\id GAL - Sari \ide UTF-8 \h Galashaŋ \toc1 Kiŋwaati ki Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ li kintaashɛ ki Galasha-aŋ \toc2 Galashaŋ \toc3 Gal \mt2 Kiŋwaati ki Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ li kintaashɛ ki \mt1 Galasha-aŋ \imt1 Fiee fi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki Galasha-aŋ kini \ip Tɛ̀ nuuŋ mfi wu bɛ tɛ̀ bɛchi bɛ mfenjisi ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Jiso, bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ fi ntoŋ wulu, bɛniiŋ bamu tɛ̀ dza be bɛchi be bɛɛ bɛ ntiifɛ wumu wu nuuŋ le bɛ kɛmi le bɛ kiri bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ bɛchu, yɛki dzóo yi sɛfɛ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ-ɛ le be se to bɛniiŋ bɛ Krai lɛ bɛ chɛɛŋ chɛɛŋ. \ip Kiŋwaati ki Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ li bɛniiŋ bɛ Galashaŋ kini tɛ̀ nuuŋ le teeŋ bufii bu bee le bu kaari bu to fiee fi tsaaŋ. Si nuuŋ ŋwanɛ ntoŋ wu Jiso lɛ, se tuu tsɛki nɛɛ giiŋgi limfwe fi doonchi ŋge le Nyɔ dzeti wi le wɛ tsaaŋ lɛ yi-i lii nuuŋ kii shéŋ yi wu gɛɛ li Krai li. \iot Bikoo bi biee bi lɛ Kiŋwaati kini-i \io1 1:1-10 Mbɛɛchɛ \io1 1:11–2:21 Buŋga bu Pɔɔ lɛ si ŋwanɛ ntoŋ wu Jiso Krai \io1 3:1–4:31 Pɔɔ tee kii toŋ wu dzeeŋ mɔɔ bɛnchi \io1 5:1–6:10 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ bɛ Krai lɛ tɛ bo li bumfa be tuu be wuki kituŋ nuuŋ li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li \io1 6:11-18 Kimɛrisɛ \c 1 \p \v 1 Kiŋwaati kini ɛ mi Pɔɔ ŋwanɛ ntoŋ wu Jiso Krai wu tsɛɛ. Nnuuŋ yɛ ŋwanɛ ntoŋ wu wiwoŋ toŋ kɛ, kɛ le wu nyɛ buŋga li mi-i kɛ. Ɛ Jiso Krai bee Nyɔ Baa we wu tɛ buu wu li kwe-e, bɛ toŋ mi. \v 2 Tɛɛ bɛŋwaana bɛnɛ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu bɛ nuuŋ fɛni yɛɛshi baa beŋ bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bi li kwɛɛŋ wu Galasha-aŋ. \v 3 Nyɔ Baa wusɛŋ bɛ Taa Jiso Krai doonchɛ beŋ shéŋ yi dzeeŋ tuu nyɛ beŋ shéŋ mbɛɛŋgii. \v 4 Jiso Krai nuuŋ wi wu tɛ̀ nyɛ yi yee kii bibifi bisɛŋ le buu bee li tsaŋ yi nshɛ yi bibifi yi dɛɛni yini. Fini nuuŋ si Nyɔ yi nuuŋ Nyɔ mɔɔ Baa wusɛŋ tɛ̀ nachɛ. \v 5 Tɛ ni tɛ nyɛɛ n'yɔɔnchɛ mfi kwi li yi-i ma nsiŋ. Gɛɛ fi nuuŋ lɛ. \s Ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Jiso Krai ba nɛɛ mumkpaŋ \p \v 6 Kimfimɛ wondɛ kɛɛ mi le nɛɛ dɛɛŋ dɛɛŋ ni, nɛ dza baa nɛ baa dzáa li Nyɔ yi tɛ teeŋ beŋ kii shéŋ yi dzeeŋ yi Krai kɛmi li be-eŋ, nɛ biki nuuŋ ntoŋ wu dzeeŋ wumu wu chichi. \v 7 Fi nuuŋ yɛ le ntoŋ wu dzeeŋ wumu nuuŋ lu chichi kɛ. Fi nuuŋ nɛɛ le bɛniiŋ bamu wɛki baa le be fiiki bufii bunɛ, be biifi ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Krai. \v 8 Mfenjisɔɔ le mɔɔ nuuŋ bee tɛ bɛ, kɛ nchindaa wu Nyɔ wumu wu liboo fenjisi ntoŋ wumu wu gwetɛ li be-eŋ fuki wu tɛ tɛ̀ fenjisi li be-eŋ wɛ nsiŋ, kɛ mwɛ lɔɔ-ɔ yi yee! \v 9 Si tɛ tɛ̀ fenjisi ŋkosi lɛ nse ntuuɔ ntuu fe ntiiti le, ɛ wi dza tuu fenjisi ntoŋ wumu wu gwetɛ fuki wu nɛ tɛ̀ fi wɛ nsiŋ, kɛ mwɛ lɔɔ-ɔ yi yee! \p \v 10 Nɛ beechi le ŋ'wɛki nuuŋ le bɛniiŋ ni be piɛti mi mɔɔ le Nyɔ ni yi piɛti mi le? Mɔɔ nɛ beechi le ŋ'wɛki le ni mfeti bɛniiŋ wuki bujɔŋ le? Ɛ bee nuuŋ le ŋ'wɛki le ni mfeti bɛniiŋ wuki nuuŋ bujɔŋ, bee nuuŋ mi nuuŋ yɛ wi wu nimɛ wu Krai kɛ. \s Ntoŋ wu dzeeŋ wu Pɔɔ tɛ̀ fenjisi ɛ Krai wu tɛ̀ doonchɛ li wuu \p \v 11 Bɛŋwaanɛŋ, ŋ'wɛkɔɔ le nɛ kɛɛ le ntoŋ wu dzeeŋ wu Nyɔ wu ntɛ̀ mfenjisi li be-eŋ nuuŋ yɛ fiee fi tɛ̀ bo li wiwo-oŋ kɛ. \v 12 Nti mɛɛŋ ki ŋ'woo kɛ lɛ kimfimɛ ki wi wumu kɛ, ɛ wi wu tɛ̀ tifi mi kɛ. Ɛ Jiso Krai wu tɛ̀ doonchɛ li mi-i. \v 13 Ntiiti ni, nɛ tɛ̀ woo si kiŋge keŋ tɛ̀ shiiŋ ki nuuŋ mfi wu ntɛ̀ mɛɛŋ mbiki