\id REV - Au NT [avt] -Papua New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h REVELESEN 
\toc1 Menmen Jon Kɨtyak Kɨrem - Revelesen 
\toc2 Revelesen 
\toc3 Rev 
\mt1 Menmen Jon Kɨtyak Kɨrem - Revelesen  
\imt1 Menmen me tɨwei ik  
\io1 Jon katɨp mɨt ne sios gude \ior 1:1-8\ior*  
\io1 Jon kinɨn kityak kɨr menmen, ehɨrak kewis hɨm men sios mar 7 \ior 1:9–3:22\ior*  
\io1 Hɨm me tɨwei ketike tɨrhin mar 7 \ior 4:1–8:1\ior*  
\io1 Hɨm me taur mar 7 \ior 8:2–11:19\ior*  
\io1 Hɨm me kɨrin ketike miyak wik \ior 12:1–13:18\ior*  
\io1 Menmen ham Jon kɨtyak kɨrem \ior 14:1–15:8\ior*  
\io1 Sar mar 7 menmen mekrerem emeteiknai God han enuk \ior 16:1-21\ior*  
\io1 God kewaank wit Babilon, miyak enuk wik etetike Seten \ior 17:1–20:10\ior*  
\io1 Hɨm me God skelim mɨt yapɨrwe \ior 20:11-15\ior*  
\io1 Hɨm me nupela nepni, metike tɨ, metike ewit hak Jerusalem \ior 21:1–22:5\ior*  
\io1 Hɨm me Jisas pɨke kaknen \ior 22:6-17\ior*  
\io1 Jon katɨp mɨt hɨm mɨkaru \ior 22:17-21\ior*  
\c 1  
\s1 Hɨm me tɨwei ik  
\p
\v 1 \x * \xo 1:1 \xt Dan 2:28-29; Rev 1:19, 22:6\x*Tɨwei ik hɨrak ke hɨm nɨpaa mɨsawɨn meit, te in ek God kewepyapɨrem katɨp Jisas Krais em. Hɨrak kewepyapɨrem ketpɨwekem te Jisas kakteikɨn mɨt kerek nisesik kakteiknorem kakɨtpor menmen te menep mamnen. Krais hɨrak keriuwet mɨtɨk ensel kiutɨp kewepyapɨrem ketpo hi Jon em, hi hɨrɨak menmen me Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais.  
\v 2 Hi Jon hi hewis menmen yapɨrwe hi epei hɨrem. Hi hetpi hɨm manp hi hemipɨn au. Hɨm im hɨram hɨm God ketpim mekite hɨm Jisas Krais hɨrak keriuwet mɨtɨk ensel kɨrak kan kewepyapɨrem ketpewem.   
\p
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt Rev 22:7, 10\x*Mɨtɨk kerek hɨrak kakɨkine hɨm im mamno nɨkɨp me mɨt miyapɨr ne God, hɨrak han yaaik kaku. Mɨt miyapɨr kerek hɨr nemtau hɨm im kerek God kewepyapɨrem maain hɨram mamnen, hɨr enisesim werek werek, hɨr han yaaik nanu. Hɨr han yaaik nanu nanɨntar wɨ menep te menmen im mamnen.   
\s1 Jon kewis tɨwei ik ken mɨt nises God neit wit hispɨnak wik (7)  
\p
\v 4 \x * \xo 1:4 \xt Eks 3:14-15; Rev 3:1, 4:5, 8, 5:6, 11:17, 16:5\x*Hi Jon hi hewis tɨwei ik ken yi mɨt miyapɨr han yi ne weiwɨk me God yi yeit wit hispɨnak wik(7) me provins Esia. Hi hanhan God kerek nɨpaa kepu ere in kepu maain kakpau, hɨrak kakrekyi yaaim yi eiyu werek werek. Hɨmɨn hispɨnak wik (7) yaain nerp ninaan mɨrak menep yeno hɨrak kewim naanmɨrai haiu mɨt hɨr nanrekyi yaaim yi eiyu werek werek. Hi hanhan hɨr nantike Jisas Krais hɨr nanrekyi yaaim yi eiyu werek werek.  
\v 5 \x * \xo 1:5 \xt Jo 18:37; Rev 3:14, 17:14; Kl 1:18; Sam 89:27; 1Jo 1:7, 4:10\x*Krais hɨrak kewepyapɨr werek werek hɨm me God. Hɨrak Mɨtɨk ik kerek kaa God kinɨn kɨkɨak hɨrak kekrit kau keit. Hɨrak Mɨtɨk Iuwe kakinɨn naanmamre mɨt iuwe kerek naanmamre mɨt nanu tɨ. Hɨrak hanhan keriuwai, hɨrak kesak menmen enum mekre han kaiu kentar hɨrak kaa hemkre mɨrak mewen.  
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt 1Pi 2:5, 9; Rev 5:10, 20:6\x*Hɨrak kenipai haiu mɨt haiu mɨre mɨt iuwe ne weiwɨk mɨrak, haiu mɨt niutɨp niutɨp haiu mitehi God kakɨkaap mɨt mamɨr ke pris nanrɨakem te haiu mamrɨrak menmen me Haai kɨrak God. Hi hanhan Jisas Krais kakɨt niuk iuwe, hɨrak naanmɨpre mɨt, hɨrak kakre iuwe tipmain tipmain enum eik.   
\p
\v 7 \x * \xo 1:7 \xt Mt 24:30; Jo 19:34-37\x*Yi eiyɨmtewem! Hɨrak Krais kaknen kakrau napɨ. Mɨt miyapɨr yapɨrwe maain nanɨrek nanriuwe nanamɨr kɨr. Hɨr nantike mɨt ne Isrel kerek maamrer nɨr nɨpaa hɨr nakɨp nau hɨrepit mɨrak, hɨr nanɨrek, te hɨr yapɨrwe nau tɨ nankɨtek nanɨntar hɨr nanɨneinɨk kakriyei nanɨno ninaan me God. Hi hanhan menmen im mamnen. Hi hetpi werek.   
\p
\v 8 \x * \xo 1:8 \xt Rev 4:8, 15:3, 21:6, 22:13\x*“Hi God kerekek hi hɨrɨak menmen yapɨrwe te menmen yapɨrwe mamwenɨpi niuk mai.” God iuwe naanmɨpre menmen yapɨrwe kerek nɨpaa kepu ere in kepu maain kakpau, hɨrak katɨp menmen im.   
\s1 Jon kepu kɨtyak kɨr Krais  
\p
\v 9 \x * \xo 1:9 \xt Rev 6:9\x*Hi Jon hi ki yinak. Hi etikewi haiu mɨt ne Jisas. Hi etikewi mɨt han neraiwaank te haiu mises menmen me God haiu mɨnakɨn tokim emisesik. Hɨr mɨt ne Gavman nepɨra newisa hi heit wɨnak enuk heit wit wan kimaak keketik niuk mɨrak Patmos, hentar hi ewepyapɨr hɨm me God hi hatɨp mɨt hi hises menmen nɨpaa Jisas hɨrak ketpim.  
\v 10 Me wɨ Sande hɨram wɨ me Mɨtɨk Iuwe, God Hɨmɨn Yaaik kan kentar han kai te hi hepu hɨtyak hi hemtau hɨm ke mɨtɨk keit sip kai hɨrak katɨp hɨm iuwe kewen ken yanɨmɨn kɨre tukɨn.  
\v 11 Hi hemtau mɨtɨk eik katɨp kar ik: “Ti ewis menmen yapɨrwe ti ehɨrem hɨram mamu tɨwei. Epei au, ti esiuwerek kakno mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God hɨr nises hɨm mɨrak hɨr nau neit wit hispɨnak wik (7) im e: Wit Efesas, wit Smena, wit Pegamam, wit Taiataira, wit Sadis, wit Filadelfia mekite wit Leodisia.”   
\p
\v 12 Hi heweikɨn ehɨr keimɨn kerek ketpo hɨm. Hi heweikɨn epei au, hi hɨr gol mɨwapɨn lam hispɨnak wik (7) hɨram mau.  
\v 13 \x * \xo 1:13 \xt Dan 7:13, 10:5\x*Kekre nɨmɨn ke lam me gol keiyak kerp keweikɨn kɨre mɨtɨk. Hɨrak kamɨr laplap iuwe nokim ere mɨwapɨn hɨt mɨrak; Hɨrak kakɨr let me gol hɨram meweikɨn hɨrepit mau han pank kɨrak.  
\v 14 \x * \xo 1:14 \xt Dan 7:9, 10:6; Rev 2:18, 19:12\x*Maat kɨrak ketike paan kɨrak hɨrak hike kɨre napɨ o hore hike yɨwau. Nanamɨr kɨrak kerhɨhe kɨre si te hɨrak kakɨr menmen yapɨrwe mekre han ke haiu mɨt.  
\v 15 \x * \xo 1:15 \xt Rev 14:2\x*Hɨt mɨrak mɨre ain mɨt newisɨm mekre si maain metɨr hɨr nesesim ere hɨram mɨr. Hi hemtau hɨm kɨrak hɨrak katɨp hɨm iuwe kewen ke yanɨmɨn kar ke hɨtɨk siurik mɨrɨre.  
\v 16 \x * \xo 1:16 \xt Rev 1:20, 2:12, 16, 19:15, 21; Hi 4:12\x*Hɨrak ketenen hɨr mar hispɨnak wik (7) mekre his yaaim mɨrak. Menmen mɨre hɨne me his katɨn ken pɨnak ken pɨnak metpaan moke hɨm kɨrak. Ninaan mɨrak hɨram mɨr mar ke wepni kɨr kau nɨmɨniuwe ek.   
\p
\v 17 \x * \xo 1:17 \xt Ais 44:6, 48:12; Rev 2:8, 22:13\x*Hi hɨrek, hi henkewɨn menep hɨt mɨrak har ke mɨtɨk epei kaa. Te hɨrak kewis his yaaim mɨrak mentera hɨrak ketpo kar ik: “Ti ap enapen. Hi mɨtɨk kerek nɨpaa menmen ap mepu, au hi hepu, hi maain apau. Hi Jisas kerekek.  
\v 18 Hi kerekek hi hepu. Nɨpaa mɨt neiyep hi haa te in ek ti hɨra. Hi ahu tipmain tipmain enum eik. Hi kerekek hi iuwe te hi enip mɨt miyapɨr kerek naa hɨr nanɨno si o au en, hɨr nanɨno wit ke God nanu werek.  
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt Rev 1:1\x*Te ti ewis menmen mamu tɨwei maain ti ahɨrem. Menmen in ek mepu metike menmen maain mamnen.  
\v 20 \x * \xo 1:20 \xt Rev 2:1, 3:1\x*Hɨr mar hispɨnak wik (7) ti hɨrem mau his yaaim mai hɨram metike lam gol mar hispɨnak wik (7), hɨram mɨre tok piksa im. Hɨr hɨram mɨre mɨt iuwe hɨr naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nau wit hispɨnak wik (7). Lam gol hɨram mɨre mɨt miyapɨr ne God nau neit wit hispɨnak wik (7).   
\c 2  
\s1 Jisas katɨp hɨm men mɨt miyapɨr ne God nau neit wit Efesas  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt Rev 1:16, 20\x*“Ti ewis hɨm meiyam im mamno mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne sios o weiwɨk me God nau neit wit Efesas. Ti ewis hɨm im:  
\p “Hɨm im hɨram hɨm me hi Mɨtɨk Iuwe kerek hi hetenen hɨr mar hispɨnak wik (7) mau mekre his yaaim mai. Hi heke tɨ hepno in hepno ein hitet nɨmɨn ke yi mɨt miyapɨr ne God yapɨrwe ne provins Esia yi yɨre lam gol mar hispɨnak wik (7). Hi etpi hɨm im.   
\p
\v 2 \x * \xo 2:2 \xt Rev 2:19, 3:1, 8, 15; 1Jo 4:1\x*“Hi hertei menmen yi yɨrɨakem. Hi hertei menmen enum epei man yi mɨt te yi yɨnakɨn tokim yisɨsa yewepyapɨr menmen mai yi yɨrɨakem yapɨrwe. Hi hertei yi yɨnapen mɨt enun kerek hɨr netpi nar ik: ‘Haiu mɨt haiu aposel mɨre mɨt han!’ Yi epei yemtau menmen hɨr netpim, menmen hɨr nɨrɨakem, te yi epei han kitet mɨt in te yi yertei hɨr ap mɨt aposel au. Hɨr mɨt enun nemipɨn.  
\v 3 Menmen enum epei man menep yi mɨt mentar yi yises hɨm mai. Yi ap yɨnapen menmen im te yi yeweikɨn sip yeweto au. Yi yɨnakɨn tokim yi wen eiyises hɨm mai.  
\v 4 Te hi han enuk heruwi hentar menmen im. Nɨpaa yi yinɨn yises hɨm mai, yi hanhan yeriuwa wɨsenum, te in ek au kike.  
\v 5 \x * \xo 2:5 \xt Rev 2:16, 22, 3:3, 19\x*Yi han ekitet nɨpaa yi hanhan yeriuwa wɨsenum te in ek yi pɨke hanhan yeriuwa yar ke nɨpaa yi yisesim. Yi yɨre mɨt hɨr nau niu hɨr nenke nen tɨ heik. Yi pɨke eiyises menmen yaaim nɨpaa yi yinɨn yisesim, o au en, hi pɨke anen eiwep eriwaank. Menmen in hɨram mar ke hi enen enke lam mi me wit hɨram mewi hi eiyɨm eno.  
\v 6 \x * \xo 2:6 \xt Sam 139:21\x*Te menmen miutɨp yaaim hi han yaaik yi yisesim hɨram im. Yi yɨnapen menmen enum mɨt kerek nises hɨm me Nikolas hɨr nɨrɨakem.   
\p
\v 7 \x * \xo 2:7 \xt Jen 2:9; Rev 22:2, 14, 19\x*“Yi eiyɨmtau han ekitet werek menmen God Hɨmɨn Yaaik ketpim men yi mɨt miyapɨr yapɨrwe ne weiwɨk me God. Yi mɨt miyapɨr kerek yisɨsa werek werek ere yi yayi yi hekrit hekrit eiyinɨn menmen enum mamnen mamri han ki te maain God kawisi yi eiyu ni mɨrak yi yayɨm nɨkim me nu kerek kakɨkaap hɨmɨn ki te yi mɨt yayu yayɨt tipmain tipmain enum eik.   
\s1 Jisas katɨp hɨm men mɨt nises hɨm me God nau neit wit Smena  
\p
\v 8 \x * \xo 2:8 \xt Rev 1:17\x*“Ti ewis hɨm im mamno mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne sios o weiwɨk me God nau neit wit Smena. Ti ewis hɨm im mar ik: “Hɨm im hɨram hɨm me hi mɨtɨk kerek nɨpaa menmen ap mepu wen au hi hepu, maain hi apau. Hi kerekek nɨpaa mɨt neiyep hi haa, hi pɨke hekrit hau.   
\p
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt Je 2:5; 2Ko 11:14-15; Rev 3:9\x*“Hi hertei yi mɨt enun ap yetenen menmen yapɨrwe au, mɨt nerekyi enum yentar yi yises hɨm mai (te yi yetenen menmen yapɨrwe yaaim me God.) Hi hertei hɨm enum mɨt netpiyem. Hɨr natɨp hɨr ne weiwɨk me Isrel, te hɨr keriyen God kehimɨteni hɨr nɨrak te hɨr ap nisesik au. Hɨr nererik nau wɨnak kɨr nekine hɨm me Moses, te hɨr ap nises God au. Seten kari han kɨr hɨr mɨt nɨrak.  
\v 10 \x * \xo 2:10 \xt Mt 10:28; 2Ti 4:8; Je 1:12; Rev 3:11\x*Yi ap yɨnapen menmen enum mɨt menep nanrekyiyem. Eiyɨmtewem! Seten kakri han ke mɨt te hɨr nantihis mɨt han ne yi mɨt nanwɨri yaino wɨnak enuk, te hɨr nanɨnɨn han ki yi yayisɨsa werek werek o au. Hɨr nanriwaank me wɨ hiswiyen (10). Yi eiyisɨsa werek werek te mɨt naniwep yi yayi, te maain hi ewisi yi yayu yaitikewa tipmain tipmain enum eik.   
\p
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Rev 20:14, 21:8\x*“Yi eiyɨmtewem han ekitet werek werek menmen God Hɨmɨn Yaaik hɨrak ketpim me yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God. Yi mɨt miyapɨr kerek hekrit hekrit eiyinɨn menmen enum mamri han ki, maain menmen enum me si tatɨknen mɨt ap te mamiwep yi mɨt yaain narik au. Yi eiyu werek werek.   
\s1 Jisas katɨp hɨm men mɨt nises hɨm me God nau neit wit Pegamam  
\p
\v 12 \x * \xo 2:12 \xt Ais 49:2; Rev 1:16\x*“Ti ewis hɨm im mamno mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne sios o weiwɨk me God nau neit wit Pegamam. Ti ewis hɨm im mar ik: “Hɨm im hɨram hɨm me hi mɨtɨk kerek hi hetenen hɨne ke his katɨn keke pɨnak keke pɨnak hɨrak tɨknuk enuk.   
\p
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt Rev 3:8\x*“Hi hertei wit kerek yi yewi hɨrak wit enuk kerek Seten kan kinɨn naanmɨpre mɨt. Yi yapɨrwe yi yises hɨm mai werek werek. Me wɨ mɨt enun nenep mɨtɨk kai yaaik Antipas kerek hɨrak kewepyapɨr hɨm mai katɨp mɨt em, hɨr nakɨp keit wit yi yewi, hɨrak wit kerek Seten kan kinɨn naanmɨpre mɨt. Yi ap yeweikɨn sip yeweto au, yi wen eiyisɨsa.  
\v 14 \x * \xo 2:14 \xt Nam 25:1-2, 31:16; 2Pi 2:15\x*Yi yaain te hi han enuk heriuwi me menmen ham im e. Mɨt han ne yi mɨt yeit Pegamam hɨr nises menmen me Belam. Nɨpaa enum eik hɨrak keteikɨn mɨtɨk Belek karkeik te hɨrak kakri han ke mɨt ne Isrel te hɨr nɨrɨak menmen enum. Hɨr naam menmen mɨt newepwarem newet tɨpir em, hɨr netike miyapɨr hɨr nariyanhis newenɨnem.  
\v 15 Mar im yi yewis mɨt enun narik hɨr nau nɨmɨn ke yi mɨt. Hɨr nises hɨm enum mɨt ne Nikolas hɨr netpiyem.  
\v 16 \x * \xo 2:16 \xt Rev 1:16, 3:11, 22:7, 12, 20\x*Yi eiweikɨn sip eiwet mɨt enun nises hɨm me Nikolas hɨrak ketpim yi eipɨri enɨnopɨn, o au en, hi enen waswas anep mɨt in nises hɨm enum. Hi atɨp hɨm meke hɨm kai mamnen mamriwaank mamɨr ke hɨne ke his kaknep mɨt hɨr nani.   
\p
\v 17 \x * \xo 2:17 \xt Jo 6:48-50; Ais 62:2; Rev 3:12, 19:12\x*“Yi eiyɨmtau han ekitet werek menmen God Hɨmɨn Yaaik hɨrak ketpim men yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God.  
\p “Yi mɨt kerek yayinɨn menmen enum mamri han ki maain hi eweti menmen yaaim ham mɨre menmen mana mɨsawɨn meit wit kai. Hi eweti niutɨp niutɨp menmen im metike nan mɨre hike hɨram meteikni hi hanhani. Niuk ham yaaim mamwik mɨt han ap te nanɨrtei niuk mɨram au. Mɨtɨk kerek hɨrak kakɨt nan, hɨrak kerekek kakɨrteiyem.   
\s1 Jisas katɨp hɨm men mɨt nises hɨm me God nau neit wit Taiataira  
\p
\v 18 \x * \xo 2:18 \xt Rev 1:14-15\x*“Ti ewis hɨm im mamno mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne sios o weiwɨk me God nau neit wit Taiataira. Ti ewis hɨm matɨp mar ik:  
\q1 “Hɨm im hɨram hɨm me hi Nɨkan ke God. Hi nanamɨr kai kɨr kar ke si merhɨhe te hi hɨr menmen yapɨrwe mekre han ke mɨt, hɨt mai tokim hɨram yaaim mar ke kapa yaaik hike enuk.   
\p
\v 19 “Hi hertei menmen yi yɨrɨakem. Hi hertei yi hanhan yeriuwe mɨt han. Hi hertei yi yises hɨm mai werek werek, yɨrɨak menmen yaaim, yi yɨnakɨn tokim me menmen enum epei man o menmen enum mɨt nerekyiyem. Hi hertei menmen in ek yi yɨrɨakem hɨram yaaim iuwe minɨn menmen yaaim nɨpaa yi yinɨn yisɨsa yi yɨrɨakem.  
\v 20 \x * \xo 2:20 \xt 1Kin 16:31; 2Kin 9:22; Rev 2:14\x*Menmen yi yɨrɨakem hɨram yaaim te hi han enuk heriuwi me menmen miutɨp im. Yi wen yewis mɨte enu eip hɨre wɨre mɨte hap enu niuk mɨre Jesebel, hɨre wewisesik watɨp hɨre wɨre profet, hɨre wen wau wetikeri. Hɨre watɨp hɨre profet te hɨre wari han ke mɨt weriuwe hɨm hɨre wetpim. Hɨre watɨp wenip mɨt miyapɨr han kerek nises hɨm mai, hɨr nɨrɨak enum nariyanhis newenɨnem, hɨr naam menmen mɨt hɨr epei newepwarem newet tɨpir em.  
\v 21 Hi hɨmat wɨ ham te hɨre weweikɨn sip wewet menmen enum im, te hɨre au wɨnapen.  
\v 22 Hɨre au wɨnapen weweikɨn sip wetikeri nɨrɨak menmen enum hɨr nisesim te maain hi anip mɨte ip wetike mɨt miyapɨr han hɨr nises hɨm mɨre, hi anipi hɨr nanɨnap nanɨwaank hɨr han enuk wɨsenum.  
\v 23 \x * \xo 2:23 \xt Sam 7:9; Jer 11:20, 17:10; 2Ti 4:14; Rev 20:12-13\x*Hi anep nɨkerek nɨre hɨr nani nanɨnektɨn (o wɨtenun) te yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God yerer wit wit yi yayɨrtei hi kerekek hi hertei menmen mekre han ke yi mɨt te hi arekyi menmen yaaim o enum mamrer menmen enum yi yɨrɨakem.   
\p
\v 24 “Te yi mɨt han yeit Taiataira, yi ap yises hɨm mɨre enum au. Yi ap yises menmen im mɨt nekinaam hɨram menmen iuwe te hɨram menmen enum me Seten hɨram mɨsawɨn meit mɨre henye enum. Hi ap hetpi hi hanhan yi eirɨak menmen ham mamtike menmen in ek yi yɨrɨakem. Hi hɨnapen yi han enuk eiriuwerem. Au, hi hetpi hɨm im:  
\v 25 \x * \xo 2:25 \xt Rev 3:11\x*“Yi wen eiyises hɨm yaaim im kerek in ek yi yisesim ere hi pɨke anen awepyapɨr hɨrekes.  
\v 26 \x * \xo 2:26 \xt Sam 2:8-9\x*Yi mɨt miyapɨr kerek hekrit hekrit yi eiyinɨn menmen enum mamnen mamri han ki yi mɨt in hi eweti menmen mai iuwe te yi yayinɨn naanmamre mɨt nanrer wit wit.  
