\id ROM - Sari \ide UTF-8 \h Lom \toc1 Kiŋwaati ki Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ li kintaashɛ ki Lo-om \toc2 Lom \toc3 Lom \mt2 Kiŋwaati ki Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ li kintaashɛ ki \mt1 Lo-om \imt1 Fiee fi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki Lo-om kini \ip Kiŋwaati kini ɛ Pɔɔ wu tɛ̀ tsɛɛ li bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Lom le tee be fiee fi kii kimbeenchɛ ki nuuŋ ki bɛniiŋ bɛ krai bɛ fiee fi kimbeenchɛ kilu wɛki le bɛniiŋ bɛlu ni be feti. Kiŋwaati kilu kini kɛmi kɛɛ fiee fichu fi kii bɛntiifɛ bɛ Pɔɔ lɛ, yɛki biŋwaati biee bimu bichu. \ip Wu teeɔ le bɛniiŋ bɛchu, mɔɔ nuuŋ Bɛjuu mɔɔ nuuŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ kɛmi le be nachɛ yih yibe bɛ Nyɔ, kifɛ be bɛchu kɛmi baa bubiɛɛ. Wu teeɔ le wi nuuŋ nachɛ yi yee bɛ Nyɔ nuuŋ fɛ wu gɛɛ shéŋ yee li Jiso Krai. \ip Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ tɛ nachi kii ndɛndɛ wu tɛ̀ nuuŋ le gii dɛndɛ gɛɛŋ ŋɛŋ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki Lo-om kilu. Tɛ̀ nachɛ le gii ke wu gɛɛŋ wu bo le, ŋɔɔnɛ bee be le niiŋ ni feti nimɛ lɛ bee lɛnti, be se tɔɔŋ wu li ŋgɛnu limfwe-e, gɛɛŋ bo Spɛŋ. \iot Bikoo bi biee bi lɛ Kiŋwaati kini-i \io1 1:1-17 Kimbɛɛchɛ bɛ bikoo bi biee lɛ \io1 1:18–3:20 Kii si bɛniiŋ bɛchu bɛ li nshɛ-ɛ wɛki le bɛ soo be \io1 3:21–4:25 Dze yi Nyɔ wɛki le bɛniiŋ ka le be se bo \io1 5:1–8:39 Ntsɛ wu fwɛŋ wu bɛniiŋ bɛ Krai kɛmi \io1 9:1–11:36 Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ li ntaŋ wu Nyɔ-ɔ \io1 12:1–15:13 Ntsɛ wu bɛniiŋ bɛ Krai \io1 15:14–16:27 Kimɛrisɛ bɛ n'yɛɛshɛ li bɛniiŋ li \c 1 \p \v 1 Ɛ mi Pɔɔ wu ŋwanɛ nimɛ wu Krai Jiso. Nyɔ tɛ̀ teeŋ mi le ni nnuuŋ ŋwanɛ Jiso wu ntoŋ, yi tɛ̀ gɛɛ mi le ni mfenjisi ntoŋ wu yi wu dzeeŋ. \v 2 Ntoŋ wu dzeeŋ wuni nuuŋ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ bɛniiŋ lu kɛti li bɛntomfɔŋ bee li, fi fiɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati kee ki waaŋ li. \v 3 Ntoŋ wulu nuuŋ kii Ŋwani wu tɛ̀ to wiwoŋ, bɛ biɛ wu li kini ki Mfɔŋ Daafi-i. \v 4 Jiso Krai nuuŋ wi wu Nyɔ tɛ̀ doonchɛ buŋga bu yi-i li wu-u kɛti li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li le ɛ wu Ŋwani si yi tɛ̀ buu wu li kwe-e.\f + \fr 1:4 \fr*\ft Kɛ le, “Jiso Krai nuuŋ wu Nyɔ tɛ doonchɛ buŋga bu yi-i li wuu kɛti li Fiana yi Waaŋ li le ɛ wu Ŋwani si tɛ buu wu li kwe-e”.\ft*\f* \v 5 Ɛ Jiso wu tɛ̀ fɛ, Nyɔ se tsaa mi le ni nnuuŋ ŋwani wu ntoŋ, le nse mfɛ bɛniiŋ bɛ li bitoŋ bichu-u bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ gɛɛ shéŋ li wu-u, be ni be wuki nuuŋ li wu-u be yɔɔnchi bukooŋ bwee. \v 6 Nɛ baa tɛ li kintutu ki bɛniiŋ bɛ Nyɔ teeŋ le be ni be nuuŋ bɛniiŋ bɛ Jiso Krai lɛ. \p \v 7 Ntsɛkɔɔ kiŋwaati kini li beŋ bɛchu bɛ nuuŋ shéŋ yi Nyɔ bɛ nuuŋ Lom, yi teeŋ yɛ beŋ le nɛ ni nɛ nuuŋ bɛniiŋ bee. \p Nyɔ Baa wusɛŋ bɛ Taa Jiso Krai doonchɛ beŋ shéŋ yi dzeeŋ be tuu be nyɛ beŋ shéŋ yi mbɛɛŋgii. \s Pɔɔ tɛ̀ wɛki le la ŋka lɛ bɛniiŋ bɛ Lo-om \p \v 8 Ŋ'wɛkɔɔ le nsaa nyɛ kiyɔɔni li Nyɔ yɛɛŋ kii beŋ bɛchu li bukooŋ bu Jiso Krai, kifɛ nshɛ yini chichi tiiti yɛ kii shéŋ yi nɛ gɛɛ li wu-u. \v 9 Nyɔ yi nnindi li yi-i bɛ shéŋ yɛŋ chi kii mfenjisɛ ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Ŋwani lemi yɛ lɛjiŋ lɛ nsa wɛ-ɛŋ le ŋkiimi lɛ be-eŋ mfi kwi li nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ wɛ-ɛŋ. \v 10 Mfi wu nlɛki ntuu nlɛki le ɛ dze nuuŋ yi bo lu, nuuŋ mbɛ lɛ be-eŋ dɛɛni fɛ Nyɔ beŋ, \v 11 kifɛ ŋkɔŋgisɔɔ ŋge le ŋɛŋ beŋ le nyɛ beŋ nya yi fiana, yi fɛ nɛ se ni nɛ tɛɛmi. \v 12 Fi fiɛɛ le, tɛ kaaŋgi shéŋ yisɛŋ, shéŋ yi nɛ gɛɛ li Nyɔ-ɔ kaaŋgi yɛŋ se yɛŋ kaaŋgi yinɛ. \v 13 Bɛŋwaanɛŋ, ŋ'wɛkɔɔ le nɛ kɛɛ le mi nnachɔɔ li kiŋga-a li kiŋga-a le ŋgii mbɛ lɛ be-eŋ, ɛ mi nnachɛ fiee fimu se baŋgi nɛɛ nachɛ wulu. Ŋ'wɛkɔɔ le mbɛ se ŋkɛmɛ ŋ'wechɛ li be-eŋ nɛɛ si ntɛ̀ ŋkɛmɛ li bɛniiŋ bamu bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ lɛ. \v 14 Nimɛ chini chi bɛniiŋ bɛchu chɛɛ mi lɛwe, mɔɔ nuuŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ li kwɛɛŋ wu woo kitu-uŋ, mɔɔ nuuŋ bɛ mɛɛŋ li kijibɛ-ɛ, mɔɔ nuuŋ bɛniiŋ bɛ kɛmi bufii, mɔɔ nuuŋ bɛ mɛɛŋ bibere. \v 15 Fiɛɛ nɛɛ fiee fi shéŋ yɛŋ yuusi ŋge le ntifi tɛ ntoŋ wu dzeeŋ li beŋ bɛ nuuŋ Lo-om. \s Buŋga bu ntoŋ wu dzeeŋ wu Nyɔ-ɔ \p \v 16 Nɛ ni nɛ kii le nnuuŋ yɛ bɛ buya li fiee fi kii ntoŋ wu dzeeŋ wu wu Nyɔ-ɔ kɛ, kifɛ ɛ fe fɛ buŋga bu Nyɔ-ɔ bu suuti wi kwikwi wu gɛɛ shéŋ li yi-i nuuŋ. Ntoŋ wu dzeeŋ wuni saaɔ wu gɛɛŋ nuuŋ li Bɛjuu li wu se tuu wu gɛɛŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ. \v 17 Fi fiɛɛ le ntoŋ wu dzeeŋ wuni doonchi dze yi Nyɔ dzeti le wi wɛ tsaaŋ le lɛ yi-i lii. Fini se bɛchi nsiiŋ fi gɛɛŋ fi ma li shéŋ yi mwɛ tɛ̀ gɛɛ li yi-i. Fiɛɛ fiee fi bɛ tsɛɛ le, \q1 “Wi wu tsaaŋ gii naa ni tsiiŋ kii shéŋ yi wu gɛɛ li Nyɔ-ɔ.” \s Sheŋ fuuti Nyɔ kii bɛniiŋ feti yɛ biee bi nuuŋ tsaaŋ kɛ \p \v 18 Ntiiti ni, kifɛ sheŋ yi Nyɔ ti fuuti liboo bɛ bɛniiŋ bɛ faaŋ yi be feti biee bi nuuŋ yɛ tsaaŋ kɛ, kiŋge kibee ki bifi lɛɛshi chɛɛŋ wu kii biee bi Nyɔ-ɔ. \v 19 Yi fuuti ni kifɛ fiee fi bɛniiŋ nuuŋ be kɛɛ kii Nyɔ fiɛɛ gbanaa, kifɛ yih yi Nyɔ doonchɛ yɛ li bee. \v 20 Fɛ mbɛɛchɛ, si Nyɔ tɛ̀ tɔŋ nshɛ, bɛniiŋ ŋɛŋ baa biee bi yi tɔŋ, be se kii buŋga bu yi-i bu ti mɛɛ yɛ kɛ, be kii tɛ si yih yi Nyɔ nuuŋ, mɔɔ nuuŋ si be ŋiŋgi yɛ yi bɛ lii kɛ lɛ. Bɛdɛɛni dze yimi nuuŋ yɛ lu yi nuuŋ be ŋgɔnɛ le, le be kii yɛ Nyɔ kɛ. \p \v 21 Mɔɔ si be kii Nyɔ lɛ, be guundi yɛ yi si Nyɔ kɛ le be ni be nyɛɛ kiyɔɔni li yi-i kɛ. Nɛɛ lɛ bɛ mbeechɛ bɛ bee dza baa be to bɛ yee. Bikoo bi bee bi kilɛrɛ yisɛ biɛɛ nuuŋ bɛ kijibɛ. \v 22 Be kweŋgi le be kɛmi baa bufii, be se to baa nuuŋ bibere. \v 23 Be shɛ baa mbonu Nyɔ yi bunɔŋa yi nuuŋ tɛ kwi kɛ, be tuu be ka be bundi nuuŋ bɛnyɔ bɛ be nachɛ bɛ tsaŋ bɛ bosini bɛniiŋ bɛ nuuŋ be kwi, bɛ muniiŋ mɔɔ nyáŋ yi deŋgi liwe, bɛ yi kɛɛndi kwiiŋ. \p \v 24 Si fi nuuŋ lɛ Nyɔ se chinɛ yɛ be le be ni be feti biee bi shéŋ yibe kɔŋgisi bi nuuŋ biee bi nyɛ-ɛŋ, be feti lɛ bɛ yi yibe wi bee wi, be chɔrisi yi yibe. \v 25 Be shɛ baa chɛɛŋ wu Nyɔ be biki nuuŋ binsɛɛ, be guundi yɛ Nyɔ kɛ, be guundi be nindi nuuŋ li biee bi Nyɔ tɔŋ yuti fɛ bee be guundi be nindi-i li yi-i yi nuuŋ Kintɔmu-u. Nuuŋ yi yi be kɛmi le be ni be guundi mfi kwi ma nsiŋ. Fi nuuŋ lɛ. \v 26 Si be feti lɛ, Nyɔ se chinɛ be, yi yuusɛ be le be ni be feti nuuŋ biee bi buya-a. Se Bukɛɛŋ gimi bɛ bukɛɛŋ, nuuŋ ɛ Nyɔ ti mɛɛŋ ki tɔŋ kɛ bukɛɛŋ le be ni be feti lɛ kɛ. \v 27 Ɛ nɛɛ lɛ si buniŋ tɛ̀ chinɛ dze yi Nyɔ tɛ̀ gɛɛ le be ni be gimi bɛ bukɛɛŋ le, yi yuusi be le be ni be gimi nuuŋ bɛ buniŋ bamu. Se buniŋ feti biee bi buya-a bɛ buniŋ bamu. Si be feti lɛ be tuu be dzeti ŋgɛ fɛ bikoo bi bee wu nuuŋ kinsomfu ki biŋge bi bee bibifi-i. \p \v 28 Si bɛniiŋ bɛlu tɛ̀ mɛɛŋ ki ŋɛŋ kɛ le fi dzɔɔŋ le be kɛɛ Nyɔ kɛ lɛ, Nyɔ se tuu yɛ yi chinɛ be le be ni be kɛmi bufii bu lɔɔlɔɔ be se ni be feti biee bi be kɛmi yɛ le be fɛ kɛ. \v 29 Shéŋ yibe se nuuŋ ɛ yi yisɛ bɛ biee bibifi chichi chichi. Be biiti teeh, lii yɛchi be, be kɛmi shéŋ yi bifi, be fuumi bimi bɛ bɛniiŋ, be woyi bɛniiŋ, be gwii bugwe, be feti kimfi, be seendi biee, be konsini bɛniiŋ, \v 30 be bifisi mɛŋkooŋ mɛ bɛniiŋ lɛ, be baanini Nyɔ, be sɛɛnini biee, be tɛɛmi bikoo, be tsakisi yi, be mɔnchi biee, be tɛɛmi bikoo bɛ bɛtee bɛ bee mɔɔ bɛni bɛ bee. \v 31 Be nuuŋ bibere be tɛ leŋ li jɛ yi bee kɛ. Be ŋwɛki bɛ bɛniiŋ bamu, be keeti yɛ nshiiŋ li bɛniiŋ li kɛ. \v 32 Be feti lɛ be kii nɛɛ le Nyɔ kɔɔ yɛ yi leeki le wi wu feti bini biee kɛmi le kwi kɛ. Se nuuŋ le, be tuu be feti nɛɛ be giiŋgi limfwe limfwe, be tuu be piɛti bɛniiŋ bɛ feti ŋwaani biee bilu tɛ. \c 2 \s Nyɔ gii yi ni yi sɛki wi biki kiŋge ki mwɛ-ɛ \p \v 1 Bɛdɛɛni, wɛ wu sɛki kiŋge ki wi wumu mɔɔ ɔ nuuŋ noo le, ɔ kɛɛ le ɔ fuki yɛ tɛ chɔ kɛ, ɔ ni ɔ kii le si ɔ sɛki kiŋge kee lɛ, kɛ ɔ wuuɔ nuuŋ yi ya, kifɛ wɛ wu sɛki ɔ fetɔɔ tɛ fiee fi feti. \v 2 Tɛ kii le ɛ Nyɔ lendi ŋgɛ li bɛniiŋ bɛ feti biee bini-i, kɛ yi lendi yɛ lɛ yi biki chɛɛŋ. \v 3 Nɛɛlɛ wɛ wu sɛki kiŋge ki bɛniiŋ bɛ feti ŋwaani biee bini-i, se nuuŋ le wɛ kibɛɛ ɔ feti tɛ bi, ɔ beechi le ɔ nuuŋ ɔ bo li tsaŋ yi nsa wu Nyɔ-ɔ ni? \v 4 Kɛ ɔ ŋiŋgi yɛ le Nyɔ doonchi shéŋ yee yi dzeeŋ li bɛniiŋ li ŋge, yi keeti nshiiŋ ŋge, yi nuuŋ tɛ nyɛɛkii ŋge kɛ ni? Ɔ ŋiŋgi lɛ ɔ beechi le ɛ fiee fi lɔɔlɔɔ ni? Ɔ kii yɛ le shéŋ yi dzeeŋ yi Nyɔ li wɛɛ doonchi le ɔ fiiki shéŋ ya kɛ ni? \p \v 5 Se nuuŋ le, si ɔ faaŋ mfikisɛ shéŋ ya ni, ɔ fetɔɔ nɛɛ fi tɛɛmi fi giiŋgi bu limfwe-e, fi fiɛɛ le ɔ tondinɔɔ nuuŋ ŋgɛ li kikoo ko-o. Ŋgɛ wulu gii naa kɔɔ wɛ bu jobɛ chi Nyɔ gii yi ni yi doonchi sheŋ ye yi fuuti mfi wu yi sɛki bɛniiŋ bɛchu lɛ dze ye yi tsaaŋ li. \v 6 Nyɔ gii yi sooŋ wi mumkpaŋ mumkpaŋ biki li fiee fi mwɛ fɛ-ɛ. \v 7 Bɛniiŋ bɛ kɛndi shéŋ, li nimɛ chi dzeeŋ li, wɛki nuuŋ le be kɛmɛ bunɔŋa bɛ ŋguŋu mɔɔ ntsɛ wu nuuŋ tɛ naa ma kɛ, yi gii yi nyɛ ntsɛ wu kimakɛ li bee. \v 8 Se nuuŋ le bɛniiŋ bɛ bichi nuuŋ lɛ yih yi bee, be fɛŋgi le be wuki yɛ chɛɛŋ kɛ, be feti nuuŋ biee bibifi, be gii be ŋɛŋ shéŋ yi Nyɔ yi tɔnyi bɛ ŋgɛ. \v 9 Ŋgɛ wu nyɔŋa bɛ ntɔnyɛ gii naa nuuŋ li wi kwi wu feti bubiɛɛ li mbɛɛchɛ li Bɛjuu li ŋgɛnu mbochu li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ-ɛ. \v 10 Se nuuŋ le, bunɔŋa bɛ ŋguŋu mɔɔ mbɛɛŋgii gii naa nuuŋ li bɛniiŋ bɛ feti kiŋge ki dzeeŋ li mbɛɛchɛ li ki Bɛjuu li ŋgɛnu mbochu li ki bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ-ɛ. \v 11 Fi gii fi nuuŋ lɛ kifɛ Nyɔ ti doonchi yɛ chichi kɛ. \p \v 12 Bɛniiŋ bɛchu bɛ feti bubiɛɛ bɛ kɛmi yɛ bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ-ɛ kɛ, be gii be lɛ li ŋgɛ mɔɔ nuuŋ le be kɛmi yɛ bɛnchi kɛ. Bɛniiŋ bɛchu bɛ feti biee bibifi be nuuŋ lɛ bɛnchi lɛkwiiŋ, bɛ naa sɛki be biki si bɛnchi bɛlu tiiti. \v 13 Fi fiɛɛ lɛ kifɛ Nyɔ nuuŋ tɛ dzɔ wi le mwɛ wɛ tsaaŋ lɛ yi-i lii kifɛ wukɔɔ fiee fi bɛnchi tiiti kɛ. Yi gii yi dzɔɔ wi le wɛ tsaaŋ nuuŋ mfi wu mwɛ feti fiee fi nchi wɛki. \v 14 Ɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, bɛ nuuŋ bɛnchi nsiŋ, be dza be feti biee bɛ mbeechɛ wube nuuŋ biee bi nchi wɛki, kɛ be baa bɛ nchi li yih yibe mɔɔ nuuŋ le be kɛmi yɛ bɛnchi bɛ Nyɔ nyɛ li Bɛjuu li kɛ. \v 15 Fiɛɛ fiee fi doonchi le fiee fi bɛnchi wɛki Nyɔ tsɛɛ yɛ li shéŋ yibe-e. Shéŋ yibe teendi be lɛ. Ɛ be feti fiee fi bifi, shéŋ yibe sɛki be. Ɛ be feti fiee fi dzeeŋ, shéŋ yibe teendi be. \v 16 Biee bini gii bi naa bi ka jobɛ chi Nyɔ gii yi saa biee bi bɛniiŋ bɛchu feti lɛ munyiikɔɔ li kɛti li Krai Jiso-o. Ɛ lɛ si ntoŋ wu dzeeŋ wu mfenjisi doonchi. \s Bɛjuu ti tsakisi yi bɛ bɛnchi \p \v 17 Wɛ wu teenyi yi ya le ɔ wɛ wi wu bɛ Juu, ɔ giki yi ya li bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ-ɛ, ɔ wuki yi le ɔ wɛ wi wu Nyɔ, \v 18 bɛ tifi baa wɛ bɛnchi kituŋ bɛ ɔ kii fiee fi Nyɔ kɔŋgisi, ɔ kii tɛ fiee fi gbɛŋgi fi dzeeŋ ŋge. \v 19 Ɔ dzeti yi ya le ɛ wɛ ɔ doonchi dze li binyɛɛ li, ɔ nuuŋ lambo li bɛniiŋ bɛ nuuŋ li kijibɛ-ɛ, \v 20 ɔ nachi bibere, nuuŋ wɛ wu tiifi bɛniiŋ bɛ kii yɛ biee kɛ si bɔɔŋ bɛ bwi. Ɔ feti lɛ kifɛ bɛnchi nyɛ baa wɛ bufii buchu mɔɔ chɛɛŋ. \v 21 Wɛ wu tiifi bɛniiŋ lɛ, ɔ tifɔɔ tɛ yi ya ni? Wɛ wu tiifi le kiiŋ wi ni yi buyi kɛ, ɔ fetɔɔ tɛ lɛ ni? \v 22 Wɛ wu wami le kiiŋ nyumɛ wi kɛ kwɛɛ wi ni giiŋ bɛ wumu kɛ, ɔ feti tɛ lɛ ni? Wɛ wu banini bɛnyɔ, ɔ ti yi-i nɛɛ fiee li yíh yi muntofi yi bee ni? \v 23 Wɛ wu tsakisi yi bɛ bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ, ɔ ti bondini nɛɛ bɛnchi, ɔ chɔrisi Nyɔ ni? \v 24 Fiɛɛ fiee fi bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, “Bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ ti bifisi bukooŋ bu Nyɔ-ɔ kii kiŋge ki beŋ Bɛjuu lɛ.” \p \v 25 Ɔɔ nuuŋ wi wu biki bɛnchi, kɛ nsɛfu dzoo wa kɛmɔɔ mbeŋ.