\id 1TI - Au NT [avt] -Papua New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h 1 TIMOTI 
\toc1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Timoti-1 
\toc2 1 Timoti 
\toc3 1 Ti 
\mt1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Timoti-1  
\imt1 Menmen me tɨwei ik  
\io1 Pol katɨp Timoti gude \ior 1:1-2\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt ne weiwɨk me God netike mɨt iuwe nɨr naanmɨpri \ior 1:3–3:16\ior*  
\io1 Pol katɨp Timoti menmen me wok hɨrak kakisesim \ior 4:1–6:21\ior*  
\c 1  
\p
\v 1 \x * \xo 1:1 \xt Kl 1:27\x*Hi Pol hi aposel ke Krais Jisas. Nɨpaa God kerek ketaihis naanmɨprai ketike Krais Jisas kerek haiu wen memeriyɨwek kaknen kaktaihis, hɨrakɨt epei tehimɨtena hi aposel hɨrakɨt teriuweta hi ano hatɨp mɨt hɨm mɨrak.   
\p
\v 2 \x * \xo 1:2 \xt Ap 16:1-3; Ta 1:4\x*Hi Pol hi hesiuwe tɨwei ik ken ti Timoti, ti hɨre nɨkan kai kerekek ke menmen me God. Hi hanhan God Haai ketike Krais Jisas Mɨtɨk Iuwe kaiu han yaaik kɨrakɨt tatu tatikewit, hɨrakɨt hanhanit tatrekyut yaaim te ti ehu werek werek.   
\s1 Ti eremir hɨm enum me memipɨn  
\p
\v 3 Hi hanhan ti ehu wit Efesas har ke nɨpaa hi epei ano provins Masedonia hi hetputem. Mɨt han en hɨr natɨp mɨt hɨm enum me memipɨn, te hi hanhan ti etpor hɨm manp hɨr ap natɨp mɨt miyapɨr en hɨm ham me nɨpaa haiu ap metporem au emɨt!  
\v 4 \x * \xo 1:4 \xt 1Ti 4:7; Ta 1:14\x*Hɨr ap han ekitet wit tɨpir o tɨpitɨm mei yapɨrwe me nɨpaa maamrer nɨr ne Isrel nekrit neke nein nan au emɨt! Menmen im me memipɨn mɨkaap mɨt hɨr nɨrɨak menmen me God nisesim au. Hɨr newepnak netpim weinɨm weinɨm te hɨr nenehan neriuwerem newaank han kɨr keriuwerem.  
\v 5 \x * \xo 1:5 \xt Ro 13:10\x*Hi hetput hɨm manp me menmen im hentar hi hanhan mɨt ein hɨr hanhan God ketike mɨt. Hi hanhan hɨr han yaaik prar prar nepu. Hɨr nepu nar ek, te hɨr nanɨrtei hɨr hanhan enises God. Te hɨr ap nemipɨn natɨp haiu emises God au. Hɨr nanrɨak im, te hɨr hanhan God ketike mɨt.  
\v 6 Mɨt han hɨr neweikɨn sip newet hɨm im hi hetputem, hɨr nises hɨm weinɨm nar ke mɨt nitet yayiwe hak nɨpiun wit hɨr netariyem.  
\v 7 \x * \xo 1:7 \xt 1Ti 6:4, 20; Ta 1:10\x*Mɨt in nare nanteikɨn mɨt han hɨm me God nɨpaa Moses kewisɨm mau tɨwei, te hɨr natɨp, “Hɨm maiu hɨram yaaim.” Te hɨr ap nertei hɨm me Moses werek werek. Hɨr ap nertei hɨm im hɨram matɨp me mekam au!   
\p
\v 8 \x * \xo 1:8 \xt Ro 7:12, 16\x*Haiu mertei mɨt nanises hɨm me God Moses kewisɨm mau tɨwei werek werek, hɨram yaaim meteikɨn mɨt menmen enum hɨr nɨrɨakem.  
\v 9 God kewet Moses hɨm mɨrak, te haiu mertei hɨm lo hɨram ap me mɨt yaain au. Hɨram me mɨt kerek nɨnaain hɨm mɨrak, neweikɨn sip newetɨwek kerekek. Mɨt in hɨr han kitet menmen enum, hɨr paan tokik ap nemtau hɨm me mɨt hɨr ninɨn naanmɨpri au. Hɨr han menepep God netpepik nisesik, hɨr newaank menmen mɨrak, hɨr nenepan netike miye haai. Hɨr nenep mɨt nani.  
\v 10 \x * \xo 1:10 \xt Ta 1:9\x*Hɨr netike miyapɨr nariyanhis newenɨnem, hɨr netike mɨt han niyewowan, hɨr netenen mɨt neriuweti nen, te hɨr nanɨt pewek mamreri. Hɨr newen hɨm nenepakmenek, hɨr niune nerp neit. Menmen im metike menmen meiyam enum ap mises Hɨm yaaim me God.  
\v 11 \x * \xo 1:11 \xt 1Ti 6:15\x*Hɨm im yaaim kerek God kewetewem, hi hatɨp mɨt miyapɨr em. Hɨram meteiknai mamɨrkeik God hɨrak yaaik kɨre si, hɨrak hanhan haiu mamtikerek mamu werek werek mamɨr ke hɨrak kepu.   
\s1 Pol han yaaik God hanhanek  
\p
\v 12 \x * \xo 1:12 \xt Ap 9:15; Ga 1:15-16\x*Hi han yaaik heriuwe Mɨtɨk Iuwe kaiu Krais Jisas kentar hɨrak kekepa kenipa hi manpenuk, hɨrak han kitet hi yaaik te hi hɨrɨak menmen mɨrak. Hi han yaaik hentar hɨrak kehimɨtena hi hɨrɨak menmen mɨrak.  
