\id MRK - Pele-Ata Genesis, Jonah and New Testament [ata] -Papua New Guinea 2009 (DBL -2014) \h MALUKO \toc1 Aꞌalo Laixe Noxou Iesu Kalisito Ane Maluko Mukaukavunu \toc2 Maluko \toc3 Mak \mt2 AꞌALO LAIXE NOXOU IESU KALISITO ANE \mt1 MALUKO \mt2 MUKAUKAVUNU \imt1 Vaikala lamana \ip Aꞌalo laixe ane Maluko mukaukavu ne anu musokou aꞌalo noxou lexe, “Aꞌalo laixe ane ꞌo ne, anu aꞌalosou Iesu Kalisito, anu Lataua ꞌOlu.” No anu aꞌalo ane ꞌo la nenge tamaisou xavi no anu xaixai noxou. Nenge tamisou xavi no anu aꞌalo noxou no mine mulosiꞌa ta mitema lavulavu no anu vaikala noxou Lataua, xe xavi no mine mukusaiꞌa ta uleenu ta masumasua, xe no mine mululusou susu noxiꞌa ta mitema. Iesu anu molu mulemolu lexe, “Anu Itema ꞌOlu.” Mo Anu muvikala lexe Anu muneꞌe muꞌitalonu maulixu sou ulotoneꞌi ta mitema ilivu no anu susu. \ip No anu aꞌalo noxou Maluko, la anu muaꞌalo muisalili no anu xaixai noxou Iesusi, ia uaꞌalo tavuꞌalo no anu vaivaikala noxou xe aꞌalo noxou e mulosieꞌi ta mitema no anu uasi. Xe iliꞌi la Maluko muaꞌaloxu Ioanesi itema sou uꞌulosiꞌa ta mitema sevile xe aꞌalosou Iesu mulai la Satani mutovonu. Anu muaꞌalo aloxo ne mukalu la mulai muaꞌaloxu xaixai noxou Iesu sou mupamaulineꞌi ta mitema xe mulosieꞌi ta mitema lavulavu. Tei la ta molomolo noxou Iesu ilavusou Iesu laixe uasi, ia no mine iloꞌa mixolu maxuveeni la sou aneꞌi misoko sou milavusou laixe. Ia aneꞌi ane imasaxau Iesu uasi ne taneꞌi masuau mo iꞌoxonu masuanu. Xe no anu mautunu ta tamei sou ukalusou aꞌalo, la muaꞌaloxu mii maꞌia muxali noxou Iesu no anu voxo kalukaluxusou no lialia ꞌo. Mii mutila ane ta mitema mivau musoli xe mililixu teitexi no ovu valautu ilou voxo sou Anu mutulu mumauli la. \iot Aꞌalo muai no nano aloxo ꞌo \io1 Aꞌalo laixe musokou 1:1-13 \io1 Xaixai noxou Iesu ne Xalilaia 1:14–9:50 \io1 Iesu mulutu ne Xalilaia sou mulai ne Ielusalemu 10:1-52 \io1 Voxo kaluxusou noxou Iesu xe mii maꞌia muxali no ale ne Ielusalemu 11:1–15:47 \io1 Aꞌalosou Iesu mutulu no anu soli 16:1-8 \io1 Iesu mupalapalaꞌa xe mukalu la mulivu mulai teitexi 16:9-20 \c 1 \s1 Ioanesi Muaꞌaloxu Vaikala \r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Ioa 1:19-28) \p \v 1 Tavaꞌu aꞌalo laixe sou Iesu Kalisito, Lataua ꞌOlu ne, Anu muxali tatei aloxo ꞌo. \v 2 \x + \xo 1:2 \xt Mal 3:1\x*Aisaia, itema sou palomatana ne, anu mukaukavu aloxo ꞌo, \q1 “Ngalomu, eni apalusou itema vile sou upalaꞌalixu vaikala noxilo \q2 mo uuli noxine sou upaipounu voteꞌisine.” \p \v 3 \x + \xo 1:3 \xt Ais 40:3\x*“Itema vile uꞌavaꞌava no xalee lia vitanisi aloxo ꞌo, \q1 ‘Ngalalaxiinu voteꞌisou IAUE, mo ngamomosou kalumo.’” \p \v 4 \x + \xo 1:4 \xt Apo 13:24; 19:4\x*La sou itema e ualasou lexe Ioanesi ne, anu muxali no xalee lia vitanisi. Anu muvikala pekiaꞌu mulai noxiꞌa ta mitema lexe ixiu oponeꞌi, mo sou anu uꞌulosiꞌa. La sou Lataua uxiu tumalouu ꞌiliꞌilixo masumasua noxiꞌa ne. \v 5 Ta mitema sou xalee lia tila ne Iutaia mo tuala tila ne Ielusalemu ne, mineꞌe noxou mukalusi, sou mivikala lamana no anu ꞌiliꞌilixoneꞌi vilevilesi, la sou anu Ioanesi muꞌulosiꞌa no lexa ne Ioridani. \v 6 \x + \xo 1:6 \xt 2Ta 1:8; Mat 11:8\x*Ioanesi ne, musakii kameli laxusou sou mutaluxu vasimolu xe muutupokoxu no anu bulumakau sosou. ꞌAniꞌanixu ane musiaꞌe taula ilou unuxu lexaxu. \v 7 \x + \xo 1:7 \xt Apo 13:25\x*Anu muvikala aloxo ꞌo, “Eni euli ꞌo, ia Anu ane uiliꞌi noxilo ne, Anu xaviinu muuli noxilo mo eni amomomo sou alulusou lamotasou siovexu tavaꞌu uasi. Xo eni amitema vitanisi. \v 8 Eni aꞌulosinge no anu lexasi, ia Anu uꞌulosinge no anu Uleenu Tavuna.” \s1 Ioanesi Muꞌulosou Iesu Mukalu, La sou Tovotovo Muxali Noxou \r (Mat 3:13–4:11; Luk 3:21-22) \p \v 9 No anu imamaa ane ne, la Iesu muꞌumesou tualasou ne Naseleti no xalee lia tila ne Xalilaia sou mununa muxali no lexa ne Ioridani. La sou Ioanesi muꞌulosou. \fig |alt="Jesus with dove descending on him" src="CN01656b.TIF" size="col" loc="Mrk 1:9" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Maluko 1:9" \fig* \v 10 Xe muꞌulo mukalu ia muxali mutelo no lexa loxoꞌu, la alaxu vilesisi, mumaisou opo loxotolo mukisi la Uleenu muvava muluꞌe loxo ngiala kuau sou muxolu noxou. \v 11 \x + \xo 1:11 \xt Lex 2:7; Ais 42:1; Mat 12:18; Mak 9:7\x*La mulomusou ꞌava molu no opo loxotolo, muvikala aloxo ꞌo, “Eni ꞌalixeni ane nini, amasaxaine misevile mo opoleli muꞌosasine misevile.” \p \v 12 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la Uleenu Tavuna mulutulixu sou mulailixu no xalee lia vitanisi. \v 13 \x + \xo 1:13 \xt Lex 91:11-13\x*Mulai muxolu ane voxo mavulovexa tamiꞌa, la Satani mutovonu. Mulai iloꞌa ta mimii iouiou ane ta vova mixolu ane, ia ta angelo mineꞌe sou misaxilaꞌu. \s1 Iesu Muꞌavaliꞌa ta Molomolou \r (Mat 4:12-17; Luk 4:14-15) \p \v 14 \x + \xo 1:14 \xt Mak 6:17\x*Xe iliꞌi no voxo ane aneꞌi mitetelisou Ioanesi sou milai miꞌunalailixu mo mitatuxu no taasou navunavu, la Iesu mulivu mutoꞌo ne Xalilaia sou muaꞌaloxu aꞌalo laixe noxou Lataua, \v 15 \x + \xo 1:15 \xt Mat 3:2\x*la muvikala aloxo ꞌo, “Voxo ane ne a muxali ꞌo, mo saxisaxilaꞌu noxou Lataua a muneꞌe ꞌalai mukalu. Ngaxiu opongengi mo ngamuxamuxaxu tangengi no anu aꞌalo laixe noxou Lataua.” \p \v 16 No voxo vile, la Iesu mumuamuaꞌi no paꞌumolu kupa ne Xalilaia, la mumaisou itema vile ualasou lexe Saimoni ilou vimou Andeleasi ikakae, xo aneꞌi ilou ta mitema sou ikaeneꞌi ta sinana. \v 17 Xe muavuti la muvikalaneꞌi ilou aloxo ꞌo, “Nganeꞌe mo ngamulileli, mo sou eni alosinge lavulavu sou ngalapuneꞌi ta mitema.” \fig |alt="fishermen and net" src="LB00212B.TIF" size="col" loc="Mrk 1:17" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Maluko 1:17" \fig* \v 18 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la ilou miꞌumesou kaexaꞌa mukalusi muai ne, ia ilou milutu sou mimulinu. \p \v 19 Xe mulutu sou mumuamuaꞌi musuku mulai sevile la, la mumaisiꞌa Iakovo ilou vimou Ioanesi ioloonu kaexaꞌa ilou. \v 20 La uvoovoxo la uasi. Muavuti sou muꞌavaliꞌa ilou la. Xe ilou miavuti la miꞌumesou mamiꞌa Sevetaio iloꞌa ta mitema sou xaixai noxou no uaxa ne, ia aneꞌi ilou milutu sou mimulinu Iesu. \s1 Iesu Mukusau Uleenu Vile Masua Muxolu Noxou Itema Vile \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Aneꞌi milutu sou milai no tuala ne Kapenaumu. Mixali mixolu, la anu voxo Tavuna muxalisiꞌa. La sou Iesu muꞌunalai no taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia sou musoko mulosiꞌa ta mitema lavulavu. \v 22 \x + \xo 1:22 \xt Mat 7:28-29\x*Xe ta mitema milomusou vaivaikala noxou, la mikuluke misevile. Xo Anu mulosiꞌa lavulavu ne loxo itema vile tatila vaikalau, ia loxo vaikala noxiꞌa ta mitema sou lapuloto uasi. \v 23 Alaxu vilesisi ꞌo, la itema vile no nixi no taiineꞌi ne, uleenu vile masua muxoo noxou, la muavuti sou muꞌava aloxo ꞌo, \v 24 \x + \xo 1:24 \xt Mak 5:7\x*“Iesu, nini itema sie Nasaleti. Neneꞌe ꞌo sou naꞌoxonu maꞌia noxixe? Neneꞌe ꞌo sou lexe nakalusixe? Eni elavu lexe nini itema e Lataua musosovosine lexe nini Anu naꞌu ꞌole ane.” \p \v 25 Xe Iesu mulomu aloxo ne, la muavuti sou mukaitolonu aloxo ꞌo, “Naxolu tasiau! Mo naxexesou itema ne!” \v 26 \x + \xo 1:26 \xt Mak 9:26\x*Xe uleenu masua ne, muavuti la muꞌumuꞌumunu itema ne xe muungaunga, la sou muxexesou. \p \v 27 Xe ta mitema mimalei aloxo ne, la mikuluke la mitalitaliꞌisiꞌa ngatongatoꞌo aloxo ꞌo, “Nenge mii maꞌia ane muxali loxo ꞌo? Nenge telavu lexe lavulavu noxou ne, mii alavua mo Anu xaviinu misevile. Xo Anu mupalusiꞌa ta uleenu masua ꞌo la milomuxusi.” \v 28 \x + \xo 1:28 \xt Mat 4:24\x*Alaxu vilesisi ꞌo, la aꞌalo sou Iesu ne milai miaꞌaloxu no xalee lia tila ne Xalilaia mukalusi. \s1 Iesu Mupamaulineꞌi ta Mitema Tavuꞌalo \r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41) \p \v 29 Xe milaa miuatu no taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia ne, la milai avilesi no tani noxou Saimoni ilou Andeleasi. Iakovo ilou Ioanesi kalumo ne mimulinu sou iloꞌa milai. \v 30 Milai mixali, la Saimoni leuanu ne a iai no luu, xo pipiena muꞌoxone la vasimele ialuxu. Alaxu vilesisi, la mivikalanu Iesu lexe ane mipipiena. \v 31 Xe Anu muavuti la mulai noxie sou mukasi vaxa no avole, io sou mutulusie. Xe pipiena ne muxexesie, la sou ane mitulu sou mixutuxuxaꞌa laꞌilali. \p \v 32 Xe no ꞌoloꞌolovoxo no mine aso uluꞌelai, la ta mitema minoꞌa aneꞌi ane vovolea iouiou muꞌoxoneꞌi mo aneꞌi ane ta uleenu masumasua mixoo noxiꞌa sou mineꞌeneꞌi noxou. \v 33 Ta mitema no tuala ane ne, mineꞌe mukalusi mole no ale no aitengaxu tani ne aneꞌisi. \v 34 \x + \xo 1:34 \xt Mak 3:10-12\x*La sou Anu mupamaulineꞌi aneꞌi tavuꞌalo e vovolea iouiou muꞌoxoneꞌi ne, xe mukusaiꞌa ta uleenu masua noxiꞌa xalee seꞌi. Ia ta uleenu masua ne milavusou Iesu, la sou Iesu iou muvaxa noxiꞌa la muvikalaneꞌi lexe mamu sou ivivikala lexe Anu ꞌei. \s1 Iesu Mulinga Mulai Noxou Momu \p \v 35 \x + \xo 1:35 \xt Mat 14:23; Mak 6:46\x*Xe no kakau no mine lamana upau lailaixe uao, la Iesu mulaa sou mulai mulinga no xalee tani vile e ta mitema seꞌi ixolu no anu uasi. \v 36 La sou Saimoni iloꞌa ta menexu, milutu sou milai mikamulinu. \v 37 Xe mixalisou la mivikalanu aloxo ꞌo, “Ta mitema te tavuꞌalo ꞌa ikakamulineni!” \p \v 38 Xe Anu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ioxe, nengeꞌa talai no xalee tuala seꞌi ane uxolu se ꞌalaꞌalai. Xo eni emasaxa lexe aaꞌaloxu aꞌalo noxou Lataua noxiꞌa kalumo. Xo xaixai e eni eneꞌe sou lexe aꞌoxonu ane.” \v 39 \x + \xo 1:39 \xt Mat 4:23; 9:35\x*La sou Anu muxixaoxao no xalexalee tuatuala no nano no xalee lia tila ne Xalilaia sou muaꞌalo no taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia xe mukusaiꞌa ta uleenu ta masumasua e mixolu noxiꞌa ta mitema. \s1 Iesu Mupamaulinu Itema E Vulukali Muꞌoxonu \r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Xe iliꞌi, la itema vile vulukali muꞌoxonu ne, muneꞌe noxou Iesu la muxolaꞌu tavaꞌu voꞌuxu mo mutangatulu no talaxu ka mulinga xaviinu sou lexe upamaulinu. La sou muvikalanu aloxo ꞌo, “Lexe nini nemasaxa, la napamaulileli mo eni axali malemalenga no iou Lataua.” \p \v 41 La sou Iesu tanuxu misevile la mukasi vaxa no vasimolu la muvikalanu aloxo ꞌo, “Eni emasaxa lexe nini naxali malemalenga.” \v 42 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la vulukali ne muxexesou avile, mole anu malemalenga. \p \v 43 Xe Iesu muavuti la mupalusou mupasipaa mulai, la mulosou vaikala pekiaꞌu aloxo ꞌo, \v 44 \x + \xo 1:44 \xt Liv 14:1-32\x* “Nalai, ia umomomo sou naaꞌalou evile no anu mii ane eni eꞌoxonu noxine ꞌo uasi manina. Ia nalai namaxainesi noxiꞌa ta ailiꞌi mo nalosiꞌa mii ane ulai noxou Lataua loxo Mosesi mulemolu sou napalaꞌalixu lexe nini nexali malemalenga no iou Lataua mukalu. Mo sou ta mitema imaisou, la ilavu lexe nini ane vasimene laixe mukalu.” \v 45 Ia, itema ne ulomu ua. Mulai ne la muaꞌaloiꞌaxu ta mitema mii maꞌia ane muxali noxou. Mole aꞌalo ne, ta mitema no xalexalee tuatuala milomusou mukalu. Tavaꞌu xo ta mitema milomusou aꞌalo ka mineꞌe noxou Iesu, la sou ane Iesu uꞌunalai no tuala vile mo iou upalaꞌa noxiꞌa ta mitema la ua. Uxoxolu no ale no xalexalee tani ane evile uxolu no anu uasi. Ia ta mitemasi ne, ilutu no xalexalee tuatuala vaꞌavaꞌaxu sou ineneꞌe noxou ukalusi. \c 2 \s1 Iesu Mupamaulinu Itema Vile Vasimolu Musoisoli \r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Ioxe, voxo seꞌi mukalu, la Iesu mulivu muneꞌe ne Kapenaumu la, sou mulai muxolu no tani vile. Xe ta mitema milavu aloxo ne, \v 2 la mixali mipita no nano no tani ne, mole tani ne muꞌanaꞌana mo no ale no aitenga ne, tani mutomu manina. Mineꞌe sou Anu muaꞌaꞌaloiꞌa no anu vaikala noxou Lataua. \v 3 Mineꞌe la ta mitema tamiꞌa noxiꞌa mitavulenu itema vile ne vasimolu musoisoli mukalu mo umomomo sou umuamuaꞌi uasi. \v 4 Tavaꞌu xo ta mitema te tavuꞌalo e mineꞌe mixali ne, la tani mutomu mukalu. La aneꞌi imomomo sou imuamuaꞌilixu ulai noxou Iesu uasi. La sou mitelailixu no tani e Iesu muxolu no anu ne laxaꞌu ka miꞌelixu taxa mumomomo noxou itema ne io, sou mitaloxolixu ilou luusou e muai no anu muluꞌe noxou Iesu. \fig |alt="paralytic" src="LB00305B.TIF" size="col" loc="Mrk 2:4" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Maluko 2:4" \fig* \v 5 Xe Iesu mumaisou mii ane ta mitema tamiꞌa ne miꞌoxo noxou menexiꞌa ne, la Anu mulavu lexe aneꞌi mimuxamuxaxu taneꞌi maninasou. La sou muavuti la muvikalanu itema e vasimolu musoisoli ne aloxo ꞌo, “Vivilo, eni exiu tumalilou ꞌiliꞌilixo masumasua noxine ne.” \p \v 6 No voxo ane ne, la ta mitema sou lapuloto seꞌi a italupexa ne, la milomusou Iesu muvikalanu itema ne, la xavutalaiꞌa muvikala lexe, \v 7 “Loxovaa ane itema ꞌo muꞌoxonu vaikala ane loxo ꞌo? Anu muvikala masua mulai noxou Lataua ne. ꞌEi ane umomomo sou uxiu tumalouu ꞌiliꞌilixo masumasua o? E, Lataua anusisi!” \p \v 8 Alaxu vilesisi ꞌo, la Iesu uleenu mulavusou xavutalaiꞌa. La sou Anu mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Loxovaa ane ngingi ngexavutala piena no anu mimii ane ꞌo? \v 9 Vaikala anevaa ane laixe sou eni alemolu ulai noxou itema e vasimolu musoisoli, sou lexe eni amaxaꞌu xavi noxilo? Eni avikalanu lexe ꞌiliꞌilixo masumasua noxou a exiu tumalilou ne, uasi? Eni avikalanu lexe utavulenu moꞌesou mo ulai? \v 10 Mo sou ngingi ngalavu lexe Itema ꞌOlu ne, Anu munoꞌu xavi kalumo sou uxaxai no lia ꞌo sou uxiunu tumalouu ꞌiliꞌilixo ane masumasua.” Xe muavuti la muvikalanu itema e muai no moꞌesou ne aloxo ꞌo, \v 11 “Avikalaneni, natulu mo nanoꞌu moꞌesine mo nalai no taasine.” \v 12 Xe itema muavauti no lia ꞌo, la mutulu sou munoꞌu moꞌesou alaxu vilesisi, la mulaa muuatu no ieꞌi aneꞌi latala ne, sou mulai. Aneꞌi latala ne, mimaisou la mikuluke manina la miꞌitinu Lataua ualasou. Mivikala aloxo ꞌo, “Nexi talavusou tamaisou mii vile loxo ꞌo tatei uasi!” \s1 Iesu Muꞌavalou Levi \r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Xe iliꞌi, la Iesu mulivu sou mulai no kupa paꞌumolu ne Xalilaia la. La ta mitema tavuꞌalo mineꞌe mixali noxou, la Anu muavuti sou muaꞌaloiꞌa no anu vaikala noxou Lataua. \v 14 Xe mumuamuaꞌi musuku mulai, la mumaisou itema vile ualasou lexe Levi, e Alipaio ꞌolu uxoxolu no nano no tani ane ta mitema iꞌuna xe iuatu no xalee lia tila ne Xalilaia, la ilea lamoli no anu, la muꞌavalou aloxo ꞌo, “Naneꞌe mo namulileli.” La sou Levi muavuti sou mumulinu. \p \v 15 Ilou milai mixali no taasou Levi, la sou aneꞌi iloꞌa Iesu mixolu sou miꞌani. Seꞌi noxiꞌa ne, aneꞌi ta mitema sou itaxusou lamoli moseꞌi aneꞌi ta mitema sou ilavusou iꞌoxonu ꞌilixo masumasua misevile xe ta molomolou Iesu kalumo. Aneꞌi ta mitema ane aloxo ne, tavuꞌalo noxiꞌa ilavusou imulinu Iesu utotomu. \v 16 \x + \xo 2:16 \xt Mat 11:19\x*Xe ta mitema sou lapuloto, aneꞌi ta Palisaio mimaisou Iesu iloꞌa ta mitema ane ilavusou iꞌoxonu ꞌilixo ane masumasua mo ta mitema sou itaxusou lamoli iꞌani ipita loxo ne, la mitaliꞌisiꞌa ta molomolou Iesu aloxo ꞌo, “Loxovaa ane Anu iloꞌa ta mitema sou itaxusou lamoli mo ta mitema ane ilavusou iꞌoxonu ꞌilixo masumasua iꞌani ipita loxo ne?” \p \v 17 Xe anu Iesu mulomu aloxo ne, la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Itema e pipiena uꞌoxonu uasi ne, umomomo sou ulai umaisou itema sou pamauli uasi. Ia itema ane pipiena uꞌoxonusi, anu ulai umaisou itema sou pamauli. Anu aloxo ne, la sou eni eneꞌe ꞌo sou aꞌavaliꞌa ta mitema mulapu uasi, eni eneꞌe ꞌo sou aꞌavaliꞌa ta mitema ane ilavusou iꞌoxonu ꞌilixo masumasua.” \s1 Talitaliꞌisou Pelemu \r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Alaxu vile, la ta molomolou Ioanesi xe noxiꞌa ta Palisaio ipepelemu. La sou ta mitema seꞌi mineꞌe noxou Iesu, la mitaliꞌisou aloxo ꞌo, “Loxovaa la ta molomolou Ioanesi mo noxiꞌa ta Palisaio a ipepelemu, ia ta noxine uasi ꞌo?” \p \v 19 Xe Anu muavuti la mukolinu taliꞌiiꞌa aloxo ꞌo, “Ia xo lexe, itema vile utaulaꞌi alavua loxo vaimomo ꞌo, la ta minuminu e mineꞌe sou mimaisouxu taulaꞌixu ne, umomomo sou ipelemu? Uasi, aneꞌi iꞌani. Voxo ane anu itema e utaulaꞌi a iloꞌa ixoxolu ne ꞌo, la aneꞌi umomomo sou ipelemu sou laꞌilali uasi. \v 20 Ia lexe no voxo ane aneꞌi inoꞌu itema e mutaulaꞌi alavua ulai, ia iloꞌa ixolu la uasi, la sou no voxo ane ne, aneꞌi ipelemu sou iꞌou laꞌilali ua. \p \v 21 Itema vile umomomo sou unoꞌu lavalava xasixu sevile alavua, ka ulai usimenu vaxa no anu ane mamuxanu mukakaa ne uasi. Xo lexe anu uꞌoxo aloxo ne, xe lavalava xasixu alavua ne utaxulapu la ukakaa lavalava ane mamuxanu ne uꞌokinu la. \v 22 Mo itema vile umomomo sou utau uaini alavua uꞌuna no anu uaini vexasou ane mamuxanu uasi. Xo lexe anu uꞌoxo aloxo ne, la uaini ne upaunoxu vexasou mamuxanu, la uaini ilou vexasou ne masua avile. Uasi, anu utau uaini alavua ne, uꞌuna no anu vexasou alavuasi.” \s1 Miꞌelexu Ame Temanu no Voxo Tavuna \r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 No voxo Tavuna vile, la Iesu iloꞌa ta molomolou milai mimuamuaꞌi no nano no xai sou ame. Iloꞌa mimuamuaꞌi milalai, la ta molomolou misoko sou miꞌelexu ame temanu seꞌi. \v 24 \x + \xo 2:24 \xt Lap 23:25\x*Xe ta Palisaio mimaisiꞌa la mitaliꞌisou Iesu aloxo ꞌo, “Ae, loxovaa ane ta molomolomeni ꞌo miꞌoxonu ꞌilixo ane umomomo sou taꞌoxonu uasi no voxo Tavuna loxo ꞌo?” \p \v 25 \x + \xo 2:25 \xt 1Sa 21:1-6\x*Xe Anu muavuti la mukolinu taliꞌiiꞌa aloxo ꞌo, “Xo loxovaa, ngaitisou aꞌalo sou Deviti iloꞌa ta mitema noxou uasi? Aneꞌi xaꞌa laꞌilali sou inoꞌu uasi xe misolixaꞌa, la miꞌoxo maꞌi? \v 26 \x + \xo 2:26 \xt Liv 24:5-9\x*No tauu ie ane itema vile ualasou lexe Aviata muxolu loxo kisiꞌa ta ailiꞌi, la anu Deviti ne mulai muꞌunalai no taasou Lataua ne, sou munoꞌu laꞌilali noxou Lataua sou iloꞌa ta mitemau minoꞌu. Laꞌilali ane ne, umomomo sou ta mitema vitanisi iꞌou uasi. Ta ailiꞌi aloxo Aviata ne, imomomo sou iꞌou.” \p \v 27 \x + \xo 2:27 \xt Lap 5:14\x*Xe muavuti la muvikalaneꞌi la aloxo ꞌo, “Voxo Tavuna ne, Lataua musosovosou sou usuꞌulineꞌi ta mitema, ia sou ta mitema isuꞌulinu voxo Tavuna uasi. \v 28 La sou Itema ꞌOlusi ne, Anu mutila manina misevile no anu voxo