\f + \fr 2:25 \fr*\ft Nsɛfu dzoo tɛ gii doonchi le be nuuŋ kini ki bɛniiŋ bɛ Nyɔ tɛ wa ŋgɔŋ bɛ be.\ft*\f* Se nuuŋ le, ɔɔ bondini bɛnchi, kɛ nsɛfu dzoo wu bɛ sɛɛ wɛ wulu wɛ kɛɛ bɛ mɛɛŋ baa ki sɛɛ kɛ. \v 26 Ɛ bɛ mɛɛŋ wi dzoo ki sɛɛ kɛ, mwɛ feti fiee fi tsaaŋ fi bɛnchi wɛki, nuuŋ bɛ tɛ dzɔ le bɛ sɛɛ baa wu dzoo, mɔɔ bɛ mɛɛŋ ki sɛɛ kɛ ni? \v 27 Nɛɛ lɛ, bɛniiŋ bɛ bɛ mɛɛŋ ki sɛɛ kɛ be dzóo li nyaŋ yi yeŋgi bwiiŋ kɛ be giki bɛnchi, be gii naa be fɛ bɛ lii beŋ Bɛjuu li ŋgɛ beŋ nɛ kɛmi bɛnchi bɛ bɛ tɛ̀ tsɛɛ, nɛ sɛɛti bɛniiŋ dzóo nɛ tuu nɛ bondini bɛnchi bɛlu. \v 28 Nɛ kɛɛ le wi wu Juu wu kibɛɛ nuuŋ yɛ wi wu yeŋgi bwiŋ kɛ. Nsɛfu dzoo wu tsaaŋ nuuŋ yɛ fiee fi yeŋgi lɛkuuŋ li nyaŋ yi bwiiŋ kɛ. \v 29 Wi wu Juu wu shaaŋ nuuŋ li shéŋ. Nsɛfu dzoo wu shaaŋ nuuŋ li shéŋ, nuuŋ mfɛru wu Fiana yi Nyɔ, nuuŋ yɛ fiee fi biki bɛnchi bɛ bɛ tsɛɛ kɛ. Wɛɛ wi ɛ Nyɔ yi piɛti wu. Nuuŋ yɛ bɛniiŋ bɛ piɛti wu kɛ. \c 3 \s Nyɔ lemi nɛɛ li jɛ ye-e \p \v 1 Si fi nuuŋ lɛ, numu wi wu Bɛjuu kɛmi mbeŋ yɛki bɛniiŋ bamu ni? Kɛ bujɔŋ bumu nuuŋ lu li nsɛfu wu bɛ sɛɛti bɛniiŋ dzóo li ni? \v 2 Iiŋ, Bɛjuu yɛki bɛniiŋ lɛ dzé ŋgee li. Fi ŋkosi nuuŋ le Nyɔ tɛ̀ nyɛ jɛ ye nuuŋ li tsaŋ yi bee. \v 3 Nuuŋ bɛ tuu bɛ tee le si bɛniiŋ bamu ti mɛɛŋ ki leŋ kɛ li jɛ yilu kɛ lɛ, fi fiɛɛ le nuuŋ Nyɔ tɛ leŋ li jɛ ye kɛ ni? \v 4 Nuuŋ fi tɛ̀ nuuŋ lɛ kɛ! Mɔɔ si bɛniiŋ bɛchu nuuŋ bɛ binsɛɛ lɛ, Nyɔ lemi nɛɛ li jɛ ye-e, si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Nyɔ, ɔ ti yeti, n'yɔru wa nuuŋ nɛɛ wu chɛɛŋ. \q1 Ɔ se yɛki nɛɛ tɛ li nsa wa-a.” \p \v 5 Se nuuŋ le ɛ kiŋge kisɛŋ ki nuuŋ yɛ tsaaŋ kɛ feti kiŋge ki Nyɔ-ɔ ki tsaaŋ yeŋgi bujɔŋ, tɛ se nuuŋ tɛ tee le la? Nuuŋ tɛ tee le Nyɔ feti bubiɛɛ fɛ yi lɔŋ ŋgɛ li bee li ni? Mbiiti ni si wiwoŋ ti biiti. \v 6 Nuuŋ fi tɛ nuuŋ lɛ kɛ! Ɛ fi nuuŋ lɛ, Nyɔ geeŋ yi se naa yi saa nshɛ? \v 7 Se nuuŋ le ɛ nsɛɛyi binsɛɛ bi feti le chɛɛŋ wu Nyɔ ni giiŋgi limfwe limfwe wu bɛɛ bɛ n'yokisɛ li bukooŋ bu yi-i, bɛ se tuu bɛ sɛki mi le nnuuŋ wi wu bifi kii la? \v 8 Ɛ fi nuuŋ lɛ tɛ se tee le, “Fi dzɔɔŋ le tɛɛbeŋ ni tɛ feti bubiɛɛ ke se biee bi dzeeŋ se bɛ ni?” Tefɛ chini nuuŋ chi bɛniiŋ bifisi mɛŋkooŋ mɛsɛŋ be kweŋgi le ɛ bee tɛ tiiti. Beeyɛ bɛniiŋ gii be naa be kɛmɛ ŋgɛ wu bee nuuŋ le be kɛmɛ. \s Wi wu tsaaŋ nuuŋ yɛ mɔɔ lu kɛ dududu \p \v 9 Tɛ gii tɛ kweeŋ le la dɛɛni? Bee Bɛjuu yɛki bɛniiŋ bamu ni? Ɛ lɛ kɛ! Tɛ ŋɛŋ baa kituŋ le Bɛjuu mɔɔ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ baa li tsaŋ yi buŋga bu bibifi-i. \v 10 Fini fiɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Wi wu tsaaŋ nuuŋ yɛ mɔɔ lu kɛ dududu, mɔɔ nuuŋ mumkpaŋ. \q1 \v 11 Wi nuuŋ yɛ lu wu kɛmi bufii kɛ, \q1 Wi nuuŋ yɛ lu wu wɛki Nyɔ kɛ. \q1 \v 12 Bɛniiŋ bɛchu baa baa dzaa li Nyɔ-ɔ. \q1 Be bɛchu to baa biee bi yee. \q1 Wi wu feti biee bi dzeeŋ nuuŋ yɛ lu, mɔɔ nuuŋ mumkpaŋ kɛ. \q1 \v 13 Be yansi baa bɛndɔɔŋ be gɛɛ kpeeŋ si dzíŋ, nuuŋ \q1 be nuuŋ bɛniiŋ bɛ binsɛɛ lɛ. \q1 Tefɛ chi buti li bimfimu bi bee nuuŋ chi wo wi si yeŋ yi fifaa. \q1 \v 14 Jɛ yi kinlɔɔ bɛ n'yɔru wu lochi yisɔɔ li bimfimu bi bee. \q1 \v 15 Bikaa bi bee letini tsɛkɛ tsɛkɛ li ŋ'wo wi. \q1 \v 16 Be bifisi biee, \q1 be bɛɛ bɛ ŋgɛ li bintsii bichu bi be giiŋgi li bi-i. \q1 \v 17 Be kii yɛ fiee kii ntsɛ wu mbɛɛŋgii kɛ. \q1 \v 18 Be kɛmi yɛ chɛnɛ chi Nyɔ-ɔ li shéŋ yi bee kɛ.” \p \v 19 Tɛ kɛɛ baa dɛɛni le fiee fi bɛnchi bɛ Nyɔ tɛ̀ nyɛ Mɔɔsɛ tiiti, be tiiti li bɛniiŋ bɛ nuuŋ lɛ bɛnchi bɛlu lɛkwiiŋ, le kiiŋ wi ni kɛmɛ fiee fi nuuŋ ŋgɔnɛ le kɛ si wi kwikwi li nshɛ yini gii leŋ lɛ Nyɔ lii ku bɛ kimfimɛ kee lɛ. \v 20 Nɛ kii yɛɛŋ le, wiwoŋ nuuŋ yɛ lu wu Nyɔ gii naa yi dzɔɔ le wɛ tsaaŋ lɛ yi-i lii kii feti fiee fi bɛnchi wɛki kɛ, kifɛ bɛnchi nuuŋ fiee fi feti bɛniiŋ kii biee bibifi bi be feti. \s Dze yi Nyɔ dzeti le wi wɛ tsaaŋ le \p \v 21 Se nuuŋ le, dɛɛni Nyɔ doonchɛ yɛ dze yih yi dzeti wi le le mwɛ wɛ tsaaŋ lɛ yi-i lii. Dze yilu se kɛmi yɛ fiee fi fɛrɛ bɛ bɛnchi kɛ. Dze yini nuuŋ yi Kiŋwaati ki bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ mɔɔ Biŋwaati bi bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ tɛ̀ teendi. \v 22 Dze yi Nyɔ dzeti wi le wɛ tsaaŋ le, nuuŋ yi biki shéŋ yi wi wulu gɛɛ li Jiso Krai. Nyɔ feti fini li wi kwikwi wu gɛɛ shéŋ li Krai li, kifɛ li Nyɔ-ɔ wi wumu nuuŋ yɛ chichi kɛ, \v 23 kii wi kwikwi fɛɔ bubiɛɛ wu lɛɛ bunɔŋa bu bee nuuŋ wu kɛmɛ li Nyɔ-ɔ. \v 24 Se nuuŋ le, Nyɔ doonchɛ yɛ shéŋ yee yi dzeeŋ li bɛniiŋ li le yi nyɛ be nya yi ye le yi dzɔɔ be le be kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ. Fini tɛ ka li Krai Jiso-o si tɛ̀ sondɛ bɛniiŋ li tsaŋ yi ŋgɛ-ɛ. \v 25 Nyɔ tɛ̀ nyɛ wu si fintofi le maaŋ bɛ ŋgɔŋ mee. Maŋu wuni tɛ̀ nuuŋ li wi wu gɛɛ shéŋ li yi-i. Yi tɛ̀ fɛ maŋu wuni le doonchɛ le yih yi Nyɔ nuuŋ wi wu tsaaŋ, kifɛ Nyɔ tɛ̀ kɛndi shéŋ bɛ bibifi bi bee bi be tɛ̀ shiiŋ be feti ŋkosi. \v 26 Bɛdɛɛni maŋu wu tɛ̀ fɛ wuni doonchi li mfi wu dɛɛni le yih yi Nyɔ kibɛɛ nuuŋ wi wu feti biee bi tsaaŋ, yi tuu yi nuuŋ wi wu dzeti wi wu gɛɛ shéŋ li Jiso-o le mwɛ kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ. \v 27 Si fi nuuŋ lɛ, fiee mɛɛŋ fiɛɛ lu fi nuuŋ wi ni tsakisi yi lu ni? Fiee mɛɛŋ yɛ lu kɛ! Fi mɛɛŋ yɛ lu kɛ kii la? Nuuŋ fi nuuŋ kii nimɛ chimu chi tɛ nindi ni? Ɛ lɛ kɛ. Fi lemi nuuŋ li shéŋ yi wi gɛɛ li Jiso-o. \v 28 Ɛ lɛ fi fiɛɛ lɛ. Tɛ leeki baa le Nyɔ dzeti wi le mwɛ nuuŋ yɛ bɛ findzɔŋ kɛ nuuŋ kii shéŋ yi wu gɛɛ li Jiso-o, nuuŋ yɛ kii fɛ feti fiee fi bɛnchi wɛki kɛ. \v 29 Nuuŋ le Nyɔ nuuŋ Nyɔ yi Bɛjuu kwaa ni? Yi nuuŋ yɛ tɛ Nyɔ yi bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ ni? Iiŋ yi nuuŋ tɛ Nyɔ yi bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, \v 30 si Nyɔ ba nɛɛ mumkpaŋ, ɛ yih yi gii naa yi dzɔɔ bɛniiŋ bɛ bɛ sɛɛ be dzóo le be kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ kii shéŋ yi be gɛɛ li Krai li nɛɛ si yi gii naa yi dzɔɔ bɛ nuuŋ bintɔrɔ le be kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ kii shéŋ yibe gɛɛ li Krai. \v 31 Fi se fiɛɛ le tɛ chinɛ bɛnchi kii shéŋ yi tɛ gɛɛ li Krai ni? Ɛ lɛ kɛ, nuuŋ fi tɛ nuuŋ lɛ kɛ! Fi nuuŋ le tɛɛbeŋ lekisi baa bɛnchi. \c 4 \s Dze yi Nyɔ tɛ dzɔ Abrahaŋ le wɛ tsaaŋ le \p \v 1 Nuuŋ tɛ tee le la kii Abrahaŋ wu te kini kisɛŋ, wu kibɛɛ tɛ̀ ŋɛŋ le la kii fiee fini? \v 2 Ɛ Nyɔ tɛ̀ dzɔ Abrahaŋ le wɛ findzɔŋ nsiŋ, nuuŋ kii nimɛ chi dzeeŋ chi tɛ̀ nindi, kɛ nuuŋ ni juti ŋkondi kii lɛ. Se nuuŋ le, kɛmi yɛ fiee fi nuuŋ ni juti ŋkondi kii fi lɛ Nyɔ lii kɛ, \v 3 kifɛ kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tiiti le, \q1 “Abrahaŋ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ, \q1 Nyɔ se dzɔ wu le wɛ wi wu tsaaŋ.” \p \v 4 Wi wu nindi bɛ suundi wu, nuuŋ bɛ tɛ dzɔ le kinsomfu kee nuuŋ nya yi bɛ nyɛ nɛɛ li wuu kɛ. Nuuŋ bɛ dzɔɔ le bee nuuŋ kinsomfu ki bee kɛmi le kɛmɛ. \v 5 Se nuuŋ le, ɛ wi mɛɛŋ ki niŋ kɛ fiee kɛ, wu gɛɛ nuuŋ shéŋ li Nyɔ-ɔ yi dzeti bɛniiŋ bɛ bifi le be kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ lɛ yi-i lii, kɛ Nyɔ gii yi dzɔɔ mwɛ le wɛ tsaaŋ lɛ yi-i lii nuuŋ kii shéŋ yi wu gɛɛ li yi-i. \v 6 Daafi tɛ̀ tee tɛ le kinɛɛtinɛ ki nɔŋa kɛɛ li bɛniiŋ bɛ Nyɔ dzɔ le be baa tsaaŋ lɛ yi-i lii nuuŋ yɛ kii nimɛ chi be niŋ kɛ. \v 7 Tɛ̀ tee le, \q1 “Kinɛɛtinɛ ki nɔŋa kɛɛ ki bɛniiŋ bɛ Nyɔ feeki mundzɔŋ mu bee, \q1 yi baanyɛ bibifi bi bee. \q1 \v 8 Kinɛɛtinɛ ki nɔŋa kɛɛ ki wi wu Taa mɛɛŋ yɛ le tuu fa \q1 bibifi biee kɛ.” \p \v 9 Si fi nuuŋ lɛ, kinɛɛtinɛ ki nɔŋa kini nuuŋ nɛɛ li bɛniiŋ bɛ bɛ sɛɛ be dzóo lɛ kwaa ni? Mɔɔ le ki nuuŋ tɛ li bɛniiŋ bɛ mɛɛŋ bintɔrɔ le? Tɛ bee tɛ tee kituŋ le, “Shéŋ yi Abrahaŋ tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ tɛ̀ fɛ Nyɔ dzɔ wu le wɛ wi wu tsaaŋ.” \v 10 Nyɔ tɛ̀ dzɔ Abrahaŋ le wɛ wi wu tsaaŋ nuuŋ mfi wu la? Tɛ̀ nuuŋ ɛ bɛ sɛɛ wu dzoo mɔɔ mɛɛŋ kintɔrɔ le? Bɛ ti mɛɛŋ saa wu dzoo ki sɛɛ kɛ. \v 11 Bɛ tɛ̀ sɛɛ wu dzoo si ŋkiki le fi doonchɛ le wɛ wi wu tsaaŋ kii shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ mfi wu tɛ̀ mɛɛŋ kintɔrɔ. Nɛɛ lɛ Abrahaŋ se nuuŋ te bɛniiŋ bɛchu bɛ gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ bɛ bɛ mɛɛŋ ki sɛɛ kɛ be dzóo kɛ, ke se Nyɔ dzɔ tɛ̀ be le be baa bɛniiŋ bɛ tsaaŋ lɛ yi lii. \v 12 Se nuuŋ tɛ te bɛniiŋ bɛ bɛ tɛ̀ sɛɛ be dzóo, nuuŋ yɛ kifɛ bɛ sɛɛ baa be dzóo kɛ. Ɛ kii be tɛ̀ biee kikaa kee li shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ, bɛ se sɛɛ Abrahaŋ dzoo. \s Abrahaŋ tɛ̀ kɛmɛ fiee fi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ // nuuŋ kii shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ \p \v 13 Ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ Abrahaŋ bee bɔɔŋ bee le be gii naa be ji kikoo ki nshɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ kii Abrahaŋ tɛ̀ giki bɛnchi kɛ. Tɛ̀ nuuŋ kii shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ, Nyɔ se dzɔ wu le wɛ tsaaŋ. \v 14 Ɛ fi nuuŋ le bɛniiŋ bɛ gii be naa be kɛmɛ fiee fi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ nuuŋ nuuŋ bɛniiŋ bɛ feti si bɛnchi wɛki, kɛ shéŋ yibe gɛɛ li Nyɔ-ɔ kɛmi yɛ mbeŋ kɛ, kɛ mɔɔ ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ wulu wɛ tɛ li yee li. \v 