\id 1CO - Sari \ide UTF-8 \h 1 Kɔrɛŋ \toc1 Kiŋwaati ki ŋkosi ki Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ li kintaashɛ ki Kɔrɛ-ɛŋ \toc2 1 Kɔrɛŋ \toc3 1Kɔ \mt2 Kiŋwaati ki ŋkosi ki Pɔɔ tɛ̀ tsɛɛ li kintaashɛ ki \mt1 Kɔrɛ-ɛŋ \imt1 Fiee fi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki Kɔrɛ-ɛŋ ki ŋkosi kini \ip Kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ki Kɔrɛŋ ɛ Pɔɔ wu tɛ̀ bɛchi. Tɛ̀ tsɛɛ kiŋwaati ki ŋkosi kini le tiifi be kii shéŋ yi be gɛɛ li Krai li mɔɔ biee bimu kii Krai. Kɔrɛŋ wuni tɛ̀ nuuŋ kintsii ki ntsooŋ tɛ̀ nduuŋgi fe, bɛniiŋ bɛ fe tsakisi yi kii ntsɛ wu kwɛɛŋ wube, fiee kii nyɛŋ yi bukwɛɛ nuuŋ tɛ fe ŋge, be se lɛki tɛ li bɛnyɔ-ɔ ŋge. Pɔɔ tɛ̀ yɔ ŋge lɛ kiŋwaati kini nuuŋ kii biee bi tɛ̀ dzeeŋ yɛ kɛ bi tɛ̀ kɛti lɛ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ linti. Kintsii ki 13 nuuŋ ki doonchi le kiŋkɔŋgisɛ nuuŋ nya yi Nyɔ yi yɛki nyá chi. Kintsii ki 13 kilu yeŋgi le ɛ ki ki bɛniiŋ ŋge kii lɛ kiŋwaati kini. \iot Bikoo bi biee bi lɛ kiŋwaati kini-i \io1 1:1-9 Mbɛɛchɛ \io1 1:10–4:21 Buga lɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ \io1 5:1–7:40 Kii ntsɛ wu nyɛŋ yi bukwɛɛ mɔɔ ntsɛ wu kwɛɛŋ bee nyumi \io1 8:1–11:1 Kii bɛniiŋ bɛ Krai lɛ bɛ kii bɛ nuuŋ yɛ bɛniiŋ bɛ Krai kɛ \io1 11:2–14:40 Si nuuŋ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ ni be feti biee bɛ dze yi nuuŋ be ni be lɛki li Nyɔ-ɔ le \io1 15:1-58 Nyɔ gii naa buu bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ li kwe-e nɛɛ si yi tɛ̀ buu Jiso li kwe-e \io1 16:1-4 Nya yi bɛ tɛ̀ nyɛ li mfiɛ bɛniiŋ bɛ Krai bɛ Judiya lu \io1 16:5-24 Nachɛ wu Pɔɔ tɛ̀ fɛ mɔɔ kimɛrisɛ ki biee lɛ \c 1 \p \v 1 Ɛ mi Pɔɔ wu Nyɔ tɛ̀ teeŋ li mbeechɛ we le ni nnuuŋ wi wu ntoŋ wu Krai Jiso. Miɔ tɛɛ Sostɛnɛ wu ŋwaanɛŋ wusɛŋ. \v 2 Kiŋwaati kini giiŋgi kɛɛ li kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ ki Kɔrɛŋ, ki yi tsaa yi taashɛ yi gɛɛ chichi bɛ Krai Jiso. Nyɔ tɛ̀ teeŋ beŋ le nɛ ni nɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ nuuŋ bee, si bɛniiŋ bɛchu bɛ teenyi bukooŋ bu Taa Jiso Krai li bintsii bichu ti nuuŋ. Nuuŋ Taa wu be nɛɛ si nuuŋ tɛ wusɛŋ. \v 3 Nyɔ Baa wusɛŋ bɛ Taa Jiso Krai doonchɛ shéŋ yibe yi dzeeŋ li be-eŋ tuu nyɛ beŋ mbɛɛŋgii. \s Pɔɔ nyɛ kiyɔɔni kii shéŋ yi Nyɔ yi dzeeŋ li bɛniiŋ bɛ Kɔrɛ-ɛŋ \p \v 4 Nti mbɛɛ nyɛɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ mfi kwi kii beŋ, kii mfiɛ wu Nyɔ fi beŋ, si nɛ taashɛ bɛ Krai Jiso. \v 5 Si nɛ taashɛ baa bɛ Krai Jiso lɛ, Nyɔ se shooshɛ yɛ bulofu li yi yinɛ lɛ dzé chichi chichi-i, teege le nɛ ni kii biee bichu, nɛ tuu nɛ kii ntefu fiee fichu bujɔŋ. \v 6 Bulofu buni li be-eŋ teendi le ntoŋ wu nɛ tɛ̀ woo kii Krai nɛ fi baa wu. \v 7 Si fi nuuŋ lɛ nɛ baa dɛɛni nɛ fuki yɛ nya yi Nyɔ yimi kɛ, si nɛ tɛŋgi baa mfi wu Taa wusɛŋ wu Jiso Krai gii naa busɛ. \v 8 Wu wu Taa wusɛŋ wu Jiso Krai gii fɛ beŋ nɛ ni nɛ lemi nɛ tɛɛmi nsiiŋ fɛ kimɛrisɛ-ɛ, nɛ tɛ̀ kɛmɛ ŋgunu bu jobɛ chee chilu-u kɛ. \v 9 Nyɔ nuuŋ Nyɔ yi ti lemi li jɛ yee. Ɛ yih yi tɛ̀ teeŋ beŋ, le beŋ bɛ Ŋwani wu Jiso Krai wu nuuŋ Taa wusɛŋ nɛ ni nɛ nuuŋ li lɛkɛ li Nyɔ-ɔ. \s Ntifi kii buga \p \v 10 Bɛŋwaanɛŋ, nlɛkɔɔ beŋ li bukooŋ bu Taa wusɛŋ wu Jiso Krai le beŋ bɛchu taashɛ nɛ ni nɛ nuuŋ li kimfimɛ ki mumkpa-aŋ. Kiiŋ buga ni bu nuuŋ lɛ be-eŋ lɛnti kɛ. Nɛ ni nɛ nuuŋ li fiko fimumkpa-aŋ, nɛ kɛmi mbeechɛ mumkpaŋ, nɛ nindi li fiee fimumkpa-aŋ. \v 11 Ntiitɔɔ ni bɛŋwaanɛŋ, kifɛ bɛniiŋ bɛ li yih yi Klo-o tee baa mi le nɛ shiiŋ baa nɛ tsuki ntsooŋ lɛ be-eŋ lɛnti. \v 12 Fiee fi ntiiti nuuŋ le wi dzɛti kweeŋ le bikɔɔ nuuŋ Pɔɔ, wi wumu kweeŋ le bikɔɔ nuuŋ Apolo, wi wumu le bikɔɔ fiee nuuŋ Sɛfa,\f + \fr 1:12 \fr*\ft Bukooŋ bu Sɛfa buni nuuŋ tɛ le Pita.\ft*\f* wi wumu le bikɔɔ fiee nuuŋ Krai. \v 13 Fi nuuŋ le bɛ gachɛ baa Krai li biŋkɛ-ɛ li biŋkɛ-ɛ ni? Ɛ Pɔɔ wu bɛ tɛ̀ ta li kintaaŋ li kii beŋ ni? Mɔɔ bɛ tɛ̀ lii beŋ li dzɔɔ li bukooŋ bu Pɔɔ lɛ le? \v 14 Nyɛɛɔ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ le nti mɛɛŋ ki lii kɛ wi wumu li be-eŋ li dzɔɔ fuki nɛɛ Krispu bee Gayɔŋ kwaa nsiŋ kɛ, \v 15 kiiŋ wi ni ni kweŋgi le bɛ tɛ̀ lii wu li dzɔɔ li bukooŋ bweŋ kɛ. \v 16 Ihiiŋ, ntɛ̀ lii tɛ Tefana bɛ bɛniiŋ bɛ li wuu yih li dzɔɔ. Fuki lɛ nsiŋ, mɛɛŋ yɛ ntuu ŋkii wi wumu wu mi lii li dzɔɔ kɛ. \v 17 Tɛ kɛɛ le Krai ti mɛɛŋ ki toŋ kɛ mi le mbɛ ni nlisi bɛniiŋ li dzɔɔ kɛ. Tɛ̀ toŋ mi le mbɛ ni ntiiti nuuŋ toŋ we wu dzeeŋ. Mfenjisi yɛ bɛ jɛ́ yi bufii bu wi wo-oŋ kɛ, le kiiŋ buŋga bu kwe yi Krai tɛ̀ kwi li kintaaŋ li naa to fiee fi yee kɛ. \s Krai nuuŋ buŋga bɛ bufii bu Nyɔ-ɔ \p \v 18 Fi fiɛɛ le ntoŋ wu dzeeŋ wu nuuŋ le Krai tɛ̀ kwi li kintaaŋ li nuuŋ yoomfɛ li bɛniiŋ bɛ lɛɛ li. Se nuuŋ le, ntoŋ wuni nuuŋ buŋga bu Nyɔ-ɔ li bee bɛ yi ti suuti. \v 19 Fi fiɛɛ ɛ bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Ŋgii nlɛɛshɛ bufii bu bɛniiŋ bɛ doonchi bufii lɛ, \q1 nshaanshɛ bɛ mbeechɛ bɛ bɛniiŋ bɛ doonchi le be kii ŋge.” \m \v 20 Si fi nuuŋ ni, bɛniiŋ bɛ doonchi bufii dɛɛni nuuŋ fɛŋ? Bɛniiŋ bɛ tiifi bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ nuuŋ fɛŋ? Bɛniiŋ bɛ tɛchini biee li mfi wuni nuuŋ fɛŋ? Mɔɔ Nyɔ doonchɛ yɛ le bufii bu laaŋkwiiŋ nuuŋ nɛɛ kiyoomfɛ ni? \v 21 Fiɛɛ fiee fi Nyɔ yi kii biee bichu ŋge tɛ̀ fɛ le nuuŋ bɛniiŋ bɛ li nshɛ yini tɛ̀ naa kɛɛ yi bɛ bufii bu bee kɛ. Yi tɛ̀ nachɛ le nuuŋ nɛɛ yi soo nuuŋ bɛniiŋ bɛ beŋ ntoŋ wu tɛ̀ fenjisi wuni wu bɛniiŋ ŋiŋgi le ɛ kiyoomfɛ. \v 22 Bɛjuu wɛki le be ŋɛŋ fiee fi doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ be se beŋ, Bɛgrik wɛki bufii bu fiee lɛ be se beŋ. \v 23 Se nuuŋ le, tɛ fenjisi fisɛŋ kii si bɛ tɛ̀ ta Krai li kintaaŋ li. Fi se tuu fi tɔnyi Bɛjuu butɔnyɛ. Bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ Bɛjuu kɛ ŋiŋgi le ɛ kiyoomfɛ. \v 24 Se nuuŋ le, li bɛniiŋ bɛ Nyɔ tsaa li, mɔɔ nuuŋ Bɛjuu, mɔɔ nuuŋ Bɛgrik ntoŋ wu kii Krai wuni nuuŋ buŋga bu Nyɔ-ɔ bɛ bufii bu Nyɔ-ɔ bu nɔŋa. \v 25 Fi nuuŋ lɛ, kifɛ fiee fi yeŋgi le fi nuuŋ kiyoomfɛ li Nyɔ-ɔ nuuŋ bufii bu yɛki nɛɛ bu wiwoŋ buchu. Fiee fi yeŋgi le Nyɔ biɛŋgi bɔ li fi-i, fi nuuŋ buŋga bu yɛki nɛɛ bu wiwoŋ buchu. \p \v 26 Bɛŋwaanɛŋ, beechɛ yɛɛŋ bɛniiŋ bɛ nɛ tɛ̀ saa nɛ nuuŋ mfi wu Nyɔ tɛ̀ tsaa beŋ. Beŋ ŋge tɛ̀ nuuŋ yɛ bɛniiŋ bɛ bufii lɛ si bɛniiŋ bɛ laaŋkwiiŋ wɛki kɛ. Beŋ ŋge tɛ̀ nuuŋ yɛ bɛŋga kɛ. Beŋ ŋge ti mɛɛŋ ki bo kɛ li bini bi bɛniiŋ bɛ nɔŋa bɛ ŋgee kɛ. \v 27 Se nuuŋ le, Nyɔ tsaa nɛɛ bibere bi li nshɛ yini le fi fɛ le bɛ bufii lɛ kɛmɛ buya, yi tsaa bɛ biɛŋgi bɔ li nshɛ yini le yi fɛ bɛŋga nuuŋ bɛ buya. \v 28 Nyɔ tɛ̀ tsaa biee bi bɛniiŋ dzeti laaŋkwiiŋ li nshɛ yini-i, mɔɔ biee bi bɛniiŋ nyamisi, tsaa mɔɔ biee bi nuuŋ yɛ biee kɛ, le fɛ le biee bi bɛniiŋ ŋiŋgi to biee bi yee. \v 29 Yi tɛ̀ fɛ lɛ, le kii wiwoŋ ni tuu tsakisi yi lɛ yi-i lii. \v 30 Ɛ yi yi Nyɔ yi tɛ̀ taashɛ beŋ bɛ Krai Jiso. Yi fɛ Krai nuuŋ dze yi bufii bu nɔŋa li bee li, yi se fɛ tɛ yi leeki bee tsaaŋ lɛ yi-i lii, yi nachɛ bee yi gɛɛ li bɛniiŋ bee li, yi sooŋ bikoo bisɛŋ li tsaŋ yi ŋgɛ-ɛ. \v 31 Fi se tuu fi nuuŋ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Ɛ wi tsakisi yi, \q1 ni tsakisi yi nuuŋ bɛ fiee fi Taa feti.” \c 2 \s Ntoŋ wu kii Jiso Krai wu bɛ tɛ̀ taaŋ li kintaaŋ li \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, nɛ kimi mfi wu ntɛ̀ mbɛ lɛ be-eŋ le ntee ntoŋ wu Nyɔ li be-eŋ wu tɛ̀ shiiŋ nuuŋ lɛ munyiikɔɔ li. Nti mɛɛŋ ki mbɛ kɛ fieŋ le ni n'yeti jɛ́ yi kintsakisɛ yi kɛ bɛ bufii bweŋ kɛ, \v 2 kifɛ mfi wu ntɛ̀ nnuuŋ bɛ beŋ ntɛ̀ nsɔnɛ le nnuuŋ ntɛ̀ ŋgɛɛ bufii li fiee fimu fuki le ni ntiiti nɛɛ nuuŋ kii Jiso Krai bɛ si bɛ tɛ̀ taaŋ wu li kintaaŋ li nsiŋ kɛ. \v 3 Mfi wu ntɛ̀ nuuŋ tɛɛbeŋ, ntɛ̀ weeti, nchɛndi, ŋkɛɛti weseeŋ. \v 4 Mfi wu ntɛ̀ n'yeti mfenjisi ntoŋ wu dzeeŋ li be-eŋ, ntɛ̀ ntiiti yɛ nuuŋ bɛ jɛ́ yi bufii yi yiki kɛ. Ntɛ̀ ŋgii ntiiti nuuŋ buŋga bu Fiana yi waaŋ bu tɛ̀ doonchi chɛɛŋ wulu. \v 5 Ntɛ̀ mfeti lɛ, le kiiŋ nɛ ni gɛɛ shéŋ li bufii bu wiwoŋ kɛ, se nuuŋ le nɛ gɛɛ nuuŋ li buŋga bu Nyɔ-ɔ. \s Bufii bu Nyɔ-ɔ \p \v 6 Bɛniiŋ bɛ ti lemi bɛ Nyɔ be tɛɛmi, tɛ ti nyɛɛ bufii li bee. Bufii buni se nuuŋ yɛ bu laaŋkwiiŋ kɛ mɔɔ nuuŋ bu noo lɛ wu sɛki laaŋkwiiŋ dɛɛni kɛ. Buŋga bu bee gii bu ma bu la li yee li. \v 7 Bufii bu Nyɔ-ɔ bu nɔŋa bu ntɛ̀ tiiti buni nuuŋ fiee fi tɛ̀ shiiŋ fi nuuŋ lɛ munyiikɔɔ li bɛniiŋ tɛ̀ kɛɛ kɛ. Bufii bulu ɛ Nyɔ yi tɛ̀ nachɛ nshɛ mɛɛŋ yi se bɛchi, le ke naa bɛ fɛ tɛɛbeŋ ni tɛ̀ nuuŋ lɛ bunɔŋa bwee li lɛnti. \v 8 Bufii buni nuuŋ wi wumu li kintutu ki bɛniiŋ bɛ sɛki dɛɛni kii yɛ kinyi kilu kɛ, kifɛ gii le be ni be kii, gii nuuŋ be taŋɛɛ Taa wu bunɔŋa li kintaaŋ li kɛ. \v 9 Se nuuŋ le, li bee li, fi fiɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Biee bi lii ti mɛɛŋ saa ki ŋɛɛŋ kɛ, \q1 bintooŋ mɛɛŋ saa ki woo kɛ, \q1 wi ti mɛɛŋ saa ki beechɛ kɛ, \q1 ɛ bi bi Nyɔ tɛ̀ nachɛ li bɛniiŋ bɛ kɔŋgisi yi-i.” \m \v 10 Nyɔ fɛ yɛ Fiana yee doonchɛ biee bini li bee li. Fiana yi Nyɔ yi ti tɛɛti biee bichu, yi tɛɛti tɛ mɔɔ munyiikɔɔ mu Nyɔ-ɔ, \v 11 kifɛ nuuŋ wi wumu tɛ kɛɛ fiee fi wi wumu beechi li shéŋ yee li fuki fiana yi mwɛ yi nuuŋ li yi yee li nsiŋ kɛ. Fi fiɛɛ nɛɛ tsaaŋ si nuuŋ wi tɛ kɛɛ fiee fi Nyɔ beechi fuki Fiana yi Nyɔ nsiŋ kɛ. \v 12 Fiana yi Nyɔ tɛ̀ nyɛ li bee li nuuŋ yɛ yi li nshɛ yini-i kɛ. Fiana yini tɛ̀ dza fɛ Nyɔ-ɔ le yi fɛ tɛ se kɛɛ nyá chi yi Nyɔ tɛ̀ nyɛ li bee. \p \v 13 Tɛ se tiiti biee bini nuuŋ yɛ bɛ jɛ́ yi bɛ tifi bɛ bufii bu wiwoŋ kɛ. Tɛ̀ tiiti nuuŋ bɛ jɛ́ yi Fiana yi Nyɔ tiiti bee lu, tɛ se naanyi biee bi chɛɛŋ bi Fiana yi Nyɔ-ɔ li bɛniiŋ bɛ kɛmi Fiana yi Nyɔ. \v 14 Wi wu mɛɛŋ ki kɛmɛ kɛ Fiana yi Nyɔ li yi yee li ti fii yɛ biee bi Fiana yi Nyɔ-ɔ kɛ. Dzɛti fiee tuu ŋiŋgi le ɛ biee bi kiyoomfɛ-ɛ. Nuuŋ tɛ kɛɛ si bi nuuŋ kɛ, kifɛ ɛ Fiana yi Nyɔ yi nuuŋ yi fɛ wi se kɛɛ biee bilu. \v 15 Se nuuŋ le, wi wu Fiana yi Nyɔ nuuŋ li yi yee li nuuŋ nɛɛ taa fiee fichu bujɔŋ kɛɛ kinyi kilu, wi nuuŋ yɛ lu wu nuuŋ taa biee bi wɛɛ wi kɛ. \v 16 Fi fiɛɛ ɛ bɛ tsɛɛ le, \q1 “Wi nuuŋ yɛ lu wu kii fiee fi Taa beechi \q2 ke se tifi Taa kɛ.” \m Se nuuŋ le, tɛ kɛmi baa bɛmbeechɛ nuuŋ bɛ Krai kɛmi. \c 3 \s Bɛniiŋ bɛ Krai ni be nuuŋ kimfimɛ kimumkpaŋ \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, mfi wu tɛɛbeŋ tɛ tɛ̀ nuuŋ, ntɛ̀ ŋkɛmi yɛ le ni n'yeti li be-eŋ si bɛniiŋ bɛ wuki nuuŋ li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li kɛ. Ntɛ̀ ntuu ntiiti li be-eŋ si bɛniiŋ bɛ mɛɛŋ be biki tɛ nuuŋ biee bi nyaŋ yi bwiŋ kɔŋgisi, mɔɔ bɛ mɛɛŋ si mwɔnu mu bwi lɛ dze yi Krai li. \v 2 Ntɛ̀ nyɛɛ nuuŋ mbeeŋ li be-eŋ. Nti mɛɛŋ ki nyɛ kɛ beŋ biee bijɛ bi tɛɛmi kɛ, kifɛ nɛ ti mɛɛŋ ki kɔchɛ kɛ. Mbɛ mbochu dɛɛni nɛ mɛɛŋ baa nɛɛ ki kɔchɛ kɛ. \v 3 Nɛ mɛɛŋ baa nɛ biki nɛɛ nuuŋ biee bi nyaŋ yi bwiŋ kɔŋgisi. Si nɛ mɛɛŋ bɛ shéŋ yi yɛchi, nɛ tsuki ntsooŋ li yi yinɛ-ɛ ni, fini doonchi nɛɛ le nɛ biki baa nuuŋ nyaŋ yi bwiŋ ni? Mɔɔ fini doonchi nɛɛ le nɛ mɛɛŋ baa nɛ kɛmi kiŋge ki bɛniiŋ bɛ laaŋkwiiŋ lɛ nɛɛ ni? \v 4 Wi dzɛti tuu kweeŋ le bikɔɔ fiee nuuŋ Pɔɔ, wi wumu le bikɔɔ nuuŋ Apolo. Fini doonchi nɛɛ le nɛ feti baa tɛ nuuŋ si bɛniiŋ bɛ laaŋkwiiŋ ni? \v 5 Apolo nuuŋ noo, Pɔɔ se nuuŋ noo? Tɛɛ wu bɛchu nuuŋ nɛɛ bɔɔŋ bɛ nimɛ-ɛ bɛ Taa lɛ, bɛ tɛ̀ fɛ nɛ gɛɛ shéŋ li yi yee li, wi nindi chee nimɛ si Taa nyɛ li wuu. \v 6 Cheŋ nimɛ tɛ̀ nuuŋ le ntɔyɛ nuuŋ ŋgɔ, chi Apolo nuuŋ le ni mwachi dzɔɔ, ɛ Nyɔ yi se feti yi kuu. \v 7 Bɛdɛɛni, wi wu tɔyi ŋgɔ bɛ wi wu mwachi dzɔɔ nuuŋ yɛ mɔɔ fiee kɛ. Nyɔ yi feti bi kuu ɛ yi kwaa yi nuuŋ fiee. \v 8 Wi wu tɔyi bɛ wu mwachi dzɔɔ nuuŋ nɛɛ yɛɛŋ, Nyɔ gii yi sooŋ wi kwikwi biki nimɛ chee. \v 9 Tɛ se taashɛ baa tɛ nindi nimɛ chi Nyɔ-ɔ. Nɛ baa wɛ wu Nyɔ nɛ tuu nɛ nuuŋ yi yee. \v 10 Ntɛ̀ gwaŋ kimfoo ki yih yilu-u si wi wu ŋgwanu wu gbɛŋgi kii nimɛ chee, biki mfiɛ wu Nyɔ wu yi tɛ̀ nyɛ li mi-i. Si ntɛ̀ mfɛ lɛ, wi wumu se gwɛndi yih yilu. Ɛ wi tuu gwɛndi li kimfoo kini-i, ni kii tɛ si gwɛndi. \v 11 Nɛ ni nɛ kii le kimfoo ba nɛɛ ki bɛ tɛ̀ fɛ ki nuuŋ Jiso Krai, nuuŋ wi tɛ fɛ kimu kɛ. \v 12 Bɛniiŋ se gwɛndi lu bɛ biee chichi chichi. Wi wumu dzɛti dzɔ kikwa ki yɛchi, wi wumu dzɔ ki ncherere, wi wumu dzɔ nuuŋ ta yi tɛɛmi kwa bɛ se gwɛndi lu. Wi wumu nuuŋ biti, wi wumu yooŋ, wi wumu yɔchɛ se gwɛndi lu. \v 13 Mɔɔ be gwɛndi niŋ le, jobɛ bɛɛ chɛɛ chi bɛ gii bɛ ŋɛŋ si nimɛ chi wi-i nuuŋ mfi wu chi bo fɛ waaŋ, jobɛ chi Krai gii naa ni bɛɛ bɛ wi. Wi wulu se gii wu mɔŋ nimɛ chi wi-i bɛ ŋɛŋ si chi nuuŋ. \v 14 Ɛ fiee fi wi gwaŋ li kimfoo kini ba ndoru siŋ, kɛ mwɛ gii kɛmɛ kinsomfu. \v 15 Ɛ fi do, mwɛ lɛɛ kinderi kee, wu kibɛɛ gii bɔnɛ, se nuuŋ le ni nuuŋ si wi wu ka li wi-i. \s Bɛniiŋ bɛ Krai lɛ nuuŋ yih yi muntofi yi Nyɔ \p \v 16 Nɛ kii yɛ le nɛ nuuŋ yih yi muntofi yi Nyɔ, Fiana yi Nyɔ se tsiiŋ li yih yinɛ-ɛ ni? \v 17 Ɛ wi biifi yih yilu, kɛ Nyɔ gii yi lɛɛ mwɛ, kifɛ yih yi muntofi-i yi Nyɔ ti wuuti lɔɔ, nɛ se baa yih yilu. \p \v 18 Kiiŋ wi ni yɛŋgi bɛ yi yee kɛ. Ɛ wi wumu li be-eŋ beechi le kɛmi bufii si nshɛ yini wɛki, to kibere ke se kɛmɛ bufii bu bufii. \v 19 Ntiiti ni kifɛ biee bi bɛniiŋ bɛ laaŋkwiiŋ ŋiŋgi le ɛ bufii nuuŋ bi Nyɔ ŋiŋgi le ɛ kiyoomfɛ. Ɛ fi fi bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, \q1 “Nyɔ dzeti nɛɛ nuuŋ bufii bu bɛniiŋ bɛ doonchi le be kɛmi bufii \q1 yi keeti be lu.” \p \v 20 Fi tuu fi nuuŋ ɛ bɛ tsɛɛ le, \q1 “Taa kii le biee bi bɛniiŋ bɛ bufii lɛ beechi \q1 nuuŋ nɛɛ bi li yee li.” \m \v 21 Fi se tuu fi nuuŋ le, kiiŋ wi ni tsakisi yi le wi wumu nuuŋ wu mwɛ kɛ, kifɛ biee bichu nuuŋ binɛ. \v 22 Pɔɔ kɛ Apolo kɛ Sɛfa kɛ nshɛ yini kɛ ntsɛ kɛ kwe kɛ biee bi dɛɛni kɛ bi mɛɛŋ bi se naa bi bɛ, nuuŋ binɛ bichu, \v 23 nɛ nuuŋ bɛ Krai lɛ, Krai se nuuŋ wu Nyɔ. \c 4 \s Kiiŋ bɛniiŋ bɛ Krai lɛ ni be tsakisi yi bɛ wi kɛ \p \v 1 Fi be fi dzɔɔŋ le nɛ ni nɛ dzeti le tɛ nuuŋ bɔɔŋ bɛ nimɛ-ɛ bɛ Krai lɛ bɛ Nyɔ nyɛ nimɛ chee chi ntoŋ wu tɛ̀ shiiŋ nuuŋ lɛ munyiikɔɔ li li tsaŋ yi bee. \v 2 Fi se tuu fi nuuŋ le, wi wu bɛ nyɛ nimɛ li tsaŋ yee li kɛmi le ni feti si te kikoo we wɛki. \v 3 Li mi-i, beŋ kɛ yih yi nsa yimi yi sɛki mi, nnuuŋ ntɛ̀ ndzɔ le ɛ fiee fimu kɛ. Nnuuŋ ntɛ̀ mɔɔ nsaa yi yɛŋ kɛ. \v 4 Fiee nuuŋ yɛ lu li shéŋ yɛŋ fi sɛki mi kɛ. Se nuuŋ le, fiee fimu doonchi yɛ le ŋ'wuutɔɔ kɛ. Ɛ nɛɛ Taa kwaa wu gii saa buu mi. \v 5 Bɛdɛɛni, kiiŋ nɛ ni tuu nɛ sondɛ nsa mfi ŋkɔchinɛ nsiŋ kɛ. Nɛ tɛŋgi Taa bɛ. Ɛ wu wu gii buu biee fɛ waaŋ bi bɛ nyikɛ li kijibɛ-ɛ dɛɛni, sɛnsi biee bi be kɛmi li shéŋ yi bee. Nɛɛlɛ, Nyɔ gii yi pia wi kwikwi wu bɛ kɛmi le bɛ pia. \p \v 6 Bɛŋwaanɛŋ, biee bi ntiiti kii tɛɛ Apolo bini nuuŋ le bi fi beŋ, le ke nɛ laanchɛ li bee li nɛ ni nɛ feti fiee nɛ biki nɛɛ nuuŋ fiee fi bɛ tsɛɛ. Bɛdɛɛni, nɛ mɛɛŋ yɛ le nɛ ni nɛ tsakisi yi bɛ wi wumu nɛ dzeti le mwɛ wɛ fɛkwiiŋ kɛ. \v 7 Ɛ noo wu fɛ le ɔ ni ɔ nuuŋ chichi li wi wumu? Ɛ la fi ɔ kɛmi fuki fɛ bɛ nyɛ li wɛ-ɛ nsiŋ? Si fi nuuŋ lɛ, fi geeŋ ɔ se tsakisi yi kɛɛ bɛ mɛɛŋ ki nyɛɛ li wɛ bu nyɛ kɛ? \v 8 Mɔɔ nɛ dzeti baa le nɛ kɛmi baa fiee