\id 1CO \ide UTF-8 \h Korinti I \mt1 TIRE GBIIKIRU TE PƆLU \mt1 U KORINTIGIBU KUA \ip Korintiɡibɑ Pɔlu u tire te yoruɑ u kɑ ben bikiɑ dɑbinu wisi. Wɑɑti ye sɔɔ, Korinti yɑ sɑ̃ɑwɑ wuu mɑro bɑkɔ Gɛrɛkibɑn tem sɔɔ. Romuɡibɑ bɑ tem mɛ mɔ, mɑ bɑ Korinti ye kuɑ ben berɑ ye bɑ sokumɔ Akɑin wuu mɑro mi yen wiruɡii u wɑ̃ɑ. Korintiɡibu bɑ sɑ̃ɑwɑ tenkubɑ, mɑ bɑ tii sue yɛ̃ru kɑ deemɑ ye bɑ mɔ ben wuu ɡe sɔɔn sɔ̃. Yen biru, bũu sɑ̃ɑru kɑ sɑkɑrɑru nu dɑm mɔ wuu ɡe sɔɔ. \is1 Tire ten kpunɑɑ \iq1 1. Tɔbiribu kɑ kɛ̃ɛ ni bɑ mwɑ Kirisi sɔɔ, wiru 1:1-9. \iq1 2. Kɑrɑnɑbu Yesun yiɡbɛru sɔɔ, wiru 1:10n di sere wiru 4:21. \iq1 3. Kɔ̃ɔ mɛnnɑbu kɑ suɑnɑbun ɡɑri, wiru 5:1n di sere wiru 7:40. \iq1 4. Nɑɑnɛ dokeon tii mɔru, wiru 8:1n di sere wiru 11:1. \iq1 5. Nɡe mɛ bɑ koo kɑ sɑ̃ɑru ko Yesun yiɡbɛru sɔɔ, wiru 11:2n di sere wiru 14:40. \iq1 6. Seebu ɡɔrin din ɡɑri, wiru 15. \iq1 7. Kirɔbɑ, wiru 16. \ie \c 1 \s1 Tɔbiribu \p \v 1-2 Bɛɛ Gusunɔn yiɡbɛruɡibu, bɛɛ be i wɑ̃ɑ Korintiɔ, bɛɛ be u sokɑ i kɑ ko wiɡibu, mɑ u bɛɛ ɡɔsɑ u yii i n kɑ ɡbinnɛ kɑ Kirisi Yesu, nɛ Pɔluwɑ, wi Gusunɔ u sokɑ win kĩru sɔɔ n kɑ ko Yesu Kirisin ɡɔro, kɑ Sɔsitɛni, bɛsɛɡii, sɑ bɛɛ tɔburɑ. Sɑ mɑɑ be kpuro tɔburɑ be bɑ Yinni Yesu Kirisin yĩsiru sokumɔ bɑɑmɑ, wi u sɑ̃ɑ ben Yinni kɑ bɛsɛn Yinni. \v 3 Gusunɔ bɛsɛn Bɑɑbɑ kɑ Yinni Yesu Kirisi bu bɛɛ durom kuɑ kpɑ bu bɛɛ ɑlɑfiɑ wɛ̃. \s1 Kɛ̃ɛ ni bɑ mwɑ Kirisi sɔɔ \p \v 4 Bɑɑdommɑ nɑ rɑ n Gusunɔ siɑrɑmɔ bɛɛn sɔ̃, win durom sɑɑbu mɛ bɑ bɛɛ wɛ̃ bɛɛ kɑ Kirisi Yesun ɡbinnɑɑ sɔɔ. \v 5 Bɑ bɛɛ kuɑ dukiɑɡibu bɑɑyere sɔɔ, kɑ ɡɑrin ɡerubu, kɑ yɛ̃ru kpuro, sɑɑ win min di. \v 6 Yɑ sɔ̃ɔsimɔ mɑ seedɑ ye nɑ Kirisi diiyɑ bɛɛn suunu sɔɔ yɑ ǹ kɑm kue. \v 7 I ǹ Hunden kɛ̃ru ɡɑru bie i n kɑ mɑrɑ sere bɛsɛn Yinni Yesu Kirisi u kurɑmɑ. \v 8 Wiyɑ u koo bɛɛ yɔ̃re sere kɑ nɔrɔ, kpɑ i kɑ yɔ̃rɑ tɑɑrɛ sɑriru sɔɔ tɔ̃ɔ tè sɔɔ u koo nɑ. \v 9 Gusunɔ nɑɑnɛɡiiwɑ, wi u bɛɛ sokɑ i n kɑ nɔɔ tiɑ sɑ̃ɑ kɑ win Bii Yesu Kirisi bɛsɛn Yinni. \s1 Kɑrɑnɑbu Yesun yiɡbɛru sɔɔ \p \v 10 Nɑ bɛɛ yiiremɔ nɛɡibu, kɑ bɛsɛn Yinni Yesu Kirisin yĩsiru, i de i n ɡɑri tee ɡerunɑmɔ, kpɑ kɑrɑnɑbu bu ku rɑɑ du bɛɛn suunu sɔɔ. I de i n bwisiku teenu mɔ. \v 11 Domi Kolowen tɔmbu bɑ mɑn sɔ̃ɔwɑ mɑ sikirinɔsu wɑ̃ɑ bɛɛn suunu sɔɔ nɛɡibu. \v 12 Yeniwɑ nɑ nuɑ mɑ wini ɡerumɔ wiyɑ Pɔluɡii, kpɑ wini nɛɛ, wiyɑ Apoloɡii, kpɑ wini mɑɑ nɛɛ, wiyɑ Sefɑɡii, kpɑ ɡoo u n mɔ̀, wiyɑ Kirisiɡii. \v 13 Kirisi u sɑ̃ɑ yiru ro? Bɑ Pɔlu ɡo dɑ̃ɑ bunɑnɑru wɔllɔ bɛɛn sɔ̃? Nɡe kɑ Pɔlun yĩsirɑ bɑ bɛɛ bɑtɛmu kuɑ? \p \v 14 Aɑwo, nɑ Gusunɔ sɑɑbu kuɑ ye nɑ ǹ kɑ bɛɛn ɡoo bɑtɛmu kue mɑ n kun mɔ Kirisipu kɑ Gɑyusi. \v 15 Nɡe mɛyɑ ɡoo kun kpɛ̃ u ɡere mɑ bɑ bɛɛ bɑtɛmu kuɑ kɑ nɛn yĩsiru. \v 16 Geemɑ, nɑ mɑɑ Setefɑnin yɛnuɡibu bɑtɛmu kuɑ. Be bɑɑsi nɑ ǹ yɛ̃ nɑ̀ n ɡoo bɑtɛmu koore. \v 17 Domi Kirisi kun mɑn ɡɔre n kɑ bɑtɛmu ko mɑ n kun mɔ n kɑ Lɑbɑɑri ɡeɑn wɑɑsu ko, n ǹ mɑɑ mɔ kɑ ɡɑri yɛ̃ru, kpɑ Kirisin ɡɔɔ dɑ̃ɑ bunɑnɑru wɔllɔn dɑm mu ku rɑɑ ko kɑm. \s1 Kirisi sɑ̃ɑ Gusunɔn dɑm \s2 kɑ Gusunɔn bwisi \p \v 18 Domi Kirisin ɡɔɔ dɑ̃ɑ bunɑnɑru wɔllɔn ɡɑri, wiirɑrɑ be bɑ kɑm mɔ̀n mi, ɑdɑmɑ bɛsɛ be sɑ fɑɑbɑ wɑɑmɔn mi, Gusunɔn dɑmɑ. \v 19 Domi bɑ yoruɑ mɑ Gusunɔ u nɛɛ, \q1 “Kon lɑɑkɑriɡibun lɑɑkɑri kɑm koosiɑ, \q1 kpɑ n bwisiɡibun bwisi kpeerɑsiɑ.” \m \v 20 Mɑnɑ bwisiɡii wɑ̃ɑ. Mɑnɑ woodɑ yɛ̃ro wɑ̃ɑ. Mɑnɑ sɑɑ yenin sikirinɔsuɡibɑ wɑ̃ɑ. Gusunɔ u ǹ hɑnduniɑn bwisi kue wiirɑru? \p \v 21 Domi Gusunɔn bwisi sɔɔ u ǹ dere hɑnduniɑɡibu bɑ nùn ɡie kɑ ben tiin bwisi. Yen sɔ̃nɑ n nùn wɛ̃re u kɑ tɔmbu fɑɑbɑ ko be bɑ nùn nɑɑnɛ doke, kɑ win ɡɑrin wɑɑsu yi bɑ tɑmɑɑ wiirɑru. \v 22 Geemɑ, Yuubɑ bɑ yĩrenu bikiɑmɔ, Gɛrɛkibɑ bɑ mɑɑ bwisi kɑsu. \v 23 Adɑmɑ bɛsɛ sɑ Kirisin wɑɑsu mɔ̀ wi bɑ kpɑre dɑ̃ɑ bunɑnɑru wɔllɔ, ye n kuɑ wiirɑru tɔn tukobun mi mɑ yɑ derɑ Yuubɑ bɑ ǹ nɑɑnɛ doke. \v 24 Adɑmɑ be bɑ sokɑn mi, bɑ̀ n sɑ̃ɑn nɑ Yuubɑ ǹ kun mɛ tɔn tukobu, Kirisi kuɑ Gusunɔn dɑm kɑ Gusunɔn bwisi. \v 25 Domi Gusunɔn wiirɑru tɑ tɔmbun bwisi kere, Gusunɔn dɑm sɑriru tɑ mɑɑ tɔmbun dɑm kere. \p \v 26 Nɛɡibu i mɛɛrio nɡe mɛ bɑ kɑ bɛɛ sokɑ. N ǹ mɔ mɑ bɛɛn dɑbinu sɑ̃ɑ hɑnduniɑn bwisiɡibu ǹ kun mɛ yen dɑmɡibu ǹ kun mɛ sinɑ bibu. \v 27 Adɑmɑ Gusunɔ u bu ɡɔsɑ be hɑnduniɑɡibɑ mɛɛrɑ nɡe ɡɑri bɑkɑsu u kɑ bwisiɡibu sekuru doke, u mɑɑ hɑnduniɑn dɑm sɑriruɡibu ɡɔsɑ u kɑ dɑmɡibu sekuru doke. \v 28 Gusunɔ u mɑɑ bwɛ̃ɛbwɛ̃ɛbu ɡɔsɑ kɑ be bɑ ɡɛmɑ kɑ be bɑ ǹ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu hɑnduniɑ ye sɔɔ u kɑ bu kɑwɑ mɑm mɑm be bɑ mɛɛrɑ ɡɑ̃ɑnu. \v 29 Kpɑ ɡoo u ku rɑɑ kɑ woo kɑnɛ Gusunɔn wuswɑɑɔ, bɑɑ turo. \v 30 Adɑmɑ u derɑ i ɡbinnɛ kɑ Yesu Kirisi mɑ u nùn kuɑ bɛsɛn bwisi kɑ bɛsɛn ɡem. Wi sɔɔrɑ sɑ mɑɑ dɛɛrɑru kɑ yɑkiɑbu wɑ. \v 31 Yen sɔ̃, “Wi u woo kɑnɑmɔ, u woo kɑnɔ Yinnin sɔ̃,” nɡe mɛ bɑ yoruɑ. \c 2 \s1 Bɑ Kirisin ɡɑri kpɑrɑmɔ \s2 wi bɑ kpɑre dɑ̃ɑ bunɑnɑrɔ \p \v 1 Nɛɡibu, sɑnɑm mɛ nɑ nɑ bɛɛn mi nɑ ǹ Gusunɔn ɡɑri kpɑre kɑ bwisi bɛkɛ ɡɛɛ ǹ kun mɛ kɑ nɔɔ dobu ɡɑbu. \v 2 Domi nɑ ǹ ɡɔ̃ru doke nɑ n ɡɑ̃ɑ tukunu yɛ̃ bɛɛn suunu sɔɔ mɑ n kun mɔ Yesu Kirisi wi bɑ kpɑre dɑ̃ɑ bunɑnɑru wɔllɔ. \v 3 Nɑ dɑ bɛɛn mi kɑ dɑm sɑriru kɑ bɛrum kɑ diiri bɑkɑbu. \v 4 Nɛn ɡɑri kɑ nɛn wɑɑsu kun sɑ̃ɑ nɛn tiin bwisi ǹ kun mɛ nɛn nɔɔ dobu, ɑdɑmɑ n sɑ̃ɑwɑ Hunden dɑm kɑ win sɔ̃ɔsiru. \v 5 Kpɑ bɛɛn nɑɑnɛ dokebu bu ku kɑ yɔ̃rɑ tɔnun bwisi sɔɔ mɑ n kun mɔ Gusunɔn dɑm sɔɔ. \s1 Gusunɔn bwisin ɡɑri \p \v 6 Kɑ mɛ, bɛsɛ sɑ bwisi ɡɛɛn ɡɑri kpɑrɑmɔ tɔn ɡirobun suunu sɔɔ, yi yi kun sɑ̃ɑ sɑɑ yenin bwisi, ǹ kun mɛ sɑɑ yenin wiruɡibun bwisi be bɑ kɑm kobu dɔɔ. \v 7 Adɑmɑ Gusunɔn bwisi ɑsiriɡiiyɑ sɑ kpɑrɑmɔ yi yi beruɑ, yìn sɔɔru Gusunɔ u kuɑ sɑɑ toren di, su kɑ ko yiikoɡibu. \v 8 Sɑɑ yenin wiruɡibu bɑ ǹ yi tubɑ bɑɑ tɔn turo, domi bɑ̀ n dɑɑ yi tubɑn nɑ, bɑ ǹ dɑɑ Yinni yiikoɡii kpɑremɔ dɑ̃ɑ bunɑnɑrɔ. \v 9 Adɑmɑ nɡe mɛ bɑ yoruɑ, \q1 “Ye nɔni kun wɑɑre, ye swɑɑ kun nɔɔre, \q1 ye yɑ ǹ mɑɑ duure tɔnun ɡɔ̃ru sɔɔ, \q1 yeyɑ Gusunɔ u bu sɔɔru kuɑ be bɑ nùn kĩ.” \m \v 10 Mɑ u sun ye sɔ̃ɔsi sɑɑ win Hunden min di. Domi Hunde wi, u rɑ n kpuro mɛɛrɑ u n kɑ yɛ̃, bɑɑ ye n wɑ̃ɑ Gusunɔn tii sɔɔ. \v 11 Nɡe wɑrɑ u tɔnun bwisikunu yɛ̃ mɑ n kun mɔ win tiin hunde ye yɑ wɑ̃ɑ wi sɔɔ. Nɡe mɛyɑ mɑɑ ɡoo kun Gusunɔn bwisikunu yɛ̃ mɑ n kun mɔ win Hunde. \v 12 Win Hunde wiyɑ sɑ mwɑ, n ǹ mɔ hɑnduniɑn hunde, kpɑ sɑ n kɑ yɛ̃ ye Gusunɔ u sun kɑ̃ win durom sɔɔ. \v 13 Sɑ ǹ mɑɑ ɑsiri ye tubusiɑmɔ kɑ ɡɑri yi yi wee tɔnun bwisin di, mɑ n kun mɔ sɑɑ Gusunɔn Hunden min di, sɑ n kɑ hunden ɡɑri bu sɔ̃ɔsimɔ be bɑ Hunde wi mɔ. \p \v 14 Hɑnduniɑɡii u ǹ Gusunɔn Hunden ɡɑri wurɑmɔ, domi wiirɑrɑ yi sɑ̃ɑ win mi. Yi ǹ kpɛ̃ yi nùn yeeri, domi Hunden tiiwɑ u yi tubusiɑmɔ. \v 15 Wi u wɑ̃ɑ kɑ Hunden bɑɑ, wiyɑ ɡɑ̃ɑnu kpuro rɑ yeeri, ɑdɑmɑ ɡoo sɑri wi win ɡɑri rɑ yeeri. \q1 \v 16 “Domi wɑrɑ u Yinnin bwisikunu yɛ̃. \q1 Wɑrɑ u nùn bwisi kɛ̃ɛre.” \m Goo sɑri. Adɑmɑ bɛsɛrɑ sɑ Kirisin bwisikunu yɛ̃. \c 3 \s1 Gusunɔn sɔm kowobu \p \v 1 Nɛɡibu nɑ ǹ kpĩɑ nɑ kɑ bɛɛ ɡɑri kue nɡe mɛ nɑ rɑ ko kɑ be bɑ wɑ̃ɑ kɑ Hunden bɑɑ. Adɑmɑ nɑ kɑ bɛɛ kuɑwɑ nɡe be bɑ wɑ̃ɑ kɑ wɑsin bɑɑ, be bɑ sɑ̃ɑ bii wɛ̃ɛnu Kirisi sɔɔ. \v 2 Bomɑ nɑ bɛɛ wɛ̃, n ǹ mɔ dĩɑ dɔkɑ, domi i ǹ turɑ be bɑ koo dĩɑ dɔkɑ mwɛ, i ǹ mɑm turɑ kɑ tɛ̃ \v 3 yèn sɔ̃ i wɑ̃ɑ kɑ wɑsin bɑɑ ɡinɑ. Domi sɑnɑm mɛ nisinu kɑ sikirinɔsu wɑ̃ɑ bɛɛn suunu sɔɔ, i ǹ sɔ̃ɔsimɔ mɑ i wɑ̃ɑ kɑ wɑsin bɑɑ? Bɛɛn sɑnu sɑnusu kun sɑ̃ɑ nɡe hɑnduniɑɡisu? \v 4 Domi bɛɛn ɡoo ù n ɡerumɔ wiyɑ Pɔluɡii, kpɑ ɡoo u nɛɛ wiyɑ Apoloɡii, i ǹ sɑ̃ɑ nɡe tɔn be bɑ tie? \p \v 5 Wɑrɑ rɑ n Apolo. Nɡe wɑrɑ rɑ n Pɔlu. Bɑ sɑ̃ɑwɑ sɔm kowobu bèn min di i nɑɑnɛ doke nɡe mɛ Yinni u ben bɑɑwure win sɔmburu wɛ̃. \v 6 Nɛnɑ nɑ duurɑ, mɑ Apolo u nim yɛ̃kɑ, ɑdɑmɑ Gusunɔwɑ u kpɛ̃ɑsiɑmɔ. \v 7 Ǹ n mɛn nɑ, wi u duurumɔ kɑ wi u nim yɛ̃kɑmɔ bɑ ǹ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu, mɑ n kun mɔ Gusunɔ wi u kpɛ̃ɑsiɑmɔ. \v 8 Duuro kɑ wi u nim yɛ̃kɑmɔ bɑ sɑ̃ɑwɑ tiɑ, ben bɑɑwure koo win ɑre mwɑ nɡe mɛ win sɔmburɑ nɛ. \v 9 Domi bɛsɛ Gusunɔwɑ sɑ sɔmburu kuɑmmɛ sɑnnu. Bɛɛ mɑɑ i sɑ̃ɑwɑ win ɡberu. \p I mɑɑ sɑ̃ɑ win ɡɑni beki. \v 10 Durom mɛ Gusunɔ u mɑn wɛ̃n sɑɑbu, nɛnɑ nɑ kpɛɛkpɛɛku surɑ nɡe bɑni yɛ̃ro, mɑ ɡɑbɑ bɑnimɔ ɡen wɔllɔ. Adɑmɑ i de bɑɑwure u lɑɑkɑri ko nɡe mɛ u bɑnisinɑmɔ. \v 11 Domi ɡoo kun kpɛ̃ u mɑɑ kpɛɛkpɛɛku ɡɑɡu surɑ mɑ n kun mɔ ɡe bɑ sure, ɡeyɑ ɡɑ sɑ̃ɑ Yesu Kirisi. \v 12 Wi u bɑnɑ kpɛɛkpɛɛku ɡen wɔllɔ kɑ wurɑ kɑ sii ɡeesu, kɑ kpee kpikinu, wi u mɑɑ bɑnɑ kɑ dɑ̃ɑ kɑ tɑkɑ nɔɔ kɑ wĩi, \v 13 bɑɑwuren sɔmburɑ koo sɔ̃ɔsirɑ domi siribun tɔ̃ru tɑ koo tu terɑsiɑ, yèn sɔ̃ dɔ̃ɔwɑ tɑ koo kɑ nɑ kpɑ dɔ̃ɔ wi, u bɑɑwuren sɔmburun dɑm mɛɛri. \v 14 Wi u bɑnɑ kpɛɛkpɛɛku ɡen wɔllɔ mɑ win bɑnɑ kun dɔ̃ɔ mwɑɑre, u koo ɑre wɑ. \v 15 Wìn sɔmburɑ mɑɑ dɔ̃ɔ mwɑɑrɑ, wiyɑ u ɡbisirɑ. Win tii u koo fɑɑbɑ wɑ, ɑdɑmɑ u ko n sɑ̃ɑwɑ nɡe wi u dɔ̃ɔ soorɑ u yɑrɑ. \p \v 16 I ǹ yɛ̃ mɑ i sɑ̃ɑwɑ Gusunɔn wɑ̃ɑ yeru? I ǹ yɛ̃ mɑ win Hunde wɑ̃ɑ bɛɛ sɔɔ? \v 17 Yen sɔ̃, ɡoo ù n Gusunɔn wɑ̃ɑ yeru sɑnkɑ, Gusunɔ u koo yɛ̃ro sɑnku. Domi Gusunɔn wɑ̃ɑ yerɑ dɛɛre tɑ kɑ yii win sɔ̃, bɛɛyɑ mɑɑ wɑ̃ɑ yee te. \p \v 18 I ku de ɡoo u win tii nɔni wɔ̃ke. Bɛɛn wi u tɑmɑɑ u bwisi mɔ hɑnduniɑ ye sɔɔ, u de u ko ɡɑri bɔkɔ kpɑ u bwisi ɡee wɑ u mwɑ. \v 19 Domi hɑnduniɑn bwisi sɑ̃ɑwɑ wiirɑru Gusunɔn nɔni sɔɔ. Bɑ yoruɑ, “U rɑ dewɑ bwisiɡibun tiin bwisi yi bu yinɑ mwɑ.” \v 20 Bɑ kpɑm yoruɑ bɑ nɛɛ, “Yinni Gusunɔ u tɔmbun bwisikunu yɛ̃, u yɛ̃ mɑ nu sɑ̃ɑwɑ kɑm dirum.” \v 21 Ǹ n mɛn nɑ, ɡoo u ku woo kɑnɑ tɔnun sɔ̃ domi ɡɑ̃ɑnu kpuro bɛɛɡinɑ. \v 22 Pɔlu kɑ Apolo kɑ Sefɑ kɑ hɑnduniɑ kɑ wɑ̃ɑru kɑ ɡɔɔ kɑ ye n wɑ̃ɑ ɡisɔ kɑ ye n sisi siɑ, ye kpuro yɑ sɑ̃ɑwɑ bɛɛɡiɑ. \v 23 Bɛɛ mɑɑ Kirisiɡibɑ, Kirisi mɑɑ sɑ̃ɑ Gusunɔɡii. \c 4 \s1 Kirisin ɡɔrobu \p \v 1 I de bu sun ɡɑrisi Kirisin sɔm kowobu be Gusunɔ u win ɑsirin ɡɑri nɔmu sɔndiɑ. \v 2 Be bɑ mɑɑ ɡɑ̃ɑnu nɔmu sɔndiɑ n weenɛwɑ bɑ n sɑ̃ɑ nɑɑnɛɡibu. \v 3 Adɑmɑ ɡɑ̃ɑ piimunɑ nɛn mi, bɛɛ ì n mɑn siri, ǹ kun mɛ bɑ̀ n mɑn siri tɔmbun wuswɑɑɔ. Kɑ ɡem nɑ ǹ nɛn tii siri. \v 4 Nɑ ǹ ɡɑ̃ɑnu yɛ̃ nɛ sɔɔ ye yɑ mɑn tɑɑrɛ wɛ̃ɛmɔ, ɑdɑmɑ n ǹ mɔ bɑ mɑn ɡem wɛ̃ yen sɔ̃. Domi Yinniwɑ sɑ̃ɑ nɛn siri kowo. \v 5 Yen sɔ̃, i ku rɑ mɑɑ ɡɑ̃ɑnun siribu ko tɔ̃ɔ te, tu sere nɑ sere Yinni ù n tunumɑ. Wiyɑ u koo kpuro yɑrɑmɑ bɑtumɑɔ ye yɑ beruɑ wɔ̃kuru sɔɔ, kpɑ u tɔmbun ɡɔ̃rusun bwisikunu sɔ̃ɔsi. Sɑnɑm mɛ sɔɔrɑ bɑɑwure u koo win siɑrɑbu nɔ Gusunɔn mi. \p \v 6 Bɛɛn sɔ̃nɑ, nɛɡibu, nɑ ɡɑri yi kpuro weesinɑ nɡe nɛ kɑ Apolo, kpɑ i kɑ ɡiɑ bɛsɛn min di nɡe mɛ i ǹ ko woodɑ sɑrɑ ye bɑ yoruɑ, bɛɛn ɡoo u ku kɑ tii suɑ bɛsɛn turon sɔ̃ kpɑ u n turo ɡɛmɑ. \v 7 A tɑmɑɑ ɡoo nun mɛɛrɑ ɑ ɡɑbu sɑnɔ kere? Mbɑ ɑ mɔ ye bɑ ǹ nun kɑ̃. Mɑ̀ ɑ yɛ̃ bɑ nun kɑ̃wɑ, mbɑ n kuɑ ɑ kɑ woo kɑnɑmɔ nɡe wi u kɑ tii wɑ. \p \v 8 I debɑ kɔ. I kuɑ dukiɑɡibu. I tɑmɑɑ i bɑndu dii bɛsɛn sɑriru. N ko n dɑɑ wɛ̃rɑ ì n bɑndu dii kɑ ɡem, kpɑ bɛsɛ kɑ bɛɛ sɑ n sɑ̃ɑ bɑn diobu sɑnnu. \v 9 Domi nɑ lɑsɑbu kuɑ mɑ Gusunɔ u sun ɑye dɑ̃ɑkiru wɛ̃, bɛsɛ ɡɔrobu, nɡe be bɑ tɑɑrɛ wɛ̃ bu ɡo. Bɑɑwure hɑnduniɑ sɔɔ, wɔllun ɡɔrɑdobɑ kɑ tɔmbu kpuro bɑ sun mɛɛrɑ nɡe be bɑ dweebu duɑ. \v 10 Bɛsɛ sɑ sɑ̃ɑ ɡɑri bɑkɑsu Kirisin sɔ̃, ɑdɑmɑ bɛɛ i sɑ̃ɑ bwisiɡibu Kirisi sɔɔ. Bɛsɛ sɑ ǹ dɑm mɔ, bɛɛyɑ i dɑm mɔ. I kuɑ ɑtɑsiribɑ mɑ bɛsɛ sɑ kuɑ bɛɛrɛ sɑribɑ. \v 11 Sere n kɑ kuɑ sɑɑ yeni sɔɔ ɡɔ̃ɔrɑ sun ɡoowɑ mɑ nim nɔru ɡɑ sun mɔ̀, sɑ wɑ̃ɑ tereru, bɑ sun soomɔ, sɑ ǹ mɑɑ wɑ̃ɑ yeru ɡɑru mɔ. \v 12 Mɑ sɑ hɑniɑ mɔ̀ sɑ kɑ bɛsɛn nɔmɑ sɔmburu mɔ̀. Bɑ̀ n sun fɑɑrɑ sɔ̃ɔmɔ, sɑ rɑ n bu domɑru kuɑmmɛwɑ. Bɑ̀ n mɑɑ sun nɔni sɔ̃ɔmɔ, sɑ rɑ n tɛmɑnɛwɑ. \v 13 Bɑ̀ n sun mɛm mɑnimɔ, sɑ rɑ n suuru kɑnɑmɔwɑ. Sere kɑ tɛ̃ bɑ sun mɛɛrɑ nɡe weke ɡɔ̃ɔri kɑ ɡɑ̃ɑnu kpuron kubɑnu. \p \v 14 Nɑ ǹ yeni yorumɔ n kɑ bɛɛ sekuru doke ɑdɑmɑ n kɑ bɛɛ ɡerisiwɑ nɡe nɛn bii kĩnɑsibu. \v 15 Bɑɑ ì n bɑɑbɑ nɛruro dɑbinu mɔ Kirisi sɔɔ, i ǹ tundo dɑbinu mɔ, domi nɛnɑ nɑ kuɑ bɛɛn tundo Yesu Kirisi sɔɔ Lɑbɑɑri ɡeɑn sɑɑbu. \v 16 Ǹ n mɛn nɑ, nɑ bɛɛ yiiremɔ i n dɑ mɑn sɑɑri. \v 17 Yen sɔ̃nɑ nɑ bɛɛ nɛn bii kĩnɑsi Timɔte ɡɔriɑ wi nɑ nɑɑnɛ sɑ̃ɑ Yinni sɔɔ. Wiyɑ u koo bɛɛ yɑɑyɑsiɑ nɡe mɛ nɛn wɑ̃ɑrɑ sɑ̃ɑ Kirisi sɔɔ, nɡe mɛ nɑ rɑ sɔ̃ɔsi bɑɑmɑ Yesun yiɡbɛnu kpuro sɔɔ. \p \v 18 Tɛ̃ wee, ɡɑbɑ tii suɑmɔ nɡe nɑ ǹ mɑɑ sisi bɛɛn mi. \v 19 Adɑmɑ ǹ n sosi kon nɑ bɛɛn mi ǹ n sɑ̃ɑ Yinnin kĩru. Kon mɑɑ be bɑ tii suɑmɔ min dɑm ɡiɑ, n ǹ mɔ ben ɡɑri tɔnɑ. \v 20 Domi Gusunɔn bɑndu tɑ ǹ sɔ̃ɔsirɑmɔ ɡɑri ɡerubu sɔɔ, mɑ n kun mɔ dɑm sɔɔ mɛ mu sɔmburu mɔ̀. \v 21 Mbɑ i kĩ. N nɑ kɑ bokuru? Nɡe kɑ kĩru kɑ dɑɑ tɛɛruɡiɑ. \c 5 \s1 Sekuru sɑriru Yesun yiɡbɛru sɔɔ \p \v 1 Sɑ lɑbɑɑri ɡɑɑ nuɑ bɑ nɛɛ, sekuru sɑri kɔ̃suru ɡɑrɑ wɑ̃ɑ bɛɛn suunu sɔɔ tèn bweseru tɔn tukobun tii bɑ ǹ kɑ̃kɔ bu ko. Bɑ nɛɛ bɛɛn turo u win tundon kurɔ kĩ. \v 2 Mɑ i woo kɑnɑmɔ. N weenɛ i n nuki sɑnkire, kpɑ i yɛ̃ro wunɑ bɛɛn suunu sɔɔn di wi u dɑɑ ye kuɑ. \v 3 Bɑɑ ì kun mɑn wɑɑmɔ bɛɛn suunu sɔɔ, nɛn hunde wɑ̃ɑ mi. Nɑ mɑɑ durɔ wi siri kɔ, wi u yenin bweseru kuɑ, nɡe mɛ kon dɑɑ nùn siri nɑ̀ n wɑ̃ɑ mi. \v 4 Ì n mɛnnɑ kɑ nɛn hunde sɑnnu, kɑ Yinni Yesun yĩsiru kɑ win dɑm, \v 5 i durɔ wi Setɑm nɔmu sɔndio, win wɑsi yi kɑ kɑm ko kpɑ win hunde yu fɑɑbɑ wɑ Yinni Yesun tɔ̃ɔ te sɔɔ. \p \v 6 Bɛɛn woo kɑnɑ bin bweserɑ kun wɑ̃. I ǹ yɛ̃ mɑ pɛ̃ɛ seeyɑtiɑ fiiko yeyɑ yɑ rɑ pɛ̃ɛ kpuro kukusie? \v 7 Tɛ̃, n weenɛ i pɛ̃ɛ seeyɑtiɑ tɔkɔru wunɑ kpɑ i ko nɡe pɛ̃ɛ kpɑɑ ye yɑ kun seeyɑtiɑ mɔ, nɡe mɛ i sɑ̃ɑ. Domi bɑ Kirisi ɡo kɔ wi u sɑ̃ɑ bɛsɛn Gɔɔ sɑrɑribun ɑbɔru. \v 8 Ǹ n mɛn nɑ, su tɔ̃ɔ bɑkɑru di, n kun kɑ pɛ̃ɛ seeyɑtiɑ tɔkɔru ye n sɑ̃ɑ kɔ̃sɑ kɑ nuku kɔ̃suru, ɑdɑmɑ kɑ pɛ̃ɛ ye bɑ kun kukusie, ye n sɑ̃ɑ ɡem kɑ murɑfiti sɑriru. \p \v 9 Nɑ bɛɛ tireru yoruɑ nɑ nɛɛ, i ku kɑ kurɔ dɑmɑ kowobu mɛnnɑ. \v 10 Nɑ ǹ kɑ hɑnduniɑ yen kurɔ dɑmɑ kowobu yɑ̃, kɑ yen binɛɡibu kɑ yen ɡbɛnɔbu kɑ be bɑ bũu sɑ̃ɑmɔ. Domi nɑ̀ n kɑ be yɑ̃ tilɑsi i kɑ yɑri hɑnduniɑn di. \v 11 Nɑ nɛɛwɑ i ku kɑ ɡoo mɛnnɑ wi bɑ sokumɔ kĩnɑsi Yesu sɔɔ ù n sɑ̃ɑ kurɔ dɑmɑ kowo, ǹ kun mɛ binɛɡii, ǹ kun mɛ bũu sɑ̃ɔ, ǹ kun mɛ ɑtɑmɑ ɡero, ǹ kun mɛ tɑm nɔro, ǹ kun mɛ tɑki dio. I ku mɑm dĩɑ ɡbɛ̃ɛru mɛnnɑ kɑ ben bweseru. \p \v 12-13 Domi Yesun yiɡbɛruɡibɑ n weenɛ i siri. I tɔn kɔ̃so wi wunɔ bɛɛn suunu sɔɔn di. N ǹ nɛn bɑɑ n kɑ bu siri be bɑ ǹ wɑ̃ɑ Yesun yiɡbɛru sɔɔ. Gusunɔwɑ ben siribu mɔ̀. \c 6 \s1 Nɑɑnɛ dokeobun sirinɑɑ \p \v 1 Bɛɛn ɡoo ù n ɡɑri mɔ kɑ win winsim, u koo kɑ̃ku u siribu dɑ ɡem sɑriruɡibun wuswɑɑɔ? Kpɑ n kun mɑɑ mɔ nɑɑnɛ dokeobun mi? \v 2 Bɛɛ i ǹ yɛ̃ mɑ nɑɑnɛ dokeobɑ bɑ koo hɑnduniɑn tɔmbu siri? Ǹ n bɛɛn nɑ i ko hɑnduniɑ siri, yerɑ i ǹ kpɛ̃ i ɡɑri piimunu siri? \v 3 I ǹ yɛ̃ mɑ bɛsɛrɑ sɑ ko wɔllun ɡɔrɑdobɑn siribu ko? Kɑɑ rɑ sere ɡere hɑnduniɑ yenin ɡɑri? \v 4 Ǹ n mɛn nɑ, ì n ɡɑri yin bweseru mɔ, i de be bɑ ǹ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnu turɑ Yesun yiɡbɛru sɔɔ bu ko bɛɛn siri kowobu. \v 5 Nɑ bɛɛ sɔ̃ɔmɔ bɛɛn sekurɑ. Kɑ ɡeemɑ i ǹ ɡoo mɔ bɛɛn suunu sɔɔ wìn bwisi turɑ u kɑ win wɔnɔbun siribu ko? \v 6 Adɑmɑ i mɑm siribu sokunɑmɔ ɡem sɑriruɡibun wuswɑɑɔ. \p \v 7 Ì n ɡɑri mɔ bɛɛn suunu sɔɔ, munusɛwɑ mɑm mɑm. Mbɑn sɔ̃nɑ i ǹ torɑru wurɑmɔ. Mbɑn sɔ̃nɑ i ǹ derimɔ bu bɛɛ tɑki di. \v 8 Adɑmɑ bɛɛ i rɑ ɡɑbu tore, i rɑ ɡɑbu tɑki di, be bɑ mɑm sɑ̃ɑ bɛɛn nɑɑnɛ dokeosibu. \v 9 Bɛɛ, i ǹ yɛ̃ mɑ ɡem sɑriruɡibɑ kun kpɛ̃ bu ɑyeru wɑ bɑn te Gusunɔ u swĩi sɔɔ? I ku de bu bɛɛ nɔni wɔ̃ke. Kurɔ dɑmɑ kowobu kɑ bũuɡibu, kɑ sɑkɑrɑ kowobu kɑ be bɑ kɑ ben tɔn durɔsibu kpunɑmɔ \v 10 kɑ ɡbɛnɔbu kɑ binɛɡibu kɑ tɑm nɔrobu kɑ tɔn yɑɑko kowobu kɑ tɑki diobu bɑ ǹ ɑyeru wɑsi bɑn te sɔɔ. \v 11 Mɛyɑ bɛɛn suunu sɔɔ ɡɑbɑ rɑɑ sɑ̃ɑ. Adɑmɑ bɑ bɛɛ woburɑ, bɑ bɛɛ dɛɛrɑsiɑ bɑ yii, bɑ bɛɛ ɡem wɛ̃ Yinni Yesu Kirisin yĩsirun sɔ̃, kɑ mɑɑ bɛsɛn Gusunɔn Hunden sɔ̃. \s1 I Gusunɔ bɛɛrɛ wɛ̃ɛyɔ \s2 kɑ bɛɛn wɑsi \p \v 12 Bɑ ǹ mɑn yinɑrimɔ n ɡɑ̃ɑnu kpuro ko. Adɑmɑ n ǹ mɔ ni kpuro nu ɑre mɔ. Bɑ ǹ mɑn yinɑrimɔ n ɡɑ̃ɑnu kpuro ko ɑdɑmɑ nɑ ǹ wurɑmɔ n ko ɡɑ̃ɑnu ɡɑnun yoo. \v 13 Dĩɑnu wɑ̃ɑwɑ nukurun sɔ̃, nukurɑ mɑɑ wɑ̃ɑ dĩɑnun sɔ̃, mɑ Gusunɔ u koo ye yiru kpeesiɑ. Adɑmɑ wɑsi kun wɑ̃ɑ kurɔ dɑmɑrun sɔ̃. Yi wɑ̃ɑwɑ Yinnin sɔ̃ mɑ Yinni mɑɑ wɑ̃ɑ yin sɔ̃. \v 14 Gusunɔ wi u Yinni seesiɑ, u koo mɑɑ sun seesiɑ kɑ win dɑm. \p \v 15 Bɛɛ i ǹ yɛ̃ mɑ bɛɛn wɑsi yi sɑ̃ɑwɑ Kirisin wɑsin kɑ̃ɑsi? Ǹ n mɛn nɑ, kon Kirisin wɑsin kɑ̃ɑsi suɑ kpɑ n kɑ ko kurɔ tɑnɔn wɑsin kɑ̃ɑsi? Su ku wɑ mɛ! \v 16 I ǹ yɛ̃ mɑ wi u kɑ kurɔ tɑnɔ mɛnnɑ, u kuɑ wɑsi tee kɑ wi? Domi bɑ yoruɑ, “Be yiru bɑ koo ko wɑsi tee.” \v 17 Adɑmɑ wi u kɑ Yinni mɑninɑ, u kuɑ hunde tiɑ kɑ wi. \p \v 18 I kurɔ dɑmɑru suurio. Torɑnu kpuro ni tɔnu u mɔ̀ nu wɑ̃ɑwɑ wɑsin tɔɔwɔ, ɑdɑmɑ wi u kurɔ dɑmɑru mɔ̀ win wɑsiyɑ u torɑru koosimɔ. \v 19 Nɡe i ǹ yɛ̃ mɑ bɛɛn wɑsi sɑ̃ɑwɑ Hunde Dɛɛron wɑ̃ɑ yeru wi u wɑ̃ɑ bɛɛ sɔɔ, wi Gusunɔ u bɛɛ kɑ̃? I ǹ tii mɔ. \v 20 Domi bɑ bɛɛ dwɑwɑ ɡeeru nɔru sɑri. Yen sɔ̃, i Gusunɔ bɛɛrɛ wɛ̃ɛyɔ kɑ bɛɛn wɑsi. \c 7 \s1 Suɑnɑbun ɡɑri \p \v 1 Tɛ̃ ɡɑri yìn tireru i mɑn yoruɑ, yiyɑ nɑ bɛɛ wisimɔ. N wɑ̃ tɔn durɔ u ku kurɔ bɑbɑ. \v 2 Adɑmɑ kurɔ dɑmɑrun sɔ̃ n weenɛ bɑɑwure u n win tiin kurɔ mɔ, kpɑ kurɔ bɑɑwure u n win tiin durɔ mɔ. \v 3 Kpɑ durɔ kɑ win kurɔ bɑ n wɑ̃ɑsinɛ nɡe mɛ n weenɛ. \v 4 Domi kurɔn wɑsi yi ǹ sɑ̃ɑ win tiiɡii mɑ n kun mɔ win durɔɡii. Nɡe mɛyɑ mɑɑ durɔn wɑsi yi ǹ sɑ̃ɑ win tiiɡii mɑ n kun mɔ win kurɔɡii. \v 5 I ku n dɑ mɛnɑnɛ mɑ n kun mɔ sɑɑ fiiko sɔɔ ye i ko wunɑ bɛɛn lɑɑkɑri yu kɑ wurɑ kɑnɑru sɔɔ mɑm mɑm. Adɑmɑ yen biru i mɑɑ wureo i mɛnnɑ, kpɑ Setɑm u ku rɑɑ bɛɛ kɔkiri bɛɛn tii nɛnubu sɑrirun sɔ̃. \p \v 6 Nɑ ǹ yeni ɡerumɔ nɡe tilɑsin bɑɑ, nɑ ɡesi kɑnɑmɔwɑ. \v 7 N ko n mɑn wɛ̃re tɔmbu kpuro bɑ̀ n sɑ̃ɑ nɡe nɛn tii, ɑdɑmɑ bɑɑwurewɑ u win kɛ̃run bɑɑ mɔ sɑɑ Gusunɔn min di, winiɡirun bɑɑ, wiɔnɔɡirun bɑɑ. \p \v 8 Adɑmɑ nɑ tɑntɑnɔbu kɑ ɡɔminibu sɔ̃ɔmɔ n ko n wɛ̃rɑ bɑ̀ n wɑ̃ɑ nɡe mɛ nɑ kɑ wɑ̃ɑ. \v 9 Adɑmɑ bɑ̀ kun kpɛ̃ bu tii nɛnɛ, bu de bu kɑsunɑ bu kɑ suɑnɑ, domi n burɑm bo bu suɑnɑ n kere bɑ n kĩi kɑmɡiru wɑ̃ɑsi. \p \v 10-11 Tɛ̃, be bɑ suɑnɑ kɔ, beyɑ nɑ woodɑ yeni sɔ̃ɔmɔ. Kurɔ u ku rɑɑ win durɔ yinɑ. Adɑmɑ ù n yinɑ, u sinɔ, u ku mɑɑ durɔ kpɑo suɑ, ǹ kun mɛ u wuro win durɔ yinɑro win mi. N ǹ mɑɑ weenɛ durɔ u win kurɔ yinɑ. Adɑmɑ n ǹ nɛ nɑ bu woodɑ dokeɑmmɛ, mɑ n kun mɔ Yinni. \p \v 12 Be bɑ tie, beyɑ nɑ mɑɑ yeni sɔ̃ɔmɔ, n ǹ mɔ Yinniwɑ u ɡeruɑ. Nɑɑnɛ dokeo ɡoo ù n kurɔ mɔ mɑ kurɔ wi, u ǹ sɑ̃ɑ nɑɑnɛ dokeo mɑ n kurɔ wi wɛ̃re bɑ n kɑ wɑ̃ɑsinɛ, u ku rɑɑ nùn yinɑ. \v 13 Kurɔ ɡoo ù n mɑɑ durɔ mɔ mɑ durɔ wi, u ǹ sɑ̃ɑ nɑɑnɛ dokeo mɑ n durɔ wi wɛ̃re bɑ n kɑ wɑ̃ɑsinɛ, u ku rɑɑ nùn yinɑ. \v 14 Domi durɔ nɑɑnɛ doke sɑriruɡii wi, bɑ nùn yii nɛnɛm win kurɔn sɔ̃. Mɛyɑ bɑ mɑɑ kurɔ nɑɑnɛ doke sɑriruɡii wi yii nɛnɛm win durɔn sɔ̃, ben bibu bɑ n kɑ yii nɛnɛm. Mɑ n kun mɛ, bɑ ko n sɑ̃ɑ nɡe nɑɑnɛ doke sɑribɑ. \v 15 Adɑmɑ nɑɑnɛ doke sɑriruɡii wi, ù n doonɑ, i nùn derio. Ǹ n sɑ̃ɑ mɛ, n ǹ tilɑsi bɑ n kɑ wɑ̃ɑsinɛ domi Gusunɔ u sun sokɑwɑ sɑ n kɑ wɑ̃ɑ ɑlɑfiɑ sɔɔ. \v 16 Domi wunɛ kurɔ n ǹ wunɛ kɑɑ n yɛ̃ wunɛn durɔ ù n koo fɑɑbɑ wɑ. Wunɛ durɔ, n ǹ wunɛ kɑɑ n mɑɑ yɛ̃ wunɛn kurɔ ù n koo fɑɑbɑ wɑ. \s1 Wɑ̃ɑ tèn sɔ̃ Yinni u bɛɛ sokɑ \p \v 17 Ǹ n mɛn nɑ, i de bɑɑwure u win wɑ̃ɑru di nɡe mɛ Gusunɔ u kɑ nùn sokɑ kɑ durom mɛ Yinni u nùn kuɑ. Yeniwɑ nɑ Yesun yiɡbɛnu kpuro yiiremɔ. \v 18 Bɑ ɡoo bɑnɡo kuɑwɑ Yinni u sere yɛ̃ro sokɑ? I ku yɛ̃ron bɑnɡo ye ɡo. Bɑ ǹ ɡinɑ nùn bɑnɡo kue Yinni kɑ nùn sokɑ? I ku rɑ mɑɑ nùn bɑnɡo kuɑ. \v 19 Bɑnɡo nɡe bɑnɡo sɑriru, yen ɡɑɑ kun sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnu, ɑdɑmɑ Gusunɔn ɡɑrin mɛm nɔɔbɑ bu sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu. \v 20 Kpɑ tɔnu bɑɑwure u wɑ u yɔ̃rɑ nɡe mɛ u sɑ̃ɑ bɑ kɑ nùn sokɑ. \v 21 À n sɑ̃ɑn nɑ yoo bɑ kɑ nun sokɑ, ɑ ku yeni ɡɑrisi. Adɑmɑ bɑ̀ n nun tii mɔru wɛ̃ ɑ mɔɔ. \v 22 Domi yoo wi bɑ sokɑ, u kuɑ tii mɔwɔ Yinni sɔɔ. Nɡe mɛyɑ mɑɑ tii mɔwɔ wi bɑ sokɑ, yɛ̃ro kuɑ Kirisin yoo. \v 23 Bɑ bɛɛ dwɑ ɡeeru nɔru sɑri. Yen sɔ̃, i ku de i n mɑɑ sɑ̃ɑ tɔmbun yobu. \v 24 Ǹ n mɛn nɑ nɛɡibu, i de bɑɑwure u yɔ̃rɑ Gusunɔ sɔɔ nɡe mɛ u sɑ̃ɑ bɑ kɑ sere nùn sokɑ. \s1 Wɔndiɑbɑ kɑ ɡɔminibun ɡɑri \p \v 25 Tɛ̃ ye n sɑ̃ɑ wɔndiɑbɑɡiɑ, nɑ ǹ ɡɑri ɡɛɛ mɔ ye n sɑ̃ɑ Yinnin woodɑ. Adɑmɑ nɡe mɛ Yinni u mɑn wɔnwɔndu kuɑ nɑ kɑ kuɑ nɑɑnɛɡii, nɑ bɛɛ nɛn lɑɑkɑri sɔ̃ɔmɔ. \p \v 26 Nɑ tɑmɑɑ, sɑɑ yenin wɑhɑlɑn sɔ̃ mɑ n ko n wɛ̃rɑ tɔn durɔ bɑɑwure u n wɑ̃ɑ nɡe mɛ u sɑ̃ɑ. \v 27 À n kurɔ mɔ, ɑ ku rɑ swɑɑ kɑsu i kɑ kɑrɑnɑ. À n mɑɑ wɑ̃ɑ tɑntɑnɑru sɔɔ, ɑ ku kurɔ kɑsu. \v 28 Adɑmɑ ɑ̀ n kurɔ suɑ, ɑ ǹ tore. Wɔndiɑ ù n mɑɑ durɔ suɑ, u ǹ tore. Adɑmɑ be bɑ suɑnɑ, bɑ ko n nɔni swɑ̃ɑru mɔ ben wɑ̃ɑru sɔɔ. Nɑ ǹ mɑɑ kĩ n sɑ̃ɑ mɛ bɛɛn mi. \p \v 29 Nɛɡibu, ye nɑ ɡerumɔ wee, sɑɑ kun mɑɑ dɛ̃u. Yen sɔ̃, sɑɑ tɛ̃n di wi u kurɔ mɔ, n weenɛ u n sɑ̃ɑ nɡe u ǹ kurɔ mɔ. \v 30 Kpɑ wi u nuku sɑnkirɑnu mɔ u ko nɡe u ǹ mɔ. Wi u mɑɑ nuku dobu mɔ u koowo nɡe u ǹ nuku dobu mɔ. Wi u mɑɑ dwemɔ, u koowo nɡe u ǹ ɡɑ̃ɑnu mɔ. \v 31 Wi u mɑɑ kɑ hɑnduniɑn dukiɑ bukɑtɑ mɔ̀ u ku win lɑɑkɑri kpuro doke ye sɔɔ. Domi hɑnduniɑ yeni yɑ doonɔwɑ mi. \p \v 32 Nɑ ǹ kĩ i n wurure. Wi u kun kurɔ mɔ, wiyɑ rɑ n Yinnin ɡɑ̃ɑnu kɑsu, ye n koo Yinni dore. \v 33 Adɑmɑ wi u kurɔ mɔ wiyɑ rɑ n hɑniɑ mɔ̀ hɑnduniɑn ɡɑ̃ɑnu sɔɔ u n kɑsu ye n koo win kurɔ dore. \v 34 Win lɑɑkɑri rɑ n bɔnu sɑ̃ɑwɑ. Kurɔ be bɑ ǹ durɔbu mɔ kɑ wɔndiɑbɑ bɑ rɑ n Yinnin ɡɑ̃ɑnu kɑsu bɑ n kɑ sɑ̃ɑ dɛɛrobu wɑsi sɔɔ kɑ hunde sɔɔ. Adɑmɑ wi u durɔ mɔ wiyɑ rɑ n hɑnduniɑn ɡɑ̃ɑnu kɑsu ye n koo win durɔ dore. \p \v 35 Nɑ yeni ɡerumɔwɑ bɛɛn ɑlɑfiɑn sɔ̃, n ǹ mɔ n kɑ bɛɛn wɑ̃ɑru sɛ̃siɑsiɑ, ɑdɑmɑ n kɑ bɛɛ sɔ̃ɔsiwɑ ye n weenɛ i ko, kpɑ i kɑ tii Yinni wɛ̃ mɑm mɑm. \p \v 36 Goo ù n bwisikɑ u wɑ mɑ ye u win bii wɔndiɑ kuɑmmɛ yɑ ǹ bɛɛrɛ mɔ, mɑ wɔndiɑ wi, u ye, u de u ko nɡe mɛ u kĩ, u de bu nùn kurɔ kpɑɑru suɑ. N ǹ torɑru. \v 37 Adɑmɑ wi u yɔ̃rɑ sim sim mɑ u ǹ wɑ̃ɑ tilɑsi sɔɔ mɑ u dɑm mɔ win ɡɔ̃ru kĩru wɔllɔ ù n nɛɛ, win bii wɔndiɑ u ku durɔ suɑ, ɡeɑ u bwisikɑ. \v 38 Nɡe mɛyɑ wi u derɑ bɑ win bii wɔndiɑ kurɔ kpɑɑru suɑ u ɡeɑ kuɑ, ɑdɑmɑ wi u ǹ dere bɑ nùn sue, wiyɑ kuɑ n kere. \p \v 39 Tɔn kurɔ u ko n kɑ win durɔ ɡbinnɛwɑ win durɔn wɑ̃ɑrun tɔ̃ru kpuro sɔɔ, ɑdɑmɑ durɔ wi, ù n ɡu, kurɔ wi, u tii mɔ u kɑ durɔ kpɑo suɑ wi u kĩ, yɛ̃ro u n ɡesi sɑ̃ɑ Yinniɡii. \v 40 Adɑmɑ nɛn lɑɑkɑri sɔɔ kurɔ wi, ù n tii deri ɡɔmini te sɔɔ win nuku dobu koo kpɛ̃ɑ n kere. Nɑ mɑɑ tɑmɑɑ Gusunɔn Hundewɑ mɑn yeni sɔ̃ɔwɑ. \c 8 \s1 Dĩɑ ni bɑ kɑ bũu yɑ̃kuru kuɑ \p \v 1 Tɛ̃, ɡɑ̃ɑ ni bɑ kɑ bũu yɑ̃kuru kuɑ, nin ɡɑri sɔɔrɑ nɑ wurɑ. \p Geemɑ, bɛsɛ kpuro sɑ yɛ̃ru mɔ. Yɛ̃rɑ tii suɑbu mɔ, ɑdɑmɑ kĩrɑ tɑ rɑ tɔnu tɑ̃sisie. \v 2 Goo ù n tɑmɑɑ u ɡɑ̃ɑnu yɛ̃, u ǹ yɛ̃ ɡinɑ nɡe mɛ n weenɛ u n yɛ̃. \v 3 Adɑmɑ wi u Gusunɔ kĩ, Gusunɔ u yɛ̃ro yɛ̃. \p \v 4 Tɛ̃ dĩɑ ni bɑ kɑ bũu yɑ̃kuru kuɑ, ɑmɛniwɑ nin dibun ɡɑri sɑ̃ɑ. Sɑ yɛ̃ mɑ bũu kun ɡɑ̃ɑnu hɑnduniɑ sɔɔ. Sɑ mɑɑ yɛ̃ mɑ Gusunɔ turowɑ wɑ̃ɑ. \v 5 Domi bɑɑ bɑ̀ n ɡerumɔ bũnu wɑ̃ɑ wɔllɔ kɑ temɔ, nɡe mɛ sɑ yɛ̃ mɑ bũu dɑbinu kɑ yinni dɑbinu nu wɑ̃ɑ, \v 6 kɑ mɛ, bɛsɛn mi, Gusunɔ turowɑ wɑ̃ɑ. Wiyɑ sɑ̃ɑ Bɑɑbɑ wìn min di ɡɑ̃ɑnu kpuro nu nɑɑmɔ. Win sɔ̃nɑ sɑ mɑɑ wɑ̃ɑ. Yinni turowɑ mɑɑ wɑ̃ɑ. Wiyɑ Yesu Kirisi wìn min di ɡɑ̃ɑnu kpuro nu koorɑ. Win sɑɑbuwɑ sɑ mɑɑ wɑ̃ɑru mɔ. \p \v 7 Adɑmɑ n ǹ tɔmbu kpuro bɑ yeni yɛ̃. Gɑbu be bɑ ɡinɑ bũu sɑ̃ɑrun dɔɔnɛ mɔ, bɑ yɑɑ ye temmɔ nɡe bũu sɑ̃ɑ dĩɑnu, mɑ ben ɡɔ̃ru dɑm sɑriruɡuu ɡɑ bu tɑɑrɛ wɛ̃ɛmɔ. \v 8 N ǹ mɔ dĩɑnɑ nu koo kɑ sun susi Gusunɔn mi. Sɑ̀ kun di, n ǹ kɔmiɑru, sɑ̀ n mɑɑ di, n ǹ turiru. \p \v 9 Adɑmɑ i tii lɑɑkɑri koowo bɛɛn tii mɔɔ te, tu ku rɑɑ de be bɑ ǹ dɑm mɔ bu torɑ. \v 10 Domi wunɛ wi ɑ yɛ̃ru mɔ, mɑ ɑ sɔ̃ ɑ dimɔ bũu dirɔ, ɡɔ̃ru dɑm sɑriruɡii ù n nun wɑ mi, u ǹ koo wɔruɡɔru ko u kɑ bũu sɑ̃ɑ dĩɑnu di? \v 11 Kpɑ kĩnɑsi wi, wìn sɔ̃ Kirisi u ɡu, u kɑm ko wunɛn yɛ̃run sɑɑbu. \v 12 Nɡe mɛyɑ ì n bɛɛn berusebu torɑri mɑ i ben ɡɔ̃ru dɑm sɑriruɡuu ɡe mɛɛrɑ mɔ̀, Kirisiwɑ i torɑri. \v 13 Yen sɔ̃, dĩɑnu nù n koo nɛn beruse torɑsiɑ, nɑ ǹ mɑɑ yɑɑ temmɔ sere kɑ bɑɑdommɑɔ, n ku kɑ nɛn beruse torɑsiɑn sɔ̃. \c 9 \s1 Gɔron yiiko kɑ win sɔmburu \p \v 1 Nɑ ǹ tii mɔ rò? Nɑ ǹ sɑ̃ɑ ɡɔro? Nɑ ǹ Yesu bɛsɛn Yinni wɑ ro? Bɛɛ i ǹ sɑ̃ɑ nɛn nɔmɑn sɔmburu Yinni sɔɔ? \v 2 Bɑɑ nɑ̀ kun sɑ̃ɑ ɡɔro ɡɑbun mi, nɑ sɑ̃ɑ mɛ bɛɛn mi, domi bɛɛyɑ i sɔ̃ɔsimɔ mɑ nɛ Yinnin ɡɔrowɑ. \p \v 3 Be bɑ kĩ bu mɑn ɡɑri wɛ̃ɛrisiɑ, ye kon bu wisi wee. \v 4 Sɑ ǹ yiiko mɔ su kɑ di su mɑɑ kɑ nɔ? \v 5 Sɑ ǹ yiiko mɔ sɑ n kɑ kurɔ nɑɑnɛ dokeo mɔ wi u koo sun yɔ̃siri nɡe mɛ ɡɔrobu ɡɑbu bɑ mɔ kɑ Yinnin wɔnɔbu, kɑ Sefɑ? \v 6 Nɡe nɛ kɑ Bɑɑnɑbɑsi tɔnɑwɑ sɑ ǹ yiiko mɔ su kɑ nɔmɑn sɔmburu deri? \v 7 Wɑrɑ dɔɔ tɑbu ɡberɔ kɑ win tiin ɡobi. Wɑrɑ dɑ̃ɑ duurumɔ ɡberɔ kpɑ yɛ̃ro kun sere nin binu dimɔ. Nɡe wɑrɑ u nɑɑ ɡɔ̃ɔ kpɑrɑmɔ mɑ u ǹ ɡen bom nɔrumɔ. \p \v 8 Nɑ ǹ yeni ɡerumɔ kɑ tɔnun yiiko tɔnɑ. N ǹ ɡɑri tee yi woodɑ yɑ ɡerumɔ? \v 9 Domi Mɔwisin woodɑ sɔɔ bɑ yoruɑ, “I ku bɛɛn nɑɑ kinɛrun nɔɔ bɔke sɑɑ ye tɑ sɔmburu mɔ̀ dĩɑnu sɔɔ.” Nɑɑn sɔ̃nɑ Gusunɔ u yeni ɡeruɑ? \v 10 Nɡe bɛsɛn tiin sɔ̃nɑ u ɡɑri yi mɔ̀. Mɛyɑ bɛsɛn sɔ̃nɑ bɑ yoruɑ domi n weenɛ wuko u wuku kɑ yĩiyɔbu, kpɑ ɡɛ̃ɔ u ɡɛ̃ u n bɔnu yĩiyɔ. \v 11 Sɑ̀ n hunden ɡɑ̃ɑnu duurɑ bɛɛn suunu sɔɔ, ǹ n mɛn nɑ ɡɑ̃ɑ bɑkɑnɑ sɑ̀ n wɑsin ɡɑ̃ɑnu ɡɑ̃ bɛɛn mi? \v 12 Gɑbu bɑ̀ n yen yiiko mɔ bɛɛn mi, bɛsɛ mɑɑ ni. Sɑ ǹ bu kere? \p Adɑmɑ sɑ ǹ yiiko ye dendɑ bɛɛ sɔɔ. Ye kpuro sɔɔrɑ sɑ tɛmɑnɛ, kpɑ su ku rɑ kɑ Kirisin Lɑbɑɑri ɡeɑ swɑɑ ɡɑnɛ. \v 13 I ǹ yɛ̃ mɑ be bɑ sɔmburu mɔ̀ sɑ̃ɑ yerɔ bɑ ben dĩɑnu wɑɑmɔ min di? Be bɑ mɑɑ yɑ̃ku yeru kɔ̃su, bɑ ben bɔnu mɔ te sɔɔ. \v 14 Nɡe mɛyɑ mɑɑ Yinni u yiire be bɑ Lɑbɑɑri ɡeɑn wɑɑsu mɔ̀ bu ben dĩɑnu wɑ ye sɔɔ. \p \v 15 Adɑmɑ nɑ ǹ yen ɡɑɑ dendɑ ɡɑ̃ɑ ni sɔɔ. Mɛyɑ nɑ ǹ mɑɑ yeni yorumɔ bu kɑ mɑn ye kuɑn sɔ̃. Nɑ kĩru bo n ɡbi. Goo sɑri wi u koo mɑn yinɑri n woo kɑnɑ ɡɑri yinin sɔ̃. \v 16 Domi n ǹ weenɛ n woo kɑnɑ Lɑbɑɑri ɡeɑn kpɑrɑbun sɔ̃. Tilɑsiwɑ ye, yɑ mɑn sɑ̃ɑwɛ. Nɑ̀ kun yen wɑɑsu kue, wɑhɑlɑ bɑkɑ. \v 17 Nɑ̀ n ye kuɑ kɑ kĩru kon ɑre mwɑ. Nɑ̀ kun mɑɑ kĩ nɑ kɑ mɔ̀, kɑ mɛ, kon ye kowɑ domi bɑ mɑn yè nɔmu sɔndiɑwɑ. \v 18 Ǹ n mɛn nɑ, mbɑ nɛn ɑre. Nɛn ɑreyɑ n kɑ Kirisin Lɑbɑɑri ɡeɑ wɑɑsu ko n kun kɑ ɡobin bɑɑ kpɑ n ku nɛn yiiko kpuro dendi ye nɑ mɔ Lɑbɑɑri ɡeɑn kpɑrɑbun sɔ̃. \p \v 19 Bɑɑ nɑ̀ n tii mɔ tɔmbu kpuron wuswɑɑɔ nɑ tii kuɑ bɑɑwuren yoo kpɑ n kɑ tɔn dɑbiru ɡɑwɑmɑ. \v 20 Yuubɑn mi nɑ kuɑ nɡe Yuu n kɑ Yuubɑ ɡɑwɑmɑ. Be bɑ mɑɑ woodɑ nɑsie, nɑ kuɑ ben turo, kpɑ n kɑ bu ɡɑwɑmɑ bɑɑ mɛ nɛn tii nɑ ǹ wɑ̃ɑ woodɑn nɔmɑɔ. \v 21 Be bɑ kun woodɑ mɔn mi, nɑ mɑɑ kuɑ ben turo kpɑ n kɑ bu ɡɑwɑmɑ. N ǹ mɔ mɑ nɑ ǹ Gusunɔn woodɑ nɑsie, nɑ Kirisin woodɑ nɑsie. \v 22 Dɑm sɑriruɡibun mi nɑ kuɑ wi u kun dɑm mɔ kpɑ n kɑ dɑm sɑriruɡii be ɡɑwɑmɑ. Nɑ kuɑ nɡe mɛ bɑɑwure u sɑ̃ɑ ben ɡɑbu bu kɑ fɑɑbɑ wɑɑrɑ, bɑɑ ǹ n mɛren nɑ. \v 23 Ye kpurowɑ nɑ mɔ̀ Lɑbɑɑri ɡeɑn sɔ̃ kpɑ nɑ n kɑ bɔnu mɔ ye sɔɔ. \p \v 24 I yɛ̃ mɑ dukɑn ɡɑrɑsɑ sɔɔ tɔmbu kpuro bɑ duki mɔ̀wɑ ɑdɑmɑ tɔn turowɑ u koo yen ɑre wɑ. Yen sɔ̃, i dukio nɡe mɛ i ko kɑ ɑre wɑ. \v 25 Wɑsi kɑsɑnuɡii bɑɑwure u rɑ n tii nɛniwɑ kpuro sɔɔ. Bɑ mɔ̀ mɛ bu kɑ ɑre wɑ yi yi sɑ̃ɑ wurusun furɔ \f + \fr 9:25 \fr*\fk wurusun furɔ \fk*\ft - Gerɑ bɑ rɑ rɑɑ doke ɡoon wirɔ yellu wi u ɡɑrɑsɑ ɡɑɑ sɔɔ wiru ɡbiɑ.\ft*\f* ɡe ɡɑ koo ɡberɑ ɡu dɛrurɑ. Adɑmɑ bɛsɛ sɑ mɔ̀ su kɑ mwɑ ɡe ɡɑ kun kpeemɔ. \v 26 Yen sɔ̃nɑ nɑ dukɑ mɔ̀ dee dee nɑ ǹ ɡɛririmɔ. Nɑ sɑnnɑmɔ, ɑdɑmɑ n ǹ mɔ nɡe wi u wom soomɔ. \v 27 Nɑ nɛn wɑsi nɔwiɑ mɔ̀ ɡem ɡem n kɑ yi kɑmiɑ, kpɑ n ku rɑ ko wi bɑ koo ɡirɑ nɔm dirɑ nɛn tii sɑnɑm mɛ nɑ sibu ɡɑbu wɑɑsu kuɑ. \c 10 \s1 Bũu sɑ̃ɑrun kirɔ \p \v 1 Nɛɡibu nɑ kĩ i n yɛ̃ mɑ bɛsɛn sikɑdobɑ kpuro bɑ wɑ̃ɑ ɡuru wii ten \f + \fr 10:1 \fr*\fk ɡuru wii te \fk*\ft - Tɑ sɑ̃ɑwɑ te tɑ Isirelibɑ ɡbiiye sɑnɑm mɛ bɑ wɑ̃ɑ ɡbɑburɔ.\ft*\f* tɔbuɔ mɑ be kpuro bɑ sĩɑ nim wɔ̃ku ɡen \f + \fr 10:1 \fr*\fk nim wɔ̃ku ɡe \fk*\ft - Gɑ sɑ̃ɑwɑ nim wɔ̃ku ɡe bɑ mɔ̀ Nɑɑ yɑri ɡe ɡɑ burɑnɑ bɑ tɔburɑ ye bɑ yɑrɑ Eɡibitin di.\ft*\f* suunu sɔɔ kɑ nɑɑsu. \v 2 Mɑ be kpuro bɑ kuɑ Mɔwisin bwɑ̃ɑbu kɑ bɑtɛmu ɡɑɑ ɡuru wii te sɔɔ kɑ nim wɔ̃ku ɡe sɔɔ. \v 3 Mɑ be kpuro bɑ dĩɑ teenu di ni nu nɑ sɑɑ wɔllun di, \v 4 mɑ bɑ nim nɔrurɑm tem nɔrɑ mɛ Gusunɔ u bu wɛ̃, domi bɑ nim nɔrumɔwɑ sɑɑ kpee Hundeɡirun min di te tɑ bu swĩi biruɔ. Kirisiwɑ sɑ̃ɑ kpee te. \v 5 Adɑmɑ Gusunɔ u ben dɑbiru ɡo ɡbɑburu sɔɔ yèn sɔ̃ ben dɑɑ yɑ ǹ nùn wɛ̃re. \p \v 6 Tɛ̃, yeyɑ yɑ sɑ̃ɑ yĩreru bɛsɛn sɔ̃ kpɑ sɑ kun mɑɑ sɑ̃ɑ kɔ̃sɑn kĩrobu nɡe be. \v 7 Kpɑ i ku rɑ mɑɑ bũu sɑ̃ nɡe mɛ beɔnɔn ɡɑbu bɑ kuɑ. Domi bɑ yoruɑ, “Tɔn be, bɑ sinɑ bɑ di, bɑ nɔrɑ, mɑ bɑ seewɑ bɑ kom bɛrɛtɛkɛ mɔ̀.” \v 8 Su ku rɑ mɑɑ kurɔ dɑmɑru ko nɡe mɛ ben ɡɑbu bɑ kuɑ, mɑ ben nɔrɔbun subɑ yɛndɑ itɑ (23.000) bɑ kɑm kuɑ sɔ̃ɔ teerun sɔ̃ɔ. \v 9 Su ku rɑ mɑɑ Yinni mɛɛri nɡe mɛ u nɛ, nɡe mɛ ben ɡɑbu bɑ kuɑ, mɑ wɛɛ bu ɡo ɡo. \v 10 Su ku mɑɑ wɔki nɡe mɛ ben ɡɑbu bɑ kuɑ, mɑ ɡɔɔn ɡɔrɑdo u bu ɡo. \p \v 11 Yeyɑ yɑ bu deemɑ nɡe yĩreru, mɑ bɑ ye yoruɑ bu kɑ sun kirɔ ko, bɛsɛ be sɑ wɑ̃ɑ hɑnduniɑn tɔ̃ɔ dɑ̃ɑki teni sɔɔ. \v 12 Yen sɔ̃, wi u tɑmɑɑ u yɔ̃ sim sim, u de u n tii sɛ kpɑ u ku rɑɑ wɔrumɛ. \v 13 I ǹ lɑɑkɑri mɛɛribu ɡɑbu wɑɑre mɑ n kun mɔ bi tɔmbu kpuro bɑ rɑ wɑ. Gusunɔ wi u sɑ̃ɑ nɑɑnɛɡii, u ǹ derimɔ bu bɛɛn lɑɑkɑri mɛɛri n kere ye i ko kpĩ i kɑ tɛmɑnɑ. Adɑmɑ lɑɑkɑri mɛɛribu bɑɑbire sɔɔ u rɑ mɑɑ yɑri yeru ko kpɑ i kɑ kpĩ i tɛmɑnɑ bi sɔɔ. \p \v 14 Yen sɔ̃, kĩnɑsibu, i bũu sɑ̃ɑru suurio. \v 15 Nɑ kɑ bɛɛ ɡɑri mɔ̀wɑ nɡe lɑɑkɑriɡibu. I de i lɑsɑbu ko ye nɑ ɡerumɔ. \v 16 Sɑ̀ n bɔnu mɔ nɔri domɑruɡiɑ ye sɔɔ, ye sɑ kɑ Gusunɔ siɑrɑmɔ, sɑ ǹ bɔnu mɔ Kirisin yɛm sɔɔ? Sɑ̀ n pɛ̃ɛ ye yɑbuɑ, sɑ ǹ bɔnu mɔ Kirisin wɑsi sɔɔ? \v 17 Pɛ̃ɛ tiɑ yɑ wɑ̃ɑ. Bɑɑ sɑ̀ n dɑbi, sɑ sɑ̃ɑ wɑsi tee, domi bɛsɛ kpuro sɑ bɔnu mɔ pɛ̃ɛ tiɑ ye sɔɔ. \p \v 18 I bu mɛɛrio be bɑ mɑrɑ Isirelibɑ. Be bɑ yɑ̃kunu dimɔ, bɑ ǹ bɔnu mɔ yɑ̃ku yee te sɔɔ? \v 19 Ǹ n mɛn nɑ, mbɑ nɑ ɡerumɔ. Nɑ ɡerumɔ mɑ yɑɑ ye bɑ kɑ bũu yɑ̃kuru kuɑ yɑ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu? Bũuwɑ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu? \v 20 Aɑwo. Adɑmɑ nɑ ɡerumɔ mɑ ye bɑ kɑ yɑ̃kuru kuɑ, bũnɑ bɑ kɑ yɑ̃kuru kuɑ, n ǹ mɔ Gusunɔ. Nɑ ǹ mɑɑ kĩ i n bɔnu mɔ kɑ bũnu. \v 21 I ǹ kpɛ̃ i nɔ Yinnin nɔrɑ sɔɔ kpɑ i mɑɑ nɔ bũnun nɔrɑ sɔɔ. I ǹ kpɛ̃ i di ye yɑ wɑ̃ɑ Yinnin tɑbulu wɔllɔ, kpɑ i mɑɑ di ye yɑ wɑ̃ɑ bũnun tɑbulu wɔllɔ. \v 22 Sɑ kĩ su Yinnin nisinu seeyɑwɑ? Sɑ nùn dɑm kere? \s1 I kpuro koowo \s2 i kɑ Gusunɔ bɛɛrɛ wɛ̃ \p \v 23 Bɑ ǹ tɔnu yinɑrimɔ u ɡɑ̃ɑnu kpuro ko, ɑdɑmɑ n ǹ mɔ ni kpuro nu ɑrufɑɑni mɔ. Bɑ ǹ tɔnu yinɑrimɔ u ɡɑ̃ɑnu kpuro ko ɑdɑmɑ n ǹ mɔ ni kpuro nu tɔnu tɑ̃sisiɑmɔ. \v 24 N ǹ weenɛ ɡoo u win tiin ɑrufɑɑni kɑsu, mɑ n kun mɔ win winsimɡiɑ. \p \v 25 Ye bɑ ɡesi dɔrɑmɔ yɑburɔ i dio, i ku ɡɑ̃ɑnu bikiɑ tii tɑɑrɛ wɛ̃ɛbun sɔ̃. \v 26 Domi tem sɑ̃ɑwɑ Yinni Gusunɔɡim, kɑ ɡɑ̃ɑnu kpuro ni nu wɑ̃ɑ mɛ sɔɔ. \p \v 27 Nɑɑnɛ doke sɑriruɡii ù n bɛɛ dim sokɑ, mɑ i ɡɔ̃ru doke i kɑ dɑ, ɡɑ̃ɑnu kpuro ye bɑ bɛɛ wɛ̃, i dio, i ku rɑ ɡɑ̃ɑnu bikie tii tɑɑrɛ wɛ̃ɛbun sɔ̃. \v 28-29 Adɑmɑ ɡoo ù n bɛɛ sɔ̃ɔwɑ u nɛɛ, yeniwɑ bɑ kɑ yɑ̃kuru kuɑ i ku di yɛ̃ron ɡɔ̃run sɔ̃ wi u bɛɛ sɔ̃ɔwɑ, n ǹ mɔ bɛɛn tiin ɡɔ̃run sɔ̃. \p Domi mbɑn sɔ̃nɑ kon de bu nɛn tii mɔru siri ɡoon ɡɔ̃run sɔ̃. \v 30 Nɑ̀ n Gusunɔ siɑrɑ ye nɑ dimɔn sɔ̃, mbɑn sɔ̃nɑ nɑ kon de bu mɑɑ nɛn kɔ̃sɑ ɡere ye sɔɔ. \p \v 31 Ǹ n mɛn nɑ, ì n dimɔ ì n nɔrumɔ, ǹ kun mɛ ì n ɡɑ̃ɑnu ɡɑnu mɔ̀, i ye kpuro koowo i n kɑ Gusunɔ bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ. \v 32 I ku rɑ Yuubɑ torɑsie ǹ kun mɛ Gɛrɛkibɑ ǹ kun mɛ Yesun yiɡbɛru te tɑ mɑɑ sɑ̃ɑ Gusunɔɡiru. \v 33 Nɛn tii nɑ kookɑri mɔ̀ n kɑ kpuro ko ye yɑ koo tɔmbu kpuro dore, nɑ kun nɛn tiin ɑrufɑɑni kɑsu mɑ n kun mɔ tɔn dɑbiruɡiɑ, kpɑ bu kɑ fɑɑbɑ wɑɑrɑ. \c 11 \p \v 1 I mɑn sɑɑrio nɡe mɛ nɛn tii nɑ Kirisi sɑɑrimɔ. \s1 Tɔn kurɔn wii kpĩibu \p \v 2 Nɑ bɛɛ siɑrɑ ye i rɑ kɑ mɑn yɑɑye kpuro sɔɔ, ye i mɑɑ kɑ sɔ̃ɔsi te nɛni sim sim te nɑ mwɑ nɑ bɛɛ wɛ̃. \v 3 Adɑmɑ nɑ kĩ i n yɛ̃ mɑ Kirisiwɑ tɔn durɔ bɑɑwuren wiruɡii, tɔn durɔ mɑɑ sɑ̃ɑ tɔn kurɔ bɑɑwuren wiruɡii, Gusunɔwɑ mɑɑ Kirisin wiruɡii. \v 4 Tɔn durɔ bɑɑwure wi u kɑnɑru mɔ̀, ǹ kun mɛ u Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ, ù n win wiru wukiri, u ǹ win wiruɡii bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ. \v 5 Mɑ tɔn kurɔ bɑɑwure wi u kɑnɑru mɔ̀, ǹ kun mɛ u Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ, ù kun win wiru wukiri, u ǹ win wiruɡii bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ. N sɑ̃ɑwɑ nɡe ù n pɔɔru wokɑ. \v 6 Tɔn kurɔ ù kun kĩ u yɑsɑ bɔke, n weenɛ u seri burɑ. Adɑmɑ ǹ n sɑ̃ɑn nɑ sekuru u kɑ seri burɑ ǹ kun mɛ u kɑ pɔɔru wokɑ, u de u yɑsɑ bɔke. \v 7 N ǹ weenɛ tɔn durɔ u win wiru wukiri domi u sɑ̃ɑwɑ Gusunɔn weenɑsii, u mɑɑ Gusunɔ bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ, ɑdɑmɑ tɔn kurɔ u tɔn durɔ bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ. \v 8 Domi tɔn durɔ kun yɑri tɔn kurɔn min di, tɔn kurɔwɑ yɑri tɔn durɔn min di. \v 9 Mɛyɑ mɑɑ bɑ ǹ tɔn durɔ tɑkɑ kue tɔn kurɔn sɔ̃, tɔn kurɔwɑ bɑ kuɑ tɔn durɔn sɔ̃. \v 10 Ǹ n mɛn nɑ, wɔllun ɡɔrɑdobɑn sɔ̃ n weenɛ tɔn kurɔ u yɑsɑ bɔke u n kɑ sɔ̃ɔsimɔ mɑ u ɡoo wiru kpĩiyɛ. \v 11 Adɑmɑ Yinni sɔɔ, n ǹ koorɔ tɔn kurɔ u n wɑ̃ɑ n kun kɑ tɔn durɔn bɑɑ. Mɛyɑ mɑɑ tɔn durɔ u ǹ kpɛ̃ u n wɑ̃ɑ n kun kɑ tɔn kurɔn bɑɑ. \v 12 Domi nɡe mɛ tɔn kurɔ u yɑri tɔn durɔn min di, nɡe mɛyɑ tɔn durɔ mɑɑ mɑrurɑ tɔn kurɔn min di, ɑdɑmɑ ye kpuro n koorɑmɔwɑ sɑɑ Gusunɔn min di. \p \v 13 I lɑsɑbu koowo bɛɛn tii. N weenɛ tɔn kurɔ u Gusunɔ kɑnɑ u kun yɑsɑ bɔkuɑ? \v 14 I ǹ yɛ̃ bɛɛn tii mɑ sekurɑ tɔn durɔn seri yì n dɛ̃u? \v 15 Adɑmɑ tɔn kurɔn seri yì n dɛ̃u, burɑrɑ. Bɑ nùn win seri wɛ̃wɑ u kɑ yi dendi nɡe win sɔnditiɑ. \v 16 Adɑmɑ ɡoo ù n kĩ u kɑ sun sikirinɑ, nɑ ɡesi ɡerumɔ mɑ bɛsɛ sɔɔ kɑ Gusunɔn yiɡbɛnu sɔɔ sɑ ǹ mɑɑ komɑru ɡɑru mɔ. \s1 Yinnin dĩɑ domɑruɡinu \r (I mɑɑ mɛɛrio Mɑteu 26:26-29, Mɑɑku 14:22-25, Luku 22:15-20) \p \v 17 Gɑri yi nɑ kĩ n bɛɛ yiire mini tɛ̃, nɑ ǹ bɛɛ siɑrɑmɔ yi sɔɔ, domi ì n mɛnnɛ, n ku rɑ sɑnɔ ɡɑɑ ko, n dɑ n ɡɔɔɡɔm mɔ̀wɑ. \v 18 Gbiikɑɑ bɑ mɑn sɔ̃ɔwɑ mɑ, ì n mɛnnɛ, wuunu ɡɑnu wɑ̃ɑ bɛɛn suunu sɔɔ ni nu ǹ nɔɔ tiɑ sɑ̃ɑ. Nɑ mi ɡiɑ wurɑ mɑ ɡeemɑ. \v 19 Domi n ǹ koo ko kɑrɑnɑɑ yɑ kun wɑ̃ɑ bɛɛn suunu sɔɔ, kpɑ be bɑ sɑ̃ɑ ɡeeɡibu bu kɑ sɔ̃ɔsirɑ. \v 20 Wee, ì n mɛnnɛ i kɑ dĩɑnu dimɔ, n ǹ kɑ Yinnin domɑruɡinu weenɛ. \v 21 Domi ì n mɛnnɑ i kɑ di, bɑɑwure rɑ n sɛndewɑ u kɑ win tiin dĩɑnu di, kpɑ ɡɔ̃ɔrɑ n ɡɑbu mɔ̀, kpɑ tɑm mu n ɡɑbu ɡoomɔ. \v 22 I ǹ bɛɛn tiin yɛnusu mɔ mi i ko di kpɑ i nɔ? Nɡe i kĩ i n Yesun yiɡbɛru ɡɛmɑwɑ, kpɑ i sɑ̃ɑrobu sekuru doke? Mbɑ kon ɡere. Kon bɛɛ siɑrɑ? Aɑwo, nɑ ǹ bɛɛ siɑrɑmɔ ye sɔɔ. \p \v 23 Domi Yinnin min diyɑ nɑ sɔ̃ɔsiru mwɑ te nɑ bɛɛ wɛ̃. Nɑ nɛɛ, wɔ̃ku tè sɔɔ bɑ Yinni Yesu tɔmbu nɔmu sɔndiɑ u pɛ̃ɛ suɑ, \v 24 u Gusunɔ siɑrɑ mɑ u ye mururɑ. Mɑ u nɛɛ, yeniwɑ nɛn wɑsi yi bɑ ɡo bɛɛn sɔ̃. I n dɑ yeni ko i n kɑ mɑn yɑɑye. \v 25 Mɛyɑ u mɑɑ nɔrɑ suɑ ye bɑ dim kpɑ u nɛɛ, nɔrɑ yeniwɑ Gusunɔn nɔɔ mwɛɛ kpɑɑ te u sire kɑ nɛn yɛm. Sɑnɑm bɑɑmɛre sɔɔ mɛ i kɑ ye nɔrumɔ, i n dɑ ko i n kɑ mɑn yɑɑye. \v 26 Domi sɑnɑm bɑɑmɛre sɔɔ mɛ i pɛ̃ɛ ye dimɔ mɑ i kɑ nɔrɑ ye nɔrumɔ, Yinnin ɡɔɔwɑ i kpɑrɑmɔ sere u kɑ wurɑmɑ. \p \v 27 Yen sɔ̃nɑ wi u Yinnin pɛ̃ɛ di, ǹ kun mɛ ù n kɑ win nɔrɑ nɔrɑ, mɑ u ǹ kue nɡe mɛ n weenɛ u ko, u Yinnin wɑsi kɑ win yɛm torɑriwɑ. \v 28 Ǹ n mɛn nɑ, bɑɑwure u tii wɛ̃ɛri u sere pɛ̃ɛ ye di u mɑɑ kɑ sere nɔrɑ ye nɔ. \v 29 Domi ù n dimɔ ù n nɔrumɔ ù kun tubɑ ye n sɑ̃ɑ Yinnin wɑsi, u tii tɑɑrɛ suɑmmɛwɑ win dibu kɑ nɔru bi sɔɔ. \v 30 Yen sɔ̃nɑ bɛɛn dɑbirɑ bɑrɔ, mɑ dɑbirɑ kuɑ kpɑnɔbu, ɡɑbɑ mɑɑ ɡu. \v 31 Sɑ̀ n tii siri kɑ ɡem, bɑ ǹ mɑɑ sun sirimɔ. \v 32 Adɑmɑ Yinni ù n sun siri, u rɑ sun sɛɛyɑsiewɑ, kpɑ su ku rɑ mɑɑ tɑɑrɛ wɑ kɑ hɑnduniɑɡibu sɑnnu. \p \v 33 Yen sɔ̃ nɛɡibu, ì n mɛnnɑ i kɑ di, i de i mɑrunɑ. \v 34 Gɔ̃ɔru tɑ̀ n ɡoo mɔ̀, u de u ɡinɑ dĩɑnu di yɛnuɔ, kpɑ bɛɛn mɛnnɔ sɔɔ i ku rɑ tɑɑrɛ suɑ. Gɑri yi yi tie, kon bɛɛ yin ɑsɑnsi sɔ̃ nɑ̀ n tunumɑ. \c 12 \s1 Hunde Dɛɛron kɛ̃nu \p \v 1 Tɛ̃ ye n sɑ̃ɑ Hunde Dɛɛron kɛ̃nun ɡɑri, nɛɡibu nɑ kĩ i n yin ɡem yɛ̃. \v 2 I yɛ̃ mɑ sɑnɑm mɛ i ǹ Gusunɔ yɛ̃, bɑ rɑ n bɛɛ ɡɑwewɑ bũnun yirɑɔ, ni nu ku rɑ ɡɑri ɡere. \v 3 Yen sɔ̃nɑ nɑ kĩ i tubu mɑ ɡoo wi u ɡɑri mɔ̀ sɑɑ Gusunɔn Hunden min di, u ǹ ɡerumɔ bɑ Yesu bɔ̃rusi. Goo kun mɑɑ kpɛ̃ u nɛɛ Yesu sɑ̃ɑ Yinni, mɑ n kun mɔ sɑɑ Hunde Dɛɛron min di. \p \v 4 Hunden kɛ̃ɛ bwese bwesekɑwɑ wɑ̃ɑ, ɑdɑmɑ Hunde turo wiyɑ nu wɛ̃ɛmɔ. \v 5 Sɔm bwese bwesekɑwɑ wɑ̃ɑ, ɑdɑmɑ Yinni turo wiyɑ sɑ ko ye kuɑ. \v 6 Dɑm bwese bwesekɑwɑ mɑɑ wɑ̃ɑ mɛ tɔnu koo kpĩ u kɑ sɔmburu ko, ɑdɑmɑ Gusunɔ turo wiyɑ mu tɔmbu kpuro wɛ̃ɛmɔ sɔmburu bɑɑteren sɔ̃. \v 7 Bɑ bɑɑwure kɛ̃ru wɛ̃ te tɑ sɔ̃ɔsimɔ mɑ u Hunde Dɛɛro mɔ kpɑ u kɑ tu dendi tɔmbu kpuron ɑrufɑɑnin sɔ̃. \v 8 Hunde u rɑ ɡoo kɛ̃ru wɛ̃ u kɑ tɔmbu bwisi kɛ̃, kpɑ u ɡoo kɛ̃ru wɛ̃ u kɑ ɡɑri ɡere kɑ yɛ̃ru. \v 9 Hunde turo wi, u rɑ ɡoo nɑɑnɛ dokebu wɛ̃, kpɑ u ɡoo dɑm wɛ̃ u kɑ bɑrɔbu bɛkiɑ. \v 10 Mɛyɑ Hunde turo wiyɑ rɑ mɑɑ ɡoo sɔm mɑɑmɑɑkiɡinun dɑm wɛ̃, kpɑ u ɡoo kɛ̃ru wɛ̃ u kɑ tɔmbu Gusunɔn ɡɑri tusiɑ, kpɑ u mɑɑ ɡoo bwisi wɛ̃ u kɑ Hunden kɛ̃nu kɑ kɛ̃ɛ ni nu tie wunɑnɑ. U rɑ ɡoo bwisi wɛ̃ u kɑ Hunden bɑrum bwese bwesekɑn ɡɑri ɡere, kpɑ u ɡoo bwisi wɛ̃ u kɑ ɡɑri yi tusiɑ. \v 11 Hunde turo wiyɑ u ye kpuro mɔ̀. U bɑɑwure kɛ̃ɛ bwese bwesekɑ wɛ̃ɛmɔ nɡe mɛ u kĩ. \s1 Nɑɑnɛ dokeobu kpuro \s2 bɑ sɑ̃ɑ wɑsi teen doo dookɑ \p \v 12 Domi Kirisi sɑ̃ɑwɑ nɡe wɑsi tee kɑ yin doo dookɑ dɑbiru. Wɑsi yi, yi sɑ̃ɑwɑ tee bɑɑ mɛ yi doo dookɑ dɑbiru mɔ. \v 13 Domi bɑ sun bɑtɛmu kuɑwɑ kɑ Hunde turo kpɑ Yuubɑ kɑ tɔn tukobu, yobu kɑ tii mɔwɔbu, bɛsɛ kpuro su kɑ ko wɑsi tee. Sɑ mɑɑ ɡbinnɛ kɑ Hunde turo wi, bɛsɛ kpuro. \p \v 14 Wɑsi sɑ̃ɑwɑ doo dookɑ dɑbiru n ǹ mɔ tiɑ. \v 15 Bɑɑ nɑɑsu sù n nɛɛ, su ǹ sɑ̃ɑ nɔmu, kɑ mɛ, su ǹ wɑ̃ɑ wɑsi sɔɔ? Su wɑ̃ɑwɑ wɑsi sɔɔ. \v 16 Bɑɑ swɑɑ yɑ̀ n mɑɑ nɛɛ, yɑ ǹ sɑ̃ɑ nɔnu, kɑ mɛ, yɑ ǹ wɑ̃ɑ wɑsi sɔɔ? Yɑ wɑ̃ɑwɑ wɑsi sɔɔ. \v 17 Wɑsi kpuro yì n sɑ̃ɑ nɔni, ɑmɔnɑ yi koo kɑ ɡɑri nɔ. Ǹ kun mɛ, yi kpuro yì n sɑ̃ɑ swɑɑ, ɑmɔnɑ yi koo kɑ nuburu nɔ. \v 18 Adɑmɑ nɡe mɛ n sɑ̃ɑ Gusunɔ u doo dookɑ bɑɑyere dokewɑ wɑsi sɔɔ nɡe mɛ u kĩ. \v 19 Yɑ ǹ koorɔ wɑsi yi kun doo dookɑ mɔ. \v 20 Tɛ, wɑsi sɑ̃ɑ tee ɑdɑmɑ yi doo dookɑ dɑbiru mɔ. \p \v 21 Yen sɔ̃nɑ nɔni kun kpɛ̃ yi nɔmu sɔ̃ yi ǹ ɡen bukɑtɑ mɔ. Wirɑ kun mɑɑ kpɛ̃ tu nɑɑsu sɔ̃ tɑ ǹ sin bukɑtɑ mɔ. \v 22 Adɑmɑ bɑɑ wɑsin doo dookɑ ye yɑ sɑ̃ɑre yɑ ǹ dɑm mɔ, wɑsi yen bukɑtɑ mɔ too. \v 23 Ye yɑ mɑɑ sun sɑ̃ɑwɛ nɡe yɑ ǹ bɛɛrɛ mɔ, sɑ ye bɛɛrɛ wɛ̃ɛmɔ. Ye sɑ ǹ mɑɑ kpɛ̃ su sɔ̃ɔsi sɑ ye wukirimɔ. \v 24 Adɑmɑ yen ye yɑ wɑɑbu wɑ̃, yɑ ǹ wukiribun bukɑtɑ mɔ. Gusunɔ u bɛsɛn wɑsi swɛɛnɑ u kɑ yin ɡɑm bɛɛrɛ wɛ̃ mi n bɛɛrɛ biɑ. \v 25 U kuɑwɑ kpɑ wɑsi yi kun kɑ kɑrɑnɛ, ɑdɑmɑ doo dookɑ bɑɑyere yɑ n kɑ yen yensiɑn lɑɑkɑri mɔ. \v 26 Wɑsin ɡɑm mù n nɔni swɑ̃ɑru wɑ, kɑ mi n tie sɑnnɑ bɑ bɔnu mɔ̀. Mɛyɑ bɑ̀ n mɑɑ yin ɡɑm siɑrɑ, kɑ mi n tie sɑnnɑ bɑ nuku dobu bɔnu mɔ̀. \p \v 27 Tɛ̃ bɛɛ kpuro i sɑ̃ɑwɑ Kirisin wɑsi, mɑ bɛɛn bɑɑwure sɑ̃ɑ yin doo dookɑ. \v 28 Gbiikɑɑ Gusunɔ u ɡbiɑ u ɡɔrobu ɡɔsɑ Yesun yiɡbɛru sɔɔ, yiruse win sɔmɔbu, itɑse keu sɔ̃ɔsiobu, yen biru be bɑ sɔm mɑɑmɑɑkiɡinun dɑm mɔ, kɑ mɑɑ be bɑ dɑm mɔ bu kɑ bɑrɔbu bɛkiɑ, kɑ be bɑ ɡɑbu somimɔ, kɑ be bɑ tɔmbu kpɑrɑmɔ, kɑ be bɑ kɑ Hunden bɑrum bwese bwesekɑ ɡɑri mɔ̀. \v 29 N ǹ mɔ be kpuro bɑ sɑ̃ɑ ɡɔrobu, ǹ kun mɛ Gusunɔn sɔmɔbu, ǹ kun mɛ keu sɔ̃ɔsiobu. N ǹ mɑɑ mɔ be kpuro bɑ dɑm mɔ bu kɑ sɔm mɑɑmɑɑkiɡinu ko, \v 30 ǹ kun mɛ bu kɑ bɑrɔbu bɛkiɑ, ǹ kun mɛ bu kɑ Hunden bɑrum bwese bwesekɑ ɡɑri ko, ǹ kun mɛ bu kɑ ɡɑri yi tusiɑ. \v 31 Ǹ n mɛn nɑ, i Hunden kɛ̃nu kɑsuo ni nu bɛɛrɛ kere. \p Kon mɑɑ bɛɛ swɑɑ sɔ̃ɔsi ye yɑ kpuro kere. \c 13 \s1 Kĩru \p \v 1 Bɑɑ nɑ̀ n kɑ bɑrum bwese bwesekɑ ɡɑri mɔ̀ kɑ mɑm wɔllun ɡɔrɑdobɑn bɑrum mɑ nɑ kun tɔnu kĩ, nɑ sɑ̃ɑwɑ nɡe yɑnkokoru ǹ kun mɛ yɑnɡireru te bɑ soomɔ. \v 2 Bɑɑ nɑ̀ n Gusunɔn ɡɑri ɡerubun dɑm mɔ, mɑ nɑ ɑsiri kpuro tubɑ kɑ yɛ̃ru kpuro, mɑ nɑ Gusunɔ nɑɑnɛ doke sere kon kpĩ n ɡuunu sɔ̃ nu swɛnyɔ, nɑ̀ kun tɔnun kĩru mɔ nɑ ǹ sɑ̃ɑ ɡɑ̃ɑnu. \v 3 Bɑɑ nɑ̀ n nɛn dukiɑ kpuro sɑ̃ɑrobu wɛ̃, bɑɑ nɑ̀ n derɑ bɑ nɛn wɑsi wɔ̃ɔwɑ, nɑ̀ kun tɔnun kĩru mɔ nɑ ǹ ɑre wɑsi. \p \v 4 Wi u tɔnu kĩ u rɑ tɛmɑnɛ, u rɑ n mɑɑ tɔn ɡeeru mɔ̀, u ku rɑ n nisinu mɔ, u ku rɑ woo kɑnɛ, u ku rɑ mɑɑ tii sue. \v 5 Wi u tɔnu kĩ u rɑ n tɔmbun bɛɛrɛ yɛ̃, u ku rɑ win tii tɔnɑn ɑrufɑɑni kɑsu, u ku rɑ mɔru ko fuuku, u ku rɑ mɑɑ torɑrun ɡɑri yi win nukurɔ. \v 6 Wi u tɔnu kĩ u ku rɑ yɛ̃ɛri kɔ̃sɑn sɔ̃ mɑ n kun mɔ ɡem sɔ̃. \v 7 Wi u tɔnu kĩ u rɑ kɑ kpuro tɛmɑnɛ. Win nɑɑnɛ dokebu kɑ win yĩiyɔbu kɑ win tɛmɑnɑbu bu ku rɑ kpe. \p \v 8 Wi u tɔnu kĩ win kĩrɑ ku rɑ n nɔru mɔ. Gusunɔn ɡɑri ɡerubu bu nɔru mɔ, Hunden bɑrum bwese bwesekɑn ɡerubu koo kpe, yɛ̃ru tɑ koo mɑɑ kpe. \v 9 Domi bɛsɛn yɛ̃ru kɑ bɛsɛn Gusunɔn ɡɑri ɡerubu, yen ɡɑɑ kun yibɑ. \v 10 Adɑmɑ sɑnɑm mɛ ye yɑ yibɑ yɑ koo nɑ, sɑnɑm mɛyɑ ye yɑ kun yibɑ, yɑ koo doonɑ. \p \v 11 Sɑnɑm mɛ nɑ sɑ̃ɑ bii, nɑ rɑ ɡɑri ɡere nɡe bii, nɑ rɑ lɑɑkɑri ko nɡe bii, nɑ rɑ mɑɑ bwisiku nɡe bii, ɑdɑmɑ tɛ̃ ye nɑ ɡuro ɡuro kuɑ, nɑ biin dɑɑ deri. \v 12 Ye sɑ wɑɑmɔ tɛ̃ yɑ sɑ̃ɑre ye sɑ wɑɑmɔ bɑri bɑri tɑsɑ sɔɔ, ɑdɑmɑ sɔ̃ɔ teeru sɑ ko rɑ wɑ nɔni kɑ nɔni. Ye nɑ yɛ̃ tɛ̃ yɑ ǹ yibɑ, ɑdɑmɑ sɔ̃ɔ teeru kon dɑ tubu sɑ̃ɑ sɑ̃ɑ nɡe mɛ Gusunɔ u mɑn tubɑ. \p \v 13 Tɛ̃ ɡɑ̃ɑnu itɑ yeniwɑ yɑ wɑ̃ɑ, yeyɑ nɑɑnɛ dokebu, kɑ yĩiyɔbu, kɑ kĩru. Adɑmɑ kĩrɑ tɑ kere. \c 14 \s1 Hunde Dɛɛron kɛ̃nun ɡɑri \p \v 1 Ǹ n mɛn nɑ, kĩrɑ n weenɛ i n kɑsu. I mɑɑ Hunden kɛ̃nu kɑsuo, n mɑm nɛɛre Gusunɔn ɡɑrin ɡerubun kɛ̃ru. \v 2 Wi u kɑ Hunden bɑrum ɡɑri ɡerumɔ, n ǹ tɔnu u kɑ ɡɑri mɔ̀, Gusunɔwɑ u kɑ ɡɑri mɔ̀, domi ɡoo kun yɛ̃ron ɡɑri nɔɔmɔ. Gem ɑsiriɡimɑ u ɡerumɔ kɑ Hunde Dɛɛron dɑm. \v 3 Adɑmɑ tɔmbɑ, Gusunɔn sɔmɔ u rɑ kɑ ɡɑri ko. U rɑ bu tɑ̃sisie, kpɑ u bu dɑm kɛ̃, kpɑ u bu nukuru yɛmiɑsiɑ. \v 4 Wi u kɑ Hunden bɑrum ɡɑri mɔ̀, u win tii tɑ̃sisiɑmɔwɑ. Adɑmɑ Gusunɔn sɔmɔ, Yesun yiɡbɛrɑ u tɑ̃sisiɑmɔ. \p \v 5 N ko n mɑn dore bɛɛ kpuro ì n kɑ Hunden bɑrum ɡɑri mɔ̀, ɑdɑmɑ ye nɑ kĩ n kere, yerɑ i n Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ. Domi wi u Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ u kere wi u Hunden bɑrum bwese bwesekɑ ɡerumɔ, mɑ n kun mɔ ù n win ɡɑri tusiɑ, kpɑ u kɑ Yesun yiɡbɛru tɑ̃sisiɑ. \v 6 Tɛ̃, nɛɡibu ɑrufɑɑni yerɑ̀ i ko wɑ nɑ̀ n nɑ bɛɛn mi kɑ Hunden bɑrum bwese bwesekɑn ɡerubu, mɑ nɑ kun kɑ sɔ̃ɔsiru nɛ, ǹ kun mɛ yɛ̃ru, ǹ kun mɛ Gusunɔn ɡɑrin ɡerubu ǹ kun mɛ keu ɡɑɑ. \p \v 7 Bɑɑ ɡɑ̃ɑ ni nu kun wɑ̃ɑru mɔ nɡe ɡuuru kɑ mɔrɔku bɑ̀ n nu soomɔ, bɑ̀ kun nu ɡɔsikiɑmɔ, ɑmɔnɑ ɡɑbɑ koo kɑ ɡiɑ ye nu ɡerumɔ. \v 8 Wi u mɑɑ kɔbɑ soomɔ, ù kun soomɔ dee dee, wɑrɑ u koo tɑbun sɔɔru ko. \v 9 Nɡe mɛyɑ bɛɛn ɡɑri yì kun dɛɛre, yi koo kowɑ kɑm. \v 10 Bɑrum bwese bwesekɑ dɑbinɑ nu wɑ̃ɑ hɑnduniɑ sɔɔ, sɑri mɑɑ mɛ ɡoo kun nɔɔmɔ. \v 11 Ǹ n mɛn nɑ, nɑ̀ kun bɑrum nɔɔmɔ mɛ bɑ kɑ ɡɑri mɔ̀, wi u mu ɡerumɔ u ko n sɑ̃ɑwɑ tɔn tuko nɛn mi, kpɑ nɛ n mɑɑ ko tɔn tuko yɛ̃ron mi. \v 12 Nɡe mɛyɑ bɛɛ, yèn sɔ̃ i Hunden kɛ̃nu kɑsu, i kookɑri koowo i kɑ nu wɑ nu n kpɑ̃ ni nu koo Yesun yiɡbɛru tɑ̃sisiɑ. \p \v 13 Yen sɔ̃, n weenɛ wi u kɑ Hunden bɑrum ɡɑri ɡerumɔ u Gusunɔ kɛ̃ru kɑnɑ te u koo kɑ ɡɑri yi tusiɑ. \v 14 Domi nɑ̀ n kɑnɑru mɔ̀ kɑ Hunden bɑrum nɛn hundewɑ yɑ kɑnɑru mɔ̀, ɑdɑmɑ nɛn bwisikunu kun wɑ̃ɑ te sɔɔ. \v 15 Tɛ̃, ɑmɔnɑ kon ko. Kon kɑnɑru ko kɑ nɛn hunde, kon mɑɑ ko kɑ nɛn bwisikunu. Kon womu ko kɑ nɛn hunde, kon mɑɑ ko kɑ nɛn bwisikunu. \v 16 À n Gusunɔ siɑrɑ kɑ hunde tɔnɑ, ɑmɔnɑ nɑɑnɛ dokeo diro u koo kɑ kpĩ u nɛɛ, ɑmi, wunɛn siɑrɑbun sɔ̃. U ǹ yɛ̃ ye ɑ ɡerumɔ. \v 17 Bɑɑ wunɛn siɑrɑbu bù n wɑ̃, bu ǹ yɛ̃ro tɑ̃sisiɑmɔ. \p \v 18 Nɑ Gusunɔ siɑrɑ yèn sɔ̃ nɑ rɑ kɑ Hunden bɑrum bwese bwesekɑ ɡɑri ko n bɛɛ kpuro kere. \v 19 Adɑmɑ Yesun yiɡbɛru sɔɔ nɑ kĩru bo n ɡɑri nɔɔbu ɡere kɑ nɛn bwisikunu n kɑ ɡɑbu keu sɔ̃ɔsi, n kere ɡɑri nɔrɔbun subɑ wɔkuru (10.000) kɑ Hunden bɑrum. \p \v 20 Nɛɡibu i ku mɑɑ bwisiku nɡe bibu. Dɑɑ kɔ̃sɑ sɔɔrɑ n weenɛ i n sɑ̃ɑ nɡe bii wɛ̃ɛnu, ɑdɑmɑ bwisikunu sɔɔ i n sɑ̃ɑ tɔn ɡirobu. \v 21 Gusunɔn woodɑn tireru sɔɔ bɑ yoruɑ, \q1 “Yinni u nɛɛ, kon de bu nɛn ɡɑri nɔ \q1 be bɑ bɑrum tukum ɡerumɔn nɔɔn di, \q1 kɑ mɑɑ sɔbun nɔɔ sɔɔn di. \q1 Adɑmɑ kɑ mɛ, bɑ ǹ nɛn ɡɑri swɑɑ dɑkimɔ.” \m \v 22 Ǹ n mɛn nɑ, Hunden bɑrum bwese bwesekɑn kɛ̃ru tɑ sɑ̃ɑwɑ yĩreru be bɑ kun nɑɑnɛ doken mi, n ǹ mɔ be bɑ nɑɑnɛ doken mi. Adɑmɑ Gusunɔn ɡɑri ɡerubun kɛ̃rɑ tɑ sɑ̃ɑ yĩreru be bɑ nɑɑnɛ doken mi, n ǹ mɔ be bɑ kun nɑɑnɛ doken mi. \p \v 23 Ǹ n mɛn nɑ, Yesun yiɡbɛru kpuro tɑ̀ n mɛnnɑ, kpɑ bɑɑwure u n Hunden bɑrum ɡerubu wɔri, nɑɑnɛ dokeo dirobu ǹ kun mɛ nɑɑnɛ doke sɑriruɡibu bɑ̀ n duumɑ, bɑ ǹ koo ɡere bu nɛɛ i wiirɑwɑ? \v 24 Adɑmɑ bɑɑwure ù n Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ, sɑnɑm mɛ nɑɑnɛ doke sɑriruɡii ǹ kun mɛ nɑɑnɛ dokeo diro ɡoo u duumɑ, win ɡɔ̃ru ɡɑ koo nùn so, kpɑ ɡɑri yi, yi nùn siri yi tɔmbu kpuro bɑ ɡerumɔ. \v 25 Win bwisiku ɑsiriɡinu nu koo mɑɑ sɔ̃ɔsirɑ bɑtumɑ sɔɔ, kpɑ u yiirɑ u Gusunɔ sɑ̃ u nɛɛ, ɡeemɑ, Gusunɔ u wɑ̃ɑwɑ bɛɛn suunu sɔɔ. \s1 Yesun yiɡbɛrun sɑ̃ɑrun woodɑ \p \v 26 Nɛɡibu, bɛɛn bɑɑwurewɑ u kɛ̃ru mɔ, ɡooɡiru womu, ɡooɡiru tubusiɑnu, ɡooɡiru sɔ̃ɔsiru Gusunɔn min di, ɡooɡiru Hunden bɑrum bwese bwesekɑn ɡerubu, ɡooɡiru mɑɑ mɛn tusiɑbu. Ì n mɛnnɑ, i de i n ye kpuro mɔ̀ i kɑ tɑ̃sisiɑnɑ. \v 27 Gɑbu bɑ̀ n koo kɑ Hunden bɑrum bwese bwesekɑ ɡɑri ko, n weenɛ bɑ n sɑ̃ɑ tɔmbu yiru ǹ kun mɛ itɑ tɔnɑ kpɑ bu ko tiɑ tiɑ, kpɑ ɡoo u mɑɑ ben ɡɑri yi tusiɑ. \v 28 Adɑmɑ ɡoo ù kun wɑ̃ɑ mi wi u koo kpĩ u ɡɑri yi tusiɑ, i de bu mɑri mɛnnɔ sɔɔ, kpɑ bu yi ko kɑ Gusunɔ tɔnɑ. \v 29 Ye yɑ mɑɑ sɑ̃ɑ Gusunɔn sɔmɔbun ɡɑri wee. I de ben yiru ǹ kun mɛ itɑ bu ɡɑri ko, kpɑ be bɑ tie bu ben ɡɑri yi yĩiyɑ. \v 30 Gusunɔ ù n ɡoo wi u sɔ̃ mɛnnɔ sɔɔ ɡɑ̃ɑnu sɔ̃ɔsi u kɑ ɡere, i de wi u ɡɑri mɔ̀ u mɑri. \v 31 Domi bɛɛ kpuro i ko kpĩ i Gusunɔn ɡɑri ɡere tiɑ tiɑ, kpɑ bɛɛ kpuro i kɑ ɡɑ̃ɑnu ɡiɑ kpɑ i kɑ dɑm kɛ̃ru wɑ. \v 32 Gusunɔn sɔmɔbu bu de bɑ n tii kpĩɑ ben kɛ̃ru sɔɔ. \v 33 Domi Gusunɔ kun bɛrɛtɛkɛ kĩ mɑ n kun mɔ ɑlɑfiɑ. \p Nɡe mɛ n sɑ̃ɑ nɑɑnɛ dokeobun yiɡbɛnu kpuro sɔɔ, \v 34 n weenɛ tɔn kurɔbu bu mɑri mɛnnɔ sɔɔ. N ǹ weenɛ bu ɡɑri ɡere, ɑdɑmɑ bu wiru kpĩiyɔ nɡe mɛ Gusunɔn woodɑ yɑ ɡerumɔ. \v 35 Bɑ̀ n kĩ bu ɡɑ̃ɑnu ɡiɑ i de bu ben durɔbu bikiɑ yɛnuɔ, domi bɛɛn sekurɑ tɔn kurɔ ù n ɡɑri mɔ̀ mɛnnɔ sɔɔ. \p \v 36 Amɔnɑ. Bɛɛn min diyɑ Gusunɔn ɡɑri yi ɡbiɑ yi toruɑ? Nɡe bɛɛ tɔnɑn miyɑ yi turɑ? \v 37 Goo ù n tɑmɑɑ u sɑ̃ɑ Gusunɔn sɔmɔ, ǹ kun mɛ u yĩiyɔ u Hunden kɛ̃nu mɔ, n weenɛ u wurɑ mɑ ye nɑ yorumɔ, Yinnin yiirebɑ. \v 38 Goo wi u kun yeni wure, i ku rɑ yɛ̃ro wurɑ. \p \v 39 Yen sɔ̃, nɛɡibu i kɑsuo i kɑ Gusunɔn ɡɑri ɡere, kpɑ i ku yinɑ bu kɑ Hunden bɑrum bwese bwesekɑ ɡɑri ko. \v 40 Adɑmɑ i kpuro koowo dee dee kɑ bɛɛrɛ. \c 15 \s1 Kirisin seebu ɡɔrin di \p \v 1 Nɛɡibu nɑ bɛɛ Lɑbɑɑri ɡeɑ ye yɑɑyɑsiɑmɔ ye nɑ rɑɑ bɛɛ nɔɔsiɑ mɑ i ye mwɑ, i mɑɑ yɔ̃ ye sɔɔ. \v 2 Yen min diyɑ i fɑɑbɑ wɑɑmɔ i n ɡɑri yi nɛni dim dim yi nɑ bɛɛ wɑɑsu kuɑ. Mɑ n kun mɛ, kɑmɑ i nɑɑnɛ doke. \p \v 3 Domi ɡɑri yi yi kpuro kere yiyɑ nɑ bɛɛ nɔmu sɔndiɑ yi nɛn tii nɑ mwɑ. Yiyɑ mini. Kirisi u ɡu bɛsɛn torɑnun sɔ̃ nɡe mɛ Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ. \v 4 Bɑ nùn sikɑ mɑ u seewɑ ɡɔrin di sɔ̃ɔ itɑse nɡe mɛ Gusunɔn ɡɑri ɡerumɔ. \v 5 U win tii Sefɑ sɔ̃ɔsi, yen biru wɔkurɑ yiru ye. \v 6 Yen biru u kurɑ mi win bwɑ̃ɑbɑ mɛnnɛ bèn ɡeerɑ nɛɛrɑ wunɔbu (100) kere. Ben dɑbirɑ wɑsi kɑ tɛ̃, ɑdɑmɑ ɡɑbɑ ɡu. \v 7 Mɑ u mɑɑ win tii Yɑkɔbu sɔ̃ɔsi, yen biru ɡɔrobu kpuro. \p \v 8 Dɑ̃kuru u mɑɑ mɑn kure, nɛ wi nɑ sɑ̃ɑ nɡe wi bɑ mɑrɑ suru kun yibɑ. \v 9 Domi nɛnɑ nɑ piiburu bo ɡɔrobu sɔɔ. Nɑ ǹ weenɛ bu mɑn soku ɡɔro, domi nɑ Gusunɔn yiɡbɛru nɔni sɔ̃ɔwɑ. \v 10 Adɑmɑ kɑ Gusunɔn duromɑ nɑ kɑ sɑ̃ɑ mɛ nɑ sɑ̃ɑ tɛ̃, mɑ durom mɛ u mɑn kuɑ mu ǹ kue kɑm. Nɑ kookɑri kuɑ n ɡɔro be kpuro kere, ɑdɑmɑ n ǹ mɔ nɛn tiiwɑ nɑ kuɑ mɑ n kun mɔ Gusunɔn durom mɛ mu kɑ mɑn wɑ̃ɑ. \v 11 Ǹ n mɛn nɑ, ɡɑri tee yiyɑ sɑ wɑɑsu mɔ̀ nɛ kɑ be, tee yiyɑ i mɑɑ nɑɑnɛ doke. \s1 Bɛsɛn seebu ɡɔrin di \p \v 12 Tɛ̃, bɑ̀ n Kirisin ɡɑri wɑɑsu kuɑ mɑ u seewɑ ɡɔrin di, ɑmɔnɑ bɛɛn ɡɑbɑ kɑ mɔ̀ ɡɔribɑ kun seemɔ. \v 13 Gɔribu bɑ̀ kun seemɔ, Kirisi kun mɑɑ seewe. \v 14 Kirisi ù kun seewen nɑ, bɛsɛn wɑɑsu kɑmɑ, bɛɛn nɑɑnɛ dokebu mɑɑ kɑmɑ. \v 15 Sɑ mɑɑ Gusunɔ seedɑ weesuɡiɑ diiyɑ sɑnɑm mɛ sɑ ɡeruɑ mɑ u Kirisi seeyɑ ɡɔrin di, domi ǹ n sɑ̃ɑ ɡem mɑ ɡɔribɑ kun seemɔ, ǹ n mɛn nɑ, Gusunɔ kun mɑɑ Kirisi seeye. \v 16 Domi ɡɔribu bɑ̀ kun seemɔ Kirisi kun mɑɑ seewe. \v 17 Bɑ̀ kun mɑɑ Kirisi seeye bɛɛn nɑɑnɛ dokebu kɑmɑ, i mɑɑ wɑ̃ɑ bɛɛn torɑnu sɔɔ ɡinɑ. \v 18 Be bɑ mɑɑ Kirisi nɑɑnɛ doke bɑ kɑ ɡu bɑ kɑm kuɑwɑ. \v 19 Ǹ n wɑ̃ɑ teni tɔnɑn sɔ̃n nɑ sɑ Kirisi yĩiyɔ, sɑ sɑ̃ɑwɑ wɔnwɔndobu n tɔmbu kpuro kere. \p \v 20 Adɑmɑ tɛ̃, Kirisi u seewɑ ɡɔrin di u kuɑ ɡbiikoo be bɑ koo sen suunu sɔɔ. \v 21 Domi nɡe mɛ ɡɔɔ nɑ sɑɑ tɔnun min di, nɡe