\id TIT - Au NT [avt] -Papua New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h TAITAS 
\toc1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Mɨtɨk Taitas 
\toc2 Taitas 
\toc3 Ta 
\mt1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Mɨtɨk Taitas  
\imt1 Menmen me tɨwei ik  
\io1 Pol katɨp Taitas hɨm gude \ior 1:1-4\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre emɨt ne sios \ior 1:5-16\ior*  
\io1 Menmen mɨt miyapɨr ne sios nanisesim \ior 2:1–3:11\ior*  
\io1 Pol katɨp Taitas hɨm mɨkaru \ior 3:12-15\ior*  
\c 1  
\p
\v 1 Hi Pol hi hɨrɨak menmen me God, Jisas Krais kehimɨtena hi aposel kɨrak. Hɨrak keriuweta hi hepno ekaap mɨt God kehimɨteni hɨr mɨt nɨrak, te hɨr enises hɨm mɨrak werek. Hi etpor hɨm yaaim, te hɨr enɨrtei enises menmen me God.  
\v 2 Hi ekaap mɨt hɨr nanises hɨm me God nanmeriyɨwek hɨrak kaknen kaktorhis, te hɨr nantikerek nanu nanɨt tipmain tipmain enum eik. God hɨrak kemipɨn au. Nɨpaa enum eik hɨrak kɨrɨak tɨ wen au, hɨrak katɨp hɨrak hanhan mɨt nantikerek nanu nanɨt tipmain tipmain enum eik.  
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt Ef 1:9-10; Ta 2:10, 3:4; 1Ti 1:1, 11\x*Hɨrak ketpim epei au, maain wɨ ham hɨrak kehimɨtanem, hɨrak kewepyapɨrem. Hɨrak kewepyapɨrem keriuwe hɨm hɨrak kewetewem, te hi atɨp mɨt em. God katɨp hɨrak kaktaihis haiu mɨt keriyen, te hɨrak keweto hɨm im hi atɨp mɨt em.   
\p
\v 4 \x * \xo 1:4 \xt 2Ko 8:23; Ga 2:3; 2Ti 1:2; 4:10; Ro 1:7\x*Taitas, hi Pol hewisut tɨwei ik kan. Ti nɨkan kai ke menmen me God haiu yapɨrwe misesim. Hi hanhan God Haai ketike Krais Jisas kerek kekepai kaktaihis, hɨrakɨt tatrekyut yaaim, te ti ehu werek werek.   
\s1 Hɨm me mɨt iuwe naanmɨpre mɨt ne weiwɨk me God  
\p
\v 5 Hi hɨnaiwɨrit ti hepu wit Krit, te ti erɨak menmen ere werek nɨpaa hi hɨrɨakem. Ti ehimɨtan mɨt iuwe naanempre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nerer wit wit mar ke nɨpaa hi hetputem.  
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt 1Ti 3:2-7; 2Ti 2:24-26\x*Mɨt iuwe nɨpaa ere in hɨr nɨrɨak menmen enum au, hɨr naanmamre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God keriyen. Hɨr neit miyapɨr niutɨp niutɨp keriyen. Nɨkerek nɨr enises hɨm me Krais, te hɨr mɨt han ap nansiuwe hɨm nantɨp nɨkerek nɨr nɨrɨak enum nises han kɨr weinɨm ap nemtau hɨm me miye haai au emɨt!  
\v 7 \x * \xo 1:7 \xt 1Ko 4:1\x*Mɨtɨk iuwe naanmɨpre menmen me God, te hɨrak nɨpaa ere in kɨrɨak menmen yaaim. Hɨrak mɨtɨk enuk paan tokik au emɨt! Hɨrak ap han enuk waswas keriuwe menmen au emɨt! Hɨrak kaam tɨpar si enum ere ketaritari au emɨt! Hɨrak ketike mɨt han nenehan nenepan me menmen au emɨt! Hɨrak hanhan kakɨt pewek te han kenke kenterim au emɨt!  
