\id GAL  - Awa NT [awb] -Papaua New Guinea 2002 (DBL -2014) 
\h Kárétía 
\toc1 Kárétía 
\toc2 Kárétía 
\toc3 Kár 
\mt1 Kárétía  
\imt1 Ebeq sáhnsahwe ahtebé ehwehne.  
\ip Kárétíawe marakó áwíre. Poraga mitaq Sísa éhweh síwáhnoréna mitaq suena mó ke suwahpeq pokúwe. Anehe péhe éhwéh síwáhnoro kegá Kárétía marakó séra mahraréra, Peh Sísansabé aiq pútare ate sansámé íre awehraq kéhre. Mósísiga miraoro ú ehweh moq sehgíóro uwana Poraga mi ehwéh irena mi pehe éhwéhnu keyabé anotahtaq abiahnsanéna mah pahsí sehiranúwe. Wega sehiranéna, Mósísiga miraoro ú ehwehnká íre séhréh aitahráhire. Peh morá Sísansabé aiq pútare atera wene sánsá sehgiró kegá oga mérapeq awaq mianeherawoe. Minayabe Sísane sánsá ambubu atawéq Manikáne Awanka iwíáh aitéh íwíáh sehgírataq peh kaweq sansánigehe úwe.  
\c 1  
\s1 Poraga Kárétía marákórápéqté ké siu pahsíe.  
\p
\v 1 Íné Pora eqmaq núwátóya aní múge. Íre wehukega omaq intera eqmaq núwátówe. Írakaumo. Sísa Karáhéreq we iriwe oganúq ato ani, Maniká Iteriboreqka omaq intera eqmaq núwátóye.  
\v 2 Íné Porane páhsi sáhnsahwe tagahro. Ínéreq moke mahtaqté Sísa tagaríáh kéreqka ite Kárétía marákórápéqté Sísa tagaríáh kéné páhsi eqmaq suone.   
\p
\v 3 Maniká Iteriboreq itene Wahnah Sísa Karáhéreqka ite séhréh aitera itene iru ukiq itagéhe.  
\v 4 Maniká Iteriboga Sísa Karáhé iwíáh atowana amahnága ahbabáq aruqaruro kegá mirao serahniyeho éna ite kaweraitanieéna itene ahbabáqsabe putiowe.  
\v 5 Minayabe Manikánsabe ahriahri iwíáh íwíáh atone. Aiq míre.   
\s1 Kaweq ehwéhmé peh morá kéhre i ehwéhne.  
\p
\v 6 Wene animárí míageheéna Manikánka omaq itáráirana Sísa Karáhéga séhréh aitáráiraq itega wensabé aiq pútare atárówe. Amahnága mó kené ehweh sehgioneheéq ite omaq itárái aní apubúue áúwáhwe. Miraonsabé áhtenuge.  
\v 7 Kaweq ehwéhmé peh morá kéhre. Mó ehwéhmé íre aiq pútaq ehwéhne. Mó kegá Sísa Karáhéne ehweh úbíráhbíq ehwehnue íwáhnoruro puaq ite íre tábúsoqme iwíáhurowe.   
\p
\v 8 Ínéga kaweq ehwéh teiátáutaq aiq pútaq ehwéh íwáhnorurauge. Amahnága ínégabópoq íópeqté ánínkábópoq mó ehwéh teiéyataq Manikánka, Iraipéq pokúno aitahnawe aiq kawerinae.  
\v 9 Aiq teiúge. Mónkakáq teiníe. Mó anínká itega téh írátó ehwéh íre teiasa peh mó ehwéh teinaraq Manikánka, Iraipéq pokúno atahnawe aiq ábéranae.   
\p
\v 10 Wehukega ínénsabe iwíáh íwíáhigeheéna mah ehwéh teiugo? Írakaumo. Manikánka kaweróne aintankeheéna iraruge. Wehukega ínénsabe suwahbankeheéna mah arámbéhríugo? Írakaumo. Wehukega ínénsabe suwahbankeheéna arambehriutaq tahirímé Sísa Karáhéne arambehriu aní íre míó irino.   
\s1 Manikánka Pora eqmaq auwo ehwehne.  
\p
\v 11 Néne iyahnabo anímáríno, Teiníboq írátíáhro. Ínéga teiú káwéq éhwéhmé wehukenínká íre áhwáraraire.  
\v 12 Mó kegá mi ehwéh íre teníátówe. Mó kegá mi sansá íre níwáhnorurowe. Sísa Karáhéga webataq mi sansá sokigi aintáráire.   
\p
\v 13 Ite íráhmé ínéga miraurau sansámé aiq íráhwe. Ite iwíáhome ínéga Sísa íre tagariarautaq Asiu kené sánsánsábé iwíáh íwíáhéna tábúsoqme sehgirauge. Mi tanáhráq Sísa tagaríáh kéyábé íre nirutaboiria peh anotahtaq síwíoqnéna moke mi ke subiqme parabaruaníe íwíáhurauge.  
\v 14 Íné nigaqnane sansánsábé iwíáh íwíáhéna nánuwahrah Asíú kéné sánsá kawerue sehgirauge. Ínéga sehgiraunka moke néne wehgau kiotaikurauge.   
\p
\v 15 Náinoga íné íre maqintotaq Manikánka omaq intena séhréh aintena néne arambehri mirainkehe aintowe.  
\v 16 Anehe wene kaweq ehwéh nahnso ke korerinkeheéna Manikánka wenahni Sísa sokigi aníátáire. Sokigi aníátáirana minayabe mó keyábé íre kasenurauge.  
