\id ACT - Sari \ide UTF-8 \h Kiŋwaati ki nimɛ-ɛ \toc1 Kiŋwaati ki nimɛ-ɛ chi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso \toc2 Kiŋwaati ki nimɛ-ɛ \toc3 Nim \mt1 Kiŋwaati ki nimɛ-ɛ \mt2 Chi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o \imt1 Fiee fi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki nimɛ kini \ip Kiŋwaati ki nimɛ chi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso kini ɛ Luk wu tɛ̀ tsɛɛ, li ntawu li ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Jiso wu tɛ̀ saa wu tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Lu-uk. Ntoŋ wu dzeeŋ wuni nuuŋ le Jiso tɛ̀ kwi li kintaaŋ li kii bibifi bisɛŋ, bɛ diyɛ wu, Nyɔ kaari yi buu wu li kwe-e. \ip Fiee fishaaŋ lɛ kiŋwaati kini-i tiiti kɛɛ kii ntefu si Fiana yi Waaŋ tɛ̀ fɛ se bɔɔŋ bɛ kintutu bɛ Jiso fɛ ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Jiso wuni saaŋgɛ, gɛɛŋ Jɛrosalɛŋ mɔɔ bimbɛ bi Judiya bɛ bi Samaaria bichu, gɛɛŋ bo li boo yi nshɛ yi naa li (1:8). Kiŋwaati kini nuuŋ filoŋ kii si kintutu ki bɛniiŋ bɛ Krai lɛ tɛ̀ bɛchi lɛnti lɛ bɛ Juu li, be gɛɛ shéŋ li Jiso, fi se dza fi to fiee fi kikoo ki nshɛ kichu. \iot Bikoo bi biee bi lɛ Kiŋwaati kini-i \io1 1:1-26 Nyɔ nachɛ bɛniiŋ bɛ ntiifɛ \io1 1:1-14 Jiso nyɛ ntifi yee yi kinshiiŋgi bɛ ŋkaachɛ \io1 1:15-26 Wi dzɔ kintsii ki Judas \io1 2:1–8:3 Bɛ tee ntoŋ wu kii Jiso Jɛrosalɛŋ \io1 8:4–12:25 Bɛ tee ntoŋ wu kii Jiso Judiya bɛ Samaaria \io1 13:1–28:31 Nimɛ chi Pɔɔ lɛ \io1 13:1–14:28 Ndɛndɛ wu Pɔɔ wu ŋkosi \io1 15:1-35 Kinshewu ki Jɛrosalɛŋ \io1 15:36–18:22 Ndɛndɛ wu Pɔɔ wu kiŋga kifɛ \io1 18:23–21:16 Ndɛndɛ wu Pɔɔ wu kiŋga kitɛɛtɛ \io1 21:17–28:31 Pɔɔ nuuŋ wi wu ncha tiiti nɛɛ jɛ yi Nyɔ Jɛrosalɛŋ bɛ Kasaria mɔɔ Lom \c 1 \p \v 1 Te la Tiofilos, lɛ kiŋwaati keŋ ki ŋkosi ki ntɛ̀ ntsɛɛ li wɛɛ, ntɛ̀ ntsɛɛ le kii biee bichu bi Jiso tɛ̀ feti mɔɔ bi tɛ̀ fenjisi li bɛniiŋ li, mbɛɛchɛ si tɛ̀ bɛchi nimɛ chee, \v 2 gɛɛŋ bo jobɛ chi Nyɔ tɛ̀ dzɔ wu yi yɛɛ bɛ wu liboo. Fɛ Nyɔ tɛ̀ gii yi dzeti wu le yi yɛɛ bɛ wu liboo lɛ, tɛ̀ ka li buŋga bu Fiana yi Waaŋ li tifi bɔɔŋ bee bɛ ntoŋ bɛ tɛ̀ tsaa. \v 3 Mfi wu tɛ̀ bo li kwe-e, tɛ̀ tuu doonchɛ yi yee li bee, li jo mbaanyɛɛ li, lɛ dzé ŋge li, le doonchɛ le wɛ yoŋ. Tɛ̀ tuu tiiti be kii bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ. \v 4 Si bee be tɛ̀ nuuŋ lɛ, tee li bee le, “Kiiŋ nɛ ni dza Jɛrosalɛŋ kɛ. Nɛ tɛŋgi yɛɛŋ kinderi ki Taa tɛ̀ kaachɛ beŋ lu, ki nɛ tɛ̀ woo ntiiti kii ki kɛɛ. \v 5 Nɛ kɛɛ le Jɔɔŋ tɛ̀ lisi bɛniiŋ li dzɔɔ, se nuuŋ le li jo niiŋ li, Nyɔ gii yi lii beŋ nuuŋ li yi Fiana yi Waaŋ li.” \s Jiso yɛɛ liboo \p \v 6 Jiso bee bɔɔŋ bee bɛ ntoŋ tɛ̀ nuuŋ li mfi wumu-u, be dza be bii li wuu laa, “Taa, mfi kɔchɔɔ kituŋ wuɔ gii ɔ fɛ le bɛniiŋ bɛsɛŋ bɛ Isɛlɛɛ kaari be ni be sɛki bumfɔŋ bu bee ni?” \p \v 7 Tuu li bee le, “Mfi mɔɔ jobɛ chi fi gii fi yenɛ wɛ nuuŋ ɛ Taa nachɛ bɛ buŋga bwee, fi nuuŋ yɛ kintsii kinɛ le nɛ kɛɛ kɛ. \v 8 Fi nɛ nuuŋ nɛ kɛɛ nuuŋ le, Fiana yi Waaŋ gii yi bɛ yi yisɛ li yih yinɛ, nɛ se kɛmɛ buŋga, nɛ bɛchi nɛ ni nɛ tiiti kii mi mbɛɛchɛ Jɛrosalɛŋ mɔɔ bimbe bi Judiya bɛ bi Samaaria bichu, ŋgɛnu mbochu fɛ tɛɛŋ luushi.” \v 9 Nɛɛ si tɛ̀ tiiti lɛ, Nyɔ dzɔ wu yi yɛki bɛ wu liboo, be bichi si yɛki, gɛɛŋ kikuŋ baanyɛ wu, la be lɛ lii. \fig Jiso yɛɛ liboo|alt="Jesus ascends to heaven" src="CN01883C.TIF" size="col" loc="9-10" copy="David C. Cook" ref="1:9"\fig* \p \v 10 Si be tɛ̀ toŋ lii be bichi si yɛki lɛ, fi ka le buniŋ bɛfɛ tɛ̀ dza be taa be busɛ ɛ be chuumɛ ndú yi ncherere, be leŋ li bee lichiŋ, \v 11 be bii li bee laa, “Buniŋ bɛ Galilii, ɛ la fi nɛ lemi nɛ bichi liwe? Jiso wuni wu Nyɔ-ɔ dzɔ li be-eŋ linti wu yɛɛ bɛ wu liboo, gii naa kaari bɛ nɛɛ si nɛ bee nɛ ŋɛŋ wu yɛki lɛ.” \s Bɛ tsaa Matiya le dzɔɔ kintsii ki Judas \p \v 12 Bɔɔŋ bɛ ntoŋ bɛ Jiso se dza li Ŋkumɛ wu Biti bi Oli-if be tuu lijiŋ Jɛrosalɛŋ ɛ tɛ̀ nuuŋ si kiŋgatɛ ki ma ŋgɛnu mbochu fe.\f + \fr 1:12 \fr*\ft Kiŋgatɛ ki ma-a nuuŋ si wi nuuŋ nɛɛ dɛndɛ jobɛ chi bɛshiinshi.\ft*\f* \v 13 Le be lɛ fe, be yɛɛ be gɛɛŋ lɛ loŋ wu yih yi lɛwe fɛ be tɛ̀ shiiŋ be fufini. Bɛniiŋ bani tɛ̀ nuuŋ Pita, Jɔɔŋ, Jeeŋ mɔɔ Andolo, Fili bɛ Tomɛ, Batolomu bɛ Maacho, Jeeŋ wu ŋwanɛ Afiyus, Simu wu tɛ̀ nuuŋ wi kintutu ki Bɛsilɔ-ɔ\f + \fr 1:13 \fr*\ft Bɛsilɔ tɛ nuuŋ Bɛjuu be tɛ teendi kwɛɛŋ, be gwii le bebuu li ŋgɛ li tsaŋ bɛniiŋ bɛ Lom li.\ft*\f* mɔɔ Judas wu ŋwanɛ Jeeŋ. \v 14 Be bɛchu mɔɔ bukɛɛŋ bamu mɔɔ Maariya wu ni Jiso bɛ bɛŋwaani Jiso tɛ̀ banchi li fiee fimumkpaŋ, le be ni be lɛki li Nyɔ-ɔ mfi kwi. \p \v 15 Le ni nuuŋ li jo yɛɛ, bɔɔŋ bɛ kintutu-u bɛ Jiso taashɛ. Be tɛ̀ nuuŋ fe giiŋgi gwii bɛ kitsɔ mbaamfiɛɛ (120). Pita dza we tee li bee le, \v 16 “Bɛŋwaanɛŋ, fiee fi Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tɛ̀ tee kɛmi le fi ka. Fiɛɛ fiee fi Fiana yi Waaŋ tɛ̀ fɛ Daafi se kweeŋ ŋkosi kii Judas wu tɛ̀ too mbaaŋ bɛ se kɔɔ Jiso. \v 17 Nɛɛ lɛ Judas wuni tɛ̀ nuuŋ wumu li kintutu kisɛ-ɛŋ, kɛmi chee chi nimɛ li bee li linti.” \p \v 18 (Fɛ Pita tɛ̀ yeti lɛ nuuŋ ɛ Judas tɛ̀ dzɔ kwa wu bɛ tɛ̀ nyɛ li wuu kii fiee fi tɛ̀ fɛ, go kintsii lu. Ɛ fɛ kintsii kilu-u fɛ tɛ̀ we bushi likwiiŋ tee chee bukɛ, bulɛ buchu se bo. \v 19 Bɛniiŋ bɛ Jɛrosalɛŋ bɛchu woo lɛ, be se teenyi kintsii kilu lɛ jɛ́ yi bee le Akedama, fi nuuŋ le, “Kintsii ki Ŋgɔŋ.”) \p \v 20 Pita tuu tee le, “Daafi tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati kin'yɔɔnchɛ le, \q1 ‘Bɛ chinɛ la we to kichiiyɛ, \q1 wi tɛ tuu le ni tsiiŋ fe kɛ.’ \p Tɛ̀ tuu tsɛɛ le, \q1 ‘Wumu kɛmi le dzɔɔ kintsii kee ki nimɛ-ɛ.’ \p \v 21-22 Si fi nuuŋ ni, wumu kɛmi le taa li bee li, wu tɛ gii tɛ ni tɛ tiifi le Taa Jiso tɛ̀ bo li kwe-e. Wɛɛ wi kɛmi le ni nuuŋ wi wu tɛ̀ deŋgi bɛ bee mfi kwi fɛ Jiso tɛ̀ deŋgi bɛ bee mbɛɛchɛ li mfi wu Jɔɔŋ tɛ̀ lisi bɛniiŋ li dzɔɔ, ŋgɛnu mbochu jobɛ chi Nyɔ tɛ̀ dzɔ Jiso lɛ bee lɛnti yɛɛ liboo.” \p \v 23 Le tee lɛ, be tsaa bɛniiŋ bɛfɛ. Wumu tɛ̀ nuuŋ Jɔsɛ wu bɛ tɛ̀ teenyi le Basaba bɛ tuu bɛ teenyi wu le Justu, se wumu nuuŋ Matiya. \v 24 Le be tsaa be lɛ, be biee be lɛkɛ li Nyɔ-ɔ le, “Taa, ɔ kii shéŋ yi bɛniiŋ bɛchu. Se nuuŋ le, doonchɛ li bee li wi wu tɛ gii tɛ buu lɛ bɛniiŋ bɛ bɛfɛ bani-i lɛnti, \v 25 le ni nuuŋ ŋwanɛ ntoŋ wu Jiso wu gii dzɔɔ kintsii ki Judas ki nimɛ-ɛ, ki tɛ̀ chinɛ gɛɛŋ fɛ kee kintsii li.” \v 26 Si be tɛ̀ lɛkɛ li Nyɔ-ɔ lɛ, be se tsɛɛ mɛŋkooŋ mɛ bee, be sɛɛsɛ bu Matiya bo bu we. Be taa wu li kintutu ki bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o bɛ yoofi ntsɔ mumkpaŋ baa. \c 2 \s Fiana yi Waaŋ bɛ \p \v 1 Le jobɛ chi Tsɔnɔ chimu chi bɛ tɛ̀ teenyi le Pɛntɛkɔ bɛ chi kɔchɛ, ɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Jiso-o banchɛ kintsii Kimumkpaŋ. \v 2 Be dza be taa be woo si fiee fimu nduŋgi fi shiiti liwe si kiŋkuŋku. Fi shee, fi yisɛ li yih yi be tɛ̀ nuuŋ lu chichi. \v 3 Le be bichi lɔɔ, be ŋɛŋ fiee fimu si níŋ yi wi lɛ, yi se saaŋgɛ yi gɛɛŋ yi nuuŋ li bee, wi mumkpaŋ mumkpaŋ. \v 4 Fiana yi Waaŋ se biee yi yisɛ li be bɛchu, yi fɛ le be to be ni be yeti jɛ́ yi bitoŋ chichi chichi. \v 5 Tɛ nuuŋ li mfi wɛɛ, Bɛjuu bɛ tɛ̀ bɔsɛyi be gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ tɛ̀ nuuŋ Jɛrosalɛŋ, ɛ be tɛ̀ dza li bitoŋ bichu bi li kikoo ki nshɛ-ɛ. \v 6 Le be woo nduŋu wɛ lɛ, be se banchi be bɛɛ ŋge fɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Jiso-o tɛ̀ nuuŋ. Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Jiso-o bɛlu tɛ̀ yeti, wi mumkpaŋ mumkpaŋ be wuki tɛ jɛ́ yibe. Fi fuumi be. \v 7 Bimfimu wondɛ be, be ta maa, be tiiti laa, “Bɛniiŋ bɛ yeti bani bɛchu nuuŋ nɛɛ bɛniiŋ bɛ Galilii ni? \v 8 Fi geeŋ fi wi mumkpaŋ mumkpaŋ wuki be yeti lɛ jɛ́ yi bitoŋ bi bee ni? \v 9 Bee bamu dza Paatia, bamu dza Meda bɛ Ɛlam, bamu dza Misopotemia bɛ Judiya mɔɔ Kapadosia, bamu dza Pontu bɛ Eesha. \v 10 Bee bamu dza Flija bɛ Pamfila, bamu Ijip bɛ bimbe bi Libia, bi nuuŋ li kitoŋ ki Sɛli-iŋ lichiŋ. Bee bamu se dza Lom, se nuuŋ Bɛjuu bɛ bɛniiŋ bɛ fiiki be to bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki Bɛjuu. \v 11 Bee bamu se dza Klɛt bɛ Alabia. Tɛ se wuki li jɛ́ yi bitoŋ bisɛŋ chichi chichi si bɛniiŋ bani yeti biee bi koofiyi bi Nyɔ fɛ.” \v 12 Bimfimu wondɛ be, be njanjɛ bebe laa fini fiee se tiifi le la le. \v 13 Bɛniiŋ bamu tɛ̀ choosi fibee bu choosɛ, be tiiti le, “Bɛniiŋ bani baa ɛ mbiiŋ kɔɔ be.” \s Pita yɔ li bɛniiŋ li \p \v 14 Bɛdɛɛni, Pita bee bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o bɛ yoofi ntsɔ mumkpaŋ baa leŋ fe. Pita se bɛchi yeti li kintutu ki bɛniiŋ lɛ, lɛwe ŋge le, “Bɛjuu beŋ mɔɔ bɛniiŋ bɛchu bɛ tsiiŋ Jɛrosalɛŋ ŋwɛkɔɔ le nɛ kɛɛ fini bujɔŋ. Yikɛ yɛŋ bujɔŋ li fiee fi ŋgii ntee li be-eŋ. \v 15 Mbiiŋ mɛɛŋ maa ki kɔɔ kɛ bɛniiŋ bani si nɛ beechi lɛ kɛ. Dɛɛni mɛɛŋ yaa jobɛ bikaa mfomɛyoofi fɛŋwɛɛŋ. \v 16 Fiee fi kɛti dɛɛni fini nuuŋ fi Juɛl wu ntomfɔŋ wu Nyɔ-ɔ tɛ tee le, \q1 \v 17 ‘Nyɔ tiiti yɛ le, fɛ gii ni nuuŋ li jo yí kimɛrisɛ, \q1 yi gii yi shooshɛ Fiana yee li bɛniiŋ bɛchu-u. \q1 Se nuuŋ le, bɔɔŋ bɛnɛ bɛ buniŋ mɔɔ bɛ bukɛɛŋ be gii be \q1 ni be wuki biee bi ntiiti be tiiti li bɛniiŋ li, \q1 biee si bifiee gii bi ni bi bɛɛ lɛ bɛsɔɔŋ bɛnɛ-ɛ, \q1 bifiee se ni bi tendi bɛkaaŋ bɛnɛ, \q1 \v 18 Fɛ gii ni nuuŋ li jo yɛɛ, \q1 se shooshɛ Fiana yee li bɛniiŋ bee bɛ nimɛ-ɛ bɛchu, \q1 buniŋ bɛ bukɛɛŋ, \q1 be ni be wuki biee bi ntiiti, be tiiti li bɛniiŋ li. \q1 \v 19 Yi gii yi fɛ biee bi bimfimu wondini liwe, \q1 tuu fɛ biee bi doonchi buŋga bwee li nshɛ-ɛ. \q1 Ŋgɔŋ bɛ wi mɔɔ njiŋ mɛ koofiyi gii mɛ nuuŋ. \q1 \v 20 Jobɛ gii chi to kijibɛ, \q1 kwii se dza wu yɛri si ŋgɔŋ, \q1 jobɛ chi nɔŋa chi Taa lɛ chi tɛɛmi se naa chi bɛ. \q1 \v 21 Se nuuŋ le, mɔɔ nuuŋ noo le wu gii naa teeŋ bukooŋ bu Taa lɛ, gii naa bɔnɛ.’” \p \v 22 Pita tuu tee le, “Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, yikɛ yɛŋ nɛ woo bujɔŋ fiee fi ntiiti. Jiso wu Nasarɛ tɛ̀ nuuŋ wi wu Nyɔ tɛ̀ bɔsɛyi yi doonchɛ li be-eŋ le ɛ yi yi tɛ̀ toŋ wu, si yi tɛ̀ fɛ Jiso feti biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ, bɛ bi bimfimu bi wondini mɔɔ bintɛ wa bi biee lɛ, lɛ be-eŋ lɛnti. Nɛ kii baa biee bini bujɔŋ. \v 23 Jiso wuni nuuŋ wi wu bɛ tɛ̀ nyɛ li be-eŋ, nuuŋ nɛɛ Nyɔ yi tɛ̀ nachɛ, si fi tɛ̀ kɛti lɛ nuuŋ ɛ yi tɛ̀ kɛɛ kituŋ. Nɛ se wo wu si nɛ tɛ̀ nyɛ wu li tsaŋ yi bɛniiŋ bɛ bifi-i, be ta wu li kintaaŋ li. \v 24 Se nuuŋ le, Nyɔ fɛ kaari yi buu wu li kwe-e, se bo li tsaŋ yi kwe-e, kifɛ kwe tɛ̀ nuuŋ yɛ le yi gii yi ba yi ni yi kɛmi li wuu kɛ. \v 25 Daafi tɛ̀ tee kii Jiso wuni le, \q1 ‘Ŋiŋgɔɔ Taa nuuŋ bɛ mi mfi kwi \q1 lɛ kibɛnɛ keŋ ki kigɔŋɛ-ɛ, ke fiee fimu se tɛ̀ sɛɛsɛ mi kɛ. \q1 \v 26 Se nuuŋ le, shéŋ yɛŋ se wuki yɛ bujɔŋ, \q1 nse n'yeti bɛ kinɛɛtinɛ. \q1 Nnuuŋ nɛɛ si wi wu gii kwi, \q1 se nuuŋ le mbichɔɔ nɛɛ nuuŋ limfwe, \q1 \v 27 kifɛ wɛ wi wu Nyɔ nuuŋ tɛ chinɛ fiana yee li kwɛɛŋ wu bɛŋku-u kɛ. \q1 Se ɔ nuuŋ tɛ naa chinɛ ŋwana wu nimɛ wu Wuuti le fɔ lɛ dziŋ kɛ. \q1 \v 28 Ɔ doonchɔɔ mi dze yi ŋgii ŋka le nse mbo. \q1 Ŋgii naa ni nɛɛtini si nuuŋ li wɛɛ limfwe.’” \p \v 29 Pita se tuu tee le, “Bɛŋwaanɛŋ, nnuuŋ nɛɛ ntee li be-eŋ mɛŋinɛ nsiŋ le te bɛtaa bɛsɛŋ wu Mfɔŋ Daafi tɛ̀ kwi, bɛ diyɛ wu, dziŋ ye se nuuŋ fɛni nsiŋ bo bɛŋ. \v 30 Tɛ̀ nuuŋ ntomfɔŋ wu Nyɔ, tuu kii ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ yi chini le yi gii naa yi gɛɛ ŋwaŋ wu kini kee li li kabara we-e. \v 31 Se biee ŋɛŋ fiee fi Nyɔ tɛ̀ nuuŋ le yi gii naa yi fɛ, se kweeŋ le Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ gii naa ki bo li kwe-e. Fiɛɛ fiee fi tɛ̀ tee le, \q1 ‘Tɛ̀ mɛɛŋ ki ba li kwɛɛŋ wu bɛŋku-u kɛ, \q1 yi yee tɛ̀ mɛɛŋ ki fɔ kɛ lɛ dziŋ kɛ.’ \m \v 32 Jiso wuni wɛ ɛ Nyɔ tɛ̀ buu wu li kwe-e, wu bee bɛchu bɛ nuuŋ bɛniiŋ bee bɛ kintutu tɛ̀ ŋɛŋ wu. \v 33 Nyɔ yɛɛki wu yi shiiki wu lɛ kibɛnɛ kee ki kigɔŋɛ-ɛ, yi nyɛ Fiana yi Waaŋ li wuu si yi tɛ̀ kaachɛ. Fiee fi nɛ ŋiŋgi nɛ wuki dɛɛni fini nuuŋ Fiana yilu yi Jiso nyɛɔ li bee li. \v 34 Ɛ Daafi wu tɛ̀ yɛɛ liboo kɛ. Daafi kibɛɛ tɛ̀ tee fiee le, \q1 ‘Taa Nyɔ tɛ̀ tee li Taa wɛŋ le, \q1 shee lɛ kibɛnɛ keŋ ki kigɔŋɛ-ɛ, \q1 \v 35 gɛɛŋ bo mfi wu ŋgii ŋgiiki bɛniiŋ bo bɛ mbani le ɔ tɔmi bikaa bio li bee si kiga ko.’ \p \v 36 Se nuuŋ le, bɛniiŋ bɛchu bɛ Isɛlɛɛ se kɛɛ tɛ bujɔŋ le Jiso wuni wu nɛ tɛ̀ ta li kintaaŋ li nuuŋ wu wu Nyɔ gɛɛ le ɛ wu Taa tuu nuuŋ Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ.” \v 37 Le bɛniiŋ bɛlu woo lɛ, n'yɔru wulu se we be li shé-eŋ. Be se tuu be bii li Pita bee bɔɔŋ bamu bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o laa, “Bɛŋwaanɛŋ, tɛ gii tɛ geeŋ dɛɛni?” \v 38 Pita tuu li bee le, “Wi mumkpaŋ mumkpaŋ fiiki shéŋ yee, bɛ lii wu li dzɔɔ li bukooŋ bu Jiso Krai Nyɔ se feeki bibifi biee yi tuu yi nyɛ wu nya ye yi ti nuuŋ Fiana yi Waaŋ. \v 39 Ŋkaachɛ wuni wɛ li be-eŋ, mɔɔ li bɔɔŋ bɛnɛ-ɛ, mɔɔ li bɛniiŋ bɛchu bɛ nuuŋ mfiiŋ. Wu nuuŋ li bɛniiŋ bɛchu bɛ Taa wu Nyɔ-ɔ yisɛŋ teenyi be bɛɛ lɛ wuu.” \v 40 Pita tuu tee biee ŋge, tifi be, lɛkɛ le be fi bikoo bi bee li ŋgɛ wu gii naa bɛ li kiŋgɔkɛ ki bifi kini-i. \v 41 Bɛniiŋ woo n'yɔru wu Pita wuni, bɛ ŋge beŋ, bɛ se biee bɛ lii be li dzɔɔ. Boo yɛlu bɛniiŋ taa li kintutu ki bɛniiŋ bɛ Jiso-o si bɛnchuki bɛtɛɛtu (3,000) lɛ. \v 42 Be se biee be nyɛ yi yi bee, be wuki biee nuuŋ bi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso tɛ̀ tiifi. Bee be nuuŋ li kintutu-u, be bootini kibele, be lɛki li Nyɔ-ɔ li kintutu-u. \s Ntsɛ wu kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ \p \v 43 Bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso tɛ̀ feti biee bi bimfimu bi wondini bɛ biee ŋge bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ, bɛniiŋ ŋiŋgi lɛ, fi yɛki be. \v 44 Kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kichu nuuŋ li fiee fi mumkpa-aŋ, be kɛmi fiee fibee fimumkpaŋ. \v 45 Be tɛ̀ dzɛti be kabini bintsii bi bee bɛ biee bi bee, be gachi kwa wulu li yi yi bee si ŋgɛ wu wi nuuŋ. \v 46 Be shiiŋ be banchi fɛ yih yi muntofi-i jo chi, be jii biee li kintutu-u li bɛla bɛ kinɛɛtinɛ li shéŋ yi bee, be tɛ̀ yɛri lii kɛ, \v 47 be yɔɔnchi Nyɔ, bɛniiŋ bɛchu se kɔŋgisi be. Taa se suuti bɛniiŋ jo chi, tɛɛti li kintutu kibee. \c 3 \s Pita bee Jɔɔŋ wɔnchɛ kiŋkɛrɛ \p \v 1 Le ni nuuŋ jobɛ chimu, Pita bee Jɔɔŋ dza be yɛki fɛ yih yi muntofi-i fɛnshaaŋ jobɛ bikaa bitɛɛtu, ɛ tɛ̀ nuuŋ mfi wu li yih yibe yi lɛkɛ li Nyɔ-ɔ \v 2 Nɛɛ li mfi wulu-u, ɛ bɛniiŋ too wi wumu be bɛɛ bɛ wu, be bɛ be shiiki wu fɛ fweeŋ wu mbaŋ wu bɛ tɛ̀ teenyi le fweeŋ wu Dzeeŋ, wu tɛ̀ lii li yih yi muntofi-i. Wi wulu nuuŋ ɛ bɛ tɛ̀ biɛ wu, nuuŋ kiŋkɛrɛ, bɛniiŋ bɛlu tɛ̀ shiiŋ be tuuti wu jo chi be bɛɛ be shiikisi wu fe lɛki kwa li bɛniiŋ bɛ kɛti be lii yih yi muntofi-i. \v 3 Ŋɛŋ si Pita bee Jɔɔŋ kɛti le be lɛ lu, lɛkɛ kwa li bee. \v 4 Be toŋ lii li wuu fwiiŋ. Pita se tee li wuu le, “Bichɛ bee!” \v 5 Biee bichɛ be, beechi le be gii be nyɛ wu fiee. \v 6 Pita tee li wuu le, “Ŋkɛmi yɛ kwa kɛ dududu, bɛdɛɛni ŋgii nyɛ wɛ fiee fi ŋkɛmi. Ntiitɔɔ li wɛɛ li bukooŋ bu Jiso Krai wu Nasarɛ, dza we ɔ dɛndɛ!” \v 7 Le tee lɛ, kɛmɛ wu li kibɛnɛ ki kigɔŋɛ-ɛ, tsaaki wu liwe. Mfwaa mumkpaŋ, bikaa bɛ muŋkɔkɔ mu wi wulu tɛmi. \v 8 Jiiŋ liwe leŋ, bɛchi deŋgi. Bee be gɛɛŋ be lɛ li yih yi muntofi, deŋgi fe, jiindi liwe, yɔɔnchi Nyɔ. \fig Pita bee Jɔɔŋ wɔnchɛ kiŋkɛrɛ|alt="Peter and John healed a lame man" src="WA03941b.tif" size="col" copy="Graham Wade" ref="3:8"\fig* \v 9 Le bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ ŋɛŋ si tɛ deŋgi yɔɔnchi Nyɔ lɛ, \v 10 be kɛɛ le ɛ wi wu tɛ̀ shiiŋ lɛki biee lɛ fweeŋ wu mbaŋ wɛɛ wu bɛ teenyi le Fweeŋ wu Dzeeŋ wu lii li yih yi muntofi-i. Be tɛ̀ ta maa be njanjɛ bɛ fiee fi tɛ ka bɛ wu. \s Pita yɔ li bɛniiŋ li fɛ yih yi muntofi-i \p \v 11 Wi wulu bɛnchi li Pita bee Jɔɔŋ li. Bɛniiŋ ŋɛŋ bimfimu wondɛ be, be letini be giiŋgi be chiindi be fɛ kintsii ki bɛ tɛ̀ teenyi le kiji ki Salimu-u. \v 12 Le Pita ŋɛŋ si bɛniiŋ banchi be bɛɛ lɛ, se tee li bee le, “Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, ɛ la fi nɛ ya wa kii fiee fini, nɛ se bichi bee ni? Nɛ beechi finɛ le tɛ fɛ bɛ buŋga busɛŋ wi wuni se tuu deŋgi ni? Mɔɔ nɛ beechi le tɛ fɛ bɛ ntsɛ wusɛŋ wu wuuti le? Fi nuuŋ yɛ lɛ kɛ. \v 13 Fi nuuŋ le Nyɔ ɛ yi Abrahaŋ bee yi Adzi mɔɔ yi Yakɔ, yi nuuŋ Nyɔ yi bɛte taa bɛsɛŋ bɛchu yi tɛ̀ yɛɛki Jiso wi we wu nimɛ yi gɛɛ li wu-u lichiŋ. Jiso wuni nuuŋ wu nɛ tɛ̀ faaŋ nɛ dzɔ nɛ nyɛ li bɛniiŋ bɛ nsa-a, Pailɛt tɛ̀ wɛki le chinɛ li wuu, nɛ faaŋ. \v 14 Jiso tɛ̀ nuuŋ wi wu wuuti, nuuŋ tsaaŋ, nɛ faaŋ wu, nɛ tee le bɛ buu nuuŋ wi wu tɛ̀ woyi bɛniiŋ, bɛ nyɛ li be-eŋ. \v 15 Le nɛ fɛ lɛ nɛ se wo wi wu nyɛɛ ntsɛ li bɛniiŋ li, se nuuŋ le, Nyɔ tɛ kaari yi buu wu li kwe-e, tɛ tɛ̀ ŋɛŋ wu, tɛ̀ se tiiti baa kii wu. \v 16 Ɛ li buŋga bu bukooŋ bu Jiso wuni bu fɛ kiŋkɛrɛ ki nɛ gii nɛ kii, ki se deŋgi beŋ limfwe. Fi ka lɛ kifɛ tɛ gɛɛ baa shéŋ li Jiso-o, shéŋ yi tɛ gɛɛ li Jiso-o se fɛ yɛɛ wi wuni se tɛmi bujɔŋ si nɛ ŋiŋgi ni. \p \v 17 Dɛɛni yani, bɛŋwaanɛ, fiee fi beŋ bɛ bikoo binɛ bi kwɛɛŋ lɛ tɛ̀ fɛ li Jiso-o nuuŋ nɛ tɛ̀ fɛ ŋkɛɛ nsiŋ. \v 18 Fi tɛ̀ ka lɛ yini dze-e le fi bɛ fi kɔchɛ si Nyɔ tɛ̀ fɛ bɛntomfɔŋ bɛ tiiti mɛɛŋ lindɛɛri le, Kinsofu kee ki tɛ̀ kaachɛ gii naa ki ŋɛŋ ŋgɛ. \v 19 Se nuuŋ le, nɛ fiiki shéŋ yinɛ nɛ kaari nɛ to bɛ Nyɔ, yi se feeki bibifi binɛ, \v 20 tuu fɛ shéŋ ni yi dendi li be-eŋ yi se tuumi Krai Jiso wu Kinsofu ki tɛ̀ saa wu tsaa li be-eŋ. \v 21 Jiso wuni kɛmi le ba liboo nsiŋ gɛɛŋ bo mfi wu Nyɔ nachɛ biee bichu bi kaari bi to bifɛŋ, si tɛ̀ tee li bimfimu bi bɛntomfɔŋ bee bɛ wuuti bɛ lindɛɛri. \v 22 Mɔɔsɛ tɛ̀ saa wu tee le, \q1 ‘Taa Nyɔ gii naa buu wi we wu ntoŋ wumu lɛ bɛŋwaana lɛnti, tuumi li be-eŋ \q1 nɛɛ si tɛ̀ tuumi mi, \q1 nɛ kɛmi le nɛ ni nɛ wuki fiee fichu fi tiiti li be-eŋ. \q1 \v 23 Wi wu nuuŋ tɛ woo li ntomfɔŋ wulu-u kɛ, wɛ nuuŋ wu bɛ gii bɛ \q1 buu wu li kintutu ki bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ, bɛ mɛɛshi bɛ wu.’ \p \v 24 Bɛntomfɔŋ bɛchu bɛ tɛ̀ bɛ, mbɛɛchɛ fɛ Samwɛ-ɛ mɔɔ bɛ tɛ̀ bɛ lɛ wu-u jiŋ, be tɛ̀ tee tɛ kii biee bi tɛ̀ kɛti li jo yini-i. \v 25 Biee bichu bi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ lɛ bimfimu bi bɛntomfɔŋ bee bani biɛɛ nɛ, leh wu Nyɔ tɛ̀ ji bɛ bɛte chaa bɛnɛ. Fi fiɛɛ si Nyɔ tɛ̀ tee li Abrahaŋ le, \q1 ‘Ŋgii ntiiŋ mwɛ li bɛniiŋ bɛchu-u li kikoo ki nshɛ-ɛ \q1 lɛ dze yi ŋwana wu li wɛ-ɛ yi-ih.’ \p \v 26 Nyɔ se tsaa wi we wu nimɛ yi saa yi tuumi li be-eŋ le bɛ tiiŋ beŋ mwɛ, fɛ nɛ se chinɛ lɛ dze yinɛ yi bifi-i.” \c 4 \s Pita bee Jɔɔŋ taaŋ bɛ bikoo bi bee \p \v 1 Nɛɛ si Pita bee Jɔɔŋ tɛ̀ mɛɛŋ be yeti li bɛniiŋ li lɛ, bɛte muntofi bamu bɛ kikoo ki bɛniiŋ bɛ nchi wu tɛ̀ kiichi yih yi muntofi mɔɔ Bɛsadusii bamu fɛsi fe. \v 2 Shéŋ tɛ̀ tɔnyi be kifɛ Pita bee Jɔɔŋ tɛ̀ tiifi bɛniiŋ, be tiiti le, si Jiso tɛ̀ bo li kwe-e lɛ, biŋkwi gii bi bo li kwe-e tɛ. \v 3 Be kɔɔ be, be gɛɛŋ be fa be li yih yi ncha-a, kifɛ tɛ̀ nuuŋ lɛ fɛmfo-o, nsiiŋ bu woo. \v 4 Se nuuŋ le, bɛniiŋ ŋge bɛ tɛ woo ntiifɛ wu Pita bee Jɔɔŋ tɛ̀ beŋ, kintutu ki bee se yaŋ, buniŋ tɛ̀ nuuŋ si bɛnchuki bɛtiinu (5,000). \p \v 5 Le bu woo, bɛkaaŋ bɛ bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ mɔɔ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ tiifi bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ, banchɛ kintsii Kimumkpaŋ Jɛrosalɛŋ \v 6 ɛ Anas wu kikoo ki bɛte muntofi-i bɛ Kaifas mɔɔ Jɔɔŋ bɛ Alɛkɛsanda mɔɔ bɛniiŋ bamu bɛ tɛ̀ nuuŋ tɛ li kini ki kikoo ki bɛte muntofi-i tɛ̀ nuuŋ fe. \v 7 Be se leeki Pita bee Jɔɔŋ li bee limfwe, be bii li bee laa, “Nɛ tuu nɛ dzɔ buŋga bu nɛ wɔnchɛ wi wuni lu fɛŋ? Nɛ tuu nɛ wɔnchɛ li bukooŋ bu noo lɛ?” \v 8 Fiana yi Waaŋ se yisɛ li Pita yi fɛ se tuu li bee le, “Bɛte kwɛɛŋ bɛ bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ, \v 9 nuuŋ nɛ ni nɛ biiti li bee kii nimɛ chi dzeeŋ chi tɛ tɛ̀ niŋ li kiŋkɛrɛ kini, nɛ se wɛki le nɛ kɛɛ si fi tɛ̀ ka se deŋgi \v 10 beŋ bɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ Isɛlɛɛ nɛ kɛɛ le wi wuni wu lemi fɛni lɛ benɛ lii dɛɛni tɛmi ni li bukooŋ bu Jiso Krai wu Nasarɛ-ɛ. Jiso wuni, ɛ wu wu nɛ tɛ̀ dzɔ nɛ ta li kintaaŋ li se kwi, se nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ kaari yi buu wu li kwe-e, ɛ kii wu wu wi wu lemi beŋ limfwe wuni tɛmi. \v 11 Ɛ Wu tɛtɛ chi Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tiiti kii chi le, \q1 ‘Tɛtɛ chi beŋ bɛniiŋ bɛ ŋgwanu tɛ̀ faaŋ, \q1 ɛ chi chi dza chɛɛ chi to tɛtɛ chi fɛboo chi yi-ih.’ \m \v 12 Wumu lu kɛ wu nuuŋ bɛ bɛ Kinsofu fuki Jiso nsiŋ. Bukooŋ bumu nuuŋ yɛ lu laaŋkwiiŋ bu Nyɔ nyɛ lɛ bɛniiŋ li linti bu nuuŋ bu soo bee kɛ”. \p \v 13 Le bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ baa woo si Pita bee Jɔɔŋ yeti nchɛnu nsiŋ lɛ, be tuu be ŋɛŋ tɛ le be baa bɛniiŋ bɛ yee, bɛ tɛ̀ mɛɛŋ ki gɛɛŋ kɛ kiŋwaati bujɔŋ kɛ, bimfimu wondɛ be. Be se kɛɛ le fi fiɛɛ lɛ, kifɛ ɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ deŋgi bɛ Jiso. \v 14 Si be tɛ̀ ŋiŋgi wi wu Pita bee Jɔɔŋ tɛ̀ wɔnchɛ wɛ si lemi bee be lɛ, be foo fiee fi be nuuŋ be tee kii be. \v 15 Bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ baa saa be buu be lɛkuuŋ, be shɛ be chuti bɛntaŋ bebe le, \v 16 “Ɛ la fi tɛ̀ gii tɛ̀ fɛ bɛ bɛniiŋ bani? Bɛniiŋ bɛchu bɛ Jɛrosalɛŋ kɛɛ baa kii fiee fini fi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ gbanaa fi be fɛ, nuuŋ tɛ tɛ faaŋ fi kɛ. \v 17 Se nuuŋ le, le tɛ fɛ le kiiŋ ntoŋ wuni ni saaŋgɛ wu gɛɛŋ limfwe kɛ, tɛ̀ nchiinsɛ li bɛniiŋ bani le kiiŋ be ni mɔŋ ntefu fiee li wi-i kii bukooŋ bu Jiso-o buni kɛ.” \p \v 18 Be teeŋ Pita bee Jɔɔŋ be kaari be lɛ. Be se chee be bintooŋ le kiiŋ be ni naa tuu be mɔŋ ntefu mɔɔ nuuŋ ntiifɛ wi kii bukooŋ bu Jiso-o kɛ. \v 19 Pita bee Jɔɔŋ tuu fi bee le, “Beechɛ yɛŋ laa fiee fi nuuŋ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii nuuŋ le tɛ woo li be-eŋ mɔɔ li Nyɔ-ɔ le? \v 20 Tɛ nuuŋ tɛ tɛ chikɛ ntefu kii biee bi tɛ tɛ̀ ŋɛŋ bɛ bi tɛ tɛ̀ woo bini kɛ.” \v 21 Bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ baa se bɔsɛyi be chee be bintooŋ ŋge, be chinɛ li bee be giiŋgi. Ɛ be tɛ̀ foo fiee fi nuuŋ be lii be li ŋgɛ-ɛ, kifɛ bɛniiŋ bɛchu tɛ̀ yɔɔnchi Nyɔ li fiee fi tɛ̀ ka-a, \v 22 fi ŋge tɛ̀ nuuŋ le wi wu bɛ tɛ̀ fɛ fiee fi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ, yi wɔnchɛ wu wɛɛ tɛ̀ yaa biya mbaanyɛɛ. \s Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ lɛkɛ buŋga li Nyɔ-ɔ \p \v 23 Si be tɛ̀ chinɛ li Pita bee Jɔɔŋ li lɛ, be kaari be to lijiŋ fɛ bɛniiŋ bɛ bee bɛ kintutu-u, be tee be fiee fi bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa bɛ bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ tee li bee. \v 24 Le be woo lɛ, be banchɛ yih yi be, be lɛkɛ li Nyɔ-ɔ li fiee fi mumkpaŋ le, “Taa wu Te Kikoo, ɛ wɛ wu tɛ̀ fɛ kiboo bee nshɛ bɛ dzɔ́ɔ mɔɔ biee bichu bi nuuŋ li bintsii bini-i. \v 25 Ɔ tɛ̀ fɛ te bɛtaa bɛsɛŋ wu Daafi, wu tɛ̀ nuuŋ ŋwana wu nimɛ kweeŋ li buŋga bu Fiana yi Waaŋ li le, \q1 ‘Ɛ kii la fi bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ fuuti bɛ fiee li shéŋ yi bee, \q1 bɛniiŋ chuti bɛntaŋ bɛ nuuŋ tɛ niŋ kɛ? \q1 \v 26 Bɛmfɔŋ bɛ laaŋkwiiŋ nachi baa yi yibee li dzi-iŋ, \q1 bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ banchi yi yibee \q1 le be gwe bɛ Taa bɛ wi we wu tsi le ni nuuŋ Kinsofu.’ \m \v 27 Ɛ nɛɛ chɛɛŋ li fiee fi tɛ̀ ka fɛ kintsii kini-i. Mfɔŋ Hɛrɔ bee Pontu Pailɛt tɛ̀ banchɛ bɛ bitoŋ mɔɔ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ be bɛ bɛ kimfiɛ lɛ Jiso jiŋ wu Ŋwana wu nimɛ wu wuuti wu ɔ tɛ̀ tsi le ni nuuŋ Kinsofu. \v 28 Be tɛ̀ banchi le be fɛ nuuŋ biee bi ɔ tɛ̀ nachɛ kituŋ lindɛɛri bɛ buŋga bwo le ɔ wɛki le bi bɛ bi ka. \v 29 Dɛɛni yani Taa, bichɛ ɔ ŋɛŋ dze yi bɛniiŋ bani chɛnisi bee. Nyɛ bee bɛniiŋ bo bɛ nimɛ shéŋ yi tɛɛmi le be ni be tiifi jɛ ya nchɛnu nsiŋ dududu. \v 30 Nyɛ bee buŋga bwo bu wɔnchɛ bɛniiŋ tɛ tuu tɛ ni tɛ feti biee bi doonchi buŋga bwo mɔɔ biee bi bimfimu wondini li bukooŋ bu Jiso wu Ŋwana wu nimɛ wu wuuti.” \v 31 Le be mɛɛshi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ lɛ, nshɛ sɛɛsɛ fɛ be tɛ̀ nuuŋ. Fiana yi Waaŋ yisɛ li bee, be tiifi jɛ yi Nyɔ nchɛnu nsiŋ. \s Kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ // tɛ̀ kɛmi fiee fibee fimumkpaŋ \p \v 32 Kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kichu tɛ̀ nuuŋ li mbeechɛ mumkpa-aŋ, mɔɔ li fiee fi mumkpa-aŋ, wi teenyi yɛ fiee fimu le ɛ fiee fiee wuu mbiiŋ kɛ. Fiee fi wi nuuŋ fiee fi wi kwikwi. \v 33 Nyɔ nyɛ buŋga bunɔŋa li bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o, be tuu be tiifi nɛɛ bɛniiŋ ŋge le Taa Jiso boɔ li kwe-e. Be nuuŋ ɛ mfiɛ wu Nyɔ nuuŋ li bee bɛchu-u ŋge. \v 34 Wi tɛ̀ nuuŋ yɛ li bee linti wu fuki fiee kɛ, kifɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kɛmi yíh tɛ̀ kabini, be bɛɛ bɛ kwa wulu, \v 35 be nyɛɛ li tsaŋ yi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o, be se gachi li bɛniiŋ bɛchu si ŋgɛ wu wi tɛ̀ nuuŋ. \p \v 36 Wi wumu tɛ̀ nuuŋ lu bɛ teenyi wu le Jɔsɛ, bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o tɛ̀ nyɛ wu bukooŋ bwee bumu le Banaba, (bu nuuŋ le, wi wu Kaŋgisi Shéŋ yi bɛniiŋ). Tɛ̀ nuuŋ wi wu li kini ki Lebi, ɛ bɛ tɛ̀ biɛ wu Saaplu. \v 37 Tuu gɛɛŋ tɛ kabɛ wɛ wee, bɛ nyɛ kwa wulu li tsaŋ yi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o. \c 5 \s Ananiya bee Safira \p \v 1 Wumu wu bɛ tɛ̀ teenyi le Ananiya bee kwɛsi wu Safira tɛ̀ kabɛ tɛ kimbɛ ki kintsii lɛ. \v 2 Tɛ̀ gatɛ fɛ kwa wulu kiri, kwɛsi kii fe. Se dzɔ kiŋkɛ gɛɛŋ nyɛ li tsaŋ yi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso. \v 3 Le nyɛ lɛ, Pita se bii li wu laa, “Ananiya, ɛ la fi ge ɔ se gɛɛ le Sataŋ lɛ li shéŋ ya le fɛ le ɔ yɛɛŋ binsɛɛ li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li, ɔ se tuu ɔ tsɔɔ fɛ kwa wuɔ bee ɔ kabɛ kintsii lu wɛɛ? \v 4 Fɛ ɔ bee ɔ kabini kintsii kini bee nuuŋ nɛɛ ko ni? Fɛ ɔ bee ɔ kabɛ, kwa wulu bee nuuŋ nɛɛ wa ni? Ɔ geeŋ ɔ se fɛ ŋwaani fini fiee ni? Ɔ mɛɛŋɔ ki yɛɛŋ kɛ nuuŋ bɛ bɛniiŋ kɛ, ɔ yɛɛŋɔ nuuŋ bɛ Nyɔ.” \v 5 Mfwa mumkpaŋ si Ananiya tɛ̀ woo n'yɔru wuni lɛ, we fɛkwiiŋ kwi. Bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ woo fiee filu tɛ̀ chɛŋ ŋge. \v 6 Bɛsɔɔŋ bɛ buniŋ lɛ, bɛ be fiɛɛmɛ wu fɛ ndu-u, be dzɔ wu be bo bɛ wu be gɛɛŋ be diyɛ. \p \v 7 Le gɛɛŋ bo bikaa bi mfi si bɛtɛɛtu lɛ, kwɛsi biee lɛ, kii yɛ fiee fi bee fi ka bɛ nyumi kɛ. \v 8 Pita bii li wuu laa, “Tee nɛɛ mi, wuni nuuŋ kwa kwikwi wu nɛɛ nyuma bee nɛ kabɛ wɛ lu ni?” Tuu le, “Iiŋ ɛ wu lɛ kwikwi.” \v 9 Pita tuu bii li wuu laa, “Nɛɛ nyuma nɛ ge niŋ nɛ nachɛ le nɛ mɔnchɛ Fiana yi Taa? Yikɛ ɔ woo, nchiiŋ yi bɛniiŋ bɛ bee be gɛɛŋ be diyɛ nyuma yɛɛ fweeŋ kituŋ, be gii be lɛ be too tɛ wɛ be bo bɛ wɛ be gɛɛŋ be diyɛ.” \v 10 Le Pita yɔ lɛ, mfwaa mumkpaŋ Safira biee we lɛ wu-u lii kwi. Le bɛsɔɔŋ baa tuu be lɛ be ŋɛŋ ɛ wu kwi kituŋ, be se too wu be bo bɛ wu be gɛɛŋ be diyɛ li nyumi-i li lichiŋ. \v 11 Kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kichu mɔɔ bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ woo fiee filu chɛŋ ŋge. \s Biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ bɛ bintɛwa bi biee lɛ \p \v 12 Bɔɔŋ bɛ ntoŋ bɛ Jiso fɛ biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ bɛ bintɛwa bi biee lɛ ŋge li bɛniiŋ li linti. Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu tɛ̀ shiiŋ be banchi fɛ kiji ki Salimu ki li yih yi muntofi-i. \v 13 Bɛniiŋ bɛ yee tɛ̀ mendi yɛ ntaashɛ bɛ be kɛ. Se nuuŋ le bɛniiŋ tɛ̀ shiiŋ be piɛti be ŋge. \v 14 Buniŋ bɛ bukɛɛŋ ŋge bɛ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Taa li bɛɛ be tɛɛti li kintutu ki bee. \v 15 Biee bi bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso tɛ̀ feti, tɛ̀ fɛ bɛniiŋ tuuti bɛniiŋ bɛ chigɔ-ɔŋ be gikisi li dzé lichiŋ li bida-aŋ mɔɔ li biga-a le ke Pita kɛtɔɔ, mɔɔ nuuŋ kinjiinjii kee ki we li bee. \v 16 Bintutu bi bɛniiŋ lɛ bilu tɛ dzɛti li bintsii bi li Jɛrosalɛŋ lichiŋ bi bɛɛ bɛ bɛniiŋ bɛ chigɔ-ɔŋ mɔɔ bɛ kɛmi fiana yi tii lɛ bee, be wɔnchi be bɛchu. \s Bɛ tɛ̀ yɛɛti shéŋ bɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o \p \v 17 Kikoo ki bɛte muntofi bɛ kintutu kee ki Bɛsadusii tɛ̀ dza be bɛchi be yɛɛti shéŋ bɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o, \v 18 be tuu be toŋ bɛniiŋ be gɛɛŋ be kɔɔ be, be bɛŋɛ be li yih yi ncha-a. \v 19 Se nuuŋ le, le ni nuuŋ butuu nchindaa wu Taa gwiyɛ bigoo bi yih yi ncha-a buu be. Si tɛ̀ buu be lɛ, tuu tee le, \v 20 “Gɛnɛ yɛŋ li yih yi muntofi-i kibɛɛ, nɛ gɛɛŋ nɛ ni nɛ tiifi fiee fichu li bɛniiŋ li kii ntsɛ wu fwɛŋ wuni.” \v 21 Si be tɛ̀ woo lɛ, be se gɛɛŋ. Le lɛkuuŋ bɛchi ŋ'wofu, be lɛ li yih yi muntofi, be bɛchi be tiifi bɛniiŋ. \p Nɛɛ li mfi wulu, kikoo ki bɛte muntofi-i bɛ bɛniiŋ bee bɛ kintutu, se konchɛ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bɛ sɛki kwɛɛŋ bɛchu le bee be shee, se toŋ bɛniiŋ bɛ nchi-i le be gɛɛŋ li yih yi ncha-a, be bɛ bɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso. \v 22 Be gɛɛŋ be bo fe, be gɔɔŋ be nsiŋ be to lijiŋ be tee le, \v 23 “Tɛ gɛɛŋ baa tɛ bo li yih yi ncha-a, tɛ ŋɛŋ si bigoo nuuŋ ɛ bɛ bɔsɛyi bɛ bɛŋɛ, bɛniiŋ bɛ nchi-i lemi fe be kiichi. Le tɛ ni tɛ gwiyi yih yilu tɛ mɛɛŋ ki ŋɛɛŋ wi lu kɛ.” \v 24 Le kikoo ki bɛniiŋ bɛ nchi bɛ tɛ̀ kiichi yih yi muntofi bɛ bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa, woo lɛ, fi fieeŋgi be, be bɛchi be tɛti maa laa be gii be to fɛŋ bɛ fini fiee le. \v 25 Wi dza lɛ tee li bee le, “Woo yɛŋ, bɛniiŋ bɛ nɛ tuu nɛ fa li yih yi ncha baa, be baa kituŋ li yih yi muntofi be tiifi bɛniiŋ.” \v 26 Le be woo lɛ, kikoo ki bɛniiŋ bɛ nchi-i bee kintutu kee biee be bo be gɛɛŋ be dzɔ be, be bɛ bɛ be. Se nuuŋ le, be tɛ̀ kɛndi yɛ be bu kanu kɛ, kifɛ bɛniiŋ bɛ nchi-i bɛlu tɛ̀ chɛndi le nuuŋ bɛniiŋ tomɛ be bɛ ta. \p \v 27 Le be bɛ bɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso baa, be lɛ bɛ be, be leeki limfwe li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ li. Kikoo ki bɛte muntofi kilu se biiti biee li bee ki tiiti le, \v 28 “Tɛ tuu tɛ gbɛɛŋ tɛ loosɛ le kiiŋ nɛ ni tuu nɛ mɔŋ ntiifɛ wi kii bukooŋ bu wi wuni kɛ. Se nuuŋ le, ŋɛŋ yɛŋ fiee fi nɛ mɔŋ! Nɛ fɛ baa ntiifɛ wunɛ tuu wu saaŋgɛ wu gɛɛŋ Jɛrosalɛŋ kwikwi. Nɛ wɛki le nɛ fɛ le fi doonchɛ le tɛ kii baa fiee fɛ kwe ye.” \v 29 Pita bee kintutu ki bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso tuu le, “Tɛ kɛmi le tɛ ni tɛ wuki nuuŋ li Nyɔ-ɔ, yɛki fɛ tɛ nuuŋ tɛ woo li wi-i. \v 30 Nɛ tɛ̀ ta Jiso li kintaaŋ li kwi. Nyɔ yi bɛte taa bɛsɛŋ buu wu li kwe-e, \v 31 Nyɔ tɛ̀ yɛɛki wu, yi shiiki wu lɛ kibɛnɛ kee ki kigɔŋɛ le ni nuuŋ Te Kikoo mɔɔ Kinsofu, le ke bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ fiiki shéŋ yi bee, yi yi Nyɔ feeki bibifi bi bee. \v 32 Tɛ ŋɛŋ baa biee bini tɛ se tiiti li bɛniiŋ li ki Fiana yi Waaŋ yi Nyɔ nyɛɛ li bɛniiŋ bɛ wuki yi-i, be beenchi yɛ tɛ le bi biɛɛ chɛɛŋ.” \p \v 33 Si bɛniiŋ bɛ tɛ sɛki kwɛɛŋ baa woo n'yɔru wuni ni, sheŋ tɛ̀ yɛɛ be ŋge. Be wɛki le be woyɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso. \v 34 Se nuuŋ le, wumu li kintutu ki bɛniiŋ bɛ tɛ̀ sɛki kwɛɛŋ wu bukooŋ bwee tɛ̀ nuuŋ le Gamaliya, nuuŋ tɛ wi Bɛfarasii mɔɔ wi wu tiifi bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ, wu bɛniiŋ bɛchu tɛ̀ guundi wu ŋge, dza we, tee le be saa be buu bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso lɛkuuŋ. \v 35 Shɛ kweeŋ li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ sɛki kwɛɛŋ baa le, “Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, dzɔɔ yɛŋ mfi bɛ fiee fi nɛ wɛki le nɛ fɛ bɛ bɛniiŋ bani fini. \v 36 Nɛ kimi le tɛ̀ nuuŋ li mfi wumu, wi wumu tɛ̀ dza fɛni bɛ teenyi wu le Teoda, doonchi le ɛ wu wi wu nyɔŋa. Bɛniiŋ se tɛ̀ suuki lɛ wuu jiŋ be nuuŋ si gii nɛɛ. Bɛ tɛ̀ wo wu kintutu kee shaanshɛ, fiee fi tɛ̀ bɛɛ bɛ fi laayɛ li yee li. \v 37 Lɛ jiŋ lɛlu, wumu tuu dza li mfi wu bɛ tɛ̀ fɛɛ bɛniiŋ li bɛ teenyi wu le Judas, ɛ tɛ̀ nuuŋ wi wu Galilii. Tɛ chee tɛ bɛniiŋ ŋge lɛ wu-u jiŋ. Bɛ tɛ̀ wo wu, kintutu kee shaanshɛ. \v 38 Li nsa wuni, ntiifɔɔ beŋ le kiiŋ nɛ ni fɛ fiee bɛ bɛniiŋ bani kɛ. Nɛ chinɛ li dze yi bee. Kifɛ, ɛ nuuŋ le fiee fini fi be bɛɛ bɛ fi, be se tuu be tiifi bɛniiŋ lu ɛ wi wu bɔ wu bɛchi, kɛ fi gii fi la li yee li. \v 39 Se nuuŋ le, ɛ fiee filu nuuŋ mbeechɛ wu Nyɔ-ɔ, kɛ nɛ nuuŋ tɛ̀ naa yaa be kɛ. Ɛ nɛ dzeti yɛ mfi kɛ, fi dza fi nuuŋ le nɛ gwii baa nuuŋ bɛ Nyɔ.” \p \v 40 Si Gamaliya tɛ̀ kweeŋ lɛ, bɛniiŋ bɛ tɛ̀ sɛki kwɛɛŋ baa woo ntifi yee, be kaari be teeŋ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso le be lɛ. Le be lɛ lɛ, be fiaaŋ be, be chiinsɛ le kiiŋ be ni tuu be mɔŋ ntiifɛ wi kii bukooŋ bu Jiso-o kɛ, be se chinɛ li bee be gɛɛŋ. \v 41 Le be bo lu be giiŋgi fibee bɛ kinɛɛtinɛ le be kɔchɛ baa bɛniiŋ bɛ fii buya kii bukooŋ bu Jiso. \v 42 Be gɛɛŋ lɛ, be tuu be tiifi nɛɛ bɛniiŋ jo chichi li yih yi muntofi-i mɔɔ li bɛla, be tiifi ntoŋ wu dzeeŋ wu nuuŋ le Jiso nuuŋ Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ. \c 6 \s Bɛ buu bɛniiŋ bɛ nimɛ-ɛ mfomɛnyaaŋ \p \v 1 Le ni nuuŋ mfi wumu, si kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ tɛ̀ kuu ki giiŋgi limfwe lɛ, Bɛjuu bɛ tɛ̀ yeti jɛ́ yi Grik dza be bɛchi be ŋunyi Bɛjuu bɛ tɛ̀ yeti jɛ́ yi kwɛɛŋ le be gachi baa biee li bukɛɛŋ bɛɛŋku-u jo chichi be tɛ̀ bichɛ lɛ bɛ bee kɛ. \v 2 Se nuuŋ le, bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o bɛ yoofi ntsɔ bɛfɛ baa se konchɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kichu be tee li bee le, “Fi mɛɛŋ ki dzɔɔŋ kɛ le tɛ chinɛ jɛ yi Nyɔ tɛ gɛɛŋ tɛ shee tɛ ni tɛ gachi nuuŋ biee bijɛ kɛ. \v 3 Bɛŋwaanɛŋ, fi dzɔɔŋ le nɛ buu bɛniiŋ mfomɛnyaaŋ li be-eŋ linti, tɛ nyɛ nimɛ chini li tsaŋ yi bee. Ɛ nɛ busi lɔɔ, nɛ bichi nuuŋ bɛniiŋ bɛ kɛmi ntsɛ wu dzeeŋ, bɛ yisɛ bɛ Fiana yi Waaŋ be kɛmi tɛ bufii. \v 4 Tɛ se nyɛ yi yisɛŋ nuuŋ li nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ bɛ nimɛ chi jɛ yi Nyɔ-ɔ.” \v 5 Bɛniiŋ bɛchu woo ntaŋ wulu, wu dzɔɔŋ fɛ bee, be se buu Fitifiŋ wu tɛ̀ nuuŋ wi wu kimbeenchɛ wu tɛ̀ gbɛɛŋ wu yisɛ bɛ Fiana yi Waaŋ. Bamu tɛ̀ nuuŋ Fili bee Prukolu, Nikano bee Timɔŋ, Pamɛna bee Nikola wu tɛ̀ nuuŋ wi wu Antiɔk wu tɛ̀ fiiki bufikisɛ wu to wi wu kimbeenchɛ wu Bɛjuu. \v 6 Be se dzɔ bɛniiŋ bani be leeki limfwe li bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o, be gɛɛ tsaŋ li bee, be lɛkɛ li Nyɔ-ɔ. \v 7 Jɛ yi Nyɔ se saaŋgini yi giiŋgi. Kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Jɛrosalɛŋ se kuu ki giiŋgi limfwe. Bɛte muntofi ŋge se giki shéŋ li Jiso-o. \s Bɛ kayɛ biee li Fitifiŋ \p \v 8 Fitifiŋ tɛ̀ nuuŋ ɛ wu yisɛ bɛ kimbɔnɛ ki Nyɔ-ɔ mɔɔ buŋga, feti biee bi bɛniiŋ tɛti maa bɛ biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ li bɛniiŋ li linti. \v 9 Bɛniiŋ bamu dza be bɛchi bitɛchinɛ bɛ Fitifiŋ. Bɛniiŋ bɛlu tɛ̀ nuuŋ Bɛjuu bɛ tɛ̀ dzɛti Sɛli-iŋ bɛ Alɛkɛsanda mɔɔ Silisha bɛ Eesha. Be tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, yi bɛ teenyi le Bɛmfa bɛ Bo li Bumfa-a. \v 10 Si be tɛ̀ tɛchini lɛ, Fiana yi Waaŋ nyɛ Fitifiŋ bufii wi tɛ̀ nuuŋ lu wu nuuŋ yaa wu li fiee fi tiiti kɛ. \p \v 11 Be se dza be kunyɛ bɛniiŋ bamu lɛjiŋ lɛjiŋ be bɛchi be yɛŋgi le be woo baa Fitifiŋ tiiti jɛ́ yi bifi kii Mɔɔsɛ bee Nyɔ. \v 12 Si be tɛ̀ fɛ lɛ, be se sɛɛsɛ shéŋ yi bɛniiŋ, mɔɔ yi bɛniiŋ bɛ tɛ̀ sɛki kwɛɛŋ, mɔɔ yi bɛniiŋ bɛ tɛ̀ tiifi bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ. Be se biee be lɛ li Fitifiŋ, be dzɔ wu be gɛɛŋ bɛ wu li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ li mɔɔ bɛniiŋ bɛ doonchi bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ. \v 13 Bɛniiŋ baa tuu be bɛ bɛ bɛniiŋ bamu le be leŋ lɛ nsa wu binsɛɛ lɛ lɛjiŋ, be ni be kayi biee li Fitifiŋ, be tiiti le, “Wi wuni ti naa nuuŋ yɛ ntefu jɛ́ fuki yi bifi kii yih yi muntofi yini bɛ bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ nsiŋ kɛ. \v 14 Tɛ woo baa tiiti le Jiso wu Nasarɛ wɛ gii naa kɛsi yih yi muntofi yini, tuu fiiki ntsɛ wu kwɛɛŋ wusɛŋ wu Mɔɔsɛ tɛ̀ nyɛ li bee li wuni.” \v 15 Bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ nuuŋ li yih yi nsa-a yɛ luuŋgi lii li Fitifiŋ, be dza be ŋɛŋ ɛ bushi bwee fiiki bu bosini bu nchindaa wu Nyɔ-ɔ. \c 7 \s Fitifiŋ taaŋ bɛ kimfimɛ kee // li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ li limfwe \p \v 1 Kikoo ki bɛte muntofi-i bii li Fitifiŋ laa, “Biee bi bɛ tiiti bini nuuŋ chɛɛŋ ni?” \v 2 Fitifiŋ tuu le, “Bɛtaa mɔɔ bɛŋwaanɛŋ, yikɛ yɛɛŋ nɛ woo. Nyɔ yi bunɔŋa tɛ̀ busɛ li taa wusɛŋ wu Abrahaŋ fɛ tɛ̀ mɛɛŋ tsiiŋ Misopotemia, se naa dza gɛɛŋ tuu ni tsiiŋ Halaŋ, \v 3 yi tee li wuu le, \q1 ‘Chinɛ kini ko, ɔ bo li kwɛɛŋ wuni-i, \q1 ɔ gɛɛŋ li kwɛɛŋ wu ŋgii ndoonchɛ li wɛ-ɛ.’ \p \v 4 Se nuuŋ le, tɛ̀ dza li nshɛ yi Kaaldia-a, gɛɛŋ tsiiŋ Halaŋ. Si tee tɛ̀ kwi, Nyɔ fɛ se dza bɛ fɛ nɛ tsiiŋ dɛɛni fɛni. \v 5 Le ni nuuŋ fɛni, Nyɔ ti mɛɛŋ ki nyɛ kɛ wu fi kintsii kɛ, se nuuŋ le, yi tɛ̀ kaachɛ wu nuuŋ le yi gii yi nyɛ wu kwɛɛŋ wuni, wu ni wu nuuŋ wee bee kiŋgɔkɛ kee. Nyɔ tɛ̀ kaachi lɛ, Abrahaŋ mɛɛŋ mɔɔ saa kɛ le kɛmɛ ŋwaŋ kɛ. \v 6 Nyɔ se tuu yi tee li wuu le, \q1 ‘Kiŋgɔkɛ ko gii ki ni ki nuuŋ mfoŋ yi kwɛɛŋ wumu, \q1 ki ni ki nindi bumfa le, \q1 bɛ ni bɛ ŋwɛki bɛ ki li biya gii nɛɛ li (400). \q1 \v 7 Ŋgii nlɔŋ ŋgɛ li kwɛɛŋ wulu-u, \q1 kiŋgɔkɛ ko bo le ki bɛ ki ni ki guundi mi lani.’ \p \v 8 Nyɔ tuu yi ji Leh bɛ Abrahaŋ, ndoonchɛ wu Leh wulu tɛ̀ nuuŋ le Abrahaŋ gii ni sɛɛti bɔɔŋ bee dzóo. Le Abrahaŋ biɛ Adzi, le bo jo nyaaŋ sɛɛ wu dzoo. Le Adzi tuu biɛ Yakɔ sɛɛ tɛ wu dzoo. Yakɔ tɛ̀ sɛɛ bɔɔŋ bee bɛ yoofi ntsɔ bɛfɛ baa dzóo bɛ nuuŋ bɛte taa bɛsɛŋ fɛ kini kisɛŋ tɛ̀ bo. \p \v 9 Bɛte taa bɛsɛŋ bɛlu tɛ̀ dza be yɛɛti shéŋ bɛ Jɔsɛ wu ŋwaani wu be, be se kabɛ wu, gɛɛŋ nuuŋ mfwa li kwɛɛŋ wu Iji-ip. Se nuuŋ le, Nyɔ se bichi lɛ wuu, \v 10 yi fii wu li bɛŋgɛ bee li bɛchu. Nyɔ se tuu yi nyɛ wu bufii yi fɛ Fɛrɔ Mfɔŋ wu Ijip kɔŋgisi wu, se gɛɛ wu li njii we-e, tuu nuuŋ wi wu bichi lɛ kini kee le. \p \v 11 Dzeeŋ tɛ̀ dza yi kɔɔ Ijip kwikwi mɔɔ Kana, bɛniiŋ ŋɛŋ ŋgɛ ŋge. Bɛte taa bɛsɛŋ tɛ̀ kɛmi yɛ fiee fijɛ kɛ. \v 12 Le Yakɔ woo le biee bijɛ biɛɛ Ijip, se toŋ bɔɔŋ bee bɛ tɛ̀ nuuŋ bɛte taa bɛsɛŋ, be gɛɛŋ le li kiŋga ki ŋkosi-i. \v 13 Le be gɛɛŋ le li kiŋga kifɛ-ɛ, Jɔsɛ se fɛ bɛŋwaani kɛɛ wu, doonchɛ tɛ be li Fɛrɔ-ɔ. \v 14 Jɔsɛ tuumi ntoŋ li Yakɔ wu tee li le, bee kini kee kichu bɛ Ijip. Kini ki Yakɔ tɛ̀ nuuŋ mfi wulu bɛniiŋ gwii mfomɛnyaaŋ ntsɔ bɛtiinu (75). \v 15 Le Yakɔ woo lɛ, se dzɔ kini kee kichu bɔɔ Ijip. Wu bee bɛte taa bɛsɛŋ se tɛ̀ kwiyɛ le bɛchu. \v 16 Bɛ tɛ̀ too yɛ gooŋ yi be bɛ kaari bɛ bɛ yi lani, bɛ diyɛ be Shɛkeŋ lɛ dziŋ yi Abrahaŋ tɛ̀ go li bɔɔŋ bɛ Hamɔ-ɔ. \p \v 17 Mfi tɛ̀ gii kɔchini wu Nyɔ tɛ̀ nuuŋ le yi gii yi fɛ fiee fi yi tɛ kaachɛ Abrahaŋ lu, bɛniiŋ bɛsɛŋ tɛ̀ yaŋ Ijip ŋge. \v 18 Bɛniiŋ bɛ le tɛ̀ kokɛ mfɔŋ wumu wu tɛ̀ kii yɛ Jɔsɛ kɛ. \v 19 Mfɔŋ wulu bɛchi ŋwɛki bɛ bɛniiŋ bɛsɛŋ lɛ bufii li, kɛndi bɛte taa bɛsɛŋ le be toofɛ bɔɔŋ bɛ bwi lɛkuuŋ be kwiyɛ. \v 20 Li mfi wulu-u bɛ tɛ̀ biɛ Mɔɔsɛ, tɛ̀ gii nuuŋ ŋwaŋ wu dzeeŋ ŋge li Nyɔ-ɔ. Bɛ kɛmɛ wu li yih kii tɛɛ, \v 21 be se dzɔ wu bɛ gɛɛ lɛkuuŋ. Ŋwanɛ Mfɔŋ Fɛrɔ wu kwɛɛŋ se gɛɛŋ bɔɔŋ wu, kii wu si ŋwani. \v 22 Bɛ se tiifi Mɔɔsɛ bufii bu Ijip buchu, tɛ̀ nuuŋ wi wu kii n'yɔru mɔɔ biee bi fɛrɛ bujɔŋ. \p \v 23 Le ni nuuŋ biya mbaanyɛɛ, tɛ̀ dza beechɛ le gii la ŋka lɛ bɛŋwaani bɛ tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ. \v 24 Le ni giiŋgi ŋɛŋ si wi wu Ijip nusini wi wu Isɛlɛɛ wumu. Lɛ fe le tuu nsooŋkibaa, tuu wo wu buwo. \v 25 Beechi le bɛŋwaani gii be kɛɛ le ɛ Nyɔ yi toŋ yɛ wu le bɛ buu be li ŋgɛ-ɛ. Se nuuŋ le, be ti mɛɛŋ ki kɛɛ kɛ. \v 26 Le butuu woo, Mɔɔsɛ bo giiŋgi, mbundɛ li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ bɛfɛ be gwii. Lɛ fe le gatɛ bugwe bulu, bii li bee laa, ‘Bɛŋwaanɛŋ, nɛ baa wi bee ŋwaani, fi ge la fi nɛ tuu gwii li yi yinɛ?’ \v 27 Wi wu tɛ̀ nusini ŋwaani wɛ bachɛ wu bu bachɛ, bii li wuu laa, ‘Ɛ noo wu gɛɛ wɛ le ɔ ni ɔ sɛki bee, ɔ sondini mɔɔ bɛnsa bɛsɛŋ? \v 28 Ɔ wɛki le ɔ wo mi si wi wu Ijip wo ɔ tuu ɔ wo mfo wɛ ni?’ \v 29 Le Mɔɔsɛ woo lɛ, tuu chɛŋ dza li kwɛɛŋ wu Iji-ip, kifi gɛɛŋ nuuŋ li kwɛɛŋ wu Midia, fɛ tɛ̀ biɛ bɔɔŋ bɛ buniŋ fe bɛfɛ. \p \v 30 Le biya mbaanyɛɛ ka, nchindaa wu Nyɔ busɛ li Mɔɔsɛ si wi, wu duti li kiti ki li buka li ŋkumɛ wu Sina-a lichiŋ. \v 31 Le Mɔɔsɛ ŋɛŋ fi yaa wu, kiiŋgi lu lichiŋ le bichɛ bujɔŋ. Le kiiŋgi woo si Taa Nyɔ kweŋ li wuu le, \q1 \v 32 ‘Ɛ mi wu nuuŋ Nyɔ yi bɛte chaa bɛnɛ, \q1 Nyɔ yi Abrahaŋ bɛ yi Adzi mɔɔ yi Yakɔ.’ \p Le Mɔɔsɛ woo lɛ, kaa bɛ chɛnɛ, mɛɛŋ tuu kɛ le mɔŋ mbichɛ kɛ. \v 33 Taa Nyɔ tuu yɔ li wuu le, \q1 ‘Buushɛ bikpɔ bio, kifɛ fɛ ɔ lemi fɛɛ ɛ kintsii ki wuuti. \q1 \v 34 Mi gbɛɛŋɔɔ mi ŋɛŋ si bɛ ŋwɛki bɛ bɛniiŋ beŋ Ijip, \q1 mi ntuu mi ŋwoo si be chendi, \q1 mi se sheeɔ mi mbɛ le mbuu be li ŋgɛ wulu-u. \q1 Yikɛ ɔ woo, ŋgii ntoŋ wɛ Ijip dɛɛni.’ \p \v 35 Mɔɔsɛ wuni nuuŋ wu be tɛ̀ saa be faaŋ wu, be biiti li wuu laa, ‘Ɛ noo wu gɛɛ wɛ le ɔ ni ɔ sɛki bee, ɔ sondini mɔɔ bɛnsa bɛsɛŋ le?’ Ɛ yi yi Nyɔ yi tɛ̀ toŋ le gɛɛŋ ni nuuŋ wi wu sɛki be, se buu be li ŋgɛ-ɛ. Nyɔ tɛ̀ toŋ nuuŋ nchindaa we, bɛ li kiti ki tɛ̀ duti kɛɛ le tee ntoŋ wulu li wuu. \v 36 Mɔɔsɛ se gɛɛŋ Ijip, fɛ biee bi bimfimu wondini bɛ biee bi koofiyi, buu be le. Fɛ bimu fɛ Dzɔɔ yi Nyɔŋa yi Yɛchi, tuu fɛ bimu libuka lɛ be tɛ̀ deŋgi li biya mbaanyɛɛ li. \v 37 Ɛ Mɔɔsɛ wuni wu tɛ̀ tiiti li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ li le, \q1 ‘Nyɔ gii yi buu Ntomfɔŋ we wumu li bɛŋwaana linti, \q1 tuumi li be-eŋ nɛɛ si yi tɛ̀ buu mi.’ \p \v 38 Tɛ̀ nuuŋ nɛɛ Mɔɔsɛ wuni, wu nchindaa wu Nyɔ tɛ̀ yɔ li wuu libuka li ŋkumɛ wu Sina-a, mfi wu kintutu ki bɛniiŋ lɛ ki Isɛlɛɛ tɛ̀ nuuŋ li buka bɛ bɛte taa bɛsɛŋ, Nyɔ nyɛ jɛ́ yi nyɛɛ ntsɛ le laŋɛ li bee. \v 39 Se nuuŋ le, bɛte taa bɛsɛŋ tɛ̀ tuu be faaŋ le be wuki yɛ li wuu kɛ, be baa dzáa yibe li wuu, be tuu be kɔŋgisi le bee be kaari be to Ijip. \v 40 Be tuu be tee li Ɛrɔ-ɔŋ le, ‘Fɛrɛ bee bɛnyɔ bɛ gii be ni be tuuti bee mbaaŋ, kifɛ tɛ kii yɛ fiee fi ka bɛ Mɔɔsɛ wɛ wu tɛ̀ buu bee li kwɛɛŋ wu Iji-ip kɛ.’ \v 41 Be se nachɛ finyɔkinɛ fimu fi bosini ŋwaaŋ naŋ, be fɛ muntofi li fi-i, be se nɛki li fiee fi be nachɛ bɛ tsaŋ yibe. \v 42 Le be fɛ lɛ, Nyɔ se baa dzaa li bee, be se guundi nuuŋ li jobɛ bɛ kwii mɔɔ muntsɔŋ. Fi se fiɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ, Nyɔ tiiti le, \q1 ‘Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, nɛ tɛ̀ sɛɛti nyáŋ li bukaka li biya mbaanyɛɛ li, \q1 nɛ feti muntofi nuuŋ li mi-i ni? \q1 \v 43 Nɛ tɛ̀ deŋgi nɛ tuuti kigɔɔnɛ nuuŋ ki nyɔ yi bɛ teenyi le Molok, \q1 nɛ tuu nɛ tuuti tɛ fintsɔŋ fi bɛ tɛ̀ fɛ le fi ni fi nuuŋ finyɔ yi bukooŋ nuuŋ le Lefaŋ, \q1 ɛ munyɔkinɛ mu nɛ tɛ̀ tɔŋ le nɛ ni nɛ lɛki li mu-u. \q1 Kii fini, ŋgii buu beŋ nɛ gɛɛŋ nɛ ka Babilɔŋ bu karu.’ \p \v 44 Bɛte taa bɛsɛŋ tɛ̀ deŋgi li bukaka be kɛmi kigɔɔnɛ ki tɛ̀ doonchi le Nyɔ yɛ bɛ be, be tɛ̀ fɛ kigɔɔnɛ kilu biki nɛɛ yɛɛŋ si Nyɔ tɛ̀ doonchɛ li Mɔɔsɛ le ki nuuŋ. \v 45 Bɔɔŋ bɛ bɛte taa bɛsɛŋ tɛ̀ fi, be se dza be too be bɛ bɛ ki lani mfi wu bee bɛ Joshwa tɛ̀ lɔchi nshɛ li tɛɛŋ yi tɛ̀ nuuŋ lani, ɛ Nyɔ yi tɛ̀ giiŋgi bee limfwe yi kuŋgi bɛ tɛɛŋ yilu. Kigɔɔnɛ kilu tɛ̀ nuuŋ lani mbɛ Mbochu mfi wu mfɔŋ Daafi tɛ̀ sɛki kwɛɛŋ wuni. \v 46 Se ŋɛŋ le Nyɔ tɛ̀ kɔɔŋgi wu ŋge, se lɛkɛ le Nyɔ beŋ le gwaŋ yi nyɛ li yih yi Nyɔ yi Yakɔ le yi ni yi tsiiŋ lu. \v 47 Fi bɛ fi ka le ɛ Salimu wu tɛ̀ gwaŋ yih yi Nyɔ yilu. \v 48 Se nuuŋ le, Taa Nyɔ yi nuuŋ Kikoo ki Biee Bichu ti tsiiŋ yɛ li yih yi bɛniiŋ gwaŋ kɛ-ɛ. Bɛdɛɛni si ntomfɔŋ wu Nyɔ wumu tɛ̀ saa wu tsɛɛ Nyɔ tiiti le, \q1 \v 49 ‘Liboo nuuŋ kabara wɛŋ, \q1 nshɛ nuuŋ kilaanda ki bikaa bieŋ. \q1 Yih yi wi nuuŋ gwaŋ le yi nuuŋ yɛŋ nuuŋ naa yi nuuŋ niŋ? \q1 Ŋwaani kintsii kimu kɛɛ lu si keeyɛ ki nnuuŋ nnaa nshee fe ni? \q1 \v 50 Ɛ nɛɛ mi wu mfɛ biee bini bichu ni?’” \p \v 51 Fitifiŋ se dza tee le, “Nɛ tɛɛmi baa bikoo ŋge, shéŋ yinɛ bɛ bintooŋ binɛ gbɛɛŋ biɛɛ bi chiinyɛ. Beŋ bɛ bɛ chaa bɛnɛ baa nɛɛ yɛɛŋ. Nɛ fɛŋgi mfi kwi le nɛ wuki yɛ li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li kɛ. \v 52 Ntomfɔŋ wu Nyɔ wumu wɛ lu wu bɛte chaa bɛnɛ ti mɛɛŋ ki beeŋ kɛ bikaa lɛ wuu jiŋ ni? Be tɛ̀ woyɛ bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛ tɛ̀ tiiti le Wi wu nimɛ wu Nyɔ wu Tsaaŋ gii bɛ. Le bɛ, nɛ kabɛ wu, nɛ tuu nɛ wo wu. \v 53 Se nuuŋ nɛɛ beŋ bɛ Nyɔ tɛ̀ toŋ bɛnchindaa bee le be nyɛ bɛnchi bee li be-eŋ, nɛ se faaŋ mbiewu be.” \s Bɛ tomɛ Fitifiŋ bɛ ta \p \v 54 Le bɛniiŋ bɛ tɛ̀ sɛki kwɛɛŋ woo fiee fi Fitifiŋ tɛ̀ kweeŋ, shéŋ tɔŋ be bu tɔnyɛ, be ji ŋgesi kii wu. \v 55 Fitifiŋ yisɛ bɛ Fiana yi Waaŋ, bɛchi bichi fiee nuuŋ liwe, dza ŋɛŋ kiŋ'wofu ki nuuŋ ki Nyɔ-ɔ, ŋɛŋ tɛ si Jiso lemi lɛ kibɛnɛ ki kigɔŋɛ ki Nyɔ-ɔ. \v 56 Fitifiŋ wulu dza tee le, “Bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ, mi ŋɛŋgɔɔ si kiboo gwiyɛ, se Ŋwanɛwi lemi lɛ kibɛnɛ ki kigɔŋɛ ki Nyɔ-ɔ.” \v 57 Le be woo fiee filu, be jinyɛɛ bintooŋ bɛ tsaŋ, be wɛndi lɛwe ŋge, be biee be dza be bɛchu wooo be we li wu-u, \v 58 be chee wu be bo bɛ wu lɛkuuŋ li kitoŋ kilu-u, be gɛɛŋ be tomi wu bɛ ta. Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ lemi lɛ nsaa wulu lɛjiŋ buushɛ ndú yi bee, be nyɛ li sɔɔnɛ wi wumu wu bɛ tɛ̀ teenyi le Sɔɔ be se tomi. \v 59 Si be tɛ̀ tomi Fitifiŋ lɛ, lɛki li Nyɔ-ɔ, tiiti le, “Taa Jiso, fi fiana yɛŋ.” \v 60 Se tuu toŋ núŋ fɛkwiiŋ, dzɛŋgi lɛwe ŋge le, “Taa, kiiŋ ɔ ni kimi lɛ bibifi bi bɛniiŋ bani feti kɛ!” Le tee lɛ, biee kwi. \fig Bɛ tomɛ Fitifiŋ bɛ ta|alt="Stephen stoned to death" src="cn01923C.tif" size="col" loc="58-60" copy="David C. Cook" ref="7:60"\fig* \c 8 \nb \v 1 Si bɛ tɛ̀ wo Fitifiŋ lɛ, Sɔɔ fɛfi. \s Sɔɔ nyɛ ŋgɛ li kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ \p Nɛɛ booyaa, be bɛchi be nyɛɛ ŋgɛ wu tɛɛmi li kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Jɛrosalɛŋ Ki se saaŋgɛ kichu ki bo le, ki gɛɛŋ bimbe bi Judiya mɔɔ Samaaria, tɛ̀ shɛ nɛɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o kwaa. \v 2 Buniŋ bamu bɛ tɛ̀ bɔsɛyi be gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ, be bɛ be dzɔ gwini chi Fitifiŋ be diyɛ, be de wu ŋge. \v 3 Sɔɔ tɛ̀ giiŋgi nɛɛ fiee limfwe bɛ bifisɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, lɛyi li yíh, li yíh keeti be, buniŋ mɔɔ bukɛɛŋ tumisi be li yih yi ncha-a. \s Fili tifi jɛ yi Nyɔ Samaaria \p \v 4 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ saaŋgɛ baa tuu be giiŋgi li bintsii bichu be tiiti jɛ yi Nyɔ. \v 5 Fili bɔɔ fiee gɛɛŋ lɛ kitoŋ ki Samaaria, se tiifi ntoŋ wu kii Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ le. \v 6 Bɛniiŋ ŋge tɛ̀ woo, be tuu be ŋɛŋ biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ bi yi tɛ̀ feti, be se nyɛ bintooŋ li wuu ŋge. \v 7 Fiana yi bifi tɛ̀ buti li bɛniiŋ li, yi wɛndi lɛwe ŋge, bɛniiŋ ŋge bɛ tɛ̀ nuuŋ ɛ ŋgwɛ kɔɔ be mɔɔ biŋkɛrɛ tɛɛmi tɛ. \v 8 Se nuuŋ le, kinɛɛtinɛ ki nɔŋa tɛ̀ nuuŋ li kitoŋ kilu-u. \p \v 9 Wi wumu tɛ̀ nuuŋ li kitoŋ kilu-u bukooŋ bwee nuuŋ le Simu, ɛ tɛ̀ saa doonchi mfiŋ yee lindɛɛri bɛniiŋ bɛ Samaaria bɛchu se ŋiŋgi bimfimu wondini be. Tɛ̀ tuu kweŋgi tɛ le ɛ wu wi wu nyɔŋa wumu. \v 10 Bɛniiŋ bɛchu bɛ li kitoŋ kilu mbɛɛchɛ li bɛntɛŋ bɛntɛŋ mbochu li bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa, nyɛ bintooŋ li wuu be tiiti le, “Wi wuni nuuŋ buŋga bu Nyɔ bu bɛ teenyi le Buŋga bu Nɔŋa.” \v 11 Be tɛ̀ nyɛɛ bintooŋ li wuu lɛ, kifɛ tɛ̀ shiiŋ doonchi mfiŋ yee mɛɛŋ lindɛɛri bɛniiŋ ŋiŋgi bimfimu se wondini be. \v 12 Se nuuŋ le, le Fili bɛ ni tiiti ntoŋ wu dzeeŋ wu kii bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ mɔɔ kii bukooŋ bu Jiso Krai lɛ, bukɛɛŋ bɛ buniŋ beŋ ntoŋ wulu se lii be li dzɔɔ. \v 13 Simu wɛ kibɛɛ beŋ tɛ bɛ lii wu li dzɔɔ. Se ba nuuŋ li Fili lichiŋ ŋiŋgi biee bi koofiyi bi nɔŋa bi nɔŋa bɛ biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ bi yi tɛ̀ feti, kimfimɛ wondini wu. \p \v 14 Le bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso tuu be woo Jɛrosalɛŋ le bɛniiŋ bɛ Samaaria fi baa jɛ yi Nyɔ kituŋ, be se toŋ Pita bee Jɔɔŋ le. \v 15 Le be gɛɛŋ be bo fe, be lɛkɛ li Nyɔ-ɔ kii bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛlu le be kɛmɛ Fiana yi Waaŋ, \v 16 kifɛ Fiana yi Waaŋ tɛ̀ mɛɛŋ saa ki bɛ kɛ li wube wumu kɛ. Bɛ tɛ̀ lii be nuuŋ bɛ dzɔɔ kwaa li bukooŋ bu Taa Jiso-o. \v 17 Pita bee Jɔɔŋ lɛkɛ li Nyɔ-ɔ, be gɛɛ tsaŋ li bee, be se kɛmɛ Fiana yi Waaŋ. \v 18 Le Simu tuu ŋɛŋ si bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso giki tsaŋ li bɛniiŋ li Fiana yi Waaŋ se bɛɛ li bee, se bɛchi nyɛɛ kwa li Pita bee Jɔɔŋ li, \v 19 tiiti le, “Nyɛ yɛɛŋ mi fɛ buŋga buni tɛ, le ke mɔɔ nuuŋ noo wu mi ŋgɛɛ tɛ tsaŋ yɛŋ li wuu le, mwɛ kɛmɛ tɛ Fiana yi Waaŋ.” \v 20 Pita se tuu li wuu le, “Nɛɛ kwaa wa wulu la bula. Ɔ geeŋ ɔ se beechi le nuuŋ bɛ go nya yi nuuŋ yi Nyɔ bɛ kwa? \v 21 Ɔ kɛmi yɛ mɔɔ le ɔ ni ɔ deŋgi lɛ nimɛ chini-i lɛnti kɛ, kifɛ shéŋ ya wuuti yɛ bɛ Nyɔ kɛ. \v 22 Fiiki shéŋ ya li fiee fi bifi fi ɔ wɛki le ɔ fɛ fini, ɔ lɛkɛ li Nyɔ-ɔ laa nuuŋ nɛɛ tɛ Taa Nyɔ feeki bɛmbeechɛ bɛ bifi bɛ ɔ kɛmi li shéŋ ya bani le. \v 23 Ŋiŋgɔɔ le ɔ yisɔɔ kituŋ bɛ ki nyɛrisɛ lii, ɔ to mfwa wu bibifi.” \v 24 Simu se lɛkɛ Pita bee Jɔɔŋ le, “Mintemii, lɛkɛ yɛŋ li Taa Nyɔ le kiiŋ fiee fimu lɛ biee bi nɛ tiiti bini lɛnti ka bɛ mi kɛ.” \p \v 25 Le Pita bee Jɔɔŋ tuu be mɛɛshi ntiifɛ jɛ yi Nyɔ, be tee biee bi be kii, kii Jiso, be se dza be tuu lijiŋ Jɛrosalɛŋ si be tɛ̀ tuu lijiŋ lɛ, be kɛti li bitoŋ bi Samaaria ŋge, be tiifi ntoŋ wu dzeeŋ wu Nyɔ le. \s Fili tɛ̀ lii wi wu Itoopia li dzɔɔ \p \v 26 Nchindaa wu Taa dza tee li Fili le, “Dzatsɛ ɔ bɔɔ dze kwiiŋkwiiŋ, ɔ gɛɛŋ lɛ dze yi dzɛti Jɛrosalɛŋ yi kɛti libuka yi giiŋgi Gasa-a.” \v 27 Fili se dza mbɔwu. Wi wu nyɔŋa wumu wu Itoopia tɛ̀ nuuŋ lɛ dze yilu. Tɛ̀ nuuŋ wi wu bɛ tɛ̀ chɔɔchɛ, tɛ̀ gii nuuŋ wi wu tɛ̀ bichi fɛ bulofu bu Yaa wu Kanda wu tɛ̀ sɛki kwɛɛŋ wu Itoopia. Wi wulu tɛ̀ dza Jɛrosalɛŋ fɛ tɛ̀ gɛɛŋ le lɛkɛ li Nyɔ-ɔ, \v 28 tɛ̀ tuu lijiŋ li kwɛɛŋ wee li lɛ kikpɔtɔ kimu ki nyáŋ chiiti, ɛ tɛ̀ shee le, teenyi fiee lɛ Kiŋwaati ki Ɛsaya wu ntomfɔŋ wu Nyɔ tɛ̀ tsɛɛ. \fig Fili bɛ wi wu nyɔŋa lɛ kikpɔtɔ-ɔ|alt="Philip in the chariot with the Ethopian eunuch" src="lb00331c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="8:28"\fig* \v 29 Fiana yi Waaŋ tee li Fili le, “Kiiŋgi ɔ gɛɛŋ li kikpɔtɔ kɛɛ lichiŋ.” \v 30 Fili letɛ gɛɛŋ li ki-i lichiŋ, woo si wi wulu teenyi lɛ Kiŋwaati ki Ɛsaya. Bii li wuu laa, “Ɔ teenyi ni ɔ wuki fiee fi ki tiiti ni?” \v 31 Tuu le, “Ŋgii ŋgeeŋ nse ŋwoo fuki fɛ wi tuu wu naanyɛ li mi-i nsiŋ?” Se tee le Fili miri shee bee wu lɛ kikpɔtɔ. \v 32 Kintsii ki tɛ̀ teenyi lɛ Kiŋwaati kilu tɛ̀ tiiti le, \q1 “Tɛ̀ nuuŋ si nshɔɔŋ yi bɛ giiŋgi le bɛ sɛɛ, \q1 tuu nuuŋ nɛɛ si ŋwanɛ nshɔɔŋ ti nuuŋ fɛ bɛ keendi dzúŋ yee, tɛ de kɛ. \q1 Tɛ̀ nuuŋ nshiiŋ. \q1 \v 33 Bɛ tɛ̀ nyɛ wu buya, bɛ faaŋ le bɛ sɛki yɛ nsa we tsaaŋ kɛ. \q1 Ɛ noo wu gii se naa tee kii kini kee, \q1 fɛ bɛ tɛ̀ sondɛ ntsɛ we laaŋkwiiŋ.” \p \v 34 Wi wu nyɔŋa wulu se sooŋ bɔ li Fili le, “Mintemi-i, tee nɛɛ mi, ntomfɔŋ wu Nyɔ wuni tiiti nuuŋ kii noo? Tiiti nuuŋ kii yi yee mɔɔ kii wi wumu le?” \v 35 Fili se bɛchi nɛɛ fɛ kintsii ki Kiŋwaati kilu-u, naanyi ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Jiso li wuu. \p \v 36 Bee wu se giiŋgi lɛ dze, be gɛɛŋ be bo fɛ kintsii kimu ki dzɔɔ tɛ̀ nuuŋ fe. Wi wu nyɔŋa wulu tee le, “Bichɛ ɔ ŋɛŋ, dzɔɔ yɛ fɛni, ɛ la fi nuuŋ fi tuu fi loosɛ le ɔ lii kɛ mi li dzɔɔ kɛ?” [ \v 37 Fili tuu li wuu le, “Ɔ beŋ li Jiso Krai li bɛ shéŋ ya chi, nse nlii wɛ li dzɔɔ.” Tuu le, “Mi mbeŋɔ le Jiso Krai nuuŋ Ŋwanɛ Nyɔ.”] \f + \fr 8:37 \fr*\ft Biŋwaati bi fichi bimu kɛmi kintsii kini li bikaa bi gwini chini litɛ.\ft*\f* \p \v 38 Wi wu nyɔŋa wulu tuu tee le be geri kikpɔtɔ kilu. Bee Fili se shee, be lɛ be gɛɛŋ li dzɔɔ, Fili lii wu lidzɔɔ. \v 39 Le be bo lidzɔɔ lɔɔ, Fiana yi Taa chofi Fili fe, wi wu nyɔŋa wɛ ti mɛɛŋ wu ki ŋɛŋ kɛ, bɛdɛɛni ba giiŋgi fiee bɛ kinɛɛtinɛ. \v 40 Fili se taa busɛ nuuŋ Asoto, se giiŋgi kɛti li bitoŋ bichu fenjisi ntoŋ wu dzeeŋ wu Nyɔ nsiiŋ gɛɛŋ bo li kitoŋ ki Kasaria. \c 9 \s Sɔɔ fiiki gɛɛ shéŋ li Jiso-o \p \v 1 Tɛ nuuŋ li mfi wɛɛ, Sɔɔ mɛɛŋ giiŋgi limfwe bɛ nduŋu, chɛnisi bɛniiŋ bɛ kintutu bɛ Taa lɛ le gii ni woyi be. Se dza gɛɛŋ fɛ kikoo ki bɛte muntofi-i, \v 2 le bii biŋwaati le gɛɛŋ bɛ bi li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yi Damako, bi doonchi le ɛ wu ŋɛŋ bɛniiŋ bɛ biki Dze yi Taa le, mɔɔ nuuŋ bukɛɛŋ, mɔɔ nuuŋ buniŋ, kɔɔ be kaŋ, bɛ bɛ be Jɛrosalɛŋ. \p \v 3 Nyɛ wu, Sɔɔ se dza ŋgɛnu Damako, le ni nuuŋ tsɛkɛ li mbochu li kitoŋ kilu-u, kiŋ'wofu kimu taa ki dza ki lɛbi liboo, ki shee li wuu bwiŋ. \v 4 We fɛkwiiŋ, woo si jɛ kweŋgi li wuu le, “Sɔɔ, Sɔɔ, ɔ biindi bikaa lɛ mi-i jiŋ kii la?” \p \v 5 Se bii laa, “Taa, ɛ wɛ noo?” Jɛ yilu tuu le, “Ɛ mi Jiso, wuɔ biindi bikaa lɛ wuu jiŋ wulu. \v 6 Dɛɛni yani, dza we, ɔ lɛ li kito-oŋ, bɛ gii bɛ tee wɛ fiee fi ɔ kɛmi le ɔ fɛ.” \v 7 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ deŋgi bɛ Sɔɔ baa leŋ fe, be ŋgɛsi si be tɛ̀ wuki jɛ yilu be tɛ̀ ŋɛŋ wi kɛ lɛ. \p \v 8 Sɔɔ dza fɛkwiiŋ, le ni wɛki le gwiyɛ lii, mɛɛŋ tuu kɛ le ŋɛŋ biee kɛ. Be kɛmɛ wu li kibɛnɛ-ɛ, be tsɛtsi wu be giiŋgi bɛ wu Damako. \v 9 Gɛɛŋ nuuŋ fe jo taa ŋɛnu biee nsiŋ. Tɛ̀ nuuŋ lɛ, jiiyɛ fiee kɛ, wundi yɛ fiee kɛ. \p \v 10 Wi wu kimbeenchɛ wumu tɛ̀ nuuŋ Damako wulu bukooŋ le Ananiya. Taa Jiso dza tee li wuu lɛ fiee fimu si kifiee lɛ le, “Ananiya.” Beŋ le, “Taa, wuŋ mi fɛni.” \p \v 11 Taa tee li wuu le, “Dzatsɛ, ɔ ni ɔ giiŋgi lɛ dze yi bɛ teenyi le Tsaaŋ li, ke ɔ bo fɛ yih yi Judas, ɔ bii wi wumu wu Taasu wu bɛ teenyi le Sɔɔ. Yikɛ ɔ woo, wɛ fe lɛki li Nyɔ-ɔ, \v 12 bee ŋɛŋ wi lɛ fiee fimu si kifiee wu bɛ teenyi le Ananiya, ɛ wu bɛ wu gɛɛ tsaŋ li wuu bwiŋ, le kaari ni ŋiŋgi biee.” \p \v 13 Se nuuŋ le, Ananiya tee le, “Taa, mi ŋ'woɔ li bɛniiŋ li ŋge kii wi wuni si fetɔɔ biee bibifi li bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ Jɛrosalɛŋ. \v 14 Bɛɛɔ ni nuuŋ ɛ wu fi buŋga li bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa, le bɛ kɔɔyɛ bɛniiŋ bɛchu fɛni bɛ lɛki li Nyɔ-ɔ be teenyi bukooŋ bwo.” \p \v 15 Taa tuu li wuu le, “Gɛnɛ lɛ! Mi ntsaaɔ wi wulu kituŋ li wi wɛŋ wu nimɛ-ɛ, le ni tiifi bukooŋ bweŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bɛ bɛmfɔŋ bɛ bee, mɔɔ li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ. \v 16 Mi kibɛɛ ŋgii ndoonchɛ wu si kɛmi le ŋɛŋ ŋgɛ kii bukooŋ bweŋ.” \p \v 17 Ananiya se gɛɛŋ, lɛ li yih yilu-u, gɛɛ tsaŋ yee li Sɔɔ li, tee le, “Sɔɔ ŋwaanɛŋ, ɛ Taa Jiso wu toŋ mi. Ɛ Jiso wu ɔ tuu ɔ ŋɛŋ lɛ dze mfi wu ɔ tuu bɛɛ fɛni wɛ. Wu toŋɔ mi le mbɛ mfɛ ɔ kaari ɔ ni ɔ ŋiŋgi biee, Fiana yi Waaŋ se bɛ yi yisɛ li wɛ-ɛ.” \v 18 Nɛɛ si tɛ̀ kweŋgi lɛ, fiee fimu fi nuuŋ si bifabu lɛ dza bi bo Sɔɔ lɛ lii bi weyɛ fɛkwiiŋ, se bɛchi ŋiŋgi biee. Dza we, bɛ se lii wu li dzɔɔ. \v 19 Le dza ji biee, buŋga kaari bu to wu li bwiŋ. \s Sɔɔ tee ntoŋ wu Jiso Damako \p Sɔɔ tsi Damako bɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ jo niiŋ, \v 20 bɛchi mfwa mumkpaŋ deŋgi li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, tiiti le, “Jiso nuuŋ ŋwanɛ Nyɔ.” \v 21 Bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ wuki mɛŋɛ laa, “Wi wuni nuuŋ nɛɛ wi wu tuu deŋgi bifisi bɛniiŋ bɛ lɛki li Nyɔ-ɔ be teenyi bukooŋ buni Jɛrosalɛŋ ni? Mɔɔ wu bɛɛɔ fɛni ni nuuŋ le kɔɔ bɛ nuuŋ fɛni, kaari gɛɛŋ bɛ be, nyɛ li tsaŋ yi bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa nɛɛ ni?” \p \v 22 Sɔɔ tuu nɛɛ tiiti fiee kii Jiso giiŋgi nuuŋ limfwe, doonchi le Jiso nuuŋ Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ. Bɛjuu bɛ tɛ̀ nuuŋ Damako waaŋ fiee fi be nuuŋ be tuu li wuu nsiŋ. \p \v 23 Le jo ka ŋge, Bɛjuu bɛlu shee, be cho ntaŋ le be wo Sɔɔ. \v 24 Be se shiiŋ, be tɛŋgi wu fɛ fweeŋ wu mbaŋ wu Damako-o, le ke kɛti lɔɔ, mɔɔ nuuŋ butuu mɔɔ nuuŋ fɛnshaaŋ, be wo wu. Se nuuŋ le, Sɔɔ kɛɛ ntaŋ wube. \v 25 Bɛniiŋ bee bɛ kintutu dza be dzɔ wu butuu, be gɛɛ wu lɛ ŋkaa li, be buu wu fɛ fwii wu mbaŋ, be shiiki wu fɛkwiiŋ nuuŋ lɛkuuŋ.\fig Be buu Pɔɔ fɛ fwii mbaŋ|alt="Paul lowered in a basket over the wall" src="lb00333c.tif" size="span" copy="Louise Bass" ref="9:25"\fig* \s Sɔɔ gɛɛŋ Jɛrosalɛŋ \p \v 26 Le Sɔɔ to lijiŋ Jɛrosalɛŋ, tɛ̀ wɛki le taa li kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, be se chɛndi wu bu chɛnu, kifɛ be tɛ̀ beenchi yɛ le gbɛŋgi nuuŋ wi wu be wu kintutu kɛ. \v 27 Se nuuŋ le, Banaba tɛ̀ dzɔ wu, bee wu gɛɛŋ fɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o. Se tee be si Sɔɔ tɛ̀ ŋɛŋ Taa lɛ dze Taa yɔ li wuu, se tuu tee tɛ be si tɛ̀ tiiti kii Jiso Damako nchɛnu nsiŋ. \v 28 Se nuuŋ le, Sɔɔ tuu nuuŋ le deŋgi bee be li bintsii bichu bi Jɛrosalɛŋ tiiti kii Jiso, nchɛnu nsiŋ. \v 29 Tɛ̀ tiiti tɛ li Bɛjuu bɛ tɛ yeti jɛ́ yi Grik, tɛchini biee bee be, be se dza be wɛki le be wo wu. \v 30 Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kɛɛ le bɛ wɛki baa le bɛ wo wu, be se dzɔ wu be bɔɔ bɛ wu li kitoŋ ki Kasaria, be tuumi wu gɛɛŋ Taasu. \p \v 31 Li mfi wulu, kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ fufɛ li ŋgɛ-ɛ bimbe bi kwɛɛŋ lɛ bi Judiya bɛ Galilii mɔɔ Samaaria. Fiana yi Waaŋ se fɛ le kintutu kilu tɛmi, ki tuu ki tɛɛti li kintutu ki kuu. Ki se tsiiŋ, ki guundi nuuŋ Taa. \s Pita gɛɛŋ li kitoŋ ki Lida-a mɔɔ ki Jopa \p \v 32 Pita tɛ̀ deŋgi giiŋgi lɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ li bintsii bichu, dɛndɛ gɛɛŋ bo fɛ bɛ nuuŋ Lida-a. \v 33 Si tɛ̀ nuuŋ fe lɛ, ŋɛŋ wumu ɛ ŋgwɛ tɛ kɔɔ wu, bukooŋ bwee nuuŋ le Eenia, ɛ wu ŋgeeŋ wu tsi fɛntaa biya nyaaŋ. \v 34 Si Pita tɛ̀ ŋɛŋ wu lɛ, tee li wuu le, “Eenia, Jiso Krai wɔnchɔɔ wɛ kituŋ. Dza we ɔ nachɛ kintaa ko.” Mfwa mumkpaŋ Eenia dza we. \v 35 Bɛniiŋ bɛ Lida mɔɔ bɛ li kinɛɛŋ ki Shalɔ-ɔŋ bɛchu ŋɛŋ si wi wulu tɛmi kituŋ, be gɛɛ shéŋ li Taa Jiso-o. \p \v 36 Fi tɛ̀ nuuŋ ɛ kwɛɛŋ wumu nuuŋ li kitoŋ ki Jopa, ɛ tɛ̀ nuuŋ wi wu kimbeenchɛ-ɛ, bukooŋ bwee nuuŋ le Tabita, bukooŋ buni nuuŋ lɛ jɛ́ yi Grik le Dooka.\f + \fr 9:36 \fr*\ft Bukooŋ bu Tabita bɛ bu Dooka nuuŋ lɛ jɛ́ yi Grik, nuuŋ nyaŋ yi bɛ teenyi le fikonu.\ft*\f* Tɛ̀ shiiŋ feti biee bi dzeeŋ mfi kwi, fii bɛniiŋ bɛ kifoo lɛ. \v 37 Le ni nuuŋ li jo yɛɛ, kwɛɛŋ wulu we chigɔŋ, kwi. Bɛ tsootsɛ gwini chee, bɛ miri bɛ gɛɛ wu lɛ lo-oŋ wu yih wu lɛwe. \v 38 Si Jopa tɛ̀ nuuŋ li Lida-a lichiŋ lɛ, kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ dza ki woo le Pita wɛ Lida, ki se toŋ buniŋ bɛfɛ lɛ wuu. Be gɛɛŋ be lɛkɛ wu le, Mintemii, le bɛ li bikaa li liwe. \p \v 39 Pita se dza bee be giiŋgi. Le gɛɛŋ bo fe, be dzɔ wu be miri bɛ wu lɛ lo-oŋ wu yih wu lɛwe wɛɛ. Ɛ bukɛɛŋ bɛɛŋku-u bɛ fe bɛchu kɛnɛ wu be tasɛ be dii, be yiŋgisi wu ndú yi Dooka tɛ̀ feti mfi wu tɛ̀ mɛɛŋ we. \v 40 Pita buu be bɛchu lɛkuuŋ, toŋ núŋ fɛkwiiŋ lɛki li Nyɔ-ɔ, dza fiiki yi tee li gwini chilu-u le, “Tabita dza we.” Se biee gwiyɛ lii, bichɛ ŋɛŋ Pita, se dza shee we. \v 41 Pita kɛmɛ wu li kibɛnɛ-ɛ, leŋ we. Pita kaari teeŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛ bukɛɛŋ bɛɛŋku-u baa, doonchɛ wu li bee, ɛ wu kaari wu yiŋ. \v 42 Ntoŋ wulu se saaŋgɛ wu gɛɛŋ Jopa kwikwi. Bɛniiŋ ŋge se gɛɛ shéŋ li Taa li. \v 43 Pita tɛ̀ tsi Jopa li jo ŋgee li, tsiiŋ bee wumu wu tɛ̀ nachi dzí bukooŋ bwee nuuŋ le Simu. \c 10 \s Fiee fimu si kifiee bɛ lɛ Kɔniyu-u \p \v 1 Wi wumu tɛ̀ nuuŋ li kitoŋ ki Kasaria bɛ teenyi wu le Kɔniyu, tɛ̀ nuuŋ kikoo ki kintutu kimu ki bɛniiŋ bɛ nchi-i bɛ Lo-om, ki bɛ tɛ̀ teenyi le ki Itali. \v 2 Wu, bee kini kee kichu tɛ bɔsɛyi be gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ. Tɛ̀ gii guundi tuu lɛki li Nyɔ-ɔ mfi kwi, nyɛɛ nya ŋge li Bɛjuu li bɛ bɛniiŋ bɛ kifoo lɛ. \v 3 Le ni nuuŋ jobɛ chimu nɛɛ si jobɛ bikaa bitɛɛtu lɛ fɛnshaaŋ li, fiee fimu si kifiee dza fi bɛ lɛ wuu gbɛɛŋ ŋɛŋ nchindaa wu Nyɔ lɛ fiee filu. Nchindaa wulu bɛ lɛ teeŋ wu le, “Kɔniyu.” \v 4 Kɔniyu chɛŋ toŋ lii li wu, bii le, “Te, kikoo ɛ la?” Nchindaa wulu tuu le, “Nyɔ kɔɔyɛ yi woo nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ wa, yi se tuu yi ŋɛŋ tɛ nya yɔɔ nyɛɛ li bɛniiŋ bɛ kifoo lɛ, yi se kimi wɛ. \v 5 Dɛɛni, tomɛ bɛniiŋ Jopa be gɛɛŋ be teeŋ wi wumu wu bukooŋ bwee nuuŋ le Simu, bumu se nuuŋ le Pita. \v 6 Wu bɛɛɔ tsiiŋ bee Simu wumu wu ti nachi dzí wu la we nuuŋ li dzɔɔ yi nyɔŋa-a lichiŋ.” \v 7 Le nchindaa wu Nyɔ wulu yɔ lɛ dza. Kɔniyu shɛ teeŋ bɛniiŋ bee bɛ nimɛ-ɛ bɛfɛ, teeŋ tɛ wi nchi wumu wu tɛ̀ kiichi wu, tɛ̀ nuuŋ wi wu tɛ̀ bɔsɛyi wu gɛɛ tɛ shéŋ yee li Nyɔ-ɔ. \v 8 Be bɛ, tee be fiee fichu fi bee fi ka, se toŋ be Jopa. \s Nyɔ doonchɛ fiee fi koofiyi li Pita-a \p \v 9 Le butuu woo, nɛɛ si fɛnshaaŋ kintikinti, si be tɛ̀ fɛɛshi li kitoŋ kilu lɛ, Pita dza miri lɛ yi lɛwe le lɛkɛ li Nyɔ-ɔ. \v 10 Dzeeŋ dza yi bɛchi yi wuu wu, wɛki le ji biee, ɛ bɛ tɛ̀ mɛɛŋ bɛ deeki biee bijɛ. Fiee fimu si kifiee dza fi bɛ lɛ wuu. \v 11 Ŋɛŋ lɛ fiee filu ɛ kiboo gwiyɛ, fiee fimu shiiti liwe fi nuuŋ si ndu yi nyɔŋa ɛ bɛ kɛmɛ li yooŋ naa li. \v 12 Li ndu yilu, nyáŋ chichi nuuŋ lu, nyáŋ yi deŋgi, mɔɔ yi kɛɛndi bɛ muniiŋ mu jiindi li we. \v 13 Jɛ dza yi tee li wuu le, “Pita, dzatsɛ we ɔ sɛɛyɛ ɔ ji.” \v 14 Pita tuu le, “Taa, nuuŋ ntɛ mɔŋ kɛ, kifɛ nti mɛɛŋɔ saa ki nji kɛ fiee fi lɔɔlɔɔ, kɛ fi wuuti yɛ kɛ.” \v 15 Jɛ yilu tuu yi yɔ li wuu le, “Kiiŋ ɔ ni nyaami fiee fi Nyɔ fɛ fi wuuti kɛ.” \v 16 Fi ka lɛ kiŋga kitɛɛtɛ, bɛ kaari bɛ chee fi liboo. \p \v 17 Fiee fi tɛ̀ bɛ si kifiee fiɛɛ fuumi Pita se mɛŋɛ laa fi doonchi nuuŋ la le. Nɛɛ li mfi wulu bɛniiŋ bɛ Kɔniyu tɛ̀ toŋ baa bɛ be biiti fɛ la wu Simu wu nachɛ dzi wɛ nuuŋ, be lemi fɛ fweeŋ wu mbaŋ wɛ-ɛ, \v 18 be teenyi, be biiti laa, “Mfondɛ wumu wɛ fɛni bukooŋ le Simu Pita ni?” \v 19 Si Pita tɛ̀ mɛɛŋ beechi kii fiee fi tɛ̀ bɛ lɛ wu filu, Fiana yi Waaŋ dza yi tee li wuu le, “Bichɛ ɔ ŋɛŋ, bɛniiŋ bɛtɛɛtu wɛki baa wɛ. \v 20 Dzatsɛ we ɔ shee nɛɛ be nɛ ni nɛ giiŋgi kikaa mumkpaŋ. Kiiŋ ɔ ni laaŋ kɛ, ɛ mi wu toŋ be.” \v 21 Se nuuŋ le Pita tɛ̀ dza shee, tee li bɛniiŋ bɛlu le, “Ɛ mi wu nɛ wɛki. Nɛ bɛ le la?” \v 22 Be tuu le, “Kɔniyu wu nuuŋ kikoo ki kintutu kimu ki bɛniiŋ bɛ nchi-i bɛ Lom toŋɔ bee. Nuuŋ wi wu tsaaŋ, chɛndi Nyɔ, Bɛjuu bɛchu se piɛti wu. Nchindaa wu Nyɔ wumu wu wuuti tuu tee li wuu le tuumi ntoŋ le ɔ bɛ li wuu yi, le woo fiee fi ɔ gii ɔ tee wu.” \v 23 Le be tuu lɛ, Pita se tee le be lɛ bee be tsi. \s Pita gɛɛŋ fintoŋ fi Nyɔ-ɔ li Kɔniyu yih \p Le butuu woo, dza bee be giiŋgi. Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bamu bɛ Jopa biee wu. \v 24 Be dɛndɛ siiŋ be tsi dze, le bu woo be fɛsi Kasaria. Kɔniyu bee bɛniiŋ bee bɛ kini mɔɔ nsáŋ yee yi shéŋ yi tɛ̀ teeŋ tɛ̀ tɛŋgi be. \v 25 Le Pita ni lii giiŋgi li yi, bee Kɔniyu bikɛ. Kɔniyu we wu lii bundi wu. \v 26 Se nuuŋ le, Pita tɛ̀ tsaaki wu liwe tee le, “Dzatsɛ we, miɔ tɛ wiwoŋ si wɛ.” \v 27 Bee Kɔniyu tiiti biee be lii be giiŋgi li yih, le be lii lɔɔ, be ŋɛŋ si kintutu ki bɛniiŋ lɛ turi lu. \v 28 Se kweeŋ li bee le, “Nɛ kii bujɔŋ le nchi wusɛŋ mɛɛŋ ki beŋ kɛ le wi wu Juu la ŋka, kɛ le kɔɔ nsaŋ bɛ wi wu nuuŋ yɛ wi wu Juu kɛ. Se nuuŋ le, Nyɔ doonchɛ yɛ mi le ŋkɛmi yɛ le ni nteenyi wumu ntiiti le ɛ wi wu yee, kɛ le mwɛ wuuti yɛ kɛ. \v 29 Bɛdɛɛni, le nɛ tuumi ntoŋ le mbɛ, mi mbɛɛɔ mɛɛŋɔ ki chee kɛ yi kɛ. Nse mbiitɔɔ li be-eŋ laa, nɛ teeŋ mi kii la?” \p \v 30 Kɔniyu tuu le, “Beŋ yaa jo naa si ntuu nuuŋ li yi, si jobɛ bikaa bitɛɛtu fɛnshaaŋ nlɛki li Nyɔ-ɔ. Wumu se taa wu dza wu busɛ mi lii ɛ mwɛ chuumɛ ndú yi miɛŋini. \v 31 Wu tee li mi-i le, ‘Kɔniyu, Nyɔ kɔɔyɛ yi woo nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ wa yi se ŋɛŋ nya yi ɔ nyɛɛ li bɛniiŋ bɛ kifoo lɛ, yi se kimi wɛ. \v 32 Se nuuŋ le tomɛ bɛniiŋ Jopa be gɛɛŋ be teeŋ wumu wu bukooŋ bwee nuuŋ le Simu, bumu se nuuŋ le Pita. Wu bɛɛɔ tsiiŋ bee Simu wu nachi dzí wu la we nuuŋ li dzɔɔ yi nyɔŋa lichiŋ.’ \v 33 Mfwa mumkpaŋ lɛ, mi se mbiee mi ntuumi ntoŋ le ɔ bɛ. Si ɔ bɛ ni, fi dzɔɔŋ fiɛɛ ŋge. Tɛ se baa fɛni lɛ Nyɔ lii le tɛ̀ woo fiee fi Taa toŋ wɛ le ɔ bɛ ɔ tee li bee li.” \s Pita yɔ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ kii Jiso Krai \p \v 34 Pita se bɛchi n'yɔru tiiti le, “Bɛ chɛɛŋ, mi ŋɛŋ le Nyɔ ti doonchi yɛ chichi chichi kɛ. \v 35 Wi kwikwi wu chɛndi yi tuu feti fiee fi tsaaŋ, kɛ yi gii yi fi wu yi tɛ̀ bichɛ laa mwɛ buti fɛŋ le kɛ. \v 36 Nɛ kii baa ntoŋ wu Nyɔ tɛ tuumi li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, fenjisi ntoŋ wu dzeeŋ le Jiso Krai tɛ̀ bɛ le mbɛɛŋgii se nuuŋ lu. Jiso Krai wuni nuuŋ Te Kikoo wu bɛniiŋ bɛchu. \v 37 Nɛ kii baa fiee fi tɛ̀ ka li kwɛɛŋ wu Judiya kwikwi, mbɛɛchɛ Galilii lɛjiŋ lɛ mfi wu Jɔɔŋ tɛ̀ fenjisi lisi bɛniiŋ lidzɔɔ. \v 38 Nɛ kii baa tɛ si Nyɔ tɛ̀ shoohɛ Fiana yi Waaŋ shooshɛ li Jiso wu Nasarɛ, tuu nyɛ buŋga li wuu, nuuŋ bɛ wu. Si Nyɔ tɛ̀ nuuŋ bɛ wu lɛ, se deŋgi li bitsii bichu feti nimɛ chi dzeeŋ tuu wɔnchi mɔɔ bɛniiŋ bɛ kiŋkundi ŋwɛki bɛ be. \v 39 Ɛ bee tɛ tɛ̀ ŋɛŋ biee bichuchu bi tɛ̀ feti li kwɛɛŋ wu Bɛjuu li kwikwi, mɔɔ bi tɛ̀ feti li kitoŋ ki Jɛrosalɛŋ. Bɛ tɛ̀ ta wu li kintaaŋ li kwi. \v 40 Se nuuŋ le, le bo jo taa, Nyɔ buu wu li kwe-e, yi fɛ bɛniiŋ ŋɛŋ wu. \v 41 Ɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ ŋɛŋ wu kɛ. Ɛ bee, bɛ yi yi Nyɔ tɛ̀ tsaa le tɛ ni tɛ tiiti kii Jiso kwaa. Tɛ tɛ̀ ji biee tɛ wundi biee bɛ Jiso mfi wu tɛ̀ bo li kwe-e. \v 42 Tɛ tee li bee li le tɛ ni tɛ tiiti jɛ yi Nyɔ li bɛniiŋ li, tɛ tuu tɛ tiiti li bee le, ɛ wu wu Nyɔ tɛ̀ tsaa le ni sɛki bɛniiŋ bɛ mɛɛŋ lu mɔɔ bɛ kwiyɛ. \v 43 Jiso wuni nuuŋ wu bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ bɛchu tiiti kii wu le wi kwikwi wu gɛɛ shéŋ li wuu, Nyɔ gii yi feeki bibifi bi mwɛ li bukooŋ bwee li.” \s Fiana yi Waaŋ bɛ li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ-ɛ \p \v 44 Nɛɛ si Pita tɛ̀ mɛɛŋ tiiti biee bini ni, Fiana yi Waaŋ dza yi shee yi bɛ li wi kwikwi wu tɛ̀ yiki n'yɔru wulu. \v 45 Bimfimu wondɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ nuuŋ Bɛjuu bɛ tɛ̀ biki Pita, be se ŋɛŋ le Nyɔ nyɛ yɛ tɛ nya ye yi nuuŋ Fiana yi Waaŋ li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ. \v 46 Bɛjuu baa wuki si be yeti jɛ́ yibe tɛ̀ kiyɛ kɛ, be yɔɔnchi Nyɔ. Pita se bii laa, \v 47 “Si Fiana yi Waaŋ bɛ yɛ li bɛniiŋ bani kituŋ ni, nɛɛ si yi tɛ̀ bɛ li bee li lɛ, wi nuuŋ tuu ni fɛŋgi le bɛ lii kɛ be li dzɔɔ kɛ ni?” \v 48 Si Pita tɛ̀ bii lɛ, biee tee le bɛ lii be li dzɔɔ li bukooŋ bu Jiso Krai. Lɛjiŋ lɛlu, bɛniiŋ bɛlu lɛkɛ le tsi bee be li jo niiŋ li se dza. \c 11 \s Pita tee fiee fi tɛ ka li Kɔniyu yih \p \v 1 Bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso mɔɔ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Judiya bɛchuchu woo le bɛniiŋ bɛ ti nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ fi baa tɛ jɛ yi Nyɔ. \v 2 Le Pita tuu kaari yɛɛ Jɛrosalɛŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bamu bɛchi be gundi wu. Bɛniiŋ bani nuuŋ bɛ tɛ̀ lemi le bɛ kɛmi le bɛ sɛɛ wi wu nuuŋ yɛ wi Juu kɛ dzoo se mwɛ nuuŋ wi wu Nyɔ! \v 3 Be tɛ̀ gundi wu be biiti laa, “Ɔ geeŋ ɔ la ŋka lɛ bɛniiŋ bɛ mɛɛŋ bintɔrɔ, ɔ jii mɔɔ biee bɛ be?” \p \v 4 Pita se bɔsɛyi naanyɛ be fiee fichu fi tɛ̀ ka li n'yooŋ li li n'yooŋ li, tee li bee le, \v 5 “Ntuu nuuŋ li kitoŋ ki Jopa-a nlɛki li Nyɔ-ɔ, fiee si kifiee dza fi bɛ lɛ mi-i. Mi ŋɛŋ lɛ fiee filu ɛ kiboo gwiyɛ, fiee fimu shiiti liwe fi nuuŋ si ndu yi nyɔŋa ɛ bɛ kɛmɛ li yooŋ naa li. Fi shee fi leŋ mi lii. \v 6 Le ntuu mbichɛ lɔ, mi ŋɛŋ nyáŋ li bini li bini, yimi nuuŋ yi fɛkuuŋ, yimi yi libuka bɛ yi kɛɛndi, mɔɔ muniiŋ mu jiindi liwe. \v 7 Mi ndza mi ŋwoo jɛ tee li mi le, ‘Pita, dzatsɛ we ɔ sɛɛyɛ ɔ ji!’ \v 8 Nse mi ntuu le, ‘Taa, nuuŋ ntɛ mɔɔŋ kɛ. Fiee fi lɔɔlɔɔ bɛ fi wuuti yɛ kɛ mɛɛŋ fiɛɛ saa ki lɛ-ɛ, lɛ mi wa kɛ.’ \v 9 Jɛ yilu tuu yi kweeŋ liboo le, ‘Kiiŋ ɔ ni nyaami fiee fi Nyɔ fɛ, fi wuuti kɛ.’ \v 10 Fi ka lɛ kiŋga kitɛɛtɛ se bɛ kaari bɛ chee fiee filu fichu fi yɛɛ fi to liboo. \p \v 11 Nɛɛ li mfi wulu, bɛniiŋ bɛtɛɛtu fɛsi fɛ yih yi ntɛ̀ ntsiiŋ fe-e, ɛ be dza Kasaria, ɛ bɛ toŋ be le be bɛ be teeŋ mi. \v 12 Fiana yi Waaŋ tee li mi-i le kiiŋ ni nyaami ŋgɛnu tɛɛ bɛniiŋ bɛlu kɛ. Bɛŋwaanɛŋ bɛ Jopa bɛ busɔɔ bani biee mi, tɛɛ be bɛchu tɛ̀ gɛɛŋ tɛ̀ lɛ li yih yi wi wulu. \v 13 Si tɛ tɛ̀ lɛ lɛ, mwɛ tee bee si bee ŋɛŋ nchindaa wu Nyɔ li wu-u yih, wu se tee le, ntoŋ wi Jopa mwɛ gɛɛŋ teeŋ wi wumu wu bɛ teenyi le Simu Pita. \v 14 Wi wulu gii bɛ wɛ bɛ ntoŋ wu bɛniiŋ bɛchu bɛ li wɛɛ yih gii be kɛmɛ kinsofu. \v 15 Le ntuu mbɛchi le ni n'yeti, Fiana yi Waaŋ dza yi shee yi bɛ li bɛniiŋ bɛlu nɛɛ si yi tɛ̀ bɛ li tɛɛbeŋ fɛmbɛɛchɛ-ɛ. \v 16 Le ŋɛŋ lɛ, mbiee ŋkimi fiee fi Taa tɛ̀ tee le, ‘Jɔɔŋ tɛ̀ lisi bɛniiŋ li dzɔɔ, bɛdɛɛni, Nyɔ gii yi lii beŋ tɛ nuuŋ bɛ tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ.’ \v 17 Ɛ Nyɔ tɛ̀ nyɛ bɛniiŋ bɛlu nya yi nuuŋ yi tɛ̀ nyɛ li tɛɛbeŋ mfi wu tɛ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Taa Jiso Krai, ntɛ̀ nnuuŋ noo wu gii nuuŋ wu nloosɛ fiee fi Nyɔ feti?” \p \v 18 Le bɛniiŋ bɛlu woo si Pita kweeŋ lɛ, be ti mɛɛŋ ki tuu kɛ le be guŋ wu kɛ. Be dza be tuu be yɔɔnchi bu Bujɔŋ bu Nyɔ-ɔ be tiiti le, “Ɛ fi nuuŋ lɛ, kɛ Nyɔ nyɛ yɛ tɛ dze li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ le be fiiki shéŋ yibe, be kɛmɛ ntsɛ wu kimakɛ.” \s Bɛniiŋ ŋge bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ // gɛɛ shéŋ li Taa Jiso Antiɔk \p \v 19 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ saaŋgɛ si ŋgɛ tɛ̀ bɛchi mfi wu bɛ tɛ̀ wo Fitifiŋ wɛ be gɛɛŋ li bintsii, li bintsii li, be gɛɛŋ be bo Fonisha, bamu gɛɛŋ Saaplu, bamu se gɛɛŋ Antiɔk. Si be tɛ̀ giiŋgi lɛ, be tɛ̀ fenjisi jɛ yi Nyɔ nuuŋ li Bɛjuu li kwaa. \v 20 Se nuuŋ le, bɛniiŋ bamu bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ tɛ̀ dzɛti Saaplu mɔɔ Sɛli-iŋ, be giiŋgi Antiɔk be fenjisi tɛ ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Taa Jiso li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ. \v 21 Li buŋga bu Taa Nyɔ-ɔ, be fɛ bɛniiŋ ŋge gɛɛ shéŋ li Taa Jiso-o, be fiiki be to bɛ wu. \p \v 22 Ntoŋ wuni tɛ̀ lɛ li bintooŋ bi kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Jɛrosalɛŋ. Be se toŋ Banaba Antiɔk wudoonchɛ lu. \v 23 Le gɛɛŋ bo le, ŋɛŋ si Nyɔ shéŋ yee yi dzeeŋ li bee, woo bujɔŋ, se tifi be le be ni be biki li Taa li, bɛ shéŋ yibe chi. \v 24 Banaba wuni tɛ̀ nuuŋ wi wu dzeeŋ, tɛ̀ yisɛ bɛ Fiana yi Waaŋ tuu kɛmi kimbeenchɛ ŋge. Bɛdɛɛni se fɛ bɛniiŋ ŋge gɛɛ shéŋ li Taa li le. \p \v 25 Banaba se dza gɛɛŋ Taasu le gɔɔŋ Sɔɔ. \v 26 Le gɔɔŋ ŋɛŋ wu, dzɔ wu, bee wu to lijiŋ Antiɔk. Be tɛ̀ nuuŋ fe kiya kimbiri bɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, be tiifi bɛniiŋ ŋge. Ɛ Antiɔk wulu wu bɛ tɛ̀ bɛchi bɛ teenyi kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ le bɛniiŋ bɛ Krai lɛ. \p \v 27 Le ni nuuŋ li mfi wulu, bɛniiŋ bamu bɛ tɛ̀ laŋini biee bi be wuki Nyɔ tiiti, tɛ̀ dza Jɛrosalɛŋ be bɔɔ Antiɔk. \v 28 Fiana yi Waaŋ fɛ se wi wumu li bee linti wu bukooŋ bwee tɛ̀ nuuŋ le Agabu, dza leŋ we dzaaŋ le, dzeeŋ yi tɛɛmi gii yi kɔɔ kwɛɛŋ wuni kwikwi. Dzeeŋ yilu se bɛ yi kɔɔ mfi wu Klawdu tɛ̀ nuuŋ Mfɔŋ wu Lom. \v 29 Le kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Antiɔk woo lɛ, be nachɛ le wi kwikwi cho kwa wu mwɛ kɛmi, be fi bɛŋwaani bɛ bee bɛ nuuŋ Judiya lu. \v 30 Be se cho, be toŋ Banaba bee Sɔɔ lu le be gɛɛŋ be nyɛ li bɛte kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ. \c 12 \s Mfɔŋ Hɛrɔ ŋwɛɛ bɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ \p \v 1 Le ni nuuŋ li mfi wulu-u, Mfɔŋ Hɛrɔ bɛchi ŋwɛki bɛ bɛniiŋ bamu bɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ. \v 2 Kweeŋ bɛ wachɛ Jeeŋ wu ŋwaani Jɔɔŋ kwi. \v 3 Le ŋɛŋ le fi dzɔɔŋ fiɛɛ fɛ Bɛjuu li, se gɛɛŋ limfwe tee le be kɔɔ tɛ Pita. Bɛ tɛ̀ kɔɔ wu nuuŋ li jo yi Tsɔnɔ chi Kibele ki bɛ mɛɛŋ ki gɛɛ kɛ Kishee le kɛ. \v 4 Le be kɔɔ wu lɛ, be se bɛŋɛ wu li yih yi ncha-a, be gɛɛ bintutu bi bɛniiŋ bɛ nchi-i binɛɛ le bi ni bi kiichi wu bɛniiŋ bɛnɛɛ, bɛnɛɛ. Hɛrɔ tɛ̀ giki Pita lɛ le ke Tsɔnɔ chi N'yafuwee tuu chi ka, se buu wu leeki limfwe li bɛniiŋ li be saa wu. \v 5 Pita se nuuŋ nɛɛ li yih yi ncha-a. Se nuuŋ le, kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ tɛ̀ lɛki li Nyɔ-ɔ mkpaaŋ kii wu. \s Nchindaa wu Nyɔ buu Pita li yih yi ncha-a \p \v 6 Le ni nuuŋ butuu bu tɛ̀ wuuti le Hɛrɔ buu Pita le be saa wu, Pita tɛ̀ liiti kintikinti ki bɛniiŋ bɛ nchi-i bɛfɛ ɛ be kaŋ wu bɛ bɛncha bɛfɛ, be se kiichi wu. Bɛniiŋ bɛ nchi-i bamu kiichi lɛ yi-i yi ncha-a mfweeŋ.\fig Pita kintikinti ki bɛniiŋ bɛ nchi-i|alt="Peter sleeping between two soldiers" src="lb00335c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="12:6"\fig* \v 7 Fi se ka le nchindaa wu Taa tɛ̀ dza taa busɛ, kiŋ'wofu baŋ li yih yi ncha-a yilu-u. Nchindaa wulu koŋ Pita li bwɛɛŋ li, kaaŋgi. Tee li wuu le, “Dza we tsɛkɛ.” Si wu tee lɛ, bɛncha baa biee be fanchɛ li bibɛnu bi Pita be weyɛ fɛkwiiŋ. \v 8 Tuu tee li wuu le, “Lii ndu ya, ɔ lii bikpɔ bio.” Pita fɛ lɛ. Nchindaa wulu se tuu tee le, “Foochɛ ndu ya ɔ biee mi!” \v 9 Pita se bo, biki wu lɛkuuŋ. Tɛ mɛɛŋ nɛɛ ki kɛɛ kɛ le fiee fi nchindaa wulu feti nuuŋ chɛɛŋ kɛ. Tɛ̀ beechi le ɛ fiee si kifiee ki bɛɛ lɛ wu-u. \v 10 Be tɛ̀ dɛndɛ be ka kintsii ki limfwe fɛ bɛniiŋ bɛ nchi-i tɛ̀ kiichi, be tuu be ka ki lɛjiŋ, be biee be fɛsi fɛ fweeŋ wu mbaŋ wu muŋkɔŋ wu busini li kitoŋ ki fe-e. Fweeŋ wu mbaŋ wulu gwiyɛ lɛ wu bɔ, be se bo. Le be bo lɛ, be deŋgi be beki dze dze, nchindaa wu Taa Nyɔ wulu se dza la lɛ wu-u lii. \p \v 11 Le Pita shɛ, bufii to wu fe, tee le, “Dɛɛni mi ŋkɛɛɔ chɛɛŋ chɛɛŋ le ɛ Taa wu bee toŋ nchindaa we le bɛ buu mi li tsaŋ yi Hɛrɔ-ɔ, mi nse mbo li ŋgɛ wu Bɛjuu tɛ̀ tɛŋgi le be gii be nyɛ mi.” \p \v 12 Le kɛɛ lɛ, se dza giiŋgi li Maariya yih wu ni Jɔɔŋ Mak, ɛ bɛniiŋ tɛ banchɛ fe ŋge be lɛki li Nyɔ-ɔ. \v 13 Gɛɛŋ bo fe, koŋ fweeŋ wu mbaŋ, ŋwaakwɛɛŋ wumu wu bukooŋ bwee tɛ̀ nuuŋ le Loda wu tɛ̀ nindi li yih lɔɔ bɛ le gwiyɛ. \v 14 Le tuu woo nuuŋ jɛ yi Pita, nɛɛtɛ ŋge, tɛ̀ mɛɛŋ ki gwiyɛ kɛ mbaŋ kɛ, tuu dza letɛ kaari gɛɛŋ lɛ li yi, tee li bɛniiŋ li le, “Pita wɛ fɛ mfweeŋ wu mbaŋ.” \v 15 Be tuu li wuu le, “Ɔ jetɔɔ.” Se nyiitini nɛɛ le ɛ Pita. Be dza be tee le “Nuuŋ ni nuuŋ nchindaa wu Nyɔ-ɔ ye.” \v 16 Si be tɛ̀ tiiti lɛ, Pita ba bɛ ŋkonu. Be gwiiyi lɔ, be ŋɛŋ chɛɛŋ le ɛ wu, wa tɛ be. \v 17 Maa be bɛ tsaŋ le be chikɛ bɛ ŋkweŋɛ, se tee be si Taa bee buu wu li yih yi ncha-a, tuu tee le be tee Jeeŋ mɔɔ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu. Si tɛ̀ tee lɛ, se dza gɛɛŋ kimbɛ kimu. \p \v 18 Le butuu woo, bufii shaanshɛ li bɛniiŋ bɛ nchi baa bushaanshɛ laa fi ka niŋ bɛ Pita le. \v 19 Hɛrɔ buu bɛniiŋ le be dɛndɛ be gɔɔŋ wu. Be gɔɔŋ, be gɔɔŋ nsiŋ. Se teeŋ bɛniiŋ bɛ nchi-i bɛ tɛ̀ kiichi Pita baa, bii biee li bee, se dza tee le bɛ dzɔɔ be, bɛ gɛɛŋ bɛ mɛɛshi bɛ be. Lɛjiŋ lɛlu, Hɛrɔ dza kimbɛ ki kwɛɛŋ lɛ ki Judiya, bɔɔ gɛɛŋ nuuŋ li kitoŋ ki Kasaria. \s Kwe yi Mfɔŋ Hɛrɔ \p \v 20 Li mfi wulu shéŋ tɛ̀ tɔnyi Mfɔŋ Hɛrɔ bɛ bɛniiŋ bɛ Tayɛ mɔɔ bɛ Sidɔŋ. Bɛniiŋ bɛlu se banchɛ yi le be gɛɛŋ be sooŋ bɔ le mbɛɛŋgii ni nuuŋ lu, kifɛ kwɛɛŋ wube tɛ̀ kɛmi biee bijɛ nuuŋ li kwɛɛŋ wee li. Be gɛɛŋ, be saa be kɔɔ nsaŋ bɛ Blastus wu tɛ̀ nuuŋ te ntɔ. \p \v 21 Le jobɛ bɛ chi kɔchɛ, Mfɔŋ Hɛrɔ chuumɛ ndú yi buŋkuŋ, shee li kabara, nyɛ tefɛ li bɛniiŋ bɛlu. \v 22 Be dza be wuuyi, be yɔɔnchi wu be tiiti le, “Chini tefɛ nuuŋ chi nyɔ, nuuŋ yɛ chi wi wu bɔ kɛ.” \v 23 Mfwaa mumkpaŋ, nchindaa wu Taa biee toŋ chigɔŋ li Mfɔŋ Hɛrɔ, kifɛ ti mɛɛŋ ki nyɛɛ mpiaru wulu li Nyɔ-ɔ kɛ. Muntsoŋ biee mu ji wu, kwi. \p \v 24 Se nuuŋ le, jɛ yi Nyɔ se lii li shéŋ yi bɛniiŋ li, yi saaŋgini yi giiŋgi limfwe limfwe. \p \v 25 Banaba bee Sɔɔ mɛɛshi fiee fi bɛ tɛ̀ toŋ be Jɛrosalɛŋ lu, be se kaari be to lɛjiŋ Antiɔk. Fɛ be tɛ̀ tuu lijiŋ, be dzɔ Jɔɔŋ Mak. \c 13 \s Bɛ toŋ Banaba bee Sɔɔ \p \v 1 Bɛniiŋ bamu tɛ nuuŋ li kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki Antiɔk, nuuŋ bɛ tɛ̀ tiiti biee bi be wuki Nyɔ yeti, be tuu be tiifi bɛniiŋ. Bɛniiŋ bɛlu tɛ̀ nuuŋ Banaba bee Simiɔŋ wu bɛ tɛ̀ teenyi le wu Tii, mɔɔ Lushus wu Sɛli-iŋ bɛ Sɔɔ mɔɔ Manɛɛŋ wu tɛ̀ ta bɛ Hɛrɔ wu wi wu nsawu. \v 2 Be tɛ̀ shiiŋ be fɛŋgi biee bijɛ be lɛki li Nyɔ-ɔ, Fiana yi Waaŋ dza yi tee li bee le, “Buu yɛɛŋ Banaba bɛ Sɔɔ nɛ gɛɛ chichi be ni be nindi nimɛ chi mi nteeŋ be le be ni be nindi.” \v 3 Le be woo lɛ, be ba nɛɛ be fɛŋgi biee bijɛ be lɛki li Nyɔ-ɔ, be dza be gɛɛ tsaŋ li bee, be chinɛ be, be tuumi be le be ni be giiŋgi. \s Banaba bee Sɔɔ gɛɛŋ Saaplu \p \v 4 Banaba bee Sɔɔ se dza ŋgɛnu si Fiana yi Waaŋ tɛ̀ toŋ be. Be dza be bɔɔ li kitoŋ ki Sɛlusa-a, be lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li, be lenchi, be giiŋgi li kwɛɛŋ wu Saaplu-u. \v 5 Le be lenchi be bo li kitoŋ ki Salami-i, be tuu be deŋgi be tiiti jɛ yi Nyɔ li yíh yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yi Bɛjuu, Jɔɔŋ Mak tɛ̀ deŋgi bee be, fii be. \p \v 6 Be dɛndɛ li kwɛɛŋ wu dzɔɔ kintikinti wulu-u, be se lenchi be gɛɛŋ be busɛ li kitoŋ ki Pafo-o kibɛɛ. Le be gɛɛŋ be mbundɛ li wi wu Bɛjuu wumu fe-e, ɛ tɛ̀ nuuŋ wi wu mfiŋ bukooŋ bwee nuuŋ le Bal Jiso, ɛ tɛ̀ shiiŋ yɛŋgi le ti nuuŋ wi wu tiiti biee bi ti wuki Nyɔ tiiti. \v 7 Tɛ̀ shiiŋ bee Sɛgus Pɔlus wu tɛ̀ nuuŋ wi wu nsawu li kwɛɛŋ wulu-u. Wi wu nsawu wulu tɛ̀ kɛmi bufii ŋge. Se dza teeŋ Banaba bee Sɔɔ kifɛ tɛ̀ wɛki le woo jɛ yi Nyɔ. \v 8 Le be bɛ, bɛdɛɛni se Ɛlima wu wi wu mfiŋ wɛ si bukooŋ bwee tɛ̀ nuuŋ lɛ jɛ́ yi Grik, se loosi be, gwenini le fɛ le kiiŋ wi wu nsawu wulu ni gɛɛ shéŋ li Jiso-o kɛ. \v 9 Fiana yi Waaŋ yisɛ li Sɔɔ li, wu bukooŋ bwee bumu tɛ̀ nuuŋ le Pɔɔ, luuŋgi lii li wi wu mfiŋ wulu-u, \v 10 tee li wu le, “Ɛ wɛ ŋwanɛ kiŋkundi, ɛ wɛ wi wu baanini fiee fichu fi nuuŋ tsaaŋ. Kimfi bɛ binsɛɛ yisɛ biɛɛ li shéŋ ya-a. Nuuŋ ɔ tɛ̀ nuuŋ yee mfikisɛ chɛɛŋ wu Nyɔ le wu to binsɛɛ kɛ ni? \v 11 Yikɛ ɔ woo, dɛɛni yani kibɛnɛ ki Nyɔ-ɔ gii ki we li wɛ-ɛ ɔ nyɛɛ, fi gii fi dzɔɔ mfi se ɔ tuu ɔ ŋɛŋ mɔɔ jobɛ.” Mfwaa mumkpaŋ nɛɛ lɛ, fiee fimu shee nɛɛ si kikuŋ, fi baanyɛ lii yi Ɛlima. Se dza tuu mɔnchi bintsii, wɛki wi wu nuuŋ ni tsɛtsi wu. \v 12 Le wi wu nsawu wɛ ŋɛŋ lɛ, se gɛɛ shéŋ li Jiso-o, kɛmɛ chɛnɛ li biee bi bɛ tɛ tiifi kii Taa Jiso. \s Pɔɔ bee Banaba gɛɛŋ Antiɔk wu Pisidia \p \v 13 Pɔɔ bee kintutu kee lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ yi Pafo-o, be lenchi dzɔɔ yi nyɔŋa be bo li kitoŋ ki Pɛrga-a li kwɛɛŋ wu Pamfila-a. Le be bo fe, Jɔɔŋ Mak shɛ be, to lijiŋ Jɛrosalɛŋ. \v 14 Be dza fe, be ka be gɛɛŋ li kitoŋ ki Antiɔk wu Pisidia. Le ni nuuŋ jobɛ chi bɛshiinshi, be gɛɛŋ be lɛ be shee li yih yibe yi lɛkɛ li Nyɔ-ɔ \v 15 Bɛniiŋ dza be teeŋ Kiŋwaati ki bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ-ɛ mɔɔ ki bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ be mɛɛshi, bɛte kikoo bɛ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yilu biee be toŋ ntoŋ li Pɔɔ li le, “Bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ, ɛ nɛ kɛmi ntifi le nɛ tifi bɛniiŋ lu, nɛ tee kituŋ.” \p \v 16 Pɔɔ se dza we, chi bɛniiŋ bɛ kibɛnɛ bɛchi tiiti le, “Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ mɔɔ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bɛ guundi tɛ Nyɔ, yikɛ yɛɛŋ nɛ woo. \v 17 Nyɔ yi bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ tɛ̀ tsaa bɛte taa bɛsɛŋ, yi fɛ le kini kibee ko li mfi wu be tɛ̀ nuuŋ mfoŋ li kwɛɛŋ wu Iji-ip. Yi bɛ yi buu be le bɛ buŋga bwee. \v 18 Yi kɔɔ nshiiŋ bɛ be, se yi bichi nɛɛ fɛ bee li buka li biya mbaanyɛɛ li. \v 19 Yi fɛ be shiiki bitoŋ bi mfomɛnyaaŋ bi li kwɛɛŋ wu Kana-a, yi se nyɛ kwɛɛŋ wulu wu to wu bee. \v 20 Biee bini bichu tɛ̀ dzɔ kintsii si biya gii nɛɛ bɛ kitsɔ mbaanshiŋ (450). Si yi tɛ̀ nyɛ kwɛɛŋ wulu li bee lɛ, yi se gɛɛ bɛniiŋ bɛ sɛki be. Be saa be gɛɛŋ bo li mfi wu ntomfɔŋ we wu Samwɛ tɛ̀ sɛki. \v 21 Nɛɛ li mfi wɛɛ be dza be lɛkɛ le be kɛmɛ nuuŋ mfɔŋ, Nyɔ se nyɛ be Sɔɔ, ŋwanɛ Kish wu li kini ki Bɛnjamɛ-ɛŋ. Se saa bumfɔŋ bulu biya mbaanyɛɛ. \v 22 Nyɔ se shiiki wu, yi gɛɛ Daafi li Mfɔŋ wu bee. Nyɔ tɛ̀ tee kii Daafi wuni le, \q1 ‘Mi ŋɛŋgɔɔ Daafi wu ŋwanɛ Jɛɛsi wɛ nuuŋ shéŋ yɛŋ. \q1 Gii naa ni feti fiee fichu fi ŋ'wɛki.’ \p \v 23 Ɛ li kini ki Mfɔŋ Daafi-i wuni li Nyɔ tɛ̀ buu Kinsofu, yi nyɛ li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ si yi tɛ̀ kaachɛ. Kinsofu kini nuuŋ Jiso. \v 24 Fɛ Jiso wuni tɛ̀ mɛɛŋ se naa bɛchi nimɛ chee nuuŋ ɛ Jɔɔŋ tɛ̀ tiiti le bɛniiŋ bɛchu bɛ Isɛlɛɛ fiiki shéŋ yibe le lii be li dzɔɔ. \v 25 Le Jɔɔŋ ni tuu nuuŋ lɛ kimɛrisɛ ki nimɛ chee lɛ, tuu dza bii li bɛniiŋ li laa, ‘Nɛ beechi le nnuuŋ noo? Nnuuŋ yɛ wi wu nɛ tɛŋgi kɛ. Wi wulu bɛɛɔ lɛ mi jiŋ, mmɛɛŋɔ mɔɔ ŋki kɔchɛ kɛ le ŋguumɛ mfanchɛ bɛkuu bɛ bikpɔ biee li kɛ.’” \p \v 26 Pɔɔ gɛɛŋ limfwe kweeŋ le, “Bɛŋwaanɛŋ bɛ nuuŋ kini ki Abraha-aŋ mɔɔ beŋ bɛniiŋ bɛchu bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bɛ guundi tɛ li Nyɔ-ɔ, Nyɔ tɛ̀ tuumi ntoŋ wuni wu nuuŋ le bɛniiŋ bo lu li tɛɛbeŋ. \v 27 Se nuuŋ le, bɛniiŋ bɛ Jɛrosalɛŋ bɛ bɛniiŋ bɛ bee bɛ sɛki kwɛɛŋ, faaŋ le be dzeti yɛ Jiso si Kinsofu kɛ. Be tuu be faaŋ le be kii yɛ kinyi ki biee bi bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ tɛ̀ tsɛɛ kii wu kɛ. Ɛ nɛɛ bi bi be tɛ̀ shiiŋ be teenyi li jo yi bɛshiinshi chichi. Si be tɛ̀ tee le bɛ wo wu lɛ, fini fɛ fi se bɛ fi kɔchɛ si bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ tɛ̀ tee. \v 28 Mɔɔ si be ti mɛɛŋ ki ŋɛŋ chɔ yi nuuŋ be wo wu kii yi kɛ, be gɛɛŋ nɛɛ limfwe be tee li Pailɛt le bɛ wo wu. \v 29 Be fɛ fiee fichu si Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tɛ̀ tee kii Jiso, be shiiki wu li kintaaŋ li be gɛɛŋ be gɛɛ wu lɛ dziŋ. \v 30 Se nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ kaari yi buu wu li kwe-e. \v 31 Tɛ̀ doonchɛ yi yee li jo ŋge, li bɛniiŋ bɛ bee be tɛ̀ dza Galilii be gɛɛŋ Jɛrosalɛŋ. Ɛ be bɛ tiiti kii wu dɛɛni li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ. \p \v 32 Se nuuŋ le, tɛ se baa fɛni dɛɛni tɛ le tɛ ni tɛ tiiti ntoŋ wu dzeeŋ wulu li be-eŋ. Ntoŋ wulu nuuŋ le, fiee fi Nyɔ tɛ̀ kaachɛ bɛte te bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ lu, \v 33 wu fɛɔ fi bɛ fi kɔchɛ dɛɛni li mfi wu tɛɛbeŋ wuni-i, tɛɛbeŋ tɛ nuuŋ bɔɔŋ bɛ bee. Fini tɛ̀ ka si Nyɔ tɛ̀ buu Jiso li kwe-e. Bɛ tɛ̀ saa bɛ tsɛɛ kii fiee fini lɛ Kiŋwaati ki N'yɔɔnchɛ bintsii bifɛ, ɛ Nyɔ tiiti le, \q1 ‘Ɔ wɛ Ŋwanɛŋ, \q1 nse numi Chaa bɛŋ.’ \m \v 34 Kii mbusu wu Nyɔ tɛ̀ buu Jiso li kwe-e le kiiŋ ni fɔ kɛ, Nyɔ tɛ̀ tee lɛ yini dze-e le, \q1 ‘Ŋgii nyɛ beŋ kimbɔnɛ ki nuuŋ keŋ, \q1 ki ntɛ̀ ŋkaachɛ Daafi lu, nchini.’ \m \v 35 Fi fiɛɛ ɛ bɛ tɛ̀ tuu bɛ tsɛɛ fɛ kintsii kimu lɛ Kiŋwaati ki N'yɔɔnchɛ-ɛ Daafi tiiti le, \q1 ‘Ɔ nuuŋ tɛ̀ naa chinɛ Ŋwana wu nimɛ wu Wuuti, \q1 le fɔ lɛ dziŋ kɛ.’ \m \v 36 Fi Daafi nuuŋ le tɛ̀ niŋ nimɛ chee chi Nyɔ tɛ̀ nyɛ li wu li mfi we-e, le kwi bɛ se diiyɛ wu li bɛtee li lichiŋ fɔ. \v 37 Se nuuŋ le, wi wuni wu Nyɔ tɛ̀ buu wu li kwe-e tɛ̀ mɛɛŋ ki fɔ-ɔ lɛ dziŋ kɛ. \p \v 38 Bɛdɛɛni, bɛŋwaanɛŋ, nɛ kɛɛ bujɔŋ le ntoŋ wuni wu be fenjisi le Nyɔ fekisi bibifi bi bɛniiŋ lɛ nuuŋ le yi fekisi kii Jiso wuni. \v 39 Wi kwikwi wu gɛɛ shéŋ yee li Jiso-o, wɛ ɛ wu bo li bibifi biee li bichu, se nuuŋ fiee fi nchi wu Mɔɔsɛ nuuŋ tɛ fɛ kɛ. \v 40 Se nuuŋ le, ŋɛŋgɛ yɛŋ le, kiiŋ fiee fi bɛ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ ni kɔɔ beŋ kɛ. Bɛ tiiti baa le le, \q1 \v 41 ‘Yikɛ yɛŋ nɛ woo, beŋ bɛ choosi Nyɔ. \q1 Bimfimu gii bi wondɛ beŋ, nɛ kwiyɛ. \q1 Ŋgii mɔŋ fiee li mfi wunɛ, \q1 nuuŋ fi wi bee tee li beŋ, nɛ tɛ beŋ kɛ.’” \p \v 42 Le Pɔɔ bee Banaba ni be buti li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yilu, bɛniiŋ bɛlu se lɛki le ke be tuu be bɛ bwɛɛshiinshi bu bɛɛ le be bɛ be tee be biee bini. \v 43 Le bɛniiŋ bɛlu bo li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, bɛniiŋ ŋge bɛ tɛ̀ nuuŋ Bɛjuu mɔɔ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ fiiki bufikisɛ be to Bɛjuu, be biki Pɔɔ bee Banaba. Be deŋgi be tiiti li bɛniiŋ le be ba be ni be nuuŋ lɛnti lɛ mfiɛ wu Nyɔ-ɔ. \p \v 44 Le ni nuuŋ bwɛɛshiinshi bu biki bwɛɛ, kitoŋ kilu kichu se tuu ki leki le ki bo ki bɛ ki yikɛ jɛ yi Nyɔ. \v 45 Le Bɛjuu ŋɛŋ si kimbaanchɛ ki bɛniiŋ lɛ banchɛ lɛ, be se bɛchi be yɛɛti shéŋ be fɛŋgi biee bi Pɔɔ tɛ tiiti, be gaashi wu. \v 46 Pɔɔ bee Banaba se yeti nɛɛ nchɛnu nsiŋ, be tiiti le, “Fi dzɔɔŋ le tɛ saa tɛ tee jɛ yi Nyɔ nuuŋ li beŋ Bɛjuu li. Si nɛ ŋwɛsi baa buŋ'wɛshɛ nɛ dzɔ yi yinɛ le nɛ mɛɛŋ baa ki kɔchɛ kɛ le nɛ nuuŋ tɛ kɛmɛ ntsɛ wu kimakɛ lɛ, kɛ tɛ gii tɛ fiiki fisɛŋ tɛ ni tɛ tiiti fisɛŋ nuuŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ. \v 47 Fi fiɛɛ si Nyɔ tɛ̀ tee li bee li, mfi wu tɛ̀ tee le \q1 ‘Mi nleekɔɔ wɛ le ɔ nuuŋ kiŋ'wofu li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, \q1 ɔ fɛ se bɛniiŋ bɛ nuuŋ li nshɛ yini chichi be bɔnɛ.’” \p \v 48 Bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ woo lɛ, be nɛɛtɛ, be piɛti jɛ yi Taa. Bɛniiŋ ŋge beŋ ntoŋ wulu, nuuŋ bɛ Nyɔ bee saa yi tsaa le be gii be kɛmɛ ntsɛ wu kimakɛ. \p \v 49 Jɛ yi Taa se dɛndɛ li kwɛɛŋ wulu kwikwi. \v 50 Se nuuŋ le, Bɛjuu tɛ dza be ŋkunsɛ bɛte kitoŋ bɛ bukɛɛŋ bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa bamu, bukɛɛŋ bani nuuŋ bɛ tɛ̀ shiiŋ be bɛɛ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, be baanini Pɔɔ bee Banaba, be se kooŋ be le be dza fe. \v 51 Le be ni be dzɛti lɛ, be kachɛ kiboŋ ki li bikaa bi bee, le fi ni fi nuuŋ doonchɛ wu fiee fi be mɔŋ, be se gɛɛŋ li kitoŋ ki Ikonyɔŋ. \v 52 Kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ shɛ ki nuuŋ ki fi ki wuki bujɔŋ ŋge Fiana yi Waaŋ yisɛ li bee. \c 14 \s Pɔɔ bee Banaba tee ntoŋ wu dzeeŋ kii Jiso Ikonyɔŋ \p \v 1 Le Pɔɔ bee Banaba gɛɛŋ Ikonyɔŋ, be fɛ nɛɛ si be tɛ̀ feti Antiɔk, be lɛ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yi bɛ Bɛjuu yi fe-e, be tee ntoŋ wu dzeeŋ lu. Be bɔsɛyi be tiiti, Bɛjuu mɔɔ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ se beŋ ŋge. \v 2 Se nuuŋ le, Bɛjuu bɛ tɛ̀ fɛŋgi le be beenchi yɛ kɛ baa dza be kunsɛ bɛniiŋ bamu bɛ tɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, be biifi shéŋ yibe, le shéŋ ni yi tɔnyi be bɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ. \v 3 Pɔɔ bee Banaba ba nɛɛ fe mfi dɛɛŋ, be fenjisi nchɛnu nsiŋ kii Taa. Taa nyɛ be buŋga le be ni be feti biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ bɛ biee bi bimfimu wondini bi doonchi le fiee fi be tiiti kii Taa si wu doonchɛ shéŋ yee yi dzeeŋ li bɛniiŋ li nuuŋ chɛɛŋ. \v 4 Bɛniiŋ bɛ li kitoŋ kilu-u gatɛ. Bamu to kimbɛ ki Bɛjuu bɛ tɛ̀ fɛŋgi mbeenchɛ baa, bamu se to lɛ kimbɛ ki bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o. \p \v 5 Bɛjuu baa, bɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ mɔɔ bikoo bi kwɛɛŋ lɛ se banchɛ, be dzɔ ntaŋ le be ŋwɛɛ bɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o, be tomɛ be bɛ ta le be kwiyɛ. \v 6 Be kɛɛ ntaŋ wulu, be se kifi be gɛɛŋ li kwɛɛŋ wu Likonia-a, be tuu be deŋgi li bitoŋ bi Listra bɛ Dɛlbi mɔɔ li bitoŋ bi nuuŋ lu lichiŋ, \v 7 be tiiti ntoŋ wu dzeeŋ le. \s Pɔɔ bee Banaba wɔnchɛ kiŋkɛrɛ Listra \p \v 8 Wi wumu tɛ̀ nuuŋ Listra, tɛ̀ shiiŋ nɛɛ fɛkwiiŋ, tɛ̀ gii deŋgi yɛ kɛ, kifɛ bɛ tɛ̀ biɛ wu nuuŋ kiŋkɛrɛ. Le ni nuuŋ jobɛ chimu, \v 9 shee yiki fiee fi Pɔɔ tɛ̀ tiifi. Pɔɔ lɔŋ lii li wu-u, ŋɛŋ wi wulu kɛmi kimbeenchɛ le Nyɔ nuuŋ yi wɔnchi wu, \v 10 se tee li wu-u lɛwe ŋge le, “Dza ɔ leŋ we.” Mwɛ se jiiŋ liwe, bɛchi deŋgi. \p \v 11 Kimbaanchɛ ki bɛniiŋ lɛ ŋɛŋ fiee fi Pɔɔ fɛ, be bɛchi be tundi bitatu, be tiiti lɛ jɛ́ yi Likonia-a le, “Bɛnyɔ to baa bɛniiŋ, be shee be bɛ li tɛɛbeŋ.” \v 12 Be bɛchi be teenyi Banaba le Siyus, be teenyi Pɔɔ le Ɛmi\f + \fr 14:12 \fr*\ft Siyus tɛ̀ nuuŋ nyɔ yi Bɛgrik yi nyɔŋa, se Ɛmis nuuŋ wi wu giiŋgi bɛntoŋ bee.\ft*\f* kifɛ Pɔɔ tɛ̀ shiiŋ yeti ŋge. \v 13 Tɛ̀ nuuŋ yih yi muntofi yi nyɔ yimi yi bɛ teenyi le Siyus yi nuuŋ li kitoŋ kilu lichiŋ. Te muntofi wu fe se dzɔ bɛnaŋ bɛ buniŋ mɔɔ bɛ flaaba bɛ bɛ be fɛ fweeŋ wu mbaaŋ le bee bɛniiŋ fɛ muntofi lu li Banaba bee Pɔɔ li. \p \v 14 Bɔɔŋ bɛ ntoŋ bɛ Jiso bani, kɛɛ fiee fi bɛniiŋ bɛlu tɛ̀ wɛki le be fɛ, be gaamɛ ndú yi bee,\f + \fr 14:14 \fr*\ft Be tɛ gaamɛ ndú le be doonchɛ le fiee fi be wɛki le be fɛ fi tɔŋ fiɛɛ be.\ft*\f* be letɛ be lɛ li bɛniiŋ bɛlu linti, be wɛndi le \v 15 “Bɛniiŋ bani, ɛ la fi nɛ feti fini? Tɛ nuuŋ nɛɛ bɛniiŋ si beŋ, tɛ bɛ baa fɛni le tɛ tee ntoŋ wu dzeeŋ wu dzɛti fɛ Nyɔ-ɔ le nɛ chinɛ li bɛnyɔ bɛ yee bani-i, nɛ ni nɛ biki nuuŋ Nyɔ yi Nyɔ. Nyɔ yini nuuŋ yi tɛ̀ tɔŋ kiboo bɛ nshɛ mɔɔ dzɔ́ɔ yi nyɔŋa yi nyɔŋa bɛ biee bichu bi nuuŋ li bintsii bini-i. \v 16 Tɛ̀ gii nuuŋ ŋkosi, yi chinɛ bɛniiŋ li tɛɛŋ chi, le be ni be feti si be Kɔŋgisi \v 17 Se nuuŋ le, yi tɛ̀ feti nɛɛ biee bi dzeeŋ li bɛniiŋ li le yi doonchɛ le yi yɛɛ lu. Yi nyɛ be dzaaŋ, be kɛmi bijinɛ li mfi wu dzɛɛŋ li, be jii be wuki bujɔŋ.” \v 18 Mɔɔ si Banaba bee Pɔɔ tɛ̀ tee biee bini li bee ni, be faaŋ fintofi, bɛniiŋ bɛlu se ba mfɛru muntofi li bee nsiŋ. \p \v 19 Bɛjuu bamu tɛ̀ dza be bɛ fe, bɛ tɛ̀ dza Antiɔk bɛ Ikonyɔŋ, be bɛ be kunsini bɛniiŋ ŋge le be tomɛ Pɔɔ bɛ ta. Be tomɛ, be chee wu be bo bɛ wu fɛ kitoŋ kilu-u be beechi le wu kwiɔ kituŋ. \v 20 Se nuuŋ le, kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ ki banchɛ lɛ wu-u lɛwe, kaari dza we, to fɛ kitoŋ kilu-u. Le bu woo, bee Banaba dza fe, be giiŋgi li kitoŋ ki Dɛlbi-i. \p \v 21 Si Pɔɔ bee Banaba tɛ̀ lɛ Dɛlbi lɛ, be tee ntoŋ wu dzeeŋ kii Jiso, be kɛmɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ le ŋge. Be se dza fe be kaari be tuu lijiŋ, be kɛti bitoŋ bi Listra bɛ Ikonyɔŋ mɔɔ Antiɔk wu Pisidia. \v 22 Si be kɛti lɛ, be kaŋgisi shéŋ yi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, be nyɛɛ be ntifi le be ba nɛɛ be ni be lemi mkpaaŋ bɛ kimbeenchɛ kibee, le be kɛmi le be ŋɛŋ bumfa ŋge be se lɛ li bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ. \v 23 Be tsɛki tɛ̀ bɛte bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, be giki li bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bichu-u. Mfi wu bɛ giki be, be fɛŋgi biee bijɛ be lɛki li Nyɔ-ɔ be se nyɛɛ be li tsaŋ yi Taa Jiso wu be beenchi li wu-u. \s Pɔɔ bee Banaba to lijiŋ Antiɔk wu Siliya \p \v 24 Pɔɔ bee Banaba ka li kwɛɛŋ wu Pisidia-a, be dansɛ be gɛɛŋ li wu Pamfila-a, \v 25 be tiiti jɛ yi Nyɔ li kitoŋ ki Pɛrga-a, be se bɔɔ be gɛɛŋ li kitoŋ ki Atalia-a. \v 26 Le be bɔɔ le, be lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li, be kaari be giiŋgi Antiɔk. Antiɔk wuni nuuŋ fɛ bɛ tɛ̀ nyɛ be li tsaŋ yi Nyɔ-ɔ bɔɔni be bɛ mfiɛ we le be ni be deŋgi be nindi nimɛ chini chi be mɛɛshi. \v 27 Le be fɛsi fe, be banchɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, be tee fiee fichu li bee si Nyɔ tuu nindi bee be, bɛ si yi tuu yi gwiyɛ shéŋ yi bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, be gɛɛ shéŋ li Jiso-o. \v 28 Pɔɔ bee Banaba se tsi bɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛlu mfi dɛɛŋ. \c 15 \s Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ shee kinshewu Jɛrosalɛŋ \p \v 1 Bɛniiŋ bamu tɛ̀ dza Judiya, be bɔɔ be bɛ Antiɔk, be se tiifi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ le, fuki fɛ bɛ sɛɛ wi dzoo si nchi wu Mɔɔsɛ tiifi nsiŋ, kɛ Nyɔ nuuŋ tɛ soo mwɛ kɛ. \v 2 Pɔɔ bee Banaba faaŋ ntiifɛ wulu, bee bɛniiŋ bɛlu shi bɛ bitɛchinɛ li fiee filu-u, nuuŋ yɛ bi didi kɛ. Le fi yaa be, kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Antiɔk, buu Pɔɔ bee Banaba mɔɔ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ bamu, be toŋ be le be yɛɛ Jɛrosalɛŋ be ŋɛŋ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o mɔɔ bɛte kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki le, le be bendɛ fɛ fiee filu. \p \v 3 Se nuuŋ le, kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki Antiɔk se chinɛ be, be se giiŋgi be kɛti bimbe bi Fonisha bɛ bi Samaaria be tiiti li bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ le le, bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ fiiki baa shéŋ yibe. Bɛniiŋ bɛchu wuki lɛ, be nɛɛtini ŋge. \v 4 Be yɛɛ be gɛɛŋ be fɛsi Jɛrosalɛŋ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o mɔɔ bɛte kintaashɛ ki le, fi be. Be se tee fiee fichu li bee, si Nyɔ tuu yi niŋ kɛti li tsaŋ yi bee. \v 5 Se nuuŋ le, bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bamu bɛ tɛ̀ nuuŋ tɛ li kintutu ki Bɛfarasii lɛ, dza we be tee le, “Bɛ kɛmi baa le bɛ ni bɛ sɛɛti bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ dzóo, bɛ tiiti tɛ be le be ni be kichi bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ.” \p \v 6 Le be tee lɛ, bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso mɔɔ bɛkaaŋ tuu be shee le be ŋɛŋ lɛ fiee filu lɛnti. \v 7 Be shi be tiiti kii fi, mfi gɛɛŋ. Pita se dza leŋ we tee le, “Bɛŋwaanɛŋ, ɛ nɛɛ lɛ si ŋkosi Nyɔ tɛ̀ buu mi lɛ be-eŋ lɛnti, le ɛ li kimfimɛ keŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ gii be ni be wuki ntoŋ we wu dzeeŋ, be se ni be beenchi li ntoŋ wulu-u. \v 8 Nyɔ yi kii shéŋ yi bɛniiŋ, doonchɛ le yi fi yɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, yi nyɛ be Fiana yi Waaŋ nɛɛ si yi tɛ̀ nyɛ li tɛɛbeŋ. \v 9 Yi ti mɛɛŋ ki doonchɛ kɛ chichi li tɛɛbeŋ bɛ bɛniiŋ bɛlu kɛ. Yi tɛ̀ fɛ shéŋ yibe yi wuuti kifɛ be tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Jiso-o. \v 10 Si fi nuuŋ lɛ, fi geeŋ fi nɛ wɛki le nɛ ni nɛ sɛɛsi shéŋ yi Nyɔ, nɛ dzeti bɛntɛ nɛ giki li bimi bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, ɛ bɛntɛ bani bɛ tɛ̀ yaa nɛɛ tɛɛbeŋ mɔɔ bɛte taa bɛsɛŋ ni? \v 11 Fi mɛɛŋ ki dzɔɔŋ kɛ! Tɛɛbeŋ beŋ baa le Nyɔ suuti bee nuuŋ kii shéŋ yi dzeeŋ yi Taa Jiso doonchɛ li bee li yi fɛ. Ɛ nɛɛ tɛ lɛ si yi bee yi soo bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ Juu kɛ.” \p \v 12 Le Pita yɔ mɛɛshi, bɛniiŋ bɛchu chikɛ nshiiŋ, be yiki biee bi Banaba bee Pɔɔ tɛ̀ tiiti si be tuu be deŋgi be giiŋgi li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, Nyɔ nyɛɛ be buŋga le be ni be feti biee bi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ bɛ biee bi bimfimu wondini. \v 13 Le be yɔ be mɛɛshi, Jeeŋ se tee le, “Bɛŋwaanɛŋ, yikɛ yɛɛŋ nɛ woo fiee fi ŋgii ntee. \v 14 Simu teeɔ tɛɛbeŋ si Nyɔ tɛ̀ bɛchi yi doonchi tɛ kiŋkɔŋgisɛ kee li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, yi tsaa bamu li bee linti le be ni be nuuŋ bɛniiŋ bee. \v 15 Fiee fi bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ tɛ̀ tsɛɛ dɛndɛ fiɛɛ yɛɛŋ bɛ fi Nyɔ tɛ̀ fɛ. Be tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 \v 16 ‘Mfi bɛɛɔ wu ŋgii ntuu ŋkaari mbɛ, \q1 nachɛ yih yi Daafi yi tɛ̀ we. \q1 Ŋgii gwaŋ bimfoo bilu, \q1 se yi kaari yi leŋ we. \q1 \v 17 Se nuuŋ le, kiŋkɛ ki bɛniiŋ lɛ se ni ki geendi Taa, \q1 bɛniiŋ bani bɛchu bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bɛ mbee ntsaa \q1 le be ni be nuuŋ bɛniiŋ beŋ. \q1 \v 18 Fini ɛ Nyɔ yi tiiti, \q1 yi tɛ̀ fɛ bɛniiŋ kɛɛ mɛɛŋ lindɛɛri.’ \p \v 19 Mi ŋɛŋgɔɔ fieŋ le tɛ nyɛ kɛ ŋgɛ nuuŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bɛ gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ kɛ. \v 20 Tɛ̀ tsɛɛ nuuŋ Kiŋwaati kwaa li bee, tɛ̀ tee le kiiŋ be ni be jii biee bi bɛniiŋ fɛ bɛntanjɛ lu li bɛnyɔ-ɔ kɛ, kifɛ ɛ biee bi nyɛ-ɛŋ, le kiiŋ be ni be kɛmi fiee fi fɛrɛ bɛ bukwɛɛ kɛ, le kiiŋ be ni be jii nyaŋ yi bɛ sɛɛ fuki le ŋgɔŋ bo nsiŋ kɛ, kiiŋ be ni be jii ŋgɔŋ mɛ nyaŋ kɛ. \v 21 Bɛ tsɛɛ baa lɛ, kifɛ bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ bani bɛ tɛ̀ tifi be mɛɛŋ lindɛɛri li bintsii bichu-u bɛniiŋ wuki, ɛ nɛɛ be bɛ bɛ teenyi baa bɛŋ li yí yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ jo yi bɛshiinshi chichi.” \s Kiŋwaati ki bɛ tɛ̀ tsɛɛ li bɛniiŋ // bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ \p \v 22 Se nuuŋ le, bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o bee bɛte kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu se beŋ fiee fini, be se ŋɛŋ le fi dzɔɔŋ le be tsaa bɛniiŋ li bee li linti bɛ toŋ le be bɛ Banaba mɔɔ Pɔɔ be gɛɛŋ Antiɔk. Be se biee be tsaa Judas wu bukooŋ bwee bumu tɛ̀ nuuŋ le Basaba, be tuu be tsaa tɛ Sila. Bɛniiŋ bɛ bɛfɛ bani tɛ̀ nuuŋ bikoo lɛnti lɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ. \v 23 Be se tsɛɛ Kiŋwaati be toŋ be bɛ ki, ki nuuŋ le: \p “Bee bɛŋwaana bɛ nuuŋ bɔɔŋ bɛntoŋ bɛ Jiso-o, bɛ bɛte kintutu yɛɛshi baa beŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, bɛ nuuŋ li kitoŋ ki Antiɔk mɔɔ bɛ nuuŋ kimbɛ ki Silia mɔɔ bɛ li ki Silisha. \v 24 Tɛ woo baa le bɛniiŋ bamu bo baa lɛ bee li lɛnti, be bɛ be fieŋgisi beŋ, be bifisi bufii bunɛ bɛ ntiifɛ wumu, nuuŋ yɛ bee tɛ toŋ be kɛ. \v 25 Se nuuŋ le, tɛ se shee baa bee bɛchu tɛ beŋ le tɛ buu bɛniiŋ bamu tɛ toŋ be lɛ be-eŋ, be se bɛɛ baa, be bɛ Banaba mɔɔ Pɔɔ bɛ nuuŋ nsáŋ yisɛŋ yi shéŋ. \v 26 Bɛniiŋ bani baa bɛniiŋ bɛ nyɛ yi yibe le nuuŋ be kwi kii nimɛ chi Taa wusɛŋ wu Jiso Krai. \v 27 Tɛ se toŋ baa Judas bee Sila le be bɛ be tee beŋ bɛ kimfimɛ tɛ, fiee fi nuuŋ lɛ Kiŋwaati kini. \v 28 Bee bɛ Fiana yi Waaŋ tɛ ŋɛŋ baa le fi mɛɛŋ dzɔɔŋ kɛ le tɛ yikɛ beŋ bɛ bɛntɛ bamu, yɛki bɛnchi bɛ shaaŋ bani bɛ nuuŋ le: \v 29 Kiiŋ nɛ ni nɛ jii biee bijɛ bi bɛ fɛ bɛntaanchɛ lu li bɛnyɔ-ɔ kɛ. Kiiŋ nɛ ni nɛ jii ŋgɔŋ mɛ nyaŋ kɛ. Kiiŋ nɛ ni nɛ jii nyaŋ yi bɛ mɛɛŋ ki sɛɛ kɛ le ŋgɔŋ bo kɛ. Kiiŋ nɛ ni nɛ kɛmi fiee fi fɛrɛ bɛ bukwɛɛ kɛ. Ɛ nɛ kifi biee bini, kɛ nɛ fɛ baa bujɔŋ. Bɛ shɛ baa.” \p \v 30 Le be tsɛɛ lɛ, be se toŋ bɛniiŋ baa bɛ ki be bɔɔ bɛ ki Antiɔk. Be gɛɛŋ be konchɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ fe kichu, be nyɛ Kiŋwaati kilu li bee. \v 31 Be teeŋ Kiŋwaati kilu, ntoŋ wulu deeni shéŋ yibe, be woo bujɔŋ ŋge. \v 32 Se Judas bee Sila bɛ tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ tiiti biee bi be wuki Nyɔ tiiti, nyɛ ntifi ŋge li bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, fi fɛ be se kɛmɛ buŋga li shéŋ yibe. \v 33 Be se ŋɔɔnɛ be tsi le. Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ dza be chinɛ be, be kaari bɛ mbɛɛŋgii be tuu lijiŋ lɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ toŋ bee. \v 34 \f + \fr 15:34 \fr*\ft Biŋwaati bi fichi bimu kɛmi kintsi ki 34, ki nuuŋ le, “Se nuuŋ le Sila ba fiee Antiɔk.”\ft*\f* \v 35 Pɔɔ bee Banaba tɛ̀ bɔsɛyi be tsi Antiɔk weseeŋ, bee bɛniiŋ bamu be fenjisi be tiiti jɛ yi Taa. \s Pɔɔ bee Banaba gatɛ \p \v 36 Le mfi tuu kiiŋgi, Pɔɔ tee li Banaba le, “Tɛɛ wɛ tɛ kaari tɛ to lijiŋ tɛ dɛndɛ li bintsii bi tɛ tɛ̀ fenjisi jɛ yi Taa li bi biɛɛ, tɛ ŋɛŋ laa bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ le ge niŋ le.” \v 37 Banaba tuu wɛki le dzɔɔ Jɔɔŋ Mak le ni deŋgi bee be. \v 38 Se nuuŋ le, Pɔɔ tɛ̀ kɔŋgisi yɛ le be dzɔɔ wu kɛ, kifɛ tɛ̀ shɛ be Pamfila, ba ki mɛɛshi kɛ ndɛndɛ wu bee be tɛ̀ kɛmi kɛ. \v 39 Pɔɔ bee Banaba se shi bɛ bisɛɛninɛ bi tɛɛmi, be se gatɛ. Banaba dzɔ Mak be lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li, be gɛɛŋ Saaplu \v 40 Pɔɔ se tsaa fiee nuuŋ Sila. Le be ni be dzɛti, bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ nyɛ be li tsaŋ yi mfiɛ wu Taa li. \v 41 Be se gɛɛŋ dze bimbɛ bi Silia bɛ bi Silisha, be deŋgi be kaŋgisi shéŋ yi bintutu bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ. \c 16 \s Timɔti lɛ li kintutu ki Pɔɔ bee Sila-a \p \v 1 Pɔɔ dɛndɛ gɛɛŋ bo li kitoŋ ki Dɛlbi, dza gɛɛŋ lɛ Listra. Wi wu kintutu ki Jiso-o wumu tɛ nuuŋ Listra wulu bukooŋ bwee nuuŋ le Timɔti, ni tɛ̀ nuuŋ wi wu Juu, nuuŋ tɛ̀ wi wu kimbeenchɛ, bɛdɛɛni tee tɛ nuuŋ wi wu Grik. \v 2 Timɔti wuni tɛ̀ nuuŋ wi wu bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu bɛ Listra mɔɔ bɛ Ikonyɔŋ tɛ̀ piɛti wu. \v 3 Pɔɔ gii wɛki le dzɔɔ wu bee wu ni be deŋgi, biee sɛɛ wu dzoo.\f + \fr 16:3 \fr*\ft Be tɛ sɛɛ Timɔti dzoo se ni tiiti jɛ yi Nyɔ li Bɛjuu li, be tɛ nyaami wu kɛ, kifɛ tee tɛ nuuŋ yɛ wi wu Juu kɛ.\ft*\f* Tɛ̀ sɛɛ wu dzoo lɛ, kifɛ Bɛjuu bɛchu bɛ tɛ̀ tsiiŋ bimbe bilu tɛ kii le te Timɔti tɛ̀ nuuŋ wi wu Grik. \v 4 Be se deŋgi be giiŋgi li bito-oŋ, be giiŋgi be tiiti bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛnchi bɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o mɔɔ bɛkaaŋ bɛ lɛkɛ li Nyɔ-ɔ bɛ Jɛrosalɛŋ tɛ̀ gɛɛ le be ni be biki. \v 5 Se nuuŋ le, se bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bilu se tɛɛmi bi giiŋgi limfwe limfwe bɛ mbeenchɛ. Bɛniiŋ se tɛɛti li bee jo chichi. \s Fiee si kifiee bɛ lɛ Pɔɔ li Towa \p \v 6 Pɔɔ bee kintutu kee dza le be gɛɛŋ be feenji jɛ yi Nyɔ li kwɛɛŋ wu Eesha, Fiana yi Waaŋ faaŋ. Se be dza be ka nuuŋ dze yi kimbɛ ki Flija bɛ ki Galashaŋ. \v 7 Le be gɛɛŋ be bo li kwɛɛŋ wu Misa lichiŋ be tɛ̀ wɛki le be lɛ be gɛɛŋ kimbɛ ki Bitina, Fiana yi Jiso tuu yi faaŋ. \v 8 Se nuuŋ le, be se ka kwɛɛŋ wu Misa, be dansɛ be gɛɛŋ li kitoŋ ki Towa-a. \v 9 Le ni nuuŋ butuu, fiee fimu si kifiee dza fi bɛ lɛ Pɔɔ li. Ŋɛŋ lɛ fiee filu wi wumu wu Masadonya lemi lɛki wu le, “Mintemii, lenchi ɔ bɛ Masadonya fɛni ɔ fi bee.” \v 10 Si fiee filu tɛ̀ bɛ lɛ Pɔɔ li lɛ, tɛ \f + \fr 16:10 \fr*\ft Luk wu tɛ tsɛɛ Kiŋwaati kini tɛ lɛ li kintutu ki bɛ Pɔɔ lɛ Towa, bee be deŋgi.\ft*\f* se ŋɛŋ le Nyɔ doonchɛ yɛ bee le tɛ gɛɛŋ tɛ ni tɛ fenjisi ntoŋ we wu dzeeŋ li kwɛɛŋ wu Masadonya. Mfwaa mumkpaŋ, tɛ se nachɛ ŋgɛnu le. \s Liija gɛɛ shéŋ li Jiso-o Filipi \p \v 11 Tɛ dza Towa, tɛ lenchi tsaaŋ lɛ yih yi li dzɔɔ li, tɛ busɛ Samotɛ. Le bu woo tɛ gɛɛŋ limfwe tɛ bo Niapoli. \v 12 Tɛ dza fe tɛ dɛndɛ tɛ gɛɛŋ Filipi, wu nuuŋ kitoŋ ki li kimbɛ ki ŋkosi ki Masadonyaa.\f + \fr 16:12 \fr*\ft Masadonya tɛ nuuŋ ɛ bɛ gatɛ bimbe binɛɛ, se kini tɛ nuuŋ ki ŋkosi.\ft*\f* Kitoŋ kilu tɛ̀ nuuŋ ki bara wu Lo-om. Se tɛ tsi fe li jo. \v 13 Le ni nuuŋ jobɛ chi bɛshiinshi, tɛ bo li kitoŋ kilu-u tɛ gɛɛŋ li ŋgemɛ yi dzɔɔ li fɛ tɛ tɛ̀ seki le ɛ kintsii ki Bɛjuu lɛ ki be lɛki li Nyɔ-ɔ nuuŋ. Le tɛ gɛɛŋ, nuuŋ ɛ bukɛɛŋ bamu tɛ̀ banchɛ fe kituŋ, tɛ se tɛ̀ shee fe tɛ yeti li bee. \v 14 Kwɛɛŋ wumu tɛ̀ nuuŋ fe yiki tɛ, bukooŋ bwee nuuŋ le Liija, tɛ̀ shiiŋ guundi Nyɔ. Tɛ bo lɛ kitoŋ ki Tayatira-a, tɛ̀ shiiŋ kabini ndú yimi, yi nuuŋ kɛɛ yi yɛchi lɔ, yi tɛɛmi kwa. Taa gwiyɛ shéŋ yee, beŋ fiee fi Pɔɔ tɛ̀ tiiti. \v 15 Bɛ lii wu bee bɛniiŋ bɛ li wu yih li dzɔɔ, se lɛkɛ bee tee le, “Mintemii yɛɛŋ, ɛ nɛ ŋɛŋ le mi ŋgɛɛɔ shéŋ yɛŋ chi li Taa li, bɛ yɛɛŋ tɛ gɛɛŋ tɛ tsi li mi yih.” Le ba ni lɛki lɛ, tɛ dza tɛ beŋ tɛ gɛɛŋ. \s Bɛ fa Pɔɔ bee Sila li yih yi ncha-a Filipi \p \v 16 Tɛ̀ nuuŋ jobɛ chimu tɛ giiŋgi fɛ kintsii ki nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, tɛ bikɛ bɛ ŋwaakwɛɛŋ wumu wu tɛ̀ nuuŋ mfwa. Tɛ̀ gii kɛmi fiana yimi li wu bwiiŋ, yi ti feti wi nuuŋ wi yɛɛŋ. Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kɛmi ŋwaakwɛɛŋ wulu tɛ̀ banchi kwa kii wu ŋge, kifɛ tɛ̀ gii tiiti biee bi nuuŋ bi ka. \v 17 Le ŋwaakwɛɛŋ wulu tuu ŋɛŋ tɛɛ Pɔɔ, se biki bee dzɛŋgi, tiiti le, “Bɛniiŋ bani nuuŋ bɛniiŋ bɛ nimɛ chi Nyɔ yi nuuŋ Kikoo ki Biee Bichu-u, be doonchi dze yi nuuŋ nɛ ka lɛ yi se nɛ bo.” \v 18 Tɛ̀ fɛ lɛ li jo ŋge, fi dza fi tɔŋ Pɔɔ, fiiki yi waŋ fiana yi tii yilu, tee le, “Ntiitɔɔ li wɛ li bukooŋ bu Jiso Krai, bochɛ li ŋwaŋ wuni.” Yi se bo li wu bwiŋ mfi wulu. \p \v 19 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kɛmi mfwa wulu ŋɛŋ le dze yibe yi kwa ma yɛ, be kɔɔ Pɔɔ bee Sila be chee be, be gɛɛŋ bɛ be limfwe li bɛte kwɛɛŋ li fɛ waaŋ. \v 20 Le be gɛɛŋ bɛ be, be leeki be limfwe li bara wu Lo-om wu tɛ̀ sɛki bɛnsa, be tee le, “Bɛniiŋ bani ɛ Bɛjuu, be nyɛɛ baa ŋgɛ li kitoŋ kisɛ-ɛŋ. \v 21 Be tiifi bɛniiŋ ntsɛ wu nchi wu tɛɛbeŋ mɛɛŋ ki beŋ kɛ. Tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Lom, ɛ bɛ nyɛ tɛ tɛ̀ biee ntsɛ wulu kɛ.” \v 22 Kintutu ki bɛniiŋ lɛ ki tɛ̀ nuuŋ fe biee ki fɛfi be, be we li Pɔɔ bee Sila-a. Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ sɛki bɛnsa baa se gaamɛ ndú yi Pɔɔ bee Sila, be tee le bɛ fiaaŋ be. \v 23 Bɛ bɔsɛyi bɛ fiaamfiɛ be ŋge, bɛ dzɔ be bɛ gɛɛŋ bɛ bɛŋɛ li yih yi ncha-a, be tee li wi wu tɛ̀ kiichi yih yi ncha wɛ le ni kiichi be bujɔŋ. \v 24 Le woo lɛ, se dzɔ be gɛɛŋ bɛŋɛ lɛ loŋ wu lɛnti li yih yi ncha-a ta be bikaa li mfaŋgɛ-ɛ.\fig Bɛ ta be bikaa li mfaŋgɛ-ɛ|alt="Fastened their feet in the stocks" src="lb00337c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="16:24"\fig* \p \v 25 Le ni nuuŋ si butuu kintikinti, Pɔɔ bee Sila lɛki li Nyɔ-ɔ be yuuti juuŋ yi mpiaru be yɔɔnchi Nyɔ, bɛniiŋ bɛ ncha-a bamu yiki, \v 26 nshɛ dza yi taa yi sɛɛsɛ bɛ buŋga, yih yi ncha yilu sɛɛsɛ gɛɛŋ bo li kimfoo li. Mfwaa mumkpaŋ, bigoo bichu gwiyɛ, bɛncha fanchɛ li bɛniiŋ bɛ ncha-a bɛchu. \v 27 Le wi wu tɛ̀ kiichi yih yi ncha yilu kaaŋgi, le bichi lɔ, ŋɛŋ si bigoo nuuŋ mkpeeŋ, se beechɛ le bɛniiŋ bɛ ncha-a kifi baa. Se buu nyɔ lɛ mbwa li le wo yi yee lu. \v 28 Pɔɔ se waŋ lɛwe, tee le, “Kiiŋ ɔ ni wo yi ya kɛ. Tɛ baa fɛni bee bɛchu.” \p \v 29 Wi wu tɛ̀ kiichi yih yi ncha wulu teeŋ le wi bɛ wu bɛ wi, letɛ lɛ li yih, gɛɛŋ toŋ núŋ limfwe li Pɔɔ bee Sila kɛɛti bɛ chɛnɛ. \v 30 Se dza dzɔ be, bo bɛ be lɛkuuŋ, bii li bee laa, “Bɛtaa, ŋgii ŋgeeŋ nse mbo.” \v 31 Be se tuu li wu-u le, “Gɛɛ shéŋ ya li Taa Jiso, nɛɛ bɛniiŋ bɛ li wɛɛ yih se nɛ tuu nɛ bo.” \v 32 Be tee ntoŋ wu kii Taa li wu bɛ bɛniiŋ bɛ li wu yih bɛchu. \v 33 Se dzɔ be butuu bulu, tsootsɛ bibaa bi bee. Mfwaa mumkpaŋ, be se lii wu bɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ li wuu yih li dzɔɔ. \v 34 Se dzɔ be, bee be yɛɛ li wu-u yih, nyɛ be biee bijɛ be ji. Wu bee bɛniiŋ bɛchu bɛ li wu-u yih se be nɛɛtɛ le be gɛɛ baa shéŋ li Nyɔ-ɔ. \p \v 35 Butuu bo bu woo, bara wu Lom wɛ wu tɛ̀ sɛki bɛnsa toŋ bɛniiŋ bɛ nchi-i le be gɛɛŋ be tee li wi wu kiichi yih yi ncha-a wɛ le buu bɛniiŋ baa le be ni be giiŋgi. \v 36 Se wi wu tɛ̀ kiichi yih yi ncha wulu biee gɛɛŋ ŋɛŋ Pɔɔ, tee li wu-u le, “Bara tuumɔɔ ntoŋ le mbuu beŋ, gɛnɛ yɛɛŋ bɛ mbɛɛŋgii.” \v 37 Se nuuŋ le, Pɔɔ tɛ tee li bɛniiŋ bɛ nchi-i baa le, “Bɛ tuu be fiaamfiɛ bee fɛ waaŋ be mɛɛŋ saa ki saa kɛ bee kɛ, tɛ nuuŋ tɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Lom, be tuu be bɛŋɛ bee li yih, be se kweŋgi baa dɛɛni le bɛ buu bee lɛjiŋ lɛjiŋ ni? Fi nuuŋ tɛ̀ ka lɛ kɛ. Ɛ nɛɛ bara wulu wu gii bɛ fɛni se buu bee.” \p \v 38 Bɛniiŋ bɛ nchi-i baa se kaari be to lijiŋ be tee li bara wu Lom wɛɛ fiee fi Pɔɔ tee. Le be woo le Pɔɔ bee Sila nuuŋ tɛ bɛniiŋ bɛ Lom, be se chɛŋ. \v 39 Be se bɛ be sooŋ bɔ li bee, be buu be li yih yi ncha-a, be chinɛ be, be lɛkɛ be le be dza fɛ kitoŋ kilu. \v 40 Pɔɔ bee Sila bo li yih yi ncha-a, be gɛɛŋ li Liija yi, ɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ tɛ nuuŋ lu, be tifi be, be se dza fe. \c 17 \s Pɔɔ bee Sila gɛɛŋ Tɛsalonya \p \v 1 Pɔɔ bee Sila se dza ŋgɛnu, be ka Amfipoli bɛ Apolona, be dansɛ be gɛɛŋ be bo Tɛsalonya. Yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yi Bɛjuu tɛ nuuŋ fe. \v 2 Pɔɔ se gɛɛŋ lɛ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ nɛɛ si ntsɛ we tɛ̀ shiiŋ nuuŋ, tɛ̀ bɛɛ yeti li bɛniiŋ lu, li jo yi bɛshiinshi taa, doonchi be fiee fichu fi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ. \v 3 Tɛ̀ tiifi be, tɔchi le Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ tɛ̀ kɛmi le ki ŋɛŋ ŋgɛ ki kaari ki bo li kwe-e. Jiso wu ntiiti kii wu wuni nuuŋ kinsofu kilu. \v 4 Le bɛniiŋ bamu woo lɛ, be beŋ be taa li Pɔɔ bee Sila. Bɛgrik bamu bɛ tɛ̀ guundi Nyɔ mɔɔ bukɛɛŋ bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa bamu beŋ tɛ ŋge. \v 5 Se nuuŋ le, Bɛjuu bamu se bɛchi be yɛɛti shéŋ bɛ Pɔɔ bee Sila, be konchɛ bɛniiŋ bamu bɛ tɛ̀ mbweŋgi fe yee, bee be banchɛ li kintutu, be bɛchi be fieŋgisi kitoŋ. Se be biee be dza be gɛɛŋ be bondɛ yih yi Jasɔŋ le be wɛki baa Pɔɔ bee Sila le bɛ buu be bɛ nyɛ li bɛniiŋ li lɛkuuŋ. \v 6 Le be gɔɔŋ nsiŋ, be se chee Jasɔŋ bɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bamu be gɛɛŋ bɛ be limfwe li bɛte kito-oŋ, be dzɛŋgi be tiiti le, “Bɛniiŋ bani nuuŋ bɛ deŋgi be fikisi kwɛɛŋ wu tuu kimbasaje, be bɛ baa be bo fɛni, \v 7 Jasɔŋ fi be wu gɛɛ li wu-u yih. Be bɛchu bondini baa bɛnchi bɛ Mfɔŋ wu Lo-om, be kweŋgi le Mfɔŋ wumu wɛ lu bukooŋ bwee nuuŋ le Jiso.” \v 8 Le bɛte kitoŋ bee bɛniiŋ woo lɛ, be dza be wɛsɛ. \v 9 Be se kunyɛ Jasɔŋ bɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, be nyɛ kwa le ɛ fi ka fi nuuŋ lɛ, be tɛ̀ tuu kwa wulu li bee kɛ. Be se chinɛ li bee be ni be giiŋgi. \s Pɔɔ bee Sila gɛɛŋ Beria \p \v 10 Butuu jiŋ, bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ dzɔ Pɔɔ bee Sila be tuumi le be gɛɛŋ li kitoŋ ki Beria. Le be lɛ fe, be gɛɛŋ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yi Bɛjuu. \v 11 Bɛjuu bɛ fe tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ kii biee be yɛki bɛ Tɛsalonya, kifɛ be tɛ̀ bɔsɛyi be fi ntiifɛ bɛ kiŋkɔŋgisɛ, be se tɛɛti Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ jo chichi le be ŋɛŋ laa biee bi Pɔɔ tiifi be bini nuuŋ bi chɛɛŋ le. \v 12 Be bɛ ŋge se beŋ jɛ yi Nyɔ. Bukɛɛŋ bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa ŋge bɛ tɛ̀ nuuŋ Bɛgrik mɔɔ buniŋ ŋge bɛ tɛ̀ nuuŋ Bɛgrik beŋ tɛ. \v 13 Se nuuŋ le, Bɛjuu bɛ Tɛsalonya tɛ̀ woo le Pɔɔ kɔɔ wu gɛɛŋ tiifi jɛ yi Nyɔ li kitoŋ ki Beria, be biee be gɛɛŋ tɛ le, be kunsɛ kintutu ki bɛniiŋ lɛ le ki bɛchi kpɛ. \v 14 Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ se toŋ Pɔɔ lɛ mfwaa mumkpaŋ gɛɛŋ li ŋgemɛ yi dzɔɔ yi nyɔŋa-a. Se nuuŋ le, Sila bee Timɔti shɛ Beria. \v 15 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ giiŋgi le be chinɛ Pɔɔ baa be gɛɛŋ be bo Atɛŋ be biee be chinɛ wu. Be tuu lijiŋ, Pɔɔ toŋ be le be gɛɛŋ be tee li Sila bee Timɔti le be gwenɛ be biee wu tsɛkɛ. \s Pɔɔ nuuŋ Atɛŋ \p \v 16 Pɔɔ se tɛŋgi Sila bee Timɔti Atɛŋ. Le ni tuu deŋgi fe, ŋɛŋ ɛ kitoŋ kilu yisɛ bɛ bɛnyɔ. Fi se tɔnyɛ wu shéŋ. \v 17 Se tuu gɛɛŋ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yi Bɛjuu, yɔ bee be mɔɔ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ bɛ tɛ̀ lɛki tɛ li Nyɔ-ɔ fe. Tɛ̀ tuu yeti tɛ jo chichi fɛ waaŋ li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ dza be bɛ fe. \v 18 Bɛniiŋ bɛ ntiifɛ bamu bɛ bɛ tɛ̀ teenyi le Ɛpikoliaŋ mɔɔ bɛ be tɛ̀ teenyi le Sitoyik tɛ̀ dza be bɛ le be tɛchɛ biee bɛ Pɔɔ. Si Pɔɔ tɛ̀ tiifi kii Jiso mɔɔ mbochu li kwe-e, bamu se biiti laa, “Kibere kini fɛti kimfimɛ le la le?” Bamu se kweŋgi fi bee le, “Yeŋgɔɔ kɛɛ tiifɔɔ kii bɛnyɔ bɛ bɛniiŋ bamu.” \v 19 Se nuuŋ le, be tuu be dzɔ Pɔɔ bee be gɛɛŋ li kinshewu ki bɛ teenyi le Aleopagu,\f + \fr 17:19 \fr*\ft Nshefu wuni nuuŋ fɛ bɛ tɛ shiiŋ bɛ nachɛ biee bi li kitoŋ ki Atɛ-ɛŋ, mɔɔ sɛki bɛnsa fe.\ft*\f* be tee li wuu le, “Tɛ wɛki baa le tɛ tuu tɛ woo kii ntiifɛ wu fwɛŋ wuni wɔɔ bɛɛ bɛ wu laa wu nuuŋ le la le. \v 20 Ɔ tiitɔɔ biee bimu bi tɛ̀ ti mɛɛŋ saa ki woo kɛ. Se nuuŋ le, tɛ se wɛki baa le tɛ kɛɛ kinyi kilu.” \v 21 (Bɛniiŋ bɛ Atɛŋ mɔɔ mfoŋ yi fe tɛ̀ shiiŋ fi bee le be ni be wuki nuuŋ biee bi fɛŋ, be se tiiti kii bi.) \p \v 22 Pɔɔ se leŋ limfwe li kinshewu ki Aleopagu kilu, tee le, “Bɛniiŋ bɛ Atɛŋ, mi ŋɛŋgɔɔ lɛ dzé chichi le nɛ guundi baa bɛnyɔ ŋge. \v 23 Ntiitɔɔ ni, kifɛ ntuu ndeŋgi li kitoŋ kinɛ-ɛ, mbichi li bintsii bi nɛ lɛki li bɛnyɔ-ɔ mi ŋɛŋ taantaa chi muntofi chimu ɛ bɛ tsɛɛ li chi le, ‘Li nyɔ yi bɛ kii yɛ kɛɛ.’ Nyɔ yilu yi nɛ lɛki, yi bɛ kii yɛ kɛ, ɛ yi yi ŋgii nlaŋɛ li beŋ dɛɛni. \v 24 Nyɔ yilu yini nuuŋ yi tɛ̀ tɔŋ nshɛ yini bɛ biee bichu bi nuuŋ lu. Ɛ yi Mfɔŋ wu kiboo bɛ nshɛ, yi ti tsiiŋ yɛ li yí yi muntofi yi bɛniiŋ gwaŋ kɛ. \v 25 Yi fuki yɛ fiee fimu fi yi wɛki yi bichi le wi niŋ li yi kɛ, kifɛ ɛ yi yi feti bɛniiŋ bɛchu be se yindini, be nuuŋ lu, be kɛmi fiee fichu fi be wɛki. \v 26 Yi tɛ̀ fɛ bini bi bɛniiŋ lɛ bichuchu bi bo li wi mumkpaŋ bi nuuŋ li kikoo ki nshɛ-ɛ. Fɛ yi tɛ̀ feti lɛ, yi saa yi nachɛ mfi wu bɛ gii bɛ ni bɛ nuuŋ lu, mɔɔ dii yi bintsii bi bɛ gii bɛ ni bɛ tsiiŋ. \v 27 Yi tɛ̀ fɛ lɛ, le bɛniiŋ ni be tɛɛti, be wɛki yi laa be gii naa be ŋɛŋ yi le. Se nuuŋ le, Nyɔ nuuŋ yɛ mɔɔ mfiiŋ li wusɛŋ wumu kɛ. \v 28 Fini fiɛɛ nɛɛ si wumu tɛ̀ kɔɔ wu tee le, \q1 ‘Ɛ yi yi feti se tɛɛbeŋ tɛ̀ tsiiŋ, tɛ deŋgi, \q1 tɛ̀ tuu tɛ nuuŋ si tɛ nuuŋ lɛ.’ \m Si wi wunɛ wu kimfɛ wumu tɛ̀ kweeŋ tɛ le, \q1 ‘Ɛ bee bɔɔŋ bee kibɛɛ’. \m \v 29 Si tɛɛbeŋ nuuŋ bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ, kiiŋ tɛ ni tɛ beechi le Nyɔ bosini fiee fi wi nachɛ bɛ bufii bwee kɛ, kɛ le wu tɔŋ bɛ kitu ki kwa-a, kɛ le bɛ nachɛ bɛ ta kɛ. \v 30 Gii nuuŋ li mfi wu bɛniiŋ tɛ̀ mɛɛŋ li kijibɛ-ɛ, be feti biee bibifi bini, Nyɔ bichi nɛɛ shiiŋ. Se nuuŋ le, dɛɛni yi tiiti yɛ le bɛniiŋ bɛchu fiiki shéŋ yibe. \v 31 Be fiiki kifɛ yi gɛɛ yɛ jobɛ chi yi gii naa yi saa kwɛɛŋ kwikwi yi ni yi biki chɛɛŋ wulu. Yi tsaa yɛ wi we kituŋ wu gii ni sɛki. Fini nuuŋ fi yi kɔɔ yi doonchɛ li bɛniiŋ bɛchu le ɛ chɛɛŋ si tɛ̀ buu wi wulu li kwe-e”. \p \v 32 Si Pɔɔ tɛ̀ kweeŋ lɛ, be woo si wu tee kii mbochu li kwe-e, bɛniiŋ bamu dza be kiiti wu bukefu. Bamu tee fi bee le, “Tɛ wɛki baa le tɛ tuu tɛ woo kii fiee fiɔɔ tiiti fini.” \v 33 Se nuuŋ le, Pɔɔ se dza shɛ be. \v 34 Bɛdɛɛni, bɛniiŋ bamu bɛ tɛ̀ beŋ fiee fi tiiti, be biee wu. Wumu li bee tɛ̀ nuuŋ Dionisu wu tɛ̀ nuuŋ wi kinshewu ki Aleopagu, wumu nuuŋ kwɛɛŋ wu bukooŋ bwee tɛ̀ nuuŋ le Damali mɔɔ bɛniiŋ bamu tɛ. \c 18 \s Pɔɔ gɛɛŋ Kɔrɛŋ \p \v 1 Lɛjiŋ lɛlu, Pɔɔ dza Atɛŋ gɛɛŋ li kitoŋ ki Kɔrɛ-ɛŋ. \v 2 Si tɛ̀ gɛɛŋ le, bee wi wu Juu wumu bikɛ bukooŋ bwee nuuŋ le Akwila ɛ bɛ tɛ̀ biɛ wu Pontu. Akwila bɛ Prisilia wu kwɛsi tɛ mɛɛŋ nɛɛ fɛ be dza Itali, kifɛ Klawdu wu Mfɔŋ wu Lom tɛ̀ buu nchi le Bɛjuu bɛchu bo le. Ɛ Pɔɔ tɛ̀ la ŋka lɛ bee, \v 3 tuu ŋɛŋ be nachi dzi yi bɛ yuumfi bigɔɔnu lu, ɛ tɛ̀ nuuŋ nɛɛ tɛ nimɛ chi wu wu Pɔɔ tɛ̀ tsiiŋ kii chi, tuu tsiiŋ bee be, bee be nindi. \v 4 Ɛ nuuŋ jo yi bɛshiinshi chichi, giiŋgi li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, tiifi Bɛjuu mɔɔ Bɛgrik lu, gwenini le fɛ le be beŋ fiee fi tɛ̀ tiifi. \p \v 5 Sila bee Timɔti se dza Masadonya be bɛ, Pɔɔ se dzɔ mfi we kwikwi tuu tiiti tɛ nuuŋ jɛ yi Nyɔ, doonchi li Bɛjuu li le Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ tɛ̀ nuuŋ Jiso. \v 6 Se nuuŋ le, Bɛjuu bɛlu tɛ̀ dza be tuu be fɛŋgi fiee fi tɛ̀ tiiti, be gaashi wu. Se sɛɛsɛ ndú yee tee li bee le, “Kwe yinɛ yɛ li tsaŋ yinɛ-ɛ. Ŋkɛmi yɛ tsaŋ fe kɛ. Mbɛɛchɛ li dɛɛni, ŋgii ni ŋgiiŋgi nuuŋ lɛ bɛniiŋ bɛ ti nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ.” \v 7 Se shɛ be, bo gɛɛŋ tsiiŋ tɛ nuuŋ bee wi wumu wu tɛ̀ nuuŋ yɛ wi wu Juu kɛ, ɛ wi wulu tɛ̀ shiiŋ guundi Nyɔ. Bukooŋ bwee tɛ̀ nuuŋ le Tishu Justu, la we nuuŋ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ lichiŋ. \v 8 Krispu wu te kikoo ki yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ bɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ li wu-u yih tɛ gɛɛ shéŋ li Taa li. Bɛniiŋ bɛ Kɔrɛŋ ŋge tuu be wuki si Pɔɔ tiiti kii Jiso, be beenchi, se tuu lisi be li dzɔɔ. \p \v 9 Le ni nuuŋ butuu bumu, Taa se yɔ li Pɔɔ li lɛ fiee fimu si kifiee li le, “Kiiŋ ɔ ni ɔ chɛndi kɛ, ɔ tiifi nɛɛ jɛ yɛŋ ɔ giiŋgi bɛ yi. Kiiŋ ɔ ni chikɛ kɛ, \v 10 kifɛ miɔ bɛ wɛ, wi nuuŋ yɛ lu wu nuuŋ fɛ fiee bɛ wɛ kɛ. Bɛniiŋ beŋ baa li kitoŋ kini ŋge.” \v 11 Nɛɛ lɛ, Pɔɔ se tsi fe kiya kimbiri bɛ kiŋkɛ, tiifi bɛniiŋ jɛ yi Nyɔ. \p \v 12 Si Pɔɔ tɛ̀ nuuŋ le lɛ, le Galio ni nuuŋ wi wu sɛki kimbɛ ki Akeya, Bɛjuu banchɛ yi yibe be kɔɔ Pɔɔ be gɛɛŋ bɛ wu li yih yi nsa-a, \v 13 be tee li Galio le, “Wi wuni gweninɔ le fiiki bɛniiŋ le be ni be lɛki li Nyɔ-ɔ lɛ dze yimi yi chichi yi nuuŋ yɛ si nchi wɛki kɛ.” \v 14 Pɔɔ dza le yɔ, Galio dza kweeŋ li Bɛjuu baa le, “Bɛjuu woo yɛŋ, bee le fiee fini ni fi nuuŋ fiee fi bifi fi wi wuni fɛ, mɔɔ nuuŋ nchi wumu wu wu bondɛ, kɛ bee mi ŋkaŋ shéŋ le n'yikɛ fiee fi nɛ tiiti. \v 15 Se nuuŋ le, si fiee fini fiɛɛ nɛɛ nuuŋ bitɛchinɛ kii jɛ́ bɛ bukooŋ mɔɔ bɛnchi bɛnɛ, nachɛ yɛŋ beŋ beŋ. Ɛ bɛ nyɛ ntɛ nsaa fini fiee kɛ.” \v 16 Si wu kweeŋ lɛ, se kooŋ bɛ be be bo li yih yi nsa-a. \v 17 Se be bɛchu dza be lɛ li Sostɛne wu tɛ nuuŋ te kikoo ki yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, be too wu li yih yi nsa-a limfwe. Galio se ti mɛɛŋ ki kwi fiee fe kɛ. \s Pɔɔ to lijiŋ Antiɔk \p \v 18 Lɛjiŋ lɛlu, Pɔɔ se tuu tsi Kɔrɛŋ bee bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ li jo ŋgee li, tuu dza shɛ be, se bee bɛ Prisilia mɔɔ Akwila lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ le be gɛɛŋ Silia. Fɛ be tɛ̀ dzɛti Sɛŋkriya fɛ be tɛ̀ lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li, Pɔɔ mu kikoo kii chini wu tɛ̀ gɛɛ li Nyɔ-ɔ. \v 19 Le be ni be giiŋgi, be buti Ɛfishɛŋ, Pɔɔ shɛ Prisilia bee Akwila fe, gɛɛŋ fiee nuuŋ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ yi Bɛjuu li, yɔ li Bɛjuu li lu. \v 20 Be lɛkɛ le tuu tsi bɛ be jo ŋge, faaŋ. \v 21 Se nuuŋ le, le ni dzɛti, tee li bee le, “Ŋgii ŋkaari mbɛ lɛ beŋ fɛ Nyɔ fi.” Le tee lɛ, se lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li dza Ɛfishɛŋ. \p \v 22 Le yih yi li dzɔɔ gɛɛŋ bo Kasaria, Pɔɔ bo, yɛɛ gɛɛŋ yɛsi kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ Jɛrosalɛŋ se dza bɔɔ Antiɔk. \v 23 Tsi fe, mfi kiiŋgi, kaari dza deŋgi kɛti li bimbe bi Galashaŋ bɛ Flija, kaŋgisi shéŋ yi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ le. \s Apolo tee jɛ yi Nyɔ Ɛfishɛŋ \p \v 24 Wi wu Juu wumu tɛ̀ dza bɛ Ɛfishɛŋ bukooŋ bwee nuuŋ le Apolo, bɛ tɛ̀ biɛ wu Alɛkɛsanda. Tɛ̀ nuuŋ wi wu tɛ̀ kii n'yɔru, kii tɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ bujɔŋ. \v 25 Bɛ tɛ̀ tifi wu bɛ Dze yi Taa tiifi, se yuusi bɛ ntiifɛ kii Jiso, tiifi bɛniiŋ tsaaŋ. Se nuuŋ le, tɛ kii nɛɛ nuuŋ fiee fi Jɔɔŋ tɛ̀ tiiti lisi bɛniiŋ li dzɔɔ. \v 26 Si tɛ̀ bɛ Ɛfishɛŋ, bɛchi tiifi bɛniiŋ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ nchɛnu siŋ. Prisilia bee Akwila woo si tiifi lɛ, be se dzɔ wu, be gɛɛŋ be naanyɛ li wuu bujɔŋ si Dze yi Nyɔ doonchi. \p \v 27 Apolo dza beechɛ le gii lenchi gɛɛŋ kimbɛ ki Akeya. Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Ɛfishɛŋ se fi wu, be tsɛɛ Kiŋwaati li kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Akeya be lɛki le ke wu fɛsi be fi wu. Gɛɛŋ bo fe, fi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bujɔŋ, bɛniiŋ bani nuuŋ bɛ Nyɔ tɛ̀ doonchɛ shéŋ yi dzeeŋ li bee yi fɛ be gɛɛ shéŋ li Jiso-o. \v 28 Tɛ̀ tɛchini bɛ Bɛjuu yeti li bee gbanaa, nuuŋ yɛ bitɛchinɛ bi didi kɛ, yɛki be, doonchi be lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le Jiso nuuŋ kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ. \c 19 \s Pɔɔ gɛɛŋ Ɛfishɛŋ \p \v 1 Tɛ̀ nuuŋ mfi wu Apolo tɛ̀ nuuŋ Kɔrɛŋ, Pɔɔ tɛ̀ dzɔ dze yi lɛnti lɛnti lɛ bimbe bi tɛ̀ deŋgi le-e, fɛsi Ɛfishɛŋ. Le fɛsi fe, ŋɛŋ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bamu, \v 2 bii li bee laa, “Fiana yi Waaŋ tɛ̀ bɛ li be-eŋ mfi wu nɛ tɛ̀ gɛɛ shéŋ li Jiso-o ni?” Be tuu le, “Tɛ mɛɛŋ baa saa ki woo kɛ le fiee fimu nuuŋ le Fiana yi Waaŋ li kɛ.” \v 3 Pɔɔ bii laa, “Ɛ fi nuuŋ lɛ, bɛ se tɛ̀ lii beŋ li dzɔɔ kii la?” Be se tuu le, “Bɛ tɛ̀ lii bee li dzɔɔ biki si Jɔɔŋ tɛ̀ tiiti.” \v 4 Pɔɔ se tee li bee le, “Jɔɔŋ tɛ̀ lisi bɛniiŋ li dzɔɔ, le fi doonchɛ le be fiiki baa shéŋ yibe, tɛ̀ tiiti le be beŋ nuuŋ li wi wu bɛɛ lɛ wuu jiŋ wi wu tɛ̀ tiiti ki wu wulu tɛ̀ nuuŋ Jiso.” \v 5 Bɛniiŋ bɛlu woo si Pɔɔ tee lɛ, bɛ se lii be li dzɔɔ nuuŋ li bukooŋ bu Taa Jiso-o. \v 6 Pɔɔ gɛɛ tsaŋ li bee, Fiana yi Waaŋ se bɛ li bee. Be se dza be yeti jɛ́ yibe tɛ̀ kii yɛ kɛ, be tuu be tiiti li bɛniiŋ li biee bi be wuki Nyɔ tiiti. \v 7 Bɛniiŋ bɛlu tɛ̀ nuuŋ wi si yoofi ntsɔ bɛfɛ. \p \v 8 Pɔɔ nuuŋ nɛɛ Ɛfishɛŋ, giiŋgi li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, li kii tɛɛ li, yeti li bɛniiŋ li lu nchɛnu nsiŋ. Bee be tɛchini biee, gwenini le fɛ le be beŋ fiee fi tiiti kii bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ. \v 9 Bɛniiŋ bamu se tɛmi bikoo be faaŋ mbeenchɛ, be se yeti jɛ́ yi bifi lɛ bɛniiŋ lii kii Dze yi Taa. Pɔɔ se shɛ be, dzɔ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, bee be gɛɛŋ nuuŋ li yih yi nlaanchɛ yi Tiranu-u, se yeti li bee lu jo chi. \v 10 Pɔɔ tɛ̀ fɛ lɛ li biya bifɛ. Se nuuŋ le, Bɛjuu mɔɔ Bɛgrik bɛchu bɛ li kwɛɛŋ wu Eesha wulu se woo jɛ yi Taa. \s Bɔɔŋ bɛ Skɛfa tɛ̀ fiki Pɔɔ \p \v 11 Pɔɔ tɛ̀ nuuŋ, ɛ Nyɔ feti wu le ni feti bintɛwa bi biee lɛ, nuuŋ biee bi wondini bimfimu. \v 12 Be tɛ̀ dzeti nɛɛ mɔɔ nuuŋ fiee fiee fi li wu-u bwiŋ si fi nshɛŋgɛ fi ndu-u, mɔɔ nuuŋ ndu ye yi nimɛ, ɛ be gɛɛŋ be koŋ wi wu chigɔŋ lu, mwɛ se tɛmi, ɛ nuuŋ wi wu kɛmi Fiana yi tii li wu-u bwiŋ, yi bo. \p \v 13 Bɛjuu bamu bɛ tɛ̀ shiiŋ be deŋgi be busi mfíee yi bifi li bɛniiŋ li, be tuu be dza be gwenini nteenyɛ bukooŋ bu Taa Jiso-o li mbusu fiana yilu-u. Ɛ wi dza tuu tee li Fiana yi tii le, “Mbusɔɔ wɛ li bukooŋ bu Jiso wu Pɔɔ tiiti.” \v 14 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ mɔnchi fiee filu tɛ̀ nuuŋ mfomɛnyaaŋ, be tɛ̀ nuuŋ bɔɔŋ bɛ Skɛfa wu kikoo ki bɛte muntofi ki Bɛjuu lɛ. \v 15 Fiana yi bifi dza yi bii li bee laa, “Ŋkii Jiso, ŋkii tɛ̀ Pɔɔ, ɛ beŋ baŋ?” \v 16 Wi wu Fiana yi tii yilu tɛ nuuŋ li wu-u bwiŋ se jiiŋ we li bɛniiŋ bɛlu-u, gɔɔri be fɛkwiiŋ, be ta ŋgwɛti be bo li yih yi wi wulu-u, tiŋ bilɛlu bɛ bibaa bwiŋ kichu. \p \v 17 Bɛjuu bɛ Bɛgrik bɛchu bɛ tɛ̀ tsiiŋ Ɛfishɛŋ woo kii fiee filu, be chɛŋ. Bɛniiŋ se guundi bukooŋ bu Taa Jiso-o be giiŋgi limfwe. \v 18 Bɛniiŋ ŋge bɛ tɛ̀ saa be nuuŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ tɛ̀ bɛɛ be tiiti biee be tɔchi mɔɔ biee bi li kijibɛ-ɛ bi be tɛ̀ feti. \v 19 Bamu ŋge bɛ tɛ̀ feti mfiŋ, banchɛ biŋwaati bi bee bi mfiŋ, be bɛ bɛ bi, bɛ tɔŋ lɛ bɛniiŋ lii. Be fa kwa wu biŋwaati bilu kwikwi, wu bo munini mu ncherere bɛnchuki mbaanshiŋ (50,000).\f + \fr 19:19 \fr*\ft Kwa wuni nuuŋ finini fi ncherere fimumkpaŋ nuuŋ kinsomfu wi nimɛ li jobɛ.\ft*\f* \v 20 Se nuuŋ le, biee bini fɛ le jɛ yi Taa lɛ li shéŋ yi bɛniiŋ li bɛ buŋga, yi saaŋgɛ yi gɛɛŋ limfwe limfwe. \s Bɛniiŋ bɛchi kpɛ Ɛfishɛŋ \p \v 21 Le ni tuu nuuŋ lɛjiŋ lɛlu, Pɔɔ ŋɛŋ le gii gɛɛŋ Jɛrosalɛŋ le ɛ giiŋgi lɔɔ, ka dze bimbe bi Masadonya bɛ Akeya. Tɛ̀ tuu tiiti le, “Ŋgiiŋgɔɔ ke mi ŋgɛɛŋ mi mbo Jɛrosalɛŋ nni ŋkɛmi tɛ le ŋgɛɛŋ mbo Lom.” \v 22 Se tuu saa toŋ bɛniiŋ bɛfɛ, Timɔti bee Ɛrastu bɛ tɛ̀ fii wu, be gɛɛŋ limfwe Masadonya. Se shɛ tuu tsi Eesha niiŋ. \p \v 23 Le ni nuuŋ nɛɛ li mfi wulu, kpɛ dza bɛchi Ɛfishɛŋ kii Dze yi Taa nuuŋ yɛ wu didi kɛ. \v 24 Wi wu tendi gwɛ wumu tɛ̀ nuuŋ fe, bukooŋ bwee nuuŋ le Dɛmɛtrus, tɛ̀ shiiŋ tendi biee bi bosini yih yi muntofi yi nyɔ yi bɛ teenyi le Atɛmi.\f + \fr 19:24 \fr*\ft Atɛmi tɛ nuuŋ nyɔ yi bijinɛ li Bɛgrik li.\ft*\f* Nimɛ chini tɛ̀ shiiŋ chi bɛɛ bɛ kwa li li bɛniiŋ bɛ tendi gwɛ-ɛ nuuŋ yɛ wu didi kɛ. \v 25 Dɛmɛtrus se biee konchɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ tendi gwɛ bɛchu mɔɔ bɛniiŋ bɛ ti nindi ŋwaani chini nimɛ, be taashɛ. Se tee li bee le, “Bɛŋwaanɛŋ, nɛ kɛɛ le nimɛ chini tɛ ŋɛti baa kwa li chi-i ŋge. \v 26 Nɛ ŋiŋgi baa nɛ tuu nɛ wuki fiee fi fibwɛɛ fi Pɔɔ fini feti. Deŋgɔɔ tiiti le bɛnyɔ bɛ bɛ feti bɛ tsaŋ ti nuuŋ yɛ bɛ nyɔ kɛ. Wu fɛɔ lɛ, wu fiiki bufii bu bɛniiŋ lɛ fɛni Ɛfishɛŋ ŋge, se tusɔɔ fikisi bu bɛniiŋ bɛ Eesha bɛchu be beenchi li wu-u. \v 27 Ŋiŋgɔɔ le nimɛ chi sɛŋ chini gii chi kɛmɛ bukooŋ bu bifi. Se tɛ ba lɛ kwaa siŋ, yih yi muntofi yi nyɔ yi nyɔŋa yi chɛɛŋ yi Atɛmi gii yi to fiee fi yee. Ɛ fi ka lɛ, kɛ bɛ nyɛ baa buya li nyɔ yi nyɔŋa yi bɛ bundi Eesha kwikwi, kikoo ki nshɛ kichu bundi tɛ yi.” \p \v 28 Si bɛniiŋ bɛlu tɛ̀ woo lɛ, shéŋ tɔŋ be. Be bɛchi be dzɛŋgi, be tiiti le, “Atɛmi wu Ɛfishɛŋ nuuŋ nyɔ yi nyɔŋa.” \v 29 Kitoŋ kilu kichu se saaŋgɛ. Kimbanchɛ ki bɛniiŋ lɛ ki tɛ̀ taashɛ ki se lɛ li yih yi Gayɔŋ bɛ yi Aristaku, ɛ tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Masadonya bɛ tɛ̀ deŋgi bee bɛ Pɔɔ, be chee be, be gɛɛŋ bɛ be li yih yi bɛ ti kɛmi nshewu fe bɛ feti mɔɔ sɔɔŋ fe. \v 30 Pɔɔ wɛki le lɛ gɛɛŋ limfwe li kintutu kilu, bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ faaŋ. \v 31 Bɛniiŋ bamu bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa bɛ fe bɛ kɛmi kwɛɛŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ nsáŋ yee, be tuu be tuumi ntoŋ li wuu, be sooŋ bɔ le kiiŋ ni mɔŋ tɔmi kikaa lu kɛ. \v 32 Kintutu ki tɛ̀ banchɛ fe kɛɛ se dza ki lakɛ. Bani dzɛŋgi fini fiee, baa dzɛŋgi fiɛɛ fiee. Bɛniiŋ ŋge tɛ̀ mɛɛŋ mɔɔ kikɛɛ kɛ fiee fi bɛ tɛ̀ banchɛ fe kii fi kɛ. \v 33 Bɛjuu se dzɔ Alɛkɛsanda be bɛ bɛ wu li kintutu ki bɛniiŋ lɛ limfwe, bɛniiŋ bamu ŋɛŋ be se beechi le kiiɔ fiee fe. Se tuu chiti bɛniiŋ bɛ kibɛnɛ le ku bɛ kimfimɛ kee. \v 34 Bɛniiŋ bɛlu kɛɛ le Alɛkɛsanda nuuŋ wi wu Juu, be tuu be mɛɛshi be dzɛŋgi be giiŋgi limfwe jɛ mumkpaŋ, be tiiti le, “Atɛmi wu Ɛfishɛŋ nuuŋ nyɔ yi nyɔŋa.” Be tɛ̀ waŋ lɛ, gɛɛŋ bo bɛntaŋ bɛ mfi bɛfɛ. \p \v 35 Le wi wu ntsɛwu wu fɛ kintsii kilu-u tuu dza chi be, be se chikɛ bɛ n'yɔru. Se bii li be laa, “Bɛniiŋ bɛ Ɛfishɛŋ, wi wɛ lu wu kii yɛ le ɛ bee bɛ Ɛfishɛŋ fɛni bɛ kɛmi yih yi muntofi yi nyɔ yi Atɛmi mɔɔ tɛtɛ chi nyɔ chi tɛ̀ we liwe ni? \v 36 Si wi nuuŋ yɛ lu wu nuuŋ tɛchɛ fini fiee kɛ ni, bee nuuŋ nɛ shee finɛ nshiiŋ, nɛ yoomfi yɛ kɛ. \v 37 Nɛ bɛ baa bɛ bɛniiŋ bani fɛni be mɛɛŋ ki yi-i fiee li yíh yi bɛnyɔ kɛ, kɛ le be yɔ jɛ́ yi bifi kii nyɔ yisɛŋ yi chɛɛŋ yini nsiŋ. \v 38 Ɛ Dɛmɛtrus bɛ bɛniiŋ bee kɛmi nsa bɛ wi, kɛ jo yi nsa yɛɛ lu yibe nuuŋ be gɛɛŋ be ŋɛŋ bɛniiŋ bɛ sɛki bɛnsa bee be saa. \v 39 Ɛ fiee fimu nuuŋ lu fi yɛki fini fi nɛ wɛki, kɛ bɛ gii bɛ bichɛ lɛ fi-i lɛnti fɛ kinshewu ki bɛte kitoŋ. \v 40 Ntiitɔɔ ni kifɛ ŋiŋgɔɔ le fiee fini gii fi lii bee li ŋkweŋɛ le tɛɛbeŋ bɛchi baa kpɛ. Ɛ fi ka lɛ, tɛ tɛ kɛmɛ fiee fi shaaŋ fi bɛ nuuŋ bɛ tuu kɛ.” \v 41 Le yɔ lɛ, se tee kintutu kilu saaŋgɛ. \c 20 \s Pɔɔ gɛɛŋ Masadonya mɔɔ Griis \p \v 1 Le kpɛ wu tɛ̀ nuuŋ Ɛfishɛŋ wɛ ma, Pɔɔ se teeŋ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, tifi be, yɛsi be se dza ŋgɛnu Masadonya. \v 2 Le gɛɛŋ, dɛndɛ bimbe bi le bichu, kaaŋgi shéŋ yi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bujɔŋ, se dansɛ gɛɛŋ Griis, \v 3 tsi fe kii tɛɛ. Le dza le gii gɛɛŋ lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li gɛɛŋ Silia, se woo le Bɛjuu nyi baa kii wu lɛ dze, se ŋɛŋ le fi dzɔɔŋ le kaari to lijiŋ dze Masadonya. \v 4 Tɛ̀ deŋgi bee bɛ Sopata ŋwanɛ pilu wu Beera, mɔɔ Aristaku bɛ Sɛkundu bɛ tɛ̀ bo Tɛsalonya, mɔɔ Gayɔŋ wu Dɛlbi, mɔɔ Timɔti, mɔɔ Tichiku bɛ Tufimu bɛ tɛ̀ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Eesha. \v 5 Bɛniiŋ bani se gɛɛŋ limfwe be tɛŋgi tɛɛ Pɔɔ Towa. \v 6 Tsɔnɔ chi Kibele ki bɛ mɛɛŋ ki gɛɛ kɛ kishee le kɛ tɛ̀ ka, tɛ lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ Filipi, le jo ka tiŋ, tɛ chiindɛ be Towa, fɛ tɛ tɛ̀ tsi fe jo mfomɛnyaaŋ. \s Pɔɔ tuu dɛndɛ li kintaashɛ ki Towa-a \p \v 7 Le ni nuuŋ jobɛ chi ŋkosi chi li fuu li, tɛɛ kintutu kilu tɛ̀ banchɛ yih yisɛŋ lɛ fɛmfo-o le tɛ boyɛ kibele. Si Pɔɔ tɛ̀ nuuŋ le gii bo dza fɛ buwoo, se bɛchi yeti li bee, dɛɛmi tefɛ chee chi gɛɛŋ chi bo butuu kintikinti. \v 8 Tɛ tɛ̀ nuuŋ lɛnti lɛ kiji ki yih yi lɛwe, fɛ biŋ'wofu tɛ bɛndi le ŋge. \v 9 Sɔɔnɛ wi wumu wu bukooŋ tɛ̀ nuuŋ le Yutiku tɛ̀ shee lɛ fwii wu yi-ih. Tɛ̀ dza bɛchi liiti si Pɔɔ tɛ giiŋgi nɛɛ limfwe bɛ n'yɔru lɛ. Chilefɛ tɛ̀ kɔɔ wu, se dza fe we lɛkwiiŋ, fe tɛ̀ nuuŋ biji bi yi-ih bitɛɛtu mbɛɛchɛ fɛkwiiŋ, be shee be dzɔ wu, ɛ wu kwi kituŋ. \v 10 Pɔɔ shee gɛɛŋ guumɛ lɛ wu-u lɛwe, kokɛ wu tee li bɛniiŋ li le, “Nɛ boo kɛ yi kɛ, mɛɛŋ ɔ lu.” \v 11 Le Pɔɔ kaari miri lɛ kiji ki lɛwe kɛɛ, bootɛ kibele ji, se tuu bɛchi biee bi tefɛ bɛ be nsiiŋ butuu woo, se dza. \v 12 Bɛniiŋ se dzɔ sɔɔnɛ wi wɛ be koo bɛ wu fɛkuuŋ mɛɛŋ yoŋ, shéŋ se dɛŋ be tsɔɔŋ. \s Pɔɔ nyɛ ntifi li bɛte kintaashɛ ki Ɛfishɛ-ɛŋ \p \v 13 Tɛ tɛ̀ dza tɛ lɛ yih yi li dzɔɔ, tɛ gɛɛŋ Aso, si Pɔɔ tɛ̀ seesɛ le ɛ le lɛ tɛ gii tɛ dzɔɔ wu. Tɛ̀ tee lɛ, kifɛ tɛ̀ wɛki le dɛndɛ nuuŋ kwiiŋ. \v 14 Le tɛ taa li bee li Aso, tɛ dzɔ wu lɛ yih yi li dzɔɔ, tɛɛ be se gɛɛŋ tɛ bo Mitilɛŋ. \v 15 Tɛ dza fe lɛ yih yi li dzɔɔ, butuu bo buwoo, tɛ fɛsi li Kios lichiŋ tɛ ka, le bu tuu bo buwoo, tɛ fɛsi Samo, tɛ tuu tɛ ka, le bu wuutɔɔ, tɛ lɛ Militu. \v 16 Tɛ tɛ̀ dɛndɛ ni, tɛ wɛɛŋ dze Ɛfishɛŋ kifɛ Pɔɔ tɛ̀ wɛki yɛ le lɛɛ mfi Eesha kɛ. Tɛ giiŋgi tsɛkɛ tsɛkɛ laa nuuŋ nɛɛ nuuŋ Jɛrosalɛŋ jobɛ chi Tsɔnɔ chi Pɛntɛkɔ-ɔ le. \p \v 17 Le tɛ lɛ Militu, Pɔɔ tuumi ntoŋ li bɛte kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Ɛfishɛŋ le be bɛ be ŋɛŋ wu. \v 18 Le be bɛ, tee li be le, “Nɛ kii si ntsɛ wɛŋ tɛ̀ nuuŋ tɛɛbeŋ mbɛɛchɛ jobɛ chi ŋkosi chi ntɛ̀ ntɔmi bikaa li nshɛ yi Eesha-a. \v 19 Ntɛ̀ shiiki yi yɛŋ, nindi li Nyɔ-ɔ bɛ musu lɛ lii. Nse ntuu ŋɛŋ bɛŋgɛ lɛ dzé ŋge li si Bɛjuu tɛ biindi bikaa lɛ mi jiŋ. \v 20 Nɛ kii baa nɛɛ si ntɛ̀ ntiifi beŋ gbanaa, ntuu ndeŋgi ntiifi li yi-ih li yi-ih. Ntɛ̀ mɛɛŋ ki nyikɛ kɛ fiee fimu fi nuuŋ fi fi beŋ kɛ. \v 21 Ntɛ̀ ntee nɛɛ nuuŋ fiee fimumkpaŋ li Bɛjuu li, mɔɔ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, ŋkweŋgi le be fiiki shéŋ yibe, be to bɛ Nyɔ, be gɛɛ shéŋ li Taa wusɛŋ wu Jiso Krai. \v 22 Dɛɛni, yikɛ yɛŋ nɛ woo, ŋgiiŋgɔɔ Jɛrosalɛŋ nuuŋ nɛɛ si Fiana yi Waaŋ tee li mi, ŋkii yɛ laa ɛ la fi gii fi ka bɛ mi le kɛ le. \v 23 Fiee fi ŋkii kwaa nuuŋ le, bitsii bichu bi mi ŋka li bi-i, Fiana yi Waaŋ tiiti nɛɛ li mi le ncha bɛ ŋgɛ tɛŋgɔɔ mi limfwe. \v 24 Se nuuŋ le, ŋiŋgi yɛ ntsɛ wɛŋ le wɛ fiee kɛ, fuki le mɛɛshi nimɛ chi Taa Jiso tɛ̀ nyɛ li mi, chi nuuŋ le ni fenjisi ntoŋ wu dzeeŋ kii shéŋ yi dzeeŋ yi Nyɔ doonchɛ li bɛniiŋ li. \p \v 25 Li dɛɛni, yikɛ yɛɛŋ nɛ woo, ŋkiiɔ le wi lu li be-eŋ linti wu tɛɛ be tuu tɛ̀ tiiti kii bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ mɛɛŋɔ naa ŋɛŋ bushi bweŋ kɛ. \v 26 Nse mgbɛŋgɔɔ ntiiti li be-eŋ bɛŋ le, ɛ wumu li be-eŋ linti la dɛɛni, kɛ ŋkɛmi yɛ tsaŋ fɛ wu-u kɛ, \v 27 kifɛ ntuu mɛɛŋ ki nyikɛ kɛ ntefu beŋ fiee fichu fi Nyɔ wɛki kɛ. \v 28 Ɛ nɛ shɛ, nɛ bichi fɛ bikoo binɛ mɔɔ fɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ nuuŋ si nshɔ́ɔŋ, bɛ Fiana yi Waaŋ gɛɛ le nɛ ni nɛ bichi. Nɛ nuuŋ biŋkiichɛ nshɔ́ɔŋ bi kintutu ki bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ ki tɛ̀ go bɛ ŋgɔŋ mɛ Ŋwani-i. \v 29 Ŋkiiɔ le mfi wu mi ntsɔɔ bikaa li be-eŋ, bɛmbɔɔŋku bɛ tɛɛmi gii be lɛ li kintutu kinɛ-ɛ linti, be tɛ̀ tsaa wi wu be gii be kɔɔ kɛ. \v 30 Bɛniiŋ bamu gii be bo nɛɛ li beŋ linti, be ni be yɛŋgi bɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, be chiiti, be tusi li kintutu kibee. \v 31 Se nuuŋ le, nɛɛ bichi yɛŋ nɛ kiimi le, li biya bi bitɛɛtu, mi ntifɔɔ beŋ bɛchu butuu mɔɔ fɛnshaaŋ bɛ dzɔɔ lɛ lii. \p \v 32 Nse nyɛɔ beŋ dɛɛni li tsaŋ yi Nyɔ-ɔ mɔɔ li jɛ yee yi nuuŋ kii mfiɛ wu Nyɔ li bɛniiŋ li. Jɛ yini yɛ yi nuuŋ yi fɛ se nɛ ni nɛ kuu, ke se nɛ kɛmɛ kimbɛ fɛ kintsii ki Nyɔ gɛɛ li bɛniiŋ bɛ yi fɛ le ɛ bee kibɛtɛɛ. \v 33 Nti mɛɛŋɔ saa ki ndzeŋ kɛ kwa wu wi mɔɔ nuuŋ ndú yi wi kɛ. \v 34 Nɛ kii baa bujɔŋ le ɛ tsaŋ yɛŋ yini yi ntɛ̀ nindi fiee fichu fi tɛɛ kintutu keŋ tɛ tɛ̀ Kɔŋgisi \v 35 Li biee bichu ntɛ̀ ndoonchi beŋ le wi kɛmi le ni nindi bujɔŋ se fii bɛniiŋ bɛ ŋgɛ, ŋkiimi si Taa Jiso tɛ̀ tee le, ‘Kinɛɛtinɛ ki ŋge nuuŋ ki wi wu nyɛɛ bunyɛɛ, yɛki wi wu fii bufiɛ.’” \p \v 36 Le Pɔɔ mɛɛshi n'yɔru lɛ, bee be se toŋ núŋ fɛkwiiŋ bɛchu, be lɛkɛ li Nyɔ-ɔ. \v 37 Be dza be waŋ kwe be dii, be kokɛ Pɔɔ be nyɔchɛ wu be tee le bɛ shɛ baa. \v 38 Fiee fi tɛ̀ ge le be ni be dii ŋge ni, tɛ̀ nuuŋ jɛ yi Pɔɔ tɛ̀ yɔ le be mɛɛŋ yɛ be tuu be ŋɛŋ bushi bwee kɛ. Be se chinɛ wu be gɛɛŋ be bo fɛ gii lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li. \c 21 \s Pɔɔ gɛɛŋ Jɛrosalɛŋ \p \v 1 Tɛɛ bɛ Pɔɔ tɛ̀ yɛsi be, tɛ se dza fe tɛ̀ lenchi lɛ yih yi li dzɔɔ li tsaaŋ, tɛ fɛsi Kos. Le bu woo, tɛ gɛɛŋ Lodɛs, le tɛ̀ dza fe, tɛ gɛɛŋ Patara. \v 2 Le tɛ bo fe, tɛ ŋɛŋ yih yi li dzɔɔ yimi yi tɛ̀ giiŋgi Fonisha, tɛ se lɛ le tɛ gɛɛŋ. \v 3 Le tɛ ŋɛŋ Saaplu, tɛ shɛ wu lɛ kibɛnɛ ki kimɛsɛ-ɛ, tɛ se ka tɛ gɛɛŋ tɛ bo Tayɛ, kwɛɛŋ wu Silia fɛ yih yi li dzɔɔ yilu tɛ̀ nuuŋ le yi gii yi buu biee. \v 4 Tɛ gɔɔŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, tɛɛ be tsi jo mfomɛnyaaŋ. Fiana yi Waaŋ fɛ, be tifi Pɔɔ le kiiŋ ni mɔŋ ŋgɛnu Jɛrosalɛŋ kɛ. \v 5 Le tɛɛ be tɛ tsi, jobɛ bɛ chi kɔchɛ chi tɛ dzɛti, tɛ se dzɔ dze. Be bɛchu mɔɔ bukɛɛŋ bɛ bee mɔɔ bɔɔŋ, chinɛ bee be bo li kitoŋ kilu be gɛɛŋ be busɛ li ŋgemi yi dzɔɔ yi nyɔŋa-a, tɛɛ be toŋ núŋ fɛkwiiŋ, tɛ lɛkɛ li Nyɔ-ɔ, tɛ yɛɛshɛ yi. \v 6 Se tɛ lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li, be to lijiŋ li bɛla bɛ bee. \p \v 7 Tɛ se dza Tayɛ, tɛ dzɔ dze, tɛ gɛɛŋ tɛ bo Tolɛmay. Tɛɛ bɛŋwaanɛŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ yɛsi yi, tɛ tsi jobɛ chimumkpaŋ. \v 8 Le bu woo, tɛ dza, tɛ gɛɛŋ tɛ fɛsi Kasaria, tɛ gɛɛŋ li yih yi Fili wu tɛ̀ deŋgi tiiti jɛ yi Nyɔ, se tɛɛ be tsi. Fili wuni tɛ̀ nuuŋ wi mumkpaŋ li kintutu ki bɛniiŋ bɛ mfomɛnyaaŋ bɛ bɛ tɛ̀ buu baa. \v 9 Tɛ̀ kɛmi bɔɔŋ bɛ bukɛɛŋ bɛnɛɛ, be ti mɛɛŋ saa ki kɛɛ kɛ buniŋ kɛ, be tɛ̀ shiiŋ be tiiti bɛniiŋ biee bi be wuki Nyɔ tiiti. \v 10 Tɛ tɛ̀ nuuŋ fe jo ŋge, wi wumu wu tɛ̀ shiiŋ tiiti biee bi wuki Nyɔ tiiti tɛ̀ dza Judiya bɔɔ bɛ fe bukooŋ bwee nuuŋ le Agabu. \v 11 Le bɛ ŋɛŋ bee, dzɔ kitsaa ki Pɔɔ lɛ, kaŋ bikaa biee bi wu wu Agabu mɔɔ bibɛnu biee lu, se tee le, “Fiana yi Waaŋ tiiti yɛ le ɛ nɛɛ ni si Bɛjuu bɛ Jɛrosalɛŋ gii be kaŋ wi wu kɛmi kitsaa kini ni, be nyɛ wu li tsaŋ yi bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ.” \v 12 Le tɛ woo lɛ, bee bɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ nuuŋ fe lɛkɛ Pɔɔ le kiiŋ ni gɛɛŋ Jɛrosalɛŋ kɛ. \v 13 Se tuu le, “Ɛ fi la fi nɛ gii lɛ? Nɛ kii yɛ le nɛ dii baa ni shéŋ yɛŋ sɛɛsi ni? Mɛɛŋɔ ki nachɛ kɛ kwaa le nlɛ li yih yi ncha-a Jɛrosalɛŋ kɛ. Mi nachɔɔ tɛ le ŋkwi le kii bukooŋ bu Taa Jiso-o.” \v 14 Si dze tɛ̀ mɛɛŋ ki nuuŋ lu le tɛ fɛ le fiiki mbeechɛ we kɛ lɛ, tɛ chikɛ, tɛ tee nɛɛ le, “Fi nuuŋ si Taa wɛki.” \p \v 15 Le jo ka, tɛ banchɛ biee bisɛŋ, se tɛ yɛki Jɛrosalɛŋ. \v 