15 Fiee fi nuuŋ lu nuuŋ le, bɛnchi ti feti Nyɔ dzeti shéŋ bɛ bɛniiŋ budzɔtsu, kifɛ ɛ nchi nuuŋ yɛ lu kɛ, fiee fimu tɛ̀ nuuŋ lu le wi bondɔɔ nchi kɛ. \v 16 Nɛɛ lɛ, ŋkaachɛ wulu biki tɛ nuuŋ shéŋ yi wu gɛɛ li Nyɔ-ɔ, le se ni nuuŋ shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ yih yi doonchɛ li wuu, se ŋkaachɛ wulu kɛmi le ke ka li kini kee kichu, nuuŋ yɛ li bɛniiŋ bɛ lemi li bɛnchi kwaa kɛ. Wu wɛ tɛ li bɛniiŋ bɛ gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ nɛɛ si Abrahaŋ tɛ̀ gɛɛ lɛ, kifɛ Abrahaŋ nuuŋ taa wusɛŋ bee bɛchu bɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ. \v 17 Fini nuuŋ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ Nyɔ tiiti li Abrahaŋ le, \q1 “Mi mfɛɔ le ɔ ni ɔ nuuŋ te bitoŋ ŋge.” \m Ɛ wu taa wusɛŋ lɛ Nyɔ lii. Ɛ Nyɔ yi Abrahaŋ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li yi-i. Ɛ yi yi feti bɛniiŋ bɛ kwiyɛ karisi be tuu lu. Ɛ yi yi tiiti biee bi ti mɛɛŋ saa ki nuuŋ lu kɛ, bi nuuŋ lu. \v 18 Abrahaŋ tɛ̀ bichi nuuŋ limfwe le ke se naa kɛmɛ fiee fi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ mɔɔ nuuŋ si fi tɛ̀ yeŋgi le fi nuuŋ tɛ̀ nuuŋ lu kɛ lɛ. Se nuuŋ le, tɛ̀ gɛɛ nɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ se dza to, “Te bitoŋ ŋge,” nɛɛ si Nyɔ tɛ̀ kaachɛ li wu-u le, \q1 “Bɔɔŋ bo gii naa be yaŋ bu yanu.” \m \v 19 Abrahaŋ tɛ̀ nuuŋ si biya gwii, se nuuŋ le ti mɛɛŋ ki we kɛ li shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ kɛ, mɔɔ nuuŋ si tɛ ŋiŋgi yi yee le wɛ si ki kwi ki wi-i kituŋ, ŋiŋgi tɛ le kwɛsi wu Saara wɛ kaa ɛ wu leri kituŋ lɛ. \v 20 Tɛ̀ mɛɛŋ ki bɛchi kɛ le ni mɛŋini, kɛ le ni kɛmi shéŋ fiɛɛtu kii ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ wu wɛɛ kɛ. Shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ tɛ̀ tɛɛmi yi giiŋgi nuuŋ bu limfwe, se yɔɔnchi Nyɔ. \v 21 Se tɛ̀ beŋ bɛ shéŋ yee chi le Nyɔ kɛmi buŋga bu fɛrɛ fiee fi tɛ kaachɛ. \v 22 Fiɛɛ fiee fi shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ tɛ̀ fɛ Nyɔ dzɔ le wɛ wi wu tsaaŋ lɛ yi-i lii. \v 23 Se nuuŋ le, n'yɔru wu nuuŋ le, “Nyɔ tɛ̀ dzɔ wu wɛ,” bɛ ti mɛɛŋ ki tsɛɛ kɛ nuuŋ kii Abrahaŋ kwaa kɛ. \v 24 Wɛ tɛ̀ li bee li. Nyɔ yi tɛɛbeŋ gɛɛ shéŋ li yi-i, yi gii yi dzɔɔ tɛ bee lɛ. Ɛ yih yi tɛ̀ buu Jiso wu Taa wusɛŋ li kwe-e. \v 25 Jiso nuuŋ wu bɛ tɛ̀ nyɛ le kwi kii bibifi bisɛŋ. Nyɔ se kaari yi buu wu li kwe-e kii tɛ̀ nuuŋ yɛ bɛ findzɔŋ kɛ. \c 5 \s Tɛ kɛmi baa kinɛɛtinɛ kifɛ Nyɔ dzɔ yɛ bee le tɛ kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ \p \v 1 Dɛɛni si Nyɔ dzɔ yɛ bee le tɛ baa findzɔŋ siŋ kii shéŋ yi tɛ gɛɛ li yi-i ni, tɛ kɛmi baa mbɛɛŋgii dɛɛni kii fiee fi Taa wusɛŋ wu Jiso Krai fɛ. \v 2 Ɛ wu wu fɛ tɛ se kɛmɛ dze yi lɛ li kiŋkɔŋgisɛ ki Nyɔ-ɔ ki tɛ̀ nuuŋ li ki-i dɛɛni kii shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li wuu. Tɛ se nɛki baa si tɛ bichi limfwe le tɛ naa tɛ kɛmɛ bunɔŋa bu Nyɔ-ɔ. \v 3 Ɛ nɛɛ fiɛɛ kwaa kɛ, tɛ nɛki baa tɛ li ŋgɛ wu tɛ ŋiŋgi, kifɛ tɛ kii baa le ŋgɛ feti wi se kii shéŋ yi kanɛ. \v 4 Shéŋ yi kanɛ feti wi tɛti li kiŋge ki mwɛ-ɛ. Ɛ wi ta li kiŋge kee li, kɛ mwɛ gii ni bichi nɛɛ nuuŋ limfwe li fiee fi kii le gii kɛmɛ. \v 5 Si bichi limfwe li fi-i lɛ, fi nuuŋ tɛ naa ka li yee li kɛ, kifɛ Nyɔ yiiki yɛ shéŋ yisɛŋ bɛ kiŋkɔŋgisɛ ki yi-i kɛti li Fiana yi Waaŋ yih yi nyɛɛ li bee li. \v 6 Fi fiɛɛ le, mfi wu tɛ̀ gii tɛ̀ mɛɛŋ buŋga nsiŋ, Krai tɛ̀ bɛ nuuŋ lɛ mfi-i lɛwa, kwi kii bee bɛniiŋ bɛ tɛ̀ faaŋ Nyɔ. \v 7 Ɛ chɛɛŋ le fi tɛɛmi fɛ wi nuuŋ kwi kii wi wu nuuŋ tsaaŋ, mɔɔ nuuŋ le fi nyɛ fi tɛ nuuŋ lɛ kɛ, wi nuuŋ nɛɛ gwenɛ le kwi kii wi wumu wu dzeeŋ. \v 8 Se nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ doonchɛ kiŋkɔŋgisɛ kee li bee li lɛ dze yini le, mfi wu tɛ tɛ̀ mɛɛŋ bɛniiŋ bɛ bifi, Krai kwi kii bee. \v 9 Si tɛ baa dɛɛni nuuŋ ɛ ŋgɔŋ mee fɛ Nyɔ se dzɔ bee le tɛ baa findzɔŋ nsiŋ ni, kɛ gii gɛɛŋ tɛ limfwe soo bee li sheŋ yi fuuti Nyɔ-ɔ. \v 10 Fi nuuŋ le, mfi wu tɛ tɛ̀ mɛɛŋ bɛniiŋ bɛ mbani-i bɛ Nyɔ-ɔ, kwe yi Ŋwani taashɛ bee bɛ Nyɔ, kɛ gii gɛɛŋ limfwe dɛɛni soo bee bɛ ntsɛ we si wu taashɛ bee bɛ Nyɔ lɛ. \v 11 Ɛ nɛɛ fini kwaa fi tɛ nɛki kii fi kɛ. Tɛ nɛki baa tɛ bɛ Nyɔ kii Taa wusɛŋ wu Jiso Krai wu nachɔɔ biee bisɛŋ bɛ Nyɔ lɛ. \s Fiee fi Adaŋ tɛ̀ bɛ bɛ fi mɔɔ fi Krai tɛ̀ bɛ bɛ fi \p \v 12 Si bibifi tɛ̀ ka li wi mumkpaŋ bi se bɛ li nshɛ-ɛ, kwe tɛ̀ ka tɛ li bibifi yi se bɛ, yi saaŋgɛ yɛ dɛɛni yi gɛɛŋ li wi kwikwi, kifɛ wi kwikwi fɛɔ bibifi. \v 13 Bibifi tɛ̀ nuuŋ nɛɛ li nshɛ-ɛ, Nyɔ se nyɛ bɛnchi. Se nuuŋ le ɛ bɛnchi nuuŋ yɛ lu kɛ, bɛ tɛ̀ fa bibifi bi wi feti kɛ. \v 14 Mɔɔ nuuŋ si fi nuuŋ lɛ, mbɛɛchɛ li mfi wu Ada-aŋ mbɛ mbochu li mfi wu Mɔɔsɛ wu tɛ̀ bɛ bɛ bɛnchi kwe tɛ̀ kɛmi buŋga lɛ bɛniiŋ bɛchu lɛwe mɔɔ bɛ tɛ̀ fɛ bibifi, bɛ ti mɛɛŋ ki fɛ kɛ si Adaŋ wu tɛ̀ bondɛ nchi kɛ. Adaŋ tɛ̀ nuuŋ lɛ dze yimi si Krai wu tɛ̀ nuuŋ le gii naa bɛ gii nuuŋ. \v 15 Se nuuŋ le, nya yi Nyɔ yi tɛ̀ nyɛ li bɛniiŋ li li yee li, yi tɛ̀ nuuŋ yɛ yɛɛŋ bɛ bibifi bi Adaŋ tɛ̀ fɛ kɛ. Ɛ bɛniiŋ ŋge tɛ̀ kwi yɛ kii bibifi bi wi mumkpaŋ, kɛ ɛ chɛɛŋ le shéŋ yi dzeeŋ yi Nyɔ-ɔ mɔɔ nya ye tɛ̀ bɛ kii shéŋ yi dzeeŋ yi wi mumkpaŋ wu nuuŋ Jiso Krai, gii naa bɛ li bɛniiŋ li ŋge yi yaŋ yi yaa lɛ. \v 16 Nya yini yi Nyɔ tɛ̀ nyɛ li yee li nuuŋ yɛ yɛɛŋ si fiee fi bibifi bi wi mumkpaŋ wɛ tɛ̀ bɛ bɛ fi kɛ. Bibifi bi wi mumkpaŋ tɛ̀ bɛ bɛ nsa li bɛniiŋ bɛchu-u, bi lii be li ŋgɛ. Se nuuŋ le, nya yi Nyɔ yini yi tɛ̀ bɛ lɛ bibifi bi bɛniiŋ ŋge lɛjiŋ fɛ yɛ Nyɔ dzɔ be le be kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ. \v 17 Ɛ bibifi bi wi mumkpaŋ tɛ̀ fɛ kwe kɛmɛ buŋga laaŋ we li wi kwikwi kii wi mumkpaŋ wulu, fi fiɛɛ tɛ le bɛniiŋ bɛ kɛmɛ shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ yini, mɔɔ nya yi Nyɔ yi li yee li yi dzeti bɛniiŋ le be baa findzɔŋ siŋ, be gii be naa be kɛmɛ ntsɛ wu shaaŋ kii wi mumkpaŋ wu nuuŋ Jiso Krai. \v 18 Bɛdɛɛni, si bibifi bi wi mumkpaŋ tɛ̀ bɛ bɛ nsa li bɛniiŋ bɛchu-u ni, ɛ nɛɛ lɛ si mfɛru wu tsaaŋ wu wi mumkpaŋ gwiyɔɔ dze Nyɔ dzɔ be bɛchu le be kɛmi yɛ findzɔŋ kɛ, be bɛchu gii be kɛmɛ ntsɛ. \v 19 Ɛ fi nuuŋ le si wi mumkpaŋ tɛ̀ tɛmi kikoo bɛ Nyɔ fini se fɛ le bɛniiŋ ŋge nuuŋ bɛniiŋ bɛ bifi, ɛ nɛɛ lɛ si wi mumkpaŋ wu woo Nyɔ gii fɛ le Nyɔ dzɔɔ bɛniiŋ ŋge le be baa tsaaŋ. \v 20 Nyɔ tɛ̀ bɛ bɛ bɛnchi le yi fɛ le bibifi ni bi yɛndi. Se nuuŋ le si bibifi yɛndi ni, shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ yi kɛmi li bɛniiŋ li se yɛndi nɛɛ tɛ buyanu. \v 21 Fi se nuuŋ le, si bubiɛɛ kɛmi buŋga lɛ bɛniiŋ li lɛwe be se kwiyi, ɛ nɛɛ lɛ tɛ si shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ kɛmi buŋga li bɛniiŋ li kɛti li ndzɔtsu wu dzeti bɛniiŋ le, le be baa tsaaŋ le ke nyɛ be ntsɛ wu kimakɛ kɛti li Jiso Krai wu Taa wusɛ-ɛŋ. \c 6 \s Wi wu taashɛ bɛ Krai kwiɔ wu gatɛ bɛ fiee fi kii bibifi \p \v 1 Si fi nuuŋ lɛ, nuuŋ tɛ tee le la? Fi nuuŋ le tɛ ba tɛ ni tɛ feti bibifi tɛ giiŋgi limfwe limfwe ke se shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ yi kɛmi li bɛniiŋ li yaŋ yi yaa lɛ ni? \v 2 Nuuŋ fi tɛ nuuŋ lɛ kɛ! Nuuŋ fi geeŋ se bee tɛ kwi tɛ gatɛ bɛ bibifi tɛ tuu tɛ ni tɛ tsiiŋ li bibifi-i? \v 3 Nɛ kii yɛ le bee bɛchu bɛ bɛ tɛ̀ lii li dzɔɔ bɛ taashɛ bɛ Krai Jiso si bɛ tɛ̀ lii lɛ bɛ tɛ̀ taashɛ bee tɛ nuuŋ bɛ kwe ye kɛ ni? \v 4 Bɛ tɛ̀ lii bee li dzɔɔ lɛ fi tuu fi nuuŋ le bɛ taashɛ baa bee bɛ kwe ye bɛ diyɛ, le ke si Krai tɛ̀ kaari wu bo li kwe-e li buŋga bu Baa we-e, nuuŋ tɛ ni tɛ tsiiŋ li ntsɛ wu fwɛŋ tɛ. \p \v 5 Fi fiɛɛ lɛ kifɛ ɛ tɛ taashɛ bɛ Krai li kwe yi nuuŋ ye-e, kɛ ntaru maa nuuŋ yɛ lu le tɛ gii tɛ taashɛ li mbochu wu li kwe-e wu nuuŋ we kɛ. \v 6 Tɛ kii le yih yisɛŋ yi tɛ̀ nuuŋ ntsɛ wu fichi yɛɛ bɛ tɛ̀ ta li kintaaŋ li kituŋ bee bɛ Krai, le bɛ lɛɛshɛ yih yi nuuŋ yi bibifi yɛɛ, le nuuŋ tɛ tɛ̀ tuu le tɛ nuuŋ li bumfa-a li tsaŋ yi bibifi kɛ, \v 7 kifɛ wi kwi-i kɛ wu boɔ li tsaŋ yi bibifi. \v 8 Fi nuuŋ le ɛ tɛ kwi bɛ Krai, kɛ tɛ beŋ baa le tɛ gii tɛ ni tɛ tsiiŋ tɛ bɛ wu, \v 9 kifɛ tɛ kii le si Nyɔ tɛ̀ buu Krai li kwe-e, fi nuuŋ le Krai nuuŋ tɛ tuu le kwi kɛ. Kwe mɛɛŋ yɛ yi tuu yi kɛmi buŋga lɛ wu-u lɛwe kɛ. \v 10 Kwe yi tɛ̀ kwi nuuŋ yi tɛ̀ kwi kii bibifi mfwaa mumkpaŋ fi ma lɛ. Ntsɛ wu tsiiŋ dɛɛni nuuŋ li Nyɔ-ɔ. \v 11 Bɛdɛɛni, nɛ ŋiŋgi yɛɛŋ yih yinɛ si bɛniiŋ bɛ kwi be gatɛ bɛ bibifi, nɛ se tsiiŋ nɛ biki si Nyɔ wɛki si nɛ taashɛ baa bɛ Krai Jiso lɛ. \p \v 12 Bɛdɛɛni, kiiŋ nɛ ni beŋ le bibifi kɛmɛ buŋga lɛ yih yinɛ lɛwe yi nuuŋ yi kwe le bi fɛ nɛ ni nɛ wuki nuuŋ fiee fi ŋgɔŋ mɛnɛ wɛki le nɛ ni nɛ feti kɛ. \v 13 Kiiŋ nɛ tuu nɛ chinɛ bibifi dzɔɔ bimbe bi yih yinɛ si biee bimu bi nimɛ-ɛ le bi ni bi feti biee bibifi lu kɛ. Nɛ nyɛɛ yɛɛŋ yih yinɛ nuuŋ li Nyɔ-ɔ si bɛniiŋ bɛ bɛ buu be li kwe-e bɛ nyɛ be ntsɛ. Nɛ nyɛɛ yɛɛŋ tɛ bimbe bi yih yinɛ li Nyɔ-ɔ si biee biee bi nimɛ-ɛ le ni feti biee bi tsaaŋ lu. \v 14 Bibifi kɛmɛ yɛ le bi ni bi kɛmi buŋga lɛ be-eŋ lɛwe kɛ, kifɛ nɛ nuuŋ yɛ lɛ bɛnchi lɛkwiiŋ kɛ, nɛ baa nuuŋ lɛ shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ li lɛkwiiŋ. \s Wi wu taashɛ bɛ Krai nuuŋ mfwa we li ntsɛ wu tsaaŋ li \p \v 15 Si fi nuuŋ lɛ, nuuŋ tɛ tee le la? Tɛ tee le tɛ ni tɛ feti biee bibifi kifɛ tɛ baa lɛ shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ li lɛkwiiŋ, nuuŋ yɛ lɛ bɛnchi lɛkwiiŋ kɛ ni? Ɛ lɛ kɛ! \v 16 Nɛ kɛɛ le ɛ wi dzɔ yi yee wu nyɛ li wi wumu le ni wuki li mwɛ si mfwa, kɛ gii ni nuuŋ mfwa wu wi wulu wuki nuuŋ li wuu. Ɛ wi nyɛ yi yee nuuŋ li bibifi, kɛ wɛ nuuŋ mfwa wu bibifi. Kɛ bi gii bi bɛ bɛ kwe. Ɛ wi nyɛ yi yee le ni wuki li Nyɔ-ɔ, kɛ wɛ nuuŋ mfwa wu Nyɔ. Se ŋ'wowu wu wuki li yi-i wulu gii fɛ se ni kɛmi ntsɛ wu tsaaŋ. \v 17 Se nuuŋ le kiyɔɔni nuuŋ li Nyɔ, le nɛ tuu nɛ shiiŋ nɛ nuuŋ bɛmfa bɛ bibifi-i, dɛɛni nɛ beŋ baa bɛ shéŋ yinɛ chichi ŋwaani ntiifɛ wu bɛ tɛ̀ nyɛ li be-eŋ. \v 18 Nɛ baa nuuŋ ɛ bɛ buu beŋ li tsaŋ yi bibifi, nɛ to baa nuuŋ bɛmfa bɛ ntsɛ wu tsaaŋ lɛ. \v 19 Ntiitɔɔ fini si wiwoŋ, kifɛ beŋ si bɛniiŋ bɛ weeti bɛ bufii bu wiwoŋ nɛ nuuŋ tɛ kɛɛ biee bichu kɛ. Nɛ kɛɛ le tɛ̀ nuuŋ ŋkosi nɛ nyɛɛ bimbe bi bwiŋ yɛ nɛ li biee bi nyɛ-ɛŋ bɛ bibifi-i si bɛmfa. Nɛ nyɛɛ yɛɛŋ bimbe bi bwiŋ yɛ nɛ dɛɛni nuuŋ li biee bi tsaaŋ li nɛ se ni nɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ wuuti. \v 20 Mfi wu nɛ tɛ̀ nuuŋ bɛmfa bɛ bibifi-i, ntsɛ wu tsaaŋ tɛ̀ kɛmi yɛ buŋga lɛ be-eŋ lɛwe kɛ. \v 21 Si nɛ tɛ̀ nuuŋ lɛ mbeŋ wu nɛ tɛ̀ kɛmi fɛ biee bini bi nɛ kɛmi buya li bi-i dɛɛni bini tɛ̀ nuuŋ la? Biee bilu bichu mɛrisi nɛɛ nuuŋ bɛ kwe. \v 22 Se nuuŋ le si bɛ buu