\id 1PE - Au NT [avt] -Papua New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h 1 PITA 
\toc1 Tɨwei Pita Kewisɨk - 1 
\toc2 1 Pita 
\toc3 1 Pi 
\mt1 Tɨwei Pita Kewisɨk - 1  
\imt1 Menmen me tɨwei ik  
\io1 Pɨta katɨp mɨt ne sios gude \ior 1:1-2\ior*  
\io1 Hɨm me God Haai kaktaihis mamno wit kɨrak \ior 1:3-12\ior*  
\io1 Pita katɨp mɨt hɨr ap nanwis menmen enum emamɨwaank menmen yaaim in ek hɨr nisesim \ior 1:13–2:10\ior*  
\io1 Hɨm me menmen mɨt ne weiwɨk me God nanisesim eme wɨ menmen enum mamnen mamɨwaanki \ior 2:11–4:19\ior*  
\io1 Hɨm me menmen mɨt ne sios hɨr nanisesim \ior 5:1-11\ior*  
\io1 Pita katɨp mɨt hɨm mɨkaru \ior 5:12-14\ior*  
\c 1  
\p
\v 1 \x * \xo 1:1 \xt Je 1:1\x*Hi Pita nɨpaa Jisas Krais keriuweta hi hen hewepyapɨr hɨm mɨrak, hi hewis tɨwei ik ken yi mɨt. Nɨpaa mɨt han nepɨri yi yɨnaaiwɨr Jerusalem yi yen yau provins Pontas, provins Galesia, provins Kapadosia, provins Esia metike provins Bitinia. Yi yar ke mɨtɨk keke wit hak kan ketikewi kaku kike, maain hɨrak pɨke kakno wit kɨrak eik. Mar im yi yau tɨ in me wɨ kike te maain yi yayi yi yaino yayu wit ki yaaik eik God kewik.  
\v 2 \x * \xo 1:2 \xt Ro 8:29; 2Te 2:13; Hi 12:24\x*God Haai kehimɨteni yi mɨt nɨrak yentar hɨrak nɨpaa kerteiri han kitet kerekyi han ki yaaik prar prar yɨre tɨpar nemnok. Hɨrak kɨrɨak menmen im keriuwe God Hɨmɨn Yaaik te yi yises hɨm me Jisas Krais, hemkre mɨrak merekyi yi yaain. Hi hanhan God han yaaik kɨrak kaku kaktikewi te yi eiyu werek werek. Hi hanhan menmen im yaaim mamu mamtikewi wɨsenum.   
\s1 Maain haiu mamu mamtike God haiu mamɨt menmen yaaim  
\p
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt 2Ko 1:3\x*Haiu emwenɨpi niuk me God hɨrak Haai ke Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais. Haiu emwenɨpiyek mamɨntar hɨrak han tewenɨnai wɨsenum kerekyei haiu han kaiu yaaik keriuwe Jisas Krais nɨpaa hɨrak kaa te God kɨkɨak kekrit kepu.  
\v 4 \x * \xo 1:4 \xt Kl 1:12\x*Te in ek haiu memerɨr menmen mamkaap hɨmɨn kaiu God kakwetaiyem. Hɨrak naanmɨpraiyem meit wit kɨrak, menmen mamɨwaankem au. Hɨram yaaim prar prar, hɨram mamu werek werek tipmain tipmain enum eik.  
\v 5 \x * \xo 1:5 \xt Jo 10:28, 17:11\x*Menmen im hɨram me yi mɨt kerek yi han kitet God naanmɨpri kentar hɨrak wɨsenuk ere yi yayɨt menmen God kemerɨr kakwepyapɨrem me wɨ maain Jisas pɨke kaknen tɨ.   
\p
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt 1Pi 5:10; Je 1:2\x*Yi han yaaik eiyu eiyɨntar menmen im God kakrekyiyem te in ek me wɨ kike yi han enuk kike yeriuwe menmen ham enum mamnen mamriwaank.  
\v 7 \x * \xo 1:7 \xt Jop 23:10; Pro 17:3; Ais 48:10; Sek 13:9; Mal 3:3; Je 1:3\x*Menmen im mamnen te God kakɨr han ki kakɨrtei yi yisesik yeriuwe han ki karkeik. Mɨt hɨr newɨr gol mekre si ere meweikɨn mɨre tɨpar, hɨr neit menmen enum mewim mamno te gol keremem mepu. Mar im God kewis menmen enum mamnen mamriwaank te hɨram mampar menmen enum mekre han kaiu mamno ere menmen yaaim mekre han kaiu, haiu mamises God werek werek. Menmen yaaim mekre han ki minɨn gol. Maain gol mamɨwaank mamɨt te menmen mekre han ki au. Maain Jisas Krais pɨke kaknen kakwepyapɨr hɨrekes, yi eiyɨt niuk iuwe, God kaktɨp yi yaain, hɨrak kakweti menmen mɨrak yaaim iuwe.  
\v 8 \x * \xo 1:8 \xt Jo 20:29; 2Ko 5:7\x*Yi ap yɨr Jisas Krais wen au, te yi han tewenɨnek. In ek yi ap yɨrek wen au, te yi yisesik yepu han yaaik wɨsenuk. Yi han yaaik wɨsenuk  
\v 9 \x * \xo 1:9 \xt Ro 6:22\x*hɨm ap te mamwepyapɨr werek werek menmen mekre han ki. Yi han yaaik eiyɨntar menmen im: Yi yises God te hɨrak kaktihis, maain yi eiyu eitikerek.   