\v 17 Ínéga Sísa íre tagahwataq mó kegá wene arambehri miraigeheéna Manikánka omaq sitena siqmarowara se Sarúsarama suwahpeq míówe. Anehe Manikánka Sísa sokigi aníátáirana mi kebá íre kiragarauge. Téhwe Árébía marákórápéq kowéna anehe Támákása suwahpeq kouwekurauge.   
\p
\v 18 Apahtáró ópéq parabaguraitaq Píta taganieéna Sarúsarama suwahpeq kiwéna 15 wehekáh weba míarauge.  
\v 19 Mi tanáhráq ínéga mó ke Manikánka eqmaro kewe íre tagarauge. Peh morá Sémísi itene Wahnahne ábákawa tagarauge.  
\v 20 Ínéga sehiranue teiúmé aiq pútariahnsanuge. Manikánka tagaríéh púana péhe éhwéh íre iraruge.   
\p
\v 21 Anehe Síría marákórápéqkákáq Sírísía marákórápéqkákáq kowara  
\v 22 Súría marákórápéqté Sísa tagaríáh kégá ínénku íre tagarowe.  
\v 23 Mó kegá sensabé, Íwíoqnarai anínká amahnága Sísane sánsá sehgíre. Sísa tagaríáh ké subiqme parabaruaníe urai anínká amahnága Sísa éhweh teri terinire urowara írátówe.  
\v 24 Manikánka íné aiq kaweraintáráinsabé sega wensabé iwíáh íwíáh atárówe.   
\c 2  
\s1 Sísa tagaríáh kéráq wahnahno kereq Porareq monseráh íwíáhu ehwéhne.  
\p
\v 1 Áhnte opéq 14 opéq parabaguraitaq Sarúsarama suwahpeq mó kirauge. Ínéreq Páhnábásareqka Táítása meqmeta móátáráúye.  
\v 2 Ínéreq mibeqté Sísa tagaríáh kéráq wahnahno kereqka momiwíuraunaraq wahnahno ke sebataq ehweh teríátáuge. Nahnso ke teri terinurau ehwéh teríátáuge. Manikánka mi iwíáh aintena, Kirerio aintáráirana kireríátáuge. Ínéga áhwára áhwára arámbéhríoneho éna sega néne ehweh iwíáhue tagariageheéna nahnso ke teri terinurau ehwéh teríátáuge.   
\p
\v 3 Íné sénítái aní wenáwíq Táításawe íre Asiu anínéna peh Káríki marákórápéqté áníne. Mibeqté kégá, Táításane áú amurúrúáhro ue íre pagu pagunurowe.  
\v 4 Mó kegá ahboeraneheéra séra itensabé, Ite moq Sísa tagariona anímárí múne éra péhenurowe.  
\p Itega Sísa Karáhéne sansá sehgiráúnayabé Mósísine ehwehnka ite íre saiqnariaraire. Mi ehwéhnká ite moq saiqnariankeheéra ahboeréhra kegá ite tagéra Táításane áú amurúrúáhro éra pagu pagunurowe.  
\v 5 Ite nahnso kegá aiq pútaq sansá kawerue miraigeheéq itega sensabé págegeue ahqáho arítáráúnara sega wene áú íre amurú auwahráhurowe.   
\p
\v 6 Manikánka wahnah kereq mó kereqsabé peh morá íwíáhi puana mibeqté wahnah keyábé íre áhtenurauge. Mi wahnáh kégá ínéga nahnso ke teri terinurau ehwéh irera o ehwéh íre teníátówe.  
\v 7 Sega néne ehweh irera iwíáhéra, Manikánka Pítansabé, Asiu ke kaweq ehwéh koreri terinúno atáráinserah wega ínénsabe, Nahnso ke koreri terinúno aintáráire íwíáhurowe.  
\v 8 Manikánka Píta omaq atena Asiu kebá eqmarena págegeue séhréh atéhnserah wega íné omaq intena nahnso kebá eqmaq nuwena págegeue séhréh aintéhre.   
\p
\v 9 Manikánka mi arámbéhríráq intonsabe mibeqté kéné wahnahmarí sensíwíq Pítareh Sémísireh Sónirehga ahtebéra ínéreq Páhnábásareq mehweh aitárówe. Sereq itereq morá íwíáhéq, Ínéreq Páhnábásareq nahnso kebá arambehri kéhrara se Asiu kebá arambehri kéhre íwíáhuraune.  
\v 10 Sega peh morá éhwéh teiera, Tabonah keyábé ahreraq matawéq se nárie sansa síwáhnorotao aitárówe. Íné nárie sansa aiq sokigi aritena mókakeakáq mirainie teríátáuge.   
\s1 Poraga Pítane ahbabáq pahsuo ehwehne.  
\p
\v 11 Pítaga Ántíóka suwahpeq míarairana ehweh atáráuge. Wega miraurai sansámé íre kaweq sansáne.  
\v 12 Pítaga Ántíóka suwahpeq téh suraitaq Sísa tagaríáh náhnsó kéreq moráráq táhutahururaire. Sémísiga eqmaq súátái Asíú kégá mitaq surowana Pítaga suro keyábé áhreéna nahnso kebá moráráq íre táhutahururaire. Suro Asíú kégá mahra íwíáhéra, Nahnso kegá Sísansabé aiq pútare atehrara sene síú amurúrúáhro íwíáhurowe. Mira íwíáhuronsabé abiahnsa atéhoéna Pítaga áhreéna nahnso kebá mónkakáq moráráq íre táhutahururaire.   
\p
\v 13 Pítaga mi ahbábáq sánsá miraurainsabé mó Asiu kegá moq mina tahnsa urowe. Sene ahbabáq Páhnábása insoq atárówe.  
