\id LUK - Awa NT [awb] -Papaua New Guinea 2002 (DBL -2014) \h Árúka \toc1 Árúka \toc2 Árúka \toc3 Ár \mt1 Árúka \imt1 Ebeq sáhnsahwe ahtebé ehwehne. \ip Árúkawe íre Asiu anínéna we nahnso aní míowe. Wega téh sóteh arámbéhríéna anehe Pora kérena séhréh atowe. Árúkaga Sísane arambehri wene auranka íre tagéna peh Sísa tago keyábé kasenéna kawerue ahtebéna mah pukú sehiranúwe. Nahnso kegá mah pukú sáhnsahwe Sísane ehweh kawerue siahtebéra wensabé aiq pútare atageheéna sehiranúwe. Anehe Árúkaga Eqmaro Kene ehweh pukú sehiranúwe. \c 1 \ms1 Árúkaga mah kawéq éhwéh sehiranúwe. \s1 Árúkaga Tíópírása ebeq sehiranú ehwehne. \p \v 1 Tíópírása anotah wahnáh áníno, ite míaraunarabeq áhnte kegá Manikánka miraurai naneqsabé iwíáhéra sehiranurowe. \v 2 Sehiranuro kegá Manikáne ehweh teri terinera wega miraurai naneq tagaro kené ehweh irera teníátówe. \v 3 Téhwe tago kereq sehiranuro kereqsabé kasenéna sene ehweh iwíáhue tagarauge. Anehe ínéga moq mi ehwéhnsábé tábúsoqme sehiranéna areba eqmarahnah sáhnsahinkéhe. Tíópírása kaweq aníno, \v 4 arega aiq pútaq ehwéh irankeheéna sehiranue teawúge. \s1 Íópeqté ánínká Sóni éhweh pahsuo ehwéhne. \p \v 5 Súría marákórápéq wahnahnú aní Érótiga wahnahnútaq Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítéh ání wenáwíq Sékáráía ména we Ábíya kahnáh mibeq mahbeq arito ani míowe. Wene ahre Áróni kahnáh íní ména wenáwíqmé Érísábétie. \v 6 Mi akéqká kaweqtaq méra Manikánka sehgíóro ú ehwehnkákáq wene sánsánkákáq moke tábúsoqme sehgíúye. \v 7 Se orení ákéq méra Érísábéti orahini puara se íre aninkákáq míóye. \p \v 8 We kahnáhnká arambehriutaq Sékáráíaga Manikáne ehweh mibeq mahbeq arito ani ména arambehriúwe. \v 9 We kahnáhnká sene sánsánéra Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq kaweq kunkúni naneq pariankeheéra Sékáráía eqmarówe. \v 10 Pare tanahráq áhnte kegá máhpeq méra púreruwana Sékáráíaga webataq nahupeq kibekéna mi kawéq kúnkúni naneq tahberapeq pariowe. \v 11 Pariowana Maniká míéhrabeq íópeqté ánínká ábóraragéna tahbe ayehrápéq iriwe míowana \v 12 Sékáráíaga we tagéna kurináhnéna iwíáh kikiréna áhreúwe. \v 13 Áhreúwana íópeqté ánínká wensabé, Sékáráíao, íre áhreúno. Manikánka arega púreróna ehwéhmé aiq íréhnsábé arene ahre Érísábétiga animai maqmiankéhe. Maqmiahnaraq arenahninsábé Sónie ue áwírato. \v 14 Maqmiahnaraqmé arene arupipeq eyoyóue iwíáh íwíáhinkehe. Áhnte mó kegá moq iwíáh íwíáhigehe úwe. \v 15 Iwíáh íwíáhigehe éna, Maniká itene Wahnahnka wensabé, Are anotah aní míahno atanawire. Ahriahri we náhníáq sera anonkakaq píahakáq awehriinkehe. Wenanone arupipeq míahnaraq ahriahri Manikáne Awanka wereq mía míainkehe. \v 16 Wereq mía míairana wega Manikáne ehweh teri terinínaraq áhnte Ísara kegá Maniká itene Wahnahne sánsá kawerue sehgigéhe. \v 17 Éráísa Manikáne ehweh irarú ani marakóipeq míotaq anotah aní ména págegeue síwáhnorúnserah itene Wahnahnka sinaitaq arenahninká ebeq séna síwáhnorinkehe. Minayabe sibowáréhreq sene animárínseq insahwé aritankéhe. Itene Wahnah sína tanáhráq áwénunigehboq ahbabáq kega arenahniné ehweh irera sene ahbabáq suera kaweqtaq míagehe teawuwe. \s1 Íópeqté áníné ehwehnsabé íre aiq pútare ató ehwehne. \p \v 18 Íópeqté ánínká mi ehwéh Sékáráía teawuwana Sékáráíaga wensabé, Íné ore úkugana néne ahre moq orení míéhre. Minayabe arega iraréna ehwéhmé árahue aiq pútaraginabo úwe. \p \v 19 Úwana íópeqté ánínká wensabé, Néníwíq Kébárie. Íné Manikáne auranabiahtapeq iriwe mía míau aní múge. Mah kawéq éhwéh teawinkeheéna wega, Koreawo éna eqmaq núwéhre éna, \v 20 Írátíahno. Arewe néne ehweh íre aiq pútare aintahne. Minayabe mókake are ehweh íre irarerahóne. Ínéga teawú éhwéh aiq pútaragínaraq arega ehweh irarerahóne úwe. \p \v 21 Máhpeq míó kega Sékáráía áwénunéra iwíáhéra, We aneqsabé íre wahto tanáhráq Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhúpéq peh míehro uwe. \v 22 Uwana wega tueyokútaq we ehweh íre irarerahúwe. Ehweh íre irarerahéna wene ayahnkaratáté áwíqme teriena ehwehnurá íre irarerahúwe. Máhpeq míó kega miraú tagéra, Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhúpéq míéhtáq wenawanka tagehre íwíáhuwe. \v 23 Iwíáhuwana we ehweh íre irarerahéna wene arambehri tanáhráq parabagútaq wene nahtapeq pokúwe. \p \v 24 Mi tanáhráq parabagúwana wene ahre Érísábéti kía ména moberíáh íó wene nahtapeq peh míowe. \v 25 Mitaq ména mahraréna, Íné orahini míarautaq áhnte niyehitaraire. Manikánka ínénsabe arutaboiraintena séhréh aintárái puana amahnága íné íre niyehitehre úwe. \s1 Íópeqté ánínká Máhríansabé, Sísa maqmarankéhe ú ehwehne. \p \v 26 Érísábéti abapete morá íó kía míowana Manikánka íópeqté ání wenáwíq Kébári Kehrari marákórápéq Néhsara suwahpeq eqmarowe. \v 27 Eqmarowana wega Máhría Néhsara suwahpeqte áhráríbá tuwe. Máhríawe mó weh mahbíreq íre nogu ahrárí wíre. Tébíti kahnáh máhbí wenáwíq Sósépa míowana Máhríaga we kéranaútaq Kébáriga weba tuwe. \v 28 Weba tuena wensabé, Aiq míahno éna Maniká itene Wahnahnka arensabé anotahtaq arutaboiratena arereq míéhre úwe. \v 29 Úwana Máhríaga mi ehwéh iwíáhue tagéna wewe náhenéna, Aneq ehwéhpómo. Íre niahteboge éna iwíáh kikirúwe. \p \v 30 Iwíáh kikirúwana íópeqté ánínká wensabé, Máhríao, íre áhreúno. Manikánka arensabé anotah arútábóíratéhre. \v 31 Minayabe are kía míaniewóne. Are kía mé animai maqmíéhnaraq Sísae ue áwírato. \v 32 We anotah aní míahnara áhnte kegá wensabé, Maniká Iteribone ahninkáwá wíre ataneherawoe. Maniká itene Wahnahnka wensabé, Tébíti arene aigaqnaga Ísara ke wahnahnúnserah arega moq se wahnahniniewóne atankéhe. \v 33 We Sékópa kahnáh ánímárí ahriahri wahnahnaritena wene wahnahné tanáhráq íre parabaginawire úwe. \p \v 34 Íópeqté ánínká teawuwana Máhríaga wensabé, Íné íre wehreq nogú ání púana árahue kía míaninkono úwe. \p \v 35 Úwana íópeqté ánínká wensabé, Manikáne Awanka areba tuena nonahwega marakó akariuríéhnserah areba moq akariuriankehe. Manikánka págege atena kawerue auráq matiankehe. Minayabe mó kegá arega maqmíéhna anínsábé, Kaweqtaq mía míai aní míre éra we Manikáne ahninkáwá wíre ataneherawoe úwe. \v 36 Íópeqté ánínká mó mahraréna, Mó kegá arenawahrah iní wenáwíq Érísábétinsabé, Orahinine atárówana we orenínéna amahnága kía míéhre. We abapete morá íó kía ména animai maqmiankéhe. \v 37 Manikánka moke miraorahi mino úwe. \p \v 38 Úwana Máhríaga wensabé, Íné Manikáne arambehriu ahráríúge. Arega aiq irarénanserah Manikánka mirainkehe úwana íópeqté ánínká we auwena pokúwe. \s1 Máhríaga Érísábéti koragó ehwehne. \p \v 39 Mi tanáhráq Máhríaga Érísábéti koraganieéna apubúue sokahuena pokue Súría marákórápéq áhnte sawéh korabeq kiuwe. \v 40 Kiena Sékáráíane nahupeq kibekéna Érísábéti mehweh atowe. \v 41 Mehweh atowana irotaq wene arupipeq mío anínká anotah kabau kabauúwe. Kabau kabauúwana Manikáne Awanka Érísábétiba séna iwíáh atowe. \p \v 42 Iwíáh atowana Érísábétiga anotahtaq mahraréna, Máhríao, Manikánka mó inínsónsábé arutaboiréna peh arerensabé anotahtaq arutaboiratéhre. Manikánka arega maqmíéhna anínsábé anotahtaq arutaboiratéhre. \v 43 Íné pehgáriq iní múge. Néne Wahnahne anowagá aneqsabé ínéba seno? \v 44 Írátíahno. Amahnága arene ehweh írótaq ínéga maqmíáhna aníné arupipeq eyoyói puana nirupipeq kabau kabauire. \v 45 Arega Manikánka eqmatai aníné ehwehnsabé aiq pútaraginawire íwíáhuronayabé Manikánka arensabé, Kaweróne atéhre úwe. \s1 Máhríaga igonkónú ehwehne. \p \v 46 Máhríaga mahraréna, \q1 Néniwanka itene Wahnahnsabé iwíáh íwíáh atéhre. \v 47 Manikánka íné kaweraintéh ánínsábé iwíáh íwíáh atóge. \v 48 Ínéwé pehgáriq inínéna Manikáne arambehriu iní míóganawe wega íné tagéna ínénsabe arutaboiraintéhre. Mókake ómi kehinánká ínénsabe iraréra, Manikánka ínénsabe anotahtaq arutaboiratéhre igehe. \v 49 Maniká peh anotah pagégé ánínéna íné áhnte séhréh aintáráirara sega mirarue irarigehe. Manikámé anotah kawéq áwíqkakaq aní míéhre. \v 50 Manikánka mó tanáhráq mó tanáhrárue ahriahri wensabé áhteno keyábé arutaboirarítéhre. \v 51 Wewene ayahtate págege sansánue sokigi aíre. Mó kegá, Itewe anotah anímárí múne íwíáhéra píribahriowana Manikánka mi ke kaqsúéhrara kobeq séberagowe. \v 52 Wega anotah wahnáh ánímárí wahnahnorabeqte kaqsuena pehrápeqte ánímárínsábé wahnahnoro arítéhre. \v 53 Wega sirupibii ke kaweq naneqmarí náriena áhnte kéh ké íre náriasa pehipi kaqsúéhre. \v 54-55 Manikánka Ébáráhmareq wene anahwareq itene igaqnaréhreqsabé, Ahriahri nirutaboiraitanauge ire. Wega mi ehwéh ahreraq matawéna wene arambehri anímárí Ísara keyábé arutaboiraritena séhréh arítéhre úwe. \p \v 56 Máhríaga mi ehwéh iraréna apahtáró íótáq kaegaeéna Érísábétine nah suena wene nahtapeq pokúwe. \s1 Sóni maqmaro ehwéhne. \p \v 57 Wene maqmare tanáhráq sútaq Érísábétiga animai maqmarowe. \v 58 Manikánka wensabé anotahtaq arutaboiratéhre éhwéhnuwara wene iyahnaboreq wenawahrahreqka irera wereq moráráq iwíáh íwíáhuwe. \p \v 59 Iwíáh íwíáhéra mi aní abapete apahtáró wéhékáh míotaq sega wene áú amurúruaneheéra séra mahraréra, Wenabo áwíq Sékáráía wire. Mah karíq ánínsábé moq abowá áwíq Sékáráíae atanéhe uwana \v 60 wenanoga, Ahqáho aritena, Sónie ue áwíratayehetauye úwe. \v 61 Úwara sega wensabé, Mi awíqmé íre arenawahrah síwíq míre éra \v 62 wenabonsabé siyahnkaratáté áwíqme kasenéra, Arenahninsábé arega inse ataníbo uwe. \v 63 Uwana Sékáráíaga ayahnkaratáté awirena, Pépahq menio úwara pépahq áwúwana wega sehiranéna, Wenáwíq Sónie ue sehiranúwara áhtenuwe. \v 64 Áhtenuwana Sékáráíane áwéh kaweragúwana wega apubúue irarerahéna Manikánsabe pahsuqme iwíáh íwíáh atowe. \p \v 65 Mibeqté kégá mi otáq sánsá tagéra áhre aguwara Súría marákórápéqté kégá sáwéhrapeqté mitaq teri mahtaq terinuwara moke írówe. \v 66 Mi ehwéh író kega sirupipeq iwíáhue tagéra, Mah aní mókake aneq mirainkehbo éra Manikánka we págegeue séhréh atanawire íwíáhuwe. \s1 Sékáráíaga irarú ehwehne. \p \v 67 Manikáne Awanka mi aníné abowá Sékáráíaba sure iwíáh atowana wega kahna naneqsabé mahraréna, \v 68 Maniká itene Wahnahnka Ísara ke meirena kaweraitanieéna si puaq iwíáh íwíáh atone. \v 69 Wega anotah aní ite kaweraitahna aní omaq atéhre. Mi anímé Tébíti kahnáh áníne. \v 70 Minayabe Manikánka wene ehweh iraru ke naho íwíáh aritowara teiúwe. \v 71 Itensabé iuwahrieh ke itene naruoga ite saiqnaríáhnsábé sega iubíyehoéna wega meirena kaweraitankéhe. \v 72 Manikánka omasa éhwéh aiq ahreraq matawéna itene igaqnaréhyabe arutaboiraritena séhréh aritowe. \v 73 Wega itene igaqna Ébáráhma mirainauge ú ehweh teawena, \v 74 Itene naruoga saiqnaríáhtáq koweiraníe úwe. Minayabe íre áhreia peh wene arambehri miraonehqmúne. \v 75 Moke itene ogamé tanahráq Maniká awahbeh sansánéq kaweqtaq méq wene arambehri tábúsoqme miraoneheqmúne úwe. \p \v 76 Manikáne Awanka mó iwíáhatowana Sékáráíaga wenahni Sóninsabé mahraréna, Nénahnino, mó kegá arensabé, Maniká itene kiotaiqme Wahnáhné ehweh iraréna aní móne ataneherawoe. Itene Wahnahne ah kawerarankéhboq arega ebeq pokinkehe. \v 77 Manikánsabe áwíahraqso ke oganúq sitankéhboq se merirena sene ahbabáqsabe kaweraritankéhe ue terinkéhe. \v 78 Manikámé áhnte arútábóíraitéh ání mía míaire. Pópoqnahga áhníbórá kiembogina inserah Manikánka ite áhníbórá kaweraitanaire. \v 79 Sunkíkírirabeq pukoraho ke tagagehboq Manikánka ahtapeq téhraitankéhe. Minayabe wega iahnkahrínaq ite iru ukiq ítéh áhtápéq nogoráhúne úwe. \p \v 80 Manikáne Awanka iwíáh atowana Sékáráíaga mi ehwéh wenahni Sóni teawuwe. Mi aní anonurena Maniká awahbeh sansánsábé arutaboiréna sehgiuwe. Wega Ísara ke ehweh terie tanáhráq íre suriotaq peh abatapi úpeq kaegaeúwe. \c 2 \s1 Máhríaga Sísa maqmaro ehwéhne. \r (Mátíyu 1.18-25) \p \v 1 Mi tanáhráq anotah wahnáh ání wenáwíqtare Sísáhri Ógáhsátu moke Aroma keráq wahnahnatiowe. Wega moke wehuke síwíqmari púkuipéq sehiranoro aritowe. \v 2 Mi tanáhráqmé Aroma kegá ebeq síwíq sehiranu tanáhráre. Wehukení wenáwíq Kúwíríníáhsi Síría marákórápéqté kéné wahnah míotaq sehiranue meyowe. \v 3 Aroma wahnáh kégá moke síwíqmari meyaneheéra ómiga sensuwahpeq pokuwe. \p \v 4 Sósépawe Tébíti kahnáh ání ména Néhsara suwahpeq Kehrari marákórápéq suena Súría marákórápéq Pétáríéma suwahpeq Tébíti kahnáh suwahpeq kíuwe. \v 5 Sensíwíq terieyeheéra Sósépareq wene ahre arárí Máhríareq Néhsara suwahpeq kíúye. Máhríawe anotah kia míowe. \v 6 Sega Néhsara suwahpeq kíúyataq we ani maqme tanahráq wahtonúwe. \v 7 Páhsíntía nahmárí máhriq íre ko púara sega káhone nahtapeq káúye. Mitaq Máhríaga wene ebeq piah anímáí maqmarena ambanta ánáhnkiwe mi kané táhutahuq kunúbáípéq suge atowe. \s1 Íópeqté ánínká sipisípiq wahnahnu ke teriu ehwéhne. \p \v 8 Mi ke suwahpeqte áhnánsáhrápéq sipisípiq wahnáh ánímárí uworapeq méra sene kamarítáq wahnahnuwe. \v 9 Wahnahnuwana íópeqté ánínká ábóraragúwana Maniká itene Wahnahne téhreh naneqka anotahtaq téhrówara sega anotah ahré aguwe. \v 10 Íópeqté ánínká sensabé, Íre áhreoro. Írátíáhro. Mah kawéq éhwéh teinieéna suge. Teiú éhwéhnká ómi kehináné sirupipeq anotahtaq eyoyó aritankéhe. \v 11 Tébíti kahnáh suwahpeq ite meirena kaweraitahna aní inokáhpeq maqmíéhre. Manikánka we omaq atowana we anotah Wahnáh ání ména ite meirena kaweraitahna aní míre. \v 12 Aniné ambanta ánáhnkiwe káhone táhutahuq kunúbáípéq míéhre tagéq we wire ue ahtebagehe úwe. \p \v 13 Úwara peh íregáritaq íópeqté kégá ábóraragéra Manikánsabe iwíáh íwíáh atera mahraréra, \v 14 Maniká kiotaiqme aníniraq wensabé iwíáh íwíáh atone. Mah marákó márákóípéq Maniká awahbeh sansá sehgíra ke siru ukiqsitankéhe uwe. \s1 Sipisípiqtaq wahnahnu kegá Sísa korago ehwéhne. \p \v 15 Íópeqté kégá se suera íópipeq tuekutaq sipisípiqtaq wahnahnu kegá seye náhenéra, Manikánka teí ánínsábé Pétáríéma suwahpeq koraganehboq pokonehe uwe. \v 16 Pokonehe éra pehbeheráh pokue anebahruwana mi aní káhone táhutahuq kunúbáípéq sugowara Máhríareq Sósépareq míóya tagowe. \v 17 Tagéra pokue íópeqté áníné ehweh mitaq teri mahtaq terinuwe. \v 18 Terinuwara író kegá sipisípiq wahnáhmáríné ehwehnsabé iwíáhue tagéra, Aneq ehwéhpómo íwíáhéra áhtenuwe. \v 19 Máhríaga moke mi ehwéh ahreraq matawéna wene arupipeq iwíáh atawéna tagówe. \v 20 Sipisípiq wahnáh kégá kouwekéra sega író ehwéhnkákáq tago naneqsabéákáq Manikánsabe iwíáh íwíáh atówe. Iwíáh íwíáh atera, Íópeqté ánínká teínserah aiq pútaragire uwe. \s1 Sega Sísae ue áwírató ehwehne. \p \v 21 Máhría íre kía míotaq íópeqté ánínká wensabé, Are ani maqmíéhnaraq Sísae ue áwírato úwe. Minayabe mi aní maqmarowara abapete apahtáró wéhékáh míotaq sega wene áú amurúruera Sísae ue áwíratówe. \s1 Símíóniga Sísa tagéna pahsuo ehwéhne. \p \v 22 Mósísiga sehgíóro ú ehwehnká irarinserah sene wánítapeq mósosue tanahráq parabagútaq Sósépareq Máhríareqka Sísa Sarúsarama suwahpeq meqmera Manikánsabe, Arene ani míankehe uye. \v 23 Minayabe itene Wahnahne ehwehnka mahraréna, \q1 Itene ebeq piah anímáígáú ómi meriqme Maniká ménáwéro ire. \rq (Wok Pris 12.1-8)\rq* \m \v 24 Itene Wahnahne ehwehnka mó mahraréna, \q1 Téhtaré kíbókíráré náwétao. Kiboki írakaunínaraq téhtaré píná áráhqtáré náwétao ire. \rq (Wok Pris 12.8)\rq* \m Sega mi ehwéh sehgioyeheéra Sísa meqmera kíúye. \p \v 25 Sarúsarama suwahpeqte kóré wenáwíq Símíónie. Wega Maniká awahbeh sansánsábé arutaboiréna kaweqtaq mía míaéna Ísara ke kawerarite tanáhráqsábé áwénunúwe. Áwénunúwana Manikáne Awanka wereq mía míaéna \v 26 ehweh teawena, Arewe pehipi íre pukiniewóne. Írakaumo. Ebeqme ite meirena kaweraitankeheéna itene Wahnahnka omaq ato aní tagé anehe pukinkehe úwe. \v 27 Manikáne Awanka mi koré iwíáh atowana wega Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhúpéq kibekúwara Sísane anoibo akéqká Mósísiga sehgíóro ú ehweh sehgioyeheéra Sísa meqmera mitaq kíúye. \v 28 Kíúyana Símíóniga tagéna Sísa sawiwena Manikánsabe iwíáh íwíáh atena mahraréna, \v 29-30 Néne Wahnahno, arene arambehri aní míóge. Arega eqmarahna anímé ite meirena kawaraitahna anímé néne niuranka amahnága aiq tagoge. Minayabe arega aiq teníátóna ehwéh aiq pútaraginkehboq niru ukiq intehnana pukono. \v 31 Ómi kehiná míáhrabeq arega kaweraitahna aní eqmarahne. \v 32 Wega téhrehnka inserahnínaraq nahnsonka kaweq ah tagagehe. We míéhnsábé Ísara ke arenawahrahga iwíáh íwíáhigehe úwe. \p \v 33 Símíóniga Sísa éhweh mahrarúwara Sísane anoibo akéqká mi ehwéhnsábé áhtenéra áhnte iwíáhuye. \v 34 Iwíáhuyana Símíóniga sensabé, Pehwehrue míáhtao éna wenano Máhríansabé mahraréna, Mah anínká áhnte Isárá ké séhréh aitankeheéna Manikánka we omaq atéhre. Séhréh aitahnaraq mó kegá we sinehepeq suehrara mó kegá wensabé aiq pútare atagéhe. Wega Manikáne sansá sokigi ínaraq áhnte tagehra kegá wensabé éhruru atehrana \v 35 sirupipeqté áhbábáq ábóraq aginawire. Minayabe sogiqka agaréq áwítáq anotah erinserah arene arupipeq anotah eragínah pukorahuge íwíáhiniewóne úwe. \s1 Áhna korenínká miraúnsabe ehwéhne. \p \v 36 Manikáne ehweh irarú iní wenáwíq Áhna mitaq míowe. We Pánúérine ayahunkawa ména Áséra kahnáh íní ména naho kóréní míowe. We wehkútaq abapete téhtaré ópéq wenawehqseq míowana \v 37 wenawehq pukúwana íregáritaq opéq peh kéweiní ména we 84 opéq míowe. Wega Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhúpéq íre suena peh mitaq mía míaéna Manikánsabe iwíáh íwíáh atotaq wega táhutahuq awehriéna púreq aruqarurúwe. Wega mitaq wéhékáhnkakaq inokáhpeqkakáq Manikánsabe iwíáh íwíáh atowe. \v 38 Mi tanáhráq wega Sísa tagéna Manikánsabe iwíáh íwíáh atena Sarúsarama suwahpeqte ké merirena kaweraritahna anínsábé áwénunu ke Sísa éhweh teriuwe. \s1 Sósépa akéqká Sísa meqmera Néhsara suwahpeq kouwekuya ehwéhne. \p \v 39 Wenanoibo akéqká moke Mósísine ehweh sehgiera mitaq suera sensuwahpeq Kehrari marákórápéq Néhsara suwahpeq kouwekuye. \v 40 Kouwekuyana mitaq Sísa anonurena págege ahtébíá ání úkúwana Manikánka wensabé arutaboiréna séhréh ata ataúwe. \s1 Sísaga Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhúpéq kibekú ehwehne. \p \v 41 Sísane anoibo akéqká mó opéq mó opérue sótaikú siahreraq ko tánáhráq Sarúsarama suwahpeq táhutahuroyeheéra poku pokuye. \v 42 Sísa anotah anímáí úkútaq airápété téhtaré opéq míotaq wereq wenanoibo akéqseqka Sarúsarama suwahpeq pokuwe. Sega Asiu kené sánsá sehgioneheéra pokuwe. \v 43 Táhutahuq tanahráq parabagúwara mi akéqká mitaq suera sensuwahpeq kouwekuyana Sísaga Sarúsarama suwahpeq kowíowara wenanoibo akéqká minayabe íre íróye. Sega íre irera, We itene iyahnabo anímárínseq nogíre íwíáhéra peh morá wéhékáh nogúye. \v 44 Wega seba íre súwara wensabé anebahréra sensuwahrahreq sene iyahnabo anímárínseqsabé, Sísa tagaho ue kasenuye. \v 45 Anebahruyana we íre ábóraq míonsabe sega Sarúsarama suwahpeq anebahroyeheéra kiwekuye. \v 46 Sega anebahréra téhtaré wéhékáh íre ábóraqmarera apahtáróráq Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhúpéq anebahréra Sísa mitaq tagoye. Tagoyana Sísaga íwáhnoru kené ehweh iranieéna sereq tútuue ména wega iwíáhú ehweh kasenúwe. \v 47 Kasenúwana moke wene ehweh író kega iwíáhéra, Mah anímé áhnte ahtébíá áníne. Wega peh ahtebia éhwéh pahsúéhre íwíáhuwara \v 48 wenanoibo akéqká mina tagéra áhtenuye. Wenanoga wensabé, Nénahnino, arenaboreq ínéreqka are áhnte anébáhréta irupipeq anotahtaq págegeúye. Aneqsabé itensabé íre iwíáhia miraono úwe. \v 49 Úwana Sísaga sensabé, Aneqsabé ninebahroyo? Nánibone nahtapeq míahrahume íre tagariehyo úwe. \v 50 Úwara sega mi ehwéh áwahewé íre ahteboye. \v 51 Sísaga Néhsara suwahpeq se kérirena sene ehweh kawerue sehgiuwana wenanoga minayabe moke ahreraq matawéna iwíáhúwe. \v 52 Sísa mó anonurena anotah aní ahtebia ání míowara Manikánka wensabé arutaboirúwara wehukega wensabé iwíáh íwíáhuwe. \c 3 \s1 Sóni wání meri merinú anínká teriu ehwehne. \r (Mátíyu 3.1-12; Máhka 1.2-8; Sóni 1.19-28) \p \v 1 Anotah wahnáh ání wenáwíqtare Sísáhri Táíbéríúsa míowe. Wega 15 opéq wahnahnúwana mó wahnáh ání wenáwíqtare Póntíása Páhíráti ména Súría marákórápéq wahnahnúwe. Mi tanáhráq Érótiga Kehrari marákórápéq wahnahnúwana wenábáq wenáwíq Pírípi ména Ítúría marákóákáq Tárákóníti marákóákáq wahnahnúwe. Wahnahnúwana mó wahnáh ání wenáwíq Árísánía ména Ábíréni marákórápéq wahnahnúwe. \v 2 Wahnahnúwara Ánásareq Káíyápásareqka Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéráq wahnahnuye. Mi tanáhráq Sékáráíane ahninkáwá wenáwíq Sóni abatapi míowana Manikánka terie arámbéhrí atowe. \v 3 Terie arámbéhrí atowana Sóniga moke Sorana aroipéq wahtotaq ko marákórápéq kure ehweh teriuwe. Teriena, Manikánka itene ahbabáqsabe kaweraitankéhboq ahbabáq sansa sueq kaweqtaq míáhro. Itene ahbabáq sansa sueq kaweqtaq míéhrataqmé wání meiníe úwe. \v 4 Minayabe Manikáne ehweh irarú ani wenáwíq Áísáíaga naho púkuipéq sehiranue mahraréna, \q1 We uworapeqté sawai sawaiéna mahraréna, Itene Wahnah sína ahmé aborisahro. Wene ah kaweraráhro. \q1 \v 5 Mi ah obarirankeheéq nonsuwewarí akariaruqme anotah sawéhwárínkákáq káriq sawéhwárínkákáq apansuqme mi ah tábúsoq maráhro. Aesa áh obaríqme sabahro. Ebah masahpawe kaweroro. \v 6 Manikánka kaweraitahna arámbéhrí mah kehiná kéhínánká tagagehe ire úwe. \rq (Aisaia 40.3-5)\rq* \p \v 7 Áhnte wehekéqká wání meyaneheéra Sóniba suwana wega sensabé, Itewe wehene animárí móe. Manikánka anotahtaq kamah ainehboq pehbeheráh pokoro insega teiro? \v 8 Itene ahbabáqmari sueq kaweq sansánoro. Mirairataq Manikánka tagéna ite amahnága mó sansánowe íwíáhinkehe. Ébáráhma itene igaqna míéh púaq itewe kaweq ke míone éq iteitensabé irariyeho. Manikánka mah ebáhmárítáté Ébáráhmane anahwaréh mirarahráhire. \v 9 Wehukenínká awanká áwaheraq tehsúme maréhrana kaweq será íre íyéh áwánká moke apiwe ira pariankéhe úwe.\f + \fr 3.9 \ft Mi ehwéh áwahewé aigárápéqté éhwéh Mátíyu 3.10 tagáhno.