\id JAS - Au NT [avt] -Papua New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h JEMS 
\toc1 Tɨwei Jems Kewisɨk 
\toc2 Jems 
\toc3 Je 
\mt1 Tɨwei Jems Kewisɨk  
\imt1 Menmen me tɨwei ik  
\io1 Jems katɨp mɨt gude \ior 1:1\ior*  
\io1 Neimɨn ap nertei menmen me God, ehɨr nanitɨwekhiyem \ior 1:2-8\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt netenen menmen yapɨrwe, enetike mɨt han menmen auri \ior 1:9-11\ior*  
\io1 Hɨm me menmen mamri han kaiu emamitaipɨn haiu maminɨnem \ior 1:12-18\ior*  
\io1 Hɨm haiu memtewem haiu emisesim \ior 1:19-27\ior*  
\io1 Haiu han ekitet mɨt yapɨrwe hɨr nɨpɨran \ior 2:1-13\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt ap nɨrɨak menmen yaaim, ehɨr ap nises God werek werek \ior 2:14-26\ior*  
\io1 Haiu mɨt naanempre menmen haiu metpim \ior 3:1-18\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt ne weiwɨk me God enetike menmen enum me tɨ \ior 4:1–5:6\ior*  
\io1 Jems katɨp mɨt hɨm mɨkaru \ior 5:7-20\ior*  
\c 1  
\p
\v 1 \x * \xo 1:1 \xt Ga 1:19; Ap 15:23; 1Pi 1:1\x*Hi Jems hi hɨrɨak menmen me God ketike Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais, hi wok mɨtɨk kɨrakɨt. Hi hesiuwe tɨwei ik ken yi mɨt ne weiwɨk me Isrel yises God yi yewep yerer wit wit.   
\s1 Menmen mari han kaiu mekepai haiu emises God werek werek  
\p
\v 2 \x * \xo 1:2 \xt Ro 5:3-5\x*Nai yinan, me wɨ menmen enum me tɨ mamnen mamri han ki, yi ap han enuk au.  
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt 1Pi 1:7\x*Yi han yaaik eiyu eiyɨntar yi yertei menmen yi yisesim mamkepi yi eiyinɨn menmen enum im me tɨ te yi han tokik eiyu yi eiyises God werek werek.  
\v 4 Yi han tokik eiyu keriyen au. Yi eiwis menmen im mekre han ki mamkepi te yi eiyu werek eiyɨr ke mɨt iuwe yi eiyises menmen yapɨrwe me God werek werek.   
\s1 Mɨt ap nertei menmen werek werek hɨr enitehi God kakɨkepi  
\p
\v 5 \x * \xo 1:5 \xt Pro 2:3-6\x*Neimɨn ne yi mɨt yi ap yertei werek werek mekam yaaim, mekam enum, yi eiyitehi God kakɨkepi kakɨnterim te hɨrak kakɨkepi yi eiyɨrteiyem werek werek. Yi eiyitehi God kakɨkepi eiyɨntar menmen im. God kepwetai haiu mɨt menmen mɨrak yapɨrwe weinɨm hɨrak ap kenai kakɨntar haiu emitɨwekhi kakɨkepai au. Hɨrak han yaaik.  
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt Mk 11:24\x*Mɨt nitehi God me menmen, hɨr han ekitet God kakɨkepi kakrekyorem. Hɨr han ekitet God kakɨkepi au, hɨr nɨre wan sɨr nɨme metɨtɨwem mekrit mewen heriyai heriyai, hɨr ap nertei God kakɨkepi me menmen o au.  
\v 7 Mɨt narik hɨr ap han ekitet hɨrak God kakɨkepi kakrekyor menmen au  
\v 8 kakɨntar hɨr han kitet menmen miutɨp miutɨp werek werek wen au.   
\s1 Hɨm me mɨt netenen menmen, mɨt au nau weinɨn  
\p
\v 9 \x * \xo 1:9 \xt Je 2:5\x*Neimɨn ne naiu yinan netenen menmen au, hɨr han yaaik enu enɨntar God kakɨkepi kaktorhis nanɨno wit kɨrak.  
\v 10 \x * \xo 1:10 \xt Ais 40:6-7; 1Pi 1:24\x*Neimɨn ne naiu yinan netenen menmen yapɨrwe, maain hɨrak God kewis menmen enum mewaankem, hɨr han yaaik enu enɨntar menmen mɨr iuwe au. Hɨr han yaaik enɨntar God kakɨkepi kaktorhɨs hɨr keriyen nanɨno wit kɨrak. Maain hɨr nanɨnaaiwɨr menmen mɨr hɨr nani nanɨr ke timen mamu wɨ mei kike hɨram mami.  
\v 11 Timen mewep, mesiupan, wepni kan tɨpar men hɨram meweiwei maa meket. Mar im me wɨ mɨt netenen menmen yapɨrwe nɨrɨak menmen nisesim, hɨr nɨre timen hɨr nani. Te haiu ap han ekitet menmen haiu metenenim mamkepai haiu mamu werek. Au, God kerekek.   