\p
\v 10 \x * \xo 1:10 \xt Mt 13:16-17\x*Me menmen im nɨpaa mɨt profet hɨr han kitet yapɨrwe nanɨrtei menmen werek werek hɨr newepyapɨrem me menmen im God kakrekyiyem kakwetiyem.  
\v 11 \x * \xo 1:11 \xt Sam 22; Ais 53; Lu 24:26-27\x*Hɨmɨn Yaaik ke Krais kekreri kewepyapɨr menmen enum mamɨwaank Krais te maain hɨrak kakɨt niuk iuwe. Hɨr profet han kitetim nitehiyan nar ik: “Maain wɨ mamɨrkeim hɨrak kaknen? Mekam mamnen me wɨ im?”  
\v 12 \x * \xo 1:12 \xt Ef 3:10\x*Nɨpaa God epei keteiknor menmen hɨr newepyapɨrem hɨram ap mamkepi au. Hɨm im maain mamkaap yi mɨt keriyen me menmen im mɨt kerek newepyapɨr hɨm yaaim me God hɨr netpiyem. In ek God Haai kesiuwe God Hɨmɨn Yaaik kan kɨkaap mɨt in te hɨr netpi hɨm im yaaim. Mɨt ensel hɨr mɨt God keriuweti nɨrɨak menmen mɨrak. Nɨpaa hɨr hanhan nertei menmen im me Krais, te hɨr au. God ketpor au hɨrak kepakɨnem.   
\s1 Yi mɨt eirɨak menmen yaaim eiyu han yaaik prar prar  
\p
\v 13 Te yi han ekitet eiyu naanempre hɨras. Yi han ekitet iuwe menmen yaaim God kakwetiyem wɨ maain Jisas Krais pɨke kaknen kakwepyapɨr hɨrekes.  
\v 14 \x * \xo 1:14 \xt Ro 12:2; Ef 2:3, 4:17-18\x*Yi yises God yɨre nɨkerek yaain nises hɨm me miye haai. In ek yi ap han ekitet menmen enum mar ke nɨpaa yi yetari God yi hanhan yɨrɨakem au. Em emɨt!  
\v 15 Te yi yɨre God hɨrak kari han ki yi eiyɨt menmen mɨrak yaaim. Hɨrak kepu han yaaik prar prar te yi yaipau han yaaik prar prar me menmen yapɨrwe yi yɨrɨakem.  
\v 16 \x * \xo 1:16 \xt Lev 11:44-45; Mt 5:48\x*Yi eirɨakem eiyɨntar God kewis hɨm mau tɨwei matɨp mar im: “Yi han yaaik prar prar eiyu eiyɨntar hi God hi han yaaik prar prar.”   
\s1 God ketaihis keriuwe menmen iuwe  
\p
\v 17 \x * \xo 1:17 \xt Mt 6:9; Ro 2:11; 2Ti 4:14; Rev 2:23\x*Hɨrak God skelim haiu mɨt yapɨrwe mɨpɨran me menmen haiu mamrɨakem. Te yi mɨt kerek yi yenewek “Haai,” yi yetikerek yewepnak, yi naanempre hɨras me menmen yi yɨrɨakem. Me wɨ kike yi yau tɨ ik e, yi ap einip God han enuk kakɨrwi.  
\v 18 \x * \xo 1:18 \xt 1Ko 6:20\x*Yi eirɨak menmen im hi hetpiyem eiyɨntar yi yertei God epei ketihis me menmen enum weinɨm nɨpaa yi yisesim, yi yetenenim me nɨpaa maamrer ein nɨrɨakem neteikniyem. God ap kaktihis keriuwe wɨnak pewek hɨram mamɨwaank au.  
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt Ap 20:28; Hi 9:12-14; 1Pi 1:2\x*Hɨrak ketihis keriuwe hemkre yaaim me Krais. Krais hɨrak kɨre miyak sipsip wikes teknei makɨp au, yɨnk hɨrak yaaik prar prar keit kar ke hɨm me God Moses kewisɨm hɨram metpim.  
\v 20 \x * \xo 1:20 \xt Ap 2:23; Ef 1:4\x*Nɨpaa God kewis tɨ wen au, hɨrak kehimɨtan Krais kaknen te hɨrak kemerɨr ere wɨ mɨkaru im e, hɨrak kakwepyapɨr hɨrekes kakɨkepi.  
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt Jo 14:6; Ro 4:24, 5:1-2, 10:9\x*Te yi yises God yentar Krais. Hɨrak kaa te God kɨkɨak kekrit kepu, hɨrak kewisɨwek niuk iuwe te yi yisesik yemerɨr hɨrak maain kaktihis yi yayu yaitikerek.   
\s1 Yi han tewenɨn ni yinan  
\p
\v 22 \x * \xo 1:22 \xt Jo 13:34; Ro 12:10\x*Yi epei yɨrɨak han ki yaaik prar prar yeriuwe hɨm yaaim me God yi yisesim, te yi yemipɨn ni yinan au. Yi han tewenɨni. Yi han etwenɨnan iuwe eiriuwe han ki yaaik prar prar.  
\v 23 \x * \xo 1:23 \xt Jo 1:13; Hi 4:12\x*God kerekyi yi yaain yeriuwe hɨm mɨrak mamu tipmain tipmain enum eik yi yisesim. Hɨm mɨrak mamɨwaank au, te yi hɨmɨn ki ap mamɨwaank au. Yi yɨre nɨkerek ne Mɨtɨk Iuwe ap te kaki au.  