16 Bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bamu bɛ Kasaria se yɛɛ tɛ bɛ bee, be dzɔ bee tɛɛ be tɛ gɛɛŋ li Menasɔŋ yih fɛ tɛ tɛ̀ nuuŋ le tɛ gii tɛ tsi. Menasɔŋ wuni tɛ̀ nuuŋ wi wu Saaplu, tɛ̀ nuuŋ wumu lɛnti lɛ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ saa be gɛɛ shéŋ li Jiso-o. \s Pɔɔ la ŋka lɛ Jeeŋ li, mɔɔ lɛ bɛte // kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ \p \v 17 Le tɛ fɛsi Jɛrosalɛŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ fe fi bee bujɔŋ. \v 18 Le bu woo, tɛɛ bɛ Pɔɔ la ŋka lɛ Jeeŋ li, bɛte kintaashɛ tɛ̀ nuuŋ tɛ fe bɛchu. \v 19 Pɔɔ yɛsi be, se naanyɛ fiee fichu li bee fi Nyɔ fɛ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ kɛti li nimɛ chee chi tɛ nindi. \v 20 Le be woo lɛ, be bɛchi be yɔɔnchi Nyɔ. Se nuuŋ le, be dza be tee li Pɔɔ li le, “Ŋwaanɛŋ, bichɛ ɔ ŋɛŋ si Bɛjuu gɛɛ shéŋ li Jiso li bɛnchuki li bɛnchuki. Se nuuŋ le, be baa lɛ, be mɛɛŋ be lemi li bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ mkpaaŋ, \v 21 be tee baa bee kii wɛ le ɔ deŋgɔɔ ɔ tiifi Bɛjuu bɛ tsiiŋ li tɛɛŋ yimi le be chinɛ li bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ-ɛ, ɔ tiiti le kiiŋ be ni be sɛɛti bɔɔŋ dzóo kɛ, bɛ le kiiŋ be ni be biki ntsɛ wu li kwɛɛŋ wusɛŋ kɛ. \v 22 Si fi fiɛɛ le be gii be kɛɛ nɛɛ le ɔ bɛɛɔ lɛ, tɛ gii tɛ geeŋ dɛɛni? \v 23 Tɛ gii tɛ tee wɛ fiee fi ɔ gii ɔ fɛ. Tɛ kɛmi baa bɛniiŋ fɛni bɛnɛɛ bɛ fɛ baa nchini bɛ Nyɔ. \v 24 Dzɔɔ be, nɛɛ be nɛ gɛɛŋ nɛ tsootsɛ bikoo binɛ, ɔ sooŋ fiee fichu fi be kɛmi le be sooŋ le be gɛɛŋ be mu bikoo bi bee. Ɔɔ fɛ lɛ, bɛniiŋ bɛchu kɛɛ le ɔ kichɔɔ bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ, kɛ biee bichu bi be tiiti kii wɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ chɛɛŋ kɛ. \v 25 Fi kii bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, tɛ dzɔ baa ntaŋ tɛ tsɛɛ Kiŋwaati tɛ tuumi li bee le kiiŋ be ni be jii biee bijɛ bi bɛ fɛ muntofi lu li bɛnyɔ-ɔ kɛ. Kiiŋ be ni be jii ŋgɔŋ mɛ nya-aŋ kɛ. Kiiŋ be ni be jii nyaŋ fuki yi bɛ sɛɛ ŋgɔŋ bo siŋ kɛ. Kiiŋ be ni be kɛmi fiee fi fɛrɛ bɛ bukwɛɛ kɛ.” \v 26 Bɛdɛɛni, Pɔɔ se dzɔ bɛniiŋ bɛlu, le butuu woo bee be gɛɛŋ be tsootsɛ bikoo bi bee. Pɔɔ se gɛɛŋ li yih yi muntofi, tee jobɛ chi jo yi ntsootsɛ bikoo gii yi ma, be se fɛ muntofi li bee wi mumkpaŋ mumkpaŋ. \s Bɛ cha Pɔɔ li yih yi muntofi \p \v 27 Le jo yilu ni yi mɛɛ, ɛ yi tɛ̀ nuuŋ mfomɛnyaaŋ, Bɛjuu bamu bɛ tɛ̀ dzɛti Eesha be ŋɛŋ Pɔɔ li yih yi muntofi-i, be kunsɛ kintutu ki bɛniiŋ lɛ le be kɔɔ wu, \v 28 be tundi kitata be tiiti le, “Bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ, fi yɛɛŋ bee. Ɛ wi wuni wu deŋgi tiifi biee bibifi li bɛniiŋ li, li bintsii bichu-u kii kwɛɛŋ wusɛŋ bɛ bɛnchi bɛ Mɔɔsɛɛ mɔɔ kii yih yi muntofi yini. Wu se mɛɛshɔɔ wu dzɔ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, wu bɛ bɛ be li yih yi muntofi fɛni, wu biifi bintsii bi wuuti bini.” \v 29 Be tɛ̀ tiiti lɛ, kifɛ be tɛ̀ ŋɛŋ si Pɔɔ deŋgi fɛ kintsii li bee Tufimu wu wi wu Ɛfishɛŋ. Be se tɛ̀ beechi le Pɔɔ lɛɔ bɛ wu li yih yi muntofi-i. \v 30 Kitata kilu tɛ̀ fɛ kitoŋ kichu sɛɛsɛ, bɛniiŋ letini be bɛɛ fe. Be cha Pɔɔ, be chee wu be bo bɛ wu li yih yi muntofi-i, mfwaa mumkpaŋ, be se fa bigoo. \v 31 Be wɛki le bɛ wo Pɔɔ, ntoŋ wulu lɛ lɛ bintooŋ bi bɛte bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi-i bɛ Lom le Jɛrosalɛŋ kwikwi shanshɔɔ. \v 32 Se dza mfwaa mumkpaŋ, dzɔ bɛniiŋ bɛ nchi-i bɛ bikoo bimu bi bintutu bi bɛniiŋ bɛ nchi-i, bee be letɛ be bɔɔ le. Le bɛniiŋ ŋɛŋ bɛniiŋ bɛ nchi-i ɛ te kikoo wu bɛniiŋ bɛ nchi-i nuuŋ fe, be se chikɛ nsoŋu Pɔɔ. \v 33 Te Kikoo wu nchi wulu se bɛ kɔɔ Pɔɔ, tee le bɛ kaŋ wu bɛ bɛncha bɛfɛ. Se bii li be laa, “Wuni nuuŋ noo? Wu chɔ nuuŋ la?” \v 34 Fe bɛchi nduŋu, bani wɛndi fini, baa wɛndi fiɛɛ. Tɛ̀ mɛɛŋ ki gbɛɛŋ kɛ le woo fiee fi ka kɛ. Se dza tee le be dzɔ Pɔɔ be yɛɛ bɛ wu fɛ la wu bɛniiŋ bɛ nchi-i. \v 35 Bɛniiŋ bɛ nchi-i baa se dzɔ wu, le be ni be yɛki fɛ dze yi bɛ tɛ̀ wa bitoo li be too Pɔɔ bu towu, kifɛ kintutu kilu tɛ fuuti lɛjiŋ. \v 36 Ki tɛ̀ biki lɛ ki wɛndi le, “Bɛ mɛɛshi bɛ wu.” \s Pɔɔ taaŋ bɛ yi yee \p \v 37 Si be tɛ̀ lii bɛ Pɔɔ fɛ la wu bɛniiŋ bɛ nchi lɛ, lɛkɛ te kikoo wu bɛniiŋ bɛ nchi wɛ le, “Nnuuŋ ntee fiee li wɛ ni?” Le woo ni, bii li Pɔɔ li laa, “Fi nuuŋ le ɔ kii jɛ yi Grik ni? \v 38 Ɛ nɛɛ wɛ wi wu Ijip wu tɛ̀ bɛ bɛchi kpɛ bɛ bikoo bi kwɛɛŋ lɛ mfi wumu, banchɛ kintutu ki bɛniiŋ lɛ bɛnchuki bɛnɛɛ (4,000) bɛ tɛ̀ woyɛ bɛniiŋ bee be gɛɛŋ be nuuŋ litɔɔ ni?” \v 39 Pɔɔ tuu le, “Nuuŋ wi wu Juu, bɛ tɛ̀ biɛ mi Taasu kwɛɛŋ wu Silisha, Taasu nuuŋ yɛ kitoŋ ki yee kɛ. Mintemii, nyɛ nɛɛ mi dze n'yɔ li bɛniiŋ bani-i.” \v 40 Se te kikoo wu bɛniiŋ bɛ nchi wulu tuu nyɛ wu dze le yɔ. Pɔɔ se leŋ fɛ bɛ tɛ̀ wa bitoo bi dze fɛɛ, chi bɛniiŋ bɛ kibɛnɛ. Be chikɛ bɛ n'yɔru, yɔ li bee lɛ jɛ́ yi Hiburu li le. \c 22 \p \v 1 “Bɛtaa mɔɔ bɛŋwaanɛŋ, yikɛ yɛɛŋ ntaŋ kikoo keŋ li be-eŋ limfwe.” \v 2 Le be woo si tuu yeti nuuŋ lɛ jɛ́ yibe yi Hiburu li, be mɛshi be chiŋ ni nshiiŋ. Pɔɔ tee le, \v 3 “Nnuuŋ wi Juu, bɛ tɛ̀ biɛ mi Taasu kwɛɛŋ wu Silisha, bɛdɛɛni bɛ se kii baa mi Jɛrosalɛŋ fɛni, ntɛ̀ nlaanchɛ Kiŋwaati li tsaŋ yi Gamaliya. Tɛ̀ bɔsɛyi wu tiifi mi bɛnchi bɛ bɛtaa bɛsɛŋ, nse nlemɔɔ tɛ li fiee fi Nyɔ-ɔ mkpaaŋ nɛɛ si beŋ bɛchu bɛ nuuŋ fɛni bɛŋ. \v 4 Ntɛ̀ shiiŋ mbiindi bikaa lɛ bɛniiŋ bɛ biki Dze yi Taa li, mfeti le bɛ woyɛ be, ŋkeeti bukɛɛŋ bɛ buniŋ ntumisi li yih yi ncha-a. \v 5 Fini nuuŋ fiee fi kikoo ki bɛte muntofi bɛ bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ kii waaŋ. Ɛ be bɛ tɛ̀ nyɛ mi biŋwaati le ŋgɛɛŋ lɛ bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ bɛ nuuŋ Damako. Se ŋgiiŋgi le ŋkɔɔ bɛniiŋ bɛ biki Dze yi Taa, ŋkaŋ be, mbɛ bɛ be Jɛrosalɛŋ bɛ nyɛ be ŋgɛ. \s Pɔɔ tee si fi tɛ̀ dɛndɛ se gɛɛ shéŋ li Jiso \p \v 6 Si ntɛ̀ ndeŋgi mbɛɛ ntsɛkɛ nlɛ Damako si lɛ fɛnshaaŋ li kintikinti, kiŋ'wofu kimu ki nɔŋa dza ki lɛbi liboo, ki shee li mi-i bwiŋ. \v 7 Ŋ'we fɛkwiiŋ, ŋ'woo si jɛ yɔ li mi-i le, ‘Sɔɔ, Sɔɔ, ɔ biindi bikaa lɛ mi-i jiŋ kii la?’ \v 8 Mbii le, ‘Taa, ɛ wɛ noo?’ Jɛ yilu tuu le, ‘Ɛ mi Jiso wu Nasarɛ, ɛ mi wu ɔ biindi bikaa lɛ wu jiŋ.’ \v 9 Bɛniiŋ bɛ ntɛ̀ nuuŋ tɛɛ be ŋɛŋ kiŋ'wofu kilu, bɛdɛɛni, be tɛ̀ mɛɛŋ ki woo kɛ jɛ yi wi wu tɛɛ wu yeti wɛ kɛ. \v 10 Ntuu mbii le, ‘Taa, ɛ la fi ŋgii mfɛ?’ Yi tuu li mi-i le, ‘Dzatsɛ we, ɔ lɛ ɔ gɛɛŋ Damako, bɛ gii bɛ tee wɛ le nimɛ chichu chi Nyɔ nachɛ le ɔ niŋ.’ \v 11 Ntɛ̀ ndza fe, ɛ kiŋ'wofu kɛɛ fɛ mi nyɛɛ, bɛniiŋ bɛ tɛɛ be tɛ gii tɛ deŋgi baa se tsɛtsi mi butsɛtsɛ, be lɛ be gɛɛŋ bɛ mi Damako. \p \v 12 Wi wumu tɛ̀ nuuŋ Damako wulu, bukooŋ bwee nuuŋ le Ananiya, ɛ tɛ̀ gbɛŋgi guundi Nyɔ, giki bɛnchi bɛsɛŋ, Bɛjuu bɛchu bɛ tɛ̀ nuuŋ le piɛti wu. \v 13 Dza bɛ ŋɛŋ mi, leŋ li mi lichiŋ tee li mi-i le, ‘Sɔɔ ŋwaanɛŋ, kaari ɔ ni ɔ ŋiŋgi biee.’ Nɛɛ li mfi wulu lɛ, nse ŋkaari ŋiŋgi biee, nse ŋɛŋ tɛ wu wu Ananiya. \v 14 Tee li mi-i le, ‘Nyɔ yi bɛtaa bɛsɛŋ tsaa yɛ wɛ kituŋ le ɔ kɛɛ fiee fi yi kɔŋgisi, bɛ le ɔ ŋɛŋ Wi we wu nimɛ wu Tsaaŋ, ɔ woo n'yɔru wu buti li kimfimɛ kee li. \v 15 Ɔ gii ɔ naa ɔ nuuŋ wi wu tiifi kii wu, ɔ ni ɔ tiiti li bɛniiŋ bɛchu-u fiee fi ɔ ŋɛŋ bɛ fi ɔ woo. \v 16 Si fi fiɛɛ dɛɛni ni, ɔ mɛɛŋ ɔ tuu ɔ tɛŋgi nuuŋ la? Dzatsɛ we bɛ lii wɛ li dzɔɔ, bɛ tsootsɛ bibifi bio, si ɔ lɛki li Taa li lɛ.’ \s Pɔɔ tee si Jiso tɛ̀ toŋ wu li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ \p \v 17 Ntuu nto lijiŋ Jɛrosalɛŋ le ntuu ni nlɛki li yih yi muntofi-i, fiee fimu si kifiee dza fi bɛ lɛ mi-i. \v 18 Nse ŋɛŋ Taa lɛ fiee filu, tee li mi-i le, ‘Bakɛ ɔ dza Jɛrosalɛŋ fɛni tsɛkɛ kifɛ bɛniiŋ bɛ fɛni nuuŋ tɛ beŋ fiee fi ɔ tiifi kii mi kɛ.’ \v 19 Ntuu li wuu le, ‘Taa, bɛ kii baa bujɔŋ le ntɛ̀ nshiiŋ nlɛyi li yí yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, ŋkɔɔyi bɛniiŋ bɛ gɛɛ shéŋ li wɛ, ntuki be. \v 20 Mfi wu be tɛ̀ wuu Fitifiŋ wu tɛ̀ tiifi bɛniiŋ kii wɛ, ntɛ̀ mbgɛŋgi nuuŋ fe mfɛɛfi. Ɛ mi wu bɛniiŋ bɛ tɛ̀ wuu wu tɛ̀ buushɛ ndú yibe, be nyɛ li mi ŋkɛmi.’ \v 21 Taa tuu tee li mi le, ‘Dzatsɛ fɛni, kifɛ ntundɔɔ wɛ nuuŋ mfiiŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ.’” \p \v 22 Si Pɔɔ tɛ̀ gii tiiti bɛniiŋ yiki, si n'yɔru wuni tɛ̀ buti lɛ wu-u wa ni, be se bɛchi be wɛndi lɛwe ŋge, be tiiti le, “Bɛ lɛɛ ŋwaani fini finiiŋ bulɛsu li nshɛ yini-i. Ɛ wi wu nuuŋ ni nuuŋ we kɛ.” \v 23 Si be tɛ̀ dzɛŋgi lɛ, be sɛɛsi ndú yibe, be lendi kiboŋ liwe. \v 24 Se te kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi tuu dza we tee li bɛniiŋ bɛ nchi baa le be dzɔɔ Pɔɔ be gɛɛŋ bɛ wu fɛ la wu be, le be gɛɛŋ be fiaamfiɛ wu, be bii biee li wu, se tee fiee fi fɛ Bɛjuu se tuu be wɛndi wu ni. \v 25 Be se gɛɛŋ bɛ wu be kaŋ wu, be dza le be fiaamfiɛ wu, Pɔɔ bii li kikoo ki kintutu ki bɛniiŋ bɛ nchi kimu ki tɛ̀ lemi fe laa, “Nchi beenchi le bɛ fiaaŋ wi wu Lom bɛ mɛɛŋ ki saa kɛ nsa we kɛ ni?” \v 26 Kikoo ki kintutu ki bɛniiŋ bɛ nchi wulu woo lɛ, dza gɛɛŋ ŋɛŋ te kikoo wu be, tee li wuu le, “Ɔ wɛki le mɔnchɛ nuuŋ la ni? Ɔ kɛɛ le wi wuni nuuŋ wi wu Lom.” \v 27 Le te kikoo wulu woo lɛ, se gɛɛŋ ŋɛŋ Pɔɔ bii li wuu laa, “Tee nɛɛ mi, ɔ nuuŋ wi wu Lom ni?” Se beŋ. \v 28 Te Kikoo wulu tee li wuu le, “Ntɛ̀ ŋgo bɛ kwa ŋge, nse nto wi wu Lom.” Pɔɔ se tuu li wuu le, “Nnuuŋ fieŋ wi wu Lom kibɛɛ.” \v 29 Bɛniiŋ bɛ tɛ nuuŋ le be ni biiti biee li wuu baa se cheeki bikaa lijiŋ mfwaa mumkpaŋ. Te Kikoo wu be wɛ chɛŋ tɛ, kifɛ tɛ̀ tee le be kaŋ Pɔɔ, nuuŋ wi wu Lom. \s Pɔɔ taŋgi yi yee limfwe li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ wu Bɛjuu \p \v 30 Te Kikoo wulu tɛ̀ wɛki le gbɛɛŋ kɛɛ fiee fi Bɛjuu tɛ̀ kayi li Pɔɔ li. Le bu woo, tee bɛ fanchɛ Pɔɔ, teeŋ bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa mɔɔ bɛniiŋ bɛchu bɛ sɛki kwɛɛŋ, be bɛ, se leeki Pɔɔ be limfwe. \c 23 \p \v 1 Pɔɔ toŋ lii li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ baa fwiiŋ, tee le, “Bɛŋwaanɛŋ, li ntsɛ wɛ-ɛŋ siiŋ bɛ bo bɛŋ, nti mfeti nuuŋ biee bi ŋkii le bi biɛɛ tsaaŋ lɛ Nyɔ lii, fiee nuuŋ yɛ lu fi sɛki shéŋ yɛŋ kɛ.” \v 2 Ananiya wu tɛ̀ nuuŋ kikoo ki bɛte muntofi tee li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ lemi li Pɔɔ li lichiŋ le be ju wu li kimfimɛ kee li. \v 3 Pɔɔ tuu li wu le, “Nyɔ gii yi ju tɛ wɛ. Ɔ bosini kimbe ki yi-ih ki bɛ fwa ki nɛŋgi nuuŋ bwiŋ. Ɔ sheeɔ fɛɛ le ɔ ni ɔ sɛki mi ɔ biki nchi, ɔ se tuu ɔ bondini nchi wulu ɔ tiiti le bɛ ju mi ni?” \v 4 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ lemi li Pɔɔ li lichiŋ bii li wuu laa, “Ɔ gaashi kikoo ki bɛte muntofi ki Nyɔ-ɔ ni?” \v 5 Pɔɔ tuu le, “Bɛŋwaanɛŋ, mbee ŋkii yɛ le nuuŋ kikoo ki bɛte muntofi kɛ. Bɛ tsɛɛ baa le, \q1 ‘Kiiŋ wi ni tee jɛ yi bifi kii wi wu sɛki bɛniiŋ kɛ.’” \p \v 6 Le Pɔɔ bichɛ ŋɛŋ le bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ fe tɛ̀ nuuŋ bamu nuuŋ Bɛsadusii bamu Bɛfarasii, se yɔ bɛ jɛ yi tɛɛmi kintikinti ki bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ baa le, “Bɛŋwaanɛŋ, ɛ mi wi wu Bɛfarasii, nuuŋ ŋwaŋ wu Bɛfarasii. Mi wɛ fɛni li nsa kifɛ mbichi limfwe, ŋkii le biŋkwi gii bi bo li kwe-e.” \v 7 Si tɛ̀ yɔ lɛ, Bɛsadusii bɛ Bɛfarasii dza be bɛchi ntsooŋ, kinshewu kilu gatɛ. \v 8 Be tɛ̀ tsuki lɛ, kifɛ Bɛsadusii tɛ̀ shiiŋ be kweŋgi le biŋkwi nuuŋ tɛ naa bo li kwe-e kɛ, be tuu be kweŋgi le fiee fimu nuuŋ yɛ lu si bɛnchindaa bɛ Nyɔ-ɔ mɔɔ nuuŋ fiana kɛ. Se nuuŋ le, Bɛfarasii se beenchi le bini bichu nuuŋ lu. \v 9 Ntsooŋ yi tɛɛmi tɛ̀ dza yi yɛɛ liwe. Se bɛniiŋ bɛ tiifi bɛnchi bamu bɛ tɛ̀ nuuŋ li kintutu ki Bɛfarasii lɛ dza be leŋ be yɔ bu n'yɔru mkpaaŋ le, “Tɛ mɛɛŋ baa ki ŋɛŋ fiee fi bifi bɛ wi wuni kɛ.” Nuuŋ ni nuuŋ fiana yimi, kɛ nchindaa wu Nyɔ-ɔ wu bee wu yɔ li wuu. \v 10 Kweŋɛ chilu se dza, chi wɛki le chi to bugwe, se te kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi wɛ tɛ̀ chɛndi le semukɛ be dza be nshaanshɛ Pɔɔ bu nshaanshɛ li biŋkɛ. Se tee le bɛniiŋ bɛ nchi-i bɔɔ fe, be lɔ Pɔɔ li tsaŋ yi bee, be kaari be yɛɛ bɛ wu fɛ la wu nchi-i. \p \v 11 Le ni nuuŋ butuu, Taa bɛ leŋ li Pɔɔ li lichiŋ, tee li wuu le, “Kanɛ shéŋ. Si ɔ teeɔ li bɛniiŋ li kii mi Jɛrosalɛŋ ɛ nɛɛ lɛ si ɔ gii ɔ tee tɛ kii mi Lom.” \s Bɛniiŋ bamu dzɔ ntaŋ le bɛ wo Pɔɔ \p \v 12 Le butuu woo, Bɛjuu bamu kɔɔ ntsooŋ, be chini le be nuuŋ tɛ̀ ji fiee mɔɔ nuuŋ le be woŋ fiee fuki fɛ be wo Pɔɔ siŋ kɛ. \v 13 Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kɔɔ ntsooŋ, be chini tɛ̀ yɛki wi mbaanyɛɛ. \v 14 Be se gɛɛŋ fɛ bɛte muntofi-i bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa, mɔɔ bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ, be tee li bee le, “Tɛ bɔsɛ baa yi tɛ chini le tɛ nuuŋ tɛ lii fiee lɛwa fuki fɛ tɛ wo Pɔɔ siŋ kɛ. \v 15 Li dɛɛni, beŋ bɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ sɛki kwɛɛŋ tuumi ntoŋ li te kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi-i, nɛ yɛɛŋ bɛ wu le tuu tuumi Pɔɔ le bɛ beŋ limfwe, le nɛ wɛki baa le nɛ tuu nɛ bichɛ lɛ nsa we-e bujɔŋ. Ke fi nuuŋ lɛ, tɛ se tɛɛ wu lɛ dze, ke bɛ beki bɛ wu, tɛ se wo wu mɛɛŋ lɛ dze.” \p \v 16 Si be tɛ̀ kɔɔ ntsooŋ wulu lɛ, ŋwanɛ dzɛmi yi Pɔɔ wu nyuŋ woo, se gɛɛŋ fɛ la wu bɛniiŋ bɛ nchi-i, tee li Pɔɔ li. \v 17 Se teeŋ kikoo ki kintutu ki bɛniiŋ bɛ nchi-i kimu tee li ki le, “Dzɔɔ sɔɔnɛ wi wuni ɔ gɛɛŋ bɛ wu fɛ te kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi, kɛmɔɔ fiee le tee li wuu.” \v 18 Se dzɔ wu gɛɛŋ bɛ wu fɛ te kikoo wu bikoo bi nchi, tee li wuu le, “Pɔɔ wu wi wu ncha teeŋɔ mi, wu tee le ndzɔɔ sɔɔnɛ wi wuni mbɛ bɛ wu lɛ wɛ-ɛ, le kɛmɔɔ fiee le tee li wɛ-ɛ.” \v 19 Se te kikoo wulu tuu kɛmɛ wu li kibɛnɛ, bee wu cheekiyi, bii li wuu laa, “Ɛ la fi ɔ wɛki lɔɔ tee mi?” \v 20 Sɔɔnɛ wi wulu tuu le, “Bɛjuu bamu dzɔ baa ntaŋ be tee le, be gii be tee le ɔ beeki Pɔɔ bɛ limfwe li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ li fwaa, le bɛ wɛki baa le bɛ bichɛ lɛ nsa we bujɔŋ, be feti baa lɛ, be yɛŋgi bɛ wɛ bu yɛŋu. \v 21 Kiiŋ ɔ ni beŋ kɛ, kifɛ bɛniiŋ baa lu yɛki wi mbaanyɛɛ bɛ tɛɛ baa wu lɛ dze, be chini baa le be nuuŋ tɛ̀ ji fiee mɔɔ nuuŋ le be woŋ fiee fuki fɛ be wo Pɔɔ nsiŋ kɛ. Be baa dɛɛni ɛ be nachɛ yi kituŋ, be tɛŋgi baa nuuŋ fiee fi ɔ gii ɔ tee.” \v 22 Se te kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi-i wulu se tee le sɔɔnɛ wi wulu ni giiŋgi, chinsɛ li wuu le, si giiŋgi ni kiiŋ ni fɛ wi kɛɛ le wu teeɔ fiee filu li wu-u kɛ. \s Be tuumi Pɔɔ Kasaria fɛ Fɛli wu wi seki \p \v 23 Te Kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi wulu se teeŋ bikoo bi bintutu bi bɛniiŋ bɛ nchi bifɛ tee li bi-i le, “Nachɛ yɛɛŋ bɛniiŋ bɛ nchi gii fɛɛ (200), bɛ bikuŋ gwii mfomɛnyaaŋ (70), mɔɔ bɛ gɔɔŋ lɛ gii fɛɛ (200), ke nuuŋ jobɛ bikaa mfomɛyoofi butuu, be gɛɛŋ Kasaria. \v 24 Nɛ nachɛ tɛ bikuŋ li Pɔɔ li, nɛ dzɔɔ wu nɛ gɛɛŋ bɛ wu fɛ Fɛli-i wi wu sɛki fiee mɛɛŋ ki kooŋ li wuu lɛ dze kɛ.” \v 25 Si wu tee lɛ, se tsɛɛ kiŋwaati li wu-u ki tiiti le. \p \v 26 “Ɛ mi Klawdu Lisia. Ntsɛkɔɔ kiŋwaati kini li wɛ wu Fɛli ŋgɔmina. N'yɛɛshɔɔ li wɛ-ɛ. \v 27 Bɛjuu tuu be kɔɔ wi wuni be tuu be wɛki le be wo. Mi ŋwoo le nuuŋ wi wu Lom, tɛɛ bɛniiŋ beŋ bɛ nchi tuu tɛ lɛ fe, tɛ lɔ wu li tsaŋ yi bee. \v 28 Ntuu ŋ'wɛki le ŋ'woo fiee fi be sɛyi kii wu, nse mbɔɔ bɛ wu fɛ bɛniiŋ bɛ bee bɛ sɛki kwɛɛŋ li. \v 29 Le be bichi lɔ, mi ŋɛŋ le biee bi bɛ sɛyi kii wu biɛɛ nuuŋ bitɛchinɛ kii bɛnchi bɛ bee, se mɛɛŋɔ fɛ kɛ fiee fi nuuŋ be wo wu buwo kɛ le bɛ lii wu li yih yi ncha-a kɛ. \v 30 Wumu tuu tee mi le Bɛjuu bamu kɔɔ baa ntsooŋ le be wo wi wuni, mi se ntuumi wu li wɛ mfwaa mumkpaŋ. Mi nteeɔ tɛ li bɛniiŋ bɛ sɛyi biee li wu le be bɛ be ŋɛŋ nuuŋ wɛ, be tee fiee fi be kɛmi bɛ wu.” \p \v 31 Bɛniiŋ bɛ nchi-i baa se dza be fɛ si te kikoo wu be tɛ̀ tiiti, be dzɔ Pɔɔ butuu, bee be gɛɛŋ be bo Antipati. \v 32 Le butuu woo, bɛniiŋ bɛ nchi bɛ tɛ̀ deŋgi bɛ bikaa chinɛ Pɔɔ li tsaŋ yi bɛ tɛ̀ deŋgi lɛ bikuŋ le be ni be giiŋgi bɛ wu limfwe, se be kaari be to lijiŋ fɛ la wu be. \v 33 Be gɛɛŋ be fɛsi Kasaria, be nyɛ kiŋwaati kɛɛ li ŋgɔmina, be nyɛ tɛ Pɔɔ li tsaŋ yee li. \v 34 Se fi kiŋwaati kilu teeŋ, bii li Pɔɔ li laa wu bo kimbɛ ki la le. Le woo le Pɔɔ nuuŋ wi wu Silisha, \v 35 se tee li wuu le, “Ŋgii n'yikɛ nsa wa mfi wu bɛniiŋ bo bɛ nɛɛ be kɛmi nsa fɛsi fɛni.” Se tee bɛ dzɔ Pɔɔ bɛ gɛɛŋ bɛ gɛɛ wu lɛ ntɔ wu Hɛrɔ, bɛ kiichi wu. \c 24 \s Be gɛɛ nsa wu Pɔɔ limfwe li Fɛli-i \p \v 1 Le jo bo tiŋ, Ananiya wu kikoo ki bɛte muntofi bɛ bɛniiŋ bamu bɛ sɛki kwɛɛŋ, mɔɔ Tɛtulu wu tɛ̀ gbɛɛŋ wu laanchɛ nchi, be bɔɔ be gɛɛŋ Kasaria. Be gɛɛŋ be ŋɛŋ Fɛli wi wu sɛki, be gɛɛ nsa wube kii Pɔɔ li wu mfwe. \v 2 Be teeŋ Pɔɔ, Tɛtulu bɛchi kayi biee kii Pɔɔ, tee li Fɛli-i le, “Wi wu nyɔŋa, mbɛɛŋgii wɛ li kwɛɛŋ wuni mbɛ mbochu bɛŋ, nuuŋ kii nsawu wa wu dzeeŋ, biee fiiki biɛɛ ŋge li kwɛɛŋ wuni nuuŋ li tsaŋ ya-a. \v 3 Bɛniiŋ bɛchu wuki baa bujɔŋ ŋge be tuu be fii bumfɔŋ bwo li bintsii bichu-u mfi kwi. \v 4 Ŋ'wɛki yɛ le mbiifi mfi wa ŋge kɛ, nlɛkɔɔ le ɔ yikɛ nɛɛ niiŋ, ɔ woo fiee fi tɛ gii tɛ tee. \v 5 Tɛ ŋɛŋ baa le wi wuni wɛ wi wu fiee. Deŋgɔɔ shiishi kpɛ li Bɛjuu li, li kikoo ki nshɛ kichu. Se nuuŋ tɛ te kikoo wu kintutu ki bɛ teenyi le ki Nasarɛ. \v 6-7 Tɛ wɛki tɛ le biifi yih yi muntofi se tɛ kɔɔ wu.\f + \fr 24:6-7 \fr*\ft Biŋwaati bi fichi bimu kɛmi 6b-8a ɛ bɛ tɛ tsɛɛ le, “Tɛ tɛ wɛki le tɛ saa wu biki nchi wusɛŋ, se Lisia wu te kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi, lɛ fe, lɔ wu li tsaŋ yisɛŋ tee le tɛ bɛ tɛ ŋɛŋ wɛ, tɛ saa nsa we li wɛ lii.”\ft*\f* \v 8 Ɔɔ bii biee bini li wi wuni, ɔ woo li wu biee bichu bi tɛ̀ tiiti kii wu bini.” \v 9 Si Tɛtulu tɛ̀ tee lɛ, Bɛjuu bɛchu beŋ be kurisi le biee bini bichu biɛɛ nuuŋ chɛɛŋ. \s Pɔɔ taaŋ bɛ kikoo kee limfwe li Fɛli-i \p \v 10 Se ŋgɔmina maa li Pɔɔ li le yɔ. Se kweeŋ le, “Ŋkiiɔ le ɔ saa wɛ bɛnsa li kwɛɛŋ wuni li biya ŋge. Nse ŋ'wukɔɔ bujɔŋ le nleŋ taaŋ bɛ kikoo keŋ li wɛ lii. \v 11 Ɔɔ dza ɔ biiti, ɔ gii ɔ woo le jo mɛɛŋ yɛ ka yoofi ntsɔ faa si ntuu n'yɛɛ Jɛrosalɛŋ lɛ li yih yibe yi kintaashɛ \v 12 Bɛjuu tɛ̀ mɛɛŋ ki ŋɛŋ ntɛchini biee tɛɛ wi kɛ, be tɛ̀ mɛɛŋ ki ŋɛŋ tɛ le ntɛ̀ ŋkosini bɛniiŋ li yih yi muntofi, kɛ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ, kɛ li bintsii bimu li kito-oŋ kɛ. \v 13 Be kɛmi yɛ fiee dududu fi nuuŋ fi doonchɛ le ntɛ̀ fɛ biee bini bi be kayi kii mi bini kɛ. \v 14 Mi mbeŋɔ fini li wɛ-ɛ lii, le nlɛki li Nyɔ-ɔ yi bɛtaa bɛsɛŋ mbiki Dze yibe teenyi le yi bifi. Mbeenchɔɔ nuuŋ li biee bichu bi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ-ɛ mɔɔ bi nuuŋ lɛ Biŋwaati bi bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ. \v 15 Mbichɔɔ limfwe li Nyɔ-ɔ nɛɛ si bɛniiŋ bani bichi, le bɛniiŋ bɛchu, bɛ dzeeŋ mɔɔ bɛ bifi gii be bo li kwe-e. \v 16 Nɛɛ lɛ, nse ŋgwɛninɔɔ mfi kwi le ni ntsiiŋ ntsɛ wu tsaaŋ bɛ Nyɔ mɔɔ bɛ bɛniiŋ, le kiiŋ fiee nuuŋ lu fi nuuŋ fi ni fi sɛki mi li shéŋ yɛŋ kɛ. \p \v 17 Fi fiɛɛ biya ŋge si ntɛ̀ ndza Jɛrosalɛŋ nse ntuu ŋkaari le nyɛ kwa li bɛniiŋ beŋ bɛ kwɛɛŋ lɛ, mɔɔ le mfɛ muntofi. \v 18 Fiiŋ fiee fi be tuu be ŋɛŋ mi li yih yi muntofi mfeti, nuuŋ ɛ ntuu ŋkɔɔ mi ntsootsɛ kikoo keŋ. Kiyaŋ ki bɛniiŋ lɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ fe kɛ. \v 19 Bɛjuu bamu bɛ Eesha tuu be nuuŋ fe, ɛ be bɛ kɛmi le be ni be nuuŋ fɛni le be tee wɛ fiee fi be kii kii mi, ɛ nuuŋ le fiee fiɛɛ lu. \v 20 Ɛ nuuŋ yɛ lɛ kɛ, bɛniiŋ bani tee wɛ fiee fi be tuu be ŋɛŋ le mi nachɔɔ, mfi wu ntuu nleŋ limfwe li bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ li, \v 21 fuki fiee fi ntuu ntee bɛ jɛ yi tɛɛmi li bee le, mi ŋ'wɛ li bee limfwe li mfi wu wɛɛ li nsa, kifɛ mbeenchɔɔ le biŋkwi gii bi bo li kwe-e.” \p \v 22 Le Pɔɔ yɔ lɛ, Fɛli yikɛ nɛɛ ni, ɛ tɛ̀ nuuŋ wi wu gbɛŋgi kii Dze yi Taa, se kiri nsa wulu tee le, “Mfi wu Lisia wu te kikoo wu bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi bɔɔ wu bɛ, nse nsondɛ nsa wunɛ.” \v 23 Se tee li kikoo ki kintutu ki bɛniiŋ bɛ nchi kimu le ki dzɔɔ Pɔɔ ki gɛɛŋ ki lii wu li yi, ki ni ki kiichi. Se nuuŋ le, le bɛ nyɛ wu dze, bɛ gɛɛ nsáŋ yee ni yi bɛɛ yi fii wu. \s Fɛli kiri nsa wu Pɔɔ li biya bifɛ-ɛ \p \v 24 Le jo tuu yi kiiŋgi, Fɛli bee Drusila wu kwɛsi wu tɛ̀ nuuŋ wi Juu be bɛ. Fɛli gɛɛŋ teeŋ Pɔɔ bɛ, be se yiki fiee fi tiiti kii ŋgɛɛwu shéŋ li Krai Jiso. \v 25 Tiiti si wi nuuŋ ni nuuŋ wi wu dzeeŋ, bɛ si wi nuuŋ ni kiichi yi yee, mɔɔ si Nyɔ gii yi saa bɛniiŋ. Le Fɛli woo lɛ, fi chɛɛni wu ŋge. Se tee li Pɔɔ li le, “Nuuŋ ɔ gɛɛŋ dɛɛni, ke mi ŋkɛmɛ mfi nse ntuu nteeŋ wɛ.” \v 26 Tɛ̀ tee lɛ, beechi le semukɛ Pɔɔ gii go wu bɛ kwa. Kii fini, se shiiŋ teenyi Pɔɔ mfi kwi bee wu mbuŋgi biee. \v 27 Se nuuŋ le, biya sooŋ bifɛ. Le bɛ tuu bɛ gɛɛ Pɔshu Fɛstu li kintindɛ ki Fɛli, se Fɛli tɛ̀ wɛki le fɛ se Bɛjuu ni be kɔŋgisi wu, se shɛ Pɔɔ li yih yi ncha-a. \c 25 \s Pɔɔ dzɔ nsa we gɛɛŋ bɛ wu limfwe li Mfɔŋ wu Lom \p \v 1 Le bo jo taa si Fɛstu tɛ̀ bɛchi le ni sɛki kimbɛ ki kwɛɛŋ lɛ ki Judiya, dza Kasaria yɛɛ Jɛrosalɛŋ. \v 2 Bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa mɔɔ bikoo bi Bɛjuu lɛ bi kwɛɛŋ lɛ se bɛ le bi ŋɛŋ wu, be se gɛɛ nsa wu be kɛmi bɛ Pɔɔ li wu-u mfwe, be sooŋ bɔ li Fɛstu, \v 3 le doonchɛ shéŋ yi dzeeŋ li be-e, fɛ le bɛ tuumi Pɔɔ Jɛrosalɛŋ. Be tɛ̀ feti lɛ ɛ be saa be kɔɔ ntsooŋ le be tɛɛ Pɔɔ dzetsi. \v 4 Fɛstu tuu li bee le, “Pɔɔ wɛ li yih yi ncha-a Kasaria, mi kibɛɛ ŋgii ni ŋkarisi ntuu le li jo yini. \v 5 Bɛniiŋ bɛ kɛmi buŋga bu nsawu bamu biee mi Kasaria, be tee fiee fi wu chɔ nuuŋ le, ɛ nuuŋ le fiee fiɛɛ lu.” \p \v 6 Le Fɛstu tsi bee be gɛɛŋ bo si jo nyaaŋ kɛ jo yoofi, se kaari bɔɔ Kasaria. Le bu woo, gɛɛŋ shee li yih yi nsa-a, tee le be bɛ bɛ Pɔɔ. \v 7 Le Pɔɔ fɛsi, Bɛjuu bɛ tɛ̀ dza Jɛrosalɛŋ be bɔɔ fe, be leŋ be kɛnɛ wu, be bɛchi be kayi biee ŋge kii wu nuuŋ yɛ bi didi kɛ, bɛdɛɛni, fiee nuuŋ yɛ lu fi nuuŋ be tee le fi doonchɛ le wu fɛɔ fiee fimu kɛ. \v 8 Pɔɔ taaŋ bɛ kikoo kee tee le, “Mmɛɛŋɔ ki mbondɛ kɛ nchi wu Bɛjuu kɛ dududu, kɛ wu li yih yi muntofi-i, mɔɔ nuuŋ wu Mfɔŋ wu Lom kɛ.” \v 9 Se nuuŋ le, Fɛstu tɛ̀ wɛki le fɛ se Bɛjuu ni be kɔŋgisi wu, se bii li Pɔɔ li laa, “Ɔ kɔŋgisi lɔ le ɔ yɛɛ Jɛrosalɛŋ le mi kibɛɛ ŋgɛɛŋ nsaa nsa wa fe kii biee bini bichu ni?” \v 10 Pɔɔ tuu le, “Nlemɔɔ fɛni kituŋ lɛ ŋko wu nsa wu Mfɔŋ wu Lom, ɛ nuuŋ le fɛni fɛ bɛ kɛmi le bɛ saa nsa wɛŋ. Wɛ kibɛɛ ɔ kiiɔ bujɔŋ le mmɛɛŋɔ ki nchɔ-ɔ fiee tɛɛ Bɛjuu kɛ. \v 11 Ɛ nuuŋ le mi mbondɛ nchi, mi mfɛ tɛ bubiɛɛ bumu bu nuuŋ bɛ wo mi nuuŋ buwo, nuuŋ ntɛ mfaaŋ kwe kɛ. Se nuuŋ le, ɛ fi nuuŋ le biee bi bɛ sɛyɛ li yi yɛɛŋ bini nuuŋ binsɛɛ, kɛ wi nuuŋ yɛ lu wu nuuŋ nyɛ mi li tsaŋ yi Bɛjuu bani kɛ. Nlɛkɔɔ le nsa wɛŋ gɛɛŋ limfwe fɛ Mfɔŋ wu Lo-om.” \v 12 Le Fɛstu woo lɛ, bee bɛniiŋ bɛ bee bɛ tɛ̀ sɛki bɛnsa baa kɔɔ ntsooŋ. Se tee li Pɔɔ li le, “Si ɔ lɛkɔɔ le nsa wa gɛɛŋ fɛ Mfɔŋ wu Lom lɛ, kɛ wu gii wu gɛɛŋ fe.” \s Fɛstu beh li Mfɔŋ Agripa kii nsa wu Pɔɔ \p \v 13 Le ni nuuŋ li mfi wumu lɛjiŋ lɛlu, Mfɔŋ Agripa bee Bɛni\f + \fr 25:13 \fr*\ft Bɛni tɛ nuuŋ ŋwaani Agripa.