\f* \p \v 10 Sóniba su kegá wene ehweh irera wensabé, Aneronehnkono uwe. \v 11 Aneronehnkono uwana wega sensabé, Téhtaré síótí matíéh ánínká íre síótiakáq ání peh morá síótí náwo. Áhnte topáh matíéh ánínká tabonah ke wehwehúno úwe. \p \v 12 Táhkísi moné meyáh kégá wání meyaneheéra Sóniba séra wensabé, Íwáhnoraníno, ite aneronehnkono uwe. \v 13 Aneronehnkono uwana sensabé, Wehukene móne pehipi meyéhboq peh morá táhkísí móné meyáhro úwe. \p \v 14 Sóntía kegá wensabé, Itewe aneronehnkono kasenuwana wega sensabé, Mó kené ménsámehnsá meyaneheéq wehuke subiqmareq pehipi meyého. Sensabé péhe éhwéh ariteq sene ménsámehnsá pehipi meyého. Itene arambehriyabé meyáhna apéq awehraq kéhre íwíáhoro úwe. \p \v 15 Manikánka Asiu ke merirena kaweraritankeheéna peh morá ání omaq atowara Asiu kegá we áwénunuwe. Asiu kegá Sónine ehweh irera éhnehéra iwíáhéra, Sóniwe itega áwénunúna anípómo uwe. \v 16 Uwana Sóniga sensabé ayahqme teriena, Inehe si anímé anotah aní ména íné kiotaiqme aní míre. We anotah aní púana ínéga wene súu nahníáq pugereyabe íre awehrari aní múge. Wega Manikáne Awa iteba eqmarankéhe. Wehukenínká uworapeq kekiaréhrana anotah irárehnserah Manikáne Awanka iteba tuinkéhe. \p \v 17 Wehukega ayu siqmíáhtáq sega kaweq ayú sene nahtapeq sáharera íre kaweq ayú iraipéq súáhwe. Mira onserah Manikánka eqmaréh ánínká kaweqtaq míáh kéyábé, Néne mátaburapeq kiwíáhro aritena ahbabáq keyabé, Íre puinkorahi iráípéq mía míaoro aritankéhe úwe. \p \v 18 Sónine ehweh író kega iwíáhigeheéna wega áhnte mó mina tahnsa éhwéh pahsuena oga mé ehweh teri terinúwe. \s1 Érótiga Sóni karabúsiipéq móato ehwéhne. \r (Mátíyu 14.3-4; Máhka 6.17-18) \p \v 19 Érótiga wenábáqne ahre Éróríása meyowana Sóniga minaakaq wene mó ahbábáqkákáqsábé abiahnsa atena íre kaweróne atowe. \v 20 Íre kaweróne atowana Érótiga sóntía keyábé, Sóni táhtoqme karábúsiipéq móátáhro úwara táhtoqme karábúsiipéq móátówe. Minayabe Érótine ahbabáq áhnte agúwe. \s1 Érótiga Sóni karabúsiipéq íre móatotaq Sóniga Sísa wání meawu ehwéhne. \r (Mátíyu 3.13-17; Máhka 1.9-11) \p \v 21 Sóniga áhnte ke wání meriena Sísa moq wání meyawuwana púrerútaq sabona sawekúwana \v 22 Manikáne Awanka tunse kiboki tahnsanéna Sísaba márunsurahúwe. Marunsurahúwana íópeqté éhwéhnká mahraréna, \q1 Are niruní nénáhní móne. Arensabé nirutaboiruge úwe. \s1 Sísane aigaqnaréh síwíqmari kéh éhwéhne. \r (Mátíyu 1.1-17) \p \v 23 Sísaga wene arambehri áhwárótaq we 30 opéq marakóipeq míowe. Wehukega iwíáhéra, Sísawe Sósépane ahninkáwáe uwe. \q1 Sósépawe Érine ahninkáwáe. \li1 \v 24 Ériwe Mátátine ahninkáwáe. \li1 Mátátiwe Áríwáine ahninkáwáe. \li1 Áríwáiwe Mékine ahninkáwáe. \li1 Mékiwe Sánáine ahninkáwáe. \li1 Sánáiwe mó Sosépáne ahninkáwáe. \li1 \v 25 Sósépawe Mátátíásane ahninkáwáe. \li1 Mátátíásawe Émósine ahninkáwáe. \li1 Émósiwe Náhúmane ahninkáwáe. \li1 Náhúmawe Ésárine ahninkáwáe. \li1 Ésáriwe Nágáine ahninkáwáe. \li1 \v 26 Nágáiwe Matane ahninkáwáe. \li1 Matawe Mátátíásane ahninkáwáe. \li1 Mátátíásawe Séménane ahninkáwáe. \li1 Séménawe Sósékane ahninkáwáe. \li1 Sósékawe Sórane ahninkáwáe. \li1 \v 27 Sórawe Sóánánane ahninkáwáe. \li1 Sóánánawe Árésane ahninkáwáe. \li1 Árésawe Sérúbábérane ahninkáwáe. \li1 Sérúbábérawe Séátíérane ahninkáwáe. \li1 Séátíérawe Néríne ahninkáwáe. \li1 \v 28 Néríwe Mékine ahninkáwáe. \li1 Mékiwe Éráine ahninkáwáe. \li1 Éráiwe Kósámane ahninkáwáe. \li1 Kósámawe Émárámane ahninkáwáe. \li1 Émárámawe Éane ahninkáwáe. \li1 \v 29 Éawe Sósúane ahninkáwáe. \li1 Sósúawe Éríésárane ahninkáwáe. \li1 Éríésárawe Sórímane ahninkáwáe. \li1 Sórímawe Mátátine ahninkáwáe. \li1 Mátátiwe Áríwáine ahninkáwáe. \li1 \v 30 Áríwáiwe Símíónine ahninkáwáe. \li1 Símíóniwe Súrane ahninkáwáe. \li1 Súrawe Sósépane ahninkáwáe. \li1 Sósépawe Sónámune ahninkáwáe. \li1 Sónámuwe Éríákímane ahninkáwáe. \li1 \v 31 Éríákímawe Méríane ahninkáwáe. \li1 Méríawe Ménane ahninkáwáe. \li1 Ménawe Mátátane ahninkáwáe. \li1 Mátátawe Nétánine ahninkáwáe. \li1 Nétániwe Tébítine ahninkáwáe. \li1 \v 32 Tébítiwe Sésine ahninkáwáe. \li1 Sésiwe Óbétine ahninkáwáe. \li1 Óbétiwe Póásine ahninkáwáe. \li1 Póásiwe Sámónine ahninkáwáe. \li1 Sámóniwe Násónine ahninkáwáe. \li1 \v 33 Násóniwe Ámínárápane ahninkáwáe. \li1 Ámínárápawe Átínine ahninkáwáe. \li1 Átíniwe Áránine ahninkáwáe. \li1 Árániwe Ésárónine ahninkáwáe. \li1 Ésáróniwe Pérésane ahninkáwáe. \li1 Pérésawe Súrane ahninkáwáe. \li1 \v 34 Súrawe Sékópane ahninkáwáe. \li1 Sékópawe Áhísáhkine ahninkáwáe. \li1 Áhísáhkiwe Ébáráhmane ahninkáwáe. \li1 Ébáráhmawe Térane ahninkáwáe. \li1 Térawe Náhórane ahninkáwáe. \li1 \v 35 Náhórawe Sérúkane ahninkáwáe. \li1 Sérúkawe Áréune ahninkáwáe. \li1 Áréuwe Pérékane ahninkáwáe. \li1 Pérékawe Ébérane ahninkáwáe. \li1 Ébérawe Sérane ahninkáwáe. \li1 \v 36 Sérawe Káínane ahninkáwáe. \li1 Káínawe Ápásátine ahninkáwáe. \li1 Ápásátiwe Síémane ahninkáwáe. \li1 Síémawe Nóahne ahninkáwáe. \li1 Nóahwe Árámékane ahninkáwáe. \li1 \v 37 Árámékawe Métúsárane ahninkáwáe. \li1 Métúsárawe Ínókune ahninkáwáe. \li1 Ínókuwe Sárétane ahninkáwáe. \li1 Sárétawe Máhrárárine ahninkáwáe. \li1 Máhráráriwe Káínánane ahninkáwáe. \li1 \v 38 Káínánawe Énósane ahninkáwáe. \li1 Énósawe Sétine ahninkáwáe. \li1 Sétiwe Éhrámane ahninkáwáe. \li1 Éhrámawe Manikáne ahninkáwáe. \c 4 \s1 Owainawanka Sísa áhwárawe tagó ehwehne. \r (Mátíyu 4.1-11; Máhka 1.12-13) \p \v 1 Manikáne Awanka Sísareq mía míaúwana Sísaga Sorana aroipéq suena pokúwana Manikáne Awanka abatapi móatowe. \v 2 Móatowana abatapi ména áhnte wehekáh 40 wehekáh mitaq míowana owainawanka weba séna Sísaga ahbabárinkeheéna áhwárawe tagéna áwíoqnówe. \p Mi tanáhráq Sísaga táhutahuq awehriéna 40 wehekáh parabagútaq anotah arúpíbíúwe. \p \v 3 Anotah arúpíbíúwana owainawanka wensabé, Are Manikáne ahninkáwá míahna puah mah ebáhmárínsábé tópah úkúno ato úwe. \v 4 Úwana Sísaga wensabé, Manikáne ehwehnka aiq mahraréna, \q1 Tópahnka wehuke íre oganúq sitahráhi nanere ire úwe. \rq (Lo 8.3)\rq* \p \v 5 Úwana owainawanka Sísa meqmena moke mah marákó márákóípéqté wáhnáhné arambehri apubúue sokigi atena \v 6 wensabé, Ínéwé iwíáhue omaq atáhna anínká moke tagáhna ke wahnahninkehe. Mina omaq ate arámbéhrí peh ínénéne arambehri wire. \v 7 Arega ínénsabe arehunseraráq mé iwíáh íwíáh aintehnana arega moke tagáhna ke wahnahnúno ataníe úwana \v 8 Sísaga wensabé, Manikáne ehwehnka aiq mahraréna, \q1 Maniká itene Wahnahnsabé iwíáh íwíáh ateq webataq we awahbeh arámbéhrí miraoro ire úwe. \rq (Lo 6.13, 10.20)\rq* \p \v 9 Úwana owainawanka Sísa meqmena Sarúsarama suwahpeq Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náh nahnsorapéq móatena wensabé, Are Manikáne ahninkáwá míahna puah maraipéq ahkuagúno úwe. \v 10 Ahkuagúno éna wega minayabe Manikáne ehwehnka aiq mahraréna, \q1 Manikánka wene íópeqté kéyábé are wahnahnatíáhro aritankéhe. \v 11 Ebahtaq arene aigárá peraq míéhneho éra sene siyahnkaratáté are pankeragéhe ire úwe. \rq (Buk Song 91.11-12)\rq* \p \v 12 Úwana Sísaga ahqáho atena wensabé, Manikáne ehwehnka mó mahraréna, \q1 Maniká arene anotah Wahnáh áhwárawe tagé áwíoqnéhneho ire úwe. \rq (Lo 6.16)\rq* \p \v 13 Úwana owainawanka mi tanáhráq mó íre áhwárawe tagéna peh túbáh agúwe. Sísaga anotahtaq ahqáho atonsabe owainawanka iwíáhéna, Mó tanáhráq kouwekinie éna we auwena pokúwe. \s1 Sísaga Kehrari marákórápéq wene arambehri áhwáró ehwehne. \r (Mátíyu 4.12-17; Máhka 1.14-15) \p \v 14 Manikáne Awanka Sísa págege atowana wega Kehrari marákórápéq kouwekúwara we éhweh mitaq teri mahtaq terinuwe. \v 15 Mirauwana we Asiu kené momiwí nahmárítápéq síwáhnorúwara ómiga wensabé iwíáh íwíáh atówe. \s1 Néhsara suwahpeqte kégá Sísansabé anotah abíáhnsá ató ehwehne. \r (Mátíyu 13.53-58; Máhka 6.1-6) \p \v 16 Sísaga wenawahpeq Néhsara pokéna ahrena ahrena wehekáh wene sánsánéna Asiu kené momiwí nahtápéq kibekúwe. Kibekéna Manikáne ehweh sáhnsahinieéna iriwe míowe. Iriwe míowara \v 17 mitaqté kégá Áísáíaga sehiranú pukú Sísa áwúwana mi pukúípéq kabarue mah ehwéh kotaq sáhnsahuwe. \v 18 Wega sáhnsahwe mahraréna, \q1 Manikáne Awanka ínéba ména págege aintena, Tabonah ke néne kaweq ehwéh korerio éna eqmaq núwéhre. Saiqnaríéh kéyábé sabirue ehweh korerio. Aura pira kéyábé siura ebioráho ehwéh korerio. Síwíoqnahwara sirupipeq umehi keyábé sabirue ehwéh korerio. \v 19 Manikánka kaweraritahna tanáhráqsábé korerio éna eqmaq núwéhre úwe. \rq (Aisaia 61.1-2)\rq* \p \v 20 Sísaga aiq sáhnsahwe parabaruena mi pukú wahnah aní awena tútuue míowara moke mitaq míó kega we ebitíówe. \v 21 Ebitíówana wega sensabé, Ínéga sáhnsáhú éhwéh íráhtáq ibora mi ehwéh aiq pútaragire úwe. \v 22 Úwara moke míó kega wene ehwehnsabé iwíáh íwíáhéra seye náhenéra, Kaweq ehwéhne éra áhtenuwe. Áhtenéra árahue mi kawéq éhwéh irarerahiro éra mah anímé peh Sósépane ahninkáwá míéh mino uwe. \p \v 23 Uwana Sísaga sensabé, Iteriborehga mah pabéqmé éhwéh iraréra, Are sóteh aní míahna puah arerene awahre kawerúno ewe. Itega ínénsabe, Arega Kápénéáma marákórápéq ótaq sansá miraónaq irone íwíáhéq arega mitaq mirauronanserah mahtaq arenawahpeqkakáq moq miraúno íwíáhoo? \v 24 Teiníboq írátíáhro éna, Wenawahrahga Manikáne ehweh irari anínsábé, Are íre Manikáne ehweh iraréna aní móne ata ataowe. \v 25 Aiq pútaq ehwéh teiníe. Naho Manikáne ehweh irarú ani Éráísa marakóipeq míowana apahtáró ópéq mó opéq ákáhtaq íre ibonsúnsabe moke mi marákóráq anotah ehwéhrówe. Mi tanáhráq áhnte kewéínínsó Ísara kené marakórapeq míówana \v 26 Manikánka Éráísa seba eqmaroo? Írakaumo. Manikánka we nahnso kewéíní Sárépáta suwahpeq Sáíróna marákórápéqté ínípá eqmarowe. \v 27 Manikáne ehweh irarú aní Érísa oga míotaq áhnte Ísara ke anotah naonkákáq ké míówe. Manikánka Érísa séhréh atehrana wega áhnte kaweraritoo? Írakaumo. Peh morá Síría marákórápéqté náhnsó wéh ání wenáwíq Néáma anotah naonkákáq míowana kaweratowe úwe. \p \v 28 Úwara moke mitaq momiwíu kegá irera anotah abíáhnsá atówe. \v 29 Abiahnsa atónsabe iriwe méra Sísa táhtoqme sensuwahpeqte áhnánsáhrápéq abariwe móátówe. Mitaq mentú kowara sega Sísa mentúpipeq pagunsuaneheéra móátówana \v 30 wega mi wehekéq ákáhpitaq kure pokúwe. \s1 Sísaga owainawa kaqauwo ehwéhne. \r (Máhka 1.21-28) \p \v 31 Sísaga pokéna Kehrari marákórápéq Kápénéáma suwahpeq tunse ahrena ahrena wehekáh Asiu kené momiwí nahtápéq síwáhnorúwe. \v 32 Págegeue síwáhnorú púara sega áhtenuwe. \v 33 Áhtenuwana owainawanka subiqmaq subiqmarú aní Asiu kené momiwí nahtápéq míowana owainawanka iwíáh atowana anotahtaq mahraréna, \v 34 Sísao, are Néhsara suwahpeqte ání móne. Arega itewe aneraitaníbo? Iubiq iuanie seno? Arewe Maniká míéhrabeq kaweqtaq mía míaóna aní móne. Arewe aiq tagaríóge úwe. \p \v 35 Úwana Sísaga owainawansabé awehgu atena, Ehiya mé we auwe pokúno atowana owainawanka wehekeq ákáhpi mi aní aunúnkaq márunsurahúwana íre subisa pehipi auwena pokúwe. \v 36 Pokúwara ómi míó kega anotah ahténéra seye náhenéra, Aneq pagégé éhwéhpo? Anotah wahnáh ánínká síwáhnorinserahnéna Sísaga pokúno éhwéh págegeue teriuwara owainawamarínká mi aní auwera pokowe uwe. \p \v 37 Sísa éhweh mitaq teri mahtaq terinuwara ómi mi marákórápéqté kégá írówe. \s1 Sísaga Pítane ahrahnawa kawerato ehwéhne. \r (Mátíyu 8.14-15; Máhka 1.29-31) \p \v 38 Sísaga Asiu kené momiwí nahtápéq suena Sáímónine nahtapeq pokúwana Sáímónine ahrahnawa osoro awáhréúwara míó kega Sísansabé, Kawerato uwe. \v 39 Uwana Sísaga awahre inípá kure wene máhriqtaq iriwe ména iraró awáhréyábé, Túbáh agúno atowana kaweragúwana mi inínká apubúue irigéna táhutahuq tíwe náriuwe. \s1 Sísaga áhnte awáhré ké kawerarito ehwéhne. \r (Mátíyu 8.16-17; Máhka 1.32-34) \p \v 40 Íó tupekútaq awahre kené iyahnabo anímárínká se sehgiwera Sísaba mórítówe. Mórítówana Sísaga wene ayahnkaratáté moke awahre ke moraní moranínue táhtorowana sene awahre kaweragúwe. \v 41 Kaweragúwara owainawamarínká mó ke suanaútaq ehwehnabaéra Sísansabé, Are Manikáne ahninkáwá wóne éra mi ke suera pokuwe. Pokutaq Sísaga sensabé, Ehiya míahro aritowe. Owainawamarínká, Sísawe Manikánka wehuke kaweraritankeheéna omaq ato aní míre éra sirupipeq we tagaríónsabe Sísaga ehiyansá aritowe. \s1 Sísaga mó ke suwahpeq kure kaweq ehwéh teriu ehwéhne. \r (Máhka 1.35-39) \p \v 42 Ahyahbinkerotaq Sísaga mitaq suena abatapi pokúwe. Mibeqté kégá we anebahrue kure tagéra wensabé, Pokinehboq iteba sewíahno atówe. \v 43 Atówana Sísaga sensabé, Ínéwé mó kehiná suwahpeqkakáq Manikánka wahnahnirabeqte éhwéh wene kaweq ehwéh koreriníe. Manikánka, Korerio éna eqmaq núwátáire úwe. \v 44 Sísaga Súría marákórápéq Asiu kené momiwí nahmárítápéq mi ehwéh koreri terinúwe. \c 5 \s1 Sísaga sípiipéq tútuue síwáhnorú ehwehne. \p \v 1 Sísaga Kénésáréti kawéhú\f + \fr 5.1 \ft Kehrari kawéhúmé mó awíq Kénésáréti kawéhúne.\f* áhnopeq iriwe ména síwáhnorútaq su kegá Manikáne ehweh iraneheéra weba kowíórabeq áhnte ke soruparíó puana mitaq kígíúwe. \v 2 Pahnsábátáhru kegá sene sípiraré áhnopeq marera arahwéraq sene kahwewarí pabeq paberuwana Sísaga mi sipíráré tagówe. \v 3 Su kegá pagu pagununsabé Sísaga Sáímónine sípiipéq kie irigue wensabé, Mahtaq sue móbeq móatiahno úwe. Úwara sípiipéqté kégá wene ehweh sehgíúwana wega mi sipíípéq tútuue ména áhnopeq míó keyabé síwáhnorúwe. \s1 Pítarehga sene sípiakáq suera Sísa kéró ehwehne. \r (Mátíyu 4.18-22; Máhka 1.16-20) \p \v 4 Síwáhnorú ehweh parabagútaq wega Sáímónirehyabe, Pah meyagéhboq púrúrúia káwéhútápéq pokue kahwe tuparuqme uwe tagahro úwe. \v 5 Úwana Sáímóniga Sísansabé, Anotah aní móne. Itega inokáhpeq uwe taga tagaéwonana írakaunire. Peh arega tenienayabé mó uwe taganie úwe. \v 6 Sega sene kahwewarí tuparuqme uwera áhnte pah maqmíówe. Peh íregáritaq pah maqmíówana sene kahwewarí surakinaúnsabe \v 7 sega mó sipíípéq míó íyáhnábó ánímárínsábé siyah sahnupéra seséhréh aitáhro uwara sure mi sipíráréípéq pah márówana umehúnsabe sípiraré wánínkorahúwe. \v 8 Sáímóniwe we mó awíq Pítae. Wega mina tagéna Sísane auranabiahtapeq arehunseraráq ména wensabé, Néne Wahnahno, ínéwé áhnte ahbábáq ání míó púah arega nue pokúno úwe. \v 9 Se áhnte pah maqmíónsabe Pítareq wereq míó kereqka anotah ahténuwe. \v 10 Pítane iyahnabo aníté sensíwíq Sémísireq Sónireqme Sébérine ahninkáwáráré míóye. Pítarehga iwíáhunserah sega moq mira íwíáhuye. Sísaga Pítansabé, Íre áhreúno. Ibora arega kahweipéq pah maqmiahnanserah mókake wehuke ínéba meriqme sinkehe úwe. \v 11 Úwara sega sene sípi áhnopeq arahwéraq abariue marera moke suera Sísa kérówe. \s1 Sísaga anotah naonkákáq ání kawerato ehwéhne. \r (Mátíyu 8.1-4; Máhka 1.40-45) \p \v 12 Sísaga mó ke suwahpeq míotaq anotah naonkákáq ánínká we tagéna áhtenú púana arehunserarárue wene ayahqno káuqmunurawéna Sísansabé pagu pagunéna, Anotah aní móne. Are awahbáhnaraqmé kaweraintahráhóne úwe. \v 13 Úwana Sísaga ayahnkahkahrue wenaneq táhtorena wensabé, Aiq mirauge. Are awaho ani míahno atowana mina irarútaq wene náonaba apubúue wagúwana kaweragúwe. \v 14 Kaweragúwana Sísaga wensabé, Are kaweratónsábé mó ke teríneho. Írakaumo. Manikáne ehweh mibeq mahbeq aitéh ánípá pokue arene anonka móreawo. Are awaho ani úkire igehboq Mósísiga irarúnserahnue Manikánsabe titirúno úwe. \v 15 Úwara Sísaga miraú ehweh mitaq teri mahtaq terinuwara áhnte kegá wene ehweh iraneheéra suwe. Awahre kegá, Sísaga kaweraitankéhe íwíáhéra weba suwe. Áhnte kegá weba suwana \v 16 wega ahriahri miraúnserahnéna púrerinieéna abatapi pokúwe. \s1 Sísaga aiayah pukia ání kawerato ehwehne. \r (Mátíyu 9.1-8; Máhka 2.1-12) \p \v 17 Sísaga síwáhnorútaq Péhrasi\f + \fr 5.17 \ft Aigárápéqté éhwéh Mátíyu 3.7 tagáhno.\f* kereq Mósísine ehweh síwáhnoru kereqka mitaq tútuue méra írówe. Sega sensuwahpeqme Sarúsarama suwahpeqkakáq moke Kehrari marákórápéqté ké suwahpeqkakáq Súría marákórápéqté ké suwahpeqkakáq sensuwahpeq suera Sísane ehweh iraneheéra suwe. Manikánka Sísa págege atena séhréh atowana wega awahre ke kaweraritowe. \v 18 Mó kegá aiayah pukia ání wene sehitaq Sísaba móataneheéra sehgiwera suwe. Sísa míéh náhtápéq móatanehe íwíáhéra \v 19 áhnte wehekéq nahupeq kígíunsabe sega íre kioráhuwe. Íre kioráhéra nahnsorapéq kire abogéh piruqmarera abahrabahrútaq aiayah pukia ání wene máhriqkakáq sehitaqmaqme wehuke míópi Sísane auranabiahtapeq márunátówe. \v 20 Sega iwíáhéra, Sísaga kaweratanawire íwíáhuwana Sísaga sene iwíáh tagéna aiayah pukia ánínsábé, Náníbáq móne. Arene ahbabáq aiq kaweratóge úwe. \p \v 21 Úwara Péhrasi kereq Mósísine ehweh síwáhnoru kereqka seye náhenéra, Mah anímé Manikánsabe íre kaweq ehwéh atéhre. Ahbabáqsabe insega kaweraritahráhiro? Manikánka webataq wehukene ahbabáq kaweraritahráhire uwe. \v 22 Uwana Sísaga sene iwíáh irena sensabé, Itene irupipeqmé aneqsabé mira íwíáho? \v 23 Aiayah pukia ánínsábé aneq ehwéh teawinínkono? Arene ahbabáqsabe kaweratóge teawinínkono? Are irigue ah nogo teawinínkono? Íre págege ehwéhmé ahnabo? \v 24 Íné wehukení úku anínká mah marákó márákó wehukene ahbabáq kaweraritahráhuge. Sokigi ainíboq tagaríáhro éna aiayah pukia ánínsábé, Teawiníboq iro. Irigue arene máhriq mewe arene nahtapeq pokúno úwe. \v 25 Úwana ómi ke míótaq mi anínká apubúue irigéna wene máhriq mewena Manikánsabe anotahtaq iwíáh íwíáh atena wene nahtapeq pokúwe. \v 26 Pokúwara tago kegá anotahtaq áhtenéra Manikánsabe iwíáh íwíáh atera seye náhenéra, Iboramé ótaq sansá tagóne uwe. \s1 Sísaga Mátíyunsabé, Íné séniro ú ehwehne. \r (Mátíyu 9.9-13; Máhka 2.13-17) \p \v 27 Sísaga tuekúwana táhkísi moné meyo ani wenáwíq Áríwái\f + \fr 5.27 \ft Mátíyuwe mó awíq Áríwáie. Mátíyu 9.9 tagáhno.\f* tagówana wega táhkísi moné meyorabeq tútuue míowana tagéna Sísaga wensabé, Íné séniro úwana \v 28 wega irigue moke mitaq ko naneq suena Sísa kérowe. \p \v 29 Áríwáiga wene nahtapeq Sísa kiraboúwara áhnte táhkísi moné meyó kereq mó kereqka Sísarehreq táhutahuruwe. \v 30 Táhutahuruwara Péhrasi kereq Mósísine ehweh síwáhnoru kereqka mina tagéra Sísa kéró keyabé kasenéra, Táhkísi moné meyáh kéreq mó ahbábáq kéreqme itewe aneqsabé moráráq naho éra abiahnsa arítówe. \v 31 Sísaga sene ehweh irena sensabé, Sótehga awaho ke máráhsíni íre náriasa peh morá awahre ke náríre. \v 32 Mina inserah ínéwé kaweqtaq míáh ké séhréh aritanieéna íre suge. Peh ahbabáq ke kaweraritanieéna suge úwe. \s1 Sísaga táhutahuq awehrio sansánsábé síwáhnorú ehwehne. \r (Mátíyu 9.14-17; Máhka 2.18-22) \p \v 33 Wehukega Sísansabé, Sóni kéráh kégá mó wehekáh mó wehekáhnue kawerue púreroneheéra táhutahuq awehriowe. Awehriowara Péhrasi ke kéríráh kégá moq mira aruqarurowe. Peh are kéráh kégá íre awehriéra pehipi nahwe uwana \v 34 Sísaga pabeqme ehwéh teriena, Pahuwirotaqmé o menáhwé míéhtáqmé itega wene iyahnaboyabé, Táhutahuq awehrioro terieráho? Írakaumo. \v 35 Mókake o menáhwé seba íre míahnaraqmé mi tanáhráq wene iyahnaboga táhutahuq awehrigehe úwe.\f + \fr 5.35 \ft Mi ehwéh áwahewé aigárápéqté éhwéh Mátíyu 9.15 tagáhno.\f* \p \v 36 Sísaga mó pabeqme ehwéh mahraréna, Wehukenínká nahonáh sáhkétí kawerinieéna o sahkétí subansuqmaqme mi subánsátáté párúwe nahonáh sáhkétí kawerinabo? Írakaumo. Miraitaq tahirímé nahonáh sáhkétí mó subanki irino. \v 37 Wehukenínká o nahníáq sera ano naho naho méméné áúyahwa antéhyápípéq íre ahkíre. Miraitaq tahirímé sera anonka muinaraq nahonáh ántéhyá tapoagirana sera ano marakóraq antigi irino. \v 38 Wehukenínká o será ano o antéhyápípéq ahkíre. Wehukega ahkírataq mi tehtáré náneqme kawerue kanae. O será anome kawerue kanae. Antehyamé moq kawerue kanae úwe.\f + \fr 5.38 \ft Mi ehwéh áwahewé aigárápéqté éhwéh Mátíyu 9.17 tagáhno.\f* \v 39 Naho sérá ano neh anínká iwíáhime, Naho sérá ano áhnte tei puana mi anónká o será ano kiotaikire íwíáhire úwe. \c 6 \s1 Sísaga ahrena ahrena wehekáh arambehriéyabe irarú ehwehne. \r (Mátíyu 12.1-8; Máhka 2.23-28) \p \v 1 Ahrena ahrena wehekáh Sísareq we kéró kereqka páréti mirao naneq será sotápéq kótaikutaq we kéró kega mi será késabaríqme késabaríqmeue kure ayahnue ái poruwe nowe. \v 2 Nowara Péhrasi kegá sensabé, Ahrena ahrena wehekáh íre mirao naneq sansá míre. Aneqsabé miraoo uwe. \v 3 Uwana Sísaga sensabé, Itewe Manikáne púkuipéqté séhírámé Tébítireq we kéró kereqka sirupibiútaq mirau sansámé íre sáhnsahwe ahtebaho? \v 4 Wega Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhúpéq kibekue Manikánka tagankeheéra máró parétí mewe néna we kéró ke náriuwara sega moq nowe. Mósísine ehweh irarunka mi parétíwé pehipéqté kégá íre nah nanere. Peh morá Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kégá nahrahowe ire. \rq (1 Samuel 21.1-6)\rq* \p \v 5 Sísaga sensabé, Íné wehukení úku anínká ahrena ahrena wehekáh wahnah wahnahnuge úwe. \s1 Sísaga ahrena ahrena wehekáh sawenkahnia áyáhnkákáq ání kawerato ehwehne. \r (Mátíyu 12.9-14; Máhka 3.1-6) \p \v 6 Mó ahrena ahrena wehekáh Sísaga Asiu kené momiwí nahtápéq kibekue síwáhnorúwana mitaq sawenkahnia áyáhnkákáq ání míowe. \v 7 Mósísine ehweh síwáhnoro kereq Péhrasi kereqka mitaq méra Sísa ehweh ataneheéra ahrena ahrena wehekáh wehukení kaweratanabiramo éra ebitíówe. \v 8 Ebitíówana Sísaga sene sirupipeqté íwíáh aiq tagéna ómi kegá tagotaq sawenkahnia áyáhnkákáq ánínsábé, Iriwe míahno úwana we irigue míowe. \v 9 Irigue míowana Sísaga míó keyabé, Itensabé kaseninie. Mósísine ehwehnkawé ahrena ahrena wehekáhnsábé anere teiro? Kaweq sansá miraonéhnkono? Íre kaweq sansá miraonehnkono? Wehuke kaweraritaneheéq séhréh aritanéhnkono? Íre kaweratanéhnkono éna \v 10 míó ke aurankaue tagéna sawenkahnia áyáhnkákáq ánínsábé, Arene ayahnkara obariro úwana wene ayah obarirowana kaweragúwe. \v 11 Kaweragúwara mi kegá tagéra anotah abíáhnsánéra sío síoéra, Sísawe aneronehnkono uwe. \s1 Sísaga we kéró ke omaq sito ehwehne. \r (Mátíyu 10.1-4; Máhka 3.13-19) \p \v 12 Mitaqkake Sísaga púrerinieéna sáwéhrapeq kiwéna moke mi inókáhpéq mitaq púrerúwe. \v 13 Púreréna ahbiahipeq we kéró ke síáhrabéna airápété téhraníté omaq sitowe. Sensabé eqmaro kee ue síwíraritowe. \v 14 Omaq sito ke síwíqmarimé mahraue Sáímóninsabé Pítae atowe. Pítane ábákawawé Ehntarue. Mó anímárí síwíqmarimé mahraue Sémísi, Sóni, Pírípi, Pátórómíyu, \v 15 Mátíyu, Tómáhsi, Ápíásane ahninkáwá Sémísi, Sáímóni Séróti kahnáh ání, \v 16 mó Sémísine ani Súrása, mó aní téhtaré áwíqkákáq ání Súrása Ísíkáríóti miraue omaq sitowe. Súrása Ísíkáríótiwe anehe Sísane naruo koweriro aníne. \s1 Sísaga áhnte awáhré ké kawerarito ehwehne. \r (Mátíyu 4.24-25; Máhka 3.7-12) \p \v 17 Sega sáwéhrapeqté tútaq ukisatáq míówara áhnte we kéró kereq mó kereq míówe. Súría marákórápéqté kéreq Sarúsarama suwahpeqte kéreq nahmbísi marákórápéq Táíya suwahpeq Sáíróna suwahpeq mibeqté kéreq suwe. \v 18 Mi kegá Sísane ehweh iraneheéra séra sene awahre kaweraitankeheéra weba suwe. Owainawanka subiqmaq subiqmarú kega moq weba suwana Sísaga kaweraritowe. \v 19 Sísane anepeqte págege arítéh náneqka wereq wahtotaq míó ke kaweraritonsabe ómiga we táhtoqnaneheéra suwe. \s1 Sísaga iwíáh íwíáhoro ú ehwehne. \r (Mátíyu 5.1-12) \p \v 20 Sísaga we kéró ke tagéna síwáhnoréna, Tabonah keo, Manikánka wahnah wahnahnirabeq awaq miahráhonsabé iwíáh íwíáhoro. \p \v 21 Amahnága irupibii keo, mókake iyahbankiranae. Minayabe iwíáh íwíáhoro. \p Amahnága umehiraq ibisah keo, mókake wíréh wíréhigehe. Minayabe iwíáh íwíáhoro. \p \v 22 Íné wehukení úku aní séníráhnsábé mó kegá itensabé suwahrianae. Ite kaqiuwaneherawoe. Ite íéhruruoneherawoe. Ite íre kaweq anímárí móe aitaneherawoe. Íné séníráhnsábé mina tahnsa sánsámárí mirairataq iwíáh íwíáhoro. \p \v 23 Sega mirairanka íópeq itene ápeq anotah úkinae. Minayabe sega mirairataq ábáhrue iru eyoyóéq iwíáh íwíáhoro. Sega ite íwíoqnehranserah sene sigaqnaréhga Manikáne ehweh iraru ke moq naho síwíoqnowe. \p \v 24 Amahnága áhnte mensáméhnsá matíáh kéo, kamah ainawire. Itega iuwahbeh naneq aiq merowe. \v 25 Amahnága iyahbankiréh kéo, mókake irupi kamah ainawire. Amahnága wíréh wírého keo, mókake ibitunatúnánue ibisagehe. \v 26 Ómi kegá ite kaweq ke wóe irataq iwíáhue kawerurero. Irare kené sigaqnaréhga mina unserahnéra péhe éhwéh teríú keyabé kaweq ke wóe arítówe úwe. \s1 Itene naruoyabé irutaboiroro ú ehwehne. \r (Mátíyu 5.38-48) \p \v 27 Sísaga mó mahraréna, Néne ehweh íráh kéo, teiníboq írátíáhro. Itene naruoyabé irutaboiroro. Itensabé suwahrieh ke kawerarítáhro. \v 28 Íéhruruo keyábé Manikánsabe teaweq, Mi ke kawerarito ue teawéro. Íwíoqnah keyábé púrerarítáhro. \v 29 Mó anínká are ahsuehinahwe éberiopéq pabeq suehnana ahsuehino. Arene sáhkéti meyahnaraq síóti meyaníe ínaraq íre ahqáho ato. \v 30 Mó anínká arensabé aneqpopoq nánio ínahwe náwo. Mó anínká arene ménsámehnsá meyehtaq wensabé, Néne meyahna naneq apubúue menio íre irarúno. \v 31 Mó kegá ite iuwahbeh sansánue ite kaweraitáhnserah itega moq mina tahnsanue se kawerarítáhro úwe. \p \v 32 Sísaga mó mahraréna, Itega peh morá itensabé sirutaboiro keyábé irutaboirirataqmé inseréhga, Ite kaweq ke wóe íwíáhigehbo? Írakaumo. Ahbabáq kega moq sensabé sirutaboiro keyábé sirutaboiro mino. \v 33 Itega peh morá ite kaweraitáh ké kawerarítáh sánsánirataq inseréhga, Ite kaweq ke wóe íwíáhigehbo? Írakaumo. Ahbabáq kega moq mina tahnsa mirao mino. \v 34 Itega peh morá ite náieráho ke nárírataq inseréhga, Ite kaweq ke wóe íwíáhigehbo? Írakaumo. Ahbabáq kega iwíáhéra, Meyáh kégá mókake ite moq náigéhe éra sene ahbabáq iyahnabo nárieráho mino? \p \v 35 Itene naruoyabé irutaboirue kawerarítáhro. Nárírataqmé mókake náigéhe íwíáhiyehboq pehipi náríéro. Mirairataqmé Maniká Iteriboga anotah apéq inkéhe. Itega wene animárí míagehe. Maniká Iteribo anotah aní mía míaéna íre peh morá we kaweratáh kéyábé