\v 8 Au, hɨrak ekɨkaap mɨt han nan neke wit hak, hɨrak hanhan ekises menmen yaaim. Hɨrak naanempre hɨrekes ekrɨak menmen yaaim ekises hɨm me God. Hɨrak ekwenɨn han kɨrak te hɨrak eku werek.  
\v 9 \x * \xo 1:9 \xt 2Ti 4:3; Ta 2:1\x*Hɨrak ekises hɨm yaaim nɨpaa haiu metporem, te hɨrak kaktɨp mɨt kakɨkepi kakriuwe hɨm im yaaim, hɨrak kakri han ke mɨt ap nises hɨm yaaim, te hɨr nanɨrtei menmen enum hɨr nisesim.   
\s1 Mɨt enun ne wit Krit natɨp hɨm weinɨm nemipɨn  
\p
\v 10 \x * \xo 1:10 \xt 1Ti 4:7\x*Hɨrak ekrɨak menmen im ekɨntar mɨt yapɨrwe ein ne weiwɨk me God hɨr nɨnapen nemtau hɨm me Krais. Hɨr natɨp me menmen weinɨm nemitetpɨn mɨt neriuwerem. Mɨt yapɨrwe nar ik hɨr nises hɨm me mɨt kerek natɨp nar ik: “Yi eirekir yɨnk ki, te yi yises hɨm me God werek werek.”  
\v 11 \x * \xo 1:11 \xt Jo 10:12; 1Pi 5:2; 2Ti 3:6\x*Hɨr mɨt nar ik nemitetpɨn mɨt neriuwe hɨm mɨr im enum. Hɨr nari han ke mɨt miyapɨr nɨkerek nɨr niutɨp niutɨp nerer wit wit neriwaank. Hɨr netpor hɨm enum hɨr enisesim kerek haiu mɨt in haiu ap te mamrɨakem taau. Te hɨr enɨt pewek keremem me mɨt han. Te ti ewenɨn menmen mɨt nar ik hɨr nɨrɨakem natɨp mɨt em.  
\v 12 Nɨpaa mɨtɨk kiutɨp ke mɨt ne Krit hɨr han kitet hɨrak profet yaaik hɨrak katɨp kar ik: “Hekrit hekrit haiu mɨt ne wit Krit haiu memipɨn, han kaiu enuk haiu mɨrɨak enum mar ke samiyak enuk, haiu mau yain yain maam menmen weinɨm.”  
\v 13-14 \x * \xo 1:13-14 \xt 2Ti 4:2\x*\x * \xo 1:13-14 \xt 1Ti 4:7\x*Hɨm im hɨrak ketpim hɨram yaaim. Ti ene mɨt in ne weiwɨk me God wɨsenum, te hɨr ap enises hɨm me weiwɨk me maamrer ne mɨt ne Isrel au emɨt! Hɨr ap enises hɨm weinɨm me mɨt nises hɨm lo me nɨpaa te hɨr neweikɨn sip newet hɨm yaaim me God em au emɨt! Hɨr mɨt ne weiwɨk me God hɨr enises hɨm mɨrak werek werek keremem.   
\p
\v 15 \x * \xo 1:15 \xt Mt 15:11; Ro 14:20\x*Mɨt han, han kɨr yaaik prar prar, hɨr han kitet menmen yapɨrwe yaaim te hɨr ap nɨneinɨm au. Te mɨt han kerek han kɨr enuk, hɨr han kitet hɨm me Krais werek werek au, hɨr natɨp menmen yapɨrwe hɨram enum hɨr nɨneinɨm. Menmen mewaank han kɨr te hɨr netari menmen enum hɨr nɨrɨakem nisesim.  
\v 16 \x * \xo 1:16 \xt 2Ti 3:5; 1Jo 1:6, 2:4\x*Hɨr natɨp hɨr netike God nau han kiutɨp, te menmen hɨr nɨrɨakem nisesim meteiknai hɨr nemipɨn. Hɨr netike God nau han kiutɨp taauye! Hɨr nises hɨm me Krais au. Hɨr mɨt enun paan tokik, hɨr ap nanrɨak menmen mei yaaim miutɨp taauye!   