\v 24 \x * \xo 1:24 \xt Ais 40:6-8; Je 1:10-11\x*Hɨm im yaaim mentar hɨm me God mau tɨwei matɨp:  
\q1 “Mɨt yapɨrwe hɨr nɨre yenkis, niuk iuwe mɨr hɨram mɨre timen. Maain mar ke yenkis meweiwei mami, timen mamnep mamno tɨ mamɨsine mamɨt, te niuk iuwe me mɨt ne tɨ au mamɨt.  
\v 25 Te hɨm yaaim me Mɨtɨk Iuwe hɨram mamu tipmain tipmain enum eik.” Hɨm im hɨram hɨm keremem nɨpaa haiu epei metpiyem.   
\c 2  
\s1 Mɨtɨk Iuwe hɨrak kɨre teinɨk mɨtɨk kɨnan wɨnak  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt Ef 4:22; Je 1:21\x*Yi eiyɨpɨr menmen enum mekre han ki, hɨm me memipɨn, eitɨp hɨm weise tɨpar, hemkre menepam me menmen, yesiuwe hɨm an. Menmen mar im emɨt!  
\v 2 \x * \xo 2:2 \xt Mt 18:3; 1Ko 3:2\x*Yi yɨre nɨkerek hemkre tuk hanhan nɨm, yi hanhan hɨm yaaim me God te yi eire iuwe eiyɨrtei menmen me God werek werek. Yi hanhan hɨm yaaim eiyisesim,  
\v 3 \x * \xo 2:3 \xt Sam 34:8\x*eiyɨntar yi epei yertei Mɨtɨk Iuwe hɨrak yaaik nepei kekepi kesak menmen enum yi yɨrɨakem.   
\p
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt Sam 118:22; Mt 21:42; Ais 28:16\x*Yi eiyises Jisas menep menep. Hɨrak kɨre teinɨk yaaik mɨt ne tɨ nɨnapen nepɨrek, te God han kitet hɨrak yaaik kehimɨtanek kime wɨnak keriuwerek. Hɨrak kesak menmen enum haiu mɨrɨakem, hɨram mɨre hɨrak kime wɨnak ke God.  
\v 5 \x * \xo 2:5 \xt Ef 2:21-22; Eks 19:6; Ais 61:6; Rev 1:6; Ro 12:1\x*Yi mɨt yi yɨre teinɨk yaaik te God kaktihis kakrekyi yi yɨre wɨnak kɨrak, yi yen niutɨp yɨre weiwɨk miutɨp mɨrak. Yi eire mɨt pris. Nɨpaa hɨr nenep samiyak newisɨm mentar nan nesiyem newepwarem newet God em. Mar im menmen yaaim yapɨrwe yi yɨrɨakem hɨram me God yi eiwet God hɨras yetike menmen yaaim yi eirɨakem te God hanhanem kakɨntar menmen yaaim Jisas Krais epei kerekyiyem hɨrak kesak menmen enum mi.  
\v 6 \x * \xo 2:6 \xt Ais 28:16; Ro 9:33; Ef 2:20\x*Hɨm me God mau mekre tɨwei matɨp mar im:  
\q1 “Yi eiyɨmtewem. Hi ehimɨtan teinɨk mɨtɨk hewisɨk keit wit Saion kerp nɨmɨn kɨnan wɨnak. Neimɨn nanisesik hɨr ap yɨnk enuk nanriuwerek au.” Krais hɨrak teinɨk mɨtɨk kɨnan wɨnak, hɨrak kakɨkepi kaktorhɨs.  
\v 7 \x * \xo 2:7 \xt Mt 21:42\x*Yi mɨt kerek yi yises Krais, yi han kitet hɨrak yaaik iuwe. Te neimɨn au, hɨm me God matɨp mar im:  
\q1 “Hɨrak kɨre teinɨk mɨt newep wɨnak hɨr natɨp hɨrak enuk. Au, God katɨp hɨrak yaaik iuwe.” (Hɨrak kɨre teinɨk mɨtɨk kerp nɨmɨn kɨnan wɨnak siup.)  
\v 8 \x * \xo 2:8 \xt Ais 8:14; Ro 9:33\x*Mɨt kerek hɨr ap nisesik au neweikɨn sip newetɨwek, Krais hɨrak kɨre nan kenip mɨt nar ek nankenpetɨp mɨnwik te hɨr nanɨnkewɨn nanɨwaank hɨras. Hɨm me God mau tɨwei matɨp me menmen im. Hɨram matɨp mar ik:  
\q1 “Ik ek hɨrak nan te mɨt nankenpetɨp mamɨnwik nanɨnkewɨn.”   
\s1 Haiu mɨt miyapɨr ne weiwɨk miutɨp me God  
\p
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt Ais 43:20-21, 9:2; 1Pi 2:5; Ta 2:14; Ap 26:18; Ef 5:8\x*Te yi yar ik au. Yi ne weiwɨk miutɨp nɨpaa God kehimɨteni, yi yɨre mɨt pris nɨrak kerek newenɨpi niuk mɨrak iuwe. Yi yɨre mɨt miyapɨr yɨrɨak menmen me God keremem. Yi yɨre mɨt miyapɨr nɨrak te yi eiwepyapɨr menmen yaaim iuwe hɨrak kɨrɨakem. Hɨrak kerekyi te yi yeweikɨn sip me menmen enum mɨre wɨtaan toto, yi yises hɨm mɨrak yaaim hɨram mɨre wepni kɨr.  