arutaboirarítéhre. Wensabé íre iwíáh íwíáhia peh ahbabáq keyabé moq arutaboirire. \v 36 Maniká Iteriboga ómi keyábé arutaboirinserah itega moq irutaboirarítáhro úwe. \s1 Mó kené sánsá íre saraq sitáhro ú ehwehne. \r (Mátíyu 7.1-5) \p \v 37 Sísaga mó mahraréna, Mó kené sánsá saraq siteq ahbabáq ke woe arítého. Mirairataq Manikánka moq itene sánsá saraq itena ahbabáq ke woe aitanawire. Mó kegá ahbabáraitó íwíáh íre iahreraq mareq súáhro. Súéhrataqmé Manikánka moq itene ahbabáq íre ahreraq marena suankéhe. \v 38 Nárírataq Maniká Iteriboga moq náinawire. Wega tasu tasue obenkíqme náinkéhe. Itega saraqme náríranserah wega moq mina tahnsanue náinkéhe úwe. \p \v 39 Sísaga mah pabéqmé éhwéh mahraréna, Aura pira ánínká mó aurá pírá ání ahmboqme ah sokigi atahráhiro? Írakaumo. Miraóyataq tahirímé mi anítégá mataipéq inahnsuboya irino. \v 40 Áwáhnorirana íréh ánínká we áwáhnori aní íre kiotaikorahire. Moke ahtebawiahnaraq we áwáhnori aní tahnsa míankehe úwe. \p \v 41 Sísaga mó pabéqmé éhwéh mahraréna, Arenawahrah aníné aurapi pehgáriq atútú tagé arerene aurapi anotah sehikárá kéhnsábé aneqsabé arerene auransabé íre iwíáhono? \v 42 Arene aurapi anotah sehikárá kéhrahwe arega íre tagahne. Minayabe aneqsabé arenawahrah anínsábé, Arene aurapite átútú meauwanínkono eno? Are ahbabáq kopéráhpéróna aní móne. Téhwe arerene aurapite séhíkárá merue anehemé arenawahrah aníné aurapite átútú kawerue tagé meauwahráhóne úwe. \s1 Íre kaweq awánkánká abehq sérá iyanae i ehwéhne. \r (Mátíyu 7.16-20, 12.33-35) \p \v 43 Sísaga mó mahraréna, Kaweq awánkánká abehq sérá íre íyéhre. Abehq áwánkánká kaweq será íre íyéhre. \v 44 Wehukenínká awanká sera tagéna mi awánká ahtebehre. Wehukenínká wisuraqte pópo íre isioráhéna káránkáránsáhtaqte kombahtóq íre isioráhire. \v 45 Kaweq anínká wene arupipeq kaweq iwíáh kéh púana kaweq sansánire. Ahbabáq aninká wene arupipeq ahbabáq iwiáh kéh púana ahbabáq sansanire. Wehukeníné arupipeq iwíáh obenkítíéh púana wene áwéhga mi iwíáh irarerahire úwe. \s1 Nah piehya anítéyábé pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 7.24-27) \p \v 46 Sísaga mó mahraréna, Néne ehweh íre sehgironsabé aneqsabé néne Wahnah mone aintaho? \v 47 Ínéba séna néne ehweh irena sehgí ánímé aneq tahnsa anípo? Teiníe. \v 48 Néne ehweh irena sehgí ánímé nah píéh ánínká marakó íre wahto ubuqme nahwiahnsanse págege marákóráq pearéh ání tahnsane. Págege marákóráq kawerue pearéh púana anotah ibónsirana wání píéhtáq wene nah íre kúrugúruue sokogia peh págegeue kéhre. \v 49 Néne ehweh irena íre sehgí ánímé aneq tahnsá ánípo? Teiníe. Néne ehweh irena íre sehgí ánímé págege marákó íre ubuqme pehipi wene nah pearéh ání tahnsane. Anotah ibónsirana wání píéhtáq mi nah kúrugúruue sokogire. Sokogirana moke íre kaweragire úwe. \c 7 \s1 Kíápéténine arambehri aní kawerato ehwéhne. \r (Mátíyu 8.5-13) \p \v 1 Sísaga mah ehwéh síwáhnoréna mitaq suena Kápénéáma suwahpeq mátabuipeq kéagúwe. \v 2 Mitaq 100 Aroma sontíá kéné kíápéténiga ména wene arambehri aní anotah arútábóíratowana mi aní anotah awáhrééna pukinaúwe. \v 3 Sísa iteruwahpeq míéhre u irena kíápéténiga Asiu kené aboawah wehyábé, Néne arambehri aní segawerato koreawéro ue eqmaq suowe. \v 4 Eqmaq suowara Sísaba séra, Máho ue pagu pagunéra Sísansabé, Kíápéténiwe áhnte kawéq ání púah awahre aní segawerato. \v 5 Kíápéténiga ite Asiu keyábé áhnte arútábóíraitena itene momiwí nah pearena eqitáráire éra pagu pagunuwe. \p \v 6 Pagu pagunuwana Sísaga se kéríqme mi aníné nah wahtotaq kútaq kíápéténiga mó eqmaro kereq piehgíúwe. Sega Sísansabé, Anotah aníno, kíápéténiga teí éhwéhmé iro. Wega arensabé mahraréna, Íné pehgáriq aní míó púah néne nahupeq íre súno. \v 7 Are anotah aní míahna puana areba íre koragoge. Arega peh ehweh irarinana néne arambehri aní kaweragíno. \v 8 Íné moq wahnah sansá tagaríóge. Néne wahnah aiq míéhrana íné moq wahnah aní ména sóntía ke wahnahnuge. Ínéga mó sontíá ánínsábé, Pokúno atótáq wega apubúue pokire. Mó sontíá ánínsábé, Mahbeq súno atótáq wega apubúue ínéba sire. Néne arambehri anínsábé, Miraúno atótáq wega apubúue miraire. Kíápéténiga aiq irarire uwana \p \v 9 Sísaga mi ehwéh irena áhtenéna pabeqme weba míó keyabé, Teiníboq írátíáhro. Mi anínká ínénsabe anotahtaq aiq pútare aintéhre. Nánuwahrah Asíú kéga mina tahnsanue íre aiq pútare aintáhwe úwe. \v 10 Úwara eqmaq suo kega kíápéténine nahtapeq kouwekue sutaq mi awáhré ání kaweragúwana awaho ani míowara kéragowe. \s1 Sísaga pukú mahbí iriwe oganúq ato ehwéhne. \p \v 11 Mó tanáhráq Sísareq we kéró kereq áhnte mó kereqka Náíni suwahpeq pokuwe. \v 12 Kuriraq wahtotaq sutaq mibeqté kégá pusa ání mómaisaneheéra sehgiwera suwe. Pukú aníné anowagáwé peh morá mi aní maqmarena kéweiní míowara áhnte wenawahrahreq suwe. \v 13 Sísaga pukú aníné anowa tagéna wensabé arutaboiratena mahraréna, Íre ibisáhno éna \v 14 sehiq koráhtorowara sehgiwe su kegá mitaq iriwe míówe. Sísaga pusa ánínsábé mahraréna, Káriq mahbío, irigúno úwe. \v 15 Irigúno úwana pusa ánínká iriwe tútuue ména ehwehnúwe. Ehwehnúwana Sísaga mi aní anowabá atowara \v 16 tago kegá áhtenéra Manikánsabe iwíáh íwíáh atówe. Iwíáh íwíáhatera mahraréra, Manikáne ehweh irari anínká iteba sire. Manikánka wene animárí séhréh aitanieéna aiq sire uwe. \v 17 Súría marákórápéqté kéreq móberiopéqté kéreq Sísaga miraú ehweh mitaq teri mahtaq terinuwara írówe. \s1 Sóniga we kéróya aníté Sísaba eqmaq suo ehwehne. \r (Mátíyu 11.2-19) \p \v 18 Sóni kéró kega moke mi ehwéh teawúwana Sóniga téhraníté omaq sitena \v 19 Sísansabé ehweh kasenigeheéna eqmaq suowe. Eqmaq suanaútaq mi anítéyábé, Sísansabé kogasenéta, Arewe Manikánka eqmaraníe ú anípo? Ite mó anínsábé áwénunonehnkono kogasenotao úwe. \v 20 Úwara sega Sísaba kéra wensabé, Wání meri merini aní Sóniga eqmaq íúwéhrata súye. Wega ite eqmaq iuwanauraitaq mahraréna, Arewe Manikánka eqmaraníe ú anípo? Ite mó anínsábé áwénunonehnkono uraire uye. \v 21 Mi tanáhráq Sísaga áhnte awáhré kéreq owainawanka subiqmaq subiqmarú kereq aura pira kéreq kaweraritena \v 22 Sóniga eqmaq suo anítéyábé, Irehya ehwéhnkákáq tagéhya naneqkakáq Sóni koreawétao. Ínéga miraunka aura pira kégá tagahwara aigárá soriqnah kega ah nogowara náonkakáq kéné náo wagirara ahre parosa kégá ehweh íráhwe. Pusa ké iriwe oganúq sitena Manikáne kaweq ehwéh tabonah ke síwáhnoruge. \v 23 Ínénsabe árahinabomo íwíáh íre iwíáhia peh ínénsabe kawerue aiq pútare aintéh ánímé aru ukiqme aní míéhre. Mah ehwéh Sóni koreawétao úwe. \p \v 24 Sóniga eqmaq suo aníté pokuyataq Sísaga weba sáhuríó ke Sóni éhweh teriuwe. Wega mahraréna, Sóniga uworapeq íwáhnoruraitaq koraganeheraurotaqmé we inse wíre íwíáhéq koragaroo? Sóiririrana onega míu míu inserah Sóni mó iwíáh mó iwíáhi aní míre íwíáhéq koragaroo? Sóniwe íre mina tahnsa ání mire. Írakaumo. \v 25 We inse wíre íwíáhéq koragaroo? Kaweq korósí aneraneria ání koragaroo? Írakaumo. We íre mina tahnsa ání míarairara ménsámehnsá áhnte kéh ké siwahriria kéwé uworapeq íre mía peh wahnah kené nahtapeq mía míaowe. \v 26 We inse wíre íwíáhéq koragaroo? We Manikáne ehweh irari aníne íwíáhuroo? Aiq pútaq iwíáhowe. Írátíáhro. We Manikáne ehweh irari anínéna moke mó áwáhu ke kiotaikuraire. \v 27 Sóni éhwehme Manikáne ehwehnka aiq mahraréna, \q1 Néne ehweh korerina anímé ebeq eqmarahnana are sina ah kawerarankehe ire úwe. \rq (Malakai 3.1)\rq* \p \v 28 Sísaga mó mahraréna, Teiníboq írátíáhro. Sóniwe anotah anínirara moke mó kegá we íre kiotaikowe. Íre kiotaikowana Manikánka wahnah wahnahnirabeq íópipeq kibeki aní pehgáriq anínká Sóni kiotaikire úwe. \p \v 29 Úwara táhkísi moné mewe meweu kereq áhnte mó kereqka mi ehwéh irera iwíáhéra, Manikáne sansá aiq kaweq sansáne uwe. Sóniga se wání merinie únsabe mira íwíáhuwe. \v 30 Péhrasi kereq Mósísine ehweh síwáhnoro kereqka Sónine wání íre meyónsabe Manikáne kaweq sansánsábé iuwahriehre íwíáhuwe. \p \v 31 Sísaga mó mahraréna, Amahnága oga míáh kéwé ite aneq tahnsá kée teinínkono? \v 32 Itewe káriq anímárínká máhkétirapéq ogi ogionserah tahnsá ké wóe. Mó anímárínká mó anímárínsábé abiahnsa aritera sensabé, Igonkónúnaraq itega íre ábáhrowe. Ibitunátúnánúnaraq itega íre ibisahwe ewe. \v 33 Wání meri merini aní Sóniga suraitaq wega táhutahuq awehriéna náhníáq sera ano íre narainsabé itega abiahnsa ateq, Owainawanka wene arupipeq míéh ání míre atárówe. \v 34 Íné wehukení úku anínká surautaq táhutahuqkakáq náhníáq sera anonkakaq pehipi nogaq itega ínénsabe abiahnsa ainteq mahraréq, Tagaríáhro. We uwoyansa kobuq kahburi aní áhnte nahníáq sera anonkakaq pehipi neh aní míre. We táhkísi moné aebó kéreq mó ahbábáq kéreqne iyahnabo aní míre aintáhwe. \v 35 Itega ínénsabe mi ehwéh irarewara Maniká tagaríáh kégá ahtebé sansánirataq mó kegá tagéra, Se aiq pútaq sansánowe ewe úwe. \s1 Sísane aigárátáq wéri abaq ato ehwéhne. \p \v 36 Peh morá Péhrásí ánínká Sísansabé, Ínéreq táhutahuroyehboq máho úwana Sísaga kérena wene nahtapeq ména táhutahurúwe. \v 37 Mi ke suwahpeqte íní we ahbabáq ini míowe. Mi inínká Sísa mitaq míéhre u irena áhnte kawéq kúnkúni werí motóreipéq mewe súwana \v 38 Sísa míowana mi inínká wene anehepeq sure wene aigárátáq tútuue ména we áhnte ibisó púana wene aqnu Sísane aigárátáq tabagu tabaguúwe. Miraúnsabe mi inínká wene íre wahto áyáhrátáté Sísane aigárátáq sorahruena wene aigárátáq nánkóqnéna wéri abaq atowe. \p \v 39 Abaq atowana Sísansabé máho ú Pehrásí ánínká miraú tagéna wene arupipeq iwíáhéna, Mi inímé ahbabáq ini puana Sísa Manikáne ehweh irari aní míéhtáq tahirímé we táhtoréh íní peh ahbabáq ini míre íwíáh irino úwe. \p \v 40 Sísaga wene iwíáh irena wensabé, Sáímónio, pehgáriq ehwéh teawiníboq írátíahno úwana, Íwáhnoraníno, tenio úwe. \v 41 Úwana Sísaga mahraréna, Peh morá ánínká téhraníté móne síátáire. Mó aní 100 Kína mó aní peh 10 Kína ue átáríageheéna síátáire. \v 42 Anehe mi anínká sensabé, Ínéga íátáu moné náníétao urairara mi anítégá móne tabonahuroya puara íre aweráhuroye. Íre aweráhuroyansabé móne síátái anínká sensabé, Ínéga íátáu monéwé mó náníyehboq anetaníbo. Túbáhagotao teríátáire. Minayabe aneq iwíáhono? Móne síátái anínsábé ah anínká anotahtaq arutaboirire íwíáhono úwe. \p \v 43 Úwana Sáímóniga Sísansabé, Áhnte moné merai anínká áwátái anínsábé anotahtaq arutaboirire. Áwátái anínká wéhuwa nániewé anetaníbo atárái puana anotahtaq arutaboirire úwe. Úwana Sísaga, Arega aiq iraréne éna \v 44 pabeqme mi iní tagéna Sáímóninsabé, Arewe mi iní aiq tagahno? Arene nahtapeq sutaq nigárá pabeq paberé waní íre nániene. Mi inínká wene aqnuraté nigárá pabeq paberaintena wene ayahrataté sobaruqnúéhre. \v 45 Arega íné íre nánkóqnáhne. Mi inínká áhntetaq nigárá nánkóq nánkórire. \v 46 Arega niyahqnopeq wéri íre abaq intahne. Mi inínká nigárátáq kaweq kunkúni werí abaq intéhre. \v 47 Minayabe teawiníboq írátíahno. Mi inínká ínénsabe áhnte arútábóíraintéh púana wene áhnte ahbábáq kaweratóge. Peh táhmaro ahbábárirana Manikánka kawerato anínká wensabé pehgáritaq arutaboiratéhre éna \v 48 mi inínsábé, Arene ahbabáq aiq kaweratóge úwe. \v 49 Úwara mó táhutahuru kegá seye náhenéra, Arene ahbabáq aiq kaweratóge irari anímé árahue mirainkehbo uwana \v 50 Sísaga mi inínsábé arega ínénsabe aiq pútare aintahnaga arene ahbabáqmari aiq kaweratóge. Pehwehrue pokéwahno úwe. \c 8 \s1 Táhmaro inínsónká Sísa kéró ehwehne. \p \v 1 Mó tanáhráq Sísaga anotah matábúrápéqkákáq mó kehiná mó kehiná suwahpeqkakáq ah nogena Manikánka wahnah wahnahnirabeqte éhwéh mi kawéq éhwéh síwáhnorúwe. Airápété téhraníté we kéró ke kérówara \v 2 kawerarito inínsónseqka moq kérówe. Menah se awahreuwara owainawamarínká se síwíoqnówana Sísaga sene awahre kaweraritena owainawamarí kaqsuowe. Mi inínsó síwíqmarimé mó iní wenáwíq Máhríae. Wene iyahnaboga wensabé Mágára iníne ue áwíratówe. Menah Sísaga mi iníné arupipeqté airápété téhtaré ówáínáwá kaqauwowe. \v 3 Mó iní Kúsane ahre wenáwíq Sóánae. Wenawehqka Érótine arambehri keraq wahnahnú aníne. Mó iní wenáwíq Súsánae. Sereq áhnte mó inínsónseqka Sísareq we kéró kereq séhréh aritera kirabo arítówe. Sísaga ehweh síwáhnorinieéna ah noguwara mi inínsónká séhréh aritaneheéra kérówe. \s1 Ayu suitabéyabe pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 13.1-9; Máhka 4.1-9) \p \v 4 Mó tahunírápéqté ké mó tahunírápéqté kéue íregáritaq kegá séra Sísaba sáhuríówe. Áhnte kegá momiwíuríótaq Sísaga mah pabéqmé éhwéh mahraréna, \v 5 Ayu suitabeh anínká ayu suitabanieéna pokire. Suitabehtaq mó ayú ahtapeq megirana wehekeqká abasaráhwana kabaranka sésiq nehre. \p \v 6 Mó ayú kiruraq megirana kiapoue kirena mi marákó íre tantani puana ehyatagire. \p \v 7 Mó ayú náwerarúítáq megirana náwe kirena kárígariirana íre kawerue kirena sera íre íyéhre. \p \v 8 Mó ayú kaweq marákóráq megirana kiapoue kirena áhnte será iratanire úwe. Sísaga mah pabéqmé éhwéh teriena anehe mi keyábé, Íre parosa áhréákáq kéo, kawerue íráhro úwe. \s1 Sísaga moke pabeqme ehwéh teriu ehwéhne. \r (Mátíyu 13.10-17; Máhka 4.10-12) \p \v 9 Sísa kéró kega wensabé, Mah pabéqmé éhwéhmé áwahe teio uwe. \v 10 Uwana Sísaga sensabé, Manikánka wahnah wahnahnirabeqte éhwéhmé áwahe ite sokigi aiena mó peh pabeqme ehwéh teri terinuge. Minayabe ínéga pabeqme ehwéh irarutaq mó kegá siuranka tagéra peh morá sirupipeq íre tagariahrahowe. Sene siahrega irera peh morá sirupipeq íre írátíahrahowe úwe. \rq (Aisaia 6.9-10)\rq* \s1 Sísaga ayunsabe éhwéh áwahe pahsuo ehwéhne. \r (Mátíyu 13.18-23; Máhka 4.13-20) \p \v 11 Sísaga mó mahraréna, Mah pabéqmé éhwéh áwahe ahtebagehboq teiníe. Ayume Manikáne kaweq ehwéhne. \v 12 Ahtapeq megi ayúmé wehukega Manikáne ehweh íráhwana owainawanka sirupipeqté mi kawéq éhwéh seaebóire. Sega mi ehwéhnsábé aiq pútare atehrana kawerarítéhneho éna aebóire. \p \v 13 Kiruraq megi ayú kiapoinserah wehukega Manikáne ehweh irera sirupipeq eyoyóéra apubúue kowe atáhwe. Manikáne ehwehnka sirupipeq íre ánú píéhnsábé pehgáriq tanáhráq sehgíówe. Áhwárawe tageh tanáhráq sega túbáh agéra Maniká áúwáhwe. \p \v 14 Náwe tarúítáq megi ayúmé wehukega Manikáne ehweh irera, Sehgionehe íwíáhéra mó tanáhráqmé sene arambehriyabé iwíáh kikiréra ménsámehnsánsabe sirutaboiréra seyega sirutaboiro naneqmarínsábé iwíáh íwíáhowe. Náwe soaginserah minawarinká saiqnaríéh púana sega Manikáne arambehri íre miraorahowe. \p \v 15 Kaweq marákóráq megi ayúmé wehukega Manikáne ehweh irera sirupipeq ambubu atawéra tábúsoqme iwíáhowe. Kaweq marákóráq kaweq será íyéhnserah sega Manikáne arambehri kawerue miraowe úwe. \s1 Wehukega áráhmu keqmaráhtáq íre akariaráhnsábé pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 5.14-16; Máhka 4.21-25) \p \v 16 Sísaga mó pabeqme ehwéh síwáhnoréna, Wehukega áráhmu keqmaráhtáq párétahraté íre akariaráhwe. Máhriq tahbé tehnopeq íre máráhwe. Írakaumo. Nahupeq kira kegá kawerue tagageheéra tahberapeq máráhwe. \v 17 Moke kopípéq kéh náneqme mókake ábóraq kanae. Kopípéq mirao sansá mókake téhráhnarabeq ábóraragínara tagagehe. \v 18 Matíéh ání Manikánka mó náwinkéhe. Íre matíéh ánímé Manikánka wene pehgáriq naneq meyankéhe úwe.\f + \fr 8.18 \ft Manikáne sansá kawerue sehgí ánímé Manikánka séhréh atahnana wega wene sánsá mó ahtebahrahire. Wene sánsá íre kawerue sehgí ání Manikánka we ahtebeh naneq meyankéhe.\f* \s1 Sísane anowaréh ábákawaréhwé inseréhbo i ehwéhne. \r (Mátíyu 12.46-50; Máhka 3.31-35) \p \v 19 Sísane anowareq ábákawaréhreqka weba séra nah kígíunsabe íre kioráhuwe. \v 20 Minayabe mó anínká Sísansabé, Arenanoreq arenábáqmarinseq máhpeq méra are tagéyabe suwahbehre úwe. \v 21 Úwana Sísaga mitaq míó keyabé, Manikáne ehweh irera sehgíó kéwé náinoreq náníbáqmarinseq móe úwe. \s1 Sísaga irarúnka anotah soiríq táqnáigú ehwehne. \r (Mátíyu 8.23-27; Máhka 4.35-41) \p \v 22 Mó wehekáh Sísaga we kéró keyabé, Seberaebéq pokonehe úwara sípi kéwewera pokuwe. \v 23 Sísa sípiipéq sugowana anotah soirírúwe. Anotah soirírúwana nonaburóróúwana wánínka sípiipéq kiegambeh agu aguúwana sípi wánípipeq tupekinaúwe. \v 24 Minayabe we kéró kega Sísa iriatera wensabé, Itene Wahnahno, ite pukoneheúne uwana Sísaga irigéna sóiriqsabé, Táqnáigúno éna wánínsabe, Túbáh agúno úwana sóiriqka táqnáigúwana wánínka túbáh agúwe. \v 25 Túbáh agúwana Sísaga we kéró keyabé, Aneqsabé íre aiq pútare aintaho úwara sega áhtenue áhreéra seye náhenéra, Mah aní insebo? Wega sóiriqkakáq wánínkakaqsábé ehweh atéhrana wene ehweh íréhre uwe. \s1 Sísaga owainawamarí kaqsuo ehwéhne. \r (Mátíyu 8.28-34; Máhka 5.1-20) \p \v 26 Sísarehga sípi kéwewera kure Kehrari kawéhú seberaebéq Kérása kené marakórápéq kuwe.\f + \fr 8.26 \ft Kérása marákó mó awíq kéhre. Mátíyuga sehiranú pukúípéq marakó áwíq Kárárae kéhre. Mátíyu 8.28 tagáhno.\f* \v 27 Sísaga áhnopeq kútaq mibeqté ání owainawanka subiqmaq subiqmarú anínseq piehgíúye. Íre wahto tanáhráq pehrákora mía míaéna nahtapeq íre kaena peh wehuke maisia ónápípéq kaegaeúwe. \v 28 Mi anínká Sísa tagotaq kareéna arehunseraráq ména ehwehnabaéna, Sísao, are íópeqté Manikáne ahninkáwá wóne. Aneraintaníbo éna kamah aníneho úwe. \v 29 Úwana Sísaga owainawansabé, Auwe pokúno atonsabe wega aneraintaníbo úwe. Ahriahri owainawanka mi aní subiqmaq subiqmarúnsabe uwoyansa aní úkúwara wehukega táhtoqme séniraté wene ayahnkaratáq aigárátáq táhru táhruarówe. Táhru táhruarówana sení suraqsuq suraqsurúwana owainawanka mi aní abatapi kaqsuq kaqsurúwe. \p \v 30 Anehe Sísaga wensabé, Arenáwíq insebo úwana néníwíqmé Íregáritare úwe. Áhnte owáínáwámárínká wene arupipeq míónsabe mi ehwéh irarúwe. \v 31 Owainawamarínká Sísansabé, Íre ambarúnkákáq mátáípéq eqmaq iuwehneho éra pagu pagunuwe. \p \v 32 Íregáritaq poeráhqmárínká wahtotaq sáwéhrapeq náwe sahtaqme nowara owainawamarínká Sísansabé, Póéráhqmariné sirupipeq eqmaq iuwo éra pagu pagunuwana kowe aritowe. \v 33 Kowe aritowara owainawamarínká mi aní auwera póéráhqmariné sirupipeq kowíówara moke mi kamárí sáwéhrapeqté pehbeheráh tunse mentúpipeq wánínkue pukuwe. \p \v 34 Póéráhqtaq wahnahnu kegá tagéra pehbeheráh pokue sotápéq míó kereq sene nahtapeq míó kereq koreríúwara \v 35 seraganeheéra suwe. Sísaba suwana owainawamarí kaqauwo anínká kaweq iwíáhorahéna aneranerue Sísane aigárátáq tútuue míowara su kegá tagéra áhreuwe. \v 36 Áhreuwara tago kegá kawerato ehweh su ke teríúwe. \v 37 Teríúwara moke Kérása marákórápéqté kégá Sísaga miraúnsabe áhreu puara wensabé itene marakórapeq sue pokúno atówe. Atówana Sísaga sípiipéq kiasague pokinaútaq \v 38 owainawamarí kaqauwo anínká wensabé, Are kéraníe úwana Sísaga ahqáho atowe. \v 39 Ahqáho atena wensabé, Arenawahpeq pokue Manikánka kaweratéh éhwéh moke korerio úwana wega pokue moke wenawahpeqte ké Sísaga kawerato ehwéh koreriuwe. \s1 Sísaga awahre iní kaweratena ahrari oganúq ato ehwehne. \r (Mátíyu 9.18-26; Máhka 5.21-43) \p \v 40 Sísaga mó seberaebéq seuwekúwara mitaq míó kega we áwénunu puara wega súnsabe iwíáh íwíáhuwe. \v 41 Asiu kené momiwí nahtápéqté wáhnáh ání Sáírúsaga Sísaba séna Sísane aigárápí káuqmunue arehunseraráq ména wensabé, Nániyahu pukinainsabé néne nahtapeq segawerato éna pagu pagunúwe. \v 42 Mi ahráríwé wene peh morá ánínéna anotah ahrárí airápété téhtaré ópéq ména pukinaúwe. \p Pukinaúwana Sísaga abowá kérowara áhnte mó kegá kígíue moráráq ahtapeq kuwe. \v 43 Ahtapeq kuwana awahre iní airápété téhtaré ópéq wene korahq íre taraqnágia peh tuerueúwe. Sóteh kegá íre kawerarahráhu puana mi awáhré peh kowe. \v 44 Wega Sísa anehepeq sure wene korósi ayehrápéq koráhtorotaq wene korahq apubúue taraqnágúwe. \p \v 45 Sísaga, Néne korósi insega táhtorehro úwara ómi míó kega, Írakaumo uwana Pítaga wensabé, Néne Wahnahno, áhnte kegá are pagume se mino úwe. \v 46 Úwana Sísaga, Íné tagaríómé mó anínká íné táhtoréhre. Néne págege mó anípá pokirana tagoge úwe. \v 47 Úwana kawerato inínká, We aiq tagaríéhre éna weba sure iransánéna káuqmunurawéna Sísaga apubúue kawerato ehwéh irarúwara ómi kegá írówe. \v 48 Írówana Sísaga wensabé, Arega aiq pútare aintahnaga kaweratóge. Pehwehrue pokéwahno úwe. \p \v 49 Pehwehrue pokéwahno teawutaq wahnah aníné nahtapeqté ánínká sure abowánsábé, Areniyahu aiq pukinsabé síwáhnori aní mó íre pagu pagunúno teawuwe. \v 50 Teawuwana Sísaga sene ehweh irena wahnah ánínsábé, Íre áhreúno. Peh aiq pútare aintehnana we kaweraginawire éna \v 51 wahnah aníné nahtapeq kútaq ómi mó keyábé, Máhpeq míáhro aritowe. Peh morá Pítareq Sónireq Sémísireq ahrarine anoiboreq meriqmena nahupeq kibekuwe. \v 52 Áhnte kegá mi ahráríyábé ibiséra ibitunátúnánuwana Sísaga sensabé, Íre ibisahro. We íre airaiq pukia peh súgéhre úwara, \v 53 we airaiq pukire íwíáhu puara Sísansabé awiréh atówe. \v 54 Awiréh atówana Sísaga wene ayahnkara táhtotawéna wensabé, Ahrario, irigúno atowana \v 55 oga úkéna apubúue iriwe míowe. Apubúue iriwe míowana Sísaga wenanoibonsabé, Táhutahuq náwétao aritowara \v 56 sega áhtenuyana Sísaga sensabé págegeue teriena, Mahnayabe mó ke teríyeho úwe. \c 9 \s1 Sísaga we kéró ke arambehriraq eqmaq suo ehwehne. \r (Mátíyu 10.5-15; Máhka 6.7-13) \p \v 1 Sísaga we kéró ke airápété téhranítéyábé síáhrabéna sega owainawamarí kaqsuera awahre ke kaweraritageheéna págege aritena mi arámbéhrí miraoro aritowe. \v 2 Miraoro aritena sensabé, Manikánka wahnah wahnahnirabeqte éhwéh síwáhnoréq awahre ke kawerarítáhro aritowe. \v 3 Wega mó mahraréna, Ah nogoneheéq mewe nógó náneq íre meyáhro. Pegiqnáh karamé unahmé táhutahuqme mónewe mó siotíwé íre meyáhro. \v 4 Itega Manikáne ehweh síwáhnoroneheéq mó ke suwahpeq kirataq peh morá áníné nahupeq kaegaeéq arambehri parabaruéhrataqmé mitaq sueq mó ke suwahpeq pokigehe. \v 5 Mó kehiná suwahpeqte kégá íre mehweh aitéhrataq sega íre kaweq sansá miraonsabé ahtebageheéq sega tagehrataq igárátáq kahna tanáhúq poruarúáhro úwe. \v 6 Úwara we kéró kega pokue mó kehiná suwahpeq mó kehiná suwahperue síwáhnoroneheéra poké aguwe. Sega moke mi kehíná kéhíná suwahpeq Manikáne kaweq ehwéh teri terinéra awahre ke kawerarítówe. \s1 Érótiga Sísa éhweh irena we insebo ue kasenú ehwehne. \r (Mátíyu 14.1-2; Máhka 6.14-16) \p \v 7 Anotah wahnáh ání Érótiga Sísa éhweh irena áhnte iwíáhúwe. Áhnte iwíáhúwara mó kegá Sísansabé, We wání meri merini aní Sónie. Sóni pukéna oga úkéna amahnága míéhre uwara \v 8 mó kegá, We Éráísae. Éráísa amahnága ábóraragire uwara mó kegá, We Manikáne ehweh irarú anine. We naho pukú aní iriwe oganúkuraire uwe. \v 9 Uwana Érótiga sene ehweh irena wega mahraréna, Sóni ínéga ayahqno kiraq áwátáu aní aiq pukuraire. Minayabe amahnága sega mó arámbéhri mó arámbéhríue miraire e anímé insebo úwe. Insebo éna Sísa taganie íwíáhúwe. \s1 Sísaga 5 táhúséni (5,000) weh kiraboú ehwehne. \r (Mátíyu 14.13-21; Máhka 6.30-44; Sóni 6.1-13) \p \v 10 Sísa kéró kega weba kouwekéra moke mirau arámbéhrí teawúwe. Teawúwana Sísaga Pétásáíra suwahpeq sebataq míaneheéna se meriqmena pokúwe. \v 11 Áhnte mó kegá, Sísa Pétásáíra suwahpeq pokire uwara irera we anehe kaqmera pokuwe. Pokéra weba suwana Sísaga se mehweh aritena Manikánka wahnah wahnahnirabeqte éhwéh teriena awahre ke kaweraritowe. \p \v 12 Íó tupekinaútaq Sísa kéró kega weba séra wensabé, Mahtaq abatapi púah mah ke kaweqtapéq kogaera táhutahuq meyageheé wahtotaq kehiná suwahpeq eqmaq suo uwe. \v 13 Uwana Sísaga sensabé, Itewe mi ke kirabooro úwe. Kirabooro úwara wensabé, Ite peh moberíáh párétíákáq téhtaré páhnkákáq mationa puaq moke mah kegá nehransabé táhutahuq kobaiqmaranéhnkono uwe. \v 14 Áhnte 5 táhúséni (5,000) weh míónsabe sega mi ehwéh iraruwe. \p Sísaga we kéró keyabé, Saime mó ke mópi tútuue míehrara mó ke mópi tútuue míáhro arítáhro úwara \v 15 sega mirauwara moke míó kega tútuue míówe. \v 16 Sísaga mi mobéríáh