\id REV bao Waimaja \h APOCALIPSIS \toc1 APOCALIPSIS \toc2 APOCALIPSIS \toc3 Ap \mt1 APOCALIPSIS \ip “Ca majiña maniriquere wede bau niirique” ĩirʉgaro ĩi Apocalipsis. Wãma wãme cʉ̃ja ca owarica pũurori mena macã pũuro ca tʉjari pũuro, cʉ̃ja ca owa yapano earica pũuro nii. \ip Cãnigʉre biro cʉ̃ ca bii oto weti waaro, ca biipere Juan're Jesucristo cʉ̃ ca ĩñoriquere paʉ wãmeri mena ĩi cõoñari pairo peti wedecã ati pũuro. \ip Cʉ̃ ca niiri yʉtea macãrã Cristore ca tʉo nʉnʉjeerã ate quetire tʉo puoupa. Aperã peera “To biro ĩirʉgaro ĩi,” cʉ̃ja ca ĩi majitirije niiupa. \ip To biri wãmera bii mani cãare, jĩcã wãmeri tʉo jeeño majiña mani. Romanos, Ʉmʉreco Pacʉ yaarãre ñañaro peti cʉ̃ja ca tiiri yʉteare cʉ̃ ca owarique nii. \ip Ñañaro cʉ̃jare to ca bii pacaro, díámacʉ̃ cʉ̃ja ca tʉo nʉcʉ̃ bʉorijere to birora cʉ̃ja ca tʉgoeña bayicõa niipere ĩima ĩigʉ cʉ̃ ca owarique nii. \ip Ati ʉmʉreco ca petiro, Ʉmʉreco Pacʉ, Jesucristo mena jĩcãri cʉ̃ ca tii ametʉa nʉcã yapano eapere wede yapano ea. \mt1 Ca biipe Juan're ca bii ĩñorique \c 1 \s1 Jesucristo “O biro biirucu,” Juan're cʉ̃ ca ĩirique \p \v 1 Ate nii, Jesucristo, cʉ̃re ca pade bojarãre, yoari mééra ca biipere cʉ̃ ĩñojato ĩigʉ, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃re cʉ̃ ca ĩñorique. Jesucristo, yʉ cʉ̃re pade bojari majʉ Juan're ate cʉ̃ ca ĩariquere yʉ ca majipere biro ĩigʉ, cʉ̃ yʉʉ queti wederi majʉ\f + \fr 1.1\ft Ángel.\f* mena wede doti cojoupi. \v 2 To biro cʉ̃ ca ĩiricʉ niiri, yʉ ca ĩarique niipetirore “Díámacʉ̃ra nii” yʉ ĩi. Ñucã cʉ̃ majuropeera Ʉmʉreco Pacʉ yee añurije quetire Jesucristo cʉ̃ ca wede majioricʉ niiri, “To birora biiwʉ” ca ĩigʉ yʉ nii. \p \v 3 Ʉjea niiña, ate quetire ca buegʉ. Ʉjea niiña, ate “O biro biirucu” ĩirique quetire tʉo, ñucã ano owarique ca niirije ca ĩirore biro tii nʉnʉjee, ca biirã. Mee, “To biro biirucu” ĩirique ca biipa cuu ea dooro bii. \s1 Juan, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca añu doti cojorique \p \v 4 Yʉ, Juan, Asia yepapʉre jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri macãri macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre yʉ añu doti owa cojo: Ʉmʉreco Pacʉ jĩcãtopʉra ca nii jʉo dooricʉ, mecʉ̃ cãare ca niigʉ, ñucã ca doopʉ, to biri cʉ̃ ca doti duwiri tabe jʉguerore jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro yeri ca niirã,\f + \fr 1.4\ft Ap 3.1; 4.5; 5.6. Jĩcãrã, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirã yerire, “ ‘Añuri Yerirena’ ĩiro ĩi,” ĩima. Aperã, “‘Añuri Yeri jĩcʉ̃ra nii pacagʉ, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri wãmeri cʉ̃ ca bii bau niirijere’ ĩiro ĩi,” ĩima. Ñucã aperã, “‘Ʉmʉreco Pacʉ pʉto macãrã cʉ̃ ca queti wede doti cojorãre’ ĩiro ĩi,” ĩima. Ap 8.2.\f* \v 5 ñucã Jesucristo Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire díámacʉ̃ ca wede ametʉenegʉ, ca bii yaicoaricʉ nii pacagʉ, ca cati tua jʉguericʉ, ati yepa macãrã niipetirã ʉparãre ca dotigʉ cãa, añurije, jĩcãri mena añuro niiriquere, mʉjare cʉ̃ tiicojojato. \q1 Jesucristo manire mai, \q2 cʉ̃ ca díi bate yai waarique mena mani ca ñañarijere acobo, \q1 \v 6 ñucã cʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ Pacʉ yaarã wiorã,\f + \fr 1.6\ft Reyes.\f* \q2 paia, mani ca niiro manire tiiupi. \q1 ¡Do biro ca tiiya manigʉ cʉ̃ ca niirije, cʉ ca doti tutuarije, \q2 cʉ̃ yee to birora ca niicõa niirije to niijato! \q2 To biro to biijato. \q1 \v 7 ¡Ĩaña! Jesucristo, bueri bʉrʉripʉ doomi.\f + \fr 1.7a\ft Dn 7.13.\f* \q2 Niipetirã cʉ̃re ĩarucuma. \q1 Cʉ̃re ca paa pua tuuricarã, cʉ̃re ca jadericarãpʉ cãa, cʉ̃re ĩarucuma. \q1 Ati yepa macãrã bojoca poogaari niipetirãpʉra \q2 cʉ̃ ca dooro ĩa ʉcʉari, bʉaro otirucuma. \q2 Ʉ̃gjá, to biro to biijato. \p \v 8 “Yʉ, yʉ nii Ca Nii Jʉogʉ, ñucã Ca Tʉjagʉ, Ʉmʉreco Pacʉ Ca Doti Tutua Majuropeegʉ, cʉ̃ra ca niicõa niigʉ, ca nii jʉo dooricʉ, ñucã ca doopʉ,” ĩimi Ʉpʉ. \s1 Ca Nii Majuropeegʉ Macʉ̃re biigʉ, Juan cʉ̃ ca ĩarique \p \v 9 Yʉ, Juan, mʉja yee wedegʉ, Jesucristo mena ca niigʉ niiri, mʉjare birora ñañaro tamʉo, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca doti niiri tabere nii, Jesucristo tʉgoeña bayirique cʉ̃ ca tiicojorije cãare cʉo, yʉ bii. Ʉmʉreco Pacʉ wederiquere, Jesucristo yeere yʉ ca ĩariquere, yʉ ca wederije jʉori, Patmos\f + \fr 1.9\ft Romanos, dia pairi yaa Egeopʉre ca niiri yucʉ pooga ca ʉ̃tã pairi poogaacãpʉ cũu batecãrucuupa.\f* ca wãme cʉtiri yucʉ poogapʉ cʉ̃ja ca cũu cõaricʉ yʉ niiwʉ. \v 10 Toopʉ yʉ ca niiro, Wiogʉre juu bue nʉcʉ̃ bʉorica rʉmʉ ca niiro, Añuri Yeri cʉ̃ ca tutuarije yʉre ca bii ote weo nʉcõropʉ, yʉ jiro pee tutuaro wederique, putirica wʉʉ\f + \fr 1.10\ft Trompeta.\f* mena putiricaro ca bʉjʉro cõro, \v 11 o biro yʉre ca ĩirijere yʉ tʉowʉ: \p —Mʉ ca ĩarijere jĩcã pũuropʉ owari, Asia yepa macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerã, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niiri macãri macãrãre tiicojoya: Éfeso, Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia, Laodicea, ca wãme cʉtiri macãrire —ĩiwʉ. \p \v 12 To biro ca ĩi wedeoro tʉo, “¿Ñiru peti to biro cʉ̃ ĩiti?” ĩigʉ, cʉ̃re ĩarʉgʉ yʉ amojode nʉcãwʉ. To biro bii amojode nʉcã ĩa cojogʉ, jĩa boerica tuturi oro mena cʉ̃ja ca quenorique jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri tuturire yʉ ĩawʉ. \v 13 Tee jĩa boerica tuturi watoare, jĩcʉ̃ Ca Nii Majuropeegʉ Macʉ̃re biigʉ, cʉ̃ dʉporipʉ ca nii eyorito jutiro jãña, ñucã oro mena tiirica quejero, cʉ̃ cotiapʉ ca nii eyori quejerore jia tuucãricʉ ca niigʉre yʉ ĩawʉ.\f + \fr 1.13\ft Dn 7.13.\f* \v 14 Cʉ̃ poa cãa oveja poare biro, ñucã oco wetare biro ca botirije, niiwʉ. Cʉ̃ capegaari cãa pecame ca ʉ̃ʉ nucũri punare biro bauwʉ. \v 15 Cʉ̃ dʉpori cãa ãjipõa pĩirire añuro wate aji yooricarore biro, ñucã pecamepʉ joericaro ca jũarore biro ajiyaawʉ. Cʉ̃ ca wederije cãa poea oco bʉaro ca bʉjʉ ñaajãa nʉcãrore biro bʉjʉwʉ. \v 16 Cʉ̃ amo díámacʉ̃ nʉñare jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã ñocõa cʉowi. To biri ñucã cʉ̃ ʉjeropʉre jĩcã pĩi, niipĩi pʉa nʉñapʉra joo yoorica pĩi witiwʉ. Ñucã cʉ̃ diámacʉ̃ cãa, muipũ ʉmʉreco macʉ̃ cʉ̃ ca aji boe bate niiro cõro boe batewʉ. \v 17 Cʉ̃re ĩagʉra, cʉ̃ pʉtora yʉ dia ñaacũmucoawʉ. To biro yʉ ca biiro, cʉ̃ pea cʉ̃ amo díámacʉ̃ nʉña mena yʉre ñia peori, o biro yʉre ĩiwi: \fig “Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerã cʉ̃ja ca niiri macãrire nii cõoñaro bii.” Ap 1.12|src="bk00154b.tif" size="col" \fig* \p —Uwiticãña. Yʉa Ca Nii Jʉo Dooricʉ, ñucã Ca Tʉjagʉ, \v 18 Ca Catigʉ yʉ nii. Yʉ bii yaicoawʉ ména. Ca bii yaicoaricʉ nii pacagʉ, mecʉ̃ra to birora ca caticõa niigʉ yʉ nii. Yʉa, bii yairiquere, ñucã to birora ñañaro ca bii yairã cʉ̃ja ca niiropʉ cãare,\f + \fr 1.18\ft Hades.\f* doti majiriquere yʉ cʉo. \p \v 19 ” “To biri mʉ ca ĩajãrijere, mecʉ̃ ca biirijere, ñucã jiropʉ ca biipe cãare, owaya.” \v 20 To biri ate nii, yʉ amo díámacʉ̃ nʉña peere ñocõa jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã, ñucã jĩa boerica tuturi cãare jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirije mʉ ca ĩajãrije, bojoca cʉ̃ja ca majitirijere yʉ ca wede majiorije: Jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã ñocõa, Ʉmʉreco Pacʉ yee queti wederi maja, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerã jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri macãri macãrã niima. Ñucã, jĩa boerica tuturi jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri tuturi cãa Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerã jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri macãrire nii cõoñaro bii —yʉre ĩi wede majiowi. \c 2 \s1 Éfeso macãrãre queti tiicojorique \p \v 1 —Éfeso macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre queti wederi majʉre\f + \fr 2.1\ft Ángel, pastor, mensajero. Ap 2.8; 2.12; 2.18; 3.1; 3.7; 3.14.\f* o biro ĩi owa cojoya: \pi1 “Cʉ̃ amo díámacʉ̃ nʉñare ñocõa jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirã ca cʉogʉ, ñucã jĩa boerica tuturi jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri tuturi oro mena cʉ̃ja ca tiirica tuturi watoapʉ ca waa yujugʉ, o biro ĩimi: \v 2 Niipetirije mʉja ca tii niirije, niipetirije tutuaro mena pade, pato wãcãricaro maniro to birora tiicõa nii, mʉja ca biirijere yʉ maji. Ñucã, ñañarije ca tiirãre booti, Jesucristo cʉ̃ yee quetire cʉ̃ ca wede dotiricarã niiti pacarã, ‘Cʉ̃ ca wede dotiricarã jãa nii,’ ca ĩirʉgarãre, ‘Ca ĩi ditori maja niima,’ mʉja ca ĩi ĩa majirije cãare yʉ maji. \v 3 ‘Ñañaro manire biicã,’ ĩi tʉgoeñarique pairicaro maniro yʉ yee jʉori yerijãari méé, ñañaro tamʉo pacarã to birora mʉja pade bayicõa nii. \pi1 \v 4 ”To biro ca biirã nii pacarã, jĩcã wãme mʉja ca tiitirije nii: Jĩcãto yʉre mʉja ca mai jʉoricaro cõro yʉre mʉja maiti. \v 5 Tʉgoeñaña, no cõropʉ to biro mʉja biiri: Teere tʉgoeña wajoari, ñucã jʉguero mʉja ca tiiricarore biro tii niiña. Mʉja ca tʉgoeña wajoatijata, yoari mééra waari, jĩa boerica tutu\f + \fr 2.5a\ft Candelabro.\f* too ca niiri tuture yʉ ami weocãrucu.\f + \fr 2.5b \ft “Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerã cʉ̃ja ca niimirique yai nʉcãcoarucu” ĩigʉ, cʉ̃ ca ĩirique nii.\f* \v 6 Biirãpʉa, jĩcã wãme yʉ ca ĩa biijejari wãme mʉja tii. Yʉ ca junarore birora mʉja cãa, Nicolaítas cʉ̃ja ca tii niirijere mʉja juna. \pi1 \v 7 ”¡Ca amoperi cʉtirã tʉoya, Añuri Yeri, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca ĩirijere! Ñañaro bii pacarã, to birora ca tʉgoeña bayi tutua ametʉene nʉcãrãre, catirique ca niiricʉ Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca niiri tabe macãgʉ dicare ca baapʉ cʉ̃ ca niiro yʉ tiirucu” —ĩimi. \s1 Esmirna macãrãre queti tiicojorique \p \v 8 —Esmirna macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre queti wederi majʉ cãare o biro ĩi owa cojoya. Ate ĩimi, Ca Nii Jʉogʉ, ñucã Ca Tʉjagʉ, bii yaicoa, ñucã cati tua, ca biiricʉ: \pi1 \v 9 “Ñañaro tamʉo, ca apeye manirã nii, mʉja ca biirije cãare yʉ maji. To biro bii pacarã añurije queti mena peera, ca apeye pairã mʉja nii. Ñucã judíos niiti pacarã, ‘Judíos jãa nii,’ ca ĩirã, Satanás'rena ca tii nʉcʉ̃ bʉorã ca niirã, ñañarije cʉ̃ja ca ĩi tutirijere yʉ maji. \v 10 To biri ñañaro ca tamʉoparã mʉja ca niirijere uwiticãña. Mʉja mena macãrã jĩcãrãre ‘Jesucristo yaarãra cʉ̃ja niimiti,’ ĩigʉ, tia cũurica wiipʉ cʉ̃jare tia cũurucumi Satanás. Ñucã ñañaro mʉjare cʉ̃ja ca tiirʉga nʉnʉjeero, pʉa amo cõro niiri rʉmʉri ñañaro mʉja tamʉorucu. Bii yairãpʉ tʉgoeña bayi yerijãaña. Yʉ pea tee wapare, catiriquere mʉjare yʉ tiicojorucu. \pi1 \v 11 ”¡Ca amoperi cʉtirã tʉoya, Añuri Yeri, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca ĩirijere! Ñañaro bii pacarã, to birora ca tʉgoeña bayi tutua ametʉene nʉcãra, pʉati bii yairiquere jĩcã wãme ʉnopeera ñañaro tamʉotirucuma” —ĩimi.\f + \fr 2.11\ft Ap 20.14.\f* \s1 Pérgamo macãrãre queti tiicojorique \p \v 12 —Pérgamo macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre queti wederi majʉ cãare o biro ĩi owa cojoya. Ate ĩimi ñiipĩi pʉa nʉñapʉra añuro ca joo yoori pĩi niipĩi ca cʉogʉ: \pi1 \v 13 “Mʉja ca tii niirijere yʉ maji. Satanás cʉ̃ ca doti niiri tabe pʉto mʉja ca niirije cãare yʉ maji. To biro bii pacarã, to birora añuro yʉre mʉja tʉo nʉnʉjeecõa nii. Yʉ yee jʉori mʉjare cʉ̃ja ca jĩarʉgamijata cãare, díámacʉ̃ yʉre mʉja ca tʉo nʉcʉ̃ bʉorijere mʉja yerijãatiupa. Antipas, yʉ yee quetire ca niirore biro añuro queti wederi majʉre, tii macã Satanás cʉ̃ ca niiri macãpʉre ñañaro tii ecori, cʉ̃ ca jĩa eco yairi tabe cãare mʉja uwitiupa. \v 14 To biro ca biirã mʉja ca nii pacaro, jĩcã wãmeri mʉjare yʉ ca ĩipere yʉ cʉo: Balaam niiquĩricʉ, weericarãre tii nʉcʉ̃ bʉorã baarique cʉ̃ja ca tiicojorijere baa, ñucã ʉmʉa, nomia, ca tiiya maniri wãmepʉ ñee epe nucũ yuju, cʉ̃ja ca tiiro tiicãri, israelitas ñañarije cʉ̃ja ca tiiro tiiya, Balac're ca ĩi wede majioquĩricʉ cʉ̃ ca bue majioriquere jĩcãrã teere ca tii nʉnʉjeerãre wede majioricaro ʉnora, to birora cʉ̃jare mʉja ĩacã.\f + \fr 2.14\ft Nm 22.25; 31.15-16.\f* \v 15 Ñucã, jĩcãrã Nicolaítas cʉ̃ja ca bue majioriquere ca tii nʉnʉjeerã cãare, to birora mʉja ĩacã. \v 16 To biri to cõrora tʉgoeña yeri wajoaya. To biro mʉja ca biitijata, yoari méé waari, niipĩi yʉ ʉjeropʉ ca witiri pĩi mena, cʉ̃ja mena yʉ ameri quẽegʉ waarucu. \pi1 \v 17 ”¡Ca amoperi cʉtirã tʉoya, Añuri Yeri, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca ĩirijere! Ñañaro bii pacagʉ, to birora ca tʉgoeña bayi tutua ametʉene nʉcãcãgʉre maná\f + \fr 2.17\ft Ex 16 Maná, israelitas ca yucʉ maniri yepapʉ cʉ̃ja ca waa nʉnʉa waaro Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃jare cʉ̃ ca baarique ecarique.\f* yaioropʉ ca niirijere cʉ̃re yʉ ecarucu, ñucã jĩcãga ʉ̃tãga añuro ca botirica wãma wãme owa tuuricaga, tiigare yʉ ca tiicojogʉ wado cʉ̃ ca majipagare yʉ tiicojorucu” —ĩimi. \s1 Tiatira macãrãre queti tiicojorique \p \v 18 —Tiatira macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre queti wederi majʉ cãare o biro ĩi owa cojoya. Ate ĩimi Ʉmʉreco Pacʉ Macʉ̃ pecame ca ʉ̃ʉ nucũri punare biro cape cʉti, ñucã ãjipõa\f + \fr 2.18\ft Bronce.