Tavuna ne.” \c 3 \s1 Iesu Mupamaulinu Itema E Avolu Musoisoli (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Xe alaxu vile la, la Iesu mulai muꞌunalai no taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia. La itema vile avolu musoli ne ꞌa, iloꞌa ixoxolu no nano. \v 2 Ta mitema seꞌi noxiꞌa ne, ikakamuli voteꞌi sou itulusou Iesu no anu vaivaikala. Aneꞌi mineꞌe sou iutiou sou imalei lexe anu upamaulinu itema ne no voxo Tavuna ne. \v 3 Xe Iesu muavuti la muvikala itema e avolu musoisoli ne aloxo ꞌo, “Naneꞌe mo natulu no talaxaꞌa ta mitema latala ꞌo.” \p \v 4 \x + \xo 3:4 \xt Luk 14:3\x*Xe itema ne, muneꞌe mutulu mukalu la Iesu mutaliꞌisiꞌa ta mitema ne aloxo ꞌo, “Voteꞌi anevaa ane laixe sou tamulinu lapuloto sou voxo Tavuna ꞌo? Anu laixe sou taꞌoxonu ꞌilixo laixe, uasi? Laixe sou taꞌoxonu ꞌilixo masua? Anu laixe sou tapamauli itema, uasi? Laixe sou tavaꞌu itema usoli?” Anu mutaliꞌisiꞌa aloxo ne, ia aneꞌi ivikala vile uasi, mixolu tasiausi. \p \v 5 Xe Anu laꞌiaxu, la iou muitisiꞌa mukalusi. Io tanu liliꞌa misevile xo aneꞌi oponeꞌi pekiaꞌu, la sou muvikalanu itema ne aloxo ꞌo, “Namexiinu avone uuatu!” Xe anu mumexii avolu muuatu la avolu ne muxali laixe la. \v 6 \x + \xo 3:6 \xt Mat 22:15-16\x*Xe alaxu vilesisi ꞌo, la ta Palisaio miavuti milaalaa sou milai iloꞌa ta mitema noxou Elodesi mipita sou mivivikala sou ikamuli voteꞌi sou itetelisou Iesu sou ivau. \s1 Ta Mitema Tavuꞌalo Mipita no Kupa Paꞌumolu \p \v 7 Xe Iesu muavuti la iloꞌa ta molomolo noxou ne, misuku no tuala ane ne, sou milai loxo no kupa ne Xalilaia. La ta mitema sie Xalilaia tavuꞌalo misevile mimulinu. \v 8 Ta mitema milomusou aꞌalosou xaixai e Anu muꞌoxonu, la tavuꞌalo misevile mineꞌe mixali noxou. Meꞌa loxo ne Iutaia mo ne Ielusalemu mo ne Idumaia mo no xalee lia mulai loxo taxisaꞌisie lexa ne Ioridani ia xalee vile ne. Xe ta mitema tavuꞌalo mixolu ꞌalaꞌalai no tuala ne Taia ilee Saidoni ne mineꞌe mukalusi. \v 9 Tavaꞌu xo ta mitema tavuꞌalo misevile mineneꞌe, la Anu muvikalaneꞌi ta molomolou lexe inoꞌu uaxa vile sou uneꞌe uai lumamo sou Anu utelai uxolu no anu. Xo mamu lexe aneꞌi ineꞌe ipita la isounu. \v 10 \x + \xo 3:10 \xt Mat 14:36\x*Xo Anu mupamaulineꞌi ta mitema tavuꞌalo, la sou aneꞌi ane pipiena iouiou muꞌoxoneꞌi ne, isousouneꞌi ta menexiꞌa sou ikasou. \v 11 \x + \xo 3:11 \xt Luk 4:41\x*Xe aneꞌi ane ta uleenu masua ixoo noxiꞌa imaisou Iesu, la itangatulu uluꞌelai no tavaꞌu, io sou iꞌava aloxo ꞌo, “Nini ꞌo ne, nini Lataua ꞌOlu manina.” \v 12 \x + \xo 3:12 \xt Mak 1:34\x*Ia Anu Iesu muvikala pekiaꞌu mulai noxiꞌa lexe mamu sou ilai ivikala lamana lexe Anu ꞌei manina. \s1 Iesu Musosovosiꞌa ta Mitema sou Xaixai Noxou \r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Xe iliꞌi, la Iesu mutelai no laxaꞌilu vile sou muꞌavaliꞌa aneꞌi ta mitema ane anu mumasaxaiꞌa, la sou aneꞌi mineꞌe mixali noxou. \v 14 Anu muꞌavaliꞌa mavulovexa vile mo mulelia tamei, la sou mumoxoꞌa lexe aneꞌi ta mitema sou xaixai noxou, sou lexe ixoo ꞌalai noxou mo Anu upalupalusiꞌa ilai no tuatuala sou iaꞌaloxu vaikala noxou Lataua, \v 15 mo ulosiꞌa xavi kalumo sou ikusaiꞌa ta uleenu masua. \v 16 \x + \xo 3:16 \xt Ioa 1:42\x*Aneꞌi e mavulovexa vile mo mulelia tamei Anu musosovosiꞌa ne, ualaualasiꞌa aloxo ꞌo. Vile noxiꞌa ane Saimoni e Iesu mumoxoꞌu ualasou vile lexe Pita. \v 17 \x + \xo 3:17 \xt Luk 9:54\x*Xe tameisiꞌa ilou tatalusiꞌa ane Iakovo, ilou vimou Ioanesi e Sevetaio ta ꞌolu. Iesu mumoxoꞌa ilou kalumo lexe Voanelexesi. Uala ane ne, laaxu lexe Leleꞌe ta ꞌolu. \v 18 Xe seꞌi noxiꞌa ane Andeleasi mo Pilipi mo Vatolomaio mo Mataio ilou Tomasi mo Iakovo e Alipaio ꞌolu mo Tataio mo Saimoni anu itema vile noxiꞌa ta mitema ane ixavutala lexe aneꞌi meꞌa isaxilaꞌu tualasiꞌa, \v 19 mo Iudasi Isikarioti, anu e muꞌitalonu Iesu no avoꞌa ta mitema sou mivau. \s1 Iesu Xe Velesevulu \r (Mat 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Xe Iesu mulivu muneꞌe sou muꞌunalai no tani la, la ta mitema tapiena misevile mineꞌe mipita noxou, la mole anu iloꞌa ta molomolo noxou ne, umomomo sou iꞌani la ua. \v 21 Xe ta minuminu milomusou aꞌalosou xaixai e Anu muꞌoxoꞌoxonu ne, la milutu mineꞌe mixali noxou sou lexe ilivulixu. Xo ta mitema mivikala lexe Anu muxovulaulau. \p \v 22 \x + \xo 3:22 \xt Mat 9:34; 10:25\x*Xe ta mitema sou lapuloto meꞌa loxo ne Ielusalemu mitoꞌo mixali, la mivikala lexe, “Velesevulu ane uxolu noxou ne, la sou ane anu ukukusaiꞌa ta uleenu masua no anu xavi noxou ne. Xo anu Velesevulu ne, anu tila noxiꞌa ta uleenu masua ane.” \p \v 23 Xe Iesu muavuti la muꞌavaliꞌa mineꞌe noxou sou muvikalaneꞌi no anu vaikala latilovo seꞌi aloxo ꞌo, “Loxovaa, Satani umomomo sou ukusau Satani? \v 24 Xe lexe tuala vile ta mitema sou ikalikalipalaneꞌi sou iꞌotoꞌoto ngatongatoꞌo noxiꞌa, la tuala ne umomomo sou utulu pekiaꞌu uasi. \v 25 Mo lexe tani vile ta mitemasou kalumo ne ikalikalipalaneꞌi sou iꞌotoꞌoto ngatongatoꞌo noxiꞌa, la ta mitema sou tani ane ne, xoluxoluxaꞌa ne laixe uasi. \v 26 Ia lexe Satani ne, iloꞌa ta mitemau iꞌotoꞌoto mo ikalipala la anu xaviinu uasisi. \v 27 Mo anu manina lexe itema vile umasaxa sou uꞌunalai no taasou itema sou xavi vile sou unoꞌu miumiu, la anu laixe lexe anu usakisakiinu itema sou xavi ne tei o, ka sou anu uꞌunalai sou upakali itema ne miumiu.” \v 28 Xe Iesu muvikala aloxo ne mukalu, la muavuti sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Eni avikalangengi manina musuku aloxo ꞌo, Lataua umomomo sou uxiu tumalouu ꞌiliꞌilixo masumasua mo vaivaikala masumasua noxiꞌa ta mitema ulai noxou. \v 29 Ia, anu ane uvikala masua ulai noxou Uleenu Tavuna ne, la Lataua umomomo sou uxiu tumalou vaimomo ꞌo mo iliꞌi uasisi manina. Susu noxou ne, uxolu avilesi.” \p \v 30 Iesu muvivikala mulai noxiꞌa aloxo ne, xo aneꞌi mivikala lexe uleenu masua vile ane uxolu noxou. \s1 Iesu Nenu Iloꞌa ta Vimovimou \r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 \x + \xo 3:31 \xt Mak 6:3; Ioa 2:12; Apo 1:14\x*Iesu uvivikalaneꞌi ta mitema aloxo ne, ia nenu iloꞌa ta vimovimou mineꞌe mo a itutulu no ale no tani e Anu uxoxolu no anu ne. Mineꞌe mitulu ane no ale nesi, ia mipalusou itema vile sou uꞌavalou lexe uneꞌe noxiꞌa. \v 32 Ta mitema tavuꞌalo te mineꞌe mitaꞌolu mixaliliiou ne a ixoxolu no lia, ia mivikalanu lexe, “Nenine iloꞌa ta vivine a ikakamulineni, mo a itutulu no ale.” \p \v 33 Xe Anu muavuti la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “ꞌEi ane nenilo iloꞌa ta vivilo ne?” \p \v 34 La muavuti sou iou muitisiꞌa ta mitema e itataꞌolu ixaliliiou ne ka muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngamaisou, nenilo iloꞌa ta vivilo aneꞌi ꞌa. \v 35 Aneꞌi ane lexe imulinu masaxa noxou Lataua, la eni nenilo mo vivilo mulu ilee vivilo sema ane.” \c 4 \s1 Vaikala Latilovo sou Itema Usuꞌa Ovu Ngiaxu \r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 \x + \xo 4:1 \xt Mak 3:7-9; Luk 5:1-3\x*Xe iliꞌi, la Iesu musukusou tuala mo tani e Anu muxoxolu no anu ne, io Anu musuku mulai no kupa ne Xalilaia sou musoko sou ulosieixu ta mitema lavulavu la. La ta mitema tavuꞌalo misevile mineꞌe mixali noxou mole mitaataasou, la sou Anu muiliꞌe mutelai no uaxa sou mutalupexa no anu, ia ta mitema mitaꞌolu no nano no kupa paꞌumolu. \v 2 \x + \xo 4:2 \xt Mat 13:34; Mak 4:33-34\x*Mulosiꞌa lavulavu no anu mii piena misevile. Lavulavu ane Anu mulosiꞌa ne, anu mulailixu no anu vaikala latilovo mukalusi. No nano no anu vaikala noxou ne, Anu muvikala aloxo ꞌo, \v 3 “Ngalomu! Itema vile mulai no xaixu sou usuꞌanu ovu ngiaxu, \fig |alt="sower" src="WA03841b.tif" size="col" loc="Mrk 4:3" copy="Illustration by Graham Wade © United Bible Societies, 1989." ref="Maluko 4:3" \fig* \v 4 la seꞌi mulapalapau no voteꞌi, la ta ngiala mineꞌe miꞌou mukalusi. \v 5 Xe seꞌi mulapalapau no lia lavolavoꞌo, la mupau palea xo lia ne muxolu se teitexisi. \v 6 Ia aso muiei, la muxalo alaxu vilesisi xo uliꞌuliꞌu ulai no lia manina uasi. \v 7 Seꞌi mulapalapau muluꞌe no xuxua tanutanu, xe muleme la xuxua ne mukupokuponu mole uneneꞌa ua. \v 8 Xe seꞌi ne, mulapalapau muluꞌe no lia ane laixe, la muleme muxali tila sou muneneꞌa. Seꞌi muxalixu ngiaxu mavulovexa tatalu, xe seꞌi itemaxu tatalu xe seꞌi la itemaxu taꞌuve.” \p \v 9 Iesu muvivikala latilovo mulai noxiꞌa ta mitema aloxo ne xe mukalu, la sou Anu muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Itema ane anu mulavu lexe anu sangalou a uxoxolu sou ulolomu no anu, la laixe lexe anu ulomusou vaikala ane ne no anu.” \p \v 10 Ta mitema milailai mukalu, ia Iesusi iloꞌa aneꞌi e mavulovexa vile mo mulelia tamei xe ta mitema seꞌi e iloꞌa ixoxolu ne, mineꞌe noxou sou mitaliꞌisou lexe tavaꞌu loxovaa la sou anu uvikala no anu vaikala latilovosi. \v 11 La sou Anu muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngingi ne, Lataua mulosiengixu laaxu vaikala mutalume sou saxisaxilaꞌu noxou. Ia ta mitema vaꞌaxu ilomusou vaivaikala latala ne no anu vaikala latilovosi. \v 12 \x + \xo 4:12 \xt Ais 6:9-10; Apo 28:26-27\x*Mo sou, \q1 ‘aneꞌi imamalei ia imaisou mii vile uasi, \q2 mo ilolomu ia ilavusou mii vile uasi, \q2 mo ixiunu oponeꞌi sou Lataua uxiu tumalouu ꞌiliꞌilixo masua noxiꞌa uasi!’” \p \v 13 Xe Anu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Vaikala latilovo e eni elemolu ꞌo, ulamana no xavutalamengi uasi? Ngingi ngaꞌoxo aloxo ne, la ngalavu no anu vaikala latilovo seꞌi laaxu a loxovaa? \v 14 Vaikala latilovo e eni elemolu ꞌo, anu laaxu aloxo ꞌo. Itema sou xai e musuꞌanu ovu ngiaxu ne, anu musuꞌanu vaikala noxou Lataua. \v 15 Vaikala ane anu musuꞌanu xe mulapau no voteꞌi ne, anu aloxo ta mitema ane milomusou vaikala noxou Lataua, ia Satani muneꞌe muxexenu vaikala ane Lataua mutounu no oponeꞌi alaxu vilesisi. \v 16 Xe vaikala ane anu musuꞌanu xe mulapau no lia ane lavolavoꞌo ne, anu aloxo ta mitema ane ilomusou vaikala noxou Lataua la ipasipaa sou inoꞌu xe iꞌosasou. \v 17 Ia tavaꞌu xo uliꞌuliꞌa uasi, la vaikala ne uxoo maxuveni uasi. Xe no voxo ane loxo tuꞌutuꞌumaxu seꞌi uxali noxiꞌa xo aneꞌi minoꞌu Lataua vaikalau no oponeꞌi, la aneꞌi ilapau alaxu vilesisi. \v 18 Xe vaikala ane anu musuꞌanu xe mulapau no xuxua tanu ne, anu loxo ta mitema ane ilomusou vaikala noxou Lataua ne, \v 19 \x + \xo 4:19 \xt Mat 19:23-24\x*ia aneꞌi ixavutala piena no anu mauli ilou xoluxolu no lia ꞌo, mo imasaxa lexe iꞌa lavuluti piena mo oponeꞌi uisuisuxu mimii iouiou, la sou anu mimii ane ne uvaꞌusou vaikalau Lataua la uneneꞌa uasi. \v 20 Ia vaikala ane musuꞌanu xe mulapau no lia ane laixe ne, anu loxo ta mitema ane ilomusou vaikala noxou Lataua, la inoꞌu mo itetelisou la ineneꞌa. Seꞌi muxalixu ngiaxu mavulovexa tatalu, xe seꞌi itemaxu tatalu, xe seꞌi la itemaxu taꞌuve.” \s1 Telu Utulu Teitexi no Valovalosou sou Ukaa \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 \x + \xo 4:21 \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x*Xe Anu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Loxovaa, ngingi nganeꞌenu telu sou ngatalumeiou no anu pupuni? Mo ngamulaxu no luu laaxu? Uasi, ngatulusou teitexi no valovalosou sou ukaa. \v 22 \x + \xo 4:22 \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x*Xo mii maꞌia ane mutalume ne, ulai iliꞌi la upalaꞌa. Xe mii maꞌia ane misuꞌasou mo mitalumeiou ne, ulai iliꞌi la upalaꞌa. \v 23 Lexe itema ane mulavu lexe anu sangalou a uxolu sou anu ulolomu no anu, la laixe lexe anu ulomusou vaikala ane ne no anu.” \p \v 24 \x + \xo 4:24 \xt Mat 7:2\x*Anu musolonu sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Vaikala maꞌia ane ngalomusou ne, ngalomusou laixe mo ngaxavutala no anu laixe. Mo mii maꞌia ane ngingi ngalosiꞌa ta mitema ne, ulai iliꞌi la ikolinu sou ilosinge, mo ilosinge seꞌi uai utelo no latanu la. \v 25 \x + \xo 4:25 \xt Mat 13:12; 25:29; Luk 19:26\x*Xe ꞌei ane iu mimii tavuꞌalo uai, la ilosou seꞌi uai utelo no latanu la. Ia ꞌei ane iu mimii se kituꞌasi, la ixexeenu noxou. \s1 Vaikala Latilovo sou Ame Ngiaxu Muleme Laixe \p \v 26 Xe muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Saxisaxilaꞌu noxou Lataua ne, anu aloxo itema vile utapunu ame ngiaxu no lia. \v 27 No ꞌolovoxo, la anu uai xe no kakau la anu utulu sou uꞌoxonu xaixai seꞌi no aso, ia ame ngiaxu e anu mutapunu ne, mupau mo muleme. Ia anu itema ne ulavusou lexe ame ngiaxu ne mupau mo muleme a loxovaa uasi. \v 28 Lia molusi muꞌoxonu ame ngiaxu ne muleme, la sou muneneꞌa. Ame ngiaxu ne muleme, la sou mumuxaxu aiinu xe ngiangiaxu, xe iliꞌi la sou temanu. \v 29 \x + \xo 4:29 \xt Ioe 3:13; Pal 14:15\x*Ia iliꞌi xe anu lingamo, la sou anu itema ne ulai uꞌelexu sou upitanu xo voxosou a muxali ne.” \s1 Vaikala Latilovo sou Masitati \r (Mat 13:31-32; Luk 13:18-19) \p \v 30 Xe Iesu muavuti la muvikala aloxo ꞌo la, “Nenge talemolu saxisaxilaꞌu noxou Lataua lexe anu a loxo maꞌia mo tatilovosou no anu vaikala maꞌia?” \v 31 La sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Saxisaxilaꞌu noxou Lataua ne, aloxo mii e ilemolu lexe masitati ngiaxu. Masitati ne, ngiaxu kituꞌa manina, itotou uluꞌelai no lia tanu. \v 32 Ia loxo itounu xe uavuti utelo la uleme toxoxaꞌa misevile, la uuaulixu laꞌilali iouiou ane mitounu no xai ne. Avoavolu ne toxotoxoxaꞌa mo uialaiala ulai no ale mole ta ngiala ineꞌe sou itaꞌotaꞌolu no maimaixu.” \p \v 33 Iesu muvikalaneꞌixu vaikala noxou Lataua no anu vaikala latilovo tavuꞌalo aloxo ꞌo ane mumomomo no ꞌa xavutalaiꞌa. \v 34 Uvikalaneꞌixu vaikala vile vitanisi uasi, uvivikalaneꞌi ne uvikalaneꞌi no anu vaikala latilovosi. Ia loxo anu iloꞌa ta molomolo noxousi, la sou Anu ululusou vaivaikala laaxu noxou ne laixe ukalusi ulai noxiꞌa. \s1 Iesu Mukaitolonu Atume Toxoxaꞌa \r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Xe no ꞌoloꞌolovoxo no voxo ane ne, la Anu muvikalaneꞌi ta molomolo noxou aloxo ꞌo, “Nengeꞌa talai loxo no kupa xalee ane vile.” \v 36 Xe ta molomolo noxou ne, miavuti la miꞌumesiꞌa ta mitema te mineꞌe mipita sou milolomu vaivaikala noxou ne mixolu. Ia aneꞌi milai mitelo noxou Iesu no uaxa ane Anu uxoo no anu. Uaxauaxa seꞌi kalumo a iloꞌa milai no voxo ane ne. \v 37 Iloꞌa milalai xoo xe iliꞌi, la atume toxoxaꞌa muxalisiꞌa, la xasi muꞌokiꞌoki tani mole lexa muꞌunalai no uaxa tanu la ꞌalaꞌalai sou uꞌanaꞌana. \v 38 Ia Iesu ne, mulai mutixala no anu tixalasou mo muai no uaxa taꞌu. Xe ta molomolo noxou miavuti, la mitulusou la mivikalanu aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu, nenge asou taꞌuoꞌuo, loxovaa taneninenge uasi?” \p \v 39 Xe Anu muavuti la mutulu sou mukaitolonu atume ne, xe muvikalanu xasi lexe, “Naxoo tasiau! Mo naai seꞌisisi!” La atume ne, tasiau xe xasi ne, muai seꞌisisi.\fig |alt="Jesus calming storm" src="WA03847b.tif" size="col" loc="Mrk 4:39" copy="Illustration by Graham Wade © United Bible Societies, 1989." ref="Maluko 4:39" \fig* \p \v 40 Xe muavuti la muvikalaneꞌi ta molomolo noxou aloxo ꞌo, “Loxovaa ane ngingi ngeꞌume malaxo loxo ꞌo? Loxovaa ngingi ngamuxamuxaxu tangengi noxilo uasi?” \p \v 41 Ia aneꞌi ne, miꞌume misevile mole italiꞌisiꞌa ngatongatoꞌo lexe, “Itema ano ꞌo ne, itema maꞌi loxo ꞌo? La sou atume ilou xasi milomuxusi ꞌo!” \c 5 \s1 Iesu Mukusau Uleenu Vile Masua Muxolu Noxou Itema Vile \r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Iloꞌa milalai xoo, xe milai mixali no kupa paꞌumolu xalee vile, la milai mixali no tuala ne Xelasene. \v 2 Xe Iesu muiliꞌe muuatu no uaxa sou mulai no ale, la alaxu vilesisi sou itema vile uleenu vile masua muxolu noxou muneꞌe sou mualaxu Iesu molu loxo no lousiꞌa ta mitema. \v 3 Itema ne, ulavusou uxoxolu ane no lousiꞌa ta mitema, ia evile umomomo sou usakisakiinu no anu lalae mixaloxu uasi manina. \v 4 Xo voxo seꞌi aneꞌi mitetelisou mo misakisakii avolu ilou tavaꞌu no anu ne, ia anu muloꞌe ne la lalae mixaloxu ne muxotoxoto vitanisi no avolu ilou tavaꞌu. Evile xaviinu umomomo noxou sou utetelisou la uasi. \v 5 No ꞌolovoxo mo no aso ne, anu ulai uxoxolu ane no lousiꞌa ta mitema mo no laxalaxaꞌilu sou uꞌavaꞌava, xe uxotoxotosou vasivasimolu no anu lavoꞌo anaanaxu. \p \v 6 Xe anu iou mulaiiou Iesu e uao no paxa o, la muiave mulai noxou. Mulai muxali noxou sou mutangatulu muluꞌelai no talaxu. \v 7-8 \x + \xo 5:7-8 \xt Mak 1:24\x*Ia Iesu muvikalanu lexe, “Nini uleenu masua ane nexolu noxou itema ꞌo ne, naxexee noxou!” Xe anu itema ne muavuti, la muꞌava toxoxaꞌa mulai noxou Iesu aloxo ꞌo, “Iesu, nini Lataua e muxolu teitexi manina ꞌOlu, nemasaxa lexe naꞌoxonu maꞌia noxilo? Eni alingaine mo avikalaneni manina no iou Lataua lexe mamu sou naꞌoxole masua loxo ꞌo.” \p \v 9 Xe Iesu muavuti la mutaliꞌisou aloxo ꞌo, “Ualasine loxovaa?” La sou anu mukolinu lexe, “Eni ualasilo lexe Lexioni, xo nexi tavuꞌalo misevile.” \v 10 Xe muavuti la mulinga pekiaꞌu mulai noxou Iesu alaxu piena sou lexe mamu sou upalusiꞌa ta uleenu masua ixexeesou tuala ane ne. \p \v 11 Ia ta memee laꞌoluxaꞌa vile toxoxaꞌa a iꞌaniꞌani no laxaꞌilu vile ꞌalai ne. \v 12 La sou ta uleenu masua ne, milinga pekiaꞌu noxou Iesu aloxo ꞌo, “Napalusixe talai noxiꞌa ta memee, ieni uvaxaixesi mo talai taꞌaisiꞌa.” \v 13 La sou mupelemasaxaneꞌi ta uleenu masua ne sou mixexeesou itema ne. Ia milai miꞌaisiꞌa ta memee ne. Ta memee laꞌoluxaꞌa ne, itiitisiꞌa muxali loxo itemaxu mavulovexa mavulovexa vile (2,000). Miiaꞌuxu muluꞌe no tavaꞌu maea e no kupa paꞌumolu ne, la miluꞌe miꞌuoꞌuo mole misoisoli mukalusi. \p \v 14 Ta mitema sou isaxisaxilaꞌa ta memee ne, mimaisou mii ane ne la miꞌumeꞌume sou milai miaꞌalo no tuala xe tuatuala ane muxoluxolu no paꞌupaꞌumolu tuala ne. La sou ta mitema sou tuatuala ne, mineꞌe sou mimaisou mii maꞌia ane muxali ne. \v 15 Mineꞌe xe mixali noxou Iesu, la mimaisou itema e Lexioni, ta uleenu masua tavuꞌalo miꞌaisou ne a mutokolomo mo a uxoxolu. Xavutalau ne, lamana ia uxovulaulau la uasi. Ta motu mimaisou aloxo ne, la mimamaꞌu misevile. \v 16 Ta mitema ane aneꞌi misaxilaꞌa ta memee ne, miaꞌaloiꞌa ta mitema ane ne no anu mii maꞌia ane muxali noxou itema e ta uleenu masua mixolu noxou ne, xe mii maꞌia ane muxali