\id 1CO - Au NT [avt] -Papua New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h 1 KORIN 
\toc1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Mɨt Ne Wit Korin - 1 
\toc2 1 Korin 
\toc3 1 Ko 
\mt1 Tɨwei Pol Kewisɨk Ken Mɨt Ne Wit Korin - 1  
\imt1 Menmen me tɨwei ik  
\io1 Pol katɨp hɨrak kitehi God ke mɨt ne wit Korin \ior 1:1-9\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt hɨr nenke hasini \ior 1:10–4:21\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt miyapɨr hɨr nɨrɨran nisesan \ior 5:1-13\ior*  
\io1 Menmen mɨt ne weiwɨk me God hɨr nanisesim \ior 6:1–7:40\ior*  
\io1 Hɨm me mɨt ne tɨ netike mɨt ne weiwɨk me God \ior 8:1–11:1\ior*  
\io1 Hɨm me menmen mɨt nɨrɨakem newenɨpi niuk eme God neit sios \ior 11:2–14:40\ior*  
\io1 Hɨm me God kɨkɨak Jisas ketike haiu mɨt ehaiu kikrek nɨrak \ior 15:1-58\ior*  
\io1 Hɨm me kolekta mɨt ne Korin nanɨsiuwem mamno emɨt ne Judia \ior 16:1-4\ior*  
\io1 Pol katɨp menmen maain hɨrak kakrɨakem \ior 16:5-12\ior*  
\io1 Pol katɨp mɨt ne Korin hɨm mɨrakru, hɨm gude \ior 16:13-24\ior*  
\c 1  
\p
\v 1 Hi Pol hi mɨtɨk aposel ke Jisas Krais. Nɨpaa God hanhan kewisa hi hɨre mɨtɨk aposel te hɨrak kehimɨtena hi hɨrɨak menmen mɨrak. Hi Pol hetike kaiu yinak Sostenis,  
\v 2 \x * \xo 1:2 \xt 1Ko 6:11; Ap 9:14\x*hawɨr mɨtɨkɨt wik wewis tɨwei ik ken yi mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God yi yau wit Korin. God kerekyi yi mɨt miyapɨr yaain yentar yi mɨt miyapɨr ne Krais Jisas keriyen. Yi yɨre mɨt miyapɨr ne God yentar God kehimɨteni yi nɨrak. Mɨt miyapɨr nerer wit wit kerek newenɨpi niuk me Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais, hɨr yaain. Jisas hɨrak Mɨtɨk Iuwe kɨr, hɨrak Mɨtɨk Iuwe kaiu.  
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt Ro 1:7\x*Hi hanhan God Haai kaiu ketike Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais, hɨrakɨt tatrekyi menmen yaaim, yi yayu werek werek.   
\s1 Pol katɨp God kɨrak yaaik kentar hɨrak kɨkaap mɨt ne Korin nises hɨm mɨrak  
\p
\v 4 Hekrit hekrit hi han kitet yi mɨt yɨrɨak menmen yaaim te hi hatɨp God hɨrak yaaik kentar menmen im. Hɨrak epei kerekyi menmen yaaim mentar yi mɨt miyapɨr ne Krais Jisas.  
\v 5 God epei keweti menmen mɨrak yapɨrwe. Yi yetɨwem nɨpaa Krais kewetiyem, te yi yertei hɨm me God werek, yi yetpim yewepyapɨrem.  
\v 6 Yi yeit menmen im yentar nɨpaa haiu man mewepiyapɨr hɨm me Krais, yi yemtewem te yi yisesim werek.  
\v 7 \x * \xo 1:7 \xt Lu 17:30; 2Te 1:7; Ta 2:13\x*Yi yisesim werek werek te God ap kaksawɨn menmen yaaim ham au. Hɨrak kewetiyem te yi yises han kɨrak werek werek, yi yemerɨr wɨ kerek Mɨtɨk kaiu Iuwe Jisas Krais pɨke kaknen kakwepyapɨr hɨrekes.  
\v 8 \x * \xo 1:8 \xt Fl 1:6; 1Te 3:13, 5:23\x*Hɨrak God wen kakɨkepi ere maain wɨ Jisas Krais pɨke kaknen kakwepyapɨr hɨrekes te God ap kaktɨp yi enun au yi yaain.  
\v 9 \x * \xo 1:9 \xt 1Jo 1:3; 1Ko 10:13; 1Te 5:24\x*God kehimɨtenai haiu mɨt metike Nɨkan kɨrak Jisas Krais hɨrak Mɨtɨk kaiu Iuwe haiu mau han kiutɨp. God Iuwe ik hɨrak yaaik ap te kakmipɨn au. Hɨrak kakises hɨm mɨrak kakɨkepi te yi eiyu werek werek maain me wɨ eim.   
\s1 Pol keneri hɨr nenke hasini  
\p
\v 10 \x * \xo 1:10 \xt Fl 2:2\x*Nai yinan, hi etpi hɨm manp hekrehɨr ke Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais. Yi eikiyan han kiutɨp eiyu me menmen yaaim me God yi yɨrɨakem. Yi ap te yayɨnke hasini au emɨt. Yi eikiyan han kiutɨp eiyu me menmen yapɨrwe yi yɨrɨakem.  
\v 11 Nai yinan, hi hetpi menmen im hentar mɨt han nau neit wɨnak ke mɨte Klowi hɨr nan in netpo wɨ ham wɨ ham yi epei yenehan yentar menmen.  
\v 12 \x * \xo 1:12 \xt 1Ko 3:4; Ap 18:24-28; Jo 1:42\x*Hi hemtau mɨt han ne yi mɨt yi yatɨp, “Haiu mises hɨm me Pol.” Mɨt han ne yi mɨt yi yatɨp, “Haiu mises hɨm me Apolos.” Mɨt han ne yi mɨt yi yatɨp, “Haiu mises hɨm me Sifas.” Mit han yi yatɨp, “Haiu mises hɨm me Krais.”  
\v 13 Menmen yi yɨrɨakem hɨram meteikin Mɨtɨk Krais hɨrak kenke pɨnak pɨnak (o wik wik) a? Mekam, mɨt nɨpaa hɨr epei newenkɨka hi Pol hentar nu tentarakɨt hi haa me yi mɨt a? Nɨpaa mɨt nɨkri neriuwe tɨpar hɨr nekine niuk mai hi Pol te yi yɨre mɨt nai a? Taauye! Yi ne Krais Jisas.   
\p
\v 14 \x * \xo 1:14 \xt Ap 18:8; Ro 16:23\x*Hi ap hɨkɨr mɨt yapɨrwe ne yi mɨt au. Hi hɨkɨr Gaias ketike Krispas keretet. Hi han yaaik hi ap hɨkɨri yi mɨt yapɨrwe.  
\v 15 Te yi ap eitɨp haiu mɨt mises hɨm me Pol me wɨ hɨrak kɨkrai keriwe tɨpar.  
\v 16 \x * \xo 1:16 \xt 1Ko 16:15\x*O, hi han kaa. Hi epei hɨkɨr mɨtɨk Stefanas ketike mɨt na neit wɨnak kɨrak. Hi han kaa te hi hɨkɨr neiyan o au. Hi han kitetim au.  
\v 17 \x * \xo 1:17 \xt Mt 28:19; Jo 4:2\x*Krais hɨrak ap keriuweta hi han te hi hɨkɨr mɨt miyapɨr neriuwe tɨpar au. Hɨrak keriuweta hi han te hi hewepyapɨr hɨm mɨrak yaaim. Hi ap hetpi hɨm har ke mɨt hɨr nertei iuwe hɨr netpim te hi hari han ki heriuwerem te yi eiyisesim au. Hi hɨnapen henip menmen Krais kɨrɨakem kentar nu tentarakɨt hɨram mɨre menmen weinɨm te hɨram ap mamkepi au.   
\s1 Menmen Krais kɨrɨakem kentar nu tentarakɨt keteiknai God hɨrak Iuwe  
\p
\v 18 \x * \xo 1:18 \xt 2Ko 4:3; Ro 1:16\x*Hɨr mɨt miyapɨr kerek nanɨno nanɨkre si tatɨkneni hɨr natɨp hɨm me Jisas hɨrak kaa kentar nu tentarakɨt hɨram menmen weinɨm. Te haiu mɨt miyapɨr kerek God kekepai ketaihis, haiu matɨp hɨm me Krais hɨrak kaa kentar nu tentarakɨt, hɨram menmen iuwe God kɨrɨakem.  
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt Ais 29:14\x*Haiu mertei hɨm im hɨram yaaim mentar nɨpaa mɨtɨk profet kewis hɨm me God mau tɨwei metpim mar im:  
\q1 “Hi tewen ahɨwaank han ke mɨt kerek hɨr newenɨpi hɨras hɨr natɨp, ‘Haiu mertei menmen yapɨrwe.’ Hi ahɨwaank han ke mɨt han kerek hɨr natip, ‘Haiu hɨras mertei menmen yaaim.’”  
\v 20 \x * \xo 1:20 \xt Ais 19:12, 33:18, 44:25; Jop 12:17\x*Te mɨt kerek natɨp haiu mertei menmen yapɨrwe hɨr ap nɨre God au. Hɨr mɨt enun weinɨn keriyen. Mɨt kerek nertei hɨm lo hɨr newisɨm mau tɨwei ham hɨr ap nɨre God au. Hɨr mɨt enun weinɨn keriyen. Mɨt nau tɨ in ek kerek netike mɨt han hɨr netpepan menmen hɨr ap nɨre God au. Hɨr mɨt enun weinɨn keriyen. Hɨr yapɨrwe hɨr mɨt enun weinɨn nentar God epei keteiknai menmen mɨt nau tɨ hɨr nɨrɨakem nises han kɨr God katɨp hɨram menmen enum weinɨm.   
\p
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt Mt 11:25\x*God hɨrak kertei menmen iuwe han kitet hɨrak kaknip mɨt nau tɨ hɨr ap nanɨrteiyek nanriuwe han kɨr weinɨn taau. Hɨrak hanhan kakɨkaap mɨt miyapɨr han hɨr nanɨrteiyek werek nanriuwe hɨm yaaim im mɨt han ne tɨ natɨp hɨram enum weinɨm, haiu mewepyapɨrem.  
\v 22 \x * \xo 1:22 \xt Mt 12:38; Ap 17:18, 32\x*Mɨt miyapɨr ne Isrel hɨr natip, “Haiu memtau hɨm mi haiu mamisesim te yi eiyinɨn eiteiknai menmen yaaim te haiu mamɨrtei God keriuweti yi yan yetpai hɨm im.” Mɨt han ne weiwɨk me Grik hɨr natɨp, “Haiu mɨt keriyen haiu hanhan te yi eiwepyapɨr menmen yapɨrwe te haiu emises hɨm mi.”  
\v 23 \x * \xo 1:23 \xt Ro 9:32; 1Ko 2:14\x*Te haiu mɨt aposel au. Haiu mewepyapɨr hɨm me Krais kerek mɨt newenkekik kau nu tentarakɨt. Te hɨm maiu im menip mɨt ne Isrel han enuk, hɨram menip mɨt ne Grik hɨr natɨp hɨm im hɨram enum weinɨm.  
\v 24 \x * \xo 1:24 \xt Kl 2:3\x*Hɨr natɨp hɨm im hɨram weinɨm te haiu mɨt ne Isrel metike mɨt ne Grik kerek God kari han kaiu, haiu mises hɨm mɨrak, haiu matɨp Krais keriuwe menmen hɨrak kɨrɨakem hɨrak keteikɨn mɨt menmen iuwe me God, hɨrak keteiknor hɨrak kinɨn kertei menmen yapɨrwe.  
\v 25 \x * \xo 1:25 \xt 2Ko 13:4\x*Mɨt han hɨr natɨp hɨr nertei menmen iuwe te hɨr natɨp menmen God kerteiyem hɨram weinɨm. Au, God kinɨn kertei menmen yapɨrwe. Mɨt han hɨr natɨp nɨre mɨt iuwe te hɨr natɨp God hɨrak kɨre menmen weinɨm. Au God hɨrak wɨsenuk kɨrɨak menmen minɨn menmen yapɨrwe.   
\p
\v 26 \x * \xo 1:26 \xt Mt 11:25; Jo 7:48; Je 2:1-5\x*Nai yinan, yi han ekitet yi yɨre mekam me wɨ nɨpaa God kari han ki yi yisesik. Yi mɨt han yapɨrwe yi yɨre mɨt iuwe o yi yertei menmen mɨt nau tɨ hɨr natɨp hɨram yaaim?  
\v 27 Au, yi niutɨp niutɨp keriyen. God kehimɨtenai haiu nɨrak kerek mɨt ne tɨ hɨr natɨp haiu enun weinɨn. God kehimɨtenai haiu mɨt weinɨn te haiu mamrɨak mɨt ne tɨ kerek han kitet hɨr nertei iuwe hɨr yɨnk enuk. God kɨrɨak menmen im te haiu mɨt weinɨn mamrɨak mɨt ne tɨ hɨr mɨt niuk iuwe hɨr yɨnk enuk. God ap kehimɨteni hɨr nɨrak.  
\v 28 God kari han ke mɨt miyapɨr hɨr ap ne weiwɨk iuwe hɨr nisesik. Mɨt nau tɨ hɨr nɨnan yipɨr newɨrek natɨp hɨr mɨt enun weinɨn, te God kekepi keriuwe menmen hɨrak kerekyorem hɨr nɨrɨak mɨt kerek han kitet hɨr ne weiwɨk iuwe, hɨr yɨnk enuk God ap kehimɨteni hɨr nɨrak au.  
\v 29 \x * \xo 1:29 \xt Ro 3:27; Ef 2:9\x*God kɨrɨak menmen im te maain ap te mɨtɨk kei kiutɨp kakɨrp ninaan me God hɨrak kaktɨp mɨtɨk iuwe taau.  
\v 30 \x * \xo 1:30 \xt Jer 23:5-6; Jo 17:19; 2Ko 5:21\x*Haiu mɨt naiu ne Krais Jisas mentar menmen God kerekyeiyem. God kehimɨtanek hɨrak keteiknai God kinɨn kertei menmen yapɨrwe. Hɨrak kerekek kekepai te God katɨp haiu mɨt yaain. God kehimɨtanek hɨrak kerekyei haiu mɨre mɨt yaain, hɨrak kesiupenai me menmen enum kekepai kaktaihis mamno wit ke God.  
\v 31 \x * \xo 1:31 \xt Jer 9:24; 2Ko 10:17\x*God hɨrak nepei kɨrɨak menmen mar im te hɨm mekre tɨwei me God mɨt profet newisɨm hɨram mamnen. Menmen im matɨp, “Mɨt kerek hɨr hanhan nanwenɨpi niuk mɨr, hɨr au nanwenɨpi niuk me God me menmen hɨrak kerekyeiyem.”   
\c 2  
\s1 Pol katɨp hɨm me Krais hɨrak kaa kentar nu tentarakɨt  
\p
\v 1 \x * \xo 2:1 \xt 1Ko 1:17\x*Nai yinan, nɨpaa hi han hɨri yi mɨt miyapɨr, hi hetpi God hɨm mɨrak yaaim, hi ap atɨp heriuwe hɨm me mɨt iuwe nertei menmen iuwe me tɨ au.  
\v 2 \x * \xo 2:2 \xt Ga 6:14\x*Hi hekre han kai hi han kitet hi ap te etpi menmen ham au. Hi etpi hɨm me Jisas Krais kerekek hɨrak kaa kentar nu tentarakɨt kekepai haiu mɨt.  
\v 3 \x * \xo 2:3 \xt Ap 18:9; 2Ko 10:1\x*Wɨ nɨpaa hi hau hetikewi hi ap hetpi har ke mɨtɨk iuwe au. Hi hɨnaain hewaank hɨm me God te hi hepɨrpɨr.  
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt 1Te 1:5\x*Hi hetpi hewepiyapɨr hɨm mai, hi ap te hetpi heriuwe hɨm yaaim me mɨt iuwe nertei menmen te hi hari han ki keriuwerem au. God Hɨmɨn Yaaik kɨrak keteikni hɨm hi hetpiyem hɨram yaaim. Hɨrak kɨrɨakem keriuwe menmen iuwe hɨrak kekepa hi hɨrɨakem me yi mɨt miyapɨr.  
\v 5 Hɨrak kɨrɨak menmen im te yi yertei hɨram ap hɨm weinɨm me mɨt hɨr natɨp hɨr iuwe keriyen au. Hɨram menmen iuwe me God te yi yisesim.   
\s1 God Hɨmɨm Yaaik kekepai haiu mertei menmen mɨrak  
\p
\v 6 \x * \xo 2:6 \xt Ef 4:13; Fl 3:15\x*Me wɨ hi hetike mɨt aposel han haiu mau nɨmɨn ke mɨt, hɨr nertei menmen me God werek werek, haiu matɨp hɨm yaaim mɨre mɨt iuwe. Hɨm mai hɨram ap hɨm me mɨt iuwe nau tɨ ik hɨr naanmɨprai haiu mɨt au. Hɨr nantike hɨm mɨr maain nanɨwaank nanɨt.  
\v 7 \x * \xo 2:7 \xt Ro 16:25; Kl 1:26\x*Te menmen hi hetpiyem, hɨram menmen nɨpaa God kɨsawɨnem. Nɨpaa hɨrak ap kɨrɨak tɨ ketike nepni wen au, hɨrak han kitet kakɨkepai haiu mɨt haiu mamu mamtikerek mamɨt menmen mɨrak yaaim, te hi hetpim.  
\v 8 \x * \xo 2:8 \xt Lu 23:34; Je 2:1\x*Ap te mɨtɨk kei kiutɨp ke mɨt iuwe hɨr nau tɨ naanmɨprai haiu mɨt, hɨr nertei menmen im me God au. Hɨr nerteiyem te nɨpaa hɨr ap te nanɨt Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas ke wit ke God, hɨr nanwenkekik kaku nu tentarakɨt hɨrak kaki taau.  
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt Ais 64:4\x*Te in ek haiu mertei hɨm nɨpaa ein mɨt profet hɨr newisɨm mau tɨwei me God hɨram yaaim. Hɨram matɨp,  
\q1 “God epei kɨrɨak menmen yaaim me mɨt miyapɨr kerek hanhan God hɨr nanisesik.  
\q1 Menmen im mɨt miyapɨr ap nɨrem, hɨr ap nemtewem, hɨr ap han kitet hɨram mepu au.”  
\v 10 \x * \xo 2:10 \xt Mt 13:11\x*God epei keteiknai menmen im hɨrak kɨrɨakem keriuwe Hɨmɨn kɨrak Yaaik. God Hɨmɨn Yaaik kɨr menmen yapɨrwe. Hɨrak kertei menmen mau mekre han ke God Haai.  
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Pro 20:27\x*Mɨtɨk keimɨn kertei menmen mɨtɨk hak han kitetim a? Au, mɨtɨk hɨrekes hɨmɨn kɨrak kerteiyem kerekek. Mar im, mɨt hɨr ap nertei menmen mekre han ke God au. God Hɨmɨn Yaaik kerekek kerteiyem kewepaiyapɨrem.  
\v 12 \x * \xo 2:12 \xt Jo 16:13-14\x*God ap kewetai haiu mɨt hɨmɨn ke kertei menmen me tɨ keremem au. Hɨrak kewetai Hɨmɨn kɨrak kau ketikerek te haiu mamɨrtei menmen yaaim God epei kerekyeiyem weinɨm.   
\p
\v 13 \x * \xo 2:13 \xt 1Ko 2:4\x*Haiu matɨp menmen im God kɨrɨakem te haiu ap matɨp meriuwe hɨm mɨt ne tɨ nepei netpaiyem haiu misesim au. Haiu matɨp meriuwe hɨm God Hɨmɨn Yaaik ketpaiyem. Haiu mewepyapɨrem matɨp mɨt kerek God Hɨmɨn Yaaik kewi haiu metporem.  
\v 14 \x * \xo 2:14 \xt Jo 8:47, 14:17; 1Ko 1:23\x*Mɨt miyapɨr kerek God Hɨmɨn Yaaik ap te kau kekre han kɨr, hɨr hekrit hekrit neweikɨn sip newet God hɨm mɨrak nentar hɨr nepei natɨp hɨram enum weinɨm. Hɨr ap nemtau hɨm mɨrak han kitetim nentar God Hɨmɨn Yaaik ap kewi kekepi hɨr nerteiyem au.  
\v 15 \x * \xo 2:15 \xt 1Jo 2:20\x*Mɨt miyapɨr kerek God Hɨmɨn Yaaik kau kekre han kɨr, hɨr nemtau han kitet menmen yapɨrwe me God. Te mɨt han kerek God Hɨmɨn Yaaik ap kau kekre han kɨr hɨr ap nertei werek han ke mɨt kerek God Hɨmɨn Yaaik kau kekreri taau. Te hɨr nepɨtari menmen me God.   
\p
\v 16 \x * \xo 2:16 \xt Ais 40:13; Ro 11:34\x*Haiu mertei hɨm im hɨram yaaim mentar nɨpaa mɨt profet hɨr newisɨm mau tɨwei me God hɨram matɨp,  
\q1 “Mɨtɨk kei kiutɨp ke mɨt yapɨrwe ap kertei menmen God han kitetim au.  
\q1 Hɨrak ap te kaktɨp God menmen kakɨkepik kakriuwerem taau.” Hɨm im hɨram yaaim, te haiu mɨt nɨrak han kitet me menmen im me God mar ke Krais hɨrekes han kitetim.   
\c 3  
\s1 Pol kene mɨt miyapɨr neit Korin kentar hɨr nenke hasini  
\p
\v 1 \x * \xo 3:1 \xt Jo 6:12\x*Nai yinan, nɨpaa hi hau hetikewi hi ap hetpi heriuwe hɨm hi atɨp mɨt kerek God Hɨmɨn Yaaik kau kekre han kɨr au. Yi yɨre nɨkerek ne God te hi hetpi heriuwe hɨm hi atɨp mɨt ap God Hɨmɨn Yaaik kau kekre han kɨr hentar yi yɨre nɨkerek me menmen Krais keteikɨn mɨt em hɨr enisesim.  
\v 2 \x * \xo 3:2 \xt Hi 5:12-13; 1Pi 2:2\x*Menmen hi nepei hetpiyem hɨram mɨre nɨm. Hɨm mai hɨram ap mɨre menmen mɨt miyapɨr iuwe nanɨm mentar han ki ap kitet hɨm yaaim im werek werek au. Nɨpaa ere in yi yarek yarek.  
