\id 2PE AT2PE.SC 3-14-96; DBL - jul2014 \h 2 Eduru \toc1 Yù Mekaruá nga Túrâ ni Eduru \toc2 2 Eduru \toc3 2 Edu \mt1 Yù Mekaruá nga Túrâ ni Eduru \is1 Yù Meyannung sawe Mekaruá nga Túrâ ni Eduru \ip Yawe yù mekaruá nga túrâ ni Eduru sù ira ngámin nga manguruk kâ Apu Kesu, á kagian na nira ta mappalán ira sù ira mattá-ábbilinán ánna yù ira áppè pípiá nga umay mangituddu ta tanakuán nga ari yù kuruk nga bilin ni Namarò, tapè ari ira melogò nga mangnguá ta narákè. \ip Á kagian na gapay yù itabbák da sù ira nga makkagi ta ari manoli si Apu Kesu, ta kukurugán nga manoli sangaw nu duttál yù ággaw nga sinullà ni Namarò, ngam ipappánná ni Namarò lâ nga iddagán yù pabbabáwi ra ta liwâ da nayù ira maporián nga umay mangikatalà kuna, tapè mesipà ira gapay kuna. \is1 Yù Mayán nayù Túrâ \io1 Yù Paddios ni Eduru ánna yù Pakimállà na (1:1-2) \io1 Yù Ipakuá ni Namarò sù ira Manguruk kuna (1:3-15) \io1 Yù Karáyo ni Apu Kesu Kiristu (1:16-21) \io1 Yù Pamagikáru ni Namarò sù ira Mangituddu ta Siri (2:1-22) \io1 Kuruk nga Manoli sangaw si Apu Kesu Kiristu (3:1-18) \c 1 \p \v 1 Sikán si Eduru, nga aripan ni Apu Kesu Kiristu, nga sinullá na ta umay mangilayalayâ sù bilin na. Á mattúrákà nikayu nga mangikatalà kâ Apu Kesu Kiristu, nga Yápu tam nga mangiyígù nittam, sikayu ngámin nga neddán ta ángngikatalà na nga negittá sù ángngikatalà mi, megapu sù katunung nayù Yápu tam. \v 2 Á parè bì ta ikákkállà na kayu ni Namarò, ánna pagimammatan na yù nonò naw, tapè napiá yù ággigián naw ánna gawagawáyán naw, megapu sù pakánnámmu naw kári Namarò kâ Apu Kesu Kiristu nga Yápu tam. \s1 Yù Ipakuá ni Namarò sù ira Manguruk kuna \p \v 3 Á megapu sù pakáwayyá ni Namarò, iniyawâ na nittam yù ngámin nga máwák tam, tapè makáwayyá ittam mamalurò sù ngámin nga napiá nga ipakuá na nittam. Á abbágán na ittam gapu ta ikatalà tam si Apu Kesu Kiristu nga Yápu tam, nga magágál nittam ta manguruk kuna, tapè mesipà ittam sù karáyo na ánna yù kapiánán na. \v 4 Á yáyù nga iniyawâ na nittam ni Namarò yù napiá nga initabbá na nittam, tapè mepaggittá yù nonò tam sù napiá nga nonò na, ánna ari ittam laguk makagumán nga mangnguá ta narákè nga kunnay ta akkuán nayù ira nga ari manguruk megapu sù narákè nga karagatád da. \p \v 5 Á gapu ta makáwayyá si Namarò nga mangabbák nittam, malláppà ittam laguk nga mamalurò sù napiá nga ipakuá ni Namarò nittam, tapè mepasingan yù ángngikatalà tam kuna megapu sù napiá nga akka-akkuát tam. Á malláppà ittam nga magginná sù bilin ni Namarò, tapè malannapán yù kánnámmuát tam ánna ammu tam gapay yù mappíli sù napiá. \v 6 Á yawe gapay yù akkuát tam. Gaggarát tam yù nonò tam, tapè arát tam nononotan yù narákè nga karagatán na baggi tam. Ta nu itulù tam yù nonò tam kâ Namarò, mapasigaggà yù ángngikatalà tam kâ Apu Kesu, á mangáppípiá laguk yù ákkiyápu tam kuna. \v 7 Á nu napiá yù ákkiyápu tam kâ Apu, ajjan yù awayyá tam gapay nga makkaká-ayâ ánna makkaká-iddù, sittam nga mawwawági megapu sù panguruk tam, á iddukat tam