃ɑ ni nu koorɑmɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ mɑ nu tubum sɛ̃. Niyɑ, ye yɑ koo tɔn kɔ̃so deemɑ yerɑ yɑ rɑ mɑɑ ɡemɡii deemɛ. Ye yɑ koo mɑɑ ɡemɡii deemɑ, yerɑ yɑ rɑ mɑɑ tɔn kɔ̃so deemɛ. Yenin tii yɑ tubum sɛ̃. \p \v 15 Yen sɔ̃nɑ nɑ nuku dobu wɔlle suɑmɔ. Domi hɑnduniɑ ye sɔɔ, tɔnu kun ɡɑ̃ɑ ɡeenu wɑsi mɑ n kun mɔ u di u nɔ kpɑ u yɛ̃ɛri. Yerɑ yɑ ko n sɑ̃ɑ win sɔmburun ɑre win wɑ̃ɑrun tɔ̃ru kpuro sɔɔ te Gusunɔ u nùn burɑ hɑnduniɑ ye sɔɔ. \v 16 Sɑnɑm mɛ nɑ tii wɛ̃ kɑ nɛn ɡɔ̃ru kpuro n kɑ bwisin sɑriɑ ɡiɑ, kpɑ n wɑ ye n koorɑmɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ, nɑ wɑ bɑɑ mɛ tɔmbɑ ku rɑ dweeye sɔ̃ɔ sɔɔ kɑ wɔ̃kuru, bɑ ǹ kpɛ̃ bu tubu ye Gusunɔ u mɔ̀ kpuro hɑnduniɑ sɔɔ. \v 17 Nɑ sɔmɑ kpuro wɑ ye Gusunɔ u kuɑ. Nɑ wɑ mɑ tɔnu kun kpɛ̃ u tubu ye yɑ koorɑmɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ. Bɑɑ mɑm ye tɔnu u kɑsu kɑ hɑniɑ bɑkɑ, u ǹ kpɛ̃ u ye wɑ. Bɑɑ bwisiɡii, ù n kĩ u n ye yɛ̃, u ǹ kpɛ̃ u ye tubu. \c 9 \p \v 1 Geemɑ, nɑ tii wɛ̃, nɑ ye kpuron kɑso kuɑ, mɑ nɑ wɑ ɡemɡibu kɑ bwisiɡibu kɑ ben sɔmɑ wɑ̃ɑwɑ Gusunɔn nɔmuɔ. Mɛyɑ mɑɑ kĩru kɑ tusiru. Adɑmɑ tɔnu kun yɛ̃ ye yɑ koo nùn deemɑ. \v 2 Gemɡii kɑ tɔn kɔ̃so kɑ tɔn ɡeo wi u dɛɛre kɑ wi u kun dɛɛre kɑ wi u yɑ̃kuru mɔ̀ kɑ wi u kun yɑ̃kuru mɔ̀ kɑ wi u kun torɑru mɔ kɑ wi u torɑru mɔ kɑ wi u nɔɔ mwɛɛru mɔ̀ kɑ sere wi u nɔɔ mwɛɛru nɑsie, ɡɑ̃ɑ teenɑ nu rɑ be kpuro deemɛ. \v 3 Ye yɑ koorɑmɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ, ɡɑ̃ɑ teenu wɑ̃ɑ ni nu ǹ sɑ̃ɑ dee dee. Niyɑ, kɔkɔrɔ tiɑ bɑ mɔ. Ben ɡɔ̃rusɔ, nuku kɔ̃suru kɑ wiirɑ ɡɑriyɑ yi rɑ n yibɑ ben wɑ̃ɑrun tɔ̃ru kpuro sɔɔ. Amɛn biru, ɡɔribun wɑ̃ɑ yerɔwɑ bɑ dɔɔ. \v 4 Be bɑ wɑsi, bɑ yĩiyɔbu mɔ. Bɔ̃ɔ wɑsu ɡɑ ɡbee sunɔn ɡoru kere. \v 5 Be bɑ wɑsi, bɑ yɛ̃ mɑ bɑ koo ɡbi. Adɑmɑ be bɑ ɡu, bɑ ǹ ɡɑ̃ɑnu yɛ̃. Bɑ ǹ mɑɑ kɔsiɑru wɑsi domi bɑ bu duɑriwɑ mi. \v 6 Ben kĩru kɑ ben tusiru kɑ ben binɛ, ye kpuro yɑ kpɑwɑ mi. Bɑ ǹ mɑɑ bɑɑ ɡɑɑ mɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ. \p \v 7 Yen sɔ̃, ɑ doo ɑ di ɑ nɔ kɑ nuku dobu. Domi sɔmbu te ɑ kuɑ, tɑ Gusunɔ wɛ̃re. \v 8 A de ɑ n dɑ n tɔ̃ɔ bɑkɑ yɑ̃nu sebuɑ bɑɑdommɑ kpɑ ɑ ku duɑri ɑ tii turɑre yɛ̃kɑ. \v 9 A de ɑ kɑ wunɛn kurɔ wi ɑ kĩ nuku dobu ko wunɛn wɑ̃ɑrun tɔ̃ru sɔɔ te Gusunɔ u nun wɛ̃ te tɑ rɑ doonɛ mi nɡe woo. Domi yerɑ yɑ ko n sɑ̃ɑ nuku doo bi kɑɑ n mɔ wunɛn sɔmburu sɔɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ. \v 10 Sɔmbu te ɑ ɡesi wɑ kpuro, ɑ tu koowo. Domi sɔmburu kɑ bwisikunu kɑ yɛ̃ru kɑ bwisi, yen ɡɑɑ sɑri ɡɔribun wɑ̃ɑ yerɔ mi ɑ dɔɔ. \s1 Bwisi kun ɑrufɑɑni mɔ \s2 bɑɑdommɑ \p \v 11 Nɑ mɑɑ wɑ hɑnduniɑ ye sɔɔ, n ǹ mɔ be bɑ dukɑ mɔ tɔnɑwɑ bɑ rɑ ɡɑrɑsɑ di bɑɑdommɑ. N ǹ mɑɑ mɔ tɑbu durɔ dɑmɡibu tɔnɑwɑ bɑ rɑ tɑbu di bɑɑdommɑ. Mɛyɑ n ǹ mɑɑ mɔ bwisiɡibɑ bɑ rɑ dĩɑnu wɑ bɑ kun wɑhɑlɑ kue. N ǹ mɑɑ mɔ lɑɑkɑriɡibu tɔnɑwɑ bɑ rɑ ko ɡobiɡibu bɑɑdommɑ. N ǹ mɑɑ yɛ̃ruɡibu tɔnɑ tɔmbu bɑ rɑ bɛɛrɛ wɛ̃. Domi be kpurowɑ kɔ̃sɑ kɑ ɡeɑ yɑ rɑ deemɛ. \v 12 Nɡe mɛ swɛ̃ɛ yi ku rɑ n yɛ̃ sɑɑ ye bɑ koo yi mwɑ subɑru sɔɔ kɑ yɑ̃ɑkororu, ǹ kun mɛ nɡe mɛ ɡunɔ ɡɑ ku rɑ n yɛ̃ sɑɑ ye bɑ koo ɡe mwɑ kɑ tɑɑ, nɡe mɛyɑ tɔnu ku rɑ n win ɡɔɔn kɔbɑ yɛ̃. Nɔni swɑ̃ɑru tɑ rɑ tɔnun bii deemɛ subɑru sɔɔ nɡe mɛ bɑ rɑ yɛɛ yi mwɛɛri. \p \v 13 Nɑ mɑɑ ɡɑ̃ɑnu wɑ bwisin