fichu, nɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ bulofu-u, nɛ sɛki si bɛmfɔŋ bee nsiŋ ni? Wi dzɔɔ le nɛ baa bɛmfɔŋ kituŋ ke tɛ se bɔɔŋ tɛ fe tɛɛbeŋ ni tɛ sɛki bee bɛchu. \v 9 Mi ŋɛŋgɔɔ le Nyɔ tuu yɛ yi gɛɛ bee, bee tɛ nuuŋ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso bɛ binshiiŋgi. Tɛ nuuŋ si bɛniiŋ bɛ bɛ giiŋgi le bɛ woyɛ gbanaa. Tɛ to baa binjiinjii li nshɛ yini bi bɛniiŋ mɔɔ bɛnchindaa bɛ Nyɔ-ɔ bichi. \v 10 Tɛ to baa bibere kii Krai, se nuuŋ le nɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ Krai bɛ bɛ kii ŋge. Tɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ biɛŋgi nɛ nuuŋ bɛ bɛŋga. Bɛniiŋ guundi beŋ, be dzeti bee fɛkwiiŋ. \v 11 Mbɛ mbochu dɛɛni, tɛ baa bɛ dzeeŋ, ndɔɔŋ se wondini bee, tɛ lisi nuuŋ binshaanshɛ bi ndú, bɛniiŋ se ŋ'wɛki bɛ bee, tɛ se kɛmi yɛ kintsii ki ntsɛ-ɛ kɛ. \v 12 Ɛ bee tɛ gwenini tɛ nindi bɛ tsaŋ yisɛŋ tɛ se jii fiee. Bɛniiŋ tuu be gaashi bee, ɛ bɛniiŋ gaashi bee tɛ lɛki nuuŋ kimbɔnɛ li bee. Ɛ be biindi bikaa lɛ bɛsɛ jiŋ, tɛ kɛndi nɛɛ nuuŋ shéŋ. \v 13 Ɛ be tiiti jɛ́ yi bifi li bee li tɛ tusi nuuŋ bɛ jɛ́ yi mbɛɛŋgii, mbɛ mbochu dɛɛni, tɛ baa si biee bi bɛ gii bɛ too lɛ fweeŋ. Tɛ to baa nuuŋ bimfɔ bi biee lɛ li nshɛ yini-i. \p \v 14 Ntsɛki yɛ biee bini li be-eŋ ni le ŋ'wɛki le nyɛ beŋ buya kɛ. Ntiifɔɔ beŋ si bɔɔŋ beŋ bɛ nuuŋ shéŋ yɛŋ. \v 15 Mɔɔ nuuŋ le nɛ kɛmi bɛniiŋ ŋge bɛ fenjisi beŋ kii Krai, kɛ fi nuuŋ yɛ le nɛ kɛmi yɛ bɛchaa bɛnɛ ŋge kɛ. Ɛ mi wu nuuŋ chaa wunɛ, kifɛ ɛ mi wu ntɛ̀ mfɛ nɛ se taashɛ bɛ Krai Jiso mfi wu ntɛ̀ mfenjisi ntoŋ we wu dzeeŋ li be-eŋ. \v 16 Bɛdɛɛni nlɛkɔɔ le nɛ ni nɛ tɔɔmi bikaa binɛ nɛɛ si ntɔɔmi mbieŋ. \v 17 Fiɛɛ fiee fi mi ntoŋ Timɔti lɛ be-eŋ, wu nuuŋ ŋwaanɛŋ li Taa li, nuuŋ shéŋ yɛŋ, se lemi tɛ li ntoŋ wuni bɛ shéŋ yee chi. Gii bɛ tuu kimi beŋ si ntsɛ wɛŋ si wi wu Krai nuuŋ. Fiee fi gii tee beŋ nuuŋ nɛɛ fi ndeŋgɔɔ mfenjisi li bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu li bintsii bichu-u. \v 18 Bɛniiŋ bamu li be-eŋ linti bɛchi baa be tsakisi yi kifɛ be beechi baa le mmɛɛŋ yɛ ntuu mbɛ lɛ be-eŋ kɛ. \v 19 Se nuuŋ le, ɛ Taa beŋ, kɛ shɛ ɔ niiŋ ntuu mbɛ. Mfi wu mi mbɛ, nse ŋɛŋ laa bɛniiŋ bɛ tsakisi yi bɛlu kuundi nuuŋ kimfimɛ mɔɔ be kɛmi nuuŋ ŋwaani buŋga bu la le, \v 20 kifɛ bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ nuuŋ yɛ fiee fi kimfimɛ ki kumfɛ-ɛ kɛ. Ɛ fiee fi buŋga bu dzɛti nuuŋ fɛ Nyɔ-ɔ. \v 21 Nɛ beechi le ŋgii mbɛ niŋ? Nɛ beechi le ŋgii ni mbɛɛ bɛ fiŋwaaŋ mɔɔ bɛ shéŋ yi kiŋkɔŋgisɛ bɛ yi mbɛɛŋgii le? \c 5 \s Bɛ buu wi wu nyɛŋ yi bukwɛɛ li bɛniiŋ bɛ Krai linti. \p \v 1 Bɛ gbɛɛŋ baa bɛ tee mi chɛɛŋ chɛɛŋ le ntsɛ wu nyɛŋ yi bukwɛɛ yɛ lɛ be-eŋ lɛnti, nyɛŋ yi bukwɛɛ yilu se nuuŋ yi wi wu kii yɛ mɔɔ Nyɔ kɛ nuuŋ tɛ̀ naa mɔŋ kɛ. Ŋ'wukɔɔ le wi wumu li be-eŋ linti dzetɔɔ kwɛɛ tee. \v 2 Nɛ ŋɛŋ baa ŋwaani yini nyɛŋ ni nɛ se tɛ de kwe bu dɛ kɛ, nɛ tuu nɛ tsakisi nuuŋ yi ni? Nɛ kɛmi le nɛ buu ŋwaani wɛɛ wi wu mɔŋ fini fiee li be-eŋ linti. \p \v 3 Mɔɔ si nnuuŋ yɛ tɛɛbeŋ gbanaa kɛ ni, mi ŋ'wɛ nɛɛ tɛɛbeŋ li Fiana-a. Mi nsondɔɔ nsa kituŋ nɛɛ kɛɛ mi ŋ'wɛ bɛ beŋ kundi wi wu mɔŋ ŋwaani fiɛɛ fiee. \v 4 Li bukooŋ bu Taa wusɛŋ wu Jiso-o, mfi wu nɛ shee, nse nnuuŋ bɛ beŋ li fiana-a, buŋga bu Taa wusɛŋ wu Jiso nuuŋ tɛ fe, \v 5 nɛ dzɔ wi wulu, nɛ nyɛ li tsáŋ yi Sata-aŋ, biifi nyaŋ ye, fiana yee se naa yi bɔnɛ jobɛ chi Taa wusɛŋ naa wu kaari wu bɛ. \p \v 6 Nɛ tsakisi baa yi ni fi tɛ̀ dzɔɔŋ kɛ. Nɛ kii nɛɛ le bɛ ti dzeti kishee niiŋ bɛ tɔ li musu-u, ki se biee ki fɛ musu malu mɛnchu fooki ni? \v 7 Buu yɛɛŋ kishee ki nuuŋ ntsɛ wunɛ wu fichi li yi yinɛ, nɛ se to nuuŋ bɛniiŋ bɛ fɛŋ si musu mɛ bɛ mɛɛŋ ki gɛɛ kɛ kishee le kɛ, nuuŋ lɛ nɛ nuuŋ lɛ. Nɛ kɛɛ le Krai nuuŋ Ŋwanɛ Nshɔɔŋ wu Nyɔ tɛ̀ fɛ fintofi lu li tɛɛbeŋ nɛɛ si wu bɛ ti sɛɛti mfi wu Tsɔnɔ chi N'yafuwee. \v 8 Nɛɛ lɛ, tɛɛbeŋ nuuŋ si bɛniiŋ bɛ jii Tsɔnɔ chi N'yafuwee nuuŋ bɛ kibele ki bɛ mɛɛŋ ki gɛɛ kɛ kishee le kɛ, ki nuuŋ shéŋ yi wuuti mɔɔ chɛɛŋ. Kiiŋ tɛɛbeŋ ni tɛ nuuŋ si bɛniiŋ bɛ jii Tsɔnɔ chini nuuŋ bɛ kibele ki fichi ki bɛ tɛ̀ gɛɛ kishee le ki nuuŋ ntsɛ wu bifi mɔɔ kiŋge ki bifi-i kɛ. \p \v 9 Lɛ kiŋwaati ki ntɛ̀ tsɛɛ li be-eŋ, ntɛ̀ ntsɛɛ le kiiŋ nɛ ni nɛ fiinsini yi bɛ bɛniiŋ bɛ lɛti bukwɛɛ kɛ. \v 10 Ntɛ̀ ntiiti yɛ nuuŋ kii bɛniiŋ bɛ li nshɛ yini-i bɛ lɛti bukwɛɛ, kɛ bɛ lii yɛchi be li biee li, kɛ bɛ bonyi bintsii be kwachi biee bi bɛniiŋ lɛ, kɛ bɛ lɛki li bɛnyɔ bɛ li yee li kɛ. Ɛ nuuŋ ŋwaani beeyɛ kɛ nɛ kɛmi baa le nɛ dza li nshɛ yini-i. \v 11 Ntɛ̀ ntiiti nuuŋ le kiiŋ nɛ ni nɛ fiinsini bɛ wi wu teenyi yi yee le wɛ ŋwaani wusɛŋ li Krai, tuu lɛti bukwɛɛ, kɛ wu lii yɛchi wu li biee li, kɛ lɛki li bɛnyɔ bɛ li yee li, kɛ gaashi bɛniiŋ, kɛ wundi mbiiŋ mɛ keeti wu, kɛ bonyi bintsii kwachi biee bi bɛniiŋ lɛ kɛ. Kiiŋ wi ni mɔŋ le ji biee bɛ ŋwaani wɛɛ wi kɛ dududu. \v 12 Ɛ kintsii kisɛŋ le tɛ ni tɛ sɛki bɛniiŋ bɛ ti nuuŋ yɛ lɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ lɛnti kɛ. Bɛniiŋ bɛ nuuŋ tɛ ni tɛ sɛki be nuuŋ bɛ nuuŋ lɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ lɛnti. \v 13 Nyɔ gii yi saa bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ li lɛkɛ li Nyɔ-ɔ kɛ. Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ tiiti le, \q1 “Buu yɛɛŋ wi wu kɛmi kiŋge ki bifi li be-eŋ linti.” \c 6 \s Kiiŋ wi wu kimbeenchɛ gɛɛŋ sɔɔmi wumu li // bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kɛ \p \v 1 Fi mɛɛŋ ki dzɔɔŋ kɛ le wi wumu li be-eŋ linti ni kɛmi fiee bɛŋwaani fɛ nuuŋ gɛɛŋ sɔɔmi li bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ, ka tuu gɛɛŋ sɔɔmi nuuŋ li bɛniiŋ bɛ feti yɛ biee bi tsaaŋ kɛɛ.\f + \fr 6:1 \fr*\ft Bɛniiŋ bamu bɛ Kɔrɛŋ tɛ ŋiŋgi le fi dzɔɔŋ le bɛ fɛkɛ bugoo kɛ\ft*\f* \v 2 Nɛ kii yɛ le bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ gii naa be saa bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ li nshɛ yini ni? Ɛ nuuŋ beŋ nɛ gii nɛ naa nɛ saa be, kɛ nuuŋ nɛ lee ki saa kɛ biee bi mwɛsimwɛsi lɛ be-eŋ lɛnti kɛ ni? \v 3 Nɛ kii yɛ le tɛ gii tɛ saa bɛnchindaa bɛ Nyɔ-ɔ kɛ ni? Si fi nuuŋ lɛ, kɛ nuuŋ nɛ kɛɛ nsawu biee bi kɛti li ntsɛ wu dɛɛni bujɔŋ. \v 4 Ɛ biee si bini kɛtɔɔ, nɛ geeŋ nɛ dzeti bi nɛ giiŋgi bɛ bi limfwe li bɛniiŋ bɛ kɛmi yɛ kintsii lɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ lɛnti kɛ dududu? \v 5 Buya kɔɔ beŋ. Fi nuuŋ le wi nuuŋ yɛ lɛ be-eŋ lɛnti wu kɛmi bufii bu nuuŋ sondɛ nsa wu wi bee ŋwaani ni? \v 6 Nɛ se dzɛti baa wi tuu dzɔ ŋwaani gɛɛŋ sɔɔmi, sɔɔmi nuuŋ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kɛ. \v 7 Fiee fi nuuŋ le nɛ ni nɛ kɛmi bɛnsa lɛ be-eŋ lɛnti kwaa, doonchi fiɛɛ le nɛ we baa kituŋ. Nuuŋ nɛ tɛ gɛɛ nuuŋ le bɛniiŋ bamu ni be feti biee bibifi li be-eŋ kɛ ni? Nuuŋ nɛ tɛ gɛɛ tɛ nuuŋ le bɛniiŋ bamu ni be feti kimfi bɛ beŋ ni? \v 8 Se nuuŋ le, ɛ beŋ nɛ dzɛti nɛ tuu nɛ feti biee bibifi nɛ tuu nɛ feti kimfi, teege fɛ wi feti biee bini nuuŋ bɛ ŋwaani. \v 9 Nɛ kii yɛ le bɛniiŋ bɛ feti biee bibifi bini nuuŋ tɛ̀ naa kɛmɛ kintsii lɛ bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ lɛnti kɛ ni? Kiiŋ nɛ ni nɛ yɛŋgi bɛ yi yinɛ kɛ. Bɛniiŋ bɛ lɛti bukwɛɛ, kɛ bɛ lɛki li bɛnyɔ-ɔ, kɛ bɛ lɛti bukɛɛŋ bɛ bɛniiŋ bamu-u, kɛ buniŋ bɛ gimi bɛ buniŋ bamu, kɛ bukɛɛŋ bɛ gimi bɛ bukɛɛŋ bamu, \v 10 kɛ bɛyi, kɛ bɛniiŋ bɛ yɛrisi lii li biee li, kɛ bɛniiŋ bɛ wundi mbiiŋ mɛ keeti be, kɛ bɛniiŋ bɛ gaashi bɛniiŋ bamu, kɛ bɛ bonyi bintsii be kwachi biee bi bɛniiŋ lɛ, be nuuŋ tɛ̀ naa kɛmɛ kintsii lɛ bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ lɛnti kɛ. \v 11 Biee bini biɛɛ bi beŋ bamu gii nɛ feti ŋkosi. Se nuuŋ le, Nyɔ tɛ̀ tsootsɛ beŋ, yi tsaa beŋ yi gɛɛ chichi, nɛ se baa tsaaŋ lɛ yi-i lii. Yi tɛ̀ feti biee bini li bukooŋ bu Taa Jiso Krai bɛ li bu Fiana yee yi yi yi Nyɔ yisɛŋ. \s Fiee fi wi nuuŋ ni feti bɛ yi yee \p \v 12 Wi nuuŋ ni kweŋgi le kɛmɔɔ buŋga bu fɛrɛ fiee fichu fi Kɔŋgisi. Se nuuŋ le, ntiitɔɔ le ɛ fiee fichu fi nuuŋ fi fi wi kɛ. Wi nuuŋ ni kweŋgi nɛɛ le kɛmɔɔ buŋga bu fɛrɛ fiee fichu fi kɔŋgisi. Se nuuŋ le, ntiitɔɔ nɛɛ le, nuuŋ ntɛ ŋgɛɛ le fiee fimu dzɔɔ mi fi tuu li mfwa-a wu fi-i kɛ. \v 13 Wi wumu nuuŋ ni tiiti tɛ le, “Biee bijɛ nuuŋ kii tee, tee nuuŋ kii biee bijɛ.” Se nuuŋ le, nɛ kɛɛ le Nyɔ gii yi biifi bi bichu. Bwiŋ yɛ wi nuuŋ yɛ yi bɛ lɛti bukwɛɛ lu kɛ. Bwiŋ yɛ wi nuuŋ nuuŋ le ni nindi li Taa li, ɛ wu wu Taa wu kɛmi bwiŋ yɛlu \v 14 Si Nyɔ tɛ̀ buu Taa wusɛŋ li kwe-e lɛ, ɛ nɛɛ lɛ si yi gii naa yi buu tɛ bee bɛ buŋga bu yi-i li kwe-e. \v 15 Nɛ kii yɛ le yi yinɛ nuuŋ bikachu bi Krai lɛ kɛ ni? Wi gii geeŋ se tuu dzɔɔ bikachu bi Krai lɛ taashɛ bɛ bi kinjikwiiŋ lɛ? Fi nuuŋ fi tɛ nuuŋ lɛ kɛ! \v 16 Nɛ kii yɛ le ɛ wi taashɛ yi yee bɛ kinjikwiiŋ, kɛ bee ki to baa yi yi mumkpaŋ kɛ ni? Ɛ fi fi bɛ tɛ̀ tsɛɛ le, “Ɛ kwɛɛŋ bee nyuŋ taashɛ yi kɛ be to baa wi mumkpaŋ.” \v 17 Se nuuŋ le, wi wu taashɛ bɛ Taa, mwɛ toɔ fiee fi mumkpaŋ bɛ wu li fiana-a. \v 18 Kifi yɛɛŋ ntsɛ wu bukwɛɛ. Biee bibifi bimu bichu bi wi feti ti feti yɛ nuuŋ li yi yee li kɛ, se nuuŋ le, wi wu jii bukwɛɛ fetɔɔ bibifi nuuŋ li yi yee li kibɛɛ. \v 19 Nɛ kii yɛ le yih yinɛ yɛɛ yih yi muntofi yi Fiana yi Waaŋ yi Nyɔ nyɛ beŋ tsiiŋ lu kɛ ni? Nɛ nuuŋ yɛ lɛ benɛ bɔ kɛ. \v 20 Bɛ tɛ̀ go beŋ bɛ kwa ŋge. Nɛɛ lɛ, nɛ feti yɛɛŋ biee bɛ yih yinɛ bi yokisi Nyɔ. \c 7 \s Fiee fi kii kwɛɛŋ bee nyuŋ \p \v 1 Ŋgii nyɛ ntusu dɛɛni kii biee bi nɛ tɛ̀ tsɛɛ li mi-i. Fi dzɔɔŋ le wi wu koŋ kɛ li kwɛɛŋ li kɛ. \v 2 Se nuuŋ le, si mɔnchɛ wu bukwɛɛ wɛ lɛkuuŋ ni, fi dzɔɔŋ le nyuŋ ni kɛmi we kwɛɛŋ, kwɛɛŋ kɛmi we nyuŋ tɛ. \v 3 Nyuŋ kɛmi le ni feti nimɛ chi nyuŋ li kwɛsi-i, kwɛɛŋ kɛmi tɛ le ni feti chee chi nimɛ chi kwɛɛŋ lɛ li nyumi-i. \v 4 Mɛɛŋ yɛ kwɛɛŋ wu kɛmi buŋga fɛ yi yee li kɛ, ɛ nyumi wu kɛmi. Ɛ nɛɛ tɛ lɛ si nyuŋ mɛɛŋ yɛ kɛmi buŋga fɛ yi yee li kɛ, ɛ kwɛsi wu kɛmi. \v 5 Wi wu baa kɛ dzaa li wi wumu fuki fɛ nɛ nachɛ beŋ bɛchu nɛ beŋ nsiŋ kɛ. Ɛ nɛ fɛ nɛɛ lɛ li mfi niiŋ li, le nɛ se nyɛ yih yinɛ li nlɛkɛ li Nyɔ-ɔ. Mfi wu nɛ fɛ lɛ, nɛ tuu nɛ kaari nɛ to li