\v 10 \x * \xo 2:10 \xt Ro 9:25; Hos 2:23\x*Yi nɨpaa mɨt weinɨn te in ek yi ne weiwɨk me God. Yi nɨpaa God ap kekepi au, te in ek hɨrak kekepi wɨsenum.   
\s1 Haiu emu emɨre mɨt miyapɨr ne God emrɨak menmen mɨrak  
\p
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Sam 39:12; Ga 5:17, 24; Je 4:1\x*Nai yinan yaain, yi ne tɨ ik au. Yi yau in me wɨ kike keremem. Te hi etpi hɨm manp, yi einaaiwɨr menmen enum mekre han ki au emɨt! Menmen im hekrit hekrit mari han ki te yi yisesim yɨrɨak enum.  
\v 12 \x * \xo 2:12 \xt Mt 5:16; Lu 19:44\x*Yi yau yetike mɨt han hɨr ap nises God au. Te yi eiyises menmen yaaim yapɨrwe yi eirɨakem keremem. Te mɨt enun hɨr nansiuwe hɨm nantɨp yi enun, maain wɨ God pɨke kaknen skelim mɨt, hɨr nanwenɨpi niuk mɨrak nanɨntar menmen yaaim yi yɨrɨakem.   
\p
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt Ro 13:1-7; Ta 3:1\x*Yi eiyises hɨm me mɨt iuwe hɨr naanmɨpri eiyɨntar yi yises Mɨtɨk Iuwe God. Yi eiyises mɨtɨk iuwe ke gavman o  
\v 14 mɨtɨk hɨrak keriuweti nanɨnen naanmamri. Hɨr nenep mɨt nɨrɨak enum te hɨr newenɨpi mɨt hɨr nɨrɨak yaaim.  
\v 15 \x * \xo 2:15 \xt 1Pi 3:16\x*Yi eirɨak menmen im eiyɨntar God hanhan yi yairɨak mɨt enun hɨm enum mɨr mami mamriuwe menmen yaaim yi yɨrɨakem.  
\v 16 \x * \xo 2:16 \xt Ga 5:13\x*Yi mɨt yepu yar ke mɨt nɨnaaiwɨr wɨnak enuk menmen enum me tɨ meteneni au. Te yi ap yairɨak enum eiyɨntar yi yepu yar ik au emɨt! Yi yɨre mɨt ne God yi yɨrɨak menmen mɨrak te yi eirɨak menmen yaaim keremem. Menmen enum au emɨt!  
\v 17 \x * \xo 2:17 \xt Ro 12:10; Pro 24:21; Mt 22:21\x*Yi eiwenɨpi niuk me mɨt yapɨrwe, yi han etenɨn ni yinan, yi einaain einip God yɨnk enuk ekɨrwi, yi eiwenɨpi niuk me mɨtɨk iuwe ke gavman kerek naanmɨpri me menmen.   
\s1 Haiu emises Krais me menmen hɨrak kɨrɨakem  
\p
\v 18 \x * \xo 2:18 \xt Ef 6:5\x*Yi mɨt kerek yɨrɨak menmen me mɨt uwe ni, yi eiyɨmtau hɨm mɨr yi eiyisesim te yi ap einipi hɨr yɨnk enuk han enuk enriuwi. Mɨt han hɨr hanhani o hɨr han au enun naniwep, yi eirɨakem eiyɨr ik.  
\v 19 Mɨtɨk hak iuwe kakiwep kakɨntar yi yises hɨm me God, yi ap pɨke eikɨp emrerim au emɨt! Yi eirɨak menmen im hi hetpiyem te God han yaaik kakɨrwi.  
\v 20 \x * \xo 2:20 \xt 1Pi 3:14, 17, 4:14\x*Yi eirɨak enum te mɨt iuwe hɨr naniyep te yi einɨp emrerim au, hɨram menmen weinɨm. Te yi eirɨak menmen yaaim, mɨt iuwe hɨr naniwep yi einɨp emrerim au, God kakrekyi yaaim eiyɨnterim.  
\v 21 \x * \xo 2:21 \xt Mt 16:24; Jo 13:15\x*God hɨrak kehimɨteni te yi eiyises menmen hi hetpiyem. Yi eiyisesim eiyɨntar nɨpaa Krais kaa kenteri, te hɨrak kɨre hɨmɨn yaaik yi eiyisesim eiyɨr ke mɨtɨk kitet sak hɨmɨn.  
\v 22 \x * \xo 2:22 \xt Ais 53:9; Jo 8:46\x*Krais kɨrɨak enum au, hɨrak ap kewenɨn hɨm katɨp menmen enum au.  
\v 23 \x * \xo 2:23 \xt Ais 53:7; 1Pi 3:9\x*Me wɨ nɨpaa mɨt hɨr netpɨwek enum me nerekyɨwek yɨnk enuk, hɨrak ap keneri keriuwe hɨm enum au. Mɨt hɨr nakɨp, hɨrak ap keneri kanɨp au. Hɨrak katɨp au. Hɨrak katɨn mesik kerp keit. Hɨrak han kitet God hɨrak maain skelim mɨt werek kaknɨp nanrerik.  
\v 24 \x * \xo 2:24 \xt Hi 9:28; Ro 6:2, 11; Ais 53:5\x*Hɨrak hɨrekes kaa kentar nu tentarakɨt ke menmen enum haiu mɨrɨakem te haiu mɨt mamnaaiwɨr menmen me tɨ enum te hɨram ap mamri han kaiu. Hɨram mar ke mɨtɨk kaki, hɨmɨn kɨrak kaknaaiwɨr yɨnk kɨrak te hɨrak ap pɨke kakrɨak menmen meiyam au. Te haiu mamu mamises menmen yaaim me God. Hɨrak kaa te kakɨkepai haiu mamu werek.  