\v 27 \x * \xo 2:27 \xt Rev 12:5\x*Menmen hi ehimɨteni yi eirɨakem hɨram mamɨr ke menmen Haai kai kehimɨtenewem hi wen hɨprɨakem. Yi mɨt yayinɨn naanmamre mɨt hɨr nanɨkrehɨr ki naninɨni au. Yi eiyinɨni eiwaanki eiyɨr ke mɨtɨk hɨrak ketenen paap yoki keiyɨk kaknep mɨn hɨrak kereprɨr kike kike.  
\v 28 \x * \xo 2:28 \xt Rev 22:16\x*Hi ewisi yi eirɨak menmen im metike hi eweti saaur me nepni.  
\v 29 Yi eiyɨmtau han ekitet werek werek menmen God Hɨmɨn Yaaik hɨrak ketpim men yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God.   
\c 3  
\s1 Jisas katɨp hɨm men mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nau neit wit Sadis  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Rev 1:4, 16, 2:2\x*“Ti ewis hɨm im mamno mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne sios o weiwɨk me God nau neit wit Sadis. Ti ewis hɨm matɨp mar ik:  
\p “Hɨm im hɨram hɨm me hi kerek hɨmɨn yaaik mar hispɨnak wik (7) me God mewa, hi naanmɨpre hɨr mar hispɨnak wik (7) hɨr nɨre mɨt iuwe naanmɨpre yi mɨt ne weiwɨk me God. Hi hetpi hɨm im. Hi hertei mɨt yapɨrwe hɨr han kitet yi yɨrɨak menmen yaaim yi yisɨsa werek werek te yi au. Yi yɨre mɨt epei naa. Yi yɨrɨak menmen mai au.  
\v 2 Yi eiyɨkrit han ekitet menmen werek werek. Menmen me hɨm me God yi wen yisesim, yi einakɨn tokim eiyisesim werek werek. Menmen mekre han ki yi yisesim hɨram mar ke mɨtɨk menep te kaki. Hɨrak ap kakrɨak menmen werek werek au. Hi hetpiyem hentar hi ap hɨr menmen miutɨp me menmen yapɨrwe yi yɨrɨakem te God kai kaktɨp hɨram yaaim werek werek au.  
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt Rev 2:5; 1Te 5:2\x*Yi han ekitet kerek nɨpaa yi yinɨn yemtau hɨm mau yaaim, yi hanhan yisesim werek werek. In ek yi eiweikɨn sip eiwet menmen enum, yi eiyises hɨm yaaim mar ke nɨpaa yi yisesim, o au en, hi hɨre mɨtɨk enuk kekintɨp menmen, hi ap etpi wɨ kerek hi anen. Hi anen erekyi yi mɨt miyapɨr en menmen enum ehɨwaanki.  
\v 4 \x * \xo 3:4 \xt Ju 23\x*Te mɨt han ne yi mɨt yeit wit Sadis yi ap yɨrɨak menmen enum au. Yi yaain yɨre klos kere mɨt neriuwetem ap hapɨk mewim au. Yi mɨt yar ik maain yi yaitikewa haiu mamriuwet menmen yaaim mɨre hike mamu mamɨt. Maain yi eirɨak menmen im eiyɨntar yi mɨt yaain yises hɨm me God werek werek.  
\v 5 \x * \xo 3:5 \xt Rev 7:9; Lu 10:20; Mt 10:32\x*Yi mɨt miyapɨr kerek hekrit hekrit yi eiyinɨn menmen enum mamnen mamri han ki te God kakwisi yi eiriuwet klos mɨre hike. Hi ap ahɨsak niuk mi mau tɨwei meit wit ke God matɨp mɨt miyapɨr kerek hɨr nisesik au. Maain hi ehɨt niuk mi atɨp God Haai kaktike mɨt nɨrak ensel har ik: ‘Mɨt in hɨr mɨt nises hɨm mai hɨr mɨt nai.’   
\p
\v 6 “Yi mɨt eiyɨmtewem han ekitet werek werek menmen God Hɨmɨn Yaaik ketpim men yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God.   
\s1 Jisas katɨp hɨm men mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nau neit wit Filadelfia  
\p
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt Ais 22:22\x*“Ti ewis hɨm im mamno mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nau neit wit Filadelfia. Ti ewis hɨm matɨp mar ik:  
\p “Hɨm im hɨram hɨm me hi kerek hi Mɨtɨk yaaik God kehimɨtena hi kɨrak hi Haai ke menmen yaaim. Hi hetenen ki mekre his mai hi hatɨp neimɨn hɨr nanɨno nɨmɨn ke wit Jerusalem hak har ke nɨpaa hɨrak mɨtɨk iuwe King Devit ketenenim katɨp neimɨn nanɨno nɨmɨn wit Jerusalem hɨrak kewik. Ki im emkaisiu weipɨr ke wit yaaik Jerusalem hak keit wit ke God. Hi ekaisiu weipɨr mɨt ap te hɨr naniyepetek au. Hi aiyepetek te mɨt han ap te nankaisiuwek taau. Hi kerekek hi hetpi hɨm mai im:   
\p
\v 8 \x * \xo 3:8 \xt Rev 2:2; 1Ko 16:9\x*“Hi hertei menmen yi yɨrɨakem. Yi eiyɨmtewem. Hi hari han ke mɨtɨk hɨrak kar ke hi epei enke weipɨr te yi mɨt eino eirer wit wit eiwepyapɨr hɨm me God. Mɨt han ap te naniyepet weipɨr nanweni yi eirɨak menmen im. Hi hertei yi ap yetenen menmen mai iuwe au, kike keremem, te yi yises hɨm mai werek. Yi ap yepakɨn yi yisɨsa au. Yi yewepyapɨrem  
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt Rev 2:9; Ais 45:14; Ais 49:23, 60:14\x*Yi eiyɨmtewem! Yi yertei mɨt hɨr nererik nau wɨnak nekine hɨm me Moses. Hɨr natɨp hɨr keriyen God kehimɨteni hɨr nɨrak nentar hɨr ne weiwɨk me Isrel, hɨr nises God werek werek. Hɨr au, Seten kari han kɨr hɨr mɨt nɨrak. Hɨr nises menmen enum me Seten. Maain hi anep mɨt in hɨr nanɨnen nanwen ninɨp nanu menep hɨt mi nantɨp hi hanhan heriuwi yi mɨt yi keriyen nai. Hɨr mɨt en au.  
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt Lu 21:19; 2Ti 2:12\x*Maain wɨ enum mamnen te God skelim mɨt miyapɨr ne tɨ te hɨr enweikɨn sip enwet menmen enum hɨr enisesik. Me wɨ im, hi naanmɨpri me menmen im yi yayu werek yayɨntar yi epei yises hɨm mai hi nɨpaa hetpiyem. Nɨpaa hi hetpi har ik: “Mɨt nanrekyi enum yi einakɨn tokim eyisɨsa werek werek.  
\v 11 \x * \xo 3:11 \xt Rev 2:10, 16\x*Hi pɨke anen waswas. Yi wen eiyises menmen werek werek in yi yisesim te mɨt han kerek nisɨsa werek werek hɨr ap nanɨkrehɨr ke yi mɨt nanɨt menmen yaaim hi awetiyem te yi yaitikewa haiu mamu mamɨt wit ke God.  
\v 12 \x * \xo 3:12 \xt Rev 14:1, 21:2, 22:4; Esi 48:35; Ais 62:2, 65:15\x*Mɨt miyapɨr kerek hekrit hekrit hɨr naninɨn menmen enum mamri han kɨr, maain hi arekyor hɨr nanu nanɨt wɨnak ke God nanɨr ke teinɨk mɨtɨk hɨrak ketenen pak, hɨr mɨt nanu wɨnak yaaik God kewik ap te nanɨnaiwɨrek taau. Maain hi awis niuk me God kai ketike niuk me wit ke God kaiu emu yɨnk kɨr. Wit ke God kaiu hɨrak Jerusalem hak kerek maain kakɨkiuwe wit ke God kaknen. Hi awis niuk mai yaaim ham emu yɨnk kɨr. Menmen im meteikɨn yi mɨt nai.   
\p
\v 13 “Yi mɨt eiyɨmtau han ekitet werek werek menmen God Hɨmɨn Yaaik ketpim men yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God.   
\s1 Jisas katɨp hɨm men mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God nau neit wit Leodisia  
\p
\v 14 \x * \xo 3:14 \xt Rev 1:5, 19:11; Kl 1:15\x*“Ti ewis hɨm im mamno mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne sios o weiwɨk me God nau neit wit Leodisia. Ti ewis hɨm matɨp mar ik: “Hɨm im hɨram hɨm me hi kerek Haai ke hɨm yaaim. Hi hewepyapɨr werek werek hɨm yaaim me God. Hi kerekek hi hɨrɨak menmen yapɨrwe me tɨ metike nepni kerek nɨpaa God hanhan hɨram mamɨkrit mamnen. Hi kerekek hi hetpi hɨm mai im:   
\p
\v 15-16 \x * \xo 3:15-16 \xt Rev 2:2; Ro 12:11\x*“Hi hertei menmen yi yɨrɨakem, hɨram ap enum au te hɨram ap yaaim au yi yau ke nɨmɨn. Hi hanhan yi eiyisɨsa werek werek, o au en, yi eiweikɨn sip eiweto, te maain yi eiweikɨn han eiyisɨsa werek werek. Yi han kitet yi yisɨsa werek werek, te yi auye! Yi yau ke nɨmɨn te yi enun yar ke tɨpar sisi kike mekre sar mɨwaai wepni (o yanm) te hi eneini enikni eiyoke hɨm kai yaino tɨ.  
\v 17 \x * \xo 3:17 \xt Hos 12:8; 1Ko 4:8; Lu 12:21; Je 2:5\x*Hi eneini hentar menmen im. Yi yekre han ki han kitet yarik. Yi yatɨp, “Haiu mɨt metenen pewek mei yapɨrwe haiu mamɨr terwe yɨwir mas mentar menmen iuwe haiu meriuwe his maiu haiu mɨrɨakem. Haiu mau werek werek.” Te yi ap yertei han ki enuk kau werek werek au, te mɨt hɨr nertei hɨr hanhan neriuwi. Yi han ki ap yetenen menmen mai yaaim yapɨrwe. Yi yekre han ki yi yar ke mɨt enun hɨr nepu weinɨm ap netenen menmen au. Nanamɨr mi hɨram ap mɨr werek werek au, yi yar ke mɨt nanamɨr toto, yi yɨre mɨt klos au, hɨr nepu yɨnk weinɨk. Yi yau enum yar ik yekre han ki te yi yepɨtariyem.  
\v 18 \x * \xo 3:18 \xt Ais 55:1; Rev 3:5, 4:4, 16:15\x*Hi hetpi hɨm manp. Yi einaaiwɨr pewek mi yi einen te hi eweti menmen mai yaaim hɨram yaaim minɨn pewek mamkaap han ki. Yi eiyɨt menmen im te han ki kaku werek werek. Yi eiyɨt menmen mai yaaim hɨram mɨre klos yaaim mɨre hike kerek eiwapɨn han ki yi eiriuwetem hɨram meteikɨn han ki hɨrak yaaik prar prar. Yi eiyɨt menmen mai yaaim hɨram mɨre nekip mɨt newisɨm mekre nanamɨr te yi pɨke eiyɨr menmen mai werek werek.  
\v 19 \x * \xo 3:19 \xt 1Ko 11:32; Rev 2:5\x*Yi mɨt miyapɨr kerek hi han han heriuwi hi eni aiwep. Te yi einakɨn tokim eiweikɨn sip eiwet menmen enum eiyisɨsa werek werek te hi aiwep au.  
\v 20 \x * \xo 3:20 \xt Jo 14:23; 1Jo 2:24\x*Yi eiyɨra. Hi herp weipɨr ke han ki eket teruk har ke mɨtɨk kerp weipɨr ke wɨnak ke mɨtɨk hak hɨrak keket teruk. Mɨt kerek hɨr nemtau hɨm mai hɨr nanɨnen nankaisiu weipɨr ke han kɨr hi ano nɨmɨn atikeri, haiu mamu han kiutɨp mamɨr ke mɨt hɨr nekiyan nau naam menmen.  
\v 21 \x * \xo 3:21 \xt Mt 19:28\x*Mɨt kerek hɨr nises hɨm mai naninɨn menmen enum nar ke nɨpaa hi hises hɨm me Haai kai God, hi hinɨn menmen enum, maain hi ewisi hɨr nanu yeno nantikewa nanɨt niuk iuwe naanmamre mɨt, nar ke nɨpaa God Haai kai kewisa hi etikerek wau yeno mɨrak.  
\v 22 Yi mɨt miyapɨr eiyɨmtau han ekitet menmen God Hɨmɨn Yaaik ketpim men yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God.   
\c 4  
\s1 Mɨt neit wit ke God hɨr newenɨpi niuk mɨrak  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt Rev 1:1, 10\x*Jisas ketpo hɨm men mɨt iuwe naanmɨpre mɨt miyapɨr ne sios o weiwɨk me God nerer wit wit epei au, hi herenaan hɨr weipɨr ke wit ke God kewep hɨrak kɨhi. Hi hemtau mɨtɨk ketpo hɨm kar ke nɨpaa hi hinɨn hemtau hɨm kɨrak iuwe ketpo kɨre mɨtɨk ketenwo taur kewen ken yanɨmɨn. Hɨrak ketpo kar ik: “Ti eniu enen in hi ateiknut menmen maain mamnen.”  
\v 2 \x * \xo 4:2 \xt Sam 47:8; Ais 6:1; Esi 1:26; Rev 19:4\x*Hɨrak ketpo menmen epei au, God Hɨmɨn Yaaik ketenen hɨmɨn kai te hi hɨr yeno yaaim kerek mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre menmen yapɨrwe hɨr newi. Hi hɨr yeno kiutɨp, hi hɨr mɨtɨk hak kewik.  
\v 3 \x * \xo 4:3 \xt Esi 1:28\x*Hi hɨr ninaan mɨrak hɨram mɨr mar ke nan yaaim jaspa kekite nan mɨre yɨwir konilian. Hi hɨpɨr menmen mɨre manpen kewep hɨm hɨram meweikɨn yeno me mɨtɨk iuwe. Menmen im mɨr mar ke nan yaaim emeral hɨram yinamɨn.  
\v 4 \x * \xo 4:4 \xt Ais 24:23; Rev 3:18; 6:11\x*Hi hɨr 24 yeno meweikɨn yeno me mɨtɨk iuwe. Yeno im hɨram yeno kerek mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr hɨr newim. Hɨr 24 mɨt iuwe hɨr nau yeno im. Hɨr neriuwet klos mɨre gol mau paan kɨr meteikɨn hɨr mɨt iuwe.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt Rev 1:4, 8:5, 11:19, 16:18; Esi 1:13\x*Menmen mɨre nepni mewenɨn moke yeno kiutɨp ik men in men ein, mekite hɨm mɨram matɨp mesikeyaanmi. Hi hɨr si mar hispɨnak wik (7) hɨram mɨr meit yeno mɨrak. Si im hɨram Hɨmɨn Yaaik mar hispɨnak wik (7) me God.  
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt Esi 1:5-10, 22; 10:14\x*Menep yeno im, menmen iuwe mɨre wan eik mepu. Hɨram nemnok enum mɨre glas.  
\p Hi hɨr menmen im nepei au, hi hɨr menmen tekyaait (4) hɨram mepu. Hɨram meweikɨn yeno me mɨtɨk iuwe men pɨnak men pɨnak men yinak men yinak. Menmen im tekyaait (4) hɨram mepu, nanamɨr yapɨrwe mau mitet ninaan mɨr, mau men yak mɨr.  
\v 7 Menmen ik kerek kepu hɨrak kinɨn kau menep hɨrak ninaan mɨrak mɨre pusi ke yaank wɨsenuk kinɨn sak, niuk mɨrak laion. Menmen ik kerek kepu, hɨrak kisesik keit yinak ik, hɨrak ninaan mɨrak hɨram mɨre bulmakau neniuk. Menmen keiyak kepu yinak eik, hɨrak ninaan mɨrak mar ke mɨtɨk. Menmen mɨkaru meit sip, hɨrak ninaan mɨrak mar ke hore hɨm keniuwe kau niu.  
\v 8 \x * \xo 4:8 \xt Ais 6:2-3; Esi 1:18, 10:12; Rev 1:4-8\x*Menmen im tekyaait (4) mepu, hɨram miutɨp yapɨr mar hispɨnak kiutɨp (6) mewi. Nanamɨr yapɨrwe mau merer yɨnk kɨr, han kɨnɨk yapɨr keit nɨmɨn. Wɨtaan wanewik hɨr ap nekintɨp au. Hɨr natɨp nar ik: “Mɨtɨk Iuwe God hɨrak wɨsenuk hɨrak yaaik yaaik ap kɨre menmen ham au, hɨrak kinɨn menmen yapɨrwe. Nɨpaa hɨrak kepu ere in hɨrak kepu, maain hɨrak kakpau.”   
\p
\v 9 \x * \xo 4:9 \xt Rev 19:4; Dan 4:34, 6:26, 12:7\x*Menmen tekyaait (4) im hɨram mepu, hɨr nine henye newenɨpi niuk me God Iuwe kerek kau yeno ke mɨtɨk iuwe. Hɨrak kaku tipmain tipmain enum eik. Hɨr nine henye natɨp hɨrak iuwe, hɨr natɨp hɨrak yaaik.  
\v 10 \x * \xo 4:10 \xt Rev 5:1, 7, 13, 6:16, 7:10, 15, 19:4, 21:5\x*Menmen tekyaait (4) kerek hɨram mepu hɨram mine henye, te hɨr mɨt iuwe in nar 24 hɨr newen ninɨp nɨwaai tɨ menep ninaan me God kerek kau yeno mɨrak. Hɨr newenɨpi niuk mɨrak hɨrak God kerek kaku tipmain tipmain enum eik. Hɨr newɨr hat gol mɨr mɨwaai menep yeno mɨrak neteikɨn hɨrak iuwe kewetɨr menmen mɨrak iuwe te hɨr ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr han. Hɨr nɨwaai en hɨr nine henye natɨp nar ik:  
\v 11 “Ti Mɨtɨk Iuwe kaiu ti God. Ti Yaaik te haiu yapɨrwe mamwenɨpi niuk mit, haiu matɨp ti Yaaik, haiu hanhan ti ahinɨn naanemprai ehɨntar ti epei hɨrɨak menmen yapɨrwe me tɨ metike nepni. Ti kerekek hanhan hɨram mepu te ti epei hɨrɨakem.”   
\c 5  
\s1 Jon kɨr tɨwei nɨpaa God keiyepetek  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt Rev 4:2, 10; Esi 2:9-10; Ais 29:11\x*Hi hɨr mɨtɨk kerek kau yeno me mɨtɨk iuwe, hɨrak kentenen tɨwei nokik kekre his yaaim mɨrak. Hɨr epei newis hɨm mau ke pɨnak ke pɨnak. Hɨr epei newis tɨrhin mar hispɨnak wik (7) neiyepetek, hɨr newisyaan mewim te mɨt weinɨn han ap te nankaisiu tɨwei ik nanɨwaankek au.  
\v 2 Hi hɨr menmen im epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel wɨsenuk. Hɨrak katɨp hɨm iuwe kitehi kar ik: “Keimɨn yaaik hɨrak kakwep tɨrhin te kakɨnke tɨwei ik?”  
\v 3 Hɨrak katɨp epei au, hɨr nen nerer wit wit me wit ke God, wit mɨt ne tɨ newi o wit kerek mɨt nɨpaa naa hɨmɨn kɨr kewi, te hɨr ap nɨnapɨn mɨtɨk kei kiutɨp hɨrak yaaik te kakwep tɨrhin kakɨnke tɨwei ik.  
\v 4 Hi hɨkɨt yapɨrwe hentar hɨr ap nɨnapɨn mɨtɨk kei hak hɨrak yaaik te kakwep tɨrhin kakɨnke tɨwei kakɨr menmen mekrerek.  
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt Jen 49:9; Ais 11:1, 10; Rev 22:16\x*Hi hɨkɨt te mɨtɨk iuwe kiutɨp kan kewena ketpo kar ik: “Ti ap ekɨt. Ti ahɨr mɨtɨk yaaik ik e kerek kinɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr yapɨrwe. Hɨrak nepenyek iuwe ke Devit ke weiwɨk miutɨp niuk mɨram Juda. Hɨrak epei kinɨn menmen enum te hɨrak yaaik kakwep tɨrhin kakɨnke tɨwei ik e.”   
\s1 Jon kɨr mɨtɨk hɨrak ke God  
\p
\v 6 \x * \xo 5:6 \xt Jo 1:36; Rev 1:4, 5:12, 13:8; Sek 4:10\x*Hɨrak ketpo epei au, hi hɨr sak mau yɨnk ke Mɨtɨk kewekɨn kɨre Sipsip hɨrak kehimɨtan mɨtɨk ik hɨrak kaa kesak menmen enum me haiu mɨt, hɨrak kerp menep yeno me Mɨtɨk Iuwe. Menmen tekyaait kerek hɨram mepu, hɨram metike mɨt iuwe nar 24 mɨt hɨr neweiknɨwek. Hi hɨr kom mɨre kom me bulmakau mar hispɨnak wik (7) mau paan kɨrak meteikɨn hɨrak Mɨtɨk Iuwe naanmɨpre menmen yapɨrwe. Hi hɨr nanamɨr mar ke hispɨnak wik (7) mau paan kɨrak. Nanamɨr im hɨram mehimɨtan hɨmɨn yaaik hispɨnak wik (7) kerek God keriuweti nen nerer wit wit mɨt ne tɨ newi.  
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Rev 4:2, 10\x*Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨrak ken keit tɨwei kekre his yaaim me Mɨtɨk Iuwe kerek kau yeno me mɨtɨk iuwe king.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt Rev 8:3-4, 14:2, 15:2; Sam 141:2\x*Hɨrak ken kakɨt tɨwei, mɨt iuwe nar 24 hɨr netike menmen tekyaait kerek hɨram mepu, hɨr yapɨrwe newen ninɨp menep Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip ik. Hɨr niutɨp niutɨp netenen menmen me henye mɨre gita mekite dis me gol meriuwe menmen mɨre paura mɨnɨn yaaim mekrerek ere mau hɨm. Menmen im hɨram mehimɨtan hɨm yapɨrwe mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God hɨr nitehi God em.  
\v 9 \x * \xo 5:9 \xt Sam 33:3, 40:3, 96:1, 98:1, 144:9; Rev 14:3\x*Hɨr nine henye yaaim nɨpaa mɨt ninaam au. Hɨr natɨp nar ik: “Ti yaaik te ti ahɨt tɨwei ik awep tɨrhin meiyepetek. Ti yaaik arɨakem antar nɨpaa mɨt nitep ti haa, te ti heriuwe hemkre mit mewen ti pɨke heithis mɨt miyapɨr hɨr ne God. Ti heithis mɨt miyapɨr ne weiwɨk yapɨrwe, mɨt miyapɨr natɨp hɨm ham yapɨrwe, mɨt miyapɨr yɨnk mɨr ham ham, hɨr ne weiwɨk yapɨrwe nau nerer wit wit me tɨ.  
\v 10 \x * \xo 5:10 \xt Eks 19:6; Ais 61:6; Rev 1:6, 20:6, 22:5\x*Ti epei atorhis hɨr nɨre weiwɨk miutɨp, hɨr nɨre mɨt pris ne God hɨr niutɨp nɨrɨak menmen mɨrak nitɨwekhi hɨrak kakɨkaap mɨt. Maain hɨr naanmamre mɨt miyapɨr nanu tɨ.”   