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt 1Ko 1:10-11, 11:18\x*Yi ap han kitet hɨm yaaim im werek werek wen au yentar yi yises han ki ke nɨpaa ein. Hi hertei menmen im hentar yi yetike ni yinan yi hemkre menepam menmen yenehan yenterim. Te hi hertei yi wen yises han ki ke nɨpaa yar ke mɨt enun God Hɨmɨn Yaaik ap kau kekre han kɨr au.  
\v 4 \x * \xo 3:4 \xt 1Ko 1:12\x*Hi hetpi menmen im hentar yi mɨt yenke hasini. Mɨt han pɨnan ne yi mɨt yi yatɨp, “Haiu mises hɨm me Pol.” Mɨt han en natɨp, “Haiu mises hɨm me Apolos.” Menmen im meteikno yi yises han ki ke nɨpaa ein yar ke mɨt God Hɨmɨn Yaaik kau kekreri au.   
\p
\v 5 Yi yenmak yi yenke hasini me hi hetike Apolos a? Yi han kitet Apolos hɨrak Mɨtɨk Iuwe kɨre Krais a? Yi han kitet hi Pol hi Mɨtɨk Iuwe hɨpre Krais a? Au! Hawɨr mɨtɨkɨt weinɨkɨt hawɨr wɨrɨak menmen war ke God kehimɨtenai haiu mɨt niutɨp niutɨp mɨrɨakem. Hawɨr wɨrɨak menmen me God, God kekepi yi yises hɨm mɨrak keremem.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Ap 18:4, 11, 19:1\x*Hi hinɨn han hewepyapɨr hɨm yaaim me God har ke mɨtɨk kamɨr rais yehes mau ni. Maain Apolos kan kisɨsa ketpi hɨm meiyam me God. Menmen hɨrak kɨrɨakem hɨram mar ke mɨtɨk hɨrak keit tɨpar keiyɨm ken kewenem kempep. Mar im God hɨrak kenipem mewo, te hɨrak kɨkaap hɨm mɨrak men mekre han ki.  
\v 7 Mɨt kerek ninɨn nan netpi me God hɨr nar ke mɨt namɨr rais yehes, hɨr mɨt weinɨn keriyen. Mɨt kerek nɨkaru nan netpi hɨm ham yaaim hɨr nar ke mɨt newen tɨpar nempep, hɨr mɨt weinɨn keriyen. God kerekek hɨrak Iuwe kentar hɨrak kenipem hɨram mau mekre han ki mamkepi yi yisesim werek werek.  
\v 8 Mɨt kerek ninɨn newepyapɨr hɨm me God hɨr nar ke mɨt namɨr rais yehes. Mɨt han nɨkaru newepyapɨr hɨm me God nar ke mɨt newen tɨpar nempep. Menmen hɨr nɨrɨakem hɨram mɨpɨram. Maain God kakwet mɨt menmen miutɨp miutɨp mamrer menmen yaaim hɨr mɨrɨakem.  
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt Mt 13:3-9; Ef 2:20-22\x*Hawɨr wetike God haiu mɨrɨak menmen miutɨp. Yi mɨt yi yɨre ni God kamɨr rais yehes mekrerem o yi yɨre wɨnak hɨrak kimaak. Te yi ap ne Apolos o hi Pol au. Yi ne God keriyen.   
\s1 Mɨtɨk kewepyapɨr hɨm me God hɨrak kɨre hɨrak kime wɨnak  
\p
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt 1Ko 15:10; 2Pi 3:15\x*Hi hɨre mɨtɨk hi hertei werek hime wɨnak mei yapɨrwe. Wɨ nɨpaa hi han yi mɨt, God kekepa hi hewepyapɨr hɨm mɨrak. Menmen hi hɨrɨakem mekre nɨmɨn ke yi mɨt hɨram mar ke hi hemiun teinɨk me wɨnak. Mɨt han nepnen netpi hɨm ham yaaim me God hɨr nɨrɨak menmen mar ke mɨt nime wɨnak kentar teinɨk hi epei hekin hei yem hamɨr. Yi mɨt yi naanempre hɨras me menmen yi yɨrɨakem mises menmen hi epei hetpiyem.  
\v 11 \x * \xo 3:11 \xt Ais 28:16; 1Pi 2:4-6\x*Hi hewepyapɨr hɨm me Jisas krais men yi mɨt, yi yisesik te hɨrak kerek kekepi yisesik iuwe yar ke teinɨk mɨkaap wɨnak mɨnanek hɨrak kerp.  
\v 12 Hi hetpi yi mɨt kerek yɨrɨak menmen me God. Mɨt han ne yi mɨt yi yɨrɨak menmen yaaim. Menmen im hɨram mar ke yi yime wɨnak yaaik yesɨsɨwem yeriuwe menmen yaaim gol, silva o nan yaaim. Mɨt han ne yi mɨt kerek yɨrɨak menmen me God te yi ap yɨrɨakem werek werek yi yar ke mɨt nime wɨnak enum yeriuwe menmen enum mɨre nu yipep mamɨp o hɨnaan tɨwei o nepipe maa.  
\v 13 \x * \xo 3:13 \xt 1Ko 4:5; 2Te 1:7-10\x*Maain wɨ God skelim haiu mɨt miyapɨr, menmen yi yɨrɨakem me God hɨram mamwepyapɨr hɨremes hɨram yaaim o au enum mar ke nepipe maa. Me wɨ im si mamnen si mamɨtnen mamɨm menmen mamteikɨn menmen mar im: Mɨt hɨr nɨrɨak menmen yaaim me God hɨram mamu mamɨt. Si ap te mamɨm au.  
\v 14 Menmen mɨt hɨr nɨrɨakem me God hɨram yaaim si ap te mamɨm au. Maain God kakwetɨr menmen yaaim mamrerim.  
\v 15 Te menmen mɨt hɨr nɨrɨakem me God hɨram enum si tatɨm tatnepim, God ap te kakwetɨr menmen mamrerim taau. Hɨr nani au, God kakɨkepi kaktorhis nanu nantikerek kakɨr ke mɨtɨk si taak wɨnak kɨrak hɨrak kesiuknen ken nɨmɨn kekotɨt mɨte nɨkerek keriyei keri ketpaan ken witeik.   
\s1 Haiu mɨt miyapɨr ne God haiu mɨre wɨnak yaaik God kau kekrerek  
\p
\v 16 \x * \xo 3:16 \xt 1Ko 6:19; 2Ko 6:16\x*Yi mɨt miyapɨr yi han kaa yi yɨre wɨnak yaaik ke God a? God Hɨmɨn Yaaik kan kau kekre han ki.  
\v 17 Mɨt kerek hɨr nanɨwaank wɨnak eik ke God, maain God hɨrak kakɨwaank mɨt in kentar wɨnak kɨrak hɨrak yaaik. Yi hɨras yi yɨre wɨnak kɨrak keriyen. Te yi naanempre han ki te yi yɨrɨak enum au, yi eiyɨnke hasini au. Yi eikiyan eiyu niutɨp.   
\s1 Haiu ap mamwenɨpi niuk me mɨtɨk hak au.  
\p
\v 18 Yi ap eiwises hɨras me menmen yi han kitetim hɨram yaaim. Mɨtɨk kei kiutɨp kekre nɨmɨn ke yi mɨt han kitet hɨrak mɨtɨk iuwe, hɨrak kertei iuwe, hɨrak ekweikɨn sip ekwet menmen im me tɨ. Hɨrak kakrɨak menmen im te mɨt ne tɨ nantɨp hɨrak mɨtɨk enuk ketaritari han ken sip. Hɨrak kɨrɨak menmen im te God kaktɨp mɨtɨk ik hɨrak yaaik hɨrak iuwe.  
\v 19 \x * \xo 3:19 \xt Jop 5:13\x*Hɨrak ekrɨak menmen im ekɨntar menmen mɨt ap nises God hɨr han kɨtet hɨram menmen iuwe, God katɨp hɨram menmen enum weinɨm. Hɨm me God mekre tɨwei nɨpaa mɨtɨk Jop hɨrak kewisɨm hɨram matɨp God kewaank mɨt kerek hɨr han kitet hɨr iuwe, hɨrak kewaanki keriuwe menmen hɨr han kitet hɨram yaaim, hɨrak kerekyorem kar ke mɨtɨk kenep sak kekre hei hɨrak kɨwapɨnem keriuwe haak heneik o nu tɨwei.  
\v 20 \x * \xo 3:20 \xt Sam 94:11\x*Mɨtɨk hak kewis hɨm mau tɨwei me God mɨt nekinaak Sam, hɨrak kewis hɨm mei matɨp: “Menmen mɨt ne tɨ kerek ap nises God hɨr han kitet hɨram iuwe, God katɨp hɨram menmen enum weinɨm.”  
\v 21 Te yi ap eiwenɨpi niuk me haiu mɨt me menmen yaaim me God haiu meteikniyem. Yi eiwenɨpi God kerekek me menmen yapɨrwe hɨrak kakɨhimɨtanem mamkaap yi mɨt.  
\v 22 Hi Pol, hɨrak Apolos, hɨrak Sifas haiu metike menmen yapɨrwe mau tɨ o nepni, menmen mamkepi yi yepu, o wit yaaik yaino ein wɨ yi yayi, menmen in ek mepu, menmen te maain mamu, hɨram menmen yapɨrwe God kehimɨtanem hɨram mamkepi.  
\v 23 Yi yɨre mɨt ne Krais Jisas. Krais Jisas keke wit ke God kan yi mɨt kɨrɨak menmen mɨrak, te God kakweti menmen im menterik.   
\c 4  
\s1 Mɨtɨk Iuwe God skelim mɨt nɨrak nerekyɨwek wok mɨrak  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt Ta 1:7\x*Yi mɨt han ekitet me haiu mɨt mewepyapɨr hɨm me God mar ik. Haiu mɨrɨak menmen me Krais, haiu naanempre menmen yaaim God han kitetim te haiu mewet mɨt em.  
\v 2 \x * \xo 4:2 \xt Lu 12:42\x*Yi yapɨrwe yertei menmen im mɨt nɨprɨakem. Mɨtɨk Iuwe kɨnkatɨn mɨt kerek hɨrak kertei hɨr naanmamre menmen mɨrak werek werek, hɨrak kehimɨteni hɨr nanrɨakem.  
\v 3 Mar im hi hekre han kai ap han kitet yi mɨt ne weiwɨk me God o mɨt han ap nises hɨm me God yi han ekiteta skelim hi me hi naanmɨpre hɨm me God werek werek o au. Hɨram menmen weinɨm. Hi hɨre mɨtɨk kerekek, te hi ap skelim hɨrekes taau.  
\v 4 \x * \xo 4:4 \xt Sam 143:2\x*Hi hepɨtari nɨpaa hi han hatɨp mɨt hɨm me God, hi herekyi yaaim o hi han kaa hetpi menmen. Menmen im mekre han ki o mekre han kai hɨram ap meteikɨn mɨt hi herekyi menmen yaaim keremem au. Hi han kitet hi hɨrɨak menmen yaaim te Mɨtɨk Iuwe God kerekek han ekitet o skelim menmen hi hɨrɨakem.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt 1Ko 3:8\x*Te yi ap skelim mɨt miyapɨr me menmen hɨr nɨrɨak God em au emɨt! Yi yemerɨr ere maain Mɨtɨk Iuwe pɨke kaknen. Me wɨ im, hɨrak kakwepyapɨr menmen hɨram mɨsawɨn mekre han ke mɨt, menmen hɨr hanhanem mekre han kɨr hɨr nanrɨakem. Te God kakwetɨr menmen yaaim o menmen enum hɨr nɨrɨakem mamrerim.   
\s1 Mɨt ne wit Korin hɨr newenɨpi niuk mɨr han kitet hɨr mɨt iuwe  
\p
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt Ro 12:3\x*Nai yinan, hi epei hatɨp hɨm im me hi hetike Apolos te yi yertei werek werek menmen hawɨr wɨrɨakem weteikniyem. Hɨram menmen im: Yi ap eiweikɨn sip eiwet hɨm me God. Yi ap han ekitet mɨt han hɨr iuwe, yi ap einan yipɨr eiwɨrek han ekitet mɨt han en hɨr enun weinɨn.  
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt Ro 12:6\x*Yi ap eirɨak menmen im au emɨt! Keimɨn kerekyi yi yinɨn mɨt han a? Taau! God kerekek epei keweti menmen yapɨrwe yi yisesim yetenenim, te yi yenmak yi yatɨp yi hɨras yɨrɨak menmen yaaim yeriuwe menmen mi iuwe a? Hɨram enum emɨt!   
\p
\v 8 \x * \xo 4:8 \xt Rev 3:17, 21\x*Yi mɨt miyapɨr yapɨrwe ne Korin han kitet yi epei yeit menmen me God werek werek. Yi han kitet yi epei yeit menmen God kewet mɨt em te yi yɨre mɨt iuwe yinɨn mɨt han, te haiu mɨt aposel au a? Taau! Yi ap iuwe au, te hi hanhan yi eire mɨt iuwe te yi eikepai haiu mɨt emtikewi te haiu yapɨrwe mamre mɨt iuwe.  
\v 9 \x * \xo 4:9 \xt Ro 8:36; Hi 10:33\x*Hi han kitet God hɨrak kehimɨtenei haiu mɨt aposel haiu emrɨak menmen mɨrak te mɨt han kitet haiu mɨkaru. Haiu mɨre mɨt kerek mɨt ne gavman hɨr newisai mekre wɨnak enuk netpai nar ik: “Yi yɨre mɨt enun haiu mamiwep yi yayi.” Haiu mɨt aposel mɨre mɨt kerek mɨt miyapɨr nau tɨ hɨr netike mɨt ensel neit wit ke God hɨr nerp nɨrapɨrei, haiu mar ke mɨt mɨrɨak menmen me God, mɨt newep yɨnk kewewei.  
\v 10 \x * \xo 4:10 \xt 1Ko 3:18\x*Mɨt han ne tɨ hɨr natɨp menmen me haiu mɨt aposel mar im: “Yi mɨt enun yi yetari menmen, yi keriyen yewepyapɨr hɨm me Krais.” Hɨr netpai hɨm mar im, te yi han kitet yi hɨras yi yaain yi ne Krais.” Hɨr netpai im, te yi han kitet yi hɨras yi yaain yentar yi ne Krais. Mɨt han ne tɨ hɨr natɨp haiu aposel haiu mɨt enun weinɨn. Hɨr netpai hɨm mar im, te yi han kitet God katɨp yi mɨt iuwe. Mɨt han ne tɨ hɨr nɨneinai nɨnan yipɨr newɨrek, te yi han kitet hɨr newenɨpi niuk mi a? taauye!   
\p
\v 11 \x * \xo 4:11 \xt 2Ko 11:23-27\x*Nɨpaa ere in haiu mɨt aposel mɨrɨak menmen me God haiu mepu enum. Haiu nɨnpɨ mewei ap maam tɨpar o menmen werek werek au. Haiu ap mamɨr laplap o klos mei yaaim au. Mɨt ne tɨ hɨr neit nɨpɨn newep neriuwerem nentar haiu mewepyapɨr hɨm me God. Haiu wit aurei mentar haiu men in men ein mewepyapɨr hɨm me God.  
\v 12 \x * \xo 4:12 \xt Ap 18:3; 1Ko 9:14-15; 2Te 3:8; Sam 109:28; Mt 5:44\x*Haiu mɨrɨak wok meriuwe his maiu te haiu naanmɨpre hɨras me menmen. Wɨ kerek mɨt miyapɨr nereitauwɨn, haiu ap metpor enum au. Haiu metpor menmen yaaim. Wɨ hɨr nerekyei enum, haiu mewisi hɨr nerekyeiyem ap merekyor enum au.  
\v 13 \x * \xo 4:13 \xt Kra 3:45\x*Wɨ kerek mɨt nenei neswei hɨm, haiu metpor hɨm main main mamkepi hɨr nanises hɨm me God. Mɨt miyapɨr ne tɨ hɨr han kitet hiu mɨt aposel haiu enun mar ke menmen enum heriyai mɨt newɨrem men teipe wenut eim. Nɨpaa ere in hɨr han kitetei mar im.   
\s1 Pol kitehi mɨt miyapɨr ne Korin hɨr nanises menmen hɨrak kɨrɨakem  
\p
\v 14 Hi ap hewis tɨwei im eiyɨm hetpi yi yɨrɨak enum keremem te hi henipi yi yɨnk enuk au. Hi hewisɨm te hi hewɨrnak hekteni henteri yi yɨre nɨkerek nai hi hanhan heriuwi.  
\v 15 \x * \xo 4:15 \xt Ga 4:19\x*Mɨt yapɨrwe hɨr nanɨnen nanɨtpi hɨm me Jisas Krais, hɨr ap nanre haairer ni au. Hi kiutɨp hɨre haai ki kerekek hentar yi yinɨn yises hɨm me God me wɨ nɨpaa hi hinɨn han hetpi hɨm yaaim me Jisas krais.  
\v 16 \x * \xo 4:16 \xt 1Ko 11:1; Fl 3:17; 1Te 1:6\x*Te hi hetpi hɨm manp, yi eiyises menmen hi hɨrɨakem.  
\v 17 \x * \xo 4:17 \xt Ap 19:22\x*Hi hɨre haai ki hi han kiteti, te hi heriuwet Timoti hɨrak ken yi mɨt te hɨrak kakɨkepi yi eirɨak menmen hi epei hetpiyem. Timoti hɨrak kɨre nɨkan kai hi hanhan heriuwerek hentar hi hari han kɨrak hekepik hɨrak kises hɨm me God werek. Hɨrak mɨtɨk yaaik kises hɨm mɨrak. Hɨrak pɨke kaktɨp kakɨkekyi han ki me menmen hi hisesim me wɨ kerek hi hɨrɨak menmen me God. Hi ewepyapɨr menmen im merer wit wit atɨp mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God hi hetporem.   
\p
\v 18 Mɨt han ne yi mɨt hɨr han kitet hɨr mɨt iuwe te hɨr natɨp hi ap hanhani pɨke anen ari yi mɨt au. Te hɨr nari han ki neriuwe hɨm im, te yi eiweikɨn sip eiwet hɨm mai.  
\v 19 \x * \xo 4:19 \xt Ap 18:21\x*Te hi hetpi. Mɨtɨk Iuwe God hanhan te hi anen ari yi mɨt, te menep hi anen. Hi anen te hi ap hemtau hɨm me mɨt in hɨr han kitet hɨr mɨt iuwe. Hi anen ari hɨr nɨrɨak menmen God hɨrak kekepi keriuwe menmen mɨrak o au.  
\v 20 \x * \xo 4:20 \xt 1Ko 2:4\x*Haiu mertei menmen God kerekyei haiu mɨt mɨrɨakem hɨram ap me hɨm enum weinɨm weise tɨpar o mewisesik au. Hɨram menmen iuwe me God kerekek mekepai. Mar im haiu mamɨrtei hɨr nekepi o hɨr mɨt enun weise tɨpar.  
\v 21 Yi han han mekam? Yi hanhan wɨ kerek hi anen hi eiwep erekeyi enum eiyɨntar yi ap eiyises hɨm mai, o au en, yi hanhan hi anen arekeyi menmen yaaim hanhani eiyɨntar yi epei yemtau hɨm mai yi yisesim. Yi han ekitet menmen yi yɨrɨakem, yi eiweikɨn sip eiwetɨwem te maain hi anen hi han yaaik eriuwerem.   
\c 5  
\s1 Hɨm me mɨtɨk keit mɨte pe haai kɨrak keit wit Korin  
\p
\v 1 \x * \xo 5:1 \xt Lev 18:7-8; Diu 22:30, 27:20\x*Hi hemtau mɨt han nan in hɨr netpi nisesi nanre yi mɨt ne God ein yi yɨrɨak enum. Hɨr nɨr mɨte piutɨp pe mɨtɨk hak hɨre wɨrɨak enum wepu wetike mɨtɨk hak. Hɨr wik nɨrɨak menmen enum kerek mɨt ap nises hɨm me God hɨr nɨnapen nanisesim. Mɨtɨk iuwe kiutɨp kekre nɨmɨn ke yi mɨt epei keit mɨte ip pe haai kɨrak, hɨrak kɨwaai ketikerep hɨr neitan.  
\v 2 Te yi yenmak yi han kitet God kaktɨp yi yaain a? Taauye! Yi yɨnk enuk eiriuwe menmen im yi han ekitetik yi eikɨtek, yi eiyɨpɨr mɨtɨk ik kerek kɨrɨak menmen enum hɨrak eknopɨn eikeipni.   
\p
\v 3 \x * \xo 5:3 \xt Kl 2:5\x*Hi ap hepu hetikewi au, te hi han kiteti. Hi epei han kitet mekam hi arɨakem. Hi ekrehɨr ke Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais, hi hetpi menmen hi arɨak mɨtɨk ik em, kerek kɨrɨak menmen im enum. Hi hetpi har ke hi hetikewi haiu mepu.  
\v 4 \x * \xo 5:4 \xt Mt 16:19; 2Ko 13:10\x*Hi han kitet menmen im. Maain yi eirerik eiyu wit kiutɨp eiwenɨpi niuk me God, hi han kiteti wɨ yi eirerik eirɨak menmen im. Hɨram mamɨr ke hi hahu etikewi te menmen iuwe me Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas mamu mamtikewai.  
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt 1Ti 1:20; 1Pi 4:6\x*Hi hetpi me wɨ im, yi eiyɨpɨr mɨtɨk ik eknopɨn ekɨkeipni, hɨrak kɨre hɨrak kakno his me Seten hɨrak kakɨwaank yɨnk kɨrak te God kakɨkaap hɨmɨn kɨrak kaktɨwekhis me wɨ Mɨtɨk Iuwe Jisas pɨke kaknen.   
\s1 Mɨt ne Korin nanɨpɨr mɨtɨk enuk kɨrɨak enum kaknopɨn  
\p
\v 6 \x * \xo 5:6 \xt Ga 5:9\x*Hɨram enum te hi han kitet yi yaain te yi han yaaik yewis menmen im enum mekre nɨmɨn ke yi mɨt. Yi han kitet menmen im. Sak haak kerek ke wapɨk (o kewekwaai) hɨram menmen kike, te hɨram mamɨwaank sak naan mɨrak mɨt ap te nanɨm taau. Hɨr nanwɨrem mamno mamɨkre hei mamɨt. Yi eiwis menmen enum mar ke mɨtɨk ik kɨrɨakem, maain mɨt han nanisesim nanɨwaank hɨras nanɨt.  