párétíákáq téhtaré páhnkákáq mewena íópeq tagéna Manikánsabe, Kaweróne atena mi tahutáhúq keqme we kéró kega kiraboigeheéna náriuwe. \v 17 Náríúwara ómiga nowana siyahbankirowe. Siyahbankirowara arahqmé airápété téhtaré páhsíkéti úsawe obenkíq márówe. \s1 Pítaga Sísansabé, Are Karáhé wóne ú ehwehne. \r (Mátíyu 16.13-19; Máhka 8.27-29) \p \v 18 Mó tanáhráq Sísaga webataq púrerúwara we kéró kega weba suwana wega sensabé kasenéna, Mó kegá ínénsabe inse aintaho úwe. \v 19 Úwara, Arensabé mó kegá, Sóni wání meri merini aní míre ewe. Mó kegá arensabé, Éráísa wire ewe. Mó kegá arensabé, Manikáne ehweh naho iraré oga úkurona aní móne ewe uwe. \v 20 Uwana Sísaga sensabé, Itega ínénsabe inse aintaho úwana Pítaga wensabé, Arewe Manikánka ite meirena kaweraitankeheéna omaq ato aní móne úwe. \s1 Sísaga, Íné pukéna oga úkinauge ú ehwehne. \r (Mátíyu 16.20-28; Máhka 8.30–9.1) \p \v 21 Sísaga we kéró keyabé, Ínéwé Manikánka omaq ato aní míre mó ke teríyeho úwe. \v 22 Teríyeho éna mó mahraréna, Íné wehukení úku aní níwíoqnaneherawoe. Asiu kené aboawah wehreq Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Mósísine ehweh síwáhnoro kereqka ínénsabe, Iuwahriehre éra nubiq suaneherawoe. Nubiq suehrana íné pukéna apahtáró wéhékáhtáq iriwe oga úkinauge úwe. \p \v 23 Sísaga mó ite we kérahwána keyábé mahraréna, Íné sénireyabe awahbeh aníno, arerene awahbeh iwíáh suo. Manikáne arambehri mira aruqarurunsabé sega íné awankátaq táhparagéhe. Ínéga miraunserah miraue séniro. \v 24 Wewensabé arutaboiréna peh wewene awahbeh iwíáh mira aruqaruri anímé oga mérapeq íre awaq miahráhire. Néne sánsá sehginieéna wewe awahbeh iwíáh susuri anímé oga mérapeq awaq miankéhe. \v 25 Wehukenínká moke mah marákóípéqté ménsáméhnsá matíéhtáq tahirímé oga mérapeq íre awaq miahnaraqmé mi mensáméhnsánká árahue séhréh atéh iripo? \p \v 26 Ínénsabeakáq néne ehwehnsabéákáq ayehiteh aní íné wehukení úku anínká túónagake wensabé moq niyehitanawire. Íópeqté kéreq Nániboreq ínéreqne patahga tahnsa téhreh naneqkakáq túónagake mi anínsábé niyehitanawire. \v 27 Teiníboq írátíáhro. Táhmaro ite iriwe míona ke pehipi íre pukigehe. Ebeqme Manikánka wahnah wahnahní tagéq anehe pukigehe úwe. \s1 Sísane auranabiah mó kugú agú ehwehne. \r (Mátíyu 17.1-13; Máhka 9.2-13) \p \v 28 Sísaga síwáhnorúwana abapete morá wéhékáh parabagúwana wega sáwéhrapeq púrerinieéna Pítareh Sónireh Sémísireh meriqmena kiuwe. \v 29 Wega púrerútaq wene auranabiah mó kugú, kaweq kugú agúwana wene korósi téhreh naneq tahnsánue anotah tabérábé agúwe. \v 30 Anotah tabérábé agúwara Mósísireq Éráísareqka íópeqté tunse ábóraragéra Sísareq ehwehnuwe. \v 31 Mi anítégá Manikáne téhreh naneqtaté awahrirue méra Sísa Sarúsarama suwahpeq pukinaú ehwéh iraruye. \v 32 Iraruyara Pítarehga surahpeq méra irigéra Sísane patahga tahnsani naneq tagéra Sísareq míóya aníté tagowe. \v 33 Mi anítégá Sísa auwera pokoyeherauyataq Pítaga Sísansabé, Íwáhnoraníno, ite mahtaq míonayabé aiq kawerire. Apahtáró úqná pearanéhe. Arene morá Mósísine morá Éráísane moráue pearanéhe úwe. Pítaga mi ehwéhnsábé íre iwíáhia pehipi irarúwe. \p \v 34 Irarútaq írábúyánka seúbítáwéna Sísa kéró anító akariuriowara sega áhreuwe. \v 35 Áhreuwana írábúyápipeqté éhwéhnká mahraréna, \li1 Mah anímé nénahni míre. We omaq atóge. Wene ehweh íráhro úwe. \m \v 36 Wene ehweh íráhro úwana Sísa webataq míowara tagowe. Sísa kéró anítógá minayabe ehiya méra mi tanáhráq se tago naneq mó ke íre teríúwe. \s1 Sísaga owainawa kaqauwena animai kawerato ehwehne. \r (Mátíyu 17.14-21; Máhka 9.14-29) \p \v 37 Ahbiah tahnsá sega sáwéhrapeq suera túwara áhnte kegá Sísareq piehgíúwe. \v 38 Se míórabeqte wéhgá anotah ehwéhnue mahraréna, Íwáhnoraníno, nénahnimé peh morá ání míéhre. We tagáhno. \v 39 Owainawanka we subiqmaréhtáq kare aruqarurire. Owainawanka áwíoqneh puana iransá iransánéna wene áwéhipeqté arehya kíobi aruqarurire. Wega áhnte subiqmaq subiqmaréna íre apubúue soraq áúwéhre. \v 40 Are kéráh kéyábé, Kaqauwáhro éna pagu pagunugarawe sega íre miraorahowe úwe. \p \v 41 Íre miraorahowe úwana Sísaga míó keyabé, Ite íre aiq pútare ainteq saiyo ke wóe. Iteba mía míaume ahkake awehraq kanabo? Itega miraonsabé nirupipeq umehime ahkake parabaginabo éna abowansabé, Arenahni ínéba meqme súno úwe. \v 42 Úwana abowágá wenahni meqme sútaq owainawanka we subiqmarena kúrugúru atowana Sísaga owainawansabé, Auwe pokúno atena mi aní kaweratena wenaboba atowe. \v 43 Manikánka Sísa págegeue séhréh atowara tago kegá minayabe áhtenuwe. \s1 Sísaga, Íné pukéna oga úkinauge mónkakáq irarú ehwehne. \r (Mátíyu 17.22-23; Máhka 9.30-32) \p Sísaga moke miraú naneqsabé tago kegá áhtenutaq wega we kéró keyabé, \v 44 Ínéga teiéna ehwéh iwíáhue tagahro. Íné wehukení úku aní móintagéhe úwara \v 45 sega mi ehwéh íre ahtebowe. Mi tanáhráq mi ehwéh áwahewé sirupipeq íre iwíáhuwe. Minayabe se íre ahtebéra kasenéyabe áhreuwe. \s1 Anotah anímé insebo i ehwéhne. \r (Mátíyu 18.1-5; Máhka 9.33-37) \p \v 46 Sísa kéró kega mó anínká mó anínkáue, Íné anotah aní ite kiotaiqme aní múge iraréra ehwehuwe. \v 47 Sísawe sene sirupipeqté íwíáh tagéna káriq aní meqmena we míorabeq iriwe atena \v 48 sensabé, Ínénsabe arutaboiraintena mahna tahnsa káríq ání séhréh atéh ánínká íné moq séhréh aintéhre. Íné séhréh aintéh ánínká íné eqmaq núwéh ánínseq séhréh atéhre. Íné pehgáriq aní múge íwíáhi anínká anotah aní ména mó ke kiotaikire úwe. \s1 Íre itene naruo aní míéh ánímé itene iyahnabo aní míre ú ehwehne. \r (Máhka 9.38-40) \p \v 49 Sóniga Sísansabé, Íwáhnoraníno, mó anínká arenáwírue owainawamarí kaqsúéhraq tagéq ahqáho atone. Wega ite íre séíréhnsábé ahqáho atone úwe. \v 50 Úwana Sísaga wensabé, Íre ahqáho atáhro. Íre itene naruo aní míéh ánímé itene iyahnabo aní míre úwe. \s1 Sámáría kegá Sísansabé ahqáho ató ehwehne. \p \v 51 Manikánka Sísa íópeq tumeranaína tanáhráq wahtonúnsabe Sísaga, Sarúsarama suwahpeq pokinauge íwíáhúwe. \v 52 Sega káénarabeq kaweraitageheéna Sísaga wehuke Sámáría suwahpeq eqmaq suowara sega kaweraritaneheéra mibeq pokuwe. \v 53 Mibeqté kégá, Sísa Sarúsarama suwahpeq pokinawire u író púara wensabé íre mehweh atówe. \v 54 Íre mehweh atówara Sémísireq Sónireqka minayabe irera Sísansabé, Itene Wahnahno, íópeqté sokaeqsuahnaga mah ke tabipáhrue anehinsagigeheéq tabipáhraruo irareyehnkoyo uye. \v 55 Uyana Sísaga ebeq kéna pabeqme se tagéna, Ahqáho. Íre kaweq ehwéhnóye úwe. \v 56 Sega mitaq suera mó kehíná suwahpeq pokuwe. \s1 Sísaga we kéreyabe irarú ehwehne. \r (Mátíyu 8.19-22) \p \v 57 Sega ahtapeq pokue mó anínká Sísansabé, Are pokónarabeq kéraníe úwana \v 58 Sísaga wensabé, Úrinsi iáné nahme ebahnarahpipeq kéhre. Kabarane nahme sehwerapeq kéhre. Íné wehukení úku anímé néne nahme íre kéhre úwe. \p \v 59 Sísaga mó anínsábé, Séniro úwana, Ebeqme nánibo pukinana komaisarena anehe kéraníe úwe. \v 60 Úwana Sísaga wensabé, Pusa kégá pukira ke maisaragéhboq arewe Manikánka wahnah wahnahnirabeqte éhwéh kosíwáhnorúno úwe.\f + \fr 9.60 \ft Sísaga pusa kéyábé irarúmé áwahewé sene sirupipeqté síwá pusa ké tahnsa míáh kéyábé irarúwe.\f* \p \v 61 Mó anínká Sísansabé, Anotah aníno, íné are kéraníe éna téhwe nánuwahrahyabé iroro koaritanínkono úwana \v 62 Sísaga wensabé, Soberi anínká anehepeq pabeqme taga tagaínaraqmé Manikánka wahnah wahnahnirabeqte árámbéhrí íre miraorahire úwe. \c 10 \s1 Sísaga 72 wehekéq eqmaranaútaq teriu ehwéhne. \p \v 1 Mó tanáhráq Sísaga 72 wehekéq omaq sitena téhraníté téhranítéue moke mó kehiná suwahpeqkakáq sene marakóakaq we mótaq pokinaúrabeq eqmaq suowe. \v 2 Eqmaq suanaútaq wega pabeqme ehwéh mahraréna, Sotápéqté ménsáméhnsá moke nera kéhrara íre áhnte kegá koawaqmianeheéra pokowe. Minayabe sotápéqté wáhnáhnsábé, Arene nera kéh ménsáméhnsá arambehri kegá koawaqmiageheéq eqmaq sueq púreroro. \p \v 3 Sipisípiq áráhqmarinká úrinsi iámárínká nogórabeq nogónserah ite subiq suahráho ke míáhrabeq eqmaq suaníe. \v 4 Móne unáhmé unahnúrámé súwe íre meyáhro. Ahtapeq mó ke piehgírataq íre mehweh arítáhro. \v 5 Nahupeq kibekirataq mibeqté kéyábé pehwehrue míáhro arito. \v 6 Uwaresa ání nahupeq míéhnaraq itene ehweh irankéhe. Uwaresa ání íre míéhrataq itene kaweq ehwéhnká iteba kowekinkehe. \v 7 Manikáne arambehri mirao puaq itega kibekira nahtápéq kaeareq sega náíra tahutáhúq pehipi nahro. Peh morá mi nahupéq kaegaeoro. Séhréh arítéh kégá arambehri aní awehraq apéq náwigéhe. Minayabe ite íre matíéhra naneq náigéhe úwe. \p \v 8 Náigéhe éna, Itega mó ke suwahpeq kirara mehweh aitera náíra tahutáhúq pehipi nahro. \v 9 Mitaqté áwáhré ké kawerariteq sensabé, Manikánka wahnah wahnahnirabeq iteba wahtotaragire. \v 10 Mó ke suwahpeq kirara sega íre mehweh aitéhrataq mibeqté wahba áhtápéqmé iriwe méq mahraréq, \v 11 Itewe ahtebageheéq mahtaqté tánáhúq, igárátáq kéh tánáhúq poruaruanehe oro. Manikánka wahnah wahnahnirabeq iteba wahtotarire. Minayabe iahreraq matíáhro teríéro. \v 12 Teiníboq írátíáhro. Manikánka ehweh aritahna tanáhráq Sóróma suwahpeqte áhbábáq kéwé ákáhtaq kamah arinkéhe. Itega tanahuq poruarueq mi ehwéh teríé kéwé anotahtaq kamah arinkéhe úwe. \s1 Sísaga, Kamah ainehboq kawerurero ú ehwehne. \r (Mátíyu 11.20-24) \p \v 13 Sísaga mó mahraréna, Kórásíni suwahpeqte kéreq Pétásáíra suwahpeqte kérero, kamah ainehboq kawerurero. Iteruwahpeq áhnte otáq sánsá miraurauge. Táíya suwahpeqte kéreq Sáíróna suwahpeqte kéreqka mina tagotaq tahirímé sene ahbabáq naho suera kaweqtaq míó irino. Sega mina tagotaq tahirímé sene ahbabáq aiq súónsabe Manikánka tagankeheéra nahonáh kórósí aneranerue tanah abaq marera sene ahbabáqsabe tútuue ibiso irino. \v 14 Minayabe Manikánka ehweh aitahna tanáhráq mi keyábé peh ákáhtaq kamáh arinkéhe. Mi tanáhráq ite Kórásíni suwahpeqte kéreq Pétásáíra suwahpeqte kéreqme anotahtaq kamah ainawire. \v 15 Kápénéáma suwahpeqte kéo, ite kaweq ke míone éq minayabe íópeqté mátábúrápéq kioneheqmúne íwíáhoo? Írakaumo. Mibeq íre kioneheqmóe. Peh iraipéq kowíáhro aitanawire úwe. \p \v 16 Sísaga eqmaq suanaú keyabé mó mahraréna, Itene ehweh íráh kéwé néne ehweh moq íráhwe. Itensabé ahqáho aitáh kéwé ínénsabe moq ahqáho aintáhwe. Ínénsabe ahqáho aintáh kéwé íné eqmaq núwéh ánínsábé moq ahqáho atáhwe úwe. \s1 Sísaga eqmaq suo kega kouweku ehwéhne. \p \v 17 Sísaga omaq sitena eqmaq suo kega sirupipeq eyoyóue weba kouwekéra wensabé, Itene Wahnahno, arenáwírue owainawamarínsábé pokurero aritonara apubúue poku pokuowe uwe. \v 18 Uwana Sísaga sensabé, Sokaeqsúéhnká téhrehnserahnue owainawamaríné wahnah wenáwíq Séténi íópeqté tunse inahsubuwana tagahwae. \v 19 Írátíáhro. Ínéga págege aitó púaq itega wehenkakáq tobinahránkakaq abasawe itene naruo aní owainawa kiotaikigehe. Mó naneqka ite íre ahbabáraitahráhire. \v 20 Itega owainawamarínsábé miraoro e ehwéh íráhnsábé íre iwíáh íwíáhoro. Peh íópeq Manikánka iteíwíq wene púkuipéq aiq sehiranurainsabé iwíáh íwíáhoro úwe. \s1 Sísaga iwíáh íwíáhéna Maniká Iteribonsabé kaweróne ato ehwéhne. \r (Mátíyu 11.25-27, 13.16-17) \p \v 21 Mi tanáhráq Manikáne Awanka Sísane arupipeq eyoyó atowana mahraréna, Nániboo, arega íópeqkákáq mah marákó márákóákáq wahnahnóne. Wehukene sánsá ahtebah kewé arene sánsá íre sokigi ariasa peh morá káriq aní tahnsa ké arene sánsá aiq sokigi ariene. Minayabe arensabé iwíáh íwíáh atóge. Nániboo, arerega iwíáhue aiq miraóne. \p \v 22 Aiq miraóne éna mitaq míáh keyabé, Nániboga moke aiq náníre. Mó kegá íné Manikáne ahninkáwá íre tábúsoqme tagaríáhwana Nániboga webataq íné wenahni tagaríéhre. Mó kegá Nánibo íre tagaríáhwana ínébataq wenahninká we tagaríóge. Íné wenahninká we sokigi aiéna kegá moq Maniká Nánibo tagariagehe úwe. \p \v 23 Sísaga pabeqme we kéró keyabé epéq teriena, Itene iuranka áhntetaq tagahnsabe iwíáh íwíáhoro. \v 24 Teiníboq írátíáhro. Áhnte Manikáne ehweh iraru kereq anotah wahnáh kéreqka itega tagah naneq tagéyabe suwahbówara íre tagowe. Sega itega íráh éhwéhnsábé ireyabe suwahbówara íre írówe úwe. \s1 Sísaga, Wáhnaupéqté kéyábé moq irutaboiroro ú ehwehne. \p \v 25 Mósísine ehweh síwáhnori anínká séna Sísaga ahbabáq ehweh irarinkeheéna áhwárawe tagéna kasenúwe. Kasenéna, Íwáhnoraníno, oga mérapeq awaq mianíboq anerininkono úwana \v 26 Sísaga wensabé, Mósísiga sehgíóro ú ehwehnká anereiro? Minawé arene arupipeq aiq ahtebahno úwana \v 27 mi anínká mahraréna, Maniká itene Wahnahnsabé anotahtaq arutaboirúno. Moke arene arupipeqkákáq moke arenawankakáq moke arene iwíáhónaipéqkákáq Manikánsabe arutaboirúno. Arerensabé arutaboirónanserah arene iyahnabo anínsábé moq arutaboirúno ire úwana \v 28 Sísaga wensabé, Arega aiq tábúsoqme iraréne. Tenienanserah mirainaraqmé oga mía míainiewóne úwe. \p \v 29 Mi anínká iwíáhéna, Sísaga íné Mósísine ehweh íre kawerue íréhre íwíáhineho éna wega Sísansabé, Néne iyahnabo aní insebo kasenúwe. \v 30 Kasenúwana Sísaga wensabé, Wehga Sarúsarama suwahpeq suena Séríko suwahpeqte áhtápéq tutairara aebó kégá mehwatawéra táhtoqme subiqmarera wene ménsámehnsá moke sabiwera pokurowe. Anotahtaq subiqmato puana pukinauraitaq we íre nogoráhéna peh ahnayehráq tahperuriaraire. \v 31 Tahperuriarairana Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítéh ánínká tunse mi aní tagéna ébeq ayéhrápéqtáq sótaikue pokuraire. \p \v 32 Mina urainserah Asiu kené sánsá mirai aní we Áríwái kahnáh ánínká kire mi aní tagéna we moq ébeq ayéhrápéqtáq sótaikue pokuraire. \p \v 33 Sámáría suwahpeqte ánínká kire Asiu weh tagéna we ahnayehráq tahperuriarainsabé arutaboiréna \v 34 weba sure mayawenkakaq náhníáq sera anonkakaqtáté puramburanútaq abaq atena airí atena mi weh pankeqmaqme wene tónkine abobiahtaq tútu atowana mi kanká áhkokóuwena pokuraire. Sámáría suwahpeqte ánínká mi weh meqmena páhsíntía nahtápéq móatena mitaq wahnahnuraire. \v 35 Ahbiahraq mi nahtápéqté wáhnáh téhtaré móné náwena wensabé, Subiqmato aní kawerue wahnahnatawéwahno éna, Íné kouwekonaraq áwú móné íre awehraq kahnaraq mó awiníe uraire úwe. \p \v 36 Sísaga mi ehwéh aiq teawena Mósísine ehweh síwáhnori anínsábé, Apahránítógá ahnayehráq subiqmato aní tagaronsabé wene iyahnabo aní insebo kasenúwe. \v 37 Kasenúwana mi anínká Sísansabé, Wene iyahnabo anímé wensabé arutaboiratena séhréh atéh áníne úwana Sísaga wensabé, Arega pokue séhréh atárái anínká miraurai serahnúno úwe. \s1 Sísaga Máhtareq Máhríareqne nahtapeq mío ehwéhne. \p \v 38 Sísareq we kéró kereqka pokue mó ke suwahpeq kuwana mibeqté íní wenáwíq Máhtaga Sísa mehweh atena wene nahtapeq meqmena móatowe. \v 39 Máhtane ónánahwá wenáwíq Máhríae. Máhríaga Sísane ehweh iranieéna wene aigárápi tútuue míowe. \v 40 Tútuue míowana Máhtaga táhutahuq kawerinieéna áhnte ahwímínú púana wene arupipeq iwíáh kikirúwe. Iwíáh kikiréna Sísaba séna wensabé, Néne Wahnahno, nénónánahga núwéhrana áhnte ahwímínunsabé arega anetaníbo íwíáhono? Íné séhréh ato teawo úwe. \v 41 Teawo úwana Sísaga wensabé, Máhtao, arega áhnte ahwímínónayabé arene arupipeq iwíáh kikiróne. \v 42 Peh morá náneqsabé iwíáhúno. Máhríaga mina kiotaiki naneqsabé arutaboiréna aiq omaq maréhraq itega we íre saiqnariayehe úwe. \c 11 \s1 Púrerirataq mahrarero ú ehwehne. \r (Mátíyu 6.9-15, 7.7-11) \p \v 1 Mó tanáhráq Sísaga móbeq ména púreréna parabagúwana we kéro anínká wensabé, Itene Wahnahno, Sóniga we kéráh kéyábé púreq ehwéh síwáhnorurainserah íwáhnorúno úwe. \v 2 Úwana Sísaga sensabé, Púrerirataq mahrarero. \li1 Iteriboo, arenáwíq pankerone. \li1 Arega mah kehiná kéhíná wahnah wahnah aritahna tanáhráq apubúue ábóraragúno ato. \li1 \v 3 Mó wehekáh mó wehekáhnue itene táhutahuq awehraq kirabo aito. \li1 \v 4 Mó kegá ahbabáraitáhmé itega minayabe íre ahreraq masa peh suone. Itega miraúnanserah itene ahbabáq moq íre ahreraq matiahno. \li1 Ahbabáqka ite saiqnariahrahirabeq íre móito. \m Miraue púreroro úwe. \p \v 5 Sísaga we kéró keyabé mó mahraréna, Mó kehiná suwahpeqte arene iyahnabo anínká inokáhnabubu sínah are tópah tabonahinaraqmé anerinibo? Mi tanáhráq arenawahrah aníné nahtapeq pokue áhrabé, Irigue tópah nánio ue ineh inehinkehe. Ineh ineheé, \v 6 Néne iyahnabo anínká amahnága íre wahtopeqte sirana tópah tabonahunsabé iriwe tópah náninana kiraboono teawinkéhe. \v 7 Teawinana arenawahrah anínká wene máhriqpeqté iraréna, Ahqáho. Onsa aiq paiqmarena néne animárínseq sugonayabé túbáh agúno éna, Íre iriwe aweráhuge teawinkéhe. \v 8 Teawena, Inehi anímé nánuwahrah aní míéhsábé anetaníbo. Inokáhpeq puana íre náwiníe íwíáhínaraqmé túbáh agineho. Túbáh aginehboq peh píribahriue, Nánio. Nánio úno. Nánio inaraqmé arenawahrah anínká mó iwíáhéna are íre kéh náneqmarí irigue náwinkéhe. Mina inserah púrerirataqmé apubúue túbáh agiyehboq peh mótaq mótarue teawéro. \p \v 9 Teiníboq írátíáhro. Itega púrerirataqmé náiyo ira naneq náinkéhe. Págegeue kabarirataq ábórarínaq taganeheqmóe. Onsaraq pakobakoirataq siitankéhe. \v 10 Nánio i anínká meyankéhe. Kabari anínká ábóraq marankéhe. Onsaraq pakobakoi anímé Manikánka siatahnana nahupeq kibekinkehe úwe. \p \v 11 Sísaga mó mahraréna, Arenahninká arensabé, Paseh nánio ínaraqmé arega wehe náwiníbo? Írakaumo. \v 12 Wega, Iyah oyérá nánio ínaraqmé tobinahrá náwiníbo? Írakaumo. \v 13 Ite sibowáréh ahbabároraho keéqmé itene animárí peh kaweq naneq nári nárino mino. Íópeqté Ítéríbógá íre ahbabárorahi aní ména Wenawa eqmaranae. Minayabe wensabé, Arenawa ínéba eqmaro irarinaraq areba eqmaranawire úwe. \s1 Owainawanka Sísa séhréh atéhre éra péhe éhwéh iraru ehwéhne. \r (Mátíyu 12.22-30; Máhka 3.20-27) \p \v 14 Owainawanka wehukení subiqmaq subiqmarú púana we ahriahri íre ehwehnorahúwe. Íre ehwehnorahúwana Sísaga mi owáínáwánsábé pokúno atowana pokúwana mi anínká ehwehnúwara áhnte tago kegá áhtenuwe. \v 15 Áhtenuwara mó kegá mahraréra, Owainawamaríné wahnah wenáwíq Pésébúríga Sísa págege atena séhréh atéh púana wega owainawamarí kaqsuáhráhire éra seye náhenéra ehmuniq éhmúníruwe. \v 16 Ehmuniq éhmúníruwara mó kegá Sísaga ahbabárinkeheéra áhwárawe tagéra sega wensabé, Manikánka séhréh atahnaraqmé íópeqté íre tagariona naneq sokigi aio uwe. \v 17 Uwana Sísaga sirupipeqté íwíáh tagéna sensabé, Wahba márákórápéqté kégá seye ebehirataq sainkoneherawoe. Minayabe se sainkéra págegeue morá ké íre míahrahowe. Sensuwahrahreq seye ebehirataq sainkoneherawoe. Minayabe se moq págegeue morá ké íre míahrahowe. \v 18 Owainawanseq wenawahrahreq ebehotaq tahirímé se sainkéra árahue págegeue míagehbo? Írakaumo. Íre págegeue míahrahowe. Itega péhe éhwéh mahraréq, Owainawamaríné wahnahnka íné séhréh aintéh púana owainawamarí kaqsuahráhuge ewe. \v 19 Ínéga owainawa kaqsúótáq owainawane wahnahnka séhréh aintéhtáq tahirímé ite kéíráh kégá owainawa kaqsúáhtáq insega séhréh arítéh iripo? Ite kéíráh kégá itene ehwehnsabé íre tábúsoréhre aitáhwe. \v 20 Manikáne Awanka págege aintena séhréh aintéh púana owainawamarí kaqsuq kaqsuruge. Mina tagéq Manikánka wahnah wahnahni sansá iteba aiq sire éq tagaríáhwe úwe. \s1 Ayahnsa kira wéhyábé pabeqme ehwéhne. \p \v 21 Sísaga mó mahraréna, Ayahnsa kira wehgá wene pokankakaq iqkakaq sokah sokah atawéna wene nahtapeq wahnahnínaraq wene ménsámehnsá peh kaweqtaq kanae. \v 22 Mó ayahnsa kira wehgá weba séna wahnahni weh subiqme kaqsuena wene ebeh naneqmarí mewena wene ménsámehnsá saraqme meyankéhe úwe. \p \v 23 Sísaga mó mahraréna, Wehukenínká íre néne iyahnabo aní míéhmé néne naruo aní míre. Wehukenínká ínéreq íre soruparítéhrataqmé wega wehuke karegaráh aruqarurire úwe. \s1 Owainawanka kouwekinsabé éhwéhne. \r (Mátíyu 12.43-45) \p \v 24 Sísaga mó mahraréna, Owainawanka wehukení auwena pokitaq wání íre kéhrabeq nogena ahrenahrahirabeq kabarire. Kabarirana írakauninsabé iwíáhéna, Ínéga súó náhtápéq seuwekinauge éna \v 25 áúwátái wehukénípá kouwekire. Kouwekéna wene nah tagehrana aiq kabantáhwe parabaruena aiq kaweraréhre. \v 26 Kawerarena mó abapete téhraníté áhnte ahbábáq ówáínáwámárí koweriréhre. Moke mi owáínáwámárí mi anípá kowíáhwe. Téhwe morá ówáínáwánká mi anípá míéhtáq íre kawerire. Anehemé áhnte owáínáwámárínká weba míáhnsábé anotahtaq íre kawerire úwe. \s1 Manikánka wene ehweh sehgíó kéyábé kawerowe arítéhre ú ehwehne. \p \v 27 Sísaga mahrarútaq wene ehweh iro inínká anotahtaq mahraréna, Arenanoga are maqmarena náh náwunsabe Manikánka wensabé kaweróne atéhre úwana \v 28 Sísaga wensabé, Náinoga maqintonsabe Manikánka kaweróne atena peh wene ehweh irera sehgíó kéyábé anotahtaq kawerowe arítéhre úwe. \s1 Sísansabé, Ótaq sansánúno u ehwéhne. \r (Mátíyu 12.38-42; Máhka 8.12) \p \v 29 Áhnte wehukégá Sísaba sáhuríówana wega sensabé, Ite amahnága oga míáh kéwé áhnte ahbábáq kée. Itega iraréq, Manikánka are aiq pútaq séhréh atéhre tagarianeheéq ótaq sansánúno teni teninowe. Sónaga sóreq wanípípéq tupekútaq Manikánka ótaq sansá miraúwe. Peh morá mi sansá teienaq iwíáhue tagagehe. Ínéga ótaq sansá mó íre sokigi ainíe. \v 30 Níníbe suwahpeqte kégá Sóna tagéra Manikánka miraú otáq sánsá tagowe. Amahnága oga míáh kégá íné wehukení úku aní tagéra Manikánka miraína ótáq sánsá tagagehe. \v 31 Sórómóniga Ísara keráq wahnahnútaq wáhnaupéqté kéné wahnah inínká wene ahtebia éhwéh iranieéna íre wahtopeqte weba súwe. Teiníboq írátíáhro. Amahnága iteba míó ánímé Sórómóni kiotaiku aní múge. Mi inínká Sórómónine ahtebia éhwéh ironserahme árahinsabé néne ehweh íre iraho? Minayabe Manikánka ehweh aitahna tanáhráq mi inínká iriwe ména itensabé ehweh aitankéhe. \v 32 Níníbe suwahpeqte kégá ahbabáruwana Sónaga ehweh koreriutaq wene ehweh irera sene ahbabáq sansa suera kaweqtaq míówe. Minayabe Manikánka ehweh aitahna tanáhráq Níníbe suwahpeqte kégá iriwe méra ite amahnága oga míáh kéyábé, Íre kawerowe éra ehweh aitagéhe. Amahnága iteba míó ánímé Sóna kiotaiku aní múge. Níníbe suwahpeqte kégá Sónane ehweh írónserahme árahinsabé néne ehweh íre iraho? \s1 Itene iurame itene inonkane áráhmu tahnsane i ehwéhne. \r (Mátíyu 5.15, 6.22-23) \p \v 33 Sísaga mó mahraréna, Wehukenínká áráhmu keqmaréhtáq kopípéq tahbe tehnopeq íre máréhre. Páhkétiraté íre akariaréhre. Írakaumo. Nahupeq kibeko kegá kawerue tagageheéna áráhmu tahberapeq máréhre. \v 34 Arene aurame arene anonkataq kéh áráhmú tahnsáne. Arene auranka kaweq naneq tagehnaraq arene arupipeq téhranae. Arene auranka ahbabárorahi naneq tagehnaraq arene arupipeq sunkíkírinae. \v 35 Arene arupipeqté téhrehme sunkíkírínehboq áwéh panantágínaq tagaríáhro. \v 36 Itene iwíáhopipéq íre sunkíkíria peh moke téhráhnaraq áráhmuga moke nahupeq téhrehnserah itene iwíáhopipéqté téhrehnka itene inonka moke téhranae úwe. \s1 Péhrasi kegá ahbabárunsabé Sísaga ehweh arito ehwéhne. \r (Mátíyu 23.1-36; Máhka 12.38-40; Árúka 20.45-47) \p \v 37 Sísane ehweh parabagúwana Péhrasi anínká wensabé, Néne nahtapeq táhutahuroyehboq máho úwana Sísaga we kérena táhutahuq nanaúwe. \v 38 Sísaga wene ayahnkara íre pabeq paberia pehipi nónsabe mi anínká áhtenúwe. \v 39 Áhtenúwana Sísaga wensabé, Itega káhpuakáq párétahakáq pabeq paberotaq peh ábórapeq pabeq paberéq arupipeq íre pabeq paberowana peh náwíqkakaq mitaq kéhre. Mina onserah itene inonka pabeq paberowana itene irupipeqmé aebó íwíáhwé áhnte ahbábáq íwíáhwé mitaq kéhre. \v 40 Ite múguwahgu saiyo animárí móe. Manikánka íre peh morá ábóraq kéh náneq miraia kopípéqté náneqmarínkákáq miraro mino. \v 41 Ite matíáh náneq mó ke wehwehue nárieq séhréh arítáhro. Mirairataqmé moke matíáh náneq peh kaweqtaq kanae úwe. \p \v 42 Sísaga mó mahraréna, Péhrasi keo, moke itene sotápéqté ménsáméhnsá saraqme abapete itaréitaré matawéq peh morá mewe Manikáne arambehri mirao ke síéwe. Kawerowe. Pehgáriq naneqmarí táwiomé kímé náwahbiame moq saraqme síéwe. Kawerowe. Mi sansá sehgieq íre súáhro. Peh kaweqtaq mé sansamé Manikánsabe