\id ROM - Pele-Ata Genesis, Jonah and New Testament [ata] -Papua New Guinea 2009 (DBL -2014) \h ROMU \toc1 Uoli Voloxu Ane Paulo Mukaukavu Mulai Noxiꞌa Ta Romu \toc2 Romu \toc3 Rom \mt2 UOLI VOLOXU ANE PAULO MUKAUKAVU MULAI NOXIꞌA \mt1 TA ROMU \imt1 Vaikala lamana \ip Paulo mukaukavunu uoli voloxu ane ꞌo mulai noxiꞌa ta temanu lalotu ne Romu, xo anu mumasaxa lexe uvikalaneꞌi lamana lexe anu mumasaxa lexe ulai umaisiꞌa. Anu mumasaxa lexe ulai uxolu mo iloꞌa ixaxai sevile mo mumasaxa lexe usuꞌuli sevile xe ukalu la sou anu ulai uaꞌaloxu aꞌalo laixe no xalee lia tila ne Sipeini. No anu uoli voloxu noxou Paulo, la anu muvikala lamana no anu aꞌalo laixe sou Iesu Kalisito mo no anu ꞌilixo maꞌia ta mitema ane noxou Kalisito imulinu no anu maulixaꞌa. \fig |alt="street of Roman city" src="HK00242B.TIF" size="col" loc="Intro to book" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972." ref="Romu 1:0" \fig* \ip Tei la Paulo musovanu aso laixe noxou mulai noxiꞌa ta temanu lalotu noxou Kalisito ne Romu, mo muvikalaneꞌi lamana lexe anu ukilakasiꞌa utotomu. Xe ilꞌi la anu mupalaꞌalixu tavaꞌu a loxovaa la sou anu mukaukauvunu uoli voloxu ne. Tavaꞌu aloxo, “No anu voteꞌi sou tamuxaxu tanengesi la sou Lataua umoxoꞌinge lexe nenge ta mitema mulapu.” (1:17) Vaikala kisou sou aꞌalo noxou Paulo ane. \ip Paulo musolonu vaivaikala noxou sou mulamanalixu vaikala kisou ne la aloxo ꞌo. Ta mitema tavuꞌalo iouiou no lialia ꞌo iloꞌa ta Iutaia mo ta Xiliki ne aneꞌi iouvilesisi. Aneꞌi tavuꞌalo ne, aneꞌi ta mitema sou susu mukalusi. Aloxo ne la sou Paulo mulamanalixu lexe, ta mitema ane mimuxaxu taneꞌi noxou Iesu Kalisito la Lataua ulivulixaꞌa la iloꞌa Lataua ixolu xe ixali Iesu ta vimovimou. Mo lexe Lataua ulivulixu itema vile la itema ne maulixu uxiu uxali alavua. La ilou Lataua ixolu xe Uleenu Tavuna uꞌanaꞌana noxou. Aloxo ne la sou xavi no anu susu xe soli umomomo sou usaxilaꞌu xe utaloxolixu la uasi. No anu mautunu 5-8, la Paulo mululusou laaxu lapuloto noxou Lataua xe xaviinu Uleenu Tavuna no anu itema maulixu no mine umuxaxu tanu noxou Iesu. No anu mautunu 9-11, la Paulo mupalaꞌalixu tuꞌumaxu noxou no anu masaxa noxou Lataua noxiꞌa aneꞌi ta Iutaia xe ta mitema ane ta Iutaia uasi. Paulo mukalusou vaivaikala noxou la muvikala lexe tei la Lataua musosovosiꞌa ta Iutaia ne lexe anu ta naꞌu muꞌisalili, ia aneꞌi meꞌa la, la itongonu mii maꞌia e Lataua umasaxa lexe uꞌoxonu noxiꞌa ne uasi, la mixiunu tumaliꞌa noxou Iesu. Aneꞌi miꞌoxonu aloxo ne la ta mitema tavuꞌalo vaꞌavaꞌaxu mimuxaxu taneꞌi noxou Iesu. Xavutala talume noxou Lataua lexe ta Iutaia iꞌoxonu aloxo ne, mo sou no anu xaixai noxou Iesusi, la Lataua ulivulixaꞌa ta mitema ane vaꞌavaꞌaxu. La sou Paulo muꞌoxu lexe anu susu noxiꞌa ta Iutaia xo mixiu tumaliꞌa noxou Iesu la sou Lataua mualaunasiꞌa leviani. Ia anu muxavutala lexe male iliꞌi la aneꞌi ta Iutaia ilivu ineꞌe ixali ta mitema noxou Iesu la. \ip Xe kaluxusou vaivaikala noxou la anu muvikala no anu ꞌilixo maꞌia ta mitema noxou Kalisito imulinu no anu maulixaꞌa. Anu muvivikala tavuꞌalo no anu ꞌilixo sou tamasaxainge ngatongatoꞌo. Xe muvikala no anu ꞌilixo sou taxolu no laaxaꞌa mo talomuxaꞌa ta mitema e ilaxunenge no anu xoluxolunenge xe muvikala kalumo no anu ꞌilixo sou tasuꞌulineꞌi ta menexinge. Xe kaluxusou vaivaikala noxou manina la mukalusou no anu vaikala sou sexela xe ꞌosaꞌila. \iot Aꞌalo muai no nano aloxo ꞌo \io1 Vaikala lamana xe vaikala kisou 1:1-17 \io1 Laꞌia noxou Lataua mulai noxiꞌa ta mitema sou susu 1:18–3:20 \io1 Voteꞌi maꞌia ta mitema iꞌoxonu la sou Lataua umoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema mulapu 3:21–5:21 \io1 Mauli alavua taxalisou noxou Iesusi 6–8 \io1 Ta Isilaeli mixiunu tumaliꞌa noxou Iesu 9–11 \io1 ꞌIliꞌilixo noxiꞌa ta mitema noxou Kalisito 12:1–15:13 \io1 Vaikala kaluxusou ilou vaikala sou sexela 15:14–16:27 \c 1 \p \v 1 \x + \xo 1:1 \xt Apo 9:15\x*Eni Paulo, amitema sou xaixai noxou Kalisito Iesu. Anu musosovosilo mo muꞌavalilo, sou exali aposeli noxou, sou aꞌaloxu aꞌalo laixe noxou Lataua. \v 2 \x + \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26\x*Aꞌalo laixe ne, Lataua muvikalaneꞌi ta mitema sou palomatana tei la sou aneꞌi mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua. \v 3 Anu aꞌalo laixe ne sou ꞌOlu Iesu, anu muxali loxo itema, xo anu mutuꞌu ovuxu Deviti. \v 4 Xe no mine Lataua mutulusou no anu soli, la Uleenu Tavuna noxou Lataua mulosienge lexe anu Lataua ꞌOlu ne xaviinu musuku. Anu Iesu Kalisito Tila noxinge. \v 5 \x + \xo 1:5 \xt Apo 26:16-18; Xal 2:7-9\x*Mo noxousi la Lataua mualaunasixe, mo no anu ualasou, la sou eni exali aposeli noxou. Anu muꞌoxonu aloxo ne mo sou noxixesi la sou aneꞌi ane ta Iutaia uasi imuxaxu taneꞌi noxou Iesu, xe imulinu vaivaikala noxou. \v 6 Mo ngingi kalumo ngelomusou ꞌava noxou Iesu Kalisito xe ngemulinu vaivaikala noxou la ngingi kalumo ngexali ta mitema seꞌi noxou ane. \p \v 7 \x + \xo 1:7 \xt Iti 6:25-26\x*La sou eni ekaukavunu vaivaikala ane ꞌo ulai noxinge ngingi tavuꞌalo e Lataua mumasaxainge misevile mo muꞌavalinge la ngexali ta mitema noxou ne Romu ukalusi. Eni akilaka lexe alauna mo opo seꞌisisi noxou Lataua Maminge mo Tila Iesu Kalisito uxolu noxinge. \s1 Paulo Umasaxa Lexe Uxaxasiꞌa ta Romu \p \v 8 Tei la eni alemolu laixe noxou Lataua noxilo no ualasou Iesu Kalisito noxinge ukalusi, xo ta mitema tavuꞌalo no xalexalee tuatuala mukalusi ꞌo milomusou aꞌalosinge lexe ngingi ngemuxaxu tangengi noxou Iesu Kalisito. \v 9 Xo Lataua e eni aꞌoxonu xaixai noxou sou aꞌaloxu aꞌalo laixe sou ꞌOlu mulavusou taleli mukalusi. Anusi mulavusou lexe eni axavutalangengi utotomu. \v 10 \x + \xo 1:10 \xt Apo 19:21; Rom 15:23\x*La sou no anu lakilaka noxilo. Mo utotomu la eni akilaka aloxo ꞌo, lexe no anu masaxa noxou la anu molu uꞌoxonu voteꞌisilo ukisi, la sou eni aneꞌe noxinge. \p \v 11 Xo eni emasaxa lexe amaisinge manina, la sou aalusinge no anu alualu moseꞌi no anu Uleenu Tavuna sou uxolu noxinge mo uꞌoxonu pekiaꞌinge. \v 12 Ia xavutala noxilo aloxo, eni emasaxa lexe muxamuxaxu tangengi noxinge usuꞌulileli xe eni noxilo usuꞌulingengi aloxo ne la sou anu usuꞌulinenge nengeꞌa ngatongatoꞌo. \v 13 \x + \xo 1:13 \xt Apo 19:21\x*Mo ta vivilo, eni emasaxa lexe ngalavu laixe lexe eni alaxu tapiena exavutala sou aneꞌe noxinge, ia mimii tavuꞌalo uꞌauꞌausilo la alai noxinge uasi mo a muxali vaimomo ꞌo. Eni amasaxa lexe aneꞌe asuꞌulingengi mo sou ngaxali ta mitema noxou Iesu Kalisito loxo aneꞌi ta mitema aneꞌi ane ta Iutaia uasi no tuatuala moseꞌi ꞌo. \p \v 14 Xo eni xaixai noxilo sou asuꞌulineꞌi ta Xiliki xe aneꞌi ane ta Xiliki uasi mo aneꞌi ane milavu xe aneꞌi ane ilavu uasi kalumo. \v 15 Aloxo ne la sou eni opoleli muavuti lexe aneꞌe noxinge ne Romu mo aꞌalomengi no anu aꞌalo laixe sou Iesu Kalisito kalumo. \s1 Xavi sou Aꞌalo Laixe Noxou Iesu \p \v 16 \x + \xo 1:16 \xt Mak 8:38; Apo 13:46; 1Ko 1:18-24\x*Eni amaela sou aꞌaloxu aꞌalo laixe sou Iesu Kalisito uasi, xo anu xavi noxou Lataua ane, mo anu xaviinu sou ulivulixaꞌa ta mitema e mimuxaxu taneꞌi. Aneꞌi ta Iutaia tei xe ukalu la sou aneꞌi ane ta Iutaia uasi kalumo. \v 17 \x + \xo 1:17 \xt Ava 2:4; Rom 3:21-22\x*Xo no anu aꞌalo laixe ne la Lataua mulosienge no anu ꞌilixo lailaixe noxou e Anu muxali lamana noxiꞌa ta mitema. Lexe nenge tamuxaxu tanenge no ꞌa soko ulai utalo no ꞌa kaluxusou la sou anu umoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu no iou. Aloxo vaikala mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo. “Ta mitema ane imuxaxu taneꞌi, la Lataua umoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu mo aneꞌi ixolu imauli.” \s1 Laꞌia Noxou Lataua Mulai Noxiꞌa ta Mitema sou Susu. \p \v 18 Xo Lataua e muxolu teitexi no opo loxotolo ne laꞌia noxou muxali lamana noxiꞌa ta mitema mukalusi e mixiunu tumaliꞌa noxou xe iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua. No anu ꞌiliꞌilixo masumasua noxiꞌa ne la mutatusou vaikala manina. \v 19 \x + \xo 1:19 \xt Apo 14:15-17; 17:24-28\x*La sou ta mitema ne milavusou ꞌiliꞌilixo tavuꞌalo noxou Lataua ne xo Anu molu mulamanalixu noxiꞌa. \v 20 \x + \xo 1:20 \xt Iop 12:7-9; Lex 19:1\x*Ioxe, musoko no mine Lataua mukoinu mimii latala mukalusi mo muneꞌe muxali vaimomo ꞌo, la ta mitema mimaisou mimii tavuꞌalo e Lataua muꞌoxonu ne. No anu mimii nesi la ta mitema mimaisou ꞌiliꞌilixo talume seꞌi noxou Lataua mo mimaisou xaviinu kaluxu uasi mo aneꞌi milavusou Lataua lexe Anu a loxovaa. La sou itema vile umomomo sou uvikala lexe eni alavusou Lataua uasi, uasi, xo mimii tavuꞌalo ne muai lamana no ieꞌi ta mitema mo milavusou lexe Lataua mukoinu mimii latala mukalusi ne. \v 21 \x + \xo 1:21 \xt Ep 4:17-18\x*Aloxo ne la sou aneꞌi milavusou Lataua manina, io aneꞌi iꞌitinu ualasou mo ilemolu laixe noxou loxo anu Lataua uasi. Ia xavutalaiꞌa mo taneꞌi ne isivoxo mutomu la iꞌoxovulaulausi loxo ilavu uasi. \v 22 \x + \xo 1:22 \xt Iel 10:14; 1Ko 1:20\x*La sou aneꞌi itooxaꞌa la iꞌoxo lexe aneꞌi ta mitema sou lavulavu, ia uasi, aneꞌi mixovulaulau mukalu. \v 23 \x + \xo 1:23 \xt Lap 4:15-19; Lex 106:20\x*Mo mixiunu tumaliꞌa noxou Lataua e umauli kaluxu uasi la ilotu noxou la uasi, ia ilotu noxiꞌa ta mimii ane aneꞌi meꞌa mipuineꞌi e ixolu maxuveeni uasi loxo itema mo ta ngiala mo ta mimii iouiou no lialia xe ta sinana veveeni. \p \v 24 La sou ta mitema mixiunu tumaliꞌa noxou Lataua aloxo ne la Lataua muxiunu tumalou noxiꞌa la aneꞌi mimulinu masaxa masua sou vasimeꞌa, sou iꞌoxonu masuanu vasimeꞌa no anu ꞌiliꞌilixo masumasua sou voteꞌi. \v 25 Mo aneꞌi ne mixiunu vaikala manina noxou Lataua la muxali loxo vaikala kalavoi, mo ilotu noxou Lataua e mukoinu mimii latala mukalusi ne uasi, ia ilotu noxiꞌa ta mimii e anu mukoineꞌi. Latauasi anu tavaꞌu mimii latala mukalusi la sou laixe lexe nenge ta mitema taꞌitinu ualasou utotomu mo kaluxu uasi. Manina. \p \v 26 Xo aneꞌi miꞌoxonu aloxo ne, la Lataua mutautaloneꞌi mixolu mimulinu masaxa masumasua sou vasimeꞌa ne. Aloxo ne la ta semasiꞌa imulinu ꞌilixo laixe sou taulaꞌi la uasi, aneꞌi meꞌa ixiuiꞌa la, la sou iꞌoxonu ꞌilixo sou voteꞌi. \v 27 \x + \xo 1:27 \xt Liv 18:22; 20:13; 1Ko 6:9\x*Mo anu iouvilesisi aloxo ne noxiꞌa ta mulu kalumo, imulinu ꞌilixo laixe sou taulaꞌi la uasi, ia oponeꞌi uavuti loxo navu sou ixiuiꞌa ta menexiꞌa la, la sou iꞌoxonu ꞌilixo sou voteꞌi. Ta mulu ane iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo sou maela noxiꞌa ta menexiꞌa ne aneꞌi meꞌa minoꞌu lakolisou ꞌilixo masua noxiꞌa ne. \p \v 28 Aloxo ne la sou aneꞌi ixavutala sou ixolu no laaxu Lataua uasi, la anu muꞌitaloneꞌi milai mimulinu xavutala masumasua noxiꞌa sou iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua e lexe iꞌoxoꞌoxonu uasi ne. \v 29 La maulixaꞌa ne muꞌanaꞌana no anu ꞌiliꞌilixo masumasua, la iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua aloxo ꞌo, imulinu ꞌilixo laixe uasi, mo iisuxu ta menexiꞌa miꞌamiꞌa mo iꞌoxonu loloxaꞌa ta menexiꞌa la inoꞌu miꞌamiꞌa. Mo oponeꞌi masuaiꞌa ta menexiꞌa e miꞌamiꞌa tavuꞌalo mo ilavilavi ilou iꞌotoꞌoto xe xavutala sou isaxilaꞌu mii vile uasi imamumamulonusi. Xo aneꞌi ta mitema sou munumunu. \v 30 ꞌIliꞌilixo ne muꞌanaꞌana noxiꞌa mo imunumunuxaꞌa ngatongatoꞌo mo ikalavoisiꞌa ta mitema sou iꞌoxonu ualasiꞌa masuasi. Mo mixali ta uluau Lataua, mo ipulipulinu anaxaꞌa iouiou mo itootooxaꞌa xe iꞌitiꞌitinu ualasiꞌasi. Mo ixoxolu la ixavutala voteꞌi moseꞌi sou ꞌiliꞌilixo masumasua alaalavua la sou iꞌoxonu, la ilomuxaꞌa ta mamiꞌa iloꞌa ta neniꞌa uasi. \v 31 Mo xavutala vile laixe uxolu noxiꞌa la uasi, mo ivikala lexe iꞌoxonu mii vile la imulinu vaikalaiꞌa mo iꞌoxonu uasi, xe iꞌoxonu laixe noxiꞌa ta mitema uasi iꞌoxoo masuaneꞌisi. \v 32 Aneꞌi milavusou lapuloto lailaixe noxou Lataua e, lexe ta mitema ane iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo aloxo ne, laixe lexe iveꞌa isoisoli. Xo aneꞌi isolonu sou iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌlixonesi uasi, aneꞌi iꞌitinu ualasiꞌa aneꞌi ane iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo ne kalumo. \c 2 \s1 Lataua Utulusiꞌa ta Mitema no Anu Vaivaikala \p \v 1 \x + \xo 2:1 \xt Mat 7:1-2; Ioa 8:7\x*Aloxo ne la sou ngingi ngaꞌoxonu masuangengi sou ngasuꞌanu anangenge ulai noxou menexinge no anu susu noxou. Ngingi ngaꞌoxonu aloxo ne, la ngingi menge ngavivikalasinge la ane, mo ngingi menge ngaꞌoxonu masuangengi la, xo ngingi ngaꞌoxonu ꞌiliꞌilixo iouvilesisi aloxo menexinge ne uꞌoxoꞌoxonu ne. \v 2 Xo nenge telavusou lexe ta mitema ane iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo aloxo ne, la Lataua uꞌoxonu ꞌilixo laixe la ulosiꞌa ulusou ꞌilixo maꞌia ane aneꞌi miꞌoxonu ne. \v 3 La sou nini namitema vitanisi no lia ꞌo natilovosiꞌa ta menexine ne no anu ꞌiliꞌilixoneꞌi ne ia nini kalumo naꞌoxoꞌoxonu ne. La sou nini nexavutala a loxovaa? La sou nini namomomo sou naꞌume no anu laꞌia noxou Lataua? \v 4 \x + \xo 2:4 \xt Ep 1:7; 2Pi 3:15\x*Mo Lataua muꞌoxonu ꞌilixo laixe manina la ukolinu susu noxine ne palea uasi, muxolu seꞌisisi mo mulosine voxo maxuveeni sou lexe nini naxiu tumalineu ꞌilixo masua. La sou ꞌilixo laixe noxou Lataua e muꞌoxonu noxine ne, nini nemaisou a loxovaa? Nini nemaisou loxo mii vitanisi, ne? \v 5 La sou nini netatusou oponeni xe naxiunu tumalineu ꞌilixo masua uasi, la anu loxo nini mene natetelonu tuꞌumaxu utelo noxine la. No anu voxo mine laꞌia noxou Lataua uxali lamana no anu voxo mine Anu utulusiꞌa ta mitema no anu vaivaikala. \v 6 \x + \xo 2:6 \xt Lex 62:12; Xav 24:12; Mat 16:27; 2Ko 5:10\x*La Lataua ulosiꞌa ta mitema vilevilesi ulusou umomomo no anu ꞌiliꞌilixo maꞌia ane aneꞌi miꞌoxonu. \v 7 Noxiꞌa aneꞌi ane xavineꞌi sou iꞌoxoꞌoxonu ꞌilixo laixe mo ikakamuli voteꞌi sou iloꞌa Lataua ixolu teitexi no opo loxotolo, mo inoꞌu uala tila, xe inoꞌu mauli ane ukalu uasi, la Lataua ulosiꞌa mauli ane kaluxu uasi. \v 8 \x + \xo 2:8 \xt 2Te 1:8\x*Ia noxiꞌa aneꞌi ane ixavutala noxiꞌasi mo ixiunu tumaliꞌa no anu vaikala manina xe imulinu ꞌiliꞌilixo masumasuasi, la laꞌia noxou Lataua uxolu noxiꞌa la inoꞌu navunavu tatila