\s1 Yi naanempre hɨras me menmen enum mamri han ki  
\p
\v 12 \x * \xo 1:12 \xt 2Ti 4:8\x*Neimɨn hɨr nanu han tokik ke menmen enum mamnen mamɨwaanki, hɨr han yaaik enɨntar hɨr naninɨn menmen enum te God kakrekyor han kɨr kɨre hɨrekes nantikerek nanu. Nɨpaa God katɨp neimɨn han tewenɨna, hɨr nantikewa nanu tipmain tipmain enum eik.  
\v 13 Me wɨ ham menmen mamri han ke mɨtɨk te hɨrak kɨrɨak enum, hɨrak ap kaktɨp, “God kari han kai hi hɨrɨak enum.” Menmen im au emɨt! God ap te kakri han ke mɨt hɨr nanrɨak enum au. Menmen ap te mari God han kɨrak hɨrak kɨrɨak enum taau.  
\v 14 \x * \xo 1:14 \xt Ro 7:7-10\x*Menmen enum mɨt niutɨp niutɨp hanhanem, hɨram mari han kɨr hɨr nɨrɨak enum mar ke mɨt nemtɨn menmen mau tɨrpe mari miyak man mekrerem.  
\v 15 Menmen im enum hɨram mɨre nu hapɨn nɨkim mɨkɨn men tɨ. Maain hɨram mewo ere iuwe hɨram menep mɨt mewaanki. Mɨt hɨr hanhan menmen enum hɨr nɨrɨakem hɨram mɨre hapɨn nɨkim matɨn yapɨrwe. Menmen enum mekre han kɨr mamno ere iuwe mamnipi nani nanɨno si.   
\p
\v 16 Nai yinan yaain, yi ap eiwis menmen enum im mamitipɨn yi han kitet hɨram me God au.  
\v 17 \x * \xo 1:17 \xt Mt 7:11\x*Menmen yaaim yapɨrwe hɨrak God kerekek kesiuwerem haiu mɨt metɨwem. God hɨrak kɨrɨak wepni, wenke, hɨr. Hɨram men mɨrɨak hɨmɨn mɨre yinam, nokim o mamre wɨtaan te God keweikɨn kar ek au. Hɨrak kepu kɨpɨrak kerekek kɨrɨak yaaim keremem, enum au.  
\v 18 \x * \xo 1:18 \xt Jo 1:13\x*Hɨrak kises han kɨrak hɨrak kerekyei haiu nɨkerek nɨrak mentar hɨm yaaim mɨrak hɨrak epei kewepaiyapɨrem haiu memtewem. Haiu mɨre hɨnaan nɨkim ham minɨn mekiute, maain ham mamkaru. Haiu mɨt in minɨn mises God me mɨt nerer wit wit, maain hɨr mɨt han enisesim.   
\s1 Menmen yaai yi eiyɨmtewem yi eiyisesim  
\p
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt Ekl 7:9\x*Nai yinan yaain, yi eiyɨrtei menmen im. Yi mɨt niutɨp niutɨp nɨkɨp emnep waswas yi eiyɨmtau menmen. Te maain yi eiyɨtpim te yi ap han enuk eiriuwe mɨt yi eineri waswas au emɨt!  
\v 20 Menmen mar im ap te mamkaap mɨt nanises menmen yaaim God hanhan haiu emisesim emteikɨn mɨt han em au.  
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt Kl 3:8; 1Pi 2:1\x*Te yi einaaiwɨr menmen enum mau han ki mamrekyi yi eiyises menmen enum. Yi hanhan eiyises hɨm yaaim nɨpaa God kewisɨm mekre han ki. Te hɨram mamkaap hɨmɨn ki kaktike God yi eiyu werek werek.   
\p
\v 22 \x * \xo 1:22 \xt Mt 7:26; Ro 2:13\x*Yi ap eimipɨn hɨras! Yi han kitet yi eiyɨmtau hɨm me God te ap eiyisesim au, hɨram mamkepi. Taauye! Yi eiyɨmtau hɨm mɨrak yayisesim te hɨram mamkepi.  
\v 23 Mɨt kerek nemtau hɨm me God keremem te hɨr ap nisesim au, hɨr nɨre mɨtɨk kɨr hɨmɨn kɨrak kekre tɨpar.  
\v 24 Hɨrak ken, waswas hɨrak han kaa menmen enum mau ninaan mɨrak. Marim mɨt kerek nemtau hɨm me God keremem ap nisesim au, te hɨr nar ke mɨtɨk eik. Hɨr ap newis hɨm me God mamkepi hɨr nɨnaaiwɨr menmen enum te hɨr nanises menmen yaaim.  
\v 25 \x * \xo 1:25 \xt Ro 8:2; Je 2:12; Jo 13:17\x*Mɨt kerek nekine hɨm yaaim me God mɨt newisɨm mau tɨwei hɨr nar ke mɨtɨk kɨr ninaan mɨrak mekre tɨpar, hɨram mamkepi nanɨnaaiwɨr menmen enum. Hɨr han kitetim ap han kaa rem au, hɨr nisesim te God kakrekyor menmen yaaim.   
\p
\v 26 \x * \xo 1:26 \xt Sam 34:13, 141:3\x*Mɨt kerek han kitet hɨr yaain nises God werek werek, te hɨr natɨp enum, hɨr nemipɨn hɨras nises God werek werek au. Hɨr nisesik weinɨk.  