\f* pĩiri añuro ca jũa ajiyaarijere biro dʉpori cʉti, ca biigʉ: \pi1 \v 19 “Mʉja ca tii niirijere, mʉja ca mairijere, díámacʉ̃ mʉja ca tʉo nʉcʉ̃ bʉorijere, bojocare añuro ca tii nemorã mʉja ca niirijere, pato wãcãtirãra mʉja ca tʉgoeña bayi niirijere, yʉ maji. Ñucã mecʉ̃ mʉja ca tii niirijere, tii jʉorã mʉja ca tiiricaro ametʉenero mʉja ca tii niirije cãare yʉ maji. \pi1 \v 20 ”To biro ca biirã nii pacarã, Jezabel, cõ majuropeera, ‘Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede jʉgueri majo yʉ nii,’ ca ĩi yeego, mʉja watoare ca niigore wede majiori méé to birora cõre mʉja ĩacã. Cõ pea cõ ca bue majiorije mena, yʉ yaarã yʉre pade bojari majare ĩi ditori, ʉmʉa, nomia ca tiiya maniri wãmepʉ ñee epe nucũ yuju, ñucã weericarãre ĩi nʉcʉ̃ bʉorã baarique cʉ̃ja ca tiicojorijere baa, cʉ̃ja ca tiiro tiimo. \v 21 Ñañaro cõ ca tii niirijere tii yerijãari, tʉgoeña yeri wajoa cõ biijato ĩigʉ, jĩcã cuu cõre yʉ cũumiwʉ. Cõ pea to biro ñañaro cõ ca tii niirijere tʉgoeña, yeri wajoarʉgatimo. \v 22 To biri puniro cõ ca diarique tamʉoro yʉ tiirucu. Cõ ca bue majiorijere cõ ca tiirore biro ca tii nʉnʉjeerã cãa, to biro cʉ̃ja ca tii niirijere cʉ̃ja ca tʉgoeña wajoatijata, ñañaro cʉ̃ja ca tamʉoro yʉ tiirucu. \v 23 Cõ puna cãare yʉ jĩa batecãrucu. To biro yʉ ca tiiro niipetirã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerã, bojoca cʉ̃ja ca tʉgoeña niirijere, yeri cati tʉgoeñariquepʉre, ca majigʉ yʉ ca niirijere majirucuma. Ñucã mʉja ca niiro cõrorena, mʉja ca tiirique ca niirore biro tee wapare yʉ tiicojorucu. \v 24 Mʉja Tiatira ca niirã, mʉjare ĩi ditori cõ ca bue majioriquere tiiti, ñucã, ‘Satanás cʉ̃ ca yeri tutuarije cʉ̃ jĩcʉ̃ra cʉ̃ ca majirije nii,’ cʉ̃ja ca ĩirije cãare majiti, ca biirãra ‘Apeye mʉjare yʉ tii doti nemotirucu,’ yʉ ĩi. \v 25 Mee, mʉja ca tii maji niirije docare yʉ ca doori rʉmʉpʉ to birora añuro tiicõa niiña. \pi1 \v 26 ”Ñañaro bii pacarã, to birora tʉgoeña bayi tutua ametʉene nʉcã, ñucã yʉ ca boori wãmere to birora tii yapano nʉcã ca biirãre, bojocare cʉ̃ja ca doti maji niipere yʉ tiicojorucu, \v 27 yʉ Pacʉ doti majiriquere yʉre cʉ̃ ca tiicojoro yʉ ca ñeericarore birora. \q4 To biri cʉ̃ja pea, cõmegʉ cʉocãricarã bojoca poogaarire doti niirucuma. \q4 Ñucã diirʉrire paa waa baterãre biro cʉ̃jare tiirucuma.\f + \fr 2.27\ft Sal 2.9.\f* \pi1 \v 28 ”Ñucã boeri ñocõre cʉ̃jare yʉ tiicojorucu. \v 29 ¡Ca amoperi cʉtirã tʉoya, Añuri Yeri, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca ĩirijere!” —ĩimi. \c 3 \s1 Sardis macãrãre queti tiicojorique \p \v 1 —Sardis macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre queti wederi majʉ cãare o biro ĩi owa cojoya. Ate ĩimi Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca tiicojoricarã, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro yeri ca niirã cʉo,\f + \fr 3.1\ft Ap 1.4; 4.5; 5.6 Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca tiicojoricʉ Añu Yeri jĩcʉ̃ra nii pacagʉ, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri wãmeri ca bii bau niigʉre cʉo.\f* ñucã to cãnacã ñocõare cʉogʉ: \pi1 “Mʉja ca tiirije niipetirijere yʉ maji. Ca catirãre birora mʉja wedeo nii; biirãpʉa añuro petira ca bii yairicarãre biropʉ mʉja niicã. \v 2 ‘Wãcã, bojoca catiya nija’ yai nʉcã waaropʉ ca biirijere cati tua, ca maja nʉcãro tiiya petopʉra. Yʉa, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca ĩa cojorore añurije mʉja ca tii niirijere yʉ bʉati. \v 3 Mʉjare cʉ̃ja ca wede majiorique mʉja ca tʉoriquere tʉgoeñari, tee ca ĩirore biro tii nʉnʉjeeya. Ñucã ñañaro mʉja ca tiirijere tʉgoeña wajoaya. Tʉgoeña bojoca cati, mʉja ca bii yue niitijata, ‘Cʉ̃ doocumi’ mʉja ca ĩitiri tabe ʉnore, jĩcʉ̃ jee dutiri majʉre biro yʉ earucu. \pi1 \v 4 ”To biro mʉja ca biimijata cãare, Sardis're niima jĩcãrã ñañarijere tiirucu ca tiitirã. Cʉ̃ja, ca ñañarije manirã niima ĩirã juti botirije jãñacãri, yʉ mena waa yujurucuma. To biro ca biiparãra niirã biima. \v 5 Ñañaro bii pacarã to birora ca tʉgoeña bayi tutua ametʉene nʉcãrã, añurije juti botirije jãñarucuma. Cʉ̃ja wãme, owarica pũuro catirique ca niiri pũuropʉre owa tuuriquere, jĩcãti ʉno peera yʉ coetirucu. To biro tiitigʉra yʉ Pacʉ, to biri cʉ̃re queti wede bojari maja\f + \fr 3.5\ft Ángeles.\f* mena cʉ̃ ca ĩa cojoro, ‘Ani jãare yʉ maji,’ yʉ ĩirucu. \pi1 \v 6 ”¡Ca amoperi cʉtirã tʉoya, Añuri Yeri, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca ĩirijere!” —ĩimi. \s1 Filadelfia macãrãre queti tiicojorique \p \v 7 —Filadelfia macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre queti wederi majʉ cãare o biro ĩi owa cojoya. Ate ĩimi ca ñañarije manigʉ, díámacʉ̃ wado ca ĩigʉ, Wiogʉ David niiquĩricʉ yaaro jope pãaricarore ca cʉogʉ, cʉ̃ ca pãaro jĩcʉ̃ ʉno peera bia weo majiña mani, ñucã cʉ̃ ca biaro jiro cãare jĩcʉ̃ ʉno peera pãa weo majiña mani, ca biigʉ: \pi1 \v 8 “Mʉja ca tii niirije niipetirije yʉ maji. Ca tutuatirãacã mʉja nii, biirãpʉa. To biro bii pacarã, mʉjare yʉ ca ĩirore biro tii nʉnʉjee, yʉre ca majirã mʉja ca niirijere wede junati, mʉja biiti. Ĩaña. Mʉja jʉguerore jĩcã jope yʉ jope pãa nʉcõ, jĩcʉ̃ ʉno peera cʉ̃ ca biatipa jopere. To biri añurije quetire mʉja ca wede yujuro, jĩcʉ̃ ʉno peera mʉjare camota majitirucumi. \v 9 Satanás're ca ĩi nʉcʉ̃ bʉo nʉnʉjeerã, judíos niiti pacarã, ‘Judíos jãa nii’ ca ĩi ditorã mʉja pʉto waari, cʉ̃ja ãjʉro jupeari mena cʉ̃ja ca tuetuu ea nuu waaro yʉ tiirucu, yʉ ca mairã mʉja ca niirijere cʉ̃ja ca majipere biro ĩigʉ. \v 10 To birora ca tʉgoeña bayicõa niirã niirique yʉ ca dotiriquere, mee to birora mʉja bii. To biri yʉ pee cãa, ati ʉmʉreco niipetiropʉ ati yepa ca niirãre ñañaro mani ca tiiro ca bii buiyeerije ca bii eari tabere mʉjare yʉ ĩa coterucu. \pi1 \v 11 ”Yoari méé yʉ doorucu. Mʉja ca cʉorijere to birora ĩa nʉnʉjeecõa niiña, añurije mʉja ca bʉapere jĩcʉ̃ ʉno peera mʉjare cʉ̃ ca ẽmatipere biro ĩirã. \v 12 Ñañaro bii pacarã ca tʉgoeña bayi tutua ametʉa nʉcãrãre, yʉ Ʉmʉreco Pacʉ yaa wii wii bota cʉ̃ja ca niiro yʉ tiirucu. To biri jĩcãti ʉno peera tii wiire witi weo, biitirucuma. To biri cʉ̃japʉre, yʉ Ʉmʉreco Pacʉ wãme, yʉ Ʉmʉreco Pacʉ yaa macã Jerusalén ʉmʉreco tutipʉ ca duwi doori macã yʉ Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca tiicojori macã wãmere, ñucã yʉ wãme wãma wãme cãare cʉ̃japʉre yʉ owa tuurucu. \pi1 \v 13 ”¡Ca amoperi cʉtirã tʉoya, Añuri Yeri, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca ĩirijere!” —ĩimi. \s1 Laodicea macãrãre queti tiicojorique \p \v 14 —Laodicea macãrã Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre queti wederi majʉ cãare o biro ĩi owa cojoya. Ate ĩimi “To biro to biijato” ca ĩigʉ, cʉ̃ ca ĩariquere díámacʉ̃ ca wedegʉ, díámacʉ̃ wado ca ĩigʉ, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca jeeñorique niipetirije jotoa ca niigʉ: \pi1 \v 15 “Mʉja ca tii niirije niipetirije yʉ maji. Bʉaro ca ajirijere biro niiti, ñucã bʉaro peti ca yʉjʉarijere biro niiti, mʉja ca biirijere yʉ maji. Bʉaro ca ajirijere biro nii, bʉaro ca yʉjʉarijere biro nii, mʉja ca biijata añucã boo.\f + \fr 3.15 \ft “Ca yʉjʉarijere biro mʉja nii,” ĩiro, Jesucristo cʉ̃ ca dotirore biro ca tii nʉnʉjeetirãre ĩiro ĩi. Ñucã “Bʉaro ca ajirijere biro mʉja nii” ĩiro pea, “Jesucristo cʉ̃ ca dotirore biro añuro ca tii nʉnʉjeerãre” ĩiro ĩi.\f* \v 16 To biri bʉaro ca yʉjʉarijere biro nii, ñucã bʉaro ca ajirijere biro nii, biitirãra, ca aji potirijere biro pee mʉja ca niirije jʉori mʉjare yʉ ʉjeoti batecãrucu. \v 17 ‘Paʉ ca apeye cʉtirã jãa nii, añuro jãa niicã, ñee ʉno jãare dʉjati,’ mʉja ĩi, biirãpʉa. To bii pacarã mʉja ca catiro jãñarije mena peera, añurijere ca cʉotirã, ca ñañarã, ca apeye manirã, ca ĩatirã, ca juti manirãre biro mʉja ca niirije peera, ‘To biro jãa biicu,’ mʉja ĩi ĩa majiti. \v 18 To biri ca apeye pairã niirʉgarã, pecamepʉ joe weerique oro weta wapa tiiya. Ñucã boboro juti manirã mʉja ca niirijere jãña bʉatorʉgarã juti botirije, to biri ñucã ʉco capegaarire pioriquere, yʉre ca wapa tiiparã mʉja nii, añuro mʉja ca ĩa majipere biro ĩirã, mʉjare yʉ ĩi wede majio. \v 19 Niipetirã yʉ ca mairãre tuti bojoca catio, wede majio, yʉ tii. To biri tʉgoeña bojoca cati, tʉgoeña yeri wajoaya. \pi1 \v 20 ”Ĩaña. Jãa waarʉgʉ, jopepʉ yʉ jʉo nucũ, jĩcʉ̃ ʉno yʉ ca jʉorijere tʉo, jope pãa, cʉ̃ ca tiijata, cʉ̃ mena cʉ̃ yaa wiipʉ jãa waa, cʉ̃ mena baa, cʉ̃ pee cãa yʉ mena baa, añuro bapa cʉti, yʉ tiirucu.\f + \fr 3.20\ft Jope pãariquere to ca ĩijata, “Mʉ ca cati niirijepʉre yʉre nii dotiya,” ĩigʉ, cʉ̃ ĩiriquere ĩiro ĩi.\f* \v 21 Ñañaro bii pacarã, to birora ca tʉgoeña bayi tutua ametʉene nʉcãrãre, ñañarijere bii ametʉene nʉcãri, yʉ Pacʉ mena, cʉ̃ ca doti niiri tabepʉ yʉ ca duwi earicarore birora yʉ cãa, yʉ ca doti niiri tabere yʉ mena cʉ̃ja ca duwiro yʉ tiirucu. \fig “Jãa waarʉgʉ, jopepʉ yʉ jʉo nucũ.” Ap 3.20|src="CN02107B.tif" size="col" \fig* \pi1 \v 22 ”¡Ca amoperi cʉtirã tʉoya, Añuri Yeri, Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeerãre cʉ̃ ca ĩirijere!” —ĩimi. \c 4 \s1 Ʉmʉreco Pacʉre ĩi nʉcʉ̃ bʉorique Juan're ca bii ĩñorique \p \v 1 Ate jiro ĩa cojogʉ, ʉmʉreco tutipʉre jĩcã jope, pãa nʉcõrica jope, yʉ ĩawʉ. Wederique yʉ ca tʉo jʉorique putirica wʉʉ putiricarore biro ca bʉjʉrije yʉ mena ca wederije pea o biro yʉre ĩiwʉ: \p —Anopʉ mʉa dooya. Ate jiro ca biipere mʉre ĩñogʉ doogʉ yʉ tii —yʉre ĩiwʉ. \p \v 2 To biro yʉre ca ĩirora, Añuri Yeri cʉ̃ ca tutuarije yʉre ca bii oto weo nʉcõro, ʉmʉreco tutipʉre wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmurore cʉ̃ja ca doporicarore, ñucã toopʉre jĩcʉ̃ ca duwigʉre yʉ ĩawʉ. \v 3 Wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉre ca duwigʉ baurique pea jaspe, to biri cornalina, cʉ̃ja ca ĩirijere biro niiwʉ. Ñucã cʉ̃ ca duwiro jotoare, bue niimamʉ beto, esmeralda ca ajiyaarore biro ajiyaa nucũwi. \v 4 To biri ñucã wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro wejare apeye wiorã cʉ̃ja ca duwirije veinticuatro peti niiwʉ. Ñucã teepʉre duwiwa bʉcʉrã, juti botirije jãña, cʉ̃ja dʉpʉgaari peera oro mena cʉ̃ja ca tiirica betorire ca pejarã. \v 5 Wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmurorena bʉpo cʉ̃ ca yaberije, wederique, bʉpo cʉ̃ ca paarije, witiwʉ. To biro biicãri ñucã, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro jʉguerore, jĩa boerica tuturi jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirije peti ʉ̃ʉ nucũwʉ, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã yeri ca niirije.\f + \fr 4.5 \ft “El séptuple espíritu de Dios.” Ap 1.4; 3.1; 5.6.\f* \v 6 Ñucã wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro jʉguerore, dia pairiya oco ca õweri maniri sãra yaare biro bauwʉ. \p Wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro pʉtore, ñucã to weja pee cãare bapari peti ca catirã niiwa, cʉ̃ja jʉguero pee cãare, cʉ̃ja jiro pee cãare, ca cape cʉtirã. \v 7 Cʉ̃ja ca catirã mena macʉ̃ ca nii jʉogʉ, yai jũagʉre\f + \fr 4.7\ft León.\f* biigʉ niiwi; cʉ̃ jiro macʉ̃ pea wecʉre biigʉ niiwi; pʉarã jiro macʉ̃ bojocʉre biro ca díámacʉ̃ cʉtigʉ niiwi; ca tʉjagʉ pea aa ca wʉʉgʉre biigʉ niiwi. \v 8 Cʉ̃ja ca catirã baparipʉra cʉ̃ja ca niiro cõro seis niirije quedʉpʉri cʉtiwa. Ñucã tee jotoare, tee doca cãare ca cape cʉtirã niiwa. To biro biicãri, ñamiri, ʉmʉrecori, o biro ĩi yerijãatiwa: \q1 “Ca ñañarije manigʉ, ca ñañarije manigʉ, ca ñañarije manigʉ peti niimi Ʉpʉ Ʉmʉreco Pacʉ, niipetirijepʉre Ca Doti Tutua Niigʉ,\f + \fr 4.8\ft Is 6.3.\f* \q1 Ca nii jʉo dooricʉ, to birora ca niicõa niigʉ, ñucã nemo ca doopʉ,” \m ĩi ʉjea nii baja peo niiwa. \p \v 9 Ca catirã, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉre ca duwigʉ to birora ca caticõa niigʉre, “Ca añu majuropeegʉ peti mʉ nii” cʉ̃re ĩi, cʉ̃re ĩi nʉcʉ̃ bʉo, “Añu majuropeecã” cʉ̃re ĩi, cʉ̃ja ca ĩi ʉjea nii baja peorucuro cõrora, \v 10 veinticuatro niirã bʉcʉrã, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro wejare ca duwirã cãa, oro betori cʉ̃ja ca pejarijere jeeri, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉ ca duwigʉ pʉtopʉ cũu cojo, cʉ̃ jʉguerore cʉ̃ja ãjʉro jupeari mena ea nuu waari, to birora ca caticõa niigʉre o biro cʉ̃re ĩi nʉcʉ̃ bʉowa: \q1 \v 11 “Ʉpʉ, jãa Ʉmʉreco Pacʉ, mʉa, ca añu majuropeerije, \q1 ĩi nʉcʉ̃ bʉorique, ca tutua majuropeegʉ niiriquere, ca ñeepʉ peti mʉ nii. \q1 Mʉra niipetirije mʉ tiiupa. Mʉ ca boorore biro bii nii. \q1 Ñucã mʉ ca boorore biro mʉ ca tiirique nii,” \m cʉ̃re ĩi nʉcʉ̃ bʉowa. \c 5 \s1 Owarica tunua \p \v 1 Tee jiro wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉ ca duwigʉ cʉ̃ amo díámacʉ̃ nʉña peere, jĩcã tunua pʉa nʉñapʉra owarica tunua, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirije biarica tunuare yʉ ĩawʉ. \v 2 Ñucã yʉ ĩawʉ jĩcʉ̃, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ do biro tiiya maniropʉ ca tutuagʉ, tutuaro wederique mena o biro ca ĩigʉre: “¿Ñiru cʉ̃ niiti, biariquere yegari tii tunuare ca pãapʉ?” ĩiwi. \v 3 Ʉmʉreco tutipʉ cãare, ati yepa cãare, ñucã ati yepa docapʉ cãare, tii tunuare pãari ca ĩapʉ ʉno manicãwi. \v 4 To biri yʉ pea bʉaro yʉ otiwʉ, jĩcʉ̃ ʉnora tii tunuare pãari, to ca niirijere ca ĩapʉ ʉno cʉ̃ ca maniro ĩama ĩigʉ. \v 5 Yʉ ca otiro ĩagʉ, jĩcʉ̃ bʉcʉrã mena macʉ̃, o biro yʉre ĩiwi: “To cõrora otiya. Mee niimi jĩcʉ̃, Yai Jũagʉre biro ca tutuagʉ, Judá yaa puna macʉ̃, David pãrami, ca bii ametʉa nʉcãricʉ. Cʉ̃, tii tunuare jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirije biariquere yega, tii tunuare pãa, tiirucumi,” yʉre ĩiwi. \p \v 6 To cõrora wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro, to biri ca catirã bapari, ñucã bʉcʉrã cʉ̃ja ca niiro watoare, Oveja Macʉ̃ cʉ̃ja ca jĩa cõaquĩricʉre biigʉ ca nucũgʉre yʉ ĩawʉ. Cʉ̃ pea, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro potagaari cʉti, ñucã jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirije cape cʉti, biiwi, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã yeri ati yepa niipetiropʉ cʉ̃ ca tiicojoricarã ca niirijere.\f + \fr 5.6\ft Ap 1.4; 3.1; 4.5.\f* \v 7 Cʉ̃, Oveja Macʉ̃ pea, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉ ca duwigʉ pʉtopʉ waa, cʉ̃ amo díámacʉ̃ nʉña pee owarica tunua cʉ̃ ca cʉori tunuare amiwi. \v 8 Tii tunuare cʉ̃ ca amirora, ca catirã bapari ca niirã, ñucã bʉcʉrã veinticuatro ca niirã, cʉ̃ja ãjʉro jupeari mena ea nuu waawa Oveja Macʉ̃ jʉguerore. Cʉ̃ja niipetirãpʉra bʉa tẽe\f + \fr 5.8\ft Arpas.\f* bajaricarorire cʉowa. Ñucã ca jʉti añurijere oro mena tiirica bapari dadarori, cʉ̃ja ca maa jãarica baparire cʉowa. Tee, ca jʉti añurije cʉ̃ja ca maa jãarica bapari pea, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã cʉ̃ yaa pooga macãrã, cʉ̃re cʉ̃ja ca jãi juu buerucurijere ĩiro biiwʉ. \v 9 Cʉ̃ja pea wãma wãme o biro ĩi bajawa: \q1 “Mʉa, owarica tunuare ami, biariquere yega, ca tiipʉra niigʉ mʉ bii. Ñañaro jĩa eco yai, mʉ díi mena, niipetirã bojoca poogaari, bojoricarori ca wederã, niipetiri macãri macãrã, niipetiri yepari macãrã, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã jãa ca niiro mʉ tiiwʉ. \q1 \v 10 To biro bii yai bojacãri, wiorã jãa ca niiro tii, jãa Ʉmʉreco Pacʉ yeere ca paderã paia jãa ca niiro tii, mʉ tiiwʉ. \q1 Ñucã ati yepa niipetiropʉre ca doti majiparã jãa ca niipe cãare mʉ tii bojawʉ,” \m cʉ̃re ĩi baja peowa. \p \v 11 Tee jiro ĩa cojogʉ, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro, to biri ñucã ca catirã, aperã bʉcʉrã, cʉ̃ja ca niiro weja ca niirã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja paʉ millones de millones peti\f + \fr 5.11 \ft “Millares de millares y millones de millones.”