\id 2CO - Au NT [avt] -Papua New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h 2 KORIN 
\toc1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Mɨt Ne Wit Korin - 2 
\toc2 2 Korin 
\toc3 2 Ko 
\mt1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Mɨt Ne Wit Korin - 2  
\imt1 Menmen me tɨwei ik  
\io1 Pol kitehi God katɨp hɨrak yaaik ekentar hɨrak kekepik \ior 1:1-11\ior*  
\io1 Pol kewepyapɨr menmen mau mekre han kɨrak ekatɨp mɨt ne Korin em \ior 1:12–7:16\ior*  
\io1 Hɨm me kolekta mɨt ne Korin nansiuwerem emamno mɨt ne Judia \ior 8:1–9:15\ior*  
\io1 Pol naanmɨpre hɨrekes me hɨrak keit eniuk iuwe aposel \ior 10:1–13:10\ior*  
\io1 Pol katɨp mɨt ne Korin hɨm mɨkaru \ior 13:11-14\ior*  
\c 1  
\p
\v 1 \x * \xo 1:1 \xt 1Ko 1:1\x*Hi Pol hi hɨre mɨtɨk aposel ke Krais Jisas hatɨp mɨt hɨm mɨrak. Nɨpaa God hanhan kewisa hi hɨre mɨtɨk aposel hi hɨrɨak menmen mɨrak. Hi hetike kaiu yinak Timoti hawɨr wik wewis tɨwei ik wesiuwerek kaknen yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God yi yau wit Korin ke provins Akaia, yi yetike mɨt miyapɨr ne God yerer wit wit yeit provins eik e.  
\v 2 \x * \xo 1:2 \xt 1Ko 1:3\x*Hi hanhan God Haai kaiu ketike Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais hɨrakɨt tatrekyi menmen yaaim yi eiyu werek werek.   
\s1 Pol katɨp God hɨrak yaaik kentar hɨrak kekepik  
\p
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt Ef 1:3; 1Pi 1:3; Ro 15:5\x*Haiu emwenɨpi niuk me God, hɨrak Haai ke Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais. Haiu mertei hɨrak Haai ke han tewenɨnai, hɨrak Haai ke kekepai.  
\v 4 Hɨrak kakɨkepai han kaiu me menmen enum mamnen te haiu han etwenɨn mɨt miyapɨr han haiu emkepi me menmen enum mamnen. Haiu emkepi emriuwe menmen God nepei kekepai keriuwerem.  
\v 5 \x * \xo 1:5 \xt Sam 34:19, 94:19\x*Hɨm im yaaim. Menmen enum yapɨrwe mamnen mamraiwaank mamɨr ke nɨpaa menmen mewaank Krais. Mar ke menmen enum meraiwaank, te Krais kakɨkepai me menmen te haiu han yaaik mamu.  
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt 2Ko 4:15\x*Mɨt nɨrɨak hi hetike Timoti enum nerawɨrwaank nentar hawɨr wetpi hɨm yaaim me God, hɨram mekepi yi han yaaik eiyu yi yertei God kakɨkepi maain kaknen kaktihis. Mɨt nerekyawɨr enum, te God kekepawɨr. Menmen im mamkepi yi han yaaik eiyu eiyɨntar maain menmen enum mamnen mamriwaank yi yertei God kakɨkepi kakɨr ke hɨrak nepei kekepawɨr.  
\v 7 Hawɨr wertei werek werek me yi mɨt. Menmen enum mamriwaank mamɨr ke menmen enum merawɨrwaank, hawɨr wertei God kakɨkepi yi han yaaik eiyu eiyɨr ke God kekepawɨr han yaaik wepu.   
\p
\v 8 \x * \xo 1:8 \xt Ap 19:23; 1Ko 15:32\x*Nawɨr yinan, hawɨr hanhan yi yertei werek werek menmen enum nepei man mewepɨr weit provins Esia. Menmen enum epei man hɨram mewewɨr han kawɨr te hawɨr han kitet hawɨr wawi.  
\v 9 Hawɨr han kitet hawɨr wawi wawɨr ke mɨtɨk kerek mɨtɨk masistret hɨrak nepei katɨp hawɨr wawi. Menmen im nepei man mekepawɨr wertei hawɨr hɨrekses ap wawinɨn menmen im au. Hɨram mekepawɨr te hawɨr wertei God kerek hɨrak kɨkɨan mɨt nɨpaa naa hɨr pɨke nekrit, hɨrak kerekek kakɨkepawɨr.  
\v 10 \x * \xo 1:10 \xt 2Ti 4:18\x*Hɨrak nepei kekepawɨr me menmen enum te hawɨr wawi au. Maain hɨrak pɨke kakɨkepawɨr. Hawɨr han kitet hɨrak in ere maain hɨrak kakɨkepawɨr naanmamrawɨr.  
\v 11 Yi mɨt eikepawɨr eiriuwe menmen yi eiyitehi God em kakɨkepawɨr. Yi yɨrɨakem te maain mɨt miyapɨr yapɨrwe nanɨmtau God kemtau hɨm hɨr nitɨwekhi me hawɨr hɨrak kakɨkepawɨr, hɨr nanwenɨpi niuk mɨrak nantɨp hɨrak yaaik.   
\s1 Pol keweikɨn han kɨrak te hɨrak ap kan wit Korin au  
\p
\v 12 \x * \xo 1:12 \xt Hi 13:18; 2Ko 2:17; 1Ko 1:17\x*Haiu han yaaik meriuwe menmen im. Han kaiu kitet menmen haiu mɨrɨakem haiu mises menmen yaaim God kewetaiyem haiu ap mari han ke mɨt miyapɨr meriuwerem au. Menmen me tɨ mɨt nerteiyem ap mekepai haiu mɨrɨakem au. God kerekek kekepai haiu mɨrɨakem. Haiu mises menmen im mekre nɨmɨn ne mɨt miyapɨr ne tɨ, te haiu misesim wɨsenum mekre nɨmɨn ne yi mɨt miyapɨr. Te haiu han yaaik meriuwe menmen im.  
\v 13-14 \x * \xo 1:13-14 \xt 2Ko 5:12; Fl 2:16\x*Hɨm hi hewisiyem mau tɨwei ik, as o hɨr hɨram ap mɨsawɨn mɨre hɨm tok piksa au. Menmen yi yekinaam hɨram keremem hi hetpiyem. Hi hanhan yi eiyɨrtei werek werek menmen in ek yi yerteiyem kike kike me haiu mɨt. Te maain wɨ kerek Mɨtɨk Iuwe Jisas pɨke kaknen kaktaihis, haiu han yaaik mamriuwi yentar yi yayu yaitike Krais, yi han yaaik eiriuwe haiu mɨt aposel eiyɨntar haiu metpi hɨm yaaim mekepi meriuwerem.  
\v 15 Hi han kitet yi han kiteta hi hɨre aposel yaaik te hi hanhan hahinɨn anen ari, te hi akepi yi han yaaik eiyu mei wik.  
\v 16 \x * \xo 1:16 \xt 1Ko 16:5-6\x*Hi nɨpaa han kitet hi ahinɨn anen ari yi yeit wit Korin me wɨ hi ano provins hak Masedonia. Au, hi anaiwɨri hahɨt wit ki hi in ek han hau provins Masedonia. Maain hi anaaiwɨr Masedonia hi pɨke ano ari yi mɨt yeit wit Korin, te yi eikepa eiriuweta hi ano provins hak Judia, te hi ari mei wik.  
\v 17 Te yi han kitet wɨ kerek hi hewis tɨwei hatɨp hi hanhan hahinɨn anen ari me wɨ hi ano provins hak Masedonia, hi ap han kitet menmen werek au. Te hi heweikɨn han kai a? Yi han kitet hi hɨre mɨtɨk enuk ke tɨ, hi hatɨp ‘O, hi enen,’ te hi hepakɨnem mekre han kai hi au hɨnapen a? Taauye!  
\v 18 Mar ke hɨm me God hɨram yaaim, hi ap hetpi hɨm ‘O, hi anen,’ te hi hepakɨnem mekre han kai hi au hɨnapen. Taauye!  
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt Ap 18:5\x*Nɨpaa hi, Silvenes, Timoti, haiu mau metikewi haiu metpi hɨm me Nɨkan ke God Jisas Krais. Yi yertei Krais hɨrak ap katɨp menmen hɨrak kakisesim te maain kakweikɨn sip kewet hɨm nɨpaa hɨrak ketpim au. Hɨrak kakisesim keremem.  
\v 20 \x * \xo 1:20 \xt Rev 3:14\x*Menmen yapɨrwe God katɨp hɨrak kakrɨakem, Jisas hɨrak kakisesim kakrekyiyem. Wɨ haiu mamwenɨpi niuk me God mentar menmen im yaaim, haiu matɨp Mɨtɨk Krais hɨrak yaaik kakises menmen hɨrak katɨp hɨrak kakisesim.  
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt 1Jo 2:27\x*God Haai kerekek hɨrak kekepai haiu mɨt haiu metike Krais mau niutɨp.  
\v 22 \x * \xo 1:22 \xt Ef 1:13-14; 2Ko 5:5; Ro 8:16-17\x*God hɨrekes kehimɨtenai haiu nɨrak, hɨrak kewis Hɨmɨn kɨrak Yaaik kekre han kaiu, hɨrak kɨre menmen kike keteiknai menmen hɨrak kakwetai menmen yapɨrwe.   
\s1 Pol ap ken kɨri waswas au  
\p
\v 23 \x * \xo 1:23 \xt Ro 1:9; 2Ko 11:31\x*Hi hewisɨsiyek me menmen im te God kertei han kai kakwepyapɨrem. Te hi hetpi werek hi ap hewisesik me menmen au. Hi ap hinɨn han hɨri yi mɨt ne wit Korin me wɨ hi hen provins Masedonia hentar hi hɨnapen heni yi mɨt arekyi yi han enuk.  
\v 24 \x * \xo 1:24 \xt 1Pi 5:3\x*Haiu ap metpi haiu minɨn naanmɨpri me menmen me God yi yisesim au. Haiu mertei yi yises God werek werek haiu mɨrɨak menmen metikewi mamkepi yi han yaaik eiyu.   
\c 2  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt 1Ko 4:21; 2Ko 12:21\x*Te hi epei han kai kitet hatɨp har ik. Hi ap anen ari yi mɨt etpi menmen me han enuk heriuwerem.  
\v 2 Hi anen etpi menmen te yi han enuk, te neimɨn nankepa hi han yaaik ehu a? Taauye! Yi mɨt kerek hi anipi yi han enuk keriyen.  
\v 3 Hi hɨnapen anen ari yi mɨt miyapɨr en yi yenipa hi han enuk au. Hi hanhan yi eikepa hi han yaaik etikewi, te hi hinɨn hewisi tɨwei men yi mɨt, hi hetpi menmen hi han enuk heriuwerem. Hi hertei wɨ kerek hi han yaaik heriuwe menmen, te yi yapɨrwe han yaaik yetikewa me menmen.  
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt Ap 20:31\x*Wɨ hi hewis tɨwei ken yi mɨt miyapɨr en, hi hewisɨk hɨrak au kerekyo han kai au toenuk te hi hɨkɨt. Hi hɨnapen henipi han enuk heriuwe hɨm hi hewisiyem au. Hi epei hanhan yi eiyɨrtei hi han tewenɨni wɨsenum keremem.   
\s1 Pol katɨp hɨr mɨt ne Korin pɨke nanɨthis mɨtɨk nɨpaa kɨrɨak enum  
\p
\v 5 \x * \xo 2:5 \xt 1Ko 5:1\x*Mɨtɨk kerek kɨrɨak menmen enum hɨrak ap kenipa han enuk au. Hɨrak kenipi keriyen yi han enuk. Hi hɨnapen hemipɨn hatɨp hɨrak kenipi yi yapɨrwe han enuk au. Yi mɨt han keriyen.  
\v 6 Menmen yi mɨt yapɨrwe yerekyɨwekem me menmen enum hɨrak kɨrɨakem hɨram werek.  
\v 7 Te in ek yi mɨt miyapɨr yi ap han ekitet menmen hɨrak kɨrɨakem, nepei werek emɨt yi einaipɨsem. Yi eiyɨtpɨwek hɨm yaaim em eiyɨm eirekyɨwek han yaaik te menmen im ap mamrekyɨwek han kɨrak mamɨwaankek.  
\v 8 Te hi hitihi hɨm iuwe te yi eiteiknɨwek yi wen han tewenɨnek.  
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt 2Ko 7:15, 10:6\x*Nɨpaa hi hews tɨwei ken yi mɨt te hi hanhan hertei yi yaain yises menmen hi hetpiyem werek werek o au me yi yepɨr mɨtɨk eik kɨrɨak menmen enum kakno.  
\v 10 Yi mɨt miyapɨr yi ap han ekitet menmen enum hɨrak mɨtɨk hak kerekyiyem. Yi han tɨwaaiyem, te hi han tɨwaaiyem emɨt. Menmen enum hɨram mepu, te hi han tɨwaaiyem emit, te hi hɨrɨak menmen im atɨp Krais em, te hɨram mamkepi yi yertei hi han tɨwaaiyem emɨt.  
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Lu 23:31\x*Hi hɨrɨak menmen im hentar hi hɨnapen Seten kakinɨnai kewisɨsai me mɨtɨk kerek haiu nepei menerek mepɨrek. Haiu nepei mertei menmen enum Seten han kitet kakrekyaiyem.   
\s1 Pol hanhan keriuwe Taitas keit wit Troas  
\p
\v 12 \x * \xo 2:12 \xt Ap 14:27; 1Ko 16:9\x*Nɨpaa hi hɨniu hen wit Troas hewepyapɨr hɨm yaaim me Krais, Mɨtɨk Iuwe God kinɨn ken kekekyor han te hɨr hanhan nanɨmtau hɨm hi hetporem.  
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt Ap 20:1\x*Te hi han kai ap kepu werek werek au hentar hi hemerɨr kaiu yinak Taitas te hɨrak ap kan kɨra au. Hɨrak ap kan kɨra au, te hi hanhanek hi hɨnaaiwɨr wit Troas hi hen provins Masedonia hɨrek hɨrak ketpo me yi mɨt en.   
\s1 God kɨkaap mɨt aposel hɨr ninɨn Seten  
\p
\v 14 Te in ek hi hitehi God hatɨp hɨrak yaaik. Hɨrak kekepai keriuwe menmen iuwe me Krais te haiu minɨn menmen me tɨ. God ketaihis kesiuwai haiu men wit heriyai heriyai haiu matɨp mɨt hɨm yaaim me Krais. Hɨm im hɨram yaaim mar ke mɨt hɨr nemiwo (o nemiyin) tɨpar mekre heurek, maain hɨr newepim hɨram mɨnɨn meprer wit wit heriyai heriyai.  
\v 15-16 \x * \xo 2:15-16 \xt 1Ko 1:18\x*\x * \xo 2:15-16 \xt Lu 2:34; 2Ko 3:5-6\x*Haiu mɨt aposel haiu mɨre menmen mɨnɨn yaaim me Krais hɨrak kewepwarem kewet God em. Haiu mɨre menmen minɨn yaaim men nɨmɨn ke mɨt miyapɨr kerek God kaktorhis. Me mɨt miyapɨr kerek God kaktorhis, menmen haiu misesim hɨram mɨre menmen mɨnɨn yaaim mamkepi hɨr nanu werek werek. Me mɨt kerek God ap kaktorhis nanɨno si, menmen haiu misesim hɨram mɨre menmen mɨnɨn enum menipi hɨr nani. Mɨt neimɨn hɨr nanɨrtei menmen im werek werek a? Taauye!  
\v 17 \x * \xo 2:17 \xt 2Ko 1:12; 1Pi 4:11\x*Yi yertei haiu mɨt ap mɨrak menmen mar ke mɨt yapɨrwe hɨr nɨrɨakem. Hɨr nepno heriyai heriyai natɨp mɨt hɨm me God hanhan nanɨt pewek mererim keremem. Te hɨr ap nankaap mɨt miyapɨr au. Te haiu mɨt aposel au. Haiu mɨt han kaiu yaaik haiu matɨp mɨt hɨm yaaim me Krais mentar God kehimɨntenai haiu mɨrɨakem. Haiu metike Krais mau han kiutɨp, God kɨrai haiu matɨp mɨt miyapɨr hɨm mɨrak.   
\c 3  
\s1 Haiu mɨrɨak menmen matɨp mɨt hɨm lo ham yaaim me God  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt 2Ko 5:12; Ap 18:27; Ro 16:1\x*Menmen hawɨr wewisiyem menipi yi han kitet hawɨr wewenɨpi niuk mawɨr iuwe te yi yatɨp hawɨr yaaikɨt a? O au en, yi han kitet hawɨr war ke mɨt han hɨr neweti tɨwei mɨt han ne wit hak newisiyek netpi hɨr mɨt yaain a? O au en, yi han kitet hawɨr hanhan yi yewisawɨr tɨwei te hawɨr wauno wit hak wewet mɨt han ek, te hɨr nertei hawɨr mɨtɨkɨt yaaikɨt a? Taauye! Hawɨr wɨnapen tɨwei au!  
\v 2 \x * \xo 3:2 \xt 1Ko 9:2\x*Yi mɨt miyapɨr keriyen yi yɨre tɨwei hawɨr wetenenik kekre han kawɨr, yi yewenɨpi niuk mawɨr yeriuwe menmen yi yɨrɨakem te mɨt miyapɨr han hɨr nɨrem nerteiyem.  
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt Eks 24:12; Jer 31:33; Esi 36:26-27\x*Menmen yi yɨrɨakem meteikɨn mɨt miyapɨr han yi yɨre tɨwei Krais hɨrak kewisɨk kesiuwerek me his me haiu mɨt aposel. Tɨwei ik Krais ap kewisɨk keriuwe si yeunek mau nan mar ke nɨpaa Moses kewis hɨm me God mau nan au. Hɨrak kewisɨk keriuwe God Hɨmɨn Yaaik kɨrak kerek kepu tipmain tipmain enum eik, hɨrak kesiuwerek ken kekre han ki kewis hɨm mɨrak mekre han ki.   
\p
\v 4 Hawɨr watɨp hawɨr mɨtɨkɨt yaaikɨt wentar hawɨr wertei God kehimɨtenawɨr wɨrɨak menmen im. Krais kekepawɨr keriuwe menmen mɨrak iuwe kerek God Haai kewetɨwekem, te hawɨr wawises menmen hawɨr wetpiyem.  
\v 5 \x * \xo 3:5 \xt 2Ko 2:16\x*Hawɨr ap iuwe te hawɨr watɨp hawɨr wɨrɨak menmen im wises han kawɨr weinɨk au. God kerekek kekepawɨr kewetawɨr menmen mɨrak iuwe te hawɨr wɨrɨakem.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Jer 31:31; 1Ko 11:25; Jo 6:63; Ro 7:6\x*God kerekek kekepawɨr te hawɨr watɨp mɨt menmen me hɨm ham yaaim mɨrak. Hɨm ham yaaim me God hɨram ap hɨm lo mau tɨwei mɨt enisesim au. Hɨram hɨm yaaim matɨp mɨt God Hɨmɨn Yaaik kɨrak kakɨkepi kaktorhis hɨr nanu werek. Hɨm lo mau tɨwei matɨp mɨt ap nanisesim werek werek te hɨr nani. Hɨm ham yaaim me God Hɨmɨn kɨrak Yaaik hɨram mamkaap haiu mɨt te haiu mamu werek werek.  
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt Eks 34:30\x*God kewepyaan hɨm lo, hɨrak kewet Moses em mau nan. Me wɨ hɨrak kɨrɨakem, menmen me God iuwe merhɨhe mɨrius ninaan me Moses. Maain hɨram pɨke mamre kike kike ere mamɨt, te mɨt miyapɨr ne Isrel ap nanɨrek pɨke te naanmewɨriyapi me wɨ menmen me God merhɨhe mɨrius ninaan mɨrak. Menmen me hɨm lo kerek menip haiu mɨt haiu mami, hɨram man metike menmen iuwe me God merhɨhe.  
\v 8 \x * \xo 3:8 \xt Ga 3:2, 5\x*Te haiu matɨp mɨt miyapɨr hɨm me God Hɨmɨn kɨrak Yaaik, menmen im mɨrak menipai haiu han yaaik mepɨrpɨr wɨsenum minɨn menmen me nɨpaa me hɨm lo me Moses.  
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt Diu 27:26; Ro 1:17, 3:21\x*Hɨm lo kerek hɨram menip haiu mɨt mami, hɨram man metike menmen iuwe me God merhɨhe menip mɨt nɨnaain nepɨrpɨr, te hɨm kerek mekepai te God kaktɨp haiu mɨt haiu yaain, hɨram minɨn hɨm me nɨpaa God kewet Moses em, te haiu han yaaik mepɨrpɨr iuwe.  
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt Eks 34:29\x*Menmen me God iuwe merhɨhe mɨrius ninaan me Moses mar ke nɨpaa ein hɨram men mɨre kike kike ere mepeit. Mar im hɨm yaaim nɨpaa God kewet Moses em hɨram epei men kike kike mentar hɨm ham yaaim me Krais me in ek God kewetaiyem hɨram mekrehɨr mɨram.  
\v 11 Hɨm lo me nɨpaa ein man metike menmen iuwe me God merhɨhe, te hɨram pɨke mɨre kike kike ere meit, hɨram in ek nepei au mesi. Te hɨm in ek God kewetaiyem mamkepai haiu mɨre yaain te God kaktaihis, hɨram minɨn hɨm me nɨpaa mentar hɨram ap te mamɨsi au. Hɨram mamu mamɨt tipmain tipmain enum eik.   
\p
\v 12 Haiu mertei hɨm ham yaaim hɨram mamu mamɨt tipmain tipmain enum eik, haiu mamɨmerɨr menmen mɨrak merhɨhe iuwe mamnen te haiu ap mepakɨn hɨm mei au. Haiu mewepyapɨrem te mɨt miyapɨr nerteiyem.  
\v 13 \x * \xo 3:13 \xt Eks 34:33-35\x*Haiu ap mɨrɨak menmen Moses hɨrak kɨrɨakem. Hɨrak kewis laplap pɨnam mɨwapɨn ninaan mɨrak te mɨt miyapɨr ne Isrel ap te nanɨr menmen yaaim me God merhɨhe mɨrius ninaan mɨrak men kike kike ere meit.  
\v 14 \x * \xo 3:14 \xt Ro 11:25\x*Moses kewis laplap pɨnam mɨwapɨn ninaan mɨrak keremem au. Mɨt miyapɨr ne Isrel han kɨr ap nertei menmen me God werek werek au, hɨram mɨre laplap pɨnam mɨwapɨn han kɨr. In ek, mɨt miyapɨr ne Isrel hɨr nererik nekine hɨm me Moses, hɨr han kɨr ap nertei menmen me Krais werek werek au. Hɨram mar ke laplap pɨnam wen mɨwapɨn han kɨr. Mɨt hɨr nemtau hɨm me Krais hɨr nisesim, hɨram mar ke God keit laplap pɨnam mɨwapɨn han kɨr, hɨrak kenemtɨn kewɨrem men.  
\v 15 Nɨpaa ere in, mɨt nekine hɨm me Moses, menmen mɨre laplap pɨnam mɨwapɨn han kɨr mentar hɨr ap nises hɨm me Krais.  
\v 16 \x * \xo 3:16 \xt Ro 11:23, 26\x*Me wɨ kerek mɨt o miyapɨr neweikɨn han kɨr nises Mɨtɨk Iuwe Krais, hɨram mar ke God keit laplap pɨnam mɨwapɨn han kɨr hɨrak kenemtɨn kewɨrem men te hɨr nertei menmen mɨrak werek werek. Hɨram mar ke nɨpaa Moses ken kekre wɨnak ke God, hɨrak kenemtɨn laplap pɨnam keweikɨn ketike Mɨtɨk Iuwe tewepnak.  
\v 17 \x * \xo 3:17 \xt Jo 8:32, 36; Ro 8:2; Ga 5:1\x*Mɨtɨk Iuwe keit hɨm im hɨrak God Hɨmɨn Yaaik. Hɨrak kepu kekre han ke mɨt, hɨr ap te nanises menmen hɨm me Moses ketpor te hɨr han kitet God katɨp hɨr yaain. Au, hɨram ap mamkepai te God kaktɨp haiu yaain au.  
\v 18 \x * \xo 3:18 \xt Eks 16:7; 24:17\x*Haiu mɨt ap menmen mɨwapɨn han kaiu au, te menmen yaaim me Mɨtɨk Iuwe hɨram mau mekre han kaiu. God Hɨmɨn Yaaik kau kekre han kaiu keweiknai han kaiu haiu pɨke meweikɨn mar ke hɨrak. Mɨt miyapɨr nanɨrtei God keweiknai han kaiu, haiu mamɨr ke hɨrak te haiu mamwenɨpi niuk mɨrak mamɨnterim.   
\c 4  
\s1 Haiu mɨt aposel mewepyapɨr hɨm yaaim hɨram mɨre si  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt 2Ko 3:6\x*God kerekek hɨrak han tewenɨnai kehimɨtenai haiu mɨrɨak menmen mɨrak matɨp mɨt miyapɨr hɨm mɨrak, te menmen enum man merekyei han kaiu haiu ap mɨnaain misesim iuwe au.  
\v 2 \x * \xo 4:2 \xt 2Ko 2:17; 1Te 2:5\x*Haiu meweikɨn sip mewet menmen enum mɨsawɨn mɨt nanwepyapɨrem haiu yɨnk enuk meriuwerem au emɨt. Haiu ap mewises mɨt hɨm me God haiu meweikɨn hɨm mɨrak matɨp mɨt hɨr enisesim. Au, haiu merp ninaan me God, God hɨrak kɨrai haiu metpor hɨm mɨrak haiu matɨp hɨm yaaim, te mɨt kerek nerteiyei han kaiu, hɨr nertei hɨm im hɨram yaaim.  
\v 3 \x * \xo 4:3 \xt 1Ko 1:18\x*Hɨm yaaim haiu matɨp mɨt em, mɨt ap nerteiyem werek werek, hɨr keriyen nanɨno si hɨr ap nerteiyem. Hɨr ap nises hɨm yaaim nentar tɨpir enuk ke tɨ ik Seten hɨrak kewenɨn han kɨr te hɨr ap nisesim au.  
\v 4 \x * \xo 4:4 \xt Ef 2:2; Kl 1:15; Hi 1:3\x*Hɨrak kewenɨn han kɨr te hɨr ap nertei werek hɨm yaaim me Krais. Hɨm yaaim im hɨram matɨp me menmen yaaim me Krais kerek keteiknai God kɨre mekak kar ke hɨrak kɨpre God.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt 2Ko 1:24\x*Haiu ap metpi hɨm me haiu hɨras te yi eitɨp haiu mɨt yaain. Au, haiu metpi hɨm im. Jisas Krais hɨrekes Mɨtɨk Iuwe kaiu, te haiu mɨt haiu mar ke wok mɨt mekepi yi eiyɨrteiyek werek werek.  
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt Jen 1:3; Ais 9:2; 2Ko 3:18\x*Haiu mɨrɨak menmen im mentar God kerek nɨpaa katɨp kar ik: “Me wit toto lait hɨremes mamɨr,” hɨrak kerekek kekepai haiu mertei mekre han kaiu menmen mɨrak yaaim merhɨhe nepei au man mau Krais.   