\s1 Mɨt newenɨpi niuk me Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip  
\p
\v 11-12 \x * \xo 5:11-12 \xt Dan 7:10; Hi 12:22\x*\x * \xo 5:11-12 \xt Rev 5:6; 1Kro 29:11\x*Hɨr nine henye epei au, hi hɨwaainaan hɨr ensel enun yapɨrwe yapɨrwe. Hɨr neweikɨn yeno iuwe me God mekite menmen tekyaait kerek mepu, hɨram mekite mɨt iuwe nar 24. Hɨr neweiknor, hi hemtau hɨr nine henye natɨp hɨm iuwe nar ik: “Sipsip ik kehimɨtan Mɨtɨk kerek nɨpaa mɨt nakɨp, hɨrak yaaik. Hɨrak yaaik kakɨt menmen iuwe te kakinɨn naanmamre mɨt miyapɨr netike menmen yapɨrwe. Hɨrak kakɨt manmen yaaim yapɨrwe, hɨrak kakɨrtei menmen yapɨrwe. Mɨt miyapɨr yapɨrwe nantɨp hɨrak yaaik haiu hanhan hɨr nanwenɨpi niuk mɨrak, hɨr natɨp hɨrak iuwe keit menmen yaaim me God.”  
\v 13 \x * \xo 5:13 \xt Rev 4:2, 10\x*Hi hemtau menmen hɨr netpim epei au, hi hemtau menmen yapɨrwe meit wit ke God, mau meit tɨ metike menmen yapɨrwe mekre wan mekite menmen yapɨrwe meit wit kerek mɨt naa hɨmɨn kɨr kewiyen. Hi hemtau menmen yapɨrwe hɨr netpim natɨp nar ik: “God hɨrak kau yeno iuwe mɨrak, hɨrak kekite Mɨtɨk hɨrak kɨre Sipsip. Hɨrakɨt teit menmen iuwe naanmɨpre menmen yapɨrwe. Haiu yapɨrwe matɨp hɨrakɨt yaaikɨt, haiu mewenɨpi niuk mɨrakɨt, haiu matɨp hɨrakɨt iuwe teit menmen yaaim iuwe.”  
\v 14 Menmen yapɨrwe hɨram matɨp epei au, menmen tekyaait (4) kerek mepu hɨram matɨp mar im: “Menmen im yaaim.” Epei au, mɨt iuwe nar 24 hɨr newen ninɨp nɨwaai tɨ newenɨpi niuk mɨrakɨt.   
\c 6  
\s1 Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨrak kewep tɨrhin mau tɨwei  
\p
\v 1 \x * \xo 6:1 \xt Rev 5:1, 4:6\x*Hɨr nine henye newenɨpiyet epei au, hi hɨr Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kehimɨtan mɨtɨk nɨpaa kaa kesak menmen enum maiu hɨrak keit tɨwei tɨrhin hispɨnak wik (7) mewik, hɨrak kewep hak. Hɨrak kewep hak, hɨrak kiutɨp ke menmen tekyaait (4) kerek hɨram mepu hɨrak katɨp hɨm iuwe kɨre nepni mewenɨn, hɨrak katɨp kar ik: “Ti enen!”  
\v 2 \x * \xo 6:2 \xt Sek 1:8, 6:1-6\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr hos hak ke hike kiutɨp kan. Mɨtɨk keit wit ke God kau sip kɨrak hɨrak ketenen hɨne ke yipo henmik. Hɨr mɨt en newetɨwek menmen mar ke hore haam hɨrak kewɨrem mekiuwe sip kentar hɨrak mɨtɨk enuk iuwe kakno kakinɨn mɨt kaknɨp.  
\v 3 Hɨrak epei ken, hi hɨr Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kewep tɨrhin hak (namba 2) kau tɨwei ik. Hɨrak kewep tɨrhin hak kau tɨwei ik, hi hemtau menmen hak ke menmen kerek hɨram mepu, hɨrak katɨp kar ik: “Ti enen!”  
\v 4 Hɨra katɨp epei au, hos hak epei kan hɨrak kɨre ninɨk. Mɨtɨk hak keit wit ke God hɨrak kau sip kɨrak. Hɨr newetɨwek menmen iuwe te hɨrak kaknip mɨt nau nanɨnepan hɨr nanɨnep hɨras nani. Hɨr newetɨwek hɨne iuwe te hɨrak ken.  
\v 5 Hɨrak ken epei au, hi hɨr Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kewep tɨrhin hak (namba 3) kau tɨwei ik. Hɨrak kewep tɨrhin hak kau tɨwei ik, hi hemtau menmen ham me menmen kerek mepu hɨrak katɨp kar ik: “Ti enen!” Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr hos kɨre nɨpɨak kan. Mɨtɨk hak keit wit kerek God kewik, hɨrak ketenen skel mekre his mɨrak.  
\v 6 Hɨrak ketenen skel mekre his mɨrak, hi hemtau hɨm nɨmɨn ke menmen tekyaait (4) kerek mepu, hɨrak katɨp kar ik: “Mɨt nansiuwe rais mɨre hike mekre wa hesnu kiutɨp kerekek nanɨt pewek me wok me wɨ miutɨp mererim. Mɨt nansiuwe rais mɨre braunpela mekre wa hesnu wikak keremem, te hɨr nanɨt pewek me wok wɨ miutɨp mererim. Te ti ap ehɨwaank wel mekite tɨpar wain.” Hɨrak ketpɨwekem epei au, hɨrak mɨtɨk kau hos hɨrak kɨnatɨn ken tɨ kakrɨakem kakisesim.   
\p
\v 7 Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kewep tɨrhin hak (namba 4) kau tɨwei ik. Hɨrak kewep tɨrhin (namba 4) kau tɨwei ik, hi hemtau menmen ham me menmen tekyaait (4) kerek hɨram mepu, hɨrak kiutɨp katɨp: “Ti enen!”  
\v 8 \x * \xo 6:8 \xt Jer 15:1-3; Esi 5:12, 17, 14:21, 33:27\x*Hɨrak katɨp epei au, te hi hɨr hos hak kɨre kono kan. Mɨtɨk hak keit wit ke God kau sip kɨrak niuk mɨrak “Mɨt nani.” Mɨtɨk hak niuk mɨrak “Si enum tatɨn mɨt” hɨrak kau hos kisesik. Hɨr netpor hɨram yaaim te hɨrakɨt tatno tatnep mɨt miyapɨr niutɨp niutɨp nerer wit wit. Hɨrakɨt tatɨnkeri nar ke weiwɨk tekyaait nerer wit wit te hɨrakɨt tatnep mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp nerer wit wit, hɨr nani. Hɨrakɨt tatnɨp tatɨr ik: Han nanɨnepan nani, han nanɨnap nani, han nɨnpɨ mamɨn nani, han miyak enum me yaank mamnɨp hɨr nani. Hɨr netpɨwekɨt nepei au, hɨrakɨt ten tɨntatɨn ten tɨ tɨrɨakem tisesim.  
\v 9 Hɨrakɨt epei ten, mɨtɨk keweikɨn kɨre sipsip kewep tɨrhin hak (namba 5) kau tɨwei. Hɨrak kewep tɨrhin epei au, hi hɨr hɨmɨn ke mɨt mɨnɨk kɨnaan kerek mɨt newepwar menmen newet God em. Nɨpaa mɨt in hɨr natɨp mɨt miyapɨr hɨm me God, te hɨr mɨt enun nanɨp naa. Hɨr naa nɨre sipsip mɨt nanɨp, te hɨr nan nau nɨnɨk kɨnaan im e.   
\p
\v 10 \x * \xo 6:10 \xt Rev 16:7; Diu 32:43; Sam 79:10\x*Hɨr nɨnɨk neit kɨnaan, hɨr nɨnap natɨp, “Mɨtɨk Iuwe God, ti yaaik, ti Haai ke hɨm yaaim. Ewaai meruri te ti skelim mɨt nau tɨ anɨp nanɨntar hɨr nɨpaa newep haiu maa?”  
\v 11 \x * \xo 6:11 \xt Rev 3:4-5, 7:9, 13, 19:14\x*Hɨr natɨp epei au, God katɨp hɨr nanɨt laplap mɨre hike nentar han kɨr hɨrak prar prar. Hɨr nepei netɨwem, hɨrak ketpor kar ik: “Yi wen eimerɨr wɨ meiyam ere maain mɨt enun nanɨnep ni yinan nantike mɨt han nisɨsa nar ke nɨpaa yi hɨras yisɨsa hɨr niwep. Maain hɨr nanɨnep mɨt kerek hi hehimɨteni te hi skelim mɨt enum in anɨp.”   
\p
\v 12 \x * \xo 6:12 \xt Mt 24:29; Ap 2:20; Rev 8:12\x*Hɨrak katɨp epei au, Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kewep tɨrhin hak (namba 6) kau tɨwei ik. Hɨrak kewepim epei au, hi hɨr tɨ kɨtanɨk wɨsenum. Hi hɨr wepni (o yanm) keweikɨn kɨre nɨpɨak kar ke wa yirak meket mesine mɨwaai tɨ. Wenke kewis pakɨn te hɨrak kɨre hemkre.  
\v 13 \x * \xo 6:13 \xt Ais 34:4\x*Hɨr yapɨrwe mau nepni menke men tɨ mɨre hɨnaan herpek menepep mɨwaai tɨ wɨ kerek yuwerep mɨniu man menepepim.  
\v 14 \x * \xo 6:14 \xt Rev 16:20\x*Hɨr yapɨrwe mau nepni menke men tɨ epei au, hi hɨr nepni hɨremes mewen men mɨsawɨn mɨre miyapɨr hɨr newen hause nesenkekim men niutɨp. Mɨniu (o neiyɨp) yapɨrwe kiutɨp kiutɨp kenke kɨwaai tɨ mɨre meri mewen. Wit wan kimaam keketim hɨram yapɨrwe mewenɨn mekre tɨpar.  
\v 15 \x * \xo 6:15 \xt Ais 2:10, 19, 21\x*Menmen im epei man, te hi hɨr mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre mɨt nau tɨ, hɨr netike mɨt iuwe gavman, mɨt iuwe ne ami, mɨt iuwe netenen pewek iuwe, mɨt han niuk mɨr iuwe, hɨr mɨt yapɨrwe nɨrɨak menmen ap neit pewek mererim, hɨr mɨt han au nau werek werek. Hɨr yapɨrwe nɨrɨr nen nɨsawɨn. Han nɨsawɨn nekre mɨniu (o neiyɨp) o han iuwe me tɨ, han nɨsawɨn nɨnɨk nan iuwe me mɨniu (o neiyɨp).  
\v 16 \x * \xo 6:16 \xt Lu 23:30; Rev 4:2, 10\x*Hɨr nɨsawɨn neit ein hɨr hanhan nitehi nan metike mɨniu hɨr natɨp nar ik: “Haiu hanhan yi yayɨnke eiwep haiu mami te yi eisonai te haiu ap mamɨr ninaan me God kerek kau yeno mɨrak iuwe, hɨrak ketike Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kerek han enuk keriuwai kakwep.  
\v 17 \x * \xo 6:17 \xt Joe 2:11; Nea 1:6; Mal 3:2\x*Wi enum epei man te God skelim haiu mɨt kakɨntar menmen enum haiu mɨt mɨrɨakem. Neimɨn hɨr nepu hɨr naanmampre hɨras ne mɨtɨkɨt wiketeret kerek hɨrakɨt han enuk tatnɨp? Taau!”   
\c 7  
\s1 Mɨt ne Isrel nar 144,000 hɨr ensel ne God newis mak mau maat kɨr  
\p
\v 1 \x * \xo 7:1 \xt Jer 49:36; Dan 7:2\x*Maain hi hɨr mɨtɨkɨt ensel tekyaait (4) terp teweikɨn tɨ mɨt newim. Hɨrakɨt terp tewen nɨme te hɨram ap mɨniu meit wit o wan au. Hɨram ap mɨniu menep nu memenpep tɨwei au.  
\v 2 Hi hɨret epei au, hi hɨr ensel hak ke God kerek kepu, hɨrak keke wit wepni kokai kan, hɨrak ketenen mak ke God kekre his mɨrak. Hɨrak kɨnap kenɨne hɨm iuwe katɨp ensel tekyaait (4) kerek God ketpɨwekɨt hɨrakɨt tatɨwaank tɨ mɨt newik kekite wan.  
\v 3 \x * \xo 7:3 \xt Esi 9:4, 6; Rev 9:4\x*Hɨrak ketpɨwekɨt kar ik: “Yi ap yayɨwaank tɨ o wan o nu mau tɨ ere haiu ensel in haiu mamwis mak me God mamu maat ke mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God meteikɨn hɨr nɨrak te menmen mamɨwaanki au. Maain yi yayɨwaank menmen.”  
\v 4 \x * \xo 7:4 \xt Rev 14:1, 3\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hemtau hɨr newis mak me God mau maat ke mɨt miyapɨr. Hɨr netpo hɨr newis mak me God mau maat ke mɨt miyapɨr ne Isrel nar ke 144,000 mɨt.  
\v 5 Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Juda 12,000 neit mak. Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Ruben 12,000 neit mak. Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Gat 12,000 neit mak.  
\v 6 Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Asa 12,000 mɨt neit mak. Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Naptalai 12,000 mɨt neit mak. Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Manasa 12,000 mɨt neit mak.  
\v 7 Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Simion 12,000 mɨt neit mak. Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Livai 12,000 mɨt neit mak. Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Isaka 12,000 mɨt neit mak.  
\v 8 Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Sebyulan 12,000 mɨt neit mak. Hɨr ne weiwɨk me Josep 12,000 mɨt neit mak. Hɨr ne weiwɨk miutɨp me Bensamin 12,000 mɨt neit mak. Hɨr mɨt yapɨrwe in e hɨr neit mak me God mewi.   
\s1 Mɨt miyapɨr yapɨrwe newenɨpi niuk me God  
\p
\v 9 \x * \xo 7:9 \xt Rev 5:9, 6:11\x*Maain, hi hɨr mɨt miyapɨr yapɨrwe te hi ap hewenhisi au. Hɨr nerer wit wit, yɨnk mɨr ham ham, hɨr ne weiwɨk ham ham yapɨrwe, hɨr natɨp hɨm ham hɨm ham yapɨrwe. Hɨr nerp ninaan me Mɨtɨk Iuwe kau yeno mɨrak ketike Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip. Mɨt miyapɨr in hɨr namɨr laplap nokim mɨre hike, hɨr netenen wapnake mekre his mɨr meteikɨn hɨr ninɨn menmen enum.  
\v 10 \x * \xo 7:10 \xt Rev 12:10\x*Hɨr netenen wapnake mekre his mɨr, hɨr nɨnap natɨp hɨm iuwe, “God kaiu kerek kau yeno mɨrak, hɨrak ketike Mɨtɨk kerek keweikɨn kɨre Sipsip hɨrakɨt epei tekepai pɨke tetaihis haiu mepu werek werek.”  
\v 11 Mɨt yapɨrwe ensel nerp neweikɨn yeno me Mɨtɨk Iuwe ketike menmen tekyaait kerek hɨram mepu, metike mɨt iuwe nar 24. Ensel hɨr newen ninɨp nɨwaai tɨ menep yeno im newenɨpi niuk me God.  
\v 12 \x * \xo 7:12 \xt Rev 5:12, 11:17\x*Hɨr natɨp nar ik: “Haiu matɨp werek. Haiu han yaaik iuwe mamriuwe God kaiu. Haiu matɨp me menmen yaaim mɨrak. Hɨrak kerekek kertei menmen werek werek, haiu matɨp hɨrak yaaik. Hɨrak niuk mɨrak iuwe, hɨrak mɨtɨk enuk manp enuk kinɨn menmen yapɨrwe. Haiu hanhan menmen yapɨrwe hɨram mamwenɨpi niuk mɨrak tipmain tipmain enum eik.”   
\s1 Mɨt nɨnaaiwɨr menmen enum nɨpaa manɨp neit tɨ te hɨr nepu werek  
\p
\v 13 \x * \xo 7:13 \xt Rev 7:9\x*Mɨtɨk iuwe kiutɨp nɨmɨn ke mɨt iuwe nar ke 24 hɨrak kan kitauhi kar ik: “Ti hertei mɨt ein kerek namɨr laplap mɨre hike? Hɨr nei ne nein? Hɨr neke nein nan?”  
\v 14 \x * \xo 7:14 \xt Mt 24:21\x*Hi hewenhi hetpɨwek har ik: “Ti kerekek ti herteiri. Hi au.” Hɨrak katɨp, “Mɨt miyapɨr in hɨr mɨt enun nepan hɨr nerekyor enum nanɨp naa. Hɨr nises hɨm me God werek werek, te menmen im hɨram mar ke hɨr nekemyet laplap mɨr meriuwe hemkre me Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip te laplap mɨr hɨram mɨre hike enum meit meteikɨn han kɨr hɨrak yaaik prar prar.  
\v 15 \x * \xo 7:15 \xt Rev 3:12\x*Hɨr wen nises hɨm me God mɨt nanɨp naa, te hɨr in ek hɨr nerp ninaan me God kau yeno mɨrak, hɨr wɨtaan wanewik hɨr nɨrɨak menmen mɨrak neit wɨnak kɨrak yaaik neit nɨmɨn en. Hɨrak God kerek kau yeno mɨrak hɨrak naanmampror.  
\v 16 \x * \xo 7:16 \xt Ais 49:10\x*Maain hɨr ap nɨnpɨ mamɨn meiyam o hanhan nanɨm tɨpar meiyam nanu enum nanɨr ik ek au. Wepni (o yanm) ap kaknɨp o sɨwaan ap mamnɨp au.  
\v 17 \x * \xo 7:17 \xt Rev 5:6, 21:4; Jo 10:11; Sam 23:2; Ais 25:8\x*Hɨr nanu werek nanɨntar Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kerek kerp nɨmɨn me yeno me God, hɨrak naanmamror kɨre mɨtɨk naanempre sipsip. Hɨrak keriyei keri kakno wit kerek hɨtɨk tɨpar mɨwaai mekrerem. Mar im hɨrak naanmamre mɨt miyapɨr hɨr hekrit hekrit hɨr han yaaik nanu nanɨt menmen yaaim. God kaksiunen wan tɨpar mau nanamɨr kɨr te maain hɨr ap pɨke nankɨt meiyam au.”   
\c 8  
\s1 Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kewep tɨrhin hispɨnak wik (7) mau tɨwei  
\p
\v 1 \x * \xo 8:1 \xt Hab 2:20\x*Hi hɨr menmen im epei au, hi hɨr Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip pɨke kewep tɨrhin namba 7. Hɨrak kewep tɨrhin ik kau tɨwei, maain kike, menmen yapɨrwe meit wit ke God kekintɨp wɨre wɨre meit.  
\v 2 Menmen mekintɨp wɨre wɨre meit ere werek, hi hɨr ensel hispɨnak wik (7) kerek nerp ninaan me God. Hɨr nari taur hispɨnak wik (7) netenenim, maain hɨr netenwim nɨram.  
\v 3 \x * \xo 8:3 \xt Rev 5:8, 9:13; Eks 30:1-3\x*Hɨr neit taur hispɨnak wik (7) nepei au, hi hɨr ensel hak kan kerp menep kɨnaan alta ketenen menmen mɨre mɨn hɨram me gol. Mɨn im hɨram menmen me metenen waniu (o win) maain hɨr si tatɨm, si tɨwekre mɨram hɨram mɨnɨn yaaim. Hɨrak keit waniu (o win) yapɨrwe, te hɨrak kakɨsiyem mamriuwe hɨm kerek nɨpaa mɨt nises God hɨr nitɨwekhi menmen meriuwerem. Hɨrak kakɨsiyem kakɨntar kɨnaan merp menep yeno God kewim te hɨrak han yaaik keriuwerem.  
\v 4 \x * \xo 8:4 \xt Rev 5:8\x*Hɨrak kesiyem, si tɨwekre mɨram, metike hɨm nɨpaa mɨt nises God hɨr nitɨwekhi menmen meriuwerem, hɨram mɨniu menep ninaan me God me his me ensel keit ninaan mɨrak.  
\v 5 \x * \xo 8:5 \xt Lev 16:12; Eks 19:16-19; Rev 4:5, 11:19, 16:18\x*Si tɨwekre mɨniu men, ensel keit si mau kɨnaan kewisɨm mekre mɨn me gol, keteikɨn in ek God kemtau menmen mɨt nɨnɨk kɨnaan nitɨwekhiyem hɨrak kaknep mɨt kakriuwerem, hɨrak keiyɨm kewɨrem men tɨ. Hɨrak kewɨrem men tɨ mɨt newik, hɨram nepni mewenɨn mɨr mɨre si, si men in men ein, menmen iuwe mepupu mekre nepni, tɨ kɨtanɨk enuk.   
\s1 Ensel tekyaait (4) te ensel hispɨnak wik (7) tetenwo taur mɨrakɨt.  
\p
\v 6 Hɨrak ensel kewɨr mɨn mɨre gol men tɨ, ensel nar hispɨnak wik (7) kerek netenen taur, hɨr newis taur mau hɨm kɨr nantenwewim.  
\v 7 \x * \xo 8:7 \xt Eks 9:23-26; Esi 38:22; Joe 2:30\x*Hɨrak ensel kiutɨp ketenwo taur kɨrak te hawɨ kɨre ais ketike si hemkre mekrerem hɨram men tɨ. Ham miutɨp merer wit wit me ham wikak merer wit wit me tɨ, hɨram si taam te nu pɨnam metike yenkis mewim hɨram si taam ere mesi.  
\v 8 \x * \xo 8:8 \xt Eks 7:20-21\x*Menmen im man nepei au, hɨrak ensel hak (namba 2) hɨrak ketenwo taur kɨrak te mɨtɨk ensel hak kewɨr menmen mɨre mɨniu (o neiyɨp) hɨram metnen mɨre si men mɨripe wan. Ham miutɨp me ham wikak me wan hɨram meweikɨn mɨre hemkre.  
\v 9 Menmen yapɨrwe mepu mekre wan kerek si mɨripe wan im meweikɨn mɨre hemkre, hɨram yapɨrwe maa. Sip yapɨrwe menterer wan kerek si mɨripe wan hɨram mewaank meit.  
\v 10 Nepei au, hɨrak ensel hak (namba 3) ketenwo taur kɨrak, te hi hɨr menmen mɨre hɨr mau nepni hɨram metnen mɨre wapnake hɨram mɨnatɨn meke nepni mɨripe mani metike hɨtɨk.  
\v 11 \x * \xo 8:11 \xt Jer 9:15\x*Ham miutɨp me wikak me mani yapɨrwe merer wit wit hɨram meweikɨn mɨre tɨpar enum menip mɨt miyapɨr nani merekir nin mɨre tiuwe hɨrɨp. Mɨt miyapɨr yapɨrwe naa nentar hɨr naam tɨpar enum im.  
\v 12 \x * \xo 8:12 \xt Rev 6:12-13\x*Hɨr naam tɨpar enum epei au, hi hɨr ensel hak (namba) ketenwo taur kɨrak. Hɨrak ketenwewik te ham miutɨp me wikak me wepni, wenke, hɨr, hɨram ap mɨr au. Wepni (o yanm) ap kɨr mei miutɨp me wɨ kerek hɨrak kɨr kau tɨ ik au. Wenke ke wɨtaan ketike hɨr hɨram mises menmen me wepni kɨrɨakem ap mɨr mei miutɨp me wɨtaan.  
