\id 1TI \ide UTF-8 \h Timɔte I \mt1 TIRE GBIIKII TE PƆLU \mt1 U TIMƆTE KUA \ip Timɔte u Yesu nɑɑnɛ dokewɑ win ɑluwɑɑsirun di, sɑnɑm mɛ Pɔlu u dɑ Lisitiɔ nɔn ɡbiikiru. Win dɑɑru yiruse sɔɔrɑ u Timɔte ɡɔsɑ u kɑ nùn yɔ̃siri bu Lɑbɑɑri ɡeɑ kpɑrɑm dɑ, Gɔrobun Kookoosu wiru 16:1-3. Timɔten tundo u sɑ̃ɑwɑ Gɛrɛki, mɑ win mɛro u sɑ̃ɑ Yuu wi u Gusunɔn bɛɛrɛ yɛ̃ too, wiru 1:1-5. Pɔlu u tire te yoruɑwɑ win tɔkɔru sɔɔ. U Timɔte sɔ̃ɔwɑ u nɛɛ u de u n tɑ̃sɑ win nɑɑnɛ dokebu sɔɔ, kpɑ u Yesun Lɑbɑɑri ɡeɑn tɑɑ ɡeebu ko, kpɑ win sɑnu sɑnusu su n dɛɛre Yesuɡibun suunu sɔɔ, wiru 3:15. U mɑɑ nùn kɑ swɑɑ sɔ̃ɔsi ye yɑ weenɛ Yesun yiɡbɛ kpɑrobu kɑ Gusunɔn sɔm kowobu kpuro bu swĩi. Mɛyɑ u mɑɑ nùn sɔ̃ɔmɔ nɡe mɛ Yesuɡibu bɑ ko n wɑ̃ɑsinɛ. U mɑɑ nùn kirɔ mɔ̀ u kɑ sɔ̃ɔsi ɡeenu sɔ̃ɔsi ni nu dɛɛre keu koosio weesuɡibun sɔ̃. \is1 Tire ten kpunɑɑ \iq1 1. Tɔbiribu, wiru 1:1-2. \iq1 2. Sɔ̃ɔsi te Pɔlu u Timɔte wɛ̃ Yesun yiɡbɛru kɑ ten sɔm kowobun sɔ̃, wiru 1:3n di sere wiru 3:16. \iq1 3. Sɔ̃ɔsi te Pɔlu u Timɔte wɛ̃ win sɔmburu sɔ̃, wiru 4n di sere wiru 6. \ie \c 1 \s1 Tɔbiribu \p \v 1-2 Timɔte, wunɛ wi ɑ kuɑ nɛn bii yèn sɔ̃ ɑ Yesu nɑɑnɛ doke, Gusunɔ Bɑɑbɑ kɑ Yesu Kirisi bɛsɛn Yinni bu nun durom kɑ wɔnwɔndu kuɑ kpɑ bu nun ɑlɑfiɑ kɛ̃. Nɛ Pɔlu, Yesu Kirisin ɡɔro nɡe mɛ Gusunɔ bɛsɛn Fɑɑbɑ kowo kɑ Yesu Kirisi wi u sɑ̃ɑ bɛsɛn yĩiyɔbu, bɑ mɑn yiire, nɑ nun tire teni kuɑmmɛ. \s1 Sɔ̃ɔsi weesuɡirun kirɔ \p \v 3 Tɛ̃, nɑ kĩ ɑ sinɑ Efesuɔ nɡe mɛ nɑ nun yiire sɑnɑm mɛ nɑ dɔɔ Mɑsedɔni ɡiɑ kpɑ ɑ bu yinɑri be bɑ sɔ̃ɔsi tukunu sɔ̃ɔsimɔ. \v 4 A bu sɔ̃ɔwɔ bu ku rɑɑ ben lɑɑkɑri doke ɡɑri yi tɔmbɑ sekɑ sɔɔ, kɑ mɑɑ sikɑdobɑn yĩsɑ sɔɔ. Yeyɑ yɑ sikirinɔsu seeyɑmɔ, yɑ ǹ mɑɑ Gusunɔn himbɑ wuswɑɑ dɑɑsiɑmɔ ye tɔnu rɑ ɡie kɑ nɑɑnɛ dokebu. \v 5 Adɑmɑ nɑ yiire bi mɔ̀wɑ n kɑ bɛɛn kĩru seeyɑ te tɑ wee sɑɑ ɡɔ̃ru ɡe ɡɑ dɛɛren di kɑ lɑɑkɑri tɑɑrɛ sɑriruɡiɑn di kɑ mɑɑ nɑɑnɛ doke kpikibun di. \v 6 Wee, ɡɑbɑ ɡɛrɑ sɑɑ ɡɑri yin min di mɑ bɑ kɔ̃ɔrɑ sikirinɔ kɑmɡisu sɔɔ. \v 7 Bɑ kĩ bɑ n sɑ̃ɑ Gusunɔn woodɑn keu sɔ̃ɔsiobu, ɑdɑmɑ bɑ ǹ ben tiin ɡɑrin tubusiɑnu yɛ̃ bɑɑ yi bɑ ɡerumɔ kɑ nɑɑnɛ bɑkɑ. \p \v 8 Kɑ mɛ, sɑ yɛ̃ mɑ woodɑ yɑ wɑ̃ tɔnu ù n ye dendimɔ nɡe mɛ n weenɛ. \v 9 Kpɑ u n yɛ̃ mɑ bɑ ǹ woodɑ kue ɡemɡibun sɔ̃. Bɑ ye kuɑwɑ woodɑ sɑrobu kɑ mɛm nɔɔ sɑriruɡibun sɔ̃, kɑ be bɑ ǹ Gusunɔn bɛɛrɛ yɛ̃, kɑ durumɡibu, kɑ mɑɑ tɔn be bɑ ǹ Gusunɔ kɑ ɡɑ̃ɑ dɛɛrɑnun bɛɛrɛ yɛ̃, kɑ sere be bɑ ben tundobu ǹ kun mɛ ben mɛrobu ɡoomɔ, kɑ mɑɑ tɔn ɡowobu ɡɑbu, \v 10 kɑ mɑɑ sɑkɑrɑ kowobu, kɑ tɔn durɔ be bɑ kɔ̃ɔ mɛnnɑmɔ ben tii tiinɛ, kɑ be bɑ tɔmbu ɡbɛnimɔ bɑ dɔrɑmɔ, kɑ weesuɡibu, kɑ be bɑ weesu sɔɔ bɔ̃rumɔn sɔ̃, bɑɑyere kpuro ɡesi ye yɑ kun sɑ̃ɑ sɔ̃ɔsi ɡeeru. \v 11 Sɔ̃ɔsi te, tɑ wɑ̃ɑwɑ Lɑbɑɑri ɡeɑ ye bɑ mɑn nɔmɑ bɛriɑ sɔɔ. Gusunɔwɑ yɑ kɑ yɑ̃. Wiyɑ u yiiko mɔ, u mɑɑ sɑ̃ɑ domɑrun nuuru. \s1 Siɑrɑbu \s2 Gusunɔn wɔnwɔndun sɔ̃ \p \v 12 Nɑ Yesu Kirisi bɛsɛn Yinni siɑrɑ wi u mɑn dɑm kɑ̃ n kɑ nɛn sɔmburu ko. Nɑ sɑɑbu kuɑ yèn sɔ̃ u mɑn ɡɑrisi nɑɑnɛɡii mɑ u mɑn ɡɔsɑ win sɔmburu sɔɔ, \v 13 bɑɑ mɛ nɑ rɑ rɑɑ nùn ɡɑri kɑm ɡerusi mɑ nɑ nùn nɔni sɔ̃ɔwɑ mɑ nɛn mɔru ku rɑ n tomɑ. Kɑ mɛ, u mɑn wɔnwɔndu kuɑ yèn sɔ̃ nɑ ǹ yɛ̃ ye nɑ mɔ̀, domi nɑ ǹ dɑɑ nɑɑnɛ doke. \v 14 Mɑ bɛsɛn Yinnin durom mu bɑndɑ nɛ sɔɔ. U mɑn nɑɑnɛ dokebu kɑ kĩru wɛ̃. \v 15 Gɑri nɑɑnɛɡii yi yi weenɛ i nɔmɑ ɡɑ̃ri i mwɑ mɑm mɑm yiyɑ, Yesu Kirisi u nɑ hɑnduniɑ sɔɔ u kɑ durumɡibu fɑɑbɑ ko bè sɔɔ nɑ sɑ̃ɑ ben kpoko. \v 16 Adɑmɑ yenin sɔ̃nɑ Gusunɔ u mɑn wɔnwɔndu kuɑ, kpɑ Yesu Kirisi u kɑ kpĩ u win suuru nɔru sɑriruɡiɑ sɔ̃ɔsi nɛ sɔɔ nɛ wi nɑ sɑ̃ɑ kpoko, kpɑ nɑ n kɑ sɑ̃ɑ yĩreru ben sɔ̃ be bɑ koo nùn nɑɑnɛ doke bu kɑ wɑ̃ɑru te tɑ ku rɑ kpe wɑ. \v 17 Tɛ̃, Gusunɔ turo wi, sinɑ boko wi u ko n wɑ̃ɑ kɑ bɑɑdommɑɔ, wi u kun ɡbimɔ, wi bɑ ǹ kɑ nɔni wɑɑre, wiɡiɑ bɛɛrɛ kɑ yiiko sere kɑ bɑɑdommɑɔ. Ami. \p \v 18 Timɔte nɛn bii, nɑ nun yiire bini mɔ̀ nɡe mɛ Gusunɔn sɔmɔbu bɑ rɑɑ ɡeruɑ wunɛn sɔ̃. A de sɔmɔ ben ɡɑri yi, yi n sɑ̃ɑ wunɛn tɑbu yɑ̃nu kpɑ ɑ kɑ tɑɑ ɡeebu ko \v 19 ɑ n nɑɑnɛ doke kpɑ wunɛn ɡɔ̃ru ɡɑ kun nun tɑɑrɛ wɛ̃ɛmɔ. Adɑmɑ sibu ɡɑbu bɑ ǹ ɡɔ̃ru ɡen bweseru swɑɑ sue, mɑ bɑ ben nɑɑnɛ dokebu kɑm koosiɑ nɡe ɡoo nimkuu ɡe ɡɑ nim diirɑ. \v 20 Tɔn be sɔɔrɑ Himɛnɛ kɑ Alesɑndu bɑ wɑ̃ɑ be nɑ Setɑm nɔmu sɔndiɑ bu kɑ ɡiɑ mɑ n ǹ weenɛ bu Gusunɔ ɡɑri kɑm ɡerusi. \c 