\p
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt 2Ko 5:1\x*God kewis menmen mɨrak iuwe hɨram man mekre han ke haiu mɨt ne tɨ au haiu weinɨn. Hɨrak kewisɨm mekre han kaiu kakteikɨn mɨt miyapɨr ne tɨ menmen yaaim haiu mɨrɨakem ap meke han kaiu man. Au, hɨram meke God man mekre han kaiu mekepai.  
\v 8 \x * \xo 4:8 \xt 2Ko 1:8, 7:5\x*Merer wit wit menmen enum man mewep te hɨram ap meraiwaank au. Haiu ap mertei menmak menmen enum man mewep te haiu ap mɨnaaiwɨr menmen haiu mɨrɨakem.  
\v 9 Mɨt enun noyiyai nanrekyei enum, te God ap kɨnaiwɨrai au. Mɨt hɨr newep haiu menke te haiu ap maa au.  
\v 10 \x * \xo 4:10 \xt 1Ko 15:31\x*Mɨt hɨr newep neriuwe nɨpɨn menmen ham yapɨrwe te hekrit hekrit sak mau yɨnk kaiu mar ke nɨpaa mɨt enun nenep Jisas sak mau yɨnk kɨrak. Sak mau yɨnk kaiu te mɨt nanɨrem hɨr nanɨrtei Jisas Krais kepu ketikewei kakɨkepei te mɨt nanwep haiu mami au, haiu pɨke mamu werek.  
\v 11 \x * \xo 4:11 \xt Ro 8:36\x*Me wɨ haiu mepu tɨ im, mɨt hɨr noyiyai nanrekyei enum, haiu mami mentar haiu mises hɨm me Jisas haiu matɨp mɨt em. Mɨt hɨr newep menep haiu mami, te mɨt nanɨr yɨnk kaiu kerek maain kaki, hɨr nertei Jisas Krais kepu kekepai haiu mami au, haiu pɨke mamu werek.  
\v 12 Mɨt newep menep haiu mami te menmen im haiu mɨrɨakem hɨram mekepi hɨmɨn ki te yi yayu werek werek.   
\p
\v 13 \x * \xo 4:13 \xt Sam 116:10\x*Hɨm me God kerek mɨtɨk Devit kewisɨm mau tɨwei Sam hɨram matɨp mar im: “Hi hatɨp mɨt menmen hentar hi han kitet God naanmamprau kakɨkepa.” Haiu mɨt in keriyen haiu han kitet God kakɨkepai kaktaihis kar ke nɨpaa hɨrak kɨkaap mɨtɨk hak Devit. Te in ek haiu matɨp mɨt hɨm mɨrak.  
\v 14 \x * \xo 4:14 \xt 1Ko 6:14\x*Haiu matɨp mɨt menmen mentar haiu mertei God kerek nɨpaa kɨkɨak Mɨtɨk Iuwe Jisas, hɨrak kaktaihis haiu mamtikewi haiu mamɨrp ninaan mɨrak.  
\v 15 \x * \xo 4:15 \xt 2Ko 1:3-6\x*Menmen yapɨrwe enum man menep haiu mɨt aposel, mentar haiu metpi hɨm yaaim mekepi meriuwerem. Maain hɨm yaaim me menmen God kerekyaiyem mamno mamrer wit wit, mɨt nanisesim, hɨr nantɨp God hɨrak yaaik, hɨr nanwenɨpi niuk mɨrak me menmen im yapɨrwe hɨrak kɨrɨakem.   
\s1 Menmen enum im hɨram mɨre menmen weinɨm mentar haiu mamɨt menmen yaaim  
\p
\v 16 \x * \xo 4:16 \xt Ef 3:16\x*Haiu ap han enuk mɨnaaiwɨr menmen im God kehimɨtenai haiu mɨrɨakem mentar haiu mertei God kakɨkekyei haiu mɨt, haiu yapɨrwe mamwenɨpi niuk mɨrak. Maain yɨnk kaiu hɨrak kaki, te hekrit hekrit God kɨkaap hɨmɨn kaiu hɨrak kau werek werek.  
\v 17 \x * \xo 4:17 \xt Ro 8:17-18\x*Menmen im enum hɨram meraiwaank hɨram mar ke menmen kike keremem, te hɨram mekepai haiu mamɨt menmen yaaim me God wɨsenum hɨram mamu mamɨt tipmain tipmain enum eik.  
\v 18 \x * \xo 4:18 \xt Kl 1:16; Hi 11:1-3\x*Tɨs, haiu ap te han ekitet menmen yapɨrwe haiu mɨrem meriuwe nanamɨr kaiu au. Im em hɨram mamu me mɨ mei kike te maain hɨram mamɨwaank mamɨt. Haiu han ekitet mamɨmerɨr menmen haiu ap mɨrem wen au, te maain God kakwetaiyem. Menmen in ek haiu ap mɨrem, hɨram mamu mamɨt tipmain tipmain enum eik.   
\c 5  
\s1 Menmen mɨt aposel hɨr nisesim hɨram mɨkaap han ke mɨt yapɨrwe  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt 2Ko 4:7; 2Pi 1:13-14\x*Haiu mertei maain yɨnk kaiu ke tɨ ik hɨrak kaki kakɨsine kakɨt. Haiu mami hɨram mar ke mɨtɨk kau weisaak hɨrak ketpaan ken kewepik hɨrak kɨnaiwɨrek ken wit hak kekin hei weisaak hak. Haiu mami haiu mertei maain God kakrekyei yɨnk hak yaaik kakɨt wit kɨrak kaku kakɨt tipmain tipmain enum eik. Menmen im hɨram mar ke wɨnak yaaik God kimaak keit wit kɨrak haiu mamwim.  
\v 2 \x * \xo 5:2 \xt Ro 8:23\x*Hɨm im yaaim. In ek haiu mau yɨnk kaiu ke tɨ ik, haiu han kitet menmen enum mewep te haiu hanhan mamɨt yɨnk hak yaaik God kakwetaiyem kakɨt wit kɨrak. Hɨrak hɨmɨn kaiu kakɨkrerem te haiu mamu werek werek mamɨr ke mɨtɨk kau kekre wɨnak keit tɨ ik hɨrak kekepik kau werek werek.  
\v 3 Maain haiu mami haiu mamɨt yɨnk hak yaaik God kakwetaiyek, haiu ap te mamu hɨmɨn weinɨk au.  
\v 4 \x * \xo 5:4 \xt 1Ko 15:53-54\x*In ek haiu mau yɨnk kaiu ke tɨ ik, haiu mepu han kitet menmen yapɨrwe mewep mewetai han enuk. Haiu ap hanhan mami mamnaaiwɨr yɨnk kaiu ke tɨ ik au. Haiu hanhan mamɨt yɨnk hak yaaik God kakweteiyek, hɨrak kakɨkrehɨr ke yɨnk kaiu ik. Te haiu hanhan yɨnk kaiu ik hɨrak ap kaki au. Haiu hanhan hɨrak kakweikɨn kakre yɨnk hak yaaik kaku kakɨt kaktike God.  
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt Ro 8:16, 23; 2Ko 1:22\x*God hɨrekes kerekek hɨrak kenipai han kaiu te haiu mamɨt menmen yaaim mɨrak im. Hɨrak nepei kewetai God Hɨmɨn Yaaik kau kekre han kaiu keteiknai maain hɨrak kakwetai menmen yapɨrwe hɨrak kerekyeiyem.   
\p
\v 6 \x * \xo 5:6 \xt Hi 11:13-16\x*Haiu mertei God kakwetai menmen yapɨrwe hɨrak kerekyeiyem, te hekrit hekrit haiu han tokik mau meit. Haiu mertei wɨ kerek haiu mau tɨ mekre yɨnk kaiu ik, te haiu ap mau metike God meit wit kɨrak.  
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt 1Ko 13:12\x*Haiu ap mɨr menmen im God kerekyeiyem, te haiu mertei haiu mamtɨwem mentar God ap kewisesik au. Hɨrak katɨp werek werek kerekek.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt Fl 1:23\x*Hi hatɨp werek. Haiu ap mɨnaain te haiu mami au. Haiu hanhan mamnaaiwɨr yɨnk kaiu ke tɨ te haiu mamu mamtike Mɨtɨk Iuwe God mamɨt wit kɨrak. Hɨram minɨn yɨnk kaiu kau keit tɨ ik e.  
\v 9 \x * \xo 5:9 \xt Kl 1:10; 1Te 4:1\x*Haiu mau yɨnk kaiu me tɨ im e, o haiu mamɨt yɨnk hak yaaik kakɨt wit kɨrak, hɨram menmen weinɨm. Haiu eminɨn han ekitet emrɨak menmen God hanhan haiu emisesim emrɨakem.  
\v 10 \x * \xo 5:10 \xt Ekl 12:14; Ro 2:16, 14:10\x*Hi hetpi menmen im hentar haiu mertei maain haiu yapɨrwe mamɨrp ninaan me Krais hɨrak han kakitet menmen enum haiu mɨrɨakem mekre yɨnk kaiu ke tɨ ik ek haiu mɨrɨakem. Hɨrak han kitet o skelim menmen haiu mɨrɨakem hɨrak kakrekyai menmen yaaim o enum mamrerim.   
\s1 Mɨt aposel nɨkaap mɨt miyapɨr netike God nekiyan nau neit  
\p
\v 11 \x * \xo 5:11 \xt 2Ko 4:2\x*Wɨ kerek haiu matɨp mɨt miyapɨr hɨm me God haiu mɨrɨak menmen mari han kɨr te hɨr nanisesim nentar haiu mertei maain Mɨtɨk Iuwe Krais skelim menmen haiu aposel mɨrɨakem. God kertei han kaiu te hi hanhan yi yertei yekre han ki hi hises menmen yaaim hekepi heriuwerem yar ke God kertei.  
\v 12 \x * \xo 5:12 \xt 2Ko 3:1, 1:14\x*Haiu ap pɨke mari han ki te yi yatɨp hɨm yaaim au. Haiu hanhan metpi hɨm im te yi eiyɨrtei haiu menmak te haiu yaain. Te maain yi eitɨp mɨt han kerek han kitet menmen me niuk iuwe o klos yaaim hɨram minɨn menmen mekre han ke mɨtɨk, yi yayɨtpor menmen im hɨram yaaim au, hɨram enum.  
\v 13 Haiu mɨt haiu han kaiu ken sip mar ke mɨt netpim, te haiu han ken sip kentar haiu hanhan mɨrɨak menmen mamkepi.  
\v 14 Krais hɨrak hanhan haiu mɨt, te menmen im mari han kaiu haiu mɨrɨak menmen mɨrak mɨkaap mɨt miyapɨr meriuwerem. Haiu mɨrɨak menmen im mentar haiu mertei hɨrak kiutɨpen kaa kekrehɨr ke haiu mɨt yapɨrwe, te hɨram mar ke haiu mɨt yapɨrwe maa metikerek.  
\v 15 \x * \xo 5:15 \xt 1Ti 2:6; Ro 14:7-8\x*Hɨrak kaa kekrehɨr kaiu, te haiu mɨt keriyen haiu mepu tɨ ik, haiu ap emises han kaiu mamrɨak menmen au emɨt. Haiu emises han ke mɨtɨk kiutɨpen ik kerek nɨpaa kaa, God kɨkɨak pɨke kekrit kau kekepai haiu mɨt.  
\v 16-17 \x * \xo 5:16-17 \xt Ro 8:1, 10; Ga 6:15; Ais 43:18; Rev 21:5\x*Nɨpaa haiu mɨt ne tɨ mɨrɨak menmen enum haiu han kitet me Krais mar im: Hɨrak mɨtɨk kerekek. Wɨ kerek mɨt miyapɨr nanises hɨm me Krais nantikerek nanu niutɨp, hɨr neweikɨn nanɨr ke mɨt miyapɨr yaain. Menmen enum me nɨpaa hɨram epei au mesi meit. Menmen yapɨrwe yaaim mamɨkrit mamɨkrehɨr ke menmen enum me nɨpaa ein. Te in ere maain haiu mɨt ap te han ekitet mɨt hɨr yaain o enun nentar hɨr niuk mɨr iuwe o hɨr netenen menmen yapɨrwe au emɨt! Menmen im hɨram menmen enum me tɨ. Haiu han ekitet mɨt hɨr yaain nentar hɨr ne Krais keriyen.   
\p
\v 18 \x * \xo 5:18 \xt Ro 5:10\x*Menmen im me haiu meweikɨn mɨre mɨt miyapɨr yaain, God kerekek kɨrɨakem. Krais hɨrak kaa kentar nu tentarakɨt. Te God keriuwe menmen im Krais kerekyeiyem, hɨrak kekepai haiu mɨt kerek nɨpaa haiu enun nepan metike God. In ek haiu metikerek mekiyan mau meit.  
\v 19 \x * \xo 5:19 \xt Ro 3:24-25; Kl 1:19-20\x*Menmen haiu metpiyem hɨram mar im. God kekepai haiu mɨt miyapɨr yapɨrwe mau tɨ meriuwe menmen Krais hɨrak kɨrɨakem. Te in ek God kehimɨtenai haiu nɨrak yaain. Hɨrak ap han kitet menmen enum haiu mɨrɨakem au. Hɨrak kesakem. In ek hɨrak kewetai haiu mɨt aposel hɨm mɨrak me hɨrak hanhan haiu mɨt ne tɨ haiu mamtikerek mamkiyan mamu mamɨt.  
\v 20 God kehimɨtenei haiu mekrehɨr ke Krais te menmen haiu metpiyem hɨram mar ke God hɨrekes kau ketikewi ketpi. Haiu mɨkaap Krais haiu metpi hɨm iuwe: “Yi eiwis God hɨrak kakɨkepi te yi eitikerek eikiyan eiyu werek werek.”  