irutaboirome mi sansátáré íre sehgíówe. Íre kawerowe. Mi sansánkákáq sehgíóro. Íre miraonsabé Manikánka kamah ainehboq tábúsoqme sansánoro úwe. \p \v 43 Sísaga mó mahraréna, Péhrasi keo, ite Asiu kené momiwí nahtápéq kaweqtapéq méyabe iuwahbeh ke wóe. Ite máhkétirapéq nogótáq mó kegá ite mehweh aiteyabe iuwahbeh ke wóe. Minayabe Manikánka kamah ainehboq tábúsoqme sansánoro. \v 44 Pusa ké maisia máíq kéhrabeq mó kegá íre tagia mitaq pehipi nogówe. Mina inserah itene iwíáhipeq kambaresa náneq tahnsá kéhrara mó kegá íre tagahwe. Minayabe itewe pusa ké maisia máíq tahnsa móe. Manikánka kamah ainehboq tábúsoqme sansánoro úwe. \s1 Mósísine ehweh síwáhnoru kegá ahbabárunsabé Sísaga ehweh arito ehwéhne. \p \v 45 Mósísiga sehgíóro ú ehweh síwáhnorú anínká Sísansabé, Arega irarénawe itensabé moq ehweh aitahne úwe. \v 46 Úwana Sísaga mahraréna, Mósísine ehweh síwáhnoro keo, Manikánka ite moq kamah ainehboq tábúsoqme sansánoro. Mósísine ehweh áhnte pagégé éhwéh púaq itega síwáhnorowara íráh kégá íre sehgioráhowe. Sega íre sehgioráhonsabé itega mi ke pehgáritaq íre séhréh arítáhwe. \p \v 47 Itene igaqnaréhga Manikáne ehweh iraru ke subiq súówe. Subiq suera maisarówaq ite maisarórabeq itega ebah pentabaráhwe. \v 48 Itega miraome aneq sansánoo? Itene igaqnaréhga kaweq ke subiq súónsabe itega sene ahbabáqsabe, Kaweq sansáne éq anehe mi kawéq ké maisarórabeq ebah pentabaráhwe. \v 49 Minayabe Manikánka tábúsoqme iwíáhéna mahraréna, \q1 Néne ehweh irare kereq síwáhnoro kereq seba eqmaq suanauge. Eqmaq suahnara sega táhmaro síwíoqnéra mó táhmaro subiq suaneherawoe úwe. \p \v 50 Sísaga mó mahraréna, Sega Manikáne ehweh iraru ke subiq súówe. Manikánka mah marákó márákó mirarotaq téh subiq súótaqte mi ahbábáq amahnága oga míáh kéné ahbabáq úkire. Minayabe Manikánka kamah ainawire. \p \v 51 Sega wehukení wenáwíq Ábéri ebeq subiq súówe. Anehemé wehukení wenáwíq Sékáráía Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq míowara subiq súówe. Mi anítéreq moke ákáhpi subiq súó kereqne korahq tunsabe Manikánka amahnága oga míáh ké kamah ainawire. \p \v 52 Mósísine ehweh síwáhnoro keo, itega ahtebah onsárápété kí kopéq súáhwe. Itewe mibeq íre kibekia mibeq kibekonehe e keyábé ahqáho arítáhwe. Minayabe Manikánka kamah ainehboq tábúsoqme sansánoro úwe. \p \v 53 Sísaga mitaq suena máhpeq tuegúwara Mósísine ehweh síwáhnoro kereq Péhrasi kereqka wensabé abiahnsa atera áhnte ehwéh kasenuwe. \v 54 Sísaga ahbabáq ehweh irarinkeheéra sega mó ehwéh mó ehwéhnue kasenéra áhwárawe tagowe. \c 12 \s1 Péhrasi kegá kopéráhpéro sansá pehragahro ú ehwehne. \r (Mátíyu 10.26-27) \p \v 1 Peh íregáritaq kegá sáhuríó púara mó kené sigárá músúríówana Sísaga ebeq we kéró keyabé síwáhnoréna, Péhrasi kegá kopéráhpéro sansá pehragahro. \v 2 Amahnága moke kopípéq kéh náneq mókake ábóraraginae. Moke epéqté éhwéh ábóraraginae. \v 3 Itega sunkíkírirabeq iraruro ehwéh mó kegá téhrehrabeq iragéhe. Itega nahupeq ehmuniq éhmúnírue irarira ehwéhmé mó kegá irera nahnsorapéqté sawai sawaiue irarigehe úwe. \s1 Peh Manikánsabe áhreoro ú ehwehne. \r (Mátíyu 10.28-31) \p \v 4 Sísaga mó mahraréna, Néne iyahnabo anímáríno, teiníboq írátíáhro. Peh itene inonka subiq suahráho keyábé íre áhreoro. Mi kegá iteyuwa íre subiq suahráhowe. Írakaumo. Minayabe sensabé íre áhreoro. \v 5 Teiníboq írátíáhro. Peh morá Manikánsabe áhreoro. Wega ebeq itene inonka subiqmarena anehe iteyuwa iraipéq suahráhi puaq wensabé anotahtaq áhreoro. \p \v 6 Káriq kabárá máhkétirapéq téhtaré pabusa monéráté moberíáh kábárá paiqmarahráhire. Mina tahnsa káríq kábárá Maniká Iteriboga íre abitarúéhre. \v 7 Maniká Iteriboga moke itene iyahqnopeqte íyáhrámé sáhnsahwe tagaríéhre. Wega ite aiq moke tagaríéh púaq íre áhreoro. Itega kabaramarí kiotaiko puana Manikánka ite íre abitarúéhre úwe. \s1 Íné Sísane ani muge iraréyabe ayehitéhneho i ehwéhne. \r (Mátíyu 10.32-33, 12.32, 10.19-20) \p \v 8 Sísaga mó mahraréna, Teiníboq írátíáhro. Wehukenínká mó keyábé, Sísane ani múge terinaraq mókake íné wehukení úku anínká íópeqté ké míéhrataq Maniká Iteribonsabé, Néne ani míre teawiníe. \v 9 Arega mó ke míáhtáq ínénsabe, Ahqáho. Íné íre tagaríóge aintéhnaraq mókake Maniká Iteribo míéhrabeq ínéga arensabé ahqáho atena are íre tagaríóge atanauge úwe. \p \v 10 Sísaga mó mahraréna, Íné wehukení úku anínsábé níéhruru aintéh ánímé Manikánka insahwé atena íre ahreraq matianawire. Peh morá Manikáne Awansabé éhrurui anímé Manikánka íre insahwé atanawire. Ahqáho. Peh ahreraq matiankehe úwe. \p \v 11 Sísaga mó mahraréna, Mó kegá ite táhtoqme ehweh aitanehera irataq itene irupipeq iwíáh kikiriyeho. Sega ite meiqmera Asiu kené momiwí nahtápéqté wáhnáhpápópoq wahba wáhnáhpápópoq mó anotah anípápópo móítéhrataq itega, Aneq ehwéhnonehnkono éq áhreiyeho. \v 12 Mi tanáhráq Manikáne Awanka irarína ehwéh sokigi ainkéhe úwe. \s1 Ménsámehnsánsabe arutaboiri anínká múguwahgu sansá miraurai ehwéhne. \p \v 13 Peh íregáritaq kegá sáhuríówana mitaqté ánínká Sísansabé, Íwáhnoraníno, nániboga pukurairana wene ménsámehnsá nánuwahga moke meraire. Mi mensáméhnsá ákáhtaq náninkéhboq nánuwahnsabé ákáhnsaime náwo teawo úwana \v 14 Sísaga wensabé, Íné ménsámehnsá saraqme nári nárinkeheéna insega omaq intáráiro? \v 15 Insega omaq intáráiro éna mitaq míó keyabé mahraréna, Ménsámehnsánsabe igárá pabekínehboq kawerurero. Íre sene áhnte kéh ménsáméhnsánsábé wehuke oga míahrahowe úwe. \p \v 16 Sísaga mah pabéqmé éhwéh mahraréna, Anotah wehné so áhnte mensáméhnsá iráirana \v 17 wewe náhenéna, Áhnte mensáméhnsá matíónsábé eheq saharanínkono uraire. \v 18 Eheq saharanínkono íwíáhéna, Íné mahrainie éna néne ménsámehnsá kéh náhmárí sokoruqme mó anotah nahmárí pearena néne áhnte mensáméhnsá mipéq sáharaníe. \v 19 Mipéq sáharáhnaraq mahra íwíáhinie. Néne matíó ménsáméhnsá áhnte opéq awehraq kanae. Minayabe amahnága túbáh aginie. Táhutahurinie. Iwíáh íwíáhéna ábáhrinie íwíáhuraire. \p \v 20 Iwíáhurairana Manikánka wensabé, Múguwahgu saiyo aní móne. Ibora penahnaraq are pukiniewóne. Minayabe are áhnte matiahna mensáméhnsámé inseréhga awaq miagéhbo uraire. \v 21 Maniká Iteribonsabé íre sirutaboiria peh sene ménsámehnsánsabe sirutaboiro kewé teawú ání tahnsa ké wóe úwe. \s1 Itene irupipeq iwíáh kikiriyeho ú ehwehne. \r (Mátíyu 6.25-34) \p \v 22 Sísaga we kéró keyabé mahraréna, Teiníboq írátíáhro. Mah marákóípéq mé tanahráqsábé itene irupipeq iwíáh kikiriyeho. Aneq naninkono? Aneq korósí sukiwianínkono íre iwíáhoro. \v 23 Oga méwé íre peh morá tópah nahnagae. Itene inonkame íre peh morá aneraneré naneq mire. \p \v 24 Kúqnu tagéq ahtebahro. Mi kanká ménsúmehnsú íre uqmaréhre. Sene táhutahuq tahbé íre kéhre. Minayabe nera kéhtáq íre koawaqmena méáréhre. Manikánka mi kansábé iwíáhéna pehipi kiraboire. Itewe wehuke puana Maniká Iteriboga itensabé anotah iwíáhéna kawerue kirabo aitéhre. \v 25 Arega arene oga mé tanahráqsábé iwíáh kikirinaraqmé ábátáq mérearahráhiro? Ahqáho. Írakaumo. \v 26 Itene oga mé tanahráq ábátáq mérearahráh íre únayabé mó naneqmarínsábé aneqsabé iwíáh kikironehbo? \p \v 27 Uworapeqté náneq kirena kaweq ará íyéh tagéq ahtebahro. Uworapeqté náneqka íre arambehrire. Korósi íre kogahnire. Anotah wahnáh ání wenáwíq Sórómóni naho ména we áhnte mensáméhnsá matawéna anotah kawéq áwáhríq kórósí matiowe. Uworapeqté kaweq ará íyéh náneqka Sórómónine kaweq awahriq naneq kiotaikire. \v 28 Uworapeqté náneq íre kagai naneq mire. Ibora íyéhrana ahbiah tahnsá kekírataq taginae. Manikánsabe pehgáritaq aiq pútare átáh kéo, Manikánka mi kawéq árá sukiwíéhnsábé wega ite moq sukitahráhi mino. \v 29 Aneq nanehnkono íwíáhéq irupipeq áhnte iwíáh kikiriyeho. \v 30 Maniká íre tagaríáh kégá minayabe iwíáh íwíáhéra sene sirupipeq iwíáh kikirowe. Iteriboga ite íre mationa naneq aiq tagaríéhre. \v 31 Minayabe Manikánka wahnah wahnahnirabeqte sánsánsábé irutaboiréq sehgíóro. Sehgírataq wega ite íre mationa naneq náinkéhe úwe. \s1 Sísaga kaweq naneq morábí sáhonsabé teriu ehwehne. \r (Mátíyu 6.19-21) \p \v 32 Sísaga mó mahraréna, Ite sipisípiq nansó táhnsá kéo, íre áhreoro. Maniká Iteriboga wahnah wahnahnirabeq awaq miageheéna aiq omaq itéhre. \v 33 Itene ménsámehnsá paiqmaqme mi moné tabonah ke náríéro. Mirairataqmé kagaorahi mensáméhnsá íópeq mitaq sáharagéhe. Mitaq aebó ánínká íre aebóorahire. Mitaq wenuqka íre nahrahi puana itene kagaorahi mensáméhnsá peh mitaq kagainawire. \v 34 Itene kaweq naneq morábí sáharáhrabeqsabé irutaboironeheqmóe úwe. \s1 Sísaga, Kouwekonaraqsábé níwénunoro ú ehwehne. \r (Mátíyu 24.42-44) \p \v 35 Sísaga pabeqme ehwéh mahraréna, Itene korósi sukiareq áréti konahnareq áráhmu keqme tagaríáhro. \v 36 Sene wahnahnka pahuwirorabeq suena sína tanáhráqsábé wene arambehri anímárí áwénuno serahnoro. Wega sure onsa pakobakoínaraq sega apubúue onsa sioneherawoe. \v 37 Se tótuqméra sene wahnahnsabé áwénuno anímárínsábé, Kawerowe aritankéhe. Teiníboq írátíáhro. Sene wahnahnka we áwénuno keyábé iwíáh íwíáhéna áréti konahnuwena sensabé, Tútuoro aritena kirabo aritankéhe. \v 38 Wega inokáhnabubupopoq tueina ínaraqpópoq sínaraqmé íre sugia peh wensabé áwénuno keyábé anotahtaq, Kawerowe aritankéhe. \p \v 39 Anotah wehgá aebó ánínká sína tanáhráq ahtebehtaq tahirímé wega áwénunue wahnahnurawéna aebó ánínká kibekina ínaraq tagéna kaqsúéh irino. \v 40 Minayabe iwíáhue tagahro. Íné wehukení úku anínká ite íre iwíáhira tanáhráq kouwekinauge. Minayabe íwéh panantágínaq níwénunoro úwe. \s1 Kaweq arámbéhrí ánínseq íre kaweq arámbéhrí ánínseqsabé ehwehne. \r (Mátíyu 24.45-51) \p \v 41 Pítaga Sísansabé, Itene Wahnahno, arega mah pabéqmé éhwéhmé peh morá itensabé teieno? Mó keyábéákáq terieno kasenúwe. \v 42 Kasenúwana Sísaga mahraréna, Ahtebia ání tábúsoqme arámbéhríi anímé insebo? Wene wahnahnka mi anínsábé, Mó arámbéhrío keráq wahnahnarito atena táhutahuq tanáhráq tópah nário atéhre. \v 43 Wene wahnahnka kouwekéna teawátái arámbéhrí tábúsoqme mirainsabé tagéna wene arambehri anínsábé, Kaweróne atankéhe. Kaweróne atéhnsábé arambehri aníné aru eyoyóinkehe. \v 44 Teiníboq írátíáhro. Wene arambehri anínká tábúsoqme arámbéhríi puana wene wahnahnka, Moke néne ménsámehnsátaq wahnahnúno atanae. \v 45 Ahbabáq arambéhrí ánínká iwíáhéna, Néne wahnahnka íre apubúue kouwekinae íwíáhire. Mira íwíáhinsabé mó arámbéhrí wéh áhré subiqmarena múguwahgu kereq táhutahuq néna píah naruq narurire. \v 46 Wega íre iwíáhue áwénunína tanáhráq wene wahnahnka séna mina tagéna anotahtaq kamah awena ehweh íre íráh ké míáhrabeq móatankehe úwe. \p \v 47 Sísaga mó mahraréna, Arambehri anínká wene wahnahne iwíáh irena íre miraínaraq wene wahnahnka anotahtaq kamah awinkéhe. \v 48 Arambehri anínká wene wahnahne iwíáh íre ahtebéna mina ahbabárínana wene wahnahnka pehgáritaq kamah awinkéhe. Wehukenínká anotah apéq meyahnaraq anotah apéq awinanao. Mina inserah Maniká Iteriboga wehukení áhnte awena págege atena séhréhínaraq mi anínká Sísane arambehri anotahtaq mirainanao úwe. \s1 Sísaga, Íné wehuke saraq iuwanieéna tutauge ú ehwehne. \r (Mátíyu 10.34-36) \p \v 49 Sísaga mó mahraréna, Abe kekinai anínká téh kekiaréhrana tawe abae agire. Mina inserah néne ehwehnka abae aginkeheéna marakóipeq tumíarauge. Ira abae aginserah néne ehwehme apubúue abae agéyabe nuwahbehre. \v 50 Sega mótaq íné íre kaweraintéhra puana amahnága nirupipeq áhnte uméhime mókake kaweraginae. \v 51 Ínéwé sainkue míáh ké insahwé aitanieéna marakóipeq tutaire íwíáhoo? Írakaumo. Peh sainsuanieéna tutauge. \v 52 Mó karírónání moberíáh méra apahránítógá néne ehweh sehgíówara mó téhranítégá íre sehgioya puara sainkue míáhwe. \v 53 Mó mapéq abowáreq wenahninseq sainkue míehye. Mó mapéqmé anowareq ayahunkawareq sainkue míehye. Mó mapéqmé ahrahnawareq anahbukawareq sainkue míehye úwe. \s1 Wehukega néne arambehri íre ahtebahrahowe ú ehwehne. \r (Mátíyu 16.2-3) \p \v 54 Sísaga weba míó keyabé mó mahraréna, Ibonuqna kéhtáq ibonsinae irarewana ibonsire. \v 55 Áúnorahntáh kéhtáq patahinae irarewana patahire. \v 56 Kopéráhpéro keo, itega ibonuqnankákáq áúnorahntáhnkakaq ahtebéqmé aneqsabé ínéga amahnága mirau arámbéhrí íre ahtebahrahoo úwe. \s1 Apubúue insahwé ato ú ehwehne. \r (Mátíyu 5.25-26) \p \v 57 Sísaga mó mahraréna, Kaweq sansámé aneqsabé íre iwíáhue mirao? \v 58 Mó anínká are ehweh atanieéna anotah wahnáhbá meqme kinaraq ahtapeq kirataq we insahwé ato. Ehwehorabeq kirataq wega are anotah sahsí móatahnaraq wega párísiba móatahnana sega are karábúsiipéq móatéhboq insahwé ato. \v 59 Teiníboq írátíáhro. Karábúsiipéq móatahnara íre apubúue soraq auwaneherawoe. Ebeqme anotah apéq paiqmarehnaraqmé anehe soraq auwagéhe úwe. \c 13 \s1 Ahbabáq sansa íre súéhrataqmé pukoneheqmóe ú ehwehne. \p \v 1 Mi tanáhráq táhmaro míó kega Páhírátiga miraú ehweh Sísa teawúwe. Kehrari marákórápéqté kégá Sarúsarama suwahpeq Manikánsabe titiruwana Páhírátiga se subiq súáhro aritowe. Subiq súáhro aritowara subiqmárówara pukutaq sene korahqkakáq titiro naneq kané korahqkakáq moráráq mitaq kowe. \v 2 Páhírátiga miraú ehweh Sísa teawúwana wega sensabé, Pukuro kené ahbabáq moke mó Kehrari marákórápéqté kéné ahbabáq aiq kiotaiki puara mina tahnsa pukurowe íwíáhoo? \v 3 Írakaumo. Teiníboq írátíáhro. Iteitene ahbabáq sansa íre súéhrataqmé ite moq moke pukoneheqmóe. \v 4 Síróáma marákóráq íre wahto íópeq pewe kiríá ébáh náh sokoguraitaq 18 wehuké pukurowe. Pukuro kené ahbabáq moke mó Sarúsarama suwahpeqte kéné ahbabáq aiq kiotaiki puara mina tahnsa pukurowe íwíáhoo? \v 5 Írakaumo. Teiníboq írátíáhro. Iteitene ahbabáq sansa íre súéhrataqmé ite moq moke pukoneheqmóe úwe. \s1 Sera íre íyéh áwánkánsábé pabeqme ehwéhne. \p \v 6 Sísaga mah pabéqmé éhwéh mahraréna, Wehne sotápéq nah naneq será íyéh áwánká kíréhrana wega sera sabátáhrurairana írakaunuraire. \v 7 Írakaunurairana wene sotáq arambehri anínsábé, Apahtáró ópéq ínéga mah awánká sera sabátáhruraugana írakaunuraire. Apiruo. Aneqsabé néne marakóraq pehipi kehro urairana \v 8 sotáq arambehri anínká wensabé, Amahnága pehragéna sera iyankéhboq ínéga áwahipeq ubuqme káhone seq maisarahnana \v 9 mó opéq iyahnaraqmé kawerinae. Íre iyahnaraqmé apiruankéhe uraire úwe. \s1 Ahrena ahrena wehekáh Sísaga owainawanka áwíoqnó iní kawerato ehwéhne. \p \v 10 Ahrena ahrena wehekáh Sísaga Asiu kené momiwí nahtápéq síwáhnorúwana \v 11 abobia káuqmunia íní mitaq míowe. Owainawanka 18 opéq mi iní áwíoqnó púana we taebewe nogena íre iriwe nogoráhú iní míowe. \v 12 Sísaga mi iní tagéna wensabé, Mahbeq súno éna arene awahre kaweratóge éna \v 13 wene ayahnkaratáté táhtoqnówana apubúue irigéna Manikánsabe iwíáh íwíáh atowe. \p \v 14 Sísaga mi iní ahrena ahrena wehekáh kaweratonsabe mibeqté wáhnáh ánínká abiahnsanéna míó keyabé, Arambehri wehekáhmé abapete morá wéhékáh míre. Mó anínká arene awahre kawerateyabe awinaraqmé arambehrié wehekáh sero. Ahrena ahrena wehekáh awahre kaweraiteyabewé íre sero úwana \v 15 Sísaga mina tahnsa íwíáho keyábé, Kopéráhpéro keo, ahrena ahrena wehekáh itene kamarí wání nageheéq wiraipeqté meriqmeq wánítapeq mórítáh mino? \v 16 Mah inímé Ébáráhma kahnáh ínínirana owainawanka íregáritaq opéq 18 opéq áwíoqnehrana ínéga ahrena ahrena wehekáh kaweratómé aiq kaweq sansánu mino úwe. \p \v 17 Úwara mi ehwéhnúnka sene sirupipeq pó púara wene naruo anotah siyehitówara áhnte mó kegá Sísaga miraú arámbéhrí tagéra iwíáh íwíáhuwe. \s1 Pehgáriq ayúnsábé pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 13.31-32; Máhka 4.30-32) \p \v 18 Sísaga mah pabéqmé éhwéh mahraréna, Manikánka wahnah wahnahnime aneq tahnsáne ue teinínkono? Anere pábéqmé éhwéh teinínkono? \v 19 Manikánka wahnah wahnahnime awanká ayu pehgáriq ayú tahnsane. Wehukenínká mi pehgáríq áyú wene sotápéq uqmatairana kirena anotah úkéna moke mó mensáméhnsá kiotaikire. Awankánirana kabaramarínká séra ayahnaweraq sene nah píáhwe úwe. \s1 Muoráhi naneqsabé pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 13.33) \p \v 20 Sísaga mó mahraréna, Manikánka wahnah wahnahnime anere pábéqmé éhwéh teinínkono? \v 21 Tírí ínínká muoráhi naneq páráhwaipéq maqme ayahnirana moke múíre. Manikánka íópeq wahnah wahnahnime mina páréti muoráhi naneq tahnsáne úwe. \s1 Sobuya méhpéhpéq kibekoro ú ehwehne. \r (Mátíyu 7.13-14,21-23) \p \v 22 Sísaga Sarúsarama suwahpeq pokinie íwíáhéna pokue moke táhúnipéqkákáq anotah matábúrápéqkákáq síwáhnorinieéna pokúwe. Pokéna síwáhnorue kure kure Sarúsarama suwahpeq koragúwe. \v 23 Koragúwana mó anínká wensabé, Wahnah aníno, oga mérapeq awaq míéhra kewé peh táhmaroga awaq mianeherabo kasenúwe. \p Kasenúwana Sísaga míó keyabé, \v 24 Tauntahunue sobuya méhpéhpéq kibekoro. Teiníboq írátíáhro. Áhnte kegá nahupeq kibekonehe íwíáhéra íre kioráhowe. \v 25 Mibeqté Wáhnáhnká onsa paiqmarahnaraq itega méhpeh iriwe méq onsaraq subírataq wensabé, Itene Wahnahno, onsa siito igehe. Onsa siito irana wega itensabé, Ite eheqte kébo? Ínéga ite íre tagaríóge inawire. \v 26 Ite íre tagaríóge ínaq itega wensabé, Arereq moráráq táhutahururauna wino. Arega iteruwahpeq íwáhnorurona wino irana \v 27 wega itensabé, Itewe íre tagaríóge. Ite eheqte kébo? Ite moke ahbabáq ke puaq íné nueq pokoro aitanawire. \p \v 28 Ébáráhmareq Áhísáhkireq Sékópareq moke Manikáne ehweh iraru kereqka Manikánka wahnah wahnahnirabeq míéhraq tagéq peh máhpeq míéhra puaq uwo uwo éq abuyoraneheqmóe. \v 29 Íó kiembogirabeqte kéreq íó tupekirabeqte kéreq ébeq ayópéqté mó ébeq ayópéqté kéreqka sure Manikánka wahnah wahnahnirabeq tútuue méra táhutahurigehe. \v 30 Írátíáhro. Amahnága anotah ke ebeq míáh kéwé mókake Manikánka wahnah wahnahnirabeq anehepeq pehgáriq ke úkoneherawoe. Amahnága anehepeqte kégá ebeq anotah ke úkigehe. \s1 Sísaga Sarúsarama suwahpeqte kéyábé arutaboirú ehwehne. \r (Mátíyu 23.37-39) \p \v 31 Mi tanáhráq Péhrasi kegá Sísaba séra wensabé, Érótiga are subiq suaníe íwíáhinsabé mahtaq sue pokúno uwana \v 32 Sísaga sensabé, Mi urínsí íá táhnsá ánínsábé koreaweq mahrarero. Iborankákáq ahbiahakáq owainawamarí kaqsuena awahre ke kaweraritaníe. Apahtáróráq néne arambehri parabaruaníe. \v 33 Manikáne ehweh iraru ke peh morá Sarúsarama suwahpeq míówara subiqmaq subiqmaruwara puku pukuuwe. Íné moq Manikáne ehweh iraru anínéna iborankákáq ahbiahakáq ahrinaakáq ínéga iwíáhu ahtápéq pokue arambehrinauge. \p \v 34 Sarúsarama suwahpeqte kéo, itensabé nirutaboiraitóge. Itega Manikáne ehweh iraru ke subiq sueq Manikánka iteba eqmaro ke ebahnsatate subiq súówe. Kokórega wene áráhqmari arutaboiréna ahwirinserah áhnte tanáhráq ite wahnahnue séhréh aiteyabe nuwahbehraqme itega ahqáho aintáhwe. \v 35 Írátíáhro. Ahqáho aintáhnsábé iteruwahpeqme mókake íre kaweraitahnana peh susa náh kanae. Teiníboq írátíáhro. Mókake itega íné pehipi íre tagagehe. Ebeqme mahraréq, \q1 Itene Wahnahne áwírue sína anínsábé iwíáh íwíáh atone éq anehe íné tagagehe úwe. \rq (Buk Song 118.26)\rq* \c 14 \s1 Sísaga wene aiayah mu aní kawerato ehwéhne. \p \v 1 Ahrena ahrena wehekáh Sísaga Péhrasi wahnáh áníné nahtapeq táhutahurinieéna pokúwara mibeqté kégá we awahnkanuwe. \v 2 Wene aiayah mu anínká weba míowana \v 3 Sísaga mi aní tagéna Mósísine ehweh síwáhnoro kereq Péhrasi kereqsabé kasenéna, Ahrena ahrena wehekáh awahre ke kaweraritewé kaweq sansápo úwe. \v 4 Úwara íre ehwehnia peh ehiya míówana Sísaga mi awáhré ání kaweratena eqmarowe. \p \v 5 Eqmarena míó keyabé mahraréna, Ahrena ahrena wehekáh itene anipópoq póéráhqpópoq mataipéq tupetiahnaraqmé mi wehekáh pankeqme meruaneherabo kasenúwe. \v 6 Kasenúwara íre teawasa peh ehiya míówe. \s1 Íné pehgáriq aní tahnsa míanie íwíáhúno ú ehwehne. \p \v 7 Táhmaro táhutahuroneherao kegá kabaréra kaweqtapéq eheq tútuue míanehnkono uwana Sísaga mina tagéna mah pabéqmé éhwéh teriuwe. \v 8 Teriena mó anínká arensabé, Máho ínahwe arega anotah tahutáhúrirarabeq pokirataq anotah weh tútuue míéhrarabeq íre tútuue míahno. Arensabé máho urai anínká mó aní are kiotaiqme anínsábé máho urairamo. \v 9 Anotah anínká sínaraq máho urai anínká arensabé, Móbeq míahno. Mó anínká mahtaq tútuue míankehe ínaraq are anotah ayéhítanawire. \p \v 10 Arensabé máho ínaraq ayehrápéq korútuue míahno. Miraínaraq arensabé máho urai anínká tagéna arensabé, Irigue mahbeq kaweqtapéq serútuue míahno atanae. Wega miraínaraq tagehra kegá arensabé iwíáh íwíáh atagéhe. \v 11 Wewega, Íné anotah aní múge íwíáhínaraqmé Maniká Iteriboga wensabé, Pehgáriq aní míahno atankéhe. Wewega, Íné pehgáriq aní tahnsa míanie íwíáhínaraqmé Maniká Iteriboga wensabé, Anotah aní míahno atankéhe úwe. \s1 Sísaga, Tabonah ke kawerarito ú ehwehne. \p \v 12 Sísaga máho ato aninsábé mahraréna, Arega anotah tahutáhúq kaweraréhna tanáhráq peh morá arene iyahnabo arenawahrah áhnte monéákáq kéyábé máhoro íre úno. Mó tanáhráq sega arensabé, Máho atera táhutahuq náwigéhe. Mina tahnsanue arene ápeq meyankéhe. \p \v 13 Arega anotah tahutáhúq kaweraréhna tanáhráq tabonah kereq sawenkahnia kéreq aigárá soriqnah kereq aura pira kéreqsabé máhoro arito. \v 14 Sega are mó naneq íre náweráho puara Manikánka kaweróne atankéhe. Mókake wega kaweqtaq míáh ké iriritahna tanáhráq ápeq awinkéhe úwe. \s1 Táhutahuronehboq máhoro únsabe pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 22.1-10) \p \v 15 Sísareq moráráq táhutahurú aninká mi ehwéh irena wensabé, Manikánka wahnah wahnahnirabeq táhutahurira kewé sirupipeq áhnte eyóyó aginkehe úwana \v 16 Sísaga wensabé pabeqme ehwéh mahraréna, Wehga íregáritaq wehekéq kiraboinieéna áhnte tahutáhúq kawerataire. Kaweraréna mi keyábé, Máhoro uraire. \v 17 Awehraq tanahráqmé wene arambehri aní teawena máhoro urau keyábé, Táhutahuq tanáhráqmé aiq awehraq mire. Amahnága máhoro korerio éna eqmataire. \v 18 Eqmatairana, Máhoro urairara íre serahúne éhwéh mó anínká mó anínkáue teawátówe. Mó anínká wensabé, Marakó paiqmataunsabé mina koraganau puana íre korahuge urairana \v 19 mó anínká wensabé, Íné arambehriéyabe inayáhnkú káho paiqmataunsábé mi kamárí áhwárawe taganau puana íre korahuge urairana \v 20 mó anínká wensabé, Íné ahre meyó púana íre korahuge uraire. \p \v 21 Mi arámbéhrí ánínká kouwekue sene ehweh wene wahnah teawátáirana anotah abíáhnsánuraire. Anotah abíáhnsánéna wensabé, Anotah ahtápéqkákáq pehgáriq ahtápéqkákáq peheráh pokue tabonah kereq sawenkahnia kéreq aura pira kéreq soriqnah kereq koweriqme súno uraire. \p \v 22 Urairana wene arambehri anínká miraéna kouwekéna wene wahnahnsabé, Aiq miraugarawe sira kewé íre awehraq míáhwe urairana \v 23 wene wahnahnka wensabé, Néne táhutahuq áhnte nagehboq sotápéqkákáq tanahraipéqkákáq wehuke kogabarue koweriqme súno. \v 24 Teiníboq írátíáhro. Téh máhoro urau kegá néne táhutahuq pehgáriq naneq íre naneherawoe uraire úwe. \s1 Sísaga, Ebeq kawerue iwíáhé anehe íné séniro ú ehwehne. \r (Mátíyu 10.37-38) \p \v 25 Sísaga pokúwara peh íregáritaq kegá kérówana wega pabeqme sensabé, \v 26 Wehukega íné pehipi íre séniragéhe. Wenanoiboreq wene ahrereq wene animárínseq wenábáqmarinseq wenanahnorehreq suahnaraqmé íné sénirankéhe. Wewe awahbeh iwíáh suahnaraqmé íné séníréh ání míankehe. \v 27 Nánibone arambehri miraunsabé íné awankátaq táhpawe nubiq suagéhe. Ínéga miraunserah miraue séníráhro. Minayabe néne arambehriraq túbáh agéna peh we awahbeh arámbéhrí sehgí ánímé né séníréh ání íre míahrahire. \p \v 28 Nah pianaína anínká ebeqme iwíáhue tagankehe. Nah pe naneqmarínkákáq wene móneakáq awehraq kahnaraqmé anehe pearankéhe. \v 29 Ebeq íre iwíáhi anínká nahwiahnsanse pearena anehe néne móneakáq íre awehraq kéhre éna mi nah íre pera suankéhe. Tagehra kegá susa náhwíáhnsánsé tagéra mi anínsábé awiréh atera, \v 30 Wega áhwáreh arámbéhrí íre parabaruahráhire