\v 13 \x * \xo 1:13 \xt 1Ko 15:9-10; Ga 1:13\x*Nɨpaa hi eweikɨn sip hewet Jisas hi hatɨp enum me Krais, hi hanhan hɨrɨak enum hi hewaank mɨt miyapɨr kerek nises hɨm mɨrak. Te Krais hanhana keweikɨn han kai te hi hisesik hentar hi hetari menmen mɨrak, hi han kitet hi hɨrɨak menmen yaaim hɨkaap God.  
\v 14 Mɨtɨk Iuwe hanhana wɨsenum, te hi eisesik hanhanek. Hɨrak kekepai haiu yapɨrwe meriuwerem mentar haiu mɨt nɨrak.   
\p
\v 15 \x * \xo 1:15 \xt Lu 15:2, 19:10\x*Hɨm im hɨram yaaim, hɨram werek te mɨt hɨr enisesim wɨsenum. Nɨpaa Jisas kan tɨ, miye pɨrak winaak hɨrak kɨre haiu mɨt, hɨrak kerp tɨ kɨkaap haiu mɨt miyapɨr enun. Hi han kitet hi kiutɨpen hɨrɨak enum hinɨn mɨt han hentar hi ewaank mɨt miyapɨr kerek nises hɨm mɨrak.  
\v 16 Hi hɨrɨak enum hinɨn mɨt, te Krais Jisas hanhana kentar hɨrak kakteikɨn mɨt karkeik hɨrak hanhan mɨt wɨsenum kemeriyor te hɨr enweikɨn sip enwet menmen enum. Hɨrak kerekyewem te maain mɨt han nemtau hi enuk, te hɨr han kitet nar ik: “Krais hɨrak werek kakɨkepa kar ke hɨrak kɨkaap Pol.” Hɨr enises hɨm mɨrak te hɨr enu tipmain tipmain enum eik.  
\v 17 \x * \xo 1:17 \xt Ro 16:27\x*Haiu mɨt emwenɨpi niuk iuwe mɨrak tipmain tipmain enum eik kentar menmen hɨrak kerekyeiyem. Nɨpaa ere in ere maain, hɨrak kinɨn naanmɨpre mɨt yapɨrwe. Hɨrak God kiutɨp kerekek kepu. Keiyak au. Mɨt nɨrek neriuwe nanamɨr au, te hɨrak kakpau tipmain tipmain enum eik. God hɨrak yaaik wetpen!   
\s1 Timoti hɨrak kakises hɨm yaaim kakinɨn mɨt enun nepan kakriuwerem  
\p
\v 18 \x * \xo 1:18 \xt 1Ti 4:14, 6:12; Ju 3\x*Nɨkan kai Timoti, hi han kitet hɨm nɨpaa God kewet mɨt em me ti, hɨr newepyapɨrem natɨp mɨt em. Hi hetput hɨm im. Ti han ekitet hɨm hɨr nɨpaa netputem, ti ewisɨm mamkepit ti hepu han tokik.  
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt 1Ti 3:9\x*Ti atɨp mɨt hɨm mɨrak yaaim, ti ehinɨn mɨt enun hɨr nepan ne Krais. Ti hɨrɨak menmen im, ti ehises God, ti han yaaik prar prar ehu. Mɨt han hɨr neweikɨn sip newet menmen hɨr nertei hɨram yaaim, te hɨr newaank hɨras me menmen yaaim me God nar ke tukɨn kɨwaai wit haiu mɨrɨak ere hɨrak kewep.  
\v 20 \x * \xo 1:20 \xt 2Ti 2:17-18, 4:14-15; 1Ko 5:5\x*Haimenias ketike Aleksanda wiketeret hɨrakɨt tɨrɨak menmen enum mar im. Hi epei hitehi Krais hɨrak kewis Seten kaksɨp, te hɨrakɨt etɨrtei ap tatɨp enum me God au emɨt!   
\c 2  
\s1 Menmen mɨt enisesim enitehi God em  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt Ef 6:18; Fl 4:6\x*Menmen im minɨn hi hanhan hetputem te ti etɨp mɨt ein hɨm manp em hɨram im. Hɨr enitehi God me mɨt yapɨrwe nerer wit wit hɨrak kakɨkepi, hɨr natɨp God hɨrak yaaik kenteri.  
\v 2 Hɨr enitehi God hɨrak kakɨkaap mɨtɨk iuwe king ketike mɨt yapɨrwe kerek ninɨn naanmɨpre haiu mɨt te hɨr nanwis haiu mɨt mamu werek werek haiu emises menmen yaaim emwenɨpi God emriuwerem.  
\v 3 Mɨt hɨr enitɨwekhi nanɨr ek hɨram yaaim te mɨt nantɨp haiu yaain. Menmen im mamrɨak God kaiu hɨrak han yaaik.  
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt Esi 18:23; 1Ti 4:10; 2Pi 3:9\x*Haiuemitehi God me mɨt yapɨrwe mentar hɨrak hanhan hɨr nanweikɨn sip nanwet menmen enum nanises hɨm yaaim nanɨr hɨrak hanhan haiu emisesim.  
\v 5 \x * \xo 2:5 \xt Ro 3:29-30; Hi 12:24\x*God kiutɨp kepu kerekek. Mɨtɨk kekrehɨr ke haiu mɨt yapɨrwe kerp nɨmɨn kewenɨn God ketikewai yapɨrwe me menmen enum haiu mɨrɨakem. Hɨrak niuk mɨrak Krais Jisas.  
\v 6 \x * \xo 2:6 \xt Ga 1:4\x*Nɨpaa God kɨmat wɨ miutɨpen te Jisas kaa te hɨrak kakɨkepai me menmen enum haiu mɨt miyapɨr niutɨp niutɨp mɨrɨakem, hɨrak kaktaihis. Hɨrak keteikɨn mɨt yapɨrwe hɨrak wen hanhan mɨt hɨr enweikɨn sip nanwet menmen enum, hɨr nanisesik hɨrak kaktorhis.  
\v 7 \x * \xo 2:7 \xt Ap 9:15; Ga 2:7-8; 2Ti 1:11\x*Mar keremem te God kehimɨtena hi aposel hɨrak keriuweta hi hatɨp mɨt hɨm mɨrak. Hi hemipɨn au. Hɨrak keriuweta hi hatɨp mɨt miyapɨr hɨm mɨrak yaaim men mɨt ne weiwɨk me Isrel au. Hɨrak keriuweta hi hen mɨt heriyai heriyai ap ne weiwɨk ham te hɨr enɨrteiyek enisesik werek.   
\p
\v 8 Hi hanhan mɨt nerer wit wit hɨr nanitehi God. Hi hanhan mɨt nar ik hɨr nanweikɨn sip nanwet menmen me han enuk o hɨr nenehan me menmen, hɨr han yaaik prar prar nepu hɨr nɨkɨam his mɨr nitehi God menmen.   
\s1 Hɨm me miyapɨr hɨr enisesim  
\p
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt 1Pi 3:3-5\x*Wɨ miyapɨr nererik neit wɨnak ke God, hɨr ap hanhan neremɨnk wɨpe yehes nises menmen yaaim yapɨrwe mau paan kɨr o neriuwet klos yaaim te hɨr nari han ke mɨt miyapɨr au emɨt! Hɨr nanriuwet menmen yaaim keremem miyapɨr yaain neriuwetem. Te hɨr neses hɨras mar im. Hɨr enrɨak yaaim enkaap mɨt miyapɨr han.  
\v 10 \x * \xo 2:10 \xt 1Ti 5:10\x*Im em hɨram yaaim mar ke menmen yaaim hɨr neriuwetem mau his, o teruk o nɨkɨp mɨr.  
\v 11 Hɨr miyapɨr hɨras nankintɨp wɨre wɨre enu enɨt enɨmtau hɨm me mɨt hɨr netporem me hɨm me God hɨr enisesim werek werek.  
\v 12 \x * \xo 2:12 \xt 1Ko 14:34\x*Hi ap ewis miyapɨr nerp natɨp mɨt hɨm me God neit wɨnak ke God naanmɨpror au emɨt! Hɨr enkintɨp enu nentar menmen im.  
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt Jen 2:7, 22; 1Ko 11:8-9\x*Mɨt ninɨn naanmɨpre miyapɨr nentar nɨpaa God kinɨn kewis Adam. Mɨte niuk mɨre Iv hɨre wɨkaru.  
\v 14 \x * \xo 2:14 \xt Jen 3:6, 13; 2Ko 11:3\x*Seten hɨrak kemipɨn Adam au. Iv kerepep. Hɨre winɨn wɨrɨak menmen enum, hɨre weremir hɨm me God.  
\v 15 Te hɨr wen nises hɨm me God, hanhan God ketike mɨt han, hɨr han yaaik prar prar nepu. Hɨr naanmamre hɨras te hɨr ap nanrɨak menmen enum au, te God kakɨkepi hɨr nanu werek nantikerek nanɨntar hɨr nepu witeik nanine nɨkerek nanteiknor hɨm mɨrak.   
\c 3  
\s1 Hɨm me mɨt kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Ap 20:28\x*Hɨm im yaaim. Mɨtɨk hak kerek hanhan kinɨn naanmamre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God, menmen im hɨrak hanhanem hɨram yaaim.  
\v 2 \x * \xo 3:2 \xt Ta 1:6-9\x*Mɨtɨk kar ik kɨrɨak menmen yaaim, te mɨt nansiuwe hɨm enum au. Hɨrak ketenen mɨte piutɨp kerepep. Hɨrak naanmamre hɨrekes ke menmen hɨrak kɨrɨakem. Hɨrak kakwen han kɨrak me menmen yapɨrwe te hɨrak kakɨrɨak menmen kar ke mɨtɨk iuwe kakrɨakem, te mɨt nantɨp hɨrak yaaik te naanmɨpri. Hɨrak han yaaik kakwet mɨt ne wit hak menmen mamɨt wɨnak kɨrak. Hɨrak ekɨrtei hɨm me God te hɨrak kaktɨp mɨt miyapɨr han em werek werek.  
\v 3 Hɨrak ap kaam tɨpar si enum ere ketaritari au emɨt. Hɨrak ap ketike mɨt nenehan nenepan me menmen au. Hɨrak ketikeri enu enɨt werek werek. Hɨrak ap hanhan pewek te han kɨrak kenke kenterim.  
\v 4 Hɨrak naanempre mɨte wetike nɨkerek nɨrak werek werek, hɨr nanises hɨm mɨrak, te han kɨr katɨp kar ik: “Hɨrak iuwe hɨrak yaaik te naanmɨprai me menmen yapɨrwe.”  
\v 5 Mɨtɨk ap naanmɨpre mɨte wetike nɨkerek werek werek au, kakɨrkeik te hɨrak naanmamre mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God werek a? Taauye!  
\v 6 Hɨrak mɨtɨk kises hɨm me God nɨpaa ein ere in au, hɨrak ap naanmamre mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God. Mɨtɨk kar ik hɨrak han ekitet hɨrekes iuwe kentar mɨt hɨr nisesik, te hɨrak han kitet werek werek au. God kakɨwaankek kakɨntar hɨrak han kitet hɨrak iuwe kakɨr nɨpaa Seten epei kɨrɨakem, te God kepɨrek kewaankek.  