\v 13 \x * \xo 8:13 \xt Rev 9:12, 11:14\x*Hi hɨr menmen im epei au, hi hɨr hore hɨm keniuwe kau niu te hi han kitet har ik: “Menmen enum mamnen.” Hɨrak keniuwe kau niu hi hemtewek katɨp hɨm iuwe kar ik: “Menmen enum menmen enum menmen enum mamnen mɨt miyapɨr ne tɨ mamɨwaanki me wɨ mɨtɨkɨt ensel hɨrakɨt wikak tatenwo taur mɨrakɨt mɨkaru.”   
\c 9  
\s1 Ensel hak (namba 5) ketenwo taur kɨrak  
\p
\v 1 \x * \xo 9:1 \xt Rev 20:1\x*Hore hɨm keniuwe ken epei au, hi hemtau ensel hak (namba 5) ketenwo taur kɨrak. Hɨrak ketenwewik, hi hɨr saur hak kɨnatɨn keke nepni kan tɨ. Hɨrak kehimɨtan mɨtɨk ensel hak. God kewetɨwek ki me weipɨr hɨram mɨwapɨn hei enuk kesikekre te hɨr mɨt ap te nanmunaan nanɨr tɨ nɨmɨn ein au.  
\v 2 \x * \xo 9:2 \xt Jen 19:28; Joe 2:2, 10; Eks 19:18\x*Hɨrak kɨkaisiu weipɨr ke hei enuk ik, si tɨwekre iuwe mɨre mɨt nesi ni hɨram mɨniu mekre hei man ere mɨwapɨn wepni ketike nepni hɨram toto.  
\v 3 \x * \xo 9:3 \xt Eks 10:12, 15\x*Nepni hɨram toto, hi hɨr weise meke si tɨwekre menetnen man tɨ. God keweikɨnhis em hɨram menep mɨt mar ke mispenepnam (o nɨkɨnpɨnepnam).  
\v 4 \x * \xo 9:4 \xt Rev 7:3\x*God epei ketpor kar ik: “Yi ap yaiyɨm yenkis o nu tɨwei menmen yapɨrwe mewo mau tɨ te yi yayɨwaankem au emɨt! Yi einep mɨt kerek mak me God ap mau maat kɨr, yi einɨp keriyen.  
\v 5 Yi einep mɨt in eiyɨwaanki me wenke hispɨnak (5) keremem te yi ap einɨp nani au emɨt!” Weise im menep mɨt te yɨnk kɨr kenen (o meiyewor) mar ke henik manɨp mɨnwo.  
\v 6 \x * \xo 9:6 \xt Jop 3:21; Jer 8:3; Rev 6:16\x*Me wɨ weise mau tɨ, mɨt miyapɨr yapɨrwe hanhan iuwe te nani, te God kaknipi ap nani taau.  
\v 7-8 \x * \xo 9:7-8 \xt Joe 2:4\x*\x * \xo 9:7-8 \xt Joe 1:6\x*Hi hɨr weise im hɨram menmen mau yɨnk mɨr mɨre hos mɨt hɨr newɨr menmen nɨwapɨnem nanɨno nantike mɨt han nanɨnepan. Hi hɨr menmen mɨre hat me gol mau paan kɨr. Ninaan mɨr mɨre ninaan me mɨt, paan mɨr nokim mɨre paan ke miyapɨr. Mekre hɨm mɨr hi hɨr yehes mɨr hɨram iuwe mar ke sak nɨkɨn.  
\v 9 \x * \xo 9:9 \xt Joe 2:5\x*Hi hɨr menmen mɨre nopen kike mɨwapɨn han pank mɨram. Yapɨr mɨram matɨp meniuwe mar ke hore haam yapɨrwe meniuwe mariyaam yapɨr matɨp.  
\v 10 Hi hɨr ponik kɨr kɨre ponik ke mispenepnam (o nɨkɨnpenepnam) nɨkɨn kewik hɨr nenep mɨt neriuwerem. Hɨram menep mɨt ere wenke hispɨnak (5) meriuwe ponik kɨr meriuwet nap mɨnwi.  
\v 11 Mɨtɨk iuwe kinɨn naanmamre weise enum im hɨrak mɨtɨk iuwe kerek naanmɨpre hei enuk kerek kesikekre te hɨr mɨt ap nanɨr tɨ nɨmɨn ein au. Niuk mɨrak me hɨm me Isrel “Abadon.” Niuk mɨrak me hɨm Grik, hɨram “Apolyon” o “Mɨtɨk enuk kewaank menmen.”   
\p
\v 12 \x * \xo 9:12 \xt Rev 8:13\x*Menmen enum im miutɨp mewaank mɨt hɨram nepei au. Yi eiyɨrek! Hi hɨr menmen enum wik mɨkaru epei mamnen kerek hore hɨm nɨpaa ketpim hɨram mamnen.   
\s1 Ensel hak (namba 6) ketenwo taur kɨrak  
\p
\v 13 \x * \xo 9:13 \xt Rev 8:3\x*Hi hɨr menmen im epei au, hi hemtau ensel (namba 6) ketenwo taur kɨrak. Epei au, hi hemtau hɨm me mɨtɨk katɨp nɨmɨn ke kom tekyaait (4) kau kentar kɨnaan me gol kerek ensel nɨman si menmen mɨnɨn yaaim newet God em.  
\v 14 \x * \xo 9:14 \xt Rev 16:12\x*Hɨrak katɨp ensel hak (namba 6) kerek ketenwo taur, hɨrak ketpɨwek kar ik: “Ti esiupan ensel tekyaait (4) enukɨt kerek God nɨpaa kesenkikɨt hɨrakɨt tau teit mani iuwe Yufretis. Ti esiupanet hɨrakɨt tato.”  
\v 15 \x * \xo 9:15 \xt Rev 8:7-12\x*Hɨrak ken kesiupanet hɨrakɨt ten tehimɨtan hɨr mɨt miyapɨr yapɨrwe nau tɨ nar weiwɨk wikak nerer wit wit, maain hɨrakɨt tatnep mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp nerer wit wit. Nɨpaa God kehimɨtenikɨt hɨrakɨt tau teit temerɨr wenke ik, wɨ im me tito im te hɨrakɨt tatrɨak menmen im.  
\v 16 Hɨr ensel hɨr ninɨn, mɨt nɨrɨak menmen mɨr hɨr nau hos nisesi. Hi hemtau mɨtɨk hak katɨp hɨr yapɨrwe nɨre 200 milion mɨt.  
\v 17 Hi wen hɨtyak hɨr mɨt netike hos mɨr. Hɨram marim: Mɨt han in netike hos hɨr neriuwet ain mɨre ninɨm mau han pank, han neriuwet ain mɨre yinamɨn, han mɨre kono. Hos paan kɨr hɨrak kɨre pusi ke yaank laion hɨrak wɨsenuk kinɨn sak niuk mɨrak laion.  
\v 18 Si tɨwekre metike si, si me nan sulfa meke hɨm mɨr man. Marim hɨr nenep mɨt miyapɨr yapɨrwe ne weiwɨk miutɨp nerer wit wit nɨpaa hɨr nehimɨtenor.  
\v 19 Hɨram menep mɨt meriuwe hɨm kɨram keremem au. Hɨram menep mɨt meriuwe hɨm ketike ponik kɨram. Ponik hɨram mɨre manpen (o yenmik) paan kewim te hɨr nenep mɨt neriuwe menmen im hɨr naa neit.   
\p
\v 20 \x * \xo 9:20 \xt Rev 16:9, 11; Ais 2:8, 20; 1Ko 10:19-20; Sam 115:4-7, 135:15-17; Dan 5:23\x*Hɨr nenep mɨt miyapɨr yapɨrwe meriuwe menmen mɨr enum te mɨt miyapɨr wen nau tɨ ap neweikɨn sip newet menmen enum, nises hɨm me God au. Hɨr ap neweikɨn sip newet tɨpir, teinɨk ninaan me nu hɨr nimaam me gol o silva o nan au. Menmen im hɨr newenɨpi niuk mɨr hɨram ap mɨrɨak menmen kike au. Hɨram ap mamɨr menmen o memtau menmen o mekrit men in men ein taau.  
\v 21 Hɨr ap neweikɨn sip newet menmen enum me tɨpir au, hɨr ap neweikɨn sip newet menmen enum me hɨr nenep mɨt naa, menmen me nasi o nari miyapɨr his newenem nɨrɨran, o nekintɨp menmen. Au, hɨr wen nisesim nau neit.   
\c 10  
\s1 Ensel kewet Jon tɨwei hɨrak ketɨwek kaak  
\p
\v 1 Menmen im epei man, hi hɨr ensel hak wɨsenuk keke wit ke God kan. Napɨ mɨwapɨnek mar ke klos mɨt neriuwetem mɨwapɨn yɨnk kɨr, manpen (o yenmik) kewep hɨm kau paan kɨrak kau niu, nɨnaan mɨrak mɨr mɨre wepni, hɨt mɨrak merhɨhe mar ke si.  
\v 2 Hɨrak ketenen buk hak kike kekre his mɨrak hɨrak kewep (o keyi) kɨwaai. Hɨrak kewis hɨt yaaim mentar wan, hɨt henkik merp tɨ,  
\v 3 hɨrak in ek kɨnap kenɨne hɨm iuwe, hɨm kewen ken yanɨmɨn. Hɨrak kenɨne hɨm iuwe te nepni mewenɨn mar ke hispɨnak wik (7) matɨp hɨm.  
\v 4 \x * \xo 10:4 \xt Dan 8:26, 12:4, 9\x*Hɨram matɨp epei au, hi hare ewis menmen im mamu tɨwei, te hi hemtau hɨm me mitɨk hak meke wit ke God man hɨrak ketpo kar ik: “Hɨm me nepni mewenɨn hɨram metpim ti ap ewisɨm mau tɨwei kit emɨt! Ti hɨsawɨnem ap ewepyapɨrem emɨt!”   
\p
\v 5 \x * \xo 10:5 \xt Diu 32:40; Dan 12:7\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr ensel kerek nɨpaa kerp kentar wan metike tɨ, hɨrak kɨkɨam his yaaim mɨrak men niu.  
\v 6 \x * \xo 10:6 \xt Nia 9:6; Sam 146:6\x*Hɨrak kɨkɨam his yaaim mɨrak men niu, hɨrak katɨp kar ik: “Hi hatɨp werek hekrehɨr ke God kerek nɨpaa kɨrɨak nepni, tɨ ketike wan, menmen yapɨrwe mewim, hɨrak kerek kaku tipmain tipmain enum eik. Hi hatɨp haiu ap mamerɨr wɨ meiyam mamnen au.  
\v 7 \x * \xo 10:7 \xt Dan 9:6, 10; Emo 3:7\x*Maain yi yayɨmtau ensel hak kar ke hispɨnak wik (7) hɨrak kaktenwo taur kɨrak, menmen God kɨrɨakem kɨsawɨnem hɨram epei au mesi. Nɨpaa God katɨp mɨt nɨrak profet menmen im hɨr newisɨm mau tɨwei. Te hɨram mamnen mar ke nɨpaa hɨrak ketpor.”   
\p
\v 8 Mɨtɨk ensel ik katɨp epei au, mɨtɨk keit wit ke God nɨpaa ketpo menmen, hɨrak pɨke ketpo hɨm ketpo kar ik: “Ti eno ehɨt buk kewep (o keyi) kɨwaai his yaaim me mɨtɨk ensel kerek kerp wan metike tɨ.”  
\v 9 \x * \xo 10:9 \xt Esi 2:8, 3:1-3\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hen hɨr mɨtɨk ensel hi hetpɨwek har ik: “Ti eweto buk kewep (o keyi) kɨwaai his mit.” Hɨrak kewenhi ketpo kar ik: “Ti etɨwek ehɨk. Ti ehɨk hɨrak yaaik katɨn hɨm, te maain mekre tu kit hɨrak enuk hɨm sisi.”  
\v 10 Hɨrak ketpo epei au, hi heit buk ik ke his me mɨtɨk ensel hi haak. Hi haak hɨrak yaaik katɨn hɨm kɨre hɨnaan, te maain hi haak henektɨn, hɨrak kekre tu kai enuk hɨm sisi kentar hɨm enum mekrerek maain mamnen mamnep mɨt.  
\v 11 Hi haak henektɨn, mɨtɨk ketpo kar ik: “Buk ik ti nepei haak hɨrak kakɨkepit te ti pɨke atɨp awepyapɨr hɨm me God me menmen yapɨrwe mamnen mɨt miyapɨr kerek natɨp hɨm ham hɨm ham nerer wit wit, yɨnk kɨr hak hak, hɨr netike mɨt iuwe nɨr naanmɨpror.”   
\c 11  
\s1 Hɨm me mɨtɨkɨt wiketeret ten tɨ tewepyapɨr hɨm me God  
\p
\v 1 \x * \xo 11:1 \xt Esi 40:3; Sek 2:1-2\x*Hɨrak ketpo epei au, hɨr neweto henmik netpo nar ik: “Ti eno enɨn mak ke wɨnak iuwe ke God keit tɨ ketike kɨnaan mɨt newepwar menmen newet God menmen menterim. Epei au, ti ewenhis mɨt miyapɨr kerek newenɨpi niuk me God neitai.  
\v 2 \x * \xo 11:2 \xt Lu 21:24; Rev 12:6, 13:5\x*Te ti ap enɨn mak ke nɨwa hɨram meit witeik meweikɨn wɨnak iuwe ke God au ekɨt! Ti ap enɨn mak ke nɨwa im mentar God kakwis mɨt ap ne weiwɨk me Isrel hɨr nanɨnen wit Jerusalem me 42 wenke hɨr naanmamre mɨt nanu en, hɨr nanɨwaank menmen meitai.  
\v 3 Hi God awet mɨtɨkɨt wik tai menmen mai iuwe te hɨrakɨt tatno tatwepyapɨr hɨm mai. Hɨrakɨt tatmɨr laplap mɨre bek rais tatɨteikɨn mɨt hɨrakɨt yɨnk enuk teriuwe menmen enum mɨr te hɨrakɨt tatu tatwepyapɨr hɨm mai me tito wikak wenke hispɨnak kiutɨp (o 42 wenke).   
\p
\v 4 \x * \xo 11:4 \xt Sek 4:3, 11-14\x*Mɨtɨkɨt wik it hɨrakɨt tɨre nu Oliv wik tetike lam wik kerek nɨpaa mɨtɨk profet Sekaraia ketpim, terp tɨ tɨrɨak menmen te Mɨtɨk Iuwe God kerek kinɨn naanmɨpre mɨt nau tɨ hɨrak kɨret.  
\v 5 \x * \xo 11:5 \xt 2Sml 22:9; 2Kin 1:10; Sam 97:3; Jer 5:14\x*Mɨt han hɨr hanhan nanɨksɨp, si mamɨke hɨm kɨrakɨt si tatɨn mɨt enun in. Neimɨn hɨr nanɨksɨp hɨr nani nanriuwe si enum im.  
\v 6 \x * \xo 11:6 \xt 1Kin 17:1; Eks 7:17-20; 1Sml 4:8\x*Hi awisɨkɨt hɨram yaaim me hɨrakɨt tatnip nepni te hawɨ ap kaknen me wɨ hɨrakɨt terp tɨ tewepyapɨr hɨm mɨrakɨt. Hɨrakɨt iuwe te hɨrakɨt tertei teweikɨnhis tɨpar hɨram mɨre hemkre, o tatɨwaank mɨt miyapɨr ne tɨ hɨr nanɨnap nanriuwe menmen enum. Wɨ hɨrakɨt hanhan tatrɨakem, hɨrakɨt tatrɨakem.   
\p
\v 7 \x * \xo 11:7 \xt Dan 7:21; Rev 12:17, 13:1, 7, 17:8\x*Maain mɨtɨkɨt wiketeret hɨrakɨt tatɨtɨp hɨm mɨrakɨt tatwepyapɨrem epei au, tɨpir enuk keweikɨn kɨre miyak hɨrak kakniu kakoke hei enuk kesikekre, hɨrak kakniu kaknen kaktikeret tatnepakɨt kakinɨnet kakɨksɨp tati.  
\v 8 \x * \xo 11:8 \xt Lu 13:34\x*Hɨrak kakinɨnet kakɨksɨp tati, herwe yɨnk mɨrakɨt mamwaai yayiwe ke wit Jerusalem. Haiu matɨp tok piksa haiu menewem wit Sodom o Isip mentar wit im mɨt newi hɨr mɨt enun nepan ne God. Hɨrak wit kerek Mɨtɨk Iuwe kɨr mɨt newenkekik kau nu tentarakɨt.  
\v 9 Mɨt miyapɨr han natɨp hɨm ham hɨm ham nerer wit wit kerek mɨt nau tɨ, hɨr nanɨr herwe yɨnk mɨrakɨt me wɨ wikak metike wɨ ham pɨnam kike. Hɨr ap nanwis mɨt nanwisɨkɨt tatɨkre hei au nentar hɨr han enuk neriuweret hɨr hanhan nanrekyɨwekɨt enum.  
\v 10 Mɨt miyapɨr yapɨrwe nau tɨ hɨr han yaaik nanɨntar hɨrakɨt tati. Hɨr han yaaik te hɨr nanrɨre nanwetan menmen nanɨntar mɨtɨkɨt profet wiketeret hɨrakɨt tewaank mɨt miyapɨr nau tɨ terekyor enum hɨrakɨt taa.   
\p
\v 11 \x * \xo 11:11 \xt Esi 37:5, 10\x*Hɨrakɨt tatwaai me wɨ wikak metike wɨ ham pɨnam kike, God kaksiuwe nap mamnen mamu mamɨkreret te hɨrakɨt pɨke tatɨkrit tatɨrp. Hɨrakɨt pɨke tatɨkrit tatɨrp, mɨt miyapɨr kerek nanɨret hɨr nanɨpɨrpɨr wɨsenum.  
\v 12 \x * \xo 11:12 \xt 2Kin 2:11\x*Hɨr nanɨpɨrpɨr wɨsenum hɨr nanɨmtau hɨm me mɨtɨk keit wit ke God hɨrak kaktɨp kakɨr ik: “Yi wiketeret yi einiu einen in.” Hɨrak kakɨtpɨwekɨt mɨt enun nepan nɨrakɨt nanɨret tatniu tatɨkre napɨ tatno wit ke God.  
\v 13 \x * \xo 11:13 \xt Rev 8:5, 16:18\x*Hɨrakɨt tatno wit ke God, waswas tɨ kaktanɨk wɨsenuk, pɨnak kiutɨp ke wit kiutɨp hɨr nenke pɨnam mar hiswiyen (10), hɨrak kakwep te mɨt miyapɨr nanɨr ke 7,000 nani nanɨt ein. Mɨt han wen nanu wit Jerusalem hɨr nanɨpɨrpɨr wɨsenum nanwenɨpi niuk me God kerek kau wit kɨrak iuwe.   
\p
\v 14 \x * \xo 11:14 \xt Rev 9:12\x*Menmen im mamnen te menmen enum namba 2 hɨram mamɨsi. Yi eiyɨmtau. Maain kike menmen enum namba 3 mamnen.”   
\s1 Ensel hak (namba 7) hɨrak ketenwo taur kɨrak  
\p
\v 15 \x * \xo 11:15 \xt Eks 15:18; Sam 10:16; Dan 2:44; Oba 21\x*Hɨrak ketpo menmen im epei au, hi hemtau ensel hak (namba 7) ketenwo taur kɨrak. Hɨrak ketenwo taur kɨrak, hi hemtau hɨm me ensel neit wit ke God hɨr nɨnap natɨp: “Mɨt miyapɨr nerer wit wit nau tɨ, in ek Mɨtɨk Iuwe kaiu ketike Mɨtɨk Krais kerek hɨrak kehimɨtanek ken kɨkaap mɨt ne tɨ hɨrakɨt tatinɨn naanmamre mɨt miyapɨr yapɨrwe. Hɨrak kaku kakɨt tipmain tipmain enum eik naanmamri.”  
\v 16 \x * \xo 11:16 \xt Rev 4:4, 10\x*Hɨr natɨp epei au, mɨt iuwe nar 24 kerek nau yeno me mɨt iuwe menep ninaan me God, hɨr newen ninɨp nɨwaai newis maat ken tɨ newenɨpiyek.  
\v 17 \x * \xo 11:17 \xt Rev 1:4, 8, 15:3\x*Hɨr newenɨpiyek natɨp nar ik:  
\q1 “Haiu matɨp haiu han yaaik merwit. Ti God kaiu mɨtɨk iuwe. Nɨpaa ti hepu ere in ti hepu. Haiu han yaaik mentar ti epei heit menmen mit iuwe naanmɨpre mɨt miyapɨr heriuwerem.   
\q1
\v 18 \x * \xo 11:18 \xt Sam 2:1, 46:6, 115:13; Ro 2:5; Rev 10:7, 19:5, 20:11-13\x*Mɨt nerer wit wit hɨr epei han enuk nerwit nentar in ek ti han enuk heriuwi (o herweri). Wɨ epei man te ti skelim mɨt miyapɨr kerek nɨpaa naa. Wɨ in ti ewet mɨt kerek nɨrɨak menmen mit netike mɨt profet netike mɨt miyapɨr kerek newenɨpi niuk mit nises hɨm mit, ti ewetɨr menmen. Hɨr mɨt niuk iuwe, hɨr au weinɨn, ti ewetɨr menmen mit yaaim. Wɨ epei man te ti ehɨwaank mɨt miyapɨr kerek newaank mɨt miyapɨr nau tɨ.”   
\p
\v 19 \x * \xo 11:19 \xt Rev 8:5, 15:5, 16:21; Hi 9:4\x*Hɨr natɨp epei au, hi hɨr wɨnak iuwe ke God keit wit kɨrak kewep kɨhi kerp keit te hi hɨr bokis kontrak kehimɨtan hɨm God nɨpaa kewet mɨt ne Isrel em, hɨrak keit nɨmɨn kɨwaai yaain. Hi hɨr bokis keit nɨmɨn kɨwaai yaain, hi hɨr nepni mewenɨn hemtewem hɨram mewenɨn, hi hɨr tɨ kɨtanɨk, hawɨ yuwerep mɨre ais man tɨ.   
\c 12  
\s1 Hɨm me mɨte wetike kɨrin enuk  
\p
\v 1 Menmen im epei man, hi hɨr menmen wɨsenum meit nepni. Hi hɨr menmen mɨre mɨte. Hɨre weriuwet klos mɨrius mɨre wepni mau yɨnk kɨre. Wenke kau kɨnɨk hɨt mɨre, hɨre wewis hɨr mar hiswiyen wik (12) mɨre hat kerek mɨt iuwe hɨr nemun, hɨre wemun mau paan kɨre.  
\v 2 \x * \xo 12:2 \xt Mai 4:10\x*Hɨre wepɨtu tu hɨmɨr ketnɨnɨwe weteiknen wawine nɨkan te hɨre wenepɨp.  
\v 3 \x * \xo 12:3 \xt Dan 7:7\x*Hi hɨr menmen im epei au, hi hɨr menmen ham wɨsenum meit nepni mɨre kɨrin. Hɨrak yɨnk kɨrak kɨre ninɨk, hɨrak paan kɨrak kar hispɨnak wik (7), kom mar hiswiyen (10) mewim. Hɨrak kewis hat me mɨt iuwe mar hispɨnak wik (7) mau paan mɨrak im.  
\v 4 \x * \xo 12:4 \xt Dan 8:10\x*Hɨrak kɨwaai ponik kɨrak keiyɨk kari hɨr ham miutɨp me pɨnam wikak mau nepni. Hɨram lain mɨram mar wik mepu nepni, miutɨp au hɨrak keriyaam keiyɨm ken tɨ. Hɨrak kerp menep ninaan me mɨte wepɨtu kemerɨwe hɨre wawine nɨkan. Hɨrak kemerɨwe wawine nɨkan te hɨrak kakɨkɨp kakɨk.  