\v 27 God Haai han kitet menmen im maminɨn mamkaap mɨt te hɨr nanisesik werek werek. Hɨram menmen im: Mɨt hɨr naanempre miyapɨr o nɨkerek kerek mɨt nɨr hɨr epei naa nɨnaiwɨri. Menmen im metike hɨr nɨnaaiwɨr menmen enum mɨt ne tɨ nisesim, te hɨram mamɨwaank han kɨr mar ke heinut mewen menmen te mɨt nanɨm au hɨram mewaankem.   
\c 2  
\s1 Haiu hanhan mɨt miyapɨr yapɨrwe mɨpɨran  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt Ap 10:34; Je 2:9\x*Nai yinan, yi eipises Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais hɨrak Yaaik Iuwe, te yi ap eɨrɨak mɨt han menmen yaaim enɨntar hɨr netenen menmen mei yapɨrwe, mɨt han netenen menmen yapɨrwe au, yi eirekyor enum. Menmen im au emɨt! Yi eirekyor menmen yaaim mɨpɨram.  
\v 2 Mɨtɨk hak niuk iuwe hɨrak keremɨnk sak nɨkɨn, o hore haam, hɨrak kaknen kaktike mɨtɨk hak enuk ketenen menmen au, hɨrakɨt tatnen wɨnak ke God yi yewik,  
\v 3 te yi eitɨp hɨrak yaaik niuk mɨrak iuwe hɨrak eknen eku yeno eku niu, te yi eitɨp hɨrak enuk weinɨk hɨrak eku tɨ weinɨk,  
\v 4 yi yɨrɨak enum. Yi enun yenke yi hɨras yises han ki enum.  
\v 5 \x * \xo 2:5 \xt 1Ko 1:26-28\x*Nai yinan yaain, yi eiyɨmtau menmen im. God hɨrak kehimɨtan mɨt ap netenen menmen yapɨrwe au te hɨr enisesik entenen menmen yapɨrwe mɨrak. Hɨrak epei katɨp neimɨn han tewenɨnek hɨrak kaktorhɨs hɨr nantikerek nanu werek werek.  
\v 6 Te yi yɨrɨak mɨt netenen menmen au hɨr yɨnk enuk nentar yi yerekyor enum. Neimɨn hɨr neriwaank nari yi mɨt eino mɨt iuwe ne gavman nemtau mɨt hɨr nesiuwe hɨm nerekyi enum a? Hɨr mɨt netenen menmen yapɨrwe keriyen!  
\v 7 Hɨr mɨt in keriyen natɨp enum me niuk me Krais nɨpaa mɨt nɨkri nekine niuk mɨrak. Te yi yenmak yɨrɨak mɨt netenen menmen yapɨrwe yerekyor yaaim a? Au emɨt!   
\p
\v 8 \x * \xo 2:8 \xt Mt 19:19; Ga 5:14\x*Yi eiyises hɨm nɨpaa God kewisɨm kar ik: “Yi han tewenɨn mɨt nar ke yi han tewenɨn hɨras,” te yi yɨrɨak yaaim.  
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt Diu 1:17\x*Au, yi yewep mɨt yi hanhan neiyan, neiyan au, te yi yɨrɨak enum. Hɨm yaaim me God meteikɨn yi enun yewenɨn hɨm mɨrak.  
\v 10 \x * \xo 2:10 \xt Mt 5:19\x*Mɨt kerek newenɨn hɨm mei me God miutɨp, hɨr nar ke mɨt newenɨn hɨm mɨrak yapɨrwe. God skelim mɨt in kakɨnterim hɨrak kaknɨp.  
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Eks 20:13-14; Ro 13:9\x*Hɨrak God katɨp hɨm im, “Yi mɨt yetike miyapɨr ap eiyiryanhis eiwenɨnem au emɨt!” Hɨrak kerekek katɨp hɨm ham mar im: “Yi mɨt ap einep mɨt han nani au emɨt!” Yi yetike miyapɨr ap eiriyanhis eiwenɨnem au, te yi yɨre yenep mɨtɨk kaki, te yi epei yewenɨn hɨm me God. Te hɨrak skelim yi mɨt kakiwep kakɨnterim.  
\v 12 \x * \xo 2:12 \xt Ga 6:2; Je 1:25; 1Pi 2:16\x*Te yi eitɨp yaaim eirɨak menmen yaaim eiyɨntar maain God han kakitet o skelim yi mɨt kakriuwe hɨm nɨpaa hɨrak kewet haiu mɨt em te haiu emnaaiwɨr menmen enum.  
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt Mt 5:7, 18:32-35\x*Neimɨn nises hɨm me God hɨr ap han tewenɨn mɨt han nerekyor yaaim au, te maain God skelim yi mɨt hɨrak ap hanhan kakriuwi yi mɨt au. Neimɨn hɨr han tewenɨn mɨt nanrekyor yaaim, maain me wɨ God skelim mɨt, hɨr nanu werek.   