manina. \v 9 Tuꞌutuꞌumaxu mo navunavu uxali noxiꞌa ta mitema tavuꞌalo e iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua aloxo ne. Ta Iutaia tei xe iliꞌi la noxiꞌa aneꞌi ane ta Iutaia uasi. \v 10 Ia Lataua ulosiꞌa ta mitema ane miꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo laixe opo seꞌisisi xe uala tila. Usoko noxiꞌa ta Iutaia tei xe iliꞌi la noxiꞌa aneꞌi ane ta Iutaia uasi. \v 11 Xo Lataua umomomo sou uꞌoxonu tulatula noxou evile uasi. \p \v 12 La sou ta mitema e ilavusou lapuloto uasi la iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua ne iulua mo aneꞌi ane milavusou lapuloto ia iꞌoxoꞌoxonu susu ne aneꞌi iulua kalumo. \v 13 Xo ta mitema e milomusou lapuloto vitanisi la imulimulinu uasi ne aneꞌi ilapu no iou Lataua uasi. Ia aneꞌi ane milomusou lapuloto xe imulimulinu la Lataua ulemeꞌa lexe aneꞌi ta mitema mulapu. \v 14 \x + \xo 2:14 \xt Apo 10:35\x*Ta mitema e ta Iutaia uasi aneꞌi vaꞌaxu mo ne, aneꞌi iꞌa lapuloto sou imulinu uasi, ia no anu xavutalaiꞌasi la imulimulinu ꞌiliꞌilixo loxo lapuloto mulemolu ne. Manina aneꞌi iꞌa lapuloto uasi, ia xavutalaiꞌa uulaxuneꞌi sou imulimulinu lapuloto ne, la xavutala noxiꞌasi ne muxali loxo lapuloto noxiꞌa. \v 15 Musoko no mine aneꞌi miꞌoxonu aloxo ne, la ꞌilixoneꞌi mumaxau lexe mii maꞌia lapuloto mulemolu lexe imulimulinu ne Lataua mukaukavunu muxolu no nano no taneꞌi. Mo no anu ꞌiliꞌilixo muxali muatu no anu xavutalaiꞌa ne mumaxaꞌu lexe lapuloto muxolu no nano no oponeꞌi ne, manina mo voxo moseꞌi la xavutalaiꞌa uvikalaneꞌi lexe ngingi ngesusu xe uvikalaneꞌi lamana lexe ngingi ngasusu uasi. \v 16 Anu uxali no anu voxo e Lataua musosovosou sou utulusiꞌa ta mitema no anu vaivaikala sou ꞌiliꞌilixo talume mo xavutala talume noxiꞌa e mixolu la miꞌoxoꞌoxonu. Aloxo no anu aꞌalo laixe eni eaꞌaloxu lexe Lataua uꞌitalonu xaixai sou utilovosiꞌa ta mitema ukalusi ne no avolu Iesu Kalisito. \s1 Ta Iutaia Ivikala Lexe Aneꞌi Ixali Laixe no Anu Lapuloto \p \v 17 Ia vaimomo ꞌo eni avikalangengi ta Iutaia lamana aloxo ꞌo, ngingi ngexavutala lexe no anu voteꞌi sou ngamulinu lapuloto laixe, la anu umomomo sou usuꞌulingengi. Mo mamu sou ngaꞌitinu ualasinge la ngavikala lexe nexi ta mitema noxou Lataua. \v 18 Ngingi ne ngelavusou masaxa noxou Lataua ne, mo ngenoꞌu lavulavu no anu lapuloto ne mukalusi sou ngamulinu ꞌiliꞌilixo maꞌia mulapu. \v 19-20 \x + \xo 2:19-20 \xt 2Ti 3:5\x*Ngingi ngexavutala manina lexe no anu maulingenge la ngingi ngenoꞌu lavulavu manina no anu lapuloto, mo ngelavusou mimii mukalusi la mii maꞌia ngalemolu ne anu manina Lataua nexi temomomo sou talosieꞌi aneꞌi ane ieꞌi seleselevenu voteꞌi, mo taxolu loxo telu sou ukaasiꞌa aneꞌi ane ixoxolu no isivoxo mo taxali ta mitema sou talosieꞌi ta mitema ane ixovulaulau no anu lavulavu, xe taxali ta tisa noxiꞌa ta molomolo ta kitukitu. \v 21 \x + \xo 2:21 \xt Mat 23:3-4\x*Laixe, sou lexe ngingi ngapotoneꞌi ta mitema, ia loxovaa ngingi umomomo sou ngapotongengi tei o uasi? Ngingi ngavikalaneꞌi ta mitema lexe ngapakali mamu, ia male ngingisi ngapakali? \v 22 Mo ngingi ngavikalaneꞌi ta mitema lexe ngongie menexine semau ngaai mamu mo sema kalumo aloxo ne, ia ngingisi ngalavusou ngaꞌoxoꞌoxonu ꞌilixo ane ne? Mo ngingi ngamasaxaiꞌa ta lataua kalakalavoi uasi, ia male ngingi ngalavusou ngalai ngapakali no nano no taasou lalotu noxiꞌa? \v 23 Ngingi ngaꞌitinu ualasinge la ngavikala lexe, “Nexi telavusou lapuloto noxou Lataua.” Ia ngamulinu uasi, la ngingi ngelavusou lexe ngingi ngaꞌoxonu Lataua ualasou masua uasi? \v 24 \x + \xo 2:24 \xt Ais 52:5\x*Anu aloxo mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna muvikala aloxo ꞌo, “Xo no anu ꞌilixo noxinge ta Iutaiasi la ta mitema vaꞌaxu ivikala masua noxou Lataua.” \p \v 25 Lexe ngingi ngamulinu lapuloto laixe la ꞌilixo sou xooxoo ungasinge ne anu maninasou, ia loxo ngingi ngamulinu lapuloto ne laixe uasi, la anu loxo xooxoo ungasinge uasi. \v 26 \x + \xo 2:26 \xt Xal 5:6\x*Ia lexe aneꞌi ane xooxoo ungasiꞌa uasi ia imulimulinu ꞌiliꞌilixo laixe e lapuloto muvikalaneꞌi sou imulinu, la aneꞌi mixali loxo xooxoo mungasiꞌa. \v 27 La sou ngingi ne mikaukavunu lapuloto a muxolu sou ngamulinu mo xooxoo mungasinge ia ngamulinu lapuloto laixe uasi, la aneꞌi ane xooxoo ungasiꞌa uasi ipupuiengi xo aneꞌi mimulinu lapuloto ia ngingi uasi. \p \v 28 Ia itema e muxolu Iutaia no anu ualasi ne anu Iutaia maninasou uasi, ꞌilixo sou xooxoo ungasinge ne, anu mii sou vasimengesi uasi. \v 29 \x + \xo 2:29 \xt Lap 30:6; Kol 2:11\x*Xo itema e uxali Iutaia no anu opoonu xe xavutalau la anu Iutaia maninasou. Mo ꞌilixo sou xooxoo ungasou ne uxolu kalumo no nano no anu opoonu xe xavutalau, mo uxali no anu ꞌilixo sou umulinu lapuloto e mikaukavunu ne uasi, anu mii Uleenu Tavuna uxalilixu noxou itema maulixu. Itema aloxo ne no ieꞌi ta mitema la iꞌitinu ualasou uasi, ia noxou Lataua, la Anu uꞌitinu ualasou. \c 3 \s1 ꞌIlixo Masua Umomo sou Uaꞌulixu ꞌIlixo Laixe Uasi \p \v 1 Lexe ꞌilixo sou xooxoo ungasinge anu mii sou vasimengesi uasi, la sou ta Iutaia iuliuli noxiꞌa aneꞌi vaꞌaxu a loxovaa? Mo mii maꞌia laixe uxali no anu ꞌilixo sou xooxoo ungasinge ne? \v 2 Lataua mulosinge mimii iouiou lailaixe manina no anu voteꞌi iouiou. Tei manina la Anu mulosiꞌa ta Iutaia vaikala noxou mo mumuxaxu tanu noxiꞌa sou imulinu vaivaikala ne. \p \v 3 Ia seꞌi noxiꞌa ne ilavusou imulinu vaikala ne uasi. La sou a loxovaa noxiꞌa? Mo lexe aneꞌi imuxaxu taneꞌi uasi, la sou loxovaa no anu ꞌilixo ne la aneꞌi imomomo sou iꞌoxonu Lataua sou umulinu vaikala noxou uasi, ne? \v 4 \x + \xo 3:4 \xt Lex 51:4\x*Uasisi manina! Ta mitema latala ne ta mitema sou kalavoi mukalusi, ia Lataua anusisi ne uvikala la uvikala maninasou utotomu. Aloxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou ne muvikala aloxo ꞌo. \q1 “La sou no mine nini navivikala la ta mitema latala ne imaisou lexe \q2 vaivaikala noxine ne maninasou no mine itulu no anu vaivaikala, \q2 ia aneꞌi ixavutala sou isuꞌanu vaivaikala kalakalavoi seꞌi uneꞌe noxine \q2 la nini nauaulixaꞌa.” \p \v 5 Lexe susu noxinge uxalilixu ꞌilixo mulapu noxou Lataua uxali lamana, la sou nenge tavikala a loxovaa? No mine Lataua ulosinge lakolisou susu noxinge, la Anu muꞌoxonu ꞌilixo masua ne? “Eni avivikala no anu xavutala noxiꞌa ta mitema aloxo ꞌo.” \v 6 Uasisi manina! Lexe Lataua umulinu ꞌilixo mulapu utotomu uasi, la sou Anu umomomo sou utilovosiꞌa ta mitema laixe a loxovaa? \v 7 La sou no anu xavutala noxou itema la anu uxavutala aloxo ꞌo, “No mine eni asusu la Lataua unoꞌu uala tila, xo no anu susu noxilosi ne la sou ꞌilixo mulapu noxou Lataua ne uxali uatu lamana. Lexe eni eꞌoxonu aloxo ne, ia loxovaa la sou anu uꞌoxo lexe eni amitema sou susu, la sou ulosilo lakolisou susu noxilo ꞌo?” \v 8 La sou anu aloxo ꞌo, nenge taꞌoxoꞌoxonu susu mo sou no anu voteꞌi aloxo ne, la sou ꞌilixo laixe uxali. Ta mitema moseꞌi ikalavoisixe, la ivikala lexe no anu aꞌalo noxixe la tevikala aloxo ne. Ta mitema e mivikala aloxo ne, aneꞌi meꞌa inoꞌu tuꞌumaxusou. \s1 Itema Vile Ulapu no Iou Lataua Uasi \p \v 9 \x + \xo 3:9 \xt Rom 1:18–2:24; 3:23\x*La sou nenge tavikala a loxovaa, nenge ta Iutaia temulinu ꞌilixo laixe ia aneꞌi ta mitema vaꞌaxu uasi? Uasisi manina, la sou anu mumaxaꞌu lexe, nenge ta Iutaia mo aneꞌi ta Iutaia uasi, nenge ta mitema sou susu mukalusi. \v 10 \x + \xo 3:10 \xt Lex 14:1-3; 53:1-3\x*Anu aloxo kaukavu muai no nano no Lavuku Tavuna teinu muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Itema vile ulapu no iou Lataua uasi, \q1 \v 11 mo itema vile lavulavu noxou laixe uasi, \q2 mo itema vile ukakamulinu Lataua uasi. \q2 Itema vile aloxo ne uasisi manina. \q1 \v 12 Aneꞌi tavuꞌalo ne milai vaꞌaxu mukalu \q2 la sou aneꞌi mukalusi ne mixali ta mitema ta masumasua mukalusi. \q2 Vile noxiꞌa ulavusou uꞌoxonu ꞌilixo laixe uasisi manina.” \q1 \v 13 \x + \xo 3:13 \xt Lex 5:9; 140:3\x*“Anaxaꞌa ne, muꞌaꞌa loxo lulu anaxu a uxoxolu, \q2 mo no anu vaivaikalaiꞌa la ilavusou ikalakalavoi.” \q2 “Mo anaxaꞌa ne muꞌanaꞌana no anu vaivaikala sou uꞌoxonu masuanu itema \q2 loxo sinana veveeni lexaxu e uꞌoxoneꞌi ta mimii la isoisoli.” \q1 \v 14 \x + \xo 3:14 \xt Lex 10:7\x*“Mo vaivaikala e ulaa no anaxaꞌa ne sou vaikala masumasua \q2 xe vaikala sou uꞌoxonu masuaneꞌi ta menexiꞌasi sou ulosiꞌa tuꞌutuꞌumaxusi.” \q1 \v 15 \x + \xo 3:15 \xt Ais 59:7-8\x* “Mo tavaꞌa uiavelixaꞌa utotomu sou iave ilai iveꞌa ta mitema isoisoli. \q1 \v 16 Xe ilai aloxovaa ne ixalixu mamulosi \q2 xe ilosiꞌa aneꞌi moseꞌi tuꞌutuꞌumaxu no anu maulixaꞌasi. \q1 \v 17 Mo ilavusou ꞌilixo sou opo seꞌisisi ꞌo uasi, \q1 \v 18 \x + \xo 3:18 \xt Lex 36:1\x*mo uxali uatu no ieꞌi ne, ilavusou iꞌumolu Lataua uasi.” \p \v 19 Vaimomo ꞌo nenge telavusou lexe vaivaikala e lapuloto mulelemolu ne, anu muvivikala noxiꞌa aneꞌi ane mixolu no laaxu lapuloto ne. Aloxo ne, mo sou itema vile umomomo sou uvikala lexe, “Eni amitema laixe,” uasi. Nenge ta mitema tavuꞌalo no lialia mukalusi ꞌo ne, nenge ta mitema sou susu no iou Lataua mukalusi. \v 20 \x + \xo 3:20 \xt Lex 143:2; Rom 7:7; Xal 2:16\x*Aloxo ne la sou no anu ꞌilixo sou tamulinu lapuloto, la itema vile umomomo sou uvikala lexe eni elapu no iou Lataua. Uasisi manina. Lapuloto ne anu sou ulosienge sou susu noxinge. \s1 Itema Umuxaxu Tanu Noxou Iesu La Anu Umoxoꞌu Lexe Itema Mulapu no Iou Lataua \p \v 21 Ia vaimomo ꞌo ꞌilixo e Lataua muꞌoxonu sou mumoxoinge lexe nenge ta mitema telapu no iou Lataua ne a muxali lamana mukalu. Anu uxali no anu voteꞌi sou tamulinu lapuloto uasi, anu muxali no anu voteꞌi vilemo. Vaikala muai no anu lapuloto noxou Mosesi mo lavuku noxiꞌa ta mitema sou palomatana milemolu ꞌilixo maꞌia Lataua muꞌoxonu. \v 22 \x + \xo 3:22 \xt Xal 2:16\x*ꞌIlixo ne aloxo ꞌo, ta mitema ukalusi e imuxaxu taneꞌi noxou Iesu Kalisito, la Lataua umoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu no iou, ia no anu voteꞌi vile la uasi. \v 23 Xo nenge ta mitema latala ne tesusu mukalusi mo tamomomo sou nengeꞌa Lataua taxolu tapita mo taꞌitinu Lataua ualasou teitexi no opo loxotolo uasi. \v 24 \x + \xo 3:24 \xt Rom 5:1\x*Ia Lataua mualaunasinge laixe, la sou no anu xaixai noxou Kalisito Iesu la Anu munoꞌinge telivu, la sou Lataua mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu no iou. Nenge texali ta mitema mulapu no iou Lataua ne no anu xaixai e nenge menge taꞌoxonu uasi, Lataua mulosinge vitanisi no anu xaixai noxou Kalisito Iesu. \v 25 Lataua mukalanu ꞌOlu Iesu muluꞌe musoli, la sou sialuxu munixi sou muxexeenu susu noxiꞌa ta mitema aneꞌi ane mimuxaxu taneꞌi no anu soli noxou Iesu. Anu muꞌoxonu aloxo ne sou mumaxaꞌu lamana ꞌilixo e Anu muꞌoxonu sou mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu. Xo tei, la ta mitema isusu, ia Lataua laꞌiaxu mo ukolinu susu noxiꞌa ne palea uasi, Anu muxolu iou muvaxaiꞌasi. \v 26 Ia vaimomo ꞌo Lataua mulosienge lexe Anusisi anu mulapu. La sou aneꞌi mukalusi ane mimuxaxu taneꞌi noxou Iesu la Lataua umoxoꞌa lexe aneꞌi milapu. \v 27 La sou nenge taꞌitinenge no anu mii maꞌia? Mii vile sou nenge taꞌitinenge no anu uasi. Mo tavaꞌu aloxovaa la sou nenge taꞌitinenge ꞌo? Xo nenge teꞌoxo xaixai laixe? Uasi. Ia no anu ꞌilixo sou tamulaxu tanengesi. \v 28 La sou vaimomo ꞌo nenge telavusou lexe, itema vile umomomo sou uxali itema mulapu no iou Lataua no anu voteꞌi sou umulinu mii maꞌia ane lapuloto muvikalanu sou umulinu uasi, no anu voteꞌi sou tamulaxu tanengesi. \v 29 \x + \xo 3:29 \xt Rom 10:12\x*Ia loxovaa, Lataua ne Anu Lataua noxiꞌa ta Iutaiasi? Loxovaa anu Lataua noxiꞌa aneꞌi ane ta Iutaia uasi kalumo uasi? Uasi, anu Lataua noxiꞌa aneꞌi ta Iutaia uasi kalumo. \v 30 \x + \xo 3:30 \xt Lap 6:4; Xal 3:20\x*Aloxo ne la sou anu Lataua vilesisi, la sou aneꞌi ane xooxoo mungasiꞌa imuxaxu taneꞌi noxou Iesu la Anu umoxoꞌa lexe aneꞌi ane ne ta mitema milapu. Anu iou vilesisi aloxo ne noxiꞌa aneꞌi ane xooxoo ungasiꞌa uasi kalumo. \v 31 \x + \xo 3:31 \xt Mat 5:17\x*La sou nenge tavikala lexe ꞌilixo sou tamulaxu tanenge ne anu mii tila ne? Ia loxovaa lapuloto anu uxali mii vitanisi ne? Uasisi manina! Laixe lexe nenge tatetelisou lapuloto pekiaꞌu kalumo. \c 4 \s1 Avalaamu Mumulaxu Tanu Noxou Lataua La sou Lataua Mumoxoꞌu Lexe Anu Itema Mulapu \p \v 1 Avalaamu ne anu ꞌilusunenge mo anu itema iouvilesisi aloxo nenge ꞌosi. Aloxo ne la sou nenge tavikala a loxovaa no anu maulixu? \v 2 Avalaamu mumulinu ꞌilixo laixe la sou no anu ꞌilixonesi, la Lataua mumoxoꞌu lexe anu itema mulapu. Lexe aloxo ne la sou anu uꞌitinu ualasou no anu xaixai e anu muꞌoxonu ne. Ia no iou Lataua la anu muxali itema mulapu no anu voteꞌi ane ne uasi. \v 3 \x + \xo 4:3 \xt Tav 15:6; Xal 3:6\x*Xo vaikala muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala a loxovaa? Anu muvikala aloxo ꞌo, “Avalaamu mumulaxu tanu noxou Lataua, la sou Lataua mumoxoꞌu lexe anu itema mulapu.” \p \v 4 Aloxo itema e uxaxai xe ilotonu la anu loxo mii milosou vitanisi uasi, anu munoꞌu ne sou lakolisou xaixai noxou. \v 5 Xo anu aloxo itema e uꞌoxoꞌoxonu xaixai laixe uasi sou uxali itema ulapu no iou Lataua, ia mumuxaxu tanu noxou Lataua lexe Lataua umoxoꞌa ta mitema sou susu lexe aneꞌi ta mitema milapu, mo umulaxu tanu kalumo, la sou Lataua umoxoꞌu lexe anu itema mulapu. \v 6 No anu vaivaikala noxou Deviti la anu muvikala kalumo lexe ta mitema ane imulimulinu ꞌiliꞌilixo lailaixe sou ixali ilapu no iou Lataua ne aneꞌisisi iꞌosa uasi. Aneꞌi ane iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo laixe uasi kalumo ne iꞌosa. \v 7 \x + \xo 4:7 \xt Lex 32:1-2\x*Mo muvikala kalumo aloxo ꞌo, \q1 Aneꞌi ane Lataua muxiunu tumalou no anu susu noxiꞌa, \q2 xe muxexeenu susu noxiꞌa la aneꞌi iꞌosa. \q1 \v 8 Mo itema ꞌenaꞌei ane Lataua tanu vulusiou susu noxou ne, la anu uꞌosa. \p \v 9 La sou loxovaa, aneꞌi ane xooxoo mungasiꞌasi iꞌosa? Uasi, aneꞌi ane xooxoo ungasiꞌa uasi si iꞌosa? Nenge tevikala lexe, “Avalaamu mumuxaxu tanusi la sou Lataua mumoxoꞌu lexe anu itema mulapu.” \v 10 Ioxe, la sou Lataua mumoxoꞌu Avalaamu lexe anu itema mulapu ne a talu? No mine xooxoo mungasou, o