mɛyɑ ɡɔribun seebu mɑɑ nɑɑmɔ sɑɑ tɔnun min di. \v 22 Nɡe mɛ tɔmbu kpuro bɑ ɡbimɔ yèn sɔ̃ bɑ ɡbinnɛ kɑ Adɑmu, nɡe mɛyɑ bɑ koo kpuro seeyɑ yèn sɔ̃ bɑ ɡbinnɑ kɑ Kirisi. \v 23 Adɑmɑ bɑɑwure kɑ win wuurɑ. Gbiikɑɑ Kirisi, yen biru be bɑ sɑ̃ɑ wiɡibu win nɑɑrun sɑnɑm. \v 24 Yen biruwɑ hɑnduniɑn kpeerɑ koo nɑ. Sɑnɑm mɛyɑ Kirisi u koo wiruɡiru kɑ yiiko kɑ dɑm kpuro kɑm koosiɑ kpɑ u Gusunɔ Bɑɑbɑ bɑndu nɔmu sɔndiɑ. \v 25 Domi Kirisi u ǹ koo ko u kun bɑndu di sere Gusunɔ u kɑ nùn win yibɛrɛbɑ kpuro tɑɑreɑ. \v 26 Gɔɔwɑ sɑ̃ɑ wɛrɔ dɑ̃ɑko wi bɑ koo kɑm koosiɑ. \v 27 Domi bɑ yoruɑ bɑ nɛɛ, “Bɑ derɑ u kuɑ ɡɑ̃ɑnu kpuron wiruɡii.” Adɑmɑ sɑnɑm mɛ u ɡeruɑ bɑ derɑ u kuɑ ɡɑ̃ɑnu kpuron wiruɡii, n sun yeeri mɑ wi u derɑ u kuɑ yen wiruɡii, u ǹ wɑ̃ɑsi sɔɔ. \v 28 Adɑmɑ bɑ̀ n ɡɑ̃ɑnu kpuro Kirisi nɔmu sɔndiɑ, yerɑ wi, Bii, u koo mɑɑ tii Gusunɔ nɔmu sɔndiɑ, kpɑ Gusunɔ wi u nùn ɡɑ̃ɑnu kpuro nɔmu sɔndiɑ, u bɑndu di kpuron wɔllɔ mɑm mɑm. \p \v 29 Be bɑ bɑtɛmu mɔ̀ ɡɔribun sɔ̃ mɑɑ ni. Arufɑɑni yerɑ̀ yɑ wɑ̃ɑ mi. Ǹ n sɑ̃ɑ ɡem mɑ ɡɔribɑ kun seemɔ, mbɑn sɔ̃nɑ bɑ bu bɑtɛmu mɔ̀ ɡɔribun sɔ̃. \v 30 Bɛsɛn tii mɑɑ, mbɑn sɔ̃nɑ sɑ rɑ n yɔ̃ kɑri sɔɔ sɑɑ bɑɑyere. \v 31 Nɛɡibu, bɑɑdommɑwɑ nɑ rɑ n wɑ̃ɑ ɡɔɔn yirɑ sɔɔ. Nɑ yeni ɡerumɔ yèn sɔ̃ nɑ woo kɑnɑmɔ bɛɛn sɑɑbu bɛsɛn Yinni Yesu Kirisi sɔɔ. \v 32 Nɑ̀ n sɑnnɑ kɑ ɡberun yɛɛ Efesu mini nɛn tɔndun yiikon sɔ̃, ɑrufɑɑni yerɑ̀ nɑ mɔ. Gɔribu bɑ̀ kun seemɔ, ǹ n mɛn nɑ, su di kpɑ su nɔ domi siɑ sɑ ko ɡbi. \p \v 33 I ku de bu bɛɛ nɔni wɔ̃ke. Kpɑɑsi kɔ̃sobɑ bɑ rɑ dɑɑ ɡeɑ sɑnku. \v 34 I de bɛɛn lɑɑkɑri ɡeɑ yu wurɑmɑ nɡe mɛ n weenɛ, kpɑ i kookoo kɔ̃susu deri. Bɛɛn ɡɑbu bɑ ǹ Gusunɔ yɛ̃. Nɑ yeni ɡerumɔ mɑ bɛɛn sekurɑ. \s1 Seebun wɑsi kpɛɛ \p \v 35 Goo koo bikiɑ u nɛɛ, ɑmɔnɑ bɑ koo kɑ ɡɔribu seeyɑ. Wɑsi yiren bweserɑ bɑ ko n mɔ. \v 36 Bwisi sɑriruɡii! À n ɡɑ̃ɑnun biɑ duurɑ temɔ yɑ ǹ kpiimɔ mɑ n kun mɔ yɑ ɡu. \v 37 Ye ɑ duurumɔ temɔ, biɑ tɔnɑwɑ, nɡe ɑlikɑmɑ bimɑ, ǹ kun mɛ ɡɑ̃ɑnu ɡɑnun bimɑ, n ǹ mɔ kpii pɔturɑ. \v 38 Gusunɔ u biɑ ye kpii pɔturɑ wɛ̃ɛmɔ nɡe mɛ u kĩ. Biɑ bɑɑyere yɑ yen kpii pɔturɑ mɔ. \v 39 Gɑ̃ɑ wɑsinu kpuron yɑɑ kun mɑɑ tiɑ. Tɔmbuɡiɑ nɛnɛm, yɛɛɡiɑ nɛnɛm, ɡunɔsuɡiɑ nɛnɛm, swɛ̃ɛɡiɑ mɑɑ nɛnɛm. \p \v 40 Wɔllun wɑsi yi wɑ̃ɑ, hɑnduniɑɡii mɑɑ wɑ̃ɑ. Wɔllun wɑsi yi yin burɑm mɔ, hɑnduniɑɡii mɑɑ yin burɑm mɔ. \v 41 Sɔ̃ɔ u win burɑm bɑɑ mɔ, suru mɑɑ wiɡim mɔ kɑ mɑɑ kperi. Kperin tiin burɑm wunɑnɛ. \p \v 42 Mɛyɑ n ko n sɑ̃ɑ sɑnɑm mɛ bɑ koo ɡɔribu seeyɑ. Bɑ̀ n wɑsi sikɑ ɡɔɔɡiiyɑ mi, ɑdɑmɑ bɑ̀ n yi seeyɑ yi ǹ mɑɑ ɡbimɔ. \v 43 Bɑ̀ n yi sikɑ yi ku rɑ n bɛɛrɛ mɔ, ɑdɑmɑ bɑ̀ n yi seeyɑ ɡirimɑ bɑkɑɡiiyɑ. Bɑ̀ n yi sikɑ, dɑm sɑriruɡiiyɑ, ɑdɑmɑ bɑ̀ n yi seeyɑ yi dɑm mɔ. \v 44 Bɑ̀ n yi sikɑ wɑsi bentekerɑ, ɑdɑmɑ bɑ̀ n yi seeyɑ yi sɑ̃ɑwɑ hundeɡii. Domi wɑsi bentekeru tɑ̀ n wɑ̃ɑ, wɑsi hundeɡii mɑɑ wɑ̃ɑ. \v 45 Nɡe mɛyɑ mɑɑ bɑ yoruɑ bɑ nɛɛ, tɔn ɡbiikoo Adɑmu, u kuɑ wɑso, ɑdɑmɑ Adɑmu dɑ̃ɑko u sɑ̃ɑwɑ hunde wi u wɑ̃ɑru wɛ̃ɛmɔ. \v 46 N ǹ mɔ hundeɡiiyɑ yi ɡbiɑ yi nɑ. Wɑsi bentekerɑ tɑ ɡbiɑ tɑ nɑ, yen biru hundeɡii. \v 47 Bɑ tɔn ɡbiikoo mɔmɑ kɑ tem, mɑ u kuɑ temɡii. Tɔnu yiruse u nɑwɑ wɔllun di. \v 48 Nɡe mɛ temɡii ɡbiikoo u sɑ̃ɑ, mɛyɑ mɑɑ temɡibu kpuro bɑ sɑ̃ɑ. Nɡe mɛ wɔlluɡii u mɑɑ sɑ̃ɑ mɛyɑ mɑɑ wɔlluɡibu kpuro bɑ sɑ̃ɑ. \v 49 Nɡe mɛ sɑ kɑ temɡii weenɛ, nɡe mɛyɑ sɑ ko mɑɑ kɑ wɔlluɡii weenɑ. \p \v 50 Nɛɡibu yeniwɑ nɑ ɡerumɔ, mɑ ye yɑ yɑɑ kɑ yɛm mɔ, yɑ ǹ kpɛ̃ yu bɔnu wɑ mi Gusunɔ u bɑndu swĩi. Ye yɑ mɑɑ sɑ̃ɑ ɡɔɔɡiɑ yɑ ǹ kpɛ̃ yɑ n wɑ̃ɑru te tɑ ku rɑ kpe mɔ. \p \v 51 Asirin ɡɑri wee, nɑ bɛɛ sɔ̃ɔmɔ. N ǹ mɔ bɛsɛ kpurowɑ sɑ ko ɡbi, ɑdɑmɑ bɑ koo bɛsɛ kpuro kɔsi \v 52 yɑnde, nɔni kpɑki teeru sɔɔ sɑnɑm mɛ kɔbi dɑ̃ɑkɑ yɑ koo swĩ. Domi yɑ koo swĩ kpɑ bu ɡɔribu seeyɑ bu ku mɑɑ kɑ ɡbi, kpɑ bɛsɛ su mɑɑ kɔsi. \v 53 Domi wɑsi yi yi rɑ sɑnkire, yi ǹ koo ko yi kun kɔsɑ yi yi ku rɑ sɑnkire. Yi yi mɑɑ sɑ̃ɑ ɡɔɔɡii, yi ǹ koo ko yi kun kɔsɑ yi yi ku rɑ ɡbi. \v 54 Tɛ̃ yi yi rɑ sɑnkire yì n kɔsɑ yi yi ku rɑ sɑnkire, ɡɔɔɡii yì n mɑɑ kɔsɑ yi yi ku rɑ ɡbi, yerɑ ye bɑ yoruɑ yɑ koo koorɑ ye bɑ nɛɛ, “U derɑ ɡɔɔ kpɑ, mɑ nɑsɑrɑ sinɑ.” \q1 \v 55 “Gɔɔ, mɑnɑ wunɛn nɑsɑrɑ wɑ̃ɑ. \q1 Gɔɔ, mɑnɑ wunɛn sɔsɔ dɛ̃ɛɡirɑ wɑ̃ɑ.” \m \v 56 Gɔɔn sɔsɔ dɛ̃ɛɡirɑ torɑru, torɑrun dɑm mɑɑ sɑ̃ɑwɑ woodɑ. \v 57 Yen sɔ̃, su Gusunɔ siɑrɑ wi u sun nɑsɑrɑ wɛ̃ɛmɔ sɑɑ Yesu Kirisi bɛsɛn Yinnin min di. \p \v 58 Ǹ n mɛn nɑ kĩnɑsibu, i yɔ̃ro dim dim kɑ tɛmɑnɑbu, i n hɑniɑ mɔ̀ Yinnin sɔmburu sɔɔ bɑɑdommɑ kpɑ i n yɛ̃ mɑ sɔmbu te i Yinni kuɑmmɛ tɑ ǹ kɑm mɔ̀. \c 16 \s1 Gobi sɔkubu \s2 nɑɑnɛ dokeobun sɔ̃ \p \v 1 Tɛ̃, ɡobin ɡɑri yi bɑ sɔkumɔ nɑɑnɛ dokeobun sɔ̃. N weenɛ i ko nɡe mɛ nɑ Yesun yiɡbɛnu sɔ̃ɔwɑ Gɑlɑtiɔ. \v 2 Alusumɑ bɑɑyeren tɔ̃ɔ ɡbiikiru i de bɑɑwure u ɡobi ɡɛɛ yi nɛnɛm, nɡe mɛ win wɑɑrɑ nɛ, kpɑ i ku de sɑnɑm mɛ nɑ tunumɑ i sere ɡobi sɔke. \v 3 Nɑ̀ n nɑ kon tɔn be i ɡɔsɑ ɡɔri Yerusɑlɛmuɔ kɑ bɛɛn kɛ̃ru kɑ tire ni nu koo bu tusiɑ. \v 4 Ǹ n mɑɑ kuɑ n kɑ dɑ nɛn tii, kon kɑ bu dɑ. \s1 Ye Pɔlu kĩ u ko \p \v 5 Nɑ̀ n Mɑsedɔni berɑm dɑ, kon nɑ bɛɛn mi, domi nɑ ǹ kon ko nɑ kun Mɑsedɔni de. \v 6 Kon sɔ̃ɔ mɛɛru ko bɛɛn mi, ɑ ku tubɑ, kpurɑn sɑnɑm kpuro. Yen biru kpɑ i mɑn nɔmɑ kɛ̃ nɛn sɑnum sɔɔ mi nɑ dɔɔ kpuro. \v 7 Nɑ ǹ kĩ n bɛɛ wɑ bɑrɑrɑ tɛ̃ nɑ̀ n sɑrɔ, ɑdɑmɑ Yinni ù n wurɑ, nɑ yĩiyɔ kon nɑ n kɑ bɛɛ sinɑ sɔ̃ɔ mɛɛru. \p \v 8 Adɑmɑ ko nɑ n wɑ̃ɑ Efesu mini ɡinɑ sere Pɑntikotin tɔ̃ru. \v 9 Domi nɑ ɑyeru mɔ mini n kɑ sɔm bɑkɑru ko te tɑ koo ɑrufɑɑni ko. Yibɛrɛbɑ bɑ mɑɑ dɑbi. \p \v 10 Timɔte ù n nɑ bɛɛn mi i de i nùn dɑm koosiɑ kɑ bɛɛrɛ, domi u Yinnin sɔmburu mɔ̀wɑ nɡe mɛ nɑ mɔ̀. \v 11 Yen sɔ̃, i ku de ɡoo u nùn ɡɛm, ɑdɑmɑ i nùn somiɔ win sɑnum sɔɔ u kɑ nɑ nɛn mi kɑ ɑlɑfiɑ, domi sɑ nùn mɑrɑ nɛ kɑ bɛsɛɡibu sɑnnu. \p \v 12 Adɑmɑ ye n sɑ̃ɑ bɛsɛɡii Apolon ɡɑri, nɔn dɑbirɑ nɑ rɑ nùn dɑm kɛ̃ u kɑ nɑ u bɛɛ berɑ kɑ bɛsɛɡibu ɡɑbu sɑnnu, ɑdɑmɑ u ǹ kĩ u nɑ ɡinɑ. Ù n ɑyeru wɑ, u koo nɑ. \s1 Yiire dɑ̃ɑkibu kɑ tɔbiribu \p \v 13 I n tii sɛ, i yɔ̃ro dim dim nɑɑnɛ dokebu sɔɔ. I n wɔruɡɔru sɑ̃ɑ kpɑ i n dɑm mɔ. \v 14 Kpuro ye i mɔ̀, i ye koowo kɑ kĩru. \p \v 15 I Setefɑni yɛ̃ kɑ win yɛnuɡibu, mɑ beyɑ bɑ sɑ̃ɑ tɔn ɡbiikobu Gɛrɛsi sɔɔ be bɑ nɑɑnɛ doke, bɑ mɑɑ tii wɛ̃ bu kɑ nɑɑnɛ dokeobu nɔɔri. Nɛɡibu nɑ bɛɛ kɑnɑmɔ, \v 16 i tɔn ben bweseru wiru kpĩiyɔ kɑ bɑɑwure wi u sɔmbu te mɔ̀ kɑ hɑniɑ. \p \v 17 Nɑ nuku dobu mɔ Setefɑni kɑ Fɔɔtunɑtu kɑ Akɑikun nɑɑrun sɔ̃, domi bɛɛn sɑriru bɑ mɑn kuɑ ye i ko rɑɑ ko. \v 18 Bɑ mɑɑ nɛn nukuru yɛmiɑsiɑ kɑ bɛɛɡiru sɑnnu. N weenɛ i tɔn ben bweseru tɑkɑru ko. \p \v 19 Yesun yiɡbɛnu Asi sɔɔ nu bɛɛ tɔburɑ. Akilɑsi kɑ Pirisilɑ kɑ mɑɑ Yesun yiɡbɛru te tɑ rɑ mɛnnɛ ben yɛnuɔ, bɑ bɛɛ tɔburɑ ɡem ɡem Yinni sɔɔ. \v 20 Nɑɑnɛ dokeobu kpuro bɑ bɛɛ tɔburɑ. \p I tɔbirinɔ kɑ kĩru. \p \v 21 Nɛ Pɔlu, nɑ bɛɛ tɔburɑ kɑ nɛn tiin yorɑ. \p \v 22 Bɑɑwure wi u kun Yinni kĩ, u bɔ̃ri wɑ. \p Mɑrɑnɑtɑ. Yen tubusiɑnɑ, Yinni, ɑ nɑ. \p \v 23 Yinni Yesun durom mu n wɑ̃ɑ kɑ bɛɛ. \p \v 24 Nɛn kĩru tɑ wɑ̃ɑ kɑ bɛɛ kpuro Kirisi Yesu sɔɔ. Ami.