\v 14 Sega aiq pútaq ehwéh íre tábúsoqme sehgirowana tagéna ómi míarotaq Pítansabé wene ahbabáqsabe ehweh atáráuge. Ínéga wensabé, Are Asiu anínéwé téh suronaraq Asiu kené sánsá íre sehgira peh nahnso kené sánsá mirarurone. Minayabe amahnága árahinsabé nahnso keyábé, Asiu kené sánsá sehgíóro eno urauge.   
\s1 Sísansabé aiq pútare atéh ánímé Manikánka kaweqtaq míahne atéh éhwéhne.  
\p
\v 15 Iteinoibo Asiu ke míáh púara ite maqitónsabe ite moq Asiu ke méq ahbabáq nahnsó ké íre míone. Írakaumo.  
\v 16 Manikánka Mósísine ehweh sehgí ánínsábé, Mi ehwéh kawerue sehgiona puah kaweqtaq míahne atehro? Írakaumo. Ite aiq iahtebónawe peh morá Sísa Karáhénsabe aiq pútare atéh ánínsábé, Kaweqtaq míahne atéhre. Minayabe Manikánka, Kaweqtaq míáhwe aitankeheéq Sísa Karáhénsabe aiq pútare atone. Mó morá áh íre kéhre. Írakaumo. Peh morá Sísa Karáhénsabe aiq pútare atonayabé Manikánka, Kaweqtaq míáhwe aitéhre. Mósísine ehweh sehgí ánínká moke mi ehwéh íre sehgioráhire. Írakaumo. Minayabe Manikánka wensabé, Kaweqtaq míahne íre atéhre.   
\p
\v 17 Itega Sísa Karáhénsabe aiq pútare aitárótaq Manikánka, Kaweqtaq míáhwe aitáráiraq anehemé nahnso kegá ahbabáronserah Sísa Karáhéga ahbabáq áhwárehro? Írakaumo.  
\v 18 Íné saiqnaríéh sánsá súáhnaraq anehe mi sansá mó sehgiónaraqmé ahbabáq ani úkorahuge.  
\v 19 Íné pusa ání tahnsa míógana Mósísine ehwehnka íné íre saiqnaríéhre. Íre sehgioráhunka pusa ání tahnsa úkurauge. Manikánka, Oga míahno aintankeheéna pusa ání tahnsa úkurauge.  
\p Sísa Karáhéga oganúq intowe. Awankátaq táhpawe putiotaq íné moq wereq moráráq pukowana  
\v 20 oganúq intowe. Oganúq intowana amahnága íné nuwahbeh iwíáh íre mirauge. Írakaumo. Sísa Karáhéga nirupipeq mía míai puana we awahbeh iwíáh sehgíúge. Manikáne ahninkáwágá ínénsabe arutaboiréna néne ahbabáqsabe pukú púana wensabé aiq pútare atena we awahbeh iwíáh sehgíúge.  
\v 21 Mósísine ehweh sehgíó kéyábé, Kaweqtaq míáhwe arítéhtáq tahirímé Sísa Karáhé pehipi pukú irino. Manikánka ínénsabe arutaboiraintéh púana inehepeq íre súóge.   
\c 3  
\s1 Mósísine sánsánkákáq Sísansabé aiq pútare atona sansánkákáqsábé éhwéhne.  
\p
\v 1 Kárétía marákórápéqté kéo, árahinsabé múguwahgu ke úkuroo? Sísa Karáhé awankátaq táhpawe putio ehwéh pahsuqme teiátáúnaq írátówe. Amahnága péhe éhwéhnsábé aiq pútare atáhnsábé itega múguwahgu iwíáhowe. Inseréhga péhe éhwéh teiátóo?  
\v 2 Peh morá kásé éhwéh teiníboq írátíáhro. Mósísine ehweh sehgironsabé Manikánka Wenawa iteba eqmatairo? Írakaumo. Sísa éhweh ireq minayabe aiq pútare atárónsabé Manikánka Wenawa iteba eqmataire.   
\p
\v 3 Téh Manikáne Awanka ite séhréh aitáráiraq kaweq sansánurowe. Amahnága mi sansá sueq, Iteriahríáh kaweqtaq míahrahúne íwíáhoo? Mina tahnsa múguwahgu iwíáhwé árah iwíáhoo?  
\v 4 Manikánka séhréh aitena sokigi aiátáime amahnága sueq anetaníbo íwíáhoo? Íné iwíáhume ite íre ibitagire.  
\v 5 Manikánka Wenawa iteba eqmatairana ótaq sansá mirauraire. Mósísine ehweh sehgirónsabé Manikánka Wenawa iteba eqmatairo? Írakaumo. Sísa éhweh ireq minayabe aiq pútare atárónsabé Manikánka Wenawa iteba eqmataire.   
\p
\v 6 Minayabe Manikáne ehwehnka Ébáráhma éhweh mahraréna,  
\q1 Wega Manikánsabe aiq pútare ato púana Manikánka wensabé, Kaweqtaq míahne atowe ire. \rq (Stat 15.6)\rq*   
\m
\v 7 Manikánsabe aiq pútare atáh ké Ébáráhma kahnáh ké tahnsa úkowe. Minawé iahtebaho?  
\v 8 Naho Manikánka iwíáhéna, Kaweq ehwéhnsábé aiq pútare atáh náhnsó kéyábé, Kaweqtaq míáhwe aritaníe úwe. Minayabe Manikánka Ébáráhmansabé kaweq ehwéh teawuwe. Wene ehwehnka Ébáráhmansabé mahraréna,  
\q1 Arega miraónayabé moke mah marákó márákóípéqté ké kaweraritaníe ire.\f + \fr 3.8 \ft Manikánka teawu ehwehnsabé Ébáráhmaga aiq pútare atena we Sísane aigaqna úkúwe.\f* \rq (Stat 12.3, 18.18, 22.18)\rq*   
\m
\v 9 Ébáráhmaga Manikánsabe aiq pútare atowana kaweratowe. Mina únserah Manikánsabe aiq pútare atáh ké moke kawerarítéhre.   