uasi no mine xooxoo ungasou uao? Uasi. Tei no mine xooxoo ungasou Avalaamu uao, la Lataua mumoxoꞌu lexe anu itema mulapu. \v 11 \x + \xo 4:11 \xt Tav 17:10-11\x*Xo anu xooxoo ungasou uao, ia anu mumuxaxu tanu noxou Lataua tei, la sou no anu ꞌilixo sou xooxoo mungasou ne Lataua mulosou loxo sosovo lexe anu itema mulapu. Aloxo ne la sou ta mitema ane xooxoo ungasiꞌa uasi ia mimuxaxu taneꞌi noxou Lataua ne anu Avalaamu ta ꞌilusunu, mo Lataua umoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema mulapu. \v 12 Mo anu ꞌilusuneꞌi aneꞌi ane xooxoo mungasiꞌa kalumo, mo no anu ꞌilixo sou xooxoo mungasiꞌasi uasi. Ia aneꞌi xooxoo mungasiꞌa xe mimulinu ꞌiliꞌilixo noxou ꞌilusunenge Avalaamu mo mimuxaxu taneꞌi noxou Lataua, loxo Avalaamu muꞌoxonu tei no mine xooxoo ungasou uao. \s1 Lataua Muxavutalanu Vaikalau E Musakiinu \p \v 13 \x + \xo 4:13 \xt Tav 17:4-6; 22:17-18; Xal 3:29\x*Lataua musakiinu vaikala noxou Avalaamu iloꞌa ta ꞌiluꞌilusunu lexe ulosiꞌa lialia ukalusi. Lataua muꞌoxonu aloxo ne xo Avalaamu mumulinu lapuloto laixesi uasi, Lataua muꞌoxonu aloxo ne xo anu mumuxaxu tanu xe anu itema mulapu. \v 14 \x + \xo 4:14 \xt Xal 3:18\x*La sou lexe aneꞌi ane mimulinu lapuloto laixe ne aneꞌisisi inoꞌu mimii ukalusi e Lataua musakiinu vaikalasou sou ulosinge ne, la ꞌilixo sou tamuxaxu tanenge ne anu uxali loxo mii vitanisi. Mo vaivaikala e Lataua musakiinu ne, anu uxali loxo vaikala vitanisi kalumo. \v 15 \x + \xo 4:15 \xt Rom 3:20; 5:13\x*Xo lapuloto uxolu ia tamulinu laixe uasi, la anu uꞌoxonu Lataua laꞌiaxu. Ia no mine lapuloto uxolu uasi, la sou nenge talavusou lexe itema ususu uasi. \v 16 \x + \xo 4:16 \xt Xal 3:7\x*La sou no anu alauna noxou Lataua la mumasaxau Avalaamu misevile mo ta ꞌiluꞌilusunu e ixali iliꞌi la sou Anu musakiinu vaikala noxou ne. Aloxo ne la sou no anu ꞌilixo sou imulaxu taneꞌisi la mimii e Lataua musakiinu vaikalasou ne Anu ulosiꞌa Avalaamu ta ꞌiluꞌilusunu. Anu ulosiꞌa aneꞌi ane mimulinu lapuloto laixesi uasi, ulosiꞌa aneꞌi ane mimuxaxu taneꞌi kalumo loxo Avalaamu. Nenge mukalusi ne ꞌilusunenge ane Avalaamu ne. \v 17 \x + \xo 4:17 \xt Tav 17:5\x*Aloxo vaikala muxolu no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, “Eni eꞌoxoneni nexali ꞌilusuneꞌi ta mitema no tuatuala no lia ꞌo mukalusi.” Mo anu muxali loxo anu ꞌilusunenge no iou Lataua. Anu mumuxaxu tanu noxou Lataua e ulavusou utulusiꞌa ta mitema misoisoli la imauli, xe Lataua e uvikalasi la mimii e uxali mo tamaisou uasi ne anu uxali. \p \v 18 \x + \xo 4:18 \xt Tav 15:5\x*Avalaamu ulavusou lexe Lataua uꞌoxonu mimii ne uxali manina a loxovaa uasi. Ia anu muloopalasi, la sou loopala noxou ne muxali maninasou lexe anu ꞌilusuneꞌi ta mitema no lialia ꞌo mukalusi. Anu aloxo Lataua muvikalanu ne, lexe “Ta ꞌiliꞌiline, mo ta ꞌiluꞌilusuneni xe ta xaixasine maasi la ixali tavuꞌalo manina.” \v 19 \x + \xo 4:19 \xt Tav 17:17\x*Avalaamu tauleleꞌexu sexasisi sou uxali loxo itemaxu taꞌuve (100) mo tanu mumulinu maulixu la anu itema tila mo vasimolu ne usoisoli. Mo anu mulavusou lexe Sela kalumo imomomo sou ipalaa la uasi. Ia mimii ne utaloxolixu uasi, anu mumuxaxu tanu noxou Lataua pekiaꞌu. \v 20 Xo Lataua musakiinu vaikala lexe uꞌoxonu mimii ne la sou Avalaamu muxavutala no anu la mumuxaxu tanu pekiaꞌu manina no anu vaivaikala ne la tanu usasalo uasi. Anu mumuxaxu tanu noxou Lataua la sou no anu muxamuxaxu tanu noxou ne muꞌoxonu pekiaꞌu mo muꞌitinu Lataua ualasou sou mii maꞌia ane Lataua uꞌoxonu noxou. \v 21 Mo xavutalau mutulu pekiaꞌu lexe Lataua umomomo sou uꞌoxonu mimii e anu musakiinu vaikalasou ne uxali manina. \v 22 \x + \xo 4:22 \xt Tav 15:6\x*Tavaꞌu aloxo ne la sou Lataua mumoxoꞌu lexe anu itema mulapu. \v 23 Aloxo ne la sou vaikala vile muxolu no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, “Lataua mumoxoꞌu lexe anu itema mulapu.” Vaikala ane ne sou Avalaamusi uasi. \v 24 Vaikala e mikaukavunu muxolu ne anu singe kalumo. Xo nenge temuxaxu tanenge noxou Lataua lexe Anu mutulusou Tila noxinge Iesu no anu soli, la sou Lataua mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu. \v 25 \x + \xo 4:25 \xt Ais 53:4-5\x*Lataua mukalanu Iesu muluꞌe no lia ꞌo la ta mitema mivau musoli sou muxexeenu susu noxinge. Ia Lataua mutulusou no anu soli la mumauli la, aloxo ne la sou Lataua mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu. \c 5 \s1 Opo Seꞌisisi Xe ꞌOsaꞌila \p \v 1 La sou no mine nenge tamuxaxu tanenge noxou Lataua la anu mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu. Mo noxou Tila noxinge Iesu Kalisitosi la Anu muxalixu opo seꞌisisi no tainenge nenge nengeꞌa Lataua. \v 2 Noxou Iesusi la Anu mukisiinu voteꞌisinge ta mitema ane temuxaxu tanenge noxou Lataua. La sou vaimomo ꞌo nenge texolu no nano no anu alauna noxou, mo texolu teloopalasi noxou Lataua sou unoꞌinge la nengeꞌa taxolu taꞌosaꞌosa teitexi no opo loxotolo. \v 3 \x + \xo 5:3 \xt Iak 1:2-3; 1Pi 1:5-7\x*La sou nenge taꞌosasou ane nesi uasi, nenge taꞌosasou tuꞌutuꞌumaxu ane muxali noxinge kalumo, xo nenge telavusou lexe no anu tuꞌutuꞌumaxu ne la anu uꞌoxonu pekiaꞌinge. \v 4 Mo tatulu pekiaꞌinge no ꞌa tuꞌutuꞌumaxu, xe lexe tauaꞌalixu tuꞌutuꞌumaxu ne, la nenge taxolu sou taloopalasi. \v 5 Mo nenge taxolu taloloopalasi, la nenge tamomomo sou tamaela uasi, xo Lataua mulosinge Uleenu Tavuna muneꞌe muxolu noxinge, la muꞌanaꞌanalinenge no anu ꞌilixo sou tanengexaꞌa ta menexinge. \p \v 6 La sou ngamaisou, no mine nenge xavinenge sou menge tasuꞌulinenge la uasi, la Lataua musosovosou voxo sou Kalisito muneꞌe musolisinge nenge ta mitema sou susu, la mulivulinenge. \v 7 Mo anu umomomo sou itema vile usoli sou usuꞌulinu itema vile ꞌilixonu mulapu uasi, ia lexe anu mumaisou itema ne muꞌoxonu ꞌilixo laixe la sou anu male umomomo sou ulai usoli sou usuꞌulinu. \v 8 \x + \xo 5:8 \xt Ioa 3:16; 1Ioa 4:10\x*La nenge texolu loxo ta mitema sou susu ia Kalisito muneꞌe musolisinge. No anu ꞌilixo e Lataua muꞌoxonu ne, la mumaxaꞌu lamana lexe anu tanunenge misevile. \p \v 9 \x + \xo 5:9 \xt Rom 1:18; 2:5; Ep 2:3-5\x*La sou no mine Kalisito musoli xe sialuxu muꞌuinenge, la sou Lataua mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu. La sou nenge telavusou lexe Anu usuꞌulinenge laixe no anu voxo sou laꞌia noxou Lataua uxali. \v 10 Xo no mine nenge texolu tauluau Latauasio, la ꞌOlu muneꞌe musoli, la sou no anu soli noxou ne la muxalixu opo vilesisi muxolu no tainenge nengeꞌa Lataua. Vaimomo ꞌo Lataua ꞌOlu munoꞌu mauli kaluxu uasi, mo nenge ane opo vilesisi muxolu no tainenge nengeꞌa Lataua, talavu laixe lexe nenge tanoꞌu mauli no anu maulixu kalumo. \v 11 Mo no anu anenesi uasi, ia nenge taꞌosa toxoxaꞌa manina noxou Lataua kalumo no anu xaixai noxou Tila noxinge Iesu Kalisito muꞌoxonu, la sou muxalixu opo vilesisi no tainenge nengeꞌa Lataua la. \s1 Adamu Muxalixu Soli Ia Kalisito Muxalixu Mauli \p \v 12 \x + \xo 5:12 \xt Tav 3:6; Rom 6:23\x*La sou nenge telavusou lexe itema vilesisi e Adamu muꞌoxonu susu, la sou susu muxali no lia ꞌo, la susu muxalixu soli, mo no anu voteꞌi ane nesi la soli munoꞌa ta mitema mukalusi, xo aneꞌi latala ne misusu mukalusi. \v 13 \x + \xo 5:13 \xt Rom 4:15\x*Xo no mine lapuloto uxali no lia ꞌo uao, la susu muxolu tei. Ia lexe lapuloto uxolu uasi, la Lataua umomomo sou uxavutalanu susu vilevilesi noxiꞌa ta mitema uasi. \v 14 Ia musoko no anu voxo noxou Adamu muneꞌe muxali no anu voxo noxou Mosesi ne soli munoꞌa mo mulai muxali noxiꞌa aneꞌi ane iꞌoxonu susu iouvilesisi loxo Adamu muꞌoxonu uasi ne soli munoꞌa kalumo. \s1 Adamu Musosovosou Itema Vile Ane sou Uxali Iliꞌi Anu Iesu Kalisito \p \v 15 Ia susu noxou Adamu ne iouvilesisi loxo mii lailaixe Lataua mulosinge vitanisi uasi. Susu noxou itema vilesisi la sou muꞌoxoneꞌi ta mitema tavuꞌalo la isoisoli. Ia alauna noxou Lataua ne xavi musuku, la mutaasiꞌa ta mitema tavuꞌalo mukalusi. No anu alauna noxou itema vilesisi Iesu Kalisitosi, la Lataua mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu, la sou anu loxo mii lailaixe Lataua mulosinge vitanisi. \v 16 Mo anu aloxo ne la, mii lailaixe e Lataua mulosinge vitanisi ne muaꞌulixu mii maꞌia ane susu noxou itema vilesisi muxalixu ne. Mo no anu susu noxou itema vilesisi nesi, la Lataua utilovosou ꞌilixo noxiꞌa ta mitema la sou iulua. Ia mii lailaixe e Lataua muꞌoxonu noxinge vitanisi ne aloxo ꞌo, no mine ta mitema miꞌoxonu susu tavuꞌalo ia Lataua mumoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu. \v 17 Xo itema vilesisi muꞌoxonu susu, la sou no anu susu noxousi ne la soli muxali musaxilaꞌu maulixaꞌa ta mitema. Ia alauna noxou Lataua xe mii lailaixe noxou e mulosinge vitanisi ne muaꞌulixu soli ne mo xavi musuku. Aloxo ne la sou nenge talavusou manina aloxo ꞌo, ta mitema e Lataua mualaunasiꞌa laixe xe mumoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu ne ixolu imauli utotomu no anu xaixai noxou itema vilesisi, Iesu Kalisito. \p \v 18 \x + \xo 5:18 \xt 1Ko 15:22\x*Anu aloxo ne la sou anu muxali aloxo ꞌo, itema vile mususu mo no anu susu noxousi ne, la sou Lataua utulusiꞌa ta mitema ukalusi no anu vaivaikala. Mo anu aloxo itema vilesisi muꞌoxonu ꞌilixo mulapu mo no anu ꞌilixo noxousi ne, la sou Lataua umoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu mo ulosinge mauli. \v 19 \x + \xo 5:19 \xt Ais 53:11\x*Xo anu iouvilesisi aloxo ꞌo, itema vilesisi ulomuxu Lataua uasi, la sou no anu susu noxousi ne la muꞌoxoneꞌi ta mitema tavuꞌalo mixali ta mitema sou susu. Mo anu kalumo aloxo, itema vilesisi mulomuxu vaikala noxou Lataua la sou no anu ꞌilixo noxousi ne, la uꞌoxoneꞌi ta mitema tavuꞌalo la ixali ta mitema milapu. \v 20 La sou no mine ta mitema minoꞌu lapuloto ia imulinu uasi, la susu muxali muꞌoki. Ia no mine susu uxali uꞌoki la alauna noxou Lataua uxali uꞌoki manina. \v 21 \x + \xo 5:21 \xt Rom 6:23\x*Anu aloxo susu muxolu musaxilaꞌa ta mitema la muxalixu soli xe no anu alauna noxou Lataua, la anu uxolu usaxilaꞌa ta mitema. No anu xaixai noxou Tila noxinge Iesu Kalisito, la sou Lataua mualaunasinge, mo mumoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu xe tanoꞌu mauli ane kaluxu uasisi. \c 6 \s1 Adamu Muxalixu Soli Ia Kalisito Muxalixu Mauli \p \v 1 Ioxe, la sou nenge tavikala a loxovaa, taꞌoxonu susu ulalaisio mo sou alauna noxou Lataua uxali tatila ne? \v 2 Mii vile aloxo ne uasisi manina! Nenge tesoisoli mukalu ne, mo teuaꞌulixu ꞌilixo sou soli ne, ia loxovaa la sou nenge tatetelisou uxoxolu no anu maulinenge ulalai sio ꞌo? \v 3 \x + \xo 6:3 \xt Xal 3:27\x*Mo ngalavusou lexe nenge mukalusi ne teꞌulo la texolu noxou Iesu Kalisito, mo no anu ꞌilixo ane ne, la anu loxo nenge mukalusi teꞌulo no nano no anu soli noxou ne. Ia ngingi ngalavusou uasi? \v 4 \x + \xo 6:4 \xt Kol 2:12\x*La sou no mine nenge teꞌulo la aloxo nenge nengeꞌa Iesu tasoli mo miꞌasinenge no lulu. Mo aloxo no anu xavi noxou Maminge xe mutulusou Kalisito no anu soli, la nenge kalumo tetulu taꞌosasou Maminge no anu mauli alavua. \p \v 5 Lexe nenge nengeꞌa Kalisito tepita xe tesoli mukei, la nenge nengeꞌa takei tatulu aloxo anu mutulu ne. \v 6 \x + \xo 6:6 \xt Xal 5:24\x*Nenge telavusou lexe opo teinu noxinge ne a tevau musoli ne, mo telilixu ilou Kalisito teitexi no ovu valautu ne, la sou ukalusou xavi susu e uxolu uxaxai no anu vasimenge. Anu aloxo ne la sou susu umomomo sou usaxilaꞌinge la uasi. \v 7 Xo itema ane musoli la anu muxolu vaꞌaxu no anu susu ne. \v 8 Vaimomo ꞌo, lexe nenge nengeꞌa Kalisito tesoli mukei, la nenge tamuxaxu tanenge lexe nenge nengeꞌa tanoꞌu mauli ukei kalumo. \v 9 Xo nenge telavusou lexe Kalisito musoli mo mutulu ne, la umomomo sou usoli la uasi, mo soli xaviinu sou utaloxolixu la uasi. \v 10 Xo Anu musolisinge nenge latala ukalusi alaxu vilesisi la mutaloxolixu xavi susu ne. Ia vaimomo ꞌo Anu muxolu mumauli mo muꞌitinu Lataua ualasou. \v 11 \x + \xo 6:11 \xt 2Ko 5:15; Xal 2:19\x*Ngingi kalumo ngaxavutalanu aloxo ꞌo, ngingi kalumo ne ngesoli mo susu xaviinu sou usaxilaꞌinge la uasi. Ia ngexolu ngepita noxou Kalisito Iesu la ngemauli mo ngongiꞌa Lataua ngexolu. \v 12 \x + \xo 6:12 \xt Tav 4:7\x*Aloxo ne, la sou mamu sou susu uxolu usaxilaꞌu vasimenge mo uꞌoxongengi la ngamulinu masaxa masua sou vasimenge ne. Xo vasimenge ne anu usoli ane. \v 13 \x + \xo 6:13 \xt Rom 12:1\x*Mo mamu sou ngaꞌitalonu mingemingengi no vasimenge no anu susu, loxo anu mii sou ngaꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua no anu. Ia anu laixe lexe ngaꞌitalonu maulingenge ukalusi ulai noxou Lataua aloxo ta mitema e misoli ia mitulu mimauli la. Mo ngalosou mingemingengi no vasimenge mo Lataua usaxilaꞌu loxo anu mimii sou ngaꞌoxonu ꞌiliꞌilixo mulapu no anusi. \v 14 \x + \xo 6:14 \xt 1Ioa 3:6\x*Anu aloxo ne la susu usaxilaꞌinge la uasi, xo ngingi vaimomo ꞌo ngaxolu no laaxu lapuloto la uasi, ngexolu no nano no anu alauna noxou Lataua. \s1 Nenge ta Mitema sou Taxaxai no Anu ꞌIlixo Mulapu \p \v 15 Nenge taxolu no laaxu lapuloto la uasi, la sou nenge tavikala a loxovaa? Male anu laixe sou nenge taꞌoxonu susu xo nenge texolu no nano no anu alauna noxou Lataua? Mii vile aloxo ne uasisi manina! \v 16 \x + \xo 6:16 \xt Ioa 8:34; 2Pi 2:19\x*Ngingi ngelavusou aloxo ꞌo, no mine ngaꞌitalonu maulingenge ulai noxou itema vile mo ngalolomuxu vaikalau, la ngingi ngaxali loxo ta mitema sou ngaxaxai no laaxu susu, la anu unoꞌinge ulai no anu soli xe ngaxaxai sou ngamulinu vaivaikala noxou Lataua laixe, la uꞌoxongengi ngaxali laixe mo Lataua umoxoꞌinge lexe ngingi ngamitema ngelapu. Ia ngingi ngalavusou aloxo ne uasi? \v 17 Ia nenge talemolu laixe musuku noxou Lataua xo ngingi tei la ngexolu ngexaxai no laaxu susu mo ngexali ta mitema sou xaixai noxou. Ia vaimomo ꞌo ngingi ngelomusou aꞌalo maninasou no anu vaikala noxou Lataua la ngemulinu maninasou no tangengi. \v 18 Ngingi susu musakisakingengi ia vaimomo ꞌo, Lataua mululusinge la ngexali ta mitema sou xaixai vitanisi sou ꞌilixo mulapu. \p \v 19 Eni evivikala ne, loxo nenge ta mitema tavivikala, mo sou ulamana noxinge. Xo tei no mine ngingi ngalamana uasi, la ngeꞌitalonu