\f* ca niirã cʉ̃ja ca bajarijere yʉ tʉowʉ. \v 12 Cʉ̃ja pea tutuaro wederique mena o biro ĩi baja wedeowa: \q1 “Oveja Macʉ̃, cʉ̃ja ca jĩamiricʉ pea, \q1 ca tutua majuropeegʉ niiriquere, \q1 dije ʉno dʉjaricaro maniro niipetirije ca cʉogʉ niiriquere, \q1 ca maji majuropeegʉ niiriquere, \q1 ca bii tutuagʉ niiriquere, \q1 ñucã ‘Ca nii majuropeegʉ mʉ nii,’ \q1 ‘Ca añu majuropeegʉ mʉ nii,’ \q2 ĩi nʉcʉ̃ bʉoriquere, \q1 baja peo nʉcʉ̃ bʉoriquere, \q1 ca ñeepʉ ʉno peti niimi” \m ĩi baja wedeowa. \p \v 13 Ñucã Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca jeeñorique niipetirijepʉra, ʉmʉreco tutipʉ ca niirije, ati yepa ca niirije, ati yepa docapʉ ca niirije, dia pairiyapʉ ca niirije cãa, o biro ca ĩirijere yʉ tʉowʉ: \q1 “Wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉre ca duwigʉre, to biri Oveja Macʉ̃re, to cãnacã rʉmʉra \q1 ‘Cʉ̃ra niimi ca nii majuropeegʉ, ca añu majuropeegʉ, \q1 ca tutuagʉ,’ ĩi nʉcʉ̃ bʉocõa niiricarã cʉ̃ja niijato,” \m ca ĩirijere. \p \v 14 To biro to ca ĩiro, bapari ca catirã pea, “To birora to biijato,”\f + \fr 5.14\ft Amén.\f* ĩi yʉʉwa. Bʉcʉrã veinticuatro ca niirã pea, cʉ̃ja ãjʉro jupeari mena ea nuu waari, cʉ̃jare ĩi nʉcʉ̃ bʉowa. \c 6 \s1 Biarique \p \v 1 Ñucã Oveja Macʉ̃, owarica tunuare jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirije biariquere, ca nii jʉori tabere cʉ̃ ca tʉ̃a pãaro yʉ ĩawʉ. Cʉ̃ ca tʉ̃a pãa cojorije menara yʉ tʉowʉ bapari ca catirã mena macʉ̃ jĩcʉ̃, bʉpo cʉ̃ ca bʉjʉro cõro o biro cʉ̃ ca ĩi wederijere: “Dooya,” ĩiwi. \v 2 To biro cʉ̃ ca ĩiro ĩa cojogʉ, yʉ ĩawʉ jĩcʉ̃ caballo ca botigʉre. Cʉ̃ jotoa ca pejagʉ pea bʉerica betore cʉowi. To biri ñucã Wiogʉ cʉ̃ ca pejari beto ʉnore tiicojo ecowi. Tii betore pejari, cʉ̃ waparãre bii ametʉa nʉcãcãwi; ñucã ca bii ametʉa nʉcãpʉra niicãgʉ biiwi. \p \v 3 Ñucã biarica tabere Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca tʉ̃a pãa jʉojãri tabe jiro macã tabere cʉ̃ ca tʉ̃a pãaro, jĩcʉ̃ jiro macʉ̃ ca catirã mena macʉ̃ o biro cʉ̃ ca ĩiro yʉ tʉowʉ: “Dooya,” ĩiwi. \v 4 To biro cʉ̃ ca ĩirora, ñucã apĩ caballo ca jũagʉ witi doowi. Cʉ̃ jotoare ca pejagʉ pea, ati ʉmʉreco macãrã añuro cʉ̃ja ca niimirijere cʉ̃ ca ñañopere doti tutuariquere tiicojo ecowi. Ñucã bojoca cʉ̃ja majuropeera cʉ̃ja ca ameri jĩa yaipere ĩigʉ, pairi pĩi niipĩire cʉ̃ja ca ʉporicʉ niiwi. \v 5 Biarique pʉa tabe jiro macã tabere Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca pãaro ñucã pʉarã jiro macʉ̃, ca catirã mena macʉ̃: “Dooya,” cʉ̃ ca ĩi acaro buiro yʉ tʉowʉ. To biro cʉ̃ ca ĩiro ĩa cojogʉ, ñucã caballo ca ñiigʉre yʉ ĩawʉ. Cʉ̃ jotoa ca pejagʉ pea, jĩcã coro nʉcʉ̃o ñaarica corore cʉowi.\f + \fr 6.5\ft Balanza, bʉaro aʉa boarique ca waapere ca bii cõoñarique nii.\f* \v 6 Ñucã ca catirã bapari ca niirã watoapʉ, jĩcã wãme o biro ca ĩi wedeo cojorijere yʉ tʉowʉ: “Trigo jĩcã kiloacãra bojoca jĩcã rʉmʉ cʉ̃ja ca pade wapa taaro cõro wapa cʉti. Cebada cãa itia kiloacãra, jĩcã rʉmʉ pade wapa taaricaro cõro wapa cʉti. To biro to ca bii pacaro ʉje ocore, ñucã ʉjere, no ca boorora tii bateticãña,” ĩi wedeowʉ. \p \v 7 Tee jiro ñucã biarica tabe itia tabe jiro macã tabere Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca pãaro, ñucã itiarã jiro macʉ̃ ca catirã mena macʉ̃: “Dooya,” cʉ̃ ca ĩiro yʉ tʉowʉ. \v 8 To biro cʉ̃ ca ĩiro ĩa cojogʉ, ñucã apĩ caballo jʉri jañuri booro ca niigʉre yʉ ĩawʉ. Cʉ̃ jotoa ca pejagʉ pea, “Bii Yairique,” wãme cʉtiwi. Cʉ̃ jiroacãra Ñañaro Bii Yairica tabere\f + \fr 6.8\ft Infierno: Jesucristore ca tʉo nʉnʉjeetiricarã ca bojoca ñañarã cʉ̃ja ca waapa tabe.\f* ca nii ĩñogʉ nʉnʉwi. Cʉ̃ja pea ati ʉmʉreco macãrã bapari taberi ca niirãre jĩcã tabe macãrãre ameri jĩarique mena, aʉa mena, diarique mena, waibʉcʉrã cʉ̃ja ca baa yaiorije mena, cʉ̃jare cʉ̃ja ca jĩa peoti dotiricarã niiwa. \p \v 9 Biarique bapari niirije jiro macã tabere Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca pãaro yʉ ĩawʉ, Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede, teere to birora tʉo nʉnʉjeecõa nii, cʉ̃ja ca biirique jʉori, ñañari wãmepʉ cʉ̃ja ca tii jĩa batericarã yeri, waibʉcʉrã jĩari joe mʉenerica tutu doca ca niirãre. \v 10 To biri Ʉmʉreco Pacʉre tutuaro mena o biro ĩi acaro buiwa: “Wiogʉ ca ñañarije manigʉ, díámacʉ̃ ca ĩigʉ, ¿no cõropʉ ati yepa macãrãre ĩa beje, jãare jĩa ame boja, mʉ tiigʉti?” ĩiwa. \v 11 To biro cʉ̃ja ca ĩiro, Ʉmʉreco Pacʉ pea juti ca botirije cʉ̃jare jãari, “Yerijãaña ména, dʉja tii cuu ca eapa tabe. Mʉjare biro yʉ yee quetire wederi maja niima ména tii yepapʉre, Cristo yee queti jʉori ca bii yaiparã dʉjama. Cʉ̃ja niipetirã cʉ̃ja ca nea poo petiro jiropʉ docare, cʉ̃jare yʉ ĩa bejerucu,” cʉ̃jare ĩiwi. \p \v 12 Biarique jĩcã amo cõro niirije cʉ̃ ca tʉ̃a pãaricaro jiro macã tabere Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca pãaro, bʉaro jita nana, muipũ cãa bʉaro ñii, boori jutiro ca ñiirirore biropʉ\f + \fr 6.12\ft Cabra poa bʉaro ca ñiirore biropʉ.\f* biicã yai waawi. To biri ñucã muipũ ñami macʉ̃ cãa, díí quire biro jeeñacã yai waawi. \v 13 Ñucã bʉaro ca wino waaro, higueragʉ dica higo ca jʉmera ca ñaabaterore biro ñaabatewa ʉmʉreco tuti macãrã ñocõa cãa. \v 14 To biro ca biiri tabera, ʉmʉreco quejero cãa, owarica pũurore ñee tunua yaioricarore biro biicã yerijãa waawʉ. Ʉ̃tã yucʉ ati yepare ca niimirije, ñucã diaripʉre yucʉ poogaari ca niimirije cãa, aperoripʉ wʉʉ batecã yai waawʉ. \p \v 15 To biro ca biirijere ĩari, ati yepa macãrã wiorã, ca nii majuropeerã, uwamarã ʉparã, ca apeye pairã, do biro ca tiiya manirã ca niimiricarã, ñucã niipetirã ca pade coterã, ca pade cotetirã mena, operipʉ, ʉ̃tã buurori watoaripʉ duti ñaajuacãri cʉ̃ja niipetirã, \v 16 ʉ̃tã yucʉrena, ʉ̃tãgaarirena o biro ĩi acaro buiwa: “Jãare ñaapea bʉatoya,\f + \fr 6.16\ft Os 10.8.\f* wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉ ca duwigʉ jãare ĩaremi; ñucã Oveja Macʉ̃, ñañaro jãare cʉ̃ ca tiipere jãare camotaya. \v 17 Mee, ñañaro mani ca tamʉoro manire cʉ̃ ca tiipa rʉmʉ eacoa, ¿noa pee teere cʉ̃ja nʉcãrãti?” ĩiwa. \c 7 \s1 Israel yaa pooga macãrã \p \v 1 Ate jiro bapari Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja, ati yepare, dia pairiya cãare, ñucã jĩcãgʉ yucʉgʉ ʉno peerena, ca wino paa puutipere biro ĩirã bapari joperipʉrena ca nucũ biatorãre yʉ ĩawʉ. \v 2 To biri ñucã yʉ ĩawʉ apĩ, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, Ʉmʉreco Pacʉ to birora ca caticõa niigʉ wãmere ñia cũuricaro cʉori, muipũ cʉ̃ ca mʉa dooro pee ca doogʉre. Cʉ̃ pea, aperã bapari Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja, ati yepare, dia pairiya cãare, ñañaro cʉ̃ ca tii dotiricarãre, tutuaro wederique mena o biro cʉ̃jare ĩi acaro buiwi: \v 3 “Tii yepare, dia pairiyare, yucʉ cãare, ñañaro tiiticãña. Mani Ʉmʉreco Pacʉre pade bojari majare, cʉ̃ wãme mena cʉ̃ja diámacʉ̃rire ñia cũuña mani ména,” ĩi acaro buiwi. \p \v 4 To biro cʉ̃ ca ĩiro jiro yʉ tʉowʉ ano cãnacãrã peti, Ʉmʉreco Pacʉ wãmere ca ñia cũu ecoricarãre. Israel yaa pooga macã punari macãrã niipetirã ciento cuarenta y cuatro mil peti ñia cũu ecoupa. \q1 \v 5 Judá yaa puna macãrã doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 Rubén yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 Gad yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 \v 6 Aser yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 Neftalí yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 Manasés yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 \v 7 Ñucã Simeón yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 Leví yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 Isacar yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 \v 8 Ñucã Zabulón yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 José yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \q1 Benjamín yaa puna macãrã cãa doce mil peti ñia cũu ecowa. \s1 Paʉ bojoca juti botirije ca jãñarã \p \v 9 Ate jiro paʉ bojoca, niipetiri poogaari macãrã, bojoca bojoricarori ca wederã niipetirã, niipetiri macãri macãrã, do biro tii cõoña peotiricarã méé ca niirã, juti botirije wado jãñaricarã, pũu queeri jeecãricarã wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro jʉguerore, ñucã Oveja Macʉ̃ jʉguerore, ca nucũrãre yʉ ĩawʉ. \v 10 Niipetirã tutuaro wederique mena o biro ĩi acaro buiwa: \q1 “Mani Ʉmʉreco Pacʉ ca doti majuropeegʉ cʉ̃ ca duwiropʉ ca duwigʉ, to biri Oveja Macʉ̃, manire ametʉenema,” \m ĩi acaro buiwa. \p \v 11 Niipetirã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro wejare, ñucã bʉcʉrã, aperã ca catirã, cʉ̃ja ca niiro wejare nucũ cojowa. Cʉ̃ja pea wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro díámacʉ̃, cʉ̃ja ãjʉro jupeari mena ea nuu waa yepapʉ muu bia cũmu waari, Ʉmʉreco Pacʉre o biro ĩi nʉcʉ̃ bʉowa: \q1 \v 12 “To biro to biijato. \q1 Baja nʉcʉ̃ bʉorique, ca añu majuropeerije, majirique, \q1 ‘Mʉ añu majuropeecã’ ĩirique, ĩi nʉcʉ̃ bʉorique, \q1 cʉ̃ ca tutua majuropeerije, cʉ̃ ca bii tutuarije, \q1 mani Ʉmʉreco Pacʉre to birora ĩi nʉcʉ̃ bʉocõa niirique to niijato. \q1 To biro to biijato,” ĩiwa. \p \v 13 To biro cʉ̃ja ca ĩi niiri tabera jĩcʉ̃ bʉcʉrã mena macʉ̃: \q1 “¿Ĩijã juti ca botirije ca jãñarã, noa cʉ̃ja niiti? ¿Noopʉ cʉ̃ja doojapari?” \m yʉre ĩi jãiñawi. \p \v 14 To biro yʉre cʉ̃ ca ĩi jãiñaro: \q1 “Wiogʉ, mʉ, mʉ maji cʉ̃jara,” \m cʉ̃re yʉ ĩi yʉʉwʉ. \p Cʉ̃ pea o biro yʉre ĩiwi: \q1 “Anija, Jesucristo cʉ̃jare cʉ̃ ca bii yai bojariquere tʉo nʉnʉjee, \q2 cʉ̃ díi mena cʉ̃ja ca ñañarijere cʉ̃ ca coericarã niiri, ñañaro peti bojoca cʉ̃ja ca biiri rʉmʉrire ca ametʉaricarã niima. \q1 \v 15 To biri Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca duwiri tabe jʉguero niima. Cʉ̃ yaa wiipʉre ñamiri, ʉmʉrecori, to birora cʉ̃re tii nʉcʉ̃ bʉocõa niima. \q1 Wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉre ca duwigʉ pea, cʉ̃ ca bojoca cʉti niirije mena cʉ̃jare ĩa nʉnʉjee niirucumi. \q1 \v 16 Dii rʉmʉ ʉno peera aʉa boa, oco jinirʉgarã, ñañaro tamʉotirucuma. Muipũ cãa, puniro cʉ̃jare ajitirucumi.\f + \fr 7.16, 17\ft Is 49.10.\f* Ca ajirije cãa cʉ̃jare aji pato wãcõtirucu. \q1 \v 17 Oveja Macʉ̃, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro watoapʉ ca niigʉra, cʉ̃jare ca cotegʉ niirucumi. \q2 Cʉ̃ja ca oco jinirʉgaro, catirique oco punari ca niiri tabepʉ cʉ̃jare jʉo waarucumi.\f + \fr 7.17\ft Sal 23.1-2; Is 25.8.\f* \q2 Ʉmʉreco Pacʉ pea ñañaro cʉ̃ja ca bii yaja pua otimirique cape ocore tuu coerucumi,” \m yʉre ĩi wedewi. \c 8 \s1 Ca tʉjari dobero \p \v 1 Ñucã Oveja Macʉ̃, seis niirije jiro macã tabe biarica tabere cʉ̃ ca tʉ̃a pãarora, jĩcã nimaro decomacã peti,\f + \fr 8.1\ft Media hora.\f* ʉmʉreco tutipʉre ca bʉjʉmijãrije yʉjʉ nʉcã peticoawʉ. \p \v 2 Jiro yʉ ĩawʉ, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja, Ʉmʉreco Pacʉ jʉguero ca nucũrã, cʉ̃ja cõrorena putirica wʉʉri cʉ̃ja ca tiicojoricarãre. \p \v 3 Jiro apĩ Ʉmʉreco Pacʉ pʉto macʉ̃ doo, ca jʉti añurijere cʉ̃ja ca joe mʉeneri tutu pʉto ea nʉcã waawi. Ca jʉti añurijere cʉ̃ja ca maa jãarica coro, oro mena cʉ̃ja ca tiirica corore cʉowi. Toopʉ cʉ̃ ca nucũro, joericaro añuro ca jʉti añurijere pairo cʉ̃re tiicojowa, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã cʉ̃ yaa pooga macãrã niipetirã cʉ̃ja ca jãi juu buerucurije mena, altar\f + \fr 8.3\ft Altar, Ʉmʉreco Pacʉre tii nʉcʉ̃ bʉorã yucʉ díi ca jʉti añurijere joe mʉenerica tutu.\f* oro mena cʉ̃ja ca tiirica tutu, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro jʉguero ca niiri tutupʉ cʉ̃ joe mʉenejato ĩirã. \v 4 To biro cʉ̃ ca tiirora, ca jʉti añurije bueri, ñucã Ʉmʉreco Pacʉ yaa pooga macãrã cʉ̃ja ca juu bue nʉcʉ̃ bʉorucurije mena Ʉmʉreco Pacʉ pʉtopʉ bue mʉa eawʉ. \v 5 To cõrora Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ pea ca jʉti añurije maa jãarica corore ami, waibʉcʉrã joe mʉenerica tutu maquẽ niiti ca ajiyaarije mena tii corore maa jãa dadori, ati yepapʉre poo bate duwiocã cojowi. To biro cʉ̃ ca tiirije menara bʉpo bʉjʉ, wederique wedeo, tutuaro bʉpo yabe, bʉaro jita nana, biiwʉ. \s1 Putirica wʉʉri \p \v 6 Jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja putirica wʉʉrire putirã doorã tiiwa. \p \v 7 Ca nii jʉogʉ, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ cʉ̃ putirica wʉʉre putiwi. Cʉ̃ ca putirije menara, oco ca bʉʉrica quiiri,\f + \fr 8.7\ft Granizo.\f* ca ʉ̃ʉrije díi mena ca ayiarije ñaawʉ ati yepapʉre. To biro ca biirora, ati yepa itia tabe cõro ejaro ca niiri yepare jĩcã tabe ʉ̃ʉ, yucʉ itia tabe cõro ca niirije jĩcã tabe ʉ̃ʉ, taa ca jʉmerije pea niipetirijepʉra ʉ̃ʉ peticoa, biicãwʉ. \p \v 8 Cʉ̃ jiro macʉ̃, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ putiwi ñucã cʉ̃ putirica wʉʉre. Cʉ̃ ca putirije menara, dia pairiyapʉre, jĩcã macãnʉcʉ̃ buuro, bʉaro ca ʉ̃ʉri buuro ñaañua eawʉ. To biro ca biirora, dia pairiya itia tabe cõro ejaro ca niiri tabe jĩcã tabe díi wado biicoawʉ. \v 9 Ñucã itia tabe cõro pairo ejaro dia pairiyapʉre ca niimiricarã, jĩcã tabe macãrã dia peticoawa. Ñucã cũmu pacagaari itia tabe cõro pairo ca ejarore dia pairiyapʉre ca niimirique cãa, jĩcã tabe maquẽ tii yaio ecocoawʉ. \p \v 10 Pʉarã jiro macʉ̃, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ putiwi ñucã cʉ̃ putirica wʉʉre. Cʉ̃ ca putirije menara, ʉmʉreco tutipʉ macʉ̃ ñocõ paigʉʉro, jĩa boerica tutu ca ʉ̃ʉ nucũrore biro ca ʉ̃ʉgʉ ñaaduwi eagʉ, itia tabe cõro pairo ca ejaropʉre diari ca niimiriquere, ñucã oco ca witiri operi ca niimirique cãare, jĩcã tabe tii yaio peticã cojowi. \v 11 Ñocõ pea, “Ca Jʉ̃guẽgʉ,”\f + \fr 8.11\ft Amargura, ajenjo.