\p
\v 10 Ínéga Mósísine ehweh sehgíúnsábé Manikánka aiq kaweraintankéhe íwíáho kewé wega kaweraritanabo? Írakaumo. Wega wene ehwehnka irarinserah mirainkehe. Wene ehwehnka mahraréna,  
\q1 Mósísine ehweh sehgíó ké moke mi ehwéh íre sehgírataq Manikánka mi ke iraipéq eqmaq suanawire ire. \rq (Lo 27.26; Jeremaia 11.3)\rq*   
\m
\v 11 Manikáne ehwehnka mó mahraréna,  
\q1 Wensabé aiq pútare atéh ání Manikánka kaweratahnana oga mía míainkehe ire. \rq (Habakuk 2.4)\rq*  
\m Mi ehwéhnká Mósísine ehweh sehgíó kéyábé aiq sokigi aiuwaq ite pahsuqme írátíonawe Manikánka mi ke íre kawerarítéhre.  
\v 12 Mósísine ehweh sehgie sansamé aiq pútare ate sansamé peh morá sánsápo? Írakaumo. Sehgie sansa mó sansáne. Minayabe Manikáne ehwehnka mahraréna,  
\q1 Mósísine ehweh peh moke mi ehwéh sehgíó ké kaweqtaq míahrahowe ire. \rq (Wok Pris 18.5; Nehemia 9.29)\rq*   
\m
\v 13 Mósísine ehwehnka itereq moke wehukereq mi ehwéh íre sehgírataqsábé mahrarúwe. Mahraréna, Manikánka ite íre kaweraitanawire ire. Sísa Karáhéga ite séhréh aitanieéna awankátaq táhpagéna mah awíq meyomé Ahbabáq Anine. Mi awíq mewena itene ahbabáqsabe awankátaq táhpawe putawéna ite meirena kaweraitowe. Minayabe Manikáne ehwehnka mahraréna,  
\q1 Awankátaq táhpawe putíéh ánímé Manikánka Ahbabáq Anine áwíratowe ire. \rq (Lo 21.23)\rq*   
\m
\v 14 Manikánka Ébáráhma kaweratowe. Kaweratena wensabé, Nahnso ke kaweraritaníe ú ehweh aiq pútaraginkeheéna Sísa Karáhéga itene ahbabáqsabe putiowe. Manikánka, Néniwa wehukeba eqmaraníe únsabe amahnága Sísa Karáhénsabe aiq pútare atáh kébá Wenawa eqmaréhre. \rq (Esekiel 11.9; Jol 2.28-29; Sekaraia 12.10; Eqmaro 2.33)\rq*   
\s1 Mósísine ehwehnka Manikánka mirainauge ú ehweh íre meruahráhire i ehwéhne.  
\p
\v 15 Néne iyahnabo anímáríno, itene sansánsábé iahreraq itena teiníe. Téhranítégá omaq maréhra ehwéhmé mó morá ánínká mi ehwéh íre meruahráhire.  
\v 16 Naho Manikánka Ébáráhmareq wenanahreqsabé omasa éhwéh irarúwe. Íre ómi wene anahwaréhyabe peh morá ánínsábé irarúwe. Mi anímé Sísa Karáhée.   
\p
\v 17 Teiú éhwéh áwahe íráhro. Ebeq Manikánka Ébáráhmansabé omasa éhwéh irarúwana anehe áhnte opéq 430 opéq parabagútaq Mósísine ehweh sehiranúwe. Manikánka Ébáráhma teawu ehwéhmé Mósísiga sehiranú ehwehnká íre meruahráhire.  
\v 18 Mósísine ehweh sehgironka Manikánka kaweraitéhtáq tahirímé wega Ébáráhma teawu ehweh abehrúki irino. Manikánka Ébáráhmansabé, Néne omasa éhwéh miranauge ú púana Manikánka mi ehwéh aiq miraúwe.   
\p
\v 19 Aiq miraúnsabe Manikánka aneqsabé Mósísi iwíáh atowana wega sehgíóro ú ehweh sehiranúo? Wehukega, Ite ahbabáq animárí múne íwíáhigeheéna Mósísinsabé sehiranúno íwíáh atowe. Ébáráhmane anahwa íre tutaq mi ehwéhnká wahnahnaritankeheéna Manikánka Mósísinsabé sehiranúno atowe. Manikánka mi ehwéh íópeqté ké teriuwara sega mibeq mahbeq arito ání teawúwana ómi mó kegá tagageheéna sehiranúwe.  
\v 20 Sehiranú anímé Mósísiéna mibeq mahbeq arito ani míowe. Maniká peh morá ánínéna Ébáráhma ehweh teawutaq mibeq mahbeq arito aní íre teawasa peh Ébáráhma webataq teawuwe.   
\s1 Mósísine ehwehnka ite íre saiqnarawéna wahnahnire i ehwéhne.  
\p
\v 21 Mósísiga sehgíóro ú ehwehnká Manikánka mirainauge ú ehweh kiotaikiro? Írakaumo. Íre kiotaikire. Sehgíóro ú ehweh sehgiráúnaga oga mía míaúnaraq tahirímé mi ehwéhnká ite kaweraitéh irino.  
\v 22 Manikáne ehwehnka mahraréna,  
\q1 Ahbabáqka moke mah kehiná kéhíná saiqnaríéhre \rq (Aroma 3.9-19)\rq*  
\m ire.  