ntaashɛ wunɛ si nɛ ti shiiŋ nɛ nuuŋ, kii Sataŋ ni dza mɔnchɛ beŋ kifɛ nɛ kii yɛ si nuuŋ nɛ kɛmɛ yi yinɛ kɛ. \v 6 Ntiitɔɔ fini nɛɛ si ntifi lɛ, nuuŋ yɛ nchi wu nnyɛɛ li be-eŋ kɛ. \v 7 Bee li mi-i kwaa, mi ŋ'wɛki le wi kwikwi ni nuuŋ kwɛɛŋ nsiŋ si nnuuŋ ni. Se nuuŋ le, ntuu ŋgeeŋ, wi kwikwi kɛmɔɔ nya yi ye yi Nyɔ nyɛ wu. Wi wumu kɛmi yini nya wi wumu se kɛmi yɛɛ. \p \v 8 Dɛɛni, li bɛniiŋ bɛ mɛɛŋ bɛkwɛrɛ-ɛ mɔɔ bɛ nuuŋ bukɛɛŋ bɛɛŋku-u, ntiitɔɔ le, fi dzɔɔŋ fiɛɛ li bee le be ba be ni be nuuŋ be bɛ mbiiŋ si nnuuŋ lɛ. \v 9 Se nuuŋ le, ɛ nuuŋ le nuuŋ be tɛ kɛmɛ yih yibee kɛ, be fɛ bugoo, kifɛ fi dzɔɔŋ le be fɛ bugoo, yɛki fɛ nuuŋ wi ni kwi-i bɛ yi yi nyiŋini. \p \v 10 Li bɛniiŋ bɛ fɛ bugoo li kituŋ, nse ntuuɔ ntiiti le kwɛɛŋ ni ŋiŋgi le kiiŋ ni gatɛ bɛ nyumi kɛ. Wuni nchi mɛɛŋ ki bo kɛ li mi-i kɛ. Wu boɔ nuuŋ li Taa li. \v 11 Se nuuŋ le, ɛ wu gatɛ, kɛ kɛmi le ba ni nuuŋ wuu mbiiŋ. Ɛ fi nuuŋ tɛ nuuŋ lɛ kɛ, kaari to li nyumi yih bee wu nachɛ biee be to be nuuŋ. Ɛ nɛɛ fi fi ntiitɔɔ li buniŋ le nyuŋ kɛmi yɛ le kooŋ bɛ kwɛsi kɛ. \p \v 12 Li bɛniiŋ bamu-u, ntiitɔɔ li bee le, ɛ ŋwaanɛŋ wusɛŋ nuuŋ lu wu nuuŋ wi wu kimbeenchɛ kɛmi kwɛɛŋ, kwɛɛŋ wulu se nuuŋ yɛ wi wu kimbeenchɛ kɛ, kwɛɛŋ wulu kɔŋgisi le bee wu ni be nuuŋ, kiiŋ nyuŋ wulu ni buu wu kɛ. Fini ɛ mi wu ntiiti. Ɛ Taa wu tiiti kɛ. \v 13 Ɛ kwɛɛŋ kɛmi nyumi, nyuŋ wulu nuuŋ yɛ wi wu kimbeenchɛ kɛ, kɔŋgisi le bee wu ni be nuuŋ, kiiŋ kwɛɛŋ wulu ni bo kɛ. \v 14 Ntiiti ni, kifɛ ɛ nyuŋ wu nuuŋ yɛ wi wu kimbeenchɛ kɛ kɛmi kwɛɛŋ nuuŋ wi wu kimbeenchɛ, kɛ Nyɔ gii yi dzɔɔ wu kituŋ si wi we kii kwɛsi. Kwɛɛŋ tɛ wu nuuŋ yɛ nɛɛ wi wu kimbeenchɛ kɛ tuu kɛmi nyumi wu nuuŋ wi wu kimbeenchɛ, kɛ Nyɔ dzeti yɛ wu kituŋ si wi we kii nyumi. Ɛ nuuŋ yɛ lɛ kɛ, kɛ bɔɔŋ bɛ bee wuuti yɛ kɛ. Se nuuŋ le, si fi nuuŋ, kɛ be wuuti baa. \v 15 Ɛ wi wu nuuŋ yɛ wi wu kimbeenchɛ kɛ dza tuu wɛki le be gatɛ, bɛ gɛɛ lɛ. Ɛ fi ka lɛ, kiiŋ ŋwaanɛŋ wusɛŋ wu nyuŋ kɛ wu kwɛɛŋ wu nuuŋ wi kimbeenchɛ ni beechi le kɛmi nɛɛ le ni nuuŋ bee wu kɛ. Nyɔ tɛ̀ teeŋ bee le tɛ ni tɛ tsiiŋ nuuŋ li mbɛɛŋgii li. \v 16 Wɛ wu kwɛɛŋ, ɔ kii bu laa le nuuŋ ɔ fɛ Nyɔ soo nyuma? Wɛ wu nyuŋ ɔ kii tɛ bu laa le nuuŋ ɔ fɛ Nyɔ soo kwɛsa? \s Wi ba ni nuuŋ si Nyɔ tɛ̀ teeŋ wu nuuŋ \p \v 17 Fiee fi nuuŋ, fiɛɛ nɛɛ le wi ni tsiiŋ ntsɛ nuuŋ wu Taa tɛ̀ nyɛ li wuu. Ni nuuŋ nɛɛ si Nyɔ tɛ̀ teeŋ wu nuuŋ. Fini nuuŋ fiee fi ntiiti li bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ li bintsii bichu. \v 18 Ɛ wi nuuŋ wu bɛ tɛ̀ teeŋ mwɛ nuuŋ ɛ bɛ tɛ̀ sɛɛ wu dzoo kituŋ, kiiŋ ni tuu ni wɛki le ni nuuŋ si wi wu mɛɛŋ kintɔrɔ kɛ. Ɛ wi nuuŋ lu wu bɛ tɛ̀ teeŋ wu mɛɛŋ kintɔrɔ, kiiŋ ni tuu ni wɛki le bɛ sɛɛ wu dzoo dɛɛni kɛ, \v 19 kifɛ ɛ wi nuuŋ wu bɛ tɛ̀ sɛɛ wu dzoo, mɔɔ nuuŋ le bɛ ti mɛɛŋ wu dzoo ki sɛɛ kɛ, kɛ fiɛɛ kɛmi yɛ fiee fi fɛrɛ bɛ wu kɛ. Fiee fi nuuŋ fishaaŋ nuuŋ le wi ni kichi bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ. \v 20 Wi kwikwi ba nɛɛ ni nuuŋ si Nyɔ tɛ̀ teeŋ wu, nuuŋ. \v 21 Ɛ bɛ tɛ̀ teenyi wɛ ɔ nuuŋ mfwa, kiiŋ ɔ ni ɔ buki yi kɛ. Se nuuŋ le, ɔɔ kɛmi dze yi bochɛ li bumfa-a, ɔ bo fio. \v 22 Nɛ kɛɛ le wi wu Taa tɛ̀ teeŋ wu nuuŋ mfwa, wu boɔ li bumfa-a kii Taa kituŋ. Nɛɛ yɛɛŋ si wi wu bɛ tɛ teeŋ wu nuuŋ yɛ mfwa kɛ, kɛ wɛ dɛɛni mfwa wu Krai. \v 23 Bɛ tɛ̀ go beŋ kwa ŋge. Kiiŋ nɛ ni nɛ nuuŋ bɛmfa bɛ bɛniiŋ lɛ kɛ. \v 24 Nɛɛ lɛ, bɛŋwaanɛŋ, wi ba nɛɛ ni nuuŋ bɛ Nyɔ lɛ dze yi Nyɔ tɛ̀ teeŋ wu, nuuŋ le. \s Ntifi li buniŋ kɛ bukɛɛŋ bɛ mɛɛŋ // bɛkwɛrɛ mɔɔ bukɛɛŋ bɛɛŋku-u \p \v 25 Dɛɛni, kii bukɛɛŋ kɛ buniŋ bɛ mɛɛŋ bɛkwɛrɛ, Taa mɛɛŋɔ ki tee kɛ mi fiee le ntee kɛ. Se nuuŋ le, nyɛɛɔ wɛŋ wu ntaŋ si wi wu Taa kɔɔ nshiiŋ bɛ wu le nuuŋ be beŋ fiee fi tiiti. \v 26 Fiee fi mbeechi kii ŋgɛ wu nuuŋ dɛɛni, fi dzɔɔŋ le wi ba ni nuuŋ si ti nuuŋ. \v 27 Ɛ wi kɛmi kwɛɛŋ kituŋ, kiiŋ ni tuu ni wɛki le kooŋ bɛ wu kɛ. Ɛ wi nuuŋ kwɛɛŋ nsiŋ, kiiŋ ni tuu ni wɛki kwɛɛŋ kɛ. \v 28 Se nuuŋ le, le wi fɛ bugoo bee kwɛɛŋ bee wu ni be nuuŋ, kɛ mɛɛŋɔ ki fɛ kɛ bubiɛɛ kɛ. Ɛ sɔɔnɛ kwɛɛŋ gɛɛŋ lɛ nyu-uŋ, kɛ mɛɛŋɔ ki fɛ kɛ bubiɛɛ tɛ kɛ. Se nuuŋ le, nɛ kɛɛ le bɛniiŋ bɛ fɛ bugoo gii naa be kɛmɛ bɛŋgɛ li nshɛ yini-i. Li mi-i ŋ'wɛkɔɔ le mbaŋɛ beŋ li fini-i. \p \v 29 Bɛŋwaanɛŋ, fiee fi ntiiti nuuŋ le mfi wu Nyɔ nyɛ bee wɛ fiŋkɔsi ŋge. Mbɛɛchɛ dɛɛni ŋgɛnu limfwe, bɛniiŋ bɛ kɛmi bukɛɛŋ ni be nuuŋ kɛɛ be kɛmi yɛ kɛ. \v 30 Bɛniiŋ bɛ dii kwe ni be nuuŋ kɛɛ be dii yɛ kɛ, bɛ nɛki ni be nuuŋ kɛɛ fiee dzeeŋ yɛ fɛ bee kɛ, bɛ guti biee ni be nuuŋ kɛɛ be kɛmi yɛ mɔɔ fiee kɛ. \v 31 Bɛniiŋ bɛ feti biee li nshɛ yini ni be nuuŋ kɛɛ be kɛmi yɛ mɔɔ fiee fi fɛrɛ bɛ nshɛ yini kɛ. Ntiitɔɔ ni, kifɛ nshɛ yini yɛ dɛɛni ni, yi kɛti yɛ bukaru. \p \v 32 Ŋ'wɛkɔɔ le nɛ ni nɛ nuuŋ fiee tɛ̀ fieeŋgi beŋ kɛ. Wi wu nuuŋ kwɛɛŋ nsiŋ ti giki bufii li fiee fi kii Taa lɛ si nuuŋ ni feti nɛɛ nuuŋ fiee fi Taa wuki bujɔŋ bɛ wu. \v 33 Wi wu kɛmi kwɛɛŋ ti giki bufii nuuŋ li biee bi li nshɛ yini-i, nɛɛ si nuuŋ ni feti fiee fi yi dzeeŋ kwɛsi. \v 34 Gii ni nuuŋ ɛ bufii bwee gatɛ. Fi