\f* wãme cʉtiwi. To biri itia tabe cõro pairo oco ejaro ca niimirije, jĩcã tabe bʉaro ca jʉ̃guẽrije jeeñacoawʉ. To biro ca biirije jʉori, paʉ bojoca bii yaiwa. \p \v 12 Itiarã jiro macʉ̃, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ putiwi ñucã cʉ̃ putirica wʉʉre. Cʉ̃ ca putirije menara, muipũ ʉmʉreco macʉ̃ itia tabe cõro ejaro ca niigʉ jĩcã tabe naitĩacoa, ñucã ñami macʉ̃ cãa jĩcã tabe naitĩacoa, to biri ñocõa cãa itia tabe cõro pairo ejaro ca niirãpʉra jĩcã tabe naitĩacoa, biicãwa. To biri ʉmʉreco, ñami, itia tabe cõro ca boemirije jĩcã tabe boeticoawʉ. \p \v 13 Teere ĩa niirucugʉ yʉ tʉowʉ aa pacʉ, ʉmʉreco tuti decomacãpʉre wʉʉ amojode, tutuaro wederique mena o biro cʉ̃ ca ĩi wedeoro: “Abé nija. ¡Abé nija! ¡Abé nija! Ano jiro itiarã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja cʉ̃ja putirica wʉʉrire cʉ̃ja ca putiro, tii yepa macãrã ñañaro peti tamʉorã doorã tiima,” cʉ̃ ca ĩirijere. \c 9 \p \v 1 Bapari jiro macʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ cʉ̃ putirica wʉʉre putiwi ñucã. Cʉ̃ ca putirije menara jĩcʉ̃ ñocõre biigʉ ca niigʉ ʉmʉrecopʉ macʉ̃ ati yepapʉre ca ñaaduwi dooricʉre yʉ ĩawʉ. Cʉ̃, ca ʉ̃cʉ̃ari opere pãaricarore tiicojo ecowi. \v 2 Tii opere cʉ̃ ca pãarora, tii opepʉre weje joericaro ca bue mʉaro cõro peti bue mʉawʉ. Tii ope ca bue mʉarijera muipũ cʉ̃ ca naitĩaropʉ, ñucã wino ca paa puutiropʉ, tiicãwʉ. \v 3 Tee bueri menara yejeroa ati yepapʉre witi ñaacũmu jeja nʉcã peticoawa. Yejeroa pea, “Cotiapa cʉ̃ ca toaro ca puniro cõro punirucuma,” cʉ̃ ca ĩi uwari jãaricarã niiwa. \v 4 Cʉ̃ja yejeroa pea ati yepa maquẽ, taa niipetirije ca jʉmerije ca niirije cõro, ñucã yucʉ cãare cʉ̃ ca ñaño doti cojoricarã méé niiwa. Ʉmʉreco Pacʉ wãmere cʉ̃ja diámacʉ̃ripʉ ca cʉotirã bojoca wadore cʉ̃ ca ñaño doti cojoricarã niiwa. \v 5 “Cʉ̃jare toa jĩa batetirãra, jĩcã amo cõro niirã muipũa peti cʉ̃ja ca wijioro mʉja tiirucu,” cʉ̃ ca ĩi cojoricarã niiwa. Cʉ̃ja ca toarije pea jĩcʉ̃ cotiapa cʉ̃ ca toaro cõro puniwʉ. \p \v 6 Tii rʉmʉrire bojoca bii yairiquere amamirucuma. To biro bii pacarã bʉatirucuma. Ñucã bii yairʉgamirucuma; cʉ̃ja ca bii yaipepʉa manirucu. \p \v 7 Yejeroa pea, ameri jĩarã waarʉgarã, caballoare\f + \fr 9.7\ft Waibʉcʉrã ca apeye ũmarã.\f* cʉ̃ja ca beju umo nʉcõricarãre biirã bauwa. Cʉ̃ja dʉpʉga jotoare oro mena tiirica betorire biro ca baurijere pejawa. Ñucã bojoca baurica wãmere biro diámacʉ̃ cʉtiwa. \v 8 Cʉ̃ja poa pea, nomio poare biro yoerije niiwʉ. Cʉ̃ja upi pea macãnʉcʉ̃ yaia jũarã bʉcʉrã\f + \fr 9.8\ft Leones.\f* upire biirije niiwʉ. \v 9 Cʉ̃ja upʉrire come juti mena jãña ditowa. Cʉ̃ja ca wʉʉrije cãa, ameri jĩa jãa waarã, bojoca cʉ̃ja ca jãñari coori mena caballoa cʉ̃ja ca jʉo ũmaaro ca bʉjʉro cõro bʉjʉwʉ. \v 10 Cʉ̃ja pĩcõrori cãa cotiapa pĩcõrore biro niiwʉ, cʉ̃ja ca toari caari. Teepʉ cʉowa nímá bojocare cʉ̃ja ca toaro, jĩcã amo cõro niirã muipũa peti ñañaro cʉ̃ja ca tamʉoro cʉ̃ja ca tiipere. \v 11 Yejeroa wiogʉ, ca ʉ̃cʉ̃ari ope macʉ̃ ángel, hebreo wederique menara “Abadón” wãme cʉtiwi. Griego yee mena peera, “Apolión” wãme cʉtiwi.\f + \fr 9.11\ft Abadón, to biri Apolión wãme cʉtiwi. Waimaja yee mena peera, “Ñañaro ca tii yaiogʉ,” wãme cʉtiwi.\f* \p \v 12 Mee, ca nii jʉorije ñañaro tamʉorique ametʉa, ména pʉa wãme doo nemo. \p \v 13 Jĩcã amo cõro ca niirã jiro macʉ̃, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ putiwi ñucã cʉ̃ putirica wʉʉre. Cʉ̃ ca putirora, oro mena cʉ̃ja ca tiirica tutu,\f + \fr 9.13\ft Altar.\f* wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro jʉguero ca niiri tutupʉre ca niirije bapari sawiri watoapʉ wederique ca wedeorijere yʉ tʉowʉ. \v 14 Jĩcã amo cõro jiro macʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ putirica wʉʉ ca cʉogʉre o biro cʉ̃re ĩi wedeo cojowʉ: “Dia pairiya Éufrates weja Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja bapari cʉ̃ja ca jia tuu nʉcõricarãre cʉ̃jare popioya,” ĩiwʉ. \v 15 To cõrora Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja baparipʉra popio ecowa. Ati yepa macãrã bojocare itia tabe cõro pairo ejaro ca niirãre jĩcã tabe macãrãre ca jĩa bateparã niirã biiwa. “Mee, ʉmʉrecore too muipũ cʉ̃ ca niiro, tii rʉmʉ ca niiro, ñucã cʉ̃ muipũ ca niiro, tii cʉ̃ma ca niiro, to biro ca tiiparã niirucuma,” ĩi cũuricarã niiri to biro biiwa. \v 16 To biicãri ñucã, “Jĩari maja uwamarã doscientos millones peti niima caballoa jotoa ca pejarã,” ĩirique cãare yʉ tʉo bʉa cojowʉ. \p \v 17 To biro ca ĩirijere tʉo bʉa ĩa cojogʉ, yʉ ca ĩaricarã caballoa, to biri cʉ̃ja jotoare ca pejarã cãa, o biirã niiwa. Niipetirãpʉra, cʉ̃ja cotiare, cʉ̃ja diámacʉ̃re, come coro pecame ca ʉ̃ʉrijere biro ca jũari coro, jacinto cʉ̃ja ca ĩirijere biro ca jʉmerije, ñucã azufrere biro ca jʉriri coori mena jãña ditowa. Caballoa pea, macãnʉcʉ̃ yai dʉpʉgare biro dʉpʉga cʉtiwa. To biro biicãri cʉ̃ja ʉjeroripʉre ca ʉ̃ʉrije, ca buerije, azufre, witiwʉ. \v 18 Ca ʉ̃ʉrije, ca buerije, to biri azufre, ate itia wãme caballoa ʉjeroripʉ ca witirije bojocare ñañaro peti ca tiiro, paʉ bojoca itia tabe cõro pairo ejaro ca niimiricarã jĩcã tabe macãrã bii yai peticoawa. \v 19 Caballoa ñañaro cʉ̃ja ca tiirijere cʉ̃ja ʉjeroripʉ, cʉ̃ja pĩcõrori añaare biro ca baurije ca niirijepʉ cʉowa. Tee mena ñañaro tiiwa. \p \v 20 Bojoca, ate ñañarije mena ñañaro cʉ̃ja ca bii yai weoricarã ca cati dʉjarã nii pacarã, ñañaro cʉ̃ja ca tiirijere tʉgoeña yeri wajoatiwa. Ñucã wãtĩare, oro, plata, bronce, ʉ̃tã, to biri yucʉ mena cʉ̃ja ca quenoricarã ĩati, tʉoti, waati, ca biirãre cʉ̃ja ca tii nʉcʉ̃ bʉorucurije cãare tii yerijãatiwa. \v 21 Ñucã bojocare cʉ̃ja ca jĩarucurijere, ati yepa maquẽ cʉ̃ja ca maji tutuarije menara ca biipere cʉ̃ja ca wede jʉguerucurijere, nomia, ʉmʉa, tiirica wãme cõro méé cʉ̃ja ca tii epe niirucurijere, cʉ̃ja ca jee dutirije cãare, tii yerijãati majuropeecãwa. \c 10 \s1 Ʉmʉreco Pacʉ pʉto macʉ̃, owarica tunuaacã mena \p \v 1 Jiro apĩ Ʉmʉreco Pacʉ pʉto macʉ̃ do biro ca tiiya manigʉ, bueri watoapʉ ca duwi doogʉre yʉ ĩawʉ. Cʉ̃ dʉpʉga jotoare bue niimamʉ beto nii amojode, cʉ̃ diámacʉ̃ pea ʉmʉreco macʉ̃ muipũre biro boe bate, ñucã cʉ̃ dʉpori cãa pecame ca ʉ̃ʉ nucũri punare biro, niiwʉ. \v 2 Cʉ̃ amopʉre upa tunua pãarica tunuaacãre cʉowi. Cʉ̃ dʉpo díámacʉ̃ nʉñare dia pairi yaapʉre ʉta cũu, ñucã ca ãcõ nʉña peera yepapʉre ʉta ñee nʉcã ea, biiwi. \v 3 To biro bii duwi eagʉra, jĩcʉ̃ macãnʉcʉ̃ yai cʉ̃ ca acaro buiro cõro peti tutuaro acaro buiwi. Cʉ̃ ca acaro buirora, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã bʉpoa cʉ̃ja ca wederijere yʉ tʉowʉ. \v 4 Bʉpoa jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã cʉ̃ja ca wedero jiro teere owagʉ doogʉ yʉ tiimiwʉ yua. Owagʉ doogʉ yʉ ca tiiri tabera, ʉmʉreco tutipʉ o biro yʉre ca ĩi cojorijere yʉ tʉowʉ: “Mʉ jĩcʉ̃ra majiña, bʉpoa jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã cʉ̃ja ca ĩijãrijera owaticãña,” yʉre ĩiwʉ. \p \v 5 Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ diapʉ, yepapʉ ca ʉta ñee nucũgʉre yʉ ca ĩaricʉ pea, cʉ̃ amo díámacʉ̃ nʉñare ʉmʉreco tutipʉ juu mʉene cojori, \v 6 to birora ca caticõa niigʉ mena, ʉmʉreco, ati yepa, dia pairiya, ñucã niipetirije teepʉre ca niirije cãare ca tiiricʉ wãme mena ĩiri: “Mee, ati cuu to cõrora peti nʉcãcoaro bii. \v 7 Jĩcã amo peti, ape amore jĩcãga penituaro ca niirã jiro macʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ cʉ̃ putirica wʉʉre cʉ̃ ca puti jʉori tabera to cõrora yapa cʉti earucu ati ʉmʉreco. Ʉmʉreco Pacʉ, ‘O biro yʉ tiirucu,’ cʉ̃ ca ĩirique, cʉ̃ jĩcʉ̃ra cʉ̃ ca majirique bii earo biirucu. Cʉ̃ yaarã, cʉ̃ yee quetire ca wedeparãre cʉ̃ ca wedericarore birora bii yapano earo biirucu,” ĩiwi. \p \v 8 Ʉmʉreco tutipʉ wederique yʉ ca tʉorique pea, ñucã o biro yʉre to ca ĩi cojoro yʉ tʉowʉ: “Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ dia pairi yaapʉ, yepapʉ ʉta cũuri ca nucũgʉ pʉtopʉ waari, pãarica tunua cʉ̃ ca cʉori tunuaacãre amigʉja,” yʉre ĩi wedeo cojowʉ. \v 9 To biro yʉre ca ĩirijere tʉo, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ pʉtopʉ waari, tii tunuaacãre yʉre cʉ̃ tiicojojato ĩigʉ, cʉ̃re yʉ jãiwʉ. Cʉ̃ pea o biro yʉre ĩi yʉʉwi: “Ʉ̃jʉ, amiri baaya. Mʉ ca baaro mʉ ʉjerora dobea ocore biro ipitirucu. Bii pacaro, mʉ paagapʉra bʉaro jʉ̃guẽrucu,” yʉre ĩiwi.\f + \fr 10.9\ft Ez 3.3.\f* \p \v 10 To biro yʉre cʉ̃ ca ĩiro, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ cʉ̃ ca cʉori tunuaacãre amiri yʉ baawʉ. Yʉ ʉjerora añuro dobea ocore biro ipitiwʉ. Bii pacaro yʉ paa totipʉra bʉaro jʉ̃guẽbuwʉ. \v 11 To biro yʉre ca biiri tabera o biro yʉre ĩiwa: “To cãnacã macã macãrãre, ñucã to cãnacã yepa macãrãre, to cãnacã pooga macãrãre, bojoricarori ca wederãre, to biri niipetirã wiorã, cʉ̃ja ca biipere Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca ĩirijere, cʉ̃jare ca wede nemopʉ mʉ nii ñucã,” yʉre ĩiwa. \c 11 \s1 Cʉ̃ja ca ĩariquere ca wederã pʉarã \p \v 1 Jiro jĩcã pĩi cõorica pĩire\f + \fr 11.1\ft Vara de medir.\f* yʉre tiicojori, o biro yʉre ĩiwi: “Wãmʉ nʉcãña. Ʉmʉreco Pacʉ yaa wiire, yucʉ díi ca jʉti añurije joe mʉenerica tutu cãare cõoña. Ñucã toopʉ ca juu bue nʉcʉ̃ bʉo niirã cãare bapo cõo ñaaña. \v 2 Bii pacagʉ, Ʉmʉreco Pacʉ yaa wii macã yepa peera mʉ cõotiwa. Mee tii yepa, Ʉmʉreco Pacʉre ca majitirãre cʉ̃ja ca tiicojorica yepapʉ nii. Cʉ̃ja pea Ʉmʉreco Pacʉ yaa macã, ca ñañarije maniri macãre cuarenta y dos muipũa peti ñañaro bojocare tii niirucuma. \v 3 Yʉ pea, pʉarã boori juti jãñaricarã mil doscientos sesenta rʉmʉri peti yʉ yee maquẽre ca queti wede niiparãre yʉ tiicojorucu,” ĩiwi. \p \v 4 Cʉ̃ja niima, pʉagʉ olivos yucʉre biro, ñucã pʉa tutu\f + \fr 11.4\ft Candelabros.\f* jĩa boerica tuturire biro, ati yepa Ʉmʉreco Pacʉ jʉguerore ca niirã.\f + \fr 11.4\ft Zac 4.3, 11-14.\f* \v 5 Jĩcãrã ñañaro cʉ̃jare ca tiirʉgarã ʉnore, cʉ̃ja ʉjerori ca ʉ̃ʉ witirije mena cʉ̃ja waparãre joe yaiocãma. To biro tii yaio ecorucuma, no ca boorã ñañaro cʉ̃jare ca tiirʉga tʉgoeñarã ʉno. \v 6 Anija cʉ̃ja ca ĩariquere wederi maja, ca oco peatiro cʉ̃ja ca tii majirijere cʉoma, cʉ̃ja ca queti wede niiri cuu cõro ca oco peatipere biro ĩirã. Ñucã ocorena díi ca jeeñaro tii majirique cãare cʉo, ati yepare niipetirije diarique mena ñañaro cʉ̃ja ca tamʉoro, cʉ̃ja ca tiirʉgari taberi cõro cʉ̃ja ca tii majipere, cʉoma. \p \v 7 Ʉmʉreco Pacʉ yeere cʉ̃ja ca majirijere cʉ̃ja ca wede yapanoro, ca ʉ̃cʉ̃ari opepʉ ca mʉa doogʉ waibʉcʉ ca uwiogʉʉro cʉ̃jare quẽe ametʉa nʉcãri, cʉ̃jare jĩa batecãrucumi. \v 8 Cʉ̃ja upʉri niiquĩrique pea cʉ̃ja Wiogʉre cʉ̃ja ca jĩa cõaquĩrica macã, pairi macã maquẽ wiijeri watoa macã yepapʉ\f + \fr 11.8\ft Jerusalén'pʉ.\f* cũa yai waarucu, ape wãme ĩi cõoñajata Sodoma, to biri Egipto macãripʉre. \p \v 9 To biri itia rʉmʉ decomacã peti niipetirã bojoca, ape macãri macãrã bojoricarori ca wederã, ñucã niipetiri yepari macãrã cãa, ĩa niirucuma cʉ̃ja upʉri niiquĩriquere. Ñucã cʉ̃ja upʉri niiquĩriquere cʉ̃ja ca yaa cõaro bootirucuma. \v 10 Ati yepa macãrã pea, to biro cʉ̃jare cʉ̃ ca tii cõarijere ĩari, cʉ̃ja ca cʉorije mena cʉ̃ja majurope ameri tiicojo ʉjea nii niirucuma, cʉ̃ja pʉarã ca biipere wede jʉgueri maja ñañaro cʉ̃ja ca biiro ca tiirucuricarã, mee cʉ̃ja ca bii yaicoaro macã. \p \v 11 Itia rʉmʉ decomacã ca ametʉaro jiro, Ʉmʉreco Pacʉ catirique cʉ̃ ca tiicojorije cʉ̃japʉre ca ñaajãa nʉcã earo, cati wãmʉ nʉcãcoawa ñucã. Cʉ̃jare ca ĩa niiricarã pea ĩa ʉcʉacã yai waawa. \v 12 To cõrora Ʉmʉreco Pacʉ yeere cʉ̃ja ca majirijere wederi maja pea, ʉmʉreco tutipʉ tutuaro mena o biro ca ĩirijere tʉowa: “¡Anopʉ mʉa dooya!” To biro cʉ̃jare to ca ĩirora, bueri bʉrʉa watoapʉ cʉ̃ja waparã cʉ̃ja ca ĩarora ʉmʉreco tutipʉ mʉacoawa. \p \v 13 To biro cʉ̃ja ca bii mʉa waari tabera ati yepa bʉaro nanawʉ. To biro to ca biiro, tii macã pʉa amo cõro peti pairo ejaro ca niimirica yepa abacã ñaaduwi waawʉ. To biro ca biiro, bojoca siete mil peti bii yaiwa. To biro ca biiro bojoca ca cati dʉjaricarã pea uwirique mena, Ʉmʉreco Pacʉ ʉmʉreco tutipʉ ca niigʉre, “Do biro ca tiiya manigʉ niimi,” ĩi nʉcʉ̃ bʉowa. \p \v 14 Ñañaro tamʉorique pʉa cuu ametʉa mee. To ca bii pacaro, itiati ñañaro ca biipa cuu cõñacã dooro bii. \s1 Puti tʉjarica wʉʉ \p \v 15 Ñucã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niigʉ cʉ̃ putirica wʉʉre putiwi. Cʉ̃ ca putirora, ʉmʉreco tutipʉ tutuaro wederique o biro ca ĩirije wedeowʉ: \q1 “Ati yepa macãrã cʉ̃ja ca doti niimirique, mani Ʉpʉ to biri cʉ̃ Ca Beje Amiricʉ\f + \fr 11.15\ft Hebreo wederique mena “Mesías”; griego wederique mena peera “Cristo”.\f* yee pee nii eacã mee yua. Cʉ̃ja to birora doticõa niirucuma.” \m \v 16 To biro ca ĩirora, veinticuatro ca niirã bʉcʉrã cʉ̃ja yaa cũmuroripʉ Ʉmʉreco Pacʉ jʉguerore ca duwirã, muu bia ñaacũmu waa, o biro ĩi nʉcʉ̃ bʉowa Ʉmʉreco Pacʉre: \q1 \v 17 “Ʉmʉreco Pacʉ niipetirijepʉre ca doti tutua niigʉ, ca nii jʉo dooricʉ, to birora ca niicõa niigʉ, ñucã ca doopʉre, ‘Añu majuropeecã’ mʉre jãa ĩi, do biro tiiya maniro mʉ ca doti tutua majuropeerijere jee ʉpari, mʉ doti jʉo waa. \q1 \v 18 Niipetiri yepari macãrã ajiamiwa. Mʉ ca ajiarije mena ñañaro cʉ̃jare mʉ ca tiipa rʉmʉ eacoa mee. \q1 Ca bii yaiquĩricarã niipetirãre mʉ ca ĩa bejepa tabe, \q1 Mʉ yee queti wede jʉgueri majare, mʉ yeere paderi maja, mʉ yaarã ca ñañarije manirã, mʉ wãmere ca ĩi nʉcʉ̃ bʉorã, ca nii coterã, ca nii majuropeerãre, cʉ̃ja yee maquẽ añurije cʉ̃ja ca wapa taapere mʉ ca tiicojopa rʉmʉ eacoaro bii. \q1 Ati yepa macãrã bojocare ñañaro ca tii yaiorãre, ñañaro cʉ̃jare mʉ ca tii yaiopa rʉmʉ nii,” ĩi nʉcʉ̃ bʉowa. \p \v 19 To cõrora, Ʉmʉreco Pacʉ yaa wii ʉmʉreco tutipʉ ca niiri wii jope pãa nʉcãcoawʉ. Tii wiipʉre bauwʉ acacũmua, Ʉmʉreco Pacʉ, “O biro yʉ tiirucu,” cʉ̃ ca ĩirica cũmua. To biro ca biiri tabera bʉaro bʉpo yabe, wederique wedeo, bʉpo paa, bʉaro jita nana, to biro biicãri bʉaro oco ca bʉʉrica quiiri ñaa, biiwʉ. \c 12 \s1 Nomio, to biri pinore biigʉʉro ca niigʉ \p \v 1 Ñucã, ʉmʉreco tutipʉre ca bii ĩñori wãme añuri wãme bau eawʉ. Jĩcõ nomio ʉmʉreco macʉ̃ muipũrena jutiro jãñacãri, ñami macʉ̃ muipũ peera cõ dʉpori doca pee, ñucã pejarica beto pʉa amo peti, dʉpore pʉaga penituaro niirã ñocõa ca niiri betore pejarico niiwo. \v 2 Ʉtaaga niiwo; macʉ̃ cʉtirʉgo ca punirijere wijiogo ñañaro tamʉo acaro buiwo. \v 3 Jiro, ʉmʉreco tutipʉ ca bii ĩñorije ape wãme bau eawʉ ñucã. Níjá uwiogʉʉro pãmʉri majʉ pinore biigʉʉro, jũagʉʉro, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirije dʉpʉgaari cʉti, pʉa amo cõro peti potagaari cʉti, ñucã, cʉ̃ dʉpʉgaari cõrorena pejarica betorire peja, ca biigʉ\f + \fr 12.3\ft Pãmʉri majʉ Satanás're ca bii cõoñagʉ (dragón).