\v 25 \x * \xo 2:25 \xt Ais 53:6; Esi 34:5-6; Mt 9:36; Jo 10:14\x*Yi nɨpaa yɨre miyak sipsip yɨnaaiwɨr yayiwe yeit yaank yi yetaritari te in ek yi epei yan yises Krais, hɨrak naanmɨpri hɨmɨn ki kar ke mɨtɨk naanmɨpre sipsip.   
\c 3  
\s1 Mɨt netike miyapɨr neitan, hɨr enises menmen im  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Ta 2:5; Mt 5:16; Ef 5:22\x*Yi miyapɨr yi eiyises hɨm me mɨkan ni te hɨr han en ap nises hɨm me God, te yi eiri han kɨr eiriuwe menmen yaaim yi yɨrɨakem te hɨr enisesik. Yi ap eitɨp hɨm au.  
\v 2 Hɨr enɨr yi miyapɨr yɨrɨak yaaim yemtau hɨm mɨr te hɨr enweikɨn han enises hɨm me God.  
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt 1Ti 2:9\x*Yi ap eises hɨras eiriuwe wɨpe yehes, wɨnak, pewek pitau keremem te mɨt natɨp yi yaain, au emɨt!  
\v 4 Menmen mekre han ki me yi yau werek werek yemtau hɨm, hɨram mɨre wɨpe yehes o pitau mau yɨnk. Menmen mekre han mamɨwaank mamɨr ke wɨpe yehes o pitau au. Te God hanhan menmen yaaim marim mekre han ki.  
\v 5 Marim, nɨpaa ein miyapɨr yaain hɨr nemerɨr menmen nɨpaa God ketpim kakwetɨrem. Hɨr neses hɨras nar ik. Hɨr nemtau hɨm me mɨkan nɨr hɨr nisesim.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Jen 18:12\x*Sera hɨre wɨrɨak menmen mar ik. Hɨre wemtau hɨm me Ebraham mɨtɨk kɨre, hɨre wisesim, hɨre watɨp, “Ti mɨtɨk kai iuwe.” Maain yi eirɨak yaaim eiyises God, yi einaain au, te yi miyapɨr keriyen yi eire nɨkerek ne Sera.   
\p
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt Ef 5:25\x*Mar im, yi mɨt epei yeit miyapɨr yi yau yetikeri yertei hɨr ap manpenun nar ke yi te yi naanmɨpror werek werek yentar yi yetikeri yayɨt menmen yaaim maain God kakweteiyem. Yi eirɨak yaaim mar im te menmen enum ap meiyepet menmen yi yitehi God em kakwetiyem.   
\s1 Yi mɨt miyapɨr eikiyan eiyu eiyises menmen yaaim im  
\p
\v 8 Hi hetpi hɨm kike keremem me menmen im. Yi yapɨrwe eiyu han kiutɨp hanhanan. Yi han etwenɨnan, eirɨakan yaaim, yi han ekitet yi yɨpɨran.  
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt Mt 5:44; 1Te 5:15; 1Pi 2:23\x*Mɨt hɨr nerekyi enum, yi ap pɨke eirekyor enum emrerim au emɨt! Hɨr netpi enum newen henye, yi ap pɨke eirekyorem emrerim au emɨt! Yi eiyitehi God hɨrak kakrekyor yaaim eiyɨntar God epei kehimɨteni yi eiyɨt menmen yaaim mɨrak.  
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt Sam 34:12-16\x*Yi eirɨakem eiyɨntar hɨm me God mau tɨwei matɨp mar im:  
\q1 “Mɨt kerek hɨr hanhan nanu tɨ ik werek werek me tɨto yapɨrwe, hɨr enɨnaaiwɨr menmen enum me netpim newenɨn hɨm.  
\v 11 Hɨr enweikɨn sip enwet menmen enum, hɨr enrɨak menmen yaaim. Hɨr hanhan nantike mɨt enkiyan enu enɨt.  
\v 12 Hɨr enrɨak menmen im enɨntar God hɨrak kɨr mɨt hɨr han kɨr yaaik, hɨrak hekrit hekrit kemtau menmen hɨr nitɨwekhiyem hɨrak kakɨkepi. Te hɨrak keweikɨn sip kewet mɨt enun nises menmen enum, hɨrak kakrekyor enum mamrerim.”   
\s1 Mɨt neraiwaank nentar menmen yaaim haiu misesim  
\p
\v 13 Yi hanhan eirɨak menmen yaaim yi han kitet mɨt hɨr nanrekyi menmen enum a? Taau!  
\v 14 \x * \xo 3:14 \xt Mt 5:10; 1Pi 2:20, 4:14; Ais 8:12-13\x*Yi eirɨak menmen yaaim te mɨt nerekyi enum, yi han yaaik eiyu. Yi ap einapen mɨt han ekitetim au.  
\v 15 Yi hanhan Krais hɨrak ekinɨn eku han ki, hɨrak iuwe. Hekrit hekrit yi han etwenɨn mɨt kerek hɨr nitihi yi yenmak yi yises menmen me God mekre han ki, te yi eitporem han emɨkpep au. Yi einaain eirɨak God yɨnk enuk ekɨrwi.  