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Eks 12:21; 13:7; Ais 53:7; 1Pi 1:19\x*Au emit! Yi eiyipɨr menmen enum im mekre nɨmɨn ke yi mɨt emno. Hɨram enum mamɨwaank hɨmɨn ki mamɨr ke sak haak kerek ke wapɨk (o kewekwaai) kewep keneises sak naan. Yi eiyipɨr menmen enum im emno te yi eire sak naan yaaim. Yi eirɨak menmen im eiyɨntar yi mɨt yaain. Yi eirɨak menmen im eiyɨntar Krais hɨrak kewepwar hɨrekes kewis mɨt hɨr newenkekik kau nu tentarakɨt kaa kɨre sipsip kau kɨnaan te hɨrak kakɨsak menmen enum haiu mɨt mɨrɨakem.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt Eks 12:16-20; Diu 16:3\x*Te haiu emweikɨn sip emwet menmen enum haiu mɨrɨakem hɨram emno. Haiu menmen im hɨram emno te hɨram mar ke menmen mɨt ne Juda nɨrɨakem. Nɨpaa hɨr newɨr yis men witeik ap newisɨm mekre bret mɨr. Menmen im mehimɨteni hɨr neweikɨn sip newet menmen enum me wɨ Pasova. Haiu mamrɨak menmen im mamweikɨn sip emwet menmen enum te haiu mɨt yaain, haiu ap mamtɨp weise tɨpar au. Hɨm yaaim keremem.   
\p
\v 9 \x * \xo 5:9 \xt Mt 18:17; 2Te 3:14\x*Nɨpaa hi hewisi tɨwei ham hi hetpi yi ap eiyises mɨt kerek hɨr netike miyapɨr nariyanhis newenɨnem au emɨt.  
\v 10 Hi ap hetpi einopɨn eikeipɨn mɨt miyapɨr ne tɨ hɨr ap nises God. Hɨr nɨrɨak menmen mar im: Hɨr nariyanhis newenɨnem o hɨr hemkre menepam me menmen, hɨr nekintɨp menmen me mɨt han, hɨr newenɨpi niuk me tɨpir. Au, mɨt miyapɨr narik nepu nerer wit wit te yi ap yainaiwɨri ere maain yi yayi yainaaiwɨr tɨ ik.  
\v 11 \x * \xo 5:11 \xt 2Te 3:6; Ta 3:10; 2Jo 10\x*Mɨt in taau. Hi nɨpaa hewisi tɨwei hi hetpi menmen im. Yi ap eiyises mɨt kerek natɨp, “Haiu mises hɨm me Krais,” te yi yɨri hɨr nɨrɨak menmen enum mar im. Hɨr netike miyapɨr nɨrɨran o nariyanhis newenɨnem, hɨr hemkre menepam neriuwe menmen, hɨr wɨ ham nitehi tɨpir mamkepi te hɨr newenɨpi niuk mɨr, hɨr natɨp enum nesiuwe hɨm mɨt han, hɨr naam tɨpar si enum ere hɨr netaritari menmen, hɨr nekintɨp menmen me mɨt han. Hi hetpi yi ap eiwepnak eiyɨm menmen eitike mɨt nar ik mei kike au emɨt!   
\p
\v 12-13 \x * \xo 5:12-13 \xt Mk 4:11\x*\x * \xo 5:12-13 \xt Diu 13:5, 17:7, 22:24\x*Mekam? Haiu mɨt han ekitet menmen mɨt han hɨr ap ne weiwɨk me God nɨrɨakem a? Taauye! Hɨram menmen me God kerekek. Haiu au. Haiu han ekitet menmen mɨt miyapɨr kerek ne weiwɨk me God neit wit kaiu nɨrɨakem keriyen. Hɨm me God nɨpaa Moses kewisɨm mau tɨwei matɨp menmen hi epei hetpiyem. Hɨram im: “Yi eiyɨpɨr mɨtɨk enuk kekre nɨmɨn ke yi mɨt eknopɨn ekɨkeipni.”   
\c 6  
\s1 Mɨt kerek nises hɨm me God ap nanri nɨr yinan nanɨno kot au emɨt  
\p
\v 1 Me wɨ kerek mɨtɨk kei kiutɨp kekre nɨmɨn ke yi mɨt hɨrak han enuk kakri kɨrak yinak tatno kot, yi yenmak yi yewisɨk hɨrak ken kesiuwe hɨm kɨrak yinak kenerek keit ninaan me mɨt ne gavman ap nises hɨm me God a? Au emɨt! Hɨrak ekinɨn ekno mɨt kerek yises hɨm me God yi eiyɨmtau hɨm mɨrak te yi han ekitetim ere werek te hɨrakɨt etkiyakɨt etu.  
\v 2 \x * \xo 6:2 \xt Rev 3:21\x*Yi han ekitet menmen im. Haiu mɨt miyapɨr ne God, hɨrak kekepai haiu iuwe te maain haiu han ekitet (o skelim) hɨr mɨt miyapɨr kerek ninɨn naanmɨpre mɨt miyapɨr nau tɨ ik. Maain yi skelim mɨt miyapɨr nau tɨ ik, te in ek yi yertei werek yi skelim menmen kike im mekre nɨmɨn ke yi mɨt.  
\v 3 Yi han ekitet menmen im. Maain haiu skelim mɨt ensel te ik ek haiu han ekitet haiu yaain te haiu skelim menmen mekre nɨmɨn ke haiu mɨt hɨras.  
\v 4 Mɨtɨk hak han enuk keriuwe kɨrak yinak, yi yenmak te yi eiwisɨkɨt tatno tatɨrp ninaan me mɨt yi yertei hɨr enun ap ne weiwɨk me God tesɨwor hɨm a? Au emɨt.  
\v 5 Hi hewis hɨm tokim mekre tɨwei ik ken yi mɨt miyapɨr te yi yɨnk enuk yeriuwerem. Mekam! Ap te mɨtɨk kei kiutɨp kekre nɨmɨn ke yi mɨt hɨrak ap te han ekitet menmen yaaim werek werek kakɨkepi yi eikiyan eiyu eiyɨt au a?  
\v 6 Mar im au. Mɨt han nekre nɨmɨn ke yi mɨt hɨr han enuk nari nɨr yinan nises hɨm me God hɨr neri nen nanɨrp ninaan me mɨt ap nises God au neswor hɨm, te hɨr nankepi nankiyan nanɨt.   
\p
\v 7 \x * \xo 6:7 \xt Mt 5:39; 1Te 5:15; 1Pi 3:9\x*Menmen im yi yɨrɨakem hɨram minɨni meriwaank han ki. Yi yetike ni yinan yesiuwehan hɨm, te yi ap eikiyan eiyu han kiutɨp au. Ni yinan hɨr nerekyi enu te yi eino kot au emɨt. Me wɨ ni yinan hɨr nekintɨp menmen mi, yi ap eino kot au emɨt!  
\v 8 Te yi ap yɨrɨak menmen im au. Yi yerekyor enum yesɨwor hɨm. Yi yɨrɨak menmen ham enum im yi yekintɨp menmen me ni yinan kerek hɨr netikewi yi yises hɨm me God.   
\p
\v 9 \x * \xo 6:9 \xt Ga 5:19-21; Ef 5:5; Rev 22:15\x*Yi han ekitet menmen im. Mɨt miyapɨr kerek enun ap te nanɨno wit kerek God naanmɨpre mɨt miyapɨr yaain taau. Yi ap han ekitet mɨt enun nanɨno nanu nantike God au a? Yi han ekitet hɨr enun nanɨno wit kɨrak te yi yemipɨn hɨras me menmen im. Mɨt kerek netike miyapɨr nɨrɨran, o newenɨpi niuk me tɨpir, o nɨwaai netike miyapɨr ne mɨt han, o mɨt kerek nɨwaai netike mɨt han hɨr nɨrɨak enum ap te nanu nanɨt wit kerek God naanmɨpre mɨt miyapɨr yaain taau!  
\v 10 Mɨt miyapɨr kerek han kitet nankintɨp menmen me mɨt han o hemkre menepam menmen mɨr o hekrit hekrit naam tɨpar si enum ere hɨr netaritari menmen, o hɨr natɨp enum nesiuwe mɨt han hɨm weinɨm o hɨr nari menmen me mɨt miyapɨr han, hɨr mɨt nar ik ap te nanɨno nanu wit kerek God naanmɨpre mɨt miyapɨr yaain en taau!  
\v 11 \x * \xo 6:11 \xt Ta 3:3-7\x*Mɨt han nekre nɨmɨn ke yi mɨt nɨpaa yi yɨprɨak menmen enum mar im te God Hɨmɨn Yaaik kesak menmen enum mekre han ki, kehimɨteni yi mɨt nɨrak, hɨrak katɨp yi yaain yentar yi yises hɨm me Mɨtɨk Iuwe Jisas Krais, yi nɨrak.   
\s1 Yi yɨrɨak menmen yaaim yeriuwe yɨnk ki te mɨt nanwenɨpi niuk me God nenterim  
\p
\v 12 \x * \xo 6:12 \xt 1Ko 10:23\x*Yi yatɨp menmen yapɨrwe kerek God ap katɨp haiu mɨt ap mamrɨakem au, hɨram yaaim, te hi hatɨp menmen ham im ap te mamkepai haiu mamu werek au. Yi yatɨp menmen im hɨram yaaim haiu mɨrɨakem. Te hi hetpi hi ap te arɨak menmen ham im au emɨt hentar hi hɨnapen menmen im hɨram mamri han kai te hi hanhanem wɨsenum han kai kakɨnke kakɨnterim.  
\v 13 \x * \xo 6:13 \xt 1Te 4:3-5\x*Yi yatɨp God kɨrɨak menmen te haiu mamɨm. God kewetai tu te haiu emɨm menmen keremem. Te yi ap han ekitet menmen o tu ki hɨram iuwe au. Hɨram menmen weinɨm! Maain God kaknip menmen metike yɨnk kaiu hɨram mamu mamɨt. God kɨrɨak yɨnk kaiu te haiu mamtike mɨt miyapɨr han ap emrɨakan menmen enum au emɨt. Haiu emrɨak menmen me Mɨtɨk Iuwe emwenɨpi niuk mɨrak emriuwe menmen haiu mɨrɨakem meriuwe yɨnk kaiu. Mɨtɨk Iuwe Krais, hɨrak hanhan kakɨkepai kaku kakɨkre han kaiu.  
\v 14 \x * \xo 6:14 \xt Ro 8:11; 1Ko 15:20; 2Ko 4:14\x*Mɨtɨk Iuwe Jisas kaa te God pɨke kɨkɨak. Maain haiu mami, God pɨke kakɨkekyei haiu mɨt yɨnk kaiu keriuwe menmen mɨrak iuwe.   
\p
\v 15 \x * \xo 6:15 \xt Ro 12:5; Ef 5:30\x*Yi han ekitet menmen im. Yɨnk kaiu hɨrak pɨnak pɨnak ke yɨnk ke Krais. Yi han kitet hɨrak yaaik te haiu meit yɨnk kaiu hɨrak ke Krais, haiu mamno mamɨt mɨte enu rumaa haiu mamɨtan a? Taauye!  
\v 16 \x * \xo 6:16 \xt Jen 2:24; Mt 19:5\x*Yi han ekitet menmen im. Mɨtɨk hɨrak keit mɨte enu wori mɨt his wewenem hɨrak ketikerep hɨr nɨre yɨnk kiutɨp. Kekre tɨwei mɨt newisɨm God katɨp me mɨt hɨr netike miyapɨr hɨr neitan. Hɨrak katɨp, “Hɨr wik nɨre yɨnk kiutɨp.”  
\v 17 \x * \xo 6:17 \xt Jo 17:21-23; Ro 8:9-11; Ga 2:20\x*Te mɨt miyapɨr kerek nises Mɨtɨk Iuwe Krais, hɨr han kɨr kiutɨp ketikerek.  
\v 18 Yi einopɨn eikeipɨn menmen enum mɨt netike miyapɨr hɨr nɨrɨakem, hɨr nariyanhis keriyen neweɨnem nɨwaai yeno miutɨp. Menmen enum ham mɨt miyapɨr hɨr nɨrɨakem, hɨram ap mamɨwaank yɨnk kɨr au. Te mɨt miyapɨr kerek nariyanhis newenɨnem, hɨr nanɨwaank hɨras.  
\v 19 \x * \xo 6:19 \xt 1Ko 3:16\x*Yi han ekitet yɨnk ki hɨrak kɨre wɨnak God kehimɨtanek hɨrak kɨrak yaaik, Hɨmɨn kɨrak Yaaik kerek hɨrak keweteiyek, hɨrak kau kekrerek. Yɨnk ki hɨrak ap ke yi mɨt keriyen au.  
\v 20 \x * \xo 6:20 \xt 1Ko 7:23; 1Pi 1:18-19; Fl 1:20\x*Hɨrak yɨnk ke God kentar hɨrak epei kesiuwe Nɨkan kɨrak kaa kentar nu tentarakɨt kekepai haiu mɨt kaktaihis. Te haiu emwenɨpi God emriuwe menmen haiu mɨrɨakem emɨntar menmen im iuwe hɨrak kerekyaiyem kekepai keriuwerem.   
\c 7  
\s1 Hɨm me mɨt nantike miyapɨr nanɨtano  
\p
\v 1 In ek hi hewisi hɨm me menmen nɨpaa yi yewis tɨwei yi yitauhiyem. Yi yatɨp hɨram yaaim mɨt ap neit miyapɨr o au?  
\v 2 Te hi hanhan yi mɨt niutɨp niutɨp yeit miyapɨr ni nereri, yi miyapɨr niutɨp eiyɨt mɨkan ni nereri. Hi etpi menmen im hentar mɨt miyapɨr nerer wit wit hɨr nisesan nɨrɨran, te hi hɨnapen yi han ekitet eirɨak menmen hɨr nisesim au emɨt!  
\v 3 Mɨtɨk keit mɨte pɨrak hɨrak ekwisiye hɨr enyawan enwaai yeno miutɨp. Mɨte nepei weit mɨtɨk kɨre hɨre euwisɨk hɨr enyawan enwaai yeno miutɨp.  
\v 4 Hi hatɨp menmen im hentar mɨte hɨre ap naanmɨpre yɨnk kɨre weinɨk au. Mɨtɨk kɨre naanmɨprewek. Mɨtɨk hɨrak ap naanmɨpre yɨnk kɨrak weinɨk au. Mɨte pɨrak kerepep naanmɨprewek.  
\v 5 Mɨtɨk o mɨte hɨr ap nɨrɨran nanyawan nanwaai yeno miutɨp au emɨt! Hɨram yaaim hɨr ap nanyawan me wɨ mei kike au hɨr natɨpan nar ik: “Hawɨr ap wiyawan me wɨ meiyam kike au te hawɨr witehi God me menmen.” Maain hɨr nitehi God me menmen im epei au, hɨr hanhan pɨke enyawan te Seten ap kakri han kɨr te hɨr nanɨno nanriyanhis nanwenɨnem nantike mɨt miyapɨr han.  
\v 6 Hɨm im hi hetpiyem, hi ap hetpi God katɨp yi mɨt niutɨp niutɨp eitike miyapɨr eiyɨtan au. Hi hetpi han ki yi eiyisesim.  
\v 7 \x * \xo 7:7 \xt Mt 19:12\x*Hi hanhan mɨt miyapɨr hɨr nanu weinɨm nanɨr ke hi hau weinɨm im, te God epei kerekyei haiu mɨt han in han ein. God kɨrɨak me han hɨr hanhan nanɨt miyapɨr. God kerekyei haiu mɨt han au haiu mamu weinɨn.   
\p
\v 8 Hi hatɨp mɨt miyapɨr kerek ap neitan au, o miyapɨr kerek mɨkan nɨr epei naa. Hɨram yaaim te yi yayu weinɨm yayɨr ke hi hepu weinɨm im.  
\v 9 \x * \xo 7:9 \xt 1Ti 5:14\x*Yi ap te yewenɨn han ki yi hanhan eiwaai eitike mɨt o miyapɨr han, hɨram yaaim te yi yayɨtan. Hɨram enum te yi yayu weinɨm te yi hanhan eiwaai eitike mɨt miyapɨr han. Eim em au enum emɨt!   
\p
\v 10 \x * \xo 7:10 \xt Mt 5:32, 19:9\x*Hi hetpi yi mɨt miyapɨr kerek epei yeitan hi hetpi hɨm iuwe yi miyapɨr ap einaaipɨs mɨkan ni. Hi kerekek hetpi hɨm im au. Mɨtɨk Iuwe ketpo te hi hetpiyem.  
\v 11 Miyapɨr kerek nɨnaipɨs mɨkan nɨr hɨr ap te nanɨt mɨt han au emɨt, o au en hɨr pɨke enɨno enɨt mɨkan nɨr keriyen. Yi mɨt ap te yainaaiwɨr miyapɨr ni.  
\v 12 Hi hɨrekes hetpi yi mɨt miyapɨr hanhan menmen im. Mɨtɨk Iuwe Krais ketpewem au. Hi hɨrekes han kitetim. Mɨtɨk kerek kises hɨm me God hɨrak epei keit mɨte kerek ap wises hɨm me God, hɨre hanhanek hɨre wen wau wetikerek, hɨrak ap te kakneiniye kaknaiwɨrep taau. Au, hɨrak ekwisiye hɨre ewu eutikerek.  
\v 13 Mɨte kerek wises hɨm me God epei weit mɨtɨk kerek ap kises hɨm me God, hɨrak hanhan wen kau ketikerep, hɨre ap waunaiwɨrek au emɨt!  
\v 14 Hɨre ap wauneinɨk waunaiwɨrek wawɨntar God epei katɨp mɨtɨk ik ap kises hɨm me Krais, hɨrak kehimɨtanek kentar mɨte pɨrak hɨre wises hɨm me Krais werek werek. Mɨtɨk ap kaknaain mɨte pɨrak kaknaiwɨrep kakɨntar God katɨp mɨte hap hɨre ap wises hɨm me Krais, hɨrak kehimɨtanep wentar mɨtɨk kɨre hɨrak kises hɨm me Krais werek werek. Hɨm im hɨram yaaim te nɨkerek ni God katɨp hɨr yaain. Hɨm im hɨram enum memipɨn hi hetpiyem te God kaktɨp nɨkerek ni hɨr enun nɨre nɨkerek ne mɨt miyapɨr ap nises hɨm me Krais. Te hɨm im hɨram yaaim, God katɨp hɨr yaain.  
\v 15 \x * \xo 7:15 \xt Ro 14:19\x*Mɨt o miyapɨr ap nises hɨm me Krais, hɨr hanhan nanɨnaaiwɨr mɨt o miyapɨr nɨr kerek nises hɨm me Krais, hɨr ap te nenipi hɨr nanu nantikeri au emɨt! Yi eiwisi hɨr nanɨnaiwɨi. Mɨte kerek wises hɨm me Krais, mɨtɨk kɨre kɨnapen kaku kaktikerep, hɨre ap te wauri han ke mɨtɨk kɨre kaku kaktikerep au emɨt! Mɨtɨk kerek kises hɨm me Krais mɨte pɨrak wɨnapen wawu wautikerek ap te kakri han kɨre te hɨre wawu wautikerek au emɨt. God kehimɨtenai haiu mɨt miyapɨr nɨrak te haiu emises menmen yaaim emtike mɨt miyapɨr han emkiyan emu emɨt.  
\v 16 \x * \xo 7:16 \xt 1Pi 3:1\x*Mɨte hap hɨre wepɨtari menmen im. Hɨre wautike mɨtɨk kɨre ap kises hɨm me Krais hɨr wen nekiyan nau hɨre wauri han kɨrak werek te hɨrak kakises hɨm me Krais o au. Mɨtɨk hak hɨrak kepɨtari menmen im. Hɨrak kaktike mɨte pɨrak kerek ap wises hɨm me Krais, hɨr wen nankiyan nanu, hɨrak kakri han kɨre te hɨre wawises hɨm me Krais o au. Te yi han ekitet werek werek menmen God hanhan yi eiyisesim eirɨakem.   
\s1 Haiu emu emises menmen haiu mɨrɨakem me wɨ nɨpaa God kehimɨtenai haiu mɨt miyapɨr nɨrak  
\p
\v 17 \x * \xo 7:17 \xt 1Ko 7:20, 24\x*Hi hetpi hɨm miutɨp im. Yi mɨt miyapɨr niutɨp niutɨp eiyu eiyises menmen kerek Mɨtɨk Iuwe Krais kehimɨtaniyem. Yi eiyisesik eiyu eiyɨr ke nɨpaa wɨ hɨrak kari han ki yi yisesik. Hi hatɨp mɨt miyapɨr kerek nerer wit wit hɨr nises God hi hetpor har ik.  
\v 18 Mɨt kerek nɨpaa God kari han kɨr hɨr nises hɨm mɨrak, hɨr mɨt han epei nerekir yɨnk kɨr, hɨr ap te nanɨsak menmen im meteikɨn mɨt hɨr ne weiwɨk me Isrel au emɨt. Mar im mɨt kerek nɨpaa God kari han kɨr hɨr nises hɨm mɨrak, hɨr mɨt ap nerekir yɨnk kɨr, hɨr ap hanhan nanwis mɨt nanrekir yɨnk kɨr te hɨr nanre mɨt ne weiwɨk me Isrel au emɨt.  
\v 19 \x * \xo 7:19 \xt Ro 2:25; Ga 5:6, 6:15\x*Menmen im me mɨt hɨr nerekir yɨnk ki, hɨram menmen weinɨm. Mɨt hɨr ap nerekir yɨnk ki hɨram menmen weinɨn. Hɨram ap mamkepi te God kaktɨp yi yaain au. Menmen iuwe hɨram menmen im: Yi eiyu eiyises hɨm kerek God ketpi yi eiyisesim.  
\v 20 Mɨt hɨr enu enɨr ke nɨpaa wɨ God kari han kɨr hɨr nises hɨm mɨrak.  
\v 21 Yi ap hanhan eiriuwe menmen im: Nɨpaa God kari han ki yi yɨrɨak menmen me mɨtɨk hak yi yeit pewek mererim au, yi yɨre slev, hɨram menmen weinɨm. Yi han enuk yeriuwe menmen im au. Te maain hɨr nanwisi yi yainaiwɨri yi yayu weinɨm, yi eino han yaaik eiyu eiriuwerem.  
\v 22 \x * \xo 7:22 \xt Fm 16; Ef 6:6; 1Pi 2:16\x*Mɨtɨk kerek hɨrak slev kɨrɨak menmen me mɨtɨk iuwe kerek naanmɨprɨwek hɨrak ap kakɨt pewek mererim au, me wɨ God kari han kɨrak hɨrak kises hɨm me Krais, hɨrak kɨre mɨtɨk yaaik keit pewek me Mɨtɨk Iuwe God. Mɨtɨk kerek kepu yaaik ap mɨtɨk hak naanmɨprewek, me wɨ God kari han kɨrak hɨrak kises hɨm me Krais, hɨrak kɨre mɨtɨk ke Mɨtɨk Iuwe God, hɨrak kakrɨak menmen mɨrak weinɨm.  
\v 23 Jisas kaa hemkre mewen. Me menmen im God epei kewɨr menmen wɨsenum te pɨke ketihis yi mɨt. Te yi ap eiwis mɨt hɨr nanmitipɨn nanriuwe hɨm mɨr nanri han ki te yi eiyises han kɨr au emɨt!  
\v 24 Tɨs, nai yinan haiu wen mamtike God mamu han kiutɨp, haiu wen mepu mar ke haiu mepu me wɨ nɨpaa God kari han kaiu haiu misesik.   
\s1 Hɨm me miyapɨr hɨr ap neit mɨkan hɨr netike miyapɨr mɨkan nɨr epei naa  
\p
\v 25 \x * \xo 7:25 \xt 1Ti 1:12-13\x*In ek hi ewisi hɨm me miyapɨr hɨr ap neit mɨkan. Hi ewisiyem entar yi nɨpaa yitauhiyem. Mɨtɨk Iuwe Krais ketpo hɨm hi etpiyem au, te hi hetpi han kai me menmen im. God epei hanhana kerekyo yaaim kekepa hi han kitet menmen werek werek. Te yi eiyises hɨm mai hɨram yaaim.  
\v 26 Hi han kitet menmen im. Hɨram yaaim te mɨt miyapɨr nanu weinɨm nanɨntar hɨm im em mɨt enun ne tɨ nerekyei menmen enum.  
\v 27 Yi mɨt miyapɨr kerek epei yeitan, yi ap eipɨr mɨkan o miyapɨr ni nɨpaa yi yetor. Yi mɨt yau weinɨm o yi miyapɨr yau weinɨm, yi ap yaitike mɨt o miyapɨr han yi ap yaiyɨtan au emɨt!  
\v 28 \x * \xo 7:28 \xt Lu 21:23\x*Yi mɨt o miyapɨr yi yeitan, yi yɨrɨak menmen enum au. Te hi hetpi menmen im hentar mɨt nerekyi enum hɨram mamɨwaank yi mɨt miyapɨr kerek epei yeitan. Hi han han menmen enum im mamnen mamiwep au, te yi yayu weinɨm.   
\p
\v 29 \x * \xo 7:29 \xt Ro 13:11\x*Nai yinan, hɨr o as me hɨm im hi hewisiyem hɨram mar im. Wɨ kerek God kehimɨtenai haiu mɨt mamu tɨ ik hɨram menep epei au. Yi han ekitet menmen im, yi eirɨak menmen me God iuwe. In ere maain mɨt epei neit miyapɨr kerek nɨrɨak menmen me God nanrɨakem wɨsenum nanɨr ke mɨt kerek ap neit miyapɨr.   
\p
\v 30 Mɨt miyapɨr kerek nɨrɨak menmen me God, hɨr nɨkɨt me menmen, hɨr enweikɨn enre mɨt miyapɨr kerek ap nɨkɨt menmen. Mɨt miyapɨr kerek hɨr han yaaik enweikɨn enre mɨt miyapɨr han enuk. Mɨt miyapɨr kerek netenen menmen yapɨrwe enweikɨn enɨr ke mɨt miyapɨr ap netenen menmen.  
\v 31 \x * \xo 7:31 \xt 1Jo 2:17\x*Mɨt miyapɨr kerek neit menmen me tɨ ik hɨr ap hanhan iuwe neriuwerem nentar menmen me tɨ ik maain hɨram mamɨwaank mamɨt.   
\p
\v 32 Hi hanhan yi han kitet mar im: Yi ap han ekitet menmen me tɨ yapɨrwe te yi han kaa menmen me God au emɨt! Mɨt kerek ap neit miyapɨr hɨr hanhan nanrɨak menmen me God keremem. Hɨr hanhan nanrɨak God han yaaik kakriuweri.   
\p
\v 33 Mɨt kerek hɨr neit miyapɨr, hɨr han kitet menmen me tɨ hɨr nanrɨak miyapɨr nɨr han yaaik nanriuwerem.  
\v 34 Mɨt nar ik hɨr han kitet menmen wik. Hɨr hanhan nanrɨak miyapɨr han yaaik nanriuweri. Miyapɨr ap neit mɨkan o miyapɨr nɨhan hɨr hanhan nanrɨak menmen me Mɨtɨk Iuwe. Hɨr hanhan yɨnk kɨr ketike hɨmɨn kɨr hɨrak yaaik kakrɨak menmen me God keremem. Te miyapɨr kerek epei neit mɨt hɨr hanhan nanrɨak mɨt nɨr han yaaik nanriuweri. Te hɨr hanhan neriuwe menmen me tɨ ik.  
\v 35 Hi ap hetpi menmen im te hi heremir menmen yi yɨrɨakem au. Hi hetpiyem hɨram mamkepi yi eirɨak menmen yaaim eiyisesim werek werek, te menmen me tɨ ap te mamri han ki iuwe me wɨ yi yɨrɨak Mɨtɨk Iuwe menmen mɨrak.   
\p
\v 36 Mɨtɨk kerek ketike mɨte hɨr nehimɨteni nanɨtan, hɨrak yɨnk enuk kentar hɨrak hanhan kakwaai kaktikerep, hɨrak kaktɨwe hɨr nanɨtan. Hɨr ap nanrɨak menmen enum nanɨntar hɨr nanɨtan au. Hɨram yaaim.  
\v 37 Mɨtɨk kiutɨp kerek mɨtɨk hak ap kari han kɨrak te hɨrak hɨrekes kewenɨn han kɨrak ke menmen im, hɨrak han kitet ap hanhan kakwaai kaktike mɨte, hɨrak kɨnapen kaktike mɨte hɨr nanɨtan, hɨram yaaim.  
\v 38 Tɨs, mɨt kerek neit miyapɨr hɨr neitan, hɨr nɨrɨak menmen yaaim. Te mɨt kerek newenɨn han kɨr ap nanɨt miyapɨr, hɨr ninɨni nɨrɨak yaaim iuwe.   
\p
\v 39 \x * \xo 7:39 \xt Ro 7:2-3\x*Miyapɨr netike mɨt nɨr hɨr nekiyan nau neit me wɨ mɨt hɨr nau tɨ ik. Maain mɨtɨk ke mɨte hɨrak kaki, hɨram werek te hɨre pɨke wawɨt mɨtɨk hak. Hɨre wawɨt mɨtɨk hak kerek kises hɨm me Mɨtɨk Iuwe Krais ek. Mɨtɨk keiyak taau.  
\v 40 Te hi han kitet menmen im. Mɨte mɨtɨk kɨre epei kaa, hɨre wawu weiniye hɨre han yaaik wawu. God Hɨmɨn Yaaik kɨrak hɨrak ketpo menmen im.   
\c 8  
\s1 Hɨm me menmen mɨt newepwarem newet tɨpir em  
\p
\v 1 \x * \xo 8:1 \xt Ap 15:29\x*In ek hi ewisi hɨm me menmen kerek mɨt ne tɨ ap nises God newepwarem newet tɨpir em. Hi hewisiyem hentar yi nɨpaa yitauhiyem. Hi hertei yi yatɨp menmen im: “Haiu mertei menmen yapɨrwe.” Hi hatɨp hɨm im: Menmen haiu merteiyem weinɨm hɨram merekyei haiu menke perkenum o paan tokik, te haiu han tewenɨnan hɨram mamkepai te haiu yaain emɨr ke Krais.  
\v 2 \x * \xo 8:2 \xt Ga 6:3\x*Mɨt miyapɨr yapɨrwe hɨr han kitet hɨr nertei menmen iuwe, te God kaktɨp hɨr enun ap han kitet menmen o nertei menmen mɨrak werek werek wen au.  
\v 3 \x * \xo 8:3 \xt Ga 4:9\x*Te mɨt miyapɨr hɨr han tewenɨn God hɨrak kaktɨp hɨrak kakɨrtei hɨr mɨt miyapɨr nɨrak.   
\p
\v 4 \x * \xo 8:4 \xt 1Ko 10:19; Ga 4:8; Diu 4:35, 39, 6:4\x*Te hi hetpi hɨm im me menmen haiu mamɨm kerek nɨpaa mɨt hɨr newepwarem newet tɨpir em. Haiu mertei hɨm im yi yetpim hɨram yaaim. Haiu mertei nu mɨt nimaam newis ninaan mau teinɨk newisɨm merp hankiu eik, hɨram mekrehɨr ke tɨpir, te hɨram mɨre God taau. God kiutɨp kerekek hɨrak kepu.  
\v 5 Menmen yapɨrwe mau nepni metike tɨ te mɨt ap nises hɨm me God hɨr natɨp menmen im hɨram mɨre God. God yapɨrwe netike mɨt iuwe yapɨrwe nar ek hɨr nepu, te haiu mɨt mertei menmen im.  
\v 6 \x * \xo 8:6 \xt Mal 2:10; 1Ko 12:5-6; Ef 4:5-6; Jo 1:3\x*God kiutɨp kerekek hɨrak Haai kaiu hɨrak kepu. Hɨrak as o hɨr ke menmen yapɨrwe, haiu mau tɨ te emisesik. Mɨtɨk Iuwe kiutɨp kerekek kepu. Hɨrak niuk mɨrak Jisas Krais. Nɨpaa hɨrak kɨrɨak menmen yapɨrwe meit nepni, menmen mau tɨ. Hɨrak kerekyei haiu meit Hɨmɨn Yaaik kɨrak hɨrak kekepai haiu mepu.   
\p
\v 7 Te mɨt han kerek nises hɨm me God hɨr nepɨtari ninaan mau teinɨk hɨram weinɨm. Hɨr han kitet hɨram mepu me wɨ hɨr naam menmen kerek nɨpaa mɨt nen newepwarem newet tɨpir em, hɨr han kitet hɨr naam hɨram mar ke hɨr hɨras newepwarem newet tɨpir em. Te hɨr han kitet God kaktɨp hɨr nɨrɨak enum.  
\v 8 \x * \xo 8:8 \xt Ro 14:17\x*God ap han kitet haiu mamɨm menmen hɨr mɨt newepwarem newet tɨpir em o haiu ap mamɨm. Au hɨram menmen weinɨm. Menmen haiu mamɨm ap te mamrɨak God han kitet haiu mɨt miyapɨr enun au. Menmen haiu ap mamɨm ap te mamrɨak God han kitet haiu mɨt miyapɨr yaain au. Menmen haiu mamɨm hɨram menmen weinɨm.  
\v 9 \x * \xo 8:9 \xt Ro 14:13-15; Ga 5:13\x*Hɨram menmen weinɨm te yi naanmamre hɨras me menmen yi yayɨm te yi ap einip mɨt kerek ap nises hɨm me Krais werek werek wen au, hɨr nanɨwaank hɨras. Hɨr nanɨr menmen yi yaam te hɨr yɨnk enuk. Mar im yi yayɨwaank menmen me Krais hɨr nisesim nanɨnterim.   
\p
\v 10 Hi hetpi menmen im hentar maain mɨtɨk hak hɨrak kaknen kakrit ti hau hankiu haam menmen kerek mɨt han epei newepwarem newet tɨpir em, hɨrak ap kertei ti han kitet menmen im hɨram weinɨm. Hɨrak han kitet ninaan mau teinɨk hɨram tɨpir. Hɨrak kakrit ti haam menmen te hɨrak han kitet hɨram werek hɨrak kakɨm. Te hɨrak kakɨwaank hɨm me Krais hɨrak kisesim.  
\v 11 \x * \xo 8:11 \xt Ro 14:15, 20\x*Ti haam menmen im hentar ti hertei ninaan mau teinɨk hɨram menmen weinɨm. Te mɨtɨk hak ap kerteiyem au, hɨrak kakɨm menmen hɨrak kakɨwaank menmen me Krais hɨrak kisesim kakɨntar menmen me Krais hɨrak kisesim kakɨntar menmen im hɨrak kaam.  
\v 12 Mar im yi epei yɨrɨak Krais menmen enum yentar yi yɨrɨak han ke ni yinan hɨr han kɨr kakɨwaank me menmen yaaim me Krais hɨr nisesim nentar menmen im yi yaam.  
\v 13 \x * \xo 8:13 \xt Ro 14:21\x*Tɨs, hi han kitet menmen kerek hi haam hɨram mamrɨak kai yinak hɨrak kakɨwaank han kɨrak ke menmen yaaim me Krais hɨrak kisesim, hi maain ap te hahɨm menmen im meiyam taau. Hi hɨnapen arɨak kai yinak kakɨwaank han kɨrak kakɨnterim.   
\c 9  
\s1 Pol han yaaik hɨrak nɨpaa ap kari pewek mei me mɨt ne Korin me menmen hɨrak kerekyorem  
\p
\v 1 \x * \xo 9:1 \xt Ap 22:17-18, 26:16; 1Ko 15:8\x*Hɨm meiyam ap te mamwena me menmen hi hɨrɨakem me God taau. Hi mɨtɨk aposel kerekek, hi epei hɨr Mɨtɨk Iuwe kaiu Jisas Krais. Yi mɨt yises hɨm me Krais yentar menmen me Mɨtɨk Iuwe Krais hi herekyiyem.  
\v 2 \x * \xo 9:2 \xt 2Ko 3:2-3\x*Mɨt han hɨr ap han kitet hi aposel hɨram menmen weinɨm. Yi mɨt ne Korin han kitet hi aposel hentar menmen hi hɨrɨakem meteikniyem. Yi hɨras yertei hɨm me Krais te menmen im meteikni Mɨtɨk Iuwe kehimɨtena hi hɨre mɨtɨk aposel kɨrak.  
\v 3 Mɨt kerek hɨr natɨp hi Pol hi ap hɨre aposel hi hewenɨnor hɨm, hi hetpor hɨm kerek hi epei hewisiyem.  
\v 4 \x * \xo 9:4 \xt Lu 10:8; 1Ko 9:13-14\x*Hi han kai hi ehɨt menmen me yi mɨt miyapɨr te hi ahɨm me menmen hi herekyiyem entar hi aposel. Menmen im enum a?  
\v 5 \x * \xo 9:5 \xt Jo 1:42\x*Hi ap heit mɨte au, te hi hanhan hahɨt pei hɨre wises hɨm me Krais hɨre wautikewa waunen wauri a? Mɨtɨk Pita ketike aposel han netike Jisas Krais kikrek nɨrak hɨr nɨrɨakem mar im, te hɨram yaaim hi hises han kai hi arɨakem. Hɨram yaaim werek te hi hitihi yi naanemprawɨr me menmen wɨ hawɨr waunen wauri o au a? Hɨram yaaim ye!  
\v 6 Mekam! Yi han kitet hi hetike Banabas hawɨr wik keretet waurɨak menmen naanempre hɨrekses me menmen hawɨr wawɨm me wɨ hawɨr wetpi hɨm yaaim me Krais, te aposel han en au a? Taau!   
\p
\v 7 Mɨt kerek hɨr nɨre soldia ne ami hɨr ap naanmɨre hɨras me menmen au. Mɨtɨk iuwe kɨr kewetɨrem. Mɨt ap namɨr ni te mɨt han nanɨtpor nanɨrik, “Yi eimɨr menmen me ni te yi ap te yayɨm menmen taau.” Auye! Mɨt kerek namɨr ni hɨr hɨras nanɨm menmen. Mɨt han au. Mɨt naanmɨpre sipsip hɨr nanɨm nɨm me sipsip. Ap te mɨt han nanɨnen nanɨtpor au emɨt. Hɨr ap te nanises menmen mar im au. Te hi hetpi. Hɨram yaaim hawɨr wik witihi te yi naanemprawɨr me menmen me wɨ hawɨr wau wetikewi waukepi.   
\p
\v 8 Menmen im hɨr netpiyem hɨram hɨm mɨt keriyen nertei hɨram yaaim au. Hɨm me God mau tɨwei nɨpaa mɨt newisɨm hɨram matɨp mar im.  
\v 9 \x * \xo 9:9 \xt Diu 25:4; 1Ti 5:18\x*Nɨpaa Moses kewis hɨm mau tɨwei hɨram matɨp: “Yi ap yaiyepet hɨm ke bulmakau kerek kentɨrer rais haas kewenem te hɨrak ap kakɨm ham pɨnam au emɨt!” God ap han kitet bulmakau keremem me wɨ hɨrak katɨp Moses im.  
\v 10 \x * \xo 9:10 \xt 2Ti 2:6\x*Au, hɨrak katɨp hɨm im mamkepai haiu mɨt mamtike bulmakau. Moses kewis hɨm im te haiu mɨt yapɨrwe mamɨrtei menmen im: Mɨtɨk kerek kewen tɨ kakmɨr menmen ketike mɨtɨk kerek kewen rais haas, hɨrakɨt wik tatɨt pewek mamrer menmen me hɨrakɨt tatrɨakem.  
\v 11 \x * \xo 9:11 \xt Ro 15:27\x*Menmen im hɨram ap enum te mɨt kerek namɨr ni o mɨt hɨr newen rais, hɨr nanɨm meiyam pɨnam. Mar im hɨram ap enum te hawɨr wawitihi yi eiwetawɨr menmen mamkaap yɨnk kawɨr yentar hawɨr epei wetpi hɨm yaaim me Krais mamkaap hɨmɨn ki.  
\v 12 \x * \xo 9:12 \xt Ap 20:34-35; 2Ko 11:9; 1Ko 13:7\x*Hɨram yaaim mɨt han kerek nekepi neriuwe menmen nanɨt menmen naanempre yɨnk kɨr keriuwerem, te hɨram yaaim iuwe hawɨr ewɨt menmen. Hawɨr mɨtɨkɨt iuwe winɨni!  
\p Te nɨpaa ere in hawɨr wik ap weit menmen me yi mɨt au. Hawɨr wau enum nɨnpɨ mewewɨr te hawɨr ap wari han ki enum te yi yɨnapen yemtau hɨm yaaim me Jisas Krais au.  
\v 13 \x * \xo 9:13 \xt Nam 18:8, 31; Diu 18:1-3\x*Yi han ekitet menmen im. Mɨt pris ne Isrel kerek nɨrɨak menmen neit wɨnak ke God mɨt newisi hɨr naam menmen pɨnam mɨt newisɨm mekre wɨnak eik nanwet God em. Mɨt pris kerek neit menmen me mɨt newisɨm mau kɨnaan newepwar God em, hɨr naam ham pɨnam.  
\v 14 \x * \xo 9:14 \xt Mt 10:10; Lu 10:7; Ga 6:6\x*Mar im, Mɨtɨk Iuwe God katɨp mɨt kerek newepyapɨr hɨm yaaim me Krais, hɨr nanɨt menmen me mɨt hɨr nemtau hɨm yaaim im te hɨr naanempre yɨnk kɨr ekrerim.  
\v 15 \x * \xo 9:15 \xt Ap 18:3\x*Hɨrak yaaik hi aposel hitihi me menmen, te nɨpaa hi ap hitihi me menmen au. In ek hi ap hewisi tɨwei ik te hi itihi yi naanmamrau me menmen taau. Hi nɨnpɨ meiyo wɨsenum ere hi hahi te hi hɨnapen ehɨt menmen me his me mɨtɨk kiutɨp. Hi etɨwem, te hi ap atɨp hi hewepyapɨr hɨm me God ap heit pewek mererim au.  
\v 16 \x * \xo 9:16 \xt Jer 10:9\x*Hi ap han yaaik heriuwe hɨrekes hentar hi hatɨp mɨt miyapɨr hɨm yaaim me Krais keremem au. Mɨtɨk Iuwe Krais kehimɨtena hi hewepyapɨrem. Hi ap hewepyapɨrem te han kai enuk keriuwe hɨrekes, hi heweikɨn sip ewet menmen Mɨtɨk Iuwe ketpewem hi hɨrɨakem.  
\v 17 \x * \xo 9:17 \xt 1Ko 4:1\x*Hi hɨrekes han kitet hi ano ewepyapɨr hɨm yaaim me Krais te hi ehɨt pewek o menmen yaaim emrerim. Te hi hɨrekes ap han kekrit te hi hɨrɨak menmen im au. Hi kerekek hises menmen nɨpaa God kehimɨtena hi arɨakem te hi ap ehɨt pewek o menmen emrerim au emɨt! Hi hɨrɨakem weinɨm.  
\v 18 Hi heit mekam yaaim me hi hewepyapɨr hɨm yaaim me Krais a? Hi heit menmen im. Wɨ kerek hi hen ein hen ein hewepyapɨr hɨm yaaim me Krais, hi han yaaik hatɨp mɨt miyapɨr em weinɨm. Hi ap hari menmen mɨr mererim au, mar ke hɨm me God hɨram matɨp hi han kai ehisesim.   
\s1 Pol Katɨp hɨrak kɨre wok mɨtɨk ke mɨt miyapɨr yapɨrwe  
\p
\v 19 \x * \xo 9:19 \xt Mt 20:26-27\x*Hi hepu weinɨm mɨt han ap ninɨna naanmamrau au. Hi naanempre hɨrekes me menmen. Te hi heweikɨn hɨre wok mɨtɨk ke mɨt yapɨrwe te hi hari han kɨr yapɨrwe te hɨr nanises hɨm yaaim me Krais.  
\v 20 \x * \xo 9:20 \xt Ap 21:20-26\x*Wɨ kerek hi hau nɨmɨn ke mɨt miyapɨr ne Juda, hi hies hɨm lo me Moses te hi ari han ke mɨt en, hɨr nanises hɨm me Krais. Hi han kitet hɨm me Moses mau tɨwei hɨram weinɨm ap te mamri han kai. Te wɨ hi hau hetike mɨt ne Juda, hi hisesim te hi ari han kɨr hɨr ap enises hɨm me Moses meiyam au. Hi ehises hɨm yaaim me Krais keremem.  