\f* baua eawi. \v 4 Cʉ̃ pea cʉ̃ pĩcõro menara itia tabe cõro pairo ejaro ca niirã ñocõa ʉmʉreco tutipʉ ca niirãre, jĩcã tabe ati yepapʉ paa bate duwiocã cojowi. To biro tii yapano, nomio macʉ̃ cʉtigo doogo ca tiigo díámacʉ̃ tua nʉcã eawi, cõ macʉ̃ cʉ̃ ca baʉarije menara cʉ̃re baacãrʉgʉ. \v 5 Cõ pea, ʉmʉre macʉ̃ cʉtiwo, cõmegʉ cʉocãricʉ do biro tiiya maniropʉ bojoca poogari niipetirãpʉre ca doti tutua niipʉre. Cõ macʉ̃ pea,\f + \fr 12.5\ft Sal 2.9.\f* cʉ̃ yaa cũmuropʉ ca duwigʉ Ʉmʉreco Pacʉ pʉtopʉ ami cojo ecocãwi. \v 6 Cʉ̃ paco pea ca yucʉ ca maniri yepapʉ Ʉmʉreco Pacʉ, mil doscientos sesenta rʉmʉri peti cõre ĩa nʉnʉjee niirique niirucu, cʉ̃ ca ĩi queno yuerica tabepʉ duticoawo. \p \v 7 Tee jiro ameri jĩarique waawʉ ʉmʉreco tutipʉre. Miguel, cʉ̃ yaarã mena, pãmʉri majʉ pinore biigʉʉrore cʉ̃ bojoca menare ameri quẽewa. \v 8 Miguel jãari pee cʉ̃re quẽe ametʉa nʉcãcãwa. To biri cʉ̃jara\f + \fr 12.8-9\ft Dragón cʉ̃ yaarã ángeles mena.\f* ʉmʉreco tutipʉre cʉ̃ja ca niipa tabe manicãwʉ yua. \v 9 To biri cʉ̃, pãmʉri majʉʉro tĩrʉmʉpʉ macʉ̃ pino, wãtĩ, Satanás ca wãme cʉtigʉ, niipetirã ati yepa macãrãre ca ĩi dito epegʉ pea, ʉmʉreco tutipʉ ca niimiricʉ cʉ̃re ca pade coterã menara ati yepapʉ cõa duwio ecocoawi. \p \v 10 Jiro, ʉmʉreco tutipʉ tutuaro mena wederique o biro ca ĩi wedeo cojorijere yʉ tʉowʉ: \q1 “Mee, mani ca ametʉape, mani Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca tutua majuropeerije, cʉ̃ ca doti niirije, ñucã cʉ̃ yʉʉ Cristo cʉ̃ ca doti majipe cãa ea yerijãa. \q1 Mani yaarãre ñamiri, ʉmʉrecori, mani Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca ĩa cojoro, ñañaro cʉ̃jare ca ĩi wedejãarucugʉ cʉ̃ ca cõa ecorije jʉori. \q1 \v 11 Mani yaarã, Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca díi bate yai bojarique jʉori, ñucã añurije queti cʉ̃ja ca wederique mena, Satanás're bii ametʉene nʉcãwa. \q1 Cʉ̃jare cʉ̃ja ca jĩarʉgajata cãare, cʉ̃ja ca jĩa eco yaipere uwitiwa. \q1 \v 12 To biri mʉja, ʉmʉreco tuti, mʉja toopʉre ca niirã cãa, ʉjea niiña.\f + \fr 12.12\ft Satanás ʉmʉreco tutipʉre cʉ̃ ca niitiro macã ʉjea niiña ʉmʉreco tutipʉre ca niirã niipetirã.\f* \q1 Abé nija, tii yepapʉ, diapʉ ca niirã, ñañaro peti tamʉorã doorã tiima. \q1 Mee, Satanás, ‘Yʉ ca bii yaipa tabe eacoaro bii,’ ĩima ĩigʉ, bʉaro ajiarique mena duwi waami tii yepapʉre,” ĩi wedeowʉ. \p \v 13 Pãmʉri majʉ pinore biigʉʉro ca niigʉ pea, “Mee yʉ cõa duwio ecocoa,” ĩima ĩigʉ, nomio, ʉmʉ ca macʉ̃ cʉtijãgore nʉnʉ waawi. \v 14 To biro cʉ̃ ca biiro, nomio peera, aa pacʉ quedʉpʉrire cõre tiicojowa, ca yucʉ maniri yepapʉ cõ ca niiro, itia cʉ̃ma decomacã peti cõre baarique eca niirique niirucu, cʉ̃ ca ĩirica tabe pãmʉri majʉ\f + \fr 12.14\ft Dragón.\f* cʉ̃ ca eatiropʉ cõ wʉʉ duti waajato ĩirã. \v 15 Cʉ̃, pãmʉri majʉ pinore biigʉʉro ca niigʉ cõre nʉnʉgʉ, cʉ̃ ʉjero ca oco witirije mena dia jeeñocã cojowi, cõre to ũma yuu yaiocãjato ĩigʉ. \v 16 To biro cõre cʉ̃ ca tii yaiorʉgamijata cãare, ati yepara ope, pairi opeero pãa nʉcãri, pãmʉri majʉ ʉjero oco ca witirije mena dia cʉ̃ ca quenorica yaare uu yuu peoticã cojowʉ. \v 17 To biro ca biiro ĩari, pãmʉri majʉʉro pea bʉaro nomio mena ajiawi. To biri cõ yaa pooga macãrã ca nii dʉjarã mena, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca dotirore biro ca tii nʉnʉjeerã Jesucristo yee quetire to birora ca tʉo nʉnʉjeecõa niirã mena, ameri jĩagʉ waawi. \p \v 18 Pãmʉri majʉ pea dia pairi yaa tʉjarore ea nʉcã eawi. \c 13 \s1 Pʉarã waibʉcʉrã ca uwiorã \p \v 1 Dia pairi yaa jita dupari yepa ea nʉcãri yʉ ĩawʉ, jĩcʉ̃ waibʉcʉ ca uwiogʉ, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirije peti dʉpʉgaari cʉti, ñucã pʉa amo cõro niirije potagaari cʉti, ca biigʉ, dia pairi yaapʉre ca pãmʉ mʉa doogʉre. Cʉ̃ potagaari cõrora pejarica betori\f + \fr 13.1\ft Corona o diadema.\f* cʉowʉ. Ñucã cʉ̃ dʉpʉgaari cõrora Ʉmʉreco Pacʉre ñañarije ca ĩi tutirije tujawʉ. \v 2 Waibʉcʉ ca uwiogʉʉro pea, macãnʉcʉ̃ yai ca woori cʉtigʉre biigʉʉro niiwi. To bii pacagʉ, cʉ̃ dʉpori peera bʉco dʉporire biirije dʉpori cʉti, ñucã cʉ̃ ʉjero pea yai jũagʉ ʉjerore biro ʉjero cʉti, biiwi. Pãmʉri majʉ pinore biigʉʉro ca niigʉ pea, waibʉcʉ ca uwiogʉʉrore, cʉ̃ ca tutuarijere, ñucã cʉ̃ yaa cũmurore, doti maji majuropeerique cãare cʉ̃re tiicojowi. \v 3 Waibʉcʉ ca uwiogʉʉrore, cʉ̃ dʉpʉga jĩcãgaare cʉ̃ ca bii yaicoaro ca tiipa camiro cõroro niiwʉ. Biiropʉa, tii camiro pea mee yati biatocoaupa. To biro ca biirijere ati ʉmʉreco macãrã niipetirã ĩa ʉjea niiri, cʉ̃ pee wadore tʉo nʉnʉjeewa. \v 4 To biri waibʉcʉ ca uwiogʉre añuro doti maji niiriquere cʉ̃ ca tiicojorique jʉori, añuro cʉ̃re ĩi nʉcʉ̃ bʉowa pãmʉri majʉ pinore biigʉʉro ca niigʉ peere. Waibʉcʉ ca uwiogʉʉro cãare, o biro cʉ̃re ĩi nʉcʉ̃ bʉowa: “Jĩcʉ̃ ʉno peera cʉ̃re biro ca majigʉ, cʉ̃re ca bii ametʉene nʉcãpʉ manimi,” cʉ̃re ĩi nʉcʉ̃ bʉowa. \p \v 5 Ñucã apeyera waibʉcʉ ca uwiogʉre, ca nii majuropeerijere biropʉ ĩi, docuorije Ʉmʉreco Pacʉre ĩi buirica wãmere, cʉ̃re ĩi dotiwi. Ñucã cuarenta y dos muipũa\f + \fr 13.5\ft Ap 12.6; 1,260 rʉmʉrire ĩi. Itia cʉ̃ma decomacã 12.14.\f* peti cʉ̃ ca doti niipe cãare cʉ̃re tiicojowi. \v 6 To biri, cʉ̃re cʉ̃ ca ĩi dotiricarore biro Ʉmʉreco Pacʉre, ñucã cʉ̃ ca niiri tabe ca añu majuropeeri tabere, to biri ʉmʉreco tutipʉ ca niirã cãare, ñañarije cʉ̃jare ĩi bui tutiwi. \v 7 Ʉmʉreco Pacʉ yaa pooga macãrã mena cʉ̃ ca ameri jĩa ametʉa nʉcãcãpere cʉ̃re tii dotiwi. Ñucã niipetirã bojoca cʉ̃ja ca niiro cõrore, niipetiri macãri macãrãre, niipetirã bojoca bojoricarori ca wederãre, to biri niipetiri yepa macãrãre cʉ̃ ca doti majipe cãare, cʉ̃re tiicojowi. \v 8 To biri waibʉcʉ ca uwiogʉre, bojoca ati yepa macãrã niipetirã, Ʉmʉreco Pacʉ ati yepare cʉ̃ ca jeeñori tabepʉra catirique ca niiri pũuro Oveja Macʉ̃ mani yee wapa ca bii yai bojaricʉ yaa pũuropʉre, cʉ̃ja wãmere ca owa tuu ecotiricarã cʉ̃re nʉcʉ̃ bʉorucuma. \p \v 9 Jĩcãrã ca tʉo majirʉgarã tʉoya. \q1 \v 10 “Ñeeri aperopʉ cʉ̃ja ca jee waa bateparã ca niirã, ñee ecori aperopʉ jee waa eco yaicãrucuma. \q1 Niipĩi mena ca jĩa eco yaiparã ca niirã, niipĩi menara jĩa eco yairucuma.”\f + \fr 13.10\ft Is 33.1; Jer 15.2; 43.11; Gn 9.6; Mt 26.52.\f* \m To biro ca biiri tabere ca ñañarije manirã, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã ca niirã, añuro tʉgoeña tutua, díámacʉ̃ tʉgoeña bayi, bii niirucuma. \s1 Waibʉcʉ ca uwiogʉ jitapʉ ca ame pea doogʉ \p \v 11 Jiro ñucã apĩ waibʉcʉ ca uwiogʉ ati jita jupeapʉ ca ame pea doogʉre yʉ ĩawʉ. Cʉ̃ pea, jĩcʉ̃ oveja macʉ̃ yeere biirije pʉaga potagaari cʉtiwi. Bii pacagʉ, jĩcʉ̃ pãmʉri majʉ pinore biigʉʉro ca niigʉ cʉ̃ ca wederijere biro wedewi. \v 12 To biro biicãri, ca nii jʉoricʉ waibʉcʉ ca uwiogʉ cʉ̃ ca doti majiricaro cõrora cʉ̃ja ca ĩa cojorore tii niiwi ñucã. Bojoca ati yepa macãrã niipetirãre, ca nii jʉoricʉ waibʉcʉ ca uwiogʉ ca camiro yatiricʉ peere ĩi nʉcʉ̃ bʉo dotiwi. \v 13 Ca ĩa ñaaña manirije tii bau niirique cãare, do biro ca tiiya manirijepʉ tii bau niiwi. Ñucã ati yepapʉre, niipetirã cʉ̃ja ca ĩa cojoro, ʉmʉreco tutipʉ maquẽ ca ʉ̃ʉrije ca ñaaropʉ tiicãwi. \v 14 Ca nii jʉoricʉ waibʉcʉ ca uwiogʉ cʉ̃ ca ĩa cojorora o biro atere bojocare tii bau nii ĩño ditocãri, niipĩi mena ca paa taa ecoricʉ nii pacagʉ ca catiricʉre cʉ̃re tii nʉcʉ̃ bʉorã cʉ̃re biigʉ cʉ̃jare queno dotiwi. \v 15 Cʉ̃ jiro macʉ̃ ca uwiogʉʉro jita jupeapʉ ca ame pea dooricʉ peera, cʉ̃ jʉguero macʉ̃re biro baugʉ cʉ̃ ca queno dotiricʉre cʉ̃ ca catiro jãapere cʉ̃re tiicojowi, cʉ̃re cʉ̃ ca catioro cʉ̃ pea wede, cʉ̃re ca nʉcʉ̃ bʉotirã niipetirãre jĩa doti, cʉ̃ ca tiipere ĩima ĩigʉ. \v 16 To biro tiicã, niipetirã bojoca, wimarã, bʉcʉrã, ca apeye pairã, ca apeye manirã, añuro ca niirã, ca pade coterã, niipetirã, cʉ̃ja amo díámacʉ̃ nʉñare to biri cʉ̃ja diámacʉ̃pʉre, jĩcã wãme cʉ̃ja ca ñia cũu dotiro tiiwi. \v 17 Tii wãmere ñia cũu ecoti, ñucã waibʉcʉ ca uwiogʉ wãmere cʉoti, to biri cʉ̃ wãme ca cõori wãmere cʉoti ca biirã, apeye wapa tii, ñucã cʉ̃ja ca cʉorije ʉno cãare noni majiti, biicãwa bojoca. \v 18 Atera añuro tʉgoeña majirique booro bii. Ca tʉgoeña puogʉ ʉno waibʉcʉ ca uwiogʉ yaa tabe cõoñarica tabere cõoñañaqué. Jĩcʉ̃ ʉmʉ wãme nii. O biro nii tii wãme: seiscientos sesenta y seis. \c 14 \s1 Oveja Macʉ̃, to biri 144,000 yee queti \p \v 1 Jiro yʉ ĩawʉ ñucã Oveja Macʉ̃, Sión cʉ̃ja ca ĩiri buuro jotoapʉ ca nucũgʉre. Cʉ̃ mena niiwa, cʉ̃ Pacʉ wãmere, Oveja Macʉ̃ wãmere, cʉ̃ja diámacʉ̃ripʉ owa tuuricarã ca niirã bojoca ciento cuarenta y cuatro mil peti. \v 2 Jiro yʉ tʉowʉ, ʉmʉreco tutipʉ wederique, oco ũma cõa jãaro ca bʉjʉro cõro bʉjʉ, ñucã bʉpo tutuaro cʉ̃ ca bʉjʉro cõro peti ca bʉjʉ wedeorije wederiquere. Paʉ bʉa tẽe bajari maja\f + \fr 14.2\ft Arpistas.\f* cʉ̃ja ca bʉa tẽerore biro bʉjʉ wedeowʉ. \v 3 To biri wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro jʉguerore, ñucã ca catirã bapari ca niirã jʉguerore, to biri bʉcʉrã jʉguerore, wãma wãme bajarique bajawa. Jĩcʉ̃ ʉnora tee bajarique wãmere ca baja majipe ʉno méé niiwʉ. Cʉ̃ja ciento cuarenta y cuatro mil ati yepapʉ cʉ̃ja ca niiro, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca ametʉenericarã wado cʉ̃ja ca baja majirije niiwʉ. \v 4 Anija niiupa nomia mena ca tii eperʉga tʉgoeñatirã, añurã peti Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca waari taberi cõro cʉ̃re ca nʉnʉrã. To biri bojoca ati ʉmʉreco macãrã mena ca niimiricarã, Ʉmʉreco Pacʉ, to biri cʉ̃ Macʉ̃ Oveja Macʉ̃ yaarã ca nii jʉoricarã peti niiupa. \v 5 Jĩcã wãme ʉnora ca ĩi ditorã méé niiwa. Cʉ̃ja, jĩcã wãme ʉnora ñañarije ca tiirã méé niiwa. \s1 Itiarã Ʉmʉreco Pacʉ pʉto macãrã queti \p \v 6 Jiro apĩ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, ʉmʉreco tutipʉ ca wʉʉ amojodegʉ, ati yepapʉ ca niirã bojoca poogaari cõrorena, niipetiri macãri macãrãre, to cãnacã poogaari macãrã bojoca bojoricarori ca wederãre, añurije queti ca peti nʉcãtipere ca queti jee waagʉre yʉ ĩawʉ. \v 7 Tutuaro wederique mena o biro ĩiwi: \p —Bʉaro nʉcʉ̃ bʉorique mena Ʉmʉreco Pacʉre ĩi nʉcʉ̃ bʉori, cʉ̃re baja peoya. Mee, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca ĩa bejeri tabe eacoa. Ʉmʉreco quejerore, ati jitare, dia pairi yaare, oco ca witiri operire, ca tiiricʉ wadore ĩi nʉcʉ̃ bʉoya —ĩiwi. \p \v 8 Cʉ̃ jiro macʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ o biro ca ĩigʉ nʉnʉwi: \p —Mee ñaacoa. Mee ñaacoa Babilonia\f + \fr 14.8\ft Is 21.9.\f* macã pairi macã ca niimijãri macã. Tii macã macãrã, cʉ̃ja ca tii nʉcʉ̃ bʉorãre paʉ cʉocãri, paʉ mena ca tii eperãre biro cʉ̃ja ca tii niirije mena, bojoca poogaari niipetirãpʉra cʉ̃jare ĩa cõori cʉ̃jare biro cʉ̃ja tiiro cʉ̃jare tii mecʉ̃owa —ĩiwi. \p \v 9 Cʉ̃ja pʉarã jiro macʉ̃ ñucã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ tutuaro wederique mena o biro ĩi nʉnʉjeewi: \p —Jĩcãrã, waibʉcʉ ca uwiogʉre, ñucã cʉ̃re ĩa cõori cʉ̃ja ca quenoricʉre ca ĩi nʉcʉ̃ bʉorãre, to biri ñucã cʉ̃ja amopʉ, cʉ̃ja diámacʉ̃pʉ, cʉ̃ wãmere ca ñia cũu ecorã cãa, \v 10 Ʉmʉreco Pacʉ ñañaro cʉ̃ ca tiipe, bʉaro cʉ̃ ca ajiarije mena cʉ̃ ca queno yueriquere ñañaro tamʉorucuma. Ñucã Oveja Macʉ̃, to biri Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja, ca ñañarije manirã cʉ̃ja ca ĩa cojoro, ca ʉ̃ʉrije, to biri azufre mena ñañaro joe ecorucuma. \v 11 Ñañaro tamʉo cʉ̃ja ca bii bue mʉenerije pea to birora bue mʉenecõa nii. Waibʉcʉ ca uwiogʉrena ĩi nʉcʉ̃ bʉo, ñucã cʉ̃re biigʉ cʉ̃ja ca quenoricʉrena ĩi nʉcʉ̃ bʉo, cʉ̃ wãmere owa tuu doti, ca tiirã, jĩcã rʉmʉ ʉnora, ñucã jĩcã ñami ʉnora, yerijãa, biiticãrucuma —ĩiwi. \v 12 O biro ca biiri tabere, ca ñañarije manirã, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca dotirore biro ca tii nʉnʉjeerã, ñucã Jesucristore to birora ca tʉo nʉnʉjeecõa niirã, cʉ̃ja ca tʉgoeña bayi niipe niirucu. \p \v 13 To cõrora ʉmʉreco tutipʉ wederique o biro yʉre ca ĩi cojorijere yʉ tʉowʉ: \p —Atere owaya: Añuro ʉjea niima, mecʉ̃ menare Wiogʉre ĩi nʉcʉ̃ bʉori ca bii yairã. Añuri Yeri pea o biro ĩimi: \p —Ʉ̃gjá. Popiye peti cʉ̃ja ca pade bʉañarucuriquere yeerijãarucuma. Cʉ̃ja paderiquera cʉ̃ja mena niirucu —ĩimi. \s1 Ati yepa maquẽ ote dica \p \v 14 Yʉ ĩawʉ jĩcã bʉrʉa bueri bʉrʉa ca botiri bʉrʉa, jĩcʉ̃ Ca Nii Majuropeegʉ Macʉ̃re biigʉ cʉ̃ ca duwiri bʉrʉare.\f + \fr 14.14\ft Dn 7.13.\f* Cʉ̃ dʉpʉgapʉre oro mena cʉ̃ja ca tiirica betore peja, ñucã cʉ̃ amopʉ paa juderica pĩi ca joo yoori betore cʉo, tiiwi. \v 15 Ñucã Ʉmʉreco Pacʉ yaa wiipʉ apĩ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ tutuaro wederique mena bueri bʉrʉapʉ ca duwigʉre o biro ĩi witi doowi: \p —Yoari méé, mʉ niipĩi mena ote dicare paa jude jeeya. Mee, teere jeerica cuu eacoa. Tii yepa maquẽ ote dica bʉcʉacoa mee —cʉ̃re ĩi cojowi, bojoca ati yepa macãrãrena ĩigʉ. \v 16 To biro cʉ̃ ca ĩirijere tʉori, bueri bʉrʉa jotoapʉ ca duwigʉ pea cʉ̃ niipĩi, ote dicare paa juderica beto mena ati yepapʉre ote bʉcʉpʉ ca niirijere paa jude jee peoticã cojowi. \p \v 17 Jiro apĩ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ ʉmʉreco tutipʉ ca niiri wii Ʉmʉreco Pacʉ yaa wiipʉre niipĩi cʉocãricʉ witi doowi cʉ̃ cãa. \v 18 Ñucã apĩ, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, yucʉ díi ca jʉti añurijere joe mʉenerica tutu macʉ̃ ca ʉ̃ʉrijere ca dotigʉ witi doori, ote dicare paa juderica pĩi ca joo yoori beto ca cʉogʉre tutuaro wederique mena o biro cʉ̃re ĩi cojowi: \p —Mʉ niipĩi ca joo yoori beto mena tii yepapʉre ʉje tõorire paa jude jeeya. Mee bʉcʉpʉ nii —cʉ̃re ĩiwi ñucã, bojoca ati yepa macãrãrena ĩigʉ. \p \v 19 To biro cʉ̃ ca ĩirijere tʉo, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ pea otere paa jude jeerica beto mena, ati yepa maquẽ ʉjere paa jude jeecã cojowi. Paa jude jee yapano, ʉjere cʉ̃ja ca diperi tabepʉ jãawi. Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ to biirije cʉ̃ ca tiirije pea, Ʉmʉreco Pacʉ bojocare ñañaro cʉ̃ja ca biiro, cʉ̃ ca tiipere bii cõoñaro biiwʉ. \v 20 Tee ʉje pea macã wejapʉ dipe ecowʉ. Teere cʉ̃ja ca diperi taberena díi witicãwʉ. Tee díi pea, caballoa amʉ tutupʉ, to biri trescientos kilómetros peti ejaro dua eyowʉ. \c 15 \s1 Ʉmʉreco Pacʉ pʉto macãrã ati yepare ñañaro cʉ̃ja ca tiipe \p \v 1 Ñucã apeye ʉmʉreco tutipʉre uwioro ʉcʉeneri wãme ca bii cõoña nʉcã earijere yʉ ĩawʉ. Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã, cʉ̃ja ca niiro cõro ñañari wãmeri ñañaro cʉ̃ja ca tiipe Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca ajiarije mena ca tii yapanoparã bau nʉcã eawa. \p \v 2 Yʉ ĩawʉ ñucã jĩcã yaa dia pairiya oco botiri sãra yaare biiri yaa nii pacaro, ca ʉ̃ʉrije mena ayiarica yaare. Tii sãra yaa pairi yaa tʉjarore waibʉcʉ ca uwiogʉre bii ametʉa nʉcã, cʉ̃re ĩa cõori cʉ̃ja ca quenoricʉre nʉcʉ̃ bʉoti, cʉ̃ wãme cõoriquere ñia cũu dotiti, ca biiricarã bʉa tẽe\f + \fr 15.2\ft Arpas.\f* bajaricarori, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃jare cʉ̃ ca tiicojoriquere cʉoricarã nucũwa. \v 3 To biro biicãri Ʉmʉreco Pacʉre pade bojari majʉ Moisés yee bajariquere baja, ñucã Oveja Macʉ̃ yee cãare o biro ĩi bajawa: \q1 “Ʉpʉ Ʉmʉreco Pacʉ niipetirijepʉre ca doti tutua niigʉ, mʉ ca tiirijea, do biro ca tiiya manirije, ĩa ʉjea niirique peti, nii; \q1 mʉ ca tii niirijea añurije, díámacʉ̃ ca niirije nii. \q1 Bojoca poogaari niipetirã Wiogʉ mʉ nii. \q1 \v 4 Ʉpʉ, ¿ñiru mʉre cʉ̃ uwi nʉcʉ̃ bʉotibogajati? \q1 ¿Ñiru mʉ wãmere cʉ̃ ĩi nʉcʉ̃ bʉo baja peotibogajati? \q1 Mʉ jĩcʉ̃ra ca ñañarije manigʉ mʉ nii. \q1 Niipetiri poogaari macãrã doori, mʉre ĩi nʉcʉ̃ bʉorucuma. \q1 Mee, añurije mʉ ca tii niirije añuropʉ bii bau niicoa.”\f + \fr 15.4\ft Tee bajarique Sal 11.2-3; Dt 32.4, Jer 10.7, Sal 86.9; 98.2.\f* \p \v 5 Ate jiro, ʉmʉreco tutipʉ ĩa mʉene cojogʉ, Ʉmʉreco Pacʉ yaa wii,\f + \fr 15.5\ft Santuario.\f* “Bojoca mena o biro yʉ tiirucu,” cʉ̃ ca ĩirique ca niiri wii ca pãa nʉcãro yʉ ĩawʉ. \v 6 Tii wii santuariopʉ ca niiricarã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã, cʉ̃ja ca niiro cõro ñañaro cʉ̃ja ca tiipere ca cʉorã witi nʉcãwa. Ca õweri manirije lino mena jʉti cʉ̃ja ca tiirique, ca ajiyaarije juti jãñawa. Ñucã oro mena cʉ̃ja ca tiirica quejeri cʉ̃ja cotiapʉ ca tʉjarijere wẽñaricarã niiwa. \v 7 To biri jĩcʉ̃ bapari ca catirã mena macʉ̃, cʉ̃ja Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirãre, cʉ̃ja ca niiro cõrorena oro mena cʉ̃ja ca tiirica bapari dadaro, Ʉmʉreco Pacʉ to birora ca caticõa niigʉ, bojocare ñañaro cʉ̃ ca tii doti cojorije ca jãñari baparire cʉ̃jare tiicojowi. \v 8 Ʉmʉreco Pacʉ yaa wii pea bue dadacoawʉ, Ʉmʉreco Pacʉ do biro ca tiiya manigʉ cʉ̃ ca tutuarije ca doorije. Ména, ñañaro tiiriquere jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirije Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majare cʉ̃ ca tii dotiriquere cʉ̃ja ca tii peotitirora, tii wiipʉre jãarique maniwʉ. \c 16 \s1 Ʉmʉreco Pacʉ ñañaro cʉ̃ ca tiipe \p \v 1 Ʉmʉreco Pacʉ yaa wiipʉre jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majare, tutuaro wederique mena o biro ca ĩirijere yʉ tʉowʉ: \p —Waarãja. Tii yepapʉre jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro Ʉmʉreco Pacʉ ñañaro cʉ̃ ca tiipe ca jãñari bapari mʉja ca cʉorijere poo bate cũurãja —ca ĩirijere. \p \v 2 To biri Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ ca nii jʉogʉ waari, cʉ̃ ca cʉori bapa maquẽre ati yepapʉre poo bate cũuwi. To biro cʉ̃ ca tiirora, niipetirã bojoca waibʉcʉ ca uwiogʉ wãmere ñia cũu eco, ñucã cʉ̃re ĩa cõori cʉ̃ja ca quenoricʉrena tii nʉcʉ̃ bʉo, ca tiirucuricarãre, docuoro ʉnicãrije bʉaro ca punirije cʉ̃jare cami boawʉ. \p \v 3 Ñucã cʉ̃ jiro macʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, cʉ̃ ca cʉori bapa maquẽre dia pairiyapʉre poo bate cõañua cojowi. Cʉ̃ ca poo bate cõañua cojorije menara, oco pea jĩcʉ̃ bojocʉ cʉ̃ja ca jĩaricʉ díire biirije jeeñacoawʉ. To biro ca biirije jʉori, tii yaare ca niimiricarã niipetirã dia peticoawa. \p \v 4 Cʉ̃ja pʉarã jiro macʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, cʉ̃ ca cʉori bapa maquẽre, diaripʉre, oco ca witiri operipʉre, poo bate cõañua cojowi. Teepʉre cʉ̃ ca poo bate cõañua cojorije menara, tii yaari maquẽ oco ca niimijãrije cãa, díi wado jee ñaabatecã yai waawʉ. \v 5 Tee jiro oco coteri majʉ\f + \fr 16.5\ft El ángel de las aguas.\f* o biro cʉ̃ ca ĩirijere yʉ tʉowʉ: \q1 “Mʉa añugʉ, ca ñañarije manigʉ, jĩcãto ca nii jʉo dooricʉ, to birora ca niicõa niigʉ mʉ nii, to biri wãme ca ĩa bejegʉa. \q1 \v 6 Cʉ̃ja, mʉ yaa pooga macãrã ca ñañarije manirã, ñucã mʉ yee quetire wede jʉgueri majare jĩa, díi tii bate cũuupa. \q1 Mecʉ̃ra mʉ pee, díi cʉ̃jare mʉ jini doti. \q1 Teerena boowa cʉ̃ja pee cãa,” ĩibuwi. \p \v 7 Ñucã apĩ, Ʉmʉreco Pacʉre tii nʉcʉ̃ bʉorã joe mʉenerica tutupʉ ca niigʉ, o biro cʉ̃ ca ĩirijere yʉ tʉowʉ: \q1 “Ʉpʉ Ʉmʉreco Pacʉ niipetirijepʉre ca doti tutua niigʉ, ñañaro cʉ̃ja ca biiro mʉ ca tiirijea, díámacʉ̃ra ca niirore biro tii, díámacʉ̃ra cʉ̃jare tii, mʉ ca tiirije niiro bii,” \m cʉ̃ ca ĩirijere. \p \v 8 Ñucã itiarã jiro macʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ cʉ̃ ca cʉori bapa maquẽre ʉmʉreco macʉ̃ muipũpʉre poo bate tuuwi. To biri bojocare peca ca ʉ̃ʉrije mena cʉ̃ ca joe majipere cʉ̃re tiicojowi. \v 9 To biri bojoca niipetirã muipũ peca mena ñañaro peti joe ecowa. To biro ñañaro tii ecocã pacarã ñañaro cʉ̃ja ca tiirucurijere tʉgoeña yeri wajoari, Ʉmʉreco Pacʉ tee ñañaro cʉ̃ja ca biiro ca tii doti majigʉ peere baja peoricaro ʉnora, ñañaro Ʉmʉreco Pacʉre ĩi wede paiwa. \v 10 Tee jiro bapari Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja jiro macʉ̃, cʉ̃ ca cʉori bapare, waibʉcʉ ca uwiogʉ cʉ̃ ca duwiri tabepʉre poo bate cojowi. To cõrora cʉ̃ ca doti niimiri yepa niipetiropʉra naitĩa peticoawʉ. To biro ca biiro, bojoca pea bʉaro ñañaro peti tamʉori cʉ̃ja ñemerori baca dʉpo tuuri nʉcʉ̃ripʉ wijiowa. \v 11 To biro ñañaro tamʉo pacarã ñañaro cʉ̃ja ca tiirucurijere tii yerijãatiwa. Teere tii yerijãaricaro ʉno, cʉ̃ja cami bʉaro ca punirijere wijioma ĩirã, ʉmʉreco tuti Ʉmʉreco Pacʉre ñañari wãme ĩi tutiwa. \p \v 12 Ñucã jĩcã amo cõro niirã Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja jiro macʉ̃, dia pairi yaa Éufrates'pʉre poo bate cõañuawi, cʉ̃ ca cʉori bapa maquẽre. Tii yaapʉre cʉ̃ ca poo bate cõañua cojorije menara, muipũ cʉ̃ ca mʉa dooro pee ca niirã wiorã cʉ̃ja tĩa doojato ĩiro, tii yaa dia pairi yaa oco bopo peticoawʉ. \p \v 13 Pãmʉri majʉ pinore biigʉʉro ca niigʉ ʉjerore, ñucã waibʉcʉ ca uwiogʉʉro ʉjerore, to biri Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede jʉgueri majʉre biro ca bii ditogʉ ʉjero cãare ũmaare biirã\f + \fr 16.13\ft Ñañarije yeri. Yajó.\f* itiarã peti wãtĩa yeri ca añutirã cʉ̃ja ca witiro yʉ ĩawʉ. \v 14 Cʉ̃ja pea, wãtĩa yeri, ca ĩa ñaaña manirije ca tii bau nii majirã, ñucã ati yepa niipetiropʉ macãrã wiorãre jʉo neori, Ʉmʉreco Pacʉ niipetirijepʉre ca doti tutua niigʉ yaa rʉmʉ ca earo, Ʉmʉreco Pacʉ mena ameri jĩarʉgarã nea doorã biiwa. \q1 \v 15 “Tʉgoeña bojoca catiri, añuro ĩa cojo yue niiña. Jee dutiri majʉre biro yʉ doorucu. Ʉjea niimi tʉgoeña bojoca catiri, juti manigʉ waa nucũ yujugʉ boboro yʉ tamʉore ĩigʉ, cʉ̃ ca juti jãñarijere añuro ca ĩa nʉnʉjee cote niigʉa,” ĩiwi Jesús. \m \v 16 To biri wãtĩa yeri pea, hebreos wederique menara Armagedón\f + \fr 16.16\ft Armagedón: Hebreos wederique mena peera “Meguido ʉ̃tãgʉ/Meguido macã yepa ca ʉ̃tã yucʉ cʉtiri yepa” ĩirʉgaro ĩi.\f* ca wãme cʉtiri tabepʉ wiorãre cʉ̃jare jʉo neowa. \p \v 17 Ate jiro, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niigʉ, cʉ̃ ca cʉori bapa maquẽre poo bate cojowi winopʉre. To biro cʉ̃ ca tiirora, santuariopʉre wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉ tutuaro o biro ca ĩi wede cojorijere yʉ tʉowʉ: “Mee yʉ tii peoti yerijãa.” \p \v 18 To biro ca ĩiri tabera bʉaro bʉpo yabe, wederique wedeo, bʉpo paa, jita jabe, biiwʉ. Tee jita ca jaberijere jĩcãti ʉno peera ati yepare bojoca ca nii jʉo dooricarã, to cõro tutuaro uwioro ca jaberijere tamʉo ñaatiupa. \v 19 To cõrora Babilonia pairi macã ca niimirica macã, itia yepa peti wati nʉcãcoawʉ. Ati yepa niipetiropʉ ca niiri macãri õe ñaajãa peticoawʉ. Ʉmʉreco Pacʉ, Babilonia macãrã ñañarije cʉ̃ja ca tii niirucurijere tʉgoeña bʉari, cʉ̃ ca ajiarije ca niiri bapa ʉje oco bapa ñañaro cʉ̃ja ca biiro ca tiirije ca niiri bapare cʉ̃jare jini dotigʉ doogʉ tiiwi, ñañaro cʉ̃ja ca biipere biro ĩigʉ. \v 20 To biro biicãri, diaripʉre yucʉ poogaari ca niirije, ñucã macãnʉcʉ̃ buurori cãa, yai peticoawʉ. \v 21 Ñucã ʉmʉreco tutipʉ ca niirije oco ca bʉʉrica quiiri, cuarenta kilos ametʉenero ca nʉcʉ̃ri quiiri bojocare ñaapeawʉ. To biro Ʉmʉreco Pacʉ ñañaro cʉ̃jare cʉ̃ ca tii yaioro, Ʉmʉreco Pacʉre ñañari wãme ĩi wede pai, tuti amawa. \c 17 \s1 Nomio ñañago \p \v 1 Jĩcʉ̃, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri bapari ca cʉorã mena macʉ̃ yʉ pʉtopʉ doo, o biro yʉre ĩiwi: “Dooya, nomio bʉaropʉra ñañarije ca tiigo oco jotoa ca duwigo, \f + \fr 17.1\ft Jer 2.20-31; Ez 16.17-19; Os 2.5.\f* ñañaro cõ ca tii ecoro mʉre ĩñogʉ doogʉ yʉ tii. \v 2 Ati yepa macãrã wiorã cõ mena ñee epewa. Ñucã ati yepa macãrã cãa, docuoro ʉmʉa mena ñee epego cõ ca jinirije ʉje oco menara jini mecʉ̃cã yai waawa,” ĩiwi. \p \v 3 Jiro Añuri Yeri quẽñaricarore biropʉ ca biirijere cʉ̃ ca ĩñoro, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ ca yucʉ maniri yepapʉ yʉre cʉ̃ ca ami waaro yʉ biiwʉ. Toopʉ yʉ ĩawʉ jĩcõ nomio waibʉcʉ ca uwiogʉʉro ca jũagʉʉro jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro peti dʉpʉgaari cʉti, to biri ñucã pʉa amo cõro peti potagaari cʉti, ca biigʉ jotoapʉ ca duwigore. Waibʉcʉ upʉpʉre paʉ docuorije Ʉmʉreco Pacʉre ñañarije ca ĩi tutiri wãmeri cʉ̃ja ca owa tuurica dereaaro niiwi. \v 4 Nomio pea, ñii jañu ca jũarito, ñucã jũarito petire jutiro jãñawo. Oro, ʉ̃tãgaari ca ajiyaa añurije, to biri perlas cʉ̃ja ca iirije mena, wãmocãrico niiwo. Oro mena cʉ̃ja ca tiirica bapa docuorije, ʉmʉa mena cõ ca tii nucũ yujurique dadaro ca jãñari bapare cʉowo. \v 5 Ñucã cõ diámacʉ̃pʉre owa tuurique ca ĩa ñaaña maniri wãme o biro ca ĩiri wãme tujawʉ: \pi1 \sc “PAIRI MACà BABILONIA,\sc* \pi2 \sc CA ɄMɄA\sc* \pi2 \sc EPE PAIRà PACO,\sc* \pi1 \sc ATI YEPA NIIPETIROPɄRE\sc* \pi2 \sc DOCUORIJE CA\sc* \pi2 \sc NIIRIJE PACO,”\sc* \m ca ĩiri wãme. \v 6 Jiro, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã ca ñañarije manirã díi, to biri Jesús're cʉ̃ja ca tʉo nʉnʉjerije jʉori cʉ̃ja ca jĩa batericarã díi menara ca cũmugore yʉ ĩawʉ. \p To biro cõ ca bii niirijere ĩagʉ, yʉ ĩa ʉcʉacoawʉ. \v 7 To biro yʉ ca biiro ĩa, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ pea o biro yʉre ĩiwi: “¿Ñee tiigʉ mʉ ĩa ʉcʉacoati? Mʉre yʉ wede majiorucu, nomio yee, ñucã waibʉcʉ ca uwiogʉ, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirije dʉpʉgaari cʉti, pʉa amo cõro niirije potagaari cʉti, ca biigʉ cõre ca ami waagʉ yee, ména ca majiña manirijere.” \v 8 “Waibʉcʉ ca uwiogʉ mʉ ca ĩajãgʉ, jĩcʉ̃ tĩrʉmʉpʉ ca niirucuricʉ niimi. Biigʉpʉa manimi. Mani pacagʉ ca ʉ̃cʉ̃ari opepʉ ca niiricʉ ati yepapʉre ame peagʉ doogʉ tiimi, ñañaro cʉ̃ ca tii yaio eco majuropeeparo jʉguero. Ati yepa macãrã, Ʉmʉreco Pacʉ ati yepare cʉ̃ ca jeeño jʉori tabepʉra, catirique ca niiri pũuropʉre cʉ̃ja wãmere ca owa tuu ecoya manirã, waibʉcʉ ca uwiogʉ, tĩrʉmʉpʉ ca nii jʉo dooricʉre mecʉ̃ra ca manigʉre, biigʉpʉa jiro ca doopʉre cʉ̃re ĩarã ĩa ʉcʉacoarucuma. \p \v 9 ”Añuro maji tʉgoeña puo, tiirique booro bii ate menara: Dʉpʉgaari jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirijea, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirije ʉ̃tã buurori nomio cõ ca duwirijere ĩiro bii. Ñucã to birora, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirã bojoca wiorãre ĩi cõoñaro bii. \v 10 Mee, jĩcã amo cõro niirã, anija wiorã mena macãrã bii yaicoawa. Jĩcʉ̃ cʉ̃ja mena macʉ̃ mecʉ̃re doti niimi; apĩ pea ea dotimi ména. Cʉ̃, wiogʉ ca tʉjagʉ eagʉ yoaro niitirucumi. \v 11 Waibʉcʉ ca uwiogʉ tĩrʉmʉpʉ ca niiricʉ, mecʉ̃ra ca manigʉ, jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirã wiorã jiro macʉ̃ wiogʉ ca waapʉ peti niimi. Biigʉpʉa, cʉ̃ja jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro ca niirã wiorã mena macʉ̃ cãa, ca bii yaipʉra niigʉ biimi. \v 12 Ñucã, cʉ̃ potagaari pʉa amo cõro niirije mʉ ca ĩajãrije cãa, wiorã niima. Biirãpʉa doti jʉotima ména. Wiorã cʉ̃ja ca jãari rʉmʉre yoatiroacãra cʉ̃ja ca doti niipere, waibʉcʉ ca uwiogʉ mena jĩcãrira doti majiriquere tiicojo ecorucuma. \v 13 Anija pʉa amo cõro ca niirã wiorã, jĩcãri cõro tʉgoeña quenori, cʉ̃ja ca doti tutuarijere, cʉ̃ja ca doti majirijere, waibʉcʉ ca uwiogʉ peere teere cʉ̃re tiicojorucuma. \v 14 To biro tiicãri, Oveja Macʉ̃ mena ameri jĩarucuma. Oveja Macʉ̃ pea Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca beje jeericarã, cʉ̃ ca jʉoricarã, cʉ̃ wadore ca tʉo nʉnʉjeerã mena niicãri, cʉ̃jare ameri jĩa ametʉa nʉcãcoarucumi. Oveja Macʉ̃a, ʉparã Ʉpʉ, wiorã Wiogʉ niimi,” yʉre ĩi wedewi. \p \v 15 Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ o biro yʉre ĩi nemowi ñucã: “Nomio ʉmʉare ca epe paigo cõ ca duwijãrije oco mʉ ca ĩajãrije pea macãrire, bojocare, bojoca bojoricarori ca wederãre, yepari macãrã cõrorena, ĩiro bii. \v 16 Cʉ̃ potagaari pʉa amo cõro niirije mʉ ca ĩajãrije, to biri waibʉcʉ ca uwiogʉ, ʉmʉa mena ca epe paigore ĩa junarucuma. Ñee jãa manigopʉ cõre tii yaio cõa, juti manigo cõre cũu, cõ upʉri ca niimirique peera baca jude baa yaio, peca mena joe bate, tiicãrucuma. \v 17 Cʉ̃ ca boorore biro cʉ̃ja ca tiipere, cʉ̃ja yeripʉ cʉ̃jare ĩi cõa jãaupi Ʉmʉreco Pacʉ, cʉ̃ ca boorore biro cʉ̃ja ca tiipere biro ĩigʉ. To biri cʉ̃ja pea, jĩcãri cõro tʉgoeñarique cʉtiri, wiorã nii, cʉ̃ja ca bii doti tutua niirijere waibʉcʉ ca uwiogʉ peere tiicojorucuma. Ʉmʉreco Pacʉ wederique cʉ̃ ca ĩiricarore biro ca bii petiropʉ to biro tii yerijãarucuma. \v 18 Nomio mʉ ca ĩajãgo pea, pairi macã ati yepa macãrã wiorãre ca doti ametʉene nʉcãri macãre ĩiro bii,” yʉre ĩi wede majiowi. \c 18 \s1 Babilonia macã ñañaro ca tii yaio ecope \p \v 1 Ate jiro yʉ ĩawʉ ñucã apĩ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ ʉmʉreco tutipʉ ca duwi doogʉre. Bʉaropʉra do biro ca tiiya manigʉ niiwi. To biri cʉ̃ ca boe baterije menara, ati yepare boe peticoawʉ. \v 2 Tutuaro wederique mena o biro ĩi acaro bui cojowi: \q1 “Mee biicã yaiwa; mee biicã yaiwa, pairi macã Babilonia ca niimirica macã.\f + \fr 18.2\ft Is 21.9.