\v 21 \x * \xo 5:21 \xt Jo 8:46; Hi 4:15; Ga 3:13; 1Ko 1:30; Fl 3:9\x*Krais kerekek hɨrak ap menmen enum mamu han kɨrak au. Te God kekepai haiu mɨt hɨrak keit menmen enum yapɨrwe haiu mɨrɨakem kewisɨm mentar Krais hɨrak kekrehɨr kaiu kaa. Hɨrak kekrehɨr kaiu kaa te haiu mɨt miyapɨr kerek haiu mamises hɨm mɨrak, God kaktɨp haiu yaain.   
\c 6  
\s1 Menmen enum mewaank mɨt aposel kerek natɨp mɨt hɨm me God  
\p
\v 1 \x * \xo 6:1 \xt 2Ko 5:20\x*Hi Pol hetike Timoti hawɨr wetike God wɨrɨak menmen miutɨp. Te hawɨr wetpi hɨm manp, yi nepei yewis menmen yaaim God kerekyiem hɨram mekre han ki te yi ap eiwenem ap mamkepi au emɨt!  
\v 2 \x * \xo 6:2 \xt Ais 49:8; Lu 4:19-21\x*Yi ap eirɨak menmen im au emɨt! Hɨm me God mɨt newisɨm mau tɨwei matɨp mar im:  
\q1 “Me wɨ hi God hanhan ekepi yi yitauhi menmen hi  
\q1 hemtewem hekepi heriuwerem. Me wɨ hi hɨmat hi atihis yi mɨt miyapɨr yau tɨ, hi hekepi.” Yi nɨkɨp emnep eiyɨmtau! In ek God hanhan kakrekyi yaaim. In ek hɨrak kakɨkepi kaktihis.   
\p
\v 3 Haiu mɨt mɨnapen mɨt han hɨr han kitet menmen haiu mɨrɨakem me God hɨram enum, te ap mɨrɨak menmen miutɨp mamri han kɨr enuk te hɨr nantɨp haiu enun au. Haiu mamrɨak menmen enum hɨram mamɨr haiu mamwis nan mamwaai yayiwe te mɨtɨk kakitet yayiwe kaknen kakrewo nan im kakɨnkewɨn. Te haiu au mɨnapen hɨr han kitet haiu mɨrɨak enum au.  
\v 4 \x * \xo 6:4 \xt 2Ko 4:2\x*Au, me menmen yapɨrwe haiu mɨrɨakem, haiu meteikɨn mɨt haiu mɨre wok mɨt ne God. Haiu meteiknor menmen mar im: Haiu han tokik mepu me menmen enum man mewep, me menmen enum merekyei enum metike menmen enum man meraiwaank.  
\v 5 \x * \xo 6:5 \xt 2Ko 11:23-27\x*Mɨt hɨr nɨwaai nɨpɨn newep, hɨr newisei mekre wɨnak enuk ke gavman, mɨt enun hɨr nererik neweiknei nenepɨp nanwep. Haiu mɨrɨak menmen iuwe ere haiu meweiwei. Wɨ ham haiu ap mɨwaai werek werek au, wɨ ham haiu mɨt nɨnpɨ mewei. Menmen im enum yapɨrwe man haiu mɨt mentar haiu mewepyapɨr hɨm mɨrak.  
\v 6 \x * \xo 6:6 \xt 1Ti 4:12\x*Haiu mɨrɨak menmen yaaim keremem, haiu mertei menmen yaaim me God. Haiu ap han enuk meriuwe menmen waswas au, haiu han yaaik keriyen mɨkaap mɨt. Menmen im haiu mɨrɨakem meteikɨn mɨt haiu wok mɨt ne God. Menmen iuwe me God Hɨmɨn Yaaik kau kekre han kaiu, haiu han tewenɨn mɨt miyapɨr han.  
\v 7 \x * \xo 6:7 \xt 1Ko 2:4\x*Haiu mewepyapɨr hɨm yaaim, God kekepai haiu mɨrɨak menmen mɨrak. Haiu mises menmen yaaim hɨram mekepai menip hɨm enum mɨt nesweiyem hɨram mami mar ke nopen kekepai kɨsawɨn yɨnk kaiu. Hɨm yaaim me God haiu matɨp mɨt em hɨram mekepai merekir han ke mɨt mar ke hɨne yipo henmik mɨkaap mɨt nenep mɨt enun nepan nɨr neriuwerem.  
\v 8 Mɨt han hɨr natɨp haiu mɨt yaain mɨrɨak menmen yaaim. Mɨt han au hɨr natɨp haiu enun hɨr netpepai nisɨsai haiu enun. Hɨr han kitet haiu mɨt enun memipɨn te haiu au. Menmen im hɨram menmen weinɨm. Haiu mises menmen haiu mɨrɨakem. Haiu matɨp hɨm yaaim keremem.  
\v 9 \x * \xo 6:9 \xt 2Ko 4:10; Sam 118:18\x*Haiu ap metenen tɨwei matɨp mɨt me haiu hɨras haiu neimɨn. Te mɨt yapɨrwe nerteiyai haiu mɨt aposel keriyen. Mɨt han kitet menep haiu mami, te haiu wen au mepu. God kewis mɨt newep te hɨrak naanmɨprai haiu ap mami au.  
\v 10 \x * \xo 6:10 \xt 2Ko 7:4; Fl 2:17; Kl 1:24\x*Menmen enum mari han kaiu mamrekyei han enuk te haiu au hekrit hekrit han yaaik mepu. Haiu mɨre mɨt enun ap metenen menmen aurei. Te haiu mɨkaap mɨt hɨr netenen menmen me God yapɨrwe. Haiu mɨre mɨt metenen menmen me tɨ au, te haiu metenen menmen yaaim ap te mɨt nanɨriyaam mamno taau!   
\p
\v 11 Yi mɨt miyapɨr ne wit Korin. Hawɨr nepei wetpi wewepiyapɨr han kawɨr wepakɨn menmen au. Hawɨr han tewenɨni wɨsenum.  
\v 12 Hawɨr hɨrekses ap wewenɨn han kawɨr au. Hawɨr han tewenɨni wɨsenum. Te yi mɨt au, yi hɨras yewenɨn han ki ap han tewenɨnawɨr au.  
\v 13 \x * \xo 6:13 \xt 1Ko 4:14\x*In ek, hi hetpi har ke haai katɨp nɨkerek nɨrak, hi hetpi har ik: “Yi han tewenɨnawɨr yayɨr ke hawɨr epei han tewenɨni yi mɨt miyapɨr.”   
\s1 Haiu mɨt yaain ne God ap mamtike mɨt enun mamu niutɨp  
\p
\v 14 \x * \xo 6:14 \xt Ef 5:7, 11\x*Yi mɨt miyapɨr kerek yises hɨm me God yi yetike mɨt miyapɨr han ap nises hɨm me God, yi ap yaikiyan yairɨak menmen o eiyisesim au emɨt! Menmen yaaim, menmen enum ap te mamkiyam mamu werek werek taau. Mamɨrkeik te wɨtaan wanewik mamkiyan mamu wɨ miutɨp a? Taauye!  
\v 15 Yi han kitet Krais ketike Seten tekiyakɨt a? Taauye! Mamɨrkeik te mɨtɨk kises hɨm me God kaktike mɨtɨk ap kises hɨm me God han kitet tɨpɨrakɨt a? Taauye!  
\v 16 \x * \xo 6:16 \xt 1Ko 3:16; Lev 26:12; Esi 37:27\x*Mamɨrkeik te mɨt nanwenɨpi God kaktike teinɨk mɨt newis ninaan mewim mekre pak? Taauye! God han enuk kakwep haiu mɨt! Haiu mɨt miyapɨr keriyen haiu mar ke wɨnak ke God kerek kepu kepeit. God hɨrekes katɨp kar ik:  
\q1 “Hi ano mɨt miyapɨr ehu ekreri. Hi hɨre God kɨr, te hɨr nanɨr ke mɨt miyapɨr nai.”  
\v 17 \x * \xo 6:17 \xt Ais 52:11; Esi 20:34; Rev 18:4\x*Te God katɨp,  
\q1 “Yi einaaiwɨr menmen enum mɨt miyapɨr enun nisesim, yi eiweikɨn sip eiwetɨwem. Yi einopɨn menmen hɨram enum ap eisesim au, te hi atihis.   
\q1
\v 18 \x * \xo 6:18 \xt 2Sml 7:14; Ais 43:6; Jer 31:9; Rev 1:8\x*Yi yisesim te hi hɨre haai ki, yi eire nɨkerek hɨrakɨt o nɨkerek hɨram (o hɨran) nai.” God kerek hɨrak kɨrɨak menmen yapɨrwe me tɨ metike nepni, hɨrak katɨp kar ik.   
\c 7  
\p
\v 1 Naiu yinan yaain, God nepei ketpai hɨm yaaim im, te haiu emɨpɨr emnopɨn emkeipɨn menmen yapɨrwe haiu mɨrɨakem menipai han kaiu ketike yɨnk kaiu enuk. Haiu mɨnapen mamrɨak menmen mamnip God yɨnk enuk kakriuwai te hɨrak kehimɨtenai haiu nɨrak yaain.   
\s1 Mɨt ne Korin neweikɨn han te Pol han yaaik keriuweri  
\p
\v 2 \x * \xo 7:2 \xt Ap 20:33; 2Ko 12:17\x*Yi mɨt miyapɨr yi han etwenɨnai. Haiu ap mɨrɨak menmen enum me mɨtɨk kiutɨp ke yi mɨt au. Haiu ap mewaank mɨtɨk kiutɨp ke yi mɨt au. Haiu ap mewisesiyek me menmen mari menmen me mɨtɨk kiutɨp au, mar ke mɨt han ein netpiyem me haiu mɨt.  
\v 3 \x * \xo 7:3 \xt 2Ko 6:11-12\x*Hi ap hetpi hɨm im heni heswi hɨm wɨsenum hentar yi han kitet hi herekyi enum au. Hi heni kike keremem hentar nɨpaa hi hetpi te hi hetpi heteipim, haiu mɨt in han tewenɨni wɨsenum. Haiu han tewenɨni wɨsenum te yi yayi, haiu hanhan mami mamtikewi, o au en, yi yayu, haiu hanhan mamu mamtikewi. Te haiu markeik mɨrɨak menmen enum im mɨt han netpiyem me haiu mɨt a? Taauye!  
\v 4 Hi ap hɨsawɨn menmen mekre han kai au. Hi hewepiyapɨrem hetpim. Hi han yaaik wɨsenum heriuwe yi mɨt miyapɨr en. Menmen enum man mewep haiu mɨt, hi wen han kitet menmen yi mɨt yɨrɨakem te hi han kewei hi han yaaik heriuwi.   
\p
\v 5 \x * \xo 7:5 \xt 2Ko 2:13\x*Haiu nepei man provins Masedonia, haiu wen ap mepu werek werek au. Menmen enum nepei man mewep. Haiu metike mɨt han haiu menehan me menmen, haiu mɨnaain te menmen yapɨrwe haiu merekyiyem mekre han ki mɨt han enun nanriwaankem.  
\v 6 \x * \xo 7:6 \xt 2Ko 1:3-4\x*Te God kerek kerekyai han ke haiu mɨt me menmen hɨram meraiwaank han kaiu, hɨrak kenipawɨr han yaaik keriuwe mɨtɨk Taitas kerek kan kɨrawɨr.  
\v 7 Hɨrak keriuwet mɨtɨk Taitas kan kɨrawɨr kerekyawɨr han yaaik keriuwe menmen im keremem au. Hɨrak ketpawɨr hɨrak nepei ken kɨri te yi yerekyɨwek han kɨrak yaaik yeriuwe menmen yaaim yi yisesim yɨrɨakem. Hɨrak kan ketpawɨr yi hanhan yaira, yi yɨnk enuk yeriuwe menmen yi yɨrɨakem yi han tewenɨna, yi yekrehɨr kai yatɨp mɨt han hɨr natɨp hi enuk yi yetpor hi yaaik. Yi yɨrɨak menmen im yenipa hi han yaaik heriuwi.   
\p
\v 8 \x * \xo 7:8 \xt 2Ko 2:4\x*Tɨwei kerek nɨpaa hi hewisiyek hɨrak kenipi yi yɨnk enuk yeriuwerek, hi ap han enuk heriuwe hɨrekes me hi hewisiyek au. Hi hɨnapen hewisi tɨwei hentar hi hertei hɨrak kaknipi yi yɨnk enuk me wɨ meiyam.  
\v 9 Te in ek hi han yaaik hi hewisiyek. Hi ap han yaaik yi yɨnk enuk yeriuwe menmen hi hewisiyem au. Hi han yaaik yi yɨnk enuk yi yeweikɨn han pɨke yises menmen yaaim. God keit menmen im hi hewisiyem hɨrak keiyɨm keweikni han ki te hawɨr ap weriwaank au.  
\v 10 \x * \xo 7:10 \xt Mt 27:3-5; Hi 12:16-17\x*God keit menmen im menipi yi yɨnk enuk hɨrak keiyɨm keweikni han ki te hɨrak kekepi kaktihis kakɨriuwerem. Menmen im hɨram yaaim te haiu ap han enuk meriuwerem au. Menmen menip mɨt miyapɨr ne tɨ hɨr han enuk hɨram ap mekepi nanweikɨn han nanises menmen yaaim au. Hɨram mewetɨr han enuk neriuwe hɨras keriyen. Menmen im ap mamkepi hɨr nanu werek werek au. Hɨram mamnipi maain hɨr nani.  
\v 11 Yi han ekitet menmen im werek werek. God kerekyi menmen yaaim keriuwe hɨm im hɨram menipi yi yɨnk enuk yeriuwerem. Hɨram mekekyi han ki yi hanhan einaiwɨrem eiweikɨn sip eiwet menmen enum hi hewisiyem nɨpaa ein mau tɨwei hak. Hɨram mekekyi han yi yene mɨtɨk hak kerek kɨrɨak menmen enum. Yi yeperper menmen enum im nepei man, yi hanhan hi anen akepi ariuwerem. Yi hanhan eikaap mɨtɨk kerek kɨrɨak menmen enum. Menmen yapɨrwe yi yisesim yɨrɨakem me hɨm hi hewisiyem, hɨram meteikɨn yi yetike mɨtɨk ik enuk yi ap yau han kiutɨp me menmen hɨrak kɨrɨakem. Au, yi han enuk yeriuwerek yi yepɨrek ken.   