\s1 Mɨtɨk katɨp hɨrak kises hɨm me God te ap kɨkaap mɨt han, hɨrak ap kisesik taau  
\p
\v 14 \x * \xo 2:14 \xt Mt 7:21\x*Nai yinan, mɨtɨk katɨp kar ik: “Hi hises hɨm me God,” te menmen hɨrak kɨrɨakem keteiknaiyem au, im em mamkepik mamɨrkeik? Menmen im hɨrak kisesim hɨram ap mamkepik te hɨrak kaktike God tatu taau!  
\v 15-16 \x * \xo 2:15-16 \xt 1Jo 3:17\x*Mɨt o miyapɨr hɨr nises God te hɨr netenen menmen yapɨrwe mamkepi hɨr nanu werek au, mɨtɨk kiutɨp kekre nɨmɨn ke yi mɨt ketenen menmen yapɨrwe hɨrak kakɨtpor kakɨr ik, “Yi eiyu werek werek eiyɨneitɨn klos, o menmen te yi eiyu werek,” hɨrak ap kakɨkepi kakwetɨr menmen au, menmen hɨrak kare kisesim ap mamkepik taau!  
\v 17 Te menmen me God mɨt hɨr nisesim hɨram mar im. Mɨtɨk kare kises hɨm mɨrak, hɨrak ap kɨrɨak menmen kɨkaap mɨt miyapɨr han, menmen me God hɨrak kisesim hɨram weinɨm.   
\p
\v 18 \x * \xo 2:18 \xt Ga 5:6\x*Mɨtɨk hak hɨrak kaktɨp, “Mɨtɨk hak kises hɨm me God, te hak eik hɨrak kɨrɨak menmen yaaim te God kaktɨp hɨrakɨt wik yaaikɨt.” Mɨtɨk ap kɨrɨak menmen yaaim au te hɨrak keteikno hɨrak kises God akɨrkeik? Taauye! Hi eteiknɨwek hi hises God werek werek heriuwe menmen yaaim hi hɨrɨakem.  
\v 19 \x * \xo 2:19 \xt Mt 8:29\x*Yi mɨt kerek yi yatɨp yi han kitet God hɨrak kiutɨpen kepu, yi han kitet werek. Te hɨram menmen weinɨm. Herwe hɨram mertei God kerekek kepu hɨram mepɨrpɨr. Te yi han ekitet hɨram mamkepi hɨram mamisesik a? Taauye!  
\v 20 Yi yetaritari mɨt! Hi tewen eteikni yi yatɨp yi yises hɨm me God te yi yɨrɨak menmen yaaim au, hɨram mamkepi eiyu eitike God taau! Yi han ekitet menmen im.   
\p
\v 21 \x * \xo 2:21 \xt Jen 22:9-12\x*Nɨpaa maam kaiu Ebraham keit nɨkan kɨrak Aisak, hɨrak keiyɨk ken kewisɨk kentar kɨnaan me nan te hɨrak kakɨkɨp si tatɨk hɨrak kakwepwarek kakwet God ek. Hɨrak kɨrɨak menmen yaaim im keteikɨn hɨrak hanhan kakises hɨm me God. Te God katɨp hɨrak yaaik kisesik werek werek.  
\v 22 \x * \xo 2:22 \xt Hi 11:17-18\x*Yi yertei? Menmen hɨrak kisesim mekepik te hɨrak kɨrɨak menmen yaaim. Menmen hɨrak kɨrɨakem meteikɨn hɨrak kises God werek werek.  
\v 23 \x * \xo 2:23 \xt Jen 15:6; Ro 4:3, 9, 22; 2Kro 20:7; Ais 41:8\x*Hɨm nɨpaa God ketpim hɨram epei man. Hɨram matɨp, “Mɨtɨk Ebraham hɨrak kemtau hɨm mɨrak kisesim te God katɨp hɨrak yaaik kisesik werek werek. Te God katɨp hɨrak Ebraham hɨrak kɨrak yinak kenterim.”  
\v 24 Tɨs, yi eiyɨrtei God hɨrak katɨp mɨtɨk hɨrak yaaik kisesik werek werek kentar hɨrak kisesik kɨrɨak menmen yaaim. Hɨrak katɨp hɨrak yaaik kentar hɨrak kisesik weinɨk taau!  
\v 25 \x * \xo 2:25 \xt Jos 2:4, 15, 6:25; Hi 11:31\x*Nɨpaa wɨ ham mɨte Rehep hɨre wari mɨtɨkɨt wik Josua hɨrak keriuwetet ten, hɨre naanmɨprewekɨt weriuwetet teke yayiwe hak pɨke ten. Hɨre wɨrɨak yaaim te God katɨp hɨre yaaip wisesik werek werek.  
\v 26 Mɨtɨk hɨrak kises God, hɨrak kɨrɨak menmen yaaim au, menmen hɨrak kisesim hɨram weinɨm. Hɨram mɨre mɨtɨk hak hɨrak kaa, hɨmɨn epei ken kɨnaaiwɨr yɨnk kɨrak kerekek, hɨrak kɨpwaai.   
\c 3  
\s1 Haiu mɨt naanempre hɨras me menmen haiu metpim  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Lu 12:47\x*Nai yinan, yi yapɨrwe ap eire mɨt hɨr ninɨn newepyapɨr hɨm me God eiyɨntar yi yertei maain God hɨrak skelim haiu mɨt haiu minɨn mewepyapɨr hɨm mɨrak te hɨrak kaknɨnai iuwe, mɨt han kerek hɨr weinɨn en, au kaknɨni kike.  
\v 2 Haiu mɨt yapɨrwe ap han kitet menmen werek werek au, haiu mɨrɨak menmen enum yapɨrwe. Mɨtɨk kerek hɨrak ap katɨp enum au, hɨrak mɨtɨk yaaik hɨrak kertei kewen han kɨrak naanempre hɨrekes werek werek.  
\v 3 Haiu mewis waai mari hos hɨm kɨram te hɨram mises han kaiu. Haiu mari waai ken pɨnak eik, hos hɨram meweikɨn hɨremes misesim.  
\v 4 Yi han ekitet sip me wan eik. Hɨram wɨsenum nɨme metɨtɨwem memɨnp meiyɨm men te mɨt neweikɨn paan mɨram neriuwe paap mau nɨmɨn hɨram mamises han kɨr. Hɨr nɨrɨakem nar ke nu mekiuwe mani mɨt neweikɨn paan mɨram mamno nein mɨt hanhani.  
\v 5 Te nin kerekek hɨrak kike kɨre waai ke hos o paap kike kau sip. Nin kekre hɨm hɨrak menmen kike te hɨrak kekrit menmen iuwe kinɨn yɨnk kaiu.  
\p Si yeunek kike hɨrak si tatɨk yaank iuwe.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Mt 12:36-37, 15:11, 18-19\x*Nin hɨrak enuk kɨre si yeunek. Hɨrak kau nɨmɨn kekre paan kaiu hɨrak kises menmen enum me tɨ kerekyei haiu mɨt enun. Hɨrak kɨre si tatɨm menmen yapɨrwe, nin hɨrak kises menmen enum em Seten hɨrak kɨkɨam kewaank menmen yapɨrwe me mɨt.  
\v 7-8 \x * \xo 3:7-8 \xt Ro 3:13\x*Mɨt epei nehis newenɨn miyak o hore, manpen metike menmen mekre wan. Te mɨt hɨr ap naanempre nin kɨr kaktɨp menmen enum taau. Nin hɨrak ap kau keit au. Hɨrak kɨre miyak enuk ke niu keriyaam ken in ken ein. Hɨrak enuk kɨre manpen yehes enum, hɨrak kewaank hɨmɨn ke haiu mɨt.  
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt 1Ko 11:7\x*Haiu mɨt meriuwe nin kaiu mewenɨpi God te meriuwe nin kiutɨpen kerekek haiu matɨp hɨm enum me mɨt kerek nɨpaa God hɨrak kerekyei mɨt yapɨrwe haiu mɨre hɨrekes.  
\v 10 Me hɨm kiutɨp kerekek haiu mɨt matɨp hɨm yaaim, hɨm enum. Nai yinan, menmen haiu mɨrɨakem mar im au enum emɨt!  
\v 11 Hɨram tɨpar mɨnɨn metike tɨpar yaaim mɨniu mehɨnhɨn mamɨke hei kiutɨpen mamɨrkeik? Taauye!  
\v 12 Nu hamis ap kakri kaku hɨnaan taau! Hɨnaan ap kakri kaku hamis taau. Mar im tɨpar yaaim mɨniu mehɨnhɨn mamɨke hei me tɨpar mɨnɨn taau! Te haiu mɨt ap mamtɨp hɨm yaaim hɨm enum au emɨt! Hɨm yaaim keremem meke hɨm maiu mamnen.   
\s1 God kekepai haiu mertei menmen mɨrak yaaim  
\p
\v 13 Keimɨn ke yi mɨt hɨrak kinɨn kertei menmen yaaim menmen enum? Mɨtɨk kar ik hɨrak ekteiknai menmen hɨrak kerteiyem ekriuwe menmen hɨrak kɨrɨakem. Hɨrak ap kises menmen hanhan hɨrekes au. Hɨrak kises menmen me han tewenɨn mɨt, im metike menmen me han kitet God.  
\v 14 Yi hemkre menepam yentar menmen me mɨt han o yi han enuk yeriuwe mɨt han, yi han kitet yi yaain yi yinɨn mɨt han, te yi ap han kitet God kaktɨp yi yaain yi yertei menmen werek werek au. Yi han kitet menmen mar im te yi yemipɨn. Hɨm me God katɨp yi enun.  
\v 15 \x * \xo 3:15 \xt Je 1:5, 17\x*Menmen im hɨram ap me God au. Hɨram me mɨt ne tɨ keremem. Seten hɨrak kinɨn kɨrɨakem te hɨr mɨt ne tɨ hɨr nisesik nɨrɨakem.  
\v 16 Yi hemkre menepam yentar menmen me mɨt han o yi han enuk yeriuwe mɨt han, yi han kitet yi yaain yi yinɨn mɨt han, te yi hɨras yenehan yi eirɨak menmen enum yapɨrwe.  