\c 2  
\s1 Hɨm ti atɨp mɨt miyapɨr iuwe em  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt Ta 1:9\x*Te ti etɨp mɨt miyapɨr hɨm yaaim hɨram mises hɨm me God.  
\v 2 Ti atɨp mɨt enun ne mɨt te hɨr ap naam tɨpar wain ere hɨr netaritari au emɨt! Hɨr naanmampre hɨras enrɨak menmen yaaim, te mɨt han natɨp hɨr yaain. Hɨr enwenɨn han kɨr me menmen hɨr nisesim. Hɨr enises hɨm me Krais werek werek. Hɨr han tewenɨn mɨt. Mɨt nerekyor enum te hɨr han tokik enu.   
\p
\v 3 \x * \xo 2:3 \xt 1Ti 3:11\x*Ti atɨp miyapɨr epei enun ne mɨt te hɨr naanempre hɨras me menmen yapɨrwe hɨr nɨrɨakem, enɨr ke miyapɨr nises hɨm me God hɨr enrɨakem. Hɨr ap nantɨpan nanisesan au emɨt! Hɨr ap hanhan nanɨm tɨpar wain yapɨrwe au. Hɨr natɨp miyapɨr han menmen yaaim me God neteiknorem narkeik hɨr nanisesim.  
\v 4 Hɨr entɨp miyapɨr nɨhan menmen enkepi te hɨr han etwenɨn mɨt nɨr niutɨp niutɨp netike nɨkerek nɨr.  
\v 5 \x * \xo 2:5 \xt Ef 5:22\x*Hɨr natɨp miyapɨr nɨhan menmen, te hɨr naanmamre hɨras te hɨr nanrɨak mɨt miyapɨr menmen yaaim. Hɨr ap han ekitet nantike mɨt nanriyanhis nanwenɨnem au emɨt! Hɨr naanmamre menmen me wɨnak, enrɨak menmen yaaim enɨmtau hɨm me mɨt nɨr niutɨp niutɨp keriyen, te mɨt han ap nantɨp enum me hɨm me Krais keremem au.   
\s1 Hɨm me mɨt pipep  
\p
\v 6 Ti atɨp mɨt pipep hɨm manp te hɨr naanempre hɨras nanwenɨn han kɨr me menmen hɨr han kitetim te hɨr enrɨak menmen yaaim keremem.  
\v 7 \x * \xo 2:7 \xt 1Ti 4:12; 1Pi 5:3\x*Menmen yapɨrwe ti hɨrɨakem, hɨram mɨre piksa meteiknor menmen hɨr enisesim. Wɨ ti etpor menmen, ti ap ari hɨm weinɨm etporem metike hɨm yaaim mit au emɨt, te hɨr nanɨrtei ti mɨtɨk yaaik.  
\v 8 \x * \xo 2:8 \xt 1Pi 2:15\x*Ti atɨp hɨm yaaim mamkaap mɨt keremem, te mɨt han ap te nantɨp enum me hɨm mit. Ti erɨak menmen mar im, te mɨt enun nepan ne hɨm me Krais hɨr yɨnk enuk nentar hɨr ap natɨp hɨm enum em menmen yaaim haiu mɨt mɨrɨakem au.   
\s1 Hɨm me wok mɨt  
\p
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt 1Ti 6:1; 1Pi 2:18\x*Ti atɨp mɨt kerek nɨrɨak wok me mɨt han, te hɨr enises hɨm me mɨt nɨr iuwe te hɨr han yaaik neriuweri me menmen yapɨrwe hɨr nɨrɨakem. Hɨr ap enɨtpor hɨm enum au emɨt!  
\v 10 \x * \xo 2:10 \xt Ta 1:3\x*Hɨr ap enkintɨp menmen me mɨt nɨr iuwe enɨpakɨnem au emɨt! Hɨr naanmamre menmen me mɨt nɨr iuwe enises hɨm, te mɨt nɨr iuwe enɨrtei mɨt in nɨrɨak menmen yaaim. Mar im mɨt nɨr iuwe hɨr han kitet hɨm me God kaiu kakɨkepai hɨram yaaim.   