baa beŋ li tsaŋ yi bibifi ni nɛ to baa bɛmfa bɛ Nyɔ-ɔ, mbeŋ wulu nuuŋ le nɛ to baa bɛniiŋ bɛ waaŋ, kimɛrisɛ kilu gii naa ni nuuŋ ntsɛ wu kimakɛ. \v 23 Fi nuuŋ le kinsomfu ki bibifi nuuŋ kwe, bɛdɛɛni ntsɛ wu kimakɛ nuuŋ nya yi Nyɔ nyɛɛ li yee li, li bɛniiŋ bɛ taashɛ bɛ Krai Jiso wu Taa wusɛŋ. \c 7 \s Nchi ti kɛmi buŋga lɛ wi-i lɛwe mfi mɛɛŋ lu \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, ŋ'wɛkɔɔ le ntee fini li be-eŋ si bɛniiŋ bɛ kii nchi. Mɔɔ nɛ kii le nchi ti kɛmi buŋga lɛ wi-i lɛwe nuuŋ nɛɛ mfi wu mwɛ mɛɛŋ we nuuŋ lu ni? \v 2 Tɛ dzɔɔ mbosɛ yi bugoo bu kwɛɛŋ bee nyu-uŋ. Nchi ti kɛndi kwɛɛŋ li nyumi nuuŋ mfi wu nyumi mɛɛŋ lu. Se nuuŋ le ɛ nyumi kwi, kɛ wu boɔ lɛ nchi-i wu tɛ̀ kɛndi wu bee nyumi-i lɛkwiiŋ. \v 3 Bɛdɛɛni ɛ wu dza wu gɛɛŋ tsiiŋ bee nyuŋ wumu nyumi mɛɛŋ lu, bɛ teeŋ wu le kinjikwiiŋ. Se nuuŋ le ɛ nyumi kwi, kɛ wu boɔ lɛ nchi wulu lɛkwiiŋ. Ɛ wu gɛɛŋ bugoo lɛ nyuŋ wumu, kɛ mɛɛŋ yɛ kinjikwiiŋ kɛ. \p \v 4 Ɛ nɛɛ lɛ, bɛŋwaanɛŋ si nɛ kwi baa nɛ gatɛ bɛ bɛ bɛnchi kɛti li yi yi Krai si tɛ̀ kwi ni, nɛ kwi baa le ke nɛ ni nɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ wi wumu wu gwetɛ-ɛ kituŋ. Wi wulu wuni nuuŋ wu bɛ tɛ̀ buu li kwe-e, ke se tɛ ni tɛ tsiiŋ tɛ feti tɛ nuuŋ biee bi dzeeŋ li Nyɔ-ɔ. \v 5 Mfi wu tɛ tɛ̀ mɛɛŋ tɛ̀ tsiiŋ tɛ̀ biki si nyaŋ yisɛŋ wɛki, bɛnchi tɛ̀ shiiŋ be kaŋgisi ŋgɔŋ mɛsɛŋ mɛ fuu le tɛ ni tɛ fɛti bubiɛɛ, me feti bimbe bi bwiŋ yɛsɛŋ nindi biee bi bɛɛ nuuŋ bɛ kwe li bee li. \v 6 Se nuuŋ le, dɛɛni yani tɛ bo baa lɛ bɛnchi lɛkwiiŋ tɛ kwi tɛ gatɛ bɛ bɛnchi bɛ tɛ̀ shiiŋ be kɛndi bee bɛlu. Tɛ bo baa ke se tɛ ni tɛ nindi li ntsɛ wu fwɛŋ wu nuuŋ Fiana yi Nyɔ, nuuŋ yɛ lɛ dze yi fichi yi bɛnchi bɛ bɛ tsɛɛ li kɛ. \s Nchi ti feti tɛ kii biee bibifi \p \v 7 Nuuŋ tɛ tee le la kii bɛnchi? Fi nuuŋ le nchi nuuŋ fiee fi bifi ni? Fi nuuŋ yɛ lɛ kɛ! Tɛ̀ gii nuuŋ yɛ kii nchi kɛ, bee nuuŋ mi ŋkii yɛ fiee fi bifi kɛ. Ɛ nchi ti mɛɛŋ ki tee kɛ le, “Kiiŋ wi ni ni lendi lii li fiee fi wi wumu kɛ,” bee nuuŋ mi ŋkii yɛ le nlɔmu lii nuuŋ fiee fi bifi kɛ. \v 8 Bɛdɛɛni, bibifi tɛ̀ tuu bi nyiŋ lɛ nchi wuni lɛkwiiŋ bi feti mi lendi lii lɛ dzé lɛ dzé. Nchi bee nuuŋ yɛ lu kɛ, bibifi bi kɛmi yɛ buŋga kɛ. \v 9 Ntɛ̀ ŋgii nshiiŋ ntsiiŋ mfeti si ŋ'wɛki bɛnchi mɛɛŋ saa ki bɛ kɛ. Se nuuŋ le, mfi wu bɛnchi tɛ̀ bɛ, bibifi kaaŋgi, nse ŋkwi. \v 10 Bɛnchi bɛlu kibɛɛ bɛ tɛ̀ nuuŋ le be gii be bɛ bɛ ntsɛ, be tuu be bɛ nuuŋ bɛ kwe li mi-i. \v 11 Fi nuuŋ le bibifi tɛ̀ kɛmɛ dze li bɛnchi bani, bi yɛɛŋ bɛ mi, bi nyiŋ le lɛkwiiŋ bi wo mi. \v 12 Bɛdɛɛni tɛ ŋɛŋ baa le bɛnchi nuuŋ fiee fi waaŋ, fiee fi bɛnchi tiiti nuuŋ fiee fi waaŋ, fi nuuŋ tsaaŋ mɔɔ bujɔŋ. \v 13 Fi se nuuŋ le, fiee fi dzeeŋ tɛ̀ tuu fi bɛ nuuŋ bɛ kwe li mi-i ni? Nuuŋ fi tɛ̀ nuuŋ lɛ kɛ! Tɛ̀ nuuŋ bibifi bi tɛ̀ nyiŋ lɛ fiee fi dzeeŋ fini-i lɛkwiiŋ bi se bɛ bɛ kwe lɛ mi-i, nse ŋɛŋ fiee fi gbɛŋgi fi nuuŋ bibifi, se fi doonchi nuuŋ fiee fi bɛnchi tiiti le bibifi gbɛɛnɛ bi bee ŋge. \s Bugwe bu li yi yi wi-i \p \v 14 Tɛ kii le bɛnchi nuuŋ fiee fi dza fɛ Nyɔ-ɔ. Se nuuŋ le nnuuŋ fieŋ wiwoŋ wu kɛmi nyaŋ li bwiŋ, ɛ bɛ kabɛ mi si mfwa li bibifi. \v 15 Mfeti fiee ŋkii yɛ fiee fi mfeti kɛ, kifɛ fiee fi ŋ'wɛki yɛ le mfɛ kɛ, ɛ fi fi mfeti. Ndzɛti le mfɛ fiee, ntuu mfɛ nuuŋ fi mbaanini. \v 16 Si ndzɛti mfeti nuuŋ fiee fi ŋkɔŋgisi yɛ kɛ ni, kɛ mbeenchɔɔ chɛɛŋ le nchi nuuŋ fiee fi dzeeŋ. \v 17 Si fi nuuŋ lɛ, kɛ ɛ chɛɛŋ le ɛ mi wu mfeti fiee filu kɛ. Ɛ bibifi bi nuuŋ li mi-i. \v 18 Ŋkiiɔ le fiee fi dzeeŋ nuuŋ yɛ li mi-i kɛ. Fi nuuŋ le fiee fi dzeeŋ nuuŋ yɛ li ŋgɔŋ meŋ kɛ. Ndzɛti ŋkɛmɛ nshɔɔŋ le mfɛ fiee fi tsaaŋ, se nuuŋ le ntɛ̀ ntuu le mfɛ kɛ. \v 19 Fiee fi dzeeŋ fi ŋ'wɛki le mfɛ, ɛ fi fi nti mfeti kɛ, nɛɛ si fiee fi bifi fi ŋ'wɛki yɛ le mfɛ fi kɛ, ɛ fi fi nti mbɛɛ ntuu mfɛ. \v 20 Si ndzɛti ntuu mfeti fiee nuuŋ yɛ fi fi ŋ'wɛki kɛ lɛ, ɛ mi wu mfeti fiee filu kɛ. Ɛ bibifi bi nuuŋ li mi-i bi feti. \p \v 21 Nɛɛ lɛ, mi se ntuuɔ mi ŋɛŋ le, mbɛɛ ɛ ŋ'wɛki le mfɛ fiee fi dzeeŋ, fi nuuŋ si nchi wumu le, fi tsɛkɛ le mfɛ nuuŋ fi bifi. \v 22 Li shéŋ yɛŋ, ŋ'wukɔɔ bujɔŋ ŋge bɛ nchi wu Nyɔ. \v 23 Se nuuŋ le, ndzɛti ŋiŋgi nchi wumu wu nuuŋ li mi-i. Wu tundi dziŋ bɛ nchi wu mbeechɛ wɛŋ biki, feti mi ntuu mfwa wu nchi wu bibifi bi nuuŋ li mi-i wɛ. \v 24 Kimkpeŋmkpe ki fiee lɛ si mi! Ɛ noo wu gii soo mi li nyaŋ yi bɛɛ bɛ kwe yini? \v 25 Kiyɔɔni nuuŋ li Nyɔ yi nuuŋ yi soo mi kɛti li Jiso Krai Taa wusɛŋ! \p Li mɛrisɛ-ɛ, nindɔɔ dɛɛni nuuŋ si mfwa wu bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ li mbeechɛ wɛ-ɛŋ. Se nuuŋ le, li nyaŋ yɛ-ɛŋ nindɔɔ si mfwa wu nchi wu bibifi. \c 8 \s Ntsɛ biki si Fiana yi waaŋ wɛki \p \v 1 Fi fiɛɛ le, dɛɛni wi wu taashɛ bɛ Krai Jiso mɛɛŋ yɛ lɛ li ŋgɛ-ɛ kɛ. \v 2 Mɛɛŋ yɛ tuu lɛ li ŋgɛɛ kɛ kifɛ nchi wu Fiana yi Nyɔ yi nyɛɛ ntsɛ li bɛniiŋ li taashɔɔ bee bɛ Krai Jiso, wu buu bee li tsaŋ yi nchi wu nuuŋ wu bibifi bɛ kwe wɛɛ. \v 3 Nyɔ fɛ yɛ fiee fi nchi tɛ̀ mɛɛŋ ki kɛmɛ kɛ buŋga le wu fɛ kɛ. Nchi tɛ̀ mɛɛŋ ki kɛmɛ kɛ buŋga kɛ kifɛ wiwoŋ ti nuuŋ wɛɛ. Fiee fi Nyɔ tɛ̀ fɛ nuuŋ le yi tɛ̀ tuumi Ŋwani le bɛ si wiwoŋ wu fɛ biee bibifi le se lɛɛshɛ bibifi. Yɛɛ dze yi Nyɔ tɛ̀ wo buŋga bu biee bibifi li wiwoŋ. \v 4 Yi tɛ̀ fɛ lɛ le ke biee bi tsaaŋ bi nchi wɛki nuuŋ si bi nuuŋ, nuuŋ yɛ si bwiŋ yɛsɛŋ wɛki kɛ, tɛ ni tɛ tsiiŋ nuuŋ si Fiana yi Nyɔ wɛki. \v 5 Bɛniiŋ bɛ tsiiŋ be biki si bwiŋ yɛ be wɛki be giki bufii nuuŋ li biee bi ŋgɔŋ mɛ bee tiiti be. Bɛ tsiiŋ be wuki nuuŋ li Fiana yi Nyɔ-ɔ be giki bufii bubee nuuŋ li biee bi Fiana yi Nyɔ tiiti be-e. \v 6 Ɛ wi gɛɛ bufii nuuŋ li yi yee li, kɛ gii naa kwi. Fi tuu fi nuuŋ le ɛ wi gɛɛ bufii li Fiana yi Nyɔ-ɔ, kɛ gii naa kɛmɛ ntsɛ bɛ mbɛɛŋgii. \v 7 Si fi nuuŋ lɛ wi wu gɛɛ bufii nuuŋ li biee bi bwiŋ yee kɔŋgisi, kɛ baaninɔɔ Nyɔ. Wɛɛ wi biki yɛ nchi wu Nyɔ kɛ. Fi fiɛɛ chɛɛŋ le nuuŋ tɛ woo kɛ. \v 8 Wi wu tsiiŋ si bwiŋ yee wɛki ti feti yɛ fiee fi Nyɔ nuuŋ yi woo bujɔŋ bɛ wu kɛ. \p \v 9 Se nuuŋ le nɛ nuuŋ finɛ bɛniiŋ bɛ tsiiŋ yɛ be biki si bwiŋ yɛ be wɛki kɛ. Nɛ biki finɛ nuuŋ si Fiana wɛki, ɛ nuuŋ le Fiana yi Nyɔ tsiiŋ li yih yinɛ. Ɛ wi nuuŋ lu wu kɛmi yɛ Fiana yi Krai kɛ, kɛ nuuŋ yɛ wi wu Krai kɛ. \v 10 Ɛ Krai nuuŋ li yí yinɛ, mɔɔ nuuŋ si yí yinɛ gii yi kwiyɛ kii bibifi lɛ, fiana yinɛ yɛɛ we, kifɛ Nyɔ fɛ yɛ nɛ nuuŋ tsaaŋ lɛ yi-i lii. \v 11 Ɛ Fiana yee yi wu wu tɛ̀ buu Jiso li kwe-e tsiiŋ li yi yinɛ, kɛ wu wɛɛ wu tɛ̀ buu Krai Jiso li kwe-e gii nyɛ tɛ ntsɛ li bwiŋ yɛ nɛ yi ti kwi-i. Gii nyɛ kɛti li Fiana yee yi tsiiŋ li bwiŋ yɛ nɛ-ɛ. \p \v 12 Si fi nuuŋ lɛ bɛŋwaanɛŋ, tɛ gbɛŋgi baa tɛ kɛmi fiee fi fɛrɛ, fiee fini fiɛɛ le nɛ tsi kɛ biki si bwiŋ yɛ nɛ wɛki kɛ. \v 13 Ɛ nɛ tsiiŋ nɛ biki si bwiŋ yɛ nɛ wɛki, kɛ nɛ gii nɛ kwiyɛ. Se nuuŋ le, ɛ nɛ lɛɛshɛ bibifi bi bwiŋ yɛ nɛ wɛki bɛ buŋga bu Fiana yi Nyɔ-ɔ, kɛ nɛ gii nɛ kɛmɛ ntsɛ. \v 14 Bɛniiŋ bɛchu bɛ tsiiŋ be biki si Fiana yi Nyɔ wɛki nuuŋ bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ. \v 15 Nyɔ ti mɛɛŋ ki nyɛ kɛ nuuŋ fiana yi bumfa yi nuuŋ yi fɛ nɛ kaari nɛ ni nɛ tsiiŋ li chɛnɛ-ɛ kɛ. Tɛ nyɛ Fiana li be-eŋ nuuŋ yi feti nɛ nuuŋ bɔɔŋ bee. Se nɛ teenyi yi le, “Abba,\f + \fr 8:15 \fr*\ft Abba nuuŋ lɛ jɛ́ yi Aramaik le baa wusɛŋ.\ft*\f* Baa wusɛŋ.” \v 16 Fiana yilu yini kibɛɛ bɛ fiana yisɛŋ yi teendi yɛ le tɛ baa bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ. \v 17 Ɛ tɛ̀ nuuŋ bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ, kɛ tɛ gii tɛ ji bishɛyɛ, bishɛyɛ bi nuuŋ bi Nyɔ-ɔ. Bee bɛ Krai gii tɛ taashɛ tɛ ji bi, ɛ nuuŋ le tɛ ŋiŋgi baa ŋgɛ si Krai tɛ ŋɛŋgɛ, tɛ naa tɛ kɛmɛ tɛ fɛ bunɔŋa bwee li. \s Bujɔŋ bu gii naa bu nuuŋ bu bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ \p \v 18 Ŋkii nɛɛ bujɔŋ le ŋgɛ wu tɛ ŋiŋgi dɛɛni nuuŋ tɛ kɔchɛ nɛɛ bɛ wu nuuŋ bɛ maa bɛ bujɔŋ bu gii naa bu nuuŋ busɛŋ kɛ. \v 19 Biee bichu bi Nyɔ tɛ̀ tɔŋ gbɛŋgi biɛɛ bi tɛŋgi mfi wu Nyɔ gii naa yi doonchɛ bɔɔŋ bɛ gbɛŋgi be nuuŋ bee. \v 20 Fi nuuŋ le biee bichu bi Nyɔ tɛ̀ tɔŋ tɛ dza bi to biee bi lɔɔlɔɔ. Bi ti mɛɛŋ ki nuuŋ kɛ lɛ li ŋkɔŋgisɛ wu bi-i kɛ. Ɛ ŋkɔŋgisɛ wu Nyɔ wu tɛ̀ fɛ le bi nuuŋ lɛ. Se nuuŋ le bi bichi nɛɛ limfwe bi kii nɛɛ le, \v 21 jobɛ chimu naa nuuŋ Nyɔ buu bi li bumfa-a bi bɔnɛ li mfɔ wu bee nuuŋ bi fɔ-ɔ. Ke yi buu lɛ, bi gii bi kɛmɛ mbɔninɛ wu shaaŋ si bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ. \v 22 Tɛ kii le biee bichu bi Nyɔ tɛ̀ tɔŋ wuki biɛɛ ntɔnyɛ si kwɛɛŋ wu tundi, bi wuki biɛɛ ntɔnyɛ nsiiŋ bɛ bo dɛɛni. \v 23 Ɛ biee bi Nyɔ tɛ̀ tɔŋ kwaa bi nuuŋ li ntɔnyɛ-ɛ kɛ. Bee tɛ saa tɛ tsɔɔ sa wu nuuŋ Fiana yi Waaŋ yi Nyɔ nyɛ bee tɛ chendi baa lɛ shéŋ lɛ shéŋ si tɛ gbɛŋgi tɛ tɛ̀ŋgi le Nyɔ fɛ tɛ nuuŋ bɔɔŋ bee. Fini nuuŋ mbusu wu yi gii naa yi buu yí yisɛŋ li ŋgɛ-ɛ. \v 24 Ɛ fiee fini fi tɛ bichi limfwe li fii tɛ kii le tɛ gii naa tɛ kɛmɛ fi ɛ Nyɔ tɛ̀ soo bee kii fi. Se nuuŋ le fiee fi wi bichi limfwe li fii le gii naa kɛmɛ, ɛ tuu ŋiŋgi fi nuuŋ wu lii kituŋ, tɛ tuu le ni tɛŋgi fi kɛ. Ɛ noo wu nuuŋ ni tuu bichi limfwe li fiee li le gii kɛmɛ fɛ fi nuuŋ wu lii? \v 25 Se nuuŋ le ɛ tɛ bichi limfwe li fiee fi tɛ kii le tɛ gii naa tɛ kɛmɛ, kɛ tɛ gii tɛ kaŋ shéŋ tɛ ni tɛ tɛ̀ŋgi wɛɛ. \p \v 26 Fiana yi Nyɔ ti bɛɛ yi fi bee mfi wu tɛ weeti, si tɛ kii yɛ nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ si bɛ kɛmi le bɛ ni bɛ lɛki kɛ lɛ. Fiana yilu kibɛɛ ti lɛki li Nyɔ-ɔ kii bee yi dii li yi-i lɛ dze yi nuuŋ wi tɛ tee kɛ. \v 27 Nyɔ yi ti tɛɛti shéŋ yi bɛniiŋ yi kii tɛ mbeechɛ wu Fiana yi Waaŋ, kifɛ Fiana yi Waaŋ ti lɛki li Nyɔ-ɔ li bɛniiŋ bɛ ti nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ lɛ dze yi Nyɔ kɔŋgisi. \p \v 28 Fiee fichu fi kɛti bɛ bɛniiŋ bɛ kɔŋgisi Nyɔ yi fikisi fi tuu fi shaaŋ. Bɛniiŋ bani nuuŋ bɛ wu teeŋ si tɛ̀ nachɛ. \v 29 Bɛniiŋ bani Nyɔ tɛ̀ kii mɛɛŋ lindɛɛri nuuŋ bɛ yi tɛ̀ nachɛ yi gɛɛ le be gii be fiiki be ni be bosini Ŋwani li biŋge bi bee. Ke se Ŋwani wuni ni nuuŋ ŋkosi li bɛŋwaani, bɛ nuuŋ ŋgee. \v 30 Bɛniiŋ bani bɛ tɛ̀ nachɛ kituŋ wu gɛɛ baa, tɛ̀ teeŋ be. Bɛniiŋ bɛlu bɛ tɛ̀ teeŋ baa nuuŋ bɛ tɛ̀ dzɔ le baa findzɔŋ nsiŋ. Be bɛlu bɛ tɛ̀ dzɔ le be baa findzɔŋ nsiŋ baa, tɛ̀ nyɛ be bunɔŋa bwee. \s Wi wu nuuŋ tuu fɛ bee bɛ fiee nuuŋ noo? \p \v 31 Si biee bini nuuŋ ni bichu, nuuŋ tɛ tuu tɛ tee le la? Si Nyɔ nuuŋ lɛ kimbɛ kisɛŋ kituŋ ni, wi wu nuuŋ tuu fɛ bee bɛ fiee nuuŋ noo? \v 32 Ɛ yi yi Nyɔ ti mɛɛŋ ki yɛri kɛ lii bɛ Ŋwani kɛ, nyɛ bɛ kwi kii bee bɛchu, gii leeki nyɛ kɛ biee bichu li bee li tondɛ ni? \v 33 Ɛ noo wu wɛ lu wu nuuŋ ni geendi nsa bɛ bɛniiŋ bɛ Nyɔ tsaa kituŋ? Ɛ Nyɔ yi ti dzeti bɛniiŋ le be nuuŋ yɛ bɛ findzɔŋ kɛ. \v 34 Wi wɛ lu wu nuuŋ tuu wo bee ni? Krai Jiso tɛ̀ kwi, tuu kaari bo li kwe-e, wɛ dɛɛni lɛ kibɛnɛ ki Nyɔ-ɔ ki kigɔŋɛ, gbɛŋgi lɛki li Nyɔ-ɔ li bee li. \v 35 Wi wu nuuŋ tuu gatɛ bee bɛ Krai le kii ni ni kɔŋgisi bee, ɛ noo? Nuuŋ ŋgɛ, kɛ ntɔnyɛ, kɛ bikaa bi bɛniiŋ biindi lɛ besɛ jiŋ, kɛ dzeeŋ, kɛ tiŋ kilɛrɛ, kɛ chɛnisɛ, mɔɔ nuuŋ kwe, gatɛ bee bɛ Krai ni? \v 36 Fi fiɛɛ nɛɛ si bɛ tsɛɛ bɛniiŋ bamu beti li Nyɔ-ɔ le, \q1 “Tɛ baa lɛ kwe wa jo chichi kii wɛ. \q1 Bɛniiŋ dzeti le tɛ nuuŋ nshɔ́ɔŋ yi bɛ nuuŋ bɛ sɛɛyɛ busɛɛyɛ.” \m \v 37 Mɔɔ nuuŋ nɛɛ si biee bini bichu kɛti lɛ, tɛ gbɛŋgi baa tɛ yɛki bu yawu li buŋga bu Krai wu tɛ̀ kɔɔŋgi bee li. \v 38 Ŋkii nɛɛ bujɔŋ le kwe kɛ ntsɛ, kɛ ŋwaani bɛnchindaa bɛ la le, kɛ fiana yi nuuŋ bintsii bichu, kɛ biee bi nuuŋ dɛɛni, kɛ bi gii naa bi nuuŋ, kɛ biee bi kɛmi buŋga, \v 39 kɛ bi nuuŋ liwe, kɛ bi nuuŋ lɛŋkwiiŋ, mɔɔ nuuŋ la fiee fi nuuŋ li kintutu ki biee bi Nyɔ feti bichu le, fimu nuuŋ yɛ lu fi nuuŋ fi gatɛ bee bɛ kiŋkɔŋgisɛ ki Nyɔ-ɔ ki yi kɛmi li bee li kii Krai Jiso wu Taa wusɛŋ kɛ. \c 9 \s Nyɔ tɛ̀ tsaa bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ le be ni be nuuŋ bɛniiŋ bee \p \v 1 Fiee fi ŋgii ni ntiiti dɛɛni fini nuuŋ chɛɛŋ si wi wu Krai. N'yɛŋgi yɛ kɛ. Shéŋ yɛŋ teendi yɛɛ kɛti li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li le n'yɛŋgi yɛ kɛ. \v 2 Fi nuuŋ le ŋkɛmɔɔ nshiiŋ ŋge bɛ ntɔnyɛ wu mɛɛ yɛ kɛ li shéŋ yɛɛŋ, \v 3 kii bɛŋwaanɛŋ bɛ kwɛɛŋ lɛ bɛ tɛɛ be nuuŋ ŋgɔŋ mɛ mumkpaŋ. Mbeechɔɔ le bee Nyɔ yi lɔɔ mi, mi se ŋgatɛ tɛɛ Krai kii be. \v 4 Bɛniiŋ bani nuuŋ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, Nyɔ tɛ̀ dzɔ be yi fɛ le be ni be nuuŋ bɔɔŋ bee, doonchɛ be bunɔŋa bwee si Nyɔ, ji leh bɛ be, nyɛ bɛnchi bee li tsaŋ yi bee, yi doonchɛ be si nuuŋ bɛ ni bɛ guundi yi, yi fɛ bɛŋkaachɛ bɛ be. \v 5 Ɛ bɛniiŋ bɛ bɛte tee bɛ bee nuuŋ bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛ bɛ kii be, Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ tɛ̀ gii ki nuuŋ le ki bɛ si wiwoŋ bɛ biɛ ki li kini ki bɛniiŋ bani-i. Tɛ ni tɛ nyɛɛ mpiaru mfi kwi ma nsiŋ li Kinsofu kini ki nuuŋ Nyɔ lɛ biee bichu lɛwe. Fi nuuŋ lɛ. \p \v 6 Fiee fi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ lu nuuŋ fi tɛ̀ ka li yee li kɛ, kifɛ ɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ bɛ tɛ̀ biɛ li kini ki Isɛlɛɛ bɛ nuuŋ chɛɛŋ chɛɛŋ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ kɛ. \v 7 Se fi nuuŋ yɛ tɛ̀ le ɛ bɔɔŋ bɛ bɛ biɛ li yih yi Abrahaŋ bɛchu bɛ nuuŋ bɔɔŋ bee chɛɛŋ chɛɛŋ kɛ. Fi nuuŋ si Nyɔ tɛ̀ tee li Abraha-aŋ le, \q1 “Ɛ Adzi wu gii naa biɛ bɔɔŋ bɛ gii be gɛɛ bukooŋ bwo.” \p \v 8 Fini doonchi le ɛ bɔɔŋ bɛ Abrahaŋ biɛ bɛchu bɛ nuuŋ bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ kɛ. Ɛ bɔɔŋ bɛ Nyɔ tɛ̀ kaachɛ Abrahaŋ lu bɛ bɛ dzɔ le ɛ bɔɔŋ bɛ Abrahaŋ. \v 9 Nyɔ tɛ̀ gii yi feti ŋkaachɛ wuni yi tee le, \q1 “Gii naa ni nuuŋ lɛ mfi lɛwa, \q1 ŋkaari mbɛ, Saara se kɛmɛ ŋwaŋ wu nyuŋ.” \p \v 10 Mɛɛŋ ki ba kɛ fini kwaa kɛ. Fiee si fini tɛ̀ ka tɛ bɛ Lɛbika wu te bɔɔŋ bee tɛ̀ nuuŋ Adzi kwaa wu te bɛtaa bɛsɛŋ. \v 11-12 Mɔɔ fɛ bɛ tɛ̀ mɛɛŋ bɛ se naa bɛ biɛ maŋ yini, yi mɛɛŋ saa ki fɛ kɛ fiee fi dzeeŋ kɛ fi bifi kɛ, Nyɔ tɛ̀ tee li ni wu bee le, \q1 “Wi wu kaaŋ gii naa ni nindi li ŋwaŋ wu bwi.” \p Nyɔ tɛ̀ yɔ lɛ le yi doonchɛ le yi tsɛki wi yi biki li ntsawu we-e. Yi tsɛki yɛ kii nimɛ chimu chi wi niŋ kɛ. Yi tsɛki yi biki nuuŋ si yi wɛki. \v 13 Fi fiɛɛ nɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Ntɛ̀ ŋkɔɔŋgi Yakɔ, mbaanɛ Ɛsau.” \s Nyɔ kɔŋgisi fiee fi yi wɛki le yi fɛ li ŋkɔŋ wu yi-i \p \v 14 Si fi nuuŋ lɛ, nuuŋ tɛ tuu tɛ ni tɛ tiiti le la? Fi se nuuŋ le Nyɔ feti yɛ tsaaŋ kɛ ni? Fi nuuŋ yɛ lɛ kɛ! \v 15 Nyɔ tɛ̀ tee li Mɔɔsɛ le, \q1 “Ŋgii naa ŋkɔɔ nshiiŋ li wi wu ŋkɔŋgisi, \q1 ŋkɛmɛ nshiiŋ li wi wu ŋkɔŋgisi le ŋkɛmɛ-ɛ.” \p \v 16 Bɛdɛɛni Nyɔ ti tsɛki yɛ wi biki si wiwoŋ kɔŋgisi kɛ, kɛ mɔɔ nuuŋ li nimɛ chi wi ni-iŋ kɛ. Tsɛki nuuŋ kii fɛ keeti nshiiŋ li bɛniiŋ li. \v 17 Fini fiɛɛ nɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ, Nyɔ yeti li Fɛrɔ Mfɔŋ wu Ijip le, \q1 “Ntɛ̀ mbiiŋgi wɛ si Mfɔŋ le ke se \q1 ndoonchɛ buŋga bweŋ li yi ya, \q1 bɛniiŋ gɛɛŋ bɛ bukooŋ bweŋ li kikoo ki nshɛ kichu.” \m \v 18 Fini se doonchi le Nyɔ keeti nshiiŋ li wi wu yi kɔŋgisi-i, yi nyɛɛ kikoo ki tɛɛmɛ li wi wu yi kɔŋgisi le ni tɛɛmi kikoo. \p \v 19 Wi wumu nuuŋ nɛɛ bii li mi laa, “Ɛ fi nuuŋ lɛ, Nyɔ se tuu yi gundi bɛniiŋ kii la? Wi wu nuuŋ faaŋ fiee fi Nyɔ kɔŋgisi le fi nuuŋ, ɛ noo?” \v 20 Ɔ nuuŋ noo ɔ nuuŋ ɔ ni ɔ mɛki biee bɛ Nyɔ? Nuuŋ wi ma fiee fi kaari fi bii li wu laa, “Ɔ ma mi ni kii la le ni?” \v 21 Wi wu mɛɛ sháŋ kɛmi buŋga lɛ chimɛ-ɛ lɛwe bu nuuŋ dzɔɔ kikeenɛ kimumkpaŋ ki chimɛ chilu ma biee lu chichi chichi, fimu ni fi kɛmi bufɛ bu shaaŋ fimu kɛmi bufɛ bu lɔɔlɔɔ.\fig Wi wu mɛɛ sháŋ bɛ chimɛ |alt="The potter and the clay" src="hk00140c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="9:21"\fig* \v 22 Fi fiɛɛ nɛɛ lɛ si Nyɔ feti. Yi tɛ̀ gii yi wɛki le yi doonchɛ sheŋ yee yi fuuti li bɛniiŋ li, yi tuu yi fɛ bɛniiŋ se kɛɛ buŋga bu yi-i. Se nuuŋ le yi tɛ̀ gbɛɛŋ yi kaŋ shéŋ bɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ feti shéŋ fuuti yi bɛ be, mɔɔ nuuŋ si fi tɛ̀ nuuŋ le gii lɛɛshɛ be lɛ. \v 23 Yi tɛ̀ fɛ lɛ dɛɛni le yi doonchɛ bunɔŋa bu yi-i bu ŋge bu nuuŋ li bɛniiŋ bɛ keeti nshiiŋ li bee. Bɛniiŋ bani nuuŋ bɛ tɛ̀ nachɛ kituŋ mɛɛŋ lindɛɛri le be gii be naa be kɛmɛ bunɔŋa bulu. \v 24 Ɛ bee kibɛɛ bɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛlu bɛ wu teeŋ. Nuuŋ yɛ Bɛjuu kwaa kɛ. Bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ baa fe tɛ. \v 25 Ɛ nɛɛ fi fi Nyɔ tɛ̀ tee lɛ Kiŋwaati ki ntomfɔŋ we wu Hosia le, \q1 “Bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛniiŋ beŋ kɛ, \q1 ŋgii ni nteenyi be le, ‘Bɛniiŋ beŋ.’ \q1 Bɛ ntɛ̀ mbuu ŋkɔŋgisi yɛ be kɛ, \q1 ni nteenyi be le, ‘Shéŋ yɛŋ.’” \q1 \v 26 “Ɛ fɛ kintsii kini-i ki yi yi Nyɔ tɛ̀ tiiti li bɛniiŋ bɛlu le, \q1 ‘Nɛ nuuŋ yɛ bɛniiŋ beŋ kɛ,’ \q1 bɛ gii bɛ ni bɛ nteenyi be le, \q2 ‘Bɔɔŋ bɛ Nyɔ yi nuuŋ lu-u.’” \p \v 27 Ɛsaya ntomfɔŋ wu Nyɔ tɛ̀ gii dii tɛ kii bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ tiiti le, \q1 “Nɛɛ si bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ tɛ̀ yaŋ si mfwɛ mɛ li ŋgemɛ yi dzɔɔ li ni, \q1 bɛ gii bɛ naa bɛ soo be nɛɛ niiŋ kwaa. \q1 \v 28 Fi fiɛɛ le Nyɔ gii naa yi dza yi taa yi lɔŋ ŋgɛ \q1 li kikoo ki nshɛ mfwaa mumkpaŋ yi mɛɛshi fiee fichu.” \m \v 29 Ɛ wu wu Ɛsaya tɛ̀ saa kweeŋ le, \q1 “Tɛ̀ gii nuuŋ yɛ le Taa Nyɔ yi kɛmi Buŋga Buchu \q1 bachɛ bɔɔŋ li kini kisɛŋ nsiŋ, \q1 bee nuuŋ yi lɛɛshɛ bee si kitoŋ ki Sɔdɔŋ, \q2 mɔɔ ki Gɔmɔra.” \s Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ faaŋ dze yi Nyɔ yi nuuŋ tsaaŋ \p \v 30 Si fi nuuŋ lɛ, nuuŋ tɛ tuu tɛ tee le la? Nuuŋ tɛ tee le bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bɛ tɛ̀ mɛɛŋ ki mɔnchɛ kɛ le be nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii kɛ baa dɛɛni tsaaŋ lɛ Nyɔ lii kii shéŋ yibe gɛɛ li yi-i. \v 31 Se nuuŋ le, bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bɛ tɛ̀ gwenini le be nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii biki dze yi bɛnchi wɛki lɛjiŋ lɛlu, be ti mɛɛŋ ki nuuŋ kɛ tsaaŋ lɛ yi-i lii kɛ. \v 32 Tɛ̀ nuuŋ kii la? Tɛ̀ nuuŋ kifɛ be tɛ̀ gwenini yɛ le be biee dze yi nuuŋ be gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ kɛ. Be biki nuuŋ dze yi nimɛ. Be fɛ lɛ be kɔtɛ li tɛtɛ chi bɛniiŋ kɔtini li chi-i. \v 33 Tɛtɛ chini nuuŋ chi bɛ tsɛɛ kii chi le, \q1 “Bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ, ŋgikɔɔ tɛtɛ li kitoŋ ki Sayɔ-ɔŋ, \q1 nuuŋ tɛtɛ chi bɛniiŋ gii be ni be kɔtini li chi-i. \q1 Kimbaŋ ki gii ki ni ki feti bɛniiŋ weyi. \q1 Se nuuŋ le, ɛ wi gɛɛ shéŋ li wuu, mwɛ tɛ̀ tuu le nuuŋ bɛ buya kɛ.” \c 10 \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, fiee fi ŋ'wɛki bɛ shéŋ yɛŋ chi, mɔɔ nlɛkɛ wɛŋ li Nyɔ-ɔ, nuuŋ le bɛniiŋ beŋ bɛ Isɛlɛɛ bani naa be bɔnɛ. \v 2 Fiee fi ŋkii, fi nuuŋ ntee nuuŋ le, be kɛmi ŋgeeŋ weseeŋ li Nyɔ-ɔ. Se nuuŋ le be kii yɛ dze yi shaaŋ yi nuuŋ be biee yi le kɛ. \v 3 Si be kii yɛ dze yi Nyɔ dzeti le bɛniiŋ baa tsaaŋ lɛ yi-i lii kɛ lɛ, be se tuu baa be gwenini le be fɛ yibe yi dze, be mɛɛŋ baa ki nyɛ kɛ yih yibe le be biee yini dze yi Nyɔ dzeti le wi wɛ tsaaŋ lɛ yi-i lii kɛ. \v 4 Si Krai tɛ̀ bɛ lɛ, dze yi bɛnchi yi bɛniiŋ tɛ̀ biki le be se nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii yini tɛ ma, fi se fiɛɛ dɛɛni le numu tsaaŋ lɛ Nyɔ lii nuuŋ le ɔ gɛɛ shéŋ li Krai li. \s Kinsofu bɛ kɛɛ li wi kwikwi \p \v 5 Mɔɔsɛ tɛ̀ tsɛɛ kii dze yi nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii yi biki nuuŋ bɛnchi le, “Wi wu feti si bɛnchi wɛki gii ni tsiiŋ kifɛ kichɔɔ bɛnchi bɛlu.” \v 6 Se nuuŋ le, fi fiɛɛ le wi ti nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii biki shéŋ yi wu gɛɛ li yi-i nuuŋ ɛ bɛ tsɛɛ le, \q1 “Ɔ bii kɛ li shéŋ ya-a laa ɛ noo wu gii yɛɛ liboo le kɛ?” \q1 (Fi nuuŋ nuuŋ laa ɛ noo wu gii yɛɛ se bɔɔ bɛ Krai le.) \m \v 7 Kɛ le, \q1 “Ɔ bii kɛ laa ɛ noo wu bɔɔ li kwɛɛŋ wu bɛŋku-u le?” \q1 (Fi nuuŋ nuuŋ laa ɛ noo wu gii bɔɔ li kwɛɛŋ wu bɛŋku-u se yɛɛ bɛ Krai le.) \m \v 8 Se nuuŋ le, fi tiiti le la? Fi tiiti le, \q1 “Jɛ yi Nyɔ yɛ nɛɛ liwɛ-ɛ lichiŋ. \q1 Yi nuuŋ li kimfimɛ ko, mɔɔ li shéŋ ya-a.” \m Ɛ yi yi tɛ̀ fenjisi kii ŋgɛɛwu shéŋ li Krai. \v 9 Ɔɔ tee bɛ kimfimɛ ko le Jiso nuuŋ Taa, ɔ beŋ bɛ shéŋ ya le Nyɔ tɛ̀ buu wu li kwe-e, ɔ bɔnɛ. \v 10 Fi nuuŋ le wiwoŋ beenchi nuuŋ bɛ shéŋ yee, Nyɔ se dzɔ wu le nuuŋ yɛ bɛ findzɔŋ kɛ. Ɛ wi tee bɛ kimfimɛ kee, kɛ Nyɔ soo yɛ wu. \v 11 Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tiiti le, \q1 “Wi wu beŋ li yi-i nuuŋ tɛ naa kɛmɛ buya kɛ.” \m \v 12 Nɛ kɛɛ le chichi chichi nuuŋ yɛ lu li wi wu Juu bɛ wi wu nuuŋ yɛ wi wu Juu kɛ. Taa wu nuuŋ Te bɛniiŋ bɛchu nuuŋ nɛɛ mumkpaŋ. Ti shiiŋ nɛɛ gwiiyi tsaŋ yee nyɛɛ bulofu li wi kwikwi wu dii li wuu. \v 13 Fi nuuŋ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, \q1 “Wi kwikwi wu dii teenyi bukooŋ bu Taa lɛ, \q1 gii soo wu.” \p \v 14 Se nuuŋ le bɛniiŋ nuuŋ be geeŋ be se ni be dii be teenyi wu ŋgɛwu shéŋ li wuu nsiŋ? Nuuŋ be geeŋ be se gɛɛ shéŋ li wu fuki fɛ be saa be woo kii wu nsiŋ? Be nuuŋ be geeŋ be se woo Wi wu Ntiifɛ mɛɛŋ ki tee kɛ be kɛ. \v 15 Nuuŋ bɛniiŋ geeŋ be se gɛɛŋ be ni be fenjisi fuki fɛ bɛ toŋ be nsiŋ? Fi fiɛɛ ɛ bɛ tsɛɛ le, \q1 “Bikaa bi bɛniiŋ bɛ ti bɛɛ bɛ ntoŋ wu dzeeŋ lɛ, nuuŋ bujɔŋ ŋge.” \p \v 16 Se nuuŋ le, ɛ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bɛchu bɛ beŋ baa ntoŋ wu dzeeŋ wuni kɛ. Ɛ nɛɛ lɛ si kiŋwaati ki ntomfɔŋ wu Ɛsaya tɛ̀ tiiti le, \q1 “Taa, ɛ noo wu se beŋɔ ntoŋ wu tɛ̀ tiifi?” \m \v 17 Bɛdɛɛni, ŋgɛɛwu shéŋ dzɛti nuuŋ li fiee fi wi woo kii krai. Fiee fi wi woo se dzɛti li fi-i bɛ tiifi wu kii Krai. \v 18 Nse ntuu mbiiti laa be ti mɛɛŋ ki woo kɛ le? Bɛ chɛɛŋ be tɛ̀ woo. Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tiiti kɛɛ kii biee bi Nyɔ tɛ̀ tɔŋ le, \q1 “Jɛ́ yibe gɛɛŋ yɛ yi bo li kikoo ki nshɛ-ɛ kichu, \q1 n'yɔru wube gɛɛŋɔ wu bo li boo yi nshɛ-ɛ chichi.” \m \v 19 Nse ntuu mbiiti laa fi nuuŋ le bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ tɛ̀ mɛɛŋ ki woo kɛ bujɔŋ kɛ ni? Mɔɔsɛ tɛ̀ saa kweeŋ le Nyɔ tiiti yɛ le, \q1 “Ŋgii mfɛ le kimi ni ki fuumi beŋ bɛ \q1 kintutu ki bɛniiŋ bɛ yee lɛ, \q1 mfɛ tɛ le shéŋ ni yi tɔnyi beŋ bɛ kitoŋ ki bɛniiŋ bɛ nuuŋ bibere.” \m \v 20 Ɛsaya tuu yɔ nchɛnu nsiŋ le Nyɔ tiiti yɛ le, \q1 “Bɛniiŋ bɛ ti mɛɛŋ ki gɔɔŋ kɛ mi kɛ be ŋɛŋ baa mi. \q1 Mi nse ndoonchɔɔ yi yɛŋ li bɛniiŋ bɛ ti mɛɛŋ ki bii kɛ mi kɛ.” \m \v 21 Se nuuŋ le kii bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ Nyɔ tɛ̀ tee le, \q1 “Jo chi ntuu nuuŋ nɛkisi tsaŋ yɛŋ le mfi bɛniiŋ, \q1 se nuuŋ le be tɛɛmi bikoo be giiŋgi yibe yi dzé.” \c 11 \s Nyɔ mɛɛŋ yɛ nɛɛ ki faaŋ kɛ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bufaŋu kɛ \p \v 1 Nse mbiiti laa Nyɔ tɛ̀ faaŋ bɛniiŋ bee bufaŋu le? Fi nuuŋ yɛ lɛ kɛ! Mi kibɛɛ nuuŋ wi wu Isɛlɛɛ. Nuuŋ ŋwaŋ wu li kini ki Abrahaŋ, mi mbo li kitoŋ ki Bɛnjamɛŋ. \v 2 Nyɔ mɛɛŋ yɛ ki faaŋ kɛ bɛniiŋ bee bufaŋu bɛ tɛ̀ tsaa mɛɛŋ lindɛɛri kɛ. Nɛ kii nɛɛ fiee fi Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tiiti kii Ɛlaja si tɛ̀ dii li Nyɔ-ɔ kii fiee fi bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ tɛ̀ feti ni? \v 3 Tɛ̀ dii tiiti li Nyɔ-ɔ le, \q1 “Taa, be woyɛ baa bɛntomfɔŋ bo, \q1 be shaanshɛ ntántaa ya yi muntofi. \q1 Shɛ nɛɛ mi kwaa, \q1 be se biki baa mi tɛ le be mɛɛshi.” \m \v 4 Tɛ de nɛɛ lɛ, Nyɔ se tuu li wuu le la? Yi tɛ̀ tuu li wu-u le, \q1 “Mi ŋkirɔɔ bɛniiŋ bɛ nuuŋ beŋ be nuuŋ bɛnchuki mfomɛnyaaŋ (7,000), \q1 bɛ ti mɛɛŋ ki toŋ kɛ núŋ li nyɔ yi bɛ teenyi le Baal yɛɛ li limfwe le bɛ lɛkɛ fe kɛ.” \m \v 5 Ɛ nɛɛ lɛ si fi fiɛɛ li mfi wu dɛɛni wuni. Bɛniiŋ bamu baa nɛɛ lu Isɛlɛɛ niiŋ bɛ shɛ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ. Bani nuuŋ bɛ yi tsaa kii shéŋ yee yi dzeeŋ li bee. \v 6 Ɛ fi nuuŋ le tɛ̀ tsaa kii shéŋ yee yi dzeeŋ, kɛ nuuŋ yɛ kii nimɛ chimu chi be fɛ kɛ. Ɛ fi nuuŋ kii nimɛ chimu chi be fɛ, kɛ bee fi nuuŋ yɛ le ɛ kii shéŋ yee yi dzeeŋ kɛ. \p \v 7 Fiee fi ntiiti nuuŋ le la? Fi nuuŋ le bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ ŋge tɛ̀ ŋgwɛnini le be nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii ti mɛɛŋ ki nuuŋ kɛ si be tɛ̀ wɛki kɛ. Tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Nyɔ tɛ̀ tsaa bɛ tɛ̀ tuu be kɛmɛ dze le be nuuŋ tsaaŋ lɛ yi-i lii. Se nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ fɛ shéŋ yi bamu tɛmi yi ba nɛɛ lɛ. \v 8 Fini nuuŋ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Nyɔ tɛ̀ fɛ be, be to fi-i, \q1 lii yibe tɛ̀ tuu le yi ni yi ŋiŋgi biee kɛ, \q1 bintooŋ bi bee tɛ̀ woo biee kɛ. \q1 Be se ba lɛ nsiiŋ bɛ bo bɛŋ.” \m \v 9 Daafi tɛ̀ kweeŋ tɛ le, \q1 “Nyɔ fɛ biee bijɛ bi be jii be wuki bujɔŋ \q2 bi liiŋ be si muŋgeetɛ, \q1 bi tuu bi kɔɔ be si bintasi. \q1 Bi to fiee fi nuuŋ fi bachɛ be, be weyɛ, \q1 ni nuuŋ kinsomfu ki biŋge bi bee. \q1 \v 10 Nyɔ fɛ lii yibe jiŋ le be tuu kɛ le be ŋɛŋ kɛ. \q1 Yi fɛ tɛ̀ dzáa yibe guuŋ yi ba lɛ.” \p \v 11 Nse ntuu mbiiti laa fi nuuŋ le bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ tɛ̀ kɔtɛ lɛ le be we be ba fɛkwiiŋ ni? Fi nuuŋ yɛ lɛ kɛ. Bibifi bi bee tɛ̀ tuu bi bɛ nuuŋ bɛ kinsofu li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ Isɛlɛɛ kɛ, ke se bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ ni be fuumi bimi. \v 12 Fi fiɛɛ le bibifi bi be tɛ̀ fɛ tɛ̀ bɛ nuuŋ bɛ bulofu li nshɛ-ɛ, ŋ'wɛ wu be tɛ̀ weyɛ bɛ nuuŋ bɛ bulofu li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ bɛ Isɛlɛɛ kɛ. Ɛ nuuŋ lɛ kɛ bulofu bu gii bu nuuŋ mfi wu bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bɛchu beŋ li Krai gii naa bu yaŋ buyanu. \s Kiiŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ Isɛlɛɛ kɛ tuu be ni be // juti ŋkondi bɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Isɛlɛɛ kɛ \p \v 13 Ŋ'wɛkɔɔ le ntee dɛɛni nuuŋ li beŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ Isɛlɛɛ kɛ. Si mi ŋ'we nnuuŋ ŋwanɛ ntoŋ wu Jiso li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ Isɛlɛɛ kɛ, nse ntuuɔ ndzeti nimɛ cheŋ chini le ɛ fiee fi nɔŋa. \v 14 Mi mfɛɔ lɛ le nse mfɛ Bɛjuu beŋ ni be fuumi bimi, fɛ fi koŋ li bee, be bamu se bo lu. \v 15 Ɛ fi nuuŋ le Nyɔ tɛ̀ faaŋ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, fini fɛ bɛniiŋ bamu li nshɛ yini-i se to fiee fimumkpaŋ bɛ Nyɔ, ke mfi wu yi kaari yi fi bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, fi se nuuŋ niŋ? Fi gii fi nuuŋ si mfi wu wi wu kwi kaari wu bo li kwe-e. \v 16 Ɛ wi saa wu kpa bunɛɛŋ bu ŋkosi wu nyɛ li Nyɔ-ɔ, kɛ bunɛɛŋ bulu buchu bwɛɛ bu Nyɔ-ɔ. Ɛ gɛɛŋ yi kiti nuuŋ yi Nyɔ, kɛ yɛ́ŋɛ yi kiti kilu yɛɛ tɛ yi Nyɔ. \p \v 17 Se nuuŋ le, fi fiɛɛ si bɛ lɔɔtɛ yɛŋɛ yi kiti kimu ki Oli-if ki bɛ tɛ̀ tɔyɛ bɛ lɔŋ, bɛ gɛɛŋ bɛ dzɔ beŋ nɛ nuuŋ yɛ́ŋɛ yi kiti ki Oli-if ki li kɔ bɛ lɔɔtɛ bɛ ba li kiti ki bɛ tɛ̀ tɔyɛ kɛɛ, bɛ ba li yɛŋɛ yilu le se nɛ ni nɛ fi-i dzɔɔ li kiti kɛɛ li, \v 18 bɛdɛɛni nɛ kɛmi yɛ le nɛ ni nɛ juti ŋkondi bɛ yɛ́ŋɛ yilu kɛ. Ɛ nɛ juti ŋkondi lɛ nɛ kɛɛ le nɛ baa nuuŋ yɛ́ŋɛ. Nɛ nuuŋ yɛ gɛɛŋ yi teendi kiti kilu kɛ. Ɛ gɛɛŋ yilu yi feti nɛ se nuuŋ lu. \v 19 Wi wumu nuuŋ dza ni tiiti le, “Kɛ bɛ tɛ̀ lɔɔtɛ yɛ́ŋɛ yilu le bɛ ba mi li kiti kilu.” \v 20 Ɛ chɛɛŋ. Bɛ tɛ̀ lɔɔtɛ bɛ lɔŋ kifɛ yi tɛ̀ kɛmi yɛ kimbeenchɛ-ɛ kɛ. Nɛ baa fe nɛ tɛɛmi kii shéŋ yi nɛ gɛɛ li Krai li. Nɛɛ lɛ, kiiŋ nɛ ni nɛ tsakisi yi kɛ. Nɛ nuuŋ yɛɛŋ bɛ chɛnɛ. \v 21 Nɛ kɛɛ le gii le Nyɔ ni yi mɛɛŋ ki kɔɔ kɛ nshiiŋ bɛ yɛ́ŋɛ yi kiti ki bɛ tɛ̀ yi-i kɛɛ kɛ, kɛ bɛ nuuŋ tɛ kɔɔ tɛ nshiiŋ bɛ beŋ kɛ. \v 22 Bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ le Nyɔ kɛmi shéŋ yi dzeeŋ ŋge yi tuu yi kɛmi tɛ̀ shéŋ yi lochi. Yi ti lochi bɛ bɛniiŋ bɛ we, se nuuŋ le doonchi shéŋ yi dzeeŋ li be-eŋ fɛ nɛ ba nɛ biki dze ye. Ɛ foo lɛ nsiŋ, kɛ bɛ gii naa bɛ lɔnyɛ tɛ beŋ bu lɔnyɛ. \v 23 Li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, ɛ nuuŋ le be fiiki be gɛɛ shéŋ li Krai, Nyɔ kaari yi dzɔɔ be yi ba li kiti kɛɛ, kifɛ ɛ fiee fi Nyɔ kɛmi buŋga le yi fɛ. \v 24 Nɛ kɛɛ yɛɛŋ le, nɛ baa yɛ́ŋɛ yi bɛ lɔɔchɛ li kiti ki Oli-if ki kuu nuuŋ li kikɔ-ɔ, bɛ bɛ bɛ ba li ki bɛ tɔyɛ-ɛ, nuuŋ yɛ fiee fi kɛmi le fi nuuŋ lɛ kɛ, ɛ nuuŋ lɛ, se nuuŋ bɛ kaari bɛ dzɔɔ yɛ́ŋɛ yi kiti ki bɛ tɔyɛ yi bɛ tɛ̀ lɔɔchɛ bɛ kaari bɛ tuu li kiti kilu yaa lɛ ni? \s Nyɔ gii naa yi kɔɔ nshiiŋ bɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ Isɛlɛɛ \p \v 25 Bɛŋwaanɛŋ, ŋ'wɛkɔɔ le nɛ kɛɛ chɛɛŋ wu nuuŋ lɛ munyiikɔɔ li, le kiiŋ nɛ ni dza nɛ ni nɛ tsakisi yi kɛ. Fi nuuŋ le kikoo ki tɛɛmɛ bɛ kɛɛ li bɛniiŋ bamu bɛ Isɛlɛɛ tɛ. Be se gii be ni be tɛɛmi nɛɛ bikoo lɛ gɛɛŋ bo mfi wu bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ bɛ Isɛlɛɛ kɛ bɛchu bɛ nuuŋ le be naa be lɛ li kintutu ki bɛniiŋ bɛ Krai lɛ kituŋ. \v 26 Fi gii fi ka lɛ, bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bɛchu se bo. Ɛ fi fi bɛ tɛ̀ tsɛɛ le Nyɔ tiiti yɛ le, \q1 “Wi wu gii naa buu bɛniiŋ li ŋgɛ gii naa bo Sayɔŋ. \q1 Gii naa buu bibifi bi fɛrɛ li kini ki Yakɔ-ɔ. \q1 \v 27 Fini nuuŋ leh wu ŋgii nji bɛ be \q1 mfi wu mi ntsaaki bibifi bi bee.” \m \v 28 Lɛ kimbɛ ki ntoŋ wu dzeeŋ wu Nyɔ-ɔ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bani nuuŋ bɛniiŋ bɛ mbani-i li Nyɔ-ɔ kii beŋ. Ɛ tuu to lɛ kimbɛ ki ntsawu ki Nyɔ tɛ̀ tsaa be, bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ nuuŋ shéŋ yi Nyɔ kii leh wu yi tɛ̀ ji bɛ bɛte bɛtee bɛ bee. \v 29 Fi nuuŋ lɛ kifɛ ɛ Nyɔ nyɛ wi fiee, yi mɛɛŋ yɛ yi tuu yi kaari yi fi kɛ, ɛ yi teeŋ wi, yi nuuŋ tɛ̀ tuu le yi kaari yi chinɛ wu kɛ. \v 30 Si beŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ Isɛlɛɛ kɛ tɛ̀ shiiŋ nɛ wuki yɛ li Nyɔ-ɔ kɛ lɛ, bɛdɛɛni si fi nuuŋ, Nyɔ doonchɛ yɛ nshiiŋ li be-eŋ kifɛ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ mɛɛŋ baa ki woo kɛ li yi-i kɛ, \v 31 fi fiɛɛ nɛɛ lɛ si be tɛ̀ wuki yɛ li Nyɔ kɛ nshiiŋ yi tɛ̀ doonchɛ li be-eŋ fɛ yɛɛ tɛ yi doonchɛ nshiiŋ li bee. \v 32 Fiee fi fiɛɛ lu nuuŋ le, Nyɔ lii yɛ bɛniiŋ bɛchu li kikoo ki tɛɛmɛ, ke se doonchɛ nshiiŋ li be bɛchu-u. \s N'yɔɔnchɛ nuuŋ li Nyɔ-ɔ \p \v 33 Hooo, bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ, bulofu bu nuuŋ bu Nyɔ-ɔ nuuŋ bunɔŋa, bufii bwee gbɛŋgi bu nuuŋ nɛɛ tɛ bunɔŋa, biee bi yi gbɛŋgi yi kii nuuŋ nɛɛ tɛ bi nɔŋa! Nuuŋ wi tɛ kɛɛ dzé yi sondini biee biee le kɛ. Nuuŋ wi tɛ kɛɛ dzé yee kɛ. \v 34 Fini nuuŋ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, \q1 “Ɛ noo wu nuuŋ lu wu kii mbeechɛ wu Taa? \q1 Ɛ noo wu nuuŋ nyɛ wu ntifi? \q1 \v 35 Ɛ noo wu tɛ̀ nyɛ Nyɔ fiee \q1 le ke Nyɔ kaari yi sooŋ wu?” \m \v 36 Biee bichu dza fɛ yi-i. Biee bichu kɛti li tsaŋ yee li, biee bichu nuuŋ kii yi. N'yɔɔnchɛ ni nuuŋ li yi-i mfi kwi ma nsiŋ. Fi nuuŋ lɛ. \c 12 \s Nyɛ yɛɛŋ yi yi nɛ li Nyɔ-ɔ \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, si Nyɔ doonchɛ yɛ nshiiŋ li bee li lɛ, ŋkutɔɔ bɔ le nɛ nyɛ yi yinɛ li Nyɔ-ɔ si biee bi muntofi-i bi yoŋ. Bi ni bi wuuti bi Nyɔ beŋ bi. Fini nuuŋ dze yi shaaŋ li be-eŋ le nɛ ni nɛ guundi Nyɔ le. \v 2 Kiiŋ nɛ ni nɛ biki biee bi bɛniiŋ bɛ li nshɛ-ɛ yini feti kɛ. Gɛɛ yɛɛŋ bɛmbeechɛ bɛ fɛŋ bɛ Nyɔ nyɛɛ bɛniiŋ be ni be fikisi beŋ, nɛ se ni nɛ ŋiŋgi biee lɛ dze yi fiɛ-ɛŋ. Ɛ nɛ feti lɛ, nɛ se kɛɛ ntawu le lɛnti nɛ kɛɛ fiee fi Nyɔ kɔŋgisi, fi nuuŋ fi dzeeŋ, ɛ Nyɔ beŋ, fi dzɔɔŋ fɛ yi-i fi gɛɛŋ fi mɛɛshi. \p \v 3 Mi si wi wu Nyɔ doonchɛ shéŋ yi dzeeŋ li wu-u, ŋ'wɛkɔɔ le ntee li beŋ bɛchu-u le, kiiŋ wi ni beechi li yi yee li le wɛ fiee fimu yɛki fiee fi nuuŋ kɛ. Wi ni beechi li yi yee li nuuŋ lɛ dze yi tsaaŋ li. Wi ni beechi ŋwaani mbeechɛ wu Nyɔ tɛ̀ nyɛ li wu-u, fichɛ yi yee ŋɛŋgɛ fiee fi nuuŋ fɛ. \v 4 Tɛ kii le yih yi wi nuuŋ yi mumkpaŋ, yi kɛmi bimbɛ chichi chichi, bimbɛ bilu se kɛmi nimɛ chichi chichi. \v 5 Ɛ nɛɛ lɛ si tɛ nuuŋ. Mɔɔ nuuŋ si tɛ yaŋ lɛ, tɛ baa yi yi mumkpaŋ bɛ Krai. Wi wumu nuuŋ yɛ li yi yee li kwaa kɛ. \v 6 Tɛ kɛmi nyá chichi chichi biki mfiɛ wu Nyɔ nyɛ li bee li. Tɛ se nindi bɛ nyá yilu. Ɛ nya yi wi nuuŋ le ni teyi biee bi Nyɔ doonchɛ li wu-u, teyi biki mfichinɛ wu mbeechɛ wu Nyɔ nyɛ li wu-u. \v 7 Ɛ nya yi wi nuuŋ le ni nindi li bɛniiŋ li, niŋ li bee. Ɛ nya yi wi nuuŋ le ni tiifi bɛniiŋ, tiifi. \v 8 Ɛ nya yi wi nuuŋ le ni kaŋgisi shéŋ yi bɛniiŋ, kaŋgisi. Ɛ yi nuuŋ le ni nyɛɛ bɛniiŋ bɛ fuki biee, gwiyɛ tsaaŋ yee. Ɛ nya yi wi nuuŋ le ni nuuŋ te kikoo wu bɛniiŋ, bichi lɛ bee bɛ shéŋ yee chichi. Ɛ nuuŋ le ni keeti nshiiŋ li bɛniiŋ li, keeti bɛ kinɛɛtinɛ. \s Kiŋkɔŋgisɛ ki chɛɛŋ \p \v 9 Kiŋkɔŋgisɛ kinɛ kɛmi le ki ni ki nuuŋ ki chɛɛŋ. Nɛ baanini fiee fi bifi, nɛ lemi mkpaaŋ li fiee fi dzeeŋ li. \v 10 Nɛ kɔŋgisi yi yinɛ bɛ shéŋ yinɛ chi si bɔɔŋ bɛ wi mumkpa-aŋ. Nɛ nyɛɛ ŋguŋu li bɛniiŋ bamu yɛki wu li yi yinɛ-ɛ.