\v 5 \x * \xo 12:5 \xt Ais 7:14; 66:7; Sam 2:9; Rev 19:15\x*Maain hɨre sip newenep hɨre wine nɨkan hɨrak kakinɨn naanmamre mɨt miyapɨr yapɨrwe nerer wit wit naanmamror werek werek wɨsenum. Hɨre wine nɨkan epei au, kɨrin kakɨkɨp kakɨk au. Hɨr mɨt ensel ne God netɨwekhis neiyɨk nen yeno kerek God kewim.  
\v 6 \x * \xo 12:6 \xt Rev 11:2-3\x*Mɨte ip au wɨrɨr wen yaank weinɨk ap mɨt newik au, wit kerek God nɨpaa epei kenipek his yaaim te hɨre wawu werek wawɨt en. Hɨr mɨt ensel nɨrak naanmamrewe me tito wikak metike wenke hispɨnak kiutɨp (o 42 wenke).   
\p
\v 7 \x * \xo 12:7 \xt Ju 9\x*Hi hɨr menmen im epei au, mɨt ensel neit wit ke God hɨr nenepan. Maikel ketike mɨt ensel nises hɨm mɨrak hɨr netike kɨrin ketike mɨt ensel enun nɨrak hɨr yapɨrwe nenepan.  
\v 8 Hɨr yapɨrwe nenepan te kɨrin ketike ensel enun nɨrak ap ninɨni au. Maikel ketike ensel nɨrak ninɨni te hɨr ap newisi nanu nanɨt wit ke God me wɨ meiyam au.  
\v 9 \x * \xo 12:9 \xt Lu 10:18, 22:31; Jen 3:1, 14; Rev 20:2\x*Hɨr nepɨr kɨrin ketike ensel nɨrak nɨnaaiwɨr wit ke God. Kɨrin, hɨrak manpen (o yenmik) ke nɨpaa enum eik kepu, mɨt nenewek Seten, hɨrak kepno menep ninaan me God kesiuwe hɨm katɨp God haiu mɨt enun. Hɨrak mɨtɨk enuk kewises mɨt miyapɨr nerer wit wit nau tɨ. Hɨr ensel yaain ne God nepɨrek ketike mɨt ensel nɨrak enun, hɨr newɨrek ketikeri nen tɨ.   
\p
\v 10 \x * \xo 12:10 \xt Jop 1:11; Sek 3:1\x*Hɨr newɨrek ketikeri nen tɨ, hi hemtau hɨm ke mɨtɨk keit wit ke God. Hɨrak katɨp kar ik: “In ek God kaiu hɨrak ketaihis hɨrak kinɨn menmen yapɨrwe keriuwe menmen mɨrak iuwe. Mɨtɨk kerek hɨrak kehimɨtanek kan tɨ kɨkaap mɨt hɨrak keit menmen iuwe me God, hɨrak Mɨtɨk Iuwe. Hɨrak Mɨtɨk Iuwe kentar mɨt ensel epei nepɨr mɨtɨk enuk kerek wɨtaan wanewik hɨrak kepnen menep ninaan me God kesiuwe hɨm katɨp God mɨt naiu yinan nau tɨ kerek nises hɨm mɨrak hɨr enun.  
\v 11 Naiu yinan hɨr epei ninɨnek neriuwe hemkre me Krais hɨrak kɨre Sipsip kerek nɨpaa hemkre mewen men tɨ. Hɨm God kerek hɨr netpim newepyapɨrem hɨram mekepi te hɨr ninɨnek. Hɨr ap nɨnaain nani te hɨr hanhan nanu tɨ au. Hɨr newis mɨt enun nanɨp naa nentar hɨr nises God hɨm mɨrak.  
\v 12 \x * \xo 12:12 \xt Ais 44:23, 49:13\x*Te yi mɨt yeit wit ke God yetike menmen yapɨrwe yi han yaaik eiyu. Te yi mɨt miyapɨr yetike menmen yapɨrwe me tɨ yi naanmamre hɨras. Seten epei kakɨkiuwe kaknen tɨ han enuk wɨsenuk kakriwaank kakɨntar hɨrak kertei wɨ epei man menep te God kakɨwaankek kakwɨrek kakɨkre si.”   
\p
\v 13 Kɨrin kertei hɨr nepɨrek, hɨrak ken tɨ, hɨrak kekrit koyei mɨte kerek nɨpaa wine nɨkan hɨrak.  
\v 14 \x * \xo 12:14 \xt Dan 7:25, 12:7\x*Hɨrak koyei mɨte ip te kaaup au. Hɨr mɨt ensel newetɨwe yapɨr mei me hore hɨm te hɨre weiyɨm weniuwe wen yaank weinɨk mɨt ap newi au, hɨre waunaaiwɨr kɨrin enuk ek hɨre wen wawu wawɨt yanɨmɨn. Hɨre wawu wawɨt en tito wikak metike hawɨ hɨtan kiutɨp (o 42 wenke), hɨr naanmamprewe me menmen.  
\v 15 Hɨre wɨrɨr weniuwe wen, kɨrin kewep hɨm kɨrak, tɨpar wɨsenum mɨre mani mekiuwerek men. Tɨpar mekiuwerek men mises mɨte ip e, te sɨr mɨram mamnanep meiyɨp mamno hɨre wawi.  
\v 16 Sɨr mɨram mamnanep meiyɨp mamno, tɨ hɨrak kekepiye kewep te tɨpar mekiuwerek men nɨmɨn kerek nɨpaa kɨrin kenikɨnem meke hɨm kɨrak mɨnanep meiyɨp men.  
\v 17 \x * \xo 12:17 \xt Rev 11:7, 14:12\x*Tɨ kekepiye kewep te tɨpar men nɨmɨn kerek nɨpaa kɨrin kenikɨnem, hɨrak kɨrin han enuk wɨsenuk keriuwe mɨte ip, te hɨrak kɨnaiwɨrep kɨrɨr ken kaknep nɨkerek han hɨre nɨpaa winen. Nɨkerek in hɨr mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God hɨr natɨp newepyapɨr hɨr nises hɨm me Jisas.  
\v 18 Kɨrin ken kerp tenhaan ke wan.   
\c 13  
\s1 Miyak wiketeret tewepyapɨr hɨrekses  
\p
\v 1 \x * \xo 13:1 \xt Rev 12:3, 17:3, 7-12\x*Kɨrin kerp tenhaan me wan eik, hi hɨr mɨtɨk keweikɨn kɨre miyak wɨsenuk hak kɨniu keke wan kan. Hɨrak kom mɨrak mar hiswiyen (10) mepu, paan mar hispɨnak wik (7) mewik. Hat me mɨt iuwe mar hiswiyen (10) mau kom mɨrak, niuk enum mau paan mɨrak mar hispɨnak wik (7). Niuk im hɨram hɨm enum metawɨn God.  
\v 2 \x * \xo 13:2 \xt Dan 7:4-6\x*Miyak wɨsenuk kerek hi hɨrek keke wan kan, hɨrak yɨnk kɨrak kɨre pusi ke yaank niuk mɨrak lepat, hɨt mɨrak mɨre miyak enuk kinɨn sak niuk mɨrak bea, hɨm kɨrak kɨre pusi ke yaank kinɨn sak niuk mɨrak laion. Kɨrin kewetɨwek menmen mɨrak iuwe, hɨrak kewisɨk hɨrak naanmamre mɨt miyapɨr nerer wit wit nau tɨ, hɨrak kinɨn menmen yapɨrwe mau tɨ.  
\v 3 \x * \xo 13:3 \xt Rev 17:8\x*Hi hɨr paan kiutɨp ke miyak wɨsenuk nɨpaa menmen makɨp wɨsenuk te hɨrak kaki. Au, hɨram mekiwo hɨrak kepu werek. Mɨt miyapɨr yapɨrwe nɨr sak mau paan kɨrak hɨr nepɨrpɨr natɨp hɨrak iuwe te hɨr nisesik nemtau hɨm mɨrak.  
\v 4 Mɨt miyapɨr newenɨpi kɨri nentar hɨrak kewet miyak wɨsenuk menmen mɨrak iuwe te kakinɨn menmen yapɨrwe mau tɨ. Hɨr newenɨpi miyak kektikerek nentar hɨr han kitet hɨrak iuwe. Hɨr natɨp nar ik: “Keimɨn hɨrak iuwe kɨre miyak enuk ik e? Keimɨn hɨrak iuwe te kakinɨnek kaktikerek tatnepakɨt? Taauye!”   
\p
\v 5 \x * \xo 13:5 \xt Dan 7:8, 25, 11:36; Rev 11:2\x*God kewis miyak enuk ik katɨp hɨm enum hɨrak ketawɨn God. Hɨrak kewisɨk hɨrak kinɨn naanmamre menmen yapɨrwe mau tɨ me tito wikak metike hawɨ hɨtan keiyak.  
\v 6 God kewisɨk te hɨrak kewep hɨm kɨrak katɨp enum hɨrak ketawɨn God, wit ke God ketike hɨr yapɨrwe kerek nau wit kɨrak.  
\v 7 \x * \xo 13:7 \xt Rev 11:7\x*God kewisɨk hɨrak ketike mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God hɨr nenepan te hɨrak kinɨni. Hɨrak keit menmen iuwe te hɨrak kinɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr natɨp hɨm ham hɨm ham, yɨnk kɨr ham ham hɨr ne weiwɨk yapɨrwe nerer wit wit.  
\v 8 \x * \xo 13:8 \xt Sam 69:28; Rev 3:5, 5:6, 17:8, 20:12, 15, 21:27\x*Mɨt miyapɨr yapɨrwe nau tɨ nerer wit wit nanwenɨpi niuk me miyak enuk wɨsenuk. Te mɨt miyapɨr kerek nɨpaa God ap kɨrɨak tɨ ketike nepni wen au, hɨrak kewis niuk mɨr mau tɨwei mɨrak kehimɨteni hɨr nanu nantikerek, hɨr ap newenɨpi niuk me miyak ik au. Tɨwei ik hɨrak tɨwei ke Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip nɨpaa mɨt nakɨp hɨrak kaa.   
\p
\v 9 Yi eiyɨmtau menmen mai! Neimɨn hɨr nemtau hɨm im hɨr han ekitetim werek werek!  
\v 10 \x * \xo 13:10 \xt Jer 15:2, 43:11; Mt 26:52; Rev 14:12\x*Mɨt kerek God kehimɨteni mɨt han hɨr nanwisi nekre wɨnak enuk, hɨr nanɨno nanɨkre wɨnak enuk. Mɨt han kerek God kehimɨteni mɨt han hɨr nanwaai hɨne me his nanɨnɨp, maain hɨr nanwaai hɨne me his nanɨnɨp nani keriyen. Mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God hɨr nanɨnakɨn tokim nanises God werek werek nanɨntar menmen enum im mamnen.”   
\p
\v 11 Menmen im epei man, hi hɨr tɨ kewep, miyak wɨsenuk hak kɨniu tɨ kan niu ein. Miyak ik kom mɨrak wik mau paan kɨrak, hɨram mɨre kom me sipsip te hɨrak katɨp enum kar ke kɨrin katɨp.  
\v 12 Miyak wɨsenuk kerek kises keiyak kinɨn kan, hɨrak keit menmen mɨrak iuwe kekrehɨr kɨrak kekepik kenip mɨt miyapɨr nau nerer wit wit newenɨpi niuk me miyak kerek nɨpaa menmen menep paan kɨrak ketnen te kaki, au hɨram mekiwo hɨrak kepu werek.  
\v 13 \x * \xo 13:13 \xt Mt 24:24; 2Te 2:9-10\x*Miyak kerek kɨniu tɨ kan, hɨrak kɨrɨak menmen iuwe mɨt nɨrɨakem nɨpaa taau. Hɨrak kɨrɨak menmen ham ham yapɨrwe, hɨrak kari si meke nepni man tɨ te hɨr mɨt miyapɨr nerp en nɨrek hɨrak kɨrɨak menmen im.  
\v 14 \x * \xo 13:14 \xt Rev 19:20; Diu 13:1-4\x*Hɨrak kewises mɨt miyapɨr yapɨrwe nan nerer wit wit keriuwe menmen iuwe miyak wɨsenuk kewisɨk hɨrak kɨrɨakem menep ninaan mɨrak. Hɨrak kewisɨsorek ketpor kari han kɨr keriuwerek te hɨr nime nu ninaan mewim mar ke yɨnk ke miyak kerek hɨne kenep paan kɨrak metnen kaki au hɨram mekiwo, hɨrak kepu kepeit.   
\p
\v 15 \x * \xo 13:15 \xt Dan 3:4-6\x*Miyak kinɨn kan kewis miyak kerek kisesik hɨrak kɨkɨak nu mɨre yɨnk ke miyak kinɨn kan. Hɨrak kekrit kepu kari nap. Yɨnk ik hɨrak kekrit kepu kari nap hɨrak katɨp kɨre mɨtɨk. Mɨt miyapɨr kerek nɨnapen newenɨpi niuk mɨrak, hɨrak kaknipi hɨr nani.   
\p
\v 16 Hɨrak kɨrɨak menmen ik ketike menmen hak enuk. Hɨrak kenip mɨt miyapɨr yapɨrwe niuk mɨr iuwe, niuk weinɨm, mɨt kerek netenen pewek yapɨrwe, mɨt han au hɨr nepu weinɨn, mɨt nɨrɨak menmen neit pewek mererim, mɨt han au nɨrɨak menmen me mɨt iuwe naanmɨpri nɨrɨakem weinɨn. Hɨrak kenipi hɨr enwisyaan mak emu his yaaim o emu maat kɨr.  
\v 17 \x * \xo 13:17 \xt Rev 14:9, 11, 16:2, 19-20, 20:4\x*Mɨt miyapɨr kerek hɨr ap newisyaan mak me miyak enuk o namba mɨrak mau his yaaim or maat kɨr, hɨr ap te nansiuwe menmen mɨr nanɨt pewek mamrerim o nanɨno nanwɨr pewek nanɨt menmen taau.  
\v 18 Haiu han ekitet menmen im werek werek. Mɨt miyapɨr kerek nertei menmen werek werek, hɨr nanwenhis namba me miyak enuk. Namba im hɨram niuk me mɨtɨk. Namba im mɨrak hɨram mar 666.   
\c 14  
\s1 Mɨt nar ke 144,000 nine henye  
\p
\v 1 \x * \xo 14:1 \xt Rev 3:12, 7:3-4\x*Hi hɨr menmen im epei au, hi hɨr Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨrak kerp wit Jerusalem, niuk mɨrak ham mɨniu (o neiyɨp) Saion. Hɨrak ketike 144,000 mɨt miyapɨr kerek niuk mɨrak metike niuk me Haai kɨrak God mau maat kɨr, hɨr nerp ein.  
\v 2 \x * \xo 14:2 \xt Esi 1:24, 43:2; Rev 1:15, 19:6\x*Hi epei hɨri nerp ein, hi hemtau menmen meke nepni man. Hɨram matɨp hɨm iuwe mɨre hɨtɨk siurik me sɨrsɨr men tɨ o mɨre nepni mewenɨn. Menmen hi hemtewem hɨram mɨre mɨt hɨr nɨram gita mɨr.  
\v 3 \x * \xo 14:3 \xt Sam 149:1; Ais 42:10; Rev 5:9, 7:4\x*Hɨr mɨt yapɨrwe nar ke 144,000 hɨr nerp menep yeno kerek Mɨtɨk Iuwe God kewik. Hɨr nerp ein nine henye hak yaaik menep menmen tekyaait (4) hɨram mepu hɨram metike mɨt iuwe nar 24. Mɨt han nertei nine henye im au. Hɨr mɨt miyapɨr keriyen nɨpaa God ketorhis ne mɨt nau tɨ.  
\v 4 \x * \xo 14:4 \xt Ef 5:27\x*Mɨt miyapɨr in hɨr yaain nɨre mɨte ap wɨwaai wetike mɨtɨk wen au, hɨr nises God werek werek. Hɨr yaain nɨre mɨt ap nari miyapɨr his newenem nɨrɨran au, hɨr ap newenɨpi niuk me tɨpir enum o miyak enuk au. God kerekek.  
\v 5 \x * \xo 14:5 \xt Sam 32:2; Sef 3:13\x*Hɨr mɨt miyapɨr yaain. Hɨr ap natɨp hɨm newisesik mei me wɨ hɨr nau tɨ au.   
\s1 Mɨtɨkɨt ensel wikak tatɨp hɨm mɨrakɨt  
\p
\v 6 Hi hɨr menmen im epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel hak keniuwe keke niu kan. God epei keriuwetek kan tɨ kakwepyapɨr hɨm yaaim mɨrak mamu mamɨt tipmain tipmain enum eik. Hɨrak kan kaktɨp hɨm im mamno mɨt miyapɨr hɨr yɨnk hak hak, hɨr natɨp hɨm ham, hɨm ham, hɨr ne weiwɨk yapɨrwe nau nerer wit wit.  
\v 7 \x * \xo 14:7 \xt Rev 10:6\x*Hɨrak kɨnap katɨp kar ik: “Yi einain God eiyises hɨm mɨrak eiwenɨpi niuk mɨrak eiyɨntar wɨ epei man te God kakɨnke mɨt miyapɨr nau tɨ. Yi eiwenɨpi niuk me Mɨtɨk Iuwe God kerek kewis tɨ ketike nepni, wan metike mani, hɨtɨk, heipun. Yi eiwenɨpi keiyak au ekɨt!  
\v 8 \x * \xo 14:8 \xt Ais 21:9; Rev 17:2, 18:2, 3; Jer 51:7, 8\x*Hi hɨrek epei kan ken, hi hɨr mɨtɨk ensel hak kisesik kɨnap katɨp kar ik: “Eiyɨmtewek! Wit iuwe niuk mɨrak Babilon epei kewaank. Mɨt miyapɨr nau wit Babilon hɨr epei nari han ke mɨt miyapɨr nau nerer wit wit hɨr nisesi nɨrɨak menmen enum newenɨpi niuk me tɨpir, neweikɨn sip newet God. Mɨt nau Babilon hɨr nɨre mɨte hɨre wetenen kap wain mekrerem, hɨre wari han ke mɨt te hɨr nanɨm te hɨr nanwaai nantikerep.”   
\p
\v 9-10 \x * \xo 14:9-10 \xt Rev 13:12-17\x*\x * \xo 14:9-10 \xt Sam 75:8, 11:6; Ais 51:17, 22; Jer 25:15; Rev 15:7, 16:19, 19:20, 20:10, 21:8; Jen 19:24; Esi 38:22\x*Ensel ik epei kan ken, hi hɨr ensel hak kɨkaru kekiuwe kan kɨnap katɨp kar ik: “Mɨt miyapɨr kerek hɨr newenɨpi niuk me miyak enuk o nu mɨre yɨnk ke miyak wɨsenuk o hɨr neit mak mau his mɨr o maat kɨr, hɨr nanɨm tɨpar wain enum hɨm sisi mekre kap me God. Wain im hɨram mehimɨtan menmen enum God kakrɨak mɨt em kakɨntar hɨr nenipek han enuk wɨsenum. Mɨt narik God kakwisi nanɨkre si metnen metike nan salfa mɨkap si, hɨr yɨnk kɨr kaknen (o mamiyewor) wɨsenuk te ensel yaain netike Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨr nanɨrp nanɨri hɨr nanɨkre si.  
\v 11 \x * \xo 14:11 \xt Ais 34:10; Rev 13:12-17\x*Si tɨwekre me si kerek mɨrɨak yɨnk kɨr kaknen (o mamiyewor), hɨram mamno niu tipmain tipmain enum eik. Mɨt miyapɨr kerek newenɨpi miyak enuk ketike yɨnk kar ke yɨnk ke miyak enuk o mɨt neit mak mɨrak mau his mɨr o maat kɨr, si im mamnip yɨnk kɨr kaknen (o mamiyewor) te si im hɨram ap mami wɨtaan o wanewik au, mamu mamɨt te hɨr mɨt miyapɨr nanu werek werek au.”   
\p
\v 12 \x * \xo 14:12 \xt Rev 13:10, 12:17\x*Menmen enum me miyak enuk mamnen te mɨt miyapɨr nises hɨm me God o nises hɨm me Jisas werek werek, hɨr nanɨnakɨn tokim nanɨrp.   
\p
\v 13 \x * \xo 14:13 \xt 1Ko 15:58; Hi 4:10\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hemtau hɨm me mɨtɨk ensel keit wit ke God katɨp kar ik:  
\q1 “Ti ewis menmen im mau tɨwei: Mɨt miyapɨr kerek nises Mɨtɨk Iuwe God, hɨr nani in ere maain te hɨr han yaaik enu.” God Hɨmɨn Yaaik katɨp, “Hɨm im hɨram yaaim. Hɨr nani nanɨnaaiwɨr menmen hɨr epei nɨrɨakem, hɨr nanu yain yain. Hɨr nanu yaain yaain nanɨntar menmen nɨpaa hɨr nɨrɨakem hɨram mamnen mamtikeri.”   
\s1 Ensel neithis mɨt miyapɨr neriyei neri nan God  
\p
\v 14 \x * \xo 14:14 \xt Dan 7:13\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr napɨ kɨre hike kau nepni. Hi hɨr napɨ kɨre hike kau nepni, mɨtɨk kɨre Krais hɨrak kewik hɨrak kekun hat gol ke mɨt iuwe kau paan kɨrak. Hɨrak ketenen hɨne ke his tɨknuk enuk.  
\v 15 \x * \xo 14:15 \xt Joe 3:13; Mt 13:39-40\x*Hi hɨrek epei au, mɨtɨk ensel hak ketpaan keke wɨnak iuwe ke God kan kenɨne mɨtɨk kerek kau napɨ ketpɨwek hɨm iuwe kar ik: “Ti ehɨt hɨne ke his kit ewaaiyek eremir menmen. Wi epei man menmen mau tɨ hɨram epei maa te ti eremir.”  
\v 16 Hɨrak katɨp epei au, mɨtɨk kau nepni hɨrak kɨwaai hɨne ke his kɨrak. Hɨrak kɨwaai hɨne kɨrak keremir menmen yapɨrwe mau tɨ.   
\p
\v 17 Hɨrak keremir menmen mau tɨ, mɨtɨk ensel hak keke wɨnak iuwe ke God ketpaan kan, kɨre mɨtɨk kau nepni hɨrak ketenen hɨne ke his tɨknuk enuk.  
\v 18 Hɨrak kan witeik, ensel hak kerek naanmɨpre si, hɨrak kɨnaaiwɨr kɨnaan kerek mɨt newepwar menmen newet God em. Hɨrak kɨnaaiwɨr kɨnaan kenɨne ensel ketenen hɨne ke his tɨknuk enuk ketpɨwek hɨm iuwe kar ik: “Ti ewaai hɨne kit eremirɨr waai wain nɨkim mɨram mau tɨ entar nɨkim hɨram epei mewɨnki.”  
\v 19 \x * \xo 14:19 \xt Ais 63:3, Kra 1:15; Rev 19:15\x*Hɨrak katɨp epei au, ensel ketenen hɨne ke his kɨrak kɨwaaiyek keremirɨr nɨkim hɨram mewɨnki. Hɨrak keremirɨr hɨram mewɨnki, hɨrak ketɨwem keiyɨm ken kewɨrem mekre sar te hɨr mɨt ensel neit henkɨp (o henpɨk) nesesim tɨpar mamno. Sar im hɨram tok piksa mehimɨtan God han enuk hɨrak kaknep mɨt nau tɨ.  