2 \s1 Kɑnɑrun ɡɑri \p \v 1 Yen sɔ̃nɑ nɑ bɛɛ kɑnɑmɔ ɡbiikɑɑ, i n kɑnɑru mɔ̀ tɔmbu kpuron sɔ̃ i n bikiɑmɔ kɑ tii kɑwɑbu, kpɑ i n dɑ mɑɑ Gusunɔ siɑre. \v 2 Nɡe mɛyɑ i mɑɑ kɑnɑru koowo tem yɛ̃robun sɔ̃ kɑ sere be bɑ wɑ̃ɑ ɑye dɑmɡinu sɔɔ kpuro, kpɑ su wɑ su bɛsɛn hɑnduniɑn wɑ̃ɑru di kɑ bɔri yɛndu kɑ ɑlɑfiɑ, sɑ n Gusunɔ bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ kpɑ sɑ n dɑɑ ɡeɑ mɔ̀. \v 3 Kɑnɑ ten bweserɑ tɑ wɑ̃ tɑ rɑ mɑɑ Gusunɔ bɛsɛn Fɑɑbɑ kowo wɛ̃re \v 4 wi u kĩ tɔmbu kpuro bu fɑɑbɑ wɑ, kpɑ bu wɑ bu ɡem tubu. \v 5 Domi Gusunɔ turowɑ wɑ̃ɑ, sɑnnɔ yɑkiɑnɔ turowɑ mɑɑ wɑ̃ɑ bɛsɛ kɑ Gusunɔn bɑɑ sɔɔ, wiyɑ Yesu Kirisi wi u kuɑ tɔnu, \v 6 mɑ u tii wɛ̃ u kuɑ bɑɑwuren ɑbɔru. Seedɑ yerɑ yɑ sɔ̃ɔsirɑ sɑnɑm mɛ yen sɑɑ yɑ turɑ. \v 7 Yenin sɔ̃nɑ bɑ mɑn ɡɔsɑ wɑɑsu kowo kɑ ɡɔro, kpɑ n kɑ tɔn tukobu nɑɑnɛ dokebu kɑ ɡem keu sɔ̃ɔsi. Geemɑ nɑ ɡerumɔ nɑ ǹ weesu mɔ̀. \p \v 8 Yen sɔ̃nɑ nɑ kĩ bɑɑmɑ mi bɑ kɑnɑru mɔ̀ tɔn durɔbu bu tu ko bɑ n nɔmɑ ye yɑ dɛɛre sue wɔllɔ n kun kɑ mɔru n kun kɑ sikirinɔ. \p \v 9 Mɛyɑ mɑɑ nɑ kĩ tɔn kurɔbu bu tii sɔmɛ sɑkɑ sɔɔ kɑ ɡirimɑ kpɑ ben burɑru tɑ kun sɑ̃ɑ tɑrɑ ɡidiɡiɑ ǹ kun mɛ wurɑ ǹ kun mɛ ɡoonu, bu ku mɑɑ yɑ̃ɑ ɡobi bɛkɛɡinu doke. \v 10 Adɑmɑ ben burɑ yɑ̃nu nu n sɑ̃ɑ kookoo burɑsu nɡe mɛ n weenɛ kurɔ be bɑ tii ɡɑrisi Gusunɔ sɑ̃ɔbu bu ko. \v 11 A de tɔn kurɔ u ɡiɑ lɑɑkɑri sɔɔ kɑ wii kpĩibu mɑm mɑm. \v 12 Nɑ ǹ wure tɔn kurɔ u keu sɔ̃ɔsi, ǹ kun mɛ u n sɑ̃ɑ tɔn durɔn wiruɡii ɑdɑmɑ u n dɑ n mɑɑri. \v 13 Domi Adɑmuwɑ Gusunɔ u ɡbiɑ u tɑkɑ kuɑ, yen biru Efɑ. \v 14 Mɛyɑ n ǹ mɔ Adɑmu Setɑm u nɔni wɔ̃kuɑ, win kurɔwɑ, u nɔni wɔ̃kuɑ mɑ u woodɑ sɑrɑ. \v 15 Adɑmɑ tɔn kurɔ u koo fɑɑbɑ wɑ ù n bibu mɑrumɔ ù n ɡesi wɑ̃ɑ nɑɑnɛ dokebu kɑ kĩru kɑ wɑ̃ɑ dɛɛrɑru sɔɔ kɑ tii yɛ̃ru sɑnnu. \c 3 \s1 Yesun yiɡbɛ kpɑrobu \p \v 1 Gɑri nɑɑnɛɡii wee. Goo ù n kĩ u n sɑ̃ɑ Yesun yiɡbɛ kpɑro, sɔm ɡeerɑ u kĩ. \v 2 N weenɛwɑ yɛ̃ro u n sɑ̃ɑ tɑɑrɛ sɑriruɡii kpɑ u n kurɔ turo deɡe deɡe mɔ, yen biru u n mɑɑ sɑ̃ɑ ɡɑyɑɡii kpɑ u n tii yɛ̃ u kun sɑ̃ɑ tɔn bɛrɛtɛkɛ, ɑdɑmɑ u n sɑ̃ɑ sɔbun yɑɑrɛ kowo kɑ mɑɑ wi u koo keu sɔ̃ɔsibu kpĩ. \v 3 Kpɑ u kun sɑ̃ɑ tɑm nɔro ǹ kun mɛ sɑnnɔ kĩro ɑdɑmɑ u n sɑ̃ɑ suuruɡii wi u ɑlɑfiɑ kĩ, kpɑ u kun sɑ̃ɑ ɡobin kĩro. \v 4 Kpɑ u n sɑ̃ɑ wi u win yɛnu nɔmɑ sikerenɛ mɑm mɑm, kpɑ u win bibu mɛm nɔɔbu kɑ tɔnun bɛɛrɛ wɛ̃ɛbu kpuro sɔ̃ɔsi. \v 5 Domi tɔnu ù kun yɛ̃ mɛ u koo ko u kɑ win tiin yɛnu nɔmɑ sikerenɑ, ɑmɔnɑ yɛ̃ro wi, u koo kɑ kpĩ u Gusunɔn yiɡbɛru nɛnɛ. \v 6 N ǹ mɑɑ weenɛ yɛ̃ro u n sɑ̃ɑ nɑɑnɛ dokeo kpɑo, ye n koo de u n tii ɡɑ̃ɑmɔ kpɑ u tɑɑrɛ wɑ nɡe mɛ Setɑm u wɑ. \v 7 Yen biru n weenɛ be bɑ ǹ nɑɑnɛ doke bɑ n yɛ̃ro win seedɑ ɡeɑ dimɔ, kpɑ bu ku nùn ɡɛm, kpɑ u ku rɑɑ mɑɑ Setɑm yinɑ wɔri. \s1 Yesun yiɡbɛ sɔm kowobu \p \v 8 Mɛyɑ mɑɑ n ǹ weenɛ Yesun yiɡbɛ sɔm kowobu bɑ n sɑ̃ɑ be bɑ ǹ bɛɛrɛ mɔ nɡe nɔsu yiruɡibu ǹ kun mɛ tɑm yobu ǹ kun mɛ be bɑ kɑ bwisi kɑnkɑm ɡobi kɑsu, \v 9 ɑdɑmɑ bɑ n nɑɑnɛ dokebun ɡem mɛ mu terɑ nɛni kɑ ɡɔ̃ru dɛɛrɔ. \v 10 N weenɛ bu mɑɑ ɡinɑ ben lɑɑkɑri mɛɛri. Bɑ̀ n wɑ bɑ ǹ tɑɑrɛ ɡɑɑ mɔ kpɑ bu sere ben sɔmburu wɔri. \v 11 Nɡe mɛyɑ n mɑɑ weenɛ kurɔbun tii bɑ n sɑ̃ɑ be bɑ koo bɛɛrɛ wɛ̃, kpɑ bɑ kun sɑ̃ɑ tɔn wĩɔbu mɑ n kun mɔ ɡɑyɑɡibu be bɑ nɑɑnɛ mɔ kpuro sɔɔ. \v 12 Kurɔ tiɑ tiɑwɑ yiɡbɛ sɔm kowobu bɑ ko n mɔ, kpɑ bɑ n sɑ̃ɑ be bɑ ben bibu kɑ ben tiin yɛnusu nɔmɑ sikerenɛ mɑm mɑm. \v 13 Sɔm kowo be bɑ ben sɔmburu mɔ̀ kɑ nuku tiɑ bɑ koo ten bɑrukɑ di ben wɑ̃ɑru sɔɔ, kpɑ bɑ n toro sindu mɔ ben nɑɑnɛ dokebu sɔɔ bi Yesu Kirisi sun wɛ̃ɛmɔ. \s1 Asiri bɑkɑ \p \v 14 Nɑ yĩiyɔ n nɑ n nun wɑ, ɑdɑmɑ nɑ nun tire teni yoruɑmmɛwɑ, \v 15 bɑɑ nɑ̀ n tɛɛmɔ, ɑmɛn biru ɑ n kɑ yɛ̃ nɡe mɛ n weenɛ ɑ n tii kpɑre Gusunɔn tɔmbun suunu sɔɔ be bɑ sɑ̃ɑ Gusunɔ Yinni wɑson yiɡbɛru. Yiɡbɛ terɑ tɑ sɑ̃ɑ ɡem ɡbere kɑ mɛn mɑro. \v 16 Kɑ ɡem, ɡoo sɑri wi u koo kpĩ u bɛsɛn sɑ̃ɑrun ɑsiri yen kpɑ̃ɑru siki. \q1 Gusunɔ u sɔ̃ɔsirɑ tɔnun wɑsi sɔɔ. \q1 Hunde Dɛɛro nùn ɡem wɛ̃. \q1 Wɔllun ɡɔrɑdobɑ bɑ mɑɑ nùn wɑ. \q1 Bɑ win ɡɑri bweseru bɑɑtere wɑɑsu kuɑ. \q1 Mɑ bɑ yi nɑɑnɛ doke hɑnduniɑ sɔɔ. \q1 Mɑ bɑ kpɑm nùn suɑ wɔllɔ u wurɑ win yiiko sɔɔ. \c 4 \s1 Keu koosio weesuɡibu \p \v 1 Adɑmɑ Gusunɔn Hunde ɡerumɔ kpɑsɑsɑ mɑ sɑnɑm ɡɑm sisi mɛ̀ sɔɔ ɡɑbɑ koo nɑɑnɛ dokebun swɑɑ deri bu hunde koni weesuɡibu mɛm nɔɔwɑ, kpɑ bu mɑɑ wɛrɛkunun sɔ̃ɔsiru swĩi. \v 2 Sɔ̃ɔsi te, tɑ weewɑ sɑɑ wee kowobun min di be bɑ tii mɛɛrɑ ɡɑbu. Tɔn ben ɡɔ̃ru ɡɑ ɡu nɡe ɡe bɑ sii sunsu mɑni. \v 3 Tɔn ben bweserɑ bɑ ɡerumɔ mɑ n ǹ wɑ̃ tɔmbu bu suɑnɑ, yen biru n ǹ mɑɑ weenɛ bu dĩɑnu kpuro di. Adɑmɑ Gusunɔ u ye kpuro tɑkɑ kuɑwɑ nɑɑnɛ dokeobu be bɑ ɡem ɡiɑ bu kɑ di kɑ siɑrɑbu sɑnnu. \v 4 Domi ɡɑ̃ɑnu bɑɑnire ni Gusunɔ u tɑkɑ kuɑ ɡɑ̃ɑ ɡeenɑ, ɡɑ̃ɑnu sɑri ni sɔɔ, ni bɑ koo kɔ̃, ɑdɑmɑ bu ɡesi ni kpuro mɔɔ kɑ siɑrɑbu. \v 5 Domi Gusunɔn ɡɑri kɑ kɑnɑrɑ ni kpuro dɛɛrɑsiɑmɔ. \s1 Yesu Kirisin sɔm kowo ɡeo \p \v 6 Wee, ɑ̀ n nɑɑnɛ dokeobu bwisi yini kɛ̃mɔ kɑɑ n sɑ̃ɑwɑ Yesu Kirisin sɔm kowo ɡeo, kɑɑ n mɑɑ wunɛn tiin hunde diisiɑmɔ kɑ nɑɑnɛ dokebu kɑ sɔ̃ɔsi ɡeerun ɡɑri yi ɑ swĩi. \v 7 Adɑmɑ ɑ wiirɑ ɡɑri yinɔ yi tɔmbɑ sekɑ kpɑ ɑ n wunɛn hunde dendimɔ Gusunɔn bɛɛrɛ wɛ̃ɛbu sɔɔ. \v 8 Geemɑ, wɑsin dendibu ɑrufɑɑni ɡɑɑ mɔ, ɑdɑmɑ Gusunɔn bɛɛrɛ wɛ̃ɛbu bu ɑrufɑɑni kpuro mɔ yèn sɔ̃ bu ɡisɔn wɑ̃ɑru kɑ mɑɑ siɑɡirun nɔɔ mwɛɛru mɔ. \v 9 Gɑri nɑɑnɛɡiiyɑ mi. N wɑ̃ bu yi nɔmɑ ɡɑ̃ri mɑm mɑm bu mwɑ. \v 10 Yen sɔ̃nɑ sɑ sunɑmɔ sɑ sɔmburu mɔ̀, domi sɑ bɛsɛn yĩiyɔbu doke Gusunɔ Yinni wɑso sɔɔ wi u sɑ̃ɑ tɔmbu kpuron Fɑɑbɑ kowo, su mɑm nɛɛre be bɑ nɑɑnɛ doke. \p \v 11 A n bu sɔ̃ɔsi te yiiremɔ kpɑ ɑ n bu tu sɔ̃ɔsimɔ. \v 12 A ku de bɑ n wunɛn ɑluwɑɑsiru ɡɛmɑ, ɑdɑmɑ ɑ de ɑ n nɑɑnɛ dokeobu kom ɡen sɔ̃ɔsimɔ wunɛn ɡɑri ɡerubu sɔɔ, kɑ wunɛn wɑ̃ɑrun kookoosu sɔɔ, kɑ wunɛn kĩru sɔɔ, kpɑ ɑ n nɑɑnɛ mɔ kɑ mɑɑ ɡɔ̃ru kpiku. \v 13 Sere n kɑ tunumɑ, ɑ n tɔmbu Gusunɔn ɡɑri ɡɑriɑmmɛ kpɑ ɑ n bu dɑm kɛ̃mɔ kpɑ ɑ n bu keu sɔ̃ɔsimɔ. \v 14 A ku hunden kɛ̃ru ɑtɑfiiru ko te tɑ wɑ̃ɑ wunɛ sɔɔ, te bɑ nun nɔmu bɛriɑ Gusunɔn sɔmɔbun ɡɑri sɔɔ sɑnɑm mɛ yiɡbɛ ɡuro ɡurobɑ nun nɔmɑ sɔndi wirɔ. \v 15 A ɡɑri yini nɔni dokeo, ɑ mɑɑ yi tii wɛ̃ɛyɔ mɑm mɑm, kpɑ tɔmbu kpuro bu wunɛn wuswɑɑ dɑɑbu wɑ. \v 16 A n tii sɛ, ɑ mɑɑ wunɛn sɔ̃ɔsiru lɑɑkɑri dokeo kpɑ ɑ n tɛmɑnɛ ɡɑ̃ɑ nini sɔɔ. Domi ɑ̀ n mɔ̀ mɛ, kɑɑ tii fɑɑbɑ ko kɑ mɑɑ be bɑ nun swɑɑ dɑki. \c 5 \s1 Doboniɑ nɑɑnɛ dokeobun sɔ̃ \p \v 1 A ku durɔ bukuro ɡerusi kɑ dɑm, ɑdɑmɑ ɑ tɛmɑnɔ ɑ nùn dɑm kɛ̃ nɡe wunɛn tiin tundo. Mɛyɑ mɑɑ ɑluwɑɑsibɑn tii, ɑ bu koowo nɡe wunɛn mɑɑbu kɑ wɔnɔbu. \v 2 Ǹ n mɑɑ kurɔ tɔkɔnun nɑ, ɑ nin bɑɑwure koowo nɡe wunɛn tiin mɛro, ɑ mɑɑ kurɔ mɔro kpɛmminu ko nɡe wunɛn sesubu dɑɑ dɛɛrɑ sɔɔ. \p \v 3 A ɡɔminibu bɛɛrɛ wɛ̃ɛyɔ be bɑ sɑ̃ɑ ɡɔminibu kɑ ɡem. \v 4 Adɑmɑ ɡɔmini ɡoo ù n bibu mɔ ǹ kun mɛ nikurɔminu, n weenɛ bu ɡbi bu ɡiɑ bu ɡeɑ ko ben tii tiin mɛro bisibu sɔɔ kpɑ bu wɑ bu ben mɔwɔbu ɡeɑ dibu kɔsiɑ, domi yeni yɑ wɑ̃ Gusunɔn mi. \v 5 Kurɔ wi u sɑ̃ɑ ɡɔmini kɑ ɡem wiyɑ wi u ǹ ɡoo mɔ wi u koo nùn nɔɔri. Win yĩiyɔbu wɑ̃ɑwɑ Gusunɔ sɔɔ kpɑ u n kɑnɑru mɔ̀ u n win somiru bikiɑmɔ bururu kɑ yokɑ. \v 6 Adɑmɑ ɡɔmini wi u win wɑ̃ɑrun yɛ̃ɛritiɑ tɔnɑ kɑsu u kuɑ ɡɔri kɔ bɑɑ mɛ u wɑsi. \v 7 A n bu ɡɑ̃ɑ ni kpuro sɔ̃ɔmɔ kpɑ ɡoo u ku rɑɑ kɑ bu tɑɑrɛ wɛ̃. \v 8 Wi u kun win dusibu nɔɔri n ku mɑm ko win yɛnuɡibu, wiyɑ u nɑɑnɛ dokebu yinɑ, mɑ u nɑɑnɛ doke sɑriruɡii dukurɑm kerɑ. \p \v 9 A ku ɡɔmini ɡoo sosi ɡɔminibun wuuru sɔɔ mɑ n kun mɔ yɛ̃ro u wɔ̃ɔ wɑtɑ mɔ, kpɑ u n sɑ̃ɑ wi u kɑ durɔ turo yɔ̃rɑ, \v 10 mɑ bɑ win sɔm ɡeerun seedɑ dimɔ. U n sɑ̃ɑ kurɔ wi u bibu nɛnum yɛ̃, kpɑ u n dɑɑ sɑ̃ɑ sɔbun yɑɑrɛ kowo kɑ mɑɑ wi u nɑɑnɛ dokeobu nɔɔrire kɑ tii kɑwɑbu, kpɑ u n dɑɑ wɑhɑlɑɡibu somire, kpɑ u n sɑ̃ɑ wi u rɑ n sɔm ɡeenu bɑɑnire mɔ̀ kɑ kĩru. \p \v 11 Adɑmɑ ɑ ku ɡɔmini kpɛmminu sosi ɡɔminibun wuuru sɔɔ, domi sɑnɑm mɛ ben kĩrɑ koo bu bɔriɑ bu kɑ Kirisi ɑtɑfiiru ko, bɑ koo kĩɑ bu durɔbu suɑ \v 12 kpɑ bu ben tii tɑɑrɛ wɛ̃ yèn sɔ̃ bɑ ben nɔɔ mwɛɛ ɡbiikiru kuɑ kɑm. \v 13 Yèn sɔ̃ bɑ ǹ ɡɑru mɔ̀ bɑ koo se bɑ n yɛnusu duurimɔ. N ǹ mɑm ye tɔnɑ, ɑdɑmɑ bɑ ko n dɑ tɔmbu wĩ kpɑ bu ɡɑri wɔbiɑ wɔri kpɑ bɑ n ɡɑri swinimɔ. \v 14 Yenin sɔ̃nɑ nɑ kĩ ɡɔmini kpɛmminu nu durɔbu suɑ kpɑ bu bibu mɑ, kpɑ bu ben yɛnu nɔni doke kpɑ bu ku rɑɑ bɛsɛn yibɛrɛbɑ ɑyeru deriɑ bu kɑ bɛsɛn kɔ̃sɑ ɡere. \v 15 Domi ɡɔmini ben ɡɑbɑ ɡɛrɑ kɔ bɑ Setɑm swĩi. \v 16 Adɑmɑ nɑɑnɛ dokeo ɡoo ù n ɡɔminibu mɔ win dusibu sɔɔ, ɑ de u bu somi. A ku de u Yesun yiɡbɛru sɔmu ni sɔbi kpɑ tu kɑ kpĩ tu ɡɔmini be bɑ kun ɡoo mɔ somi. \p \v 17 Yen biru yiɡbɛrun ɡuro ɡuro be bɑ hɑniɑ mɔ̀ ben sɔmburu sɔɔ, n weenɛ bu bɛɛrɛ bɑkɑn ɑrufɑɑni di, n ku