\p
\v 12 Hi ap han kitet mɨtɨk nɨpaa kɨrɨak menmen enum te hi hewisi tɨwei au. Hi ap han kitet mɨtɨk nɨpaa mɨtɨk hak kerekyɨwek enum te hi hewisi tɨwei au. God kertei han kai hi hewisi tɨwei ik ek kakɨkepi kakteikni te yi yertei werek werek yi hɨras keriyen hanhanai haiu mɨt aposel in.  
\v 13 Menmen yi nepei yɨrɨakem hɨram menipai han kewei mau meit keriyen au.  
\p Menmen yi yɨrɨakem hɨram mɨkaap Taitas han kewei kau keit, te haiu metikerek haiu han yaaik wɨsenuk.  
\v 14 Nɨpaa hi hewenɨpi niuk mi hatɨp Taitas yi yaain, te menmen yi yisesim yɨrɨakem ap menipa hi yɨnk enuk hi hetpɨwekem au. Menmen yapɨrwe hi hetpɨwekem me yi mɨt miyapɨr en hɨram yaaim, mar ke hɨm nɨpaa haiu metpiyem hɨram yaaim.  
\v 15 \x * \xo 7:15 \xt 2Ko 2:9\x*Taitas hɨrak ken kɨri, yi yɨnaain yeperper yi naanmɨprewek, yi yapɨrwe yises menmen hɨrak ketpiyem. Hɨrak han kitet menmen im te hɨrak han tewenɨni wɨsenum.  
\v 16 In ek hi hertei yi eiyises menmen yapɨrwe hi hetpiyem, te hi han yaaik wɨsenuk.   
\c 8  
\s1 Mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God hɨr enkaap nɨr yinan  
\p
\v 1 \x * \xo 8:1 \xt Ro 15:26\x*Naiu yinan, haiu hanhan metpi hɨm te yi eiyɨrtei werek werek menmen yaaim God kɨrɨak mɨt miyapɨr ne weiwɨk mɨrak em neit Masedonia.  
\v 2 Menmen enum nepei man manɨp mari han kɨr. Hɨr mɨt enun netenen menmen au, te hɨr han yaaik wɨsenuk nentar hɨr nertei God kesak menmen enum mɨr. Hɨr han yaaik te hɨr newis pewek mɨr men niutɨp nanwet mɨt han em.  
\v 3 Hi hertei werek te hi hetpi hɨr nises han kɨr kerekek newis pewek im. Hɨr newis pewek pɨnam hɨr netenen pɨnam, hɨr hanhan nanwetɨr meiyam te hɨr newisɨm ere mɨr mesi hɨr netenen kike. Haiu ap mari han kɨr hɨr nɨrɨakem au, hɨr hɨras keriyen.  
\v 4 \x * \xo 8:4 \xt 2Ko 9:1-2\x*Hɨr nitaihi hɨm manp te haiu emwisi hɨr nanwɨr pewek nantike mɨt han ne weiwɨk miutɨp me God nerer wit wit, hɨr nansiuwe pewek meiyam im mamno mamkaap mɨt han ne weiwɨk me God kerek ap netenen menmen au.  
\v 5 Hɨr ninɨn menmen haiu han kitet hɨr nanrɨakem. Hɨr ninɨn neweikɨn han kɨr ken God. Nepei au, hɨr nemerɨr God ketpor menmen hɨrak hanhan hɨr nanisesim neriuwe hɨm haiu metporem.   
\p
\v 6 Haiu han kitet menmen im mɨt ne Masedonia hɨr nɨrɨakem, haiu matɨp Taitas hɨm manp te hɨrak kakno kakɨkepi yi mɨt eirɨak menmen im me pewek kerek yi eikaap mɨt eiriuwerem. Nɨpaa Taitas kekekyi han ki te yi eirɨakem, te hi hanhan pɨke eriuwetek hɨrak kakno yi mɨt kakɨkepi yi eirɨakem ere werek.  
\v 7 \x * \xo 8:7 \xt 1Ko 1:5, 16:1-2\x*Me menmen yapɨrwe, yi mɨt yinɨn yɨrɨak menmen yaaim. Yi mɨt yises God werek werek, te yi yatɨp mɨt han hɨm mɨrak yeriuwerem. Yi mɨt yertei hɨm me God werek werek te yi yɨkaap mɨt miyapɨr yeriuwerem. Yi han tewenɨnai wɨsenum, te haiu hanhan yi eiyinɨn mɨt miyapɨr han yi eiwis pewek emno niutɨp emkaap mɨt miyapɨr eiriuwerem.  
\v 8 Hi ap hewisi hɨm lo yi eiyisesim au emɨt! Hi nepei heteikni mɨt miyapɨr han hɨr hanhan nanwɨr pewek nankaap mɨt miyapɨr han nanriuwerem. Hi hekekyi han ki heriuwe hɨm hi hetpiyem me mɨt miyapɨr, te hi hertei yi han tewenɨn mɨt miyapɨr han werek werek yi eikepi o au.  
\v 9 \x * \xo 8:9 \xt Mt 8:20; Fl 2:6-7\x*Hi hanhan ekekyi han ki hentar yi nepei yertei menmen yaaim Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais hɨrak kɨrɨakem. Hɨrak ketenen menmen yapɨrwe ketike God te hɨrak keweikɨn sip kewet menmen im, hɨrak keweikɨn kɨre mɨtɨk enuk weinɨk. Hɨrak keweikɨn kɨre mɨtɨk enuk weinɨk kenteri yi mɨt, te hɨrak kakɨkepi yi eiyɨt menmen yaaim em me God yapɨrwe. Te yi eiyises menmen mɨrak hɨrak kɨrɨakem yi eikaap mɨt miyapɨr han.   
\p
\v 10 Hi hetpi han kai me menmen im. Tito me nɨpaa ein, yi yinɨn yari pewek yewisɨm men miutɨp. Yi yinɨn mɨt han yi hanhan yewisɨm men niutɨp waswas.  
\v 11 Te in ek yi eiri pewek meiyam eiwɨsim mamno niutɨp ere werek. Yi nɨpaa hanhan yinɨn yɨrɨak menmen im, te in ek yi yɨrɨakem yeriuwe pewek mei yi yetenenim.  
\v 12 \x * \xo 8:12 \xt Mk 12:43\x*Mɨt hɨr hanhan nanwet mɨt miyapɨr ne God menmen, God han yaaik keriuwe mɨt nar ik. God han kitet menmen mɨt hɨr netenenim, te hɨrak han kitet menmen mɨt nɨrɨakem neriuwerem. Hɨrak ap hanhan pewek mɨt ap netenenim hanhan mɨt nanwet mɨt han em au. Hɨr mɨr.   
\p
\v 13-14 \x * \xo 8:13-14 \xt 2Ko 9:12\x*Hi ap hatɨp yi eiwet mɨt han neit Jerusalem pewek mi einemtɨn, te hɨr nanu werek, yi au yau weinɨm pewek auri. Au, hi hanhan yi eiwetɨr meiyam eiyɨntar in ek yi yetenen pewek mei yapɨrwe, hɨr au pewek mɨr kike keremem. Maain, hɨr nantenen menmen yapɨrwe, te yi au menmen kike, maain hɨr nanɨswi pewek meiyam nankepi nanriuwerem. Mar im yi yapɨrwe eiyu werek werek eiyɨran.  
\v 15 \x * \xo 8:15 \xt Eks 16:18\x*Hɨm em God kewet Moses em kewisɨm mau tɨwei matɨp mar ik: Mɨt kerek nen neit menmen mana yapɨrwe, ap mei mau au. Hɨr naam nenepim. Mɨt kerek nen neit menmen mana kike, hɨr nɨnpɨ maan au, hɨr naam ere werek.” Te yi eikaap mɨt han kerek hɨr pewek auri, te hɨr nanu werek.   
\s1 Wok mɨt hɨr nanɨnen wit Korin nankepi  
\p
\v 16 Hi hatɨp God hɨrak yaaik. Hɨrak kɨkɨak han ke Taitas hɨrak hanhan pɨke kakɨkaap yi mɨt kar ke hawɨr hanhan waukepi.  
\v 17 Hawɨr witɨwekhi hɨrak kaknen kakri, te hɨrak kewenhi. Te hawɨr ap wari han kɨrak au. Hɨrekes kises han kɨrak hɨrak hanhan kaknen kakri.  
\v 18 Haiu mamriuwet kaiu yinak kaknen kaktike Taitas. Mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nerer wit wit menep in, hɨr newenɨpi niuk mɨrak nentar hɨrak yaaik katɨp mɨt hɨm me God.  
\v 19 Hɨr newenɨpi niuk mɨrak kerekek au. Hɨr nehimɨtanek hɨrak kakno kaktikewai mamriyan haiu mamrɨak menmen im mamɨt pewek kerek mɨt miyapɨr newisɨm men niutɨp nanwet mɨt enun netenen menmen au, nanwetɨrem. Haiu mamrɨak menmen im te mɨt hɨr nanwenɨpi niuk me God mamriuwerem, hɨr nanɨrtei haiu hanhan mamkaap mɨt nanrɨakem.  
\v 20 Haiu mɨnapen mamkɨak han ke mɨt miyapɨr, te hɨr nantɨp enum nantɨp haiu ap mamwet mɨt enun pewek auri pewek im yapɨrwe kerek mɨt miyapɨr newisɨm men niutɨp. Te haiu nepei mari kaiu yinak ik kaktikewai mamno heriyai heriyai naanmamre menmen haiu mɨrɨakem.  
\v 21 Haiu han kitet emrɨak menmen yaaim me ninaan me Mɨtɨk Iuwe God kerekek au. Haiu hanhan mɨt miyapɨr yapɨrwe hɨr nanɨrtei haiu mɨrɨak menmen yaaim.   
\p
\v 22 Te haiu mamriuwet kaiu yinak yaaik ik kaknen kaktike mɨtɨkɨt wik. Haiu nepei han kitet menmen yapɨrwe hɨrak kɨrɨakem haiu mertei hɨrak kɨrɨakem werek werek. In ek, hɨrak kertei yi yises menmen yaaim me menmen yi yɨrɨakem, te hɨrak hanhan wɨsenum kaknen kakrɨak menmen im.  
\v 23 Mɨt han nanitihi me Taitas hɨrak keimɨn, yi eiyɨtpor hɨrak wariyakɨt kai ketikewa hawɨr wɨrɨak menmen miutɨp wekepi weriuwerem. Me mɨtɨkɨt wik kerek tatkiterek tatnen yi mɨt, yi eitɨp mɨt han hɨrakɨt taiu yinakɨt yaaikɨt kerek mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God (o sios) menep in hɨr nehimɨtanɨwekɨt tatnen. Mɨtɨkɨt hɨrakɨt tɨrɨak menmen me God tɨkaap mɨt miyapɨr teriuwerem tatɨp mɨt miyapɨr niuk me Krais teriuwe menmen hɨrakɨt tɨrɨakem.  
\v 24 \x * \xo 8:24 \xt 2Ko 7:13-14\x*Te yi eiteiknor yi han etwenɨnet yi naanmamprɨwekɨt. Yi eirɨak menmen im te mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God heriyai heriyai nanɨrtei yi yaain yar ke nɨpaa hi hetporem me yi mɨt miyapɨr en.   
\c 9  
\s1 Hɨm me pewek mamno mamkaap mɨt miyapɨr neit provins Judia  
\p
\v 1 \x * \xo 9:1 \xt 2Ko 8:1-7\x*Yi nepei yertei me pewek haiu mamtɨwem mamsiuwerem mano mamkaap mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God neit provins Judia. Te hi ap hewisi tɨwei nokik hetpiyem au. Kike kerekek.  
\v 2 Hi hertei yi hanhan yaikaap mɨt miyapɨr ein, te hi hewenɨpi niuk mi hatɨp mɨt miyapɨr ne God neit provins Masedonia hetpor har ik: “Naiu yinan neit provins Akaia, tito nɨpaa ein hɨr nepei nankaap mɨt miyapɨr neit Judia.” Hɨr nertei yi nepei yaikaap mɨt miyapɨr en, te menmen im yi yɨrɨakem hɨram mekekkyr han kɨr te hɨr nanrɨakem.  
\v 3 Hi hɨnapen hɨm yaaim hi nepei hatɨp mɨt ne yi mɨt em hɨram mɨre hɨm weinɨm au. Te hi heriuwet kaiu yinak Taitas ketike mɨtɨkɨt wik it tatinɨn tatnen yi mɨt tatkepi yi yaiwis pewek mamno niutɨp werek werek.  
\v 4 Haiu han kitet yi eiwis pewek werek werek te hi han kitet maain hi etike mɨt han ne provins Masedonia haiu mamnen mamri, yi ap yewis pewek werek werek au, yi yɨnk enuk. Hi yɨnk enuk hentar hi hetpor yi nepei yaiwis pewek mamno niutɨp. Hi yɨnk enuk, te yi yɨnk enuk.  
\v 5 Hi han kitet menmen im te hi hitehi taiu yinakɨt it hɨrakɨt tatinɨn tatnen tatkepi yi eiwis pewek mamno niutɨp werek werek. Maain hi anen etike mɨt ne provins Masedonia, menmen mamwaai werek werek. Mar im hɨr nanɨrtei yi nepei yises han ki yewis pewek im, te haiu ap mari han ki meriuwerem au.   
\p
\v 6 \x * \xo 9:6 \xt Pro 11:24; 22:9\x*Yi han ekitet menmen im. Yi eiwet mɨt menmen kike te maain yi eiyɨt menmen kike me God. Hɨram mar ke mɨtɨk kakmɨr ni. Hɨrak kakmɨr ni kike, hɨrak kakɨt menmen kike. Hɨrak kakmɨr ni iuwe, hɨrak kakɨt menmen yapɨrwe.  