\p
\v 11 Hi hatɨp menmen im hentar God epei keteiknai hɨrak hanhan kakɨkepai haiu mɨt yapɨrwe kaktaihis, te hɨrak keriuwet Jisas hɨrak kan tɨ.  
\v 12 \x * \xo 2:12 \xt 1Jo 2:16; Ef 1:4\x*Menmen im meteiknai haiu emweikɨn sip emwet menmen enum me tɨ. Haiu ap emises hɨras te haiu emrɨak menmen yaaim emises God emɨr ke mɨt nises hɨm me God hɨr enrɨakem. Haiu emrɨak menmen emɨr im me wɨ haiu mepu tɨ im e.  
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt 1Ko 1:7; Fl 3:20\x*Haiu emrɨak menmen im me wɨ haiu memerɨr wɨ yaaim God kaiu Iuwe Jisas Krais pɨke kaknen kakwepyapɨr hɨrekes kakteikɨn mɨt menmen mɨrak iuwe.  
\v 14 \x * \xo 2:14 \xt Ga 1:4; Sam 130:8; Eks 19:5; Diu 7:6; Esi 37:23; 1Pi 2:9; Ef 2:10\x*Nɨpaa hɨrak kaa kakɨkepai kaktaihis, te haiu emnaaiwɨr menmen enum, haiu emises hɨm me God. Hɨrak kerekyei haiu mepu han yaaik prar prar, haiu mɨt nɨrak keriyen. Haiu hanhan wɨsenum mamrekyɨwek menmen yaaim.  
\v 15 \x * \xo 2:15 \xt 1Ti 4:12\x*Ti wen etpor hɨm im hɨm manp enum. Mɨt hɨr nɨnapen nanises hɨm im, ti etpor hɨm manp hekrehɨr ke Jisas te hɨr enisesim. Te ti ap ewis mɨt hɨr nɨnan yipɨr nanwɨrek neweikɨn sip newetutem.   
\c 3  
\s1 Haiu mɨt emises menmen yaaim  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Ro 13:1-7; 1Pi 2:13-14\x*Hekrit hekrit ti erɨak han ke mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God te hɨr nanɨmtau hɨm me mɨt ne gavman netike mɨt kerek naanmɨpre mɨt nerer wit wit, hɨr enises hɨm mɨr, enrɨak menmen yaaim enkepi.  
\v 2 \x * \xo 3:2 \xt Fl 4:5\x*Hɨr ap nantɨp enum nansiuwe hɨm mɨt han au. Hɨr netikeri nenehan au. Hɨr enkiyan enu enkaap mɨt nanɨrak mɨt yapɨrwe menmen yaaim.  
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt 1Ko 6:11; Ef 2:2, 5:8\x*Nɨpaa ein haiu hɨras metari menmen me God haiu ap misesim au. Seten kemitaipɨn kari han kaiu, te haiu hemkre menepam me menmen haiu mɨrɨak enum, haiu mewenɨn han kaiu me menmen au, haiu mɨrɨak menmen mises han kaiu keremem. Haiu mises menmen enum mepu weinɨm mɨrɨak han kaiu yaaik. Haiu yɨnk enuk meriuwe mɨt netenen menmen yaaim, o menmen me mɨt han, haiu mɨneini, hɨr nɨneinai haiu enun nepan keriyen.   
\p
\v 4 \x * \xo 3:4 \xt Ta 1:3\x*Te God kerek maain kaktaihis, hɨrak keteiknai haiu mɨt hɨrak yaaik hɨrak han tewenɨnai.  