\v 21 \x * \xo 9:21 \xt Ga 2:3\x*Hi ap heweikɨn sip hewet hɨm nɨpaa God kewet Moses em au. Hi hises hɨm me Krais kerekek. Te wɨ kerek hi hau hetike mɨt miyapɨr neiyan ap nises hɨm me Moses, hi ap hises hɨm me Moses au. Hi hɨrɨak menmen im te hi ari han kɨr hɨr nanises hɨm yaaim me Krais.  
\v 22 \x * \xo 9:22 \xt 2Ko 11:29; Ro 11:14\x*Wɨ kerek hi hau hekre nɨmɨn ke mɨt miyapɨr hɨr ap nises God werek werek, hi ap hɨrɨak menmen mamnipi hɨr han enuk neriuwa. Au, hi hises menmen hɨr han kitet hɨram yaaim te hi ari han kɨr hɨr nanises hɨm me Krais werek werek. Me wɨ yapɨrwe hi hau hekre nɨmɨn ke mɨt yapɨrwe nerer wit wit, hi hises menmen hɨr han kitet hɨram yaaim te hi ari han kɨr hɨr nanises hɨm me Krais.  
\v 23 Menmen im yapɨrwe hi hɨrɨakem, hi hɨrɨakem mamkaap mɨt miyapɨr nises hɨm yaaim me Krais te hi atikeri haiu mamɨt menmen yaaim God kakwetaiyem.   
\s1 Haiu emises God emɨr ke mɨt nesiuknen resis hɨr nanɨt menmen  
\p
\v 24 \x * \xo 9:24 \xt Fl 3:14; 2Ti 4:7-8\x*Yi han kitet menmen im. Mɨt yapɨrwe nesiuknen te mɨtɨk kiutip kerekek kinɨni hɨrak kakɨt menmen. Mar im yi yises hɨm me Krais werek werek yar ke mɨtɨk kiutɨp hɨrak kesiuknen kinɨn mɨt han, te yi yayɨt menmen yaaim God kakwetiyem.  
\v 25 \x * \xo 9:25 \xt 2Ti 2:4-5; Je 1:12; 1Pi 5:4\x*Mɨt yapɨrwe kerek hanhan nansiukɨn nanɨt menmen, hɨr nesiuknen yapɨrwe hekrit hekrit te yɨnk kɨr hɨrak manpenuk. Hɨr nɨrɨak menmen im te hɨr naninɨn mɨt han nanɨt menmen kerek mɨt iuwe nanwet mɨtɨk kerek kinɨni hɨr nanwetɨwekem. Haiu mamrɨak menmen iuwe emises hɨm me God te haiu mamɨt menmen mɨrak yaaim. Menmen God kakweteiyem hɨram ap te mamɨwaank mamɨr ke menmen me tɨ mɨt nesiuknen hɨr netɨwem au.  
\v 26 Te hi hɨre mɨtɨk kesiuknen in kesiuknen ein au. Hi hɨre mɨtɨk kesiuknen kakinɨn kakiun mak. Hi har ke mɨtɨk kerek kewɨr his weinɨm kenep nɨme au. Hi har ke mɨtɨk kerek kewɨr his kenep mɨtɨk kepan kɨrak ek hɨrak kinɨnek. Mar im hi hɨrɨak menmen me God werek werek, hi naanempre hɨrekes me menmen hi hisesim.  
\v 27 \x * \xo 9:27 \xt Ro 8:13, 13:14\x*Hi hɨre mɨtɨk hɨrak kɨrɨak menmen ere yɨnk kɨrak hemkre hemkre weinɨk siuwan makɨp wɨsenum. Hi hewenɨn han kai ke menmen enum hi hanhanem, te maain wɨ hi hatɨp mɨt miyapɨr hɨm me God epei au, hɨrak Mɨtɨk Iuwe ap kakɨtpo hi au enuk ap ehɨt menmen yaaim mɨrak taau.   
\c 10  
\s1 Yi naanmamre hɨras te yi ap eirɨak menmen enum  
\p
\v 1 \x * \xo 10:1 \xt Eks 13:21-22, 14:22-29\x*Nai yinan hi hanhan yi eiyɨrtei markeik God kɨkaap maamrer naiu. Wɨ nɨpaa maamrer naiu nises Moses neit yaank tenhaan weinɨk enuk menmen auri, God keriuwet napɨ kau nepni naanmɨpror keteiknor yayiwe. Me wɨ im hɨrak kɨkaap mɨt miyapɨr yapɨrwe hɨr nen nerekir wan mɨt nenewek niuk mɨrak Wan Ninɨk, hɨr ap kei kiutɨp kaa au.  
\v 2 Menmen maamrer naiu nɨrɨakem napɨ kau nepni kɨwapɨn yɨnk kɨr, hɨr nerekir wan mɨt nenewek Wan Ninɨk, hɨram merekyor hɨr mɨt miyapɨr ne Moses, hɨr nisesik nar ke in mɨt newis mɨt han nɨkɨri neriuwe tɨpar neteikɨn hɨr ne Mɨtɨk Iuwe Krais hɨrak naanmɨpror.  
\v 3 \x * \xo 10:3 \xt Eks 16:35\x*Hɨr yapɨrwe naam menmen hɨr nenewem “mana” kerek God kewetɨrem meke wit kɨrak man, hɨram mekepi manpenun.  
\v 4 \x * \xo 10:4 \xt Eks 17:6; Nam 20:11\x*Hɨr yapɨrwe naam tɨpar miutɨp kerek God Hɨmɨn Yaaik kewetɨrem meke nan man, hɨram mekepi manpenun. Hɨr naam tɨpar meke nan man, kerek God Hɨmɨn Yaaik kewetɨrem, hɨrak kau ketikeri neit wit kerek mɨt ap nei newi au. Nan ik hɨrak Hɨmɨn ke Krais, hɨrak kɨkaap hɨmɨn kɨr, kar ke tɨpar meke nan hɨr naam mɨkaap yɨnk kɨr.  
\v 5 \x * \xo 10:5 \xt Nam 14:26-30; Hi 3:17; Ju 5\x*God kɨkaap hɨr mɨt yapɨrwe te hɨrak han yaaik keriuwe menmen mɨt han niutɨp niutɨp keriyen nekre nɨmɨn ke hɨr mɨt hɨr yapɨrwe nɨrɨakem a? Taauye! God kanɨp kenepi te herwe yɨnk kɨr kɨwaai kerer wit wit me wit mɨt ap newi.  
\v 6 \x * \xo 10:6 \xt 1Ko 10:11; Nam 11:4, 34\x*God kɨrɨak menmen im epei man meteiknai haiu ap hanhan emrɨak menmen enum emɨr ke hɨr nɨrɨakem.   
\p
\v 7 \x * \xo 10:7 \xt Eks 32:6\x*Haiu ap emwenɨpi niuk me tɨpir mamɨr ke mɨt han nekre nɨmɨn ke hɨr maamrer naiu en hɨr nɨrɨakem. Hɨm me God mau tɨwei Moses kewisɨm hɨram matɨp mar im: “Mɨt miyapɨr en nau yeno naam menmen. Hɨr naam menmen epei au, hɨr nekrit nɨrɨre nɨrɨak tɨpir hɨr nisesik hɨrak han yaaik keriuweri.”  
\v 8 \x * \xo 10:8 \xt Nam 25:1-9\x*Haiu mɨt miyapɨr ap emrɨakan emisesan emɨr ke nɨpaa mɨt miyapɨr han nekre nɨmɨn ke hɨr mɨt hɨr nɨrɨakem. God han enuk keriuweri hɨrak kanɨp te mɨt miyapɨr han nar ke 23,000 mɨt hɨr naa ne wɨ miutɨp.  
\v 9 \x * \xo 10:9 \xt Nam 21:5-6\x*Haiu ap te mamri han ke Mɨtɨk Iuwe God ere hɨrak han enuk keriuwai mamɨr ke mɨt miyapɨr han nekre nɨmɨn ke hɨr mɨt en hɨr nɨrɨakem. God han enuk keriuweri te hɨrak keriuwet manpen (o yenmik) kanɨp hɨr naa.  
\v 10 \x * \xo 10:10 \xt Nam 16:41-49; Hi 3:11, 17\x*Haiu ap te mamne God mamɨr ke mɨt miyapɨr han nekre nɨmɨn ke hɨr mɨt en hɨr nɨrɨakem. Hɨr nenerek me menmen te God keriuwet mɨtɨk ensel hɨrak kan kanɨp hɨr naa.  
\v 11 \x * \xo 10:11 \xt 1Ko 10:6; 1Pi 4:7\x*Nɨpaa menmen im yapɨrwe epei man menep maamrer naiu mekepi hɨr nertei God han enuk keriuwe menmen hɨr nisesim. Maain mɨt newisɨm mau tɨwei mamkepai haiu mɨt miyapɨr in. Hɨram meteiknai haiu mɨt miyapɨr kerek mau tɨ me wɨ im menep Krais pɨke kaknen, haiu naanempre hɨras te haiu ap mamises menmen enum kerek nɨpaa hɨr maamrer naiu hɨr nɨrɨakem.   
\p
\v 12 Te yi mɨt miyapɨr kerek han kitet yi yinɨn maamrer ni yi yises hɨm me Krais werek werek, yi naanmamre hɨras te menmen ap mamri han ki yi yairɨak menmen enum.  
\v 13 \x * \xo 10:13 \xt 1Ko 1:9\x*Menmen yapɨrwe epei man mari han ki te yi yayises menmen enum, yi ap han ekitet hɨram man mari han ke yi mɨt keriyen au. Hɨram epei man mari han ke mɨt miyapɨr yapɨrwe nerer wit wit. God hɨrak yaaik kakɨkepi ap kakwis menmen enum mamnen mamri han ki maminɨni au. Menmen enum mamnen han ki te hɨrak kakɨkepi te yi eiyinɨnem eiyu.   
\s1 Haiu ap emises hɨm me God mamtike hɨm me tɨpir au emɨt-God kerekek  
\p
\v 14 \x * \xo 10:14 \xt 1Jo 5:21\x*Nai yinan yaain, yi eiweikɨn sip eiwet tɨpir te yi ap eiwenɨpi niuk mɨr au emɨt eiyɨntar God kakɨkepi naanmampri.  
\v 15 Hi hetpi hɨm im men yi mɨt miyapɨr kerek yi yertei menmen im werek werek. Yi han ekitet menmen kerek hi hetpiyem.  
\v 16 \x * \xo 10:16 \xt Mt 26:26-28\x*Wɨ kerek haiu mitehi God me tɨpar me komunion mekre kap haiu mamɨm, haiu meteikɨn haiu metike Krais mau han kiutɨp me hemkre mɨrak nɨpaa mewen. Niu o bret kerek haiu mewenem mamɨm meteikɨn haiu metike Krais mau han kiutɨp me yɨnk kɨrak wɨ nɨpaa hɨrak kaa kentar nu tentarakɨt.  
\v 17 \x * \xo 10:17 \xt Ro 12:5; Ef 4:16\x*Haiu mɨt haiu mɨre yapɨrwe, te haiu maam niu o bret miutɨp. Haiu maam niu o bret miutɨp te hɨram meteikɨn haiu yapɨrwe mɨre yɨnk kiutɨp ke Krais.   
\p
\v 18 \x * \xo 10:18 \xt Lev 7:6\x*Yi han kitet mɨt miyapɨr ne Isrel. Mɨt miyapɨr kerek naam menmen kerek mɨt pris nesenkekim newisɨm mentar kɨnaan namɨp, hɨram meteikɨn hɨr netike God nau han kiutɨp me kɨnaan im.  
\v 19 \x * \xo 10:19 \xt 1Ko 8:4\x*Mekam? Menmen im yi han kitet hi atɨp menmen mɨt ne tɨ newepwarem newet tɨpir rem hɨram menmen iuwe a? Taauye!  
\v 20 \x * \xo 10:20 \xt Diu 32:17; Rev 9:20\x*Menmen mɨt ap nises God hɨr newepwarem newisɨm mau kɨnaan, hɨr newet tɨpir. God au. Te hi hɨnapen yi yaam menmen mɨt newepwarem newet tɨpir rem au emɨt! Yi yɨrɨak menmen im meteikɨn yi yetike herwe yi yau han kiutɨp.  
\v 21 \x * \xo 10:21 \xt 2Ko 6:15-16\x*Yi ap yayɨm tɨpar mamɨkre kap mehimɨtan Krais hemkre mɨrak mewen mamtike tɨpir mamɨkre kap kerek mɨt newepwarem newet tɨpir rem. Yi ap yayɨm niu o bret kerek mehimɨtan yɨnk ke Krais wɨ nɨpaa hɨrak kaa kentar nu tentarakɨt mamtike samiyak mɨt namɨp nesiyem newet tɨpir rem. Menmen im hɨram enum emɨt!  
\v 22 \x * \xo 10:22 \xt Diu 32:21\x*Yi eirɨak menmen im te yi eirɨak Mɨtɨk Iuwe God han enuk kakɨrwi kakiwep. Hɨrak Iuwe haiu au enun weinɨn. Hɨrak kakiwep ap te yi eiyinɨnek taau.   
\s1 Haiu emwenɨpi niuk me God emriuwe menmen haiu mɨrɨakem  
\p
\v 23 \x * \xo 10:23 \xt 1Ko 6:12\x*Yi yatɨp yarik, “Menmen yapɨrwe haiu mɨrɨakem hɨram yaaim.” Te hi hetpi menmen yapɨrwe im ap te mamkepai haiu mises God werek werek au. Hɨram ap mamkepei han kaiu hɨrak kaku tokik kakises God werek werek au. Hɨm keremem mamkepai, te yi han ekitet werek werek menmen yi eiyisesim.  
\v 24 \x * \xo 10:24 \xt Ro 15:2\x*Yi ap han ekitet menmen mi keremem te yi eiyu werek. Au, yi han ekitet menmen mi metike menmen me mɨt han yi eikepi naanmamror hɨr enu werek.   
\p
\v 25 \x * \xo 10:25 \xt 1Ko 8:1-13\x*Yi ap einapen eino eiyɨt samiyak kerek mau maket. Yi ap eiyitorhiyem nɨpaa mɨt newepwarem o au, te han ki ap yɨnk enuk kakriuwerem.  
\v 26 \x * \xo 10:26 \xt Sam 24:1\x*Nɨpaa mɨt newis hɨm mau tɨwei me God hɨram mau Sam, hɨram matɨp mar im: “Tɨ im hɨram me God metike menmen yapɨrwe mewim.” Te haiu mamɨm menmen yapɨrwe God kɨrɨakem.  
\v 27 \x * \xo 10:27 \xt Lu 10:8\x*Mɨt han kerek ap nises hɨm me God hɨr nanitihi yi einen wɨnak kɨr eitikeri yayɨm menmen, yi ap han ekitet eiyitorhi me menmen hɨr newetiyem mɨt newepwarem newet tɨpir rem au emɨt! Yi eikintɨp eiyɨm te han ki kaku werek me menmen im.  
\v 28 \x * \xo 10:28 \xt 1Ko 8:7\x*Te yi eiyu eitike mɨtɨk hak hɨrak ketpi kar ik: “Nɨpaa mɨt newepwar menmen im newet tɨpir rem, yi ap eiyɨm menmen im emɨt, te yi eikaap han ke mɨtɨk kerek ketpiyem.  
\v 29 Hi hatɨp me han kɨrak kerekek. Han ki au. Han kɨrak ap kertei menmen me Krais werek werek au. Yi ap eiyɨm menmen hɨrak ketpiyem. Yi han kitet yar ik: “Haiu menmak haiu ap te mamɨm menmen mamɨntar mɨtɨk ap kises hɨm me Krais werek werek a?  
\v 30 \x * \xo 10:30 \xt 1Ti 4:4\x*Hi hatɨp God hɨrak yaaik kentar menmen im hi ahɨm te nenmak mɨt hɨr nantɨp hi enuk me menmen hi haam a?”   
\p
\v 31 \x * \xo 10:31 \xt Kl 3:17\x*Te hi hetpi menmen im. Menmen yi eiyɨm, tɨpar samiyak o menmen ham o menmen yi yɨrɨakem, yi yɨrɨakem te mɨt miyapɨr nanwenɨpi God nanɨnterim.   
\p
\v 32 \x * \xo 10:32 \xt Ro 14:13\x*Yi mɨt miyapɨr ap yairɨak menmen mamnip mɨt miyapɨr ne weiwɨk me Isrel o ne weiwɨk me Grik o mɨt miyapɨr han ne weiwɨk me God hɨr han enuk neriuweri au emɨt!   
\p
\v 33 \x * \xo 10:33 \xt 1Ko 9:20-22\x*Hi hɨrekes hɨrɨak menmen im yaaim hi hetpiyem. Hi hɨrɨak menmen mamkaap mɨt miyapɨr yapɨrwe han kɨr. Hi ap hɨrɨak menmen han kitet hɨram mamkaap han kai kerekek taau. Hi hɨrɨak menmen mamkaap han ke mɨt miyapɨr yapɨrwe te God kakɨsak menmen enum hɨr nɨrɨakem kaktorhis.   
\c 11  
\p
\v 1 \x * \xo 11:1 \xt 1Ko 4:16\x*Yi mɨt miyapɨr eiyises menmen hi hɨrɨakem har ke hi hises menmen Krais kɨrɨakem.   
\s1 Hɨm me miyapɨr nanwapɨn menmen mamu paan kɨr nanɨt wɨnak ke God  
\p
\v 2 Hi hatɨp yi yaain yentar hekrit hekrit yi han kitet menmen yapɨrwe hi hetpiyem yi yisesim.  
\v 3 \x * \xo 11:3 \xt Jen 3:16; Ef 5:23; 1Ko 3:23\x*Te hi hanhan yi yertei menmen im. Mɨtɨk ke mɨte hɨrak naanmɨprewe, Krais hɨrak naanmɨpre mɨtɨk, God naanmɨpre Krais.  
\v 4 Mɨt kerek nɨwapɨn menmen mau paan kɨr hɨr newepyapɨr hɨm me God o nitehi God menmen, tapɨn metɨtor paan kɨr.  
\v 5 Miyapɨr kerek ap nemiun menmen mamu paan kɨr hɨr natɨp miyapɨr han hɨm me God o hɨr nitehi God menmen, hɨr tapɨn metɨtor mar ke mɨte hɨre nɨmk mau paan hɨr nimɨwerek.  
\v 6 Miyapɨr nɨnapen nanmiun menmen mamwapɨn paan kɨr, hɨr mɨt enimɨwe paan kɨre nanteiknɨwe hɨre wɨrɨak menmen enum. Hekrit hekrit miyapɨr enmiun menmen mamwapɨn paan kɨr te hɨr ap tapɨn metɨtor paan.  
\v 7 \x * \xo 11:7 \xt Jen 1:26-27; Je 3:9\x*Mɨt ap nanwapɨn menmen mau paan kɨr nanwepyapɨr hɨm me God o nitehi God menmen nentar haiu mɨt mehimɨtan God hɨrak kɨre mekak naanmɨpre menmen yapɨrwe. Te miyapɨr hɨr au. Hɨr nehimɨtanei haiu mɨt haiu niuk maiu iuwe.   
\p
\v 8 \x * \xo 11:8 \xt Je 2:21-23; 1Ti 2:13\x*God ap kɨrɨak yɨnk ke mɨtɨk Adam ke yɨnk ke mɨte Iv au. God kɨrɨak yɨnk ke mɨte Iv keriuwe menmen kekre yɨnk ke mɨtɨk Adam.  
\v 9 \x * \xo 11:9 \xt Jen 2:18\x*God ap kɨrɨak mɨtɨk Adam te kakɨkaap mɨte Iv au. God kɨrɨak mɨte Iv waukaap mɨtɨk kɨre Adam.  
\v 10 Te, hɨram yaaim te miyapɨr nanmiun menmen mamu paan kɨr. Menmen im mamteikɨn mɨt hɨr ninɨn miyapɨr naanempror me wɨ hɨr nau wɨnak ke God newenɨpi niuk me God hɨr enrɨak menmen im nanɨntar mɨt ensel kerek hɨr nɨsawɨn nɨri, hɨr han yaaik natɨp menmen im hɨram yaaim.  
\v 11 Miyapɨr nanɨmtau hɨm me mɨt nɨr te haiu mɨt miyapɨr kerek haiu ne Mɨtɨk Iuwe Krais, haiu mɨre niutɨp te haiu emkaapan mamu werek werek.  
\v 12 Haiu emkaapan mamu werek werek mamɨntar nɨpaa God kɨnɨn kɨrɨak mɨte Iv keriuwe menmen kekre yɨnk ke mɨtɨk Adam. Nɨpaa ein ere in miyerer nine nɨkerek hɨram hɨrakɨt. Menmen im meteiknai haiu mɨt miyapɨr emkaapan. Menmen yapɨrwe me tɨ metike haiu mɨt God kɨrɨakem, te hɨrak Haai ke menmen yapɨrwe.   
\p
\v 13 Yi hɨras han kitet menmen im. Miyapɨr hɨr nitehi God menmen, hɨr ap nemiun menmen mau paan kɨr, hɨram yaaim o au enum a? Hɨram enum ye!  
\v 14 Haiu mɨt miyapɨr in mertei menmen im. Mɨtɨk paan kɨrak nokik kar ke miyapɨr hɨrak tapɨn metɨtɨwek kenterim.  
\v 15 Te miyapɨr ap tapɨn metɨtor au. Paan kɨr nokik kentar God epei kewetɨr paan te hɨrak kakwapɨn paan hesnu kɨr.  
\v 16 Mɨt han hɨr hanhan nantikewai mamɨtpepan me menmen im, hi hetpor hɨm mar im. Haiu mɨt aposel ap mamwis mɨt miyapɨr hɨr enises menmen ham au. Mɨt miyapɨr nerer wit wit ne weiwɨk me God hɨr ap enises menmen ham au. Menmen hi epei hetpim keremem.   
\s1 Mɨt miyapɨr ne wit Korin hɨr newaank hɨras me menmen me Komunion  
\p
\v 17 Hi ap ewenɨpi niuk me yi mɨt me menmen im hi in ek etpiyem hentar menmen enum yi yɨrɨakem hɨram minɨn menmen yaaim yi yɨrɨakem me wɨ kerek yi yererik yewenɨpi niuk me God.  