kimbeenchɛ kisɛŋ ki Bɛjuu lɛ. Ntɛ̀ nshiiŋ mbiindi bikaa lɛ bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ lɛjiŋ lɛ mu detɛ ŋ'wɛki le nlɛɛshɛ be bu lɛɛshɛ. \v 14 Ntɛ̀ ŋgiiŋgi limfwe bɛ kimbeenchɛ kisɛŋ ki Bɛjuu lɛ n'yɛki bɛsɔɔŋ beŋ lɛ bɛniiŋ bɛsɛ-ɛŋ lɛnti, mgbɛŋgi nyiitini ŋge li ntsɛ wu kwɛɛŋ wu bɛtaa bɛsɛ-ɛŋ. \v 15 Se nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ tsaa mi yi gɛɛ mi mɛɛŋ lɛ naaŋ shéŋ. Shéŋ yee yi dzeeŋ se fɛ teeŋ mi. \v 16 Ɛ yi yi tɛ̀ doonchɛ Ŋwani li mi-i si yi tɛ̀ kɔɔŋgi, le ni ndeŋgi mfenjisi kii wu li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ-ɛ. Si yi tɛ̀ doonchɛ lɛ, nse mfaaŋ tɛ le nuuŋ ntɛ mbii fiee li wi wo-oŋ kɛ. \v 17 Ntɛ̀ mɛɛŋ ki n'yɛɛ kɛ Jɛrosalɛŋ le ŋɛŋ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso li mi-i ŋkosi kɛ. Ntɛ̀ dza ŋgɛɛŋ fieŋ nuuŋ Alabia, ndza ŋkaari nto lijiŋ Damako. \p \v 18 Le biya bitɛɛtu ka, n'yɛɛ Jɛrosalɛŋ le tɛɛ Pita tɛ yɛnɛ. Le n'yɛɛ, tɛɛ wu tɛ tsi jo yoofi ntsɔ tiŋ. \v 19 Ntɛ̀ mɛɛŋ ki tuu kɛ le ŋɛŋ wi wumu li kintutu ki bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o fuki Jeeŋ wu ŋwaani Taa wusɛŋ wu Jiso kɛ. \v 20 Fiee fi ntsɛki fini nuuŋ chɛɛŋ, Nyɔ kii yɛ le n'yɛŋgi yɛ binsɛɛ kɛ. \v 21 Tɛ̀ nuuŋ mfi wumu, ndza ŋgɛɛŋ bimbe bi Silia bɛ Silisha. \v 22 Mfi wulu tɛ̀ nuuŋ ɛ bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ Krai lɛ bi lɛ kimbɛ ki Judiya tɛ̀ kii yɛ mi li bushi-i kɛ. \v 23 Be tɛ̀ wuki kwaa si bɛniiŋ tiiti le, “Wi wɛɛ wu tuu biindi bikaa lɛ besɛ jiŋ deŋgɔɔ dɛɛni mfenjisi le bɛniiŋ gɛɛ shéŋ li Krai li, nuuŋ fiee fi tuu shiiŋ wɛki le lɛɛshɛ fi bulɛɛshɛ.” \v 24 Le be woo lɛ be yɔŋgi Nyɔ kii fiee fi yi fɛ li mi-i. \c 2 \s Bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso tɔɔŋ ntoŋ wu Nyɔ wu Pɔɔ tɛ̀ fenjisi \p \v 1 Le ni nuuŋ fɛ biya yoofi ntsɔ binɛɛ tɛ̀ ka, nse ntuu n'yɛɛ Jɛrosalɛŋ tɛɛ Banaba. Le ni n'yɛki, ndzɔ Taato. \v 2 Ntɛ̀ n'yɛɛ mfi wuni nuuŋ Nyɔ yi tɛ̀ doonchɛ le n'yɛɛ. Si ntɛ̀ n'yɛɛ lɛ, ntɛ̀ ŋɛŋ bɛniiŋ bɛ bɛ kii le ɛ bikoo, tɛɛ be cheekiyi, nse ŋgɛɛ ntoŋ wu dzeeŋ wu wu Nyɔ wu ntɛ̀ mfenjisi li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ limfwe. Ntɛ̀ fɛ lɛ le kiiŋ nimɛ chi mi niŋ bɛ chi mmɛɛŋ nse ni nnindi naa chi la li yee li kɛ. \v 3 Le be woo lɛ, be ti mɛɛŋ ki leŋ kɛ le be sɛɛ Taato wu tɛɛ be gii tɛ̀ nuuŋ dzoo kɛ mɔɔ nuuŋ si tɛ̀ gii nuuŋ wi wu Grik lɛ. \v 4 Tɛ̀ gii nuuŋ yɛ kii bɛniiŋ bamu bɛ tɛ̀ yɛŋgi le be nuuŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, bɛ tɛ̀ wɛɛŋ be lɛ fɛ tɛ tɛ̀ nuuŋ kɛ, gii nuuŋ be yeti yɛ be lii li fiɛɛ fiee li kɛ. Bɛniiŋ bɛ bani tɛ̀ bɛ si bɛntoŋkii le be ŋɛŋ si tɛ feti biee yaamfii kii tɛ taashɛ baa bɛ Krai Jiso. Be se tuu be wɛki le be kaari be tuu bee li bɛmfa-a. \v 5 Tɛ̀ ti mɛɛŋ ki beŋ kɛ fiee fi be tɛ̀ bɛ bɛ fi mɔɔ niiŋ kɛ dududu. Tɛ̀ gii tɛ̀ feti lɛ tɛ wɛki le tɛ gɛɛ chɛɛŋ wu ntoŋ wu dzeeŋ wu wu Nyɔ wuni li be-eŋ. \v 6 Bɛniiŋ baa bɛ bɛ tɛ̀ kii be le be nuuŋ bikoo ti mɛɛŋ ki taa kɛ fiee li fi ntɛ̀ mfenjisi-i kɛ. (Dɛɛŋ be nuuŋ la, kɛ la lee, kɛ fiɛɛ fiee kɛmi yɛ fiee fi fɛrɛ li mi-i kɛ, kifɛ Nyɔ ti doonchi yɛ chichi chichi kɛ.) \v 7 Se nuuŋ le, be se tuu be ŋɛŋ le bɛ nyɛ baa ntoŋ wu dzeeŋ wu wu Nyɔ li tsaŋ yɛɛŋ le ni mfenjisi li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, tsaaŋ nɛɛ si bɛ nyɛ li Pita le ni fenjisi li Bɛjuu li. \v 8 Fi nuuŋ le Nyɔ yi tɛ̀ nyɛ buŋga li Pita le ni nindi si ŋwanɛ ntoŋ li Bɛjuu li, ɛ nɛɛ yi yi tɛ̀ nyɛ li mi-i le ni nindi si ŋwanɛ ntoŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ-ɛ. \v 9 Le be ŋɛŋ dze yi Nyɔ tsaa mi le, Jeeŋ bee Pita mɔɔ Jɔɔŋ be bɛ tɛ̀ nuuŋ bintɔɔŋ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ tuu be yɛsi tɛɛ Banaba bɛ bibɛnu le fi doonchɛ le tɛɛ be nindi baa li fiee fimumkpa-aŋ. Tɛɛ be se nachɛ le tɛ gɛɛŋ tɛ ni tɛ nindi li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, be se ni be nindi li Bɛjuu li. \v 10 Fiee fi be tɛ̀ tee kwaa tɛ̀ nuuŋ le tɛ ni tɛ kiimi lɛ Bɛjuu bɛ kifoo lɛ. Fini se tɛ̀ nuuŋ fiee fi ntɛ̀ ŋkɔŋgisi nɛɛ ŋge le ni mfeti. \s Pɔɔ wamɛ Pita Antiɔk \p \v 11 Le ni tuu nuuŋ mfi wumu, Pita dza bɛ Antiɔk, nse ŋ'wamɛ wu li wuu lii kifɛ tɛ chɔ biee ŋge. \v 12 Fi nuuŋ le tɛ̀ saa bɛ jii biee bɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, ntsawu nsiŋ. Le bɛniiŋ bamu bɛ Jeeŋ tɛ̀ toŋ tuu be bɛ, bɛchi chiitiyi lijiŋ, se dza gatɛ bɛ be, tɛ tuu le ji biee bee be kɛ. Tɛ̀ gii gatini lɛ kifɛ tɛ̀ gii chɛndi kintutu ki tɛ̀ shiiŋ ki lemi nɛɛ le bɛ kɛmi le bɛ sɛɛ wi wu nuuŋ yɛ wi Juu kɛ dzoo mwɛ se to wi wu Krai. \v 13 Si tɛ̀ fɛ lɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bamu bɛ tɛ nuuŋ Bɛjuu be se biki kiŋge kee ki dzɔɔ yi tsayɛ-ɛ. Mɔɔ Banaba kibɛɛ njiindi tɛ biki kiŋge kibee kilu. \v 14 Le ntuu ŋɛŋ le kiŋge kibee biki yɛ chɛɛŋ chɛɛŋ si ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Krai doonchi kɛ, nse ntuu ntee li Pita-a li be bɛchu mfwe le, “Ɔ wɛ wi wu Juu, ɔ kɔɔ ɔ tsiiŋ si wi wu nuuŋ yɛ wi wu Juu kɛ, ɔ se wɛki le ɔ kaŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ le be ni be tsiiŋ si Bɛjuu nindee?” \p \v 15 Ntɛ̀ ŋgii ntiiti li Pita-a lɛ nuuŋ chɛɛŋ le tɛɛ be nuuŋ bɔɔŋ bɛ Bɛjuu lɛ bɛ kwɛɛŋ lɛ. Tɛ nuuŋ yɛ beeyɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, bɛ bɛ ŋiŋgi le be baa bɛniiŋ bɛ bifi kɛ. \v 16 Se nuuŋ le tɛ kii le Nyɔ dzeti yɛ wi le wɛ findzɔŋ nsiŋ kifɛ kichɔɔ bɛnchi. Dzeti nuuŋ kifɛ wu gɛɛɔ shéŋ li Jiso Krai. Mɔɔ bee bɛjuu kibɛɛ tɛ beŋ baa li Krai Jiso lɛ le tɛ se ni tɛ nuuŋ findzɔŋ nsiŋ lɛ Nyɔ lii kii shéŋ yi tɛ gɛɛ li yi yee li, nuuŋ yɛ kii bɛnchi bɛ tɛ kichi kɛ. Fi fiɛɛ le ɛ wi kichi nuuŋ bɛnchi Nyɔ tɛ̀ naa dzɔ wu le wɛ findzɔŋ nsiŋ kɛ. \v 17 Ɛ tɛ gwenini le tɛ nuuŋ findzɔŋ nsiŋ lɛ Nyɔ lii kifɛ tɛ baa bɛniiŋ bɛ Krai lɛ, bɛniiŋ se tuu be ŋiŋgi nɛɛ le tɛ baa bɛniiŋ bɛ bifi kifɛ tɛ giki yɛ bɛnchi bɛ Bɛjuu lɛ kɛ, fi se nuuŋ le Krai teendi bubiɛɛ ni? Fi nuuŋ yɛ lɛ kɛ! \v 18 Ɛ mi ndza ntuu ŋgwɛndi dze yi bɛnchi bɛ ntɛ̀ nshaanshɛ kituŋ, kɛ fiɛɛ doonchi fiɛɛ le mi ŋ'wɛ wi wu bondini nchi bubondinɛ. \v 19 Fiee fi nuuŋ lu, nuuŋ le lɛ kimbɛ ki bɛnchi-i, mi ŋ'wɛ kiŋkwi ki fiee lɛ kituŋ, ɛ bɛnchi bɛ wo mi, mi nse ŋkwiɔ le nse ni ntsiiŋ si Nyɔ wɛki. \v 20 Nuuŋ ntee le bɛ tɛ taaŋ mi li kintaaŋ li ŋkwi tɛɛ Krai. Ntsɛ wu ŋkɛmi dɛɛni nuuŋ yɛ wɛŋ kɛ. Ɛ Krai wu tsiiŋ li yi yɛɛŋ. Ntsɛ wu ŋkɛmi dɛɛni li yi yɛɛŋ nuuŋ wu shéŋ yi mi ŋgɛɛ li Ŋwanɛ Nyɔ wu tɛ̀ doonchɛ kiŋkɔŋgisɛ kee li mi-i se nyɛ yi yee le kwi kii mi. \v 21 Fi nuuŋ le nnuuŋ ntɛ̀ mfaaŋ shéŋ yi dzeeŋ yi Nyɔ suuti bɛniiŋ le kɛ. Ɛ fi nuuŋ le wi nuuŋ nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii kifɛ gikɔɔ bɛnchi, kɛ kwe yi Krai tɛ̀ nuuŋ li yee li. \c 3 \s Kii bɛnchi mɔɔ ŋgɛwu shéŋ li Krai li \p \v 1 Hooo bɛniiŋ bɛ Galashaŋ, nɛ baa bibere! Ɛ noo wu lɔɔ beŋ? Ɛ nɛɛ beŋ bɛ ntɛ̀ naanyɛ beŋ bujɔɔŋ si bɛ tɛ̀ ta Jiso Krai li kintaaŋ li nɛ ŋiŋgi gbanaa ni? \v 2 Ŋgii mbii fiee fimumkpaŋ li be-eŋ. Fiana yi Nyɔ tɛ̀ bɛ li be-eŋ, kifɛ nɛ tɛ̀ feti si bɛnchi tiiti mɔɔ kifɛ nɛ tɛ̀ beŋ fiee fi nɛ tɛ̀ woo le? \v 3 Nɛ nuuŋ bibere lɛ kii la? Nɛ bɛchi fiee bɛ Fiana yi Nyɔ, fi se tuu fi nuuŋ dɛɛni le nɛ gii nɛ mɛɛshi nuuŋ bɛ buŋga bunɛ ni? \v 4 Nɛ ŋɛŋ bɛŋgɛ ni nuuŋ li yee li ni? Ŋkiiɔ le ɛ li yee li kɛ. \v 5 Nyɔ nyɛɛ Fiana yee li be-eŋ yi tuu yi feti mfiŋ lɛ be-eŋ lɛnti kii la? Yi feti lɛ kifɛ nɛ kichi baa bɛnchi mɔɔ kifɛ nɛ woo baa ntoŋ wu kii Krai nɛ beŋ le? \p \v 6 Fi fiɛɛ si bɛ tsɛɛ kii Abrahaŋ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, \q1 “Tɛ beŋ fiee fi Nyɔ tɛ̀ tee li wuu, \q1 Nyɔ se dzɔ wu le wɛ wi wu tsaaŋ.” \p \v 7 Nɛ se ŋɛŋ baa le bɛniiŋ bɛ gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ gbɛŋgi be nuuŋ kini ki Abrahaŋ. \v 8 Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tɛ̀ kɔɔ ki doonchɛ le Nyɔ gii yi dzɔɔ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ le be baa findzɔŋ nsiŋ lɛ kii shéŋ yi be tɛ̀ gɛɛ li yi-i. Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ se feenji ntoŋ wu dzeeŋ wuni li Abrahaŋ mɛɛŋ lindɛɛri ki tiiti le, \q1 “Ŋgii mbɔɔni bitoŋ bichu bi li kikoo ki nshɛ-ɛ kii wɛ.” \p \v 9 Bɛdɛɛni, fi se tuu fi nuuŋ le bɛniiŋ bɛ gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ, Nyɔ gii yi bɔɔni be si yi tɛ̀ bɔɔni Abrahaŋ wu tɛ̀ gɛɛ shéŋ li yi-i. \p \v 10 Bɛniiŋ bɛchu bɛ ŋiŋgi le nuuŋ be nuuŋ findzɔŋ nsiŋ lɛ Nyɔ lii kifɛ be kichi baa bɛnchi, be tuuti baa nuuŋ kinlɔɔ li bikoo bi bee, kifɛ bɛ tsɛɛ baa le, \q1 “Wi kwikwi wu tsiiŋ yɛ si bɛ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Bɛnchi-i kɛ, \q2 feti yɛ tɛ si bɛnchi bɛchu wɛki kɛ, \q1 kɛ tuutɔɔ nuuŋ kinlɔɔ li yi yee li.” \m \v 11 Fi se doonchi fiɛɛ nɛɛ tɛ gbanaa le Nyɔ dzeti yɛ wi le wɛ findzɔŋ nsiŋ kii mwɛ kichɔɔ bɛnchi kɛ. Fiɛɛ fiee fi bɛ tsɛɛ le, \q1 “Ɛ wi wu Nyɔ dzɔ le wɛ tsaaŋ kii shéŋ yi wu gɛɛ li yi-i kwaa \q1 wu gii naa kɛmi ntsɛ.” \p \v 12 Bɛnchi kɛmi yɛ fiee fi fɛrɛ bɛ ŋgɛwu shéŋ li Nyɔ-ɔ kɛ. Fi nuuŋ nuuŋ le, “Wi wu giki bɛnchi gii ni tsiiŋ biki nɛɛ nuuŋ be.” \v 13 Krai tɛ̀ sondɛ bee li tsaŋ yi kinlɔɔ ki bɛnchi bɛɛ bɛ ki-i. Tɛ̀ too binlɔɔ bisɛŋ li yi yee li, nuuŋ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Kinlɔɔ kɛɛ li wi wu bɛ shiŋɛ li kiti-i.” \p \v 14 Tɛ̀ fɛ lɛ, le kimbɔnɛ ki Nyɔ tɛ̀ nyɛ li Abraha-aŋ bɛ tɛ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ kii Krai Jiso, le se be bɛ gɛɛ shéŋ li wuu baa, kɛmɛ tɛ Fiana yi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ. \s Bɛnchi nuuŋ tɛ kɛnchɛ ŋkaachɛ wu Nyɔ kɛ \p \v 15 Bɛŋwaanɛŋ, tɛ dzɔɔ mbosɛ li biee bi bɛniiŋ shiiŋ be feti jo chi. Ɛ bɛniiŋ kɔɔ be kaŋ fiee be chini, kɛ nuuŋ wi tɛ tuu le kɛnchɛ, kɛ le tondɛ fiee lu kɛ. \v 16 Kii bɛŋkaachɛ bɛ Nyɔ tɛ̀ kaachɛ, be baa nuuŋ ɛ yi tɛ̀ kaachɛ Abrahaŋ bee ŋwaŋ wu gii naa bo li kini kee li. Bɛ mɛɛŋ baa ki tsɛɛ kɛ le, “Be baa li bɔɔŋ bɛ gii naa be bo li kini kee li kɛ,” fi doonchi le ɛ li bɛniiŋ ŋgee kɛ. Fi doonchi fiɛɛ nuuŋ le, fe tiiti fɛɛ kii ŋwaŋ mumkpaŋ, ŋwaŋ wuni se nuuŋ Krai. \v 17 Fiee fi ŋ'wɛki le ntee nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ fɛ ŋkaachɛ wuni, biya tɛ̀ ka gii nɛɛ bɛ mbaanshɛɛ (430) se naa nyɛ bɛnchi. Si fi nuuŋ ni, bɛnchi bɛ tɛ̀ bɛɛ lɛjiŋ nuuŋ tɛ tuu le be kɛnchɛ leh wu Nyɔ tɛ̀ fɛ ŋkosi kɛ, le be se fɛ fiee fi tɛ̀ kaachɛ la li yee li kɛ. \v 18 Ɛ fi nuuŋ le wi nuuŋ kɛmɛ kinderi kini nuuŋ li mfi wu kichi bɛnchi kwaa, kɛ fi mɛɛŋ yɛ fi tuu fi nuuŋ le Nyɔ tɛ̀ kaachɛ bɛniiŋ lu kɛ. Se nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ nyɛ kinderi kini li Abrahaŋ biki shéŋ yee yi dzeeŋ yi tɛ̀ doonchɛ li wuu kifɛ yi tɛ̀ kaachɛ wu. \p \v 19 Bɛnchi se nuuŋ kii la? Bɛ tɛ̀ tondɛ bɛnchi le bɛ doonchɛ biee bi bɛniiŋ cheti nɛɛlɛ nsiiŋ gɛɛŋ bo mfi wu ŋwaŋ wuni wu Nyɔ tɛ̀ gɛɛ ŋkaachɛ wuni kii wu naa bɛ. Nyɔ se nyɛ yɛ bɛnchi bani li bɛnchindaa bee li, yi tuu yi nyɛ li tsaŋ yi wi wumu le tuu li bɛniiŋ li. \v 20 Nɛ kii le ɛ bɛniiŋ dza be seesi fiee wi wumu nuuŋ be kintikinti, kɛ wɛ li bee bɛchu-u. Se nuuŋ le, Nyɔ nuuŋ yi yi mbiiŋ\f + \fr 3:20 \fr*\ft Fɛni doonchi gbanaa le Nyɔ nuuŋ mumkpaŋ.