mingemingengi no vasimenge no anu susu, la ngaꞌoxonu ꞌilixo laixe uasi mo ngeꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua iouiou seꞌi no anu. Ia vaimomo ꞌo ngingi ngelamana la uꞌoxongengi ngaxali ta mitema malemalenga. \v 20 No mine ngingi ngexolu ngexaxai no laaxu susu, la ngaxolu no laaxu ꞌilixo laixe mo ngamulinu uasi. \v 21 Ia ngingi ngenoꞌu mii maꞌia laixe no anu ꞌiliꞌilixomengi tei e vaimomo ꞌo ngingi ngamaela no anu ꞌo? ꞌIliꞌilixo ne lakolisou ane soli nesi! \v 22 Ia vaimomo ꞌo Lataua mululusinge no anu sakisaki sou susu mo muꞌoxongengi ngexali ta mitema sou ngaxaxai vitanisi noxou. La sou ulosinge lakolisou ane uꞌoxongengi ngaxali malemalenga mo nganoꞌu mauli laixe utotomu mo kaluxu uasi. \v 23 \x + \xo 6:23 \xt Rom 5:12, 15\x*Aloxo ne la sou ta mitema ane ixaxai no laaxu susu ne inoꞌu lakolisou ane soli nesi. Ia mauli kaluxu uasi tenoꞌu ne Lataua mulosinge vitanisi no anu xaixai noxou Tila noxinge Iesu Kalisito. \c 7 \s1 Vaikala Tovolaꞌi no Anu Taulaꞌi \p \v 1 Vaivaikala noxilo ane ꞌo ulai noxinge ngingi ta vivilo ane ngelavusou lapuloto laixe aloxo ꞌo, no mine itema uxolu umaumauli o, la anu muxolu no anu saxisaxilaꞌu no anu lapuloto, ia no mine usoli la lapuloto usaxilaꞌu la uasi. Ngingi ngalavusou aloxo ne uasi? \v 2 Eni atovolaꞌinu aloxo, lexe sema itaulaꞌi ia mulue usoli uao, la ane mixolu no anu sakisaki sou taulaꞌi noxou mulue sio. Ia lexe mulue ne usoli, la sou sakisaki sou taulaꞌi ne usakiine la uasi, \v 3 la sou ane imomomo sou itaulaꞌi la. Xo sakisaki sou taulaꞌi usakiine la uasi. Ia lexe mulue usoli uao ia ane ilai iuluxu mulu vile la, la ilemele lexe ane sema sou voteꞌi. \p \v 4 \x + \xo 7:4 \xt Rom 6:2, 11\x*La sou anu iouvilesisi aloxo ne noxinge ngingi ta vivilo ne kalumo. Ngingi vasimenge ne mupita noxou Kalisito vasimolu, la anu loxo ngingi kalumo ngesoli mo ngaxolu no anu saxisaxilaꞌu no anu lapuloto la uasi. Vaimomo ꞌo ngingi ngexolu no anu saxisaxilaꞌu noxou itema vilemo e musoli xe mutulu mo ngexali ta mitema noxou, aloxo ne sou nenge taꞌoxonu ꞌiliꞌilixo lailaixesi no iou Lataua. \v 5 Xo no mine nenge texolu temulimulinu masaxa no anu vasimengesi, la lapuloto muavutinoxu masaxa masua sou vasimenge, xe muxaxai no anu maulinenge la teꞌoxonu susu. No anu ꞌilixo ane nesi la neneꞌaxu ane soli nesi. \v 6 \x + \xo 7:6 \xt Rom 8:2; 6:4\x*Ia vaimomo ꞌo nenge tesoli, mo teꞌumesou mimii e musakisakinenge tei ne, mo usakisakinenge la uasi. La sou vaimomo ꞌo nenge taxaxai sou tamulimulinu lapuloto e mikaukavunu muai no anu lavuku ne la uasi. Nenge taꞌoxonu xaixai no anu voteꞌi alavua e Uleenu Tavuna uavutinenge sou taꞌoxonu. \s1 Susu Muꞌoxonu Masuanenge Latala Mukalusi \p \v 7 \x + \xo 7:7 \xt Mul 20:17; Lap 5:21\x*Lexe lapuloto anu muavutinoxu masaxa masua sou vasimenge, la sou nenge tavikala a loxovaa? Lapuloto ne anu mii masua loxo susu ne? Vaikala vile uai aloxo ne, uasisi manina! Ia lexe lapuloto uxolu sou usuꞌulileli uasi, la eni amomomo sou alavusou mii maꞌia e susu ne uasi, ia xo lapuloto muxolu la sou eni elavusou. Anu aloxo ꞌo, lapuloto muvikala lexe, “Naisuxu menexine miiu vile mamu.” Lexe lapuloto uvikala aloxo ne uasi, la eni amomomo sou alavusou lexe ꞌilixo sou isuisu ne anu susu uasi. \v 8 Ia susu mukamuli voteꞌi sou vaikala e muxolu no anu lapuloto ne, la muavutinoxu ꞌilixo sou isuisu iouiou no nano no opoleli. Lexe lapuloto ne uasi, la susu ne loxo anu mii musoli. \v 9 No mine eni alavusou lapuloto uasi la eni enoꞌu mauli, ia no mine elavusou lapuloto la susu muasaxa mutelo mupalaꞌa xe mumauli. La eni esoli. \v 10 Eni emaisou aloxo ꞌo, lapuloto noxou Lataua ne muneꞌe sou itema unoꞌu mauli no anu. Ia eni la emaisou lexe, lapuloto ne muneꞌe la ulosilo mauli uasi, muneꞌe la muꞌoxoleli esoli. \v 11 \x + \xo 7:11 \xt Tav 3:13\x*Xo susu mukamuli voteꞌi no anu lapuloto ne xe muꞌoxo loloxo la muvelo esoli. \v 12 \x + \xo 7:12 \xt 1Ti 1:8\x*Aloxo ne la sou anu loxo lapuloto ne anu malemalenga mo lapuloto noxou Lataua ne malemalenga mo mulapu xe lailaixe manina. \p \v 13 Ia loxovaa, male mii e lailaixe ne muvelo la esoli? Mii vile aloxo ne uasisi manina! Sususi ane muvelo la esoli ne. Anu muꞌoxonu mii e lailaixe ne la muꞌoxoleli esoli. Anu muꞌoxonu aloxo ne, sou uxalixu xaixai noxou lamana, la nenge talavusou lexe susu ne anu mii masua manina. No anu ꞌilixo ane ne, la lapuloto noxou Lataua muxalixu xaixai no anu susu ne muxali lamana manina, lexe anu mii masua. Masua manina. \p \v 14 Xe nenge telavusou lexe lapuloto noxou Lataua ne anu mii molu noxousi. Ia eni amitema sou opo teinu la amomomo sou amulinu masaxa noxou Lataua uasi, xo susu musakisakileli la exali amitema sou xaixai vitanisi noxou. \v 15 \x + \xo 7:15 \xt Xal 5:17\x*Xo eni alavusou lexe tavaꞌu loxovaa la sou eni aꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo ꞌo uasi. ꞌIliꞌilixo ane eni amasaxa manina sou lexe aꞌoxoꞌoxonu ne, ane eni aꞌoxonu uasi. Ia ꞌiliꞌilixo e eni amasaxa sou aꞌoxoꞌoxonu uasisi manina ne, ane eni alavusou aꞌoxoꞌoxonu utotomu ꞌo. \v 16 Mo lexe eni aꞌoxonu ꞌiliꞌilixo e eni amasaxau sou aꞌoxoꞌoxonu uasi, la anu mumaxaꞌu lexe lapuloto noxou Lataua ne anu mii laixe no anu xavutala noxilo. \v 17 Aloxo ne, la anu mumaxaꞌu lexe eni melo aꞌoxonu mimii ne uasi, ia susu e muxolu no nano no anu maulixosi ne ane anu molu muꞌoxonu ne. \v 18 Xo eni elavusou lexe mii vile laixe uxolu no nano no anu maulixo uasi. Eni avivikala no anu opo teinu noxilosi. Anu umomomo sou eni aꞌoxonu ꞌilixo laixe e eni emasaxa sou aꞌoxonu ne, ia eni aꞌoxonu uasi. \v 19 La sou ꞌilixo laixe e eni emasaxa lexe aꞌoxonu, ane eni aꞌoxonu uasi, ia ꞌilixo masua e eni amasaxau sou aꞌoxonu uasi ne, ane eni aꞌoxoꞌoxonu utotomu ꞌo. \v 20 Ia vaimomo ꞌo lexe eni aꞌoxonu mimii e eni amasaxau sou aꞌoxoꞌoxonu uasi, la anu mumaxaꞌu lexe eni melo aꞌoxonu mimii ne uasi, ia susu e muxolu no nano no anu maulixo ne ane anu molu uꞌoxoꞌoxonu ne. \p \v 21 La sou eni emaisou lexe ꞌilixo ane ne muxolu musaxilaꞌu maulixo. La sou no mine eni amasaxa sou aꞌoxonu ꞌilixo laixe la ꞌilixo masua utalutaluxo. \v 22 Xo no nano no taleli manina, la eni emasaxau lapuloto noxou Lataua ne. \v 23 \x + \xo 7:23 \xt Xal 5:17; 1Pi 2:11\x*Ia eni emaisou lexe lapuloto vilemo a muxolu uxaxai no anu milemileli no vasimelo mukalusi ꞌo. Mo lapuloto ane vilemo ne uꞌoto no anu lapuloto noxou Lataua e uxolu no anu xavutalaxeni ne. Lapuloto ane vile ne, anu lapuloto sou susu, mo anu musakiskileli la musaxilau milemileli no vasimelo mukalusi. \v 24 Eni tuꞌumaxu ane ꞌo muꞌoxo masualeli manina! ꞌEnaꞌei tanuxo la sou uxexeenu vasimolu soli e uxoxolu noxilo ꞌo? \v 25 \x + \xo 7:25 \xt 1Ko 15:57\x*Eni alemolu laixe noxou Lataua no anu xaixai noxou Tila noxinge Iesu Kalisito sou musuꞌulileli. La sou eni melo no anu xavutala noxilo la eni exolu no anu saxisaxilaꞌu no anu lapuloto noxou Lataua, ia no anu opo teinu noxilo la eni exolu no anu lapuloto sou susu. \c 8 \s1 Uleenu Tavunasi Uxolu Noxinge La Ulosinge Mauli \p \v 1 La sou nenge ane texolu noxou Kalisito Iesu, la nenge tamomomo sou tatulu no anu vaivaikala sou lapuloto uasi. \v 2 Xo nenge nengeꞌa Iesu texolu tepita, la lapuloto no anu Uleenu Tavuna mulosinge mauli, mo mulivulinenge no anu lapuloto sou susu xe soli. \v 3 Lapuloto umomomo sou usuꞌulinenge uasi, xo opo teinu noxinge muꞌoxonenge la xavinenge sou tamulinu lapuloto ne uasi. Ia mii e lapuloto umomomo sou uꞌoxonu uasi ne Lataua molusi muꞌoxonusinge ta mitema sou susu. Anu muneꞌe sou muxexeenu susu noxinge, xe no anu vasimolu la mutaloxolixu susu xaviinu. \v 4 \x + \xo 8:4 \xt Xal 5:16, 25\x*Anu muꞌoxonu aloxo ne sou ꞌilixo laixe sou lapuloto uxali no anu maulinenge, xo vaimomo ꞌo nenge tamuamuaꞌi no anu opo teinu la uasi, nenge tamuamuaꞌi no anu ꞌilixo noxou Uleenu Tavuna. \p \v 5 Aneꞌi ane imuamuaꞌi no anu ꞌilixo sou opo teinu, la masaxa noxiꞌa ne uxolu no anu ꞌiliꞌilixo sou opo teinusi sou imulimulinu. Ia aneꞌi ane imuamuaꞌi no anu ꞌilixo noxou Uleenu Tavuna, la xavutala noxiꞌa ne sou imulinu masaxa noxou Uleenu Tavunasi. \v 6 Lexe itema uxavutala sou umulinu masaxa sou opo teinu la anu usoli, ia itema e xavutalau umulinu masaxa noxou Uleenu Tavuna, la anu unoꞌu mauli mo opoonu uxolu seꞌisisi. \v 7 Itema e xavutalau utulu sou umulinu masaxa sou opo teinu, mo utaloxolixu sou umulinu lapuloto noxou Lataua uasi, la anu muxali uluau Lataua. \v 8 Lataua uꞌosasiꞌa aneꞌi ane imulinu masaxa sou opo teinu ne uasi. \p \v 9 \x + \xo 8:9 \xt 1Ko 3:16; 12:3\x*Ia ngingi ne ngamuamuaꞌi no anu masaxa sou opo teinu la uasi, ia no anu Uleenu Tavuna. Ia lexe Lataua Uleenu uxolu noxinge manina, la ngingi ngamuamuaꞌi no anu ꞌilixo noxou Uleenu Tavuna. Mo lexe itema ane Kalisito Uleenu uxolu noxou uasi, la anu noxou Kalisito uasi. \v 10 \x + \xo 8:10 \xt Xal 2:20\x*Ia lexe Kalisito uxolu noxinge, la uleengengi umauli xo ngingi ngexali ta mitema ngelapu no iou Lataua, ia vasimenge ne usoli, xo no anu sususi. \v 11 Mo lexe Uleenu Lataua e mutulusou Iesu no anu soli uxolu noxinge, la Anu ane mutulusou Kalisito no anu soli ne Uleenu uxolu noxinge kalumo. Mo no anu xaixai no anu Uleenu la Lataua ulosou vasimenge e musoli ne mauli kalumo. \p \v 12 Aloxo ne, la sou ta vivilo, nenge xaixai noxinge sou tamulinu masaxa sou opo teinu mo taxolu taꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo sou uasi. \v 13 \x + \xo 8:13 \xt Xal 6:8; Kol 3:5\x*Lexe ngingi ngamulimulinu ꞌiliꞌilixo sou opo teinu la ngingi ngasoli. Ia lexe no anu xavi Uleenu Tavuna, la ngingi ngamomomo sou ngavau ꞌiliꞌilixo masumaua e uxoxolu no anu vasimenge ne, la sou ngingi ngamauli. \p \v 14 Aneꞌi ane Lataua Uleenu uulaxuneꞌi no anu muamuaꞌixaꞌa la aneꞌi ixali Lataua ta ꞌolu. \v 15 \x + \xo 8:15 \xt Mak 14:36; 2Ti 1:7\x* \x + \xo 8:15 \xt Xal 4:5-7; Pal 21:7\x*Xo Uleenu ane Lataua mulosinge ne, anu sou uꞌoxongengi ngaxali ta mitema sou xaixai vitanisi la mo ngaꞌume la uasi. Ia Anu muꞌoxongengi la ngexali Lataua ta ꞌolu. Mo no anu xavi Uleenu Tavuna, la nenge taꞌava ulai noxou lexe, “Aba\f + \fr 8:15 \ft Aba ne no anu vaikala Alamu la laaxu lexe mamilo.\f* mamilo.” \v 16 \x + \xo 8:16 \xt 2Ko 1:22\x*Uleenu Tavuna nesi usuꞌulinu uleenenge, la nenge tavikala ulaa uatu no ananenge lexe nenge Lataua ta ꞌolu. \v 17 Vaimomo ꞌo lexe nenge Lataua ta ꞌolu, la nenge tamomomo sou tanoꞌu mimii lailaixe ne. Mimii lailaixe ne Kalisito munoꞌu tei, la nenge kalumo tanoꞌu aloxo Anu ne iliꞌi. Lexe nenge tanoꞌu tuꞌutuꞌumaxu aloxo Anu munoꞌu ne la sou nenge kalumo tanoꞌu uala tila loxo Anu munoꞌu ne. \s1 Nenge Tanoꞌu Mauli Laixe Iliꞌi \p \v 18 Eni no anu xavutala noxilo la emaisou aloxo ꞌo, uala tila mo xoluxolu laixe e tanoꞌu iliꞌi ne, uxali lamana la uaꞌulixu tuꞌutuꞌumaxu e nenge taxolu no anu vaimomo ꞌo. \v 19 Xo ta mimii latala e Lataua mukoineꞌi ne ixomaiou voxo e Lataua musosovosou sou upalaꞌalixaꞌa ta ꞌolu ixali lamana ne uxali, la ixolu ne imolomolou taneꞌi xe iutitiiou voxo ne lexe uxali. \v 20 \x + \xo 8:20 \xt Tav 3:17-19\x*Xo ta mimii latala e no lia ꞌo ne mixolu aloxo nesi sou ikalu vitanisi. Aneꞌi ixali no anu masaxa noxiꞌa uasi, Lataua muꞌoxoneꞌi sou ixolu aloxo ne, ia aneꞌi ixolu la imolomolou taneꞌisi. \v 21 Mo xavutalaiꞌa utulu no anu voxo e Lataua musosovosou sou ululusiꞌa no anu sakisaki sou ikalu vitanisi mo iꞌui ne, iloꞌa Lataua ta ꞌolu ixolu laixe, mo mii vile usakisakineꞌi la uasi. \v 22 Nenge telavusou lexe mimii latala e Lataua mukoinu ne, muxamulinu navunavu tatila loxo navunavu e sema ixamulinu sou ivoꞌo keakea. La aneꞌi latala ne a ixoxolu itatama xe iungaunga mo muneꞌe muxali vaimomo ꞌo. \v 23 \x + \xo 8:23 \xt 2Ko 5:2-4\x*La ta mimii nesi itatama xe iungaunga uasi, nenge ane Lataua mulosinge Uleenu Tavuna loxo mii lailaixe tei ne, nenge kalumo. Nenge kalumo taxamulinu navunavu mo tatama no nano no tanengesi, la taxolu seꞌisisi xe taxolu tautitiiou voxo sou Lataua upalaꞌalinenge lexe nenge texali anu ta ꞌolu ne uxali lamana noxinge, mo vasimenge ukalusi uxiu uxali iouvilemo. \v 24 No anu loopala noxinge nesi, la Lataua upamaulinenge. Ia lexe nenge temaisou mii maꞌia e nenge teloloopalanu ne muxali la anu ane ne loopala maninasou uasi. ꞌEnaꞌei uxolu umolomolou tanu no anu mii maꞌia ane mumaisou muxali? \v 25 Ia lexe nenge taxolu ta molomolou tanenge no anu mii e uxali uao, la nenge taxolu taxomaiou seꞌisisi. \p \v 26 Mo no anu voteꞌi iouvilesisi aloxo ne, no mine nenge xavinenge uasi la Uleenu Tavuna uneꞌe sou usuꞌulinenge. Nenge talavusou mii maꞌia sou takilakasou uasi la Anu usuꞌulinenge sou ukilakasou. Anu ukilaka la uvilivolovolonu anaxu la umomomo sou nenge talavusou mii maꞌia e Anu ulelemolu ne uasi. \v 27 \x + \xo 8:27 \xt Lex 139:1\x*Xo Anu mulavusou tanenge no nano mukalusi ne, Anusisi mulavusou xavutalau Uleenu Tavuna, xo Uleenu Tavuna mumulinu xavutala noxou Lataua la sou ukilakasiꞌa ta mitema noxou. \s1 Mii Vile Umomomo sou Uxexenenge no Anu Tanutanuxu Noxou Lataua Uasisi Manina \p \v 28 \x + \xo 8:28 \xt Ep 1:11\x*Mo nenge telavusou lexe Lataua muꞌoxonu mimii latala muxaxai mupita ne sou uꞌoxoneꞌi aneꞌi ane imasaxau ixali laixe. Aneꞌi ta mitema e Anu muꞌavaliꞌa sou imomomosou mii maꞌia ukalusie anu Lataua muxavutala sou uꞌoxonu ne uxali manina. \v 29 \x + \xo 8:29 \xt Kol 1:18; Eva 1:6\x*Xo aneꞌi ane Lataua musosovosiꞌa tei mo mukalipalaneꞌi ne sou ixali loxo anu ta ꞌolu. La ta ꞌolu tavuꞌalo ixolu la vimoꞌa laposalaxu ane ꞌOlu ne. \v 30 Mo aneꞌi ane Anu musosovosiꞌa, tei ne Anu muꞌavaliꞌa kalumo. Mo aneꞌi ane Anu muꞌavaliꞌa, la mumoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu. Xe aneꞌi ane mumoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu, la Anu uꞌiti ualasiꞌa mo ulosiꞌa mauli laixe noxou kalumo loxo Anu musakiinu vaikalasou tei. \p \v 31 \x + \xo 8:31 \xt Lex 118:6\x*Ioxe la sou nenge tavikala a loxovaa no anu mii e Lataua muꞌoxonu ne? Lexe Lataua uvulu noxinge, la sou ꞌenaꞌei umomomo sou uꞌoxonu masuanenge. \v 32 Anu uꞌapisou ꞌOlu uasi, ia mupalusou muneꞌesi sou musuꞌulinenge latala mukalusi. Lexe Anu uꞌapixu ꞌOlu uasi ia