mɑm ko be bɑ rɑ sunɛ ɡem ɡem wɑɑsu kɑ keu sɔ̃ɔsibu sɔɔ. \v 18 Domi Gusunɔn ɡɑri yi ɡerumɔ yi nɛɛ, “I ku bɛɛn nɑɑ kinɛnu nɔɔ bɔke sɑɑ ye nu sɔmburu mɔ̀ dĩɑnu sɔɔ.” Yi mɑɑ ɡerumɔ, “N weenɛ sɔm kowo u win kɔsiɑru wɑ.” \v 19 Bɑ̀ n kɑ nun yiɡbɛ ɡuro ɡuro ɡoon tɑɑrɛ nɑɑwɑ, ɑ ku ɡɑri yi wurɑ mɑ n kun mɔ tɔnu yiru ǹ kun mɛ itɑ bɑ yen seedɑ di. \v 20 A be bɑ torɑ ɡerusio yiɡbɛruɡibu kpuron nɔni biru kpɑ be bɑ tie bu bɛrum duurɑ. \p \v 21 Nɑ wure nɑ nun sɔ̃ɔmɔ Gusunɔ kɑ Yesu Kirisi kɑ win ɡɔrɑdo be u ɡɔsɑn wuswɑɑɔ, ɑ sɔ̃ɔsi nini mɛm nɔɔwɔ n kun kɑ ɡoon nɔnu nɑsiɑru. A ku mɑɑ ɡɑ̃ɑnu ko kpɑɑsirun kĩrun sɔ̃. \v 22 A ku mɑɑ sɛndɑ ɑ kɑ ɡoo nɔmɑ sɔndi. Mɛyɑ, ɑ ku mɑɑ de ɑ n bɔnu mɔ ɡɑbun torɑnu sɔɔ. A tii nɛnuɔ dɛɛrɑru sɔɔ. \p \v 23 Wee, ɑ kun dɑ mɑɑ nim tɔnɑ nɔ, ɑdɑmɑ ɑ n dɑ tɑm nɔ fiiko wunɛn nukurun ɑlɑfiɑn sɔ̃ yèn sɔ̃ ɑ rɑ bɑre kiri kiri. \p \v 24 Gɑbun torɑnu nu rɑ sɔ̃ɔsire bɑtumɑ sɔɔ bu sere bu siri. Adɑmɑ ɡɑbuɡinu rɑ sɔ̃ɔsirewɑ ɑmɛn biru. \v 25 Nɡe mɛyɑ mɑɑ sɔm ɡeenun tii, nu rɑ sɔ̃ɔsire kpɑsɑsɑ. Bɑɑ ni nu kun tere sɑ̃ɑ sɑ̃ɑ nu ǹ berurɔ kɑ bɑɑdommɑ. \c 6 \p \v 1 Be bɑ yoru dimɔ n weenɛ bu ben tiin yinnibu bɛɛrɛ wɛ̃ ɡɑ̃ɑnu kpuro sɔɔ, kpɑ ɡoo u ku rɑɑ kɑ fɛɛ wɑ u Gusunɔn yĩsiru kɑ bɛsɛn sɔ̃ɔsinu ɡɑri kɑm ɡerusi. \v 2 Yoo be bɑ mɑɑ yinni nɑɑnɛ dokeobu mɔ, bu ku rɑɑ bu ɡɛm bu nɛɛ, bɑ sɑ̃ɑ dusinu Yinni sɔɔ. Adɑmɑ bu de bu yinni be sɑ̃ kɑ ɡirimɑ kpɑ bu ben sɔmɑn ɑrufɑɑni di n kpɑ̃ yèn sɔ̃ bɑ sɑ̃ɑ nɑɑnɛ dokeobu kɑ mɑɑ kĩnɑsibu Yesu sɔɔ. \s1 Sɔ̃ɔsi weesuɡinu \s2 kɑ ɑrumɑni ɡeɑ \p Yeyɑ n weenɛ ɑ wɑɑsu kɑ keu ko. \v 3 Bɑɑwure wi u sɔ̃ɔsi tukuru ɡɑru sɔ̃ɔsimɔ mɑ u yinɑ u bɛsɛn Yinni Yesun Kirisin ɡɑri ɡemɡii nɛnɛ, kɑ mɑɑ sɔ̃ɔsi te tɑ Gusunɔn bɛɛrɛ wɛ̃ɛbu sɔ̃ɔsimɔ, \v 4 yɛ̃ro u tii suewɑ, u ǹ mɑɑ ɡɑ̃ɑnu yɛ̃. Adɑmɑ sikirinɔsu kɑ ɡɑri wɛ̃ɛrinun kĩrɑ u bɑrɔ. Min diyɑ nisinu kɑ sɑnnɔsu kɑ yɑɑ kɑsikibu kɑ tɔn nɑɑnɛ sɑrirɑ wee. \v 5 Tɔn ben wirɑ sĩirɑ bɑ ǹ mɑɑ ɡem yɛ̃ mɑ bɑ sikirinɑmɔ nɔru sɑri. Bɑ tɑmɑɑ mɑ Gusunɔn sɑ̃ɑru tɑ koo bu ko ɑrumɑniɡibu. \p \v 6 Geemɑ, Gusunɔn sɑ̃ɑru tɑ sɑ̃ɑwɑ ɑrumɑni bɑkɑ, ye tɔnu u mɔ yɑ̀ n kɑ nùn nɛrenɑ. \v 7 Domi sɑ ǹ kɑ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnu nɛ hɑnduniɑ ye sɔɔ, mɛyɑ sɑ ǹ mɑɑ kɑ ɡɑ̃ɑnu wiɔ. \v 8 Ǹ n mɛn nɑ, sɑ̀ n dĩɑnu kɑ yɑ̃nu mɔ n ko n sun turiɑ. \v 9 Adɑmɑ be bɑ kĩ bɑ n sɑ̃ɑ ɑrumɑniɡibu, beyɑ bɑ rɑ wɔri kɔkiribu sɔɔ, kpɑ wiirɑrun kĩru kɑ kĩi ɡɔburu tu bu yinɑ mwɑ bɑ n kɑ dɔɔ kɑm kobu kɑ kpeerɑsiɑbu sɔɔ. \v 10 Domi ɡobin kĩrɑ sɑ̃ɑwɑ kom kɔ̃sum kpuron nuu teeru. Sibu ɡɑbɑ tu nɑɑ ɡirɑ sere bɑ nɑɑnɛ dokebu ɡɛɛrɑri bɑ tii kpɛ̃ɛ nuku sɑnkirɑ dɑbinu sɔɔ. \s1 Ye Pɔlu u Timɔte yiire \p \v 11 Adɑmɑ wunɛ Gusunɔɡii, ɑ yeni kpuro dukɑ suurio kpɑ ɑ ɡem nɑɑ ɡirɑ kɑ mɑɑ Gusunɔn bɛɛrɛ wɛ̃ɛbu kɑ nɑɑnɛ dokebu kɑ kĩru kɑ tɛmɑnɑbu kɑ sere dɑɑ duudwiɑ. \v 12 A nɑɑnɛ dokebun tɑɑ ɡeebu koowo kpɑ ɑ wɑ̃ɑru te tɑ ku rɑ kpe ɑre di. Domi wɑ̃ɑ te sɔɔrɑ Gusunɔ nun sokɑ, ten sɔ̃nɑ ɑ mɑɑ nɑɑnɛ dokebun seedɑ ɡeɑ di seedɑɡii dɑbinun nɔni biru. \v 13 Nɑ nun yiiremɔ Gusunɔn wuswɑɑɔ wi u rɑ yɑbu kpuro wɑ̃ɑru wɛ̃, kɑ mɑɑ Yesu Kirisin wuswɑɑɔ wi u seedɑ ɡeɑ di Pɔnsu Pilɑtin wuswɑɑɔ, \v 14 ɑ woodɑ ye nɛnuɔ kpɑ ɑ n wɑ̃ɑ dɛɛrɑru kɑ tɑɑrɛ sɑriru sɔɔ sere tɔ̃ɔ te bɛsɛn Yinni Yesu Kirisi u koo kurɑmɑ. \v 15 Gusunɔ, wi u koo de tɔ̃ɔ te, tu sɔ̃ɔsirɑ ten sɑɑ sɔɔ, wi turo deɡe deɡewɑ sɑ̃ɑ domɑruɡii kɑ yiikoɡii kɑ sinɑ boko kɑ yinnibun Yinni. \v 16 Wi turowɑ sɑ̃ɑ wi u kun ɡbimɔ. U wɑ̃ɑ yɑm bururɑm sɔɔ mɛ ɡoo kun kpɛ̃ u susi. Goo kun nùn wɑɑre, ɡoo u ǹ kpɛ̃ u mɑm nùn wɑ. Wiɡiɑ bɛɛrɛ kɑ sinɑru te tɑ ku rɑ kpe. Ami. \p \v 17 A tem mɛn ɑrumɑniɡibun lɑɑkɑri seeyo bu ku woo kɑnɑ bu ku rɑɑ mɑɑ ben yĩiyɔbu yi dukiɑ ye yɑ koo kpe sɔɔ. Adɑmɑ bu bu yiiyo Gusunɔ sɔɔ wi u sun kpuro wɛ̃ɛmɔ kɑ nuku tiɑ bɛsɛn nuku dobun sɔ̃. \v 18 A bu sɔ̃ɔwɔ bu ɡeɑ ko bu ko ɑrumɑniɡibu sɔm ɡeenu sɔɔ, kpɑ bɑ n nuku tiɑ mɔ bɑ n sɔɔru sɑ̃ɑ bu kɑ ben mɔru ɡɑbu bɔnu ko. \v 19 Nɡe mɛyɑ bɑ koo tii ɑrumɑni ɡeɑ beruɑ ye yɑ ǹ sɑnkirɑmɔ siɑn sɔ̃. Sɑnɑm mɛyɑ bɑ koo kpĩ bu wɑ̃ɑ ɡeeru nɑɑmwɛ. \p \v 20 Timɔte, ɑ ye bɑ nun nɔmu sɔndiɑ nɛnuɔ n wɑ̃. A dɛsiro sɑɑ hɑnduniɑn ɡɑri kɑnkɑmɡiin di. A ku mɑɑ sikirinɑ kɑ be bɑ tɑmɑɑ bɑ yɛ̃ru mɔ. \v 21 Ben yɛ̃ɛ te, tɑ derɑ ben ɡɑbɑ kɔ̃ɔrɑ nɑɑnɛ dokebun swɑɑn di. \p Gusunɔn durom mu n kɑ bɛɛ wɑ̃ɑ.