gapay yù ira ngámin nga ari paga manguruk. \v 8 Á nu uputat tam yù kunnian nga napiá nga nonò tam ánna ággangnguá tam, á mepasingan ta napiá yù pabbalinán nayù ásserbi tam kâ Apu Kesu Kiristu, megapu sù pakánnámmu tam ánna pakiyápu tam kuna. \v 9 Ngam yù tolay nga ari mangupù sù napiá nga kunnian, kunnay ta buling, ta arán na kánnámmuán yù napiá nga ituddu ni Apu, ánna náttamán na yù pamakomá ni Namarò sù liwâ na. \p \v 10 Á yáyù, kákkopuk ku, malláppà ittam laguk nga mamalurò sù ngámin nga napiá, tapè mepasingan ta kuruk nga piníli ni Namarò ittam, ánna inagálán na ittam ta mabbáli ittam ta tatole na. Ta nu uputat tam yù napiá nga ipakuá na nittam, ari ittam mekanâ sù ira nga mangnguá ta narákè, ánna arát tam bulubugá melingun yù ákkiyápu tam kâ Apu Kesu. \v 11 Á ta kunnian, ari ittam mepasiránán, ta ayatán si Namarò nga mamaddulò nittam sangaw sù mannanáyun nga pammagurayán ni Apu Kesu Kiristu nga Yápu tam nga mangiyígù nittam. \p \v 12 Á yáyù nga talákkurugak ku nga sigídá nga ipanonò nikayu ngámin dannian nga kinagì nikayu, mássiki nu ammu nawin gemma, ánna napasigaggà yù ángnguruk naw sù napiá nga kánnámmuán naw. \v 13 Á napiá ta urè nu uputak ku nga ipanonò nikayu dannian ta keggâ nga matolay paga ta utun na dabbun. \v 14 Ta ammù ta mabikakin matay, ta yáyù inipakánnámmu ni Apu Kesu Kiristu nikán. \v 15 Á yáyù nga mattúrákà kunangan, á sangaw nu awánakin, ajjan yù awayyá naw nga manonò yù ngámin nga inituddù nga meyannung sù panguruk tam. \s1 Yù Karáyo ni Apu Kesu Kiristu \p \v 16 Á sikami nga kapulupulù na ngaw ni Apu Kesu Kiristu, inipakánnámmu mi nikayu yù pakáwayyá na ánna yù panoli na sangaw ta dabbuno. Á yù inipakánnámmu mi, ari gemma bídá nga nonotam mi. Ngam kuruk nga nasingam mi lápay yù dalingáráng na. \v 17 Ta ajjan kami ngaw nga nepulù kâ Apu Kesu ta keggá na ta utun na puddul, ta pangipalappâ nayù Yáma na ta karáyo na ánna dalingáráng na. Á nagubobuk yù ngárál ni Namarò nga naggapu ta lángì, á kinagi na, “Yawe yù Anâ ku, nga iddukak ku, á ayatánà kuna,” kun na. \v 18 Á naginná mi yù kinagi nayù ngárál nga naggapu ta lángì, ta ajjan kami nga nepulù kuna sù utun nayù mangilin nga puddul.\f + \fr 1:18 \ft Ta meyannung sù kesimmu na, bibbiram mu Mattiu 17:1-9; Markus 9:2-10; Lukas 9:28-36\f* \p \v 19 Á gapu ta pakasingam mi sù dalingáráng na ánna pakaginná mi sù ngárál ni Ammò Namarò, á yáyù nga napasigaggà yù ángnguruk mi ta kuruk yù bilin ni Namarò nga inipetúrâ na sù ira ngaw ábbilinán na. Sù ngaw nga nabayák lage na minay si Apu Kesu nga neyanâ, á kinagi ra yù ánge na nga mammaguray. Á napiá nu tángngagan naw laguk yù bilin ni Namarò, tapè manawagán yù nonò naw. Ta yù bilin na yù kunnay ta isingan nga maggatang sù nakallà nga gián ta áddè ta alippánnawák. Á sangaw nu umay si Apu Kesu, aggina yù mamannawák ta nonò naw, nga kunnay ta yù darámmagan nga luttuák ta alippánnawák. \v 20 Á yawe laguk yù mapolu nga kánnámmuán naw. Awán ta tolay nga makánnámmu sù kebalinán nayù bilin