mulosingesi, la sou Anu umomomo sou uꞌapisou mii tavuꞌalo e lexe ulosinge vitanisi kalumo ne a loxovaa? \v 33 \x + \xo 8:33 \xt Ais 50:8-9\x*Lataua musosovosinge lexe nenge ta naꞌu muisalili, la sou ꞌenaꞌei umomomo sou utulusinge no anu vaivaikala? Uasi. Lataua anusisi ulavusou umoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu. \v 34 ꞌEnaꞌei uvikala lexe nenge tamomosou tanoꞌu lakolisou susu noxinge? Uasi. Kalisito Iesu anusisi ane musoli xe mutulu kalumo ne, mo Anu a mulai muxolu muvaisaꞌinu Lataua no avolu tema e xaviinu musuku, mo uvivikalanu Lataua sou usuꞌusuꞌulinenge kalumo. \v 35 ꞌEnaꞌei umomomo sou uxexenenge no anu tanutanuxu noxou Kalisito ꞌo? Mo lexe tuꞌumaxu uxali noxinge, mo lexe tanoꞌu navunavu, mo ta mitema iꞌoxonu masuanenge, mo tasolinenge mo menge tokolomo uasi, mo mii vile masua uxali sou uꞌoxonu masuanenge xe ꞌotoꞌoto uxali noxinge, la loxovaa, mimii ne umomomo sou uxexenenge no anu tanutanuxu noxou Kalisito? Uasisi manina. \p \v 36 \x + \xo 8:36 \xt Lex 44:22\x*Manina, mimii ne uxali aloxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu, muvikala aloxo, \q1 “Nexi texolu loxo ta mitema noxine, \q2 aloxo ne la sou aneꞌi ivexevexe tasoisoli. \q2 Aneꞌi imaisixe ne loxo nexi ta sipsip sou iveꞌa isoli.” \p \v 37 Ia aloxo ne uasi, no anu tanutanuxu noxou Kalisito, la mimii ne uxali noxinge a loxovaa ne, ia utotomu ne umomomo sou utaloxolinenge uasi, nenge tauliuli manina. \v 38 Xo eni emuxaxu taleli manina lexe mii vile loxo soli mo mauli, mo ta angelo mo ta uleenu ta masumasua e xavineꞌi musuku, mo mimii e muxolu vaimomo ꞌo mo mimii ane uxali iliꞌi, mo mimii iouiou e xaviinu musuku, \v 39 mo mimii sou teitexi mo mii no lialia ꞌo, xe mimii moseꞌi la muxolu no paꞌumenge ꞌo ne, umomomo sou uxexenenge no anu tanutanuxu noxou Lataua uasisi manina. Tanutanuxu noxousinge ne no anu xaixai noxou Tila noxinge Kalisito Iesusi. \c 9 \s1 Lataua Iloꞌa ta Mitema E Anu Musosovosiꞌa Lexe Anu ta Naꞌu Muisalili \p \v 1 Eni amitema noxou Kalisito, la sou vaivaikala noxilo ꞌo ne manina, mo akalavoi uasi. Uleenu Tavuna muꞌoxonu xavutalaxeni lamana mo no nano no taleli manina eni elavusou lexe vaivaikala noxilo ꞌo ne manina. \v 2 Utotomu ne eni opoleli utatama mo axolu laixe uasi, xe axavutala tavuꞌalo manina no nano no talelisinge ngingi ta Iutaia. \v 3 \x + \xo 9:3 \xt Mul 32:32\x*Eni emasaxa lexe eni axexee noxou Kalisito mo asuꞌa avile, aloxo ne la sou asuꞌulingengi ta vivilo ane nenge nengeꞌa texali no anu mata vilesisi. \v 4 \x + \xo 9:4 \xt Mul 4:22; Liv 1–10; Lex 147:19; Rom 15:8; Eva 9:5\x*Aneꞌi ta mitema ta Isilaeli, mo aneꞌi ta mitema e Lataua musosovosiꞌa lexe anu ta ꞌolu maninasou. Aneꞌi mimaisou Lataua xaviinu mo iloꞌa Lataua mixalixu opo vilesisi no taineꞌi la mupitaneꞌi, mo mulosiꞌa lapuloto noxou sou imulinu, mo mulosieꞌi ꞌilixo sou lalotu xe iloꞌa misakiinu vaikala. \v 5 Mo ta xaixasiꞌa iloꞌa ta ꞌilusuneꞌi mixali kisou matamata mo no anu mata nesi la Kalisito muxali itema no anu. Mo Kalisito anu Lataua mo mimii latala ne muxolu no anu saxisaxilaꞌu noxou la sou nenge taꞌitinu ualasou utotomu mo kaluxu uasi. Manina. \v 6 La sou anu loxo vaikala noxou Lataua musakiinu noxiꞌa tei ꞌole ne uxali mii vitanisi uasi. Xo eni elavusou lexe ta mitema tavuꞌalo ne mixali no nano noxiꞌa ta Isilaeli ia ta Isilaeli manina uasi. \v 7 \x + \xo 9:7 \xt Tav 21:12\x*La sou nenge tavikala lexe, xo aneꞌi mutuꞌu ovuxaꞌa mo mixali no anu sialuxu Avalaamu ta ꞌolu ne, uasi. Tei manina la Lataua muvikala aloxo ꞌo, “Noxou Aisakisi la sou uxalixaꞌa ta xaixasine iloꞌa ta ꞌiliꞌiline.” \v 8 \x + \xo 9:8 \xt Xal 4:23\x*Laaxu vaikala ne aloxo ꞌo, ta molomolo ane mixali no anu sialuxu Avalaamu la aneꞌi Lataua ta ꞌolu uasi, ia aneꞌi ane mixali no anu vaikala e Lataua musakiinu lexe uꞌoxonu xe no anu loopala la aneꞌi inoꞌu uala lexe Avalaamu ta ꞌolu. \v 9 \x + \xo 9:9 \xt Tav 18:14\x*Xo vaikala e Lataua musakiinu lexe uꞌoxonu ne muvikala aloxo ꞌo, “No anu voxo e eni esosovosou, la eni alivu aneꞌe. Eni alivu uneꞌe no voxo ne la no anu xavi Uleenu Tavuna la Sala ivoꞌo ꞌilie mulu vile.” \p \v 10 Vaikala ane nesi uasi, ia noxie Liveka kalumo lexe, Liveka ta ꞌilie ta tamei ne mamiꞌa vilesisi. Aneꞌi mamiꞌa vilesisi ne ane Aisaki, anu xasinge ne. \v 11-12 \x + \xo 9:11-12 \xt Tav 25:23\x*Ia Lataua umulinu ꞌilixo loxo Anu uꞌoxonu utotomu sou molu usosovosou itema no anu masaxa noxousi, la uxavutala no anu xaixai noxou itema ne uasi, ia Anu molu uꞌavalou itema mo usosovosou. Aloxo ne la sou no mine Liveka ivoꞌoneꞌi ta ꞌilie ta mulu tavunaxaꞌa ta sema ta tamei ne uao, mo ilou ilavusou iꞌoxonu ꞌilixo laixe xe masua uao, la Lataua muvikalane aloxo ꞌo, “Ulai, la ꞌiline uxali tei uxolu no laaxu ane kokope.” \v 13 \x + \xo 9:13 \xt Mal 1:2-3\x*Anu aloxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna noxou Lataua, muvikala aloxo ꞌo, “Eni esosovosou Iakovo mo aalusou ia Esau ne eni aalusou uasi.” \p \v 14 La sou nenge tavikala a loxovaa? Lataua muꞌoxonu ꞌilixo masua? Uasisi manina. \v 15 \x + \xo 9:15 \xt Mul 33:19\x*Xo Anu muvikalanu Mosesi aloxo ꞌo, “Lexe eni amasaxa lexe aꞌoxonu alauna sou itema vile, la eni aꞌoxonu noxou, mo amasaxa lexe talelixu itema vile, la eni talelixu.” \v 16 \x + \xo 9:16 \xt Ep 2:8\x*Aloxo ne la sou no anu alauna noxou Lataua, la molu usosovosou itemasi, ia uxali no anu masaxa xe xaixai noxou itemasi uasi. \v 17 \x + \xo 9:17 \xt Mul 9:16\x*Xo loxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muaꞌaloxu Lataua sou muvikalanu tatananu tuala ne Axiputo Palao aloxo ꞌo, “Eni eꞌoxoneni nexali tatananu tuala sou tavaꞌu aloxo, eni amasaxa lexe amaxaꞌu xavileli noxine mo sou ta mitema imaisou la iaꞌaloxu uala tila noxilo no xalee tuatuala no lialia ꞌo ukalusi.” \v 18 Anu aloxo nesi, la sou nenge telavusou aloxo ne, lexe Lataua umasaxa ualauna sou itema vile, la anu ualaunasou xe umasaxa utatusou itema vile xavutalau pekiaꞌu la anu utatusou. \p \v 19 La sou vile noxinge uavuti la uvikalaleli aloxo ꞌo, “Lexe Lataua uꞌoxonu aloxo ne, ia loxovaa la sou Anu uꞌoxo lexe nenge tesusu ꞌo? ꞌEnaꞌei umomomo sou umulinu masaxa noxousi ia ulomu no anu masaxa noxou Lataua uasi?” \v 20 \x + \xo 9:20 \xt Ais 29:16; 45:9\x*Ia nini namitema a loxovaa la sou namomomo sou nalavixu Lataua no anu ꞌilixo e Anu muꞌoxonu ne? Loxovaa umomomo sou lasopeni e iꞌoxonu no anu pilika ne umomomo sou upupuiou itema e uꞌoxonu ne, la uvikala lexe, “Ae loxovaa la sou nini neꞌoxoleli loxo ꞌo?” \v 21 \x + \xo 9:21 \xt Iel 18:6\x*Itema e uꞌoxonu lasopeni ne, anu molu uꞌoxonu no anu masaxa noxou. Anu umasaxa ukapikapi pilika lavoꞌonu vilesisi ia uꞌoxonu lasopeni ta tamei no anu, la anu umomomo. Vile sou xaixai ta tatila xe vile sou ixaxai no anusi. Ia aloxo ne la loxovaa umomomo uasi? \fig |alt="Potterꞌs hand forming pot" src="HK00139B.TIF" size="col" loc="Rom 9:21" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972." ref="Romu 9:21" \fig* \p \v 22 Lataua ulavusou uꞌoxonu aloxo ne kalumo. Anu umasaxa lexe uxalixu laꞌia noxou uxali lamana mo ta mitema latala imaisou la ilavusou lexe Lataua anu xaviinu musuku. Lasolasopeni e mulalaxii sou Anu umamulonu ne, a mutaꞌolu mulalaxii mukalu, ia Anu umamulonu palea uasi muxolu maxuveni. Ia lexe Anu uꞌoxonu aloxo ne la a loxovaa? \v 23 Mo Anu umasaxa kalumo lexe umaxaꞌu xaviinu ne uxali lamana mo xoluxolu lailaixe manina e Anu mulalaxiinu tei sou ulosiꞌa ta lasolasopeni ne sou ixolu no nano no alauna noxou. Anu mulalaxiinu lasolasopeni ne tei manina sou ulosiꞌa uala tila xe inoꞌu xoluxolu laixe. \v 24 Mo ta lasolasopeni e sou ixolu no anu alauna noxou ne ane nenge ta mitema e Anu muꞌavalinge. No anu mata noxiꞌa ta Iutaiasi uasi, ia noxiꞌa aneꞌi ane Iutaia uasi kalumo. \v 25 \x + \xo 9:25 \xt Ose 2:23\x*Aloxo Anu mulemolu no anu lavuku noxou Osea muvikala aloxo ꞌo. \q1 “Ta mitema e tei la eni amoxoꞌa lexe ta mitema noxilo uasi ne, \q2 eni amoxoꞌa lexe ta mitema noxilo. \q2 Mo aneꞌi ane eni talelixaꞌa uasi ne, iliꞌi la eni talelixaꞌa. \q1 \v 26 \x + \xo 9:26 \xt Ose 1:10\x*Mo no xalee lia e eni evikalaneꞌi lexe, ‘ngingi ta mitema noxilo uasi’ ne, \q2 no anu xalee lia vilesisi ane ne, la eni avikalaneꞌi lexe, \q2 ngingi Lataua e umauli utotomu mo xaviinu misevile ta ꞌolu.” \p \v 27 \x + \xo 9:27 \xt Ais 10:22-23\x*Mo Aisaia muxavutala noxiꞌa ta Isilaeli la muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Manina lexe ta Isilaeli ixali tavuꞌalo loxo ioꞌi no tasiꞌi, \q2 ia tataꞌeisi ane Tila upamaulineꞌi. \q1 \v 28 Xo Tila mutilovosiꞌa ta mitema no lia ꞌo mukalu, \q2 la sou Anu umomomo sou uvovoxo uasi, \q2 upasipaanu voxo ne uneꞌe ataxusi sou utulusiꞌa ta mitema no lia ꞌo ukalusi no anu vaivaikala.” \p \v 29 \x + \xo 9:29 \xt Ais 1:9\x*Mimii ne uxali aloxo Aisaia mulemolu tei. Anu muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Lexe Tila xaviinu musuku usalasiꞌa ta xaixasinge seꞌi ixolu tei uasi, \q2 la nenge takalu kalumo loxo ta Sodomu iloꞌa ta Xomola.” \s1 Ta Isilaeli Imuxaxu Taneꞌi Uasi \p \v 30 La sou nenge tavikala a loxovaa? Nenge tavikala lexe aneꞌi ane Iutaia uasi ne iꞌoxonu xaixai vile sou ixali ta mitema ilapu uasi, ia aneꞌi mixali ta mitema milapu no iou xo aneꞌi mimuxaxu taneꞌi noxou. \v 31 Ia ta Isilaeli e xavixavineꞌi sou imulimulinu lapuloto sou lexe ixali ta mitema ilapu ne ixali ta mitema ilapu no iou Lataua uasi. \v 32 \x + \xo 9:32 \xt Ais 8:14\x*Tavaꞌu loxovaa la sou aneꞌi ixali ta mitema ilapu ua ne? Xo aneꞌi imuxaxu taneꞌi uasi. Aneꞌi mikalavoi lexe no anu xaixaisi, la aneꞌi ixali ta mitema ilapu no iou Lataua. Aneꞌi mitulaki la milapu no anu kulu sou itulaki no anu. \v 33 \x + \xo 9:33 \xt Ais 28:16; 1Pi 2:6\x*Aloxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua, muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Ngalomu, Eni emuxaxu kulu vile a muai no laxaꞌilu ne Ielusalemu, \q2 sou uꞌoxoneꞌi ta mitema itulakisou la ilapau. \q2 Ia aneꞌi ane imuxaxu taneꞌi no anu la imomomo sou iuluꞌa uasi.” \c 10 \p \v 1 Ta vivilo, eni masaxa noxilo tatila lexe Lataua upamaulineꞌi ta Isilaeli, la utotomu ne eni akilaka noxou Lataua sou mii nesi. \v 2 Xo eni elavusiꞌa manina, la avikala lamana aloxo ꞌo, aneꞌi masaxa noxiꞌa tatila sou imulinu masaxa noxou Lataua, ia ilamana laixe no anu masaxa noxou Lataua uasi. \v 3 Xo aneꞌi ilavusou mo itongonu ꞌilixo maꞌia e Lataua umulinu la sou umoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu ne uasi, la meꞌa iꞌoxe iꞌoxonu no anu xavineꞌisi sou ixali ta mitema milapu. Mo italoxolixaꞌa noxou Latauasi mo imulinu masaxa noxou la sou Anu molu umoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu uasi. \v 4 Xo nenge telavusou lexe Kalisito muneꞌe la mukalusou ꞌilixo sou imulimulinu lapuloto ne, mo sou aneꞌi imuxaxu taneꞌi noxou la aneꞌi latala ne ixali ta mitema milapu no iou Lataua. \p \v 5 \x + \xo 10:5 \xt Liv 18:5\x*Xo Mosesi mukaukavunu vaivaikala sou ꞌilixo maꞌia ane ta mitema imulinu la sou Lataua umoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema milapu. La anu muvikala aloxo ꞌo, “Itema e umulimulinu ꞌiliꞌilixo sou lapuloto ꞌo laixe ukalusi, la anu umauli.” \v 6 \x + \xo 10:6 \xt Lap 30:12-14\x*Ia ta mitema ane mixali ta mitema milapu xo aneꞌi mimuxaxu taneꞌi noxou Lataua ne milavusou vaikala e muai aloxo ne, “Mamu sou tangengi uvikala lexe, ꞌenaꞌei mumomomo sou ulai teitexi no opo loxotolo?” (Vaikala ane loxo ne, anu loxo ngingi ngemasaxa lexe ngalivunoxu Kalisito uluꞌe.) \v 7 Mo mamu sou ngavikala lexe “ꞌEnaꞌei umomomo sou ulai no lia no aso iou?” (Vaikala ane loxo ne, anu loxo ngingi ngemasaxa lexe ngatulusou Kalisito utulu no anu soli la ane.) \v 8 Ia laaxu vaikala ne maninasou aloxo ꞌo, “Vaikala ne a muxolu ꞌalai no paumenge ne, mo muxolu no anangenge xe anu muxolu no tangengi.” Anu vaikala ne, ane vaikala sou lexe ngingi ngamuxaxu tangengi ne ane ngingi ngalolomusou nexi taalomengixu utotomu o. \v 9 Lexe nini navikala lamana no anaxene no ieꞌi ta mitema lexe, “Iesu anu Tila.” Xe namuxaxu taneni lexe Lataua mutulusou no lulu, la Lataua upamaulineni. \v 10 Xo nenge temuxaxu tanenge noxou la sou Lataua umoxoꞌinge lexe nenge ta mitema telapu, xe no anangenge tapalaꞌalixu lexe nenge temuxaxu tanenge noxou la sou Lataua upamaulinenge. \v 11 \x + \xo 10:11 \xt Ais 28:16\x*Aloxo vaikala muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, “Ta mitema e mimuxaxu taneꞌi noxou, la imomomo sou iulua uasi.” \v 12 \x + \xo 10:12 \xt Apo 15:9\x*La sou ta Iutaia iloꞌa aneꞌi ane ta Iutaia uasi ne aneꞌi mixali vilesisi mo Anu muxali Tila noxiꞌa aneꞌi mukalusi mo Anu ualusiꞌa aneꞌi ane ilavusou iꞌava sou suꞌuli ulai noxou. \v 13 \x + \xo 10:13 \xt Ioe 2:32\x*La sou, “Ta mitema ukalusi e ilavusou ilinga sou suꞌuli no ualasou Tila, la Anu upamaulineꞌi.” \p \v 14 Ia lexe aneꞌi imuxaxu taneꞌi noxou uasi, la sou aneꞌi ilinga sou suꞌuli a loxovaa? Mo lexe ilomusou aꞌalosou uasi, la sou imuxaxu taneꞌi noxou a loxovaa? Mo lexe itema vile uaaloiꞌa uasi, la sou aneꞌi ilomusou aꞌalo ne a loxovaa? \v 15 \x + \xo 10:15 \xt Ais 52:7\x*Mo lexe ipalusiꞌa ta mitema sou ilai iaꞌalo uasi, la sou nexi taaꞌalo a loxovaa? Aloxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo. “Anu laixe manina noxiꞌa ta mitema e sou ineꞌe iaꞌaloxu aꞌalo laixe noxinge.” \p \v 16 \x + \xo 10:16 \xt Ais 53:1\x*Ia ta Isilaeli tavuꞌalo iꞌosasou aꞌalo laixe ne uasi. Aloxo Aisaia mulemolu tei aloxo ꞌo, “Tila, ꞌenaꞌei umuxaxu tanu no anu vaikala e nexi teaꞌaloxu ne?” \v 17 La sou nenge telavusou lexe nenge talomusou vaikala noxou Lataua, la sou nenge tamuxaxu tanenge. Nenge talomusou aꞌalo ne, anu molu noxou Kalisito. \v 18 \x + \xo 10:18 \xt Lex 19:4\x*Ia eni ataliꞌi aloxo, loxovaa aneꞌi ta Iutaia ilomusou aꞌalo ne uasi? Uasi, aneꞌi milomusou ne. Nenge telavusou lexe, \q1 “Ta mitema no xalexalee tuatuala no lia ꞌo mukalusi ne milomusou xolineꞌi ne, \q2 mo ta mitema mukalusi no lia ꞌo milomusou aꞌalo laixe ne.” \p \v 19 \x + \xo 10:19 \xt Lap 32:21\x*Eni ataliꞌi la aloxo ꞌo, loxovaa ta Isilaeli ilavusou vaikala ne laaxu uasi? Ngingi