\v 16 \x * \xo 3:16 \xt 1Pi 2:12\x*Han ki hɨrak yaaik keriuwe menmen yi yɨrɨakem te maain mɨt hɨr neswi hɨm me menmen yaaim yi yɨrɨakem yentar yi yises Krais, hɨr yɨnk enuk me menmen enum hɨr netpiyem.  
\v 17 \x * \xo 3:17 \xt 1Pi 2:20\x*Mɨt hɨr nerekyi enum me menmen enum yi yɨrɨakem, hɨram enum emɨt! Te God hɨrak kewis mɨt hɨr nerekyi enum me menmen yaaim yi yɨrɨakem, hɨram werek yi eiwisi nanrekyiyem.   
\s1 Krais kaa kakɨsak menmen enum haiu mɨrɨakem  
\p
\v 18 \x * \xo 3:18 \xt Ro 6:10; Ef 2:18\x*Menmen im hɨram werek mentar nɨpaa Krais kɨrɨak yaaim te mɨt enun nakɨp hɨrak kaa kentar menmen enum maiu. Hɨrak yaaik kaa miutɨp keremen ke haiu mɨt enum te hɨrak kaktaihis, haiu mamnen God. Hɨrak mɨtɨk hɨrak kaa, te hɨmɨn kɨrak kau keit.  
\v 19 Keriuwe hɨmɨn kɨrak, Krais ken wit enuk mɨt epei naa hɨmɨn kɨr kewik, hɨrak kewepyapɨr hɨm mɨrak.  
\v 20 \x * \xo 3:20 \xt Jen 7:7, 23\x*God kemerɨror nisesik te hɨr ap nises hɨm mɨrak me wɨ nɨpaa Noa kime sip iuwe au. Me wɨ im hɨr mɨt miyapɨr hɨspɨnak wikak (8) keriyen God kekepi te hɨr ap naa nentar tɨpar mɨniu au.  
\v 21 \x * \xo 3:21 \xt Hi 10:22\x*Tɨpar im hɨram mɨre hɨmɨn o piksa me mɨt hɨr nɨkɨri neriuwe tɨpar. In ek tɨpar im mekepi ap mekemyetɨti hapɨk mau yɨnk ki au. Hɨram me mɨt hɨr nitehi God kesak menmen enum mɨr hɨrak kakrekyor han kɨr yaaik, nentar Jisas Krais kaa pɨke kekrit kepu.  
\v 22 \x * \xo 3:22 \xt Mt 22:44; Ef 1:20-21\x*Hɨrak Krais epei ken wit ke God hɨrak kau menep his yaaim me God kerek hɨrak kehimɨtan mɨt iuwe nanwim. Mɨt ensel, herwe enum, hɨmɨn yapɨrwe, hɨrak Krais kinɨnem naanmɨprewem.   
\c 4  
\s1 Yi eiyises han ke God me menmen yi yɨrɨakem  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt Ro 6:2, 7\x*Krais hɨrak kɨre mɨtɨk hɨrak kaa te yi han ekitet eiyɨr ke nɨpaa hɨrak han kitet menmen. Krais kewis mɨt enun hɨr nakɨp newaankek. Mɨt hɨr naniwep nanriwaank nanɨntar yi yises hɨm me God, menmen im hɨram werek mentar mɨt kerek hɨr yɨnk kɨr kenen (o meiyewor) mɨt newaanki, menmen im mamkepi nanɨnaaiwɨr menmen enum nɨpaa hɨr nɨrɨakem.  
\v 2 \x * \xo 4:2 \xt 1Jo 2:16\x*In ek yi ap eiyises han ki ke menmen yi yau tɨ ik yi yɨrɨakem au emɨt! Yi eiyises God han kɨrak kerekek.  
\v 3 \x * \xo 4:3 \xt Ef 2:2-3\x*Wɨ nɨpaa haiu mises menmen enum yapɨrwe mɨt ne tɨ hɨr nɨrɨakem. Hɨram mar im: Haiu mises menmen enum haiu hanhanem iuwe. Haiu mariyanhis mewenɨnem, haiu maam tɨpar si enum ere metaritari, haiu maam menmen iuwe, te haiu men wɨnak ke mɨt haiu maam tɨpar si enum keremem, haiu meweikɨn sip mewet hɨm me God, haiu mewenɨpi niuk me tɨpir.  
\v 4 In ek mɨt han hɨr wen nises menmen enum im, han kɨr kekrit te yi yetikeri yisesim au. Hɨr natɨp enum nenipi yɨnk enuk yi yetikeri yisesim meiyam au.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt Ap 10:42\x*Te wɨ maain God skelim mɨt nepu, nantike mɨt nɨpaa naa, mɨt in hɨr enwepyapɨr nenmak hɨr nɨrɨak menmen enum mar im te maain hɨrak God kakɨwaanki.  
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt Ro 8:10; 1Ko 5:5\x*Hɨrak Krais kewepyapɨr hɨm mɨrak yaaim men mɨt nɨpaa God kanɨp hɨr naa, nar ke God nɨpaa katɨp mɨt yapɨrwe maain hɨr nani. Krais kewepyapɨr hɨm te mɨt kerek epei naa hɨr nemtau hɨm mɨrak nanisesim, maain hɨr nantike God nanu nanɨt.   
\s1 Yi naanmɨpre menmen yaaim God kewetiyem  
\p
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt Ro 13:11-12; 1Ko 10:11; 1Jo 2:18\x*Epei menep te menmen o tɨ haiu mewik hɨram mamɨwaank mamɨt, te yi han ekitet werek werek naanempre hɨras me menmen yi yɨrɨakem te yi yitehi God menmen werek werek.  