swɑɑ sɔɔ ni nɑ tɑmɑɑ nu sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑ ɡirinu. \v 14 Wuu ɡɑɡɑ wɑ̃ɑ ɡɑ ǹ tɔmbu dɑbi. Yerɑ sinɑ boko ɡoo u seemɑ u ɡu tɑbu wɔri. Mɑ u sɑnsɑni kpĩ u kɑ ɡu sikerenɑ. \v 15 Wuu ɡe sɔɔ, bwisiɡii ɡoo wɑ̃ɑ. Adɑmɑ bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛwɑ u sɑ̃ɑ. Durɔ wi, u koo rɑɑ kpĩ u wuu ɡe fɑɑbɑ ko sɑɑ sinɑ boko win nɔmɑn di. Adɑmɑ ɡoo kun nùn yɑɑye win bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛ ten sɔ̃. \v 16 Nɛn mi, bwisi yi kere dɑm. Adɑmɑ bwisiɡii ù n sɑ̃ɑ bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛ, tɔmbɑ rɑ nùn ɡɛmwɑ kpɑ bu yinɑ bu kɑ win bwisi kɛ̃ru sɔmburu ko. \v 17 Adɑmɑ bɑ n yɛ̃ mɑ bwisiɡiin ɡɑri yi bɑ swɑɑ dɑki tɛɛru yi kere wi u ɡbɑ̃rɑmɔ u kɑ ɡɑri bɑkɑsu kpɑre. \v 18 Bwisi yi mɑɑ tɑbu yɑ̃nu kere. Adɑmɑ toro u rɑ ɡeɑ sɑnkuwɑ. \c 10 \p \v 1 Sɔn si su ɡbiisi turɑre kowon ɡum sɔɔ, su rɑ ɡum mɛ sɑnkuwɑ. Nɡe mɛyɑ ɡɑri bɑkɑ kookoosu bɑɑ sin fiiko su rɑ bwisi kɑ bɛɛrɛ kɑwe. \p \v 2 Bwisiɡiin ɡɔ̃ru ɡɑ rɑ n sɑ̃ɑwɑ dee dee. Adɑmɑ ɡɑri bɔkɔɡuu ɡɑ ku rɑ dee dee swĩi. \v 3 Gɑri bɔkɔ ù n sĩimɔ swɑɑ sɔɔ, bwisi yi rɑ n nùn kɔmiɛwɑ kpɑ u n bɑɑwure sɔ̃ɔsimɔ mɑ u sɑ̃ɑwɑ ɡɑri bɔkɔ. \v 4 Wunɛn yinni ù n kɑ nun mɔru seewɑ, ɑ ku wunɛn sɔmburu deri. Domi tii nɛnubu bu rɑ torɑ dɑbinu ɡbɑrewɑ. \v 5 Nɑ torɑru ɡɑru wɑ hɑnduniɑ ye sɔɔ te tɑ wee kpɑrobun min di. \v 6 Terɑ, bɑ rɑ ɡɑsɔ ɡɑri bɑkɑsu ɑye dɑmɡinu wɛ̃, kpɑ bu tɔn bɛɛrɛɡibu ɑye piiminu wɛ̃. \v 7 Mɛyɑ, nɑ wɑ yobu bɑ dumi sɔni mɑ sinɑmbu bɑ kɑ nɑɑsu sĩimɔ nɡe yobu. \p \v 8 Wi u suurɑ ɡbemɔ, wiyɑ u koo kpĩ u wɔri ye sɔɔ. Wi u mɑɑ ɡbɑ̃rɑru surɑmɔ kpɑ wɑɑ yu nùn dɔm. \v 9 Wi u kpenu suɑmɔ, u koo mɛɛrɑ wɑ. Wi u mɑɑ dɑ̃ɑ bɛrɑmɔ, u ko n wɑ̃ɑwɑ kɑri sɔɔ. \v 10 Win ɡbɑ̃ɑ yɑrɑ yɑ̀ kun nɔɔ do, mɑ u ǹ ye nɔɔ dɛ̃ɛre, tilɑsiwɑ u kɑ dɑ̃ɑ ye kĩi kɑ dɑm bɑkɑm. Adɑmɑ bwisiyɑ yi rɑ de ɡɑ̃ɑnu nu koorɑ. \v 11 Wi u wɑɑ sɑbuɑ, mɑ yɑ nùn dɔmmɔ, ɑrufɑɑni yerɑ̀ u mɔ. \s1 A kun dɑ ɡɑri sɑɑri too \p \v 12 Bwisiɡiin ɡɑri yi rɑ n bɛɛrɛ mɔ. Adɑmɑ ɡɑri bɔkɔn ɡɑri yi rɑ ɡu kɑm koosiewɑ. \v 13 U rɑ ɡɑri torewɑ kɑ ɡɑri bɑkɑru kpɑ u yi wiru ɡo kɑ wiirɑ ɡɑri kɔ̃si. \v 14 U rɑ n ɡɑri sɑɑrimɔwɑ too. Adɑmɑ tɔnu, ɑ ku rɑ n yɛ̃ ye yɑ koo nùn deemɑ. Goo mɑɑ sɑri wi u koo nun sɔ̃ ye yɑ koo koorɑ wunɛn ɡɔɔn biru. \v 15 Gɑri bɔkɔ ɡɑ rɑ tii wɑsirɑru dokewɑ sɔmburu bɑɑtere sɔɔ. Mɛyɑ u ku rɑ mɑɑ kpĩ u dɑ wuu sɔɔ. \p \v 16 Bɔ̃rurɑmɑ tem mɛ̀ sɔɔ ɑluwɑɑsi ɡɑri bɔkɔ u sɑ̃ɑ sunɔ mɑ mɛn sinɑ ɑsɑkpɔbu bɑ rɑ n ben tiin nukurun ɡɑri mɔ̀ mɛ̀n nɔɔ yɑm sɑ̃rɑ. \v 17 Doo nɔɔruɡibɑ be bɑ sunɔ mɔ wi u yĩsiru yɑrɑ, mɑ win sinɑ ɑsɑkpɔbu bɑ rɑ di dim sɑɑ sɔɔ bu kɑ dɑm wɑ, n ǹ mɔ bu kɑ tɑm nɔ. \v 18 Wi u yikuru mɔ, win dirun kpɛɛru tɑ rɑ kpunɛwɑ kpɑ tɑ n nim dumɔ. \v 19 Dɑmɡibu bɑ rɑ tɔ̃ɔ bɑkɑ dim kowɑ bu kɑ nuku dobu ko. Tɑm mu rɑ bu nuku dobu wɛ̃ kpɑ ɡobi yi de bu kpuro wɑ. \v 20 A ku sinɑ boko wĩi, bɑɑ wunɛn ɡɔ̃ruɔ. A ku mɑɑ yiikoɡii wĩi, bɑɑ ɑsiri sɔɔ. À n kuɑ mɛ, ɡunɔ ɡɑ koo wunɛn ɡɑri yi suɑ ɡu kɑ dɑ ɡu nùn sɔ̃ ye ɑ ɡeruɑ. \s1 Wɔruɡɔrɑ \s2 bɑ rɑ kɑ tenkuru ko \c 11 \p \v 1 A nɔni yinuɔ ɑ kɑ wunɛn dĩɑnu ɡɑbu bɔnu ko. Sɔ̃ɔ teeru kɑɑ yen ɑre wɑ. \v 2 A nin sukum tɔmbu nɔɔbɑ yiru ǹ kun mɛ tɔmbu nɔɔbɑ itɑ bɔnu kuo, domi ɑ ǹ yɛ̃ nɔni swɑ̃ɑ te tɑ koo nun deemɑ hɑnduniɑ ye sɔɔ. \v 3 Guru wiru tɑ̀ n ye, tɑ rɑ de ɡurɑ yu nɛwɑ. Berɑ mi dɑ̃rɑ wɔrumɑ kpuro, berɑ miyɑ tɑ rɑ n wɑ̃ɑ. \v 4 Wi u woo kɑ ɡurɑn bɛrum mɔ̀, u ǹ dĩɑnu duurumɔ u sere mɑm nɛɛ, u koo ɡɛ̃. \v 5 Nɡe mɛ tɔnu kun woon swɑɑ yɛ̃, u ǹ mɑɑ yɛ̃ nɡe mɛ tɔnu u rɑ kɑ mɔnde tɔn kurɔn nukurɔ, nɡe mɛyɑ tɔnu kun mɑɑ Gusunɔ wi u kpuro mɔ̀n sɔmɑn ɑsɑnsi yɛ̃. \v 6 A wunɛn dĩɑnu duuruo bururu, kpɑ ɑ n wɑ̃ɑsi mi kɑ yokɑɔ. A ku nɛɛ, kɑɑ wɛ̃rɑ. Domi ɑ ǹ yɛ̃ yen ye yɑ koo ɡeɑ ko. \p \v 7 Yɑm bururɑm mu wɑ̃. Mɛyɑ yɑ rɑ mɑɑ tɔnu dore ù n sɔ̃ɔ kɑ nɔnu wɑ. \v 8 Tɔnu ɑ̀ n tɛ wɑ̃ɑru sɔɔ, ɑ nuku dobu koowo yen sɔ̃, kpɑ ɑ n yɑɑye mɑ nuku sɑnkirɑnun tɔ̃nu wɑ̃ɑ nu dɑbi. Adɑmɑ ye yɑ koorɑmɔ kpuro yɑ tubum sɛ̃. \s1 A nuku dobu koowo \s2 n sere dɑ̃kuru ko \p \v 9 Bii durɔbu, ɑ yɛ̃ɛrio wunɛn ɑluwɑɑsirun sɑɑ sɔɔ. A wunɛn wɑ̃ɑru dio nɡe mɛ wunɛn ɡɔ̃ru ɡɑ kĩ. Adɑmɑ yenibɑ kpuron biru, ɑ n yɛ̃ mɑ Gusunɔ u koo nun soku siri yerɔ. \v 10 Yen sɔ̃, ɑ nuku sɑnkirɑnu wunɔ wunɛn ɡɔ̃run di kpɑ ɑ kɔ̃sɑn kobu suuri. Domi ɑluwɑɑsiru kɑ ten dɑm mu rɑ doonɛwɑ nɡe woo. \c 12 \p \v 1 Ǹ n mɛn nɑ, ɑ wunɛn tɑkɑ kowo yɑɑyo wunɛn ɑluwɑɑsirun sɑɑ sɔɔ, nuku sɑnkirɑnun tɔ̃ru tu sere nɑ tè sɔɔ kɑɑ nɛɛ, ɑ ǹ mɑɑ wɑ̃ɑru kĩ. \v 2 Sɑɑ ye sɔɔ, kɑɑ n wɑ̃ɑ yɑm wɔ̃kuru sɔɔ nɡe sɑnɑm mɛ suru kɑ sɔ̃ɔ kɑ kperi, ye kpuro yɑ tĩrɑ ǹ kun mɛ nɡe sɑnɑm mɛ ɡuru wiru tɑ wurɑmɑ ɡurɑ yɑ̀ n nɑ yɑ kpɑ. \v 3 Yen tɔ̃ɔ te sɔɔ, kɑɑ n sɑ̃ɑwɑ nɡe yɛnun kɔ̃so wi u diirimɔ bɛrum sɔ̃ ǹ kun mɛ nɡe dɑmɡii wi u dɑm dwiiyɑ mɑ u yɑ̃ɑrɑ tɔkɔrun sɔ̃ ǹ kun mɛ nɡe kurɔ be bɑ som nɑmbu yɔ̃rɑ yèn sɔ̃ bɑ ǹ mɑɑ dɑbi ǹ kun mɛ nɡe kurɔ be bɑ kun kpɛ̃ bu mɑɑ yɑm wɑ sɑɑ fɛnɛntin