noxiꞌa ta memee kalumo. \v 17 Xe ta mitema miavuti la mivikalanu Iesu pekiaꞌu lexe Anu ulutu mo uxexesou tualasiꞌa xalee ane ne. \p \v 18 Ioxe, Iesu asou utelai no uaxa, la itema e ta uleenu masua tavuꞌalo mixolu noxou ne, mutaliꞌisou pekiaꞌu lexe anu umulinu mo ilou ilai. \v 19 Ia Iesu umasaxa uasi, la muvikalanu lexe, “Nalai no tualasine mo nalai noxiꞌa ta minemineni mo naaꞌaloiꞌaxu mimii latala ane Tila tanuxene la muꞌoxonu noxine.” \v 20 La sou anu itema ne, mulai la musoko sou muaꞌalo ane no tuatuala e no xalee lia tila ne Dekapolisi. Muaꞌaloxu mimii tavuꞌalo e Iesu muꞌoxonu noxou ne. Xe ta mitema latala lai ne, milomu aloxo ne la mikuluke. \s1 Iairo ꞌOlu Sema Ilee Sema E Mikasou Iesu Tokolomou \r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Xe Iesu mulutu mutelo no uaxa sou mulivu mulai no kupa xalee vile. Mulai muxali, la Anu a uao uxoxolu no kupa paꞌumolu ne o, ia ta mitema tavuꞌalo misevile mineꞌe mixali noxou. \v 22 La sou itema vile ualasou lexe Iairo, anu itema sou usaxisaxilaꞌu taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia ne, muneꞌe muxali. Xe mumaisou Iesu, la mutangatulu muluꞌelai no talaxu sou \v 23 mukatu pekiaꞌu mulai noxou, la muvikala aloxo ꞌo, “ꞌAlixeni sema kituꞌa ane asou isoli. Naneꞌe mo namuxaxu avone noxie mo sou ane imauli mo ixolu laixesi.” \v 24 La sou Iesu mulutu sou ilou milai. \p Ilou milai ne, la ta mitema tavuꞌalo ne mimulinu la mitomu loxo ꞌo. \v 25 Mo sema vile a mineꞌe kalumo. Ane sema ne, mikulukemele la sialu ne ukalu noxie uasi. Muxolu tauu ie mavulovexa mo mulelia tamei. \v 26 Sema ne, milai mimaisiꞌa ta mitema sou pamauli tavuꞌalo, ia aneꞌi milosie tuꞌutuꞌumaxu tavuꞌalo. Mo ane mikalusou miemie sou milotoneꞌi no anu sou lexe ane laixene. Ia uasi. Pipiena noxie ne ukalu uasi, muxali muꞌoki masua manina. \v 27 Xe ane milomusou aꞌalosou Iesu, la mineꞌe la mimuamuaꞌi iliꞌi no tumalou no taiineꞌi ta mitema tavuꞌalo te mineꞌe noxou Iesu ne, la mikasou tokolomou vevee. \v 28 Xo ane tane muvikala lexe, “Lexe eni akasou tokolomousi, la eni laixeleli.” \v 29 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la sialu ne mutalo mole ane mixamuli no nano no vasimele lexe pipiena ane ne mukalu noxie. \p \v 30 \x + \xo 5:30 \xt Luk 6:19\x*Xe alaxu vilesisi ꞌo, la Iesu muxamuli lexe xavi noxou seꞌi a muxexe noxou. La sou iou muxiu mulai iliꞌi noxiꞌa ta mitema tavuꞌalo te imulimulinu ne, la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “ꞌEi ane mukasou tokolomoxo ꞌo?” \p \v 31 Xe ta molomolo noxou miavuti la mikolinu aloxo ꞌo, “Xo namaisiꞌa ta mitema e mitomu no tumaline ꞌo uasi? Ia loxovaa ane nini netaliꞌi lexe, ‘ꞌEi ane mukasilo ꞌo?’” \p \v 32 Ia Iesu a iou uxixaoxao ukakamuli sou lexe umaisou ꞌei ane mukasou tokolomoxu ne. \v 33 Xe sema ne, milavu no anu mii ane muxali noxie ne, la mineꞌe mitangatulu muluꞌelai no talaxu Iesu, la ꞌume ilou ꞌoloꞌolo misevile. Xe miavuti la mivikalanu lamana manina no anu mii latala ane muxali noxie. \v 34 \x + \xo 5:34 \xt Mak 10:52; Luk 7:50; 17:19\x*Xe Anu muavuti la muvikalane aloxo ꞌo, “Vivilo, nini nemuxaxu taneni noxilo, la sou nemauli mukalu. Nalai la oponeni uai seꞌisisi. Pipiena ane muxolu noxine ne, anu ukalu.” \p \v 35 Iesu a uao uvivikala o, ia ta mitema seꞌi meꞌa no taasou Iairo, anu itema sou usaxisaxilaꞌu taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia, mineꞌe mivikalanu aloxo ꞌo, “ꞌIline sema ne a misoli ne, ia naꞌausou itema sou ulosiꞌa ta mitema lavulavu mamu.” \p \v 36 Ia Iesu mulomusou vaikalaiꞌa ne, la muvikalanu itema sou usaxisaxilaꞌu taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia aloxo ꞌo, “Nalomuxaꞌa mo naꞌoloꞌolo mamu. Namuxaxu taneni noxilosi.” \p \v 37 Xe muavuti la munoꞌa Pita ilou Iakovo mo Ioanesi e Iakovo vimou sou iloꞌa milai. Xo Iesu umasaxa lexe evile umulineꞌi uasi. \v 38 Milai xe mixali no taasou itema e usaxisaxilaꞌu taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia ne, la Iesu mumaisiꞌa ta mitema itatamasie Iairo ꞌolu la iungaunga xo mole xavutalaiꞌa muxovulaulau. \v 39 Iesu muꞌunalai no nano no tani xe muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa ane ngingi ngaungaunga xoo mole ngaxovulaulau loxo ꞌo? Molomolo ꞌo ne, isoli uasi. Ane iai ane.” \v 40 Iesu muvikala aloxo ne, la aneꞌi mikekeiou. \p Xe Anu muavuti la mukusaiꞌa milaalaa mukalusi, ia Anu munoꞌa mamie ilee nenie mo ta molomolo noxou tatalu sou iloꞌa miꞌunalai no nano no kapiutu ane ane molomolo iai no anu. \v 41 \x + \xo 5:41 \xt Luk 7:14\x*Xe muavuti la mukasi vaxa no avole, ka sou muvikalane aloxo ꞌo, “Talita kumi!” Laaxu lexe, “Sema kituꞌa, avikalaneni lexe nini natulu!”\fig |alt="Jesus raises little girl" src="DN00437b.tif" size="col" loc="Mrk 5:41-42" copy="Illustration by Darwin Dunham © United Bible Societies, 1989." ref="Maluko 5:41" \fig* \v 42 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la ane mitulu sou mimuamuaꞌi mixixaoxao. Tauu iexe loxo mavulovexa vile mo mulelia tamei. Xe ta mitema mimaisou mii ane ne, la mikuluke manina. \v 43 Ia Anu muvikala pekiaꞌu noxiꞌa lexe mamu sou ilai iaꞌaloiꞌa seꞌi no anu mii ane muxali noxie. Xe muxiu vaxa, la muvikalaneꞌi lexe ilosie laꞌilali sevile mo iꞌou. \c 6 \s1 Ta Mitema Itoxonu Itema sou Palomatana Uasi \r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Iesu muꞌumesou tuala ane ne, sou mulai no tuala noxou ne Nasaleti. La sou ta molomolo noxou mimulinu kalumo sou iloꞌa milai. \v 2 \x + \xo 6:2 \xt Ioa 7:15\x*Aneꞌi mixali mixolu xe voxo Tavuna muxali, la Anu muꞌunalai no taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia lai ne, sou musoko sou mulosiꞌa ta mitema lavulavu. Ia aneꞌi tavuꞌalo e milomusou vaikala noxou ne, mikuluke manina la mitaliꞌi aloxo ꞌo, \p “Itema ane ꞌo, munoꞌu vaivaikala ne neꞌei? Mo lavulavu ane muxolu noxou ne, Anu lavulavu iou anevaa, mo loxovaa la Anu uꞌoxonu xaixai no anu xaviinu kalumo? \v 3 Nenge telavusou lexe Anu itema vile sou utulusou tani. Mo Anu Malia ꞌilie ane. Ta vimovimou ane Iakovo ilou Iosepu mo Iudasi ilou Saimoni. Mo ta vimovimou ta sema kalumo ane nengeꞌa taxoxolu ꞌo.” Mivivikala aloxo ne, la mixiu tumaliꞌa noxou mo imuxamuxaxu taneꞌi noxou uasi. \p \v 4 \x + \xo 6:4 \xt Ioa 4:44\x*Xe anu Iesu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Itema sou palomatana ne, ta tema tualasou mo ta tulatulanu mo ta minuminu no nano no taasou ne, ilavusou itoxonu uasisi manina. Ia no tuatuala vaꞌavaꞌaxusi, ta mitema itoxonu misevile.” \v 5 La sou umomomo sou uꞌoxonu sosovo vile no tualasou ne uasi, ia mumuxaxu avolu noxiꞌa seꞌi ane pipiena muꞌoxoneꞌi sou mupamaulineꞌi. \v 6 La Anu mukuluke noxiꞌa xo aneꞌi imuxaxu taneꞌi noxou uasi. \s1 Iesu Mupalusiꞌa ta Molomolo Noxou Mavulovexa Vile Mo Mulelia Tamei \r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6) \p Xe muavuti la mulai mumomoxu tuatuala no xalee lai ne, sou mulosiꞌa lavulavu no anu vaivaikala noxou Lataua. \v 7 Xe iliꞌi, la sou muꞌavaliꞌa ta molomolo mavulovexa vile mo mulelia tamei mineꞌe noxou sou mupalusiꞌa tametamei. Mulosiꞌa xavi sou ikusaiꞌa ta uleenu masumasua mixoo noxiꞌa ta mitema. \p \v 8 \x + \xo 6:8 \xt Luk 10:4-11\x*Xe muavuti la mupotoneꞌi aloxo ꞌo, “Ngalai, io nganoꞌu mii vile no anu muamuaꞌingenge ne uasi, ia nganoꞌu vilaxongengesi. Nganoꞌu laꞌilali mo tiva mo lamoli ngataanu no anu utupokongenge uasi. \v 9 Ngamulaxu siovesou tavaꞌingesi, xe ngataa tokolomo tamei uasi.” \v 10 Xe muavuti la muvikalaneꞌi la aloxo ꞌo, “Ngalai no tuala vile xe ngaꞌunalai no tani vile, la ngaxoxolu anesi, xoo mole umomomo no voxo ane sou ngingi ngaꞌumesou tuala ane ne. \v 11 \x + \xo 6:11 \xt Apo 13:51\x*Ia lexe ngalai xe ngaxali no tuala vile xe ta mitema sou tuala ane ne, iꞌavalinge mo inoꞌinge sou iꞌunalailingenge no tani uasi mo ilomungenge uasi, la ngavutasou lomulo no tavaꞌinge uxexee, io sou ngingi ngasukusou tuala ane ne. Ngaꞌoxo aloxo ne, mo sou aneꞌi ilavu lexe Lataua ulosiꞌa navunavu no anu ꞌilixo ane aneꞌi miꞌoxo noxinge ne.” \p \v 12 Ioxe, aneꞌi milomu noxou aloxo ne xe mukalu, la milutulutu sou milai miaꞌaloxu vaikala noxou Lataua sou lexe aneꞌi ilomusou la ixiunu oponeꞌi. \v 13 \x + \xo 6:13 \xt Iak 5:14\x*Aneꞌi milai, la mikusaiꞌa ta uleenu ta masumasua e mixolu noxiꞌa ta mitema, xe miluluunu lamalasile no vasimeꞌa aneꞌi ane vovolea iouiou muꞌoxoneꞌi kalumo sou mipamaulineꞌi. \s1 Soli Noxou Ioanesi \r (Mat 14:1-12; Luk 9:7-9) \p \v 14 \x + \xo 6:14 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19-20\x*Ioxe, ta mitema mimaisou xaixai e Iesu muꞌoxonu ne, la sou milai miaꞌaloxu noxou tatanaanu tuala e Elodesi. Xo ta mitema tavuꞌalo milavusou Iesu ualasou. Ta mitema seꞌi mivikala lexe, “Ioanesi e ulavusou uꞌulosiꞌa ta mitema ne, musoli mo miꞌasixu ia mumauli mo a mutulu ne. La sou ane anu uꞌoxonu xaixai no anu xaviinu.” \p \v 15 Seꞌi noxiꞌa mivikala lexe, “Anu Eliasi.” Xe seꞌi noxiꞌa la mivikala lexe, “Anu vile noxiꞌa ta mitema sou palomatana tatei ane.” \p \v 16 Ia anu Elodesi mulomusou vaikala ane ne, la muvikala aloxo ꞌo, “Ioanesi ne, eni exotonu xolanu ne, ia vaimomo ꞌo anu a mumauli mo ꞌa mutulu ne.” \p \v 17-18 \x + \xo 6:17-18 \xt Liv 18:16\x*Xo tei, la anu Elodesi munoꞌe ou e Pilipi semau sou muꞌuluxe la sou Ioanesi muvikalanu lexe, “Nini neꞌoxonu ꞌilixo ane ne umomomo no anu lapuloto noxou Mosesi uasi, xo nini nenoꞌe vivine semau ane neꞌuluxene.” La sou Elodesi laꞌiaxu la mupalusiꞌa ta mitema sou milai mitetelisou ka misakisakiinu sou miꞌunalailixu mo mitatuxu no nano no taasou navunavu. \v 19 La sou ane Elodia opoone masuau Ioanesi ne misevile mo lexe ivau usoli, ia imomomo uasi. \v 20 Xo Elodesi ne, umamaꞌu noxou Ioanesi mo ulavusou usaxilaꞌu xo anu mulavu lexe anu Ioanesi ne, anu itema mulapu mo anu noxou Lataua. Xe Elodesi mulomusou vaikala noxou, la anu muxavutala piena misevile mo opoo uai laixe uasi. Ia anu umasaxa lexe ulomusou vaikala noxou. \p \v 21 Ia Elodia ne, ane mixalisou voteꞌi sou ivau Ioanesi aloxo ꞌo. Voxo sou isosovosou voxo ane Elodesi nenu mivoꞌonu no anu muxali, la anu muꞌoxo laꞌilalixaꞌa ta mitema sou xaixai noxou, iloꞌa ta tatila noxiꞌa ta mitema sou ꞌotoꞌoto noxou mo ta tatila sie xalee lia tila ne Xalilaia. \v 22 Aneꞌi ta mitema ne ꞌa itataꞌolu mo iꞌaniꞌani, ia Elodia ꞌilie sema milutu sou miꞌunalai no nano no tani la milei no ieꞌi. Xe aneꞌi mimaisou leie la miisuxu misevile. \p La sou tatanaanu tuala ne, muavuti la muvikalane vuanga ne aloxo ꞌo, “Nemasaxau mii maꞌia la nalemo. La eni alosinesi.” \v 23 La sou musakii vaikala manina teitexi mulai noxie lexe, “Manina teitexi lexe nini namasaxau mii maꞌia noxilo xe nataliꞌisiloxu, la eni alosinesi. Mo lexe nini namasaxa lexe eni akalipalanu tuala noxilo sou uxali tamei mo alosine ngiou vile, la eni aꞌoxonusi.” \p \v 24 Xe ane miavuti la milai no ale sou mitaliꞌisie nenie aloxo ꞌo, “Navikalalelixu mii maꞌia ane eni alemolu noxou sou ulosilo.” Xe nenie miavuti la mivikalane lexe, “Navikalanu lexe unoꞌu Ioanesi e itema sou uꞌulosiꞌa ta mitema, kisou mo ulosine.” \p \v 25 Ane milomu noxie nenie aloxo ne xe mukalu, la sou mipasipaa milivu miꞌunalai noxou tatanaanu tuala, la mivikalanu aloxo ꞌo, “Ane ꞌalalae ꞌosi, la eni emasaxa lexe nalosilo Ioanesi e itema sou uꞌulosiꞌa ta mitema, kisou uneꞌe noxilo. Namuxaxu no anu lakupapa ka nalosilo.” \p \v 26 Xe tatananu tuala mulomu aloxo ne, la opoonu tuꞌumaxu misevile, ia umomomo sou uxiunu xavutalau uasi, xo anu uxavutala no anu vaikala e anu musakii manina teitexi mulai noxie sema ne, mo ta mitema e mineꞌeneꞌe sou laꞌilali ne milomusou. Mole pekiaꞌu noxou misevile sou uxiunu masaxa noxie. \v 27 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la anu mupalusou itema sou ꞌotoꞌoto noxou sou mulai munoꞌu Ioanesi kisou muneꞌe. Itema ne, mulai la muꞌunalai no taasou navunavu sou muxotonu Ioanesi xolanu, \v 28 la sou mumulaxu no anu lakupapa sou munoꞌu muneꞌe mulosie vuanga ne. La sou ane milai milosie nenie. \v 29 Xe ta molomolo noxou Ioanesi, milomusou aꞌalosou mii ane Elodesi muꞌoxonu noxou ne, la sou aneꞌi mineꞌe sou minoꞌu vasimolu sou milai miꞌasixu no lousiꞌa ta mitema. \s1 Iesu Mulosiꞌa ta Mitema 5,000 ꞌAni \r (Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Ioa 6:1-14) \p \v 30 \x + \xo 6:30 \xt Luk 10:17\x*Ioxe, ta mitema sou xaixai noxou Iesu milivu mineꞌe mitaꞌolu mixaliliiou Iesu. La sou miaꞌalouxu mimii ane aneꞌi miꞌoxonu mo milosiꞌa ta mitema lavulavu no anu vaikala noxou Lataua. \v 31 Xe tavaꞌu xo ta mitema tapiena misevile ivaxa ineꞌe, la anu taii sevile sou aneꞌi iꞌani no anu uasi. La sou Iesu muvikalaneꞌi lexe, “Ioxe, nenge nengeꞌa talai no xalee tani vile e ta mitema seꞌi ixolu uasi mo tamaꞌila sevile o.” \p \v 32 La sou aneꞌisisi mitelai no uaxa sou milai no xalee tani vile e ta mitema seꞌi ixolu no anu uasi. \v 33 Xe iloꞌa milai xoo, ia ta mitema tapiena ne mimaisiꞌa la mitongoneꞌi. La sou meꞌa no xalexalee tuatuala mukalusi, miiaveiave sou milai mixali tei no xalee tani ane lexe aneꞌi Iesu iloꞌa ta molomolo ilai no anu. \v 34 \x + \xo 6:34 \xt Iti 27:17; Mat 9:36\x*Xe aneꞌi mineꞌe mixali no kupa paꞌumolu no anu uaxa, la Iesu mumaisiꞌa ta mitema la tanuxaꞌa misevile, xo itaꞌotaꞌolu vitanisi loxo ta sipsip tatananeꞌi vile sou usaxisaxilaꞌa uasi. La sou Anu muavuti sou mulosiꞌa lavulavu piena no anu vaikala noxou Lataua. \p \v 35 \x + \xo 6:35 \xt Mak 8:1-9\x*Iloꞌa mixoxolu ane mole aso muluꞌelai, la sou ta molomolo noxou mineꞌe mixali noxou la mivikalanu aloxo ꞌo, “Nengeꞌa texolu ꞌo no xalee tani ane ꞌo e ta mitema seꞌi ixolu no anu uasi mo aso a uluꞌelai ukalu. \v 36 La anu laixe lexe nini napalusiꞌa ta mitema ꞌo mo ilai no tuatuala seꞌi ꞌalaꞌalai ꞌo mo, ilotoxaꞌa laꞌilali sou iꞌou.” \p \v 37 Ia Anu muavuti la mukolinu vaikalaiꞌa aloxo ꞌo, “Ngingi menge ngaitixaꞌa mii sou iꞌou.” \p Xe aneꞌi miavuti la mivikalanu aloxo ꞌo, “Nexi talai sou talotoxaꞌa laꞌilali no anu Denalia\f + \fr 6:37 \ft Denalia ne, lamoli noxiꞌa ta Iutaia. Itema vile uxaxai no voxo vile, la anu unoꞌu Denalia vile loxo lakolisou xaixai e anu muꞌoxonu no voxo ane ne.\f* itemaxu mavulovexa vile (200) mo talosiꞌa? \p \v 38 Ia Anu muavuti la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Veleti ta ꞌei a ngenoꞌu ne? Ngalai mo ngamaisou.” \p Milai xe mixalisou veleti taꞌuve xe ta sinana tamei, la sou milivu mineꞌe noxou Iesu, la mivikalanu lexe, “Nexi tenoꞌu veleti taꞌuve xe ta sinana tamei ano.” \p \v 39 La sou Iesu mupalusiꞌa sou mivikalaneꞌi ta mitema ne, sou mixoluxolu no lia laꞌolaꞌoluxaꞌa no iaꞌeiaꞌe vevesinu lailaixe ne. \v 40 La sou ta mitema ne mitaꞌolu no lia laꞌolaꞌoluxaꞌa itemaxu taꞌutaꞌuve xe mavulovexa taꞌutaꞌuve. \v 41 Mixoluxolu no lia mukalu, la sou anu Iesu munoꞌu veleti taꞌuve xe ta sinana tamei ne sou mutala mutelai no opo loxotolo sou muvikala laixe musuku mulai noxou Momu. Xe mukalu, la sou museꞌiseꞌi veleti ka mulosiꞌa ta molomolou sou mimilaꞌa noxiꞌa ta mitema ne, xe museꞌiseꞌi sinana ka mulosiꞌa ta molomolou sou miꞌoxo aloxo ne la. \v 42 Aneꞌi latala ne, miꞌaniꞌani xoo mole miꞌanaꞌana manina, \v 43 mole ikalusou uasi. La sou ta molomolo noxou minoꞌu lakela mavulovexa vile mo mulelia tamei sou mineꞌe mitaataa veleti ilou sinana paꞌupaꞌusou ane ikalusou uasi. \v 44 Itiitisiꞌa ta mulusi ane, muxali loxo itemaxu mavulovexa mavulovexa tamei (4,000) mo itemaxu mavulovexa taꞌuve (1,000). \s1 Iesu Mumuamuaꞌi Teitexi no Lexa Loxoꞌu \r (Mat 14:22-33; Ioa 6:15-21) \p \v 45 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la Iesu mupalusiꞌa ta molomolo noxou lexe itelai no uaxa sou iulaxunu ilai ne Vetesaida no kupa paꞌumolu xalee levi, ia Anu muxolu sou mupalusiꞌa ta mitema sou milivulivu. \v 46 \x + \xo 6:46 \xt Luk 5:16\x*Xe mupalusiꞌa ta mitema sou milailai mukalu, la sou Anu mutelai no laxaꞌilu vile sou mulinga. \p \v 47 Xe no ꞌoloꞌolovoxo manina, la uaxa e ta molomolo noxou mitelo no anu ne, mulalai xoo mole mulai muxali no kupa lixinu manina. Ia Iesu anusisi muxoo no lia. \v 48 Anu iou mulai la mumaisiꞌa mine aneꞌi kikipalineꞌi sou ivovole uaxa ilalai, xo atume xaviinu molu no talaxaꞌa sou ulivulivusiꞌa. Xe ꞌalaꞌalai sou lamana ukekea, la anu Iesu mumuamuaꞌi teitexi no lexa loxoꞌu sou mulai noxiꞌa. Mumuamuaꞌi mulai, la sou lexe upolopepeeneꞌi, \v 49 \x + \xo 6:49 \xt Luk 24:37\x*xe aneꞌi mimaisou mine Anu mumuamuaꞌi no lexa loxoꞌu loxo ne, la miꞌume la taneꞌi kalaua xo mixavutala lexe male ulee xaleꞌa vile ane, la miungaunga. \p \v 50 Xe Anu muavuti la mupasipaa muvikalaneꞌi alaxu vilesisi lexe, “Ngaꞌume mamu! Pekiꞌainge! Xo enisi ꞌa!” \v 51 \x + \xo 6:51 \xt Mak 4:39\x*Muvikalaneꞌi aloxo ne xe mukalu, la sou mutelai noxiꞌa no uaxa sila atume ne tasiau. Xe aneꞌi mimaisou atume mine tasiauxu loxo ne, la mikuluke manina, \v 52 xo mimaisou veleti e mulosiꞌa ta mitema tapiena musuku miꞌou, ia aneꞌi ilamana laixe no anu mo taneꞌi utaxunu uasi. Xo xavutalaiꞌa mutomu sio. \p \v 53 Iloꞌa mixisaꞌisou kupa ne, xe milai mixali xalee vile ne Xenesaleti, la milea lavoꞌosou muluꞌelai mole uaxa mupuapuatisi. \v 54 Xe miavuti la miuatuuatulai no ale, la alaxu vilesisi ta mitema mimaisou Iesu la mitongonu. \v 55 La sou aneꞌi ta mitema miiaveiave no tuatuala no xalee lia ne Xenesaleti ne sou mitavuleneꞌi ta mitema ane vovolea iouiou muꞌoxoneꞌi no luusiꞌa sou mineꞌeneꞌi noxou Iesu. Xo aneꞌi ilavu lexe Iesu a uxolu no tuala neꞌei, la aneꞌi imulunu sou ilai. \v 56 No nano no tuatuala kitukitu mo ane ta tatila mo no ale no xalexalee lia ane Iesu umuamuaꞌi no anu ne, ta mitema itavuleneꞌi aneꞌi ane vovolea iouiou muꞌoxoꞌoxoneꞌi ne sou ilai iaisiꞌa no tani e ilotoloto laꞌilali no anu. Xe Anu muneꞌe, la aneꞌi milingau sou lexe iou uvaxaiꞌasi mo aneꞌi imulaxu avoꞌa no anu tokolomoxu telexusi. Aneꞌi latala e mikasou ne, aneꞌi mimauli mukalusi. \c 7 \s1 Lapuloto Noxou Lataua Muuli no Anu Lapuloto Noxiꞌa ta Mitema \r (Mat 15:1-9) \p \v 1 Alaxu vile, la ta Palisaio iloꞌa ta mitema sou lapuloto seꞌi meꞌa loxo ne Ielusalemu mineꞌe mitaꞌolu mixaliliiou Iesu. \v 2 \x + \xo 7:2 \xt Luk 11:38\x*La mimaisiꞌa ta molomolo noxou seꞌi iꞌaniꞌani, ia imulinu lapuloto noxiꞌa ta Iutaia sou iꞌuinu avoꞌa tei o ka iꞌaniꞌani uasi. \v 3 Xo ta Palisaio iloꞌa ta Iutaia ne, ilavusou iꞌani vitanisi uasi, iꞌuinu avoꞌa tei o ka sou iꞌani. Aneꞌi imulinu lapuloto noxiꞌa ta xaixasiꞌa tatei. Ia lexe iꞌuinu avoꞌa uasi, la umomomo sou iꞌani uasi. \v 4 \x + \xo 7:4 \xt Mat 23:25\x*Mo ilai no tani sou ilotoloto laꞌilali no anu ne, xe ilivu ixali ia iꞌulo uasi, la umomomo sou iꞌani uasi. ꞌIliꞌilixo seꞌi piena kalumo a imumulinu loxo, iꞌuinu pakuxaꞌa ilou lexa vexasou mo latotope. \p \v 5 La sou ta Palisaio iloꞌa ta mitema sou lapuloto ne, miavuti la mitaliꞌisou Iesu aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa, la ta molomolo noxine imulinu lapuloto noxiꞌa ta xaixasinge mo iꞌuinu avoꞌa o ka iꞌani ua, io iꞌani no anu avoꞌa nuniꞌu loxo ꞌo?” \p \v 6 \x + \xo 7:6 \xt Ais 29:13\x*Xe Anu muavuti la mukolineꞌi aloxo ꞌo, “Itema sou palomatana, Aisaia muvikalangengi ngingi ta mitema sou kalavoi, la vaikala noxou ne manina. Anu mukaukavunu aloxo ꞌo, \q1 ‘Ta mitema ano ꞌo ne, iꞌitinu ualasilo no anaxaꞌa vitanisi, \q2 ia taneꞌi ne muxoo no paxa noxilo manina. \q1 \v 7 Ilotu noxilo ne, ia lalotuiꞌa ne maninasou uasi, kalavoisi. \q2 Xo ilosieixu ta mitema lapuloto, ia lapuloto ane ne \q2 molu noxou Lataua uasi, molu noxiꞌa ta mitemasi.’ \p \v 8 Mo ngexovulaunu lapuloto noxou Lataua ne, ia lapuloto noxiꞌa ta mitemasi ane ngetetelisou pekiaꞌu ne.” \p \v 9 Xe muavuti la muvikalaneꞌi la aloxo ꞌo, “Ngingi ngexiu tumalingeu lapuloto noxou Lataua, ia ngemulinu lapuloto noxiꞌa ta xaixasinge. \v 10 \x + \xo 7:10 \xt Mul 20:12; 21:17; Lap 5:16\x*Mosesi muvikala tatei aloxo ꞌo, ‘Natoxoneꞌi mamine ilee nenine.’ Mo ‘Anu ane uleanu vaikala seꞌi masua ulai noxiꞌa momu ilee nenu, la anu uulua.’ \v 11 Ia ngingi ngevikala lexe, itema vile uvikalaneꞌi momu ilee nenu lexe, ‘Suꞌuli maꞌi ane lexe ngingi ngongou nganoꞌu noxilo ne anu ulai noxou Lataua.’ \v 12 io ngingi iengi uvaxausi mo anu uꞌoxonu mii vile loxo ꞌo xaꞌa momu ilee nenu ua, \v 13 ngingi ngepolovilenu vaivaikala noxou Lataua laaxu sou ngelai ngeꞌunanu no anu lapuloto noxiꞌa ta xaixasinge ilou lavulavuiꞌa ane ngenoꞌu muxolu noxinge mo ngemulinu mutalo vaimomo ꞌo. Mo mimii piena ne ngeꞌoxo aloxo ne mukalusi.” \p \v 14 Xe muavuti la, la muꞌavaliꞌa ta mitema tavuꞌalo ne mineꞌe noxou mukalusi, sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngingi latala ne, ngalomu laixe uneꞌe noxilo, mo sou ngalavu laixe no anu mii ano ꞌo. \v 15-16 \x + \xo 7:15-16 \xt Apo 10:14-15\x*Mii ane molu vaꞌaxu, ia uꞌunalai noxou itema vile, la mii ane ne umomomo sou uꞌoxonu itema ne masua uasi manina. Ia lexe mii ulaa noxou itema tanu ulai no ale, la sou anu mii ane ne, anu uꞌoxo masuanu itema ne.” \p \v 17 Iesu mulosiꞌa ta mitema latala ne lavulavu ane ne xe mukalu, la sou muꞌumesiꞌa sou muꞌunalai no tani. Xe ta molomolo noxou miavuti la mitaliꞌisouxu laaxu vaikala latilovo ane ne. \v 18 Xe Anu muavuti la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Loxovaa, kisinge mutomu? Ngalavu lexe mii molu vaꞌaxu ia uꞌunalai noxou itema vile, la anu umomomo sou uꞌoxonu itema ne masua uasi? \v 19 Xo mii ane ne, uꞌunalai noxou itema tanu uasi, uꞌunalai no opoonu mole ulai la ulaa uuatu no ale la.” Vaikala ane Iesu mulemolu ꞌo, anu laaxu lexe laꞌilali tavuꞌalo ne lailaixe mukalusi. \p \v 20 Xe Iesu muavuti la musolo vaikala aloxo ꞌo la, “Mii ane molu noxou itema tanu, ia ulaa uuatu, ane uꞌoxo masuanu itema ane ne. \v 21 Xo no nano no tanu itema ne, ꞌiliꞌilixo loxo, xavutala masumasua, mo ꞌilixo sou voteꞌi mo pakali mo uvau itema usoli mo ꞌilixo ane loxo mulu ulai noxie sema mitaulaꞌi xe sema ilai noxou mulu mutaulaꞌi \v 22 mo umasaxau mimii tavuꞌalo mo opoo masua mo kalavoi mo uisuxu mimii iouiou mo usaꞌisaꞌisou itema mo uꞌiti ualasou mo uxovulaulau. \v 23 ꞌIliꞌilixo masumasua ane ne, uxolu no nano noxou itema, ia ulaa uuatu la uꞌoxonu anu itema ne uxali masua.” \s1 Sema sie Ponisia Mimulaxu Tane Noxou Iesu \r (Mat 15:21-28) \p \v 24 Xe Iesu muavuti, la musukusou tuala e muneꞌe muxolu no anu ne, sou mulai loxo ꞌalai no tuala ne Taia. Mulai xe muxali, la muꞌunalai no tani vile. Ia Anu umasaxa lexe evile ulavusou lexe Anu a uxolu no nano no tani uasi. Ia, umomomo sou Anu uxolu utalume uasi. \v 25 Ioxe, sema vile lai ne, milomu lexe Iesu a muneꞌe muxolu no tani ne, la alaxu vilesisi, milai noxou ka mitangatulu muluꞌelai no talaxu, xo ꞌilie sema vile kituꞌa ne uleenu vile masua muxolu noxie. \v 26 La milingau pekiaꞌu sou lexe Anu ukusau uleenu masua e uxoxolu noxie ꞌilie ne. Ane sema ne, sema Xiliki. Mivoꞌone no xalee lia tila ne Ponisia no tuala tila ne Silia. \p \v 27 Xe anu Iesu muavuti la muvikalane sema ne aloxo ꞌo, “Ieni uvaxaiꞌa ta molomolo mo iꞌou laꞌilali e mimasaxa lexe iꞌou ne ukalusi. Xo anu umomomo sou tanoꞌu laꞌilalixaꞌa ta molomolo ne ka taleanu uluꞌelai noxiꞌa ta aꞌaa uasi.” \p \v 28 Xe ane sema miavuti la mikolinu vaikala noxou aloxo ꞌo, “Ani, Tila, ia ta aꞌaa ane ixolu no laaxu luu sou laꞌilali ne, iꞌoꞌou ta molomolo laꞌilalixaꞌa utuutuxu.” \p \v 29 Xe Iesu muavuti la muvikalane aloxo ꞌo la, “Tavaꞌu xo nini nevikala aloxo ne sou nekolinu vaikala noxilo, la anu laixe nini nalai, uleenu masua e muxolu noxie ꞌiline ne, muxexe noxie.” \p \v 30 Ane milutu la milai no taasie xe miꞌunalai, la ꞌilie ne, ꞌa iai no luusie, ia uleenu masua ne muxexesie. \s1 Iesu Mupamaulinu Itema Vile Sangalou Ilou Anaxu Mutomu \p \v 31 Xe iliꞌi, la sou anu Iesu musuku sou mutoꞌo loxo ne Saidoni ka mulivu mununalai loxo no kupa ne Xalilaia, la sou mulai loxo no xalee lia tila ne Dekapolisi. \v 32 Mulai xe muxali, la ta mitema seꞌi minoꞌu itema vile, sangalou ilou anaxu mutomu sou mineꞌenu noxou. Mineꞌenu la milingau sou lexe umuxaxu avolu uvaxa no vasimolu. \p \v 33 Iesu muavuti la munoꞌu itema ne mulailixu vaꞌaxu noxiꞌa ta mitema ane mineꞌe mipita ne. Xe muavuti la mutaloxu avolu simisou vaxa no sangalou taxataxanu. Xe muꞌoxonu aloxo ne mukalu, la sou mutuve vaxa no avolu simisou ka mumuxaxu avolu simisou ne vaxa no levexu. \v 34 Ka sou Anu iou mulai teitexi no opo loxotolo xe muee muaxu tila, la sou muvikalanu lexe, “Epata!” Vaikala ne, laaxu lexe, “Nakisi!” \v 35 Xe alaxu vilesisi ꞌo, la itema ne, sangalou mukisi sou mulomu, xe levexu ne papaxe sou muvikala laixe. \p \v 36 \x + \xo 7:36 \xt Mak 1:43-45\x*Iesu muavuti la muvikalaneꞌi pekiaꞌu lexe mamu sou ivikalanu itema vile no anu mii ane aneꞌi mimaisou. Ia ilomuxu uasi. Iesu muvikalaneꞌi aloxo ne alaxu tavuꞌalo, ia aneꞌi iaꞌaloiꞌa mo iaꞌaloiꞌa ta mitema alaxu tavuꞌalo. \v 37 \x + \xo 7:37 \xt Ais 35:5\x*Ta mitema milomusou aꞌalo sou xaixai noxou Iesu ne, la mikuluke no anu, la mivikala lexe, “Mimii tavuꞌalo e muꞌoxonu ne, muꞌoxonu la muxali laixesi. Aneꞌi ane ilolomu mo ivivikala uasi ne, mupamaulineꞌi mukalusi.” \c 8 \s1 Iesu Mulosiꞌa ta Mitema 4,000 ꞌAni \r (Mat 15:32-39) \p \v 1 \x + \xo 8:1 \xt Mak 6:35-44\x*No nano no voxovoxo ane Iesu muxaxai no anu ne, la ta mitema seꞌi tavuꞌalo la mixali mipita noxou Iesu, mole xaꞌa laꞌilali sou iꞌou uasi. La sou Anu muꞌavaliꞌa ta molomolo noxou la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, \v 2 “Eni talelixaꞌa ta mitema ꞌo misevile xo mineꞌe mixolu noxilo voxo tatalu mukalu, ia xaꞌa mii loxo ꞌo sou iꞌou uasi. \v 3 Ia lexe eni apalusiꞌa sou ilivu ilai no tuatualasiꞌa vitanisi, la ilapalapau no voteꞌi xo seꞌi ne, milutu no paxapaxa ane mineꞌe mixali ꞌo.” \p \v 4 Xe aneꞌi miavuti la mikolinu vaikalau aloxo ꞌo, “Mole nenge ꞌei ane sou unoꞌu laꞌilali lai no xalee lia vitanisi e nenge teneꞌe texolu no anu ꞌo mo talosiꞌa sou iꞌou?” \p \v 5 Xe Anu muavuti la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Xo veleti ta ꞌei ane ngingi ngenonoꞌu ne?” \p Aneꞌi mikolinu lexe, “Muxatele tameisi.” \p \v 6 Anu muavuti la muvikalaneꞌi ta mitema tavuꞌalo ne sou mixoluxolu no lia. Mixoluxolu no lia mukalu, la sou Anu munoꞌu veleti muxatele tamei ne sou muvikala laixe musuku mulai noxou Momu xe mukalu, la sou museꞌiseꞌi sou mulosiꞌa ta molomolo noxou sou mimilaꞌa noxiꞌa ta mitema ne. La aneꞌi miꞌoxonu loxo Anu mupalusiꞌaxu ne. \v 7 Xe muavuti la munoꞌu sinana moso e minonoꞌu ilou veleti ne sou muvikala laixe musuku mulai noxou Momu xe mukalu, la sou muvikalaneꞌi ta molomolo noxou lexe imilaꞌanu noxiꞌa ta mitema. \v 8 Ta mitema miꞌaniꞌani xoo mole miꞌanaꞌana. Xe iliꞌi, la sou ta molomolo noxou minoꞌu lakela muxatele tamei sou mineꞌe mitaataa laꞌilali paꞌupaꞌusou ne no anu. \v 9 Ta mitema ane mineꞌe mixali noxou Iesu no voxo ane ne, itiitisiꞌa muxali loxo itemaxu mavulovexa mavulovexa tamei (4,000). Miꞌani mukalu, la sou Iesu mupalusiꞌa sou milivulivu, \v 10 ia alaxu vilesisi ꞌo, la iloꞌa ta molomolo noxou mitelo no uaxa sou milai no xalee lia ne Dalumanuta. \p \v 11 Xe aneꞌi mixali, la ta Palisaio mineꞌe mixali noxou. La misoko sou mitaliꞌisou Iesu sou lexe itovonu. Aneꞌi miavuti la mitaliꞌisou sou lexe Anu uꞌoxonu sosovo vile molu no opo loxotolo mo imaisou. \v 12 \x + \xo 8:12 \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x*Xe Anu mulomusiꞌa aloxo ne, la muee tanu la muvikala aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa ane ta mitema vaimomo ꞌo imasaxa lexe imaisou sosovo vile molu teitexi no opo loxotolo o? Eni avikalangengi manina aloxo ꞌo. Umomomo sou aneꞌi imaisou sosovo vile uasi manina.” \v 13 Xe muavuti ꞌo, la muꞌitaloneꞌi ta mitema, ia Anu iloꞌa ta molomolou mitelai no uaxa sou mixisaꞌi milai no kupa paꞌumolu xalee levi. \s1 ꞌIlixo Noxiꞌa ta Palisaio Iloꞌa Elodesi \r (Mat 6:5-12) \p \v 14 Ta molomolo noxou ne, ieꞌi siꞌisou veleti mole inoꞌu tavuꞌalo uasi, minoꞌu vilesisi a uai no nano no uaxa. \v 15 \x + \xo 8:15 \xt Luk 12:1\x*Iesu muavuti la mupelaꞌa aloxo ꞌo, “Ngasaxilaꞌinge laixe no anu ꞌilixo noxiꞌa ta Palisaio mo ane noxou Elodesi, xo upoloinge la uꞌoxo masuangengi loxo uꞌoxo masuanu veleti.” \p \v 16 Aneꞌi milomu noxou aloxo ne, la mivikalaneꞌi ngatongatoꞌo lexe, “Male Anu muvikalanenge aloxo ne, xo nenge tanoꞌu veleti tavuꞌalo uasi.” \p \v 17 \x + \xo 8:17 \xt Mak 6:52\x*Aneꞌi milai la miꞌotosou anaxaꞌau vaikala noxou ne, la Anu mulavu. La sou Anu mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa ane ngingi ngevikala lexe ngingi nganoꞌu veleti tavuꞌalo uasi? Loxovaa, ngingi ngalavusou uao? Mo loxovaa xavutalamengi mutomu? \v 18 Mo iengi a uxolu, ia male ngamalei uasi? Mo sangalinge a uxolu ia ngalomu no anu uasi? Mo ngaxavutala uasi? \v 19 \x + \xo 8:19 \xt Mak 6:41-44\x*No voxo ane eni eseꞌiseꞌi veleti taꞌuve xaꞌa ta mulu itemaxu mavulovexa mavulovexa tamei mo itemaxu mavulovexa taꞌuve (5,000), la paꞌupaꞌusou ngetaanu ne, lakela sou ta ꞌei?” \p La aneꞌi mikolinu lexe, “Mavulovexa vile mo mulelia tamei.” \p \v 20 Xe muavuti la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo la, “Xe no voxo ane eni eseꞌiseꞌi veleti muxatele tamei xaꞌa ta mitema itemaxu mavulovexa mavulovexa tamei (4,000), la paꞌupaꞌusou ne, ngetaanu lakela sou ta ꞌei?” \p La aneꞌi mikolinu lexe, “Muxatele tamei.” \p \v 21 Xe Anu muavuti la muvikalaneꞌi lexe, “Loxovaa, ngingi ngalavu uao?” \s1 Iesu Mupamaulinu Itema Vile Iou Seleveenu ne Vetesaida \p \v 22 Xe iloꞌa milutu la milai mixali ne Vetesaida, la ta mitema seꞌi minoꞌu itema vile ne iou seleveenu sou mineꞌenu noxou. Mineꞌenu xe mixalixu noxou, la milinga pekiaꞌu sou lexe umuxaxu avolu vaxa noxou mo upamaulinu. \v 23 Xe Iesu muavuti la mukasi vaxa no avolu itema ne, ka mutilaꞌu sou ilou milai no ale no tuala. Ilou milai xe mutuve vaxa no iou mukalu, la mumuxaxu avolu vaxa noxou, io sou mutaliꞌisou aloxo ꞌo, “Loxovaa, nemaisou mii vile?” \p \v 24 Xe itema ꞌo musuꞌa iou loxo ꞌo xe muavuti la muvikala lexe, “Emaisiꞌa ta mitema, aneꞌi loxo ovuovu ivavaxa ineneꞌe.” \p \v 25 Xe Iesu muavuti la, la mumuxaxu avolu vaxa noxou itema iou la, la sou iou mukaa avile mole saxisaxi noxou ne, muxali laixe. Mimii ne, mumaisou la lamana ukalusi. \v 26 Iesu muavuti la mupalusou sou mulivu no tani noxou xe muvikalanu lexe umomomo sou ulivu uꞌunalai no tuala la uasi. \s1 Palapalaꞌalixu Noxou Pita \r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Xe iliꞌi, la sou Anu iloꞌa ta molomolo noxou milai no tuatuala ane muxoluxolu ꞌalaꞌalai no tuala ne Kaisalia Pilipi. Iloꞌa milai xe no voteꞌi, la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Ta mitema ilavusou ivikala lexe eni ꞌei?” \p \v 28 \x + \xo 8:28 \xt Mak 6:15\x*Xe aneꞌi miavuti la mikolinu lexe, “Seꞌi ivikala lexe nini Ioanesi, itema sou uꞌulosiꞌa ta mitema, xe seꞌi ivikala lexe nini Eliasi, xe seꞌi la ivikala lexe nini vile noxiꞌa ta mitema sou palomatana.” \p \v 29 \x + \xo 8:29 \xt Ioa 6:68-69\x*Xe Anu muavuti, la mutaliꞌi vaxa noxiꞌa aloxo ꞌo, “Ia, ngingi la ngingi ngavikala lexe eni ꞌei?” \p Xe Pita muavuti la mukolinu aloxo ꞌo, “Nini ne, nini Kalisito ane.” \p \v 30 \x + \xo 8:30 \xt Mak 9:9\x*Xe anu Iesu muavuti la mupelaꞌa lexe mamu sou ipalaꞌalixu noxou evile. \s1 Iesu Mutotokalasou Soli Noxou \r (Mat 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Ioxe, Iesu musoko sou mulosiꞌa lavulavu lexe ulai iliꞌi, la Itema ꞌOlu ne, utavule navunavu piena misevile. Ta tatila iloꞌa ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi mo ta mitema sou lapuloto ne, ixiunu tumaliꞌau la ivau usoli. Uai no lulu voxo vile mo tamei xe tatalusou, la sou Anu utulu. \v 32 Anu molu muvikala lamana laixe noxiꞌa aloxo ne, la sou Pita munoꞌu mulailixu vaꞌaxu sou mukaitolonu. \p \v 33 Xe Anu muavuti, la iou mulai noxiꞌa ta molomolo noxou, sou muvikala teitexi noxou Pita aloxo ꞌo, “Satani! Nalai iliꞌi no tumalilo. Nini naxavutala mii noxou Lataua uasi, nini nexavutala mii noxiꞌa ta mitemasi.” \p \v 34 \x + \xo 8:34 \xt Mat 10:38-39; Luk 14:27\x*Xe muavuti la muꞌavaliꞌa ta mitema e mineꞌe mipita ne iloꞌa ta molomolo noxou sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Lexe evile umasaxa lexe umulileli, la anu uxiunu tumalouu masaxa noxou, ia uneꞌe mo utavulenu tuꞌutuꞌumaxu loxo eni etavulenu mo umulileli, mo usoli loxo eni asoli. \v 35 Xo itema ane tanuxu maulixu ne, ulai iliꞌi la uxovulaunu maulixu. Ia itema ane tanuxu maulixu uasi, uꞌitalonu maulixu uneꞌe noxilo mo aꞌalo laixe noxilo, la anu umauli. \v 36 Ia lexe itema vile unoꞌu mimii latala sou lia ꞌo ukalusi, xe uxovulaunu uleenu, la mimii sou lia ane anu unoꞌu ne, usuꞌulinu a loxovaa? \v 37 Mii maꞌia ane sou anu ulotonu uleenu no anu sou ulivulixu? \v 38 \x + \xo 8:38 \xt Mat 10:33\x*Ta mitema vaimomo ꞌo, mixiu tumaliꞌa noxou Lataua mo iꞌoxoꞌoxonu ꞌiliꞌilixo masumasua. Xe itema ane umaela noxilo mo no anu vaikala noxilo, la no voxo ane sou Itema ꞌOlu ulivu uneꞌe no anu lamana noxou Momu mo iloꞌa ta angelo noxou Momu, la anu umaela noxou itema ne kalumo.” \c 9 \p \v 1 \x + \xo 9:1 \xt Mak 13:30\x*Xe muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Eni avikalangengi manina aloxo ꞌo, ta mitema seꞌi ane itutulu ꞌo, ulai iliꞌi la umomomo sou isoli uao, ixoxolu sio mo imaisou saxisaxilaꞌu noxou Lataua uxali ilou xaviinu.” \s1 Iesu Vasimolu Muxali Iou Vilemo \r (Mat 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2 \x + \xo 9:2 \xt Apo 3:22; 2Pi 1:17-18\x*Ioxe iloꞌa mixolu xe voxo muxatele vile mukalu, la sou anu Iesu munoꞌa Pita ilou Iakovo mo Ioanesi sou muulaxuneꞌi sou iloꞌa milai no laxaꞌilu vile teitexi manina mole aneꞌisisi milai mixolu ane. Iloꞌa mixoxolusi xe mimalei loxo ꞌo, la Iesu vasivasimolu ne muxiu mo muxali iou vilemo manina. \v 3 Tokolomoxu ne, muxali iou vilemo mo muxali lamanaxu. Evile sou tuala no lia ꞌo umomomo sou uꞌuinu tokolomo ane ne, la uxali maenaxu laixe manina aloxo ne uasi. \v 4 Xe mimalei loxo ꞌo, la mimaisiꞌa Eliasi ilou Mosesi mipaa mixali mitulu no paꞌumolu Iesu sou iloꞌa mivivikala. \p \v 5 Pita muavuti la muvikala vaxa noxou Iesu aloxo ꞌo, “Rabi,\f + \fr 9:5 \ft Rabi: Vaikala ane ne, anu vaikala noxiꞌa ta Iutaia ilemolu lexe Evalaio. Ia laaxu ane ne, lexe itema sou ulosiꞌa ta mitema lavulavu.