\v 20 Hɨr neses nɨkim im mekre sar meit menpɨn me wit. Hɨr nesesim, hemkre meke sar hei kɨrak men mɨre mani kɨniu men yanɨmɨn mar ke 320 kilomita. Hɨram men mau niu mar ke waai mau teruk me hos.   
\c 15  
\s1 Ensel nar ke hispɨnak wik (7) netenen menmen enum mar hispɨnak wik (7).  
\p
\v 1 \x * \xo 15:1 \xt Lev 26:21; Rev 15:6-7\x*Hi hɨr menmen me hemkre epei au, hi hɨr menmen ham iuwe meit wit ke God. Hi hɨr mɨt ensel nar hispɨnak wik (7) nanɨnep mɨt. Menmen im enum mamno tɨ mamnep mɨt te maain God han enuk epei au, menmen enum epei au mesi.  
\v 2 \x * \xo 15:2 \xt Rev 4:6, 5:8\x*Hi hɨr mɨt ensel epei au, hi hɨr menmen mɨre wan hɨrak kɨre glas si merhɨhe mekrerek. Hi hɨr wan metike mɨt miyapɨr kerek epei netike miyak enuk, nu mɨre yɨnk mɨrak ketike namba me niuk mɨrak, hɨr netikeri hɨr nenepan, te mɨt miyapɨr ninɨni nentar hɨr ap newenɨpi niuk mɨr. Hɨr nerp menep wan hɨr netenen gita kerek God kewtɨrem.  
\v 3 \x * \xo 15:3 \xt Eks 15:1; Rev 11:17, 16:7; Sam 92:5; 139:14, 145:17\x*Hɨr netenen gita hɨr nine henye nɨpaa Moses mɨtɨk kerek kɨrɨak menmen me God hɨrak kewisɨm metike hɨm me Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip. Hɨr nine henye natɨp nar ik:  
\q1 “God kaiu Iuwe ti Mɨtɨk Enuk Manpenuk, menmen ti hɨrɨakem hɨram yaaim iuwe.  
\q1 Ti kerek naanempre haiu mɨt metike menmen yapɨrwe nɨpaa ein ere in ere maain, ti hɨrɨak menmen yaaim hɨram werek werek.  
\v 4 \x * \xo 15:4 \xt Jer 10:6-7; Sam 86:9\x*Neimɨn hɨr ap nanwenɨpi niuk mit a?  
\q1 Au, hɨr yapɨrwe nanɨnen nanwenɨpi niuk mit. Hɨr nanwenɨpi niuk mit ti kaiu Iuwe, nantɨp ti Mɨtɨk Enuk Manpenuk nanɨntar ti kiutɨpen ti kerekek wetpen enuk heit.  
\q1 Te mɨt miyapɨr nerer wit wit nanɨnen nanwenɨpi niuk mit nanɨntar hɨr yapɨrwe nɨr menmen yaaim ti herekyorem.”   
\p
\v 5 \x * \xo 15:5 \xt Eks 38:21\x*Hɨr nine henye epei au, hi hɨr haau iuwe mɨt nehimɨtanem hɨram me God keit nɨmɨn ke wɨnak kɨrak kɨhi kerp yaain, hi hɨr haau God kewim.  
\v 6 \x * \xo 15:6 \xt Rev 15:1\x*Hi hɨr haau God kewim, te hi hɨr ensel nar hispɨnak wik (7) kerek netenen menmen enum mar hispɨnak wik (7) hɨr neke wɨnak ke God netpaan nen. Hɨr namɨr klos hɨram mɨrius mɨre hike mɨr hɨmɨn. Ni mɨre gol meweikɨn han pank kɨr.  
\v 7 \x * \xo 15:7 \xt Rev 14:10\x*Hɨr epei nen witeik, te menmen miutɨp me menmen tekyaait (4) kerek mepu yeno me God, hɨrak kewetɨr mɨn mar hispɨnak wik (7). God kerek kaku tipmain tipmain enum eik, hɨrak wen han enuk te han enuk mɨrak meweikɨnhis mɨre tɨpar mɨwaai mekre mɨn im.  
\v 8 \x * \xo 15:8 \xt 1Kin 8:10-11; Ais 6:4; Esi 44:4\x*Hɨram mɨre tɨpar mɨwaai mekre mɨn im, si tɨwekre me menmen iuwe me God metike menmen mɨrak merhɨhe hɨram mɨwapɨn wɨnak ke God keit nɨmɨn. Hɨram mɨwapɨn wɨnak ke God, keiyak kiutɨp keit wit ke God ap te kakno nɨmɨn en ere menmen enum mar hispɨnak wik (7) eim kerek ensel nar hispɨnak wik (7) hɨr netenenim hɨram epei au mesi.   
\c 16  
\s1 Mɨt ensel neit menmen enum mekre mɨn neiyɨm nen newɨrem mamno tɨ  
\p
\v 1 \x * \xo 16:1 \xt Ais 66:6; Rev 16:17; Sam 69:24; Jer 10:25; Esi 22:31; Sef 3:8\x*Si tɨwekre mɨwapɨn wɨnak ke God, hi hemtau hɨm me mɨtɨk hak kekrerek katɨp hɨm iuwe kar ik: “Yi eiyɨt mɨn kerek menmen enum me han enuk me God meweikɨn his mɨre tɨpar mekrerem, yi eiyɨm eino eiwenem emno tɨ.”  
\v 2 \x * \xo 16:2 \xt Eks 9:10; Diu 28:35; Rev 13:12-17\x*Hɨrak katɨp epei au, hɨrak mɨtɨk ensel kiutɨp kinɨn keit mɨn mɨrak keiyɨm ken kewɨr menmen enum mekrerem men tɨ. Hɨram men tɨ menep mɨt miyapɨr kerek newenɨpi niuk me miyak enuk ketike teinɨk mɨt nesipaak mɨre yɨnk kɨrak, hɨr newis mak mau yɨnk kɨr. Hɨram menep yɨnk kɨr ketnen hɨrak kenen (o meiyewor).   
\p
\v 3 \x * \xo 16:3 \xt Eks 7:17-21\x*Menmen im epei menep mɨt, hi hɨr ensel hak (namba 2) kisesik ken kewen menmen enum mekre mɨn hɨram men wan iuwe. Men wan iuwe meweikɨn mɨre herwe hemkrik te menmen yapɨrwe mau mekre wan maa.   
\p
\v 4 \x * \xo 16:4 \xt Sam 78:44\x*Menmen yapɨrwe mau mekre wan maa, hi hɨr mɨtɨk ensel hak (namba 3) hɨrak kan kewen menmen enum mekre mɨn mɨrak men mani metike hɨtɨk, hɨram meweikɨn mɨre hemkre.  
\v 5 \x * \xo 16:5 \xt Rev 1:4; Sam 119:137\x*Hɨram meweikɨn mɨre hemkre, hi hemtau mɨtɨk ensel kerek naanmɨpre mani metike hɨtɨk hɨrak katɨp kar ik: “God ti kerekek ti yaaik. Nɨpaa ere in ti hepu hepeit. Menmen enum ti hɨrɨakem hewaank tɨpar hɨram meteikɨn ti yaaik.  
\v 6 \x * \xo 16:6 \xt Sam 79:3; Ais 49:26\x*Ti yaaik hentar nɨpaa hɨr mɨt nau tɨ nenep mɨt miyapɨr kerek nises hɨm mit netike mɨt profet nit hemkre mɨr mewen. Te in ek ti heweikɨn tɨpar mɨre hemkre hɨr nanɨm ti enɨp enrerim me menmen nɨpaa hɨr nɨrɨakem.”  
\v 7 \x * \xo 16:7 \xt Rev 15:3, 19:2; Sam 19:9\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hemtau hɨm ke mɨtɨk hak kerp kɨnaan kerek ensel newepwar menmen newet God em, hɨrak katɨp kar ik: “Mɨtɨk Iuwe God ti enuk manpenuk. Menmen enum ti erekyorem enɨp enrerim me menmen enum nɨpaa hɨr nɨrɨakem, hɨram yaaim.”   
\p
\v 8 Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel hak (namba 4) hɨrak kewen menmen enum mekre mɨn kɨrak men wepni. Men wepni te hɨram si taak mɨt miyapɨr yɨnk kɨr.  
\v 9 \x * \xo 16:9 \xt Rev 9:20-21, 16:21\x*Hɨrak si taak yɨnk kɨr hɨr nene God netpɨwek enum me menmen im manɨp nentar God hɨrak kari menmen im man menep mɨt. Hɨr nɨnapen neweikɨn sip newet menmen enum hɨr nisesim, hɨr ap newenepi niuk me God hɨrak Iuwe. Au, hɨr nenerek wen nises han kɨr enuk.   
\p
\v 10 \x * \xo 16:10 \xt Eks 10:22; Ais 8:22\x*Menmen im epei man hi hɨr mɨtɨk ensel hak (namba 5) kewen menmen enum meke mɨn kɨrak men yeno kerek miyak enuk kewim, te menmen mɨre wɨtaan toto mɨwapɨn ti merer wit wit kerek miyak enuk hɨrak naanmɨpre mɨt miyapɨr. Wɨtaan toto mɨwapɨn tɨ merer wit wit te mɨt miyapɨr nɨnakɨn nin kɨr nentar yɨnk kɨr kenen (o meiyewor).  
\v 11 \x * \xo 16:11 \xt Rev 9:20-21, 16:12; Ais 11:15; Jer 50:38\x*Hɨr nɨnakɨn nin kɨr te hɨr han kitet menmen enum mau yɨnk kɨr te hɨr nene God neriuwerem. Hɨr ap neweikɨn sip newet menmen enum au. Hɨr nises han kɨr.   
\p
\v 12 Menmen im epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel hak (namba 6) kan kewen menmen enum mekre mɨn kɨrak men mani iuwe Yufretis. Hɨram men mani Yufretis, hɨrak kenke keweikɨn kɨre yayiwe te mɨt iuwe naanmɨpre mɨt miyapɨr nau tɨ kerek wepni kewep kn hɨr neke mani wi kɨrak nanɨnen.  
\v 13 Mani Yufretis kenke epei au, hi hɨr hɨmɨn enum wikak hɨram meweikɨn mɨre pato o minaap. Hɨram metpaan meke hɨm ke kɨrin, miyak enuk tetike miyak enuk keiyak niuk mɨrak profet enuk kewisesik.  
\v 14 \x * \xo 16:14 \xt 1Te 5:2; Rev 19:6, 15, 19\x*Hɨmɨn im hɨram me herwe kerek hɨram mɨrɨak menmen yaaim mirakel nɨpaa mɨt nɨrem au. Hɨmɨn wikak im men mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre mɨt nerer wit wit nau tɨ, hɨram mari han kɨr te hɨr nererik nantike God nanɨnepan me wɨ hɨrak God kerek hɨrak Iuwe Manpenuk kehimɨtan mɨt hɨr nantikerek nanɨnepan.   
\p
\v 15 \x * \xo 16:15 \xt Rev 3:3, 18\x*“Hi Jisas hi etpi! Hi anen waswas me wɨ yi yepɨtariyem yar ke mɨtɨk enuk kekintɨp menmen. Mɨt kerek hɨr naanmamre werek werek menmen maain mamnen, hɨr han yaaik nanu. Hɨr ap yɨnk enuk me menmen im mamnen mamre mɨt kerek klos au hɨr ne puk weinɨk nen witeik.”   
\p
\v 16 \x * \xo 16:16 \xt Het 5:19; Sek 12:11\x*Hɨmɨn enum wikak meithis mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr nau tɨ, hɨr nan nererik neit wit niuk mɨrak me hɨm Hibru hɨram Amagedon.   
\p
\v 17 \x * \xo 16:17 \xt Rev 16:1\x*Hɨr nererik epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel hak (namba 7) kewen menmen enum mekre mɨn kɨrak men mɨre nɨme. Epei au, mɨtɨk keke wɨnɨak iuwe ke God menep yeno me mɨtɨk iuwe, hɨrak ketɨp hɨm iuwe kar ik: “Menmen God kɨrɨakem kenep mɨt keriuwerem hɨram epei au meit.”  
\v 18 \x * \xo 16:18 \xt Rev 8:5\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr nepni mewenɨn mari winen men ein men ein, hɨram mewɨnɨn wɨsenum tɨ kɨtanɨk wɨsenum. Nɨpaa God kɨrɨak tɨ ere in ap tɨ kɨtanɨk karik au. Ti kɨtanɨk hɨram minɨn tɨ me nɨpaa ein.  
\v 19 \x * \xo 16:19 \xt Rev 14:8, 10\x*Tɨ kɨtanɨk wɨsenum te wit iuwe Babilon kewep pɨnak pɨnak ere wikak, wit iuwe me wit yapɨrwe mewaank. God ap han kaa menmen enum mɨt ne Babilon nɨrɨakem te hɨrak han enuk kanɨp keriuwe menmen im, hɨrak kewaanki kɨre mɨt hɨr naam tɨpar si enum wɨsenum mɨnɨn hɨr nɨnap.  
\v 20 \x * \xo 16:20 \xt Rev 6:14\x*Tɨ kɨtanɨk wɨsenum te mɨniu (o neiyɨp) iuwe metike tɨ wit wan kimaak keketik, hɨram yapɨrwe mewep menke. Mɨniu (o neiyɨp) mewep menke mɨwaai, wit wan kimaak keketik mewep mɨnatɨn men mɨsawɨn mekre wan meit nɨmɨn.  
\v 21 \x * \xo 16:21 \xt Eks 9:24; Rev 11:19, 16:9, 11\x*Menmen im wen mepnen, hi hɨr ais iuwe mɨre nan hɨram nɨmenum mɨre 50 kilogram hɨram meke nepni man menep mɨt miyapɨr nerer wit wit nau tɨ, hɨram mewaanki. Mɨt miyapɨr nene God nentar ais enum im kerek manɨp hɨram menmen enum enum.   
\c 17  
\s1 Hɨm me mɨte enu wari mɨt his wewenem  
\p
\v 1 \x * \xo 17:1 \xt Jer 51:12-13; Rev 17:15\x*Menmen im man menep mɨt epei au, ensel kiutɨp ke mɨtɨkɨt ensel tar ke hispɨnak wik (7) kerek tetenen mɨn mar hispɨnak wik (7), hɨrak kan ketpo kar ik: “Ti etikewa euno hi ateiknut menmen enum God kakrɨak mɨte enu wari mɨt his wewenɨnem. Hɨre wehimɨtan wit iuwe kɨpwaai menep mani yapɨrwe.  
\v 2 \x * \xo 17:2 \xt Ais 23:17; Rev 14:8\x*Mɨt iuwe kerek ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr nerer wit wit nau tɨ, hɨr netike mɨte ip hɨr neiyewewan. Hɨre wenip mɨt miyapɨr yapɨrwe nau tɨ hɨr nɨre mɨt epei naam tɨpar si enum hɨr netaritari. Hɨre wenipi narik neriuwe menmen hɨre wari han kɨr keriuwerem (te hɨr newenɨpi niuk me tɨpir enum).”   
\p
\v 3 \x * \xo 17:3 \xt Rev 13:1\x*Hɨrak ketpo epei au, hɨrak ketauhis hɨmɨn kai, hawɨr wen wiun wit weinɨk mɨt auri en. Hawɨr wiun en, hi hɨr mɨte piutɨp wau miyak wɨsenuk kɨre yɨwir. Niuk yapɨrwe mau yɨnk kɨrak te hɨram niuk enum matɨp enum metawɨn God. Paan mar hispɨnak wik (7) mewik, kom mar hiswiyen (10) mau menterim.  
\v 4 \x * \xo 17:4 \xt Esi 28:13, 16; Rev 18:16; Jer 51:7\x*Mɨte hɨre weriuwet klos mɨre wenip, klos mɨre ninɨm, hɨre weses weriuwe menmen yaaim me gol o pewek o wɨpe yehes. Hɨre wetenen kap me gol mekre his mɨre wauri han ke mɨt han weriuwerem. Menmen enum menip God han enuk metike menmen enum hɨre wɨrɨakem me wari mɨt his wewenɨnem hɨram mɨwaai mekre kap mɨre hɨram meweikɨn mɨre tɨpar.  
\v 5 \x * \xo 17:5 \xt Rev 14:8\x*Hi hɨr niuk mau maat kɨre hɨram tok piksa hɨram matɨp mar im: “Mɨte ip e hɨre wehimɨtan wit Babilon Iuwe. Hɨre miye pe miyapɨr yapɨrwe nari mɨt his newenɨnem. Hɨre miye pe menmen enum yapɨrwe mɨt miyapɨr nerer wit wit nau tɨ hɨr nɨrɨakem.”  
\v 6 \x * \xo 17:6 \xt Rev 18:24, 19:2\x*Hi hɨrep hɨre wetaritari wɨre mɨtɨk kaam tɨpar si enum wentar hɨre waam hemkre me mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God ketike hɨm me Jisas kerek newepyapɨr hɨr nisesik te mɨt nanɨp hɨr naa. Hi hɨrep te hi han kai kekrit hi han kitet har ik: “Hɨre peimɨn?”   
\p
\v 7 \x * \xo 17:7 \xt Rev 13:1\x*Hi wen han kitet mɨte ip, te mɨtɨk ensel ketpo kar ik: “Ti henmak te ti han kitet mɨte ip e yapɨrwe? Hi etput ewepyapɨr mɨte ip wetike miyak kerek hɨrak paan hispɨnak wik (7) kom mar hiswiyen (10), mɨte ip wau sip kɨrak, hɨr neimɨn.  
\v 8 \x * \xo 17:8 \xt Rev 11:7, 13:8; Dan 12:1\x*Miyak enuk ti epei hɨrek, hɨrak nɨpaa kepu tɨ te in ek au, hɨrak kɨnaiwɨrek. Hɨram menep te hɨrak kakɨtpaan kakɨke hei enuk kesikekre, hɨrak kakno kakɨwaank kaki kakɨkrerek. Mɨt miyapɨr nau tɨ kerek God ap kewis niuk mɨr mau tɨwei mɨrak nɨpaa wɨ hɨrak ap kɨrɨak tɨ metike nepni wen au, mɨt miyapɨr in hɨr nanɨrek hɨr han kekrit. Hɨr han kekrit nentar miyak ik nɨpaa kepu tɨ te in ek au. Maain hɨrak pɨke kaku te hɨr nanɨrek nanɨpɨrpɨr.   
\p
\v 9 “Mɨt kerek nertei menmen werek werek hɨr han ekitet menmen im. Paan mɨrak mar hispɨnak wik (7) hɨram wit iuwe kiutɨp mɨt nimaak kau mɨniu (o neiyɨp) mar hispɨnak wik (7). Mɨte ip wau sip kɨrak hɨre wau weit wit iuwe eik.  
\v 10 Paan hispɨnak wik (7) im hɨram mehimɨtan wit iuwe kiutɨp ketike mɨt iuwe hispɨnak wik (7) naanmɨpre mɨt miyapɨr nau tɨ. Mɨt iuwe hispɨnak (7) hɨr epei nen naa. Kiutɨp hɨrak wen kepu, keiyak ap kan naanmamre mɨt wen au. Maain hɨrak kaknen hɨrak kaku kike keremem.  
\v 11 Miyak enuk nɨpaa kepu tɨ te in ek au, hɨrak mɨtɨk iuwe hak ke hɨr nar hispɨnak wikak (8) hɨrak ketike mɨt han en nar ke hispɨnak wik (7) hɨr ninɨn naanmamre mɨt miyapɨr nau tɨ. Maain hɨrak kakno kakɨwaank kaki.   
\p
\v 12 \x * \xo 17:12 \xt Dan 7:24\x*“Kom mar hiswiyen (10) ti epei hɨrem, hɨram mehimɨtan mɨt iuwe nar hiswiyen (10). Hɨr ap nɨre mɨt iuwe wen au, te maain hɨr nanɨt menmen iuwe nantike miyak enuk te hɨr naninɨn naanmamre mɨt miyapɨr nanu tɨ me wɨ mei kike.  
\v 13 Mɨt nar hiswiyen (10) hɨr nau han kiutɨp te hɨr nanwet miyak enuk menmen mɨr iuwe te hɨrak kakɨkrehɨr kɨr naanmamre menmen mɨr.  
\v 14 \x * \xo 17:14 \xt 1Ti 6:15\x*Hɨr mɨt nar hiswiyen (10) nantike Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨr nanɨnepan te hɨrak kaktike mɨt kerek hɨrak kari han kɨr kenɨnor hɨr nises hɨm mɨrak, hɨr naninɨn mɨt enun in. Hɨr naninɨni nanɨntar hɨrak kerekek Mɨtɨk Iuwe kerek God kewetɨwek menmen mɨrak iuwe kinɨn mɨt iuwe yapɨrwe nerer wit wit, hɨrak naanmamre mɨt iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr han.”   
\p
\v 15 \x * \xo 17:15 \xt Ais 8:7; Jer 47:2\x*Mɨtɨk ensel ik hɨrak wen ketpo kar ik: “Mani tɨpar kerek ti hɨr mɨte enu wari mɨt his wewenɨnem hɨre wau menep in, hɨram mehimɨtan mɨt miyapɨr natɨp hɨm ham hɨm ham, yɨnk kɨr hak hak, hɨr ne weiwɨk yapɨrwe nau nerer wit wit.  
\v 16 \x * \xo 17:16 \xt Rev 18:8\x*Kom mar hiswiyen(10) mehimɨtan mɨt nɨpaa ti hɨri netike miyak enuk hɨr han enuk nɨnapen mɨte enu ip kerek wari mɨt his wewenorem. Hɨr nanɨnen nanri menmen mɨre yapɨrwe te hɨr nanwɨr mɨte wawɨ puk weinɨk wawu wawɨt. Epei au, hɨr nanip nanɨk yɨnk kɨre. Hɨr nanɨk yɨnk te hɨr nanman si menmen mei kike wen mepu.  
\v 17 Hɨr nanrɨak menmen enum im nanɨntar God kakri han kɨr te hɨr ap nertei hɨr nanises han kɨrak. Hɨr nepɨtari hɨr nanises han kɨrak hɨr nanu han kiutɨp hɨr nanwis miyak enuk naanmamror ere hɨm nɨpaa God ketpim hɨram mamnen.  
\v 18 Mɨte kerek ti epei hɨrep hɨre wehimɨtan wit iuwe kerek naanempre mɨt iuwe nau tɨ nerer wit wit.”   
\c 18  
\s1 God kewaank wit iuwe Babilon  
\p
\v 1 Maain hi hɨr mɨtɨk ensel hak keke wit ke God kan. God epei ketpɨwek menmen mɨrak iuwe te menmen mewik merhɨhe mɨr wɨsenum men tɨ.  
\v 2 \x * \xo 18:2 \xt Rev 14:8; Ais 13:21, 34:11; Jer 50:39\x*Hɨrak kan kɨnap katɨp hɨm iuwe kar ik:  
\q1 “Mɨte kerek wehimɨtan wit iuwe Babilon God kewaankep.  
\q1 Hɨre epei waa. In ek herwe, hɨmɨn enum, tɨpir metike hore ham ham enum yapɨrwe menmen enum hɨram man mewik.   
\q1
\v 3 \x * \xo 18:3 \xt Rev 14:8\x*Menmen im epei man mentar mɨt miyapɨr nerer wit wit epei newenɨpi niuk me tɨpir.  
\q1 Hɨram mar ke hɨr netikerep nɨrɨran, hɨr naam tɨpar si enum mɨre.  
\q1 Hɨram mar ke hɨr mɨt iuwe nerer wit wit nɨwaai netikerep.  