\v 17 Te mɨt hɨr nises han kɨr yaaik God hɨrak kewetɨrem, hɨr ninɨn nɨrɨak menmen yaaim mɨre mani nemnok enuk. Namɨn au. Hɨr ninɨn nɨrɨak im metike menmen im. Hɨr nankiyan nanu nanɨt, hɨr nanɨmtau hɨm me mɨt han neweiknor han, hɨr han tewenɨn mɨt nankepi, hɨr nanrɨak menmen yaaim keremem. Hɨr nanrɨak mɨt yapɨrwe menmen yaaim mɨpɨram, hɨr ap mɨt ne hɨm pɨnak hɨm pɨnak au.  
\v 18 \x * \xo 3:18 \xt Mt 5:9; Ais 32:17; Hi 12:11\x*Mɨt kerek hɨr nankaapan nankiyan nanu nanɨt keriyen hɨr te nanɨr ke mɨt hɨr namɨr nu yehes. Neimɨn nanrɨak menmen im hɨr nenip mɨt hɨr hanhan nises menmen yaaim mɨr. Menmen im hɨram mɨre nu yehes mewo.   
\c 4  
\s1 Mɨt nises menmen enum me tɨ ik hɨr nɨre nepan ne God  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt Ro 7:23; 1Pi 2:11\x*Mekam hɨram hɨr o as me menmen hɨram mekekyi han ki menipi yi yatɨp enum yi yenehan yenepan a? Han ki kekrit kises han kɨrak te yi yenehan yenepan.  
\v 2 Yi hanhan menmen yi eitɨwem au, te yi hanhan einep mɨt te yi eitɨwem. Yi hemkre menepam eiriuwe menmen eitɨwem taau, te yi yetpim yenehan yenepan. Yi ap te eiyɨt menmen eiyɨntar yi ap eiyitehi God em.  
\v 3 Maain yi eiyitehi God menmen, yi ap eitɨwem au eiyɨntar han ki enuk. Yi hanhan yayɨt menmen te yi eiyises han ki yi eirɨak enum eiriuwerem.  
\v 4 \x * \xo 4:4 \xt Ro 8:7; 1Jo 2:15\x*Yi mɨt miyapɨr enun yi yeweikɨn sip yewet God. Menmen im hɨram mar ke mɨte wɨnaaiwɨr mɨtɨk kɨre, hɨre wetike mɨtɨk hak nariyanhis newenɨnem. Yi hanhan menmen enum me tɨ ik e, yi yɨre mɨt nepan ne God. Yi eiyɨrtei menmen im o au a? Neimɨn hɨr hanhan menmen me tɨ hɨr nɨre mɨt nepan ne God.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt Eks 20:3, 5\x*Yi han kitet hɨm me God mɨt newisɨm mau tɨwei hɨram matɨp weinɨm marim? Hɨram matɨp, “Hɨmɨn kaiu God kewisɨk kekre yɨnk kaiu hɨrak hemkre menepam hanhan menmen wɨsenum.”   
\p
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt Pro 3:34; Mt 23:12; 1Pi 5:5\x*Te God hɨrak iuwe kakɨkepai maminɨn menmen im mekre han kaiu. Hɨm mɨrak mau tɨwei matɨp mar ik: “God hɨrak keweikɨn sip kewet mɨt kerek han kitet hɨr iuwe ninɨn mɨt, te hɨrak kakɨkaap mɨt hɨr ap hanhan hɨras, hɨr natɨp, ‘Hi mɨtɨk weinɨk God kerekek hɨrak Iuwe.’”  
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt Ef 6:12; 1Pi 5:8-9\x*Te yi mɨt ap hanhan hɨras yi eiyises God. Seten kakri han ki yi eiyu han tokik eiweikɨn sip eiwet menmen enum te hɨrak kaknaiwɨri kakno.  
\v 8 \x * \xo 4:8 \xt Sek 1:3; Mal 3:7; Ais 1:16\x*Yi hanhan God yi yisesik te hɨrak kaknen menep naanmampri. Yi mɨt enun yi yatɨp hɨm pɨnak hɨm pɨnak yi eiweikɨn sip eiwet menmen enum yi han yaaik eiyu eiyɨr ke mɨt nankemyet his prar prar mamɨt.  
\v 9 Yi mɨt yi eiyɨnwesɨs au. Yi eikɨt. Yi ap te han yaaik eiyu au. Yi yɨnk enuk kerekek, han etwenɨn menmen enum yi yɨrɨakem.  
\v 10 \x * \xo 4:10 \xt Jop 5:11; 1Pi 5:6\x*Yi mɨt yɨnk enuk te yi yewepyapɨr yi enun me ninaan me God hɨrak kakrekyi yaaim yi eiyu werek werek.   
\s1 Haiu ap emkan naiu yinan  
\p
\v 11 Nai yinan, yi ap eitɨpan enum eiyisesan au emɨt! Keɨmɨn katɨp enum kesiuwe hɨm kɨrak yinak, hɨrak keweikɨn sip kewet hɨm iuwe me God. Menmen im hɨrak kɨrɨakem hɨram mar ke hɨrak katɨp hɨm mɨrak minɨn hɨm lo me God te hɨrak kekrehɨr ke God. Ti keimɨn ti hɨrɨak menmen mar im ti ap hises hɨm me God au, ti atɨp hɨm mit minɨn mɨrak.  