ni Namarò nga iniyubobuk nayù ira ábbilinán na, nu awán ta ángngabbák ni Namarò kuna. \v 21 Á awán bulubugá ta tolay nga makalabbun sù ari paga nesimmu. Á awán ta ábbilinán nga ninonò na lápay yù bilin na. Ngam yù Mangilin nga Ikararuá ni Namarò, inipakánnámmu na sù ira ábbilinán ni Namarò yù bilin na nga iniyubobuk da. \c 2 \s1 Yù Pamagikáru ni Namarò sù ira Mangituddu ta Siri \p \v 1 Á sù ngaw nga nabayák, jimittál gapay yù ira áppè ábbilinán nga arán na jinok ni Namarò. Á kunnian gapay sangaw, duttál nikayu yù ira tatolay nga makkagi ta aggira yù ábbilinán ni Namarò, ngam ari kuruk, ta massirisiri ira. Á ituddu ra yù ari kuruk, tapè dalárad da yù ángnguruk naw kâ Apu. Á panakitád da si Apu Kesu Kiristu nga Yápu ra nga nagikáru ta liwâ da. Ngam ikáddagâ lâ sangaw yù pamagikáru ni Namarò nira. \v 2 Á aru yù ira kábulun naw nga manguruk sù ira massiri, ánna párigád da yù narákè nga ággangnguá ra. Á gapu ta masingan nayù ira káruán nga tatolay ta narákè yù akkuán nayù ira kábulun naw nga makkagi ta si Apu yù tuttulad da, á iluddè nayù ira káruán yù bilin nga meyannung kâ Apu, ta kagiad da garè ta yáyù gapu nayù narákè nga ággangnguá ra. \v 3 Á gapu ta mokkuk ira ta kuártu, aru yù siri nga ituddu ra, tapè ilogò da kayu ánna pagganánsiád da kayu. Ngam dán nga naparán yù pamagikáru ni Namarò nira, ta ammu na ngámin yù akka-akkuád da, á pagikaruan na ira sangaw nu duttál yù pamanunnù na nira. \p \v 4 Á ammu tam ta kuruk nga mapalurò yù pamagikáru ni Namarò sù ira nga mangnguá ta narákè, ta mássiki yù ira ngaw daroban ni Namarò ta lángì nga nalliwâ, arán na ira inikállà, ta inipetabbà na ira sù nálaram nga abbû ta gián na impiernu, á napukù ira tán, sù nakallà nga gián, nga magiddak sù pangukum na nira. \p \v 5 Á kunnian gapay sù ira ngaw tatolay nga namotu kâ Namarò ta keggá ra ngaw di Lákay Noe, ta arán na ira inikállà ni Namarò gapay. Ta jinok ni Namarò yù urán, á nagurán ta appátapulu nga ággaw, á nalítù yù ngámin nga dabbuno, á natay yù ira ngámin nga minálliwâ. Ngam si Noe, lage na kalítù na dabbuno, aggina yù nangilayalayâ sù kuruk nga bilin ni Apu Namarò. Á si Noe lâ ánna yù ira pitu nga kábulun na yù iniyígù ni Namarò. \p \v 6 Á arán na inikállà ni Namarò yù ngaw ira darakal nga ili na Sodoma ánna Gomorra. Sinuggi ni Namarò yù ira ili ta pamagikáru na sù ira ngaw tatolay nga naggián tán. Á natábbunán ira ta abu, tapè ipasingan ni Namarò yù ámmagikáru na sù ira mamotu kuna, nga mangigagángay nga mangnguá ta narákè. \v 7 Ngam si Lot, nga nakipaggián sù ira taga Sodoma ánna taga Gomorra, inilillì ni Namarò ta pamagikáru na sù ira kelián na, gapu ta napiá nga tolay si Lot, nga nalurâ sù narákè nga kingnguá nayù ira kelián na, ánna yù pamotu ra kâ Namarò ánna yù jikkù nga ággangnguá ra. \v 8 Ta napiá nga tolay si Lot, á ta pakipaggián na sù ira taga Sodoma ánna taga Gomorra, á nabagabagal ta kággággaw megapu sù nasingan na ánna naginná na nga narákè nga kingnguá nayù ira kelián na. \p \v 9 Á gapu