\v 8 \x * \xo 4:8 \xt 1Pi 1:22; Je 5:20\x*Menmen im minɨn menmen yapɨrwe yi yisesim: Yi han etwenɨnan eiyɨntar menmen im mamkepi yi ap han kitet menmen enum mɨt nerekyiyem.  
\v 9 \x * \xo 4:9 \xt Hi 13:2\x*Yi naanempre ni yinan nan nau netikewi me menmen o yeno, o menmen meiyam te yi ap han emɨkpep au emɨt!  
\v 10 Menmen yaaim God kekepi yi eirɨakem, hɨram mamkaap mɨt te yi eire mɨt yaain naanmɨpre menmen ham God kewetiyem. Hɨram mar im: Mɨt han ne yi mɨt  
\v 11 kerek hɨr natɨp mɨt hɨm me God, hɨr enwepyapɨr hɨm me God keremem. Mɨt kerek hɨr nɨrɨak menmen nɨkaap mɨt neriuwerem, hɨr enrɨakem enɨr ke mɨt God kekepi hɨr nɨrɨakem. Te mɨt nanwenɨpi niuk me God nentar menmen Jisas Krais kerekyiyem. Hi hanhan mɨt nanwenɨpi niuk mɨrak hɨrak iuwe, hɨrak naanmɨpre mɨt ne tɨ ik netike menmen yapɨrwe tipmain tipmain enum eik. Yi ap han kekrit eiyɨntar menmen enum mamiwep mar ke menmen nɨpaa menep Krais.   
\s1 Menmen enum mamnen mamraiwaank mamɨr ke menmen mewaank Krais  
\p
\v 12 \x * \xo 4:12 \xt 1Pi 1:6-7\x*Nai yinan yaain, yi ap han kekrit eiriuwe menmen enum maain mamnen yi mɨt mamnɨni han ki te yi yises God werek werek o au. Yi ap han ekitet hɨram menmen enum ham epei minɨn man au. Nɨpaa menmen im menep Krais.  
\v 13 \x * \xo 4:13 \xt Ap 5:41; Ro 8:17; 2Ti 2:12; Je 1:2\x*Yi ap eihɨnhɨn au. Menmen enum nepei mepnen miwep mar ke hɨram menep Krais. Yi han yaaik eiyu eiyɨntar maain Krais pɨke kaknen kakwepyapɨr hɨrekes, yi han yaaik iuwe eiriuwerek.  
\v 14 \x * \xo 4:14 \xt Sam 89:50-51; 1Pi 2:20\x*Mɨt hɨr netpi enum neni nentar yi yises Krais, yi han yaaik eiyu eiyɨntar Hɨmɨn Yaaik Iuwe ke God kau kekreri. (Mɨt enun hɨr netpɨwek enum te yi yewenɨpi niuk mɨrak.)  
\v 15 Yi ap eirɨak menmen enum te mɨt ne gavman naniwep me menmen enum yi yɨrɨakem mar im: Me yi yenep mɨt nani o yi yekintɨp menmen, o yi yɨrɨak mɨt han enum enum o mɨtɨk hak ke yi mɨt hɨrak hanhan hɨrekes iuwe naanmɨpre mɨt han netike menmen mɨr. Menmen mar im au emɨt!  
\v 16 \x * \xo 4:16 \xt Ap 11:26; Fl 1:20\x*Mɨtɨk kerek mɨt enun nankɨp nanɨntar hɨrak kises hɨm me God, hɨrak ap yɨnk enuk au emɨt! Hɨrak ekwenɨpi niuk me God ekɨntar hɨrak kisesik.   
\p
\v 17 \x * \xo 4:17 \xt Jer 25:29; 2Te 1:8\x*Wɨ epei mamnen God hɨrak skelim mɨt. Hɨrak kinɨn skelim mɨt nises hɨm mɨrak. Hɨrak kinɨn skelim haiu mɨt te maain mekam mamnen mɨt hɨr neweikɨn sip newet hɨm yaaim me God? Hɨr nanɨwaank nanɨt.  
\v 18 \x * \xo 4:18 \xt Pro 11:31; Lu 23:31\x*Hɨm me God mau tɨwei matɨp,  
\q1 “Mɨt nises hɨm me God, hɨram menmen enum mamnen mamɨwaanki menep te mamri han kɨr te hɨr ap nanises God werek werek au. Menmen im mamnen mɨt kerek nises hɨm me God, te mekam mamnen mɨt kerek nɨrɨak enum neweikɨn sip newet God? Hɨr nanɨwaank nanɨt.”   
\p
\v 19 \x * \xo 4:19 \xt Sam 31:5\x*Te mɨt kerek menmen enum manɨp mewaanki nentar God hanhani, hɨr enrɨak menmen yaaim han emɨkpep au. Hɨr han kitet God. Hɨrak nɨpaa kɨrɨak haiu mɨt yapɨrwe te hɨrak kakɨkepi naanemprai kentar hɨrak kakises hɨm nɨpaa hɨrak ketpim.   
\c 5  
\s1 Yi mɨt iuwe naanempre mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt Ro 8:17\x*Te hi hatɨp yi mɨt han ne yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God yi yinɨn naanempre mɨt. Hi hetpi hɨm manp. Hi hɨpre yi mɨt, haiu mɨt iuwe, hi nɨpaa hɨr Krais hɨrak kaa. Hi hetikerek hawɨr wawɨt menmen yaaim iuwe maain wɨ God kakwepyapɨrem.  