ngexavutalanu vaikala noxou Mosesi? Anu muvikala aloxo ꞌo. \q1 “Eni anoꞌa ta mitema no xaleenu tuala vile e ualasiꞌa uasi \q2 xe mixolu mixovulaulausi, mo no anu ꞌilixo e eni aꞌoxonu ne, \q2 la uꞌoxonu opongengi masuaiꞌa xe laꞌiangenge mo ngaisu.” \p \v 20 \x + \xo 10:20 \xt Ais 65:1\x*Mo Aisaia muvikala pekiaꞌu kalumo aloxo ꞌo, \q1 “Ta mitema ane ikakamulileli uasi, a aneꞌi mixalisilo ne. \q2 Eni epalaꞌalixo lamana noxiꞌa aneꞌi ane italiꞌitaliꞌisilo uasi.” \p \v 21 \x + \xo 10:21 \xt Ais 65:2\x*Ia Lataua muxavutalaneꞌi ta Isilaeli, la muvikala no anaxu Aisaia aloxo ꞌo. \q1 “No voxovoxo utotomu ne eni atolosou avolo mo axomaieꞌi ta mitema e ilomuxu vaikala noxilo uasi, \q2 xe ilomu sou ixiu maulixaꞌa uasi ne, lexe ineꞌe noxilo.” \c 11 \s1 Lataua Mualaunasiꞌa ta Isilaeli Moseꞌisi \p \v 1 \x + \xo 11:1 \xt 1Sa 12:22; Lex 94:14; Pil 3:5\x*Ioxe, eni ataliꞌi la aloxo ꞌo, loxovaa Lataua muxiunu tumalou noxiꞌa ta mitema noxou io? Mii vile aloxo ne uasisi manina! Eni amitema vile sie Isilaeli kalumo ano ꞌo, mo eni vile noxiꞌa Avalaamu ta xaixasou ano ꞌo, mo eni amitema vile no anu mata noxou Beniamini ano ꞌo. \v 2 Lataua uxiunu tumalouiꞌa ta mitema noxou e Anu musosovosiꞌa tei lexe anu ta naꞌu uasi. Loxovaa, ngaxavutalanu aꞌalosou Eliasi muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua uasi? Anu muvikala pekiaꞌu mulai noxou Lataua la muaꞌaloxu ꞌilixoneꞌi ta Isilaeli aloxo ꞌo. \v 3 \x + \xo 11:3 \xt 1Ta 19:10, 14\x* “Tila, aneꞌi miveꞌavaꞌa ta mitema sou palomatana noxine misoisoli mukalu, mo mimamulonu valovalo sou iꞌelaxu mimii ulai noxine mukalu, ia enisisi a axoxolu ꞌo, mo aneꞌi iꞌoxo lexe ivelo asoli kalumo.” \v 4 \x + \xo 11:4 \xt 1Ta 19:18\x*La Lataua mukolinu a loxovaa? Anu mukolinu aloxo ꞌo, “Eni tanaꞌaxeni mo tasosovosiꞌa ta mitema ta mulu itiitisiꞌa muxali loxo 7,000 a ixoxolu. Aneꞌi ta mitema e ilavusou ixolaꞌu tavaꞌa mo itangatulu no talaxu lataua kalakalavoi Baalu, mo ilotu noxou uasi.” \v 5 La sou anu aloxo vaimomo ꞌo kalumo, ta mitema xulumuxaꞌa sevilesi a Lataua mualaunasiꞌa la musosovosiꞌa lexe anu ta naꞌu. \v 6 \x + \xo 11:6 \xt Xal 3:18\x*Ia no anu alauna noxousi la sou Anu musosovosiꞌa lexe anu ta naꞌu. Anu uxavutala no anu xaixai laixe noxiꞌa e aneꞌi miꞌoxonu ne la sou musosovosiꞌa uasi. Lexe aneꞌi miꞌoxonu xaixai laixe la sou Anu musosovosiꞌa ne, la alauna ne anu alauna uasi. \p \v 7 La sou nenge tavikala a loxovaa? Mii e ta Isilaeli xavixavineꞌi sou lexe inoꞌu ne, ane inoꞌu uasi, ia aneꞌi xulumuxaꞌa sevilesi e Lataua musosovosiꞌasi ne ane minoꞌu. Mo aneꞌi moseꞌi ne mitatusou taneꞌi mukalu ne. \v 8 \x + \xo 11:8 \xt Lap 29:4; Ais 29:10\x*Aloxo vaikala vile mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Lataua muꞌoxoneꞌi mixolu loxo itema e muai muvaꞌamiminu. \q2 Mo muꞌoxonu ieꞌi seleveenu, la imalei la uasi xe muꞌoxonu sangaliꞌa mutomu, \q2 la ilomu la uasi, la muxolu aloxo ne muneꞌe muxali vaimomo ꞌo.” \p \v 9 \x + \xo 11:9 \xt Lex 69:22-23\x*Mo Deviti kalumo muvikala no anu mii ne aloxo ꞌo. \q1 “Eni amasaxa lexe, no mine ipita no anu lavilelu vile toxoxaꞌa mo iꞌauꞌausou, \q2 la lavilelu ne uxali loxo mii sou uꞌoxonu masuaneꞌisi, \q2 mo uxali loxo uoi sou iꞌamo no anu, \q2 mo loxo lulu sou ipatolo no anu xe uxali loxo mii sou uꞌoxoneꞌi itulaki no anu, \q2 la ulosiꞌa tuꞌutuꞌumaxusi. \q1 \v 10 Mo ieꞌi seleveenu la imalei la uasi, \q2 xe naꞌoxonu xineꞌi ukilikalu la ulanga uxoxolu utotomu aloxo ne.” \s1 Lataua Mulivulixaꞌa ta Mitema E ta Isilaeli Uasi \p \v 11 \x + \xo 11:11 \xt Apo 13:46\x*Ioxe, eni emasaxa lexe ataliꞌi la aloxo ꞌo, no mine ta Isilaeli milapau ne, la loxovaa aneꞌi imomomo sou itulu la uasi, mo isuꞌa avile io? Mii vile aloxo ne uasisi manina. Xo aneꞌi mixiunu tumaliꞌa noxou Lataua, la sou Anu mulivulixaꞌa aneꞌi ane ta Iutaia uasi la muꞌoxoneꞌi ta Isilaeli oponeꞌi masuaiꞌa xe miisu. \v 12 No mine ta Isilaeli mixiunu tumaliꞌa noxou Lataua la Anu musuꞌulineꞌi ta mitema no xalee lialia mukalusi ꞌo laixe manina. Mo no mine ta Isilaeli imulinu Lataua uasi, la Anu muꞌoxo laixe manina noxiꞌa aneꞌi ane ta Iutaia uasi. Ia lexe ta Isilaeli ilivu uneꞌe noxou Lataua, la Anu usuꞌulineꞌi ta mitema latala ukalusi lailaixe manina. \p \v 13 La sou vaivaikala noxilo ꞌo ne ulai noxinge ngingi ta mitema ane ta Iutaia uasi aloxo ꞌo. Lataua mupalusilo sou alai axaxai noxinge, la muꞌoxoleli eꞌosa manina sou alai axaxai ne, \v 14 La eni emolo taleli lexe male eni aꞌoxonu aloxo ne, la sou tatema tualasilo imaisou mii maꞌia e Lataua uꞌoxonu noxinge ne xe iisu la sou ineꞌe. No anu ꞌilixo aloxo ne, la sou eni amomomo sou alivulixaꞌa moseꞌi noxiꞌa. \v 15 Ia Lataua umasaxaiꞌa ta Isilaeli la uasi, la Anu muxalixu opo vilesisi muxolu no taineꞌi iloꞌa ta mitema no lia ꞌo sou iloꞌa mixolu. Ia lexe Anu unoꞌa ta Isilaeli ilivu ineꞌe noxou, la anu uxali a loxovaa? Anu ulivulixaꞌa la anu loxo ta mitema ane misoisoli ne, itulu inoꞌu mauli. \v 16 No mine lexe uiti uneneꞌa xe lingamo la aneꞌi inoꞌu moseꞌi sou iꞌoxonu veleti no anu, ia lexe aneꞌi iꞌoxonu veleti no anu xe inoꞌu vile ilosou Lataua loxo mii sou ilosou, la anu loxo veleti ukalusi ne anu muxali loxo mii sou ilosou Lataua ukalusi. Mo lexe ovu uliꞌu ne anu noxou Lataua la avoavolu kalumo ne anu noxou Lataua. \v 17 \x + \xo 11:17 \xt Ep 2:11-19\x*Ta Isilaeli ne aloxo ovu olivu e muleme lailaixe ne, ia Lataua mulixisou avoavolu moseꞌi la muxexeenu musuꞌa. Ia ngingi ta mitema vaꞌaxu mo ne aloxo olivu vova e muleme no siasila, ia Lataua munoꞌinge ngeneꞌe, la muteinongenge vaxa no anu ovu laixe ne ainu, sou ngenoꞌu tanixu ane anu muxexeenu ꞌole. La vaimomo ꞌo ngingi ngexolu laixe mo ngenoꞌu ꞌani laixe molu no anu ovu uliꞌu ne. \v 18 La sou ngingi ane ta Iutaia uasi ngaxavutala lexe ngingi ngelaixe mo ngeuliuli no anu ovu avoavolu maninasou ne uasi. Lexe xavutala aloxo ne muxolu noxinge, la anu laixe lexe ngaxavutala tei aloxo ꞌo. Ngingi ovu avoavolu ne nganoꞌu laꞌilali la sou ngasuꞌulinu ovu uliuliꞌu uasi. Ovu uliuliꞌusi ane anu unoꞌu laꞌilali la sou usuꞌulinu avoavolu ne. \v 19 Ngingi ngavikala lexe, “Lataua muxatelesou ovu avoavolu ne muxexee la sou Anu munoꞌinge la mulai muteinonengi vaxa sou nganoꞌu tanixu.” \v 20 Anu manina, Lataua muꞌoxonu aloxo ne. Ia Anu muxexeneꞌi ne, xo tavaꞌu aloxo ꞌo, aneꞌi imuxaxu taneꞌi uasi, ia ngingisi ngemuxaxu tangengi la sou ngexolu laixe loxo Lataua ta ꞌolu ne. Ia ngatoongenge no anu mamu, ia anu laixe lexe ngingi ngamamaꞌu kalumo. \v 21 Ia ngaxavutala kalumo aloxo ꞌo, xo loxo tei la Lataua iou uvaxau ovu avoavolu e muxolu tei ne uasi, la sou Anu uꞌoxonu iouvilesisi noxinge kalumo aloxo ne. \p \v 22 \x + \xo 11:22 \xt Ioa 15:2, 4\x*La sou ngaxavutala laixe, xo Lataua e xaviinu musuku ne ulavusou uꞌoxonu ꞌilixo laixe noxinge xe uꞌoxo masuanenge kalumo. Anu uꞌoxo masuaneꞌi aneꞌi ane imulinu ꞌilixo noxou uasi, ia Anu uꞌoxonu ꞌilixo laixe noxinge lexe ngingi ngaxolu pekiaꞌinge sou ngamulimulinu ꞌiliꞌilixo noxou. Ia lexe uasi la Anu upeesinge ngaxexee kalumo. \v 23 Mo lexe aneꞌi ta Iutaia ane Anu mupepeesiꞌa tei ne lexe imuxaxu taneꞌi la, la sou Anu unoꞌa ineꞌe la uteinoxaꞌa ilivu no anu ovu ainu ne kalumo la. Xo Lataua anusisi Anu molusi umomomo sou uteinoxoꞌa ilivu no tanixaꞌa la. \v 24 Xo ngingi ta Iutaia uasi ne ngelavusou manina lexe ngingi tei ne, ngingi ovu olivu e mutulu no siasila avoavolu ane, ia Lataua mupeesinge la munoꞌinge ngeneꞌe sou muteinongenge muvaxa no anu ovu olivu e laixe ne. Anu aingengi manina ane ne uasi. La sou anu mii vile pekiaꞌu uasi, anu seꞌisisi noxou Latauasi sou unoꞌu ovu avoavolu e mupepeesou muxexeenu tei ne ka uteiteinoxu ulivulivulixaꞌa no tanitanixaꞌa la. \s1 Lataua Muxavutala sou Upamaulineꞌi ta Isilaeli Ukalusi \p \v 25 Ioxe ta vivilo, eni emasaxa lexe alamananixu vaikala talume vile, mo ngingi ngalamana no anu aloxo ꞌo, mamu sou ngaitingengi lexe ngingi ta mitema sou lavulavu ane. Vaikala talume ne aloxo ꞌo, oponeꞌi mo xavutalaiꞌa ta Isilaeli xalee vile ne mutatu mukalu. Xavutalaiꞌa ne utatu uxoxolu aloxo ne ulai utalo no mine itiitisiꞌa ta mitema aneꞌi ane ta Iutaia uasi ne umomomo no anu itiiti e Lataua musosovosou sou ixali ta mitema noxou. \v 26 \x + \xo 11:26 \xt Ais 59:20-21\x*La sou Anu ulivulixaꞌa ta Isilaeli ukalusi, aloxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna noxou Lataua teinu muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Itema sou pamauli molu ne Ielusalemu la uneꞌe, \q2 la sou Anu usuꞌulineꞌi ta mitema e Iakovo muxalixaꞌa ne, \q2 la sou Anu uxiuneꞌi no anu ꞌiliꞌilixo masumasua noxiꞌa. \q1 \v 27 \x + \xo 11:27 \xt Iel 31:33-34\x*Mo no anu voxo ane ne, la Eni asakiinu vaikala noxilo, \q2 nexi noxiꞌa taxali no anu opo vilesisi uxolu no tainexi \q2 no mine Eni axexeenu susu noxiꞌa ukalusi.” \p \v 28 Xo ta Isilaeli mixiunu tumaliꞌa no anu aꞌalo laixe ne la mixali tauluau Lataua, mo no anu ꞌilixo nesi la sou Anu musuꞌulingengi aneꞌi ane ta Iutaia uasi sou ngexali ta mitema noxou Lataua. Ia tei manina la Lataua musosovosiꞌa sou ixali ta mitema noxou muisalili, mo Anu tanuxaꞌasio. Anu uꞌoxonu aloxo ne noxiꞌa xo muxavutalaneꞌi ta tamutuꞌu ovuxaꞌa tatei. \v 29 Aloxo ne, la sou Anu mumaxau lexe, no mine Lataua usosovosiꞌa ta mitema xe ualusiꞌa, la umomomo sou uxiunu xavutalau la uasi. \v 30 Xo ngingi ta Iutaia uasi ne tei la ngalumuxu vaikala noxou Lataua uasi, mo vaimomo ꞌo, la ta Isilaeli ilolomu la uasi kalumo, la sou no anu ꞌilixo nesi la Lataua mualaunasinge. \v 31 Ngingi ngalolomu uasi tei, ia Lataua mualaunasinge anu iouvilesisi aloxo ne, vaimomo ꞌo ta Isilaeli ilomuxu vaikala noxou Lataua la uasi, ia xo Anu mualaunasinge la Anu ualaunasiꞌa kalumo aloxo ngingi ne. \v 32 Xo Lataua iou muvaxau ꞌilixo sou lolomu uasi ne musakisakineꞌi ta mitema mukalusi, xo Anu umasaxa lexe umaxaꞌu tanutanuxu noxou ne uxali lamana noxiꞌa ta mitema ukalusi. \s1 Nenge Taꞌitinu Lataua Ualasou \p \v 33 \x + \xo 11:33 \xt Ais 55:8-9\x*ꞌAe, ngamaisou Lataua ne lailaixe mo iouvilemo manina, ꞌiliꞌilixo lailaixe mo xavutala lailaixe mo lavulavu lailaixesi muꞌanaꞌana noxou manina, mo muluꞌelai musuku. Nenge ta mitema tamomomo sou talavusou laaxu xavutala noxou ne ukalusi uasi, mo tamomomo sou tamulinu voteꞌi noxou ne ukalusi uasi. \v 34 \x + \xo 11:34 \xt Ais 40:13; 1Ko 2:16\x*Xo vaikala muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, \q1 “ꞌEnaꞌei mulavusou xavutala noxou Tila? \q2 Mo ꞌenaꞌei umomomo sou upelapelaꞌu?” \q1 \v 35 \x + \xo 11:35 \xt Iop 41:11\x* “Mo ꞌenaꞌei mulosou Lataua maꞌia tei, \q2 la sou Anu mukolinu la mulosou lakolisou muneꞌe noxou? \q2 Uasi! Evile uasi.” \p \v 36 \x + \xo 11:36 \xt 1Ko 8:6\x*Xo Lataua anu mukoinu mimii latala mukalusi mo Anu tavaꞌu mimii latala mukalusi, mo mimii latala ne, Anu naꞌu mukalusi. La sou nenge taꞌitinu ualasou utotomu mo kaluxu uasi. Manina. \c 12 \s1 Nenge Maasi Talosou Lataua Maulinenge Ukalusi Ulai Noxou loxo Anu Mii Naꞌu \p \v 1 \x + \xo 12:1 \xt Rom 6:11, 13; 1Pi 2:5\x*La sou ta vivilo, eni axavutala xo Lataua mualaunasinge lailaixe manina, la sou eni avikalangengi pekiaꞌu aloxo ꞌo. Laixe lexe ngingi ngalosou Lataua vasimenge ukalusi loxo Anu mii naꞌu uisalili. Mo no mine ngingi ngaxoxolu o la ngingi ngaxali loxo Anu ta naꞌu uisalili, mo ngaꞌoxonu ꞌiliꞌilixo lailaixesi e Anu umasaxau. Ngingi ngaꞌoxonu aloxo ne, loxo anu ꞌilixo sou lalotu maninasou ulai noxou no anu ulengengi. \v 2 Mo mamu sou ngamulinu ꞌiliꞌilixo masumasua noxiꞌa ta mitema no lialia ꞌo. Ia ngaꞌitalongengi ulai noxou Latauasi mo Anu molu uxiunu xavutalamengi uxali alavua, mo ꞌilixomengi uxali alavua kalumo. La sou ngingi ngamomomo sou ngalavu laixe no anu masaxa noxou Lataua. La ngingi ngalvusou ꞌilixo laixe, mo ꞌiliꞌilixo e Lataua umasaxau, mo ꞌilixo e mumomomo laixe manina. \p \v 3 \x + \xo 12:3 \xt 1Ko 12:11; Ep 4:7; Pil 2:3\x*Xo Lataua mualaunasilo la mulosilo xaixai noxou sou axaxaisou, la sou eni amasaxa lexe avikalangengi vilevilesi lamana aloxo ꞌo. Mamu sou ngingi ngaxavutala lexe ngingisi lavulavumengi mo ꞌiliꞌilixo noxingesi anu laixe muaꞌalixaꞌa aneꞌi moseꞌi. Uasi. Ia anu laixe lexe ngingi ngaxolu seꞌisisi mo tangengi umulimulinu ꞌiliꞌilixomengi mo ngaxavutala laixe umomomo no anu sosovo sou muxamuxaxu tangengi e Lataua mulosinge. \v 4 \x + \xo 12:4 \xt 1Ko 12:12, 27\x*Nenge telavusou lexe nenge vilevilesi ne vasimenge vilesisi, ia mineminenge tavuꞌalo mupita la sou anu muxalixu vasimenge ne ia mineminenge vilevilesi xaixaiiou iouvilemo. \v 5 Anu iouvilesisi aloxo nenge ta mitema tavuꞌalo, ia noxou Kalisito, la nenge texali vilesisi. Mo nenge texali tangatanganenge mo tasuꞌusuꞌulinenge ngatongatoꞌo. \v 6 \x + \xo 12:6 \xt 1Ko 12:4-11; 1Pi 4:10-11\x*No anu alauna noxou Lataua muꞌoxonu muneꞌe noxinge, la Anu mulosinge vilevilesi lavulavu sou xaixai iouvilesisi uasi, loxo mii lailaixe Anu mulosinge vitanisi. Lexe Anu mulosou itema vile lavulavu sou upalomatananeꞌi ta mitema, la anu uꞌoxonu mo uvivikala, umomomo no anu sosovo sou muxamuxaxu tanu noxou. \v 7 Mo lexe itema vile Anu mulosou lavulavu sou usuꞌulineꞌi ta mitema, la anu laixe lexe anu uꞌoxonu maninasou mo usuꞌulineꞌi ta mitema laixe, mo lexe vile Anu mulosou lavulavu sou uxaxai loxo tisa sou ulosiexaꞌa ta mitema no anu vaikalau Lataua, la anu laixe sou anu uꞌoxonu maninasou xaixai loxo anu tisa. \v 8 Mo lexe itema vile munoꞌu lavulavu sou upeletoto mo mamaatola, la anu laixe lexe anu uꞌoxonu maninasou sou umamaatolaneꞌi ta mitema. Mo lexe vile unoꞌu lavulavu sou usuꞌulineꞌi ta mitema e paꞌusiꞌa no anu mimii moseꞌi, la anu laixe lexe anu uꞌoxonu aloxo ne, mo ulosiꞌa mimii ukalusi. Mo lexe vile unoꞌu lavulavu sou uulaxuneꞌi ta mitema, la anu laixe lexe anu uꞌoxonu xaixai noxou sou usaxilaꞌa ta mitema laixe. Mo lexe itema vile ulavusou tanuxaꞌa ta mitema, la anu uꞌoxonu ilou ꞌosaꞌilasi. \s1 Nenge Tamasaxaiꞌa ta Menexinge Mo Tanengexaꞌa \p \v 9 No mine tangengixaꞌa ta menexinge, la anu laixe lexe ngingi tanengengixaꞌa maninasou, ia ngakalakalavoi uasi. Ngaꞌumolu ꞌilixo masumasua ia ngetetelisou ꞌilixo laixe. \v 10 \x + \xo 12:10 \xt 1Pi 1:22\x*Anu laixe lexe ngingi ngamasaxaiꞌa ta menexinge maninasou no tangengi loxo ta vivinge maninasou. Mo anu laixe lexe ngingi utotomu ne ngaꞌitinu ta menexinge ualasiꞌasi, ia ngingi uasi. \v 11 Ngingi xavingengi mo ngaxaxai utotomu, ia ngatotosa uasi, la sou Uleenu Tavuna uavutilingenge no anu masaxa sou ngaꞌoxonu xaixai noxou Tila. \v 12 \x + \xo 12:12 \xt 1Te 5:16-18\x*Mo ngingi ngaxolu ngaloloopalasi la ngingi ngaꞌosa, lexe tuꞌumaxu uxali noxinge, la ngatulu pekiaꞌinge mo ngakilaka utotomu. \v 13 \x + \xo 12:13 \xt Eva 13:2\x*Lexe ta mitema noxou Lataua moseꞌi iꞌa mimii xe xaꞌa ꞌani uasi, la ngingi ngasuꞌulineꞌi. Mo lexe taasila ineꞌe noxinge, la ngasaxilaꞌa laixe. \v 14 \x + \xo 12:14 \xt Mat 5:44; 1Ko 4:12\x*Mo lexe ta mitema iꞌoxonu masuangengi, la ngakilakasiꞌa sou Lataua usuꞌulineꞌi, ia ngakilakaxaꞌa sou Lataua uꞌoxo masuaneni mamu. \v 15 No mine ta mitema iꞌosa, la ngalai mo ngongiꞌa ngaꞌosa, xe itama la ngalai mo ngongiꞌa ngatama. \v 16 \x + \xo 12:16 \xt Xav 3:7\x*Mo ngaꞌoxonu opongengi iouvilesisi aloxo ne noxiꞌa ta mitema ukalusi, mo ngaꞌitingengi mamu, ia utotomu ne ngaꞌosa sou ngalai ngongiꞌa ta mitema e ilavusou iꞌoxonu tilasiꞌa uasi ne ngaxolu ngapita. Mo ngaꞌitingengi lexe ngingisi ngelavusou mimii latala mukalusi mamu. \p \v 17 \x + \xo 12:17 \xt 1Te 5:15\x*Lexe ta mitema iꞌoxonu masua noxinge la ngakolinu no anu masua mamu. Ngalaxaꞌingengi laixe mo sou ngaꞌoxonu ꞌilixo laixesi no ieꞌi ta mitema. \v 18 Mo anu laixe lexe ngingi ngatovonu sou ngakamuli votevoteꞌi moseꞌi sou ngaxalixu xoluxolu seꞌisisi no taingengi, ia ꞌotoꞌoto ilou lavilavi uxolu no taingengi mamu. \v 19 \x + \xo 12:19 \xt Lap 32:35; Mat 5:39\x*Ta menexilo e eni emasaxainge musuku, lexe iꞌoxonu masuangengi, la laꞌiangenge mo ngakolinu mamu, ia ngalosou Lataua taiinu sou Anu molu ukolinu no anu laꞌia noxou. Aloxo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua, muvikala aloxo ꞌo. “ꞌIlixo sou lakoli ne, Eni xaixai noxilo ane, Eni melo akolinu ꞌilixo noxiꞌa ne, mo sou aꞌoxonu masuaneꞌi manina.” \v 20 \x + \xo 12:20 \xt Xav 25:21-22; Mat 5:44\x*Aloxo ne la sou, “Lexe itema muꞌoxonu masua noxinge ne usolixu, la ngaꞌaꞌanu, xe usoliu lexa la ngaienu. No mine ngingi ngaꞌoxonu aloxo ne, la ngapamaelanu manina.” \v 21 Mamu sou iengi uvaxau ꞌilixo masua utaloxolingenge, ia ngingi ngataloxolixu no anu ꞌilixo laixe noxinge. \c 13 \s1 Ngingi Ngaxolu no Laxaꞌa ta Tatilasinge no Tuala \p \v 1 \x + \xo 13:1 \xt Xav 8:15; Tit 3:1\x*Ngingi latala ne ngaxolu no laxaꞌa ta tatilasinge. Xo nenge telavusou lexe ta tatilasinge e mixolu sou isaxilaꞌinge no lia ꞌo ixali vitanisi uasi, Lataua molu mumulaxaꞌa mo mulosiꞌa xavi sou isaxilaꞌinge. \v 2 Aloxo ne la sou ta mitema e ilomuxaꞌa ta tatilasiꞌa uasi, la anu loxo aneꞌi ilomuxaꞌa ta mitema e anu Lataua molu mumulaxaꞌa uasi. Ta mitema ane iꞌoxonu ꞌilixo aloxo ne, la inoꞌu lakolisou ne masua sou ꞌilixo e aneꞌi miꞌoxonu ne. \v 3 \x + \xo 13:3 \xt 1Pi 2:13-14\x*Ta tatila e mixolu sou isaxilaꞌinge ne sou ta mitema ane iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo laixe iꞌumeꞌa uasi, aneꞌi mixolu ne sou aneꞌi ane iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua iꞌumeꞌa la ixolu seꞌisisi. La sou lexe nini namasaxa lexe naxolu laixesi mo naꞌume uasi, la nini naꞌoxonu ꞌilixo lailaixesi, la sou anu uꞌosasine mo uꞌitinu ualasine. \v 4 Xo tatilasinge ne anu itema sou xaixai noxou Lataua ane, sou usuꞌulineni la xoluxoluxene uxali laixe. Ia lexe nini naꞌoxonu ꞌilixo masua la sou nini naꞌume, xo nini nelavusou lexe laviso e anu utetelisou ne, utetelisou vitanisi uasi. Anu itema sou xaixai noxou Lataua, sou ukolinu la ulosiꞌa ta mitema ane ilavusou iꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua navunavu. \v 5 Aloxo ne la sou anu laixe sou nenge taxolu no laxaꞌa ta tatilasinge, mo taꞌume xo aneꞌi ilosinge navunavu, la sou nenge tamulinu vaivaikala noxiꞌasi uasi. Ia nenge taꞌoxonu aloxo ne xo nenge telavusou manina lexe anu ꞌilixo laixe sou nenge tamulinu aloxo ne. \p \v 6 \x + \xo 13:6 \xt Mat 22:21\x*Xo anu tavaꞌu aloxo ne la sou nenge vilevilesi tasuꞌanu lamoli ne, xo ta tatilasinge ne aneꞌi ta mitema sou xaixai noxou Lataua, la sou utotomu ne iꞌoxonu xaixai sou isaxilaꞌinge laixe. La sou nenge tasuꞌanu lamoli ne ulai sou usuꞌulineꞌi. \v 7 Mo lexe ivikalangengi sou naleanu lamoli ulai noxiꞌa sou mimii moseꞌi, la anu laixe lexe ngingi ngalosiꞌa. Mo lexe ivikalangengi sou ngasuꞌanu lamoli ulai noxiꞌa ta kisokisou sou tuala, la anu laixe sou ngingi ngasuꞌanu. Mo lexe ngaxolu no laaxu tila noxinge, la ngalomusou vaikalau mo ngamaxaꞌu ꞌilixo laixe noxinge noxou, mo lexe vile uxolu kisinge, la laixe lexe ngingi ngatoxonu mo ngalomuxu, mo ngaxolu no laaxu, xe ngaꞌitinu ualasou. \s1 Anu Laixe Lexe Nenge Tamasaxainge Ngatongatoꞌo Manina Xo Voxo a ꞌAlai Mukalu \p \v 8 \x + \xo 13:8 \xt Mat 22:39-40; Iak 2:8\x*Lexe ngingi ngalingau mimii noxiꞌa ta menexinge, la ngakolinu uasi, uasi. Ngingi ngakolinu. Ia anu anesi ꞌilixo sou ngamasaxainge ngatongatoꞌo manina. Xo itema e umasaxaiꞌa ta menexu musuku la anu mumulinu lapuloto noxou Lataua laixe mo mumomomo sou. \v 9 \x + \xo 13:9 \xt Mul 20:13-15, 17; Lap 5:17-19, 21\x*Nenge telavusou lexe lapuloto noxou Lataua muvikalanenge aloxo ꞌo, “Ngingi ane ngetaulaꞌi, ngaꞌoxonu ꞌilixo sou voteꞌi mamu, mo ngavau itema usoli mamu, mo ngapakali mamu xe ngaisuxu ta menexinge miꞌamiꞌa mamu.” Lapuloto ane ne ilou lapuloto moseꞌi e muxolu la ne anu mupita muxali no anu vaikala vilesisi aloxo ꞌo. “Anu laixe lexe nini namasaxaiꞌa ta menexine laixe loxo nini nemasaxaine.” \v 10 \x + \xo 13:10 \xt 1Ko 13:4-7\x*Itema e umasaxau menexu vile manina la anu umomomo sou uꞌoxo masuanu uasi. Itema e uꞌoxonu aloxo ne sou umasaxaiꞌa ta menexu lailaixe, la anu mumulinu ꞌilixo sou lapuloto manina. \p \v 11 \x + \xo 13:11 \xt Ep 5:14; 1Te 5:6-7\x*Xo eni avikalangengi sou ngaꞌoxonu ꞌilixo ne xo ngingi ngelavusou voxo vaimomo e nenge texolu no anu ꞌo ne. Vaimomo ꞌo anu voxo sou nenge taai la uasi, anu voxo sou nenge tatulu xo anu voxo sou tuꞌtuꞌumaxu la nenge tatulu pekiaꞌinge. Xo no mine nenge temuxaxu tanenge alavua noxou Kalisito, la nenge texolu temolomolo tanenge no anu voxo sou Lataua upamaulinenge, la sou voxo ne no paxa la uasi, anu a muneꞌe ꞌalai mukalu. \v 12 \x + \xo 13:12 \xt 1Ioa 2:8\x*ꞌOlovoxo ne anu asou ukalu, mo anu asou lamana ukea. La sou anu laixe sou nenge tatautalonu ꞌiliꞌilixo sou isivoxo ne mo uxolu, ia tanoꞌu misomisou lamana mo tatelonu no vasimenge loxo tokolomo sou ꞌotoꞌoto. \v 13 \x + \xo 13:13 \xt Luk 21:34; Ep 5:18\x*Anu laixe lexe nenge tamuamuaꞌi uisalili loxo itema umuamuaꞌi no lamana. Ia tamuamuaꞌi no anu ꞌilixo sou lavilelu toxotoxoxaꞌa mo ꞌilixo sou taiexu lexa pekiaꞌu mo ꞌilixo sou voteꞌi mo tamulinu masaxa masua sou vasimenge mamu, mo talavilavinenge xe oponenge masumasuainge ngatongatoꞌo mamu. \v 14 \x + \xo 13:14 \xt Ep 5:11\x*Ia laixe lexe ngingi nganoꞌu Tila Iesu Kalisito uneꞌe uxolu no anu maulingenge. Mo ngaxavutala sou ngamulinu masaxa masua sou vasimenge la mamu. \c 14 \s1 Tatilovosou ꞌIlixo Noxiꞌa ta Menexinge Mamu \p \v 1 \x + \xo 14:1 \xt Rom 15:7\x*Itema vile umuxaxu tanu ia loopala noxou ne pekiaꞌu uao, la laixe sou nganoꞌu uꞌuna no anu lalotu, ia ngatovonu sou ngaꞌotoxu no anu vaivaikala sou mimii iouiou mo ngaꞌotoꞌoto no ananenge uasi. \v 2 \x + \xo 14:2 \xt Tav 9:3-4\x*Itema vile mumuxaxu tanu manina, la sou no anu muxamuxaxu tanu noxou ne, la anu uꞌou laꞌilali iouiou ne ukalusi, ia itema vile ane umuxaxu tanu pekiaꞌu uasi la anu uꞌou kamakalasi. \v 3 \x + \xo 14:3 \xt Kol 2:16\x*Ia itema e ulavusou uꞌou laꞌilali iouiou ukalusi ne, laixe lexe upupuiou menexu e uꞌou laꞌilali iouiou uasi ne mamu. Mo itema e ulavusou uꞌou laꞌilali ukalusi uasi ne, laixe lexe upupuiou itema e ulavusou uꞌou laꞌilali ukalusi ne mamu, mo uvavaaxu mamu. Xo itema ne Lataua munoꞌu mulivunoxu kalumo. \v 4 \x + \xo 14:4 \xt Mat 7:1; Iak 4:11-12\x*Nini ꞌenaꞌei sou natilovosou ꞌilixo noxou itema sou xaixai noxou itema vilemo ne? Lexe anu utulu pekiaꞌu no anu xaixai noxou xe lexe ulapau no anu xaixai noxou, la anu mii noxou tilasou. Ia anu utulu pekiaꞌu no anu xaixai noxou xo Tila anusi mumomomo sou uꞌoxonu utulu pekiaꞌu. \p \v 5 \x + \xo 14:5 \xt Xal 4:10-11\x*No anu xavutala noxou itema vile, la anu uꞌoxo lexe voxo vile ne anu tila no anu voxo moseꞌi. Xe no anu xavutala noxou itema vile, la anu uꞌoxo lexe voxo tavuꞌalo ne anu iouvilesisi. Ia ta mitema vilevilesi ilavusou no nano no taneꞌi manina muꞌoki lexe xavutala anevaa anu manina. \v 6 Lexe itema vile usosovosou voxo vile loxo anu voxo tatila sou ulotu no anu, la anu uꞌoxonu aloxo ne sou uxavutalanu Tila sou uvikala laixe ulai noxou. Mo itema vile ulavusou uꞌani laꞌilali la anu uꞌani ulai noxou Lataua. Mo itema e ulavusou uꞌou laꞌilali ukalusi uasi ne anu uꞌoxonu aloxo ne sou uxavutalanu Tila, la sou anu uata ne. Mo anu kalumo ulemolu laixe ulai noxou Lataua. \v 7 Nenge telavusou lexe no tainenge ꞌo ne itema vile maulixu ne anu molu usaxilaꞌu uasi mo solixu, ne anu molu usoli no anu masaxa noxou uasi. \v 8 \x + \xo 14:8 \xt Xal 2:20\x*Lexe nenge taxolu tamaumauli la anu mii noxou Tila. Mo lexe nenge tasoli la anu mii noxou Tila kalumo. La sou lexe nenge taxoxolu ta maumauli mo lexe nenge tasoli kalumo ne, la anu mii noxou Tilasi. \p \v 9 Tavaꞌu aloxo nesi, la sou Kalisito musoli xe mutulu kalumo, aloxo ne la sou uxali Tila noxiꞌa aneꞌi ane misoisoli xe aneꞌi ane imaumauli kalumo. \v 10 \x + \xo 14:10 \xt 2Ko 5:10\x*Ia nini ꞌenaꞌei manina la sou nini namomomo sou natilovosou ꞌiliꞌilixou vivine, xe natalotaloxolixu vivine ꞌo? Nenge telavusou lexe nenge latala ne iliꞌi la taxali tatulu no anu vaivaikala no iou Lataua. \v 11 \x + \xo 14:11 \xt Ais 45:23; Pil 2:10-11\x*Xo kaukavu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo. \q1 “Eni Tila, eni axolu amauli utotomu, eni evikala manina. \q2 Ta mitema tavuꞌalo no lia ꞌo ineꞌe noxilo la ixolaꞌu tavaꞌa sou ilotu noxilo, \q2 la ivikala lamana lexe eni Lataua maninasou.” \p \v 12 La sou nenge vilevilesi tatulu sou tapalaꞌalixu ꞌiliꞌilixo menge noxou Lataua. \p \v 13 Aloxo ne la sou anu laixe lexe nenge takalu no anu ꞌilixo sou tatilovosou ꞌilixo noxiꞌa ta vivinge. Ia taxavutala laixe mo tatovo tamulinu xavutala vileli, mo sou tatovo sou taꞌoxonu mii vile uxolu sou utaluxu voteꞌisiꞌa xe taꞌoxonu uai sou itulakisou la uꞌoxoneꞌi ilapau no anu susu mamu. \v 14 \x + \xo 14:14 \xt Apo 10:15; Tit 1:15\x*Tila Iesu muꞌoxonu xavutala noxilo lamana, la eni elavusou manina lexe, laꞌilali mii vile anu masua no iou Lataua uasi. Ia lexe itema vile uxavutala lexe mii vile anu masua no anu xavutalau, la anu laixe lexe anu mii ne uxolu masua avile. \v 15 \x + \xo 14:15 \xt 1Ko 8:11-13\x*Mo lexe nini naꞌou mii vile no iou vivine vile, ia anu vivine ne mulavusou lexe mii ne masua no iou Lataua, la nini naꞌoxonu masuanu opoonusi, ia tanenixu uasi Kalisito musoli la mulivunoxu vivine ne, la sou nini navilaꞌisou opoonu no anu laꞌilalixene ne mamu. \v 16 Lexe ngingi ngexavutala lexe mimii seꞌi ne laixe, la ngasaxilaꞌinge laixe, loxo ꞌo io no anu ꞌilixomengisi la uꞌoxoneꞌi aneꞌi moseꞌi la ivikala masua no anu mii ne. \v 17 Xo saxisaxilaꞌu noxou Lataua ne anu mii sou laꞌilali xe mii sou lexa e taiexu ꞌo uasi. Ia ꞌilixo maninasou sou saxisaxilaꞌu noxou Lataua ne, ane ꞌilixo mulapu, mo opo seꞌisisi, xe ꞌosaꞌila e Uleenu Tavuna uxalixu no anu maulingenge. \v 18 Xo itema e umulinu ꞌilixo aloxo ne, mo uꞌoxonu xaixai noxou Kalisito, la Lataua umasaxau no anu ꞌilixo noxou, mo ta mitema kalumo ivikalasou laixe. \p \v 19 \x + \xo 14:19 \xt Rom 12:18; 15:2\x*La sou anu laixe lexe nenge tatovonu xavinenge mo taꞌoxonu ꞌiliꞌilixo e umomomo sou uxalixu opo vilesisi no tainenge, mo ꞌiliꞌilixo sou uꞌoxonu pekiaꞌu loopala noxiꞌa ta menexinge la uꞌoxoneꞌi ileme no anu uleeneꞌi. \v 20 \x + \xo 14:20 \xt 1Ko 8:13\x*Nini naxavutala no anu laꞌilalisi la sou uvilaꞌisou xaixai noxou Lataua uasi. Laꞌilali latala ne anu laixe sou ꞌaniꞌani, ia lexe nini naꞌou laꞌilali vile e menexine vile uoꞌou uasi xe uꞌoxonu ulapau, la nini neꞌoxonu ꞌilixo masua. \v 21 Lexe nini naꞌou mimii iouiou mo naiexu lexa pekiaꞌu mo naꞌoxonu mimii moseꞌi la e anu umomomo sou uꞌoxonu vivine ulapau, la anu laixe lexe nini naꞌoxonu mamu. \v 22 Aloxo ne la sou lexe nini nemuxaxu taneni no anu mimii e nini naꞌoxoꞌoxonu ne a loxovaa, la anu mii noxinge ngongou Latauasi. Mo itema e uxavutala lexe mimii e sou ꞌaniꞌani ne anu laixe mukalusi ia mii vile sou uꞌoxonu masuanu uasi, la anu uꞌosa manina. \v 23 Ia itema e uꞌou mimii ne ia uxavutala tametamei no anu ꞌilixo e anu muꞌoxonu ne, la anu muꞌoxo masuanu. Xo anu uꞌani umulinu loopala noxou uasi, la sou mimii e nenge taꞌoxonu umulinu loopala noxinge uasi, la nenge tesusu. \c 15 \p \v 1 Nenge ane loopala noxinge pekiaꞌu la xaixai noxinge sou tasuꞌulineꞌi aneꞌi ane loopala noxiꞌa pekiaꞌu uasi no anu tuꞌutuꞌumaxu noxiꞌa. Ia taxavutalanengesi sou tasuꞌusuꞌulinengesi uasi. \v 2 \x + \xo 15:2 \xt 1Ko 10:24, 33\x*Ia anu laixe lexe nenge vilevilesi taxavutalaneꞌi ta vivinge kalumo, sou tasuꞌulineꞌi sou iꞌoxonu ꞌilixo laixe mo tasuꞌulineꞌi sou taꞌoxonu loopala noxiꞌa utulu pekiaꞌu. \v 3 \x + \xo 15:3 \xt Lex 69:9\x*Xo nenge telavusou lexe Kalisito kalumo muneꞌe la uxavutala sou usuꞌulinusi uasi. Ia aloxo vaikala muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, “Ta mitema mivikalasine masumasua, la vaikala masumasua noxiꞌa ne misuꞌanu mutelo noxilo.” \v 4 \x + \xo 15:4 \xt 2Ti 3:16\x*Xo vaikala tavuꞌalo e mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua tei ne, aneꞌi mikaukavunu sou talomusou la usuꞌulinenge sou tanoꞌu lavulavu no anu. Vaivaikala ne sou upelapelaꞌinge mo uꞌoxonu tanenge pekiaꞌu sou tamuxaxu tanenge noxou Latauasi. \p \v 5 Eni akilakasinge lexe Lataua anusisi upelapelaꞌinge mo Anu anusisi ulosinge xavi sou ngaxaxai ngapita mo opo vilesisi uxolu no taingengi, mo Anu usuꞌulingengi sou ngamulinu ꞌilixo noxou Kalisito