\f* \q1 Wãtĩa yaa wii jeeñacã yaiwa. Ñañarã, wãtĩa yeri ca niirã cõro cʉ̃ja ca jãñari ope jeeñacã yai waa. \q1 Niipetirã minia, ca docuorã ca ĩarʉgaña manirã yaa batire biro jeeñacã yai waa. \q1 \v 3 Niipetirã bojoca poogaari cõrora, tii macã macãrã cʉ̃ja upʉri ca boorore biro cʉ̃ja ca tii niirucurijere cʉ̃jare ĩa cõori, cʉ̃jare biro tii jeja nʉcã peticoawa. \q1 Ñucã ati yepa macãrã wiorã cãa, cʉ̃ja menara ñañarije tii, cʉ̃jare biro biicoawa. \q1 Ati yepa macãrã apeye noniri maja cãa, cõ ca booro cõro noni wapa jeeri, ca apeye pairã biiwa,” ĩiwi. \p \v 4 Jiro yʉ tʉowʉ ñucã ʉmʉreco tutipʉ apeye wederique o biro ca ĩirijere: \q1 Mʉja, yʉ yaa pooga macãrã, ñañarije cʉ̃ja ca tiirijere mʉja menara tii bui cʉti, ñañaro tamʉo, mʉja ca biitipere biro ĩirã tii macãre witi waarãja. \q1 \v 5 Biiti majuropeecã. Ñañaro cʉ̃ja ca tii niirije ʉmʉreco tutipʉ tuu juacoa. \q1 Ñañarije cʉ̃ja ca tii niirucurijere ĩari, cʉ̃jare cõagʉ tiimi Ʉmʉreco Pacʉ. \q1 \v 6 Aperãre ñañaro cʉ̃ja ca tiiricarore birora cʉ̃ja cãare ñañaro cʉ̃jare tiiya. \q1 Ñañaro cʉ̃jare cʉ̃ja ca tiirique wapa, pʉati cõropʉ ñañaro cʉ̃ja ca tamʉoro tiiya. \q1 Aperãre ñañaro cʉ̃ja ca tiiricarore birora, cʉ̃jare ĩa mairicaro maniro, mecʉ̃ra pʉati cõropʉ ñañaro cʉ̃jare tiiya. \q1 \v 7 “Ca nii majuropeerã jãa nii” ĩi tʉgoeñacãri, cʉ̃ja ca boori wãme, cʉ̃ja ca cʉorijere, aperãre wapa pacarori nonicãri, “Ca apeye pairã jãa nii,” cʉ̃ja ca ĩi yeerique wapa mecʉ̃ra ñañaro bii, puniro cʉ̃ja ca bʉa earo tiiya. \q1 Biigopʉa cõ yeripʉ, “Anora jĩcõ wiogore biro añuro yʉ niicã. Ca manʉ bii yai weorico méé yʉ nii.\f + \fr 18.7\ft Is 47.7-8.\f* Di rʉmʉ ʉnora, ñañaro yʉ tamʉoticu,” ĩi tʉgoeñamimo. \q1 \v 8 To biri jĩcã rʉmʉrena ñañaro cʉ̃ja ca biipe doorucu. Bii yairique, tʉgoeña pairique, aʉa boarique, cʉ̃jare niirucu. Ñucã pecamepʉ joe ecorucuma. Ʉpʉ Ʉmʉreco Pacʉa cʉ̃ja ametʉenero ca tutua majuropeegʉ niimi, ñañaro cʉ̃ja ca tamʉoro cʉ̃jare ca tiigʉ. \p \v 9 Ati yepa macãrã wiorã Babilonia macãrãre ĩa cõori ca tii epericarã cʉtiricarã, ñucã tii macã maquẽ añurije ca niirijere ca wapa tii ʉjea nii niirucumiricarã, tii macã ca ʉ̃ʉ yai bue mʉarijere ĩarã, ñañaro bii tʉgoeñarique pai otirucuma tii macãre. \v 10 Tii macã ñañaro peti ca bii yai waarijere ĩa uwima ĩirã, yoaropʉra niiri, o biro ĩi acaro buirucuma: \q1 “¡Abé nija! ¡Abé nija! Pairi macã ca niimirica macã, Babilonia, do biro ca tiiya maniri macã ca niimirica macã, \q1 To biro ñañaro biirucu ca ĩiña maniri tabera, ñañaro mʉja ca bii yaipa tabe ea,” \m ĩi oti nʉnʉjeerucuma. \p \v 11 Ati yepa macãrã apeye noni wapa taari maja cãa, tii macã to biro ñañaro ca bii yai waaro ĩarã, tʉgoeña yaja pua otirucuma, noa ʉno pee cʉ̃ja yee apeye, \v 12 oro, plata, ʉ̃tã ca ajiyaarije, ʉ̃tã añurije perlas, lino añurije, jũa añurije ca niirije, juti pĩiri seda mena cʉ̃ja ca tiirique añuro jũa añurije ca niirije, yucʉ ca niirije cõrora añuro ca jʉti añuricʉrire, marfil mena, yucʉ añurije mena, bronce, come, ʉ̃tã ca bayirije\f + \fr 18.12\ft Mármol.\f* mena, \v 13 bojorica wãmeri cʉ̃ja ca tii jeeñoriquere, canela cʉ̃ja ca ĩirijere, baarique jãa ayiarique añuro ca jʉti añurijere, yucʉ díi\f + \fr 18.13a\ft Incienso, oco díi ʉno.\f* ca jʉti añurije, yucʉ díire,\f + \fr 18.13b\ft Resina.\f* ʉje oco, ʉje ate baariquere, trigo weta añurije,\f + \fr 18.13c\ft Harina.\f* trigo, waibʉcʉrã ca apeye ũmarã, oveja, caballoa, tunuricari, pade coteri maja ca niiparã cʉ̃ja ca nonirã bojocare, cʉ̃jare ca wapa tiirã cʉ̃ja ca maniro macã. \p \v 14 Ñucã o biro ĩirucuma: “Yucʉ dica añuro ca poarije mʉja ca baa ʉjea niirucumirijere mani, mʉja cʉoticã yua. Niipetirije añurije mʉja ca cʉo niimirique, mʉja ca apeye paimirique, yai peticoa, pʉati mʉja bʉa nemotirucu,” ĩi nʉnʉjeerucuma. \v 15 Atere noni wapa taari, tii macã jʉori pairo ca apeye cʉtimiricarã, tii macã ñañaro peti to ca bii yai waaro ĩa uwima ĩirã, yoaropʉra tua nʉcãri, ñañaro oti yapa puari o biro ĩirucuma: \q1 \v 16 “¡Abé nija! ¡Abé nija! Pairi macã ca niimirica macã, lino añurije mena, juti añuro ca jũa dia taarije mena, ca jũarije peti mena, juti jãña, \q1 oro mena, perlas mena, cʉ̃ja ca wãmorica macã ca niimirica macã, \q1 \v 17 jĩcã nimarora niipetirije tii macã ca apeye pai niimirije menara ñañaro peti biicã yai waa,” ĩi otirucuma. \p Ñucã niipetirã paca cũmuari ʉparã, tii cũmuaripʉre ca waarã, ca waa tuurã, ñucã diaripʉ paderã ca wapa taa niirucurã cãa, tii macã ñañaro to ca bii yai waarijere ĩarã, yoaropʉra tua nʉcã ĩarucuma. \v 18 Tii macã ca ʉ̃ʉ bue mʉarijere ĩari, o biro ĩi acaro buirucuma: “Ape macã, ati macãre biro, pairi macã maniwʉ.” \v 19 To biro ĩi yapa puari, cʉ̃ja dʉpʉgaari jotoare jita maa peo boo pacoro otirãra, o biro ĩi acaro bui otirucuma: \q1 “¡Abé nija! ¡Abé nija! Pairi macã ca niimijãri macã, \q2 niipetirã cũmu paca ca cʉorãre tii macã maquẽ apeye menara \q2 ca apeye pairã cʉ̃ja ca niiro ca tiimirica macã, \q1 jĩcã nimarora bii yaicã yerijãa waa. \q1 \v 20 Ʉmʉreco tutipʉ macãrã, mʉja, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã ca \q2 ñañarije manirã, Jesucristo yee quetire wederi maja, \q1 Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede jʉgueri maja, ʉjea niiña, \q2 tii macã to biro ca biicã yerijãa waarije jʉori. \q1 Ʉmʉreco Pacʉ tii macãre tii yaiori, añuro ca ñañarije maniro mʉja ca niiro tiimi,” \m ĩirucuma. \pi1 \v 21 To cõrora jĩcʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ do biro ca tiiya manigʉ, wãñiaricaaga ʉ̃tãga pairica bʉca ca niiricaarore ami mʉeneri, o biro ĩigʉra dia pairiyapʉre cõañua cojowi: “Atigare cõañua duwio yaioricarore birora mʉja biirucu, Babilonia pairi macã ca niimirica macã. Pʉati tii macãre ĩa nemotirucuma. \v 22 Jĩcãti ʉnora, bajari maja cʉ̃ja ca bajarije, bʉa tẽe bajarique ca bʉjʉrije, tõroga putirique ca bʉjʉrije, ñucã putirica wʉʉ mena puti bajariquere, tʉo nemoña manirucu. Jĩcãrã ʉnora jĩcã wãme peerena paderi maja manirucuma. Jĩcãti ʉno peera wãñiaricaga ʉ̃tãga ca bʉjʉ wedeorije cãare tʉoya manirucu. \v 23 Jĩcãga jĩa boericaga ʉnora ʉ̃ʉ boetirucu. Amo jiarica boje rʉmʉri tiirã, cʉ̃ja ca tii yugui wedeorucumirije cãa tʉo nemoña manirucu. Mʉ yaarã ca apeye noni wapa taarã, ati yepa macãrã do biro ca tiiya manirã niimiwa. Ñucã mʉ bajeri mena ati yepa macãrã niipetirãre mʉ ĩi ditowʉ. \v 24 Tii macãrena, Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede jʉgueri maja, Ʉmʉreco Pacʉ yaa pooga macãrã, ñucã niipetirã ati yepa macãrãre, cʉ̃ja ca jĩa batericarã díi nii,” ĩiwi. \c 19 \s1 Ʉjea nii bajarique \p \v 1 Ate jiro ʉmʉreco tutipʉ paʉ bojoca tutuaro wederique mena o biro cʉ̃ja ca ĩi cojorijere yʉ tʉowʉ: \q1 “¡Ʉmʉreco Pacʉre mani ĩi nʉcʉ̃ bʉoco!\f + \fr 19.1 \ft “Aleluya” ca ĩiri wãme wadora hebreos wederique mena peera “Hallel” ĩiro, “Añuro ĩi nʉcʉ̃ bʉorique” ĩiro ĩi; ñucã “Jah” to ca ĩijata peera Ʉmʉreco Pacʉre ĩi wameo tiiro ĩi.\f* Ametʉarique, ĩi nʉcʉ̃ bʉorique, \q1 Ca añu majuropeerije, tutuarique, mani Ʉmʉreco Pacʉ yee nii. \q1 \v 2 Cʉ̃ ca ĩa bejerijea añurije nii, díámacʉ̃ nii, bii. To biri, nomio bʉaropʉra ñañarije ca tiigo ca wedeogo, ñañaro peti cõ ca tii niirucurije mena ati yepa macãrãre ñañarije cʉ̃ja ca tiiro ca tiiricore ñañaro tii yaiomi. Ʉmʉreco Pacʉ yee paderi majare tii macã macãrã cʉ̃ja ca jĩa, díi tii baterique jʉori, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃jare ame bojami,” ĩi wedeowa. \p \v 3 Jiro o biro ĩi nemowa ñucã: \q1 “¡Ʉmʉreco Pacʉre mani ĩi nʉcʉ̃ bʉoco! ¡Tii macã ca bue mʉarije, bue yerijãatirucu!” \p \v 4 Veinticuatro ca niirã bʉcʉrã, ñucã bapari ca catirã ca niirã pea, Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca duwiro jʉguero cʉ̃ja ãjʉro jupeari mena ea nuu waa, ĩi nʉcʉ̃ bʉorã o biro ĩiwa: \q1 “¡To biro to biijato! ¡Ʉmʉreco Pacʉre mani ĩi nʉcʉ̃ bʉoco!” \m ĩiwa. \p \v 5 Ʉmʉreco Pacʉre to biro cʉ̃ja ca ĩi nʉcʉ̃ bʉo niiri tabera, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉ o biro ĩi wedeo cojowʉ: \q1 “Baja peoya mʉja, mani Ʉmʉreco Pacʉre. Mʉja niipetirã cʉ̃re ca pade coterã, nʉcʉ̃ bʉorique mena cʉ̃re ca tʉo nʉnʉjeerã, ca nii majuropeerã, watoa macãrã, cʉ̃re nʉcʉ̃ bʉoya,” \m ĩi wedeowʉ. \s1 Oveja Macʉ̃ cʉ̃ ca amo jiari boje rʉmʉ \p \v 6 Jiro yʉ tʉowʉ ñucã, paʉ bojoca cʉ̃ja ca wederore biro, bʉaro oco ca ũma cõa jãaro ca bʉjʉrore biro, to biri bʉaro bʉpo cʉ̃ ca bʉjʉrore biro bʉjʉ wedeori, o biro ca ĩirijere: \q1 “¡Ʉmʉreco Pacʉre mani ĩi nʉcʉ̃ bʉoco! \q1 Ʉpʉ, mani Ʉmʉreco Pacʉ, niipetirijepʉre ca doti tutua niigʉ, doti jʉocoami mee. \q1 \v 7 Mani ʉjea niico. Teere mani bii ʉjea niico, \q1 mani ĩi nʉcʉ̃ bʉo baja peoco. \q1 Mee, Oveja Macʉ̃\f + \fr 19.7\ft Jesucristore, Ʉmʉreco Pacʉ yʉʉ Oveja Macʉ̃ ĩi (Jn 1.29). Ñañarijere ca bii ametʉa nʉcãgʉ. Ap 17.14.\f* cʉ̃ ca amo jiari rʉmʉ eacoa, \q1 cʉ̃ nʉmo ca niipo añuro queno yuericopʉ, \q1 \v 8 lino añurije mena tiirique, ca õweri manirije, ca ajiyaarije juti jãñaricopʉ nii yuemo.” \q1 (Tee juti lino mena cʉ̃ja ca tiirique ca õweri manirije pea, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã ca ñañarije manirã añurije cʉ̃ja ca tii niirijere nii cõoñaro bii.) \p \v 9 Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ pea o biro yʉre ĩiwi: “Owaya: ‘Ʉjea niiña. Oveja Macʉ̃ amo jia, cʉ̃ ca tiiri boje rʉmʉre ca jʉo ecoricarã ca niirã,’ ” ĩiwi. \p O biro ĩi nemowi ñucã: “Atea Ʉmʉreco Pacʉ wederique díámacʉ̃ ca niirije peti niiro bii,” ĩiwi. \p \v 10 Yʉ pea cʉ̃re tii nʉcʉ̃ bʉorʉgʉ, cʉ̃ dʉpori pʉto yʉ ãjʉro jupeari mena yʉ ea nuu waawʉ. To biro yʉ ca biiro cʉ̃ pea: “¡Níjá! To biro yʉre tiieto. Yʉ cãa mʉre birora Ʉmʉreco Pacʉre pade bojari majʉra yʉ nii. Ñucã aperã mʉ yaarã, Jesucristo yee quetire to birora ca tʉo nʉnʉjee niirãre birora yʉ bii. Ʉmʉreco Pacʉ wadore ĩi nʉcʉ̃ bʉoya. Tee Jesús yee maquẽre queti wederiquera nii ca biipere wede jʉgueri majare ca majiorije,” yʉre ĩiwi. \s1 Caballo ca botigʉ jotoa ca pejagʉ \p \v 11 Jiro, ʉmʉreco tuti ca pãa nʉcãricaro ca niirore yʉ ĩawʉ. To biro ca biiro, jĩcʉ̃ caballo ca botigʉ baua eawi. Cʉ̃pʉre ca pejagʉ pea, “Wajoaricaro Maniro ca niirore biro ca tiicõa niigʉ, Díámacʉ wado ca ĩigʉ,” wãme cʉ̃ tiiwi, ca niirore biro ĩa bejeri, ñañaro tii, ameri jĩa, ca tiigʉ niiri. \v 12 Cʉ̃ cape pecame ca ʉ̃ʉ nucũri punare biro boe bate, ñucã cʉ̃ dʉpʉga peera paʉ pejarica betorire peja, tiiwi. To biro biicãri, cʉ̃ jĩcʉ̃ra cʉ̃ ca majiri wãme owa tuurica wãmere cʉowi. \v 13 Díi mena wadaricarore jutiro jãñawi. Cʉ̃ wãme pea, “Ʉmʉreco Pacʉ Wederique,” niiwʉ. \v 14 Cʉ̃ jirore ʉmʉreco tuti macãrã uwamarã, juti añurije lino mena tiirique añuro ca botirije, ca õweri manirije, jãñacãricarã caballoa ca botirã jotoa pejari cʉ̃re nʉnʉwa. \v 15 Cʉ̃ ʉjerore niipĩi, bʉaro ca joo yoori pĩi, ati yepa macãrã bojoca poogaarire cʉ̃ ca cami tuu paa pĩi witiwʉ. Cʉ̃ ca doti tutua niirije mena cõmegʉ ca cʉogʉre biro do biro tiiya maniri wãmepʉ cʉ̃jare doti niirucumi.\f + \fr 19.15\ft Sal 2.9.\f* Cʉ̃ra, Ʉmʉreco Pacʉ niipetirijepʉre ca doti tutua niigʉ ñañaro cʉ̃ja ca biiro cʉ̃ ca tiirijere, cʉ̃ ca ajiarijere, ʉje ocore dipericarore biro cʉ̃jare tiirucumi. \v 16 Cʉ̃ jutiropʉ, to biri cʉ̃ ʉjepʉto jotoapʉ, o biro ĩi owa tuurica wãmere cʉomi: \q1 \sc “WIORà WIOGɄ; ɄPARà ɄPɄ,”\sc* ĩi. \p \v 17 Ñucã yʉ ĩawʉ jĩcʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, ʉmʉreco macʉ̃ muipũ jotoapʉ nucũcãri, minia niipetirã ʉmʉreco tutipʉ ca wʉʉrãre, tutuaro wederique mena o biro ca ĩi acaro buigʉre: “Dooya. Ʉmʉreco Pacʉ pairo baarique cʉ̃ ca baari tabere nea poo dooya. \v 18 Wiorã, uwamarã ʉparã, bojoca ca tutuarã, caballoa, cʉ̃japʉre ca pejarã, bojoca niipetirã, añuro ca niirã, pade coteri maja, ca nii majuropeerã, to biri watoa macãrã dííre, mʉja ca baapere biro ĩirã,” ĩiwi. \p \v 19 To biro cʉ̃ ca ĩiri tabera waibʉcʉ ca uwiogʉre, to biri ati yepa ʉparã cʉ̃ja uwamarã mena, caballo jotoa ca pejagʉ, to biri cʉ̃ uwamarã menare ameri jĩarʉgarã ca nea pooricarãre yʉ ĩawʉ. \v 20 Waibʉcʉ ca uwiogʉ pea, Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede jʉgueri majʉre biro ca bii ditorucuricʉ menara ñeocoawa. Ani niimi ca ĩi ditori majʉ, waibʉcʉ ca uwiogʉ cʉ̃ ca ĩa cojoro, ca ĩa ñaaña manirije tii bau niirique ca tiiricʉ, cʉ̃ ca tii bau nii dito niirije mena waibʉcʉ ca wiogʉ wãmere ñia cũu eco, ñucã cʉ̃re ĩa cõori cʉ̃ja ca quenoricʉrena ĩi nʉcʉ̃ bʉo, ca tiiricarãre ca ĩi dito epericʉ. To biri cʉ̃ja pʉarãpʉra ca catirãra azufre mena ca ʉ̃ʉriraapʉ cõañua ecocã yai waawa.\f + \fr 19.20\ft Ca bii oto weorijepʉ Juan cʉ̃ ca ĩaro, uparare biro ca ʉ̃ʉ niiri tabere cʉ̃ ca ĩarica tabere ĩiro ĩi.\f* \v 21 Aperã pea, caballo jotoa ca pejagʉ ʉjeropʉ ca witiri pĩi niipĩi menara jĩa eco peticã yai waawa. To biro cʉ̃ ca tii baterãre, niipetirã minia ʉmʉreco tutire ca wʉʉrã pea, cʉ̃ja dííre añuro mee baa yapicã yai waawa. \c 20 \s1 Mil cʉ̃mari \p \v 1 Tee jiro yʉ ĩawʉ ñucã jĩcʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, ʉmʉreco tutipʉ mena, ca ʉ̃cʉ̃ari ope pãaricarore, to biri come daa pairi daa, ca ami duwi doogʉre. \v 2 Cʉ̃ pea, pãmʉri majʉ tĩrʉmʉpʉ macʉ̃ pino, wãtĩ, Satanás ca niigʉre, “Mil cʉ̃mari peti jia cũuricʉ niirucumi,” cʉ̃re ĩi jia cũucãwi. \v 3 Cʉ̃re jia yapano, ca ʉ̃cʉ̃ari opepʉ cʉ̃re cõa duwio cojori, toopʉ cʉ̃re tia cũu, tii jopere biacãwi mil cʉ̃mari ca waatirora “Ati yepa macãrã bojoca poogaarire ĩi dito eperemi,” ĩigʉ, mil cʉ̃mari jiro pãa wiene ecorucumi ñucã, yoaro niirʉgʉ méé yua. \p \v 4 Ñucã yʉ ĩawʉ, wiorã cʉ̃ja ca duwiri cũmurorire, to biicãri ĩa beje majiriquere ca tiicojo ecoricarã teepʉre cʉ̃ja ca ea nuu waaro. Ñucã Jesucristo yee quetire, to biri Ʉmʉreco Pacʉ wederiquere, to birora cʉ̃ja ca tʉo nʉnʉjeecõa niirije jʉori cʉ̃ja dʉpʉgaarire cʉ̃ja ca paa jude batericarã yeri cãare yʉ ĩawʉ. Cʉ̃ja pea waibʉcʉ ca uwiogʉre, ñucã cʉ̃re ĩa cõori cʉ̃ja ca quenoricʉ cãare, ĩi nʉcʉ̃ bʉoti, cʉ̃ wãme cãare cʉ̃ja diámacʉ̃ripʉ, cʉ̃ja amoripʉ, ñia cũu dotiti, biiupa. To biri cati tuari, Jesucristo mena mil cʉ̃mari peti doti niiwa. \v 5 Aperã ca bii yairicarã pea mil cʉ̃mari jiropʉ cati tuarã doorã tiiwa. Ati tabe cati tua jʉorica tabe niiro biiwʉ. \v 6 Ʉjea niima, cati tua jʉorica tabere ca cati tuarã, cʉ̃ja, Ʉmʉreco Pacʉ yaarã ca ñañarije manirã mena macãrã niirã biima. Cʉ̃ja, pʉati bii yairica tabe pecamepʉ waatirucuma. Waatirãra, Ʉmʉreco Pacʉ, to biri Jesucristo yaarã paia peti niirucuma. To biri cʉ̃ mena mil cʉ̃mari peti doti niirucuma. \s1 Satanás tʉjaye \p \v 7 Mil cʉ̃mari ca yapano earo, Satanás tia cũurica wiipʉ ca niiricʉ pãa wiene ecorucumi ñucã. \v 8 To cõrora ati yepa niipetiropʉ ca niirã bojoca poogaarire ĩi dito yujugʉ waarucumi. Gog, Magog\f + \fr 20.8\ft Ez 38—39. Magog yepa wiogʉ niiupi Gog.