\m Minayabe Sísa Karáhénsabe aiq pútare atona ke Manikánka kaweraitena Wenawa eqmaraníe ú púana iteba eqmaréhre.   
\p
\v 23 Sísa Karáhénsabe aiq pútare ate tanahráq íre suriotaq Mósísine ehwehnka moke wehuke saiqnariowe. Awehraq tanáhráq Sísansabé aiq pútare atageheéna mi ehwéhnká naho wehuke saiqnariowe.  
\v 24 Sísa Karáhé íre tutaq Mósísine ehwehnka wehuke wahnahnúwe. Sísansabé aiq pútare atonayabé Manikánka kaweraitankeheéna Mósísine ehwehnka wahnahnúwe.  
\v 25 Sísansabé aiq pútare ate tanahráq aiq awehraq kéhnsábé Mósísine ehwehnka amahnága ite íre saiqnarawena wahnahnaitéhre.   
\s1 Sísansabé aiq pútare atonaga Manikáne anímárí úqítéhre i ehwéhne.  
\p
\v 26 Sísa Karáhénsabe aiq pútare atonayabé Manikánka itensabé, Néne animárí míáhwe aitéhre.  
\v 27 Itega Sísa Karáhénsabe aiq pútare ateq wání meraunaraq itereq wereq morá ání tahnsa úkuraune.  
\v 28 Sísa Karáhénsabe aiq pútare ateq wereq mía míaéq peh morá ání tahnsa ké úne. Asiu kereq nahnso kereq arambehriraq saiqnaríáh kéreq arambehriyabé ápeq méyáh kéreq wehreq ahrereq Sísaba mía míaéra íre mó ke mó keéra peh morá ké úne.  
\v 29 Ite Sísa Karáhé tagaríáh ké púaq Ébáráhma kahnáh ké úkowana Manikánka Ébáráhma teawunserah ite kaweraitéhre.   
\c 4  
\s1 Ite Manikáne animárí úkúne i ehwéhne.  
\p
\v 1 Wenabo pukínaraq káriq anínká wenabone marakó wene ménsámehnsá awaq mena mi tanáhráq íre meyahráhire. We káriq aní púana peh arambehri aní tahnsa míahnara mó kegá we wahnahnéra wene ménsámehnsánkakaq wahnahnatáhwe.  
\v 2 We anotah aní úkéna wenaboga omaq atéh tánáhráq wewega wahnahninkehe.   
\p
\v 3 Ite Sísa íre tagariaraunaraq pehgáriq anímárí tahnsa méq mina onserahnuraune. Owainawanseq wahnsawarinseqka ite saiqnarawéra wahnahnurowe.  
\v 4 Awehraq tanáhráq Manikánka wenahni eqmarowana Asiu inínká we maqmarowana Asiu kené sánsánúwe.  
\v 5 Mósísine ehwehnka saiqnario ke sabiruankeheéna Manikáne animárí míageheéna tumíowe.   
\p
\v 6 Amahnága wene animárí míona puana Manikánka wenahniné awa itene irupipeq eqmaréhre. Wenawanka iwíáh aitéhraq Manikánsabe, Iteriboe atone.  
\v 7 Amahnága ite íre arambehriraq saiqnaríáh ké tahnsa méq peh Manikáne animárí míone. Ite wene animárí míona puana Manikánka moke náina naneq náinkéhe.   
\s1 Poraga Kárétía keyábé iwíáh kikirú ehwehne.  
\p
\v 8 Menah ite Maniká íre tagariarotaq owainawanseq wahnsawarinseqka ite saiqnarawéra íre Maniká Iteriboga tahnsanue wahnahnaitárówe.  
\v 9 Amahnága itega Maniká tagaríáhwana wega ite tagaríéhre. Tagaríéh púaq aneqsabé owainawanseq wahnsawarinseqne sánsá sehgieyabe iuwahbehro? Se íre págegeowe. Sega íre séhréh aitaráhowe. Sega ite mó saiqnaríéhboq aneqsabé sene sánsá sehgieyabe iuwahbehro?   
\p
\v 10 Itega mó wehekáh mó tanáhráqsábé iwíáh íwíáhéq awehriowe. Itega mó íónkakaq ópeqkakáq sínaraqsábé sánsánowe. Íre kawerowe.  
\v 11 Mi sansánonsabé nirupipeq págege agire. Ínéga séhréh aitó árámbéhríwé abehrúkinabo?   
\p
\v 12 Néne iyahnabo anímáríno, ínéga Asiu kené sánsánsábé iwíáhunserah iwíáhoro. Asiu kené sánsánká íné íre saiqnaríéh púana ite menah míaronserahnue míarauge. Iteba téh surautaq néne ehweh ireq íre ahqáho aintárówe.  
\v 13 Mi tanáhráq nuwahreuraunsabé mitaq iteruwahpeq íre kótaikorahu puana kaweq ehwéh téh teiátáuge. Mina ahreraq matiaho?  
\v 14 Ite iuwahrieh nuwáhréuraugaq itega íné íre kaqnúwátówe. Írakaumo. Maniká míéhrabeqte íópeqté ánínseq Sísa Karáhéreqka iteba suroyataq tahirí itega se kawerue mehweh arítáró irino. Se kawerue mehweh arítárónserah íné moq mehweh aintárówe.   
\p
\v 15 Mi tanáhráq itega iwíáh íwíáhurowe. Amahnága aneqsabé túbáh agoo? Néne niura awahreuraunsabé irutaboirainteq itene iura meruqmaqme nienehe urotaq tahirímé níátó irino teníátówe. Mina iahreraq itena teiúge.  