ta pangiyígù ni Namarò kári Noe ánna yù pangiyígù na gapay ngaw kári Lot, á mepasingan ta makáwayyá si Namarò nga mangabbák, á iyígù na yù ira tatolay nga manguruk kuna nu marigirigâ ira. Á mepasingan gapay ta makáwayyá si Namarò nga mamukù ánna mamagikáru sù ira narákè, áddè ta duttál yù pangukum na nira. \v 10 Á nepatalugáring sù ira nga ari bulubugá nga makáppak ta narákè, ánna yù ira nga mangiluddè sù makáwayyá nga mammaguray nira, á mappanà yù pamagikáru ni Namarò nira. \p Á yù ira áppè ábbilinán nga mangituddu ta ari kuruk, mappeggung ira ánna ari ira maganássing, á pakkakagiád da yù ira makáwayyá nga maddalingáráng nga maggián ta lángì. \v 11 Ngam yù ira daroban ni Namarò, mássiki nu masikan ánna makáwayyá ira ánnè sù ira áppè ábbilinán nga makkakagi nira, á arád da ira pakkakagián ta arubáng ni Namarò. \p \v 12 Á yawe ira mattá-ábbilinán nga mangituddu sù ari kuruk, akkuád da lâ yù narákè nga negagángay nira, ánna uyu-uyawad da yù arád da kánnámmuán. Meyárik ira ta simaron nga ayám nga awán ta nonò na, nga masikuatán sangaw. Á mapapátay ira gapay nga kunnay ta simaron nga ayám. \v 13 Á iyangngà da laguk yù bálà nayù narákè nga kingnguá ra. \p Danniaw ira nga mangilogò, ipagayáyâ da yù narákè nga akkuád da nga arád da kakáppak, mássiki nu ággaw. Á nu umay ira mepaggagammung nikayu nga mepakkákán, mepasiránán kayu megapu sù narákè nga akkuád da ánna ibuyubuyá ra. \v 14 Á awán ta nonotad da nu ari lâ yù ira bábbay nga masingad da, nga karagatád da ira karallawan, ta ari ira bulubugá makáppak. Á makikopun ira sù ira nga makapi yù ángnguruk da, tapè makagumán ira nga mepulù nira nga mekanakanâ nga mangnguá ta narákè. Á kitakikkì ira nga kitokkuk. Ngam dán nga naparán yù pamagikáru ni Namarò nira! \p \v 15 Á mássiki nu ammu ra ngaw yù kuruk nga bilin ni Namarò, á nekáttuay ira sù napiá nga netuddu nira, á nagawáwán ira. Pinárigád da yù kingnguá nayù ngaw ábbilinán ni Namarò, nga si Balam nga anâ ni Biyor. Kinaragatán ni Balam yù kuártu nga iyawâ na patul kuna nu akkuán na yù narákè. \v 16 Ngam jinok ni Namarò yù umay maggammá kâ Balam. Ta yù ayám na nga dongki nga nakkabayuán na, aggina yù naggammá kuna. Nagubobuk yù dongki ta ngárál na tolay, á gimmá na si Balam sù kaloku na. \p \v 17 Á yù ira áppè ábbilinán, meyárik ira ta wek nga nábbatán, ta awán ta napiá nga naggapu nira. Á mattá-iki-ikáyâ ira gapay, nga kunnay ta angà nga ipayapayák na paddák. Á dán nga naparán yù paggianád da nga pinarán ni Namarò sù kakallatán nga gián. \v 18 Á kitabángák ira nga mappeddaráyaw, ngam ubobugad da lâ yù awán ta serbi na. Á megapu sù negagángay nga karagatád da, yáyù nga kagumánad da ta mepulù nira yù ira bagu nga manguruk nga mággè ari melillì sù narákè nga akkuád da, tapè toliad da yù nilikuránád da. \v 19 Ta itabbá ra nira ta arád da máwák nga manuppál sù tunung, ngam ajjan yù awayyá ra nga akkuán yù maguray lâ nga ikáyâ da, gapu ta kunnay ta mapalubbáng ira. Ngam yù ira nga mangituddu ta kunnian, aggira