\v 18 \x * \xo 11:18 \xt 1Ko 1:10-12, 3:3\x*Menmen hi hinɨn hetpiyem hɨram im. Hi nepei hemtau mɨt han natɨp yi mɨt miyapɨr en yi ap yekiyan yau niutɨp au. Yi yenke hasini me wɨ yi yewenɨpi niuk me God. Hi hemtewem te hi han kitet hɨm pɨnam hɨr netpewem hɨram yaaim.  
\v 19 \x * \xo 11:19 \xt Diu 13:3; 1Jo 2:19\x*Menmen im me yi mɨt eiyɨnke hasini hɨram mamnen te mamteikɨn mɨt miyapɨr han neimɨn ne yi mɨt hɨr nises God werek werek a? Taauye!  
\v 20 Te menmen yi yaam wɨ kerek yi yererik yewenɨpi niuk me God yeriuwerem, yi ap yaam menmen han tewenɨn menmen Mɨtɨk Iuwe Krais kɨrɨakem taau.  
\v 21 Yi mɨt miyapɨr niutɨp niutɨp ap te yi yemerɨran au. Yi yinɨn yeit menmen yi yayɨm te maain mɨt han nɨkaru nan, hɨr nɨnpɨ maan. Yi mɨt han yinɨn yaam menmen yi yenepim ere tu iuwe, yi yaam tɨpar si enum ere yetaritari yeit.  
\v 22 \x * \xo 11:22 \xt Je 2:5-6\x*Yi ap yayu wɨnak ki te yi yinɨn yayɨm menmen au a? Yi wɨnak ki keperp yi yayɨm yayɨt ein te yi au! Yi yan wit kerek yi yererik yi han kitet mɨt miyapɨr han ne Krais hɨr weinɨn te yi yaam menmen yeunɨm yerekyi (o yeriki) hɨr mɨt ap netenen menmen hɨr yɨnk enuk neriuwerem. Yi han kitet hi etpi mekam me menmen im a? Yi han kitet hi ewenɨpi niuk mi me menmen im a? Taau!   
\s1 Mɨtɨk Iuwe Jisas kewet mɨt disaipel nɨrak Komunion  
\r (Mt 26:26-29; Mk 14:22-25; Lu 20:14-20)  
\p
\v 23 Hi ap hetpi yi yaain hentar nɨpaa hi hemtau hɨm me Mɨtɨk Iuwe Krais, te hi epei hetpiyem hɨram hɨm im: Mɨtɨk Iuwe Jisas keit niu o bret ketenenim ke wɨtaan kerek mɨtɨk Judas kewepyapɨrek kesiuwerek ken his me mɨt enun.  
\v 24 Hɨrak keit niu o bret, hɨrak kitehi God katɨp hɨrak yaaik kentar hɨrak epei kewetɨwekem, te hɨrak kewepim kewet mɨt nɨrak em ketpor kar ik: “Menmen im mehimɨtan yɨnk kai hi hahi akepi yi mɨt. Maain yi wen eirɨakem eiyɨm menmen im eiyɨr ke hi hɨrɨakem ehɨm han ekitet menmen in ek hi arekyiyem.  
\v 25 \x * \xo 11:25 \xt Eks 24:6-8; Sek 9:11; Hi 8:8-13\x*Mar ke hɨrak kewetɨr niu o bret epei au, hɨra keit tɨpar wain mekre kap hɨrak ketpor kar ik: “Tɨpar wain im mekre kap hɨram mehimɨtan hɨm ham yaaim me God kewetiyem mamkepi hi anipem hɨram mamɨkrit emriuwe hemkre mai mamwen. Yi yayɨm eirɨak menmen im han ekitet menmen hi arekyiyem.”  
\v 26 Te maain wɨ kerek yi yayɨk niu o bret ketike tɨpar mekre kap yayɨr ke hɨrak kɨrɨakem, yi yehimɨtan Krais kaa kakɨkepai haiu mɨt ere hɨrak pɨke kaknen.   
\s1 Mɨt kerek newaank Komunion, hɨr nɨrɨak menmen enum  
\p
\v 27 \x * \xo 11:27 \xt Hi 10:29\x*Mɨt miyapɨr han ne yi mɨt kerek hɨr naak bret o naam tɨpar mekre kap kerek mehimɨtan menmen Mɨtɨk Iuwe Krais kɨrɨakem, te hɨr ap han ekitet menmen im werek werek, God katɨp hɨr nɨrɨak enum nenip hemkre metike yɨnk ke Krais hɨram mɨre menmen (enum) weinɨm.  
\v 28 \x * \xo 11:28 \xt Mt 26:22; 2Ko 13:5\x*Te mɨt miyapɨr eninɨn han ekitet menmen im werek werek mekre han kɨr enɨpɨr menmen enum te maain hɨr nanɨk niu o bret ketike tɨpar mekre kap nehimɨtan menmen Mɨtɨk Iuwe kɨrɨakem.  
\v 29 Hɨr naninɨn nanrɨak menmen im nanɨntar mɨt miyapɨr kerek ap han kitet menmen mekre han kɨr werek werek, hɨr han kitet menmen Mɨtɨk Iuwe kɨrɨakem hɨram weinɨm, hɨr nanɨk niu o bret ketike tɨpar mekre kap te God han enuk kakriuweri kaknɨp.  
\v 30 Mɨt miyapɨr yapɨrwe ne yi mɨt yi yɨnap ap manpenun au, mɨt han ne yi mɨt epei naa nentar hɨr netikewi yaam niu metike tɨpar mekre kap te yi ap yinɨn han kitet menmen werek werek au.  
\v 31 Haiu eminɨn han kitet menmen werek werek te maain mamɨm menmen me niu o bret metike tɨpar mekre kap, God ap han enuk kakriuweri kakiwep taau.  
\v 32 \x * \xo 11:32 \xt Hi 12:5-6\x*God han kitet menmen haiu mɨrɨakem, hɨrak kakwep haiu mɨt mamɨr ke haai kenep nɨkan kekepik kakɨmtau hɨm mɨrak kakriuwerem. Hɨrak kɨrɨak menmen im te maain haiu mamɨpɨr menmen enum mekre han kaiu ap te mami mamtike mɨt miyapɨr kerek nises menmen me tɨ.   
\p
\v 33 Te nai yinan, yi yererik yayɨm menmen yi eimerɨr mɨt han naninɨn nanɨnen te yi yayɨm menmen miutɨp han kakitet menmen Mɨtɨk Iuwe kerekyaiyem.  
\v 34 Mɨt han ne yi mɨt kerek yi nɨnpɨ miwei, yi yayinɨn yayɨm menmen yayɨt wɨnak ki. Te maain yi eitike mɨt han einen eiyu eirerik eiyɨm menmen te God ap han enuk kakiwep me menmen yi yɨrɨakem. Maain hi anen ari, te hɨm nɨpaa yi yitauhiyem, hi hetpiyem me menmen im.   
\c 12  
\s1 Hɨm me menmen yaaim God Hɨmɨn Yaaik kewetai haiu mɨt em  
\p
\v 1 Nai yinan, hi hanhan yi eiyɨrtei werek werek menmen God Hɨmɨn Yaaik kewetaiyem (kerek nɨpaa yi yewis tɨwei yitauhiyem.)  
\v 2 \x * \xo 12:2 \xt Hab 2:18-19\x*Yi yertei nɨpaa yi ap yises hɨm me Krais wen au, Seten kari han ki te yi yises han ki, yi yen yewenɨpi niuk me tɨpir kerek mɨt newis ninaan mau teinɨk. Te hɨram ap mamɨtpi hɨm taau.  
\v 3 \x * \xo 12:3 \xt 1Jo 4:2-3\x*Nɨpaa Seten kari han ki te in ek hi hanhan yi eiyɨrtei menmen im werek werek. Mɨt miyapɨr kerek God Hɨmɨn Yaaik kari han kɨr te hɨr newepyapɨr hɨm ham natɨp nar ke profet, hɨr ap te nantɨp Jisas hɨrak enuk. Mɨt miyapɨr kerek God Hɨmɨn Yaaik ap kakri han kɨr, hɨr ap te nanwepyapɨr hɨm mɨrak nantɨp Jisas hɨrak Mɨtɨk Iuwe au.   
\p
\v 4 \x * \xo 12:4 \xt Ro 12:6; Ef 4:4\x*God ketenen menmen ham mɨrak yapɨrwe me haiu mɨt, te God Hɨmɨn Yaaik kiutɨp kerekek hɨrak kakweteiyem.  
\v 5 \x * \xo 12:5 \xt Ef 4:11\x*Haiu mɨrɨak menmen ham yapɨrwe me God, te hɨrak God kiutɨpen kerekek. Han en au.  
\v 6 Haiu mɨt mɨrɨak menmen ham me God meriuwe menmen mɨrak iuwe, te God kerekek hɨrak kari han ke mɨt keriuwerem.  
\v 7 \x * \xo 12:7 \xt 1Ko 14:26\x*God Hɨmɨn Yaaik kewetai mɨt niutɨp niutɨp menmen mɨrak haiu mɨrem hɨram ham ham. Te haiu emakaap mɨt miyapɨr yapɨrwe kerek nises God emriuwerem.  
\v 8 God kewet mɨt han menmen ham, mɨt han menmen meiyam. God Hɨmɨn Yaaik kari han ke Mɨt han te hɨr natɨp hɨm yaaim me God hɨrak kewepyapɨrem. God Hɨmɨn Yaaik kerekek kari han ke mɨt han keteiknor menmen God kakrɨakem te hɨr newepyapɨrem natɨp mɨt em.  
\v 9 God Hɨmɨn Yaaik kerekek hɨrak kari han ke mɨt han te hɨr nisesik nanrɨak menmen me God yaaim. God Hɨmɨn Yaaik kari han ke mɨt han kekepi te hɨr nankaap mɨt miyapɨr nɨnap te hɨr nɨre yaain.  
\v 10 \x * \xo 12:10 \xt Ap 2:4; 1Ko 14:5\x*Hɨrak kewet mɨt han menmen iuwe mɨrak te hɨr nɨrɨak menmen im: Mɨt han newepyapɨr menmen maain God kakrɨakem hɨr natɨp mɨt em. Mɨt han nertei menmen meke God man, o au en, menmen meke Seten enum man te hɨr han kitetim natɨp mɨt em. Mɨt han natɨp hɨm ham nɨpaa hɨr nerteiyem au. Mɨt han neweikɨn hɨm im newepyapɨr as o hɨr mɨram natɨp mɨt em.   
\p
\v 11 \x * \xo 12:11 \xt Ro 12:3; 1Ko 7:7\x*God Hɨmɨn Yaaik kiutɨp kerekek kewetai haiu mɨt em. Hɨrak kises han kɨrak kewen menmen yaaim im kewet haiu mɨt em.   
\s1 Haiu mɨt yapɨrwe haiu mɨre pɨnak ke yɨnk kiutɨp me Krais  
\p
\v 12 \x * \xo 12:12 \xt Ro 12:4-5; 1Ko 10:17\x*Haiu mertei yɨnk ke haiu mɨt hɨrak kiutɨp te hɨrak pɨnak pɨnak. Haiu mɨt miyapɨr ne Krais haiu mɨre yɨnk. Haiu yapɨrwe te haiu mau mɨre yɨnk kiutɨp.  
\v 13 \x * \xo 12:13 \xt Ga 3:28\x*Haiu mɨt han nɨmɨn ke haiu mɨt haiu ne Isrel. Yi mɨt han au yi ne Grik. Yi mɨt han yi yɨrɨak menmen me mɨt kerek naanmɨpri yi yeit pewek mererim au, te haiu mɨt han haiu mɨrɨak menmen im ap mɨt han iuwe naanmɨprai au. Haiu yapɨrwe mau niutɨp nɨpaa wɨ God Hɨmɨn Yaaik kan kau kekre han kaiu kerekyei haiu mɨt niutɨp. God keriuwet Hɨmɨn Yaaik kiutɨp kan te hɨrak kaku kakɨkre han kaiu haiu mamre niutɨp kerekek.   
\p
\v 14 Haiu mertei yɨnk kaiu hɨrak ap pɨnak kiutɨp kerekek au. Hɨrak kɨre yapɨrwe.  
\v 15 Hɨt miutɨp me mɨtɨk hak hɨram matɨp mar ik: “Hi ap pɨnak ke yɨnk ke mɨtɨk ik hentar hi ap his mɨrak au.” Hɨt mɨrak matɨp mar im hɨram menmen weinɨm. Hɨrak wen pɨnak ke yɨnk ke mɨtɨk ik.  
\v 16 Nɨkɨp miutɨp me mɨtɨk hak hɨram matɨp mar ik: “Hi ap pɨnak ke yɨnk ke mɨtɨk ik hentar hi ap nanamɨr kɨrak au.” Nɨkɨp mɨrak matɨp mar im hɨram menmen weinɨm mentar hɨram wen pɨnak ke mɨtɨk ik.  
\v 17 Hi hetpi, yɨnk kaiu kɨre nanamɨr kerekek mamɨrkeik te haiu mamɨmtau menmen? Yɨnk kaiu kɨre nɨkɨp keremem, mamɨrkeik te haiu mamnɨm menmen a? Taauye!  
\v 18 God ap kɨrɨak yɨnk kaiu men niutɨp. Au, hɨrak kenip pɨnam maiu yapɨrwe kewisɨm kises han kɨrak.  
\v 19 Yɨnk kaiu ken niutɨp keremem, haiu yɨnk kaiu ap kaku werek werek au. Pɨnak kiutɨp kerekek.  
\v 20 Yɨnk kaiu hɨrak ap ken niutɨp au. Pɨnam pɨnam yapɨrwe, te yɨnk kaiu hɨrak kɨre kiutɨp.   
\p
\v 21 Tɨs, mɨtɨk nanamɨr kɨrak ap te kaktɨp his mɨrak kakɨr ik: “Ti menmen miutɨp hi ap hanhan heriuwit au, hi hau werek.” Paan ap kaktɨp hɨt kakɨr ik: “Ti menmen mamritwaank hi ap hanhan heriuwit au, hi hahu werek.” Hɨram ap mamtɨp mamɨr im au.  
\v 22 Han ketike hɨriu hɨram mɨre weiwei, te hɨram ap mau werek werek au haiu mami.  
\v 23 Menmen ham me yɨnk kaiu haiu han kitet hɨram enum, haiu naanemprewem mɨsawɨnem meriuwe klos.  
\v 24 Menmen ham me yɨnk kaiu ap te haiu mamsawɨnem au. God kɨrɨak menmen te menmen ham me yɨnk kaiu haiu han kitet hɨram enum haiu mesɨsɨwem meriuwe menmen yaaim te hɨram minɨn menmen ham me yɨnk kaiu.  
\v 25 God kɨrɨak menmen im te yɨnk kaiu hɨrak ap kewep pɨnak pɨnak au. Hɨrak hanhan keriuwe hɨrekes.  
\v 26 Henik kɨnakɨn his o hɨt maiu hɨram mewewei, te yɨnk kaiu ap kaku werek werek au. Mar im mɨtɨk kiutɨp kekre nɨmɨn ke haiu mɨt menmen mewaankek, haiu nɨrak yinan han etwenɨnek. O mɨtɨk ik kɨrɨak menmen yaaim keit niuk iuwe, haiu nɨrak yinan haiu metikerek haiu han yaaik mamu.   
\p
\v 27 \x * \xo 12:27 \xt Ro 12:5; Ef 5:30\x*Yi yetikewei haiu mɨt haiu mɨre yɨnk ke Krais. Haiu mɨt niutɨp niutɨp haiu mɨre pɨnak pɨnak ke yɨnk kɨrak.  
\v 28 \x * \xo 12:28 \xt Ef 4:11-12\x*God epei kehimɨtenai haiu mɨt han ne mɨt miyapɨr nɨrak haiu mar ik. Hɨrak kehimɨtenei haiu mɨt iuwe minɨn haiu mɨre aposel. Hɨrak kehimɨtan mɨt han iuwe nisɨsei hɨr nɨre mɨt profet hɨr natɨp mɨt hɨm me Krais. Epei au, hɨrak God kehimɨtan mɨt han iuwe hɨr nises profet, hɨr nɨre tisa, hɨr natɨp mɨt miyapɨr hɨm ham me God te hɨr nanu nanises God werek werek. Hɨrak kehimɨteni epei au, hɨrak kehimɨtan mɨt han hɨr nɨrɨak menmen mirakel keteikɨn mɨt menmen iuwe God kɨrɨakem, mɨt han hɨr nɨkaap mɨt miyapɨr hɨr nɨnap his hɨt enum te hɨr nɨre yaain. Mɨt han nankaap mɨt miyapɨr neiyan, mɨt han hɨr naanmɨpre mɨt miyapɨr me menmen. Mɨt han hɨr natɨp neriuwe hɨm ham nɨpaa hɨr nerteiyem au.   
\p
\v 29-30 Mɨt yapɨrwe kerek God kehimɨteni hɨr ap nɨre aposel au. Mɨt yapɨrwe hɨr ap nɨre profet au. Mɨt yapɨrwe hɨr ap tisa. Mɨt yapɨrwe ap nɨrɨak mirakel meteikɨn mɨt menmen iuwe me God au. Mɨt yapɨrwe ap nɨkaap mɨt miyapɨr nɨnaap hɨr nɨre yaain. Mɨt yapɨrwe hɨr ap natɨp hɨm ham nɨpaa hɨr ap nerteiyem au. Mɨt yapɨrwe hɨr ap neweikɨn hɨm nɨpaa hɨr ap nerteiyem au. Au, God kewet mɨt menmen ham ham hɨr nisesim nanrɨakem nankaapan nanriuwerem.  
\v 31 \x * \xo 12:31 \xt 1Ko 14:1\x*Hi hetpi yi eiyitehi God yi hanhan menmen iuwe me menmen God Hɨmɨn Yaaik kewetai haiu mɨt em hɨram yaaim minɨn. Te in ek hi hetpi me menmen yaaim yi eiyisesim hɨram minɨn menmen God Hɨmɨn Yaaik kakweteiyem.   
\c 13  
\s1 Hɨm me haiu mɨt miyapɨr hanhan meriuwehan  
\p
\v 1 Haiu mɨt mertei hɨm me mɨt nerer wit wit o haiu mertei hɨm me mɨt ensel haiu metpim, te haiu ap hanhan meriuwe mɨt miyapɨr han mamrekyor yaaim, haiu enun weinɨn mar ke mɨtɨk hɨrak kɨrɨak tukɨn te ap kertei weiwɨk mɨrak werek werek au. Haiu mamɨr ke mɨtɨk kau wɨnak kɨrɨak wekɨnp weinɨk ap kine henye keriuwerem au.  
\v 2 \x * \xo 13:2 \xt Mt 17:20\x*Haiu mɨt mertei menmen me God te haiu mertei menmen nɨpaa God kɨsawɨnem ap keteikɨn mɨt em, te haiu mewepyapɨrem matɨp mɨt em, o haiu mertei menmen iuwe me God hɨrak kakɨkepai haiu matɨp mɨniu (o neiyɨp) hɨrak ekɨnke te hɨrak kakises hɨm mai kakɨnke, te haiu ap hanhan mɨt miyapɨr han, haiu enun weinɨn.  
\v 3 \x * \xo 13:3 \xt Mt 6:2\x*Haiu mamwet mɨt miyapɨr enun ap netenen menmen auri, haiu mamwetɨr menmen maiu yapɨrwe te hɨr nanu werek, o haiu mewepyapɨr hɨm yaaim me Krais mɨt enun nanriyei mamɨkre si tatwei haiu mami haiu mewisi hɨr nanrekyeiyem, haiu ap te hanhan mɨt miyapɨr han mamrekyor yaaim, menmen im yaaim haiu mɨrɨakem ap mamkepei te God kaktɨp haiu yaain taau!   
\p
\v 4 Haiu hanhan meriuwe mɨt miyapɨr han, haiu mɨt yaain mamɨr ik. Haiu ap te mamine han enuk waswas au. Haiu mamtɨp mɨt miyapɨr hɨm yaaim mamrekyor yaaim. Haiu ap yɨnk enuk hemkre menepam meriuwe mɨt miyapɨr han. Haiu ap mamwenɨpi niuk maiu haiu iuwe au, haiu ap mɨt paan tokik au.  
\v 5 \x * \xo 13:5 \xt Fl 2:4\x*Haiu ap mamrɨak mɨt miyapɨr hɨr yɨnk enuk nanriuwe menmen haiu mamrɨakem au emɨt. Haiu ap mamri pewek o menmen ham mamtɨwem yeunɨm o haiu meit menmen meit yaank haiu ap te mamɨm yeunɨm au emɨt. Haiu ap emɨhɨak (o emɨhiyɨk) waswas au emɨt! Haiu ap han ekitet menmen enum mɨt nerekyeiyem au emɨt. Haiu emɨt hɨram menmen weinɨm.  
\v 6 \x * \xo 13:6 \xt Ro 12:9\x*Haiu ap han yaaik me wɨ menmen enum mewaank mɨt han au emɨt. Haiu han yaaik meriuwe menmen yaaim keremem.  
\v 7 \x * \xo 13:7 \xt Ro 15:1; 1Pi 4:8; 1Ko 9:12\x*Haiu mekintɨp ap mamtɨp emriuwe menmen enum yapɨrwe mamnen. Hekrit hekrit haiu han ekitet menmen yaaim me mɨt miyapɨr han. Haiu mamu han ekitet God kakrekyei menmen yaaim kakɨkepei, haiu emnakɨn tokim emu emriuwe menmen enum yapɨrwe mamnen.   
\p
\v 8 Menmen me haiu hanhan meriuwe mɨt miyapɨr han mamu mamɨt tɨpmain tipmain enum eik. Te maain wɨ ham mamnen te haiu ap mamwepyapɨr hɨm God ketpeiyem haiu mamtɨp mɨt em. Maain haiu ap te mamtɨp hɨm nɨpaa haiu ap merteiyem. Menmen in ek haiu merteiyem, hɨram mamno mamɨt.  
\v 9 Hɨm im hɨram yaaim mentar in ek haiu mertei hɨm pɨnam me God keremem, te haiu matɨp mɨt em. Haiu ap mertei meiyam au.  
\v 10 Maain wɨ kerek God kaknen kakwepyapɨr menmen yapɨrwe, menmen in ek haiu merteiyem hɨram mamno mamɨt. Maain menmen meiyam yaaim mamɨkrehɨr me menmen im e.  
\v 11 Nɨpaa haiu mɨre nɨkerek kike, haiu han kitet menmen mar ke nɨkerek han kitetim, haiu matɨp mar ke nɨkerek netpim, haiu mertei menmen mar ke nɨkerek. Te in ek haiu mɨt iuwe. Haiu meweikɨn sip mewet menmen me nɨkerek hɨr nɨrɨakem, haiu mises menmen me mɨt iuwe hɨr nisesim.  
\v 12 \x * \xo 13:12 \xt 2Ko 5:7; Je 1:23\x*In ek haiu mertei menmen me God kike mar ke mɨt miyapɨr nanɨr hɨmɨn kɨr kekre glas enum tokim hapɨk mewim. Maain haiu mamno mamɨr God ninaan mɨrak, te haiu mamɨrtei menmen God han kitet hɨram iuwe mamɨr ke in ek God kertei haiu mɨt niutɨp niutɨp werek werek.  
\v 13 \x * \xo 13:13 \xt 1Te 1:3; 1Jo 4:16\x*Te, yi han ekitet menmen im. Menmen im iuwe wikak mamu mamɨt. Haiu han kitet menmen God ketpaiyem. Haiu hanhan hɨrak kakrekyei menmen yaaim. Haiu hanhan mamriuwe mɨt miyapɨr han. Menmen miutɨp me menmen iuwe wikak im hɨram minɨn. Hɨram im: Haiu hanhan mɨt miyapɨr han.   
\c 14  
\s1 Menmen God Hɨmɨn Yaaik kewetaiyem hɨram minɨn menmen ham  
\p
\v 1 \x * \xo 14:1 \xt 1Ko 12:31, 14:39\x*Yi mɨt miyapɨr en yi eiyinɨn hanhan eiriuwe mɨt miyapɨr han. Menmen im hɨram minɨn: Yi wen hanhan God kakweti menmen ham yaaim me God Hɨmɨn Yaaik. Yi hanhan iuwe te God kakweti menmen te yi eitɨp mɨt hɨm mɨrak yaaim.  
\v 2 Mɨt nanpɨtɨp hɨm kerek God Hɨmɨn Yaaik kewetɨrem, te mɨt netariyem, hɨr ap nantɨp mɨt neriuwerem au. Hɨr nantɨp God kerekek nanɨntar hɨr mɨt han ap nanɨrtei menmen hɨr nanɨtpim. God Hɨmɨn Yaaik kekepi te hɨr natɨp menmen me God nɨpaa hɨrak kɨsawɨnem.  
\v 3 Hɨram yaaim te mɨt kerek natɨp mɨt hɨm me God, hɨr natɨp mɨt en. God au. Hɨr netpor nankepi nanises hɨm me God nanrekyor hɨr han yaaik nanu.  
\v 4 Mɨt kerek nantɨp hɨm ham kerek God Hɨmɨn Yaaik kewetɨrem, hɨr nantɨp menmen nankaap hɨras keriyen. Te neimɨn hɨr nantɨp mɨt miyapɨr hɨm me God eim, hɨr nankaap mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nanriuwerem.  
\v 5 \x * \xo 14:5 \xt Nam 11:29\x*Hi hanhan yi yapɨrwe yaitɨp hɨm ham mɨt nepɨtariyem kerek God Hɨmɨn Yaaik kewet haiu mɨt em. Te hi hanhan wɨsenum te yi eiyɨtpor hɨm me God. Mɨt kerek hɨr natɨp mɨt hɨm me God, hɨm mɨr minɨn hɨm me mɨt kerek natɨp hɨm ham me God Hɨmɨn Yaaik kewetɨrem, te hɨr mɨt han ap nanu nanweikɨn hɨm nanwepyapɨr menmen hɨr netpim. Mɨt han hɨr nanu nanweikɨn hɨm nanwepyapɨr menmen im te mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nanɨrteiyem werek werek. Im yaaim mɨre mɨt kerek natɨp mɨt miyapɨr hɨm me God nɨkaap mɨt miyapɨr neriuwerem.  
\v 6 Nai yinan, maain hi anen ari te hi etpi hɨm ariuwe hɨm ham God Hɨmɨn Yaaik kewetewem yi yepɨtariyem, hi ap akepi ere hi eweikɨn hɨm awepyapɨrem hetpiyem. Hi etpi hɨm me God me hɨm yi yetpim, yi eiyɨrteiyem werek werek, o hi etpi menmen maain mamnen, menmen im yi eiyɨmtewem hɨram mamkepi yayises God werek werek.   
\s1 Haiu emtɨp hɨm me God mamriuwe hɨm haiu yapɨrwe merteiyem  
\p
\v 7 Menmen mɨre tukɨn o wekɨnp hɨram han kewim au. Hɨram mɨre mɨtɨk katɨp keriuwe hɨm ham. Mɨt ap nɨrɨak tukɨn o wekɨnp nine henye mei werek au, mɨt nepɨtari menmen hɨram tukɨn o wekɨnp metpim.  
\v 8 Mɨt ap nɨrɨam tukɨn werek werek au, nanɨrkeik te mɨt hɨr nanɨrtei nanɨno nanɨnepan a? Taauye!  
\v 9 Menmen yi mɨt yɨrɨakem hɨram mepɨr keremem. Yi eitɨp mɨt eiriuwe hɨm ham God Hɨmɨn Yaaik kewetiyem, hɨr mɨt nemtewem hɨr nepɨtariyem. Yi yayɨtpor menmen, te hɨm epei au men.  
\v 10 Mɨt nerer wit wit natɨp hɨm ham hɨm ham. Hɨr ap natɨp hɨm weinɨm au. Hɨr netike mɨt newepnak neriuwerem.  
\v 11 Hi ap hertei menmen werek werek kerek mɨtɨk hak ketpewem, te hɨrak han kitet hi mɨtɨk ke wit hak, hi han kitet hɨrak ke wit hak, hawɨr ap wewepnak au.  
\v 12 Te hi hetpi menmen im. Yi hanhan yayɨt menmen ham ham kerek God Hɨmɨn Yaaik kakwetiyem. Te yi eiyinɨn hanhan eiyɨt menmen yaaim God Hɨmɨn Yaaik kakwtai haiu mɨt em hɨram mamkaap mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God te hɨr nanisesik werek werek.  
\v 13 Te mɨtɨk kerek katɨp keriuwe hɨm ham me God Hɨmɨn Yaaik kewetɨwekem, hɨrak ap kerteiyem, hɨrak ekitehi God ekɨkepik hɨrak ekɨrtei hɨm hɨrak epei ketpim te hɨrak kakwepyapɨrem katɨp mɨt em. Hɨrak kakrɨak menmen im kakɨntar hɨm im hi hetpiyem.  
\v 14 Hi hitehi God hi ewenɨpi niuk mɨrak heriuwe hɨm ham hi hepɨtariyem kerek God kewetewem, hɨmɨn kai ketike God tewepnak, te han kai au kau weinɨk.  
\v 15 \x * \xo 14:15 \xt Ef 5:19\x*Te hi arɨak menmen im. Hi ehitehi God eriuwe hɨmɨn kai ketike han kai, hi tewen aine henye ariuwe hɨmɨn kai kaktike han kai.  
\v 16 Yi eiyitehi God yi eiwenɨpi niuk mɨrak eiriuwe hɨm ham mɨt ap nerteiyem au, nanɨrkeik te hɨr nanɨrtei hɨm yi yetpim a? Hɨram yaaim te hɨr nantikewi nanwenhiyem a? Taauye!  
\v 17 Yi epei yatɨp God hɨm yaaim yewenɨpi niuk mɨrak te yi ap yɨkaap mɨt kerek nemtau hɨm mi yeriuwerem au.  
\v 18 Hi Pol hi hetenen menmen God Hɨmɨn Yaaik kewetewem. Hi han yaaik heriuwe God hentar hi hinɨni hi atɨp God menmen heriuwe hɨm ham hi ap herteiyem kerek nɨpaa hɨrak kewetewem.   
\p
\v 19 Te wɨ kerek hi hau hetike mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God, haiu mererik mewenɨpi niuk mɨrak, hi hinɨn hanhan atɨp mɨt menmen kike ariuwe hɨm haiu yapɨrwe merteiyem te hɨram mamkepi hɨr nanu werek. Hi hɨnapen etpor menmen yapɨrwe ariuwe hɨm ham hɨr nepɨtariyem au emɨt! Hɨram ap mamkepi au.   
\p
\v 20 \x * \xo 14:20 \xt Ef 4:14; Fl 3:15\x*Nai yinan, yi ap eire nɨkerek eiriuwe menmen yi han kitetim au emɨt. Yi eire mɨt iuwe. Me menmen enum mɨt nisesim yi eiweikɨn sip eiwetɨwem eitariyem eiyɨr ke nɨkerek kike miyerer nɨnani. Te menmen yaaim yi han ekitetim werek werek eiyɨr ke mɨt miyapɨr iuwe.  
\v 21 \x * \xo 14:21 \xt Ais 28:11-12\x*Hɨm me God mau tɨwei nɨpaa profet Aisaia kewisɨm hɨram matɨp me mɨt miyapɨr natɨp hɨm ham mɨt netariyem mar im:  
\p “Mɨt ne wit netike mɨt han ap ne wit hɨr nantɨp mɨt in  
\q1 nanriuwe hɨm ham hi God awetɨrem.  
\q1 Hɨr nanwepyapɨr hɨm mai nantɨp mɨt em te hɨr ap nanisesim au.”  
\v 22 Te hɨm ham im kerek God Hɨmɨn Yaaik keweteiyem, hɨram mamkaap mɨt ap nises hɨm me God te hɨr hanhan nanɨmtewem. Mɨt epei nises hɨm me God hɨram mamkepi au. Hɨm me God ham mɨt natɨp mɨt han em hɨram mamkaap han ke mɨt ap nisesik au. Hɨram mamkaap han ke mɨt kerek nisesik keriyen.  
\v 23 \x * \xo 14:23 \xt Ap 2:13\x*Mɨt miyapɨr ne weiwɨk me God nanrerik nantɨp nanriuwe hɨm ham hɨr nepɨtariyem kerek God Hɨmɨn Yaaik kewetɨrem, maain mɨt kerek ap nises hɨm me God o mɨt ap nertei menmen im, hɨr nanɨnen nanɨmtau menmen yi eiyɨtpim, hɨr nepɨtari menmen yi yetpim te hɨr han kitet yi enun yɨre mɨt han kɨr enuk.  
\v 24 \x * \xo 14:24 \xt Jo 16:8\x*Te mɨt miyapɨr nererik natɨp mɨt hɨm me God, maain mɨt kerek ap nises hɨm me God o mɨt ap nertei menmen im hɨr nanɨnen nɨmɨn nanu nanɨmtau menmen yi yetpim, hɨr nanɨrtei hɨm im te menmen im mamrekir han kɨr te hɨr nanɨrtei hɨr hɨras mɨt enun.  
\v 25 \x * \xo 14:25 \xt Ais 45:14; Sek 8:23; Jo 4:19\x*Hɨm me God im mamket menmen enum mekre han kɨr hɨr han kitetim te hɨr newen ninɨp nanwenɨpi niuk me God nantɨp nar ik: “In ek hi hertei God kau kekre nɨmɨn ke yi mɨt.”   
\s1 Yi eiwenɨpi niuk me God yi eiyises menmen yaaim  
\p
\v 26 \x * \xo 14:26 \xt 1Ko 12:8-10; Ef 4:12\x*Nai yinan hi hetpi yi eirɨak mekam a? Wɨ kerek yi yererik yewenɨpi niuk me God yi eiyises menmen werek werek. Mɨtɨk hak kine henye, mɨtɨk hak ketpi hɨm, mɨtɨk hak kewepiyapɨr hɨm ham God epei ketpɨwekem, mɨtɨk hak katɨp hɨm ham hɨrak nɨpaa ap kerteiyem au. Mɨtɨk hak keweikɨn hɨm im ketpi menmen me mɨtɨk hak epei ketpim em e. Yi niutɨp niutɨp eirɨak menmen im yapɨrwe te hɨram mamkaap han ke mɨt miyapɨr te yi eiyises hɨm me God werek werek.  
\v 27 Mɨt miyapɨr han ne yi mɨt hɨr nepu hɨr nantɨp hɨm ham kerek mɨt nepɨtariyem, yi eiwis wik o wikak nanɨtpi hɨm im keremem. Hɨr ap nantɨp hɨm nanre yapɨrwe au emɨt! Mɨtɨk hak kaktɨp hɨm mɨrak, mɨtɨk keiyak kakwepyapɨr menmen hɨrak ketpim. Epei au, mɨtɨk hak kakɨtpi kakriuwe hɨm mɨrak ham.  
\v 28 Mɨt han ap nepu kerek nanwepyapɨr hɨm kerek mɨt han netpim, hɨr ap te nantɨp hɨm im mekre nɨmɨn ke yi mɨt miyapɨr kerek yererik yewenɨpi niuk me God au emɨt! Hɨr keriyen nantɨke God nantɨp nanɨkre han kɨr.  
\v 29 \x * \xo 14:29 \xt Ap 17:11; 1Te 5:21\x*Yi eiwis mɨtɨkɨt wik o wikak kerek hɨrakɨt tɨre profet hɨrakɨt tatwepyapɨr hɨm God ketpɨwekɨtem. Hɨrakɨt tatwepiyapɨr hɨm me God, te yi mɨt han yi han ekitet hɨm im hɨrakɨt tewepyapɨrem hɨram yaaim o au enum.  
\v 30 Mɨtɨk hak kau yeno kekre nɨmɨn ke yi mɨt, God ketpɨwek menmen, hɨrak ap ekmerɨr mɨtɨk hak ketpim au, hɨrak ekɨkrit ekno ekɨkrehɨr kɨrak ekɨtpim.  
\v 31 Mar im yi eiwepyapɨr hɨm me God eitɨp mɨt em eire kiutɨp kiutɨp te yi mɨt miyapɨr yapɨrwe yau en yi eiyɨmtewem werek werek, hɨram mamkepi han ki te yi eiyu werek.  
\v 32 Mɨt miyapɨr kerek hɨr nɨre profet hɨr newepyapɨr hɨm God ketporem, hɨr naanmɨpre han kɨr me menmen. Han ap naanmamror au. Hɨr mɨt keriyen, te hɨr naanempre han kɨr me menmen God ketporem.  
\v 33 Hɨr enrɨak menmen im enɨntar God hɨrak ap kaknip han ke mɨt nererik nemtau hɨm mɨrak te hɨr han kakitet menmen heriyai heriyai nanɨtpim au. Hɨrak kaknipai haiu mɨt mamu han kiutɨp mamises hɨm mɨrak.  
\p Wɨ kerek yi mɨt miyapɨr ne God yererik yewenɨpi niuk me God yi eirɨak menmen mar im.  
\v 34 \x * \xo 14:34 \xt 1Ko 11:3; 1Ti 2:12; Ta 2:5\x*Yi yairerik yaiwenɨpi niuk me God, miyapɨr ap te nantɨp menmen au, emɨt! Hɨr nankintɨp nanu nanises hɨm me mɨt nɨr nanɨr ke hɨm me God mau tɨwei metpim.  
\v 35 Miyapɨr hanhan nanɨrtei hɨm me menmen werek werek kerek mɨt netpim, hɨr ap nanitehi mɨt in me menmen neit wit kerek hɨr newenɨpi God au emɨt! Menmen im enum. Maain hɨr nanu wɨnak kɨr, hɨr nanitehi mɨkan nɨr me menmen hɨr nanɨtporem werek werek.  
\v 36 Yenmak yi eirɨak menmen im mar ke hi hetpiyem a? Yi han kitet God hɨm mɨrak hɨram mekrit meke wit Korin man a? O au en, yi han kitet hɨm me God man yi mɨt miyapɨr keriyen te yi eiyises han ki me menmen yapɨrwe a? Taau! Yi ap yertei menmen yapɨrwe me God te yi eiyɨmtau menmen hi hetpi yi eiyisesim.  
\v 37 \x * \xo 14:37 \xt 1Jo 4:6\x*Mɨt han nekre nɨmɨn ke yi mɨt hɨr han kitet God epei kewetɨr menmen mɨrak iuwe o hɨr nɨre profet newepyapɨr menmen God ketporem, hɨr nanwenhi menmen hi ewisiyem hɨram menmen Mɨtɨk Iuwe Krais katɨp haiu emisesim.  
\v 38 Mɨt kerek ap han kitet menmen hi ewisiyem hɨram hɨm me God, haiu ap han kitet hɨr nɨre mɨt profet newepyapɨr natɨp menmen God ketporem. Au, hɨr mɨt enun netari menmen.  
\v 39 Te nai yinan, yi hanhan iuwe te yi eire profet te yi eiwepyapɨr eitɨp hɨm God ketpiyem yi eitɨp mɨt em. Te yi eirɨak menmen mar im keremem au. Yi ap eiwen mɨt kerek nanɨtpi hɨm ham yi yepɨtariyem au emɨt!  
\v 40 \x * \xo 14:40 \xt Kl 2:5\x*Te menmen yi yɨrɨakem me wɨ yi yererik yɨrɨakem, yi yises menmen yaaim yi yɨrɨakem.   
\c 15  
\s1 Krais nɨpaa kaa, God pɨke kɨkɨak kekrit kau  
\p
\v 1 Nai yinan, in ek hi hanhan ekekyi han ki me hɨm yaaim me Krais nɨpaa hi hetpiyem kerek yi yemtewem yi yisesim werek werek.  
\v 2 Hɨm hi nepei netpiyem yi yisesim werek werek mar ke nɨpaa hi hewepyapɨr hetpiyem, hɨram mamkepi yi yayises God werek werek yi ap yayɨwaank, o au en, taau!   
\p
\v 3 \x * \xo 15:3 \xt Ais 53:8-9\x*Hi hetpi hɨm im hɨram menmen iuwe minɨn kerek nɨpaa God ketpewem hi hemtewem. Hɨm mɨram im: Mɨtɨk Krais kaa te kakɨsak menmen enum haiu mɨrɨakem, kar ke hɨm me God mau tɨwei nɨpaa metpim hɨrak kaknen kaki.  
\v 4 \x * \xo 15:4 \xt Mt 12:40; Ap 2:24-32\x*Hɨrak kaa epei au, mɨt han newisɨk kekre hei ke han hɨrak kɨnɨk mɨniu (o neiyɨp) Hɨrak kɨwaai kekrerek me wɨ wikak epei au, God kɨkɨak kekrit kau kar ke hɨm me God mau tɨwei metpim.  
\v 5 \x * \xo 15:5 \xt Lu 24:34; Mt 28:16-17\x*God kɨkɨak kekrit kau epei au, hɨrak kewepyapɨr hɨrekes te Sifas (Pita) kinɨn kɨrek. Hɨrak kɨrek epei au, mɨt han disaipel hɨr nɨrek.  
\v 6 Hɨr nɨrek epei au, mɨt miyapɨr nar 500 hɨr nɨrek. Mɨt miyapɨr in nɨpaa ere in hɨr nisesik. Mɨt yapɨrwe wen nau tɨ, te mɨt han niutɨp niutɨp epei naa.  
\v 7 \x * \xo 15:7 \xt Lu 24:50\x*Hɨr nɨrek epei au, hɨrak Jems kɨrek. Hɨrak kɨrek, te mɨt aposel yapɨrwe hɨr nɨrek.   
\p
\v 8 \x * \xo 15:8 \xt Ap 9:3-6; 1Ko 9:1\x*Maain hi hɨrekes hɨkaru, hɨrak kan te hi hɨrek. Hi hɨre mɨtɨk enuk hi hɨrek.  
\v 9 \x * \xo 15:9 \xt Ef 3:8; 1Ti 1:15; Ap 8:3\x*Hi hɨre mɨtɨk enuk weinɨk hekre nɨmɨn ke mɨt aposel, hi hɨre hɨkaru. God kehimɨtena hi hɨre aposel te hi ap yaaik au! Nɨpaa hi hewaank mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me Krais.  
\v 10 \x * \xo 15:10 \xt 2Ko 6:1, 11:5, 23\x*In ek hi hɨre mɨtɨk yi yɨra te yi yerteiya hentar menmen yaaim God kerekyewem kekepa keriuwerem. Hɨrak ap kerekyewem weinɨm au. Mɨt aposel hɨr nɨrɨak menmen yaaim te hi hinɨni heriuwe menmen hi hɨrɨakem me God. Te hi hɨrekes ap hɨrɨak menmen im au. God kekepa te hi hɨrɨak menmen hɨram mɨre yaaim.  
\v 11 Mɨt han aposel hɨr netpi hɨm me God o hi hetpi hɨm me God hɨram weinɨm. Menmen iuwe hɨram mar im: Haiu aposel metpi hɨm me Krais mɨpɨram, te yi epei yisesim.   
\s1 Haiu mɨt yapɨrwe mami te maain God pɨke kakɨkekyei haiu mit  
\p
\v 12 Haiu matɨp mɨt hɨm me Krais kaa te God pɨke kɨkɨak kekrit kau. Te yi mɨt han niutɨp niutɨp yekre nɨmɨn ke yi mɨt yapɨrwe, yi yenmak te yi yatɨp mɨt kerek nɨpaa hɨr naa, maain hɨr ap pɨke nanɨkrit au?  
\v 13 Mɨt hɨr naa pɨke nanɨkrit au, te hɨram mar ke God ap kɨkɨak Krais hɨrak kekrit kepu au.   
\p
\v 14 God ap kɨkɨak Krais hɨrak pɨke kekrit kau au, te haiu mɨt metpi hɨm enum weinɨm te yi yises hɨm weinɨm.  
\v 15 \x * \xo 15:15 \xt Ap 1:22, 4:33, 5:32\x*Yi yises hɨm weinɨm te haiu mɨt enun memitipɨn metpi menmen me God haiu merekyi enum matɨp hɨrak epei kɨkɨak Krais kerek nɨpaa kaa, hɨrak kekrit kau. God ap kɨkɨak Krais te maain hɨrak ap te kakɨkaan mɨt kerek epei naa.  
\v 16 Mɨt hɨr naa pɨke nanɨkrit au. Te God ap kɨkɨak Krais hɨrak pɨke kekrit kepu auye!  
\v 17 God ap kɨkɨak Krais te yi yises hɨm mɨrak weinɨm. God ap kesak menmen enum mi yi yɨre mɨt miyapɨr yaain au. Yi enun.  
\v 18 God ap kesak menmen enun haiu mɨt mɨrɨakem, te mɨt kerek nɨpaa nises hɨm me Krais kerek menmen enum mau han kɨr, hɨr nantike God nanu nanɨt au.  