\ft*\f*. \p \v 21 Si fi nuuŋ lɛ, nchi nuuŋ wu tuu wu tɛchɛ fiee fi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ ni? Fi nuuŋ tɛ nuuŋ lɛ kɛ dududu! Ɛ nchi wumu nuuŋ lu wu nuuŋ nyɛ ntsɛ, kɛ wi nuuŋ nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii kifɛ kichɔɔ bɛnchi chɛɛŋ chɛɛŋ. \v 22 Se nuuŋ le, kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tɛ̀ tee le wi kwikwi wɛ mfwa lɛ bibifi-i laaŋkwiiŋ. Fi se nuuŋ le ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ wi wu gɛɛ shéŋ li Jiso Krai, nuuŋ nuuŋ li wi wu kɛmɛ kimbeenchɛ li wuu wu gii naa kɛmɛ. \s Bɛnchi tɛ̀ nuuŋ si ndɛɛŋ wu ŋwaŋ lɛ \p \v 23 Fi tɛ̀ nuuŋ ŋkosi Jiso mɛɛŋ saa ki bɛ-ɛ le bɛniiŋ gɛɛ shéŋ li wuu kɛ, bɛniiŋ se lɛ nuuŋ lɛ bɛnchi-i lɛkwiiŋ nuuŋ ɛ be tɛ̀ kaŋ be si bɛniiŋ bɛ ncha-a lɛ be tuu be tɛŋgi, siiŋ gɛɛŋ bo mfi wu Nyɔ gii yi doonchɛ Jiso be se gɛɛ shéŋ li wuu. \v 24 Bɛnchi tɛ̀ nuuŋ si ndɛɛŋ wu ŋwaŋ wu tɛ̀ shiiŋ bɛ bɛniiŋ be kiichi wu gɛɛŋ bo mfi wu Krai gii bɛ le ke bɛniiŋ se gɛɛ shéŋ tɛ nuuŋ li wuu Nyɔ se dzɔɔ be le be baa findzɔŋ nsiŋ lɛ yi-i lii. \v 25 Si Krai tɛ̀ kɔɔ wu bɛ, bɛniiŋ gɛɛ shéŋ li wuu, kɛ tɛ mɛɛŋ yɛ li tsaŋ yi ndɛɛŋ wu ŋwaŋ wuni kɛ. \v 26 Beŋ bɛ taashɛ li Krai Jiso-o baa bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛchu kii shéŋ yi nɛ gɛɛ li Krai li. \v 27 Nɛ kɛɛ le wi kwikwi wu bɛ tɛ̀ lii Lidzɔɔ bɛ taashɛ wu bɛ Krai wu toɔ fiee fimumkpaŋ bɛ Krai kituŋ. \v 28 Fi fiɛɛ le wi wumu nuuŋ yɛ chichi le nuuŋ wi wu Juu, kɛ le nuuŋ yɛ wi wu Juu kɛ. Fi nuuŋ le wi wumu nuuŋ yɛ chichi le mfwa mɔɔ kɛ ŋwanɛ la kɛ, wi wumu nuuŋ yɛ chichi le nuuŋ nyuŋ kɛ le nuuŋ kwɛɛŋ kɛ. Beŋ bɛchu baa fiee fimumkpaŋ li Krai Jiso-o. \v 29 Si nɛ baa bɛniiŋ bɛ Krai lɛ, kɛ nɛ baa bɔɔŋ bɛ Abrahaŋ kituŋ, nɛ se gii nɛ kɛmɛ biee bi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ Abrahaŋ lu. \c 4 \p \v 1 Fiee fi ntiiti nuuŋ le, ɛ wi nuuŋ le gii naa ji bishɛyɛ bi tee lɛ, se nuuŋ le mɛɛŋ ŋwaŋ wu bwi, kɛ chichi nuuŋ yɛ lu bɛ mfwa wu tee kɛ, mɔɔ nuuŋ le ɛ ŋwaŋ wulu wu bee kɛmi le ji bishɛyɛ bilu bichu. \v 2 Gii saa nuuŋ wi wu bɛniiŋ bamu bichi lɛ wuu, bishɛyɛ bilu nuuŋ li tsaŋ yi bɛniiŋ bamu be bichi lɛ bii, nsiiŋ gɛɛŋ bo mfi wu tee tɛ nachɛ. \v 3 Ɛ nɛɛ yɛɛŋ si fi fiɛɛ li bee li. Tɛ̀ nuuŋ mfi wu tɛ̀ gii tɛ̀ nuuŋ si bɔɔŋ bɛ bwi, tɛ tɛ̀ nuuŋ bɛmfa li biee bi sɛki li nshɛ yini-i.\f + \fr 4:3 \fr*\ft Biee bi sɛki nshɛ yini nuuŋ ni nuuŋ bɛnchi mɔɔ fiana.\ft*\f* \v 4 Le mfi tuu gbɛɛŋ kɔchɛ, Nyɔ tɛ̀ toŋ Ŋwani bɛ, kwɛɛŋ biɛ wu, nuuŋ tɛ lɛ bɛnchi-i lɛkwiiŋ. \v 5 Tɛ̀ bɛ le ke soo bɛniiŋ bɛ nuuŋ lɛ bɛnchi-i lɛŋkwiiŋ Nyɔ se dzɔɔ bee si bɔɔŋ bee. \v 6 Si Nyɔ dzɔ yɛ bee si bɔɔŋ bee lɛ, yi tuumi yɛ Fiana yi Ŋwani yi bɛ li shéŋ yisɛ-ɛŋ, yi se teenyi yi le, “Abba, Baa wɛŋ!” \v 7 Fi nuuŋ le Nyɔ fɛ yɛ kituŋ nɛ mɛɛŋ yɛ bɛmfa kɛ. Nɛ baa nuuŋ bɔɔŋ bɛ yi-i. Si nɛ baa bɔɔŋ lɛ, kɛ fi fiɛɛ le nɛ gii nɛ kɛmɛ biee bi yi gɛɛ li bɔɔŋ bee li. \s Ŋgeeŋ yi Pɔɔ li bɛniiŋ bɛ Galasha-aŋ \p \v 8 Tɛ̀ nuuŋ ŋkosi mfi wu nɛ tɛ̀ mɛɛŋ saa ki kɛɛ kɛ Nyɔ kɛ, nɛ tɛ̀ nindi bumfa li biee bi nɛ tɛ̀ dzeti le ɛ bɛnyɔ nuuŋ yɛ bɛnyɔ kɛ. \v 9 Se nuuŋ le, dɛɛni si nɛ kɛɛ baa Nyɔ kituŋ lɛ, mɔɔ si Nyɔ kɛɛ yɛ beŋ dɛɛni si ŋgii ntee, fi geeŋ nɛ se tuu nɛ wɛki le nɛ to lijiŋ lɛ bɛnyɔ bɛ li yee li bani bɛ kɛmi yɛ buŋga kɛ. Nɛ wɛki le nɛ tuu nɛ to li bumfa bu bɛnyɔ bɛlu bani kii la? \v 10 Nɛ kichi jo yi bɛshiinshi yimi yi nuuŋ le yi nyɔŋa, nɛ shiiŋ tɛ kii yimi, nɛ shiiŋ bɛmfi bamu li kiya-a, nɛ shiiŋ tɛ biya bimu kii la? \v 11 Nɛ feti ni nchɛndi ŋge le nimɛ cheŋ chi mi niŋ lɛ be-eŋ lɛnti la chɛɛ li yee li. \p \v 12 Bɛŋwaanɛŋ, ŋkutɔɔ bɔ li be-eŋ le nɛ fiiki nɛ ni nɛ nuuŋ nɛɛ si mi mfiiki kii bɛnchi, nɛɛ si ntɛ̀ mfiiki nuuŋ si beŋ mfi wu nɛ tɛ̀ nuuŋ bɛnchi nsiŋ. Nɛ ti mɛɛŋ ki fɛ kɛ fiee fi bifi li mi-i kɛ. \v 13 Nɛ kii le mfi wu ŋkosi wu ntɛ̀ mfenjisi ntoŋ wu dzeeŋ wu wu Nyɔ li be-eŋ tɛ̀ nuuŋ kifɛ ntɛ̀ nnuuŋ tɛɛbeŋ ŋgendi. \v 14 Mɔɔ nuuŋ si ntɛ̀ nnuuŋ li chigɔ-ɔŋ lɛ, chi tɛ̀ nuuŋ si mɔnchɛ wu tɛ̀ bɛɛ lɛ be-eŋ, nɛ ti mɛɛŋ ki kifi kɛ, kɛ le nɛ nyaami mi kɛ. Nɛ tɛ̀ tuu nɛ fi mi nɛɛ si nchindaa wu Nyɔ wumu kɛ si Krai Jiso kibɛɛ. \v 15 Nɛ gii nɛ wuki bujɔŋ bɛ mi li mfi wulu-u, ɛ la fi ge dɛɛni? Nnuuŋ nɛɛ ntee le gii le bɛ tee le nɛ buushɛ lii yinɛ nɛ nyɛ li mi-i, gii nuuŋ nɛ buushɛ le dze ni yi nuuŋ lu. \v 16 Mi ntooɔ wi wu mbani li be-eŋ kii mfenjisi chɛɛŋ li be-eŋ ni? \v 17 Bɛniiŋ baa wɛki le be doonchɛ le be kɛmi ŋgeeŋ li be-eŋ wu nyɔŋa, se nuuŋ le be wɛki beŋ li fiee fi dzeeŋ yɛ kɛ. Be kɔŋgisi le nɛ gatɛ nɛ ni nɛ kɛmi ŋgeeŋ nuuŋ li bee. \v 18 Fi dzɔɔŋ le wi ni kɛmi ŋgeeŋ li wi-i li fiee fi dzeeŋ li. Fi ni fi nuuŋ bujɔŋ mfi kwi nuuŋ yɛ mfi wu nnuuŋ tɛɛbeŋ kwaa kɛ. \v 19 Bɔɔŋ beŋ bɛ nuuŋ shéŋ yɛɛŋ, mi wɛ nɛɛ kɛɛ ŋgii ntuu mbɛchi ntunu beŋ, ŋɛŋ ŋgɛ ŋgɛɛŋ mbo si ntsɛ wu Krai gii nuuŋ li yi yinɛ-ɛ! \v 20 Bɛ dzɔɔ le bee mi nnuuŋ tɛɛbeŋ dɛɛni, le ke nse mfiiki n'yɔru wɛŋ li be-eŋ. Nɛ feti baa bufii lɛɛ mi-i bu la. \s Chichi chichi wu bɔɔŋ bɛ Abraha-aŋ \p \v 21 Beŋ nɛ wɛki le nɛ ni nɛ nuuŋ lɛ bɛnchi lɛŋkwiiŋ, tee yɛɛŋ mi, nɛ wuki nɛɛ fiee fi bɛnchi tiiti ni? \v 22 Bɛ tsɛɛ baa le Abrahaŋ tɛ̀ kɛmi bɔɔŋ bɛ buniŋ bɛfɛ, tɛ̀ biɛ wumu bɛ kwɛɛŋ wu tɛ̀ nuuŋ mfwa, biɛ wumu bɛ kwɛɛŋ wu tɛ̀ nuuŋ yɛ mfwa kɛ. \v 23 Mfwa wuni tɛ̀ biɛ ŋwaŋ nɛɛ si bɛ shiiŋ bɛ bii bɔɔŋ bɛchu. Se nuuŋ le, kwɛɛŋ wu tɛ̀ nuuŋ yɛ mfwa kɛ tɛ̀ biɛ we biki nuuŋ ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ. \v 24 Nuuŋ nɛɛ tɛɛbeŋ dzɔɔ fiee fini si mbosɛ yi fiee. Bukɛɛŋ bɛ bɛfɛ bani doonchi bɛleh bɛfɛ. Aga wu tɛ̀ nuuŋ mfwa dzɔ kintsii ki leh wu Nyɔ tɛ̀ ji bɛ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ li Ŋkumɛ wu Sina-a. Bɛniiŋ bɛchu bɛ nuuŋ lɛ leh wulu lɛkwiiŋ baa bɛmfa. \v 25 Si Aga dzɔ kintsii ki leh wu li Ŋkumɛ wu Sina-a wu nuuŋ kwɛɛŋ wu Alabia, wu tuu wu dzɔ tɛ̀ kintsii ki kitoŋ ki Jɛrosalɛŋ ki dɛɛni, kifɛ bɛniiŋ bɛ li kitoŋ kilu-u bɛchu nuuŋ li bumfa bu bɛnchi-i lɛkwiiŋ. \v 26 Se nuuŋ le bɛniiŋ bɛ Jɛrosalɛŋ wu nuuŋ liboo nuuŋ yɛ bɛmfa kɛ. Jɛrosalɛŋ wu wɛɛ nuuŋ naaŋ wusɛŋ. \v 27 Fiɛɛ fiee fi bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Wɛ kwɛɛŋ wu nuuŋ kaa wu ti bi-i yɛ kɛ, ɔ nɛki. \q1 Wɛ wu ti mɛɛŋ saa ki tuŋ kɛ ŋwaŋ kɛ, ɔ kwaki chike. \q1 Ɔ kɛɛ le bɔɔŋ bɛ kwɛɛŋ wu bɛ chinɛ li wuu gii naa be yaŋ \q1 be yaa bɛ kwɛɛŋ wu nuuŋ bɛ nyuŋ.” \p \v 28 Bɛdɛɛni, bɛŋwaanɛŋ, nɛ baa bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ biki si Nyɔ tɛ̀ kaachɛ tsaaŋ si Abrahaŋ tɛ̀ biɛ Adzi biki si Nyɔ tɛ̀ kaachɛ. \v 29 Tɛ̀ nuuŋ li mfi wulu ŋwaŋ wu bɛ tɛ̀ biɛ si bɛ ti bii bɔɔŋ bɛchu tɛ̀ bɛchi biindi bikaa lɛjiŋ lɛ wu Fiana yi Nyɔ tɛ̀ nyɛ buŋga bɛ se biɛ wɛ. Ɛ nɛɛ tɛ lɛ si fi kɛti dɛɛni. \v 30 Bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ kii fini fiee le la? Bɛ tsɛɛ baa le, \q1 “Kooŋ bɛ kwɛɛŋ wu nuuŋ mfwa wɛ bee ŋwani bɛchu, \q1 kifɛ ŋwanɛ mfwa nuuŋ tɛ gatɛ bishɛyɛ bɛ ŋwanɛ kwɛɛŋ wu nuuŋ yɛ mfwa kɛ.” \p \v 31 Si fi nuuŋ ni bɛŋwaanɛŋ, fiee fi ntiiti fichu doonchi le tɛɛbeŋ nuuŋ yɛ bɔɔŋ bɛ kwɛɛŋ wu nuuŋ mfwa wɛ-ɛ kɛ. Tɛ baa nuuŋ bɔɔŋ bɛ kwɛɛŋ wu nuuŋ yɛ mfwa wɛ-ɛ kɛ. \c 5 \s Krai tɛ buu bee li bumfa-a kituŋ \p \v 1 Krai tɛ̀ buu bee li bumfa-a kituŋ. Tɛ̀ buu lɛ, le kiiŋ tɛ ni tɛ nuuŋ li bumfa bu bɛnchi-i lɛkwiiŋ kɛ. Fi se fiɛɛ le, nɛ lemi yɛɛŋ nɛ tɛɛmi. Kiiŋ nɛ ni beŋ le nɛ tuu nɛ lɛ lɛ kimboŋ ki bumfa-a lɛkwiiŋ kɛ. \v 2 Yikɛ yɛɛŋ nɛ woo fiee fi mi wu Pɔɔ ŋgii ntee. Ɛ nɛ beŋ le bɛ sɛɛ beŋ dzóo le nɛ se nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii, kɛ fiee fi Krai tɛ̀ fɛ li be-eŋ fiɛɛ yee. \v 3 Ntuuɔ ntiiti nchiinsini le wi kwikwi wu beŋ le bɛ sɛɛ wu dzoo ni kii le kɛmi le gɛɛ bɛnchi bɛ Bɛjuu lɛ bɛchu si be nuuŋ. \v 4 Beŋ bɛchu nɛ wɛki le nɛ nuuŋ findzɔŋ nsiŋ lɛ Nyɔ lii nuuŋ kii nɛ kichi bɛnchi, nɛ ni nɛ kii le nɛ gatɛ baa yih yinɛ bɛ Krai. Nɛ buu baa yi yinɛ li ntsawu wu Nyɔ tɛ̀ tsaa bɛniiŋ. \v 5 Li bee li fiee fi tɛ bichi limfwe li fi-i nuuŋ le Nyɔ gii yi dzɔɔ bee si bɛniiŋ bɛ nuuŋ tsaaŋ lɛ yi-i lii. Fini nuuŋ fiee fi Fiana yi Nyɔ nindi li yih yisɛŋ kɛti li shéŋ yi tɛ̀ gɛɛ li Krai, yi fɛ le tɛ ni tɛ tɛ̀ŋgi. \v 6 Nɛ kɛɛ le wi wu taashɛ bɛ Krai Jiso, mɔɔ bɛ sɛɛ wu dzoo, mɔɔ bɛ mɛɛŋ ki sɛɛ kɛ wu dzoo kɛ, fiee yɛ kɛmi yɛ fiee fi fɛrɛ bɛ wu kɛ. Fiee fi shaaŋ nuuŋ shéŋ yi wu gɛɛ li Krai, yi doonchi li kiŋkɔŋgisɛ. \p \v 7 Nɛ tuu nɛ letini ŋgwɛti wunɛ bujɔŋ, ɛ noo wu fɛ le nɛ chinɛ li mbiewu chɛɛŋ li? \v 8 Ŋwaani yini ntifi mɛɛŋ yɛɛ ki bo kɛ fɛ Nyɔ yi tɛ̀ teeŋ be-eŋ kɛ. \v 9 Nɛ kiimi yɛ ŋgaŋgaa chi bɛ tɛ̀ wa le, “Kikoo kimumkpaŋ ti bifisi kitobɛ kichu kɛ ni?” \v 10 Ŋgiki bufii li yi yinɛ kii Taa le nɛ beŋ kɛ biee bi bɛniiŋ bamu tiiti yɛki fi ntiiti kɛ. Wi wɛ wu bifisi bufii bunɛ, mɔɔ nuuŋ noo le, kɛ Nyɔ gii naa yi lɔŋ ŋgɛ li yi yee li. \v 11 Bɛŋwaanɛŋ, bee nuuŋ le ni mmɛɛŋ ntifii le bɛ ni bɛ sɛɛti bɛniiŋ dzóo be se nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii, bɛniiŋ se tuu be biindi bikaa lɛ mi jiŋ kii la? Bee le ni nuuŋ lɛ, kɛ fiee fi ntiifi le Krai tɛ̀ kwi li kintaaŋ li fini bee fi bifisi yɛ shéŋ yi bɛniiŋ kɛ. \v 12 Li bɛniiŋ bɛ fieŋgisi bufii bunɛ le bɛ ni bɛ sɛɛti bɛniiŋ dzóo baa, ŋ'wɛki le ntee be le be gɛɛŋ limfwe bɛ chɔɔchɛ yi yibe bu chɔɔchɛ. \p \v 13 Bɛŋwaanɛŋ, Nyɔ tɛ̀ teeŋ beŋ le kiiŋ nɛ ni nɛ nuuŋ lɛ bumfa-a lɛkwiiŋ kɛ. Se nuuŋ le, si nɛ mɛɛŋ yɛ li bumfa bu bɛ nchi-i kɛ ni, kiiŋ nɛ ni tuu nɛ dzɔɔ le nuuŋ nɛ ni nɛ feti bibifi si bwiŋ yɛnɛ wɛki kɛ. Nɛ nindi yɛɛŋ bunimu li bɛŋwaana bɛnɛ-ɛ li kiŋkɔŋgisɛ-ɛ. \v 14 Nɛ feti lɛ kifɛ bɛnchi bɛchu taashɛ baa li wuni mumkpaŋ kwaa le, ɔ kɔŋgisi wi wu nuuŋ li wɛ-ɛ lichiŋ si ɔ kɔŋgisi yi ya. \q1 “Ɔ kɔŋgisi wi wu nuuŋ li wɛ-ɛ lichiŋ si ɔ kɔŋgisi yi ya.” \m \v 15 Se nuuŋ le, ɛ nɛ dza nɛ ŋasini beŋ beŋ si bwí, wi wɛki le ji ŋwaani, ŋɛŋgɛ yɛɛŋ le kiiŋ nɛ ni dza nɛ ni nɛ bifisi yí yinɛ kɛ. \s Wi wu tsiiŋ si Fiana yi Nyɔ doonchi ti feti yɛ si bwiŋ yee kɔŋgisi kɛ \p \v 16 Fiee fi ntiiti nuuŋ le, nɛ tsiiŋ nɛ biki nuuŋ si Fiana yi Nyɔ doonchi beŋ, nɛ tuu kɛ le nɛ fɛ nuuŋ si bwiŋ yɛnɛ kɔŋgisi le nɛ ni nɛ feti kɛ. \v 17 Ntiiti ni kifɛ fiee fi nyaŋ yi li bwiiŋ kɔŋgisi ti kɔchini yɛ bɛ fi Fiana yi Nyɔ kɔŋgisi kɛ. Fi Fiana yi Nyɔ kɔŋgisi kɔchini yɛ tɛ bɛ fi nyaŋ yi li bwiŋ kɔŋgisi kɛ. Biee bi bifɛ bini nuuŋ bi tɛ dɛndɛ kikaa kimumkpaŋ kɛ. Fiɛɛ fiee fi nuuŋ nɛ tɛ fɛ fiee fi nɛ wɛki le nɛ fɛ kɛ. \v 18 Ɛ nɛ tsiiŋ nɛ biki nuuŋ si Fiana yi Nyɔ doonchi beŋ, nɛ tɛ tuu le nɛ nuuŋ lɛ bɛnchi lɛkwiiŋ kɛ. \v 19 Biee bi bifi bi nyaŋ yi li bwiŋ ti kɔŋgisi bɛniiŋ mɛŋini yɛ bi kɛ. Bi nuuŋ nlaru bukwɛɛ bɛ mbeechɛ biee bi bukwɛɛ lɛ mɔɔ le ɔ ni ɔ tsiiŋ ntsɛ wu nyɛŋ yi bukwɛɛ. \v 20 Bɛ nlɛkɛ li bɛnyɔ bɛ li yee li bɛ nlaru yɛɛŋ. Bi tuu bi nuuŋ mbaaninɛ, ŋasinɛ, kinsɔɔŋ, shéŋ yi yɛchi, ŋkɛmɛ shéŋ yi tɔnyi bɛ le wi ni beechi nɛɛ nuuŋ fɛ yi yee li kwaa. Bɛ ntuu ŋgaashɛ bɛniiŋ mɔɔ ŋgatinɛ bɛniiŋ le ɔ kɛmɛ ko kintutu. \v 21 Tuu nuuŋ tɛ ki kimi ki fuumɛ, ŋ'wonu mbiiŋ me keeti bɛ n'yɔru ŋkweŋɛ mɔɔ mfɛru biee bimu si bini. Ntiitɔɔ nchiinsini si ntɛ̀ nsaa ntee