yù kunnay ta aripan, gapu ta pakiaripanád da yù narákè nga karagatád da nga makapatulù nira, á awán ta awayyá ra nga mappíli sù napiá. \p \v 20 Á yù tolay nga mangikatalà kâ Apu Kesu Kiristu nga mangiyígù nittam, nallikuránán nen yù narákè nga ággangnguá na. Á ta ángngarigán, nu tolian na galâ sangaw yù narákè nga ággangnguá na, á nappanà laguk yù narákè nga akkuán na ánnè sù napolu nga ággián na lage na nangikatalà, gapu ta kánnámmuán na yù napiá, ngam sinoli na yù narákè. \v 21 Á más napiá nakuan nu arán na narámak yù napiá nga ituddu ni Apu Kesu Kiristu, ánnè ta pallikuránán na yù mangilin nga taddán ni Namarò nga nepakánnámmu kuna. \v 22 Á yù tolay nga kunnian yù akkuán na, aggina yù keyarigán nayù kuruk nga dán nga nakagi, nga kun na, \q1 “Yù ítu nga magutá, tolian na nga kanan yù iniyutá na. \q1 Á kunnay gapay sù bábi nga narigù, nga mattoli nga umay mallúráng ta lupè.”\f + \fr 2:22 \ft Proberbio 26:11\f* \c 3 \s1 Kuruk nga Manoli sangaw si Apu Kesu Kiristu \p \v 1 Kákkopuk ku, nga iddukak ku, yawe yù mekaruá nga túrâ ku nikayu. Á kunnay sù napolu nga initúrâ ku, ipanonò ku nikayu mángin yù meyannung sù napiá nga ammu nawin, tapè nonotan naw lâ yù napiá. \v 2 Á ikáyâ ku ta arán naw káttamán yù kinagi ra ngaw nayù ira ábbilinán ni Namarò. Á nonotan naw gapay yù taddán nayù Yápu tam nga mangiyígù nittam, nga inipakánnámmu ra nikayu nayù ira olu nga minángngilayalayâ nga sinullà na. \p \v 3 Á yawe yù mapolu nga máwák naw nga kánnámmuán. Nu maddaggunin yù panguriánán na ággaw, duttál yù ira tatolay nga tumuttul ta narákè nga karagatán na baggi ra. Á uyu-uyawad da sikayu nga manguruk kâ Apu. \v 4 Á arád da kurugan yù initabbá ni Namarò nga panoli ni Apu Kesu. Á panguyo ra nikayu, á kud da, “Iso gián ni Kesu Kiristu? Arán na panò ngaw initabbá ta manoli sangaw? Ngam ari paga nappasingan! Á natayin yù ira ngaw naggaká nittam, ngam ari napatalián yù ággigián na dabbuno ta áddè ngaw ta kaparò na ta áddè kunangane!” kud da. \v 5 Á yáyù kagiad da gapu ta panakitád da yù pakáwayyá ni Namarò, á arád da nonotan yù pinalurò na ngaw ni Namarò megapu lâ sù pagubobuk na. Ta gári, lage na o-olu nga ággaw, nagubobuk si Namarò, á pinarò na yù lángì. Á pidde na yù dabbuno megapu sù danum, ta pinalattuák na yù dabbun nga naggapu ta danum megapu sù pagubobuk na. \v 6 Á pamanunnù na ngaw ni Namarò sù ira ngaw tatolay, nagubobuk má, á inipalítù na yù danum ta dabbuno. Á natay yù ira ngaw tatolay sù kalítù na dabbuno. \p \v 7 Á megapu sù panaddán ni Namarò, ajjan paga yù lángì ánna yù dabbuno, nga maggián nga magiddak áddè ta katuggi ra sangaw. Ta kinagi ni Namarò ta matuggi yù lángì ánna yù dabbuno sangaw nu duttál yù pamanunnù na ánna pangukum na sù ira tatolay nga ari makimoray kuna. \p \v 8 Á sikayu nga kákkopuk ku nga iddukak ku, arán naw káttamán yawe nga ipanonò ku nikayu. Tangággaw yù kunnay ta maribu nga dagun ta panagenà ni Namarò, ánna maribu nga dagun yù kunnay ta tangággaw. \v 9 Á ajjan yù ira