\v 7 \x * \xo 9:7 \xt Ro 12:8\x*Yi mɨt miyapɨr niutɨp niutɨp yi eiyinɨn han ekitet werek werek menmen me pewek yi eiwet mɨt em, te maain yi yairɨakem. Yi ap eirɨak menmen me pewek eiwisɨm eiyɨntar mɨt han nari han ki yi yɨnk enuk au emɨt! Yi eirɨak menmen im te maain yi han tewenɨn pewek mi epei yewetɨrem. Menmen im au emɨt! God hanhan yi eiwis pewek emno niutɨp eiyɨntar yi hanhan eikaap mɨt eiriuwerem.  
\v 8 God nepei Iuwe te hɨrak kakweti menmen yaaim heriyai heriyai maminɨn menmen yi yetɨwem. Hekrit hekrit hɨrak naanmɨri menmen te yi yetɨnen menmen naanempre hɨras eiriuwerem, meiyam mamu te yi eikaap mɨt miyapɨr han eiriuwerem.  
\v 9 \x * \xo 9:9 \xt Sam 112:9\x*Hɨm me God mɨt newisɨm mekre tɨwei Sam hɨram matɨp mar im:  
\q1 “Mɨtɨk kerek kises hɨm me God hɨrak kɨkaap mɨt enun menmen auri.  
\q1 Menmen yaaim hɨrak kerekyorem hɨr han kitetim tipmain tipmain enum eik.”   
\p
\v 10 \x * \xo 9:10 \xt Ais 55:10; Hos 10:12\x*Hɨm im yaaim mentar God kerek kewet mɨt wit (o rais) yehes hɨr nanmɨr te hɨr nanɨt menmen meriuwerem, hɨrak kakweti menmen marim, hɨrak kaknipem yapɨrwe te yi eikaap mɨt miyapɨr han eiriuwerem yapɨrwe enum yapɨrwe.  
\v 11 \x * \xo 9:11 \xt 2Ko 1:11, 4:15\x*God kakweti menmen yapɨrwe heriyai heriyai te yi eikaap mɨt miyapɨr han ne God eiriuwerem yapɨrwe. Te maain haiu mamnen mamɨt pewek yi yewisɨm men niutɨp, haiu meiyɨm mamno mamwet mɨt han em, hɨr nanwenɨpi niuk me God me menmen yi yerekyorem.  
\v 12 \x * \xo 9:12 \xt 2Ko 8:14\x*Menmen im yaaim yi eirɨakem hɨram mamkaap mɨt miyapɨr ne God kerek ap netenen menmen au hɨram mamkepi keremem au. Hɨram mamnipi hɨr han yaaik nanwenɨpi niuk me God nanriuwerem.  
\v 13 Menmen im yaaim yi yairɨak ni yinan em hɨram mamteiknor yi yises hɨm me God werek werek yi yewepyapɨr hɨm me Krais. Hɨr nanɨr pewek yi yaitɨwem mamtike mɨt han en, hɨr nanwenɨpi niuk me God nanriuwerem.  
\v 14 Te maain hɨr hanhan nanri hɨr nantike God hɨrak kakɨkepi naanmamri kakɨntar hɨrak kerekyi han te yi yɨrɨak menmen im yekepi yeriuwerem.  
\v 15 Haiu emtɨp God hɨrak yaaik kentar menmen yaaim hɨrak kewetaiyem. Menmen im haiu ap te mamtɨp hɨram yaaim markeik? Au, hɨrak yaaik wetpen enuk kepeit kentar presen ik hɨrak Jisas Krais God Nɨkan kɨrak kerekek hɨrak kewetaiyek.   
\c 10  
\s1 Pol kewenɨn hɨm enum me mɨt hɨr natɨp aposel hɨr enun  
\p
\v 1 \x * \xo 10:1 \xt 1Ko 2:3\x*Hi Pol hɨrekes hi hanhan hekekyi han ki yi han kitet menmen Krais kɨrɨakem. Hɨrak kewenɨn han kɨrak me menmen, hɨrak kɨrɨak menmen han yaaik ketike mɨt. Mɨt han nekre nɨmɨn ne yi mɨt hɨr natɨp me hi nar ik. Hɨr natɨp, “Wɨ kerek hɨrak kau ketikewai, hɨrak kewenɨn han kɨrak katɨp hɨm yaaik ketikewai, te maain hɨrak keit wit hak, hɨrak kewisai tɨwei kenai ketpai hɨm manp me menmen.” Te in ek hi hitihi hɨm manp.  
\v 2 \x * \xo 10:2 \xt 1Ko 4:21\x*Maain wɨ hi anen ari, yi ap yenipa me menmen im te hi ani har ke hi ane mɨt han en natɨp haiu mɨt in mises menmen enum me tɨ mɨrɨak menmen mɨkaap mɨt meriuwerem.  
\v 3 Haiu ap mises menmen me tɨ mɨrak menmen au. Haiu mau tɨ mɨrɨak menmen te haiu ap mɨrɨak menmen me God meriuwe menmen mɨt ne tɨ hɨr nisesim au.  
\v 4 \x * \xo 10:4 \xt Ef 6:13-17\x*Menmen yapɨrwe haiu metenenim mɨrɨak menmen me God meriuwerem, hɨram ap menmen me tɨ au. Haiu metenen menmen iuwe me God hɨram mekepai haiu maminɨn menmen enum me Seten mewenɨn han ke mɨt ap nises hɨm me God. (Menmen iuwe me God hɨram mar ke nopen ketike hɨne, yipo henmik kerek mɨt hɨr netenenim nen newen paaik nen netike mɨt nenepan.)  
\v 5 Menmen iuwe me God haiu metenenim hɨram minɨn hɨm enum me tɨ mɨt hɨr nisesim, o menmen hɨr han kitetim minɨn mewenɨn han kɨr te hɨr ap nertei God au. Meriuwe menmen iuwe me God haiu metenenim, haiu mari menmen yapɨrwe mekre han ke mɨt hɨram mamises hɨm me Krais.  
\v 6 \x * \xo 10:6 \xt 2Ko 2:9\x*Haiu memerɨr yi mɨt miyapɨr en, yi eiweikɨn han eiyises hɨm me God werek werek. Yi eiyises God werek werek nepei au, haiu mamrɨak menmen enum me mɨt hɨr nɨnapen nanɨmtau hɨm me God haiu mamrekyor enum emrerim.   
\p
\v 7 Yi mɨt han kitet yar ik: “Karkeik te Pol hɨrak mɨtɨk God kehimɨtanek kewepyapɨr hɨm mɨrak hɨrak ap kertei katɨp hɨm iuwe?” Mɨt han nau nekri yi mɨt en, kerek natɨp Krais kehimɨtenor hɨr natɨp mɨt hɨm mɨrak, hɨr han ekitet menmen im. Mar ke hɨr ne Krais, haiu mɨt in haiu ne Krais.  
\v 8 \x * \xo 10:8 \xt 2Ko 12:6, 13:10\x*Mɨtɨk Iuwe Krais kewisai haiu mekrehɨr kɨrak, haiu mɨrɨak menmen im mamkepi yi eiyisesik werek werek, haiu ap te mamriwaank au. Te hi hewenɨpi niuk me haiu hɨras me menmen haiu mɨrɨakem, hi ap yɨnk enuk au. Hi han yaaik.  
\v 9 Hi hɨnapen yi han kitet hi hanhan hewisi tɨwei ik henipi yi yɨneina weinɨn au emɨt!  
\v 10 Hi hɨnapen yi han kitet menmen marim me hi hentar hi hertei mɨt han en hɨr natɨp me hi nar ik: “Pol kewisai hɨm iuwe mau tɨwei hɨrak kesiuwaiyek kari han kaiu keriuwerek, te hɨrak kerp kekrai ketɨn ke nɨmɨn, hɨrak kɨneinai ketpai hɨm manp au. Hɨm mɨrak hɨram menmen weinɨm.”  
\v 11 \x * \xo 10:11 \xt 2Ko 13:2, 10\x*Mɨt han en natɨp nar ik hɨr han ekitet hɨm me hi hetpiyem. Menmen haiu mewisiyem mau tɨwei ik metpiyem meriuwerek me wɨ haiu mepu yanɨmɨn, hɨram hɨm keremem haiu mamnen mamri haiu mamrɨakem.   
\p
\v 12 \x * \xo 10:12 \xt 2Ko 3:1, 5:12\x*Haiu mɨnapen han kitet haiu mar ke mɨt en o haiu mehimɨtenai haiu mɨre mɨt en kerek newenɨpi niuk mɨr natɨp mɨt han em. Mɨt narik hɨr hɨras nehimɨtan menmen hɨr han kitet hɨram yaaim, hɨr nɨr menmen hɨr hɨras niutɨp niutɨp nɨrɨakem te hɨr han kitet hɨr yaain. Mɨt nar ik hɨr enun netaritari.  
\v 13 \x * \xo 10:13 \xt Ro 12:3\x*Te haiu mɨt ap mamwenɨpi niuk maiu mar ke hɨr mɨt en nɨrɨakem au. Haiu mamwenɨpi niuk maiu me menmen God kehimɨtenai haiu mɨrɨakem. Menmen hɨrak kehɨmitenai haiu mɨrɨakem, hɨram nepei man miuni yi mɨt.  
\v 14 Haiu ap minɨn menmen God kehimɨtenai haiu mɨrɨakem au. Haiu minɨn man metpi hɨm yaaim me Krais, te in ek haiu mewenɨpi niuk mai haiu minɨn naanmɨpri.  
\v 15 \x * \xo 10:15 \xt Ro 15:20\x*Haiu ap minɨn menmen God kehimɨtenai haiu mɨrɨakem, te haiu mamwenɨpi niuk maiu me menmen mɨt han hɨr nepei nɨrɨakem au. Haiu han kitet menmen mar ik. Haiu han kitet yi yayises hɨm me God wɨsenum te yi eikepai haiu emrɨak menmen wɨsenum kerek God kehimɨtenai haiu emrɨakem.  
\v 16 \x * \xo 10:16 \xt Ap 19:21\x*Yi yairɨak menmen mamɨr im te haiu mamnaiwɨri mamno mamtɨp mɨt miyapɨr hɨm yaaim me Krais mamɨt wit ham yanɨmɨn mɨt newi. Te haiu ap mamnaaiwɨr menmen God kehimɨtenaiyem haiu mamrɨakem au. Haiu ap mamwepyapɨr hɨm me God meit wit hak kerek mɨtɨk hak kinɨn kan nepei kɨrɨakem, te haiu mamri menmen mɨrak haiu mamwenɨpi niuk maiu mamriuwerem au.  
\v 17 \x * \xo 10:17 \xt 1Ko 1:31\x*Hɨm em God Jeremaia kewisɨm mau tɨwei, hɨram matɨp mar im:  
\q1 “Mɨt kerek hɨr hanhan nanwenɨpi hɨras me menmen, hɨr nanwenɨpi Mɨtɨk Iuwe God kerek ek me menmen im. Hɨr hɨras au emɨt!”  
\v 18 \x * \xo 10:18 \xt 1Ko 4:4-5\x*Hɨm im yaaim, te haiu mertei mɨt kerek newenɨpi niuk mɨr me hɨras keriyen, God ap kaktɨp hɨr mɨt iuwe au. Hɨram menmen weinɨm. God hɨrekes kakwenɨpi niuk me mɨt, hɨr keriyen nɨuk mɨr iuwe. Te haiu mɨt aposel ap te nanwenɨpi niuk maiu haiu iuwe au.   
\c 11  
\s1 Pol kewepyapɨr menmen enum mɨt enun kerek natɨp hɨr hɨras aposel hɨr nɨrɨakem  
\p
\v 1 Hi hanhan yi eiwisa hi hatɨp hɨm kemipɨn kike hewenɨpi niuk mai. Hi hertei yi yɨnapen te yi eiwisa.  
\v 2 \x * \xo 11:2 \xt Ef 5:26-27\x*God hɨrak hanhan kakɨhimɨtan mɨt miyapɨr hɨr nɨrak, te mar im hi Pol hi han kiteti yi mɨt miyapɨr en. Hi nepei hehimɨteni yi eiyɨt mɨtɨk kiutɨp yi eitikerek eiyu niutɨp, niuk me mɨtɨk ik hɨrak Krais. Hi hanhan ariuweti yi eino Krais eiyɨr ke mɨte nɨhan yaaip ap wɨwaai wetike mɨtɨk wen au.  
\v 3 \x * \xo 11:3 \xt Jen 3:4, 13\x*In ek, hi han kitet me manpen nɨpaa hɨrak enuk kewisesik kari han ke mɨte Ip. Hi hɨnapen hɨm enum me mɨt natɨp hɨr aposel hɨram mamri han ki mamriwaank, te yi ap eiyises Krais werek werek han ekitetik kerekek.  
\v 4 \x * \xo 11:4 \xt Ga 1:8-9\x*Hi hɨnaain hentar menmen im. Mɨtɨk hak kaknen kakɨtpi hɨm ham me Jisas ham em, hɨm im hɨram ap hɨm haiu metpiyem me Jisas au. Mar im yi eiyɨt hɨmɨn hak, ap God Hɨmɨn Yaaik kerek nɨpaa yi yetɨwek kekre han ki au. Yi yemtau hɨm ham yi yisesim, hɨram ap hɨm nɨpaa yi yemtewem yisesim au. Mɨtɨk kar ik hɨrak kaknen kaku nɨmɨn ke yi mɨt, yi han yaaik eiwisɨk kakrɨakem keremem.   