\f* anu laixe noxixe lexe nexi taxolu ano ꞌo mo taꞌalaxu tani alelexu tatalu. Nini sine vile, Mosesi sou vile xe Eliasi sou vile.” \v 6 Pita muvikala aloxo ne, xo anu iloꞌa tamei ne mimamaꞌu misevile. \p \v 7 Xe tamuxala vile muneꞌe la mukuponeꞌi mukalusi, la aneꞌi milomusou vaikala mupaa no nano no anu tamuxala tanu la muvikala aloxo ꞌo, “Eni ꞌalixeni ano, amasaxau misevile. Ngalomuxu vaikalau.” \p \v 8 Alaxu vilesisi ꞌo, la aneꞌi mimamalei ia imaisou evile la uasi, Iesusi ꞌa ututulu. \p \v 9 Ioxe, iloꞌa miavuti, la sou iloꞌa misuku sou laxaꞌilu ne sou miluꞌe. Xe no mine iloꞌa miluluꞌe, la Anu mupelaꞌa lexe mamu sou iaꞌalou evile no anu mii ane aneꞌi mimaisou ne, mole ulai utalo no voxo ane Itema ꞌOlu utulu molu no anu lousou. \v 10 Aneꞌi milomu noxou aloxo ne, la ivikalanu vile uasi, mii sou taneꞌi vilevilesi. Ia aneꞌi mivivikalasou vaikala mautunu e lexe, “Utulu molu no anu lousou.” lexe laaxu a loxovaa. \p \v 11 \x + \xo 9:11 \xt Mal 3:1\x*Xe miavuti la mitaliꞌisou aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa, la ta mitema sou lapuloto ivikala lexe Eliasi anu uxali tei?” \p \v 12 \x + \xo 9:12 \xt Lex 22:1-18; Ais 53:3; Mal 4:5-6\x*Xe Iesu muavuti la mukoli taliꞌi noxiꞌa aloxo ꞌo, “Vaikala ane ne manina. Eliasi ne, uxali tei sou umomosou mimii latala ne ukalusi. Ia tavaꞌu loxovaa la mikaukavunu no anu Lavuku Tavuna teinu lexe, Itema ꞌOlu ne utavulenu navunavu tatila mo ta mitema ixiu tumaliꞌau? \v 13 \x + \xo 9:13 \xt Mat 11:14\x*Ia avikalangengi aloxo ꞌo. Eliasi ne, muneꞌe muxali mo ta mitema mikalusou masaxa noxiꞌa sou miꞌoxonu ꞌiliꞌilixo seꞌi mulai noxou aloxo Lavuku Tavuna teinu muaꞌaloxusou.” \s1 Molomolo Vile Uleenu Masua Muxolu Noxou, Ia Iesu Mupamaulinu \r (Mat 17:14-20; Luk 9:37-43a) \p \v 14 Iloꞌa miluꞌe xe mixali noxiꞌa ta molomolou ane paꞌusiꞌa, la mimaisiꞌa ta mitema tapiena misevile mineꞌe mitulu mixaliliieꞌi, ia mitomu loxo. Xe milomusiꞌa aneꞌi ta molomolo noxou ne iloꞌa ta mitema sou lapuloto ne iꞌotoꞌotosou anaxaꞌa. \v 15 Xe ta mitema mimalei loxo ꞌo, la mimaisou Iesu la mikuluke, la alaxu vilesisi miiave milai noxou sou misexelaxu. \p \v 16 Xe Anu muavuti la mutaliꞌisiꞌa ta mitema ne aloxo ꞌo, “Maꞌia ane ngingi ngongiꞌa ngaꞌotoꞌotosou anangenge sou loxo ne?” \p \v 17 Itema vile no nano no taiineꞌi ne, muavuti la mukolinu Iesu taliꞌiu aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu, eni eneꞌenu ꞌalixeni mulu ꞌo, xo uleenu vile masua uxoxolu noxou la uꞌoxo uvivikala uasi. \v 18 Voxovoxo piena musuku ne, utelosou la xavi misevile, la uleanu uluꞌe no lia mole livilivixu upaipasinga mo anaxu ukalakikiki mole utotoꞌeke loxo ꞌo. Elingaiꞌa ta molomolo noxine lexe ikusau uleenu ane muxolu noxou ꞌalixeni ꞌo, ia imomomo uasi.” \p \v 19 Xe Iesu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngingi ta mitema sou ngamuxaxu tangengi noxou Lataua uasi! Tauu ie ta ꞌei ane sou eni axolu noxinge? Mo alaxu ta ꞌei ane sou eni atavulenu tuꞌutuꞌumaxu noxinge? Nganoꞌu molomolo ne uneꞌe noxilo.” \p \v 20 La sou aneꞌi minoꞌu mulai noxou. Xe uleenu masua ne mumaisou Iesu, la alaxu vilesisi ꞌo, la muꞌoxonu molomolo ne muꞌoloꞌolo mole muleanu muluꞌelai no lia. La mupipaopao la livilivixu muxalixali no anaxu. \p \v 21 Xe Iesu muavuti la mutaliꞌisou momu aloxo ꞌo, “Mii e uxolu noxou ꞌo musoko a talu?” \p La momu mukolinu lexe, “No molomoloxu mo. \v 22 Uꞌoxonu no voxo tavuꞌalo, la uleanu ulai no navu xe no lexa sou lexe uvau usoli. Ia lexe nini namomomo sou naꞌoxonu mii vile noxou, la taneninexe mo nasuꞌulinexi.” \p \v 23 \x + \xo 9:23 \xt Mat 21:21; Mak 11:23\x*Xe Iesu muavuti la muvikala aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa la nini nevikalaleli, lexe eni amomomo sou aꞌoxonu? Lexe nini namuxaxu taneni, la nini namomomo sou naꞌoxonu mimii latala ne ukalusi.” \p \v 24 Xe muavuti la alaxu vilesisi, muꞌava aloxo ꞌo, “Eni emuxaxu taleli noxine manina, ia nasuꞌulileli xo muxaxu taleli noxilo ulai noxine ne, kituꞌasi.” \p \v 25 Xe Iesu mumalei loxo ꞌo, la ta mitema tavuꞌalo a iiaveiave ineneꞌe loxo noxou, la sou Anu mukaitolonu uleenu masua la muvikalanu aloxo ꞌo, “Nini uleenu ane saxavou mo ane uvivikala uasi e naxoxolu noxou molomolo ꞌo ne, eni avikalaneni pekiaꞌu lexe naxexesou, ia nalivu naneꞌe natelo noxou la uasi.” \p \v 26 \x + \xo 9:26 \xt Mak 1:26\x*La sou uleenu ne, muungaunga xe muvaxa muxaluxalu molomolo la muꞌokiꞌoki tani manina, sila muxexesou. Uleenu ne muxexesou io, aneꞌi ieꞌi muvaxa la loxo musoli, sila aneꞌi tavuꞌalo mivikala lexe, “Anu musoli.” \v 27 Sixe Iesu mukasi vaxa no avolu xe mutulusou, sila anu mutulu. \p \v 28 Iesu mupamaulinu mukalu, io sou Anu mulai no tani. Xe no tani, la aneꞌi ta molomolo noxou ne milutu vaxa la mitaliꞌisou seꞌisisi aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa, la nexi tamomomo sou takusau uleenu masua ne uasi o?” \p \v 29 Iesu mukolineꞌi aloxo ꞌo, “Linga anusisi ane umomomo sou ukusau uleenu ane loxo ꞌo.” \p \v 30 \x + \xo 9:30 \xt Ioa 7:1\x*Xe iloꞌa miavuti la misukusou tuala ane iloꞌa mixolu no anu ne, sou minuna mimuamuaꞌi no nano no xalee lia tila ne Xalilaia. Iesu umasaxa lexe evile ulavu no anu xalee ane aneꞌi ixolu no anu uasi, \v 31 \x + \xo 9:31 \xt Mak 8:31; 10:32-34\x*xo Anu ulosiꞌa ta molomolou lavulavu. Muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ulai iliꞌi, la ta mitema iꞌitalonu Itema ꞌOlu no avoꞌa ta mitema sou ivau usoli. Uai no nano no lulu voxo vile mo tamei, xe no voxo tatalusou, la sou Anu utulu.” \v 32 \x + \xo 9:32 \xt Luk 9:45\x*Ia aneꞌi ilamana no anu vaikala laaxu ane anu mulemolu noxiꞌa uasi. Mimamaꞌu la italiꞌisouxu uasi. \s1 ꞌEi Ane Tila Noxiꞌa \r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Iloꞌa mimuamuaꞌi xe milai mixali ne Kapenaumu, la miꞌunalai no tani. Xe Iesu muavuti la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Mii maꞌia ane ngingi ngeꞌotoꞌotosou anangenge no voteꞌi ꞌo?” \v 34 Anu mutaliꞌisiꞌa aloxo ne, la aneꞌi mitaꞌolu tasiaꞌusi xo aneꞌi milavu lexe no voteꞌi, la aneꞌi miꞌotoꞌotosou anaxaꞌa lexe ꞌei ane tila noxiꞌa. \p \v 35 \x + \xo 9:35 \xt Mat 20:25-27; Mak 10:43-44; Luk 22:24-26\x*Xe Anu muavuti la muxolu no lia, io sou Anu muꞌavaliꞌa ta molomolo noxou aneꞌi mulelia tamei ne, mineꞌe noxou la sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Lexe itema vile umasaxa lexe uuli, la laixe lexe anu uiliꞌi mo uxali loxo itema vile vitanisi sou ipalupalusou.” \p \v 36 Mutilaꞌu molomolo vile kituꞌa ka mulai mutulusou no taiineꞌi, xe muavuti la muvoꞌonu io sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, \v 37 \x + \xo 9:37 \xt Mat 10:40\x*“ꞌEi ane lexe uxavutalaleli mo uꞌosa sou unoꞌu molomolo vile kituꞌa loxo ꞌo, la anu ane uꞌosa sou unoꞌilo. Xe ꞌei ane lexe uꞌosasilo sou unoꞌilo, la anu ane uꞌosasou unoꞌu ane mupalusilo eneꞌe ꞌo.” \s1 Anu Ane Uꞌapinenge Uasi ne, Anu Noxinge Ane \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Xe Ioanesi muavuti la muvikalanu Iesu aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu, nexi temaisou itema vile ukukusaiꞌa ta uleenu masua no anu xavi noxine, la nexi teꞌapixu, xo anu vile noxinge nengeꞌa uasi.” \p \v 39 Xe Iesu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngaꞌapixu mamu, xo lexe itema vile uꞌoxonu mii vile xaviinu no anu xavi noxilo, la umomomo sou upasipaa uleanu vaikala vile masua uneꞌe noxilo uasi, \v 40 \x + \xo 9:40 \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x*xo anu ane uꞌapinenge uasi ne, anu noxinge ane. \v 41 \x + \xo 9:41 \xt Mat 10:42\x*Eni avikalangengi manina aloxo ꞌo, ‘Anu ane uiengengi no anu lexa xo ngingi noxou Kalisito, la anu unoꞌu lakolisou manina.’” \s1 Mii sou Uolexaꞌa ta Mitema sou Isusu \r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 Xe muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Lexe itema vile uolexu vile noxiꞌa aneꞌi ta mitema vitanisi ane imuxamuxaxu taneꞌi noxilo, sou ususu no anu ꞌilixo masua, la anu laixe lexe isakii lavoꞌo kulu vile no xolanu ka ilea uluꞌelai no luaki, ia laixe uasi lexe Lataua ulosou navunavu. \v 43-44 \x + \xo 9:43-44 \xt Mat 5:30\x*Mo lexe avone vile ususulixene, la nalixinu mo uxexee. Laixe lexe nini naꞌunalai no tuala sou mauli no anu avone vilesisi, ia laixe uasi lexe nini avone tamei ne uxolusi, la nini naꞌunalai no tuala sou navunavu e navu uꞌaniꞌani ia usisita uasi. \v 45-46 Mo lexe tavaꞌine vile ususulixene, la nalixinu mo uxexee. Laixe lexe naꞌunalai no tuala sou mauli no anu tavaꞌine vilesisi, ia laixe uasi lexe nini tavaꞌine tamei ne uxolusi, la nini naꞌunalai no tuala sou navunavu. \v 47 \x + \xo 9:47 \xt Mat 5:29\x*Mo lexe ieni vile ususulixene, la naluvu uxexee. Laixe lexe nini naꞌunalai no tuala noxou Lataua no anu ieni vilesisi, ia laixe uasi lexe nini ieni tamei ne uxolusi, la nini naꞌunalai no tuala sou navunavu e, \v 48 \x + \xo 9:48 \xt Ais 66:24\x* ‘ta polikokasiꞌa imomomo sou isoisoli uasi mo navu umomomo sou usisita uasi.’ \p \v 49 Laixe lexe anu Lataua uꞌuisiꞌa ta mitema vilevilesi no anu navu, loxo ta mitema iꞌuisou laꞌilali no anu au. \p \v 50 \x + \xo 9:50 \xt Mat 5:13; Luk 14:34\x*Au ne laixe, ia lexe tuꞌaxu ne tasiau la ngingi ngalivulixu tuꞌaxu ne loxovaa la? Laixe lexe ngingi latala ne, ngatetelisou au tuꞌaxu lailaixe no anu maulingenge mo xoluxolu noxinge ngongiꞌa aneꞌi ane vaꞌavaꞌaxu ne laixesi.” \c 10 \s1 Taulaꞌi Muxoto \r (Mat 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Iesu muvikalaneꞌi aloxo ne xe mukalu, la sou musukusou tuala ane ne, sou mununa no xalee lia tila ne Iutaia, la mualasou lexa ne Ioridani. Mulai, la ta mitema tavuꞌalo misevile mineꞌe noxou la, la Anu mulosiꞌa lavulavu no anu vaikala noxou Lataua, aloxo Anu mulavusou muꞌoxoꞌoxonu. \p \v 2 Ta Palisaio seꞌi mineꞌe mixali noxou sou lexe itovonu. Mineꞌe mixali la mitaliꞌisou aloxo ꞌo, “Itema vile mutaulaꞌi, ia anu umasaxa lexe usuꞌane semau la anu laixe no anu lapuloto noxou Mosesi?” \p \v 3 Xe anu Iesu muavuti la mukolinu aloxo ꞌo, “Ia xo Mosesi muvikalangengi a loxovaa?” \p \v 4 \x + \xo 10:4 \xt Lap 24:1-4; Mat 5:31\x*Aneꞌi miavuti la mivikalanu lexe, “Mosesi muvikala lexe itema vile umasaxa lexe uꞌoxonu aloxo ne, la anu molu ukaukavu ulai noxie sou uxotonu taulaꞌixaꞌa ilou, io sou upalusie sou ilivu ilai.” \p \v 5 Ioxe, Iesu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Mosesi mukaukavu lapuloto aloxo ne, xo ngingi opongengi pekiaꞌu misevile. \v 6 \x + \xo 10:6 \xt Tav 1:27; 5:2\x*Ia ngalomu, tatei manina no voxo ane Lataua musoko sou mukoinu mimii latala ꞌo, la mukoineꞌi ta mitema. Mukoineꞌi ta mulu xe ta sema. \v 7 \x + \xo 10:7 \xt Tav 2:24; Ep 5:31-33\x*La sou ane mulu uꞌumesiꞌa momu ilee nenu sou ulai noxie semau sou \v 8 ilou ixali vilesisi. Mole aneꞌi tamei la ua, aneꞌi ilou vilesisi. \v 9 La sou mii maꞌia ane Lataua musakii mupitanu ne, itema vile umomomo sou ukalipalaneꞌi uasi.” \p \v 10 Iesu iloꞌa ta molomolo noxou milivu milai no tani, la aneꞌi mitaliꞌisouxu la. \v 11 \x + \xo 10:11 \xt Mat 5:32\x*Xe Anu muavuti la muvikalaneꞌi lamana aloxo ꞌo, “Lexe itema vile usuꞌane semau, ia ulai uꞌuluxe sema vileli, la anu itema ane ne anu mususu noxie semau. \v 12 Anu aloxo ne kalumo noxie sema. Lexe ane isuꞌanu mulue, ia ilai iꞌuluxu mulu vileli, la ane misusu noxou mulue.” \s1 Iesu Iloꞌa ta Molomolo ta Kitukitu \r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Anu uvivikalaneꞌi aloxo ne, la ta mitema a ixaxalixaꞌa ta molomolo ta kitukitu sou ineꞌeneꞌi noxou Iesu sou lexe Anu ukasiꞌa, ia ta molomolo noxou ne mikaitoloneꞌi ta mitema. \v 14 Xe Iesu mumaisiꞌa mine aneꞌi mikaitoloneꞌi aloxo ne, la laꞌiaxu misevile. La sou muvikalaneꞌi lexe, “Iengi uvaxaiꞌa ta molomolo ta kitukitu nesi mo ineꞌe noxilo, ia ngaꞌapixaꞌa mamu, xo aneꞌi ane maulixaꞌa loxo ta molomolo ane ne, la saxisaxilaꞌu noxou Lataua uxolu noxiꞌa. \v 15 \x + \xo 10:15 \xt Mat 18:3\x*Mo eni avikalangengi manina aloxo ꞌo. Lexe itema vile unoꞌu saxisaxilaꞌu noxou Lataua loxo ta molomolo ꞌo uasi, la anu umomomo sou uꞌunalai no anu uasi manina.” \v 16 Xe muavuti la sou muꞌaulaxaꞌa ta molomolo ne, xe mukalu la sou mumuxaxu avolu noxiꞌa io sou mualusiꞌa. \s1 Itema Vile sou Lavuluti \r (Mat 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Mualusiꞌa ta molomolo aloxo ne xe mukalu, la sou Anu mulutu sou mumuamuaꞌi mulai. Ia itema vile muiave mulai noxou, la muxolaꞌu tavaꞌu voꞌuxu no talaxu io sou mutaliꞌisou aloxo ꞌo, “Itema laixe sou ulosixe lavulavu, mii maꞌia ane lexe eni aꞌoxonu sou eni anoꞌu mauli ane kaluxu uasi no anu?” \p \v 18 Xe Iesu muavuti la muvikalanu aloxo ꞌo, “Tavaꞌu loxovaa ane nini nemoxoꞌilo lexe eni laixe? Itema vile laixe uasi, ia Lataua anusisi. \v 19 \x + \xo 10:19 \xt Mul 20:12-17; Lap 5:16-20\x*Nini nelavu no anu lapuloto e muvikala lexe, ‘Mamu sou navau itema vile usoli. Nini namulu, la mamu sou nalai noxie sema mitaulaꞌi xe nini nasema, la mamu sou nalai noxou itema mutaulaꞌi. Mamu sou napakali, mamu sou nakalavoisou itema vile vitanisi, la nalemolu manina teitexi, mamu sou nakalavoinu itema vile sou nanoꞌu miumiu vile vitanisi, mo natoxoneꞌi mamine ilee nenine.’” \p \v 20 Xe anu muavuti la muvikalanu Iesu aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu, lapuloto ane ne, eni emulinu no mine eni molomoloxo mo mutalo vaimomo.” \p \v 21 Iesu mulomu noxou aloxo ne xe iou mulai noxou sou mumatakisou, la tanuxu. La sou muvikalanu lexe, “Mii vilesisi a naꞌoxonu uao, nalai mo nanoꞌu lavulavulutimeni ukalusi mo ta mitema ilotonu, xe nanoꞌu lamolisou la sou naitiꞌa aneꞌi ane iꞌa mimii uasi. Lexe nini naꞌoxonu aloxo ne, la sou mimii ane lailaixe uai teitexi no opo loxotolo ne, nini naꞌa nini. Ia naneꞌe mo namulileli.” \p \v 22 Xe anu itema ne, mulomu aloxo ne, la iou mupalulu. Ia mumuamuaꞌisi mole mulai ne, opoonu uꞌosa uasi xo anu mulavu lexe anu lavulavulutiu tavuꞌalo misevile. \p \v 23 Iesu musuꞌanu iou sou muitisiꞌa ta molomolo noxou, la sou muvikala aloxo ꞌo, “Ta mitema ane lavulutiꞌa piena musuku ne, anu pekiaꞌu musuku noxiꞌa sou iꞌunalai no anu saxisaxilaꞌu noxou Lataua.” \p \v 24 Xe aneꞌi milomusou vaikala noxou ne, la mikuluke no anu. Ia Anu musolonu vaikalau mulai la muvikala aloxo ꞌo la, “Ta molomolo, lexe itema vile umasaxa lexe uꞌunalai no anu saxisaxilaꞌu noxou Lataua, la anu pekiaꞌu misevile. \v 25 Anu pekiaꞌu sou kameli vile uꞌunalai no anu umo vile taxanu uasi, ia itema ane lavulutiu piena musuku ne, anu pekiaꞌu misevile noxou sou uꞌunalai no anu saxisaxilaꞌu noxou Lataua.” \p \v 26 Xe ta molomolo noxou milomu aloxo ne, la mikuluke misevile la. Xe miavuti la mitalitaliꞌisiꞌa ngatongatoꞌo lexe, “Ia ꞌei ane sou unoꞌu mauli ane kaluxu uasi ne?” \p \v 27 Iesu iou mulai noxiꞌa, la mumatakisiꞌa la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ta mitemasi la imomomo uasi. Ia Lataua la Anu mumomomo. Xo Lataua ne, Anu umomomo sou uꞌoxonu mimii latala ne ukalusi.” \p \v 28 Xe Pita muavuti la muvikalanu aloxo ꞌo, “Nexi texiu tumalixeu mimii latala ne mukalu, ia teneꞌe ꞌo sou tamulineni.” \p \v 29 Xe Iesu muavuti la mukolinu aloxo ꞌo, “Avikalangengi manina musuku. Lexe itema vile uꞌumesou taasou, uasi ta vimovimou ta mulu iloꞌa ta sema, uasi momu ilee nenu, uasi ta ꞌolu, uasi xaixaixu, xo anu umasaxailo lexe uaꞌaloxu aꞌalo laixe ulai noxiꞌa ta mitema, \v 30 la umomomo sou anu unoꞌu taasou itemaxu taꞌuve, mo ta vimovimou ta mulu itemaxu taꞌuve, mo ta sema itemaxu taꞌuve, mo ta nenenu itemaxu taꞌuve, mo ta ꞌolu itemaxu taꞌuve, mo xaixaixu itemaxu taꞌuve ilou tuꞌutuꞌumaxu ta mitema iꞌoxonu ulai noxou. Xe ulai iliꞌi xe anu usoli, la anu unoꞌu mauli ane kaluxu uasi manina. \v 31 \x + \xo 10:31 \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x*Ia aneꞌi tapiena e miuliuli ne, ulai la aneꞌi ilai iliꞌi, ia aneꞌi ane miiliꞌi ne ilai, la iuli.” \s1 Iesu Mutotokalasou Soli Noxou Alaxu Tatalusou \r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 \x + \xo 10:32 \xt Mak 8:31; 9:31\x*Ioxe, Iesu muvivikalaneꞌi aloxo ne xe mukalu, la muulaxuneꞌi sou iloꞌa miluꞌe ne Ielusalemu. Ta molomolo noxou ne, mikuluke xe ta mitema ane mimumulineꞌi ne vasimeꞌa muꞌume misevile. Iesu muavuti la munoꞌa ta molomolo noxou mavulovexa mulelia tamei sou mineꞌe ꞌalai noxou, la sou muvikalaneꞌixu mii ane sou uxali noxou. \v 33 Muvikala aloxo ꞌo, “Nenge nengeꞌa asou taluꞌelai ne Ielusalemu o, la Itema ꞌOlu ne, ta mitema inoꞌu sou iꞌitalonu ulai no avoꞌa ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi, iloꞌa ta mitema sou lapuloto. Itulusou no anu vaivaikala sou lexe ivau mo usoli. La sou inoꞌu ulai noxiꞌa ta asila avoꞌa \v 34 sou aneꞌi imolovilaꞌisou mo ilikesou mo ipuapuasou mo ivau usoli. Uai no lulu voxo vile, tamei xe tatalusou la sou Anu utulu.” \s1 Linga Noxiꞌa Iakovo Ilou Ioanesi \r (Mat 20:20-28) \p \v 35 Sevetaio ta ꞌolu tamei Iakovo ilou Ioanesi ne, ilou milai mixali noxou Iesu ne, la milinga aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu, nexi noxou temasaxa lexe nini naꞌoxonu mii vile noxixe noxou.” \p \v 36 Xe Iesu muavuti la mutaliꞌisiꞌa lexe, “Maꞌia ane ngingi ngongou ngemasaxailo lexe eni aꞌoxonu noxinge ngongou?” \p \v 37 Ilou mikolinu lexe, “Ulai iliꞌi xe nini naxali tatananu tuala, la nexi temasaxa lexe vile noxixe ꞌo ulai uvaꞌisaꞌineni no paꞌumene no tema xe vile no ae.” \p \v 38 \x + \xo 10:38 \xt Mak 14:36; Luk 12:50\x*Xe Anu muavuti la muvikalaneꞌi ilou aloxo ꞌo, “Ngingi ngongou ngelinga aloxo ne, ia ngingi ngongou ngalavusou lexe mii maꞌia ngingi ngelingau ne uasi. Loxovaa, umomomo sou ngingi ngongou ngamasaxa lexe ngasoli loxo eni asoli?” \p \v 39 \x + \xo 10:39 \xt Apo 12:2; Pal 1:9\x*Aneꞌi miavuti la mikolinu Iesu lexe, “Nexi temasaxau.” \p Xe Anu muavuti la muvikalaneꞌi ilou aloxo ꞌo, “Anu umomomo sou ngingi ngongou ngasoli loxo eni asoli, \v 40 ia no anu masaxa noxinge ngongou lexe vile sou uvaꞌisaꞌileli no paꞌumelo no tema xe vile no ae ne, umomomo sou alosinge vitanisi uasi, xo luu ane ne, Lataua mulalaxisiꞌa ta mitema ane anu musosovosiꞌasi, ane lexe aneꞌi ilai ixolu no anu.” \p \v 41 Ioxe, aneꞌi ta molomolo noxou ane mavulovexa vile ne, milomusiꞌa Iakovo ilou Ioanesi, la laꞌiaxaꞌaiꞌa ilou misevile. \v 42 \x + \xo 10:42 \xt Luk 22:25-26\x*Xe Iesu muavuti la muꞌavaliꞌa sou mupitaneꞌi. La sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngingi ngelavu lexe ta tatananu tuatuala noxiꞌa ta asila ne, aneꞌi isaxilaꞌa ta mitemaiꞌa pekiaꞌu, xe ta tatilasiꞌa ne, ivikala la aneꞌi ta mitemaiꞌa ne ilomuxu vaikalaiꞌasi. \v 43 \x + \xo 10:43 \xt Mat 23:11; Mak 9:35\x*Ia noxinge ne, anu aloxo ne uasi. Xo anu ane umasaxa lexe utila no nixi noxinge ne, la laixe lexe anu uxolu itema vile sou xaixai noxingesi. \v 44 Xe itema ane umasaxa lexe anu uxali tila sou uuli noxinge, la laixe lexe anu uxali loxo itema vile vitanisi noxiꞌa ta mitema ukalusi sou ipalupalusou. \v 45 Xo Itema ꞌOlu ꞌo ne, muneꞌe sou lexe ta mitema iꞌoxoꞌoxonu xaixai noxou uasi. Anu muneꞌe sou lexe Anu uꞌoxonu xaixai sou uꞌitalonu maulixu sou uꞌoleneꞌi ta mitema tavuꞌalo.” \s1 Iesu Mupamaulinu Vatimaio \r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Ioxe, anu Iesu iloꞌa ta molomolo noxou mimuamuaꞌi xoo, la milai mixali ne Ieriko. Xe Iesu iloꞌa ta molomolou mo ta mitema tavuꞌalo misukusou tuala ne Ieriko sou milai. La itema vile ualasou lexe Vatimaio, e Timaio ꞌolu, a muxoxolu no voteꞌi paꞌumolu. Ia anu iou seleveenu. Anu muxoxolu ne sou ulingalinga mimii noxiꞌa ta mitema. \v 47 No voxo ane ne, anu mulomu lexe Iesu, itema sie Naseleti a uneneꞌe ne, la anu mutaloxu ꞌava mulai noxou, “Iesu, nini Deviti ꞌilusunu, tanenixo!” \p \v 48 Ta mitema tavuꞌalo milomusou aloxo ne, la mikaitolonu. Mivikala lexe uxolu tasiau. Ia anu ulomuxaꞌa uasi, anu muꞌava muꞌokinu mulai noxou Iesusi. “Deviti ꞌilusunu, tanenixo!” \p \v 49 Xe Iesu mutulu, la sou muvikalaneꞌi lexe, “Ngaꞌavalou uneꞌe.” Aneꞌi miꞌava mulai noxou aloxo ꞌo, “Naꞌosa. Mo natulu! Xo anu a muꞌavaline.” \v 50 Xe anu muavuti la musuꞌanu ꞌalaꞌalasou muai, io anu muiliꞌe mutulu sou mulai noxou Iesu. \p \v 51 Mulai muxali noxou Iesu, la sou Iesu mutaliꞌisou lexe, “Mii maꞌia ane nemasaxau lexe eni aꞌoxonu noxine?” La sou anu muvikalanu Iesu lexe, “Rabi, eni emasaxa lexe amamalei.” \p \v 52 \x + \xo 10:52 \xt Mak 5:34\x*La sou Iesu muvikalanu lexe, “Nalai, nini nemauli xo nemuxaxu taneni noxilo.” Xe alaxu vilesisi ꞌo, la anu iou mukaa sou mumalei avile. La sou muavuti sou mumulinu Iesu no voteꞌi e Anu mumuamuaꞌi no anu ne. \c 11 \s1 Iesu Muꞌunalai ne Ielusalemu \r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Ioa 12:12-19) \p \v 1 Ioxe, iloꞌa mimuamuaꞌi xe milai mixali ꞌalai ne Ielusalemu, la mixali no tuala ne Vetepaxe ilee Vetania, ꞌalai no laxaꞌilu ne Olivu. Xe Iesu muavuti la mupalusiꞌa ta molomolo noxou tamei, \v 2 la muvikalaneꞌi ilou aloxo ꞌo, “Ngongou ngalai no tuala e no laxungengi ne, xe ngaꞌunalaisi, ka ngamaisou donki ꞌilie mulu a mitalisou mo misakiinu mo a ututulu. Dongki ne, evile utelo mo uxolu no anu uao. Ngongou ngalulusou ukalu, la sou nganoꞌu uneꞌe noxilo ꞌo. \v 3 Ngongou ngalulusou, xe lexe evile utaliꞌisinge lexe, ‘Loxovaa ane ngingi ngongou ngalulusou donki ne?’ La ngongou ngakolinu lexe, ‘Tila mumasaxau lexe uꞌoxonu xaixai no anu. Io xaixai ukalu, la sou upalea ulivulixu uneꞌe la.’” \p \v 4 Ilou milutu xe milai, la mimaisou donki vile ne a ututulu no voteꞌi. Mitalisou ka misakiinu no ale ꞌalai no tani vile aitengaxu. Aneꞌi ilou miavuti la milulusou. \v 5 Xe ta mitema seꞌi mitutulu ne, mimaisiꞌa ilou la mitaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Ngongou ngananavaa loxo ngalulusou donki ꞌilie ne?” \v 6 Aneꞌi ilou miavuti la mivikalaneꞌi aloxo Iesu mupelaꞌaxu ne, la sou aneꞌi ieꞌi muvaxaiꞌa ilousi sou ilou minoꞌu milailixu noxou. \v 7 Ilou minoꞌu xe milai mixalixu noxou Iesu, la sou minoꞌu ꞌalaꞌalasou vasimeꞌa ilou sou milalanu vaxa no lataanu donki ne, sou anu Iesu mutelo mutalupexa no anu. \fig |alt="Jesus triumphal entry" src="CN01782B.TIF" size="col" loc="Mrk 11:7-11" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Maluko 11:7" \fig* \v 8 Ta mitema tavuꞌalo kalumo mixavulalanu ꞌalaꞌalasou vasimeꞌa ka misiaꞌu no voteꞌi, xe seꞌi ne milai no xai sou mivalivalitusou ovu avoavolu sou mitaꞌolunu no voteꞌi kalumo. \v 9 \x + \xo 11:9 \xt Lex 118:25-26\x*Ta mitema ane miulaxu Iesu xe aneꞌi ane miiliꞌi no tumalou sou mimumulinu ne, miꞌava aloxo ꞌo, \q1 “Napamaulinexi! \q2 Lataua ualusou anu ane IAUE mupalusou mo a uneneꞌe ꞌo! \q1 \v 10 Lataua ualusou saxisaxilaꞌu noxou ꞌilusunu Deviti, \q2 Anu ꞌilusunenge anu a uneneꞌe ꞌo. \q2 Napamaulinexi, \q2 mo sou aneꞌi iꞌitinu ualasine teitexi no opo loxotolo!” \p \v 11 Iesu muxali ne Ielusalemu mukalu, la sou Anu muꞌunalai no nano no taasou lalotu tatila noxou Lataua. Mulai muxixaou no nano ne mo mumaisou mimii latala ne mukalu. Ia tavaꞌu xo aso a muluꞌelai, la sou Anu iloꞌa ta molomolou mavulovexa tamei ne, milaa sou milivu ne Vetania. \s1 Iesu Mukusaiꞌa ta Mitema no Nano no Taasou Lalotu Tatila Noxou Lataua \r (Mat 21:18-19) \p \v 12 Miai xe kakau, la aneꞌi milutu ne Vetania sou milivu milai loxo ne Ielusalemu la, la Iesu musolixu. \v 13 \x + \xo 11:13 \xt Luk 13:6\x*Xe iou mulai mutukumusou ovu lovo vile ne mutulu no paxa. Volovoloxu piena misevile, la sou mulutu mulai no anu sou ukamuli lexe temanu seꞌi ꞌa no anu. Mulai xe muxali no anu, la mumaisou lexe ovu ne, volovoloxusi, ia uneneꞌa mo temanu uasi, xo anu ovu ne, voxo sou uneneꞌa uao. \v 14 La sou muvikalanu ovu ne aloxo ꞌo, “Usoko ane vaimomo ꞌo, la nini naneneꞌa mo evile uꞌou ngiaxene la uasi manina.” Muvikala aloxo ne, la ta molomolo noxou ne milomusou. \p \v 15 Iloꞌa mimuamuaꞌi xe milivu mixali ne Ielusalemu, la Iesu muꞌunalai no nano no taasou lalotu tatila noxou Lataua, sou musoko sou mukusaiꞌa ta mitema e mitataꞌolu mimii sou ta mitema ilotonu mo aneꞌi ane mineꞌe sou iloto no nano ne, miuatuuatu. Mavulovexa valovaloxaꞌa ta mitema ane ilavusou ivalavala lamoli no anu. Xe luuluusiꞌa aneꞌi ane mitaꞌoluneꞌi ta kuau sou ilotoneꞌi. \v 16 Xe muvikala pekiaꞌu noxiꞌa sou mamu evile loxo ꞌo utavule mimii seꞌi sou ta mitema ilotonu ka uvaxa uneꞌe no nano no taasou lalotu tatila noxou Lataua. \v 17 \x + \xo 11:17 \xt Ais 56:7; Iel 7:11\x*Xe muavuti la mulosieꞌixu ta mitema lavulavu seꞌi la aloxo ꞌo, “Ngalavusou lexe vaikala ane ꞌo muxolu no anu Lavuku Tavuna teinu uasi? Mikaukavu aloxo ꞌo, \p ‘Taasilo ne, ilemolu lexe anu taasou lingaligna noxiꞌa ta mitema no xalexalee tuatuala no lia ꞌo ukalusi.’ Ia ngingi ngexiunu mole muxali loxo taasiꞌa ta mitema sou pakali sou italume no anu.” \p \v 18 \x + \xo 11:18 \xt Mak 14:1\x*Ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi iloꞌa ta mitema sou lapuloto, milomusou vaivaikala ane Iesu muvikalaneꞌi ta mitema no anu ne, la aneꞌi misoko sou mikamuli voteꞌi sou lexe ivau usoli, xo aneꞌi miꞌumolu. Xo ta mitema latala ne, milomusou vaivaikala la mikuluke no anu. \p \v 19 Xe no ꞌoloꞌolovoxo, la aneꞌi milaa ne Ielusalemu ne sou milivu milai. \s1 Ovu Lovo Muxalo \r (Mat 21:20-22) \p \v 20 Iloꞌa milai miai xe no kakau, la iloꞌa milivu milai ne Ielusalemu la. Mimuamuaꞌi xe mineꞌe no voteꞌi, la mimaisou lovo e Iesu muvavaaxu ne muxalo. Muxalo musoko no uliuliꞌu mulai muxali teitexi avile. \v 21 Xe Pita muxavutalanu vaikala e Iesu muvikalanu mei, la muvikalanu Iesu aloxo ꞌo, “Rabi, namalei ovu e laꞌiaxene la nevavaaxu ane muxalo mukalu!” \p \v 22 Iesu muavuti la muvikalanu aloxo ꞌo, “Ngamuxamuxaxu tangengi noxou Lataua. \v 23 \x + \xo 11:23 \xt Mat 17:20\x*Avikalangengi manina musuku lexe itema vile uvikalanu laxaꞌilu ꞌo lexe, ‘Naavuti mo nailiꞌe ulai no luaki.’ ia xavutalau tamei uasi, umuxaxu tanu no anu vaikalau ne, la mii ane anu mumasaxau ne, uxali manina aloxo anu muvikalanu. \v 24 \x + \xo 11:24 \xt Mat 7:7\x*La sou ane lexe eni avikalangengi aloxo ꞌo, mii maꞌia ane ngingi ngalingau ne, ngamuxaxu tangengi lexe mii ne ane ngenoꞌu ne. La anu mii ne, uxali noxinge aloxo masaxa noxinge. \v 25-26 \x + \xo 11:25-26 \xt Mat 6:14-15\x*Xe lexe ngatulu sou ngalinga, ia lexe evile uxomasuangengi no anu ꞌilixo vile masua mo mii ne a mumauli no xavutalamengisi ꞌo, la anu laixe lexe ngaxiunu tumalingeusi, mo sou Maminge teitexi no opo loxotolo, Anu uxiunu tumalouu ꞌiliꞌilixo masumasua noxinge kalumo.” \s1 Aneꞌi Mitaliꞌisou Iesu Lexe ꞌEi Mulosou Xavi \r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Iloꞌa mimuamuaꞌi xe mixali ne Ielusalemu la, la Iesu muꞌunalai no nano no taasou lalotu tatila noxou Lataua. Muꞌunalai, la ta tatilasiꞌa ta ailiꞌi iloꞌa ta mitema sou lapuloto mo ta tatila seꞌi kalumo no nano ne, mineꞌe mixali noxou, \v 28 la mitaliꞌisou aloxo ꞌo, “Xavi maꞌia ane muxolu noxine ne, la sou nini naꞌoxoꞌoxo mimii ane ne no anu ꞌo? ꞌEi molu ane mulosine xavi mo mupelemasaxaneni sou lexe naꞌoxonu xaixai ne?” \p \v 29 Xe Iesu muavuti la mukolineꞌi aloxo ꞌo, “Eni kalumo ataliꞌisingexu taliꞌi vile, lexe ngingi ngakolinu uneꞌe noxilo, la sou eni avikalangengi no anu xavi ane eni axaxai no anu ꞌo. \v 30 Ioanesi, anu itema sou uꞌulosiꞌa ta mitema ꞌo ne, anu molu no opo loxotolo, uasi? Anu molu noxiꞌa ta mitema? Ngakoli uneꞌe noxilo!” \p \v 31 Aneꞌi miavuti la milutu vaxa sou mivivikalasou taliꞌi ane ne, sou mivikalaneꞌi ngatongatoꞌo xe miavuti la mivikala aloxo ꞌo, “Maasi xe nenge tavikala lexe, ‘anu molu no opo loxotolo,’ la Anu utaliꞌisinge lexe, ‘La loxovaa la ngingi ngamuxamuxaxu tangengi noxou ua?’ \v 32 Xe nenge tavikala lexe ‘anu molu noxiꞌa ta mitema,’ la ane ne kalumo umomomo uasi.” (Aneꞌi mivikala aloxo ne, ia aneꞌi mimamaꞌu noxiꞌa ta mitema. Xo ta mitema latala ne, milavusi lexe Ioanesi ne, anu itema vile manina sou palomatana.) \p \v 33 La sou miavuti la mikolinu Iesu aloxo ꞌo, “Nexi talavusou uasi.” \p Xe Iesu muavauti la muvikalaneꞌi lexe, “Eni kalumo umomomo sou apalaꞌalixu lexe ꞌei ane mupelemasaxaleli ꞌo uasi.” \c 12 \s1 Vaikala Latilovosiꞌa ta Mitema Ane Isaxilaꞌu Xaisou Ovu Uaini \r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 \x + \xo 12:1 \xt Ais 5:1-2\x*Muvikalaneꞌi aloxo ne xe mukalu, la Anu musoko sou muꞌoxonu vaikala latilovo seꞌi mulai noxiꞌa. Muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Itema vile mutou xaisou uaini vile, xe mukalu la muvimelusou ka mutulusou lavalolo sou ikapinu uaini ngiangiaxu la lexaxu uluꞌelai utavo no latotope, ka mutulusou tani vile teitexi sou ta mitema ixolu no anu sou isaxilaꞌu xai ne. Muꞌoxonu aloxo ne, xe mukalu la muꞌitalonu xai ane ne no avoꞌa ta mitema seꞌi sou aneꞌi ixaxai sou ulai la unoꞌu temanu seꞌi no anu, ia anu mulutu sou mulai no tuala vile no paxa. \v 2 Ioxe, no voxo ane sou xaisou ovu uaini ne temanu xe momoxo sou iꞌelexu, la anu mupalusou itema sou xaixai vile noxou mulai noxiꞌa ta mitema e misaxilaꞌu xai ne sou lexe unoꞌu temanu seꞌi noxiꞌa. \v 3 Mulutu xe mulai, la ta motu mitetelisou ka mivau. Mivau mukalu la mimulesou sou mulivu vitanisi. \v 4 Xe muavuti la, la mupalusou itema sou xaixai noxou vile la mulai la. Mulutu xe mulai, la mipaunoxu kisou. Ka mipamaelanu manina. \v 5 Xe anu muavuti la mupalusou vile la, sou mulai. Mulai la mivau musoli. Xe muavuti la mupalusiꞌa tavuꞌalo, la sou milailai. Milai xe mixali noxiꞌa, la miꞌotuꞌotuneꞌi seꞌi xe seꞌi ne miveꞌaveꞌa misoisoli. \p \v 6 Miꞌoxoneꞌi aloxo ne, io itema vilesisi ꞌa ilou mixolu. Itema ane ne, anu ꞌolu manina. Anu umasaxau misevile ia tanusou uasi. Muavuti la mupalusou mulai noxiꞌa la muvikalanu aloxo ꞌo, ‘Eni ꞌalixeni ane apalusou ulai uxali noxiꞌa, la aneꞌi itoxonusi.’ \p \v 7 Mulutu xe mulai muxali, la ta mitema e ixaxai no xai ne, mivikalaneꞌi ngatongatoꞌo aloxo ꞌo, ‘Itema ano ꞌo ne, anu ulai iliꞌi, la ualasou utelo no anu momu mixumixu ꞌo ane. Nganeꞌe mo nengeꞌa tatetelisou mo tavaꞌu usoli, mo sou ulai iliꞌi la nenge ualasinge utelo no anu.’ \v 8 \x + \xo 12:8 \xt Eva 13:12\x*Xe milutu vaxa la mitetelisou sou mivau. Mivau mukalu la mikasi vaxa noxou ka mileanu muuatulai no ale no vimelusou xai. \p \v 9 Ioxe, tatananu xai ne mulavu lexe ꞌolu ane ta mitema ne mivau musoli ne, la anu uꞌoxonu mii maꞌi? Anu molu ulutu uneꞌe ka uveꞌaveꞌa ta mitema ne mo isoisoli ukalusi, io sou anu uꞌitalonu xai ne ulai noxiꞌa ta mitema seꞌi vaꞌaxu.” \v 10 \x + \xo 12:10 \xt Lex 118:22-23\x*Xe Iesu muavuti la mutaliꞌisiꞌa lexe, “Loxovaa, ngingi ngeitisou vaivaikala seꞌi no anu Lavuku Tavuna teinu aloxo ꞌo? \q1 ‘Lavoꞌo e ta mitema sou itutulu tani misuꞌanu ne, \q2 anu muxali lavoꞌo vile laixe manina sou utetelisou tani. \q1 \v 11 IAUE molusi muꞌoxonu mii ane ne. \q2 Nexi temaisou, la laixe manina.’” \p \v 12 Xe aneꞌi ane anu muvivikalaneꞌi ne, miavuti la mikamuli voteꞌi sou lexe itetelisou, xo milavu lexe vaikala latilovo ane anu muꞌoxonu ne, laaxu mumomomo noxiꞌa manina. Ia mimamaꞌu noxiꞌa ta mitema tavuꞌalo, la ieꞌi muvaxausi, ia milutusi mole milailai. \s1 Taliꞌi sou Talea Lamoli \r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 \x + \xo 12:13 \xt Luk 11:53-54\x*Xe iliꞌi, la mipalusiꞌa ta Palisaio seꞌi iloꞌa ta mitema seꞌi noxou Elodesi mineꞌe noxou Iesu sou ikalavoinu lexe Anu ususu no anu vaivaikala seꞌi la itetelisou. \v 14 Milutu xe mineꞌe mixali noxou la mivikala aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu, nexi telavu lexe nini itema vile sou nalemo mii, la navikala maninasou. Nini nalavusou naꞌumeꞌa ta mitema uasi, xo aneꞌi ane ualasiꞌa mo aneꞌi ane ualasiꞌa uasi ne, mimomomo vilesisi no ieni. Ia nini nalosieixu voteꞌi laixe noxou Lataua no anu vaikala manina. Ia lovoxaa, anu mumomomo sou nenge talea lamoli ulai noxou Kaisari uasi? Uasi, taleanu?” \v 15 Aneꞌi italitaliꞌi aloxo ne, ia anu Iesu mulavu no anu kalavoi noxiꞌa ne. La sou mutaliꞌisiꞌa lexe, “Tavaꞌu loxovaa ane ngingi ngatovoleli loxo ꞌo sou ngatetelisilo ꞌo? Ioxe, nganoꞌu Denalia vile uneꞌe mo amaisou.” \v 16 Aneꞌi miavuti la minoꞌu mulai noxou sou mumaisou. La sou mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “ꞌEi kisou mo ualasou ane uxolu no anu lamoli ꞌo?” \p Aneꞌi mikolinu lexe anu noxou Kaisari. \p \v 17 \x + \xo 12:17 \xt Rom 13:7\x*La sou anu muvikalaneꞌi lexe, “Mii ane noxou Kaisari, la ngalosou Kaisari. Xe mii ane noxou Lataua, la ngalosou Lataua.” Aneꞌi milomu noxou aloxo ne, la mikuluke manina. \s1 Taliꞌi Noxiꞌa ta Sadokaio \r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 \x + \xo 12:18 \xt Apo 23:8\x*Xe iliꞌi, la ta Sadokaio mineꞌe mixali noxou. Aneꞌi ta mitema ane ne, ixavutala lexe ta mitema isoli, io ulai iliꞌi la umomomo sou imauli la uasi. Mineꞌe mixali, la mitaliꞌisou aloxo ꞌo, \v 19 \x + \xo 12:19 \xt Lap 25:5\x*“Itema sou ulosixe lavulavu, vaikala muai no anu kaukavu noxou Mosesi muneꞌe noxinge aloxo ꞌo. Itema vile mutaulaꞌi, ia anu musoli. Ia upalaneꞌi ta ꞌolu uasi. La anu laixe lexe vimou ne uꞌuluxe sema ne, mo sou upalaneꞌi iu vimou ta ꞌolu noxie. \v 20 Ioxe, no voxo vile, la ta mitema muxatele tamei ixoxolu. Aneꞌi muxatele tamei ne, aneꞌi ta taumetali. Iloꞌa mixoxolu, la ane laposalaxu noxiꞌa ne mutaulaꞌi, xe iliꞌi la musoli. Ia upalaneꞌi ta ꞌolu noxie sema ne uasi. \v 21 Xe vimoꞌa ane tameisiꞌa ne, muavuti la muꞌuluxe sema vaalu ne, ia anu kalumo musoli. Ia upalaa ta ꞌolu noxie uasi. Mo vimoꞌa tatalusiꞌa kalumo ne aloxo nesi. \v 22 Anu aloxo ne mole, aneꞌi muxatele tamei ne, miꞌuluxe sema vilesisi ne, ia vile noxiꞌa upalaa ꞌolu vile noxie uasi, mole iliꞌi la ane kalumo misoli. \v 23 Ioxe, ulai iliꞌi no anu voxo ane sou ta mitema ane misoisoli itulu sou imauli, la ꞌei noxiꞌa aneꞌi muxatele tamei ne, semau maninasou xo loxo aneꞌi muxatele tamei ane miꞌuluxe sema vilesisi ne?” \p \v 24 Xe Iesu muavuti la mukolineꞌi aloxo ꞌo, “Loxovaa ngingi ngexovulaulau no anu vaikalamengi, xo ngingi ngalavusou vaikala muxolu no anu Lavuku Tavuna mo xavi noxou Lataua uasi? \v 25 Ta mitema ane misoisoli ne, lexe imauli la umomomo sou itaulaꞌi la uasi. Aneꞌi ixali loxo ta angelo teitexi no opo loxotolo. \v 26 \x + \xo 12:26 \xt Mul 3:2, 6\x*Ioxe, no anu vaivaikalasiꞌa ta mitema ane misoisoli ka itulu ne, loxovaa ngingi ngaitisou aꞌalosou ovu e ukaakaa no nano no kaukavu noxou Mosesi uasi? No anu aꞌalo ane ne, Lataua muvikala noxou Mosesi lexe, ‘Eni Lataua noxou Avalaamu mo Lataua noxou Aisaki mo Lataua noxou Iakovo.’ \v 27 Anu Lataua ne, noxiꞌa ta mitema ane misoisoli uasi, anu Lataua noxiꞌa ta mitema ane ixolu imauli vaimomo. La sou eni avikalangengi lexe ngingi ngexovulaulau manina.” \s1 Lapuloto Anevaa Ane Muuli no Anu Lapuloto Latala Mukalusi? \r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 \x + \xo 12:28 \xt Luk 10:25-28\x*Iesu Iloꞌa ta Sadokaio miꞌotosou anaxaꞌa aloxo ne, la itema vile sou lapuloto mulomusiꞌa. Muxoxolu sou mulolomu aloxo ne, la mulomusou Iesu mine mukokolinu vaikalaiꞌa, la vaikalau ne mulapusi. La sou anu mutaliꞌisou Iesu aloxo ꞌo, “Eni elavu lexe lapuloto noxinge tavuꞌalo, ia lapuloto anevaa ane muuli no anu lapuloto latala ne mukalusi?” \fig |alt="Man answering Jesus" src="cn01792B.tif" size="col" loc="Mrk 12:28" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Maluko 12:28" \fig* \p \v 29 \x + \xo 12:29 \xt Lap 6:4-5\x*Iesu mukolinu aloxo ꞌo, “Lapuloto ane muuli no anu lapuloto latala mukalusi ne aloxo ꞌo, ‘Ngingi ta Isilaeli. Ngalomu, IAUE anusisi Lataua, anu Lataua noxinge. \v 30 La sou lexe ngingi ngamasaxau IAUE Lataua noxinge, la ngamasaxau no anu tangengi, mo no anu uleengengi, mo no anu xavutalamengi, mo no anu xavingengi ukalusi.’ \v 31 \x + \xo 12:31 \xt Liv 19:18\x*Xe tamei sou aloxo ꞌo, ‘Ngamasaxau menexinge vile aloxo ngingi ngemasaxainge la.’ Lapuloto vile la uuli no anu ane tamei ne uasi.” \p \v 32 Xe itema ne, muavuti la muvikalanu Iesu aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu, vaikala noxine ne, mulapu manina musuku. Nevikala lexe Lataua ne Anu anusisi, ia vile la uasi. \v 33 \x + \xo 12:33 \xt 1Sa 15:22; Ose 6:6\x*Mo lexe tamasaxau no anu tanenge, mo no anu xavutalamenge, mo no anu xavinenge ukalusi, mo sou lexe tamasaxau menexinge vile aloxo nenge tamasaxainge la. Mii tamei ne, anu mutila no anu ta mimii ane iꞌelaxaꞌa ukalusi ulai noxou Lataua xe mimii seꞌi sou ulai noxou.” \p \v 34 Xe Iesu mulomu vaxa no anu vaivaikala noxou sou mukolinu vaikalau, la mukolinu mulapu loxo itema vile lavulavu muxolu noxou, la muvikalanu aloxo ꞌo, “Nini ne no paxa no anu saxisaxilaꞌu noxou Lataua la uasi.” La sou ta mitema milomu aloxo ne, la vile noxiꞌa ne, umomomo sou utaliꞌisou Iesu no anu mii vile la uasi. \s1 ꞌEi ꞌOlu E Kalisito ꞌo \r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Xe no mine Iesu anu a uxolu no nano no taasou lalotu tatila noxou Lataua sou ulosiꞌa ta mitema lavulavu, la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Tavaꞌu a loxovaa, la ta mitema sou lapuloto ivikala lexe Kalisito ne, Deviti ꞌilusunusi? \v 36 \x + \xo 12:36 \xt Lex 110:1\x*Ia Deviti molu muvikala no anu Uleenu Tavuna mulosou lavulavu la mupalaꞌalixu aloxo ꞌo, \q1 ‘IAUE muvikalanu Tila noxilo aloxo ꞌo, \q2 “Navaꞌisaꞌile no avolo tema ulai utalo no anu voxo ane sou \q2 eni amuxaxaꞌa ta uluameni no tavaꞌine laaxu.” ’ \p \v 37 Deviti molu mumoxoꞌu lexe anu Tila noxou. Ia loxovaa la anu Tila ne, Deviti ꞌilusunusi la?” \p Ta mitema tavuꞌalo te mixoxolu ne milolomusou vaikala noxou, la miꞌosasou misevile. \p \v 38 Mulosiꞌa lavulavu ne, la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngasaxilaꞌinge laixe noxiꞌa ta mitema sou lapuloto. Imasaxa lexe itaa tokolomoiꞌa veveeni, io sou ixixaoxao. Mo imasaxa lexe ta mitema ixalisiꞌa no tilovolovo, la isexelaxaꞌa. \v 39 Xe no taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia, la imasaxa lexe ixoxolu no puloulou ane uulisi. Xe ixali sou laꞌilali toxotoxoxaꞌa, la imasaxa lexe ixolu no puloulou ane uulisi ne kalumo aloxo ne. \v 40 Xe iavuti la ikalavoineꞌi ta sema ta vaalu sou ikalusou miꞌamiꞌa. Xe ikalavoi sou ilinga veveeni misevile. Ta mitema ane loxo ne, ulai iliꞌi la inoꞌu navunavu ꞌoluꞌolu uasi manina.” \s1 Sema Vaalu Miꞌitalonu Lamoli Mulai Noxou Lataua \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Iesu muvikalaneꞌi sou mulosiꞌa lavulavu aloxo ne xe mukalu, la muxolu ꞌalai no taasou lamoli sou umamaisiꞌa ta mitema mine ineneꞌe sou iꞌitalonu lamoliꞌa uluꞌelai no taasou lamoli ne. Ta mitema tavuꞌalo ane lamoliꞌa tavuꞌalo misevile mineꞌe miꞌitalonu lamoli toxotoxoxaꞌa loxo ꞌo no voxo ane ne. \v 42 Ia sema vaalu vile ne, ie lamoli se kituꞌasi, mineꞌe la miꞌitalonu Leputa\f + \fr 12:42 \ft Leputa ne, ta Iutaia lamoliꞌa. Lexe ipitanu Leputa 128, la uxali loxo Denalia vile.