oneherawoe. \p \v 31 Wahnah anínká mó wahnáh ánínseq wene ebeh kereq ebehue subiq suanéhe íwíáhéna ebeq tútuue ména kawerue iwíáhinkehe. We peh 10 táhúséni (10,000) ebehira ke míéhrataq wene naruo peh íregáritaq 20 táhúséni (20,000) ebehira ke míéhrataq kaweq iwíáhi wahnáhnká íre apubúue koebehinkehe. \v 32 Itene naruo íre subipáhraruahráhúne íwíáhinaraqmé sene naruo míéhrataq ahnsaní eqmarankéhe. Itega íre ebehoneheqmúne. Kaweqtaq míanehboq póqsuanéhe terio éna eqmarankéhe. \p \v 33 Mina inserah íné séniraníe íwíáhóna anínká ebeqme iwíáhue tagankehe. Peh morá wewene matíéh náneqsabé, Anetaníbo moke suaníe íwíáhi anínká íné séníréh ání míankehe úwe. \s1 Sísaga auqmah soréqsábé pabeqme ehwéh teriu ehwéhne. \r (Mátíyu 5.13; Máhka 9.50) \p \v 34 Sísaga mó mahraréna, Sóreqme kaweq nanere. Sóreq auqmah úkínaraq árahue kaweraranéhnkono? Írakaumo. \v 35 Auqmah soréqmé peh abehq úki puaq sotápéq kíréh náneq íre séhréh atahráhire. Sotápéq kawerue kirankéhboq seqkákáq auqmah soréq ayahnue sotápéq maranéhnkono? Írakaumo. Auqmah soréq peh máhpeq suaneheqmúne. Minayabe iahreakaq ké kawerue íráhro úwe. \c 15 \s1 Sipisípiq tabanaginsabé pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 18.12-14) \p \v 1 Táhkísi moné meyáh kéreq ahbabáq kereqka Sísane ehweh iraneheéra weba suwara \v 2 Péhrasi kereq Mósísine ehweh síwáhnoro kereqka ehmuniq éhmúníréra, Mah anínká ahbabáq sansano ke mehweh aritena sereq moráráq táhutahurire uwe. \p \v 3 Uwana Sísaga mi ehwéh irena mah pabéqmé éhwéh mahraréna, \v 4 Iteruwahrah anínká áhnte ka 100 sipísípíq wahnahnirana peh morá ká tabanagínaraq wega anerinabo? Wega íre tabanago kamárí 99 sipísípíq uwaruntú sahtaqme nahrabeq sitena tabanagi ka kogabarue ábóraq marankéhe. \v 5 Ábóraq marahneyabé iwíáh íwíáhéna mi ka sawiwena \v 6 wene nahtapeq pokue wenawahrahreq wene iyahnaboreqsabé síáhrabue sensabé, Néne tabanagi ka ábóraq marónsábé iwíáh íwíáhonehe inkehe. \v 7 Mina inserah íópeqté kégá 99 kaweqtaq míáh kéyábé peh ákáhtaq iwíáh íwíáhowe. Peh morá áhbábáq ánínká wene ahbabáq suena Manikáne ani ukítaq íópeqté kégá anotahtaq iwíáh íwíáhowe úwe. \s1 Tabanagi monéyábé pabeqme ehwéhne. \p \v 8 Sísaga mó pabeqme ehwéh mahraréna, Mó inínká nayáhnkú móné matíéhrana peh morá móné tabanagínaraq wega anerinabo? Wega áráhmu keqmarena nahupeq kabantáhinkéhe. Kawerue kabarue ábóraq marankéhe. \v 9 Ábóraq marena wenawahrahreq wene iyahnaboreqsabé síáhrabue sensabé, Tabanagi moné ábóraq marónsábé iwíáh íwíáhonehe inkehe. \v 10 Mina inserah peh morá áhbábáq ánínká wene ahbabáq suena Manikáne ani ukínaraq Maniká míéhrabeqte íópeqté kégá ahbabáq súéh ánínsábé anotahtaq iwíáh íwíáhigehe úwe. \s1 Ábákawa kouwekuraitaq wenaboga iwíáh íwíáhúnsabe pabeqme ehwéhne. \p \v 11 Sísaga mó mahraréna, Peh morá wéhreq wene ahninkáwáráréreq míarowe. \v 12 Ábákawagá wenabonsabé, Nániboo, amahnága arene ménsámehnsá saraqme náio urairana sibowágá wene ménsámehnsá saraqme náríátáire. \p \v 13 Náríátáirana ábákawagá táhmaroraq mitaq ména wene ménsámehnsá sokah sokahue íre wahto wáhnaupéqté ké suwahpeq pokéna mitaq míaraitaq wega ahbabáq sansa mira aruqarurainsabé wene móne apubúue parabaguraire. \v 14 We tabonah ani ukurairana mitaq anotah ehwéhrarairana we arupibiuraire. \v 15 Arupibiurainsabé wega mibeqté áníné arambehri aní úkurairana wene wahnahnka, Uworapeq néne póéráhqtaq kowahnahnúno atáráire. \v 16 We áhnte arúpíbíurairana póéráhqka narotaq sene táhutahuq nahrahurairara mó kegá we íre náwátówe. \p \v 17 Minayabe wene múguwahgu iwíáh suena tábúsoqme iwíáhéna, Nánibone arambehrio ke áhnte topáh kéhranawe íné mahtaq nirupinsabé pukorahuge. \v 18 Íné mahtaq suena nánuwahpeq pokue nánibonsabé mahrarinie. Nániboo, ahbabárurautaq arereq Manikánseq ahbabáraitáráuge. \v 19 Ahbabáraitáráunsabé mókakewe ínénsabe, Nénahnine íre ainto. Peh arene arambehri aní míankeheé arambehriúno ainto teawiníe éna \v 20 mitaq suena wenaboba pokuraire. \p We áhníbórá suraitaq wenaboga tagéna arutaboirue pehbeheráh weba kure kogáhkoue nánkóqnarairana \v 21 wenahninká wensabé, Nániboo, ahbabárurautaq arereq Manikánseq ahbabáraitáráuge. Mókakewe ínénsabe, Nénahnine íre ainto uraire. \p \v 22 Urairana abowágá wene arambehrio keyábé síáhrabéna sensabé, Kaweq káhq ambántá apubúue mewe suki atáhro. Wene ayahnkarapí kera suki ateq wene aigárápí súu suki atáhro. \v 23 Kaweq kaho áráhq subiqme moráráq táhutahuréq iwíáh íwíáhonehe. \v 24 Nénahni pukuraime amahnága oga míéhre. We taqnobaguraime amahnága ábóraq míéh púaq iwíáh íwíáhonehe uraire. Sega táhutahuq kawerarera iwíáh íwíáhurowe. \p \v 25 Iwíáh íwíáhurowana awahwágá wene sotápéqté séna ábáhruro irena \v 26 arambehri anínsábé, Aneroo kasenuraire. \v 27 Kasenurairana, Arenábáq séna awaho ani míéhnsábé arenaboga káho áráhq subiqme nanehe uraire. \v 28 Urairana awahwágá anotah abíáhnsánéna nahupeq íre kibekurairana wenaboga tueyokue wensabé, Máho ue áhrabéna, Aru ukiqmewé kiinsahwé aito uraire. \v 29 Urairana awahwágá wenabonsabé, Ínéwé áhnte opéq arene arambehri mira aruqaruruge. Arene ehweh íre anterutauge. Ínéreq néne iyahnaboreqka ábáhrigeheé arega méme áráhqmé íre níátóne. \v 30 Arenahninká ahbabáq ininsónseq arene ménsámehnsá parabaruena sirah arega káho áráhq subiqme náwene uraire. \v 31 Urairana abowágá wensabé, Are nénahni móne. Arereq ínéreq moráráq mía míaúye. Moke matíó ménsáméhnsámé areneákáq matioye. \v 32 Arenábáq pukuraime amahnága oga míéhre. We taqnobaguraime amahnága ábóraq míéh púaq itega iwíáh íwíáhue ábáhrúnawe ábérehre uraire úwe. \c 16 \s1 Ménsámehnsá tínáhuue mirai anínká miraurainsabé pabeqme ehwéhne. \p \v 1 Sísaga we kéró keyabé mó pabéqmé éhwéh mahraréna, Áhnte monéákáq wéhné ménsámehnsátaq arambehri anínká auráq átáríaraire. Átáríarairara mó kegá wene wahnahnsabé, Arene arambehri anínká íre kawerue wahnahnire urowe. Urowana wene wahnahnka irena \v 2 mi anínsábé áhrabue kasenéna, Arene áhwára áhwára sansánsábé teniémé aiq pútaq ehwéhpo? Tenio. Arega néne ménsámehnsá moke kawerare mókake minawari íre wahnahninkehe uraire. \p \v 3 Urairana mi anínká wewe náhenéna, Néne wahnahnka kaqnuahnaraqmé aneq arámbéhrí ininkono? Íné nonáwehq ube arámbéhrí íre miraorahuge. Móneyabé ineh ineheyabé áhnte niyehitehre. \v 4 Íné iwíáhume tínáhuakáq kégá néne iyahnabo úkigehboq sene tínáhu maratarinie. Miraonaraqmé mókake néne arambehri íre kahnaraq sega íné mehweh aintera sene nahtapeq máho aintera kirabo aintagéhe íwíáhuraire. \v 5 Wega mira íwíáhéna tínáhuakáq ké síáhrabéna ebeq surai anínsábé, Néne wahnahne tínáhuue árahue kehro uraire. \v 6 Árahue kehro urairana, Obenkisa óéri antéhyá\f + \fr 16.6 \ft Óéri anome óríwi awankátápéqté sérá anone. Óríwi awánkánsábé éhwéhmé púku anehepeqte séhírámé “Manikáne Púkuipéq Kéh Áwahe Éhwéhne” ue kéhrabeq tagáhno.\f* 100 antéhyá merauge urairana, Mah pepáhqtáq mahraue sehiranúno éna ínéga 50 obenkisa óéri antéhyá awinauge ue sehiranúno teawátáire. \p \v 7 Anehe surai anínsábé, Néne wahnahne tínáhue árahue kehro urairana, Wítiwe 100 ambékí merauge urairana, Mah pepáhqtáq mahraue sehiranúno éna ínéga wítiwe 80 ambékí awinauge ue sehiranúno teawátáire. \p \v 8 Wega mina tahnsa urainsabé wene wahnahnka wensabé iwíáh íwíáhéna, We ahtebia áníne uraire. \p Mah marákóípéqté kégá mah marákóípéqté sánsá aiq ahtebahwe. Minayabe ménsámehnsá paiqmaráhnsábé sene sánsánká téhrehrabeq nogó kéné sánsá kiotaikowe. \p \v 9 Teiníboq írátíáhro. Áhnte ke itene iyahnabo míagehboq mah marákóípéqté ménsáméhnsá náríéro. Mina parabagína tanáhráq oga mérapeq sega mitaq mehweh aitagéhe úwe. \p \v 10 Sísaga we kéró keyabé mó mahraréna, Pehgáriq arámbéhrí kawerue mirai anínká anotah arámbéhrí moq kawerue mirainkehe. Pehgáriq naneq pehipi meyéh ánínká anotah naneq moq aebóorahire. \v 11 Arega mah marákóípéqté ménsáméhnsá íre kawerue wahnahninaraqmé árahue oga mía mía arámbéhrí mirainibo? \v 12 Mó aníné ménsámehnsá íre kawerue wahnahninaraqmé arega wahnahninkeheéna insega ménsámehnsá airaiq awinkéhbo úwe. \s1 Téhtaré wáhnáhné arambehri moráráq íre sehgioráhi ehwéhne. \r (Mátíyu 6.24) \p \v 13 Sísaga mó mahraréna, Arambehri anínká téhtaré wáhnáhné arambehri íre moráráq sehgioráhire. Wega mó wahnáhnsábé awahbéna mó wahnáhnsábé íre awahbanae. Wega mó wahnáhné arambehri kawerue sehgiena mó wahnáhné arambehri áhwára áhwárainae. Mina inserah itega Manikánsabe irutaboiro sansánkákáq móneyabé irutaboiro sansánkákáq íre moráráq sehgioráhowe úwe. \s1 Sísaga Manikánka wahnah wahnahnirabeqsabé teriu ehwéhne. \p \v 14 Sísaga mah ehwéh mahrarúwara Péhrasi kegá irera móneyabé sirutaboiro puara wensabé awiréh atáhwe. \v 15 Awiréh atáhwana wega sensabé, Mó kegá, Ite kaweq ke wóe aitageheéra arambehriowe. Manikánka itene kopípéq irupipeqté íwíáh tagaríéhre. Wehukega iwíáh íwíáh atáh náneqme Manikánka mi naneqsabé abehq náneq mire atéhre. \p \v 16 Wání meri merini aní Sóniga íre sútaq Mósísine ehwehnkakáq Manikáne ehweh iraru kené ehwehnkakáq kowe. Kowana Sóniga suraitaq Manikánka wahnah wahnahnirabeqte kaweq ehwéh tei teinúne. Teinúnara ómi kegá págegeue mitaq kioráhúne íwíáhowe. \p \v 17 Íópeqkákáq mah marákó márákóákáq mókake tabanaginae. Peh Manikánka sehgioro i ehwéhmé mi ehwéh pehgáriq íre tabanagorahire. \s1 Sísaga wehga wene ahre kaqsueyabe irarú ehwehne. \r (Mátíyu 5.31-32, 19.9; Máhka 10.11-12) \p \v 18 Wene ahre kaqsuena mó ahré meyéh ánínká aiq ahbabárire. Sutai ahré meyéh ánínká moq ahbabárire úwe. \s1 Áhnte monéákáq wéh iraipéq míarainsabé éhwéhne. \p \v 19 Sísaga Péhrasi keyábé mó mahraréna, Menah áhnte mensáméhnsánkákáq wéhgá kaweq ambántámárí aneranerue ména ahriahri kaweq tahutáhúq naruq narururaire. \v 20 Wega miraurairana tabonah náonkakáq ání wenáwíq Árásárúsi áhnte mensáméhnsánkákáq wéhné ogesáh ogesáhrapeq tútuue ména \v 21 mi wehné táhutahuq apipi nanieéna mitaq míarairana iamárínká séra wene náo wana wananurowe. \p \v 22 Tabonah ani pukurairara íópeqté kégá wenawa meqmera Maniká míéhrabeqte aní Ébáráhmaba móátárówana áhnte mensáméhnsánkákáq wéh moq pukurairara maisiarówe. \v 23 Maisarówana wenawanka iraipéq ména anotah erurairana kamahuraire. Wega senahpeq tagarairara íre wahtopeq irerebeq Ébáráhmareq Árásárúsireq moráráq míaroyana tagaraire. \v 24 Tagéna Ébáráhmansabé áwíahraqséna, Ébáráhma nániboo, ínénsabe arutaboirainte Árásárúsi eqmarehnana wene ayahnkara wánípipeq pámbáhue ninehbíraq tabaintahnana titiríno. Mah iráípéq anotahtaq níérire uraire. \p \v 25 Níérire urairana Ébáráhmaga wensabé, Náníbáre. Are oga míarona tanáhráqmé áhnte kawéq náneqkakáq míaronana Árásárúsi tabonah ani míaraire. Minayabe iwíáhue tagáhno. Amahnága we mahtaq kaweqtaq míéhrah arewe mitaq kamahóne. \v 26 Móme ite ákáhpi mentú kéhnsábé mahbeqté kégá mibeq íre tuoráhúnara mibeqté kégá mahbeq íre kioráhowe uraire. \p \v 27 Urairana wega Ébáráhmansabé, Nániboo, Árásárúsi nánibone nahtapeq eqmaro. \v 28 Mitaq náníbáqmari moberíáh míáhwe. Mah iráípéq anotah érirabeq se moq siyehboq Árásárúsiga sensabé, Itene ahbabáq sansa sueq kaweqtaq mía míaoro korerinkéhe uraire. \v 29 Urairana Ébáráhmaga wensabé, Sega Mósísireq Manikáne ehweh iraru kereqne ehweh matíáhwe. Mina iragéhe uraire. \v 30 Urairana, Ahqáho. Sega mina íre iragéhe. Pukia anínká oganúkéna korerinaraqmé se irera sene ahbabáq sansa suaneherawoe uraire. \v 31 Urairana Ébáráhmaga wensabé, Sega Mósísireq Manikáne ehweh iraru kereqne ehweh anetaníbo íwíáhirataqmé pukia ánínká oganúkéna terinaraq sega wene ehwehnsabé moq anetaníbo íwíáhéra kaweq ke íre ukoneherawoe uraire úwe. \c 17 \s1 Ahbabáq sansanká aiq pútare atona sansá saiqnaruahráhi ehwéhne. \r (Mátíyu 18.6-7,21-22; Máhka 9.42) \p \v 1 Sísaga we kéró keyabé mahraréna, Síúgio kewé anotah ahbábárowe. Mah marákó márákóípéq ahbabárorahi sansá peh kagaire. Áúgii anímé ahbabáq áhwáreh puana Manikánka anotahtaq kamah awinawire. \v 2 Wehukenínká ínénsabe aiq pútare aintéh ání ahbabáq sansa áúgi ínaraqmé anotahtaq íre kawerire. Áúgii anínká káriq aní áúgi ínaraqmé wene anuopi anotah ebáh táhru táhruue púrúrúia káwéhúpípéq tuparuahnana wánípipeq tupekitaq tahirímé aiq kaweri irino. Iteite kawerurero úwe. \p \v 3 Sísaga mó mahraréna, Arene iyahnabo anínká ahbabárínaraq ehweh ato. Ehweh atéhnaraq wega arensabé, Íre kaweruge. Móme íre mirainie ínaraqmé insahwé ate wene ahbabáqsabe mó íre iwíáhúno. \v 4 Wega peh morá wéhékáh abapete téhtaré tánáhráq are ahbabárue ue anehe wega, Íre kaweruge. Mi ahbábáq suaníe ínaraqmé wene ehwehnsabé aiq pútare ate wene ahbabáqsabe íre iwíáhúno úwe. \s1 Sísaga aiq pútare atéh sánsánsábé teriu ehwéhne. \p \v 5 We kéró kega Sísansabé, Itega kaweqtaq aiq pútare atanéhboq séhréh aito uwe. \v 6 Séhréh aito uwana wega sensabé, Arene iwíáhwé awanká ayu pehgáriq ayú tahnsa kahnaraq itega anotah awánkánsábé, Are sawikue móbeq sóreq waní káwehupípéq kogahno irataq mi awánkánká itene ehweh sehginawire úwe. \s1 Sísaga kaweq arámbéhrí áníné sánsánsábé irarú ehwehne. \p \v 7 Sísaga mó mahraréna, Wahnah korégá wene arambehri anínsábé, Néne sipisípiqtaq wahnahnúno anehe néne sotápéq koarambehriúno atéhrana tupekinaínara wega sotápéqté árámbéhrí suena wene wahnahne nahtapeq sinae. Wene wahnahnka wensabé, Aiq míre. Sewe náhno inabo? \v 8 Írakaumo. Wahnah korégá wensabé, Néne táhutahuq tíare tahberapeq mewe ménánio éna ínéga nawe parabarúáhnaraq arene táhutahuq nankehe inae. \v 9 Minawé peh arambehri aniné arambehri puana wega miraitaq wahnah korégá kaweróne inabo? Írakaumo. \v 10 Mina inserah Maniká itene Wahnahne ehweh sehgíóro. Kawerue sehgieq parabarueq iwíáhéq ite íre kaweq arámbéhríúna anímárí múne. Itega miraúnawe peh itene arambehri wire oro úwe. \s1 Sísaga kawerato anínká kouwekue kaweróne ato ehwéhne. \p \v 11 Sísaga Sarúsarama suwahpeq pokinaútaq wega Sámáría marákóákáq kótaikue Kehrari marákóákáq kótaikue \v 12 mó ke suwahpeq kúwara inayáhnkú ké anotah naonkákáq kégá weba suwe. Mó ke insoq sitéhneho éra sega móbeq iriwe méra \v 13 áhrabéra, Sísao, are anotah aní móne. Arutaboiraito uwana \v 14 Sísaga se tagéna sensabé, Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kébá pokue itene náo kaweraginsabé sokigi aríéro úwara pokue ahtapeq kutaq sene náo kaweragúwe. \p \v 15 Peh morá ánínká wene náo kaweragú tagéna kouwekue Manikánsabe anotahtaq iwíáh íwíáh atena \v 16 Sísane aigárápí abiah maraipérue káúqmunue iwíáh íwíáh atena kaweróne atowe. Mi anímé íre Asiu aníne. We Sámáría marákórápéqté áníne. \v 17 Sísaga we kasenéna, Inayáhnkú kaweraitóge. Mó abapete itaréitaré ánímárí eheq míaho? \v 18 Aneqsabé peh morá wáhnaupéqté ánínká kouwekéna Manikánsabe iwíáh íwíáh atehro éna \v 19 wensabé, Irigue pokúno. Aiq pútare aintahnaga kaweratéhre úwe. \s1 Sísaga tuina tanáhráqsábé éhwéhne. \r (Mátíyu 24.23-28,37-41) \p \v 20 Péhrasi kegá Sísaba séra wensabé, Manikánka wahnah wahnahnína tanáhráq ahkake sinabo uwana wega sensabé, Manikánka wahnah wahnahnína tanáhráq wehukega siuratate íre tagahrahowe. \v 21 Wehukega, Mahtaq kéhre. Mitaq kéhre íre irarerahowe. Manikánka wahnah wahnahnime amahnága ite míáhrabeq ábórarire úwe. \p \v 22 Sísaga we kéró keyabé mó mahraréna, Mókake itega íné wehukení úku aní túóna tanáhráq níwénunue irutaboiréq íre tagagehe. \v 23 Mi tanáhráq sinaínaraq mó kegá, Mitaq koragahro. Mahtaq seragahro teírataq sene ehweh íre aiq pútare arítáhro. \v 24 Sokeqsúéhrana apubúue moke íópeq téhrehnserah íné wehukení úku aní túóna tanáhráq tuinauge. \v 25 Téhwe mah tanáhráq wahnahno kegá ínénsabe, Iuwahriehre aintera kamah aniera nubiq suagéhe. \p \v 26 Naho naho Nóah mío tanáhráq wehukega ahbabáréra miraunserah íné wehukení úku anínká tuinie onaraq mi tanáhráq oga míéhra kegá miraigehe. \v 27 Anotah waní pianaú tanahráq wehukega ahbabáréra ahriahri miraunserahnéra táhutahuréra ábáhréra pahuiruwana Nóahga wene sípiipéq kibekúwana anotah ibónsúwana wání pionka moke subipáhraruowe. \p \v 28 Mó aní wenáwíq Árótae. We wáhnaupéqté ké suwahpeq Sóróma suwahpeq míotaq mi kegá íre irasa ké méra táhutahuréra paiqnanánéra ayu uqmarera nah pearówana \v 29 wega mitaq suena pokútaq íópeqté irobina tuwara mi ke moke tabikue pukuwe. \v 30 Mina unserah íné wehukení úku anínká tuinaona tanáhráq wehukega táhutahuréra seyene arambehri miraéra ahwiminirataq tuinauge. \p \v 31 Mi tanáhráq sinaraq máhpeq míéhrataq itene ménsámehnsá meyaneheéq nahupeq kibekiyeho. Mina inserah sotápéq míéhrataq itene nahtapeq kouwekiyeho. \v 32 Manikánka Árótane ahre kamah awunsabe ahreraq matíáhro. \rq (Stat 19.26)\rq* \p \v 33 Wehukenínká peh wewensabé arutaboiréna peh wewe awahbeh iwíáh mira aruqaruri anímé oga mérapeq íre awaq miahráhire. We awahbeh iwíáh suqsuri anímé oga mérapeq awaq miankéhe úwe. \p \v 34 Sísaga mó mahraréna, Íne wehukení úku anínká túónaraq mi tanáhráq inokáhpeq téhraníté morá máhríqtáq sugéhrataq Manikánka mó aní merena mó aní mitaq auwanae. \v 35 Téhrinítégá aboyanirataq mó iní merena mó iní mitaq auwanae. \v 36 [Téhtaré wéhgá sotapéq arampehrirataq mó weh merena mó weh mitaq auwanae úwe.] \v 37 Úwara we kéró kega wene ehweh irera Sísansabé, Itene Wahnahno, eheqpo uwana wega sensabé, Pusa káné anonka kéhrabeq kúqnumarinká ínsínsíowe úwe. \c 18 \s1 Sísaga pagu paguni kewéínínsábé pabeqme ehwéhne. \p \v 1 Sísaga we kéró kega púreré sansansábé anetaníbo íwíáhéq túbáh agiyehboq peh ahriahri púrerigeheéna mah pabéqmé éhwéhmé teriuwe. \v 2 Mó kené koti ehwéh iwíáhue irena sene koti kawerarítéh wéhgá wenawahpeq ména Manikánsabe íre áhreia mó keyábé íre iwíáh íwíáhuraire. \v 3 Mi ke suwahpeq kéweiní ména mi wehbá séyééna wensabé, Níwíoqneh aní túbáh aginkehboq ehweh ato teawa teawanuraire. \v 4 Téh séyéuraitaq mi weh ánínká wene ehweh íre irena ahqáho atáráire. Anehemé wega mó iwíáhéna, Ínéwé Manikánsabe íre áhreia wehukeyabé íre iwíáh íwíáhuge. \v 5 Peh mi inínká ínéba séyééna pagu pagu aintéhnsábé wene ehweh sehginíe. Íre sehgiónaraq wega mó séyééna pagu pagu aintahnaraq nuwahqsoreqninae uraire úwe. \p \v 6 Sísaga mó mahraréna, Mi wehgá íre kaweqtaq ména mi iwíáhuraime íráhro. \v 7 Wega miraurainsabé Maniká tagaríáh kégá ahriahri púreq aruqarurirataq Manikánka íre séhréh aritanabo? Wega íre wahto tanáhráq peh túbáh aginabo? Írakaumo. \v 8 Teiníboq írátíáhro. Wega se apubúue séhréh aritanae. Íné wehukení úku anínká mah marákóípéq kiwekona tanahráq mah kegá ínénsabe aiq pútare aintaneherabomo úwe. \s1 Téhq anítégá púreruya sansátáréyábé pabeqme ehwéhne. \p \v 9 Mó kegá iwíáhéra, Itebataq kaweq ke míone éq, Mó keyábé iuwahriehre uwana Sísaga mah pabéqmé éhwéh mi ke teriuwe. \v 10 Péhrasi anínká púrerinieéna Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq kirairana táhkísi moné merai anínká moq púrerinieéna mitaq kiraire. \v 11 Péhrasi anínká iriwe ména wewensabé iwíáh íwíáhéna mahraréna, Manikáno, íné mó ke tahnsa ání íre míónsábé arensabé iwíáh íwíáh atóge. Ínéga aebówé, ahbabáqmé, mó kené ahre abariéwé íre mirau aní múge. Íné íre mahna táhkísi moné meyéh ání tahnsa ání múge. \v 12 Ínéga mó wikíráq mó wikírárue arensabé iwíáhéna téhtaré wéhékáh táhutahuq awehriuge. Moke meyó náneqme saraqme abapete itaréitaré matawéna mó morá are náwa náwanuge uraire. \p \v 13 Péhrasi anínká mahna tahnsa púrerurairana táhkísi moné meyéh ánínká móbeq iriwe ména wene ahbabáqsabe ayehitarairana ibiséna aura marakóiperurawéna púreréna, Manikáno, íné ahbabáq ani míónsábé arutaboirainte kawerainto uraire. \p \v 14 Sísaga mó mahraréna, Teiníboq írátíáhro. Manikánka táhkísi moné merai aní kaweratáráirana wene nahtapeq pokéna kaweqtaq míarairana Manikánka mó aní peh áwé tagarairana wene ahbabáqkakaq mewena pokuraire. Aneqsabébo? Wewensabé iwíáh íwíáhi anímé Manikánka mi anínsábé, Pehgáriq aní míahno atankéhe. Íné pehgáriq aní múge íwíáhi anímé Manikánka mi anínsábé, Anotah aní míahno atankéhe úwe. \s1 Sísaga, Káriq anímárínká ínéba sewíagehboq ahqáho arítého ú ehwehne. \r (Mátíyu 19.13-15; Máhka 10.13-16) \p \v 15 Sísaga káriq anímárí táhtorankeheéra mó kegá meriqmera mórítówara we kéró kega mórító keyabé suwehgu aritera ahqáho arítówe. \v 16 Ahqáho arítówana Sísaga mi karíq ánímárínsábé, Máhoro éna we kéró keyabé, Mah karíq ánímárí ínéba sewíagehboq ahqáho arítého. Sega mira onserahno kegá Manikánka wahnah wahnahnirabeq awaq miagéhe. \v 17 Teiníboq írátíáhro. Mah karíq ánímárínká Manikánka wahnah wahnahnirabeqsabé sirutaboirowe. Peh morá sega mira onserahno kegá mibeq kioráhowe úwe. \s1 Áhnte mensáméhnsánkákáq ánínsábé árahue oga mérapeq awaq mianabo i ehwéhne. \r (Mátíyu 19.16-30; Máhka 10.17-31) \p \v 18 Wahnah anínká Sísansabé, Íwáhnoraníno, arewe kaweq aní míahne. Oga mérapeq awaq mianíboq anerininkono úwana \v 19 Sísaga wensabé, Aneqsabé kaweq aníne aintahno? Maniká webataq kaweqtaq mía míaire. \v 20 Sehgíóro ú ehwehmé aiq ahtebáhne. Mi ehwéhnká mahraréna, \q1 Mó aníné ahre weh abariiyeho. Mó aní subiq súého. Aebóiyeho. Mó keyábé péhe éhwéh arítého. Iteinoibone ehweh ireq se séhréh arítáhro ire úwe. \rq (Kisim Bek 20.12-16; Lo 5.16-20)\rq* \p \v 21 Úwana mi anínká Sísansabé, Káriq aní míarautaqkákáq amahnágaákáq mi ehwéh sehgíúge úwana \v 22 Sísaga mi ehwéh irena wensabé, Peh morá náneq íre miraóne. Moke matiahna mensáméhnsá paiqmaqme móne mewe tabonah ke nário. Mirainaraqmé íópeq kaweq naneqmarí matiankehe. Tabonah ke moke nárie íné séniro úwana \v 23 mi anínká irena áhnte mensáméhnsá ko púana wene arupipeq umeh agúwe. \p \v 24 Sísaga mi weh tagéna mahraréna, Áhnte mensáméhnsá matíáh kégá Manikánka wahnah wahnahnirabeq kieyabe anotah pagégéue mirao naneq mire. \v 25 Kéhma anotah kane. Mi kanká wai abahrabahpipéq kéagínayabé págegeue mirai naneq mire. Mina inserah áhnte mensáméhnsá matíéh ánínká Manikánka wahnah wahnahnirabeq kinayabé anotah pagégéue mirai naneq mire úwe. \p \v 26 Úwara író kega kasenéra, Minayabe insega oga mérapeq awaq miahráhiro ue kasenuwana \v 27 Sísaga sensabé, Wehukega íre miraoraho naneq Manikánka miraorahire úwe. \p \v 28 Pítaga wensabé, Iteruwahpeqkakáq moke mationa naneqkakáq sueq kérone úwana \v 29 Sísaga sensabé, Teiníboq írátíáhro. Manikánka wahnah wahnahnirabeqte árámbéhrí miraoneheéra sene nah súáhmé amahnága áhnte mó nahmárí awaq miagéhe. Mi arámbéhrí miraoneheéra sene ahreromé, sensibáqmarimé, sensinoibowe, sene animárímé súáhmé \v 30 áhnte mó kegá sensuwahrah úkigehe. Mókake oga mérapeq moq awaq miagéhe úwe. \s1 Náhmbáh 3 tanáhráq Sísaga, Íné pukéna oga úkinauge ú ehwehne. \r (Mátíyu 20.17-19; Máhka 10.32-34) \p \v 31 Sísaga moke we kéró ke móbeq sitena sensabé, Íráhro. Manikáne ehweh iraru kegá íné wehukení úku anínsábé naho sehiranuwe. Itega Sarúsarama suwahpeq pokonaraq sega sehiranunserahnue mó kegá miraigehe. \v 32 Nánuwahrah Asíú kégá nahnso kebá móintagéhe. Sega niwiréh aintera abehq éhwéh aintera tehqni aintera \v 33 nubiq marera nubiq suagéhe. Nubiq suehrana íné pukéna apahtáró wéhékáhtáq oga úkinauge úwara \v 34 we kéró kega mi ehwéh íre ahtebowe. Mi ehwéh áwahe kopípéq ko púara sirupipeq íre írówe. \s1 Sísaga aura pira ání kawerato ehwéhne. \r (Mátíyu 20.29-34; Máhka 10.46-52) \p \v 35 Sísaga Séríko suwahpeq wahto kútaq aura pira ánínká ahnayehráq tútuue ména ineh inehúwe. \v 36 Áhnte kegá sótaikuwana mi anínká irena sensabé, Aneroo úwara \v 37 sega wensabé, Néhsara suwahpeqte ání Sísa sotaikire teawúwe. \v 38 Teawúwana wega anotahtaq mahraréna, Sísao, Tébítine anahwao, ínénsabe arutaboirainto úwara \v 39 ebeq ku kegá wensabé awehgu atera, Ehiya míahno atówana wega íre túbáh agia peh anotahtaq mó mahraréna, Tébítine anahwao, ínénsabe arutaboirainto úwe. \p \v 40 Arutaboirainto úwana Sísaga mitaq