\p
\v 5 \x * \xo 11:5 \xt 1Ko 15:10; 2Ko 12:11; Ga 2:6\x*Mɨt in yi han kitet hɨr aposel yaain kerek netpi me hi ap aposel hɨr nemitipɨn. Hɨr nemitipɨn nentar hi han kitet hi yaaik hinɨn mɨt aposel ni ein kerek netpi hɨr yaain iuwe. Hɨr nesiuwau hɨm natɨp yi mɨt hi mɨtɨk enuk weinɨk.  
\v 6 \x * \xo 11:6 \xt 1Ko 2:1, 13; Ef 3:4\x*Hi ap atɨp hɨm mei yaaim, te hi hari han ke mɨt heriuwerem har ke hɨr mɨt aposel han en nɨrɨakem au. Hɨr natɨp werek werek me menmen im, te hi hertei menmen yapɨrwe me God werek werek. Hɨr au. Nɨpaa haiu men haiu meteikni haiu mertei iuwe menmen me God iuwe meriuwe menmen yapɨrwe haiu mɨrɨakem yi yɨrem.   
\p
\v 7 \x * \xo 11:7 \xt 1Ko 9:12, 18\x*Yi han kitet hi herekyi menmen enum a? Yi han kitet hi mɨtɨk enuk weinɨk hentar hi hatɨp mɨt miyapɨr hɨm me God, te hi ap hari pewek mi mererim a? Hi naanmɨre hɨrekes. Hi ap hises menmen har ke aposel han nɨrɨakem nari pewek mi mererim te yi han kitet hi herekyi enum a?  
\v 8 \x * \xo 11:8 \xt Fl 4:15-18\x*Hi hau hetikewi hɨrɨak menmen, mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nerer wit wit ne provins Masedonia neweto pewek. Mar im hi hari menmen mɨr weinɨm.  
\v 9 \x * \xo 11:9 \xt 2Ko 12:13\x*Nɨpaa hi hau hetikewi hɨrɨak menmen, wɨ kerek menmen mai hɨram epei au mesi, hi ap hitihi ari han ki me menmen o pewek au. Nai yinan neit provins Masedonia nan neweto menmen yapɨrwe hi hanhan em. Me menmen yapɨrwe nɨpaa ere in hi ap hitihiyem enipi yi han enuk yeriuwerem au. Maain hi arɨakem mamɨr ek.  
\v 10 \x * \xo 11:10 \xt 1Ko 9:15\x*Hɨm yaaim me Krais mau mekre han kaiu, te hi hetpi werek. Ap mɨtɨk kei kiutɨp hɨrak kakweikɨn han kai hi hewenɨpi niuk me hi hɨrekes me menmen me pewek hi hisesim hɨrɨakem heit provins ki Akaia.  
\v 11 Hi henmak te hi hatɨp har ik a? Yi han kitet hi ap hanhan heriuwi a? Taauye! God kertei han kai hi hanhani.   
\p
\v 12 Hi tewen ehises menmen im nɨpaa hi hɨrɨakem te hi ewepyapɨr mɨt aposel enun kerek natɨp hɨr nɨrɨak menmen yaaim nar ke haiu mɨt aposel haiu mɨrɨakem. Hɨr newenɨpi niuk mɨr hɨras nerp ninaan me mɨt natɨp hɨr nɨrɨak menmen haiu mɨrɨakem te hi hanhan menmen hi hisesim mamwepyapɨr hɨr enun newisesik, hɨr hɨm mɨr weinɨm.  
\v 13 \x * \xo 11:13 \xt 2Ko 2:17; Fl 3:2\x*Hɨr ap mɨt aposel au. Hɨr mɨt enun newisesik. Hɨr newisesik me menmen hɨr nɨrɨakem hɨr nɨsawɨn han kɨr hɨr nari han ke mɨt miyapɨr te hɨr nɨri hɨr natɨp, “Hɨr mɨt yaain aposel ne Krais.”  
\v 14 Yi han kekrit eiriuwerem au emɨt! Hɨram menmen weinɨm. Haiu mertei Seten hɨrekes kɨsawɨn han kɨrak kari han ke mɨt hɨr han kitet hɨrak ensel yaaik ke God.  
\v 15 Haiu mertei Seten kɨrɨak menmen im te haiu ap han kekrit me mɨt kerek nises menmen mɨrak. Hɨr nises Seten hɨr nɨsawɨn han kɨr nari han ke mɨt te hɨr natɨp hɨr mɨt yaain nɨrɨak menmen yaaim. Hɨram menmen weinɨm. Maain God kakrekyor enum me menmen enum hɨr nɨrɨakem.   
\s1 Wɨ Pol kɨrɨak menmen me God menmen enum yapɨrwe mewaankek  
\p
\v 16 \x * \xo 11:16 \xt 2Ko 12:6\x*Hi pɨke hetpi heteipim. Hi hɨnapen yi han kitet hi mɨtɨk enuk hetaritari. Yi han kitet hi mɨtɨk enuk hetaritari yi eiwisa hi hewenɨpi niuk mai kike me menmen.  
\v 17 Hi ap hatɨp har ke mɨtɨk kises Krais ketpim, te hi tewen hetpi hɨm im e. Hi hatɨp har ke mɨt aposel in hɨr nenwenɨpi niuk mɨr te hi hatɨp hɨm manp hewenɨpi niuk mai.  
\v 18 Mɨt yapɨrwe aposel en hɨr newenɨpi niuk mɨr me menmen hɨr nɨrɨakem neit tɨ ik te hi ehises menmen hɨr nɨrɨakem hi awenɨpi niuk mai.  
\v 19 Yi mɨt yi han kitet yi yertei menmen yapɨrwe te yi han yaaik yemtau hɨm enum mɨt enun netaritari netpiyem a?  
\v 20 Yi yewis mɨt aposel en nemipɨn kerek hɨr nari han ki yi yises hɨm mɨr yar ke mɨt nekre wɨnak enuk nises hɨm me gavman. Yi yewisi neit menmen mi yapɨrwe nepei au mesi, nari han ki me hɨm mɨr hɨr netpi newisesiyek, hɨr newenɨpi niuk mɨr ninɨn naanmɨpri, hɨr newɨr his nenep ninaan mi.  
\v 21 Yi yewisi hɨr nerekyi menmen enum mar im te hi yɨnk enuk hetpi menmen im. Nɨpaa haiu man mau metikewi haiu mɨnaain mɨrɨak menmen mar hɨr nɨrɨakem me yi mɨt. Mɨt hanhan nanwenɨpi niuk mɨr me menmen hɨr nɨrɨakem, hi ewenɨpi niuk mai etikeri. In ek, hi tewen atɨp har ke mɨtɨk enuk ketaritari ap kises God hi hewenɨpi niuk mai.   
\p
\v 22 \x * \xo 11:22 \xt Fl 3:5\x*Hɨr mɨt aposel nemipɨn natɨp hɨr mɨt Hibru ne weiwɨk me Isrel a? Hi mɨtɨk Hibru ke weiwɨk me Isrel har ke hɨr mɨt en. Hɨr natɨp hɨr nepenyerer ne maam nɨpu Ebraham a? Hi nepenyek ke maam nɨpu Ebraham har ke hɨr mɨt en.  
\v 23 \x * \xo 11:23 \xt Ap 16:23; 1Ko 15:10\x*Hɨr natɨp hɨr wok mɨt ne Krais a? In ek hi pɨke hatɨp har ke mɨtɨk enuk ketaritari ap kises Krais werek werek. Hi hɨrɨak menmen me Krais hi hinɨni heriuwerem. Hi hɨrɨak menmen hi hinɨni, te menmen im hi are etpiyem mamteikni hi hɨrɨak menmen iuwe me Krais te mɨt han nerekyo enum. Hi nepei hen hekre wɨnak enuk ke gavman hi hinɨni hen yapɨrwe hentar hi hatɨp mɨt hɨm yaaim me God. Mɨt neiyep neriuwe waai yapɨrwe te hi hinɨni hentar hi hatɨp mɨt hɨm yaaim me God. Menep hi hahi yapɨrwe te yi han kitet mɨt aposel en nemipɨn hɨr ninɨna a?  
\v 24 \x * \xo 11:24 \xt Diu 25:3\x*Hi wen heteikni hi hinɨni. Mɨt iuwe ne gavman ne Isrel hɨr netauhis nar hɨspɨnak (5) hɨr nɨwaai nɨpɨn neiyep mar 39 nentar hi hatɨp mɨt hɨm me Krais.  
\v 25 \x * \xo 11:25 \xt Ap 16:22, 14:19\x*Mɨt iuwe ne gavman ne Rom hɨr netauhis mar wikak hɨr nɨwaai nɨpɨn neiyep neriuwerek nentar hi hatɨp mɨt hɨm me Krais. Wɨ ham mɨt netauhis newɨr nan neiyep menep hi hahi henterim. Nɨpaa hi hau sip mar wikak, hɨram men wan ke nɨmɨn mewep haiu meniuwe menterer tɨpar. Nɨpaa me wɨ im hi heniuwe henterer wan he hɨnkewɨ ere wanewik ere pɨke hɨnkewɨ.  
\v 26 \x * \xo 11:26 \xt Ap 9:23, 14:5\x*Wɨ yapɨrwe hi hitet yayiwe hen ein ein, mani mɨniu menep hɨram mamiyep hi hahi, mɨt enun nekintɨp menmen hɨr nɨsawɨn newenanaan naniyep nankintɨp menmen mai. Mɨt ne weiwɨk mai me Isrel hɨr hanhan naniyep hi hahi, mɨt han ap ne weiwɨk me Isrel hɨr hanhan naniyep. Hi heit wit, mɨt, hanhan naniyep hi hahi. Hi heit yaank weinɨk menmen eim sk miyak hɨram menep mamiyep. Hi heit wan ke nɨmɨn menep wan kisɨsau yipɨr hi hahi. Mɨt han nemipɨn hɨr natɨp hɨr nai yinan ne Krais menep hɨr nerewaank menmen hi hɨrɨakem.  
\v 27 \x * \xo 11:27 \xt 1Ko 4:11; 2Ko 6:5\x*Hi hɨrɨak menmen iuwe ere his hɨt nanamɨr meiyewo. Wɨtaan yapɨrwe, hi ap hɨwaai au, hi hepu hitehi God menmen. Wɨ ham hi nɨnpɨ meiyo hentar hi ap heit menmen mei au, o tɨpar mei te hi ahɨm au. Wɨ yapɨrwe hi ap heit menmen werek te hi ahɨm, hi nɨme meiyap iuwe hi heperper, hi ap hetenen klos te hi hɨwapɨn yɨnk kai heriuwerem werek werek au.   
\p
\v 28 \x * \xo 11:28 \xt Ap 20:18-21, 31\x*Menmen im keremem meteikni hi hɨrɨak menmen iuwe me God hinɨn mɨt aposel nemipɨn au. Hekrit hekrit hi han kitet mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God nerer wit wit hɨr nepu werek werek o au.  
\v 29 \x * \xo 11:29 \xt 1Ko 9:22\x*Nai yinan ne Krais, hɨr nɨrɨak menmen enum, te hi herteiyem hi hanhani. Wɨ ham mɨtɨk hak kari han ke mɨtɨk hak, te hɨrak kɨrɨak menmen enum, hi han enuk heriuwe mɨtɨk kerek kari han kɨrak.   
\p
\v 30 \x * \xo 11:30 \xt 2Ko 12:5\x*Hi ewenɨpi niuk mai me menmen te hi awenɨpi niuk mai me menmen mamteikɨn mɨt hi ap hepu werek werek au, menmen enum yapɨrwe merewaank.  
\v 31 \x * \xo 11:31 \xt 2Ko 1:23\x*God kerek hɨrak Haai ke Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais, hɨrak niuk mɨrak iuwe mamu tipmain tipmain enum eik, hɨrak kertei hi ap hewisesik au. Hi hɨrɨak menmen mɨrak iuwe.  
\v 32 \x * \xo 11:32 \xt Ap 9:23-25\x*Nɨpaa wɨ hi hepu wit Damaskas, mɨtɨk gavman ke mɨtɨk iuwe King Aretas, hɨrak kɨnat mɨt hɨr nanɨno naanmamre ya weipɨr ke nɨwa meweikɨn wit kɨr hɨr nemeriyau hi anen, te hɨr nantauhis nanwisa ekre wɨnak enuk.  
\v 33 Hɨr nantauhis nanwisa ekre wɨnak enuk, te nai han yinan ne Krais hɨr newisa hekre wapnake o basket iuwe, hɨr nen nɨwa kewekɨn wit, hɨr nɨnaaiwɨr waai hi hekiuwe ere hiun tɨ heik kesikekre enuk te hi hetpaan hɨnaaiwɨrek hi hɨrɨr hen.   
\c 12  
\s1 Pol kɨtyak kɨr menmen God keteiknɨwekem  
\p
\v 1 Hi wen awenɨpi niuk mai. Hi hertei menmen im ap mekepai God kaktɨp haiu yaain, te hi wen hetpi menmen hi hɨtyak hɨrem metike menmen mɨsawɨn Mɨtɨk Iuwe Krais kewepayapɨrem.  
\v 2 Nɨpaa ein 14 tito God ketauhis hi ke Krais, hɨrak keriya hi hen hetikerek wen wit kɨrak Heven. Hi hepɨtari hi yɨnk kai ken o hɨmɨn kerekek hɨrak kɨnaawɨr yɨnk kai ken. God kerekek hɨrak kertei.  
\v 3 Hi hetpi heteipim. Hi hepɨtari hi yɨnk kai ken o hɨmɨn kerekek ken. God kerekek hɨrak kertei.  
\v 4 Hi heit wit ke God, hi hemtau menmen hi ap te hetpiyem heriuwe hɨm mai. God ap kewisa hi hewepyapɨrem hatɨp mɨt em.  
\v 5 \x * \xo 12:5 \xt 2Ko 11:30\x*Menmen im hi hɨrem hɨram menmen yaaim te hi awenɨpi niuk mai menterim. Te hi au hɨnapen. Hi hanhan awenɨpi niuk mai me menmen meteikɨn hi ap hepu werek werek au, menmen enum yapɨrwe merewaank, te hi mɨtɨk enuk weinɨk, God kerekek hɨrak Iuwe.   