\f* tamei, mumomomo Koduranto\f + \fr 12:42 \ft Koduranto kalumo ta Iutaia lamoliꞌa. Lexe ipitanu Koduranto 68, la uxali loxo Denalia vile.\f* vile. \p \v 43 \x + \xo 12:43 \xt 2Ko 8:12\x*Xe Iesu mumaisie aloxo ne, la sou muꞌavaliꞌa ta molomolo noxou sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Avikalangengi manina musuku. Sema vaalu ꞌo ne, ie lamoli se kituꞌa ia lamoli soxu e ane miꞌitalonu ne, mutila musuku noxiꞌa aneꞌi ane miꞌitalonu. \v 44 Aneꞌi ane latala e miꞌitalonu lamoli toxotoxoxaꞌa ne, aneꞌi miꞌitalonu aloxo ne ia lamoliꞌa piepienanu ꞌa muai. Ia ane sema vaalu ne, ie mii vile sou uai la uasi, soxu e minoꞌu ne ane miꞌitalonu mulai mukalusi. Ia vile la uai sou iloto laꞌilali no anu la uasi.” \c 13 \s1 Sosovo sou Voxo Kaluxu \r (Mat 24:1-14; Luk 21:5-19) \p \v 1 Xe Iesu muavuti, la musukusou taasou lalotu tatila noxou Lataua, la vile noxiꞌa ta molomolo noxou ne, muvikalanu aloxo ꞌo, “Itema sou ulosixe lavulavu! Namalei. Lavolavoꞌo ꞌo ne, lailaixe misevile. Mo tanitani ꞌo ne, lailaixe kalumo misevile.” \p \v 2 \x + \xo 13:2 \xt Luk 19:44\x*Iesu muavuti la mukolinu aloxo ꞌo, “Nini nemaisou tanitani e toxotoxoxaꞌa ꞌo? Ia umomomo sou ieꞌi uvaxau lavoꞌo vile ꞌo ne, uvoꞌuvoꞌutulo no lataanu menexu vile uasi, lavolavoꞌo latala ne, imamamulo ka ipeinu uluꞌelai no lia.” \p \v 3 Iesu mulai mo a uxoxolu no laxaꞌilu ne Olivu, la iou muvaxau tani tila noxou Lataua no talaxu. Pita ilou Iakovo mo Ioanesi ilou Andeleasi milutu vaxa, la mitaliꞌisou seꞌisisi vaꞌaxu aloxo ꞌo, \v 4 “Navikalanexi. Talu la mimii ane lexe uxali ꞌo, uxali maninasou? Sosovo maꞌia ane uxali tei sou uvikala lamana noxixe lexe anu mimii ane ne, asou uxali maninasou?” \p \v 5 Xe Iesu muavuti la mupeletotosiꞌa aloxo ꞌo, “Ngasaxilaꞌinge laixe. Loxo ꞌo io itema vile uxali ukalavoingengi. \v 6 Ta mitema tavuꞌalo ixali, la imoxou ualasilo. Ivikala lexe, ‘Eni anu,’ la ikalavoineꞌi tavuꞌalo. \v 7 No voxo ane ngingi ngalomusiꞌa ta mitema iꞌotoꞌoto mo vaikala sivosivo sou ꞌotoꞌoto ne, la ngaavuavuti mo tangengi kalaua mo ngaꞌume uasi. Anu mimii ane loxo ne anu uxali, ia voxo kaluxusou ne a uao uneneꞌe o. \v 8 Ta mitema sou tuala vile iavuti, la ialivulaneꞌi ta mitema sou tuala vile ane vaꞌaxu. Mo ta mitema noxou tatananu tuala vile iavuti, la iloꞌa ta mitema noxou tatananu tuala vile ane vaꞌaxu iꞌoto. Xe no xalexalee tuatuala seꞌi, la laliua ukunikuni, mo soli toxoxaꞌa uxali. Anu tuꞌutuꞌumaxu ane ne, uxali tei loxo sema ixamuli navunavu tei ka sou ivoꞌo ꞌilie. \p \v 9 \x + \xo 13:9 \xt Mat 10:17-20\x*Anu laixe lexe ngingi ngasaxilaꞌinge laixe. Xo inoꞌinge ka ilai itulusinge no anu vaivaikala no ieꞌi ta tatila no anu pita noxiꞌa ka ivenge no nano no taasou lalotu noxiꞌa ta Iutaia. Tavaꞌu xo ngingi noxilo, la sou aneꞌi itulusinge no ieꞌi ta mitema sou xaixai noxiꞌa ta tatananu tuatuala iloꞌa ta tatananu tuatuala, la sou ngingi ngaavuti sou ngaꞌaloxu aꞌalo laixe noxilo ulai noxiꞌa. \v 10 La sou voxo kaluxusou uxali uao, la aꞌalo laixe ne, iaꞌaloxu no xalexalee tuatuala ukalusi tei. \v 11 \x + \xo 13:11 \xt Luk 12:11-12\x*Xe lexe itetelisinge mo ilailingenge sou itovongengi, la ngaxavutala piena no anu vaikala sou ngalemolu uasi. Vaikala maꞌi ane uxali no anu xavutalamengi alalae ne, la ngalemolu ulai noxiꞌa. Xo ngingi ane ngavivikala ne uasi, Uleenu Tavuna ane uvivikala ne. \p \v 12 \x + \xo 13:12 \xt Mat 10:21\x*Itema vile uavuti la ukalanu vimou sou ivau usoli, mo ta molomolo kalumo ne ta mamiꞌa iꞌoxo aloxo ne noxiꞌa. Xe ta ꞌiliꞌiliꞌa ne, iavuti la iasaxaiꞌa ta neniꞌa iloꞌa ta mamiꞌa sou iveꞌa isoli. \v 13 \x + \xo 13:13 \xt Mat 10:22; Ioa 15:21\x*Ulai la ta mitema tavuꞌalo oponeꞌi masuainge xo ngingi noxilo, ia aneꞌi ane itulu pekiaꞌa ulai utalo no voxo ane aneꞌi maulixaꞌa ukalu no anu, la Lataua upamaulineꞌi.” \p \v 14 \x + \xo 13:14 \xt Tan 9:27; 11:31; 12:11\x*Xe Iesu muavuti la muvikalaneꞌi la aloxo ꞌo, “Lexe ngamaisou mii vile e Lataua umasaxa uasisi manina xe umamulonu mimii a ututulu no xalee lia vile ne anu noxou uasi, la laixe lexe ꞌei ane uitisou vaivaikala ano ꞌo, la ulavu laixe no anu. Mo ta mitema ane ixolu ne Iutaia ne, iꞌumeꞌume ilai no laxalaxaꞌilu. \v 15 \x + \xo 13:15 \xt Luk 17:31\x*Itema ane mulai mo ꞌa uxoxolu no taasou kisou ne, umomomo sou uluꞌelai mo uꞌunalai sou unoꞌu mimii seꞌi uuatunu uasi. \v 16 Mo itema ane mulai no xaixu mo ꞌa uxaxai ne, umomomo sou ulivu ulai no tani sou unoꞌu tokolomou uasi. \v 17 \x + \xo 13:17 \xt Luk 23:29\x*Ia ta sema ane opooponeꞌi xe aneꞌi ane isusuneꞌi ta ꞌiliꞌiliꞌa ta keakea, anu voxo masua noxiꞌa manina. \v 18 Ia anu laixe lexe ngingi ngalinga, mo sou anu mii ane ne uxali no voxo sou laꞌiua uasi. \v 19 \x + \xo 13:19 \xt Tan 12:1; Pal 7:14\x*Xo no voxo ane ne, anu voxovoxo sou tuꞌutuꞌumaxu manina, umomomo no anu voxo ane tatei Lataua mukoinu xalexalee tuatuala mo utalo vaimomo mo iliꞌi la uasi manina. \v 20 Ia lexe Tila uxoto voxo ane ne uxali kulunu uasi, la evile umomomo sou umauli uasi. Ia tavaꞌu xo aneꞌi ta mitema ane anu musovosiꞌa lexe anu ta mitema noxou maninasou, la sou ane anu uxotonu voxo ne uxali kulunu. \v 21 No voxo ane ne, la evile uvikalangengi aloxo ꞌo, ‘Ngamaisou, Kalisito ano ꞌo!’ Uasi, uvikala lexe, ‘Ngamaisou, anu ꞌole!’, la mamu sou ngamuxamuxaxu tangengi no anu vaikalau. \v 22 \x + \xo 13:22 \xt Pal 13:13\x*Xo ta mitema seꞌi ixali, la ikalavoi lexe aneꞌi Kalisito xe aneꞌi ta mitema sou palomatana. Lexe ixali, la iꞌoxonu sosovo seꞌi uxali mo mimii seꞌi sou ta mitema imaisou la ikuluke no anu kalumo, lexe anu umomomo sou ikalavoineꞌi ta mitema ane Lataua musosovosiꞌa lexe ta naꞌu ꞌole. \v 23 La sou ane eni avikalangengi lexe ngasaxilaꞌinge laixe, xo mimii latala ane uxali noxinge iliꞌi, ane evikalangengixu mukalu ne. \p \v 24 \x + \xo 13:24 \xt Ais 13:10; Ioe 2:10, 31; 3:15; Pal 6:12-13\x*Ia no voxo ane iliꞌi no anu voxo sou tuꞌutuꞌumaxu ukalu, la, \q1 ‘aso ne uxali isivoxo mo soꞌio ne uiei la uasi, \q1 \v 25 ta oto ne, ilapalapau no opo loxotolo iluꞌe, mo ta mimii loxo taꞌumali iloꞌa koiuxaxai mo tavaivolo no opo loxotolo ne ikunikuni.’ \p \v 26 \x + \xo 13:26 \xt Pal 1:7\x*No voxo ane ne, la ta mitema imaisou Itema ꞌOlu mine uluꞌe no umuumu no anu xavi mo lamana toxoxaꞌa noxou. \v 27 \x + \xo 13:27 \xt Mat 13:41\x*La sou Anu upalusiꞌa ta angelo noxou sou inoꞌa aneꞌi ane noxou e Anu molu musovosiꞌa meꞌa no atume iou tamiꞌa, xe no xalexalee lia teletelexu ꞌo, ulai utalo no teletelexu loxotolo ukalusi.” \p \v 28 Xe Iesu muavuti la muvikala aloxo ꞌo la, “Anu laixe lexe ngingi nganoꞌu lavulavu no anu ovu lovo. No voxo ane ovu xolanu uxali xe uxalixu xataxataxu, la ngingi ngelavu lexe anu voxo laixe sou aso a uxali ꞌalai. \v 29 Lexe ngingi ngamaisou sosovo iouiou uxali, la anu aloxo nesi. Ngingi ngalavusi lexe voxo sou Itema ꞌOlu ꞌa uneꞌe ne. Muxali ꞌalai manina. \v 30 Eni avikalangengi manina aloxo ꞌo, ta mitema sou voxo ano ꞌo isoisoli uao, ia mimii ane eni elemolu lamana noxinge ne, anu uxali. \v 31 Mii latala teitexi no opo loxotolo mo no lia ꞌo ne, ulai la ukalu. Ia vaivaikala noxilo ne ukalu uasi. \s1 Evile Ulavu no Anu Voxo Ane ne Uasi \r (Mat 24:36-44) \p \v 32 Evile ulavu no anu voxo ane ne uasi. Ta angelo teitexi no opo loxotolo mo ꞌOlu ne ilavusou uasi, ia Momusi Anu mulavusou. \v 33 Ngasaxilaꞌinge laixe. Mo ngautiti laixe. Xo ngingi ngalavusou lexe voxo ane ne uxali talu uasi. \v 34 Anu aloxo itema vile ulai no tuala vile vaꞌaxu. Ulutu la uꞌumesou taasou sou ulai, io umuxaxaꞌa ta mitema sou xaixai noxou sou isaxilaꞌu. Anu muvelu xaixai noxiꞌa vilevilesi, ia ane sou usaxilaꞌu aitenga ne, muvikalanu sou lexe uutiti uxoxolu aloxo ne. \p \v 35 \x + \xo 13:35 \xt Luk 12:38\x*Anu aloxo ne, la sou ngingi ngautiti laixe, xo ngingi ngalavusou voxo ane tatananu tani ulivu uneꞌe no anu uasi. Male uxali no ꞌoloꞌolovoxo. Uasi la, no ꞌolovoxo lixinu. Uasi la, no kakau mine ta kokoꞌa iꞌavaꞌava. Uasi la, no aso uxali utetelo. \v 36 Lexe anu uxali upasipaangengi, la mamu sou ngingi ꞌa ngaai. \v 37 Vaivaikala ane eni elemolu noxinge ꞌo ne, eni elemolu noxiꞌa ta mitema latala ne mukalusi. Ngaxoxolu ia ngautiti laixe.” \c 14 \s1 Sema Vile Minixiꞌu Ueli E Tumaꞌu Lailaixe noxou Iesu Kisou \r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Ioa 11:45-53) \p \v 1 Voxo tamei a uao no anu voxo ane isosovosou voxo e Lataua Mupolopepeeneꞌi Ta Isilaeli xe voxo e Ixutuxu Laꞌilaliaxaꞌa Vitanisi, la ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi iloꞌa ta mitema sou lapuloto mikamuli voteꞌi sou lexe itetelisou Iesu mo ivau usoli. \v 2 Miavuti la mivikala aloxo ꞌo, “Nenge taꞌoxo mii ane nenge tevivikalasou ꞌo no nixi no anu voxo tila ꞌo uasi, xo loxo ꞌo io ta itema imaisinge la iavutinoxu ꞌotoꞌoto.” \p \v 3 \x + \xo 14:3 \xt Luk 7:37-38\x*Anu Iesu a mulai mo ꞌa muꞌunalai no tani noxou itema vile ualasou lexe Saimoni. Saimoni ne, vulukali muꞌoxonu. Iesu muꞌunalai mo mulai mutalupexa sou lexe uꞌani. Ia sema vile minoꞌu lavotoli vile ne sou ueli e tumaꞌu lailaixe. Lexa ane ne, lamoli sou tila misevile. Minoꞌu xe milai mixali noxou Iesu, la mixolaꞌu anaxu ka minixiꞌu noxou Iesu kisou. \p \v 4 Ta mitema seꞌi ane iloꞌa Iesu mixoxolu ne, mimaisie la laꞌiaxaꞌa, la mivikalaneꞌi ngatoꞌo lexe, “Tavaꞌu loxovaa ane, sema ꞌo ivilaꞌisou ueli e tumaꞌu lailaixe loxo ꞌo? \v 5 Lexe uaisi mo sou lexe ilotonu no anu Denalia itemaxu mavulovexa vile mo itemaxu taꞌuve (300), la sou nenge taitiꞌa ta mitema ane iꞌa mimii uasi.” Taneꞌi laꞌiaxaꞌaie misevile la sou mivikala aloxo ne. \p \v 6 Xe Iesu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Iengi uvaxaiesi. Loxovaa ane ngingi ngalosie tuꞌumaxu ane loxo ne? Mii ane ane miꞌoxonu muneꞌe noxilo ne, anu laixe misevile. \v 7 \x + \xo 14:7 \xt Lap 15:11\x*Ta mitema ane iꞌa mimii uasi ne, anu voxovoxo piepiena ꞌa uxoxolu sou ngingi ngaitiꞌa mimii loxo ngemasaxau, xo ngingi ngongiꞌa ngaxoxolu. Ia eni ne, nenge nengeꞌa taxoxolu utotomu uasi. \v 8 \x + \xo 14:8 \xt Ioa 19:40\x*Ane miꞌoxonu mii ane ne, ane mumomomo noxie sou lexe iꞌoxonu. Ane minixiꞌu ueli e tumaꞌu lailaixe no vasimelo tei loxo ne, sou ulalaxi vasimelo sou mine ilai iꞌasixo. \v 9 Eni avikalangengi manina aloxo ꞌo. No xalexalee tuatuala neꞌei neꞌei ne, lexe ilai iaꞌaloxu aꞌalo laixe, la mii e ane miꞌoxonu ne, aneꞌi iaꞌaloxu kalumo la ixavutalane.” \p \v 10 Xe Iudasi Isikarioti, anu vile noxiꞌa ta molomolou mavulovexa mo mulelia tamei ne, muavuti la mulai muxali noxiꞌa ta ailiꞌi sou lexe anu uꞌitalonu Iesu ulai no avoꞌa. \v 11 Aneꞌi milomu noxou aloxo ne, la oponeꞌi muꞌosa manina, la sou aneꞌi misakii vaikala lexe ilosou lamoli. La sou Iudasi muavuti sou ukamuli voteꞌi sou uꞌitalonu Iesu no avoꞌa. \s1 Iesu Iloꞌa ta Molomolou Miꞌani \r (Mat 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Ioa 13:21-30) \p \v 12 \x + \xo 14:12 \xt Mul 12:6\x*Voxo vilesou Ixutuxu Laꞌilalixaꞌa Vitanisi ꞌa muxali, la no voxo ane ne, aneꞌi ilavusou iveꞌa ta sipsip ta ꞌiliꞌa sou iꞌoxonu laꞌilali sou ixavutalanu voxo ane sou Lataua Mupolopepeeneꞌi Ta Isilaeli no anu. Xe ta molomolo noxou Iesu miavuti la mitaliꞌisou aloxo ꞌo, “Nini nemasaxa lexe nexi talalaxii laꞌilalixene sou voxo sou Lataua Mupolopepeeneꞌi Ta Isilaeli ꞌava?” \p \v 13 La sou Iesu mupalusiꞌa ta molomolo noxou tamei, la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngalai no nano no tuala tila xe ngaxalisou itema vile utatavulenu lexa vexasou mutau lexa no anu, la ngamulinu. \v 14 Ngongou ngalai xe ngaxali no tani e anu uꞌunalai no anu ne, la ngavikalanu tatananu tani ne aloxo ꞌo, ‘Itema sou ulosixe lavulavu mutaliꞌi aloxo ꞌo. Tani kapiutuxu noxou ane sou nexi noxiꞌa taꞌani laꞌilali sou tasosovosou voxo sou Lataua Mupolopepeeneꞌi Ta Isilaeli no anu ꞌava?’ \v 15 La sou anu ulosiengixu kapiutu vile tatila muxolu teitexi. Valovalo mo luuluusou mo mimii seꞌi kalumo ne a mulalaxii mukalu. Ngongou ngalai, la sou ngalalaxiinu laꞌilalinenge ane.” \p \v 16 Aneꞌi ilou milai xe miꞌunalai no tuala tila, la ilou mimaisou mimii ne aloxo Iesu mulemolu noxiꞌa ilou. La sou ilou milalaxi laꞌilalixaꞌa iloꞌa. \p \v 17 Xe no ꞌoloꞌolovoxo, la sou anu Iesu iloꞌa ta molomolo noxou mulelia tamei ne mixali. \v 18 \x + \xo 14:18 \xt Lex 41:9\x*Iloꞌa mitaꞌolu sou iꞌaniꞌani, ia Iesu muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Eni avikalangengi manina aloxo ꞌo, vile nonixi noxinge ne, ulai la anu uꞌitaloleli alai no avoꞌa ta mitema. Anu ꞌa nexi noxou taꞌaniꞌani ꞌo.” \p \v 19 Xe aneꞌi milomu aloxo ne, la oponeꞌi tuꞌumaxu, la sou aneꞌi vilevilesi miavuti la mitaliꞌisou aloxo ꞌo, “Male, eni uasi, ne?” \p \v 20 “Itema ne anu vile noxinge ngingi mulelia tamei ne.” Anu mukolineꞌi aloxo ne. “Anu e loxo nexi noxou taꞌuinu laꞌilali no anu paku vilesisi. \v 21 Itema ꞌOlu ne, ulaisi mo uulua aloxo vaivaikalasou mikaukavunu no anu Lavuku Tavuna teinu. Ia laixe lexe Lataua uvavaaxu itema e uꞌitalonu Itema ꞌOlu ulai no avoꞌa ta mitema. Lexe ane nenu ivoꞌonu uasi, la anu laixesi.” \p \v 22 Iloꞌa iꞌaniꞌani, ia Iesu mukasi muluꞌe no anu veleti sou munoꞌu sou muvikala laixe musuku noxou Lataua xe mukalu, la museꞌiseꞌinu sou mulosilosiꞌa vilevilesi la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Nganoꞌu. Vasimelo ane.” \p \v 23 Xe muavuti la mukasi vaxa no anu paku sou uaini, la muvikala laixe musuku noxou Lataua. Xe mukalu la mulosiꞌa sou aneꞌi latala ne miiexu. \p \v 24 \x + \xo 14:24 \xt Mul 24:8; Iel 31:31-34; Sek 9:11; 1Ko 10:16; Eva 9:20\x*La sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Sialuxo ano ꞌo. Eni asoli xe sialuxo unixi, la anu uꞌoxonu vaikala e nenge nengeꞌa Lataua tesakiinu ꞌo, uxali manina. Sialuxo ne, sou unixisiꞌa ta mitema tavuꞌalo sou upamaulineꞌi.” \v 25 Xe muavuti la muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Avikalangengi manina. Umomomo sou eni aie la no anu uaini temanu uasi, ulai utalo no voxo ane sou eni aiexu ane alavua no tuala teitexi noxou Lataua.” \p \v 26 Iloꞌa miꞌani mukalu la milexe lexe vile sou iloꞌa milaa milai no laxaꞌilu ne Olivu. \s1 Iesu Mutotokalasou Pita Lexe Usingisou \r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Ioa 13:36-38) \p \v 27 \x + \xo 14:27 \xt Sek 13:7\x*Iloꞌa milai xoo la Iesu muvikalaneꞌi aloxo ꞌo la, “Ngingi latala ꞌo ne ulai, la ngaꞌumesilo ukalusi. Xo vaikala vile mikaukavunu muxolu no anu Lavuku Tavuna teinu aloxo ꞌo, \q1 ‘Ulai, la eni avau itema sou usaxilaꞌa ta sipsip, \q2 la aneꞌi ta sipsip ne iꞌume ipaxele.’ \p \v 28 \x + \xo 14:28 \xt Mat 28:16; Mak 16:7\x*Ia iliꞌi, eni atulu sou amauli, la eni auli alai ne Xalilaia.” \p \v 29 Xe Pita muavuti la muvikalanu lexe, “Ulai, la latala ꞌo ne, iꞌumeꞌume ukalusi, ia eni ne uasi.” \p \v 30 Xe Iesu muavuti la mukolinu Pita vaikalau aloxo ꞌo, “Eni avikalaneni manina aloxo ꞌo, maasi no ꞌolovoxo ꞌo, la kokoꞌa uꞌava alaxu tamei uao, ia nini nasingisilo alaxu tatalu lexe nalavusilo uasi.” \p \v 31 \x + \xo 14:31 \xt Ioa 11:16\x*Ia Pita ne, mutotoiti misevile. Xe muavuti la muvikala pekiaꞌu aloxo ꞌo, “Eni umomomo sou asingisine lexe eni alavusine uasi, xo nenge nengei tasoli takei.” Aneꞌi Pita ta menexu ne, mivikala kalumo aloxo ne. \s1 Iesu Mulinga ne Xetesemane \r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 \x + \xo 14:32 \xt Ioa 18:1\x*Iloꞌa mimuamuaꞌi xe milai mixali no lia xalee ilemolu lexe Xetesemane, la Iesu muvikalaneꞌi ta molomolo noxou aloxo ꞌo, “Ngataꞌolu ano, ia eni alai alinga.” \v 33 Munoꞌa Pita ilou Iakovo mo Ioanesi sou iloꞌa milai, la Anu tanu lili xe opo tuꞌumaxu. \v 34 \x + \xo 14:34 \xt Ioa 12:27\x*Iloꞌa tatalu ne, milai la sou muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngaxolu ano mo ngautiti laixe. Xo eni opoleli tuꞌumaxu mo eni ꞌa ꞌalaꞌalai sou asoli.” \p \v 35 Musuku mulai sevile vaꞌaxu noxiꞌa mukalu, la sou mutangatulu muluꞌelai no lia sou mulinga. Mulinga lexe voxo sou tuꞌumaxu ane ne uxexesou. \v 36 \x + \xo 14:36 \xt Mak 10:38; Ioa 6:38\x*Mulinga la, la muvikala aloxo ꞌo, “Aba,\f + \fr 14:36 \ft Aba: vaikala ane ne, anu vaikala noxiꞌa ta Isilaeli, ia laaxu lexe mamilo.