\v 2 \x * \xo 5:2 \xt Jo 21:15-17; Ap 20:28; Fm 14; Ta 1:11\x*Hi hetpi hɨm manp: Yi naanempre mɨt miyapɨr ne God neit wit ki, hɨr nɨre sipsip nɨrak. Yi naanempror werek werek eiyɨr ke God hanhan yi eirɨakem. Yi ap eirɨakem eiyɨntar mɨt netpiyem keremem au. Yi eirɨakem eiyɨntar yi hanhanem. Yi ap eirɨakem te yi eiyɨt pewek yapɨrwe emrerim au. Yi eirɨakem eiyɨntar yi hanhan eirɨakem.  
\v 3 \x * \xo 5:3 \xt 2Ko 1:24; Fl 3:17; Ta 2:7\x*Yi ap eirɨakem eiyɨntar yi hanhan eiyinɨn mɨt miyapɨr neit wit ki te yi eiyɨtpor hɨr enrɨak menmen au emɨt! Menmen yi yɨrɨakem hɨram mɨre hɨmɨn mamteikɨn mɨt miyapɨr ein menmen yaaim hɨr enisesim.  
\v 4 \x * \xo 5:4 \xt Hi 13:20; 1Ko 9:25\x*Maain wɨ Jisas Krais hɨrak kɨre Mɨtɨk Iuwe kinɨn naanmɨprai haiu mɨt haiu mɨre sipsip nɨrak, maain hɨrak kakwepyapɨr hɨrekes, yi eitikerek eiyɨt menmen yaaim mamɨwaank au. Hɨram mamu mamɨt tipmain tipmain enum eik.   
\s1 Haiu mamɨmtau hɨm me mɨt hɨr ninɨn naanmɨprai haiu mɨt  
\p
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt Ef 5:21; Je 4:6; Pro 3:34; Mt 23:12\x*Mar im hi hatɨp yi pipep hɨm manp: Yi eiyɨmtau hɨm me mɨt kerek hɨr iuwe naanmɨpri yi eiyisesi. Yi yapɨrwe eiyɨmtau hɨm me yi hɨras eiyɨntar hɨm me God mau tɨwei matɨp, “God keweikɨn sip kewet mɨt hɨr han kitet hɨras iuwe, te hɨrak kɨkaap mɨt hɨr nau werek werek nemtau hɨm nisesim, hɨrak kakrekyor yaaim.”  
\v 6 \x * \xo 5:6 \xt Je 4:10\x*Hɨm me God ketpim, te yi han kitet God hɨrak iuwe yi eiyɨmtau hɨm mɨrak eiyisesim te maain wɨ kerek hɨrak kɨmat hɨrak kakrekyi yaain, yi eire iuwe.  
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Sam 55:22; Mt 6:25-30\x*Menmen enum mamri han ki yi han ekitetim, yi eitɨp God em eiyɨntar hɨrak hanhani kakɨkepi naanmɨpri.   
\p
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt 1Te 5:6\x*Yi han ekitet werek werek naanempre hɨras. Hɨrak kepan ki Seten hɨrak kɨre hiwaak kepno in kepno ein kɨsawɨn kewenaan mɨtɨk hak kakɨkɨp kakɨwaankek, hɨrak kɨnkatɨn mɨt kerek hɨrak kaknipi hɨr enweikɨn sip enwet God nanɨwaank hɨras.  
\v 9 \x * \xo 5:9 \xt Ef 6:11-13; Je 4:7\x*Yi han tokik eiyu eiweikɨn sip eiwet Seten eiriuwe hɨm yaaim me God yi yisesim. Yi eirɨak menmen im eiyɨntar yi yertei mɨt nises God nerer wit wit, menmen enum mewaanki nar ke hɨram mewaank yi mɨt. Te menmen im mamkepi yi han tokik eiyu.  
\v 10 \x * \xo 5:10 \xt 1Te 2:12; 1Pi 1:6\x*Te maain wɨ meiyam menmen mamriwaank epei au, God hɨrak Haai ke menmen yaaim, hɨrak kehimɨteni yi eiyɨt menmen yaaim mɨrak mamu tipmain tipmain enum eik eiriuwe Krais, God hɨrekes kakrekyi yi yaain kakrekyi han tokik kakɨkepi.  
\v 11 Hi hanhan God hɨrak kinɨn naanmɨpre menmen yapɨrwe tipmain tipmain enum eik.   
\s1 Hi Pita hetpi hɨm mei yinam kike  
\p
\v 12 Mɨtɨk Sailas hi han kitet hɨrak kaiu yinak yaaik, hɨrak kekepa kewis tɨwei yinak ik ek. Hi hetpi hɨm manp, hi hɨrekes heriuwe tɨwei ik ek hi heteikni hɨm yi yisesim hɨram menmen yaaim me God. Yi han tokik eiyu eiyisesim.   
\p
\v 13 \x * \xo 5:13 \xt 2Ti 4:11\x*Ni yinan neit wit Babilon, God kehimɨteni hɨr nɨrak, hɨr natɨp, “Yi yaain.” Mak hɨrak kɨre nɨkan kai hɨrak ketikewa hawɨr wises God, hɨrak katɨp, “Yi yaain”.  
\v 14 \x * \xo 5:14 \xt 1Ko 16:20\x*Me wɨ yi eirerik eiyɨr ni yinan eitɨpan yi yaain yi yapɨrwe ein yeiyewewan. Hi hanhan yi mɨt miyapɨr ne Krais yi eiyu werek werek.   
\s1 Mepɨr keremem