manguyaw, nga kagiad da ta pinaguráyán ni Apu Kesu yù initabbá na, gapu ta nabayágin, á ari paga nanoli. Ngam ari gemma kuruk nga nabayák si Apu nga mamalurò sù initabbá na. Ngam ipappánná na, gapu ta arán na ikáyâ ta magikáru yù mássiki tádday ta impiernu, gapu ta ikáyâ na lâ ta mabbabáwi yù ira ngámin nga tatolay ta liwiliwâ da, tapè meyígù ira. \p \v 10 Ngam kuruk nga manoli si Apu Kesu. Á ikáddagâ lâ yù panoli na, nga kunnay ta dattál nayù makkokò. Á lummà yù lángì sù api, nga megiddán ta kitasikan nga gurù. Á malunák sù api ánna lummà yù ngámin nga ajjan ta lángì. Á megiddán gapay yù katuggi nayù dabbuno ánna ngámin nga egga kuna. \p \v 11 Á gapu ta kunnian yù pagáddekán na ággaw ánna yù lammà na ngámin nga masingat tam, á anni laguk yù akkuát tam nakuan? Máwák nga pakimorayát tam si Apu Namarò, ánna akkuát tam lâ yù napiá nga ipakuá na nittam. \v 12 Á magiddak ittam nga mapattû nga makkaragâ sù ággaw nga panoli ni Apu. Á malláppà ittam nga mamalurò ta ngámin nga ipakuá na nittam, tapè mabì lâ nga manoli. Ta sangaw nu duttál yù ággaw nga panoli na, maggatang yù lángì ánna malunák, á matuggi ta api yù ngámin. \v 13 Ngam arát tam ikássing yù ággaw nga panoli na, ta iddanamát tam yù initabbá ni Namarò nittam, nga bagu nga lángì ánna bagu nga dabbun nga kesipatát tam. Á matunung ánna mapiá yù ngámin nga maggián tán, ta awán bulubugá ta jikkù onu narákè tán. \p \v 14 Á kákkopuk ku, nga iddukak ku, gapu ta magiddak ittam sù panoli nayù Yápu tam, á malláppà kayu laguk nga mangnguá lâ sù napiá, marakè mepasiránán kayu ta arubáng na sangaw nu lubbè, nu maratang na kayu nga malliwâ. Akkuán naw laguk yù napiá, tapè mapiá yù ággián naw ánna magimammà yù nonò naw. \v 15 Á nonotan naw yaw, ta ipappánná na bì ni Apu yù ánge na, gapu ta ikáyâ na nu ajjan paga yù awayyá nayù ira tatolay nga mabbabáwi ta liwiliwâ da, tapè meyígù ira. Á si Pablo, nga wagi tam nga iddukat tam, kunnian gapay yù kinagi na sù túrâ na nikayu, ta yáyù yù kuruk nga inipakánnámmu ni Namarò gapay kuna. \v 16 Á sù ira ngámin nga túrâ ni Pablo, kinagi na yù meyannung sù panoli ni Apu. Á marigâ nga mánnámmuán yù káruán nga kinagi ni Pablo. Á yù ira tatolay nga ari makánnámmu sù kuruk nga bilin ni Namarò, nga mabbábáng sù ángnguruk da, pataliád da garè yù kuruk nga kebalinán nayù ituddu ni Pablo, nga kunnay ta panáli ra gapay sù ira káruán nga inipetúrâ ni Namarò. Á mekanakanâ ira sù pamagikáru ni Namarò megapu sù akkuád da. \p \v 17 Á sikayu nga kákkopuk ku nga iddukak ku, ammu nawin ta ajjan yù ira mangituddu, nga ari kuruk yù ituddu ra. Á mappalán kayu laguk nira. Ari kayu metádday nira, marakè mekáttuay kayu sù napiá nga ángnguruk naw, á mabbábáng kayu ta meyannung sù ággián naw kâ Namarò. \v 18 Uputan naw lâ yù ákkiyápu naw kâ Apu Kesu Kiristu nga Yápu tam nga Mangiyígù nittam, tapè malannapán yù kánnámmuán naw nga meyannung sù pangikállà na nikayu. Dayáwat tam si Apu Kesu kunangan, á parè bì ta meparáyaw ta áddè ta áddè! Ammán!