\v 12 \x * \xo 4:12 \xt Ro 2:1, 14:4\x*God kerekek hɨrak kewis hɨm iuwe mau tɨwei. Hɨrak kerekek kaksiuwe hɨm mamno haiu mɨt, hɨrak kakɨkepai o au en, hɨrak kakwep mami mamno si. Ti han kitet ti God te ti hesiuwe hɨm mamno kit yinak a? Taauye! Ti mɨtɨk weinɨk kerekek.   
\s1 Yi han ekitet menmen God hanhan yi eirɨakem  
\p
\v 13 \x * \xo 4:13 \xt Lu 12:18-20\x*Nɨkɨp emnep yi eiyɨmtewek. Yi mɨt kerek yi yatɨp, “Petepin o teipmen haiu mamno in o mamno ein mamu tito miutɨpen mamɨsiuwe menmen iuwe mamɨt pewek mamrerim.”  
\v 14 \x * \xo 4:14 \xt Pro 27:1; Sam 39:5, 11\x*Yi yatɨp yar ke mɨt hɨr nertei mekam maain mamnen te yi yepɨtari teipmen mekam mamnen taau! Yi yepu yɨre napɨ. Hɨrak kɨwapɨn tɨ kike, maain kakwen kakno. Yi yayu kike, maain yi yayi yaire napɨ ik ek.  
\v 15 \x * \xo 4:15 \xt Ap 18:21\x*Yi ap eitɨp emɨr em au. Yi eitɨp emɨr im. Yi eitɨp, “God hɨrak hanhan haiu mamu mamɨt, haiu mamrɨak im o em.”  
\v 16 Te yi mɨt wen yatɨp han kitet yi hɨras epei yɨrɨak menmen, God kakɨkepi au. Yi yatɨp han kitet marim, hɨram enum. Yi ap yewis God ketpi menmen yi eiyisesim au.  
\v 17 \x * \xo 4:17 \xt Lu 12:47\x*Tɨs, mɨt kerek hɨr nertei mekam yaaim, hɨr ap nisesim au, hɨr nɨrɨak enum.   
\c 5  
\s1 Hɨrak Jems kene mɨt hɨr netenen menmen yapɨrwe  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt Lu 6:24\x*Yi mɨt kerek yetenen menmen yapɨrwe, nɨkɨp emnep eiyɨmtau. Yi einepɨp eikɨt me menmen enum mamnen mamriwaank.  
\v 2 \x * \xo 5:2 \xt Mt 6:19\x*Menmen mi, yurik henye mi hɨram mɨnɨn heinut mewenem, mesik yipep meremirɨr miyak patɨn.  
\v 3 Tekei, suwau mi nɨ menterim te hɨram mamwep. Nɨ mentar pewek wɨnak meteikni yi ap yɨkaap mɨt yewetɨrem au. Yi yɨsawɨnem mekre wɨnak. Menmen im maain hɨra mamɨwaank hɨmɨn ki mamre si tatɨk yɨnk ki. Yi epei yetenen wɨnak pewek menmen yapɨrwe yaaim yɨsawɨnem meit me wɨ menep Jisas hɨrak pɨke kaknen. Menmen im hɨram ap yaaim au.  
\v 4 \x * \xo 5:4 \xt Diu 24:14-15; Mal 3:5\x*Yi eiyɨmtau! Mɨt hɨr nɨrɨak ni namɨr menmen mewim, te yi yetenen pewek mɨr yi yɨsawɨnem yemipɨn yewetɨrem au. Menmen enum im metike hɨm me mɨt hɨr neket menmen mi mau ni, hɨr natɨp me menmen enum yi yɨrɨakem, hɨram epei men nɨkɨp me God hɨrak iuwe hɨrak kemtewem.  
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt Lu 16:25; Jer 12:3, 25:34\x*Yi epei yau werek werek in ek yaam menmen yapɨrwe, yi yises han ki ke menmen yapɨrwe. Menmen im enum yi yisesim, hɨram mar ke mɨt newet sak menmen maam maam ere iuwe, maain hɨr nanmɨp. Mar im wɨ epei man menep te God kaksiuwe menmen enum mamiwep yi yayi yaiyɨr ke mɨt hɨr nenep sak hɨram mami. God kakrɨak menmen im kakɨntar menmen enum yi yisesim.  
\v 6 Yi epei yewepyapɨr mɨt yaain yanɨp naa, te hɨr ap nɨkaap hɨras nar ik hɨr natɨn mesik nerp.   
\s1 Yi eiyu han tokik eimerɨr Mɨtɨk Iuwe Jisas kaknen  
\p
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Lu 21:19; Diu 11:14; Jer 5:24; Joe 2:23\x*Nai yinan, yi han tokik eiyu me menmen enum mamnen mamiwep me wɨ yi yemerɨr Mɨtɨk Iuwe kaknen. Yi han ekitet im e. Mɨtɨk kamɨr ni, hɨrak kemeriyɨwem hɨram mamri mamine nɨkim. Hɨrak han tokik kau kemeriyɨwem ere maain wepni yaaik ketike hawɨ hɨtan epei man, hɨram mamri.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt Ro 13:11-12; Hi 10:25; 1Pi 4:7\x*Yi eire mɨtɨk kamɨr ni, yi han tokik eiyu me menmen enum mamnen mamiwep me wɨ yi eimerɨr Mɨtɨk Iuwe eiyɨntar hɨrak menep pɨke kaknen.  