kowéna, Níyáhrabi aní meqme sero úwara meqmera suwe. Suwana Sísaga wensabé, \v 41 Aneratanínkono úwana wega, Néne Wahnahno, íné tagéyabe nuwahbehre úwana \v 42 Sísaga wensabé, Arega aiq pútare aintahnaga aiq kaweratóge. Tagáhno úwe. \v 43 Tagáhno úwana apubúue tagéna Sísa kérena Manikánsabe iwíáh íwíáh atowara mina tago kegá moq iwíáh íwíáh atówe. \c 19 \s1 Sísaga táhkísi moné meyo aníné nahtapeq pokú ehwehne. \p \v 1 Sísaga Séríko suwahpeq kure kótaikinaúwana \v 2 táhkísi moné meyó kene wahnah wenáwíq Sákíási míowe. We áhnte monéákáq ánínéna, \v 3 Sísa taganie íwíáhéna áhnte kegá kígíunsabe we egahq aní púana Sísa íre tagahrahúwe. \v 4 Minayabe wega pehbeheráh wehuke kótaikue Sísa taganieéna we sína ahtápéqté áwánkátápéq kire kirútuue míowe. \v 5 Tútuue míowana Sísaga wahtotaq séna aura pankeqme Sákíási tagéna wensabé, Sákíásio, arene nahtapeq kowíaniboq are apubúue maraipéq tueagúno úwe. \p \v 6 Tueagúno úwana Sákíásiga apubúue tueague aru eyoyóéna Sísa mehweh atena wene nahtapeq móatowe. \v 7 Mina tago ke ómiga abiahnsanéra áhnte ahbábáq áníné nahtapeq pokinsabé íre kawerire uwe. \p \v 8 Sákíásiga wene nahtapeq iriwe ména Sísansabé, Néne Wahnahno, néne ménsámehnsá saraqme tabonah ke ákáhtaq náriníe. Menahmé ínéga mó keyábé péhe éhwéh teriena sene móne pehipi merauge. Amahnága merau moné itaréitaréráq meraunserahnue mi ke náriníe úwe. \v 9 Úwana míó kega írótaq Sísaga wensabé, Arene ahbabáq sansa suahnayabé iboramé ite mi karírónání kaweraitóge. Arewe amahnága aiq pútaq Ébáráhma kahnáh ání míahne. \v 10 Íné wehukení úku anínká ahbabáq ke kabarue kawerinieéna tumíóge úwe. \s1 Sítáríarai monéyábé pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 25.14-30) \p \v 11 Sega ahtapeq kure Sarúsarama suwahpeq wahto kutaq wereq nogú kega iwíáhéra, Manikánka wahnah wahnahnirabeq ábóraq aginaire unsabe Sísaga mah pabéqmé éhwéh teriuwe. \v 12 Teriena, Anotah wehgá íre wahto wáhnaupéqté kéné marakóraq pokinauraire. Mi wehgá iwíáhéna, Pokinaurabeqte wáhnáh ánínká ínénsabe, Arenawahpeq pokue arenawahrah kowahnahnúno teninkeheéna pokinauge íwíáhuraire. \v 13 Pokinauraitaq wene arambehri ke nayáhnkú ké síáhrabéna 20 Kína 20 Kína ue sítáráwéna sensabé, Íné pokona tanáhráq mah moné matawéq paiqme arambehriéwehrana kouwekono éna pokuraire. \p \v 14 Pokurairara wenawahrahga wensabé íre suwahbéna wáhnaupéqté wáhnáh ánínsábé, Areba ki anínká itetaq wahnahnéyabe iuwahriehre koreawéro éra mó ke we anehe eqmaq súátówe. \v 15 Pokurai wehgá mi wahnáh árámbéhrí mewena wenawahpeq kouwekéna wene arambehri ke móne átáríaro keyábé síáhraburaire. Síáhrabéna sensabé, Íátáu moné árámbéhrí árahuroo kasenuraire. \p \v 16 Árahuroo kasenurairana ebeq surai anínká wensabé, Anotah weh wóne. Arega níátóna moné mi 20 Kínáráté áhnte paiqmaqme amahnága arene móne íregáritaq Kiná 200 Kína úkire urairana \v 17 wahnah korégá wensabé, Kaweróne. Are kaweq arámbéhríóna aní móne. Pehgáriq arámbéhrí tábúsoq marahna puah mókakewe arega nayáhnkú kéhíná suwahpeq wahnahninkehe uraire. \p \v 18 Mó arámbéhrí ánínká séna wensabé, Anotah weh wóne. Arega níátóna moné mi 20 Kínáráté paiqmaqme amahnága arene móne 100 Kína úkire urairana \v 19 wahnah korégá wensabé, Arewe moberíáh kéhíná suwahpeq wahnahninkehe uraire. \p \v 20 Urairana mó arámbéhrí ánínká séna wensabé, Anotah weh wóne. Arega níátóna moné meyo. Ínéga ambantaraté úbíqme kopéq matauge. \v 21 Íre arega arambehrióna naneq mewe meweóne. Íre arega uqmatona naneq naruq naruróne. Are págege wahnáh ání míahnayabé áhreéna arene móne kopéqmarena pehipi áwúge uraire. \p \v 22 Urairana wahnah korégá wensabé, Arewe íre kaweq arámbéhríóna aní móne. Arega iraréna ehwéhnsábé ehweh atanauge. Íre ínéga arambehriu naneq mewe meweuge éna wino. Íre ínéga uqmatau naneq naruq naruruge éna wino. Íné págege wahnáh ání míó púah \v 23 aneqsabé néne móne pénkiipéq íre matono? Mirauronaraq tahirímé amahnága áwátáu monéákáq pénkiipéqté mónéákáq meyó irino éna \v 24 mitaq míaro keyábé, Túbáh agurai aníné móne meweq áhnte kiná 200 kína matíéh ání náwéro uraire. \v 25 Urairara sega wensabé, We amahnága 200 Kína matíéh mino urowana \v 26 wahnah korégá sensabé, Teiníboq írátíáhro. Áhnte matíéh ání mónkakáq awiníe. Pehgáriq matíéh ání mina meyahnana we tabonah ani míankehe uraire. \v 27 Wahnah korégá mó mahraréna, Néne naruowe ínénsabe itene wahnah aní méyabe iuwahriehre uro kewé meriqme sure ínéga tagahnaq subiq súáhro uraire úwe. \s1 Sísaga Sarúsarama suwahpeq kú ehwehne. \r (Mátíyu 21.1-11; Máhka 11.1-11; Sóni 12.12-19) \p \v 28 Sísaga mah pabéqmé éhwéh teriena ahtapeq ebeq kure Sarúsarama suwahpeq pokinaúwe. \v 29 Wega Páítápási suwahpeq Pétáni suwahpeq wahtotaq kútaq Óríwi sawéhrápéq kiuwe. Sísaga we kéróya aníté eqmaq suanaútaq \v 30 sensabé, Isebeq wahtotaq kehiná suwahpeq pokotao. Mitaq kirataq iyaráh ká tónki aráhq wehuke íre áhkokóue nogí ká tagéta pugeqme meqme setao. \v 31 Pugeréhrataq mó anínká itensabé, Aneqsabé pugerehyo ínaraq wensabé, Itene Wahnah áhkokóue kinkeheéta meroye teawétao éna eqmaq suowe. \p \v 32 Eqmaq suowara pokue Sísaga teriunserah iyaro tonkí áráhq tagéra pugeróye. \v 33 Pugeróyataq mi kané sibowáréhga, Aneqsabé pugerehyo uwara \v 34 sega sensabé, Itene Wahnah áhkokóue kinkeheéta meroye uyana sega, Meqme pokotao uwara \v 35 mi ka meqme Sísaba seweqmera sene korósi mi kané abobiahtaq uwiq máróyana Sísaga mi tonkíné ahbobiahtaq kierútu agúwe. \p \v 36 Tónkiga Sísa áhkokóue pokútaq wereq ku kegá Sísansabé iwíáh íwíáh ató púara sene korósi ahtapeq uwiqme awahrirarówe. \v 37 Mi ah Óríwi sawéhrápéqté tutaq Sarúsarama suwahpeqsabé wahtotaq kútaq áhnte we kéró kega Sísaga págegeue miraú otáq sánsámárínsábé iwíáhue tagéra Manikánsabe iwíáh íwíáh atówe. \v 38 Sega anotahtaq mahraréra, \q1 Itene Wahnah áwírue si aní anotah anínsábé iwíáh íwíáh atone. Manikánka iru pehwehrue aitena we íópeq míéhraq wensabé iwíáh íwíáh atone uwe. \rq (Buk Song 118.26)\rq* \p \v 39 Uwara Péhrasi kegá Sísansabé, Are kéráh kégá túbáh agiyehboq ehweh arito uwana \v 40 Sísaga sensabé, Teiníboq írátíáhro. Sega túbáh agotaq tahirímé ebahmarínká anotahtaq iwíáh íwíáh aintáh irino úwe. \s1 Sísaga Sarúsarama suwahpeqte kéyábé ibisó ehwehne. \p \v 41 Sísaga Sarúsarama suwahpeq wahtotaq kútaq mitaq tagéna mibeqté kéyábé arutaboiréna ibisówe. \v 42 Ibiséna mahraréna, Ibora itewe Manikánka insahwé aitéh sánsá ahtebahtaq tahirímé nirupipeq eyoyó irino. Amahnágawé itega íre tagariahrahowe. \v 43 Mókakewe itene naruoga iteba séra ite abugéqnáhnue moke itene ahmari paitáwéra wahnahnigehe. \v 44 Sega itene nahmarí sokoruera itereq itene animárínseq subipáhraruagéhe. Sega moke perehnehnia ebáhtáté miraia naneq sokoruagéhe. Manikánka ite kaweraite tanahráq íre ahtebónayabé mókake itene naruoga miraigehe éna arutaboiraritowe. \s1 Sísaga Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápété paiqnanánu ke máhpeq kaqsuo ehwéhne. \r (Mátíyu 21.12-17; Máhka 11.15-19; Sóni 2.13-22) \p \v 45 Sísaga Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéqté wíráípéq kibekéna mitaq paiqnanánu ke máhpeq kaqsuena \v 46 sensabé, Manikáne ehwehnka mahraréna, \q1 Néne nahme púreré nahne ue áwíratagéhe ire. \rq (Aisaia 56.7)\rq* \m Itega miraonka mah nahmé aebó kégá mehwatíáhnserah nah úkire úwe. \p \v 47 Sísaga mó wehekáh mó wehekáhnue mitaq síwáhnorúwara Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Mósísine ehweh síwáhnoro kereq mibeqté wáhnáhmárínseqka Sísa subiq suanéhboq aneq ehwéh atanéhnkono éra sío síouwe. \v 48 Sísaga síwáhnorútaq áhnte mó kegá wene ehweh ireyabe suwahbó púara we subiq suanehe íwíáhu kegá íre suboráhuwe. \c 20 \s1 Sísansabé, Insega miraúno atáráiro u ehwéhne. \r (Mátíyu 21.23-27; Máhka 11.27-33) \p \v 1 Sísaga mó wehekáh Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéqté wíráípéq síwáhnoréna kaweq ehwéh teriuwara Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Mósísine ehweh síwáhnoro kereq mibeqté Asiu kené ábóáwáh wéhreqka weba séra \v 2 kasenéra, Arega miraóna naneqme árahinie miraono? Insega miraúno atáráinsabé miraono? Teio úwe. \v 3 Teio uwana Sísaga sensabé, Ínéga moq itensabé kaseninie. \v 4 Sóniga wání meri merininkeheéna insega eqmaq áúwátáiro? Manikánka eqmaq áúwátáiro? Peh wehukega eqmaq áúwátóo? Teníéro úwe. \v 5 Teníéro úwara sega epéq sío síoéra, Anere teawenéhnkono? Manikánka Sóni eqmaq áúwátáire teawénaraqmé wega itensabé, Aneqsabé wene ehwehnsabé íre aiq pútare atáróo inae. \v 6 Wehukega Sóni eqmaq áúwátówe teawénaraqmé mahtaq sáhuríáh kégá, Sóniwe Manikáne ehweh irarurai aní míre íwíáho puara ebahnsa tuparuqme iubíyeho éra sío síouwe. \v 7 Sío Síoéra Sísansabé, Sóniwe insega eqmaq áúwátáiramo. Ite íre tagarione uwana \v 8 Sísaga sensabé, Itega íné íre teníéwe. Minayabe ínéga moq ínénsabe, Miraúno aintárái aní íre teiníe úwe. \s1 Sotáq wahnahnuro ahbábáq kéyábé pabeqme ehwéhne. \r (Mátíyu 21.33-46; Máhka 12.1-12) \p \v 9 Sísaga mi keyábé mah pabéqmé éhwéh mahraréna, Wehga sonsoqme náhníáq sera ayu uqmarena mó keyábé, Néne sotáq wahnahnue náwe soqintewáhro aritena mitaq suena íre wahto wáhnaupéqté ké suwahpeq kowéna íre wahto tanáhráq mitaq míaraire. \v 10 Náhníáq sera irái tanáhráq wene arambehri anínsábé, Ákáhtaq koweyo éna sotáq wahnahnuro kebá eqmatairara sotáq wahnahnuro kegá náhníáq sera íre náwasa subiqmarera kaqsutowe. \p \v 11 Kaqsutowana so aboga mó arámbéhrí ání eqmatairara sega we moq subiqmarera íre kaweq sansá atera sera íre náwasa kaqsutowe. \v 12 Kaqsutowana so aboga mó aní eqmatairara sega we anotahtaq subiqmarera so wírá máhpeq tuparutowana \v 13 so aboga wewe náhenéna, Anerininkono éna niruní nénáhní eqmaraníe. Nénahni púara sega wensabé áhtenéra wene ehweh iragéhe éna wenahni anehe eqmataire. \p \v 14 Eqmatairara we wahto kuraitaq sotáq wahnahnuro kegá we tagéra seye náhenéra, So abone ahninkáwá aiq sire. Mah so awaq mianéhboq subiq suanéhe íwíáhéra \v 15 táhtoqme máhpeq móatera subiq sutowe. \p Sega mirauronsabé so aboga mi ke anere aritankéhbo? Teiníboq írátíáhro. \v 16 So aboga wene sotápéq séna wahnahno ke subiq suanawire. Wene sotáq mó kegá kawerue wahnahnigeheéna eqsitankéhe úwe. \p Eqsitankéhe úwara sega wene ehweh irera mahraréra, Éhneh. Sotáq wahnahnuro kegá miraurome íre kawerurowe uwe. \v 17 Uwana Sísaga se ebitáwéna sensabé, Manikáne ehwehnka aiq mahraréna, \q1 Nah píáh kégá suto wahqká moke nahwiahnsanse kiotaikire ire.\f + \fr 20.17 \ft Mátíyu 21.42 aigárápéqté éhwéh tagáhno.\f* \rq (Buk Song 118.22)\rq* \m Mah ehwéh áwahewé aiq ahtebaho kasenúwe. \p \v 18 Kasenúwana mó mahraréna, Mi wahqtáq inahnsubíra kené siyahnsamé piteginae. Mi wahqká megue wehukení subinaraq wene ayahnsamé abiro abiro aginawire úwe. \p \v 19 Úwara Mósísine ehweh síwáhnoro kereq Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreqka seye náhenéra, Sísaga mi pabéqmé éhwéhnue itepi parobehre íwíáhuwe. Mira íwíáhu puara sío síoéra, We táhtoqme karábúsiipéq móatanéhe éra peh mitaq sáhuríó keyabé áhreu puara íre miraorahuwe. \s1 Sega Sísansabé, Táhkísi moné inse awenéhnkono kasenu ehwéhne. \r (Mátíyu 22.15-22; Máhka 12.13-17) \p \v 20 Mósísine ehweh síwáhnoro kereq Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreqka Sísa táhtore tanáhráqsábé áwénunowara mó keyábé, Sísaba pokue péhe éhwéh teaweq, Arene ehweh ireyabe iuwahbehre oro. Wega ahbabáq ehweh irarinkehboq págegeue kasenéq áhwárawe tagahro. Ahbabáq ehwehnínaraq táhtoqme anotah wahnáhpá móatanéhe éra péheno ke eqmaq súówe. \p \v 21 Eqmaq súówara kure Sísansabé, Íwáhnoraníno, ite tagarionawe arega iraréna ehwéhmé tábúsoqme ehwéhnóne. Arega anotah kereq pehgáriq kereqsabé peh monseráh íwíáhé peh Manikáne sansá ahriahri tábúsoqme pahsuqme íwáhnoróne. \v 22 Minayabe teio. Aneq iwíáhono? Itega Aroma kené wahnah aní Sísáhri táhkísi moné awenéhnkono? Árahonehnkono uwe. \v 23 Uwana Sísaga sega epéráhpéru iwíáh tagéna sensabé, \v 24 Ebah moné taganiboq ábóraq maro éna, Mah monéráq píkísahakáq áwíqkakaq insene kehro úwara \v 25 sega wensabé, Aroma kené wahnah anímé Sísáhrinee uwe. Uwana Sísaga sensabé, Aroma kené wahnahne náneq wewe náwéro. Manikáne naneq wewe Maniká náwéro úwe. \v 26 Úwara Sísane ehwehnsábé áhtenéra wehuke míópi Sísaga áhwára áhwára ehwéh íre irarúnsabe túbáh agéra ehiya míówe. \s1 Sísaga pusa ké iriwe oganúq sitankéhe ú ehwehne. \r (Mátíyu 22.23-33; Máhka 12.18-27) \p \v 27 Sáyúsi kewé pusa ké íre iriwe oganúq sitankéhe íwíáhu kee. Táhmaro mi kegá Sísaba séra wensabé, \v 28 Íwáhnoraníno, Mósísine sehiranka maharéna, \q1 Íre aninkákáq wéh pukínaraq wenábáqka kéweiní meyankéhe. Mi inínká maqmarahna animárí wenawahne animárí míageheéna meyankéhe ire. \rq (Lo 25.5)\rq* \m \v 29 Minayabe abapete téhraníté se ábárahnahnah míarowe. Siwahwágá ahre mewena íre aninkákáq uraitaq pukuraire. \v 30 Pukurairana náhmbáh 2 abakáwágá awahwáné kéweiní mewena íre aninkákáq uraitaq pukurairana \v 31 náhmbáh 3 abakáwága moq monseráhnuraire. Moke mi abáráhnáhnahnka mi iní mótaq mótarue mewera íre aninkákáq urotaq orah animárí pukurowana \v 32 sinehemé mi iní moq pukuraire. \v 33 Moke mi abáráhnáhnahnka mi iní meronsabé iriwe oganúq sitahnaraq insene ahre míanabo kasenuwe. \p \v 34 Kasenuwana Sísaga sensabé, Mah marákó márákóípéqté wéhgá ahre meyáhwara ahreronká wehkowe. \v 35 Manikánka iriwe oganúq sitahna kegá ahre íre meyagéhe. Ahrega íre wehkigehe. \v 36 Se íópeqté kégá mía mía onserah puara mó íre pukigehe. Manikánka se iriwe oganúq sitahna puara peh wene animárí mía míaigehe. \v 37 Pusa ké iriwe oganúq site ehweh Mósísine sehiranka teíre. Uworapeqté káriq awánkánsábé íre tagia peh téhrówana irobinapipéqté éhwéhnká mahraréna, \q1 Íné Ébáráhmane Maniká múge. Íné Áhísáhkine Maniká múge. Íné Sékópane Maniká múge úwe. \rq (Kisim Bek 3.6)\rq* \m \v 38 Mi ehwéhnká sokigi aiímé Manikámé íre pusa kéné Manikáne. Írakaumo. We peh oga míáh kéné Maniká míre. Wega tagehme ómi oga míáhwe úwara \v 39 táhmaro Mósísine ehweh síwáhnoro kegá Sísansabé, Íwáhnoraníno, arega tábúsoqme iraréne éra \v 40 áhtenéra mó íre kasenuwe. \s1 Manikánka omaq ato aní éhweh Sísaga kasenú ehwehne. \r (Mátíyu 22.41-46; Máhka 12.35-37) \p \v 41 Sísaga sensabé kasenéna, Manikánka merirankeheéna omaq ato aní we Tébítine anahwa wíre ewe. Mi ehwéhmé aneqsabé irarewo? Maniká itene Wahnahnka néne Wahnahnsabé, Niyah púpeq tútuue míéhnaraq arene naruo wahnahnarítáríahno ire. \v 42 Manikáne Awanka Tébíti iwíáh atowana igonkó pukúípéq sehiranúwana mi ehwéhnká mahraréna, \q1 Maniká itene Wahnahnka néne Wahnahnsabé, Niyah púpeq tútuue míéhnaraq \v 43 arene naruo saiqnariankehe atóge úwe ire. \rq (Buk Song 110.1)\rq* \m \v 44 Írátíáhro. Tébítiga mi anínsábé, Néne Wahnahne ato puana we árahue wene anahwa míanabo úwe. \s1 Péhrasi kereq Mósísine ehweh síwáhnoro kereqka ahbabárowe ú ehwehne. \r (Mátíyu 23.1-36; Máhka 12.38-40; Árúka 11.37-54) \p \v 45 Ómi míó kega írótaq Sísaga we kéró ke teriena, \v 46 Mósísine ehweh síwáhnoro kegá mirao serahniyeho. Mó kegá se tagéra sensíwíq pankerageheéra íre wahto korósí úbíqmera nógówe. Sega máhkétirapéq nogótáq mó kegá se mehweh ariteyabe suwahbehre. Momiwí nahtápéq pokotaq kaweqtapéq tútuue méyabe suwahbehre. Táhutahurorabeq aboawah wehwárí tútuue míáhrabeq méyabe suwahbehre. \v 47 Sega kéweinínsónsábé péhe éhwéh teriera sene ménsámehnsánkakaq sene nahnkakaq mewe meweowe. Ite kaweqtaq míáh ké wóe igeheéq wehuke míáhtáq íre wahtotaq púreq aruqarurowe. Mirao puana Manikánka ehweh aritahna tanáhráq se anotahtaq kamah arinkéhe úwe. \c 21 \s1 Tabonah inínká Maniká náwu monéyábé éhwéhne. \r (Máhka 12.41-44) \p \v 1 Wehukega séra Maniká móne náwúrabeq áhnte monéákáq kégá mitaq móne náwúwana Sísaga tagówe. \v 2 Tabonah kewéínínká séna káriq pabúsá móné náwuwana tagéna \v 3 mahraréna, Teiníboq írátíáhro. Mi tabónáh kéwéínínká náwí mónégá moke mó kegá náwé móné kiotaikire. \v 4 Sega sene pehipi matíáh móné náwéwana mah tabónáh kéwéínínká moke wene matíéh mónéwé aiq náwíre. Aiq náwí púana amahnága táhutahuq paiqmarahna moné íre kéhre. Minayabe wega náwí mónégá moke mó kegá náwé móné kiotaikire úwe. \s1 Sísaga, Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náh íre kaweraginawire ú ehwehne. \r (Mátíyu 24.1-2; Máhka 13.1-2) \p \v 5 Táhmaro kegá Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq tagéra mahraréra, Mah nahtáqmé áhnte kawéq ébáhmárí awahriq naneqmarí kéhre uwana Sísaga minayabe mahraréna, \v 6 Itega tagah naneqme mókake paentárara aruaneherawoe. Mi peréhnéhnia ébáhmárí miraue moráráq íre kagainae. Peh moke paentárara aruaneherawoe úwe. \s1 Sísaga anehe tanahráq íre kaweq sunúq sinawire ú ehwehne. \r (Mátíyu 24.3-14; Máhka 13.3-13) \p \v 7 Sega Sísansabé, Íwáhnoraníno, arega irarénawe ahkake miraoneherabo? Miraonehera irataq aneq ábóraraginabo? Miraonehera irataq itega ahtebanehboq ebeqme aneq ábóraragínaq taganehnkono kasenuwe. \v 8 Kasenuwana Sísaga mahraréna, Mi tanáhráqsábé mó kené péhe éhwéhnsábé aiq pútare arítéhboq auráq matawéq tagaríáhro. Mi tanáhráq áhnte kegá mótaq mótarue néníwírue séra péhenéra, Íné Manikánka eqmaq núwéh ání múge éra, Anehe tanahráq aiq wahtonire igehe. Mina tahnsanira ke íre kéríráhro. \v 9 Mi tanáhráq mah marákó márákó ebehowe ira ehwéh ireq íre ahreoro. Íre iransánoro. Téhwe teiú náneq ebeq sínana anehe tanahráq íre apubúue sinae úwe. \p \v 10 Sísaga anehe tanahráqsábé mó mahraréna, Mó kehinánseq mó kehinánseqka ebehoneherawoe. Mó wahnáhné awahrahreq mó wahnáhné awahrahrerue ebehoneherawoe. \v 11 Mi tanáhráq anotah maríinae. Mitaq mahtaq ehwehráhnara áhnte ke awahreoneherawoe. Mi tanáhráq íópeqté náneqmarí tagéq anotahtaq áhreoraho naneqmarí tagagehe. \p \v 12 Mi tanáhráq itensabé suwahrieh kegá ite táhtoqme íwíoqnéra momiwí nahtápéq ehweh aitera karábúsiipéq móitagéhe. Itega néne sánsá segíónsábé anotah wahnáh kéreq ákáhtaq wahnáh kéreqka ehweh aitageheéra seba móitagéhe. \v 13 Mirairataq íné éhweh terigéhe. \v 14 Mi tanáhráq, Aneq ehwéh irarenehnkono ue iwíáh kikiriyeho. \v 15 Ínéga kaweq iwíáh aitahnaq ahtebia éhwéh irarirataq itene naruoga mi ehwéhnsábé íre ahqáho aitahráhowe. \p \v 16 Iteinoiboreq iteribáqmarinseq iteruwahrahreq itene iyahnabo anímárínseqka ite wahnah kebá móitehrara sega ite táhmaro iubiq iuagéhe. \v 17 Néne sánsá sehgíó púara ómi kegá itensabé iuwahriehre aitagéhe. \v 18 Itene iyahqnopeqte peh morá íyáhrá íre sáúqkinae. \v 19 Néne sánsá íre susa anehe tanahráqkákáq kawerue sehgírataq oga mérapeq awaq miagéhe úwe. \s1 Sísaga Sarúsarama suwahpeq kekigahki aruaneherawoe ú ehwehne. \r (Mátíyu 24.15-21; Máhka 13.14-19) \p \v 20 Sísaga anehe tanahráqsábé mó mahraréna, Ebehira kegá Sarúsarama suwahpeq abugéqnáhnuriehra tagehrataq áhníbórá mi ke aipáhrue subiq suera nahmarí kekigahki aruaneherawoe tagariagehe. \v 21 Mi tanáhráq Súría marákórápéq míéhrataq sáwéhrapeq pehbeheráh pokoro. Sarúsarama suwahpeq míéhrataq mitaq sueq móbeq pokoro. Ahpeq nogírataq Sarúsarama suwahpeq kouwekiyeho. \v 22 Mi tanáhráqmé anotah kamáh aina tanáhráre. Manikáne ehwehnka kamah ainawire ime aiq pútaraginawire. \v 23 Mi tanáhráq kía míéhra ininsónseq inahunahnínkákáq ínínsónseqka íre pehbeheráh pokorahi puaq sensabé irutaboiroro. Manikánka mi ke anotahtaq kamah arinkéhe. \v 24 Nahnso kegá mó ke pokatate kiraqme subiq suera mó ke meriqmera moke wáhnaupéqté ké suwahpeq móruagéhe. Nahnso kegá Sarúsarama suwahpeq áhnte opéq wahnahnigehe. Nahnso kegá wahnahné tanahráq parabagínaraq sega mitaq mó íre wahnahnigehe. \s1 Anehe íné wehukení úku anínká tuinauge ú ehwehne. \r (Mátíyu 24.29-31; Máhka 13.24-27) \p \v 25 Sísaga mi tanáhráqsábé mó mahraréna, Mi tanáhráqmé pópoqnahwe, íómé, wehyoqmarímé ótaq sansánagínaq tagagehe. Sóreq wanínká mueq muerue sóyáh agína puara moke wehukene sirupipeq umeh agínara anotahtaq áhreoneherawoe. \v 26 Íópeqté náneqmarínká kúrugúruínaraq wehukega, Anerirapómo éra iwíáh kikiréra anotahtaq áhreoneherawoe. \v 27 Mi tanáhráq íné íópeqté piribirioyahnkakaq téhreh naneqkakáq págegeue írábúyápipeqté tuonara tagagehe. \v 28 Teiú náneqmarí tagehrataq iriwe méq íwéh panantágínaq taganeheqmóe. Manikánka tumeirahna tanáhráq aiq wahtonire úwe. \s1 Sísane ehweh íre parabagia peh ahriahri kagainawire i ehwéhne. \r (Mátíyu 24.32-35; Máhka 13.28-31) \p \v 29 Sísaga mah pabéqmé éhwéh mahraréna, Éntuankakáq mó awánkánkákáqsábé iwíáhue tagéq ahtebahro. \v 30 Awanká ánáh aunínaraq itega iwíáhéq, Ópeq áhníbórá sire aiq ahtebóne ewe. \v 31 Mina onserah teiú náneq ábóraragínaq tagéq Manikánka wahnah wahnahni tanáhráq aiq wahtotarire igehe. \p \v 32 Teiníboq írátíáhro. Amahnága oga míáh kégá ómi pehipi íre pukigehe. Ebeqme moke teiú náneq ábóraragína tagéq anehe pukigehe. \v 33 Íópeqkákáq mah marákó márákóákáq parabagínana ínéga teiú éhwéhmé íre parabagia peh ahriahri kagainawire úwe. \s1 Sísaga, Ahriahri kawerue tagaríáhro ú ehwehne. \p \v 34 Sísaga mi tanáhráqsábé mó mahraréna, Kaweqtaq méq kawerurero. Itega abehq wání néq múguwahguiyeho. Ménsámehnsánsabe iwíáh kikiriyeho. Mirairataq ite íre iwíáhirataq mi tanáhráq apubúue sinae. Kahnkapi wah paríéhnserah \v 35 mi tanáhráq moke mah marákó márákóípéq míáh ké parianeherawoe. \v 36 Ahriahri níwénunéq kawerue auráq matíáhro. Mi tanáhráq sínaraq teiú náneqmarínká kamah ainehoéq Manikánsabe, Págege ainte séhréh ainto ue púreroro. Mirairataq íné wehukení úku aníné niuranabiahtapeq seiriwe míagehe úwe. \p \v 37 Moke wéhékáh Sísaga Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq síwáhnoréna tupekinaútaq mitaq suena Óríwi sawéhrápéq kigaegaeúwe. \v 38 Ahbiahipeq áhnte kegá wene ehweh iraneheéra Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq séyéuwe. \c 22 \s1 Súrásaga wahnah keyábé, Ite meiqmena Sísaba móitaníe ú ehwehne. \r (Mátíyu 26.1-5,14-16; Máhka 14.1-2,10-11; Sóni 11.45-53) \p \v 1 Asiu kené sótaikú siahreraq ko tanahráq íre múí párétí no tanahráq wahtonútaq \v 2 Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Mósísine ehweh síwáhnoro kereqka sío síoéra, Sísawe árahue subiq suanéhnkono uwe. Sega mó keyábé áhreu puara ábóraq íre táhtorahráhuwe. \v 3 Sísa kéró ke airápété téhraníté míówe. Sebaté ání Súrása Ísíkáríótie. Owainawanka Súrásane arupipeq kowena iwíáh atowana \v 4 pokue Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéqté wáhnáh kéreqpa kure sensabé, Sísa owinahwinonaq subóro úwe. \v 5 Úwara iwíáh íwíáhéra móne awenéhboq miraúno uwana \v 6 Súrásaga kowe aritena wehuke íre míéhrataq se Sísaba mórite tanáhráqsábé iwíáhue kabarúwe. \s1 Téhtaré ánítégá táhutahuq kawerare ehwéhne. \r (Mátíyu 26.17-25; Máhka 14.12-21; Sóni 13.21-30) \p \v 7 Asiu kené sótaikú siahreraq ko tanahráq íre múí párétí né tanahráq sútaq Asiu kegá sipisípiq áráhq subiqme titiru tanahráq súwe. \v 8 Mi tanáhráq Sísaga Pítareq Sónireqsabé, Sótaikú tanahráq ahreraq kéh táhútáhúq nanehboq kogaweraráhtao úwara \v 9 sega wensabé, Eheq kogawerarayéhnkoyo ue kasenuyana \v 10 Sísaga sensabé, Íráhtao. Wahto kehiná suwahpeq pokue obenkisa wání ántéhyánkákáq ánínseq piehgírataq we kéanehenotao. We pokína nahtápéq kieráhtao. \v 11 Mibeqté ábóáwáh wéhyábé, Íwáhnori anínká mahraréna, Ínéreq íné séníráh kéreqka sótaikú iahreraq kéh tánáhráq táhútáhúq nanehboq mi paqnáhípéq sokigi aio ire etao. \v 12 Wega ménsámehnsá aiq kaweria anotah paqnáhípéq sokigi ínaraq mitaq itene táhutahuq kaweraráhtao éna eqmaq suowe. \p \v 13 Eqmaq suowara pokue Sísaga teriunserah tagéra mitaq sótaikú tanahráq siahreraq ko tahutáhúq kaweraróye. \s1 Sísaga párétiakáq sera ano ko kahpúákáq náriu ehwéhne. \r (Mátíyu 26.26-30; Máhka 14.22-26; 1 Kórína 11.23-25) \p \v 14 Táhutahuq tanahráq sinaútaq Sísareq we kéró kereqka táhutahuq naneheéra pokue tútuue míówe. \v 15 Sísaga sensabé, Níéraníra tanáhráq aiq wahtonire. Ebeqme mina sótaikú tanahráq iahreraq kéh táhútáhúq itereq moráráq naneheéna iwíáh íwíáhuge. \v 16 Teiníboq írátíáhro. Mah tahutáhúq nahnaraq mah marákóípéq míó tánáhráq mó íre nanie. Manikánka wahnah wahnahnirabeq míáhnaraq mitaq nanauge úwe. \p \v 17 Wega náhníáq sera anonkakaq káhpú mewena Manikánsabe, Kaweróne atena sensabé, Umah. Moranínká moranínkáue nahro. \v 18 Íné mah marákóípéq míó tánáhráq náhníáq sera ano mó íre nanie. Manikánka wahnah wahnahnirabeq míáhnaraq mitaq nanie éna \v 19 páréti mewena Manikánsabe kaweróne atena keqme náriena sensabé, Mahnawé niwaq mire. [Nehrataqmé ínénsabe iahreraq matíáhro éna ite séhréh aitanieéna pukinie úwe. \p \v 20 Sega mi tahutáhúq parabagútaq Sísaga náhníáq sera ano mónkakáq mewe páréti náriunserahnue siena sensabé, Mahnawé néne korahq mire. Ite séhréh aitanieéna néne korahqka tuinawire úwe.] \p \v 21 Sísaga mó mahraréna, Tagahro. Néne naruo koweriranai ani itereq moráráq míéhre. \v 22 Manikánka aiq irarinserah íné wehukení úku aní pukinie. Néne naruo koweriranai anímé anotahtaq kamah awinawire úwe. \v 23 Úwara we kéró kega sío síoéra, Insega mirainabo ue kasenuwe. \s1 Sísaga we séhréh atéhoro ú ehwehne. \r (Mátíyu 20.25-28; Máhka 10.42-45) \p \v 24 Sísa kéró kega seye ehwehéra, Ínéga ite kiotaiku aní múge éra mó anínká mó anínkáue mira íwíáhéra ehwehuwe. \v 25 Ehwehunsabe Sísaga sensabé, Mah marákóípéqté kéráq págege wahnáhno ke míáhwe. Págege wahnáhno ke méra sensuwahrahraq wahnahnéra, Ite kawerue séhréh aitáh wáhnáhne ewe. \v 26 Itega mina tahnsa íre oro. Ite míáhrabeqte ání anotah anímé iteríbáq tahnsa míahno. Wahnah aní míanie íwíáhina anímé arambehri aní méq we séhréh atehoro. \p \v 27 Tútuue táhutahuri anímé anotah aníne íwíáhowe. Wene arambehri aní wene táhutahuq kaweraréh ánímé pehgáriq aníne íwíáhowe. Íné iteba míó ánímé arambehri aní tahnsanéna séhréh aita aitauge. \p \v 28 Níwíoqnah tanáhráq itega íné íre nuwasa ínéba mía míaonsabé \v 29 Nániboga ínénsabe wahnahnúno aintéhserah ínéga itensabé moq wahnahnoro aitóge. \v 30 Ínéga wahnah wahnahnonarabeq itega mitaq tútuue méq táhutahurigehe. Ísara kahnáh airápété téhtaré míáhwe. Itega wahnah kené tahberaq tútuue méq mi kahnáhné ehweh iwíáhue tagéq tábúsoq sitagéhe úwe. \s1 Sísaga Pítansabé, Íné nuwaniewóne ú ehwehne. \r (Mátíyu 26.31-35; Máhka 14.27-31; Sóni 13.36-38) \p \v 31 Sísaga Pítansabé mahraréna, Sáímónio, Sáímónio, írátíahno. Owainawanka iwíáhéna, Ahreronká námúq sibinsibinonserahnue ite abehq náneq tahnsá úkigeheéna íwíoqnanie ire.