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt 2Ko 8:21\x*Mɨt nerer wit wit han ekitet hɨrak yaaik. Au, te hɨr netpɨwek hɨrak enuk hɨrak yɨnk enuk kakises menmen enum, hɨrak seten kakɨwaankek kakɨr saauk mɨt ne wit nenke hepin nekinenim.   
\s1 Hɨm me mɨt hɨr nanrɨak menmen me mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God  
\p
\v 8 Mɨt han kerek nɨrɨak menmen me mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God hɨr enpar ke mɨt ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr in. Hɨr mɨt yaain enrɨak menmen yaaim te hɨr nantɨp hɨr iuwe. Hɨr ap nantɨp nanwenɨn hɨm au. Hɨm miutɨp keremem. Hɨr naam tɨpar si enum yapɨrwe au emɨt! Hɨr ap enrɨak menmen me God, te hɨr nanri pewek yapɨrwe me mɨt kerek nises hɨm mɨrak au emɨt!  
\v 9 Hɨr han ekitet hɨm yaaim God epei kewepyapɨrem kewetaiyem hɨram werek te hɨr enisesim werek werek mekre han kɨr.  
\v 10 Yi yinɨn han ekitet menmen hɨr epei nɨrɨakem hɨram menmen mɨt kerek ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God hɨr enrɨakem o au. Hɨr nɨrɨak menmen yaaim, hɨr enrɨak menmen mɨkaap mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God.  
\v 11 \x * \xo 3:11 \xt Ta 2:3\x*Miyapɨr nɨr hɨr enrɨak menmen werek, te mɨt hɨr nantɨp hɨr iuwe nar ke mɨkan nɨr. Hɨr ap nantɨpan nanisɨsan enum me mɨt miyapɨr han au emɨt! Hɨr nanɨm tɨpar si enum ere netaritari au emɨt! Me menmen yapɨrwe me God, hɨr enrɨakem werek werek.  
\v 12 Mɨt nɨrɨak menmen me mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God hɨr enɨt miyapɨr niutɨp keriyen, hɨr ninɨn naanmamre mɨyapɨr nɨr nantike nɨkerek nɨr werek werek, te hɨr enises hɨm mɨr. Hɨr naanmɨpror nantike mɨt miyapɨr nɨrɨak menmen mekre wɨnak kɨr.  
\v 13 Neimɨn hɨr nɨrɨak menmen yaaim yaaim me mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God, mɨt han nantɨp hɨr yaain, te hɨr natɨp hɨm yaaim me Krais Jisas wɨsenum.   
\s1 Hɨr o as bilong menmen God kɨrɨakem  
\p
\v 14 Hi hanhan anen ari waswas. Hi hewis tɨwei im, te menmen  
\v 15 \x * \xo 3:15 \xt Ef 2:19-22\x*metenɨna kike, ti tewen ertei hinɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr nises hɨm me God. Hɨrak God kepu kɨrɨak menmen, mɨt hɨr ne weiwɨk miutɨp mɨrak. Hɨr netenen hɨm mɨrak naanmɨprewem nar ke teinɨk mɨnan wɨnak.  
\v 16 \x * \xo 3:16 \xt Jo 1:14; Mk 16:19\x*Haiu matɨp hɨm iuwe me hɨm mɨrak mar im. Hɨm hɨrak God kewepyapɨrem kewetaiyem me Krais haiu misesim hɨram iuwe, te mɨt ap nantɨp hɨram enum memipɨn au. Hɨram matɨp mar im:  
\q1 “God keriuwetek kan keweikɨn his kɨre mɨtɨk, te hɨrak kakteiknaiyek.  
\q1 God hɨrak keteɨkɨn mɨt Krais hɨrak Nɨkan kɨrak, wɨ nɨpaa God Hɨmɨn Yaaik kɨkɨak kekrit kau.  
\q1 Hɨrak keteikɨn mɨt ensel hɨrekes.  
\q1 Mɨt hɨr nisesik newepyapɨrek nerer wit wit. Mɨt nerer wit wit nemtewek nisesik.  
\q1 God kitɨwekhi keiyɨn ken wit kɨrak, hɨrak kepu ein naanmɨpre menmen yapɨrwe.”   
\c 4  
\s1 Mɨt enun newenɨn hɨm neteikɨn mɨt menmen enum  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt 2Ti 3:1; 2Pi 3:3; 1Jo 2:18; Ju 18\x*God Hɨmɨn Yaaik katɨp kar ik: Maain mɨt han nanweikɨn sip nanwet hɨm me God, hɨr nanɨmtau hɨm me tɨpir o herwe enum kerek hanhan nanweikɨn han ke mɨt hɨr nanɨnaaiwɨr hɨm me God.  
\v 2 Mɨt enun nemipɨn hɨr nantɨp mɨt miyapɨr hɨm enum mar im. Hekrit hekrit mɨt in newenɨn hɨm ere han kɨr kakmitorpɨn katɨp hɨr nemitetpɨn mɨt miyapɨr han, hɨram menmen weinɨm.  
\v 3 \x * \xo 4:3 \xt Jen 9:3; Ro 14:6; 1Ko 10:30-31\x*Mɨt nar ik natɨp mɨt miyapɨr hɨram enum te hɨr nanɨtan, o hɨr nanɨm menmen ham meiyam. Te haiu mɨt kerek mises hɨm me God haiu mertei hɨm mɨrak werek werek, haiu mertei God kɨrɨak menmen im te haiu minɨn mitehi God haiu metpɨwek hɨrak yaaik, haiu mamɨm.  
\v 4 \x * \xo 4:4 \xt Jen 1:31; Ap 10:15\x*Menmen yapɨrwe God kɨrɨakem hɨram yaaim. Hɨram enum au. Yi yitehi God yi yaitɨp yi han yaaik yeriuwerek, te yi yayɨm.  