\v 5 \x * \xo 3:5 \xt 2Ti 1:9; Ef 5:26; Jo 3:5\x*Te hɨrak keriuwet Jisas kan kekepai. Hɨrak kekepai kentar menmen yaaim haiu mɨrɨakem au. Hɨrak kekepai kentar hɨrak hanhanai. Wɨ nɨpaa mɨt hɨr nɨkrai neriuwe tɨpar, God Hɨmɨn Yaaik kenipai haiu han yaaik prar prar mepu, hɨrak kenipai keweikɨnhis hɨmɨn kaiu te haiu mises menmen yaaim.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Ap 2:17-18\x*God Haai kesiuwe Hɨmɨn kɨrak Yaaik kan kekepai iuwe kentar menmen Jisas Krais kerek kekepai kaktaihis hɨrak kɨrɨakem.  
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt Ro 3:24\x*Hɨrak keriuwetek te hɨrak han yaaik kakɨkepai kakɨsak menmen enum haiu mɨrɨakem hɨrak katɨp haiu yaain, kehimɨtenai haiu emɨnkerek maain haiu emtikerek emu tipmain tipmain enum eik.   
\p
\v 8 Menmen hi etputem hɨram hɨm yaaim. Hi hanhan te ti etpor hɨm im hɨm manp, te hɨr mɨt kerek nises hɨm me God naanmampre hɨras nanrɨak menmen yaaim. Menmen mar im hɨram yaaim mamkaap mɨt.   
\p
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt 2Ti 2:14, 16, 23\x*Ti etike mɨt han yi ap eitɨpan einehan me hɨm enum weinɨm au emɨt! Ti ap eises hɨm me wit tɨpir o menmen nɨpaa mɨt maamrer nɨrɨakem emɨt! Ti etikeri yi einehan me hɨm lo Moses kewet mɨt ne Isrel em au emɨt! Menmen mar im mamkaap mɨt au. Hɨram mamɨwaanki.   
\p
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt Mt 18:15-17; 2Jo 10\x*Mɨtɨk hak kari han ke mɨt han ne weiwɨk me God hɨr nisesik, te ti enerek miutɨp o wik. Epei au, hɨrak wen ap kakɨmtau hɨm mit, yi mɨt yapɨrwe eiweikɨn sip eiwetɨwek.  
\v 11 \x * \xo 3:11 \xt 1Ti 6:3-5\x*Mɨtɨk kar ik han kitet menmen enum, kɨrɨak menmen enum. Menmen enum hɨrak kɨrɨakem mewepyapɨr hɨrak enuk.   
\s1 Pol kewis hɨm ham yinam  
\p
\v 12 \x * \xo 3:12 \xt Ef 6:21-22\x*Maain te hi esiuwe mɨtɨk Atemas o Tikikas hɨrak kiutɨp kaknen kakiun ein, ti enen waswas, te hawɨr ewɨwen yipɨrakɨt ewɨt wit Nikapolis. Hi amɨ ahu in ere hawɨ hɨtan epei au.  
\v 13 \x * \xo 3:13 \xt Ap 18:24; 1Ko 3:5-6, 16:12\x*Ti ekaap mɨtɨk Sinas kerek kertei menmen me lo me mɨt ne wit Rom. Ti ekepik ketike mɨtɨk Apolos. Ti ekepikɨt, te hɨrakɨt tetenen menmen me hɨr neiyɨm nanɨno.   
\p
\v 14 \x * \xo 3:14 \xt Ef 4:28; Ta 2:14; Mt 7:19\x*Mɨt miyapɨr naiu enɨrtei enrɨak yaaim enkaap mɨt miyapɨr hɨr han enuk me menmen enum man mewaanki. Haiu emrɨak menmen im emkepi te hɨr enu enɨr ke nu hɨr mɨt ap nɨman au, hɨram mamri yapɨrwe. Mar im hɨr ap nanu weinɨm au, hɨr enises menmen me God werek werek.  
\v 15 Mɨt miyapɨr kerek netikewa haiu mau in, hɨr nesiuwe hɨm natɨp ti yaaik. Ti atɨp mɨt miyapɨr ein haiu matɨp hɨr yaain. Hi hanhan God han yaaik kɨrak kaku kaktikewi.   
\s1 Mepɨr keremem