\v 16 Amahnága ite aiq pútaq ehwéh teiúnsábé íné itene naruo aní úkugo?   
\p
\v 17 Mó kegá itensabé ehnenehne aitera ite kawerue séhréh aitanéhe íwíáh íre owe. Itega néne ehweh sueq sene ehweh sehgigeheéra itensabé ehnenehne aitáhwe.  
\v 18 Íné iteba míótáqkákáq íre míótáqkákáq wehukega ite aiq pútaq séhréh aitanéhe íwíáhotaq tahirímé aiq kaweri irino.   
\p
\v 19 Néne iyahnabo anímáríno, kía míéh ínínká ani maqmianaitaq érinserah itensabé nirutaboirunka nirupipeq umehirana níérire. Sísa Karáhéga iwíáhinserah itene irupipeq tábúsoqme iwíáhirataq nirupipeq eyoyóinae.  
\v 20 Itega miraonsabé nirupipeq áhnte iwíáh kikiruge. Ite mó iwíáhigeheéna amahnága iteba méyabe nuwahbehre.   
\s1 Maqmio inítéyábé pabeqme ehwéhne.  
\p
\v 21 Mósísine ehweh sehgieyabe iuwahbeh keo, mi ehwéhmé aiq kawerue iahtebaho?  
\v 22 Manikáne sehiranka Ébáráhma éhweh teíre. Ébáráhmaga wene arambehri iní wenáwíq Égah abariúwana animai maqmarowe. Anehe Manikánka Ébáráhma teawena, Arene ahreurá orenínéna animai maqmiankéhe úwe. \rq (Stat 16.15, 21.2)\rq*   
\m
\v 23 Wega irarúnka mó opéq mi orénínká animai maqmiowe. Minayabe se abahnináhnah míówana Manikáne ehwehnka aiq teíre.   
\p
\v 24 Mi inítéráq pabeqme ehwéhne. Mina maqmíóya inítéwé téhtaré éhwéh tahnsanéna mahraue kéhre. Égahwe ebeqte éhwéh tahnsane. Moke wene animárímé saiqnaríáh ké wóe.  
\v 25 Árébía marákórápéqté sáwéh áwíq Sáínáie.\f + \fr 4.25 \ft Manikánka sehgíóro ú ehweh Sáínái sawéhrápéq Mósísi teawuwana sehiranúwe.\f* Égahwe mi sawéh tahnsane. Wereq wene animárí saiqnaríáh ké púana we moq mah marákóípéqté Sarúsarama suwahpeq tahnsáne.   
\p
\v 26 Mó iní, wene ahreurá íópeqté Sárúsárámáwé iteruwahpeq mire. We iteino wíre. Wene animárí ite íre saiqnaríéh ké úne.  
\v 27 Manikáne ehwehnka aiq mahraréna,  
\q1 Orahiníno, arupipeq eyoyóue míahno. Ani íre uwo uwoue maqmiahna iníno, arupipeq eyoyóue iwíáh íwíáhúno. Áúwéh ínímé áhnte anímárínseq míankehe. Wenawehqpa mía míai inímé peh táhmaro anímárínseq míagehe ire. \rq (Aisaia 54.1)\rq*   
\p
\v 28 Néne iyahnabo anímáríno, Manikánka omasa éhwéh teawunka mi korénínká Áhísáhki maqmiowe. Mina inserah Manikánka omasa éhwéh teiátáinka ite wene animárí úkue míone.  
\v 29 Mi tanáhráq wenanoga pehipi maqmio anímáígá Manikánka irarúnka maqmio anímáí áwíoqnówe. Mina únserah amahnága peh sinowaréhga maqmíáh kégá ite Manikáne Awanka maqitéh ké íwíoqnahwe.  
\v 30 Íwíoqnahnsabé Manikáne ehwehnka mahraréna,  
\q1 Arambehri inínseq wenahninseq kaqsuo. Mi anínká Ébáráhmane ahreuráné ahninkáwáreq monseráhnue sibowáné náneq awaq miehneho. Awaq miehnehboq ebeq piah ahnínkáwáreq wenanoreq kaqsuo ire. \rq (Stat 21.10; Sóni 8.35)\rq*   
\m
\v 31 Néne iyahnabo anímáríno, ite Sísa tagariona puaq arambehri inímé ite íre wene animárí múne. Írakaumo. Ite wene ahreuráné animárí múne.   
\c 5  
\s1 Wehukene sánsánká ite saiqnariehneho i ehwéhne.  
\p
\v 1 Mósísine ehwehnka saiqnariarairaq Sísa Karáhénsabe aiq pútare atáráúnaga ite sabi iuwátáire. Mi ehwéhnká mónkakáq saiqnariehnehboq peh morá Sísansabé aiq pútare ate sansanoro.   
\p
\v 2 Íné Poraga teiníboq írátíáhro. Asiu kegá síú amurúrúáhnserah itega itene íú amurúrúáhnaraq Manikánka itensabé, Kawerowe aitankéhe íwíáhoo? Mira íwíáhirataq Sísa Karáhéga miraú arámbéhrígá ite íre séhréh aitahráhire.  
\v 3 Mónkakáq teiníboq írátíáhro. Asiu kené síú amurúrúáh sánsá miraonehe íwíáhirataq moke Mósísine ehweh sehgíóro aitankéhe.  
\v 4 Mósísine ehweh sehgioneheqmúne íwíáho keo, mira íwíáhonka Sísa Karáhéga séhréh aitéh sánsá aiq súáhwana wega íre séhréh aitéhre.   
\p
\v 5 Sísa Karáhénsabe aiq pútare atonayabé Manikáne Awanka séhréh aitéhrana Manikánka, Kaweqtaq mía míaowe aitankéhe. Itega mira íwíáhéq áwénunúne.  