\v 5 Hɨm me God metike hɨm yi yewenɨpiyek yeriuwerem hɨram mɨrɨak menmen hɨram yaaim te yi yayɨm.   
\s1 Timoti kakrɨak menmen yaaim me Krais  
\p
\v 6 Ti atɨp nit yinan ein hɨm im, te ti mɨtɨk yaaik hɨrɨak menmen me Krais Jisas werek werek. Hɨm yaaim me God ti hewetewem, ti eisesim. Hɨram mamkepit ti erɨak menmen mɨrak mar ke menmen mamkaap yɨnk kit.  
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt 1Ti 1:4, 6:20; 2Ti 2:16\x*Ti eweikɨn sip ewet hɨm me wit tɨpir o tɨpitɨm weinɨm kerek mɨt miyapɨr enun ne mɨt hɨr netpim nisesim. Hɨram yaaim te mɨt kerek nises God hɨr han kitetim au emɨt! Ti naanmampre hɨrekes te han kit hɨrak kakises hɨm me God kerekek.  
\v 8 \x * \xo 4:8 \xt 1Ti 6:6\x*Ti esiuknen einɨnem, hɨram mamkepit kike, te ti yɨnk kit kaku werek. Ti yaaik erɨakem, te ti ehinɨn eiyises hɨm me God mekre han kit. Menmen im mamkaap hɨmɨn kit wɨsenum me petepin in ek, hɨram mamakekpik maain ti etike God yi eiyu eiyɨt.   
\p
\v 9 \x * \xo 4:9 \xt 1Ti 1:15\x*Hɨm im hi hetputem hɨram yaaim mɨt nanɨmtewem nanisesim.  
\v 10 \x * \xo 4:10 \xt 1Ti 2:3-4\x*God kepu haiu memeriyɨwek kaknen kakɨthis haiu mɨt miyapɨr kerek memtau hɨm mɨrak misesik. Hɨrak hanhan kakɨkepei haiu mɨt yapɨre, maain hɨrak kaktaihis, haiu mɨt miyapɨr meperkɨkem mamisesim han ekitetim.  
\v 11 Ti atɨp mɨt miyapɨr ein hɨm manp me menmen im ti eteiknorem te hɨr enisesim.  
\v 12 \x * \xo 4:12 \xt Ta 2:15\x*Ti ap ewis mɨt hɨr nanɨnan yipɨr nanwɨrek nanɨntar ti pipɨak au. Ti ehinɨn mɨt eteiknor menmen yaaim, te hɨr enisɨsutem. Ti atɨp hɨm yaaim, eises menmen yaaim, hanhan heriuwe mɨt, ehises hɨm me God, han yaaɨk prar prar ehu, te hɨr nanises hɨm mit.  
\v 13 Ti wen emeriyo hi anen, ti ekine hɨm mau tɨwei me God etpim hɨm iuwe eteikɨn mɨt miyapɨr menmen mɨrak werek werek.  
\v 14 \x * \xo 4:14 \xt 2Ti 1:6; Ap 6:6, 8:17\x*Ti naanempre hɨrekes te ti erɨak menmen nɨpaa God Hɨmɨn Yaaik kewepyapɨrem kewetitem. Hɨrak kewetitem me wɨ mɨt profet natɨp God kewetitem, te mɨt iuwe kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God hɨr newis his mentar paan kit, te ti hetɨwem.  
\v 15 \x * \xo 4:15 \xt 1Ti 5:22\x*Ti ehises menmen im ti han ekitetim iuwe te maain mɨt nanɨr menmen ti erɨakem, hɨr han kɨr katɨp ti epei hɨrɨak menmen in ek, ti hɨrɨak menmen yaaim iuwe.  
\v 16 Ti naanmɨpre menmen mit ti hɨrekes erɨakem metike menmen ti eteikɨn mɨt em. Ti eises hɨm im hi hetputem, ti ekaap hɨrekes hetike mɨt kerek nemtau hɨm mit. Te yi eiyises hɨm me God werek werek, maain yi eiyu eitikerek.   
\c 5  
\s1 Hɨm mamkaap Timoti kinɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt Lev 19:32\x*Ti ap ene ne mɨt au emɨt! Ti etpor main main ekepi har ke ti hɨkaap haai kit. Ti atɨp ekaap pipep yapɨrwe har ke ti ekaap kikrek nit.  
\v 2 Ti ekaap miyapɨr enun ne mɨt ehɨr ke ti hɨkaap miye pit. Ti hɨkaap miyapɨr nɨhan har ke ti ekaap yenten pit. Te ti han yaaik prar prar ehu. Ti ap han ekitet ari nɨhan au emɨt!   
\s1 Hɨm me miyapɨr mɨkan nɨr epei naa  
\p
\v 3 Mɨtɨk ke mɨte kerek wises God, hɨrak kaa, te hɨre wepu weiniye, ap mɨtɨk kei naanmɨprewe au, mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nankepiye naanmamprewe werek werek.  
\v 4 Au ek, nɨkerek o nepenyerer nepu, hɨr naninɨn nanɨrtei hɨras naanempre miye haai o maamrer nɨr, hɨr naanempror emrer menmen nɨpaa miye, haai o maamrer nerekyorem. Hɨr enrɨakem te God han yaaik ekriuweri.  
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt Lu 2:37, 18:7\x*Mɨtɨk ke mɨte hɨre wises God hɨrak epei kaa, hɨre wepu weiniye, mɨt ap naanmɨprewe au, hɨre wises God hekrit hekrit, hɨre witɨwekhi hɨrak kakɨkepiye me menmen.  