\v 19 Haiu mɨre mɨt kerek nises hɨm me Krais me wɨ haiu mau tɨ in hɨrak kekepai, te maain haiu mami God ap kakɨkepai pɨke kakɨkekyei haiu mamɨkrit, te mɨt nau tɨ in han kitet haiu enun metaritari hɨr han etwenɨnei wɨsenum.   
\p
\v 20 \x * \xo 15:20 \xt Kl 1:18\x*Te hɨm im hi nepei hetpim hɨram au. God epei kɨkɨak Krais hɨrak pɨke kekrit kepu. Hɨrak kekrit kinɨn mɨt miyapɨr yapɨrwe naa kerek maain God pɨke kakɨkɨan.  
\v 21 \x * \xo 15:21 \xt Ro 5:12, 18\x*Menmen hi hetpiyem hɨram yaaim hentar menmen im. Mɨtɨk kiutɨp Adam kɨrɨak menmen enum kenip haiu mɨt miyapɨr yapɨrwe haiu mami. Mar keremem te mɨtɨk kiutɨp Krais hɨrak kaknipai haiu mɨt kerek mami haiu pɨke mamɨkrit kakɨntar hɨrak pɨke kekrit kau.  
\v 22 Haiu mɨt yapɨrwe mami mentar haiu nepenyerer ne Adam. Mar keremem te haiu mɨt kerek haiu ne Krais, maain haiu mami te God kakɨkekyei haiu mɨt.  
\v 23 \x * \xo 15:23 \xt 1Te 4:16; Rev 20:5\x*Haiu yapɨrwe mami, maain haiu pɨke mamɨkrit mamu me wɨ God kemeteiyem. Krais hɨrak kinɨn kekrit kau. Maain wɨ kerek hɨrak pɨke kaknen kakwepyapɨr hɨrekes, God kakɨkɨan mɨt kerek epei nisesik hɨr mɨt nɨrak.   
\p
\v 24 Me wɨ im menmen yapɨrwe maain tewen mami mamɨt. Wɨ kerek Krais kakinɨn kakɨwaank menmen me gavman metike menmen me mɨt iuwe, netike menmen mɨr iuwe, hɨrak kakwis God kakinɨn menmen yapɨrwe.  
\v 25 \x * \xo 15:25 \xt Mt 22:44\x*Krais hɨrak kakinɨn naanmamre menmen yapɨrwe ere God kakinɨn mɨt enun nepan nɨrak.  
\v 26 \x * \xo 15:26 \xt Rev 20:14, 21:4\x*Hɨrak kakinɨn menmen enum yapɨrwe, maain menmen kerek menip haiu mɨt metike menmen yapɨrwe mami, God kakɨwaankem hɨram mamɨt, te haiu mamu mamɨt.  
\v 27 \x * \xo 15:27 \xt Sam 8:6\x*Hɨm me God mau tɨwei hɨram matɨp mar im: “God kinɨn menmen yapɨrwe hɨram mamises han ke Krais.” Hɨm im kerek matɨp “Menmen yapɨrwe” hɨram ap matɨp me God hɨrekes au. Hɨrak kakinɨn menmen yapɨrwe kerek in ek mamises han ke Krais.  
\v 28 Maain God kakinɨn menmen yapɨrwe mamises han ke Krais, te Krais hɨrak Nɨkan ke God, hɨrak kakwis God hɨrekes kakinɨnek kakɨntar nɨpaa God kekekpik kinɨn menmen yapɨrwe. Hɨrak kises han ke God epei au, te God hɨrekes kakinɨn haiu mɨt yapɨrwe.   
\p
\v 29 Hɨm im hi hetpiyem me maain God kakɨkɨan mɨt miyapɨr kerek epei naa, hɨram enum hi emitipɨn heriuwerem, mɨt nenmak te hɨr newis mɨt han hɨr nɨkɨri neriuwe tɨpar mamkaap mɨt miyapɨr hɨr epei naa a? Hɨr han kitet menmen enum hɨr nɨrɨakem.  
\v 30 \x * \xo 15:30 \xt Ro 8:36\x*Hɨm im hɨram enum me nemitetpɨn keremem, menmak te haiu mɨt in hekrit hekrit mamwis menmen enum mamnen menep te mamraiwaank a? Au! Haiu emweikɨn sip emwet hɨm me God im emrɨr.  
\v 31 \x * \xo 15:31 \xt 2Ko 4:10-11\x*Nai yinan, hi hetpi hekrit hekrit hi hɨrɨak menmen me God te menep hi hahi. Menmen hi hetpiyem hɨram yaaim mar ke hɨm hi hetpiyem in ek. Hi han yaaik heriuwi hentar yi ne Krais Jisas kaiu Iuwe.  
\v 32 \x * \xo 15:32 \xt Ais 22:13; Lu 12:19-20\x*God ap kakɨkoya te hi hɨrɨak menmen im weinɨm. Nɨpaa hi heit wit Efesas hi etike mɨt hɨr enun nɨre sak mɨt hɨr nakɨp henmik ketuk, haiu menehan te menep hɨr naniyep hi hahi. God ap te kakɨkekyei haiu mɨt te hɨm im nɨpaa mɨt netpim haiu emisesim hɨram mɨre yaaim. Hɨram matɨp, “In ek haiu mamɨm menmen metike tɨpar si enum ere haiu han yaaik iuwe mamɨntar maain haiu mami.”   
\p
\v 33 Yi ap eiwis mɨt han nanmitipɨn nanriuwe menmen hɨr netpiyem. Yi eitike mɨt enun eikiyan eiwepnak, hɨr nanɨwaank han ki me menmen yi yisesim me God pɨke kakɨkekyei haiu mɨt.  
\v 34 \x * \xo 15:34 \xt Ro 13:11; Ef 5:14; Ap 26:8; 1Ko 6:5\x*Yi han ekitet menmen werek werek eiweikɨn sip eiwet menmen enum. Mɨt han en yi mɨt ap yertei God yisesik au. Hi hetpi hɨm im hɨram merekyi yɨnk enuk te yi eiweikɨn sip pɨke eiyises hɨm yaaim.   
\s1 Maain God kakɨkɨak yɨnk kaiu hɨrak kakweikɨn kakre yaaik  
\p
\v 35 Mɨt han nitauhi menmen im: “Mamerkeik te God kakɨkɨan mɨt nɨpaa naa? Hɨrak kɨkɨan mɨt epei au, hɨrak kakwetɨr yɨnk kakre mekam?”  
\v 36 \x * \xo 15:36 \xt Jo 12:24\x*Mɨt nanitauhiyem te hi etpor ahɨr ik: Ti mɨtɨk enuk hepɨtari menmen im. Yehes me rais ti emɨr emɨt ni ap te mamwo ere haas mɨram mamɨsine te hɨram mamwo.  
\v 37 Yehes me rais kerek yi yamɨr mekre tɨ hɨram yehes weinɨm me rais o menmen ham, te hɨram ap haas metɨke nɨkim keremem maain mamwo au.  
\v 38 \x * \xo 15:38 \xt Jen 1:11\x*God kewet rais yehes hɨram mewo mɨre menmen ham hɨrak hanhan kenipem. Menmen yapɨrwe ap mewo mɨpɨram au. God kehimɨtanem hɨram mamwo mamre menmen ham.  
\v 39 Yɨnk yapɨrwe hɨram ap mɨram au. Yɨnk ke mɨt miyapɨr hɨrak hak. Yɨnk ke samiyak hɨrak hak. Yɨnk ke hore hɨrak hak, yɨnk ke saauk hɨrak hak.  
\v 40 Menmen yapɨrwe mau nepni, menmen ham mau tɨ. Menmen mau nepni hɨram yaaim te hɨram meweikɨn me menmen ham yaaim mau tɨ.  
\v 41 Wepni hɨrak kɨr kɨpre hak, wenke hɨrak kɨpɨr kɨpre hak, hɨr me wɨtaan hɨram mɨpɨr ham. Nɨmɨn ke hɨr yapɨrwe, ham mɨr iuwe, ham au mɨr kike.   
\p
\v 42 Yɨnk kaiu maain God kakɨkɨak hɨrak kakɨr ke menmen hi nepei etpiyem. Yɨnk kaiu hɨrak kɨre yehes. Yɨnk kaiu maain hɨr nanwisɨk kakɨkre hei, hɨrak kaknɨn kakɨsine kakɨt. Te yɨnk kaiu kerek God kakɨkɨak, hɨrak ap te kakɨsine kakɨt au.  
\v 43 \x * \xo 15:43 \xt Fl 3:20-21\x*Yɨnk kerek maain mɨt nanwisɨk kakɨkre hei hɨrak menmen enuk weinɨk kerekek. Te yɨnk maain kerek God kakɨkɨak hɨrak kakre yaaik. In ek yɨnk hɨrak kaknap te hɨrak ap mampenuk. Maain hɨrak kakre manpenuk wɨsenuk.  
\v 44 Yɨnk kaiu kerek maain mɨt nanwisɨk kakɨkre hei, hɨrak menmen me tɨ kerekek.  
\p Maain yɨnk kaiu God kakɨkɨak, hɨrak kakweikɨn kakre hak yaaik kerek kakɨkaap hɨmɨn kaiu kaku werek kakɨkrerek. Yɨnk ke hɨrak kepu, te haiu mertei maain haiu mamɨt yɨnk hak kakɨkaap hɨmɨn kaiu hɨrak kaku.  
\v 45 \x * \xo 15:45 \xt Jen 2:7; Jo 6:63; 2Ko 3:6, 17\x*Hɨm mau tɨwei me God mɨt newisɨm hɨram matɨp mar im. Hɨram matɨp me Adam, “God kɨrɨakek hɨrak kepu.” Te Krais hɨrak kɨre Adam, hɨrak kɨkaru kan kewet haiu mɨt Hɨmɨn kɨrak, haiu mamu mamtikerek.  
\v 46 Haiu eminɨn emu tɨ ik emriuwe yɨnk kerek God naanmɨprewek au. Yɨnk ke tɨ kerekek. Maain God kakweikɨn yɨnk kaiu te God Hɨmɨn Yaaik hɨrak naanmamrai yɨnk kaiu.  
\v 47 \x * \xo 15:47 \xt Jen 2:7\x*God kɨrɨak mɨtɨk Adam kinɨn kau tɨ hɨrak yɨnk kɨrak ke tɨ. Te Mɨtɨk Krais kerek kɨkaru kan, hɨrak keke wit ke God kan.  
\v 48 Hɨr mɨt miyapɨr nau tɨ hɨr nepenyerer ne mɨtɨk Adam kerek nɨpaa God kɨrɨakek ke tɨ te hɨr nar ke hɨrak kerekek. Maain hɨr mɨt miyapɨr kerek nanu wit ke God, hɨr nanweikɨn nanɨr ke Mɨtɨk Krais hɨrak nɨpaa keke wit ke God kan hɨr nanɨr ke nepenyerer nɨrak.  
\v 49 Yɨnk kaiu ik hɨrak kar ke mɨtɨk Adam kerek nɨpaa God kɨrɨakek ke tɨ, te maain yɨnk kaiu kakweikɨn kakɨr ke Krais kerek nɨpaa keke wit ke God kan.   
\p
\v 50 \x * \xo 15:50 \xt 1Ko 6:13\x*Nai yinan hi hetpi menmen im. Yɨnk kaiu God kɨrɨakek ke tɨ ap te kaku kakɨt wit kɨrak au. Menmen kerek maain kakɨsine ap te kakno wit kerek menmen ap mamɨsine au.  
\v 51 \x * \xo 15:51 \xt 1Te 4:15-17\x*Yi eiyɨmtau hɨm im hi hetpiyem me menmen nɨpaa mɨt hɨr nerteiyem au. Mɨt han nekre nɨmɨn ke haiu mɨt kerek mises hɨm me Krais mau tɨ, hɨr ap te nani taau. Te God kakweikɨn yɨnk kɨr waswas.  
\v 52 \x * \xo 15:52 \xt Mt 24:31\x*Wɨ mɨtɨk ensel kaktenwo taur kɨrak kehimɨtan wɨ me tɨ nepei mesi, God kakweikɨn yɨnk kɨr waswas kakɨr ke mɨtɨk nanamɨr hei mewen. Mɨtɨk ensel kaktenwo taur kɨrak epei au, God pɨke kakɨkɨan mɨt kerek nɨpaa naa, hɨrak kakweikɨn yɨnk kaiu, te haiu ap pɨke mami taau.  
\v 53 \x * \xo 15:53 \xt 2Ko 5:4\x*Hɨrak kakweikɨn yɨnk kaiu kakɨntar yɨnk kaiu maain kerek haiu mamnap mami hɨrak ekweikɨn ekre yɨnk ap te haiu mamnap o mami.  
\v 54 \x * \xo 15:54 \xt Ais 25:8\x*Maain God kakweikɨn yɨnk kaiu kerek kaknipai haiu mamnapo mami, hɨrak kakweikɨn kakre yɨnk yaaik ap te kaknipai haiu mamnap o mami au. Te hɨm me God nɨpaa mɨt newisɨm mau tɨwei mamnen. Hɨram matɨp mar im:  
\q1 “God epei kinɨn menmen enum menip haiu mɨt  
\q1 miyapɨr yapɨrwe haiu mami.   
\q1
\v 55 \x * \xo 15:55 \xt Hos 13:14\x*In ek menmen enum hɨram menipai haiu mɨt miyapɨr mamɨwaank, hɨram epei au enum mɨre henmik kewen. Menmen enum hɨram menipai haiu mami hɨram epei au mesi.”   
\p
\v 56 \x * \xo 15:56 \xt Ro 6:14, 7:13\x*Menmen enum mekre han kaiu mamnipai haiu mami. Hɨm me God mau tɨwei nɨpaa Moses kewisɨm hɨram mɨkɨam menmen enum mekre han kaiu, menipai haiu mɨrɨak menmen enum te haiu mami.  
\v 57 Tɨs, haiu emtɨp God hɨrak yaaik kentar hɨrak keriuwet Jisas Krais kaiu Iuwe hɨrak kinɨn menmen enum mekre han kaiu menipai haiu mami. Te haiu ap mami mamɨt au, haiu pɨke mamɨkrit mamu.   
\p
\v 58 \x * \xo 15:58 \xt 2Kro 15:7; Rev 14:13\x*Te nai yinan yaain yi han tokik eiyu ap eiwis hɨm ham enum memipɨn mamri han ki. Yi ap einapen eirɨak menmen me Mɨtɨk Iuwe Krais hekrit hekrit au emɨt eiyɨntar yi yertei menmen yi yɨrɨak Mɨtɨk Iuwe em, hɨram ap weinɨm au.   
\c 16  
\s1 Hɨm me pewek mɨt ne Korin nantɨwem nanwet mɨt miyapɨr han em  
\p
\v 1 \x * \xo 16:1 \xt Ro 15:25-26; 2Ko 8:1-9; Ga 2:10\x*In ek hi ewisi hɨm me pewek kerek yi hɨras yewisɨm mɨwaai niutɨp. Te yi eiwet mɨt miyapɨr han kerek hɨr nises God neit provins Judia yi eiwetɨrem. Hi ewisiyem entar yi epei yitauhiyem. Yi yises menmen hi epei atɨp mɨt nises hɨm me God neit provins Galesia em.  
\v 2 Me wɨ Sande miutɨp miutɨp yi mɨt miyapɨr yapɨrwe niutɨp niutɨp eiremɨr pewek pɨnam me menmen God kekepi yi epei yetɨwem me menmen yi yɨrɨakem. Yi eiremir pewek im eiwisɨm emwaai niutɨp te maain wɨ kerek hi anen etɨwem, yi ap eino ein eino ein eiriyam me mɨt miyapɨr en au emɨt! Hɨram menmen yi epei yewisɨm hɨram emwaai emɨmeriyo.  
\v 3 Maain hi anen hi awis tɨwei keiyak kakɨkaap mɨt ne Jerusalem hɨr nanɨrtei yi neimɨn, hi awet mɨt kerek yi yehimɨteni hɨr nantɨwek kaktike pewek mi, hi ariuweti hɨr neiyɨm enɨno wit Jerusalem.  
\v 4 Maain hi anen hi han kitet hɨram yaaim te hi ano Jerusalem hɨr nantikewa haiu emriyan emno.   
\s1 Pol hanhan kaknen kakɨr mɨt miyapɨr ne wit Korin  
\p
\v 5 \x * \xo 16:5 \xt Ap 19:21\x*Hi ehinɨn ano provins Masedonia. Hi hen en apei au, te hi pɨke anen ari yi mɨt miyapɨr en.  
\v 6 \x * \xo 16:6 \xt Ro 15:24; Ta 3:12\x*Hi anen ehu etikewi wɨ mei yapɨrwe au en, hi ehu wɨ ere hawɨ hɨtan epei au. Hawɨ hɨtan epei au, yi eikepa eiriuweta hi ano wit keiyak hi hanhan anori.  
\v 7 \x * \xo 16:7 \xt Ap 18:21\x*In ek hi hɨnapen anen ari me wɨ hi ano wit hak menep entar hi ehu etikewi wɨ mei kike au emɨt. Maain mɨtɨk Iuwe Krais kakwisa hi anen ehu etikewi wɨ mei yapɨrwe.  
\v 8 Te in ek hi ahu in heit wit Efesas ere maain wɨ haiu mɨt ne Isrel menewem Pentikos hɨram mamnen.  
\v 9 \x * \xo 16:9 \xt Ap 19:8-10; 2Ko 1:12; Kl 4:3; Rev 3:8\x*Hi wen ahu in entar Mɨtɨk Iuwe hɨrak kɨrɨak menmen yapɨrwe yaaim epei man mamwisai haiu mamtɨp mɨt hɨm mɨrak hɨr nanisesim. Te mɨt enun han nɨnapen hɨm me God hɨr nau in nanraiwaank menmen haiu matɨp mɨt miyapɨr em.   
\p
\v 10 \x * \xo 16:10 \xt 1Ko 4:17\x*Maain Timoti hɨrak kaknen yi naanemprewek werek werek, te hɨrak ap kakneini au. Hɨrak eku werek ektikewi. Hi hetpi hɨm im hentar Timoti ketikewa hawɨr wɨrɨak menmen me Mɨtɨk Iuwe hɨram mɨpɨram.  
\v 11 \x * \xo 16:11 \xt 1Ti 4:12\x*Yi ap eineinɨk einan yipɨr eiwɨrek yi han kitet hɨrak mɨtɨk weinɨk au emɨt! Yi eikepik te hɨrak pɨke kaknen eku werek werek ekɨntar hi etike naiu yinan han in haiu mameriyɨwek hɨrak kaknen.  
\v 12 \x * \xo 16:12 \xt 1Ko 1:12, 3:6\x*In ek hi etpi me Apolos. Hi epei hetpɨwek hɨm iuwe hɨrak ektike naiu yinan han in hɨr nanriyan nanɨno nanri. Te hɨrak au kɨnapen. Hɨrak katɨp kar ik: “Hi ap te in ek ano au. Maain God kakwisa hi anen, te hi anen ahɨri.” Te hi hetpi, maain hɨrak kaknen.   
\s1 Hɨm ham pɨnam hɨram mɨkaru  
\p
\v 13 \x * \xo 16:13 \xt Sam 31:24; Ef 6:10\x*Yi naanempre hɨras te yi eiyises hɨm me God werek werek. Yi eire mɨt iuwe han tokik (o einakɨn tokim) eiyu me menmen enum mamnen mamriwaank.  
\v 14 Menmen yapɨrwe yi yɨrɨakem eiyɨntar yi hanhan eiriuwe mɨt miyapɨr han eikepi eiriuwerem.  
\v 15 \x * \xo 16:15 \xt Ro 16:5; 1Ko 1:16\x*Nai yinan, yi yertei menmen im. Mɨtɨk Stefanas ketike mɨte nɨkerek nɨrak hɨr nemtau hɨm me God hɨr ninɨn nisesim nekre nɨmɨn ke yi mɨt miyapɨr yapɨrwe nau neit provins Akaia. Hɨr epei nises han kɨr nen nɨkaap mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God. Te hi hitihi hɨm iuwe yi mɨt mɨyapɨr en.  
\v 16 \x * \xo 16:16 \xt 1Te 5:12\x*Yi eiyɨmtau hɨm mɨr metike hɨm me mɨt hɨr nekepi nɨrɨak menmen iuwe mar em.  
\v 17 Hi han yaaik hentar Stefanas, Fotyunetas, tetike Akaikas epei tan tɨra. Hɨrakɨt tan tekepa teriuwe menmen yi ap yekepa yeriuwerem yentar hi ap hau hetikewi.  
\v 18 \x * \xo 16:18 \xt Fl 2:29\x*Hi han kitet hɨrakɨt terekyi yi han yaaik yar ke hɨrakɨt epei terekya hi han yaaik. Yi han ekitet mɨtɨkɨt tar ik hɨrakɨt mɨtɨkɨt iuwe.  
\v 19 \x * \xo 16:19 \xt Ap 18:2, 18, 26; Ro 16:3-5\x*Mɨt miyapɨr kerek nises hɨm me God neit provins Esia hɨr nesiuwe hɨm netpi, “Yi yaain.” Akwila ketike mɨte pɨrak Prisila hɨr netike mɨt miyapɨr han kerek nises hɨm me God nererik neit wɨnak kɨr in, hɨr yapɨrwe nesiuwi hɨm netpi, “Yi yaain.”  
\v 20 \x * \xo 16:20 \xt Ro 16:16; 2Ko 13:12\x*Naiu yinan yapɨrwe in hɨr nesiuwi hɨm netpi, “Yi yaain.” Wɨ kerek yi yererik yi eitɨpan yi eiyewewan eiyɨr ke mɨt yaain ne God nɨrɨakem.   
\p
\v 21 \x * \xo 16:21 \xt Kl 4:18; 2Te 3:17\x*In ek hi Pol hɨrekes hewis hɨm mai yinam im mau tɨwei men yi mɨt miyapɨr hi hetpi, “Yi yaain.”  
\v 22 \x * \xo 16:22 \xt Ga 1:8-9\x*Mɨt miyapɨr han en kerek hɨr ap hanhan neriuwe Mɨtɨk Iuwe Krais hɨr nemipɨn hɨr han kitet maain hɨrak kakɨwaanki. Mɨtɨk Iuwe kaiu Yaaik Krais, ti enen.   
\p
\v 23-24 Hi hanhan Mɨtɨk Iuwe Krais kakrekyi menmen yaaim. Hi hanhan yi mɨt miyapɨr yapɨrwe en hentar haiu ne Krais Jisas.   
\s1 Mepɨr keremem