\v 6 Sísa Karáhéreq mía míao kegá síú amurúrúáh sánsánkákáq síú íre amurúrúáh sánsánkákáq monseráhnire. Mi sansátáré mirairanka íre séhréh aitahráhire. Peh morá Sísansabé aiq pútare ateq mó keyábé irutaboiro sansánká séhréh aitahráhire.   
\p
\v 7 Menahmé itega aiq pútaq sansá kawerue sehgirowe. Mi sansá súáhro insega teiena pagu pagunurairo?  
\v 8 Minawé íre Maniká, ite omaq itárái anínká iwíáh aitárái ehwéhne. Mó iwíáhigeheéna aneq ehwéh teinínkono?   
\p
\v 9 Iteriborehga mah pabéqmé éhwéh iraréra, Páráwahipéq pehgáriq muoráhi naneq maréhrataq mi paráwáh moke muinae ewe.\f + \fr 5.9 \ft Mi pabéqmé éhwéh áwahe mahrarúwe. Mina inserah itene irupipeq pehgáriq íre kaweq iwíáh kahnaraq mótaq anotah ahbabáq úkinae. Ahwa kené pabeqme ehwéhmé mahna tahnsa kéhre. Uwaruntútaq pehgáriq irá kekiaráhtáq apubúue anotah irárehre.\f*   
\p
\v 10 Péhe éhwéh irari anínká mó ehwéh teínsábé itene irupipeq iwíáh kikirowe. Mi pehe éhwéhni aní insebómo. Manikánka we tagéna kamah awinkéhe. Itene Wahnahnka séhréh aitahna puaq péhe éhwéh sueq ínéga teiú éhwéh mónkakáq sehgioneheqmóe íwíáhuge.   
\p
\v 11 Néne iyahnabo anímáríno, Manikánka kawerowe aitankéhboq itene íú amurúrúáhro tei teinutaq tahirímé mó kegá íre níwíoqnah irino. Sísa Karáhéga itene ahbabáq kaqsuena ite kaweraitanieéna awankátaq táhpawe putio ehweh tei teinunsabé mó kegá abiahnsa aintera níwíoqnahwe.  
\v 12 Itene íú amurúrúáhro tei teino kegá seyene áwáhnta pirúéhrataq aiq kawerinae.   
\s1 Mó keyábé irutaboiréq we séhréh atéhoro i ehwéhne.  
\p
\v 13 Néne iyahnabo anímáríno, mó naneqka ite íre saiqnariankeheéna Manikánka itensabé, Ínéba sero ue omaq itáráire. Mó naneqka ite íre saiqnaríéhnsábé ite iuwahbeh sansá íre kaweq sansá pehipi miraoneheqmúne íwíáhiyehboq peh mó keyábé irutaboiréq we séhréh atéhoro.  
\v 14 Mósísiga sehgíóro ú ehweh áwahewé Sísaga aiq mahraréna, Arerensabé iwíáhue arutaboirónanserah mó keyábé moq iwíáhue arutaboiroro.  
\v 15 Póéráhqka tópah nehtaq mó áwáhu poeráhq pawe kaqsúéh serahniyeho. Mirairataq tobehue kobeq séberiyehboq kawerurero.   
\s1 Manikáne Awanka iwíáh aitéhnserahnoro i ehwéhne.  
\p
\v 16 Teiníboq írátíáhro. Manikáne Awanka iwíáh aitéh serahnoro. Manikáne Awanka iwíáh aitéh íwíáh sehgírataq itene irupipeqté áhbábáq íwíáh íre sehgioneheqmóe.  
\v 17 Itene irupipeqté áhbábáq íwíáhákáq Manikáne Awanka iwíáh aitéh íwíáhákáq íre monseráh púana tobehinonóye. Minayabe ite iuwahbeh sansá íre miraorahowe.  
\v 18 Manikáne Awanka iwíáh aitéh íwíáh sehgírataq Mósísine ehwehnka ite íre wahnahnaitahráhire.   
\s1 Irupipeqté áhbábáq íwíáhgá miraúna sansánsábé éhwéhne.  
\p
\v 19 Itene irupipeqté áhbábáq íwíáhgá mirai sansá tagaríáhwe. Mahna tahnsane. Mó aníné ahre weh abariéwé, íre kaweq iwíáhwé, ahbabáq sansamé,  
\v 20 péhepehe maníkánsábé iwíáh íwíáh atewé, ánéhgiewé, ebehwe, tobehwé, ehwehwé, mó anínsábé aru págege atewé, ménsámehnsánsabe aigárá pabekime, abiahnsa atewé, peh morá arerensabé iwíáh íwíáhéwé, sainkéwé,  
\v 21 mó keyábé íre kaweq iwíáh aritewé, píah néra múguwahgu agéwé, píribahriwe, ahriahri ehwehwehéwé, irupipeqté áhbábáqká moke mahna tahnsa ahbábáq áhwárehre. Menah teiátáu ehwéh mónkakáq teiníe. Mina tahnsano ke Manikánka wahnah wahnahnirabeq íre kioráhowe.   
\s1 Manikáne Awanka iwíáh aitéhnsábé éhwéhne.  
\p
\v 22 Manikáne Awanka iwíáh aitéh sánsámárí teiníe. Mó keyábé arutaboiréwé, aru eyoyówé, aru ukiqme méwé, uwaréqme méwé, séhréh atewé, tábúsoqme ah nogewé, tábúsoqme arámbéhríéwé,  
\v 23 mó ke suwahbeh sansá miraéwé, we awahbeh sansá suena kaweq sansánéwé, minawari moke Manikáne Awanka iwíáh aitéh sánsáne. Sehgíóro i ehwéhnká mah kawéq sánsá íre ahqáho aitahráhire.   