\f* Mamilo. Mimii latala ne, pekiaꞌu noxine sou naꞌoxonu uasi. La sou eni emasaxa lexe naxexeenu soli noxilo uxexesilo. Ia namulinu masaxa noxilo uasi, namulinu masaxa noxinesi.” \p \v 37 Mulivu mulai noxiꞌa ta molomolo noxou tatalu ne, la aneꞌi ꞌa iai, xe muavuti la muvikalanu Pita aloxo ꞌo, “Saimoni, nini ꞌa naai? Loxovaa, nautiti naxolu no aso iou taiinu vile uasi? \v 38 Nautiti mo nalinga, mo sou tovotovo uxali noxine la utaloxolixene uasi. Manina musuku, itema uleenu umasaxa lexe uxaxai, ia vasimolu ne pekiaꞌu uasi, mamalaxusi.” \p \v 39 Iesu muneꞌe muvivikalaneꞌi aloxo ne xe mukalu, la mulivu sou mulai mulinga la. Anu mulinga aloxo tei ne. \v 40 Mulivu muneꞌe, la aneꞌi ꞌa iai sio, xo ieꞌi uvuvu sio. Xo taneꞌi tema uao, la sou ivikalanu no anu vaikala vile uasi. \p \v 41 Xe mulivu mulai sou mulinga xe mulivu muneꞌe noxiꞌa alaxu tatalusou, la aneꞌi ꞌa iai sio, la mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo, “Ngingi ꞌa ngaaisi sou ngamaꞌila? Mumomomo aloxo ne! Voxo ꞌa muxali. Ngamaisou! Aneꞌi ta mitema iꞌitalonu Itema ꞌOlu no avoꞌa ta mitema ane ilavusou iꞌoxonu ꞌilixo ane masumasua. \v 42 Ngatulu mo nengeꞌa talai. Ngamaisou! Itema e uꞌitaloleli no avoꞌa ta mitema ne, anu a uxali ꞌo.” \s1 Mitetelisou Iesu \r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Ioa 18:3-12) \p \v 43 Iesu uvivikala ꞌo, ia alaxu vilesisi ꞌo, la Iudasi muneꞌe noxou. Anu vile noxiꞌa ta molomolou mulelia tamei. Anu iloꞌa ta mitema tavuꞌalo mixali, ia ta mitema mitetelisou viso ilou kuluvololou. Ioxe, ta mitema ane ne, aneꞌi ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi iloꞌa ta mitema sou lapuloto mo ta tatila mipalusiꞌa mineꞌe. \p \v 44 Itema e muꞌitalonu Iesu no avoꞌa ta mitema ne, muvikalaneꞌixu sosovo vile tei aloxo ꞌo, “Lexe eni atimu no xaleenu, la Anu ane. Ngatetelisou mo ngalailixu, ia ngasaxilaꞌu laixe.” \v 45 Ioxe, Iudasi muxali, la alaxu vilesisi anu mulai noxou. Muvikalanu aloxo ꞌo, “Rabi”, la sou mutimu no xaleenu. \v 46 Aneꞌi mimaisou Iudasi mutimu no xaleenu, la sou aneꞌi mikasi vaxa no avolu sou mitetelisou. \v 47 Itema vile mutulu ꞌalai noxou Iesu mulavee viso ka muvali vaxa no sangalou itema sou xaixai noxou kisiꞌa ta ailiꞌi. Sangalou ne, muxoto la mulapau. \p \v 48 Iesu muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngingi ngenoꞌu viso xe kuluvololou sou ngeneꞌe sou ngatetelisilo xo eni amitema sou aavutilixu ꞌotoꞌoto? \v 49 \x + \xo 14:49 \xt Luk 19:47; 21:37; Ioa 18:20\x*No voxovoxo ꞌo, nengeꞌa texoxolu no nano no taasou lalotu tatila noxou Lataua sou elosiꞌa ta mitema lavulavu, ia loxovaa la ngatetelisilo ua? Mii vile uasi. Xo vaikala muxolu no nano no Lavuku Tavuna teinu ne, muxali manina.” \v 50 \x + \xo 14:50 \xt Lex 31:11\x*Aneꞌi ta molomolo noxou latala milomu aloxo ne, la miꞌume sou milailai. \p \v 51 Maulu vile e mumulinu Iesu ne, mutaa tokolomo maenaxu vilesisi. Ia aneꞌi ta mitema mitovo lexe itetelisou, \v 52 la anu muꞌume mulai pangapangaꞌusi. Tokolomou ne, muluvu muai. \s1 Iesu Mutulu no Anu Vaivaikala \r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Ioa 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Xe iliꞌi, la aneꞌi ane mitetelisou Iesu ne, milailixu noxou kisiꞌa ta ailiꞌi. Io, ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi latala iloꞌa ta tatila mo ta mitema sou lapuloto ꞌa ipita ixolu. \v 54 Pita ne, anu mumulinu Iesu muiliꞌi no paxa. Anu muxali no vimelusou tani noxou kisiꞌa ta ailiꞌi, la muꞌunalai sou iloꞌa ta mitema sou isaxilaꞌu tani mixolu sou mutuꞌe navu. \p \v 55 Ia, ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi iloꞌa ta tatila sou ipotosou tuꞌutuꞌumaxu noxiꞌa ta mitema latala ne, ikamuli susu noxou Iesu sou ivau usoli, ia ixalisou vile uasi. \v 56 Ta mitema tavuꞌalo mitelo vaikala noxou, ia vaikalaiꞌa ne vilesisi uasi. \p \v 57 Seꞌi mitulu sou mikalavoisou Iesu aloxo ꞌo, \v 58 \x + \xo 14:58 \xt Ioa 2:19-21\x* “Nexi telomusou muvikala aloxo ꞌo, ‘Eni akisilalanu tani tila noxou Lataua aneꞌi ta mitema mitulusou no avoꞌa, ia iliꞌi no anu voxo tatalusou la atulusou ulivu la, ia atulusou no avolo loxo ta mitema itulusou uasi.’” \v 59 Ia vaikala noxiꞌa ne kalumo vilesisi uasi. \p \v 60 Ioxe, kisiꞌa ta ailiꞌi mutulu no talaxaꞌa ta mitema, la mutaliꞌisou Iesu aloxo ꞌo, “Nini namasaxa nakoli vaikalaiꞌa ane mutelo noxine ne uasi? Nini naxavutala a loxovaa no anu vaikala ane mutelo noxine ꞌo?” \v 61 Ia Iesu mutaloxaꞌasi. Anu ukolinu vaikalaiꞌa vile uasi. \p La kisiꞌa ta ailiꞌi mutaliꞌisou la aloxo ꞌo, “Nini Kalisito ane? Itema ane ualusinge, ꞌOlu ane nini ꞌo?” \p \v 62 Iesu mukolinu aloxo ꞌo, “Eni ano. Ngingi ngamaisou Itema ꞌOlu uvaꞌisaꞌinu no avo tema Itema sou xavi mo uneꞌe uluꞌe no anu umuumu molu no opo loxotolo.” \p \v 63 Anu mulomusou Iesu muvikala aloxo ne, la mukakanu tokolomou, xo anu laꞌiaxu. Xe muvikala aloxo ꞌo, “Nenge tataliꞌisiꞌa ta mitema seꞌi sou ipalaꞌalixu ꞌilixonu la uasi. \v 64 \x + \xo 14:64 \xt Liv 24:16; Ioa 19:7\x*Ngingi ngelomu lexe Anu muvikala masua mulai noxou Lataua. Ngingi ngaxavutala loxovaa? Nenge taꞌoxo maꞌia ane noxou?” \p Aneꞌi latala mikolinu aloxo ꞌo, “Anu mususu ane ne. Anu usoli.” \v 65 Aneꞌi mivikala aloxo ne xe mukalu, la seꞌi misoko sou mituvesou. Misuꞌasou iou xe mivau. La mivikalanu aloxo ꞌo, “Nalemo lexe ꞌei ane muvene?” Ia, ta mitema sou isaxilaꞌu tani minoꞌu sou misavasavalou. \s1 Pita Musingisou Iesu \r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Ioa 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Ta mitema miꞌoxoꞌoxonu Iesu aloxo ne, ia Pita ne, anu muxolu no nano no vimelusou tani, la sema sou xaixai vile noxou kisiꞌa ta ailiꞌi, mineꞌe noxou. \v 67 La mimaisou Pita uxoxolu utuꞌe navu, la sema ne mimatakisou la mivikalanu aloxo ꞌo, \p “Nini kalumo, ngingi ngongou Iesu sie Naseleti ngexolu ane.” \p \v 68 Ia anu musingisou lexe, “Eni alavusou vaikala ane nini nelemolu ne, uasi.” Anu muvikala aloxo ne xe mukalu, la sou anu mulaa muuatulai no aitengaxu tani. \p \v 69 Sema ne, mimaisou, la mivikalaneꞌi aneꞌi ane itulutulu ꞌalai noxou aloxo ꞌo, “Anu ne, vile noxiꞌa ane.” \v 70 Ia anu musingisou lexe uasi la. \p Mixolu sevile kituꞌa, la ta mitema ane mitulutulu ꞌalai noxou ne, mivikalanu aloxo ꞌo, “Manina, nini vile noxiꞌa ane, xo nini itema sie Xalilaia ane.” \p \v 71 Ia Pita muvikala pekiaꞌu aloxo ꞌo, “Manina teitexi, eni alavusou itema e ngingi ngalelemolu ne uasi. Lexe eni akalavoingengi, la laixe lexe Lataua ukalusilosi.” \p \v 72 Anu muvikala aloxo ne, xe mukalu la alaxu vilesisi ꞌo, la kokoꞌa muꞌava alaxu tameisou. La Pita muxavutalanu vaikalau Iesu lexe kokoꞌa uꞌava alaxu tameisou uao, ia anu usingisou alaxu tatalu lexe ulavusou uasi. La Pita ne, mutaloxu iii sou mutama. \c 15 \s1 Iesu Mutulu no Talaxu Pilato \r (Mat 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Ioa 18:28-38) \p \v 1 \x + \xo 15:1 \xt Luk 22:66\x*Xe iliꞌi no kakau manina, la ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi iloꞌa ta tatila mo ta mitema sou lapuloto mo ta tatila sou ipotosou tuꞌutuꞌumaxu noxiꞌa ta mitema latala, mipita sou mipotoxu Iesu. Xe mukalu, la sou misakiinu sou milailixu noxou Pilato avolu. \p \v 2 Anu Pilato mutaliꞌisou Iesu aloxo ꞌo, “Nini tatananu tuala noxiꞌa ta Iutaia ne?” \p La anu mukolinu vaikalau aloxo ꞌo, “Ani, anu aloxo nini nelemolu ne.” \p \v 3 Ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi milomu aloxo ne, la mileanu vaikala tavuꞌalo mulai noxou Iesu. \v 4 La Pilato mutaliꞌisou la aloxo ꞌo, “Loxovaa, la nini nakoli vaikala vile ua ꞌo? Nini nelomusou lexe aneꞌi mileanu vaikala tavuꞌalo muneꞌe noxine.” \p \v 5 \x + \xo 15:5 \xt Ais 53:7; Mak 14:61\x*Ia Iesu ukolinu vaikala vile la uasi. Anu aloxo ne, la sou Pilato mukuluke no anu. \p \v 6 Io, no voxo tila ane ne, la Pilato ulavusou sou ululusou itema vile uxolu no nano no taasou navunavu. Ta mitema meꞌasi ilavusou isosovosou itema vile. \v 7 No voxo ane ne, la itema vile ualasou lexe Valavasi iloꞌa ta mitema seꞌi mixolu no taasou navunavu. Xo aneꞌi miavutinoxu ꞌotoꞌoto noxiꞌa aneꞌi ane isaxilaꞌu tuala ne, la miveꞌa ta mitema seꞌi misoisoli. \v 8 Ioxe, ta mitema tavuꞌalo mixali noxou Pilato, la mitaliꞌisouxu mii ane anu ulavusou uꞌoxoꞌoxonu tatei noxiꞌa. \p \v 9 Anu mukolineꞌi la muvikala aloxo ꞌo, “Ngingi ngemasaxa lexe eni alulusou tatananu tuala noxiꞌa ta Iutaia ulai noxinge?” \v 10 Muvikala aloxo ne, xo mulavu lexe aneꞌi ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi, taneꞌi masuau Iesu misevile, la sou milailixu sou mitulusou no anu vaivaikala. \v 11 \x + \xo 15:11 \xt Apo 3:13-14\x*Ia aneꞌi miavutinoxu oponeꞌi ta mitema sou lexe ululusou Iesu uasi, ululusou Valavasisi ulai noxiꞌa. \fig |alt="Jesus, Pilate, soldiers and crowd" src="cn01825B.tif" size="col" loc="Mrk 15:11" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Maluko 15:11" \fig* \p \v 12 La sou Pilato mutaliꞌisiꞌa la aloxo ꞌo, “Ngingi ngemasaxa lexe eni aꞌoxonu mii maꞌia noxou itema ane ngingi ngalemolu lexe tatananu tuala noxiꞌa ta Iutaia?” \p \v 13 Aneꞌi mikoli la miꞌava aloxo ꞌo, “Talilixu no ovu valautu!” \p \v 14 Anu mutaliꞌisiꞌa aloxo ꞌo la, “Loxovaa? Anu muꞌoxo susu maꞌia?” \p Ia aneꞌi miꞌava tatila aloxo ꞌo, “Talilixu no ovu valautusi!” \p \v 15 Anu mululusou Valavasi mulai noxiꞌa, xo anu umasaxa lexe uꞌoxo aloxo ne sou aneꞌi iꞌosasou. Anu muvikalaneꞌi ta mitema sou ꞌotoꞌoto lexe aneꞌi ipuapuasou. Mipuapuasou mukalu, la sou muꞌitalonu mulai no avoꞌa ta mitema sou ꞌotoꞌoto sou lexe ililixu no ovu valautu. \s1 Ta Mitema sou ꞌOtoꞌoto Mimolovilaꞌisou Iesu \r (Mat 27:27-30; Ioa 19:2-3) \p \v 16 Xe iliꞌi, la aneꞌi ta mitema sou ꞌotoꞌoto milailixu Iesu muꞌunalai no nano no vimelusou taasou itema sou xaixai noxou tatananu tuala ne Romu. La aneꞌi miꞌavaliꞌa ta mitema sou ꞌotoꞌoto latala mineꞌe mipita. \v 17 Aneꞌi mineꞌe mipita mukalu, la mitaanu tokolomo lauoinu noxou xe mipalipaxoxonu savovolu ka mimuxaxu no kisou loxo kisivalu sou sosovo lexe Anu tatananu tuala vile ane. \v 18 Aneꞌi miꞌoxonu aloxo ne xe mukalu, la sou mivikalanu aloxo ꞌo, “Anu ane, tatananu tuala noxiꞌa ta Iutaia!” \v 19 Xe mivavau kisou no anu lukae xe mituvetuvesou xe mitangatangatulu muluꞌelai no lia sou miꞌitinu ualasou. \v 20 Aneꞌi mimolovilaꞌisou aloxo ne xe mukalu, la sou aneꞌi mixexeenu tokolomo lauolauoinu noxou. Ia mimulaxu tokolomoxu vaxa la. La sou milailixu sou lexe ililixu no ovu valautu. \s1 Mililixu Iesu no Ovu Valautu \r (Mat 27:31-44; Luk 23:27-43; Ioa 19:17-27) \p \v 21 \x + \xo 15:21 \xt Rom 16:13\x*Itema vile ualasou lexe Saimoni, tualasou ne Kilene, anu Alekisanda ilou Rupusi mamiꞌa. Anu molu no tuala vile ꞌalai ne Ielusalemu, ia muneꞌe mupolopepeeneꞌi sou lexe uꞌunalai no tuala tila. Aneꞌi ta mitema sou ꞌotoꞌoto mimaisou, la mivikala pekiaꞌu noxou lexe anu utavulenu ovu valautu noxou Iesu. \v 22 Aneꞌi minoꞌu Iesu sou milailixu no tuala ilemo lexe Xoluxata. Uala ane ne, laaxu lexe tuala sou ta mitema xavananeꞌi. \v 23 Aneꞌi milosou Iesu uaini ane mixiunu ilou lamalasile sou uxamuli navunavu uasi. Ia Anu uiexu uasi. \v 24 \x + \xo 15:24 \xt Lex 22:18\x*Xe iliꞌi, la sou mililixu Iesu no ovu valautu. Aneꞌi mimilaꞌanu tokolomou Iesu noxiꞌa vilevilesi. Ia aneꞌi miꞌoxonu vilaꞌi vile sou misosovosou lexe ꞌei ane unoꞌu mii maꞌia maꞌia. \p \v 25 Aneꞌi mililixu Iesu no ovu valautu, la anu aso iou muxatele tamiꞌa no kakau. \v 26 Vaikala e anu mususu no anu ne, aneꞌi mikaukavunu no paꞌumolu aloxo ꞌo, “Tatananu Tuala Noxiꞌa Ta Iutaia Ane.” \v 27-28 \x + \xo 15:27-28 \xt Ais 53:12\x*Aneꞌi mililixaꞌa ta mitema tamei sou pakali no paꞌumolu kalumo. Mililixu vile no avo tema xe vile mililixu no avo ae. \v 29 \x + \xo 15:29 \xt Lex 22:7; 109:25; Mak 14:58\x*Ta mitema mimuamuaꞌi xe mipolopepeenu la milulu kisiꞌa sou mimolovilaꞌisou la mivikala aloxo ꞌo, “Ae, nini namitema sou namamulonu tani tila noxou Lataua ka natulusou ulivu no voxo tatalusi ane. \v 30 Ioxe nini naluꞌe no ovu valautu mo nini mene napamaulineni la.” \p \v 31 Ta tatila noxiꞌa ta ailiꞌi iloꞌa ta mitema sou lapuloto kalumo mimolovilaꞌisou mo mivikala ngatongatoꞌo noxiꞌa aloxo ꞌo, “Anu mupamaulineꞌi ta mitema vaꞌaxaꞌa, ia Anu umomomo sou upamaulinu uasi. \v 32 Lexe nini Kalisito, tatananu tuala ne Isilaeli, la ane ꞌalalae ꞌosi naxexee no anu ovu valautu mo naluꞌe, mo sou nexi tamaisine, la sou tamuxamuxaxu tanexi ulai noxine.” Ta mitema tamei aneꞌi mililixaꞌa no paꞌumolu ne, ilou mimolovilaꞌisou kalumo. \s1 Iesu Musoli \r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Ioa 19:28-30) \p \v 33 Aso mukulupa, la isivoxo mutaasou xalexalee tuatuala mukalusi, mole aso iou tatalu no ꞌoloꞌolovoxo. \v 34 \x + \xo 15:34 \xt Lex 22:1\x*Io, aso iou tatalu mukalu, la sou Iesu muꞌava tatila aloxo ꞌo, “Eloi, Eloi, lama savakatani?” Laaxu lexe, “Lataua noxilo, Lataua noxilo, loxovaa la nini nesuꞌaleli ꞌo?” \p \v 35 Ta mitema seꞌi mitulutulu ꞌalai noxou ne, la milomusou vaikala ane ne, la mivikala aloxo ꞌo, “Ngalomu, Anu a uꞌavalou Eliasi.” \p \v 36 \x + \xo 15:36 \xt Lex 69:21\x*Ioxe, itema vile muiave mulai la munoꞌu kateni sou mutaa muluꞌelai no uaini sixula. Xe mukalu, la mutotole vaxa no lukae telexu sou muienu no anu. Ia anu muvikala aloxo ꞌo, “Taxolu o, mo tamaisou. Eliasi uneꞌe sou unoꞌu uluꞌenu no lia male.” \p \v 37 Ia Iesu muunga tatila mukalu, la sou Anu musoli. \p \v 38 Iesu musoli, la lavalava e mulili no nano no tani tila noxou Lataua ne, mukakaa tamomolu teitexi mulai mupee no lia. \v 39 Itema tila sou uulaxuneꞌi ta mitema itemaxu taꞌuve sou ꞌotoꞌoto ne, mutulu no talaxu Iesu. Anu mulolomusou Iesu mine muunga mo mumaisou mine musoli. La sou anu muvikala lexe, “Manina musuku, itema ane ne Anu Lataua ꞌOlu ane.” \p \v 40 \x + \xo 15:40 \xt Luk 8:2-3\x*Ia ta sema seꞌi a itutulu vaꞌaxu sevile sou imamalei. Vile noxiꞌa ane Malia sie Maxatale, xe Malia ane Iakovo kituꞌa ilou Iosesi neniꞌa mo Salome kalumo. \v 41 Iesu muxoxolu ne Xalilaia, la aneꞌi mimulimulinu sou misuꞌulinu. Ta sema tavuꞌalo iloꞌa Iesu minuna ne Ielusalemu ne, aneꞌi a itutulu kalumo. \s1 Iosepu Muꞌasixu Iesu \r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-56; Ioa 19:38-42) \p \v 42 Voxo ane ne, anu voxo sou lalaxi sou Voxo Tavuna. Mo anu a ꞌalai sou ꞌolovoxo. \v 43 La sou Iosepu sie Alimatia, anu uꞌume uasi, mulai noxou Pilato sou mulingau Iesu vasimolu. Anu ne, ta mitema itoxonu xo itema vile noxiꞌa ta tatila sou ipotosou tuꞌutuꞌumaxu noxiꞌa ta mitema xe anu itema vile sou uxomaiou saxisaxilaꞌu noxou Lataua sou uneꞌe kalumo. \v 44 Pilato mukuluke xo mulomusou lexe Iesu ꞌa musoli palea ne. La sou anu muꞌavalou itema tila sou uulaxuneꞌi ta mitema itemaxu taꞌuve sou ꞌotoꞌoto sou mutaliꞌisou aloxo ꞌo, “Iesu ꞌa musoli io, uasi uao?” \v 45 Itema ne muvikalanu mukalu, la sou Pilato muꞌitalonu Iesu vasimolu mulai noxou Iosepu. \v 46 La sou Iosepu mulai muloto lavalava vile maenaxu sou muneꞌe munoꞌu Iesu vasimolu muluꞌe sou mukupoonu no anu. Mukupoonu mukalu, la sou munoꞌu vasimolu mulailixu no lulu vile. Lulu ne, miꞌasou no tavaꞌu maea. Xe mukalu, la sou mupipaloꞌu lavoꞌo tatila muneꞌe mutaloxu lulu anaxu no anu. \v 47 Malia sie Maxatale ilee Malia ane Iosesi nenu a itutulu imamalei mo mimaisou tuala e mumulaxu Iesu vasimolu no anu. \c 16 \s1 Iesu Mutulu no Anu Soli \r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Ioa 20:1-10) \p \v 1 Voxo Tavuna mukalu, xe iliꞌi la Malia sie Maxatale ilee Malia, Iakovo nenu mo Salome, aneꞌi milotonu ueli e tumaꞌu lailaixe sou milai lexe iꞌulosou Iesu vasimolu no anu. \v 2 No kakau manina no voxo vilesou lalotu vaꞌa vile no mine aso upolosile, la aneꞌi milutusou milai no lulu. \v 3 No voteꞌi, la aneꞌi mivikalaneꞌi ngatongatoꞌo aloxo ꞌo, “ꞌEi ane sou usuꞌulinenge mo upipaloꞌu lavoꞌo e mimulaxu no lulu anaxu?” \p \v 4 Ia, aneꞌi ieꞌi mutelo la mimaisou lavoꞌo toxoxaꞌa ne, uai la uasi. Mipipalou muxexe ne. \v 5 Ioxe, aneꞌi miꞌunalai la mimaisou maulu vile a uxoxolu no avoꞌa tema. Ia anu mutaa tokolomo maenaxu veveeni. Aneꞌi mimaisou la mikuluke. \v 6 Ia anu muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngakuluke mamu. Eni elavu lexe ngingi ngakakamuli Iesu sie Naseleti aneꞌi mililixu no ovu valautu. Anu a mutulu mo mumauli ne, anu uai ꞌo uasi. Ngamaisou tanixu ane aneꞌi mimulaxu no anu ꞌa. \v 7 \x + \xo 16:7 \xt Mat 26:32; Mak 14:28\x*Ia, ngalai mo ngavikalaneꞌi ta molomolou Iesu mo Pita lexe Anu ꞌa muulaxungengi mulai ne Xalilaia sou lexe ngamaisou ane, aloxo Anu mulemolu noxinge tei.” \p \v 8 La miꞌoloꞌolo xe mikuluke, la sou aneꞌi ta sema milaa miuatu no lulu la miiave. Ia iaꞌalou itema vile uasi, xo aneꞌi miꞌume. \p \v 9 \f + \fr 16:9 \ft Aꞌalo ane usoko no anu makovusou muxatele tamiꞌa mo ulai utalo no anu makovusou itemaxu vile ne, ta mitema sou lavulavu tavuꞌalo ixavutala lexe Maluko ukaukavunu uasi, male itema vile mukaukavunu iliꞌi.\f* [Iesu mutulu mo mumauli no kakau manina no voxo vile ꞌiliꞌi no anu voxo Tavuna noxiꞌa ta Isilaeli. La sou muxali noxie Malia sie Maxatale tei. Ane sema e Iesu muxexeneꞌi ta uleenu masua taꞌuve mo muxatele tamei noxie. \v 10 Aneꞌi ta mitema e iloꞌa Iesu imuamuaꞌi ikekei a ixolu itatamasou. Ia ane mixali la mivikalaneꞌi, \v 11 aloxo ꞌo, “Iesu ꞌa mumauli mo eni emaisou ne.” Aneꞌi milomusou vaikala noxie, ia imuxaxu taneꞌi no anu uasi. \p \v 12 Xe iliꞌi, la ta molomolo noxou Iesu tamei miꞌumesou tuala tila sou mimuamuaꞌi milai. Aneꞌi milai xoo, la Iesu mupalaꞌa noxiꞌa. Aneꞌi mimaisou la vasimolu ne iou vilemo. \v 13 La sou aneꞌi ilou milivu sou miaꞌaloiꞌa ta menexiꞌa paꞌusiꞌa e aneꞌi mixolu ꞌole. Aneꞌi milomusou aꞌalo noxiꞌa ilou, ia imuxaxu taneꞌi no anu uasi. \p \v 14 \x + \xo 16:14 \xt 1Ko 15:5\x*Xe iliꞌi, la ta molomolo noxou Iesu mavulovexa vile mo mulelia vile mixolu sou iꞌaniꞌani. La Iesu muxali noxiꞌa. Anu mulavixaꞌa xo aneꞌi imuxaxu taneꞌi no anu vaikalaiꞌa ta mitema e mimaisou lexe Anu mutulu uasi. \p \v 15 \x + \xo 16:15 \xt Apo 1:8\x*Anu muvikalaneꞌi aloxo ꞌo, “Ngalutu mo ngalai no xalexalee tuatuala ukalusi mo ngaaꞌaloxu aꞌalo laixe ulai noxiꞌa ta mitema e eni ekoineꞌi ukalusi. \v 16 \x + \xo 16:16 \xt Apo 2:38\x*ꞌEi ane umuxaxu tanu noxilo mo iꞌulosou, la sou Lataua upamaulinu. Ia ꞌei ane umuxaxu tanu noxilo uasi, la anu utulu no anu vaivaikala. \v 17 \x + \xo 16:17 \xt Apo 2:4; 8:7\x*Lataua uꞌoxonu sosovo seꞌi no avoꞌa ta mitema aneꞌi ane imuxaxu taneꞌi noxilo. Iꞌoxonu sosovo loxo. No anu xavi noxilo, la ixexeneꞌi ta uleenu masua. Mo ivikala no anu vaivaikala seꞌi ane aneꞌi ilavusou uasi. \v 18 \x + \xo 16:18 \xt Luk 10:19; Apo 28:3-6\x*Mo aneꞌi itetelisou sinana veveeni xe iiexu lexa masua loxo peupeu ꞌo, ia umomomo sou uꞌoxoneꞌi vile loxo ꞌo uasi. Xe imuxaxu avoꞌa noxiꞌa ta amitema e pipiena uꞌoxoneꞌi, la aneꞌi imauli.” \p \v 19 \x + \xo 16:19 \xt Apo 1:9-11; 2:33-34\x*Xe Tila Iesu muvikala aloxo ne mukalu, la Lataua munoꞌu mulailixu teitexi no opo loxotolo. Mulai la muxolu muvaꞌisaꞌinu Lataua no avolu tema. \fig |alt="Jesusꞌ ascension" src="CN01883B.TIF" size="col" loc="Mrk 16:19" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Maluko 16:19" \fig* \v 20 \x + \xo 16:20 \xt Apo 14:3; Eva 2:3-4\x*Xe iliꞌi, la sou ta molomolo noxou milai no xalexalee tuatuala ukalusi sou miaꞌaloxu. Tila iloꞌa mixaxai mipita xe muꞌoxonu sosovo seꞌi muxali sou muꞌoxonu pekiaꞌu sou vaikala noxou.]