Iesu. \v 6 La sou ngingi ukalusi ne ngapita ngaxali no anu xavutala vilesisi, mo ngapitanu anangenge sou ngaꞌitinu Lataua ualasou. Anu Lataua xe anu Tila noxinge Iesu Kalisito Momu. \p \v 7 \x + \xo 15:7 \xt Rom 14:1\x*Mo ngasexelangenge ngatongatoꞌo mo nganoꞌa ta mitema ineꞌe ngongiꞌa ngaxolu ngapita, aloxo Kalisito muꞌoxonu noxinge tei, la musexelangenge sou munoꞌinge ngeneꞌe ngexolu noxou. No anu ꞌilixo ne la sou ngingi ngaꞌitinu Lataua ualasou. \v 8 \x + \xo 15:8 \xt Mat 15:24\x*Mo eni avikalangengi aloxo ꞌo, Kalisito muxali itema sou xaixai sou usuꞌulineꞌi ta Iutaia, Anu muꞌoxonu aloxo ne, mo sou ulamana lexe vaikala noxou Lataua ne anu manina, mo no anu ꞌilixo ne, la anu umomosou vaikala e Lataua musakiinu noxiꞌa ta xaixasiꞌa tatei. \v 9 \x + \xo 15:9 \xt Lex 18:49; Apo 3:25\x*Anu aloxo ne, la sou ta mitema ane ta Iutaia uasi, la iꞌitinu Lataua ualasou no anu alauna noxou ne. Aloxo vaikala mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Tavaꞌu aloxo ne, la sou eni aꞌitinu ualasine no taineꞌi ta mitema ane ta Iutaia uasi. \q2 Mo alexe lexesou aꞌitinu ualasine.” \p \v 10 \x + \xo 15:10 \xt Lap 32:43\x*Mo vaikala vile la mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala kalumo aloxo ꞌo, \q1 “Ngingi ta mitema ane ngaxali no anu mata noxiꞌa ta Isilaeli uasi ne, \q2 ngingi ngongiꞌa ta mitema noxou Lataua ngaꞌosa ukei.” \p \v 11 \x + \xo 15:11 \xt Lex 117:1\x*Mo muvikala vile la aloxo ꞌo, \q1 “Ngingi ta mitema ane ta Iutaia uasi ne ngaꞌitinu Tila ualasou, \q2 mo ta mitema latala ukalusi no lia ꞌo ilexe mo iꞌitinu ualasou.” \p \v 12 \x + \xo 15:12 \xt Ais 11:10; Pal 5:5\x*Mo Aisaia kalumo muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Iesi xasou vile uxali iliꞌi la usaxilaꞌa ta mitema latala no xalexalee tuatuala no lia ꞌo ukalusi. \q2 Ta mitema ane ta Iutaia uasi ne mixolu sou imolomolo taneꞌi noxousi sou uneꞌe la usuꞌulineꞌi.” \p \v 13 Eni akilaka lexe Lataua e nenge taxolu taloloopala noxou sou ulosinge mii lailaixe ne, Anu molu uꞌanaꞌanalingenge no anu ꞌosaꞌila tatila xe opo seꞌisisi loxo ngingi ngemuxaxu tangengi noxou sou uꞌoxonu ne, mo no anu xavi Uleenu Tavuna la uꞌanaꞌanalingenge la ngaxolu sou ngaloopalasi. \s1 Paulo Mulai Muaꞌaloxu Aꞌalo Laixe Noxiꞌa ta Mitema E Ilavusou Lataua Uasi \p \v 14 Ta vivilo, eni no anu xavutalaxeni, la eni elavusou manina lexe ngingi ngalavusou ngaꞌoxonu ꞌilixo laixe utotomu. Mo ngingi ngenoꞌu lavulavu no anu mimii iouiou mukalusi, la sou ngingi vilevilesi ne ngamomomo sou ngalosiengi ngatongatoꞌo. \v 15 Ia vaikala noxilo seꞌi e eni ekaukavunu ꞌo ne anu pekiaꞌu sevile, ia eni amamaꞌu sou akaukavunu uasi. La eni emasaxa lexe alivunoxu xavutalamengi no anu mimii moseꞌi sou ngaxavutala no anu la. Xo Lataua mualaunasilo. \v 16 \x + \xo 15:16 \xt Rom 1:5; 11:13\x*Ia musosovosilo sou exali itema sou xaixai noxou Kalisito Iesu sou alai aꞌaloxu aꞌalo laixe sou Kalisito Iesu noxiꞌa ta mitema ane aneꞌi ta Iutaia uasi. Mo no anu xaixai noxilo ne, la eni axaxai loxo ta mitema sou ielaxaꞌa ta sipsip, sou aꞌaloxu aꞌalo laixe noxou Lataua. Eni exali loxo ta mitema sou iꞌelaxaꞌa ta sipsip, mo emasaxa lexe anoꞌa ineꞌe sou alosou Lataua loxo anu mii naꞌu sou talosou la Anu uꞌosasiꞌa manina. Mo Uleenu Tavuna muꞌoxoneꞌi mixali Anu ta naꞌu muisalili. \p \v 17 Nexi noxou Kalisito Iesu texaxai tepita la sou eni aꞌosasou xaixai noxou Lataua sou aꞌoxonu. \v 18 Eni maasi la avikalangengi no anu mii vile la uasi, ia emasaxa lexe aꞌalomengi no anu mii maꞌia Kalisito muꞌoxonu mukalu no anu maulixo, sou eulaxuneꞌi ta mitema aneꞌi ane ta Iutaia uasi mineꞌe sou mimulinu vaikala noxou Lataua. Anu musuꞌulinu vaivaikala noxilo la muꞌoxonu mimii moseꞌi lailaixe muxali no avolo. \v 19 Mo no anu xavi no anu Uleenu Tavuna, la mulosilo xavi sou eꞌoxonu sosovo iouiou muxali. La esokou exaxai ne, ne Ielusalemu mo exixaoxao sou eaꞌaloxu aꞌalo laixe sou Kalisito mulai noxiꞌa ta mitema mukalusi no tuatuala no paxapaxa, la elai exali avile no xalee lia tila ne Ililikumu. \v 20 \x + \xo 15:20 \xt 2Ko 10:15-16\x*Eni no anu masaxa tatila noxilo aloxo ꞌo, eni amasaxa sou aꞌaloxu aꞌalo laixe sou Kalisito ulai noxiꞌa ta mitema ane milavusou mukalu uasi, ia aꞌaloiꞌa aneꞌi ane ilavusou uao. Xo eni amasaxa sou atulusou tani teitexi no anu kokovu itema vile mumulaxu tei uasi. \v 21 \x + \xo 15:21 \xt Ais 52:15\x*Ia aloxo kaukavu vile mikaukavunu muai no nano no anu Lavuku Tavuna teinu noxou Lataua muvikala aloxo ꞌo, \q1 “Ta mitema e ilomusou aꞌalosou tei uasisi manina ne aneꞌi ilomusou, \q2 la aneꞌi imaisou. \q2 Xe aneꞌi ane ilomusou vaikala noxou uasi ne, \q2 ilomusou la ilavusou.” \p \v 22 \x + \xo 15:22 \xt Rom 1:13\x*Xaixai nesi muꞌauꞌausilo no anu voxo tapiena la alai axali noxinge uasi. \s1 Paulo Umasaxa Lexe Ulai Umaisiꞌa ta Romu \p \v 23 Ioxe aloxo eni elemolu tei lexe xaixai muꞌauꞌausilo la aneꞌe axali noxinge uasi. Ia vaimomo ꞌo xaixai no xalee ane ꞌo ne mukalu, la sou eni xavutalaxeni mutulu sou aneꞌe noxinge. Xo xavutalaxeni mutulu sou lexe ane amaisinge ne muxolu tatei mo mo muneꞌe muxali vaimomo ꞌo. \v 24 La sou lexe eni alai no xalee lia tila ne Sipeini la eni exavutala lexe apolo uneꞌe loxo noxinge mo amaisinge tei o, ukalu la sou eni alai. Mo eni aꞌosa sou amaisinge mo taxolu tasexelanenge ngatongatoꞌo xe nengeꞌa taxolu sevile ukalu, la sou ngingi ngasuꞌulileli sou alai ne Sipeini. \v 25 \x + \xo 15:25 \xt 1Ko 16:1-4\x*Ia vaimomo ꞌo eni alai ne Ielusalemu mo asuꞌulineꞌi ta mitema noxou Lataua ne tei o. \v 26 \x + \xo 15:26 \xt Apo 24:17; 1Ko 16:1; 2Ko 8:1; 9:2, 12\x*Xo ta mitema moseꞌi mixolu no taineꞌi ta mitema noxou Lataua no xalee lia tila ne Makedonia xe ne Akaia mipitanu suꞌuli seꞌi sou ulai usuꞌulineꞌi ne Ielusalemu. \v 27 \x + \xo 15:27 \xt 1Ko 9:11\x*Xo xavutala sou suꞌuli ne aneꞌi meꞌa miꞌosa sou miꞌoxonu, la sou no anu ꞌilixo e aneꞌi miꞌoxonu ne anu laixe, xo aneꞌi mii vile ta Iutaia miꞌoxonu mulai noxiꞌa ia ikolinu uasi. Mii e ikolinu uasi ne aloxo ꞌo, aneꞌi ta mitema ane aneꞌi ta Iutaia uasi ne, voteꞌi sou suꞌuli sou uleeneꞌi ne a noxiꞌa ta Iutaiasi ne. La sou anu laixe sou aneꞌi mikolinu sou misuꞌulineꞌi no anu mimii sou vasimenge. \v 28 La sou eni alailixu suꞌuli ꞌo, mo lexe melo alai aꞌitalonu noxiꞌa ukalu xe iliꞌi lexe eni alai ne Sipeini, la sou eni apolo uneꞌe loxo noxinge mo amaisinge tei o, xe ukalu la sou eni alai. \v 29 \x + \xo 15:29 \xt Rom 1:11\x*La eni elavusou lexe eni aneꞌe noxinge, la alualu e noxou Kalisito muxolu noxilo ꞌo ne uꞌanaꞌana noxinge manina. \p \v 30 \x + \xo 15:30 \xt 2Ko 1:11; Kol 4:3; 2Te 3:1\x*La sou vaikala pekiaꞌu noxilo ulai noxinge ngingi ta vivilo aloxo ꞌo, ngasuꞌulileli mo nengeꞌa tapita sou takilaka pekiaꞌu silo ulai noxou Lataua sou usuꞌulileli. Xo nenge temuxaxu tanenge noxou Tila noxinge Iesu Kalisito mo Uleenu Tavuna muxalixu ꞌilixo sou tanengexaꞌa ta menexinge muxolu no nano no oponenge. \v 31 Ngakilakasilo mo sou eni alai ne Ielusalemu, la ta mitema noxou Lataua ane mixolu ne iꞌosa sou inoꞌu suꞌuli maꞌia noxilo. Mo ngakilakasilo sou Lataua uꞌumeleli no avoꞌa ta Iutaia moseꞌi e ilavusou imuxaxu taneꞌi noxou Lataua uasi. \v 32 Mo lexe masaxa noxou Lataua, la eni aꞌosa manina no mine eni aneꞌe amaisinge, la nengeꞌa taxolu sevile mo amaꞌila mo anoꞌu xavi la. \v 33 Eni akilaka lexe opo seꞌisisi noxou Lataua uxolu noxinge latala ukalusi utotomu mo kaluxu uasi. Manina. \c 16 \s1 Paulo Musovanu Aso Laixe Mulai Noxiꞌa ta Mitema Tavuꞌalo \p \v 1 Eni emasaxa lexe ngingi ngaꞌoxonu laixe noxie vivinge Vipi. Ane sema ne utotomu la ixaxai sou isuꞌulinu lalotu no nano no tuala tila ne Senikilia. \v 2 La sou lexe ane ilai ixali noxinge, la eni emasaxa lexe nganoꞌe ineꞌe ngongiꞌa ngaxolu loxo nenge nengeꞌa noxou Tila, mo ngasexelaxe no anu ꞌilixo noxinge nenge ta mitema noxou Lataua. Mo lexe tuꞌumaxu vile noxie, la ngingi ngasuꞌuline, xo ane misuꞌusuꞌulineꞌi ta mitema tavuꞌalo mo misuꞌulileli kalumo. \p \v 3 \x + \xo 16:3 \xt Apo 18:2\x*Eni emasaxa lexe ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxie Pilisila xe mulue Akuila. Aneꞌi ta menexilo e nexi noxiꞌa texaxai tepita no anu xaixai noxou Kalisito Iesu. \v 4 Aneꞌi ilou misuꞌulileli laixe, xe ta mitema iꞌoxo lexe iveꞌaxu suꞌuli ne, la aneꞌi ilou iꞌume uasi. La sou eni amasaxa lexe alemolu laixe noxiꞌa ilou, ia enisisi uasi, aneꞌi ta temanu lalotu no tuatuala noxiꞌa ta mitema ane aneꞌi ta Iutaia uasi ne, oponeꞌi kalumo aloxo ne. \v 5 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxiꞌa ta temanu lalotu e ilavusou ipita no tani noxiꞌa ilou kalumo. Mo ngasovanu aso laixe noxilo kalumo ulai noxou vivilo e Epainetusi e eni emasaxau musuku. Anu anusisi muxiunu maulixu mo mumuxaxu tanu noxou Kalisito tei noxiꞌa ta mitema mukalusi no xalee lia tila ne Asia. \v 6 Mo ngasovanu aso laixe tatila noxilo ulai noxie Malia kalumo. Xo ane miꞌoxonu xaixai tatila manina sou misuꞌulingengi. \v 7 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxiꞌa Anitolonikusi ilou Iuniasi kalumo. Ta tulaleli ta tamei ne nexi noxiꞌa tekei texolu no nano no taasou navunavu. Aneꞌi ilou ualaisiꞌa muuliuli noxiꞌa ta mitema sou xaixai noxou Lataua. Mo aneꞌi ilou mimuxaxu taneꞌi noxou Kalisito tei noxilo. \v 8 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxou Amipiliatusi anu menexilo no anu ꞌilixo noxou Kalisito. \v 9 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxou Ulivanusi anu nenge menexinge no anu xaixai noxou Kalisito. Mo ngasovanu aso laixe noxilo kalumo ulai noxou Sitakisi anu menexilo eni emasaxau manina. \v 10 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxou Apelisi kalumo. Anu itema vile e ta mitema ilemolu lexe anu itema sou umulimulinu Kalisito laixe. Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxiꞌa Alisitovulusi iloꞌa aneꞌi ane ixoxolu no tani noxou. \v 11 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxou tulaleli Elotioni, mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxiꞌa aneꞌi ane ixoxolu no tani noxou Nasisusi kalumo. Aneꞌi ta mitema noxou Tila. \v 12 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxiꞌa Tilipina ilee Tiliposa, aneꞌi ta sema ta tamei ilavusou ixaxai xavineꞌi manina no anu xaixai noxou Tila. Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxie Pesisi, ane sema vile ilavusou ixaxai xaviine no anu xaixai noxou Tila kalumo. \v 13 \x + \xo 16:13 \xt Mak 15:21\x*Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxou Luvusi, anu itema laixe no anu xaixai noxou Tila, mo ulai noxie nenu, e ane loxo nenilo kalumo. \v 14 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxou Asinikilitusi mo Pelexoni mo Elemesi mo Patalovaisi mo Elemasi, xe ulai noxiꞌa ta vivilo e aneꞌi iloꞌa ixoxolu. \v 15 Mo ngasovanu aso laixe noxilo ulai noxou Piloloxusi mo Iulia mo Neliusi ilee vimou mo Olinipasi xe ta mitema noxou Lataua e aneꞌi iloꞌa ixoxolu ipita ne. \v 16 \x + \xo 16:16 \xt 1Ko 16:20; 1Pi 5:14\x*Mo ta temanu lalotu noxou Kalisito lai ꞌo misovanu aso laixe kalumo ulai noxinge. Mo ngingi ukalusi ne ngasexelangenge ngatongatoꞌo no anu ꞌilixo noxinge nenge ta mitema noxou Lataua. \p \v 17 \x + \xo 16:17 \xt Mat 7:15; Tit 3:10\x*Ioxe, eni peletoto pekiaꞌu noxilo ulai noxinge ta vivilo ne aloxo ꞌo, ngalaxaꞌingengi laixe noxiꞌa ta mitema seꞌi no taingengi. Aneꞌi maasi la ipupuiou vaikala e ngingi ngenoꞌu ne, la ixalixu mamulo xe valavala. La sou ngaxolu vaꞌaxu noxiꞌa ta mitema aloxo ne. \v 18 \x + \xo 16:18 \xt Pil 3:19; 2Pi 2:3\x*Xo ta mitema ane iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo aloxo ne, ilavusou iꞌoxonu xaixai noxou Tila noxinge Kalisito uasi, aneꞌi ilavusou imulinu masaxa no anu vasimeꞌasi. Mo aneꞌi ilavusou iꞌoxonu vaikala soxu e lailaixe manina, mo iꞌoxonu vaikala tuꞌatuꞌaxu la iꞌoxonu loloxaꞌa aneꞌi ane ilavu laixe malaxo uasi. \v 19 \x + \xo 16:19 \xt Rom 1:8; 1Ko 14:20\x*Xo ngingi ngalavusou ngamulimulinu vaikala noxou Lataua laixe, la aꞌalosinge muiaveiave mulai no tuatuala mukalu mo ta mitema milomusou, la muꞌoxoleli eni eꞌosa manina noxinge. Ia eni emasaxa lexe ngingi ngalavu laixe no anu ꞌilixo laixe xe ꞌilixo masua la ngaꞌume no anu. \v 20 \x + \xo 16:20 \xt Tav 3:15\x*Mo anu voxo ꞌalaisi sou Lataua opo seꞌisisi uꞌoxongengi ngataxapalisou Satani uxolu no laangenge. Alauna noxou Tila noxinge Iesu uxolu noxinge. \p \v 21 \x + \xo 16:21 \xt Apo 16:1-2; 19:22; 20:4\x*Eni tangaxo Timoti e noxou texaxai tepita musovanu aso laixe ulai noxinge kalumo. Mo ta tulaleli Lukiosi mo Iasoni xe Sosipatele, aneꞌi kalumo misovanu aso laixe ulai noxinge. \v 22 Mo eni Tetiusi e ekaukavunu vaivaikala noxou Paulo ꞌo, esovanu aso laixe ulai noxinge kalumo no nano no anu ualasou Tila. \v 23 \x + \xo 16:23 \xt Apo 19:22; 1Ko 1:14\x*Mo Xaiosi kalumo musovanu aso laixe ulai noxinge. Anu itema ne eni axoxolu no taasou, nexi noxiꞌa ta temanu lalotu mukalusi. Mo Elasito, anu itema sou usaxilaꞌu lamoli noxou kisou tuala tila ne xe vivinge Kuatosi, aneꞌi ilou kalumo misovanu aso laixe ulai noxinge. \v 24 Alauna noxou Tila noxinge Iesu Kalisito uxolu noxinge ukalusi utotomu. Manina. \p \v 25 \x + \xo 16:25 \xt Rom 1:5; Ep 1:9; 3:5, 9; Kol 1:26\x*Ioxe, nenge taꞌitinu Lataua ualasou, xo Anusisi mumomomo sou uꞌoxongengi ngatulu pekiaꞌinge, mo ngamuxaxu tangengi manina no anu aꞌalo laixe sou Iesu Kalisito e eni eaꞌalomengixu. Xo vaikala ne mutalume tatei ia vaimomo ꞌo ne a muxali lamana ne. \v 26 Mo vaimomo ꞌo ne anu mulamana avile, mo no anu vaivaikala noxiꞌa ta mitema sou palomatana e mikaukavunu ne, sou Lataua e kaluxu uasi ne mivikalanexi lexe nexi talai taaꞌaloiꞌa ta mitema no anu vaivaikala noxiꞌa ne. Mo sou ta mitema no tuatuala ukalusi ilavusou xe ilamana, la imuxaxu taneꞌi noxou Lataua xe imulinu ꞌiliꞌilixo e Anu umasaxau. \v 27 Manina misevile, Lataua laixe Anusisi lavulavu noxou mutila manina. La sou laixe lexe nenge taxolu mo tanenge umulinu mimii ta tatila e Anu muꞌoxonu no avolu Iesu Kalisito ne. Lexe nenge tanenge umulinu laixe, la nenge taꞌitinu Lataua ualasou utotomu mo kaluxu uasi. Manina.