\q1 Mɨt nerer wit wit kerek nesiuwe menmen neit pewek yapɨrwe nentar hɨre hanhan weit menmen yapɨrwe te hɨre wau werek werek wises han kɨre enuk.”   
\p
\v 4 \x * \xo 18:4 \xt Ais 48:20; Jer 50:8, 51:6, 45; 2Ko 6:17\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hemtau hɨm ke mɨtɨk hak keit wit ke God hɨrak katɨp kar ik:  
\q1 “Yi mɨt miyapɨr nai. Yi eino eikeipɨn mɨte enu eip e.  
\q1 Yi ap eikiterep eirɨak menmen enum au emɨt! Hi hɨnapen ap eiyuwep eitikerep au.   
\q1
\v 5 \x * \xo 18:5 \xt Jen 18:20-21; Jer 51:9\x*Hi ehip entar menmen enum yapɨrwe hɨre wɨrɨakem.  
\q1 Menmen enum mɨre hɨram yapɨrwe mɨre tiu mɨte wenipaam, te God epei kɨrem ap han kaa rem.”   
\q1
\v 6 \x * \xo 18:6 \xt Sam 137:8; Jer 50:15, 29; 2Te 1:6\x*Hi pɨke hemtau hɨrak katɨp mɨt han kar ik: “Yi pɨke eirekyɨwe menmen enum mamɨr ke hɨre nɨpaa wɨrɨak mɨt miyapɨr han em.  
\q1 Te menmen miutɨp hɨre wɨrɨakem yi eirekyɨwerem wik.  
\q1 Hɨre nɨpaa weweti tɨpar si enum miutɨp yi yaam, te in ek yi eiwetɨwe tɨpar si enum wik hɨre wawɨm.   
\q1
\v 7 \x * \xo 18:7 \xt Ais 47:7-9\x*Nɨpaa hɨre niuk mɨre hɨram iuwe hɨre wises han kɨre wau werek werek.  
\q1 Te in ek yi eirekyɨwe enum ere yɨnk kɨre kakwo kakɨr ke nɨpaa hɨre wises han kɨre wau werek werek.  
\q1 Yi eirekyɨwerem mamɨr im eiyɨntar hɨre nɨpaa watɨp hɨrehes war ik: ‘Hi hau in hi mɨte iuwe hinɨn mɨt miyapɨr yapɨrwe. Hi ap hɨre mɨte kerek mɨtɨk kɨre kaa kɨnaiwɨrep au. Hi ap te han enuk ekɨt eriuwe menmen taau.’   
\q1
\v 8 \x * \xo 18:8 \xt Rev 17:16; Jer 50:34\x*Hɨre watɨp enum warik te menmen enum im mamnip ep me wɨ miutɨp keremem.  
\q1 Hɨre waunap, hɨre waukɨt, hɨre nɨnpɨ mami, mɨt han nanɨsi yɨnk kɨre kekre si.  
\q1 Menmen im enum mamnep wit Babilon mentar mɨtɨk iuwe God kerek kakɨnke mɨt miyapɨr newik, hɨrak manpenuk wɨsenuk kakises han kɨrak kakrɨakem.”   
\p
\v 9 \x * \xo 18:9 \xt Rev 17:2; Esi 27:30-35\x*Maain mɨt iuwe kerek ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr nerer wit wit hɨr nanɨr si tɨwekre me yɨnk kɨre si taak. Nɨpaa hɨr netikerep hɨr nises han kɨr hɨr nau werek werek, te in ek hɨr nanɨrp te hɨr han enuk nankɨtep.  
\v 10 \x * \xo 18:10 \xt Esi 26:17; Dan 4:30\x*Hɨr nanɨrp yanɨmɨn nanɨntar hɨr nɨnaain si menmen enum maaup. Hɨr nanɨrp nankɨt nantɨp nanɨr ik: “Haai o! Menmen im menep wit Babilon hɨram enum. Ti wit iuwe niuk mit wɨsenum te waswas menmen enum yi mɨt miyapɨr en yi yɨrɨakem God keriwaank kenterim.”   
\p
\v 11 \x * \xo 18:11 \xt Esi 27:36\x*Mɨt nerer wit wit kerek nesiuwe menmen kago mɨr nanɨt pewek mererim neit wit Babilon, hɨr nanɨrek nepei kewaank, hɨr nankɨtek nanɨntar hɨr mɨt newik ap nanɨt menmen mɨr au. Hɨr epei newaank.  
\v 12 \x * \xo 18:12 \xt Esi 27:12-13, 22\x*Menmen kago mɨr hɨram im: Gol, silva, nan mɨrius yaaim, bis me pewek iuwe, laplap yaaim mɨre hike, laplap mei mɨre ninɨm metike yinamɨn metnenam, laplap slika. Nu ham ham hɨram miutɨp miutɨp meit yaank mɨnɨn yaaim metike menmen yapɨrwe mɨt nesipaam me miyak elefan nɨkɨn mɨram o nu yaaim me pewek nan iuwe, o ain, o bras, o nan yaaik kewɨr mutmut.  
\v 13 Hɨr neit nu meruk yɨnk mɨram metike nekip, siyak me niu, semi, yeirep, kono, miyak wɨpɨnk, meruk o mir kerek mɨt nesiyem hɨram mɨnɨn yaaim, tɨpar wain metike gris, plaua metike rais, bulmakau, sipsip, hos metike karis, hɨram metike mɨt miyapɨr hɨr nɨrɨak menmen me mɨt ap neit pewek mererim au.  
\v 14 Hɨr mɨt nerp en natɨp nar ik: “Nɨpaa ti mɨte nɨhan enu wɨrau hanhan menmen yapɨrwe, te in ek ti enu he mɨte. Menmen yaaim mɨt newɨr pewek yapɨrwe nantɨwem metike menmen yaaim ti heses heriuwerem, hɨram epei men. Hɨram ap pɨke mamnen te ti etɨwem taau.”   
\p
\v 15 \x * \xo 18:15 \xt Esi 27:31, 36\x*Mɨt kerek nesiuwe menmen mɨr neit pewek mererim, hɨr nanɨrp yanɨmɨn nanɨnapen menmen mamnɨp mamɨr ke hɨram menep wit Babilon te hɨr nankɨtep.  
\v 16 \x * \xo 18:16 \xt Rev 17:4\x*Hɨr nankɨtep nantɨp nanɨr ik: “Ke miye o! Nɨpaa wit ik Babilon hɨrak yaaik kɨre mɨte kerek wamɨr laplap hike metike laplap ham mɨre ninɨm metike yinamɨn metnenam. Ti heses heriuwe gol, nan yaaim metike bis me pewek iuwe.  
\v 17 \x * \xo 18:17 \xt Esi 27:27-29\x*Te in ek wasenum menmen yaaim yapɨrwe epei mewaank.”  
\p Mɨt kerek ninɨn naanmɨpre sip, hɨr nantike mɨt boskru kerek nɨrɨak menmen me sip, hɨr nantike mɨt nau sip o neit nan me menmen hɨr netɨwem mekre wan newet mɨt em, hɨr yapɨrwe nanɨrp yanɨmɨn nanɨr wit Babilon.  
\v 18 \x * \xo 18:18 \xt Esi 27:32\x*Hɨr nanɨrp yanɨmɨn nanɨr wit Babilon si taak hɨr nantɨp hɨm iuwe nanɨr ik: “Ap wit kei yaaik kar ke ik e nɨpaa ere in taau.”  
\v 19 Hɨr nanwen toni nankɨtek nantɨp nanɨr ik: “Haiu mamkɨt han tewenɨn wit iuwe ik e mamɨntar mɨt nerer wit wit kerek neriuwet sip mɨr man in, hɨr neit pewek yapɨrwe meriuwe menmen hɨr nesiuwerem man in. Te in ek wasenum wit yaaik ik kewaank.”   
\p
\v 20 \x * \xo 18:20 \xt Ais 44:23; Diu 32:43; Jer 51:48\x*“Yi mɨt kerek yi yau wit ke God, yi han yaaik eiyu. Yi mɨt kerek God kehimɨteni yi yɨrɨak menmen mɨrak o yi profet yi yewepyapɨr hɨm mɨrak o yi mɨt miyapɨr kerek yi yises hɨm me God, yi han yaaik eiyu! God epei kɨrɨak wit Babilon enum kakrer menmen enum nɨpaa hɨr nerekyiyem.”   
\p
\v 21 \x * \xo 18:21 \xt Jer 51:63-64; Esi 26:21\x*Hɨr natɨp epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel wɨsenuk ken kekin nan wɨsenuk kewis pakɨn kɨre heipun. Hɨrak kekinɨk keiyɨk ken kewɨrek kekre wan kesikekre hɨrak katɨp kar ik: “Mar ke hi hewɨr nan ik ken kekre wan kesikre, te God kakɨwaank wit Babilon. Maain wit eik hɨrak pɨke kakɨkrit kaku taauye.  
\v 22 \x * \xo 18:22 \xt Ais 24:8; Esi 26:13\x*Mɨt kerek nɨram gita nine henye o netenwo taur o nɨram heurek, hɨr maain ap nanɨnen nanrɨakem au. Mɨt kerek nɨrɨak menmen ham ham ap pɨke nanɨnen nanu wit Babilon au. Mɨt ap pɨke nemtau nan iuwe kakwen rais haas mɨram meit wit Babilon taau.  
\v 23 \x * \xo 18:23 \xt Jer 7:34, 16:9, 25:10; Ais 47:9\x*Mɨt ap pɨke nanɨksiu si keiyak nanɨt wit Babilon taau. Mɨt ap pɨke nanɨmtau hɨm me mɨtɨk o mɨte hɨr nanɨtan. Mɨt kerek nan nesiuwe menmen kago mɨr, hɨr mɨt iuwe ne tɨ nerer wit wit. Yi mɨt ne wit Babilon, yi epei yari han ke mit miyapɨr nerer wit wit yeriuwe menmen enum me memipɨn yi yɨrɨakem.”   
\p
\v 24 \x * \xo 18:24 \xt Jer 51:49; Mt 23:35; Rev 17:6\x*God kewaank wit Babilon kerek kehimɨtan wit iuwe yapɨrwe kentar hɨr nenep profet ne God netike mɨt miyapɨr nises hɨm mɨrak hemkre mɨr mewen mɨwaai tɨ. Hemkre mɨr metike hemkre me mɨt miyapɨr yapɨrwe ne tɨ hɨr mɨt nɨpaa nanɨp naa.   
\c 19  
\s1 Mɨt miyapɨr neit wit ke God han yaaik nentar God kewaank wit Babilon  
\p
\v 1 Maain hi hemtau menmen mɨre mɨt miyapɨr yapɨrwe neit wit ke God hɨr natɨp hɨm iuwe nar ik: “Haiu emwenɨpi niuk me God kaiu. Hɨrak kerekek epei ketaihis. Hɨrak niuk mɨrak iuwe hɨrak manpenuk wɨsenuk.  
\v 2 \x * \xo 19:2 \xt Rev 6:10, 16:7\x*God skelim mɨt nises menmen yaaim. Hɨrak epei skelim mɨte enu kerek wari mɨt his wewenɨnem. Hɨre wewaank mɨt miyapɨr ne tɨ yapɨrwe weriuwe menmen enum hɨre wɨrɨakem. God kaaup kerer menmen enum nɨpaa hɨre wɨrɨak mɨt miyapɨr kerek nises hɨm mɨrak. Hɨre wanɨp naa.”  
\v 3 \x * \xo 19:3 \xt Rev 14:11\x*Hɨr pɨke natɨp neteipim nar ik: “Haiu emwenɨpi niuk me God. Si tɨwekre me wit Babilon hɨram mamno niu tipmain tipmain enum eik.”  
\v 4 \x * \xo 19:4 \xt Rev 4:2, 10\x*Hɨr natɨp epei au, mɨt iuwe nar 24 kerek nau yeno me mɨt iuwe, hɨr netike menmen tekyaait (4) kerek mepu hɨr newen ninɨp nitehɨr nau tɨ menep ninaan me God kerek kau yeno kɨrak. Hɨr natɨp nar ik: “Hɨram hɨm yaaim haiu emwenɨpi niuk mɨrak.”  
\v 5 \x * \xo 19:5 \xt Sam 22:23, 134:1, 135:1; Rev 11:18\x*Hɨr natɨp epei au, hi hemtau hɨm ke mɨtɨk hak kerp kɨrapɨt yeno me God hɨrak katɨp hɨm iuwe kar ik: “Yi mɨt miyapɨr niuk iuwe o niuk weinɨm kerek yises hɨm me God yi hanhanek. Yi eiwenɨpi niuk mɨrak.”   
\s1 Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip keit mɨte, te hɨr yapɨrwe nererik naam menmen  
\p
\v 6 \x * \xo 19:6 \xt Rev 11:15, 14:2, 15:3\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hemtau mɨt miyapɨr yapɨrwe hɨr nererik natɨp hɨm iuwe nar ke mani sɨr menep o nepni mewenɨn. Hɨr natɨp hɨm iuwe nar ik: “Haiu emwenɨpi niuk me God. Hɨrak kerekek Manpenuk Wɨsenuk hɨrak kinɨn naanmɨpre menmen yapɨrwe.  
\v 7 \x * \xo 19:7 \xt Rev 21:2\x*Haiu han yaaik emu emwenɨpi niuk mɨrak mamɨntar Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kakɨt mɨte pɨrak hɨr nanɨtan. Hɨre epei wemani menmen mɨre.  
\v 8 \x * \xo 19:8 \xt Ais 61:10\x*Hɨr mɨt ensel newetɨwe laplap yaaim mɨre hike hapɨk mewim au te hɨre waumɨr.” (Laplap yaaim mɨre hike hɨram menmen yaaim kerek mɨt miyapɨr nises hɨm me God hɨr nɨrɨakem.)   
\p
\v 9 \x * \xo 19:9 \xt Mt 22:2-3\x*Hɨr natɨp epei au, mɨtɨk ensel kerek kerp ketikewa hɨrak ketpo kar ik: “Ti ewis menmen im. Mɨt miyapɨr kerek God kenɨnor nanɨnen nanɨm menmen me Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kakɨt mɨte pɨrak, hɨr han yaaik nanu.” Hɨrak wen ketpo, “Hɨm im hɨram hɨm me God hɨrekes.”  
\v 10 \x * \xo 19:10 \xt Ap 10:25-26; Rev 22:8-9\x*Hi hemtau menmen hɨrak ketpo, te hi ewen ninɨp hitehɨr ewenɨpi niuk mɨrak. Hɨrak kewena ketpo kar ik: “Ti ap ewenɨpi niuk mai au emɨt! God kerekek. Hi hɨrɨak menmen me God har ke ti etike nit yinan kerek yises hɨm me Jisas yewepyapɨr hɨm mɨrak yatɨp mɨt em. Menmen Jisas kewepyapɨrem, hɨram menmen mɨkaap mɨt profet natɨp newepyapɨr hɨm me God.”   
\s1 Hɨm me mɨtɨk kau hos kɨre hike  
\p
\v 11 \x * \xo 19:11 \xt Rev 1:5, 6:2; Sam 96:13; Ais 11:4\x*Hɨrak ensel ketpo menmen epei au, hi hɨr weipɨr ke wit ke God kenke, hos hike kerp en. Mɨtɨk kau sip kɨrak hɨr nenewek niuk mɨrak “Mɨtɨk kerek naanmɨmpre menmen mɨrak werek werek.” Hɨrak ketike mɨt hɨr nanɨnepan, hɨrak  
\v 12 \x * \xo 19:12 \xt Rev 1:14, 2:17\x*skelim mɨt, hɨrak kises menmen yaaim kɨrɨakem keremem. Nanamɨr kɨrak hɨrak kɨr kɨre si keteikɨn mɨt hɨrak kertei menmen mekre han kɨr. Hat yapɨrwe me mɨt iuwe hɨram mau paan kɨrak. Niuk mɨrak ham mau maat kɨrak te mɨt neiyan ap nerteiyem au. Hɨrak kɨrak kerekek.  
\v 13 \x * \xo 19:13 \xt Ais 63:1-3; Jo 1:1, 14\x*Hɨrak kamɨr laplap nokim kerek nɨpaa hɨr newermaam mekre hemkre. Hɨr ne wit ke God nenewek niuk mɨrak “Hɨm me God.”  
\v 14 Mɨt yapɨrwe ne ami ne wit ke God hɨr nisesik nau hos mɨre hike yapɨrwe namɨr laplap yaaim mɨre hike hapɨk mewim au.  
\v 15 \x * \xo 19:15 \xt Rev 1:16, 4:8, 12:5, 14:19-20, 21:22\x*Hi hɨr hɨne ke his nokik tɨknuk enuk koke hɨm mɨrak kan. Hɨrak kaknep mɨt miyapɨr nerer wit wit kakriuwerem. Epei au, hɨrak kakinɨn naanmamror wɨsenum te mɨt han ap nanɨkrehɨr kɨrak taau. Hɨrak taau. Hɨrak naanmamror kakɨr ke mɨtɨk ketenen paap keiyɨk naanmɨmpre bulmakau. Hɨrak kakinɨn mɨt yapɨrwe kakɨwaank mɨt kerek ap nises God kakɨr ke mɨtɨk keit henpɨk (o henkip) keiyɨm kekpep yɨwir kekre sar kehimɨtan God hɨrak han enuk keriuweri.  
\v 16 \x * \xo 19:16 \xt Rev 17:14\x*Hɨm ham mau laplap mɨrak, mau hɨt naap kɨrak matɨp hɨm miutɨp marik: “Mɨtɨk ik hɨrak kinɨn naanmɨpre mɨt iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr yapɨrwe nau tɨ.”   
\s1 Hɨrak Mɨtɨk Iuwe kinɨn mɨt iuwe yapɨrwe.  
\p
\v 17 \x * \xo 19:17 \xt Esi 39:17-20\x*Hi hɨrek epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel hak kerp nɨmɨn ke wepni kenɨne hore yapɨrwe kerek meniuwe mau niu, kenɨnewem keriuwe hɨm iuwe hɨrak katɨp kar ik: “Yi hore yi yainen eikiyan eiyɨt niutɨp yi eiyɨm menmen God kakrimaniyem.  
\v 18 Yi einen eiyɨm naan me mɨt yapɨrwe. Mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre ami, mɨt iuwe ne ami kerek nises han kɨr, hɨr netike mɨt weinɨn nekepi nenepan, mɨt iuwe, mɨt weinɨn, mɨt nepu werek, mɨt han nɨrɨak menmen me mɨt iuwe naanmɨpri. Hɨr naan kɨr ketike naan me hos metike mɨt newim, menmen yapɨrwe.”   
\p
\v 19 \x * \xo 19:19 \xt Esi 27:30-34\x*\x * \xo 19:19 \xt Sam 2:2\x*Hɨrak katɨp epei au, hi hɨr mɨtɨk keweikɨn kɨre miyak enuk ketike profet enuk kewenɨn hɨm menmen kerek kɨrɨak menmen yapɨrwe nɨpaa mɨt nɨrem au kɨkaap miyak wɨsenuk keriuwerem. Hɨrak kɨkaap miyak enuk keriuwerem kari mɨt miyapɨr han kɨr te hɨr neit mak mɨrak mau yɨnk kɨr, hɨr newenɨpi nu hɨr nimaak nar ke miyak enuk.  
\v 20 \x * \xo 19:20 \xt Rev 13:12-17, 20:10, 15; Ais 30:33\x*Hɨrakɨt wen tepu te hɨr netɨwekɨthis newɨret ten tekre hei iuwe mɨre wan si metnen meriuwe nan sulfa mekrerek.  
\v 21 \x * \xo 19:21 \xt Rev 19:17-18\x*Te mɨt han kerek netikeri nenepan, Mɨtɨk Iuwe kerek kau hos, hɨne keke hɨm kɨrak kan kanɨp kenepi. Hɨrak kan kanɨp kenepi, hore man maak yɨnk kɨr ere tu iuwe.   
\c 20  
\s1 Seten kau kekre hei 1,000 tito  
\p
\v 1 \x * \xo 20:1 \xt Rev 9:1\x*Hi hɨr hore maak yɨnk kɨr epei au, hi hɨr mɨtɨk ensel hak kekiuwe wit ke God kan. Hɨrak kekiuwe wit ke God kan ketenen ki metike sen ain wɨsenum. Ki hɨram me mɨkaisiu weipɨr ke hei enuk wɨsenuk kesikekre.  
\v 2-3 \x * \xo 20:2-3 \xt Rev 12:9\x*\x * \xo 20:2-3 \xt Ju 6\x*Hɨrak kan keithis kɨrin kerek niuk mɨrak ham mar im: “Manpen (o yenmik) ke nɨpaa, hɨrak Seten, hɨrak mɨtɨk enuk kerp menep ninaan me God kesiuwai hɨm.” Hɨrak mɨtɨk ensel ketɨwekhis kinɨnek kesenkekik keriuwe sen ain kewɨrek ken kekre hei. Kewɨrek ken kekre hei kesikekre, hɨrak keiyepet weipɨr kehɨruwek hit tokim me tito 1,000. Hɨrak kehɨruwek hit tokim te Seten ap kakno ein ein kakri mɨt miyapɨr han kɨr kakwisɨsorek ere 1,000 tito hɨram epei au. 1,000 tito hɨram epei au, maain hɨrak kaknaipɨsek kakno ein ein me wɨ kike.  
\v 4 \x * \xo 20:4 \xt Dan 7:9, 22, 27; 1Ko 6:2; Rev 13:17\x*Epei au, hi hɨr yeno me mɨt iuwe. Mɨt han newim. God kewisi hɨr skelim mɨt. Hi hɨri netike hɨmɨn ke mɨt miyapɨr kerek mɨt nerekir teruk kɨr kewen keket kentar hɨr ap newenɨpi niuk me miyak enuk o menmen hɨr nesipaam mau his o maat kɨr au. God kɨkɨan hɨr nekrit nau, hɨr nantike Krais hɨr naninɨn naanmampre mɨt miyapɨr me 1,000 tito.  
\v 5 Mɨt han ap nises God nɨpaa epei naa, hɨr ap pɨke nanɨkrit in au. Maain 1,000 tito hɨram epei mamnen, hɨr pɨke nanɨkrit. Im em hɨram namba wan taim God kɨkɨan mɨt miyapɨr nɨpaa naa te hɨr pɨke nekrit nepu.  
\v 6 \x * \xo 20:6 \xt Rev 1:6\x*Mɨt miyapɨr kerek God kinɨn kɨkɨan te hɨr nekrit nau, hɨr mɨt yaain, hɨr han yaaik nanu. Hɨr han yaaik nanu nanɨntar hɨr ap pɨke nani nanteipim nanɨno nanɨkre si au. Hɨr nanre mɨt pris kerek newepwar menmen nanwet God kaktike Krais em, hɨr nantike Krais naninɨn naanmampre menmen me 1,000 tito.   
\s1 God kewaank Seten hɨrak kewɨrek kekre si enum  
\p
\v 7 Maain 1,000 tito hɨram epei au, mɨtɨk ensel hɨrak kɨkaisiu weipɨr ke hei kesikekre kesiupan sen ain kaknaaiwɨr Seten kakno.  
\v 8 \x * \xo 20:8 \xt Esi 38:2, 9, 15-16\x*Hɨrak kakno kakwenɨn hɨm mɨt miyapɨr yapɨrwe ne tɨ nerer wit wit, nanɨnen wit iuwe Gok ketike Megok. Hɨrak kakwenɨnor hɨm te hɨr nanɨnen nanrerik nantike mɨt han nanɨnepan. Mɨt ne ami nɨrak hɨr nanɨre tenhaan ke wan hɨr yapɨrwe.  