\v 9 \x * \xo 5:9 \xt Mt 24:33\x*Nai yinan, yi ap einehan eitɨpan enum emɨt eiyɨntar God kerek kertei menmen yapɨrwe kɨri, menep hɨrak pɨke kaknen.  
\v 10 Nai yinan yi han ekitet mɨt profet nɨpaa God keriuweti newepyapɨr natɨp hɨm mɨrak. Hɨr mɨt nerekyor enum te hɨr han tokik natɨn mesik nerp. Haiu emises menmen hɨr nɨrɨakem.  
\v 11 \x * \xo 5:11 \xt Eks 34:6; Sam 103:8, 111:4\x*Haiu matɨp hɨr mɨt hɨr yaain nentar hɨr han tokik nau neit. Yi nepei yertei mɨtɨk Jop hɨrak nɨpaa han tokik kau keit kises God ke menmen enum epei man mewaankek te God hɨrak kerekyɨwek yaaim kentar God hanhan haiu mɨt yapɨrwe te hɨrak han tewenɨnai. Te haiu han tokik emu me menmen enum mamnen mamwep.   
\s1 Haiu ap mamtɨp mɨt hɨm “Tru Antap”  
\p
\v 12 \x * \xo 5:12 \xt Mt 5:34-37\x*Nai yinan, menmen im hɨram minɨn te hi hetpiyem mar im, yi yɨrɨak menmen me mɨt yi ap eitɨp “Tru Antap” au emɨt! Yi eitɨp, “O, hi hɨrɨakem,” hɨram werek o yi eitɨp, “Au, hi hɨnapen,” hɨram werek. Hɨm ham emɨt te yi ap eirɨak God han enuk kakɨrwi. Mɨtɨk yaaik kitehi God menmen hɨrak kakɨmtewem.   
\s1 Mɨtɨk yaaik kitehi God menmen, hɨrak kakɨmtewem kakɨkepik  
\p
\v 13 \x * \xo 5:13 \xt Kl 3:16\x*Neimɨn ne yi mɨt menmen enum mewaanki, yi eiyitehi God em. Neimɨn ne yi mɨt yi han yaaik, yi eiyine henye me eiwenɨpi God eiriuwerem.  
\v 14 \x * \xo 5:14 \xt Mk 6:13\x*Neimɨn ne yi mɨt yi yɨnap, yi einɨne mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre menmen me God te hɨr nanɨnen nanitehi God ke yi mɨt hɨr nanwen hiwer mamɨnteri nankine niuk me Mɨtɨk Iuwe.  
\v 15 \x * \xo 5:15 \xt Mk 16:18\x*Hɨr nitehi God me yi mɨt, hɨr han kitet hɨrak kakɨkepi, te Mɨtɨk Iuwe kakɨkepi kakɨkekyi yi yayɨkrit manpenun yayu. Yi yɨrɨak menmen enum te God kakɨsak menmen enum yi yɨrɨakem mamno.  
\v 16 Te yi mɨt eiwepyapɨran menmen enum yi yɨrɨakem, yi eiyitehiyan God te hɨrak kakɨkepi te yi eiyɨkrit eiyu. Mɨtɨk kises God werek werek, hɨrak kitehi God menmen, hɨrak God kakɨmtewem kakɨkepik me menmen.  
\v 17 \x * \xo 5:17 \xt 1Kin 17:1; Lu 4:25\x*Ilaisa hɨrak nɨpaa hɨrak mɨtɨk kepɨr ke haiu mɨt, hɨrak kitehi God iuwe te hawɨ ap kaknen au. Hawɨ ap kan me tito wikak im metike wenke hɨspɨnak kiutɨp (6).  
\v 18 \x * \xo 5:18 \xt 1Kin 18:42-45\x*Epei au, hɨrak pɨke kitehi God te hɨrak kesiuwe hawɨ kan tɨ ik kewet tɨpar menmen te hɨram mewo. Te haiu mɨt emitehi God menmen iuwe hɨrak kakɨmtewem kakɨkepai kakɨr ek.   
\s1 Keimɨn kɨnaaiwɨr God kises han kɨrak, haiu pɨke emtɨwekhis pɨke kaknen kakises God  
\p
\v 19 \x * \xo 5:19 \xt Ga 6:1\x*Nai yinan, keimɨn ke yi mɨt hɨrak kaknaiwɨr hɨm yaaim me God, mɨtɨk hak kaktɨwekhis eknen,  
\v 20 \x * \xo 5:20 \xt Sam 51:13; Pro 10:12; 1Pi 4:8\x*hɨrak han ekitet menmen im. Keimɨn hɨrak kakɨthis mɨtɨk hɨrak kɨnaaiwɨr hɨm yaaim me God hɨrak kaknen, hɨrak kakɨkaap hɨmɨn kɨrak ap te kaki, hɨrak kakrɨak God hɨrak kakɨsaak menmen enum nɨpaa mɨtɨk kɨnaiwɨrek hɨrak kɨrɨakem.   
\s1 Mepɨr keremem