\p
\v 6 \x * \xo 12:6 \xt 2Ko 10:8, 11:16\x*Hi hanhan awenɨpi niuk mai hentar menmen hi hɨrem hi ap mɨtɨk enuk hetaritari au. Hi hɨrem. Hi ap hewisesik au. Te hi hɨnapen hewenɨpi niuk mai te yi mɨt ap han ekitet hi mɨtɨk iuwe henterim. Au, hi hanhan yi han ekitet menmen hi hɨrɨakem, menmen hi hetpiyem, te yi yerteiya hi mɨtɨk yaaik o au.   
\s1 Pol katɨp me menmen mewaank yɨnk kɨrak  
\p
\v 7 \x * \xo 12:7 \xt Jop 2:6\x*Menmen im yapɨrwe God keteiknewem meit wit kɨrak, hɨram menmen yaaim iuwe. God hɨrak kɨnapen hi ewenɨpi niuk mai menterim, te hɨrak kewis Seten hɨrak kesiuwe menmen man mekre yɨnk kai menipa hi hɨnap, te hi ap hanhan ewenɨpi niuk mai.  
\v 8 Hi hitehi God wikak te hɨrak kakɨkepa kakpɨr menmen enum im mekre yɨnk kai hɨram mamnopɨn.  
\v 9 \x * \xo 12:9 \xt Fl 4:11-13\x*Hi hitɨwekhiyem wikak hɨrak ketpo wikak kar ik: “Au hi ahɨpɨrem hɨram emnopɨn au. Hi ahu atikewit te hɨram werek. Mɨt kerek hɨr ap manpenun neit, menmen mai iuwe mekepi meteikɨn mɨt em.” Te in ek, hi ap han enuk heriuwerem au. Hi han yaaik hewenɨpi niuk mai me menmen yapɨrwe enum merewaank, te menmen iuwe me Krais mamu mamɨkra.  
\v 10 Hi hertei menmen im hi hɨrɨakem hɨram mamwenɨpi niuk me Krais, te hi ap han enuk hi ap manpenuk, o mɨt hɨr nerekyo enum o hɨr nerewaank, o menmen enum man meiyep te hi hau werek werek au, hɨram menmen weinɨm. Hi ap han enuk hentar hi hertei wɨ menmen im mamnen mamnipa hi ap manpenuk, Krais kakɨkepa hi ehɨt menmen mɨrak iuwe hi ahu werek werek.   
\s1 Pol hanhan kɨkaap mɨt ne Korin nanises hɨm me God werek werek  
\p
\v 11 \x * \xo 12:11 \xt 2Ko 11:5\x*Hi nepei hatɨp hɨre mɨtɨk enuk ketaritari hi hewenɨpi niuk mai. Hi hɨnapen te yi yenipa hi hɨrɨakem hentar yi ap yewenɨpi niuk mai yatɨp mɨt han hi mɨtɨk yaaik aposel au. Hi hɨre mɨtɨk weinɨk te mɨt aposel han kerek yi yatɨp hɨr yaain, hɨr ap ninɨna me menmen miutɨp au.  
\v 12 \x * \xo 12:12 \xt Ro 15:19\x*Menmen hɨram meteikni hi hɨre mɨtɨk yaaik aposel, hi henip han kai tokik me menmen enum man meiyep, hi hɨrɨakem nɨmɨn ke yi mɨt miyapɨr en. Menmen hi hɨrɨakem heteikniyem hɨram mar im. Hi hɨrɨak menmen heriyai heriyai meteikni menmen God kɨrɨakem te mɨt hɨr nɨrem hɨr han kekrit kekrit neriuwerem nɨr menmen iuwe me God.  
\v 13 \x * \xo 12:13 \xt 2Ko 11:9\x*Mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God nerer wit wit hɨr nepei neit menmen mekam hi ap hewetiyem a? Menmen im miutɨp. Hi ap hitihi yi naanemprau me menmen o wɨnak au. Yi han kitet menmen im hɨram enum te yi ap han kitet menmen enum im hi nepei herekyiyem hentar hi hɨrɨak menmen yapɨrwe hekepi heriuwerem.   
\p
\v 14 \x * \xo 12:14 \xt 2Ko 13:1\x*In ek hi hanhan anen ari meiyam wikak, te hi ap ari menmen me yi mɨt eikepa eiriuwerem au. Hi hɨnapen menmen mi au. Hi hanhan yi mɨt miyapɨr keriyen eiyises Krais werek werek kerekek. Nɨkerek hɨr ap neit menmen naanmɨre miye haai neriuwerek au. Miye haai hɨr neit menmen naanmɨpre nɨkerek neriuwerem. Hi hɨre haai ki me menmen me Krais, yi yɨre nɨkerek nai te hi ap ehɨt menmen mi au emɨt!  
\v 15 \x * \xo 12:15 \xt Fl 2:17\x*Hi han yaaik wɨsenuk hi hewɨr menmen mai yapɨrwe, hi hɨrɨak menmen iuwe ere hi hahi, te hi akaap yi mɨt miyapɨr hɨmɨn ki. Hi hanhan iuwe akepi, te maain yi hanhana kike emrerim a?   
\p
\v 16 Mɨt han ne yi mɨt hɨr natɨp nar ik: “O, hɨram hɨm yaaim. Hɨrak ap kari menmen maiu haiu merteiyek au. Te Pol hɨrak mɨtɨk enuk kewisesik kari han kaiu kinɨnai keriuwe hɨm mɨrak kar ke mɨtɨk kari han ke miyak keriuwe menmen mau tɨrpe.”  
\v 17 Yi eiyɨtpo hi hɨrɨakem harkeik a? Hi hewisesiyek hari menmen mi heriuwe mɨtɨkɨt hi heriuwetet tan tɨri a? Taauye!  
\v 18 \x * \xo 12:18 \xt 2Ko 8:6, 16-18\x*Hi hitehi Taitas hɨm manp te hɨrak kaknen kakri. Hi heriuwetek hɨrak kaknen kaktike kaiu yinak hak ik. Taitas hɨrak kewisesik kari menmen mi o au a? Au. Hɨrak ketikewa hawɨr ap wises menmen mɨpɨram au a? Yi han ekitet menmen im werek werek!   
\p
\v 19 Hi han kitet yi yekine tɨwei im yi han kitet haiu mewisi tɨwei im mamri han ki, te yi han kitet haiu yain a? Auye! Naiu yinan yaain, haiu mɨt ne Krais, God kɨrai haiu metpi menmen im. Haiu mewisi hɨm mekre tɨwei im keremem, hɨram mamkepi yi eiyises hɨm me God werek werek.  
\v 20 \x * \xo 12:20 \xt 2Ko 2:1-4\x*Haiu mewisi tɨwei im mentar menmen im. Hi han kitet yapɨrwe me menmen im. Hi hɨnapen maain hi anen ari yi mɨt ap yises menmen mar ke hi hanhan yi yisesim, te yi einapen menmen maain hi ehisesim akepi ariuwerem. Hi han kitet hi anen ari yi yainehan me menmen, yi hemkre menepam me menmen, yi han enuk me menmen, yi yenke yewep pɨnan nen in nen ein, yi eisiuwe ni yinan hɨm enum, yi eiyɨtpepan yayisesan me menmen, yi paan tokik, yi ap yekiyan yau han kiutɨp au, yi yises menmen heriyai heriyai.  
\v 21 \x * \xo 12:21 \xt 2Ko 13:2\x*Hi han kitet maain hi anen ari, God hɨrak kaknipa hi yɨnk enuk ahɨrp nɨnaan mi, hi han tewenɨn mɨt kerek hi apɨri enɨnopɨn enkeipɨn mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God en. Hi apɨri entar hɨr nɨrɨak menmen enum hɨr ap neweikɨn sip newet menmen enum mar im. Hɨr nises menmen enum, hɨr netike miyapɨr hɨr nariyanhis newenɨnem, hɨr han kɨr kekrit kekrit me menmen enum heriyai heriyai. Te hi hɨnapen ahɨr mɨt miyapɨr nar ik.   
\c 13  
\s1 Pol katɨp mɨt miyapɨr ne Korin hɨr naanempre menmen hɨr nisesim  
\p
\v 1 \x * \xo 13:1 \xt 2Ko 12:14; Mt 18:16; 1Ti 5:19\x*In ek hi anen ari meiyam wikak. Mɨt han ne yi mɨt hɨr hanhan nansiuwe nɨr yinan hɨm enum, yi eiyises menmen hɨm me God ketpim me menmen im. Mɨtɨkɨt wik o wikak hɨrakɨt tatwenhi me menmen im mɨt hɨr nanwepyapɨrem.  
\v 2 Hi hanhan hatɨp yi mɨt miyapɨr nɨpaa yi yɨrɨak menmen enum yetike yi mɨt han en. Nɨpaa hi hepu hetikewi meiyam wik, hi hetpi hɨm manp me menmen. In ek hi wen hepu yanɨmɨn hi hetpi heteipim. Maain hi pɨke anen ari, hi ap ewis mɨtɨk kei kiutɨp hɨrak kau weinɨm kerek nɨpaa hɨrak kɨrɨak menmen enum ap keweikɨn sip kewetɨwem au. Hi arekyi enum entar yi hanhan hi ateikni menmen iuwe me Krais mewa.  
\v 3 Maain hi anen, yi eiyɨrtei werek werek hi hekrehɨr ke Krais. Hi skelim yi mɨt me menmen yi yɨrɨakem. Menmen me Krais hɨram ap menmen kike te yi eiyinɨnem. Au, hɨram menmen iuwe mamriwaank me menmen enum yi yisesim.  
\v 4 \x * \xo 13:4 \xt Fl 2:7-8\x*Nɨpaa Krais hɨrak keweikɨn kar ke haiu mɨt, te mɨt netɨwekhis newenkekik kau nu tentarakɨt hɨrak kaa. Te in ek God kewetɨwek menmen mɨrak iuwe mɨkɨak hɨrak pɨke kekrit kepu. Haiu metike Krais haiu mau niutɨp haiu ap mɨt iuwe au. Te God kakɨkepai kakriuwe menmen mɨrak iuwe, te maain haiu mamnen, haiu mamwepyapɨr menmen im iuwe nɨmɨn ke yi mɨt en me wɨ haiu skelim yi mɨt me menmen.   
\p
\v 5 \x * \xo 13:5 \xt 1Ko 11:28\x*Yi han ekitet hɨras te yi eiyɨrtei werek werek yi yises hɨm yaaim me Krais mekre han ki o au. Yi han ekitet hɨras. Yi ap yertei Krais Jisas hɨrak au kekre han ki a? Yi yisesik werek werek hɨrak kau kekre han ki, o au en, taau!  
\v 6 Hi han kitet yi yertei Krais Jisas kau kekre han kaiu. Haiu ap mɨt enun mewisesik au.  
\v 7 Haiu mitehi God hɨrak kakɨkepi yi ap eirɨak menmen enum eiyisesim au emɨt! Haiu ap mitɨwekhi me menmen im te mɨt nanɨr menmen iuwe me God haiu mamrekyiyem mamriwaank mamriuwerem, te mɨt nanɨrtei God kehimɨtenei haiu mɨt aposel. Menmen im au, hɨr han ekitet haiu mɨt enun weinɨn, hɨram menmen weinɨm. Haiu hanhan yi eirɨak menmen yaaim eiyises keremem.  
\v 8 \x * \xo 13:8 \xt 1Ko 13:6\x*Yi yertei haiu mɨt ap mamrɨak menmen mamremir hɨm yaaim au. Haiu emrɨak menmen keremem hɨram mamkaap hɨm yaaim.  
\v 9 Yi yises hɨm me Krais werek werek, haiu han yaaik ap mamteikɨn mɨt menmen maiu iuwe me God mamɨwaank menmen enum mɨt nisesim. Te hɨr han kitet haiu mɨt enun weinɨn, hɨram werek. Hekrit hekrit haiu mitehi God kakɨkepi te yi eiyises hɨm mɨrak werek werek.  
\v 10 \x * \xo 13:10 \xt 2Ko 2:3, 10:8\x*God keweto menmen mɨrak iuwe hi skelim mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God neriuwerem, te hi hɨnapen hariwaank yi mɨt miyapɨr en ariuwerem au emɨt! Te yi eiyinɨn eiyises hɨm mai werek werek mau tɨwei ik me wɨ hi wen heit yanɨmɨn. Yi eiweikɨn sip eiwet menmen enum, te maain hi anen ari hi ap ariwaank ariuwe menmen mai iuwe me God au. Hi akepi yi eiyu werek eiriuwerem keriyen.   
\s1 Hɨm ham kike mɨkaru  
\p
\v 11 \x * \xo 13:11 \xt Ro 15:33\x*Naiu yinan, in ek haiu meremir hɨm metpi yi yaain. Yi eiweikɨn sip eiwet menmen enum eiyises menmen yaaim keremem. Yi eiyɨmtau hɨm hi hetpiyem mau tɨwei ik yi eiyisesim. Yi eikepan yi eiyu han kiutɨp yi eikiyan eiyu eiyɨt, te God kerek hɨrak han tewenɨnai kekepai haiu mamu werek werek, hɨrak kaku kaktikewi.   
\p
\v 12 \x * \xo 13:12 \xt Ro 16:16\x*Yi mɨt miyapɨr ne God en, yi eiketanhis eitike ni yinan eiyɨtpor hɨr yaain.   
\p
\v 13 Mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God in hɨr netpi yi yaain.   
\p
\v 14 Hi hanhan Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais hɨrak kakrekyi menmen yaaim, God hɨrak han tewenɨni, God Hɨmɨn Yaaik hɨrak kaktikewi kaku kakɨkre han ki.   
\s1 Mepɨr keremem