\v 9 \x * \xo 20:9 \xt 2Kin 1:10; Esi 39:6\x*Hɨr nanɨke tɨ nanɨno yanɨmɨn nanweikɨn wit Jerusalem kerek mɨt miyapɨr ne God nanwik, wit kerek God hanhanek. Hɨr nanweiknor nanɨnɨp te si mamɨnke mamke wit ke God mamnen si tatɨn mɨt ne ami in.  
\v 10 \x * \xo 20:10 \xt Jen 19:24; Sam 11:6; Rev 19:20; 21:8\x*Si tatɨn mɨt ne ami in, te God kakɨthis Seten kakwɨrek kakno hei o wan si metnen mekrerek meriuwe nan salfa. Hɨrak kakno hei o wan si metnen mekrerek kerek miyak enuk ketike profet enuk kewisesik tewiyen. Hɨrakɨt tatu tatɨt en yɨnk kɨrakɨt kaknen (o kakɨses) tipmain tipmain enum eik.   
\s1 God skelim mɨt miyapɨr yapɨrwe  
\p
\v 11 Menmen im epei man, hi hɨr yeno me mɨtɨk iuwe kɨre hike, mɨtɨk iuwe kewik. Tɨ ketike nepni mɨrɨr mekeipɨn ninaan mɨrak ap mɨnmatɨn wit keiyak te hɨram mɨsawɨn mau meit en au. (Te hɨram meweikɨn mɨre napɨ).  
\v 12 \x * \xo 20:12 \xt Dan 7:9-10; Mt 25:31-46; Rev 13:8; Ap 17:31; 2Ko 5:10\x*Hɨram meweikɨn mɨre napɨ epei au, hi hɨr mɨt miyapɨr niuk mɨr iuwe, mɨt miyapɨr au weinɨn kerek nɨpaa naa. Hɨr nan nerp menep ninaan ke mɨtɨk kau yeno mɨrak, mɨt ensel nan nenke tɨwei ham mɨwaai en. Epei au, hɨr neit tɨwei kiutɨp hak, kerek niuk me mɨt kerek nises hɨm me God nanu nantikerek mewik. God skelim mɨt in nɨpaa naa keriuwe menmen hɨrak kɨrem mekre tɨwei im me menmen hɨr nɨrɨakem.  
\v 13 \x * \xo 20:13 \xt Ro 2:6; 1Pi 1:17; Rev 2:23, 22:12\x*God kɨkɨan mɨt miyapɨr kerek naa nekre wan netike mɨt miyapɨr kerek epei naa nerer wit wit hɨr nerp menep ninaan mɨrak, hɨrak skelim mɨt miyapɨr me menmen hɨr nɨrɨakem nau tɨ.  
\v 14 \x * \xo 20:14 \xt 1Ko 15:26, 55\x*Epei au, God keit menmen menip mɨt nani metike wit kerek hɨmɨn ke mɨt naa nɨwaai en, hɨrak kewɨrem men mekre hei o wan si metnen mekrerem hɨram nepei au mau meit. Hei si metnen mekrerem hɨram enum mar ke mɨt hɨr pɨke nani.  
\v 15 \x * \xo 20:15 \xt Mt 25:41; Rev 13:8, 19:20\x*Mɨt miyapɨr kerek God ap kɨr niuk mɨr mekre tɨwei ik kerek ketpɨwek niuk me mɨt miyapɨr hɨr nanu nantikerek, hɨrak kewɨri nekre hei wan si metnen mekrerek.   
\c 21  
\s1 Jon kɨr tɨ ketike nepni meiyam man mekrehɨr me tɨ ketike nepni nɨpaa mepu  
\p
\v 1 \x * \xo 21:1 \xt 2Pi 3:13\x*God kewɨri nekre hei si metnen mekrerek epei au, hi hɨr tɨ keiyak ketike nepni meiyam mepu mekrehɨr ke tɨ keiyak ketike nepni meiyam nɨpaa mepu. Hɨram metike wan epei au mesi.  
\v 2 \x * \xo 21:2 \xt Ais 52:1, 61:10; Hi 11:16, 12:22; Rev 3:12\x*Epei au, hi hɨr wit kerek God kehimɨtanek hɨrak wit kɨrak. Hɨrak wit Jerusalem keiyak kekrehɨr ke wit Jerusalem ke nɨpaa. Hɨrak keit wit ke God kɨnaiwɨrek kekiuwe kan. God kemaniyek yaaik kɨre mɨte weses wetike mɨtɨk nanɨtan.  
\v 3 \x * \xo 21:3 \xt 2Kro 6:18; Sek 2:10; 2Ko 6:16\x*Hi epei hɨrek, hi hemtau hɨm ke mɨtɨk keit yeno me mɨtɨk iuwe hɨrak katɨp kar ik: “Eiyɨmtewem! God wɨnak kɨrak kau nɨmɨn ke mɨt miyapɨr te hɨrak kaku kaktikeri. Hɨr nanu nanre mɨt nɨrak, hɨrak kaku kaktikeri kakre God kɨr.  
\v 4 \x * \xo 21:4 \xt Rev 7:17; Ais 35:10, 65:19\x*God kaknip mɨt miyapɨr en han yaaik nanu. Hɨr ap pɨke nani o han enuk o nankɨt o yɨnk kɨr kaknen au. Menmen im me nɨpaa ein hɨram epei au.”   
\p
\v 5 \x * \xo 21:5 \xt Rev 4:2, 10; 2Ko 5:17\x*Mɨtɨk kerek kau yeno me mɨtɨk iuwe ketpo kar ik: “Ti emtewek. Hi anip menmen yaaim mamɨkrehɨr me menmen nɨpaa.” Hɨrak wen ketpo, “Ti ewis menmen im hi nepei hetputem emu tɨwei entar menmen hi hetpi yi mɨt em hɨram yaaim.”  
\v 6 \x * \xo 21:6 \xt Rev 1:8, 17, 22:17; Jo 7:37; Sam 36:9\x*Hɨrak katɨp, “Menmen im hɨram nepei au. Hi mɨtɨk kerek nɨpaa menmen ap mepu au, hi hepu, maain hi apau. Hi hɨrɨak menmen yapɨrwe te menmen yapɨrwe mɨt miyapɨr kerek hanhan nanɨm tɨpar hi awetɨrem weinɨm tɨpar mai mamkepi hɨr nanu nanɨt tipmain tipmain enum eik.  
\v 7 \x * \xo 21:7 \xt 2Sml 7:14\x*Yi mɨt kerek yi yises hɨm mai werek ere yi yayi, yi wen yɨrɨak menmen mai yaaim yinɨn menmen enum mamri han ki enuk, yi mɨt in hi aweti menmen im yapɨrwe hi etpiyem. Hi are God ki, yi eire nɨkerek nai.   
\p
\v 8 \x * \xo 21:8 \xt Hi 10:38-39; Mt 25:41; Rev 19:20, 21:27, 22:15\x*Te mɨt kerek hɨr nɨpaa nisɨsa hi God, in ek au nɨnapen nentar mɨt nanɨp nentar hɨr nisɨsa, hɨr netike mɨt neweikɨn sip newet God, mɨt kerek nɨrɨak menmen enum enum, mɨt kerek nenep mɨt han hɨr nani, mɨt kerek nari miyapɨr his newenɨnem, mɨt kerek nɨrɨak nasi, mɨt kerek newepwar menmen newet tɨpir em, hɨr nantike mɨt enun newisesik, hɨr yapɨrwe nanɨno hei iuwe mɨre wan si metnen meriuwe nan salfa mekrerek. Menmen im hɨram enum mɨre mɨt hɨr pɨke nani nanɨkrerem.”   
\s1 Hɨm ke wit Jerusalem hak yaaik  
\p
\v 9 \x * \xo 21:9 \xt Rev 15:1\x*Hi hemtau hɨm im nepei au, mɨtɨk ensel kiutɨp ke ensel nar hispɨnak wik (7) kerek netenen mɨn mar hispɨnak wik (7) menmen enum menep mɨt mekrerem, hɨrak mɨtɨk ensel ik kan menep ketpo kar ik: “Ti enen etikewa hi ateiknut mɨte yaaip kerek hɨre wautike Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨr nanɨtan.  
\v 10 \x * \xo 21:10 \xt Esi 40:2; Rev 21:2\x*Hɨrak ketpo epei au, hɨrak ketauhis hɨmɨn kai hawɨr wen werp mɨnɨu (o neiyɨp) wɨsenuk. Hawɨr werp en, hɨrak keteikno wit Jerusalem, wit God kehimɨtanek hɨrak kɨrak keke wit ke God kekiuwe kan.  
\v 11 \x * \xo 21:11 \xt Ais 60:1-2, 19\x*Hɨrak kɨr keriuwe menmen yaaim me God, hɨrak kɨre nan yaaim niuk mɨrak jaspa kerek mɨt newɨr pewek yapɨrwe netɨwem, nan kerek hɨr newisɨm mau wepni hɨram mɨr wɨsenum mar ke glas.  
\v 12 \x * \xo 21:12 \xt Esi 48:30-35\x*Nɨwa hɨrak keweikɨn wit hɨrak nokik ken niu, weipɨr hiswiyen wik (12) mewik, mɨt ensel niutɨp niutɨp nerp nersɨsem naanmɨpre weipɨr. Niuk me weiwɨk hiswiyen wik (12) me Isrel mau weipɨr im.  
\v 13 Wit wepni kokai kan weipɨr wikak tewik. Wit wepni kewen ken weipɨr tar wikak tewik. Wit ken niu in weipɨr tar wikak tewik. Wit ken mɨn in weipɨr tar wikak tewik.  
\v 14 Hɨr nime nɨwa im mentar nan iuwe mar hiswiyen wik (12). Niuk me mɨt aposel nar hiswiyen wik (12) ne Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip niuk mɨr mau nan im.   
\p
\v 15 \x * \xo 21:15 \xt Rev 11:1\x*Mɨtɨk ensel kerek ketpo menmen ketenen si me gol kaknɨn mak ke wit iuwe ik e, ketike weipɨr mɨrak, nɨwa mɨrak.  
\v 16 Wit ik e hɨrak nokik yinak ik yinak ke wit hɨram mɨpɨram. Ensel ik kɨnɨn mak ke wit keriuwe si mɨrak. Wit hɨrak nokik mɨrak hɨram mar 2400 kilomita. Wit kau niu kɨrak ketike nokik kɨrak hɨrak yaaik kɨpɨrak.  
\v 17 Hɨrak kɨnɨn mak ke wit epei au, hɨrak kɨnɨn mak ke nɨwa kau niu kɨrak keriuwe si mɨre mɨt nɨnɨn mak neriuwerem, te hɨrak kɨrem hɨram mɨre 65 mita.   
\p
\v 18 God kime nɨwa keweikɨn wit ik, hɨrak kimaak me nan jaspa. Wit hɨrekes God kimaak me gol hɨram mɨr mɨre tɨpar mar ke mani katɨn nemnok.  
\v 19 \x * \xo 21:19 \xt Ais 54:11-12\x*Nan iuwe kerek God kime nɨwa menterim hɨram marim. Nan namba 1 hɨrak jaspa. Nan hak (namba 2) hɨrak sapaia kɨre yinamɨn. Nan hak (namba 3) hɨrak nan hike niuk mɨrak agat. Nan hak (namba 4) hɨrak kɨre yinamɨn niuk mɨrak emeral.  
\v 20 Nan hak (namba 5) hɨrak nan kɨre hike ketike ninɨk niuk mɨrak sadonikis. Nan hak (namba 6) hɨram nan kɨre ninɨk niuk mɨrak konilian. Nan hak (namba 7) hɨrak kɨre kono niuk mɨrak krisolait. Nan hak (namba 8) hɨrak kɨre yinamɨn niuk mɨrak beril. Nan hak (namba 9) hɨrak kɨre kono niuk mɨrak topas. Nan hak (namba 10) hɨrak kɨre yinamɨn ketike kɨre kono niuk mɨrak krisopres. Nan hak (namba 11) hɨrak kɨre yinamɨn niuk mɨrak haiasin. Nan hak (namba 12) hɨrak kɨre ninɨk niuk mɨrak ametis.  
\v 21 Ya weipɨr ke nɨwa mar hiswiyen wik (12) God kimaam me bis me nan iuwe. Ya weipɨr miutɨp miutɨp hɨram me klamsel me bis miutɨp miutɨp wɨsenuk kerekek. Yayiwe kerekir wit iuwe ik hɨrak ke gol mɨr yaaim mɨre mani katɨn nemnok.   
\p
\v 22 \x * \xo 21:22 \xt Rev 15:3\x*Hi ap hɨr wɨnak iuwe kiutɨp ke God keit wit iuwe keteikɨn mɨt God kau ketikeri eik e au. Mɨtɨk iuwe God hɨrekes kerek manpenuk wɨsenuk hɨrak ketike Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨrakɨt tepu wit ik te mɨt miyapɨr nɨret tepu. Te hɨr ap nime wɨnak neteikɨn hɨrakɨt tepu tetikeri au.  
\v 23 \x * \xo 21:23 \xt Ais 60:19-20; Rev 22:5\x*Wepni o wenke ap te mamɨr mamɨt wit ik e taau. Menmen iuwe me God merhɨhe mɨre si, menmen iuwe me Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip mamɨr te hɨram mamɨr mamnep wit mamɨkrehɨr ke wepni te hɨr mɨt nanɨr ein ein.  
\v 24 \x * \xo 21:24 \xt Ais 60:3, 5\x*Mɨt miyapɨr nerer wit wit hɨr nanɨnen nanɨr menmen iuwe mɨrakɨt mɨr menep wit, te hɨr nanitet yayiwe nanɨno in nanɨno ein. Mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr nau tɨ hɨr nanɨt pewek mɨre yapɨrwe neiyɨm nanɨnen wit ik.  
\v 25 \x * \xo 21:25 \xt Ais 60:11; Sek 14:7; Rev 22:5\x*Hɨr ap te naniyepet weipɨr me nɨwa mamɨt in nanɨntar wit ap toto mamtai au. Wepni kerekek.  
\v 26 Menmen mɨt hɨr neses neriuwerem metike pewek mɨr, hɨr mɨt nerer wit wit nau tɨ neiyɨm nanɨnen nanwisɨm mamɨt witeik.  
\v 27 \x * \xo 21:27 \xt Ais 52:1; 1Ko 6:9-10; Rev 13:8, 21:8\x*Te menmen enum o mɨt miyapɨr kerek nɨrɨak menmen enum o newisesik nanɨno nɨmɨn wit ik e au. Mɨt miyapɨr kerek Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kewis niuk mɨr mɨwaai mekre tɨwei kerek mehimɨtan mɨt miyapɨr nanu nantike God, hɨr keriyen nanɨno nanɨkre wit ik e.   
\c 22  
\s1 Hɨm me nu metike tɨpar mamkaap mɨt miyapɨr nanu werek  
\p
\v 1 \x * \xo 22:1 \xt Esi 47:1; Joe 3:18; Sek 14:8\x*Hi hɨr wit yaaik nepei au, mɨtɨk ensel keteikno mani kerek tɨpar mɨrak mɨkaap mɨt miyapɨr hɨr nanu werek. Tɨpar im meke yeno kerek Mɨtɨk Iuwe God kewim metike yeno Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip kewim.  
\v 2 \x * \xo 22:2 \xt Jen 2:9; Esi 47:12; Rev 22:14, 19\x*Tɨpar im hɨram nemnok hɨram mekiuwe wi mɨram mitet yayiwe ke nɨmɨn. Nu kerek mɨkaap mɨt miyapɨr nanu nanɨt hɨram merp menep mani kekiuweri, ham merp pɨnak, ham merp pɨnak. Hɨram mari mine nɨkim me wenke kiutɨp wenke kiutɨp, tɨwei mɨram hɨram mɨkaap mɨt miyapɨr nerer wit wit nɨpa hɨr nɨnap te hɨr nanre yaain.  
\v 3 Menmen yapɨrwe kerek nɨpaa mewaank tɨ God kakrɨakem nepei au meit kakɨntar hɨrak ketike Mɨtɨk keweikɨn kɨre Sipsip hɨrakɨt tatu wit ik naanmamre mɨt, te hɨr nanwenɨpi niuk mɨrak.  
\v 4 \x * \xo 22:4 \xt Sam 42:2; Mt 5:8; Rev 3:12\x*Mɨt hɨr nanɨr ninaan mɨrak, hɨrak kakwis niuk mɨrak mamu maat kɨr.  
\v 5 \x * \xo 22:5 \xt Rev 5:10, 20:6, 21:23, 25; Dan 7:18, 27\x*Wɨtaan ap te pɨke mamnen taau. Mɨt ap nanɨt si te nanɨr yayiwe o wepni kau nepni kɨr au. Mɨtɨk luwe God hɨrak kaku kakrehɨr ke wepni kakɨr te mɨt nises hɨm mɨrak hɨr nanu nanɨre mɨt iuwe tipmain tipmain enum eik.   
\s1 Jisas pɨke kaknen waswas  
\p
\v 6 \x * \xo 22:6 \xt Rev 1:1\x*Mɨtɨk ensel hɨrak ketpo kar ik: “Hɨm im yapɨrwe ti hewisɨm hɨram yaaim maain mamnen. Mɨtɨk luwe God kerek hɨrak epei kɨrɨak mɨt profet hɨmɨn kɨr kekrit te hɨr newepyapɨr hɨm mɨrak, hɨrak epei keriuwet mɨt ensel nɨrak te hɨr nan newepyapɨr natɨp mɨt nises hɨm mɨrak menmen te menep mamnen.”  
\v 7 \x * \xo 22:7 \xt Rev 1:3, 2:16\x*Jisas ketpi kar ik: “Yi eiyɨmtau! Menep te hi pɨke anen. Mɨt miyapɨr kerek nanɨmtau hɨm mau tɨwei im nanisesim, hɨr han yaaik nanu.”   
\p
\v 8 \x * \xo 22:8 \xt Rev 1:3, 10:4\x*Hi Jon kerekek hi hɨr menmen im hi hemtau hɨm mɨram. Hi hɨr menmen im, hemtewem nepei au, hi hewen ninɨp hɨwaai hɨt me mɨtɨk ensel kerek keteikno menmen im.  
\v 9 Te hɨrak ketpo kar ik: “Ti ap hɨrɨak menmen im au emɨt! Hi hɨrɨak menmen me God har ke yi mɨt yetike mɨt nit yinan hɨr profet hɨr netike mɨt yapɨrwe kerek nemtau hɨm mau tɨwei im nanisesim. Te ti ap ewenaunɨpi au emɨt! Ti ewenɨpi God kerekek.”  
\v 10 Hɨrak wen ketpo kar ik: “Ti ap epakɨn hɨm me God mekre tɨwei im au emɨt, entar wɨ epei man menep te menmen im mamnen.  
\v 11 \x * \xo 22:11 \xt Dan 12:10\x*Menmen im menep te mamnen. Te mɨt kerek nɨrɨak enum hɨr wen nanrɨakem. Mɨt kere han kitet enum enum, hɨr wen han ekitetim. Mɨt kerek nɨrɨak menmen yaaim hɨr wen enrɨakem. Mɨt kerek hɨr yaain wen enu anɨrek.”   
\p
\v 12 \x * \xo 22:12 \xt Rev 2:16, 23; Ais 40:10; 2Ko 11:15\x*“Yi eiyɨmtewek! Menep te hi Jisas hi pɨke anen. Hi anen etenen menmen yaaim me mɨt miyapɨr yapɨrwe te hi awetɨrem me menmen nɨpaa ein ere in hɨr nɨrɨakem.  
\v 13 \x * \xo 22:13 \xt Rev 1:8, 17, 21:6\x*Hi kerekek hi hinɨn, maain te hi pɨke ekaru. Nɨpaa hi hinɨn hɨrɨak menmen te maain hi pɨke arɨakem yaaim.   
\p
\v 14 \x * \xo 22:14 \xt Rev 22:2\x*“Mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God hɨr nɨre mɨt epei nekemyet laplap mɨr hɨram pɨke yaaim. Mɨt miyapɨr narik hɨr han yaaik nanu nanɨntar God kakwisi hɨr nanɨno nanitet ya weipɨr ke wit nanɨno nɨmɨn nanɨm nɨkim me nu kerek mɨkaap mɨt miyapɨr nanu werek werek nanu nanɨt.  
\v 15 \x * \xo 22:15 \xt Rev 21:27\x*Te mɨt enun nises han kɨr enuk, hɨr nantike mɨt kerek nari si newɨr pɨkoker nɨrɨak nasi, o mɨt nari miyapɨr his newenɨnem, mɨt kerek nenep mɨt han nani, mɨt kerek newepwar menmen newet tɨpir em, o mɨt kerek newenɨn hɨm nises hɨm mɨr hɨras, mɨt miyapɨr nar ik hɨr ap te nanɨno nanitet ya weipɨr ke wit iuwe au. Hɨr enu enɨt witeik.  
\v 16 \x * \xo 22:16 \xt Ro 1:3; Rev 2:28; 5:5; Nam 24:17\x*Hi Jisas kerekek hi epei heriuwet mɨtɨk ensel kai hɨrak kan kewepyapɨr hɨm im men yi mɨt ne weiwɨk miutɨp me God yerer wit wit. Hi kerekek hi ke weiwɨk me Devit, hi nepenyek kɨrak hi hɨre saaur kau nepni kɨr wɨsenum ere wanewik.”   
\p
\v 17 \x * \xo 22:17 \xt Rev 21:6\x*“God Hɨmɨn Yaaik ketike mɨt miyapɨr nises hɨm me hi Mɨtɨk keweikɨn hɨre Sipsip hɨr natɨp nar ik: ‘Ti enen!’ Mɨt miyapɨr kerek nanɨmtau hɨm im hɨr entɨp, ‘Ti enen.’ Mɨt miyapɨr kerek hɨm niu enuk (o hɨr mar kewenkɨkor hɨm), hɨr eninen enɨm tɨpar mɨkaap mɨt miyapɨr hɨr nanu werek werek nanu nanɨt. Hɨr nanwɨr pewek nanɨt tɨpar im nanɨm au. Hɨr nanɨm weinɨm.   
\p
\v 18 \x * \xo 22:18 \xt Diu 4:2, 12:32; Rev 15:1\x*Hi Jon hi hetpi yi mɨt miyapɨr yapɨrwe kerek yayɨmtau hɨm me God me menmen mamnen mau tɨwei im, hi hetpi hɨm manp har ik: “Mɨt han kerek nanwis hɨm ham mamu mamtike hɨm im mau tɨwei, te God kaknɨp kakriuwe menmen enum hɨrak kenep mɨt keriuwerem hi epei hewisɨm mau tɨwei im.  
\v 19 \x * \xo 22:19 \xt Rev 22:2\x*Mɨt han hɨr nanɨsak hɨm ham mau tɨwei kerek hi hewisɨm te God kakri menmen mɨr mau nu mɨkaap mɨt hɨr nanu werek werek nanu nanɨt, hɨrak kakwisi nanu wɨt kɨrak yaaik taau.”   
\p
\v 20 \x * \xo 22:20 \xt Rev 3:11\x*Mɨtɨk kerek kewepyapɨr hɨm im hɨrak katɨp kar ik: “O, hi Jisas hi anen waswas.”  
\p Mɨtɨk luwe Jisas haiu mewenhi matɨp mar ik: “Ti enen waswas.”   
\p
\v 21 Hi Jon hanhan Mɨtɨk luwe kaiu Jisas Krais hɨrak kakrɨak yi mɨt miyapɨr kerek yises hɨm mɨrak kakrekyi menmen yaaim.   
\s1 Mepɨr keremem