ŋkosi li be-eŋ le, bɛniiŋ bɛ feti bini biee nuuŋ tɛ naa kɛmɛ kintsii lɛ bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ lɛnti kɛ. \p \v 22 Se nuuŋ le, biee bi dzɛti fɛ Fiana yi Nyɔ-ɔ ti nuuŋ bini: Kiŋkɔŋgisɛ, kinɛɛtinɛ, mbɛɛŋgii, shéŋ yi kanɛ, kiŋge ki dzeeŋ, numu bujɔŋ, nlemɛ li chɛɛŋ li, \v 23 kiŋge ki nyɛɛkii, mɔɔ bichɛ lɛ yi ya. Nchi wumu nuuŋ yɛ lu wu fɛŋgi biee bini kɛ. \v 24 Bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Krai Jiso ta baa nyáŋ yibe bɛ biee bibifi bi nyáŋ yi be yi nyiŋini kɔŋgisi li kintaaŋ ki Jiso-o. \p \v 25 Si tɛ tsiiŋ dɛɛni li buŋga bu Fiana yi Nyɔ-ɔ lɛ, tɛ ni tɛ feti biee biki nɛɛ si Fiana yilu doonchi. \v 26 Kiiŋ tɛ ni tɛ tsakisi yi kɛ. Kiiŋ tɛ ni tɛ feti shéŋ biiti bɛniiŋ bamu kɛ. Kiiŋ tɛ ni tɛ fuumi bimi bɛ bɛniiŋ bamu kɛ. \c 6 \s Bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ ni be fii wi kwi \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, ɛ nɛ dza nɛ ŋɛŋ ɛ wi wunɛ wumu we li bibifi-i, beŋ bɛ tsiiŋ si Fiana yi Nyɔ doonchi gwenɛ le nɛ tifi wu bo li bibifi-i linti. Se nuuŋ le, ɛ wi tuu tiifɔɔ, tiifi dzeti mfi kii ni lɛ li mɔnchɛ-ɛ we. \v 2 Nɛ fii yɛɛŋ bɛŋwaana bɛnɛ li bɛŋgɛ bɛ bee. Ɛ nɛ feti lɛ, kɛ nɛ kichi baa bɛnchi bɛ Krai. \v 3 Ɛ wi dzeti yi yee le wɛ fiee fimu, wu numu fi mwɛ nsiŋ, kɛ yɛŋgɔɔ bɛ yi yee. \v 4 Wi kwikwi bichɛ lɛ kiŋge kee li, ŋɛŋgɛ laa fetɔɔ tsaaŋ le. Ɛ feti tsaaŋ, se ni tsakisi yi. Se nuuŋ le, kiiŋ ni ni mɛki yi yee bɛ wi wumu kɛ. \v 5 Nɛ ni nɛ kii le wi kwikwi kɛmi le ni tuuti ntɛ wu we. \p \v 6 Ɛ wi tiifi wi jɛ yi Nyɔ, wi wu bɛ tiifi wɛ gatɛ biee biee bi dzeeŋ bichu nyɛ li wi wu tiifi wu wulu. \p \v 7 Kiiŋ nɛ ni nɛ yɛŋgi bɛ yi yinɛ kɛ. Nyɔ nuuŋ yɛ kibere kɛ. Nɛ ni nɛ kii le fiee fi wi tɔyi, ɛ fi fi gii naa weri. \v 8 Ɛ wi tɔyɛ ŋgɔ ye nuuŋ fiee fi nyaŋ ye yi li bwiŋ wɛki, kɛ gii naa weri nɛɛ nuuŋ fiee fi nyaŋ ye yi li bwiŋ nyɛɛ, fi nuuŋ kwe. Ɛ wi tɔyɛ ŋgɔ ye nuuŋ fiee fi Fiana yi Nyɔ wɛki, kɛ gii weri ntsɛ wu kimakɛ wu Fiana yi Nyɔ nyɛɛ. \v 9 Nɛɛlɛ, kiiŋ tɛ ni tɛ biɛŋgi li mfɛru biee bi dzeeŋ li kɛ, kifɛ mfi gii naa bɛ kɔchɛ tɛ se kɛmɛ ŋ'wechɛ wulu fɛ tɛ mɛɛŋ ki fiɔɔŋ kɛ. \v 10 Fi se fiɛɛ le, mfi kwikwi wu tɛ kɛmi dze, tɛ ni tɛ feti nɛɛ nuuŋ biee bi dzeeŋ li bɛniiŋ bɛchu-u teege li bɛniiŋ bɛ nuuŋ li kini ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ. \s Tefɛ chi lɛ kimɛrisɛ-ɛ \p \v 11 Ŋɛŋgɛ yɛɛŋ si bíooŋ yí kiŋwaati yini ko yi nuuŋ nyɔŋa! Ɛ mi wu ntsɛɛ bɛ kwaŋ wɛŋ. \v 12 Bɛniiŋ baa bɛ kɛndi beŋ le be sɛɛ beŋ dzóo nuuŋ bɛ wɛki kintsakisɛ yi li biee bi li nyaŋ yi li bwi-iŋ. Be feti nɛɛ lɛ le kiiŋ bɛniiŋ ni be biindi bikaa lɛ be jiŋ kɛ kii fiee fi be tiifi le Krai tɛ̀ kwi li kintaaŋ li. \v 13 Mɔɔ bɛniiŋ bɛ bɛ tɛ̀ sɛɛ be dzóo tɛ giki yɛ bɛnchi bɛchu kɛ. Se nuuŋ le, be wɛki nɛɛ le ke bɛ sɛɛ beŋ dzóo be se ni be juti bɛŋkondi le nɛ fɛ baa fiee fi be kɔŋgisi li yi yinɛ-ɛ. \v 14 Se nuuŋ le, li mi-i, nuuŋ ntɛ̀ naa nju ŋkondi li fiee fimu-u yɛki ntoŋ wu kii le Taa wusɛŋ wu Jiso Krai tɛ̀ kwi li kintaaŋ li kɛ. Ɛ li kintaaŋ kini-i li biee bi li nshɛ yini bichu kwi biɛɛ fɛ mi-i, mi nse ŋkwi tɛ fɛ bi-i. \v 15 Ɛ wi nuuŋ lu nuuŋ ɛ bɛ sɛɛ wu dzoo mɔɔ bɛ mɛɛŋ ki sɛɛ kɛ, fiɛɛ kɛmi yɛ fiee fi fɛrɛ bɛ wi kɛ. Fiee fi shaaŋ nuuŋ le Nyɔ nachɛ wi le mwɛ to wi wu fwɛŋ. \v 16 Mbɛɛŋgii wu Nyɔ bɛ nshiiŋ yee bɛ li bɛniiŋ bɛchu bɛ biki dze yini, be baa bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bɛ Nyɔ-ɔ kituŋ. \p \v 17 Mbɛɛchɛ dɛɛni ŋgɛnu limfwe, kiiŋ wi ni tuu ni fieŋgisi mi kɛ, kifɛ bɛ nleli bɛ nuuŋ li mi-i bwiŋ doonchi baa le nuuŋ wi wu Jiso. \p \v 18 Bɛŋwaanɛŋ, Taa Jiso Krai doonchɛ beŋ shéŋ yee yi dzeeŋ li fiana yinɛ-ɛ. Fi nuuŋ lɛ.