\v 6 Te mɨte hap kerek mɨtɨk kɨre epei kaa hɨre wepu weiniye, hɨre waurɨak enum wises han kɨre, te hɨre wises menmen yapɨrwe me tɨ, hɨre war ke mɨte epei waa wentar hɨre weweikɨn sip wewet God.  
\v 7 Ti etɨp miyapɨr etpor hɨm manp hɨr enises hɨm im hi epei hetputem, te mɨt han ap nanɨtpor me menmen enum me wɨ hɨr naanmɨpror me menmen.  
\v 8 Neimɨn hɨr ap naanmamre mɨt nɨr ne weiwɨk miutɨp, o neimɨn hɨr ap naanempre miye haai nɨr, hɨr enun. Menmen enum im hɨr nɨrɨakem hɨram enum minɨn menmen mɨt enun ap ne weiwɨk me God hɨr nɨrɨakem.   
\p
\v 9 Mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God, hɨr enwis niuk mɨr emu tɨwei me miyapɨr nar ik hɨr naanempror. Neimɨn nepu weinɨm, hɨr ne miyapɨr, hɨr naninɨn 60 tito, nɨpaa hɨr neit mɨt niutɨp niutɨp keriyen.  
\v 10 \x * \xo 5:10 \xt Hi 13:2\x*Mɨt miyapɨr hɨr entɨp hɨr epei nɨrɨak menmen yaaim mar im: Hɨr nine nɨkerek naanmɨpror werek werek, hɨr newet mɨt miyapɨr ne wit hak menmen, hɨr nekemyet hɨt me mɨt miyapɨr nises hɨm me God neteiknor hɨr han yaaik nankepi. Mɨt miyapɨr nɨpaa menmen mewaanki, hɨr nɨpaa nɨrɨak menmen yaaim yapɨrwe nekepi. Neimɨn nɨrɨak menmen mar im, te hɨr mɨt miyapɨr naanmamror.  
\v 11 Hɨr ap enwis niuk mau tɨwei hekrit hekrit naanempre miyapɨr nɨhan netike miyapɨr tokek kerek mɨt nɨr epei naa au, hɨr nepu weinɨn au emɨt! Maain hɨr han kɨr kakɨkrit, hɨr han yaaik nɨrɨak menmen me Krais au. Hɨr hanhan nanɨno nanɨt mɨt han.  
\v 12 Te hɨr nanwen hɨm nɨpaa hɨr netpim me hɨr nanu weinɨm nanrɨak menmen me mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God keriyen. Hɨr nɨrɨak menmen im, te mɨt nantɨp hɨr nɨrɨak enum.  
\v 13 \x * \xo 5:13 \xt 2Te 3:11\x*Miyapɨr nɨhan netike miyapɨr tokek mɨt nɨr epei naa, hɨr nɨrɨak menmen mar eim metike menmen im. Hɨr nanu yain yain nanrer wɨnak me miyapɨr han, hɨr nanɨmtau hɨm natɨpan nisesan me mɨt miyapɨr han, hɨr nanɨno nantɨp menmen ap yaaim, te hɨr nantɨp menmen haiu mɨnaain hɨr netpim.  
\v 14 \x * \xo 5:14 \xt 1Ko 7:9\x*Te hi hanhan heriuwe miyapɨr nɨhan netike miyapɨr tokek kerek mɨt nɨr epei naa, hɨr enɨt mɨt han, nanine nɨkerek, naanempre menmen mɨr me wit, te hɨr ap enwis mɨt miyapɨr enun nanipei enum au, haiu emu werek werek, te haiu ap yɨnk enuk au.  
\v 15 Miyapɨr han epei neweikɨn sip newet menmen yaaim, hɨr nises menmen enum me Seten.  
\v 16 Mɨt miyapɨr nises hɨm me God, mɨtɨk kei kɨr kaa, mɨte pɨrak wepu weiniye, hɨr hɨras naanemprewe, te mɨt ne weiwɨk me God au. Hɨr nankaap miyapɨr enun ne mɨt weinɨn keriyen, nanwetɨr menmen naanmamror.   
\s1 Hɨm me mɨt iuwe ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr han  
\p
\v 17 \x * \xo 5:17 \xt 1Ko 16:18\x*Hɨram yaaim te hɨr mɨt kerek naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God ein, hɨr mɨt miyapɨr mɨt ein nanrekyor yaaim. Hɨram yaaim te hɨr enwet mɨt iuwe in pewek me wɨ wik me menmen hɨr nɨrɨakem mamre wɨ miutɨpen. Hɨram yaaim iuwe te mɨt ninɨn naanmɨpre mɨt ne weiwɨk me God netike mɨt kerek natɨp mɨt miyapɨr hɨm me God, hɨr enwetɨr pewek me wɨ wik me menmen hɨr nɨrɨakem mamrer wɨ miutɨpen mar ke mɨt han ein.  
\v 18 \x * \xo 5:18 \xt Diu 25:4; 1Ko 9:9; Mt 10:10\x*Menmen im hɨram yaaim mentar tɨwei me God matɨp mar im: “Bulmakau kentɨrer rais haas keremsuwo, ti ap ehɨt waai eiyepet hɨm mɨram au.” Hɨram wen matɨp, “Keimɨn kɨrɨak menmen, hɨrak kakɨt pewek mamrerim.” Mɨt kerek natɨp mɨt miyapɨr hɨm me God, hɨr mɨt ne weiwɨk me God naanmamror nanwetɨr pewek me menmen.  
\v 19 \x * \xo 5:19 \xt 2Ko 13:1\x*Ti ap emtau hɨm me mɨtɨk kiutɨp hɨrak katɨp kesiuwe hɨm me mɨtɨk iuwe naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God ein au emɨt! Mɨtɨkɨt wik o wikak tatnen tatsiuwe hɨm mɨtɨk, te ti emtau menmen hɨrakɨt tatputem.  