\f + \fr 22.31 \ft Káríki ehwéhmé íre námúqtaq pabeqme peh wítiraq pabeqme ehwéh mirarire.\f* \v 32 Amahnága arega ínénsabe aiq pútare ainte néne sánsá ambubu atiahne. Néne sánsá súéhneho éna arensabé púreratóge. Arene ahbabáq sue íné séraníe íwíáhinaraqmé arereq morá árámbéhrí ké séhréh arito úwe. \p \v 33 Úwana Pítaga Sísansabé, Néne Wahnahno, are kérónsábé karábúsiipéq móintaneherabomo nubiq suaneherabomo. Anetaníbo. Kéraníe úwe. \p \v 34 Úwana Sísaga wensabé, Teawiníboq írátíahno. Ibora kokórega ehwehnina ínaraq arega íné íre tagaríóge apahtáróráq irariniewóne úwe. \s1 Sísaga we kéró keyabé, Poka paiqmáráhro ú ehwehne. \p \v 35 Sísaga sensabé, Mónewe, unahmé, súwe meyého ue eqmaq íúwátáutaq ite aneq tabonahuroo kasenúwara sega wensabé, Írakaumo uwana \v 36 wega sensabé, Amahnága móneakáq unahnkákáq matíéhrataqmé mina mewe nogóro. Poka íre matíéhrataq sáhkétiraté móne meweq mi monéráté poka paiqmaráhro. \v 37 Aneqsabé teiugo? Manikáne ehwehnka aiq mahraréna, \q1 Wereq ahbabáq kereq morábí sáharitagéhe ire. \rq (Aisaia 53.12)\rq* \m Teiníboq írátíáhro. Sega íné mirairansabé mi ehwéhnká aiq pútaraginawire úwara \v 38 we kéró kega wensabé, Itene Wahnahno, tagáhno. Ite téhtaré pókánkákáq míone uwana wega sensabé, Mina aiq awehrare úwe. \s1 Sísaga Óríwi sawéhrápéqté mátábúrápéq kobúrerú ehwehne. \r (Mátíyu 26.36-46; Máhka 14.32-42) \p \v 39 Sísaga mitaq suena Óríwi sawéhrápéq poku pokuúnserahnue pokúwara we kéró kega kérówe. \v 40 Sísaga mitaq kéna sensabé, Ahbabáq aitehnehboq púreroro éna \v 41 se suena wahtotaq móbeq pokéna marakóraq káuqmunue ména púrerúwe. \v 42 Púrerue mahraréna, Nániboo, are awahbáhnaraqmé nirupipeq umehi naneq menuahráhóne. Íre íné nuwahbeh sansá peh are awahbáhna sansánúno ue púrerúwe. \p \v 43 [Púrerúwana íópeqté ánínká weba tuena págege atowe. \v 44 Págege atowana wene arupipeq áhnte umehúwana mónkakáq págegeue púrerúwe. Págegeue púrerú púana áhnte munsínsínká tuwe. Munsinsínka korahq tahnsánue marakóipeq tabagúwe.] \v 45 Púrerúrabeqte irigue we kéró ke koragówara sirupipeq umehúnsabe sugówe. \v 46 Wega sensabé, Aneqsabé sugaho? Owainawanka ahbabáq aitehnehboq iriwe púreroro úwara áhnte wehuké weba suwe. \s1 Súrásaga Sísane naruo koweriro ehwéhne. \r (Mátíyu 26.47-56; Máhka 14.43-50; Sóni 18.3-11) \p \v 47 Sísaga ehwehnútaq we kéro aní Súrásareq áhnte mó kereq weba suwe. Súrásaga ebeq séna weba wahtotaq sewéna we nánkóqnanaútaq \v 48 Sísaga wensabé, Súrásao, íné wehukení úku aní mónuwanieé nánkóqnanibo úwe. \p \v 49 Su kegá Sísa táhtoraneherautaq we kéró kega tagéra wensabé, Itene Wahnahno, pokatate apiaranéhnkono uwe. \v 50 Uwana peh morá kéro anínká wene pokatate Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítéh áníné arambehri aní apiwe wene púpeqte áhré kiraq auwowe. \v 51 Ahre kiraq auwowana Sísaga sensabé, Aiq míre. Túbáh agoro éna kiraq auwo aníné ahre táhtoqme kaweratowe. \p \v 52 Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéqté wáhnáh kéreq Sarúsarama suwahpeqte ábóáwáh wéhreqka táhtoranehera utaq wega sensabé, Aneqsabé aebó ání táhtoráhnserah pokankakaq sahnkákáq íné meniraneheéq seo? \v 53 Mó wehekáh mó wehekáhnue Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq iteba míarautaq itega íné íre táhtotiarowe. Amahnága iteitene tánáhrárirana sunkíkírirabeqte sánsánká aiq kiotaikire úwe. \s1 Pítaga, Íné Sísa íre tagaríóge ú ehwehne. \r (Mátíyu 26.69-75; Máhka 14.66-72; Sóni 18.25-27) \p \v 54 Sega Sísa táhtoqme meqmera kure se mótaq we mótarue Pítaga sinehe kaqme kure sega Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéné wahnahne nahtapeq kuwe. \v 55 Mi matábúráq ira parewe tútuue míówana Pítaga mitaq kowéna tútuue míowe. \v 56 Tútuue míowana ira kawerue téhrówana mibeqté árámbéhrí áhrárígá Píta ebitáwéna mahraréna, Mah anímé Sísaba mía míai aníne úwana \v 57 Pítaga ahqáho éna wensabé, We íre tagaríóge úwe. \v 58 Úwana mótaq tahnsa mó wehgá Píta tagéna wensabé, Are moq mi kahnáh ání móne úwana Pítaga, Íné írakaumo úwe. \p \v 59 Anehe mó wehgá págegeue mahraréna, Mah aní Kehrari marákórápéqté ání púana wereq mía míai aní míre úwana \v 60 Pítaga wensabé, Arega irarénawe íné íre tagaríóge úwe. Pítaga mi ehwéh irarútaq kokórega ehwehnúwana \v 61 Sísaga pabeqme Píta tagówe. Tagówana Sísane ehweh ahreraq matawéna iwíáhúwe. Mi ehwéhnúmé, Kokórega ehwehnina ínaraq arega íné íre tagaríóge apahtáróráq irariniewóne únsabe Pítaga iwíáhéna \v 62 kéirigue móbeq pokéna anotahtaq ibisówe. \s1 Sega Sísa áwíoqno ehwéhne. \r (Mátíyu 26.67-68; Máhka 14.65) \p \v 63 Sísa auráq matíó kega wensabé awiréh atera subiqmarówe. \v 64 Sega ambantataté wene aura akariue táhrarera we subiqmarera kasenéra, Insega subiq marehro? Teio uwe. \v 65 Teio éra sega wensabé áhnte íre kaweq ehwéhnatówe. \s1 Wahnah kegá aboawah weh míórabeq Sísa ehweh ató ehwehne. \r (Mátíyu 26.59-66; Máhka 14.55-64; Sóni 18.19-24) \p \v 66 Ahbiahipeq Asiu kené aboawah wehwárínseq Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Mósísine ehweh síwáhnoro kereqka momiwíuríówara Sísa meqmera mi kaunsírí kébá móátówe. \p \v 67 Móátówara sega wensabé, Manikánka ite meirena kaweraitankeheéna peh morá ání omaq atowe. Arewe mi anípo? Pahsuqme teio uwana Sísaga sensabé, Ínéga teiénaraqmé itega íre aiq pútare aintaneheqmóe. \v 68 Ínéga itensabé kasenonaraqmé íre tenieneheqmóe. \v 69 Wahtotaq tanáhráq íné wehukení úku anínká Maniká Iteribone ayah púpeq tútuue mía míainauge úwe. \p \v 70 Úwara sega wensabé, Are Manikáne ahninkáwábo kasenuwana wega sensabé, Itega aiq irarewe. Íné werahu mino úwara \v 71 seye náhenéra, Iteitega wene ehweh aiq ironayabé mó kegá kasenéyabe anetaníbo uwe. \c 23 \s1 Páhírátiga wahnahnútaq sega Sísansabé ehweh ató ehwehne. \r (Mátíyu 27.1-2,11-14; Máhka 15.1-5; Sóni 18.28-38) \p \v 1 Minayabe Sísansabé ehweh ató kega we meqmera Páhírátiba kure \v 2 mitaq mó ehwéh atera mahraréra, Iteruwahrah moke íre kaweraruanieéna péhe éhwéh síwáhnorire. Wega, Aroma kené wahnah aní Sísáhri táhkísi moné íre náwéro aitáráire. Wega, Íné Asiu ke kaweraranieéna su aní múge uraire. Íné anotah Wahnáh ání múge uraire ue ehweh atówe. \p \v 3 Ehweh atówana Páhírátiga Sísansabé, Arewe Asiu kené wahnahpo kasenúwana wega wensabé, Arega aiq iraréne úwana \v 4 Páhírátiga Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq momiwíuríó kereqsabé, Mah aníné ahbabáq íre ahteboge úwe. \p \v 5 Úwara sega págegeue mahraréra, Mi anínká síwáhnoréna pagu paguninsabé wene ehweh íráh kégá ahbabárorahi iwíáhowe. Téhwe Kehrari marákórápéq síwáhnoréna moke Súría marákórápéq síwáhnoréna amahnága mahtaq síwáhnorire uwe. \s1 Sega Érótiga wahnahnútaq Sísansabé ehweh ató ehwehne. \p \v 6 Páhírátiga mi ehwéh irena sensabé, Mah aní Kehrari marákórápéqté ánípo kasenúwara, \v 7 Ee. We mibeqté áníne teawúwe. Páhírátiga mi ehwéh irena, Érótiwe mibeqté wáhnáhne íwíáhéna mi tanáhráq we moq Sarúsarama suwahpeq míonsabe Sísareq we ehweh ató kereq Érótiba eqmaq suowe. \p \v 8 Érótiga Sísa éhweh mó tanáhráq mó tanáhrárue irena, Wega ótaq sansá miraína tagéyabe níre íwíáhéna íre wahto tanáhráq Sísa tagéyabe awahbéna sega Sísa meqmera sutaq wene arupipeq anotahtaq eyoyóúwe. \v 9 Wega Sísa áhntetaq kasenúwana íre ehwehnia peh ehiya míowe. \p \v 10 Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq Mósísine ehweh síwáhnoro kereqka mitaq iriwe méra Sísansabé págegeue ehweh atówe. \v 11 Érótireq wene sóntía kereqka Sísansabé awiréh atera abehq éhwéh atówe. Sega kaweq karósí Sísa suki atera eqmarówara Sísa meqmera Páhírátiba kouwekuwe. \v 12 Nahomé Érótireq Páhírátireqka seye abiahnsa aruqaruruye. Anehemé mi wehékáh insahwé ue míóye. \s1 Páhírátiga, Sísa awankátaq táhparáhro ú ehwehne. \r (Mátíyu 27.15-26; Máhka 15.6-15; Sóni 18.38–19.16) \p \v 13 Páhírátiga Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreq mibeqté aboawah wehwárínseq míó kereqsabé, Íráhro éna \v 14 sensabé, Ínéba méátáh ánínsábé ehweh ateq mahraréq, Wega péhe éhwéh síwáhnorire ewe. Itega irare atáh éhwéhnsábé ite míáhtáq kasenéna we íre ahbabáq anine íwíáhuge. \v 15 Érótiga moq wene ahbabáqsabe kasenue tagéna ahbabáq íre kéhre íwíáhire. Mah anímé itega we subiq suahráhúna ahbábáq íre kéhre. \v 16 Minayabe áréti sahtáté subóro aritena anehe pugeq iníe úwe. \p \v 17 [Asiu kené sótaikú siahreraq ko tánáhráq Páhírátiga mó opéq mó opérue karábúsiipéqté peh morá ání pugeq suaq pugeq suarúwe.] \p \v 18 Páhírátiga Sísa pugeqiníe úwara ómi míó kega ehweh kikiréra, Ahqáho. Sísa subiq sue Páréhba pugeqio uwe. \v 19 Páréhbareq Aroma kereq ebehutaq wega mó aní subiq suonsabe Aroma kegá we karábúsiipéq móátówe. \v 20 Páhírátiga, Sísa pugeq auwanuage íwíáhéna míó keyabé, Páréhba íre pugeqiníe. Sísa pugeqiníe úwara \v 21 sega anotah ehwéhnabaéra, Ahqáho. Awankátaq táhpawe subiq suo. Awankátaq táhpawe subiq suo uwana \p \v 22 Páhírátiga sensabé anehe mó kasenéna, Aneqsabébo? We aneq ahbabáriro? We subiq suahráhúna ahbábáq íre kéhre. Íre kéh púaq áréti sahtáté subóro aritena anehe pugeq iníe úwe. \v 23 Úwara sega mi ehwéhnsábé anotahtaq ahqáho atera anotah ehwéhnéra, Awankátaq táhpawe subiq suo uwe. Sene ehwehnka Páhírátine ehweh kiotaikúwe. \v 24 Minayabe Páhírátiga sensabé, Itega irarenserah mirainie úwe. \p \v 25 Aroma kereq ebehú anínká mó aní subiq suonsabe sóntía kegá karábúsiipéq móátó ani pugeq auwowe. Pugeq auwena Sísa awankátaq táhpawe subiq suo irare kegá sene iwíáh sansa miraigeheéna sóntía kebá móatowe. \s1 Sísa awankátaq níriraté táhparó ehwehne. \r (Mátíyu 27.32-44; Máhka 15.21-32; Sóni 19.17-27) \p \v 26 Sóntía kegá Sísa meqmera pokuwana ahtapeq piehgíú ani, Sáíríni marákórápéqté ání wenáwíq Sáímóni, sure Sarúsarama suwahpeq pokinaúwe. Pokinaúwara sega we saiqnatera Sísa táhparéhra awánká we abaq atera, Sísa kéro atówe. \p \v 27 Áhnte kegá sinehe kure mibeqté ínínsónká Sísansabé arutaboiréra ibisowe. \v 28 Minayabe Sísaga pabeqme sensabé, Ínénsabe íre ibisahro. Itereq itene anímárínseqsabé ibisahro. \v 29 Mókake Sarúsarama suwahpeqte ké kamah aríéna tanáhráq sega mahraréra, Orahinínsómé, inahunahní íre maqmíáh ínínsómé, náh íre náríé ínínsómé, sega iwíáh íwíáhigehe irarigehe. \v 30 Mi tanáhráq, Mi kegá anotah sawéhwárínkákáq pehgáriq sawéhwárínkákáqsábé, Ite apubúue pukonehboq me mewe ite akariúno igehe. \rq (Hosea 10.8)\rq* \p \v 31 Íné o awánká tahnsa míahnara sega íné miraonehera onsabé mókakewe ite ehyatia awánká tahnsa míéhra puara mó kegá aneq miraoneherabo úwe. \p \v 32 Sóntía kegá ahbabáq anité Sísareq subiq suaneheéra meriqmera kuwe. \v 33 Sega sáwéh áwíq Ayahqno Tánúnsutapéq kíútaq mitaq Sísa awankátaq níriraté wene ayahnkaratáq subiqmaq aigárátáq subiqmarue táhparera awanká pankeqme marakóipeq pearówe. Ahbabáq anité moq awankátareráq níri pewe táhparéra pankeqme ayehré ayehré pearówe. \v 34 Pearówana Sísaga púrerue mahraréna, Nániboo, mah kegá mirao naneq sega íre ahtebahwe. Minayabe mi ahbábáqsábé íre iwíáhúno úwe. \p Sóntía kegá, Wene korósi insega meyanabomo éra saraqmianeheéra káhsiue saraqme meyówe. \p \v 35 Mitaq momiwíu kegá iriwe awahnkanuwara Asiu kené wahnahmarínká Sísansabé awiréh atera mahraréra, Wega mó ke kawerarítáráire. We wehuke merirena Manikáne arambehri mirainkeheéna omaq atéh ánínínaraqmé wewe moq kawerarahráhire uwe. \p \v 36 Sóntía kegá moq awiréh atera weba séra kítabeh nahníáq sérá ano pankeqme awera, Náhno éra \v 37 arewe aiq pútaq Asiu kené Wahnah aníninaraqmé arerene anonka kawerúno uwe. \p \v 38 Kanehraq sehiranúwara wene ayahqno abobóráhpeq awankátaq táhparówe. Mi sehiránká mahraréna, \q1 Mah anímé Asiu kené Wahnahne úwe. \p \v 39 Awankátaq táhparó ahbábáq ánínká moq Sísansabé awiréh atena, Arewe Manikánka omaq ato anípo? We inaraqmé arere séhréhé ite moq séhréh aito úwe. \p \v 40 Séhréh aito úwana mó ahbábáq ánínká ebeq irarú aninsábé ehweh atena, Arewe Manikánsabe íre áhreono? Sega ite awankátaq táhpawe subiq súáhro aitáhwe. \v 41 Arereq ínéreqme ahbabáq anité púara iubówe. Mi anímé we íre ahbabáq aninirarawe pehipi subiq súáhwe éna \v 42 Sísansabé, Sísao, arega wahnahninagake ínénsabe ahreraq matiahno úwe. \v 43 Úwana Sísaga wensabé, Teawiníboq írátíahno. Iboramé Manikáne kaweq matábúrápéq ínéreq míankehe úwe. \s1 Sísa pukú ehwehne. \r (Mátíyu 27.45-56; Máhka 15.33-41; Sóni 19.28-30) \p \v 44 Wéhékáhnabubu moke mah marákó márákó sunkíkíragúwana íó tunsorerutaqkakáq peh sunkíkíratiowana \v 45 pópoqnah mi tanáhráq íre téhrówe. Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéqté páráhnkéq tahnsa ónsá senahpeqté subame tunse téhtaré úkúwe. \p \v 46 Sísaga anotahtaq mahraréna, Nániboo, néniwa arene ayahpi máróge éna putiowe. \p \v 47 Putiowana sóntía kené kíápéténiga tagéna Manikánsabe iwíáh íwíáh atena mahraréna, Mah anímé íre ahbabária peh kaweqtaq míéh áníne úwe. \p \v 48 Úwara mitaq taganeheéra awahnkanu kegá we putio tagéra sene sirupipeq umeh agúwara mitaq suera sene nahtapeq abae aguwe. \p \v 49 Moke Sísane iyahnaboreq Kehrari marákórápéqté we kéró ininsónseqka moberue iriwe méra moke minawari tagowe. \s1 Sísane anonka maisé onápípéq maisaró ehwehne. \r (Mátíyu 27.57-61; Máhka 15.42-47; Sóni 19.38-42) \p \v 50 Súría marákórápéq Árímátéa suwahpeqte wéh wenáwíq Sósépa míowe. We aboawah wehéna kaweqtaq mía míaúwe. \v 51 Mó abóáwáh wéhwárínká, Sísa subiq suo atótaq wega íre kowe aritowe. Manikánka wahnah wahnahni tanáhráq áwénunue taga tagaúwe. \p \v 52 Wega Páhírátiba kure wensabé, Sísane anonka mewena mómaisaranínkono úwana kowe atowana \v 53 Sóséparehga Sísane anonka kiwewe marakóraq márumarera íre wahto taberábe ambántáípéq úbíqme mewera ubusa onápípéq mómaisarówe. Mitaq mó aní íre maisia peh o oná kowe. \v 54 Táhutahuq kaweré tanáhráq pehnkinaútaq Asiu kené ahrena ahrena wehekáh sinaútaq maisarówe. \p \v 55 Kehrari marákórápéqté Sísareq su inínsónká Sósépareh kérirera mi oná tagéra Sísa mitaq maisaró tagowe. \v 56 Tagéra mitaq suera se káúrabeq kure kaweq kunkúni naneqkakáq wériakáq kawerarówe. Mósísine ehwehnka irarúnserah sega ahrena ahrena wehekáh túbáh aguwe. \c 24 \r (Mátíyu 28.1-10; Máhka 16.1-8; Sóni 20.1-10) \p \v 1 Ahrena ahrena wehekáh parabagúwara ahbiahipeq íó kiembogútaq mi inísónká kaweq kunkúni naneq mewera Sísa maisarórabeq pokuwe. \v 2 Wahtotaq kutaq óna méhpeh paiqmáró ebáh móbeq kowara tagéra \v 3 ónapipéq kibekue tagowana sene Wahnah Sísane anonka íre kowara tagowe. \v 4 Tagéra sirupipeq iwíáh kikiruwara anotah tehró ambántánkákáq áníté ábóraragéra mitaq iriwe míóyara tagowe. \p \v 5 Tagéra mi inínsónká anotah ahrééra marakóipeq káuqmunuríówara ábóraraguya anítégá sensabé, Pusa aní matorabeqme aneqsabé oga míéh ánínsábé kabaroo? \v 6 We irigi puana mahtaq íre míéhre. We Kehrari marákórápéq míaraitaq teiátái ehwéh iwíáhue tagahro. \v 7 Wega mitaq ména mahraréna, Sega íné wehukení úku aní ahbabáq keba móintehrara awankátaq táhpawe nubiq suehrana apahtáróráq iriwe oganúq intankéhe uraire uye. \p \v 8 Uyara mi inínsónká wene ehweh siahreraq matawéra \v 9 maisarórabeqte kouwekue airápété morá we kéró kereq mó kereqsabé moke koreríúwe. \v 10 Mi inínsómé, apahq ínító síwíqmé Sóánawe, Mágára suwahpeqte íní wenáwíq Máhríawe, mó Máhría we Sémísine anowae. Sereq mó inínsónseqka mi ehwéh eqmaro ke teríúwara \v 11 sega iwíáhéra, Mi inínsónká irare ehwéhmé peh múguwahgu ehwéhne éra íre aiq pútare arítówe. \p \v 12 [Pítaga mi ehwéh irena pehbeheráh maisarórabeq pokue káuqmunue mitaq tagówana peh maisaró ambántámárí mitaq kowana tagéna kaurabeq kouwekue wene arupipeq iwíáh kikirue tagówe.] \s1 Sísa kéróya ánítégá ahtapeq Sísa tagoya ehwéhne. \r (Máhka 16.12-13) \p \v 13 Mi inínsónká maisarórabeq pokuro wehekáhmé mó weh anítégá Sarúsarama suwahpeq suera íre wahtotaq 11kírómíta Éméása suwahpeq koyehe éra \v 14 Sísa pukú ehwehnsábé iwíáhéra iraruye. \v 15 Mi anítégá ahtapeq nogera ehweh iraruyataq Sísaga sinehe kure moráráq nogúwe. \v 16 Sega we tagéra sirupipeq Sísa wire íwíáh íre orahuye. \p \v 17 Íre orahuyana wega sensabé, Aneq ehwéh mirareyo úwara sega mitaq kowéra sirupipeq umehúnsabe abiah máróye. \v 18 Mó morá ání wenáwíq Kíópaga Sísansabé, Mah tanáhráq áhnte kegá Sarúsarama suwahpeq sure míahnah arebataq mirauro naneq íre ahtebahno kasenúwana \v 19 Sísaga sensabé, Aneq mirauro naneqpo úwe. \p Úwara sega wensabé, Sísa Néhsara suwahpeqte ání éhwehne éra we Manikáne ehweh irarurai aní ména págege sansánéna págegeue íwáhnorurai puaq Manikánseq ite Asiu kereqka págege aní míre atáráúne. \v 20 Iteribo iteruwah wehwárínseq Manikáne ehweh mibeq mahbeq arítáh kéreqka subiq súáhro arito urowara awankátaq táhpawe subiq sutowe. \v 21 Íre subiq sutotaq itega iwíáhéq, Wega ite Ísara ke kaweraitankéhe íwíáhuraune. Subiq sutotaqté ibora apahsoq kire. \v 22 Iteruwahrah inínsónká miraonsabé áhtenéwone. Sega ahbiahipeq we maisatorabeq koragéra, \v 23 Wene anonka mitaq íre kéhre ewe. Sega iteba kouweéwótaq mahraréra, Maisatotaq iteiyuwanka tagehtaq íópeqté áníté tagóne. Mi anítégá itensabé, We aiq oga míéhre teieye ewe. \v 24 Minayabe mó iteruwahrah kegá koragéra mi inínsónká irarenserah tagéra pusa áníné anonka íre tagahwe uye. \p \v 25 Mi anítégá mi ehwéh teawúyana Sísaga sensabé, Itewe múguwahgu iwíáhóye. Manikáne ehweh iraru kegá teié éhwéhnsábé íre apubúue aiq pútare aritoye. \v 26 Manikáne ehweh iraru kegá mahraréra, Wehuke merirena kaweraritankeheéna Manikánka omaq ato aní ebeq anotah érue pukéna anehemé téhráhnarabeq kinkéhe uwe. Minayabe ite íre ahtebehyo? Íre ahtebehyo éna Manikáne púkuipéqté éhwéh síwáhnorúwe. \v 27 We pukú ehwehnsábé Mósísiga sehgíóro ú ehwehnkákáq Manikáne ehweh iraru kegá sehiranu ehwéhnkákáq ebeq síwáhnoréna anehe moke mó pukúípéqté éhwéh síwáhnorue teriuwe. \p \v 28 Mi anítégá pokoyeherauya ke suwahpeq wahtotaq kuyataq Sísaga mi aníté suena móbeq pokinaútaq \v 29 sega we saiqnatera wensabé, Penkinainsabé itereq kaenéhe. Itereq kaenéhe uyana wega kowe éna nahtapeq kérirowe. \v 30 Sega táhutahuroneheéra moráráq tútuue míówe. Sísaga páréti mewena Manikánsabe kaweróne atena páréti keqme náriuwe. \v 31 Náriuwara sega, We Sísa wire íwíáhuyana Sísawe tabanagúwe. \v 32 Tabanagúwara seye náhenéra, Itega ahtapeq súnaraq wega Manikáne ehweh teiena íwáhnoritaq itene irupipeq áhnte eyóyóéwéhre uye. \p \v 33 Sega apubúue irigue Sarúsarama suwahpeq kouwekéra airápété morá we kéró kereq momiwíuríó kereq tagoyara \v 34 sega mi anítéyábé, Itene Wahnah aiq pútaq iriwe oganúkire. Oganúkirana Sáímóniga aiq tagehre uwe. \v 35 Aiq tagehre uwara mi anítégá ahtapeq kutaq irarú ehweh teríúye. Teríéra, Páréti keqme náriutaq itega, Sísa wire úye teríúye. \s1 Sísaga ábóraragúwara we kéró kega we tago ehwéhne. \r (Mátíyu 28.16-20; Máhka 16.14-18; Sóni 20.19-23) \p \v 36 We kéró kega mi ehwéhnsábé ehwehnutaq Sísaga seba ákáhpi seiriwe ména [sensabé, Pehwehribeq míáhro úwara] \v 37 sega anotah ahrééra, We wahnsa wíre íwíáhuwana \v 38 wega sensabé, Aneqsabé áhreoo? Irupipeqmé aneqsabé iwíáh kikiroo? \v 39 Íné wíre ahtebagehboq niyahnkarankákáq nigáránkákáq tagahro. Wahnsawé íre anonkankakáq ayahnsankakaq áníne. \v 40 [Íné wíre ahtebagehboq íné sosanoro éna wene ayahnkarankákáq aigáránkákáq sokigi ariuwe.] \v 41 Sokigi ariuwara áhtenéra iwíáh íwíáhéra Sísa oga míonsabe íre aiq pútare atahráhuwana wega sensabé, Táhutahuq mahtaq kehro úwara \v 42 sega tira páh áwúwana \v 43 mewena sega tagotaq nówe. \s1 Manikáne Awanka iteba tuinkéhe ú ehwehne. \p \v 44 Sísaga we kéró keyabé, Mósísine ehwehnkakáq Manikáne ehweh iraru kegá sehiranu ehwéhnkákáq púkuipéqté ígónkónkákáq íné éhwehme aiq pútaraginawire. Menah iteba mía míaurautaq mina teiátáuge úwe. \v 45 Teiátáuge éna Manikáne ehweh kawerue irageheéna ahtebé iwíáh aritena \v 46 sensabé, Manikáne ehwehnka mahraréna, \q1 Manikánka wehuke merirena kawerinieéna omaq ato anímé ebeq anotahtaq érue pukínana apahtáróráq iriwe oganúq atankéhe ire úwe. \m \v 47 Sísaga mó mahraréna, Wene púkuga mó mahraréna, \q1 Wenáwírue Manikánka kawerarítéh éhwéh ebeq Sarúsarama suwahpeq koreriera anehe mah kehiná kéhíná korerigéhe. Mi ehwéh irera sene ahbabáq súáh kéwé Manikánka kaweraritankéhe ire úwe. \m \v 48 Sísaga mó mahraréna, Mi sehiránká aiq pútaragínaq tagagehe. \v 49 Manikánka itensabé, Néniwa eqmaraníe uraire. Ínéga kieqmarahnana iteba tuinkéhe. Mahtaq iteruwahpeq méq áwénunoro. Wega iteba tuena págege aitankéhe úwe. \s1 Manikánka Sísa íópeq tumero ehwehne. \r (Máhka 16.19-20; Eqmaro 1.9-12) \p \v 50 Sísaga we kéró ke meriqmena Sarúsarama suwahpeq suena wahtotaq Pétáni suwahpeq kiuwe. Mitaq kowéna wene ayahnkara pankeqme Manikánsabe, Mah ke kawerarito úwe. \v 51 Kawerarito éna se suowana Manikánka we íópeq tumerowe. \v 52 [Íópipeq móatowara tago kegá Sísansabé sirehunseraráq méra iwíáh íwíáh atera] sirupipeq anotahtaq eyoyóúwara Sarúsarama suwahpeq kouwekuwe. \v 53 Kouwekéra Manikánsabe iwíáh íwíáh atáh náhtápéq kibekéra mitaq Manikánsabe iwíáh íwíáh ata atauwe.