fiɛɛ nɛɛ yɛɛŋ si kwɛɛŋ mɔɔ nuuŋ sɔɔnɛ kwɛɛŋ wu mɛɛŋ ki kɛɛ kɛ nyuŋ kɛ ti nuuŋ. Ti bɛɛ giki bufii nuuŋ li fiee fi kii Taa lɛ, nɛɛ si nuuŋ ni nyɛɛ yi yee bɛ shéŋ yee chi li wuu. Se wi wu kɛmi nyuŋ ti giki bufii li biee bi li nshɛ yini-i, nɛɛ si nuuŋ ni feti fiee fi yi nuuŋ yi ni yi dzeeŋ nyumi. \v 35 Ntiiti ni nuuŋ le mfi beŋ, nuuŋ yɛ le ŋ'wɛkɔɔ le mbaŋɛ dze li wi wumu-u kɛ. Ŋ'wɛkɔɔ nuuŋ le wi kɛɛ fiee fi nuuŋ tsaaŋ, le ke ni nindi li Taa li bɛ shéŋ yi mumkpaŋ bɛ bufii bwee bu mɛɛŋ ki gatɛ kɛ. \p \v 36 Ɛ nyuŋ koo fieeŋ lɛ ŋwaakwɛɛŋ li, wu dza tuu ŋiŋgi le kiŋge kee li ŋwaakwɛɛŋ wulu nuuŋ yɛ tsaaŋ kɛ, yi nyiŋini wu ŋge, fi dzɔɔŋ le be fɛ bugoo be ni be nuuŋ, ɛ wu fɛ nɛɛ si kɔŋgisi, wu fɛ bugoo bee kwɛɛŋ wulu, kɛ mɛɛŋɔ ki fɛ kɛ bubiɛɛ kɛ. \v 37 Se nuuŋ le, nyuŋ wu gɛɛ shéŋ yee le nuuŋ tɛ fɛ bugoo bee kwɛɛŋ wu wu koo fieeŋ lɛ wuu kɛ, wi kɛndi yɛ wu le be fɛ bugoo kɛ, ɛ bichi lɛ yi yee li, gɛɛ shéŋ yee le bee wu nuuŋ tɛ fɛ bugoo kɛ,\f + \fr 7:37 \fr*\ft Kɛ le, “… ni kɛmi nɛɛ wu si kwɛɛŋ wuu koo fieeŋ le,”\ft*\f* kɛ wu fɛɔ fiee fishaaŋ. \v 38 Fi se tuu fi nuuŋ le, wi wu fɛ bugoo nuuŋ bee kwɛsi wu tɛ̀ koo fieeŋ lɛ wuu, kɛ wu fɛɔ bujɔŋ. Se nuuŋ le, wi wu mɛɛŋ ki fɛ bugoo bɛ kwɛɛŋ, kɛ wu gbɛɛŋɔɔ wu fɛ bujɔŋ ŋge.\f + \fr 7:38 \fr*\ft 36 Kɛ le, “Ɛ wi kɛmi ŋwani wu se dza tuu ŋiŋgi le feti yɛ bɛ ŋwani lɛ dze yi tsaaŋ li kɛ, se ŋwaŋ wulu nuuŋ ɛ wu mɛsɔɔ kituŋ ŋiŋgi le bee wu kɛmi nyuŋ, ɛ ŋwaŋ wulu feti lɛ ŋiŋgi, wu se chinɛ ŋwani wulu fɛ bugoo nuuŋ bee nyumi, kɛ wu mɛɛŋɔ ki fɛ kɛ bubiɛɛ kɛ. 37 Se nuuŋ le, wi wu gɛɛ li shéŋ yee li le nuuŋ tɛ nyɛ ŋwani li nyuŋ kɛ, ɛ wi kɛndi yɛ wu le nyɛ kɛ, kɛmi tɛ buŋga bu fɛrɛ fiee fi kɔŋgisi, ɛ wu gɛɛ nɛɛ li shéŋ yee li le nuuŋ tɛ nyɛ ŋwani li nyuŋ kɛ, kɛ wu fɛɔ bujɔŋ. 38 Fi se tuu fi nuuŋ le, wi wu nyɛ ŋwani li nyu-uŋ fɛɔ nɛɛ bujɔŋ. Se nuuŋ le, wi wu mɛɛŋ ki nyɛ kɛ we wu ŋwaŋ li nyuŋ kɛ, kɛ wu gbɛɛŋɔɔ wu fɛ bujɔŋ kinɔŋa.”\ft*\f* \p \v 39 Kwɛɛŋ ti bɛɛ nuuŋ kwɛɛ wi mfi wu nyumi mɛɛŋ lu. Se nuuŋ le, ɛ nyumi dza wu kwi, kɛ nuuŋ nɛɛ gɛɛŋ lɛ nyuŋ wumu wu kɔŋgisi bee wu fɛ bugoo be ni be nuuŋ, wɛɛ wi kɛmi le ni nuuŋ wi wu taashɛ bɛ Taa. \v 40 Se nuuŋ le, si ŋŋiŋgi fieŋ nuuŋ kwɛɛŋ wulu ba nɛɛ lɛ ni wuki bujɔŋ ŋge. Ntiiti ni kii le ŋkɛmi Fiana yi Nyɔ. \c 8 \s Fiee fi kii biee bijɛ bi bɛ fɛ bɛntaanchɛ lu li bɛnyɔ-ɔ \p \v 1 Ŋgii n'yɔ dɛɛni kii biee bijɛ bi bɛniiŋ feti bɛntaanchɛ lu li bɛnyɔ-ɔ. Fi fiɛɛ chɛɛŋ si bɛ kweŋgi le bee bɛchu kɛmɛ bufii. Buni bufii nuuŋ bu fɛ wi se ni piɛti nuuŋ yi yee. Se nuuŋ le, kiŋkɔŋgisɛ ti kurisi bɛniiŋ be kuu bu ko. \v 2 Ɛ wi dza tuu beechi le kii biee, mwɛ ŋkɛɛ le mɛɛŋɔ ki gbɛɛŋ kɛ le kɛɛ si kɛmi le ni kii kɛ. \v 3 Se nuuŋ le, ɛ wi kɔŋgisi Nyɔ, kɛ Nyɔ gii yi ni yi kii tɛ mwɛ. \p \v 4 Bɛdɛɛni, fi kii njɛ biee bi bɛ fɛ bɛntaanchɛ lu li bɛnyɔ-ɔ, tɛ nuuŋ tɛ kɛɛ le bɛnyɔ bani nuuŋ yɛ fiee kɛ. Nyɔ ba nɛɛ mumkpaŋ yimi nuuŋ yɛ lu kɛ. \v 5 Bɛniiŋ bamu dzeti le bɛnyɔ bamu nuuŋ lu liboo kɛ laaŋkwiiŋ. Fi fiɛɛ chɛɛŋ le bɛniiŋ dzeti le bɛnyɔ nuuŋ ŋge, bɛte bikoo se nuuŋ tɛ ŋge. \v 6 Mɔɔ nuuŋ si be dzeti lɛ, li bee li Nyɔ ba nɛɛ mumkpaŋ. Ɛ yih yi nuuŋ Baa wusɛŋ yi tɛ̀ tɔŋ biee bichu. Tɛ tsiiŋ nuuŋ kii yi. Te Kikoo ba mumkpaŋ wu nuuŋ Jiso Krai. Se nuuŋ nɛɛ wu, wu tɛ tɔŋ biee bichu kɛti li tsaŋ yee li, tɛ kɛmi ntsɛ kɛti li yi yee li. \p \v 7 Fini nuuŋ yɛ fiee fi bɛniiŋ bɛchu bɛ nuuŋ lɛ bee li linti kii kɛ. Bɛniiŋ bamu bɛ tɛ̀ shiiŋ be feti bɛntaanchɛ li bɛnyɔ-ɔ bɛlu dzɛti le be jii ŋwaani biɛɛ biee dɛɛni, be beechi nɛɛ le be mɛɛŋ baa be jii nuuŋ biee bi bɛ fɛ bɛntaanchɛ lu li bɛnyɔ bɛlu. Shéŋ yibe yi weeti se sɛki be le biee bijɛ bilu biifi biɛɛ be. \v 8 Se nuuŋ le biee bijɛ nuuŋ tɛ gɛɛŋ bɛ bee li Nyɔ-ɔ lichiŋ kɛ. Ɛ tɛ jii fiee fiee yɛ tɛ biifi bee bɛ yi kɛ. Ɛ tɛ ba njɛ nsiŋ, fi tɛ fɛ le tɛ ni tɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ dzeeŋ li yi-i kɛ. \v 9 Beŋ nɛ kii biee bini nɛ ni nɛ dzeti mfi le kiiŋ wi ni dza dzɔɔ buŋga bu kɛmi bu fɛrɛ fiee fi kɔŋgisi lu tuu fɛ nuuŋ fiee fi nuuŋ fi fɛ ŋwaani we kɛ. \v 10 Ɛ wi wu wɛɛ wu shéŋ yee nuuŋ wɛɛ ŋɛŋ wɛ wi wu bufii, jii biee fɛ kideŋ ki bɛ feti bɛntaanchɛ fe li bɛnyɔ-ɔ, lee ki kɔɔŋgi kɛ tɛ le ni jii biee bijɛ bi bɛ feti bɛntaanchɛ lu li bɛnyɔ-ɔ ni? \v 11 Ɛ wu fɛ lɛ, kɛ wɛ wu kii biee biifɔɔ ŋwaana wu nuuŋ wɛɛ wu Krai tɛ̀ kwi kii wu wuni. \v 12 Fiee fi ɔ fɛ fini gii nuuŋ bibifi bi ɔ fɛ bi biifi shéŋ yi ŋwaana yi yɛɛ, kɛ bibifi bi ɔ fɛ bilu biɛɛ nuuŋ li Krai li. \v 13 Se nuuŋ le, ɛ fiee fi njii, feti ŋwaanɛŋ wii li bifi-i, ntɛ naa ntuu le nji nyaŋ kɛ, kii nni mfɛ ŋwaanɛŋ we. \c 9 \s Buŋga bu wi wu ntoŋ wu Jiso kɛmi \p \v 1 Nnuuŋ nɛɛ mfɛ fiee fi ŋkɔŋgisi ni? Nnuuŋ nɛɛ wi wu ntoŋ wu Jiso ni? Ntɛ̀ ŋɛŋ nɛɛ Taa wusɛŋ wu Jiso ni? Ɛ nɛɛ beŋ bani bɛ nuuŋ mbeŋ wu nimɛ cheŋ li Taa li ni? \v 2 Ɛ bɛniiŋ bamu wɛki le be ni be tɛchini le nnuuŋ yɛ wi wu ntoŋ wu Jiso kɛ, kɛ nuuŋ nɛ tɛ tɛchɛ tɛ kɛ. Nɛ nuuŋ ŋkiki wu doonchi chɛɛŋ le nnuuŋ wi wu ntoŋ wu Taa Jiso. \p \v 3 Ntiiti