\v 20 \x * \xo 5:20 \xt Ga 2:14; Ef 5:11\x*Hɨrak kɨrɨak menmen enum, ti enerek etpɨwek me ninaan me mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God ein, te hɨr enɨnaain hɨr ap enises menmen hɨrak kɨrɨakem au emɨt!   
\p
\v 21 Me ninaan me God, Jisas Krais ketike mɨt nɨrak ensel, hi hetput hɨm manp. Ti ehises hɨm im hi nepei hetputem. Ti erɨak menmen me mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God, te ti erɨakem empɨram empɨram.  
\v 22 Ti ap ewis his mentar mɨtɨk waswas te ti ehimɨtanek hɨrak naanmɨpre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God neit wit hak au emɨt! Maain hɨrak kakrɨak menmen enum, menmen enum mɨrak mamwit, te ti naanmamre hɨrekes keimɨn ti ewis his menterik ehimɨtanek hɨrak kinɨn naanmamre ɨt ne weiwɨk me God.  
\v 23 Ti ap ehɨm tɨpar weinɨm au emɨt! Ti hɨnap yapɨrwe, te ti ehɨm tɨpar wain meiyam emnep menmen mekre tu kit.   
\p
\v 24 Menmen enum mɨt han nɨrɨakem, mɨt yapɨrwe hɨr nerteiyem, te haiu han kitetim haiu mertei hɨr mɨt enun. Mɨt han nɨrɨak menmen enum nɨsawɨnem au meit, haiu mepɨtariyem. Te God han kitetim maain hɨrak kakwepyapɨrem kakteikɨn mɨt em.  
\v 25 Mar im, menmen yaaim mɨt han nɨrɨakem, mɨt yapɨrwe nerteiyem hɨr han kitetim. Te menmen yaaim mɨt nɨrɨakem te mɨt nerteiyem au, God han kitetim te maain hɨrak kakwepyapɨrem kakteikɨn mɨt em.   
\c 6  
\s1 Hɨm me mɨt hɨr nɨrɨak menmen me mɨt nɨr iuwe  
\p
\v 1 \x * \xo 6:1 \xt Ef 6:5; Ta 2:9-10\x*Mɨt kerek nɨrɨak menmen me mɨt nɨr iuwe hɨr han ekitet mɨt iuwe nɨr hɨr yaain, te hɨr mɨt iuwe ap nantɨp enum me niuk me God kaktike menmen mɨt ne weiwɨk me God hɨr nɨrɨakem.  
\v 2 \x * \xo 6:2 \xt Fm 16\x*Mɨt kerek nɨrɨak menmen me mɨt nɨr iuwe hɨr nises hɨm me Krais, hɨr ap nanɨnan yipɨr nanwɨrek han kakitet nanɨr ik: “Hɨrak kai yinak kerekek, te hi eweikɨn sip ewet hɨm mɨrak ehises han kai kerekek.” Menmen im au emɨt! Hɨr han ekitet menmen yaaim enrɨak menmen yaaim iuwe nankaap mɨt iuwe nɨr nentar mɨt iuwe nɨr nises hɨm me Krais, hɨr hanhani nanrekyor yaaim.  
\s1 Menmen yaaim yi eiyisesim te yi eiyu werek werek  
\p Hekrit hekrit ti eteikɨn mɨt menmen im ti etporem te hɨr enisesim.  
\v 3 \x * \xo 6:3 \xt 2Ti 1:13; Ga 1:6-9\x*Jisas Krais ketpai hɨm yaaim hɨrak kekepai haiu mises God. Mɨtɨk hak hɨrak ap kises hɨm yaaim me Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais, hɨrak katɨp mɨt hɨm ham,  
\v 4 hɨrak mɨtɨk enuk paan tokim kertei menmen me God werek werek au. Hɨrak hanhan ketike mɨt han hɨr natɨpan nanɨnehan nanɨntar hɨm weinɨm. Hɨm im mamrɨak mɨt hɨr han kekrit han enuk neriuwehan, hɨr nenehan me menmen, hɨr natɨpan enum nesiuwehan hɨm enum, hɨr han kitet enum me nɨr yinan.  
\v 5 \x * \xo 6:5 \xt 2Ti 3:8, 4:4; Ta 1:14\x*Mɨt nar ik nɨpaa nises God, te in ek hɨr neweikɨn sip newet God, te hɨm mɨrak mau mekre han kɨr au. Hɨr newaank hɨras han kɨr enuk netari hɨm mɨrak. Hɨr han kitet hɨr natɨp mɨt hɨm me God hɨram mamkepi, hɨr nanɨt pewek yapɨrwe, te hɨr nanu werek werek. Te hɨr au.   
\p
\v 6 \x * \xo 6:6 \xt 1Ti 4:8; Fl 4:11-12; Hi 13:5\x*Mɨt han yaaik nanu nanriuwe menmen hɨr nɨpaa ere in netenenim, hɨr nanises hɨm me God, te menmen im mamkepi hɨr nanu werek werek.  
\v 7 \x * \xo 6:7 \xt Jop 1:21; Ekl 5:15\x*Nɨpaa miyerer naiu ninai, haiu me his mepnen. Maain haiu mami, haiu mamɨhis mamno. Pewek hɨram ap te mamɨrkeik mamkepai te God kaktɨp haiu yaain te haiu mamu werek werek a? Taauye!  
\v 8 \x * \xo 6:8 \xt Pro 30:8\x*Haiu metenen menmen mamɨm mamtike menmen haiu mamriuwetem naanmamre yɨnk kaiu, hɨram werek.  