\f* ca wãme cʉtirã cãare ĩi ditorucumi, ca ameri jĩaparãre cʉ̃jare neorʉgʉ. Cʉ̃ja uwamarã pea, dia pairi yaa tʉjarore ca niirije jita dupari cõro paʉ niirucuma. \v 9 Cʉ̃ja ati yepa ca ejaro cõro niipetiropʉra jeja nʉcã peticoari, Ʉmʉreco Pacʉ yaa pooga macãrã cʉ̃ja ca niiri tabere, cʉ̃ ca mairi macãre camota amojode cũmucoarucuma. To cõrora Ʉmʉreco Pacʉ yee ʉmʉreco tutipʉ maquẽ ca ʉ̃ʉrije ñaaduwi doori, cʉ̃jare joe bate peticãrucu. \v 10 Satanás, cʉ̃jare ca ĩi dito eperucuricʉ pea, azufre mena ca ʉ̃ʉriraa, waibʉcʉ ca uwiogʉre, to biri Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede jʉgueri majʉre biro ca bii ditorucuricʉre cʉ̃ ca cõañuaricaraapʉra cõañua ecocoarucumi.\f + \fr 20.10\ft Ap 19.20.\f* Toopʉ to birora ñamiri, ʉmʉrecori, ñañaro peti puniro tamʉo niirucuma. \s1 Ca bii yairicarãre cʉ̃ ca ĩa bejepe \p \v 11 Jiro wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro ca botiri cũmurore, ñucã toopʉ ca duwigʉ cãare yʉ ĩawʉ. Too cʉ̃ ca duwirora ati yepa, ati ʉmʉreco, yai peticoawʉ. “Too pee niicu,” ĩi majiña manirora biicã yerijãa waawʉ. \v 12 Ñucã, wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuro jʉguerore, ca nii majuropeerã, watoa macãrã, ca bii yairicarã ca cati tuaricarã cʉ̃ja ca nucũro yʉ ĩawʉ. To cõrora owarica tutiri pãawʉ. Jiro ape pũuro catirique ca niiri pũuro cãa pãawʉ. Ca bii yairicarã pea cʉ̃ja ca tiirucurique tii tutiripʉ owa tuurique ca niirore biro ĩa beje ecowa. \v 13 Dia pairi yaa cãa, ca bii yairicarã tii yaapʉ ca niirãre, ñucã bii yairiquere ca doti niiri tabe cãa toopʉ ca niirãre, tuenecojowʉ. To biri cʉ̃ja ca niiro cõro, cʉ̃ja ca tiirique ca niirore biro ĩa beje ecowa. \v 14 Bii yairique, ñucã ñañaro tamʉorica tabe cãa, ca ʉ̃ʉ yatitiriraapʉ cõañua ecocã yai waawʉ.\f + \fr 20.14a\ft Ano jiropʉra bii yairique manirucu yua.\f* Atira ca ʉ̃ʉriraa, pʉtipʉ bii yairicaraa nii.\f + \fr 20.14b\ft Pʉati bii yairiquea, Ʉmʉreco Pacʉ mena pʉati añuro nii ea, ca biiya manipere ĩiro ĩi.\f* \v 15 Tiirapʉ cõañua ecocã yai waawa, catirique ca niiri tutipʉre cʉ̃ja wãme ca owa tuu ecotiricarã. \c 21 \s1 Wãma ʉmʉreco, wãma yepa \p \v 1 Jiro wãma ʉmʉreco, wãma yepa, yʉ ĩawʉ.\f + \fr 21.1\ft Is 65.17.\f* Ca nii jʉorique, ʉmʉreco, yepa, dia pairi yaa cãa, yai peticoawʉ. \v 2 Ñucã ca ñañarije maniri macã, wãma macã Jerusalén, Ʉmʉreco Pacʉ pʉtopʉ ca niirica macã ca duwi dooro yʉ ĩawʉ. Añuro quenorica macã, jĩcõ nomio amo jiago doogo, añuro cõ ca wãma yue niirore biro niiwʉ. \v 3 Ñucã wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉ tutuaro wederique mena o biro ca ĩi wedeo cojorijere yʉ tʉowʉ: “Ĩaña. Mecʉ̃ra Ʉmʉreco Pacʉ bojoca mena niimi. Cʉ̃ja menara niirucumi. Cʉ̃ja pea cʉ̃ bojoca niirucuma. Ʉmʉreco Pacʉ majuropeera cʉ̃ja mena niicãrucumi; ñucã cʉ̃ja Ʉmʉreco Pacʉ niirucumi. \v 4 Niipetirã ñañaro cʉ̃ja ca bii yapa pua otirique cape ocore cʉ̃jare tuu coerucumi. To biri bii yairique, ñañaro tamʉo yacó cʉti duwi yujurique, otirique, puniro tamʉorique, manicãrucu yua, mee ca nii jʉorique niipetirije ca yai nʉcã peticoaro macã,” ĩi wedeowʉ. \p \v 5 Wiogʉ cʉ̃ ca duwiri cũmuropʉre ca duwigʉ pea, o biro ĩiwi: “Yʉa, niipetirijere wãma wado yʉ tii.” Jiro ñucã o biro yʉre ĩi nemowi: “Owaya. Ate wederiquea díámacʉ̃ ca niirije tʉo nʉnʉjeerique ʉnora niiro bii,” ĩiwi. \p \v 6 Jiro o biro yʉre ĩiwi ñucã: “Mee, niipetirije tiiriquepʉ nii yerijãa. Yʉra, Ca Jʉguegʉ, ñucã Ca Tʉjagʉ, Ca Nii Jʉo Dooricʉ, ñucã Ca Bii Yapanopʉ, yʉ nii. Oco ca jinirʉgarãre biro ca niirãre to birora caticõa niirique ocore, wapa manirora cʉ̃jare yʉ tiicojorucu. \v 7 Ñañaro bii pacagʉ to birora ca tʉgoeña tutua ametʉa nʉcãgʉ ate niipetirijere bʉarucumi. Yʉ pea cʉ̃ Ʉmʉreco Pacʉ nii, cʉ̃ pea yʉ macʉ̃ nii, biirucumi. \v 8 Ca uwi tʉgoeñarique pairã, ca tʉo nʉnʉjeetirã, ca ĩa tuti pairã, ca jĩarã, manʉ cʉti, nʉmo cʉti, tiirica wãme cõro tiitirãra ca tii epericarã pairã, ati yepa maquẽrena majĩcãri ca biipere wede jʉgueri maja, bojoca cʉ̃ja ca quenoricarãrena ca ĩi nʉcʉ̃ bʉorã, to biri niipetirã ca ĩi ditorique pairã peera, cʉ̃ja yee ca niipe, cʉ̃ja ca bʉape azufre mena ca ʉ̃ʉri raapʉ to birora ñañaro cʉ̃ja ca tamʉocõa niipe niirucu. Ate nii pʉati bii yairique,” ĩiwi. \s1 Wãma Jerusalén \p \v 9 To cõrora jĩcʉ̃, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirã, ñañaro cʉ̃ja ca tii tʉjape jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niirije cʉ̃ja cõro jĩcã amo peti, ape amore pʉaga penituaro niiri bapari dadaro ca cʉoricarã mena macʉ̃ yʉ pʉto pee doori, o biro yʉre ĩiwi: “Dooya. Ca manʉ cʉtipo Oveja Macʉ̃ nʉmore mʉre ĩñogʉ doogʉ yʉ tii,” yʉre ĩiwi. \p \v 10 To biri quẽñaricarore biropʉ Añuri Yeri yʉre cʉ̃ ca ĩñoro, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ macãnʉcʉ̃ buuro ca emʉari buuropʉ yʉre ami waari, Jerusalén, ca ñañarije maniri macã, Ʉmʉreco Pacʉ pʉtopʉ ca niirica macã, ʉmʉreco tutipʉ ca duwi doori macãre yʉre ĩñowi. \v 11 Tii macã pea Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca boe baterije mena bʉaro ajiyaa boe batewʉ. Tee ca boe baterije pea, jĩcãga ʉ̃tãga añurica, to biri ʉ̃tãga jaspe ca sãrarore biri sãra macã niiwʉ. \v 12 Tii macã wejare pairi tʉdi, emʉari tʉdiro nii amojode, ñucã pʉa amo peti, dʉpore pʉaga penituaro niiri joperi peti ca joperi cʉtiri tʉdi niiwʉ. Tii joperi cõrorena nucũcã cojowa Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari maja. Ñucã tii joperire Israel yaa pooga macãrã pʉa amo peti, dʉpore pʉaga penituaro ca niiri punaari wãme owa tuurique tujawʉ. \v 13 To biicãri muipũ cʉ̃ ca mʉa doori nʉña peere itia jope, díámacʉ̃ tua peere itia jope, jõcʉ̃ jiro macã tua pee cãare itia jope, muipũ cʉ̃ ca ñaajãa waari nʉña pee cãare itia jope, niiwʉ. \v 14 Tii tʉdi pea pʉa amo peti, dʉpore pʉaga penituaro niirije ʉ̃tãgaari, Oveja Macʉ̃ buerã, pʉa amo peti, dʉpore pʉaga penituaro ca niirã wãmeri owa tuurique ca niiricari mena cũu ñeerica tʉdi niiwʉ. \p \v 15 To biri yʉ mena ca wedegʉ Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ pea, cõoricagʉ anʉʉgʉ oro mena tiiricagʉre cʉowi, tii macãre, joperire, wee camota amojoderica tʉdire, cʉ̃ ca cõo paagʉre. \v 16 Tii macã pea jĩcãri cõro ca ejari macã niiwʉ. Tii macã ca yoaro pee cãa, ca ejaro pee cãa, jĩcãri cõro niiwʉ. Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ tii macãre cõoñawi, cʉ̃ anʉʉgʉ mena. Tii macã pea dos mil doscientos kilómetros peti ca niiri macã niiwʉ. Ca ejaro, ca yoaro, ca emʉaro pee cãa to cõro wado niicãwʉ. \v 17 Jiro, tii macãre wee camaota amojoderica tʉdi cãare cõowi. Bojoca cʉ̃ja ca cõoñari wãme mena Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ cʉ̃ ca cõoñaro, sesenta y cinco metros ejaro eje bʉtiri tʉdi niiwʉ. \p \v 18 Tii tʉdi pea jaspe mena cʉ̃ja ca weerica tʉdi, ñucã tii macã pea oro weta majurope mena tiirica macã, eño quire wate jipioricarore biri sãra macã niiwʉ. \v 19 Tii macãre wee camota amojoderica tʉdire cũu ñeerique ʉ̃tãgaari pea, ʉ̃tã añurije ca wapa pacarije ca niirije niipetirije mena wãmorica tabe niiwʉ. Ca nii jʉorica jaspe mena wãmoricaga, jiro macãga zafiro mena wãmoricaga, jiro macãga ágata mena wãmoricaga, ñucã tiiga jiro macãga esmeralda mena wãmoricaga, \v 20 bapari jiro macãga ónice mena wãmoricaga, jĩcã amo cõro jiro macãga cornalina mena wãmoricaga, tiiga jiro macãga crisólito mena wãmoricaga, jiro macãga berilo mena wãmoricaga, tiiga jiro macãga topacio mena wãmoricaga, tiiga jiro macãga crisoprasa mena wãmoricaga, pʉa amo cõro niirije jiro macãga jacinto mena wãmoricaga, tiiga jiro macãga amatista mena wãmoricaga, niiwʉ. \v 21 Joperi pʉa amo peti, dʉpore pʉaga penituaro ca niirije pea, perla mena tiirica joperi niiwʉ. Joperi cõrora jĩcãga perla mena tiirica joperi niiwʉ. Tii macãre wiijeri watoa macã maa ca nii majuropeeri maa pea, oro weta mena tiirica maa, eño quire biiri sãra maa niiwʉ. \p \v 22 Tii macãpʉre jĩcã wii Ʉmʉreco Pacʉ yaa wii ʉnora yʉ ĩatiwʉ. Mee Ʉpʉ, Ʉmʉreco Pacʉ niipetirijepʉre ca doti tutua niigʉ, to biri Oveja Macʉ̃, cʉ̃jara Ʉmʉreco Pacʉ yaa wii niicãwa. \v 23 Tii macãre ca boepe, muipũ ʉmʉreco macʉ̃, ñucã ñami macʉ̃ ʉnorena, booti. Ʉmʉreco Pacʉ cʉ̃ ca boe bate niirijera jĩa boecã. Oveja Macʉ̃ra niicãwi, tii macãre ca jĩa boe niigʉ. \v 24 Bojoca poogaari, tii macã ca boerije watoapʉ waa yujurucuma. Ati yepa macãrã wiorã pea, “Ca nii majuropeerã niima,” cʉ̃jare cʉ̃ja ca ĩi nʉcʉ̃ bʉorucurique menara, tii macãpʉre ea waarucuma. \v 25 Tii macã maquẽ joperi to birora pãarique niicõa niirucu. Toopʉra ñami manirucu. \v 26 Bojoca poogaari yee ca niirije ca añu majuropeerije cʉ̃ja ca ĩi nʉcʉ̃ bʉorucurijere, tii macãpʉre jee waarucuma. \v 27 Tii macãpʉra, jĩcã wãme ñañarije ʉnora, weericarãre ca ĩi nʉcʉ̃ bʉorã ʉnora, ca ĩi dito pairã ʉnora, jãa waatirucuma. Oveja Macʉ̃ yaa tuti catirique ca niiri tutipʉ cʉ̃ja wãmere owa tuuricarã ca niirã wado tii macãpʉre jãa waarucuma. \c 22 \s1 Catirique oco punari \p \v 1 Jiro, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ, catirique oco punari ca niiri yaa, eño quire biro ca õweri maniri sãra yaa, Ʉmʉreco Pacʉ, to biri Oveja Macʉ̃, cʉ̃ ca duwiri tabere ca pote cʉtiri yaare yʉre ĩñowi. \v 2 Tii macãre wiijeri watoa macã maa ca nii majuropeeri maa decomacãre nii waawʉ. Tii yaa tʉjarore pʉa nʉñapʉrena yucʉ catirique ca niiri yucʉ, jĩcã cʉ̃mare pʉa amo peti, dʉpore pʉaga penituaro niirije ca dica cʉtiri cʉʉri nucũwʉ. Jĩcʉ̃ muipũre jĩcãti ca dica cʉtiri yucʉ jĩi. Tiigʉʉri pũu pea bojoca poogaarire ca ʉco tiipe niiwʉ. \v 3 Toopʉra ñañaro biiricaro ca tiirije manirucu. Tii macãpʉre, Ʉmʉreco Pacʉ, to biri Oveja Macʉ̃, cʉ̃ ca duwiri tabe wado niirucu; cʉ̃re pade coteri maja pea cʉ̃re ĩi nʉcʉ̃ bʉo niirucuma. \v 4 Ʉmʉreco Pacʉre bau niiro cʉ̃ diámacʉ̃re cʉ̃re ĩa ãpõtĩorucuma. \v 5 Toopʉra ñami manirucu. Tii macãpʉre ca niirã jĩa boerique ʉnora, muipũ cʉ̃ ca boerije ʉnora, bootirucuma. Ʉpʉ, Ʉmʉreco Pacʉra cʉ̃jare jĩa boecãrucumi. Cʉ̃ja pea to birora doticõa niirucuma. \s1 Jesucristo cʉ̃ ca doopa rʉmʉ ea waaro bii \p \v 6 Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ o biro yʉre ĩiwi: “Ate wederiquea díámacʉ̃ ca niirije, tʉo nʉnʉjeerique ʉnora niiro bii. Ʉpʉ, Ʉmʉreco Pacʉ, añurije quetire wede jʉgueri majare añuro cʉ̃ja ca majiro ca tiigʉra, yoari méé ca biipere cʉ̃re pade coteri majare ĩñorʉgʉ, cʉ̃ yeere queti wede bojari majʉre tiicojojãwi,” ĩiwi. \p \v 7 “Ĩaña. Yoari mééra yʉ doorucu. Ʉjea niiña, ca biipere owarique ati pũuro ca niirije ca ĩirore biro ca tii nʉnʉjeegʉa.” \fig “Ĩaña. Yoari mééra yʉ doorucu.” Ap 22.7|src="cn01884B.tif" size="span" \fig* \p \v 8 Yʉ, Juan'ra yʉ nii, ate niipetirijere tʉo, ĩa, ca tiiricʉ. Teere tʉo, ñucã teere ĩa yapanori jiro, Ʉmʉreco Pacʉre queti wede bojari majʉ teere yʉre ca ĩño niiricʉre tii nʉcʉ̃ bʉorʉgʉ, yʉ ãjʉro jupeari mena yʉ ea nuu waawʉ. \v 9 To biro yʉ ca biiro cʉ̃ pea o biro yʉre ĩiwi: “¡Níjá, to biro yʉre tiiticãña! Yʉ cãa mʉre birora Ʉmʉreco Pacʉre pade bojari majʉ, mʉ yaarã Ʉmʉreco Pacʉ yee quetire wede jʉgueri majare birora, to biri niipetirã ati pũuro owa tuurique ca niirije ca ĩirore biro ca tii nʉnʉjeerãre biro ca biigʉra yʉ nii yʉ cãa. Ʉmʉreco Pacʉ wadore ĩi nʉcʉ̃ bʉoya,” yʉre ĩiwi. \p \v 10 O biro yʉre ĩiwi ñucã: “Ca biipere ati pũuropʉre owa tuurique ca niirije ca ĩirijere wedeticã, biiticãña. Mee, tee ca ĩirije ca biipa cuu ea waaropʉ bii. \v 11 Ca ñañagʉra, ñañarije cʉ̃ ca tiirijere to birora cʉ̃re ĩacãña. Bojoca tiirica wãme méé ca tii niigʉ cãa to birora cʉ̃ tiicõa niijato. Añugʉ ca niigʉ cãa añurijera cʉ̃ tiicã nʉnʉa waajato. Ca ñañarije manigʉ cãa bʉaro jañuri ca ñañarije manigʉ cʉ̃ nii nʉnʉa waajato.” \p \v 12 “Ʉ̃gjá. Yoari méé yʉ doorucu. Doogʉra, yʉ ca tiicojope yʉ ca cʉorijere yʉ jee doo, cʉ̃ja ca niiro cõrorena cʉ̃ja ca tii niirique ca niirore biro yʉ ca tiicojopere. \v 13 Yʉa, Ca Nii Jʉogʉ, Ca Nii Yapanogʉ, Ca Nii Jʉguegʉ, Ca Nii Tʉjagʉ ñucã jĩcãtopʉra ca nii jʉo dooricʉ, ca nii yapano eagʉ, yʉ nii.” \p \v 14 Ʉjea niiña, yucʉgʉ caticõa niirique ca niiricʉ dicare baa, ñucã wãma macã maquẽ joperipʉ jãa waarʉgarã, ñañarije mʉja ca tiirucuriquere tʉgoeña wajoa, ca tii niirã. \v 15 Ca bojoca catitirã, bajerire ca tii niirã, tiirica wãme coro méépʉ ca ñee epericarã cʉti yai waarã, bojocare ca jĩarã, cʉ̃ja ca weericarãrena ca ĩi nʉcʉ̃ bʉorã, ĩi ditoriquere bʉaro boo, bʉaro ĩi dito pai, ca ĩi niirã pea, macãpʉra tuacãrucuma. \p \v 16 “Yʉ Jesús'ra, yʉre queti wede bojari majʉre, mʉja yʉ yee quetire ca tʉo nʉnʉjeerãre, ate maquẽre mʉjare cʉ̃ wede majiojato ĩigʉ, yʉ tiicojowʉ. Yʉ yʉ nii, David pãrami cʉ̃ yaa puna macʉ̃, boeri ñocõ boeri tabere ca boe bate mʉa doogʉ ca niigʉ” ĩiwi. \p \v 17 Añuri Yeri, to biri Oveja Macʉ̃re ca nʉnʉrã o biro ĩima: “Dooya,” ĩima. Teere ca tʉogʉ cãa “Dooya,” ĩiña. Ca oco jinirʉgarã dooya, ca boorã to birora caticõa niirique ca tiicojorije ocore wapa manirora jiniña. \p \v 18 To biri ca biipe niipetirijere ati pũuropʉ owa tuurique ca niirijere ca tʉorã niipetirãre, díámacʉ̃ra o biro mʉjare yʉ ĩi wede majio: Jĩcʉ̃ ʉno ati pũurore ca ĩirijere jĩcã wãme ʉno cʉ̃ ca ĩi nemocãjata, ñañaro tamʉorique maquẽre ati pũuropʉre owa tuurique ca niirije paʉ jañuri ñañaro cʉ̃ ca tamʉoro cʉ̃re tiirucumi Ʉmʉreco Pacʉ. \v 19 Ñucã jĩcʉ̃ ʉno, “O biro biirucu,” ĩi owa tuurique ati pũuropʉre ca niirijere jĩcã wãme ʉno cʉ̃ ca ami cõacãjata, Ʉmʉreco Pacʉ cãa, caticõa niirique ca niiricʉpʉre cʉ̃ yee ca niimirijere, ñucã ati pũuropʉ owa tuurica macã ca ñañarije maniri macãpʉre\f + \fr 22.19\ft Ca ñañarije maniri macã wãma macã Jerusalén.\f* cʉ̃ ca niiborijere, cʉ̃re ẽmacãrucumi. \p \v 20 Jesucristo atere ca wedegʉ pea o biro ĩimi: “Ʉ̃gjá. Yoari méé yʉ doorucu,” ĩimi. To biro to biijato. ¡Wiogʉ Jesús dooya! \p \v 21 Mani Wiogʉ Jesucristo cʉ̃ ca añu majuropeerijere mʉja niipetirãre cʉ̃ tiicojojato. \p To biro to biijato. \p Juan