\p
\v 24 Sísa Karáhé tagaríáh kégá iwíáhéq Sísa pukú awánkátaq itene irupipeqté áhbábáqsábé iuwahbeh iwíáhwé, igárá pabeki iwíáhwé aiq sutaune.   
\p
\v 25 Manikáne Awanka oganúq ítárái puaq wega iwíáh aitéhnsábé sehgioneheqmúne.  
\v 26 Mó ke kiotaikuge éq píribahriiyeho. Mó ke ahbabárarítého. Mó kené ménsámehnsánsabe igárá pabekíneho.   
\c 6  
\s1 Iteite we séhréh atéhoro i ehwéhne.  
\p
\v 1 Néne iyahnabo anímáríno, Sísa tagaríéh ánínká ahbabáréna Sísane sánsá suena peh túbáh agínawe íre kawerire. Mi anínká mónkakáq Sísane sánsá kawerue sehginkeheéq ite Manikáne Awane sansá tábúsoqme sehgíó kégá mi aní pehwehrue séhréh atáhro. Owainawanka ite moq ahbabáq iwiáh aitehnehboq kawerurero.  
\v 2 Iteite we séhréh atéhéq aru ukiq átéhoro. Mirairataqmé Sísa Karáhéga sehgíóro i ehwéh kawerue sehgioráhowe.   
\p
\v 3 Pehgáriq anínká iwíáhéna, Íné anotah aní múge ime wewensabé péhe íwíáhire.  
\v 4 Ómiga wene wene arambehri tagéra, Aiq kawerugapómo éra iwíáhue tagahro. Arerene arambehriga mó aníné arambehri kiotaikínayabé iwíáh íwíáhiyehboq peh morá arerene arambehriyabé iwíáh íwíáhoro.  
\v 5 Minayabe arerene arambehri kawerue sehgio.   
\p
\v 6 Manikáne ehweh áwáhnorinana íréh ánínkáwé moke kaweq naneq áwáhnori aní náwino.   
\s1 Kaweq ayúnkákáq íre kaweq ayúnkákáqsábé pabeqme ehwéhne.  
\p
\v 7 Péhe íwíáhiyehboq tábúsoqme iwíáhoro. Manikánsabe anetaníbo íwíáho ke kamah arinawire. Wehukenínká abehq náneq ayú uqmarahnaraq íre kaweq será iyanae. Kaweq naneq ayú uqmarahnaraq kaweq será iyanae.  
\v 8 Mina inserah arene arupipeqté áhbábáq íwíáh sehgínaraq kaweqtapéq íre awaqme iraipéq pokiniewóne. Manikáne Awanka iwíáh atéh íwíáh sehgínaraq oga mérapeq awaq miankéhe.   
\p
\v 9 Kaweq sansánéq arambehri túbáh agiyehboq mi sansá íre susa peh kawerue sehgírataq Manikánka sainsuahna tanáhráq kagai apéq náinkéhe.  
\v 10 Minayabe séhréh arite tanahráq kahnaraq ómi kawerarítáhro. Sísa tagaríáh ké anotahtaq séhréh ariteq kawerarítáhro.   
\s1 Poraga Sísa awankátaq táhpagúnsabe iwíáh íwíáh ú ehwehne.  
\p
\v 11 Moke mahna parabarúó éhwéhmé ínéga peh ehweh teawúgana mó anínká sehiranéwéhre. Amahnága ínénéga sehirankara mewe mah pahsí sehiranue parabaruaníe. Néne anotah sehirá tagahro.  
\v 12 Síú amurúrúáh kégá peh wehuke suwahbeh sansánsábé iwíáh íwíáhéra íú amurúrúáhro aitera pagu pagunowe. Pagu pagunéra peh morá Sísa awankátaq táhparó ehweh teri terinotaq tahirímé mó Asiu kegá síwíoqnah irino.  
\v 13 Síú amurúrúáh kégá Mósísine ehweh moke íre sehgira peh ákáhtaq sehgirowe. Itega íú amurúrúáhro e ehwéh sehgírataq sega iwíáh íwíáhigehe. Itene ehweh kawerue sehgíówe éra iwíáh íwíáhigeheéra ite pagu pagunowe.   
\p
\v 14 Ínéga mirauraunsabé íre iwíáh íwíáhéna peh morá Sísaga miraúnsabe iwíáh íwíáhinauge. Sísa awankátaq táhpawe putionka mah marákóípéqté sánsánsábé néne iwíáhipeq aiq sutauge. We putio tanáhráq íné moq pukuraunsabé mah marákóípéqté sánsá sehgieyabe íre nuwahbehre.   
\p
\v 15 Síú amurúrúáh sánsánsábé íre iwíáh íwíáhorahi naneq mire. Síú íre amurúrúáh sánsánsábé moq monserahnire. Peh Manikáne Awanka wehukeníné arupipeq kaweratéhrana o aní úkinsabé minawé anotah iwíáh íwíáhorahi naneq mire.  
\v 16 Manikánka mi iwíáh sehgíó ké wene animárínsábé arutaboiréna siru ukiq sitéhre. Mi ke aiq pútaq Ísara kahnáh móe.   
\p
\v 17 Mó kegá niru págege aintéhoéna ínéwé Sísane arambehriu aní ména wene sánsá sehgiráuge. Mirauraunsabé mó kegá nubiq matowana ninonkataq náonabí kéhre.   
\p
\v 18 Néne iyahnabo anímáríno, itene Wahnah Sísa Karáhéga séhréh aitéhre. Aiq míre.