\v 9 \x * \xo 6:9 \xt Pro 23:4, 28:22\x*Te mɨt kerek hanhan nanɨt pewek yapɨrwe, hɨr nɨre sak ketut hapɨk me menmen mɨnɨn hɨrak kakno kakɨm au. Hɨrak ketari hɨrak kenke kaa kekre hei. Mɨt kerek hanhan pewek yapɨrwe, hɨr nɨre sak. Han kɨr kakɨnke kakɨntar menmen yapɨrwe te hɨr nanises menmen enum, hɨr nanɨwaank hɨras.  
\v 10 Mɨt han kɨr kenke kentar pewek, hɨram hɨr o as me menmen enum yapɨrwe. Mɨt han hɨr han kɨr kenke kentar pewek, te hɨram menipi hɨr neweikɨn sip newet God. Maain hɨr han tewenɨn hɨras me menmen enum hɨr nɨrɨakem.   
\s1 Ti naanempre menmen God kewisim mekre han kit  
\p
\v 11 Te ti mɨtɨk ke God, ti enepɨn menmen im enum. Ti eweikɨn sip ewetɨwem. Ti erɨak menmen yaaim ehises menmen God hanhan haiu mamisesim, ehises hɨm mɨrak, ti hanhan mɨt, ti han tokik ehu me mɨt hɨr nerekyut menmen enum, ti ap han enuk heriuwe mɨt erekyor enum au emɨt!  
\v 12 Ti ehises menmen God emɨkre han kit iuwe enum emɨr ke mɨt hɨr hanhan nesiuknen waswas nanɨt menmen. Ti hɨrɨak menmen mar im, hɨram mamkepit te ti ehises menmen mɨrak werek werek ere maain ti etike God yi eiyu werek werek. Nɨpaa God kehimɨtenut me menmen im, ti nepei atɨp mɨt yapɨrwe etpor har ik: “Hi amɨ ehises hɨm yaaim me God.”  
\v 13 Hi hetput me ninaan me God kerek kɨrɨak menmen yapɨrwe mamu mamɨt, hɨrak ketike Jisas Krais kerek nɨpaa katɨp hɨm yaaim me God kerp ninaan me mɨtɨk iuwe gavman Pontias Pailat,  
\v 14 me ninaan me God ketike Krais Jisas hi hetput, ti naanempre hɨrekes ehises hɨm nɨpaa hi hetputem, te mɨt han ap nantɨp enum me menmen im au. Ti naanempre menmen im ere Mɨtɨk luwe kaiu Jisas Krais kaknen kakwepyapɨr hɨrekes me wɨ God kaktɨp hɨrak werek te hɨrak kakriuwet Krais pɨke kaknen.  
\v 15 Krais pɨke kaknen me wɨ kerek God kɨmat hɨrak kaknen, God ik hɨrak yaaik kerekek hɨrak Mɨtɨk luwe kinɨn mɨt iuwe yapɨrwe, hɨrak hɨrekes kerekek hɨrak iuwe.  
\v 16 Hɨrak kerekek kaki au hɨrak kaku tipmain tipmain enum eik. Hɨrak kau kekre si iuwe merhɨhe wɨsenum minɨn wepni ap te mɨt nanɨno menep nanɨrek taau! Nɨpaa ere in mɨtɨk kiutɨp ap kɨrek, ap te haiu mɨt ne tɨ nanɨrek taau. Haiu mɨt emwenɨpi niuk mɨrak hɨrak iuwe, hɨrak kakinɨn naanmamre menmen yapɨrwe tipmain tipmain enum eik. Keremem.   
\s1 Hɨm me mɨt hɨr netenen menmen yapɨrwe  
\p
\v 17 Ti atɨp mɨt kerek netenen pewek yapɨrwe, hɨr ap han kitet hɨras hɨr yaain ninɨn mɨt han ein, au emɨt! Hɨr ap han ektɨp menmen mɨr yapɨrwe mamkepi taau. Hɨram mamɨwaank waswas. God kerek kewetai menmen yapɨrwe mamrekyei han yaaik, hɨrak kerekek kakɨkepi. Pewek taau!  
\v 18 Ti etpor pewek mamkepi te hɨr nanu werek au. Menmen yaaim hɨr nɨrɨak mɨt em hɨram mamkaap hɨras hɨr nanu werek werek. Te hɨr enrɨak yaaim enkaap mɨt enwetɨr menmen mɨr yapɨrwe.  
\v 19 Hɨr nanrɨak menmen im nanɨr ke hɨr nemi menmen me maain mamkepi. Hɨram yaaim mar ke teinɨk kɨkaap wɨnak keperp, hɨram mamkepi nanu werek werek nantike God tipmain tipmain enum eik. Hɨr nanrɨak menmen mar im in ek, hɨr enu werek werek nanɨr maain hɨr nantike God nanu. Menmen im keremem mamkepi hɨr nanu werek werek. Pewek taauye!   
\s1 Ti naanempre menmen mit werek werek  
\p
\v 20 \x * \xo 6:20 \xt 2Ti 1:14; 1Ti 4:7\x*Timoti, ti naanempre hɨm yaaim me God werek werek nɨpaa mɨt han netputem, te ti atɨp mɨt han em. Ti eweikɨn sip ewet hɨm enum weinɨm ap mises hɨm me Krais. Ti eweikɨn sip ewet hɨm enum me meremir hɨm yaaim haiu misesim. Mɨt nemipɨn natɨp nar ik: “Yi eiyises hɨm maiu yaaim, te yi eiyɨrtei wɨsenum.” Menmen im au emɨt!  
\v 21 \x * \xo 6:21 \xt 2Ti 2:18\x*Mɨt han hɨr nises hɨm mar im, te hɨr nɨnaaiwɨr hɨm yaaim me Krais newaank hɨras.  
\p Hi hanhan God kakrekyi menmen yaaim.   
\s1 Mepɨr keremem