\ft*\f* la ŋka lɛ Fɛli Kasaria le be yɛsi Fɛstu. \v 14 Le be tsi fe jo ŋge, Fɛstu beh nsa wu Pɔɔ li Mfɔŋ tee le, “Wumu wɛ fɛni wu Fɛli tɛ̀ shɛ li yih yi ncha-a, \v 15 fɛ ntɛ̀ ŋgɛɛŋ Jɛrosalɛŋ bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa bɛ bɛniiŋ bɛ sɛki kwɛɛŋ wu Bɛjuu tɛ̀ bɛ bɛ nsa we be gɛɛ mi limfwe be tee le ntee le wu weɔ nsa. \v 16 Ntɛ̀ ntee li bee le, ntsɛ wu bɛniiŋ bɛ Lom mɛɛŋɔ ki beŋ le bɛ sondɛ nsa wu wi, le wu weɔ nsa, ɛ be mɛɛŋ saa ki nyɛ wu dze, le leŋ lɛ ŋko wu nsa, limfwe li bɛniiŋ bɛ bee be kɛmi nsa taaŋ bɛ kikoo kee li biee bi bɛ kayi li wu. \v 17 Mfi wu be bɛchu tɛ̀ bɛ fɛni, ntuu mɛɛŋ ki ŋɔɔnɛ kɛ. Le bu woo, ŋgɛɛŋ nshee li yih yi nsa ntee bɛ bɛ wi wulu. \v 18 Le bɛniiŋ bɛ bee be tɛ̀ kɛmi nsa baa dza be leŋ we, be ti mɛɛŋ ki doonchɛ kɛ chɔ yi ntɛ̀ mbeechi le be nuuŋ be tee kii wu kɛ. \v 19 Be tɛ̀ tuu be tiiti nuuŋ biee bi bitɛchinɛ li wu kii dze yibe lɛki li Nyɔ-ɔ fe, mɔɔ kii wi wumu wu bɛ teenyi le Jiso wu tɛ̀ kɔɔ wu kwi, bɛdɛɛni se Pɔɔ lemi nɛɛ le mɛɛŋɔ we. \v 20 Si ntɛ̀ mɛɛŋ ki ŋkɛɛ kɛ si nuuŋ lɛ lɛ biee bini lɛnti, nse mbii li Pɔɔ li laa, kɔŋgisɔɔ le yɛɛ Jɛrosalɛŋ se bɛ saa nsa we fe kii biee bini le. \v 21 Se tuu le gii ba li yih yi ncha-a, le ɛ Mfɔŋ wu gii sondɛ nsa we. Nse ntee le be gɛɛ wu li yi, bɛ ni bɛ kiichi wu nsiiŋ gɛɛŋ bo mfi wu ŋgii ntuumi wu li Mfɔŋ wu Lom.” \v 22 Le Agripa yikɛ ni, tee li Fɛstu le, “Mi kibɛɛ ŋkɔŋgisɔɔ nlee ŋ'woo biee bini lɛ kifimɛ ki wi wulu.” Fɛstu tuu le, “Ɔ gii ɔ bo ɔ woo fwaa.” \p \v 23 Le bu woo, Agripa bee Bɛni deŋgi be bɛɛ bɛ buchuuŋ bu nɔŋa. Bee bɛte bikoo bi bɛniiŋ bɛ nchi mɔɔ bɛniiŋ bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa bɛ bi bito-oŋ be dɛndɛ be bɛ be lɛ li yih yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ. Se Fɛstu tee le be bɛ bɛ Pɔɔ. \v 24 Si be tɛ̀ bɛ bɛ wu, Fɛstu tee le, “Mfɔŋ Agripa, bɛniiŋ bɛchu bɛ nuuŋ fɛni, nɛ ŋɛŋ baa wi wuni. Ɛ wi wu Bɛjuu bɛchu bɛɛ be fieŋgisi mi fɛni mɔɔ Jɛrosalɛŋ kii wu, be dzɛŋgi be tiiti le ɛ wi wu bɛ nuuŋ bɛ gɛɛ le ni nuuŋ lu kɛ. \v 25 Nse mmɛɛŋɔ ki ŋɛŋ le wu fɛɔ fiee fi bɛ nuuŋ bɛ wo wu kɛ. Si tuu saa wu lɛkɛ le nsa we gɛɛŋ limfwe nuuŋ li Mfɔŋ wu Lom, mi nse ŋɛŋgɔɔ le ŋgii ntuumi wu lɛ wuu. \v 26 Se nuuŋ le, mgbɛŋgi yɛ ŋkii fiee fi nuuŋ ntsɛɛ li Mfɔŋ wu te kikoo keŋ kii wi wuni kɛ. Se nuuŋ le, nse nleekɔɔ wu li benɛ lii dɛɛni, teege li wɛ-ɛ lii kibɛtɛɛ Mfɔŋ Agripa, le nɛ taashɛ lɛ nsa we-e, ke se ŋkɛmɛ fiee fi nuuŋ ntsɛɛ. \v 27 Mi ŋɛŋgɔɔ fi nuuŋ yɛ bujɔŋ le ntuumi wi wu ncha li Mfɔŋ mɛɛŋ ki ndoonchɛ kɛ fiee fi bɛ tee le wu fɛɔ kɛ.” \c 26 \s Pɔɔ taaŋ bɛ kikoo kee li Mfɔŋ Agripa limfwe \p \v 1 Mfɔŋ Agripa se tee li Pɔɔ li le, “Ɛ kintsii ko dɛɛni le yɔ bɛ kimfimɛ ko.” Pɔɔ se tsaaki kibɛnɛ kee liwe, bɛchi tɛɛndi bɛ kikoo kee, tee le, \v 2 “Buri, mi ŋɛŋgɔɔ le ŋkɛmɔɔ kishi ŋge bɛŋ yani le nleŋ ntaaŋ kikoo keŋ li bushi bwo-o, li biee bichu bi Bɛjuu kayi kii mi. \v 3 Ntiiti nɛɛ lɛ, kifɛ mgbɛŋgɔɔ kii ntsɛ wu kwɛɛŋ wu Bɛjuu mɔɔ bitɛchinɛ bi be shiiŋ be kɛmi. Se nuuŋ le, nse nlɛkɔɔ le be yikɛ nyɛɛkii, be woo fiee fi ŋgii ntee. \p \v 4 Bɛjuu bɛchu kii baa ntsɛ wɛŋ mbɛɛchɛ fɛ ntɛ̀ mɛɛŋ sɔɔnɛ wi. Be kii baa si ntɛ̀ tsiiŋ li kwɛɛŋ wɛŋ mɔɔ Jɛrosalɛŋ. \v 5 Be kii baa bujɔŋ mbɛɛchɛ lindɛɛri le nuuŋ wi wu kintutu ki Bɛfarasii, kintutu ki gbɛŋgi ki tɛɛmi li fiee fi Nyɔ-ɔ ki yɛki bintutu bimu bichu. Fini nuuŋ fiee fi ɛ be kɔŋgisi le be tee, be beŋ le ɛ chɛɛŋ. \v 6 Nse nlemɔɔ fɛni dɛɛni li nsa kifɛ mbichɔɔ limfwe, ŋkii ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ bɛtaa bɛsɛŋ lu. \v 7 Ŋkaachɛ wuni nuuŋ wu bini bisɛŋ bi yoofi ntsɔ bifɛ tɛŋgi biɛɛ, si bi lɛki li Nyɔ-ɔ butuu mɔɔ fɛnshaaŋ. Buri, ɛ kii ŋkaachɛ wuni wu Bɛjuu kɛmi nsa tɛɛ be. \v 8 Nse mbiitɔɔ li bee mɔɔ li bɛniiŋ bɛchu laa, fi ge la fi nɛ ŋiŋgi fi tɛɛmi le nɛ beŋ le Nyɔ nuuŋ yi buu wi li kwe-e le? \p \v 9 Mi kibɛɛ ntɛ̀ gbɛŋgi mbeechi le ŋkɛmi le mfɛ fiee fichu le nlɛɛshɛ bukooŋ bu Jiso wu Nasarɛ. \v 10 Fini gbɛŋgi fi nuuŋ fiee fi ntɛ̀ mfeti Jɛrosalɛŋ. Ntɛ̀ fi buŋga li bɛte muntofi-i bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa ŋkɔɔyi bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ ŋge, mfɛti be li yih yi ncha-a. Se nuuŋ le, tɛ̀ nuuŋ yɛ fini kwaa kɛ. Fɛ bɛ nuuŋ le bɛ gii bɛ woyɛ be, kɛ ŋgii mfɛfi. \v 11 Ntɛ̀ nyɛɛ ŋgɛ li bee li mfi li mfi li yí yi nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ chichi, ŋgwɛnini le be ni be yeti n'yɔru wu bifi kii wi wu Jiso. Shéŋ fuuti mi bɛ be ŋge, nse mbiindi bikaa lɛ be jiŋ, ŋgiiŋgi mbuti li bitoŋ bi tɛɛŋ yimi. \s Pɔɔ tuu tee si tɛ̀ fiiki to wi wu Krai \p \v 12 Ntɛ̀ ndza le giiŋgɔ Damako, ɛ bɛte muntofi bɛ nɔŋa bɛ nɔŋa tɛ̀ tsɛɛ kiŋwaati, be nyɛ mi buŋga. \v 13 Buri, le ni ŋgiiŋgi tɛ̀ nuuŋ fɛnshaaŋ kintikinti, ntaa ndza ŋɛŋ si kiŋ'wofu kimu dza ki lɛbi liboo ki wuuti ki yɛki jobɛ, ki shee li tɛɛ bɛniiŋ bɛ tɛɛ be tɛ tɛ̀ deŋgi. \v 14 Tɛ dza tɛ weyɛ fɛkwiiŋ bee bɛchu, ŋ'woo si jɛ bii li mi lɛ jɛ́ yi Hiburu le, ‘Sɔɔ, Sɔɔ, ɔ biindi bikaa lɛ mi jiŋ kii la? Ɔ fetɔɔ ni, ɔ juti nuuŋ yi ya, si sɔmbwaa wu nimɛ wu juti yi li kimbaaŋ ki tee lɛ.’ \v 15 Nse mbii laa, ‘Ɛ wɛ noo Taa?’ Tuu le, ‘Ɛ mi Jiso, wɔɔ biindi bikaa lɛ wu jiŋ. \v 16 Dza ɔ leŋ we. Fiee fi fɛ se mi mbusɛ lɛ wɛ lii nuuŋ le ntsaa wɛ si wi wɛŋ wu nimɛ, se ɔ ni ɔ tiifi biee bi ɔ ŋɛŋ bɛŋ bɛ bi mɛɛŋ nse doonchɛ li wɛɛ. \v 17 Ŋgii mfi wɛ li tsaŋ yi Bɛjuu mɔɔ bɛniiŋ li bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ, nuuŋ be bɛ ŋgii ntoŋ wɛ lɛ bee. \v 18 Ɔ gii ɔ gɛɛŋ ɔ gwiyɛ lii yibe, ɔ buu be li kijibɛ-ɛ, ɔ leeki be li kiŋ'wofu, be se bo li tsaŋ yi Sataŋ, be to bɛ Nyɔ, be gɛɛ shéŋ li mi, Nyɔ feeki bibifi bi bee. Be se kɛmɛ kimbɛ fɛ kintsii ki bɛniiŋ bɛ wu fɛ le ɛ bee.’ \p \v 19 Buri, si fi tɛ̀ kɛti nɛɛ ni, nse mfɛ nɛɛ si tɛ̀ tee li mi liboo. \v 20 Nse mbɛchi ntiifi Damako, nse ndza ŋgɛɛŋ Jɛrosalɛŋ. Mbɛchi ndeŋgi li nshɛ yi Judiya chichi mɔɔ tɛɛŋ chichi yi tɛ̀ nuuŋ yɛ yi Bɛjuu kɛ, ntiifi be le be fiiki shéŋ yibe, be to bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ, be ni be feti tɛ nuuŋ biee bi doonchi le be fiiki baa shéŋ yibe kituŋ. \v 21 Fiɛɛ fiee fi tɛ̀ fɛ Bɛjuu kɔɔ mi li yih yi muntofi-i be wɛki le be wo mi. \v 22 Se nuuŋ le, Nyɔ se fii mi nsiiŋ bɛ bo bɛŋ. Se nlemɔɔ fɛni ntiifi li bɛniiŋ bɛ nɔŋa-a mɔɔ bɛ ntɛŋ. Se fiee fi ntiifi nuuŋ nɛɛ fi Mɔɔsɛ bɛ bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ tɛ̀ tiifi le fi nuuŋ fi ka. \v 23 Be tɛ̀ tiiti le, kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ kɛmi le ki bɛ ki ŋɛŋ ŋgɛ ŋge, se ki nuuŋ wi wu ŋkosi li mbochu li kwe-e, ki doonchɛ kiŋ'wofu li Bɛjuu li mɔɔ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ.” \p \v 24 Si Pɔɔ tɛ̀ gii tɛɛndi bɛ ki kikoo kee giiŋgi limfwe lɛ, Fɛstu dza waŋ lɛwe ŋge le, “Pɔɔ jetɔɔ bu jeru. Laanchɛ wa wu ŋge wɛɛ dza wɛ wu fɛ ɔ jeti nuuŋ bu jeru.” \v 25 Pɔɔ tuu li Fɛstu le, “Njeti yɛ kɛ wi wu nyɔŋa. Fiee fi ntiiti nuuŋ chɛɛŋ, nse ntiitɔɔ bɛ bufii bweŋ fe. \v 26 Ntiitɔɔ li Mfɔŋ gbanaa ni, kifɛ be kii baa le biee bini tɛ kɛti yɛ lɛ munyiikɔɔ li kɛ, fimu nuuŋ yɛ lu fi be tɛ kii yɛ kɛ. \v 27 Buri, mɔɔ be beŋ baa li biee bi lɛ Biŋwaati bi bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ? Ŋkiiɔ le be beŋ baa.” \v 28 Mfɔŋ Agripa bii li Pɔɔ li laa, “Ɔ beechi le ɔ nuuŋ ɔ fiiki mi nto wi wu Krai li mfi niiŋ li ni?” \v 29 Pɔɔ tuu le, “Dɛɛŋ li mfi fi niiŋ li, kɛ li mfi wu ŋge lee, nlɛkɛ wɛŋ li Nyɔ-ɔ nuuŋ yɛ li wɛ kwaa kɛ. Wi kwikwi wu nuuŋ fɛni bɛŋ wuki si ntiiti, fiiki tɛ to si mi, fuki nɛɛ bɛncha bani kwaa siŋ.” \p \v 30 Mfɔŋ dza we, bee ŋgɔmina mɔɔ Bɛni bee bɛniiŋ bɛ bee be tɛ̀ shee fe baa dza we tɛ. \v 31 Be bo, be yeti be be le, “Wi wuni mɛɛŋɔ ki fɛ fiee fi bɛ nuuŋ bɛ wo wu buwo kɛ, kɛ le bɛ gɛɛ wu li yih yi ncha-a kɛ.” \v 32 Mfɔŋ Agripa se tee li Fɛstu le, “Bee nuuŋ yɛ le wi wuni ni mɛɛŋ ki lɛkɛ kɛ kituŋ le nsa we gɛɛŋ fɛ Mfɔŋ wu Lo-om kɛ, bee bɛ chinɛ li wu-u.” \c 27 \s Bɛ tuumi Pɔɔ Lom \p \v 1 Bɛ tɛ̀ nachɛ le tɛɛ Pɔɔ lɛ yih yi li dzɔɔ tɛ̀ gɛɛŋ Itali, se bɛ tuu bɛ nyɛ Pɔɔ bee bɛniiŋ bɛ ncha bamu li tsaŋ yi Julɔ wu tɛ̀ nuuŋ kikoo ki kintutu kimu ki bɛniiŋ bɛ nchi bɛ Mfɔŋ wu Lo-om. \v 2 Tɛɛ be lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ yi dzɛti Adamitum yi tɛ̀ nuuŋ le yi gii yi ni yi giiŋgi yi geeyi li bintsii bi li ŋgemɛ yi dzɔɔ li, kimbɛ ki Eesha. Aristaku wi wu Tɛsalonya, kwɛɛŋ wu Masadonya tɛ̀ nuuŋ tɛ bɛ bee. Tɛɛ be se dza ŋgɛnu. \v 3 Butuu woo, tɛ̀ fɛsi Sidɔŋ, se Julɔ doonchɛ kiŋkɔŋgisɛ li Pɔɔ li, chinɛ wu le gɛɛŋ lɛ nsáŋ yee yi li kitoŋ li, le yi ni yi fii wu bɛ fiee fi wɛki. \v 4 Se tɛ kaari tɛ lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ fe, tɛ dza ŋgɛnu, mbaandze tɛ̀ bɛ tusi bee lijiŋ, se tɛ wɛɛŋ dze yi kwɛɛŋ wu Saaplu wu dzɔɔ kintikinti, wu se baŋgi mfiee yilu. \v 5 Tɛ gɛɛŋ tɛ lenchi dzɔɔ yi nyɔŋa yi nuuŋ li kwɛɛŋ wu Silisha bɛ kwɛɛŋ wu Pamfila lichiŋ, se tɛ fɛsi li kitoŋ ki Mila-a, ki li kwɛɛŋ wu Lisa-a. \v 6 Se kikoo ki kintutu ki bɛniiŋ bɛ nchi-i kɛɛ ŋɛŋ yih yi li dzɔɔ fe yi tɛ̀ dza Alɛkɛsanda yi giiŋgi Itali, biee buu bee, gɛɛ lɛ yɛɛ li. \v 7 Tɛ dza fe, tɛ deŋgi wɛɛ li jo ŋge li, tɛ liiŋgi se tɛ fɛsi li kitoŋ ki Sinidu lichiŋ. Si mbaandze wɛ ti mɛɛŋ ki be-eŋ le tɛ gɛɛŋ limfwe tsaaŋ kɛ lɛ, tɛ se ya tɛ baanshi dze yi Klɛt kwɛɛŋ wu dzɔɔ kintikinti, wu baŋgi mbaandze wɛ, tɛ se ka Samoni kintsii ki tɛ tɛ̀ gɛɛŋ tɛ lɛ dzɔɔ yi li kwɛɛŋ wulu. \v 8 Se tɛ ba nɛɛ tɛ baanshi tɛ tuu li ŋgemɛ yi dzɔɔ li, tɛ tɛ̀ bɛ tɛ liiŋgi bu liiŋgisɛ se tɛ gɛɛŋ tɛ bo bintsii bi bɛ teenyi le Wooŋ wu Dzɔɔ yi Shiiŋ, ɛ wu tɛ̀ nuuŋ li kitoŋ ki Lasa lichiŋ. \p \v 9 Si tɛ tɛ̀ saa tɛ biifi mfi lɛ dze ŋge lɛ, Jobɛ chi Nɔŋa chi Mfekisɛ Bibifi tɛ̀ ka kituŋ, nuuŋ mfi wu mfiee yi tɛɛmi, Pɔɔ se nyɛ ntifi li bɛniiŋ bɛ li yih yi li dzɔɔ baa le, \v 10 “Bɛtaa, ŋiŋgɔɔ le mbɛɛchɛ fɛni ŋgɛnu limfwe, ndɛndɛ wu tɛɛbeŋ gii bee, kinla gii ki nuuŋ lu, ki nuuŋ tɛ nuuŋ nɛɛ ki biee bi lɛ yih yi li dzɔɔ li kwaa kɛ, bɛniiŋ gii be kwiyɛ nɛɛ tɛ.” \v 11 Se nuuŋ le, kikoo ki bɛniiŋ bɛ nchi tɛ̀ mɛɛŋ ki beŋ ntifi yi Pɔɔ kɛ, woo fiee nuuŋ li te kikoo wu yih yi li dzɔɔ bɛ te yih yi li dzɔɔ. \v 12 Si ŋgemɛ yi dzɔɔ yilu tɛ̀ mɛɛŋ ki dzɔɔŋ kɛ le be ni be nuuŋ fe li mfi wu mfiee yi tɛɛmi wɛɛ kɛ, bɛniiŋ ŋge se fɛfi le fi dzɔɔŋ le bɛ gɛɛŋ limfwe, bɛ mɔŋ laa nuuŋ bɛ fɛsi li ŋgemɛ yi dzɔɔ yi Fonik le, yi nuuŋ li kwɛɛŋ wu Klɛt wulu, le tɛ lɛ mfi wulu fe. Wooŋ wu dzɔɔ yilu tɛ bichi dze yi wewe wu tuu wu bichi tɛ dze yi kwiiŋkwiiŋ lɛ jobɛ sechi. \s Kiŋkuŋku too yih yi li dzɔɔ \p \v 13 Mfiee yimi tɛ̀ dza yi yɛki dze litɛ ni wɛɛ, bɛniiŋ bɛ yih yi li dzɔɔ lɛ baa bɛɛchi be beechi le be kɛmɛ baa fiee fi be wɛki. Be se buu kifasɛ ki yih yi li dzɔɔ, be se ŋgiiŋgi li dzɔɔ, be tuu nɛɛ li ŋgemɛ li ŋgemɛ Klɛt wulu. \v 14 Kiŋkuŋku ki tɛɛmi ki bɛ teenyi le, “Ki kimbɛ ki kibɛnɛ ki kimɛsɛ lɛ jobɛ tɛti,” ki dza li kwɛɛŋ wulu, ki shee li dzɔɔ. \v 15 Si ki shee lɛ, ki ju yih yi li dzɔɔ se dze ti mɛɛŋ ki nuuŋ lu yi gɛnɛ li ki kɛ, be se chinɛ li yih yi li dzɔɔ yilu-u, kiŋkuŋku kilu too ki giiŋgi bɛ yi. \v 16 Tɛ ba tɛ giiŋgi lɛ, tɛ gɛɛŋ tɛ ka kwiiŋkwiiŋ li kwɛɛŋ wumu wu ŋkwɛŋ, dzɔɔ kintikinti wu bɛ teenyi le Kawda. Kwɛɛŋ wulu tɛ̀ baŋɛ bee mfiee yilu, tɛ se bɛchi tɛ gwenini le tɛ yɛɛki ŋgo lɛ yih yi li dzɔɔ li. \v 17 Le tɛ yɛki wu, tɛ kaŋ ŋgo wulu bɛ bɛkuu kii ni shaanshɛ, tɛ giiŋgi tɛ chɛndi le yih yi li dzɔɔ gii yi taa yi gɛɛŋ yi ju yi li kwɛɛŋ wu Saatis, li bikumu bi mfwɛɛ bi nuuŋ li dzɔɔ. Be se shiiki ndu yi mfiee, be chinɛ le yih yi li dzɔɔ li yi giiŋgi lɛ yi-i bɔ. \v 18 Si kiŋkuŋku kilu tɛ̀ tɛɛmi nɛɛ ki giiŋgi lɛ, le butuu woo, be se bɛchi be buushi biee lɛ yih yi li dzɔɔ li, be lendi li dzɔɔ. \v 19 Le butuu bo buwoo, se bɛniiŋ bɛ yih yi li dzɔɔ li baa buushɛ biee bi li yih yi li dzɔɔ li be lɔnyɛ li dzɔɔ lɛ be bɔ. \v 20 Jo tɛ̀ ka ŋge yi tɛ tɛ̀ mɛɛŋ ki ŋɛŋ jobɛ kɛ muntsɔŋ kɛ, kiŋkuŋku buki nɛɛ nuuŋ yɛ ki wɛɛ kɛ, se tɛ kɛɛ le fisɛŋ ma fiɛɛ le mbochu lu mɛɛŋ yɛ kɛ. \p \v 21 Si bɛniiŋ tɛ̀ tsi jo ŋge njɛ fiee siŋ lɛ, Pɔɔ dza kiiŋgi leŋ limfwe, tee le, “Bɛtaa, tuu nuuŋ le nɛ woo li mi le tɛ ba Klɛt, bee tɛ kɛmɛ-ɛ ŋgɛ wuni bɛ kinla kini ni kɛ. \v 22 Se nuuŋ le, nlɛkɔɔ le nɛ kɛmɛ shéŋ, kifɛ wi wumu li beŋ li nuuŋ tɛ la kɛ, ɛ nɛɛ yih yi li dzɔɔ kwaa yi gii yi la. \v 23 Ntiitɔɔ ni kifɛ Nyɔ yi kɛmi mi, yi nlɛki li yi, bee yi toŋ nchindaa we butuu bu bɛŋ wu bɛ wu leŋ li mi lichiŋ, \v 24 Wu tee li mi le, ‘Pɔɔ, kiiŋ ɔ ni chɛŋ kɛ. Ɔ kɛmi lɔɔ leŋ limfwe li Mfɔŋ wu Lom. Bichɛ ɔ ŋɛŋ, Nyɔ doonchɛ yɛ kiŋkɔŋgisɛ li wɛ kituŋ, yi fɛ le wumu li kintutu ki bɛniiŋ bɛ nɛɛ be nuuŋ lɛ yih yi li dzɔɔ li bani nuuŋ tɛ la kɛ.’ \v 25 Se nuuŋ le, bɛtaa, kanɛ yɛŋ shéŋ. Mi ŋgɛɛɔ shéŋ li Nyɔ-ɔ le fiee fi yi tee li mi gii fi ka nɛɛ si yi tee. \v 26 Si fi nuuŋ lɛ, yih yi li dzɔɔ kɛmi yɛ le ju yi li kwɛɛŋ wumu wu dzɔɔ kintikinti.” \p \v 27 Le bɛ bo jo yoofi ntsɔ naa, kiŋkuŋku mɛɛŋ nɛɛ ki nduŋgi bɛ bee li dzɔɔ yi nyɔŋa yi Adaya.\f + \fr 27:27 \fr*\ft Biŋwaati bimu teenyi dzɔɔ yi nyɔŋa yini le Mɛditɛlinian.\ft*\f* Le ni nuuŋ si butuu kintikinti lɛ, bɛniiŋ bɛ nindi lɛ yih yi li dzɔɔ li dza be beechɛ le semukɛ be buti baa li nshɛ lichiŋ. \v 28 Le be fichɛ dzɔɔ si yi sechi bɛ kuu wu be tɛ shiŋɛ fiee lu, be ŋɛŋ le yi yɛ bɛntaŋ mbaamfiɛɛ. Le be kiiŋgi limfwe niiŋ, be tuu be fichɛ, be ŋɛŋ le yi to yɛ kituŋ bɛntaŋ yoofi ntsɔ bɛtiinu. \v 29 Be se bɛchi be chɛndi le nuuŋ yih yi li dzɔɔ ju yi li bimba-aŋ, be se shiiki bifasu binɛɛ li dzɔɔ lɛjiŋ lɛ yih yi li dzɔɔ li, be se lɛki le butuu woo kwaa. \v 30 Bɛniiŋ bɛ nindi li yih yi li dzɔɔ li baa tɛ̀ dza be wɛki le be letɛ be bo lɛ yih yi li dzɔɔ li, be se shiiki ŋgo wɛ li dzɔɔ, be bɛchi be yɛŋgi le be wɛki baa le be shiiki bifasu limfwe li yih yi li dzɔɔ li, li dzɔɔ. \v 31 Pɔɔ se tee li kikoo ki bɛniiŋ bɛ nchi mɔɔ li bɛniiŋ bee li le, “Ɛ bɛniiŋ bani mɔŋ le be bo lɛ yih yi li dzɔɔ yini-i, kɛ mɔɔ nuuŋ wi mumkpaŋ li beŋ nuuŋ tɛ bo lu kɛ.” \v 32 Se bɛniiŋ bɛ nchi-i baa soomɛ bɛkuu bɛ be tɛ̀ sootɛ ŋgo baa, be se chinɛ le ni deŋgi li dzɔɔ li liwe giiŋgi. \p \v 33 Le butuu bɛchi ŋ'wofu, Pɔɔ lɛkɛ bɛniiŋ bɛchu le be ji biee, tee le, “Bɛŋ yaa jo yoofi ntsɔ naa yi nɛ baa li chɛnɛ, fiee mɛɛŋ ki lɛ-ɛ lɛ benɛ wa kɛ. \v 34 Nse nlɛkɔɔ le nɛ ji fiee, se yih yinɛ to beŋ fe. Nuuŋ yi mumkpaŋ tɛ̀ la li wi fa kɛ.” \v 35 Si wu tee lɛ, dzɔ kibele, nyɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ, bootɛ bɛchi jii lɛ bɛniiŋ bɛchu lii. \v 36 Be se kaŋ shéŋ be bɛchu be ji biee. \v 37 Bee bɛchu bɛ tɛ̀ nuuŋ lɛ yih yi li dzɔɔ li tɛ nuuŋ wi gii fɛɛ kitsɔ gwii mfomɛnyaaŋ ntsɔ busɔɔ (276). \v 38 Bɛniiŋ bɛchu tɛ ji biee be fukɛ, be se buu giiŋ yi tɛ̀ nuuŋ lɛ yih yi li dzɔɔ li, be lɔŋ li dzɔɔ le be fɛ le wu fuutɛ. \s Yi yi li dzɔɔ shaanshɛ \p \v 39 Le butuu woo, lɛ bukaka yenɛ, bɛniiŋ bɛ nindi li yih yi li dzɔɔ li tɛ̀ kii yɛ kintsii kilu kɛ. Se nuuŋ le, be se ŋɛŋ kibwaŋ, ɛ ki gɛɛŋ nsiiŋ ki bo li mfwɛɛ, be ŋɛŋ le be mɔnchɛ yih yi li dzɔɔ le yi lɛ yi gɛɛŋ yi tsi li mfwɛɛ mɛlu li ŋgemɛ yi dzɔɔ li. \v 40 Be se soomɛ bifasu bi shee bi gɛɛŋ li dzɔɔ, be tuu be kaari be fanchɛ bɛkuu bɛ be tɛ̀ sooyɛ biti bi bɛ ti fiki yih yi li dzɔɔ lu, be yɛɛki tɛ ndu yi mfiee limfwe se mfiee lɛ le, yi tuu yi kiiŋgi yih yi li dzɔɔ yi gɛɛŋ lɛ kibwa-aŋ kilu. \v 41 Se nuuŋ le, le giiŋgɔ, ju yi li kikumɛ ki mfwɛɛ li dzɔɔ. Se kimbɛ ki yih yi li dzɔɔ ki limfwe lɛ ki findɛ limfwe ki ba ki tɛ̀ tuu le ki sɛɛsɛ kɛ. Se dzɔɔ juti kimbɛ ki lɛjiŋ ki shaanshi. \p \v 42 Bɛniiŋ bɛ nchi se dza be wɛki le be woyɛ bɛniiŋ bɛ ncha-a bɛchu le kiiŋ wumu li bee ni dza tandɛ dzɔɔ bo letɛ kɛ. \v 43 Se nuuŋ le, kikoo ki bɛniiŋ bɛ nchi tɛ̀ wɛki le ki soo Pɔɔ, se faaŋ le kiiŋ be ni fɛ lɛ kɛ, tee fiee le bɛniiŋ bɛ kii tandinɛ dzɔɔ saa be seri li dzɔɔ, be tandɛ be bo li bukaka kwɛ, \v 44 se kiŋkɛ ki bɛniiŋ lɛ ni ki biki li biŋkɛ bi bimbachɛ, kɛ li binshaanshɛ bi yih yi li dzɔɔ li. Bɛdɛɛni se tɛ dɛndɛ tɛ fɛsi li bukaka wi mɛɛŋ ki la kɛ. \c 28 \s Bɛ Pɔɔ fɛsi Maata \p \v 1 Si tɛ tɛ̀ fɛsi wi mɛɛŋ ki laa kɛ lɛ, tɛ woo le bɛ teenyi kintsii kilu le Maata, kwɛɛŋ wulu nuuŋ dzɔɔ kintikinti. \v 2 Bɛniiŋ bɛ li kwɛɛŋ wulu doonchɛ kiŋkɔŋgisɛ li bee li, nuuŋ yɛ ki didi kɛ, be fi bee, be kukɛ wi tɛ wɔɔnsi, kifɛ dzaaŋ tɛ̀ bɛchi yi bɛɛ mfiee guti bee. \v 3 Pɔɔ dza banchɛ ŋgaŋ le kukɛ, ɛ fifaa tɛ̀ nuuŋ li ŋgaŋ yilu linti, wi yuusɛ wu fɛ fi se bo, fi núŋ kibɛnɛ kee fi shiŋɛ lu. \v 4 Bɛniiŋ bɛ li kwɛɛŋ wulu ŋɛŋ si fi shiŋɛ li kibɛnɛ kee li lɛ, be bɛchi be tiiti li yih yibe le, “Wi wuni wɛ nuuŋ wi wu woyi bɛniiŋ. Wu kifɔɔ wu bo li dzɔɔ, bɛdɛɛni, nyɔ yisɛŋ kɔɔ yɛ wu, gii kwi.” \v 5 Se nuuŋ le, Pɔɔ se sɛɛsɛ fifaa filu fi we fɛ wi, fiee fimu mɛɛŋ wu ki ge kɛ. \v 6 Bɛniiŋ bɛlu se tɛŋgi, be beechi le yih yi Pɔɔ gii yi bɛchi yi ni yi muchi, kɛ le gii taa dza we kwi. Be se taaŋ be taaŋ nsiŋ, be ŋɛŋgɛ le fiee mɛɛŋ fiɛɛ ki ge wu kɛ, be dza be fiiki mbeechɛ wu be, be dza be kweŋgi nuuŋ le, “Wi wuni wɛ nuuŋ nyɔ yimi.” \p \v 7 Wi wu sɛki fe tɛ̀ kɛmi yɛh yee nɛɛ tsɛkɛ fɛ tɛ tɛ̀ nuuŋ. Bukooŋ bu wi wulu tɛ̀ nuuŋ le Publu. Fi bee, tɛɛ tsi bɛ wu jo taa, bichi lɛ bee li bujɔŋ. \v 8 Fi ka le te Publu wulu tɛ̀ gimi bɛ chigɔŋ chi kiŋkɛŋkɛ mɔɔ mfwamfu ŋgɔŋ. Pɔɔ se tuu gɛɛŋ fɛ tɛ̀ gimi, lɛkɛ li Nyɔ-ɔ, gɛɛ tsaŋ li wu bwiiŋ wɔnchɛ wu. \v 9 Le fi ka lɛ, bɛniiŋ bɛ li kwɛɛŋ wulu bɛchu bɛ tɛ̀ kɛmi chigɔŋ bɛchi be bɛɛ Pɔɔ se wɔnchi be tɛ. \v 10 Be se bɛchi be nyɛɛ bee biee ŋge. Le tɛ ni tɛ dzɛti fe, be tuu be bɛ bɛ biee bichu bi tɛ tɛ̀ wɛki be gɛɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li. \s Bɛ Pɔɔ dza Maata be gɛɛŋ Lom \p \v 11 Tɛ lɛ lɛ yih yi li dzɔɔ li tɛ giiŋgi, ɛ tɛ tɛ̀ tsi Maata kwɛɛŋ wu dzɔɔ kintikinti wɛɛ, kii tɛɛ. Yi yi li dzɔɔ yilu tɛ nuuŋ yi Alɛkɛsanda bɛ teenyi yi le Bɛnyɔ bɛ Maaŋ,\f + \fr 28:11 \fr*\ft Bɛnyɔ bani nuuŋ bɛ be teenyi le Kasto bɛ Bulok.\ft*\f* ɛ yi tɛ̀ nuuŋ li kwɛɛŋ wulu yi tɛŋgi le mfi wu mfiee yi tɛɛmi yilu ka. \v 12 Tɛ se gɛɛŋ tɛ bo li ŋgemɛ yi dzɔɔ yi li kitoŋ ki Silaku, tɛ tsi fe jo taa. \v 13 Le tɛ dza fe, tɛ gɛɛŋ tɛ fɛsi li ŋgemɛ yi dzɔɔ yi li kitoŋ ki Lɛgium tɛ tsi fe. Butuu woo, mfiee bɛchi yi yɛki dze litɛ, tɛ dza tɛ giiŋgi, le bo jo faa, tɛ fɛsi li ŋgemɛ yi dzɔɔ yi Potoli-i. \v 14 Si tɛ tɛ̀ fɛsi fe lɛ, tɛ ŋɛŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ fe, be lɛkɛ bee le tɛ gɛɛŋ tɛ tsi bɛ be jo mfomɛnyaaŋ. Tɛɛ be tɛ tsi, se tɛ dza tɛ gɛɛŋ tɛ fɛsi Lom. \p \v 15 Si tɛ tɛ̀ giiŋgi lɛ, bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Lom tɛ̀ woo le tɛ bɛɛ baa, be bo be deŋgi be bɛɛ le tɛɛ be tɛ bikɛ. Be bɛ siiŋ be bo fɛ Waŋ wu Apiyu, mɔɔ fɛ Yi yi Bɛniiŋ bɛ Ndɛndɛ-ɛ fufini fe. Pɔɔ ŋɛŋ be, shéŋ yee dɛŋ, nyɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ. \v 16 Tɛ bɛ tɛ fɛsi Lom, bɛ gɛɛ le Pɔɔ ni tsiiŋ wuu mbiiŋ, wi wu nchi kiichi wu. \s Pɔɔ nuuŋ li ncha-a Lom tiiti jɛ yi Nyɔ \p \v 17 Le jo ka taa, Pɔɔ teeŋ bikoo bi Bɛjuu bi fe. Bi bɛ, tee li bi le, “Bɛŋwaanɛŋ, mi ŋ'wɛ li ncha ni ɛ bɛ tɛ̀ kɔɔ mi Jɛrosalɛŋ bɛ nyɛ mi li tsaŋ yi bɛniiŋ bɛ Lom, mmɛɛŋ ki nchɔ-ɔ mɔɔ fiee li bɛniiŋ bɛsɛŋ mɔɔ li ntsɛ wu bɛtaa bɛsɛŋ wumu kɛ. \v 18 Bɛniiŋ bɛ Lom bɛlu tɛ̀ bichɛ lɛ nsa wɛŋ, be ti mɛɛŋ ki ŋɛŋ fiee fi nuuŋ be wo mi kii fi kɛ. Be se tɛ̀ wɛki le be chinɛ li mi, \v 19 bɛdɛɛni, Bɛjuu faaŋ bu faaŋu. Nse ntɛ̀ ŋkɛmi le nlɛkɛ le nsa wɛŋ gɛɛŋ limfwe fɛ Mfɔŋ wu Lom. Ntɛ̀ mfeti yɛ ni le ŋkɛmɔɔ fiee fi nuuŋ nɛ ŋkɔɔ bɛniiŋ beŋ lu kɛ. \v 20 Fiɛɛ fiee fi fɛ mi nse nteeŋ beŋ le tɛɛbeŋ tɛ tee biee. Mi ŋ'we li bɛncha bani ni nuuŋ kii wi wu bee bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ tuu tɛ tɛŋgi.” \p \v 21 Bɛniiŋ bɛlu tuu li wuu le, “Tɛ mɛɛŋ baa ki kɛmɛ kɛ Kiŋwaati ki dza Judiya kii wɛ kɛ, wi wumu li bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ bɛ dzɛti fe be bɛɛ fɛni mɔɔŋ ki jisi kɛ fiee kii wɛ, kɛ le tee fiee fi bifi kii wɛ kɛ. \v 22 Se nuuŋ le, tɛ gii tɛ kɔɔŋgi le tɛ woo wa mbeechɛ. Fi tɛ̀ ka ni nuuŋ nɛɛ kii kintutu kini ki ɔ nuuŋ li ki kini nuuŋ ki bɛniiŋ bɛnisi yi bɛ ki bintsii bichu kii ki.” \p \v 23 Be se gɛɛ jobɛ chi be gii be bɛ Pɔɔ yɔ li bee. Le ni nuuŋ booyaa, bɛniiŋ ŋge banchɛ fɛ tɛ̀ gii tsiiŋ, bɛchi taantaaŋ gɛɛŋ bo lɛ fɛ mfoo, kuti fiee fichu li bee, tiiti kii bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ. Se tuu yeti doonchi biee bi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ bɛ lɛ Biŋwaati bi bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ kii Jiso, gwenini le fɛ le be beŋ le fiee fi tiiti fini fiɛɛ nuuŋ chɛɛŋ. \v 24 Bɛniiŋ bamu beŋ fiee fi tɛ̀ tiiti, bamu faaŋ mbeenchɛ. \v 25 Be dza be saaŋgini bebe be buti si Pɔɔ tɛ tuu lɔŋ jɛ le, “Fiee fi Fiana yi Waaŋ tɛ̀ tee li bɛchaa bɛnɛ lɛ kimfimɛ ki ntomfɔŋ wu Nyɔ-ɔ wu Ɛsaya fiɛɛ tɛ̀ gbɛŋgi fi nuuŋ chɛɛŋ. \v 26 Yi tɛ̀ kweeŋ le, \q1 ‘Gɛnɛ ɔ tee li bɛniiŋ bɛlu le, \q1 nɛ gii nɛ ni nɛ yiki biee bujɔŋ bɛdɛɛni nɛ tɛ woo kɛ, \q1 nɛ ni nɛ bichi biee bujɔŋ bɛdɛɛni nɛ tɛ ŋɛŋ kɛ. \q1 \v 27 Fi fiɛɛ lɛ, kifɛ shéŋ yi bɛniiŋ \q1 bɛlu dɛŋ yɛɛ. \q1 Be jiinyɛ baa bintooŋ bi bee, \q1 be baanyɛ lii yi be. \q1 Be fɛ nɛɛ lɛ le kiiŋ lii yibe ni yi ŋiŋgi biee kɛ, \q1 bintooŋ bi bee bi woo kɛ biee kɛ, \q1 shéŋ yibe ni yi yuusi, \q1 be to lijiŋ lɛ mi, nse ŋ'wɔnchɛ be.’” \p \v 28 Pɔɔ se mɛɛshi le, “Nɛ kɛɛ le ntoŋ wuni wu kii si Nyɔ suuti bɛniiŋ wɛ nuuŋ ɛ wu tuumi li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu li kɛ, be gii be woo.” \v 29 \f + \fr 28:29 \fr*\ft Biŋwaati bi fichi bimu kɛmi yɛ kintsii kini kɛ.\ft*\f* [Si tɛ̀ kweeŋ lɛ, Bɛjuu bɛlu se dza be buti, be tɛchini bi tɛchinɛ li yɔru wulu nuuŋ yɛ wɛɛ kɛ.] \p \v 30 Pɔɔ tsiiŋ nɛɛ li yi, yi tɛ suundi bu somfu biya bifɛ, fii bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ bɛɛ lɛ wu. \v 31 Fenjisi kii bumfɔŋ bu Nyɔ, tuu tiifi bɛniiŋ kii Taa Jiso Krai, tiiti nchɛnu nsiŋ, wi tɛ baŋɛ wu dze kɛ.