\f + \fr 12:10 \fr*\ft Kɛ le, “Nɛ tuuti mbaaŋ li ŋguŋu bɛniiŋ li.”\ft*\f* \v 11 Kiiŋ nɛ ni nɛ nuuŋ wɛɛ li fiee fimu-u kɛ. Nɛ nindi nimɛ chi Nyɔ-ɔ mfi kwi bɛ shéŋ yi yuusi. \v 12 Nɛ bichi yɛɛŋ limfwe li fiee fi nɛ gii nɛ kɛmɛ, fi fɛ nɛ ni nɛ nɛki. Nɛ kɛndi shéŋ li bɛŋgɛ-ɛ. Nɛ lɛki li Nyɔ-ɔ mfi kwi. \v 13 Nɛ fii yɛɛŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛ fuki biee. Nɛ fii yɛɛŋ bilɔ li yí yinɛ-ɛ, nɛ bichi lɛ bi-i bujɔŋ. \p \v 14 Nɛ lɛki yɛɛŋ le Nyɔ bɔɔni bɛniiŋ bɛ biindi bikaa lɛ benɛ jiŋ. Lɛkɛ yɛɛŋ nuuŋ le Nyɔ bɔɔni be bubɔnisɛ. Nɛ lɔɔ kɛ be kɛ. \v 15 Nɛ nɛki bɛ bɛniiŋ bɛ nɛki, nɛ dii bɛ bɛniiŋ bɛ dii. \v 16 Nɛ tsiiŋ li fiee fimumkpa-aŋ. Kiiŋ nɛ ni nɛ tsakisi yi kɛ. Nɛ keeti nsáŋ bɛ bɛniiŋ bɛ yee. Kiiŋ nɛ ni nɛ dzeti le nɛ kii baa biee yɛki si nɛ kii kɛ. \p \v 17 Kiiŋ nɛ ni nɛ tusi bubiɛɛ bɛ bubiɛɛ kɛ. Nɛ dzeti mfi le nɛ ni nɛ feti nuuŋ biee bi bɛniiŋ bɛchu ŋiŋgi le bi biɛɛ bi dzeeŋ. \v 18 Ɛ dze nuuŋ lu, si nɛ ŋiŋgi, nɛ gwenini le nɛ ni nɛ ntsiiŋ bɛ mbɛɛŋgii bɛ bɛniiŋ bɛchu. \v 19 Nsáŋ yɛŋ yi shéŋ, kiiŋ nɛ ni mɔŋ ntusu nsooŋkibaa kɛ. Gɛɛ yɛɛŋ Nyɔ gii yi doonchɛ sheŋ yee yi fuuti li bee. Ɛ fi fi bɛ tsɛɛ le, \q1 “Ɛ mi wu ŋkɛmi le ntuu nsooŋkibaa \q1 Ɛ mi wu ŋgii ntuu. \q1 Ɛ Taa Nyɔ wu tiiti fini.” \m \v 20 Fi nɛ kɛmi le nɛ ni nɛ feti nuuŋ fini fi bɛ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, “Ɛ dzeeŋ wuu wi wu baanini wɛ, ɔ nyɛ wu fiee ji. Ɛ ndɔɔŋ wondɛ wu, ɔ nyɛ wu fiee woŋ. Ɔɔ fɛ lɛ, buya ni bu nuuŋ fɛ wu-u fa.” \v 21 Kiiŋ nɛ ni gɛɛ bubiɛɛ ni bu yɛki beŋ kɛ. Nɛ yɛki yɛɛŋ bibifi buyawu bɛ biee bi dzeeŋ. \c 13 \s Tɛ ni tɛ wuki li bɛniiŋ bɛ kɛmi buŋga bu nchi-i \p \v 1 Wi kwikwi kɛmi le ni wuki li bɛniiŋ bɛ kɛmi buŋga bu nchi-i, kifɛ buŋga nuuŋ yɛ lu fuki bu dza fɛ Nyɔ-ɔ nsiŋ kɛ. Be bɛ kɛmi buŋga bu nchi-i baa nuuŋ ɛ Nyɔ yi tɛ̀ gɛɛ be. \v 2 Fi se fiɛɛ le ɛ wi doonchi kikoo ki tɛɛmɛ li bɛniiŋ bɛ kɛmi buŋga bu nchi-i, kɛ mwɛ doonchɔɔ nuuŋ li bɛniiŋ bɛ Nyɔ gɛɛ li. Bɛniiŋ bɛ doonchi kikoo ki tɛɛmɛ teenyi nuuŋ nsa fɛ be fa. \v 3 Nɛ kɛɛ le bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ baa, bɛniiŋ bɛ kɛmi kiŋge ki dzeeŋ ti chɛndi yɛ be kɛ. Ɛ nɛɛ bɛ kɛmi kiŋge ki bifi bɛ ti chɛndi be. Ɔɔ wɛki le ɔ ni ɔ nuuŋ ɔ tɛ chɛŋ wi wu kɛmi buŋga bu nchi-i kɛ, ɔ feti nuuŋ biee bi dzeeŋ, se tuu ni piɛti wɛ. \v 4 Wi wu sɛki bɛniiŋ nindi nuuŋ li Nyɔ-ɔ le bɛniiŋ ni be tsiiŋ bujɔŋ. Se nuuŋ le, ɔɔ dza ɔ feti fiee fi bifi, ɔ chɛndi wu, kifɛ buŋga bu bɛ nyɛ li wuu le lii bɛniiŋ li ŋgɛ nuuŋ yɛ bu yee kɛ. Ɛ wi wu nimɛ wu Nyɔ, nuuŋ wu wu Nyɔ tɛ̀ gɛɛ le ni doonchi sheŋ yi Nyɔ yi fuuti le ni bɛɛ bɛ ŋgɛ li bɛniiŋ bɛ feti biee bibifi-i. \v 5 Bɛdɛɛni, nɛ kɛmi le nɛ ni nɛ wuki li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ li, kifɛ le nɛ chɛndi baa ŋgɛ kwaa kɛ, nɛ feti yɛɛŋ lɛ kii shéŋ yinɛ ni yi sɛki beŋ. \v 6 Fiɛɛ fiee fi fɛ nɛ se suuti kiŋwaati, kifɛ bɛniiŋ bɛ kɛmi buŋga bu nchi-i nindi nuuŋ li Nyɔ-ɔ, be se nyɛɛ mfi wube kwikwi li nimɛ chilu-u. \v 7 Nɛ nyɛɛ yɛɛŋ fiee fichu fi nɛ kɛmi le nɛ nyɛ li wi kwikwi. Ɛ nuuŋ kiŋwaati ki biee bi nɛ kɛmi le nɛ soo, nɛ soo. Ɛ nuuŋ le nɛ sooŋ fiee fi nɛ kɛmi le nɛ sooŋ, nɛ sooŋ. Ɛ nuuŋ wi wu nɛ kɛmi le nɛ ni nɛ chɛndi, nɛ chɛndi. Ɛ nuuŋ wi wu nɛ kɛmi le nɛ ni nɛ guundi, nɛ guundi mwɛ. \s Nɛ kɔŋgisi yí yinɛ \p \v 8 Kiiŋ wi ni ni kɛmi fiɔɔ bɛ wi wumu fuki fiɔɔ yi nuuŋ kiŋkɔŋgisɛ nsiŋ kɛ. Nɛ kɛɛ le, ɛ wi kɔŋgisi wi wumu, kɛ wu gɛɛɔ bɛnchi bɛchu. \v 9 Bɛ nchi bɛ Nyɔ-ɔ bɛ tiiti le, \q1 “Ɔ la kɛ kwɛɛ wi, kɛ nyumɛ wi kɛ \q1 ɔ wo kɛ wi kɛ \q1 ɔ yi kɛ biee kɛ \q1 ɔ ndzeŋ kɛ fiee fi wi-i kɛ,” \m mɔɔ nuuŋ nchi wu la le, be taashɛ baa li nchi wu tiiti le, \q1 “Ɔ kɔŋgisi wi wu nuuŋ li wɛ-ɛ lichiŋ sɔɔ kɔŋgisi yi ya.” \m \v 10 Ɛ wi kɔŋgisi wi wumu bɛ chɛɛŋ, tɛ tuu le fɛ fiee fi bifi bɛ wu kɛ. Nɛɛ lɛ, ɛ wi kɔŋgisi wi wumu, kɛ wu gɛɛɔ bɛnchi bani bɛchu kituŋ. \p \v 11 Nɛ feti biee bini ni nɛ kii si mfi wɛ dɛɛni. Mfi kɔchɔɔ li be-eŋ le nɛ kaaŋgi kituŋ. Nɛ kaaŋgi kifɛ mfi wu kinsofu wɛ tsɛkɛtsɛkɛ yɛki si wu tɛ shiiŋ wu nuuŋ fɛ tɛ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Jiso Krai. \v 12 Butuu mɛɛ bwɛɛ bu giiŋgi, lɛkuuŋ se wuuti laa le bɛɛ. Tɛ too kiŋge ki bɛniiŋ bɛ nuuŋ li kijibɛ-ɛ tɛ dzɔɔ nuuŋ kiŋge ki bɛniiŋ bɛ nuuŋ li kiŋ'wofu si biee bi dzi-iŋ bi ni bi baŋgi bee. \v 13 Tɛ ni tɛ tsiiŋ ntsɛ wu shaaŋ si bɛniiŋ bɛ deŋgi fɛnshaaŋ. Kiiŋ nɛ ni nɛ giiŋgi fɛ bintsii li nɛ feti si bwí kɛ. Kiiŋ nɛ ni nɛ wundi mbiiŋ me keeti beŋ kɛ. Kiiŋ nɛ ni nɛ tsiiŋ ntsɛ wu nyɛŋ yi bukwɛɛ mɔɔ ntsɛ wu bukwɛɛ kɛ. Kiiŋ nɛ ni nɛ tsuki ntsooŋ kɛ, nɛ tuu nɛ yɛɛti shéŋ kɛ. \v 14 Dzɔɔ yɛɛŋ nuuŋ ntsɛ wu Taa Jiso Krai li yi yi nɛ. Kiiŋ nɛ ni nyɛ mɔɔ dze li nyaŋ yi bwiŋ le nɛ ni nɛ feti biee bibifi bi yi kɔŋgisi yɛ kɛ. \c 14 \s Kiiŋ wi ni ni nyamisi wumu kɛ \p \v 1 Nɛ fii bɛniiŋ bɛ yi weeti be li kimbeenchɛ ki bee lɛ be-eŋ lɛnti. Kiiŋ nɛ ni nɛ sɛki wumu wu beenchi li fiee fi bɛniiŋ bɛchu beenchi yɛ le fi fiɛɛ tsaaŋ kɛ. \v 2 Wi wumu beenchi le nuuŋ ji fiee fichu. Se nuuŋ le wi wumu wu kimbeenchɛ kee nuuŋ wɛɛ jii fiee nuuŋ mbási yi kɛfɛ. \v 3 Kiiŋ wi wu jii fiee fichu ni nyamisi wi wu jii yɛ fi kɛ. Se wi wu jii yɛ fiee fichu kɛ, tuu ni sɛki tɛ sondini nsa wu wi wu jii kɛ. Kifɛ be bɛchu Nyɔ fi yɛ be. \v 4 Ɛ wɛ noo wu sɛki wi wu nimɛ wu wi wumu? Ɛ te kikoo we wu kɛmi le ŋɛŋ laa ŋwani wu nimɛ lemɔɔ bujɔŋ mɔɔ wiiɔ bu wɛ le. Gii leŋ we, kifɛ Taa gii leeki wu we se leŋ bujɔŋ. \v 5 Wi wumu nuuŋ tɛ̀ lu wu dzeti le jo yimi nuuŋ nyɔŋa. Se wi wumu dzeti fiee le jo chichi nuuŋ nɛɛ yɛɛŋ. Fiee fi nuuŋ lu, nuuŋ nɛɛ le wi kwi ni lemi li fiee fiee fi kii bujɔŋ li mbeechɛ we le ɛ fishaaŋ. \v 6 Wi wu dzeti le jobɛ chimu nuuŋ chi nɔŋa feti lɛ le ni nyɛɛ ŋguŋu li Taa li. Wi wu jii fiee fichu se jii tɛ lɛ le ni nyɛɛ ŋguŋu li Taa li, si feti lɛ tuu nyɛɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ. Wi wu nyamisi le jii yɛ fiee fichu nyamisi nɛɛ tɛ le nyɛ ŋguŋu li Taa li, si feti lɛ nyɛɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ. \v 7 Tɛ ni tɛ kii le ɛ wi nuuŋ lu, kɛ ɛ wu wu kɛmi yi yee kɛ. Ɛ wu kwi, ɛ wu wu kɛmi yi yee kɛ. \v 8 Ɛ tɛ nuuŋ lu, kɛ tɛ baa nɛɛ bɛ Taa, ɛ tɛ kwiyɛ, kɛ tɛ baa nɛɛ bɛ Taa. Bɛdɛɛni, mɔɔ tɛ nuuŋ lu, mɔɔ nuuŋ le tɛ kwi, kɛ ɛ Taa wu kɛmi bee. \v 9 Fiɛɛ fiee fi Krai tɛ̀ kwi kaari bo li kwe-e tuu nuuŋ lu. Tɛ̀ fɛ lɛ le se ni nuuŋ Taa wu bɛniiŋ bɛchu bɛ mɛɛŋ lu bɛ bɛ tɛ̀ kwiyɛ. \v 10 Bɛdɛɛni, ɛ kii la fi ɔ sɛki ŋwaana ɔ tuu ɔ sondini nsa we bu sondinɛ? Nuuŋ tɛ kii la fi ɔ nyamisi ŋwaana? Nɛ kɛɛ le bee bɛchu naa lemi limfwe li Nyɔ-ɔ yi se saa bee. \v 11 Fiɛɛ fiee fi bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Mi wu Taa ntiitɔɔ le, si nuuŋ lu lɛ, \q1 wi kwikwi gii toŋ núŋ li mi-i lii, \q1 se wi kwikwi yɔ bɛ kimfimɛ kee le nnuuŋ Nyɔ.” \m \v 12 Fi se tuu fi nuuŋ le wi mumkpaŋ mumkpaŋ li bee kɛmi le naa leŋ lɛ Nyɔ lii ku si kiŋge kee tɛ̀ nuuŋ. \s Kiiŋ wi ni fɛ fiee fi ŋwaani nuuŋ we buwɛ kɛ \p \v 13 Bɛdɛɛni, kiiŋ tɛ ni tɛ sɛki wi mɔɔ le wi tuu ni sondini nsa bu sondinɛ kɛ. Fiee fi tɛ kɛmi le tɛ ni tɛ feti nuuŋ le ɛ tɛ feti fiee, tɛ ŋiŋgi le kiiŋ tɛ ni fɛ fiee fi ŋwaana nuuŋ kɔtɛ lu we buwɛ kɛ. \v 14 Mgbɛŋgɔɔ nɛɛ ŋkii, se mbeenchi si wi wu Taa Jiso le fiee fijɛ fimu nuuŋ yɛ lu fi nuuŋ fi fi numu waaŋ nsiŋ kɛ. Se nuuŋ le, ɛ wi wumu dza tuu ŋiŋgi le fiee fijɛ fimu nuuŋ yɛ lu fi wuuti kɛ, kɛ fi fiɛɛ nɛɛ lɛ nuuŋ li mwɛ-ɛ. \v 15 Ɔɔ jii fiee fi bifisi shéŋ yi ŋwaana, kɛ ɔ doonchi yɛ kiŋkɔŋgisɛ li wuu kɛ. Kiiŋ ɔ ni gɛɛ fiee fi ɔ jii le fi fɛ ŋwaana wu Krai tɛ̀ kwi kii wu, bee bubefu kɛ. \v 16 Bɛdɛɛni, kiiŋ ɔ ni gɛɛ fiee fi dzeeŋ fi ɔ feti dza fi to fi bɛniiŋ yeti le ɛ fiee fi bifi kɛ. \v 17 Nɛ ni nɛ kii le bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ nuuŋ yɛ kii biee bijɛ bɛ biee bi wonɛ kɛ. Bu nuuŋ nuuŋ fiee fi nuuŋ le ɔ kɛmɛ ntsɛ wu tsaaŋ bɛ wu mbɛɛŋgii mɔɔ le ɔ kɛmɛ kinɛɛtinɛ ki dzɛti fɛ Fiana yi Waaŋ li. \v 18 Ɛ wi nindi li Krai li lɛ yɛɛ dze, kɛ Nyɔ gii yi ni yi wuki bujɔŋ bɛ wu, bɛniiŋ se ni be piɛti tɛ wu. \v 19 Tɛ tuu tɛ ni tɛ biki biee bi bɛɛ nuuŋ bɛ mbɛɛŋgii mɔɔ bi fii bee bi kurisi wi bee wi. \v 20 Kiiŋ nɛ ni nɛ bifisi nimɛ chi Nyɔ-ɔ kii biee bijɛ kɛ. Ɛ chɛɛŋ le biee bijɛ bichu wuuti lɔɔ, se nuuŋ le ɔ jii fiee fi nuuŋ fi fɛ wumu we buwɛ, kɛ ɔ fɛɔ nuuŋ fiee fi bifi. \v 21 Ɛ fiee fi dzeeŋ le ɔ faaŋ njɛ nyaŋ, kɛ le ɔ faaŋ ŋwonu mbiiŋ, kɛ le ɔ fɛ mɔɔ nuuŋ fi la fi ŋwaana nuuŋ tɛ we buwɛ kɛ. \v 22 Ɛ shéŋ ya yɔɔ gɛɛ li Nyɔ-ɔ beŋ li fiee fimu, ɔ fɛ fi, nɛɛ Nyɔ beŋ bɛfɛ nɛ kii fi. Kinɛɛtinɛ ki nɔŋa nuuŋ li wi wu mbeechɛ we nuuŋ yɛ le ni sɛki yi yee kɛ, kifɛ kiiɔ le fetɔɔ fiee fi ŋiŋgi le fi fiɛɛ tsaaŋ. \v 23 Se nuuŋ le, wi wu jii fiee mɛŋini li shéŋ yee li wɛ li ŋgɛ-ɛ kituŋ, kifɛ fetɔɔ fiee nuuŋ fi shéŋ yee yi wu gɛɛ li Nyɔ-ɔ beenchi yɛ li fii kɛ. Nɛ ni nɛ kii le fiee fichu fi wi feti fuki fɛ shéŋ yee yi wu gɛɛ li Nyɔ-ɔ beŋ siŋ, kɛ bubiɛɛ. \c 15 \s Wi ni feti fiee fi gii fi ni fi dzeeŋ tɛ fɛ ŋwaani \p \v 1 Bee tɛ tɛɛmi li kimbeenchɛ-ɛ kɛmi le tɛ ni tɛ kɛndi shéŋ bɛ ŋ'wɛ wu bɛniiŋ bɛ nuuŋ wɛɛ weyi li kimbeenchɛ kibee. Kiiŋ tɛ ni tɛ feti fiee fi yi nuuŋ yi dzɔɔŋ bee kwaa kɛ. \v 2 Wi mumkpaŋ mumkpaŋ li bee kɛmi le gwenɛ le ni feti nuuŋ fiee fi dzeeŋ li ŋwaani, le fi ni fi fii wu le kimbeenchɛ kee ni ki kuu. \v 3 Nɛ kɛɛ tɛ le Jiso Krai kibɛɛ tɛ̀ feti yɛ biee bi yi nuuŋ yi ni yi dzeeŋ nɛɛ nuuŋ wu kɛ. Tɛ̀ gii feti fiee fi kɛti si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, \q1 “Bɛŋgaashɛ bɛ bɛniiŋ gaashɛ wɛ lu be to baa li yi yɛɛŋ.” \p \v 4 Tɛ kii le biee bichu bi bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ ki ŋkosi tɛ̀ nuuŋ le bi tifi bee, le ke bi se fɛ tɛ ni tɛ lemi tɛ tɛɛmi, shéŋ yisɛŋ ni yi yuusi, tɛ se bichi limfwe li fiee fi tɛ gii naa tɛ̀ kɛmɛ-ɛ. \v 5 Nlɛkɔɔ le Nyɔ yi feti bɛniiŋ lemi be tɛɛmi yi tuu yi feti shéŋ yi bɛniiŋ yuusi, yi fɛ nɛ ni nɛ tsiiŋ li fiee fimumkpa-aŋ beŋ bɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ biki Krai Jiso, \v 6 le ke li kimbanchɛ-ɛ, nɛ ni nɛ yɔɔnchi Nyɔ mɔɔ Baa wu Taa wusɛŋ wu Jiso Krai li fiko fimumkpa-aŋ. \s Nɛ fii yɛɛŋ wi kwikwi nɛɛ si Krai fi beŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ \p \v 7 Nɛ fii yɛɛŋ wi kwikwi nɛɛ si Krai tɛ̀ fi beŋ lɛ, n'yɔɔnchɛ se gɛɛŋ li Nyɔ-ɔ. \v 8 Ntee li be-eŋ le Krai tɛ̀ dzɔ yi yee si wi wu nimɛ li Bɛjuu li le doonchɛ li bee le Nyɔ ti tiiti chɛɛŋ. Tɛ̀ fɛ lɛ le ke se tɔɔŋ bɛŋkaachɛ bɛ Nyɔ tɛ̀ nyɛ li bɛte tee bɛ bee. \v 9 Tɛ̀ tuu fɛ lɛ le ke bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, yɔŋgi tɛ Nyɔ kii nshiiŋ yi Nyɔ kɛmi li bee. Fini nuuŋ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Si fi nuuŋ ni, ŋgii ni n'yɔɔchi wɛ \q1 lɛnti lɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ. \q1 Ŋgii ni n'yuuti n'yokisi bukooŋ bwo.” \m \v 10 Fi tuu fi nuuŋ ɛ bɛ tsɛɛ le, \q1 “Beŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, nɛ nɛki yɛɛŋ bɛ bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ.” \m \v 11 Fi tuu fi nuuŋ tɛ ɛ bɛ tsɛɛ le, \q1 “Bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, nɛ yɔɔnchi yɛɛŋ Taa. \q1 Bitoŋ bichu, nɛ yɔɔnchi yɛɛŋ Taa.” \m \v 12 Ɛsaya tɛ̀ tuu tee tɛ le, \q1 “Biɛchi yimi gii yi saŋ li kini ki Jɛɛsi. \q1 Nuuŋ wi wu gii bo ni sɛki bitoŋ \q1 bi bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ. \q1 Ɛ li wuu li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ gii be gɛɛ bufii bubee.” \p \v 13 Nlɛkɔɔ le Nyɔ yi tɛ bichi limfwe li yi-i, yiiki shéŋ yinɛ bɛ kinɛɛtinɛ kichu mɔɔ mbɛɛŋgii si nɛ gɛɛ shéŋ li yi-i lɛ. Nɛ bichi yɛɛŋ nɛɛ tɛ nuuŋ limfwe mfi kwi li fiee fi nɛ gii nɛ kɛmɛ-ɛ, li buŋga bu Fiana yi Waaŋ li. \s Fiee fi tɛ̀ fɛ Pɔɔ se tsɛɛ nchɛnu nsiŋ \p \v 14 Bɛŋwaanɛŋ, mi kibɛɛ ŋkiiɔ bujɔŋ le nɛ gbɛŋgi baa nɛ kɛmi kiŋge ki dzeeŋ ŋge, nɛ yisɛ baa bɛ bufii, nɛ kii tɛ ntiifɛ yih yinɛ. \v 15 Se nuuŋ le, li biee bimu bi mi ntsɛɛ li, mi mbɔsɔɔ yi le ntɔchɛ butɔchɛ li be-eŋ. Mi mfɛ lɛ le ŋkimi beŋ bukiimɛ, nuuŋ kii mfiɛ wu Nyɔ nyɛ li mi-i, \v 16 le ni nnuuŋ wi wu nimɛ wu Krai Jiso li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ. Mfetɔɔ nimɛ chini si te muntofi. Nimɛ chini nuuŋ le ni mfenjisi ntoŋ wu dzeeŋ wu Nyɔ, ke bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ ni be nuuŋ si fintofi fi Nyɔ beŋ li fi-i, bɛ Fiana yi Waaŋ nachɛ yi gɛɛ le be ni be nuuŋ chichi. \v 17 Bɛdɛɛni, nnuuŋ nni ntsakisi yi li nimɛ cheŋ chi nnindi li Nyɔ-ɔ kifɛ mi ntaashɔɔ tɛɛ Krai Jiso. \v 18 Nnuuŋ ntɛ mɔŋ ntefu kii fiee fimu chichi, fuki fi Krai fɛ kɛti li mi-i nsiŋ, le bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ nsiŋ kɛ. Be tɛ̀ woo biki biee bi ntɛ̀ ntiiti bɛ bi ntɛ̀ mfeti. \v 19 Be tɛ̀ wuki lɛ biki buŋga bu biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ bɛ biee bi kimfimɛ ki wondini bi ntɛ̀ mfeti kɛti li buŋga bu Fiana yi Nyɔ-ɔ. Bɛdɛɛni, mbɛɛchɛ Jɛrosalɛŋ ŋkɛninɛ ŋgɛnu mbochu kimbɛ ki Ililikum, nuuŋ ɛ ntɛ̀ mbɔsɛyi mfenjisi ntoŋ wu dzeeŋ kwikwi wu kii Krai le. \v 20 Ntɛ̀ mfeti lɛ, mbeechɛ wɛŋ wu nyɔŋa nuuŋ le, nni ntiifi ntoŋ wu dzeeŋ wuni nuuŋ fɛ bɛ ti mɛɛŋ ki woo kɛ kii Krai kɛ, le kiiŋ ni ndza ŋgɛɛŋ nni ŋgwɛndi li kimfoo ki wi wumu kɛ. \v 21 Ntɛ̀ mfeti fini mbiki nuuŋ si bɛ tsɛɛ le, \q1 “Bɛniiŋ bɛ bɛ ti mɛɛŋ saa ki tee kɛ be kii wu kɛ, \q1 gii be ŋɛŋ chɛɛŋ we, \q1 bɛniiŋ bɛ ti mɛɛŋ ki woo kɛ kii wu kɛ, be gii be kɛɛ wu.” \s Si Pɔɔ tɛ̀ nachi le gɛɛŋ Lom \p \v 22 Ɛ ndɛndɛ wuni wu biifi mi kiŋga ŋge le mi mbɛ kɛ le tɛ yɛnɛ kɛ. \v 23 Se nuuŋ le, dɛɛni yani kintsii ki nimɛ-ɛ mɛɛŋ yɛ lu kimbɛ kini kɛ. Bɛdɛɛni si ntɛ̀ nshiiŋ ŋgeendi li biya ŋge li le mbɛ tɛ yɛnɛ, \v 24 si mbichi limfwe, ŋkiiɔ nɛɛ le tɛ gii tɛ yɛnɛ mfi wu ŋkɛti ŋgiiŋgi Spɛŋ ŋgii ŋgeri tɛɛbeŋ tɛ ŋɔɔnɛ ŋ'woo bujɔŋ lɛ be-eŋ lɛnti. Mbeechɔɔ le nɛ gii nɛ fi mi li ndɛndɛ wɛŋ wuni le ŋgɛɛŋ mbo Spɛŋ. \v 25 Se nuuŋ le, dɛɛni yani ŋgii ŋgɛɛŋ Jɛrosalɛŋ ni mbichi lɛ bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛ fe. \v 26 Ŋgiiŋgɔɔ le kifɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ bɛ Masadonya mɔɔ bɛ Akeya tuu be kɔŋgisi le be cho kichorɛ le be fi bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛ kifoo lɛ bɛ Jɛrosalɛŋ. \v 27 Ɛ be bɛ tuu be kɔŋgisi le be fɛ lɛ, ɛ nɛɛ chɛɛŋ le be kɛmi le be fɛ fiee li bee lɛ, kifɛ ɛ be bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ kɛmi ntsiru wu fii fiana yibe wu nuuŋ wu Bɛjuu, kɛ be kɛmi tɛ le be fi Bɛjuu bɛ biee bi li nshɛ yini bi Nyɔ tsi be lu. \v 28 Nɛɛ lɛ, mfi wu mi mɛɛshi nimɛ chini, mi nse ŋɛŋ le fiee fi be cho, fiɛɛ li tsaŋ yi Bɛjuu li, nse ntuu ndza fe, ŋka lɛ benɛ, tɛ yɛnɛ, nse ntuu ŋgɛɛŋ Spɛŋ. \v 29 Ŋkiiɔ le mfi wu mbɛɛ lɛ be-eŋ, ŋgii ni mbɛɛ bɛ ntsiru wu Krai ɛ wu yisɛ. \p \v 30 Bɛŋwaanɛŋ, nsuŋgɔɔ bɔ busoŋu li be-eŋ li bukooŋ bu Taa wusɛŋ wu Jiso Krai mɔɔ li kiŋkɔŋgisɛ ki Fiana yi Nyɔ-ɔ, le nɛ taa li mi-i tɛ banchɛ tɛ lɛkɛ li Nyɔ-ɔ mkpaaŋ li mi-i, \v 31 laa nuuŋ naa mbo li tsaŋ yi bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ kimbeenchɛ kɛ bɛ Judiya le. Nɛ lɛki li Nyɔ-ɔ tɛ le bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ beŋ li nimɛ chi ŋgiiŋgi Jɛrosalɛŋ chini-i, \v 32 ɛ Nyɔ beŋ, nse mbɛ lɛ be-eŋ ni ŋ'wuki bujɔŋ, shéŋ yɛŋ yaanɛ li be-eŋ linti. \v 33 Nyɔ yi nuuŋ Nyɔ yi mbɛɛŋgii ni yi nuuŋ bɛ beŋ bɛchu. Fi nuuŋ lɛ. \c 16 \s Bɛ n'yɛɛshɛ \p \v 1 Ŋ'wɛkɔɔ le ndoonchɛ dzɛmi yisɛŋ yimi yi bukooŋ bwee nuuŋ le Fube nɛ kɛɛ yi. Nindɔɔ nimɛ chi Nyɔ-ɔ si kikoo li kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki Sɛŋkriya. \v 2 Mfi wu wu bɛ, nɛ fi wu si wi wu Taa lɛ dze yi nuuŋ yi bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ. Ɛ fiee nuuŋ lu fi kɔŋgisi le nɛ fi wu lu, nɛ fi yɛɛŋ wu, nɛ kɛɛ le wu fiɔ tɛ bɛniiŋ ŋge, wu fiɔ tɛ mɔɔ mi. \p \v 3 Yɛsi yɛɛŋ Prisilia bee Akwila li mi-i. Ɛ bɛniiŋ bɛ ntɛ̀ ntaashɛ tɛɛ be li nimɛ chi Krai Jiso-o. \v 4 Be lee baa le be kwi kii mi. Ɛ bɛniiŋ bɛ mi kwaa nyɛɛ kiyɔɔni li bee kɛ. Bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ bi bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bichu nyɛɛ biɛɛ tɛ kiyɔɔni li bee. \v 5 Yɛsi yɛɛŋ tɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki taashi li yih yi bee li mi-i. Yɛsi yɛɛŋ Abɛnɛtu wu sinɛŋ wu shéŋ. Tɛ̀ nuuŋ wi wu ŋkosi le nuuŋ wi wu Krai li kwɛɛŋ wu Eesha. \v 6 Yɛsi yɛɛŋ tɛ Maariya wu nindɔɔ nimɛ ŋge lɛ be-eŋ lɛnti. \v 7 Yɛsi yɛɛŋ Andronikus bɛ Junias bɛ nuuŋ bɛniiŋ beŋ bɛ kwɛɛŋ lɛ, bɛ tɛɛ be tɛ tɛ̀ nuuŋ li ncha-a. Be nuuŋ bɛniiŋ bɛ bɛ kii be li kintutu ki bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o. Ɛ be bɛ tɛ̀ saa be gɛɛ shéŋ li Krai, li mi-i. \v 8 Yɛsi yɛɛŋ Ampliyatu wu sinɛŋ wu shéŋ wu tɛɛ wu taashɛ li Taa li. \v 9 Yɛsi yɛɛŋ Ubanu wu taashɛ tɛɛ be li nimɛ chi Krai, nɛ yɛsi tɛ Stachi wu nuuŋ sinɛŋ wu shéŋ. \v 10 Nɛ yɛsi Ɛpɛlɛs. Ɛ wi wu niŋ wu doonchɛ kituŋ le wɛ bɛ Krai mkpaaŋ. Nɛ yɛsi yɛɛŋ tɛ bɛniiŋ bɛ li Aristobulu yih. \v 11 Nɛ yɛsi Ɛrodiɔŋ wu wi wɛŋ wu kwɛɛŋ, nɛ yɛsi tɛ bɛniiŋ bɛ taashɛ li Taa li bɛ nuuŋ li Nasisu yih. \p \v 12 Nɛ yɛsi tɛ Tifɛna bee Tifosa. Ɛ bukɛɛŋ bɛ nindi nimɛ chi Taa lɛ mkpaaŋ. Nɛ yɛsi Pɛsi wu nuuŋ shéŋ yɛŋ. Ɛ kwɛɛŋ tɛɛ wu tɛ nindi nimɛ chi Taa lɛ ŋge. \v 13 Nɛ yɛsi Lufu wu Taa tɛ̀ tsaa li wi we, nɛ yɛsi tɛ ni wu ndzeti le ɛ naaŋ tɛ. \v 14 Nɛ yɛsi Asinkritu bee Fligɔŋ mɔɔ Ɛrmis mɔɔ Patroba mɔɔ Ɛma, mɔɔ bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ bɛ nuuŋ bɛ beŋ. \v 15 Nɛ yɛsi Filologu bee Julia, nɛ yɛsi Neliu bɛ dzɛmi ye. Nɛ yɛsi tɛ Olimba bɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛ nuuŋ bɛ be. \v 16 Nɛ yɛsi yi yinɛ, nɛ kokɛ yi yinɛ bɛ ŋkokɛ wu nuuŋ wu bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ. Bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bi Krai lɛ bɛchu yɛɛshi biɛɛ beŋ. \s Ntifi yi lɛ kimɛrisɛ \p \v 17 Bɛŋwaanɛŋ, nlɛkɔɔ beŋ le nɛ ni nɛ dzeti mfi bɛ bɛniiŋ bɛ bɛɛ bɛ buga be fieŋgisi beŋ bɛ ntifi yi firisi yi nɛ tɛ̀ saa nɛ fi. Nɛ kiifi yɛɛŋ bɛɛ bɛniiŋ. \v 18 Nɛ kɛɛ le ŋwaani bɛɛ bɛniiŋ nindi yɛ nuuŋ li Taa wusɛŋ wu Krai li kɛ. Be nindi baa nuuŋ kii kite ki bee. Be dzeti n'yɔru wu yiki nuuŋ wu kimfi be yɛŋgi bɛniiŋ bɛ kii yɛ fiee kɛ lu. \v 19 Si bɛniiŋ bɛchu woo baa kii beŋ le nɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ wuki fiee nɛ feti lɛ, ntusɔɔ ŋ'wuki bujɔŋ bɛ beŋ. Se nuuŋ le ŋ'wɛkɔɔ le nɛ nuuŋ bɛ bufii li fiee fi shaaŋ li, njɔ yi kɔɔ kɛ beŋ li fiee fi bifi-i kɛ. \p \v 20 Shɛɔ nɛɛ niiŋ Nyɔ yi nuuŋ Nyɔ yi mbɛɛŋgii bachɛ Sataŋ fɛkwiiŋ nɛ dɛnchɛ wu bɛ bikaa binɛ. Nlɛkɔɔ le Taa wusɛŋ wu Jiso Krai doonchɛ shéŋ yee yi dzeeŋ li be-eŋ. \v 21 Timɔti wu nindi tɛɛ wu li fiee fimumkpa-aŋ yɛsɔɔ li be-eŋ. Lushus bee Jasɔŋ mɔɔ Sosipata bɛ nuuŋ bɛniiŋ beŋ bɛ kwɛɛŋ lɛ yɛsi baa tɛ li be-eŋ. \v 22 Mi wu Tɛtiu wu Pɔɔ tiiti nse ntsɛki kiŋwaati kini, n'yɛɛshɔɔ tɛ beŋ li bukooŋ bu Taa lɛ. \v 23 Gayɔŋ wu mi wu Pɔɔ tsiiŋ li wuu yi, kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kichu taashi fe yɛsɔɔ beŋ. Se Ɛrastu wu nuuŋ wi wu babi wu li kitoŋ kini-i, bɛ ŋwaanɛŋ wusɛŋ wu bukooŋ bwee nuuŋ le Kwatu yɛɛshɔɔ tɛ beŋ. \v 24 [Taa wusɛŋ wu Jiso Krai doonchɛ shéŋ yee yi dzeeŋ li beŋ bɛchu-u. Gɛɛ fi nuuŋ lɛ].\f + \fr 16:24 \fr*\ft Se nuuŋ le biŋwaati bi fichi bimu kinɔŋa bi bɛ tɛ saa bɛ tsɛɛ jɛ yi Nyɔ le kɛmiyɛ kintsii kini kɛ.\ft*\f* \s N'yɔɔnchɛ nuuŋ li Nyɔ-ɔ \p \v 25 N'yɔɔnchɛ nuuŋ li Nyɔ-ɔ. Ɛ yi yi nuuŋ yi fɛ le nɛ ni nɛ tɛɛmi bujɔŋ nɛ biki si ntoŋ wɛŋ wu dzeeŋ tiiti. Ntoŋ wu dzeeŋ wuni nuuŋ wu mfenjisi kii Jiso Krai. Wu tɛ̀ shiiŋ wu nuuŋ ntsooŋ yi fiee fi bɛ tɛ̀ nyikɛ mɛɛŋ lindɛɛri, dɛɛni bɛ se doonchɛ baa li bee li. \v 26 Ntsooŋ yini bɛ doonchɛ baa kituŋ. Biee bi bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ tɛ̀ tsɛɛ bi fɛ biɛɛ ntsooŋ yilu bo fɛ waaŋ li bitoŋ bichu-u. Ɛ Nyɔ yi kimakɛ yi tɛ̀ tee le bɛ doonchɛ li bitoŋ bichu ke bi se gɛɛ shéŋ li yi-i bi ni bi wuki li yi-i. \v 27 N'yɔɔnchɛ nuuŋ li Nyɔ yini mfi kwi kɛti li Jiso Krai. Ɛ yi kwaa yi nuuŋ bɛ bufii. Gɛɛ fi nuuŋ lɛ.