di. \v 4 Wunɛn wɑ̃ɑru tɑ ko n sɑ̃ɑwɑ nɡe ɡɑmbo ye yɑ kɛnuɑ ǹ kun mɛ nɡe nɛɛru tèn wɔkinu dwiiyɑ ǹ kun mɛ nɡe ɡunɔbu ɡe ɡɑ swĩi mɑri ǹ kun mɛ nɡe womu ɡe bɑ mɑri. \v 5 Sɑɑ ye sɔɔ, kɑɑ n bɛrum mɔ̀ ɑ̀ n ɡunɡuru yɔɔmɔ kpɑ ɑ n wɑhɑlɑ mɔ̀ ɑ̀ n sĩimɔ. Wunɛn seri yi koo bururɑ nɡe dɑ̃ɑ wɛ̃su ɡɑsu. A ǹ mɑɑ kpɛ̃ ɑ yɔ̃ nɡe twee. Mɛyɑ kpee yɑ̃nun nuburɑ kun mɑɑ wunɛn binɛ seeyɑmɔ. Domi sɔ̃ɔ teeru bɑɑwure u koo dɑ win wɑ̃ɑ yee dɑ̃ɑkirɔ kpɑ wuri yi nɔɔrɑ bɑɑmɑ swɛɛ sɔɔ. \v 6 Sɑɑ yerɑ wɑ̃ɑru tɑ koo kɑsirɑ nɡe sii ɡeesun yɔni ǹ kun mɛ tu kɔsirɑ nɡe boo wurɑɡuu ǹ kun mɛ nɡe bwɑ̃ɑru dɑɑrɔ, ǹ kun mɛ tu kɑsirɑ nɡe dɔkɔ kɑɑru dɔkɔ sɔɔ \v 7 kpɑ tɔnun tii u wurɑ temɔ mìn di u yɑrɑ kpɑ win hunde yu wurɑ Gusunɔ wi u rɑɑ nùn ye wɛ̃n mi. \p \v 8 Wɑɑsu kowo u nɛɛ, ɡɑ̃ɑnu kpuro nu tubum sɛ̃, nu mɑɑ sɑ̃ɑwɑ biti. \s1 Gɑri yin wii ɡoberu \p \v 9 Yen biru, wɑɑsu kowo u ǹ sɑ̃ɑ bwisiɡii tɔnɑ, u mɑɑ tɔmbu yɛ̃run keu sɔ̃ɔsi. U mɔn dɑbinu swɑɑ dɑki mɑ u nu wɛ̃ɛrɑ, u nu wunɑnɑ doo dookɑ. \v 10 U kookɑri kuɑ mɑ u ɡɑri dori wɑ u yoruɑ. Gɑri yi, yi sɑ̃ɑwɑ ɡɑri ɡee. \v 11 Bwisiɡiin ɡɑri yi sɑ̃ɑwɑ nɡe yɑbiri yi yi rɑ tɔnun lɑɑkɑri yɑmiɛ. Mɛyɑ yi mɑɑ sɑ̃ɑ nɡe sɔretii yi yi yɛ̃ru ɡɑbe. Yi weewɑ Gusunɔn min di wi u sɑ̃ɑ kpɑro ɡeo. \v 12 Nɛn bii, ye n tie, yerɑ, ɑ de yi nun bwisi kɛ̃. Bɑ̀ n yin ɡɑri yorumɔ tirenu sɔɔ, tire ni, nu ǹ ko n ɡeeru mɔ. Keu bɑkɑn kobu bu rɑ mɑɑ wɑsi wɑsirɑsiewɑ. \p \v 13 Yen sɔ̃, su ɡɑri yi kpuron wii ɡoberu swɑɑ dɑki te tɑ nɛɛ, ɑ Gusunɔ nɑsio kpɑ ɑ win woodɑbɑ mɛm nɔɔwɑ. Yerɑ, n weenɛ bɑɑwure u ko. \v 14 Domi Gusunɔ u koo kookoosu kpuro siri kɑ mɑm si su beruɑn tii, ɡeesu kɑ kɔ̃susu.