fini le mbaŋgɛ yi yɛŋ li bɛniiŋ bɛ sɔɔsi mi-i. \v 4 Tɛ kɛmi yɛ buŋga lɛ ŋ'wonu bɛ njɛ biee lɛwe lɛ nimɛ chini kɛ ni? \v 5 Tɛ kɛmi yɛ tɛ buŋga, bu dzɔtsɛ bukɛɛŋ bɛsɛŋ bɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ le tɛ ni tɛ deŋgi bɛ be nɛɛ si Pita bee bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bamu mɔɔ bɛŋwaani Taa Jiso ni? \v 6 Mɔɔ le ɛ tɛɛ Banaba kwaa tɛ kɛmi le tɛ ni tɛ nindi bɛ tsaŋ yisɛŋ tɛ se jii biee le? \v 7 Ɛ wi wu nchi wu la wu nuuŋ ni nindi nuuŋ wu wu bichi lɛ yi yee li? Ɛ noo wu nindi wɛ wu muntaaŋ, tɛ ji muntaaŋ mulu kɛ? Ɛ wi kiichi nyáŋ, tɛ kandɛ mbeeŋ li yi-i le woŋ kɛ ni? \p \v 8 Biee bi ntiiti bini nuuŋ bi mbeechɛ wu wiwoŋ kwaa ni, mɔɔ fi fiɛɛ nɛɛ tɛ lɛ bɛnchi bɛ Nyɔ-ɔ le? \v 9 Mɔɔsɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ kiŋwaati ki bɛnchi-i le, \q1 “Ɛ wi dzɔ nyaŋ le yi gɛɛŋ yi nuusɛ giiŋ, \q1 kiiŋ ni kaŋ kimfimɛ ki nyaŋ yilu kɛ.” \p Nɛ beechi le Nyɔ tɛ̀ tiiti lɛ, nuuŋ kii nyáŋ ni? \fig Kiiŋ ɔ ni kaŋ nyaŋ kimfimɛ fɛ yi nusini giiŋ kɛ|alt="Do not muzzle an ox treading out the grain" src="hk00096c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="9:9"\fig* \v 10 Tɛ̀ tiiti nuuŋ kii tɛɛbeŋ, bɛ se tɛ̀ tsɛɛ li bee li kii wi wu nindi wɛ kɛ wu wechi, kɛmi le ni bichi limfwe, kii le gii kɛmɛ fiee li wɛ wulu. \v 11 Ɛ tɛ̀ tɔyɛ ŋgɔ yi fiana li shéŋ yinɛ, fi nuuŋ ŋge fɛ tɛ̀ kɛmɛ biee bi li nshɛ li be-eŋ ni? \v 12 Ɛ bɛniiŋ bamu kɛmi buŋga bu tefɛ le nɛ ni nɛ nyɛɛ biee li bee, nuuŋ tɛ lee ki kɛmɛ kɛ tɛ yaa be ni? \s Pɔɔ tɛ̀ mɛɛŋ ki doonchɛ kɛ buŋga bwee // si wi wu ntoŋ wu Jiso kɛ \p Se nuuŋ le, tɛ̀ ti mɛɛŋ ki doonchɛ kɛ buni buŋga kɛ. Tɛ tɛ̀ kɛndi nuuŋ shéŋ li fiee fichu, yuti fɛ fiee nuuŋ fi biifi ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Krai le wu gɛɛŋ kɛ limfwe kɛ. \v 13 Mɔɔ nɛ kii le bɛniiŋ bɛ nindi li yih yi muntofi-i, biee bijɛ bi bee buti nuuŋ lu, bɛniiŋ bɛ nindi fɛ taantaa chi muntofi-i se beendi tɛ fɛ biee bi bɛ bɛɛ bɛ bi ni? \v 14 Ɛ nɛɛ lɛ si Taa tɛ̀ tee le bɛniiŋ bɛ fenjisi ntoŋ wu dzeeŋ kɛmi le be ni be tsiiŋ kii ntoŋ wulu. \p \v 15 Mɔɔ nuuŋ si fi nuuŋ ni, mmɛɛŋɔ ki ndoonchɛ kɛ buni buŋga kɛ, ntsɛki yɛ ni mbichi le ke nɛ ni nɛ feti fiee fimu li mi-i kɛ. Ɛ fi nuuŋ le wi gii fɛ ntsakisi yi ntsakisɛ wuni ni nuuŋ le mfiiɔ biee li bee, fi dzɔɔŋ le ŋkwi bu kwɛ. \v 16 Ŋkɛmi yɛ le ni tsakisi yi le mfenjisɔɔ ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Jiso Krai kɛ. Ɛ Nyɔ yi fɛ le ni mgbɛŋgi mfenjisi. Ɛ mi mfaaŋ le mfenjisi yɛ kɛ, kɛ Nyɔ gii yi lɔŋ ŋgɛ li mi-i. \v 17 Ɛ fi nuuŋ le nindi nimɛ chini nuuŋ li mbeechɛ wɛŋ, kɛ ŋgii ŋkɛmɛ kinsomfu. Se nuuŋ le, ɛ mi wu ntɛ̀ nachɛ kɛ. Ɛ Nyɔ yi tɛ̀ nachɛ yi nyɛ li tsaŋ yɛ-ɛŋ. \v 18 Bɛdɛɛni ŋwaani mbeŋ wu nuuŋ ŋkɛmɛ kii nimɛ chini gbɛŋgi nuuŋ la? Mbeŋ wɛŋ nuuŋ nɛɛ le ni mfenjisi ntoŋ wu dzeeŋ li yee li, nlemi yɛ le nɛ sooŋ mi si mfenjisi ntoŋ wulu kɛ. \v 19 Nɛ ni nɛ kii le nnuuŋ yɛ lɛ wi wumu lɛkwiiŋ kɛ. Se nuuŋ le, mi ntuuɔ yi yɛŋ le ni nnuuŋ mfwa wu bɛniiŋ bɛchu ke nse ŋkɛmɛ be ŋge, be to be ni be nuuŋ bɛ Krai. \v 20 Mi ntooɔ si Bɛjuu, mfeti si be ti feti, ke nse mfɛ be to bɛniiŋ bɛ Krai. Mbɛɛ ɛ nuuŋ tɛɛ be fɛ be biki bɛnchi bɛ Mɔɔsɛ-ɛ, mfeti nɛɛ si be le nse ŋkɛmɛ bɛniiŋ lɛ bee lɛnti. Mɔɔ nuuŋ si mi kibɛɛ nnuuŋ yɛ lɛ bɛnchi lɛkwiiŋ kɛ lɛ. \v 21 Mfi wu nuuŋ tɛɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ lɛ nchi-i lɛkwiiŋ kɛ, mfeti nɛɛ tɛ si wi wu nuuŋ yɛ lɛ bɛnchi lɛkwiiŋ kɛ. Mfeti nɛɛ lɛ, ke nse ŋkɛmɛ bɛniiŋ bɛ bani be to bɛniiŋ bɛ Krai. Fini nuuŋ yɛ le mɛɛŋ yɛ lɛ nchi wu Nyɔ-ɔ lɛkwiiŋ kɛ. Mi ŋ'wɛ lɛ nchi wu Krai lɛkwiiŋ. \v 22 Mfi wu nuuŋ tɛɛ bɛniiŋ bɛ weeti li kimbeenchɛ-ɛ, nto tɛ si be le nse ŋkɛmɛ be. Mi ntooɔ fiee fichu li bɛniiŋ bɛchu-u, le nse mfɛ mɔɔ nuuŋ la fi nnuuŋ mfɛ le be bamu se naa be bɔnɛ. \v 23 Mfeti biee bini bichu ni kii ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Krai, ke nse ŋkɛmɛ tɛ fɛ kimbɔnɛ ki ntoŋ wulu nyɛɛ li bɛniiŋ li. \p \v 24 Mɔɔ nɛ kii le mfi wu bɛ letini ŋgwɛti, bɛniiŋ bɛchu letini, ɛ nɛɛ wi mumkpaŋ kwaa wu ti bɛɛ kɛmɛ kinderi ni? Nɛɛ lɛ, nɛ letini nuuŋ lɛ dze yi nuuŋ nɛ kɛmɛ kinsomfu le. \v 25 Bɛniiŋ bɛ gwii bɛchu mɔɔ nuuŋ bugwe bu ŋgwɛti wu letinɛ, mɔɔ nuuŋ bu la le, be ti laanchi nɛɛ bujɔŋ. Bɛ laanchɛ baa dɛɛni lɛ, le be naa be kɛmɛ kinsomfu, kinsomfu kini nuuŋ ki ti mɛɛ. Se nuuŋ le, kisɛŋ kinderi nuuŋ ki ti mɛɛ yɛ kɛ. \v 26 Nletini fieŋ nletini giiŋgi nuuŋ tsaaŋ fɛ bɛ keeti. Nnuuŋ yɛ si wi wu muŋkɔ wu lendi muŋkɔ likwiiŋ likwiiŋ kɛ. \v 27 Ŋwɛki bɛ yi yɛŋ, ŋgwɛnini le yi biee nuuŋ fiee fi tsaaŋ, le nse ni mfenjisi jɛ yi Nyɔ li bɛniiŋ bamu-u, Nyɔ tɛ̀ tuu le yi buu mi li kintutu ki bɛniiŋ bɛ kɔchɛ li bɛniiŋ li kɛ. \c 10 \s Tɛ ni tɛ dzeti mfi le kiiŋ fiee fi tɛ ka // bɛ bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ ka tɛ bɛ bee kɛ \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, ŋ'wɛkɔɔ le nɛ kimi fiee fi tɛ̀ ka bɛ bɛniiŋ bɛsɛŋ bɛ ŋkosi mfi wu be tɛ deŋgi libuka. Be bɛchu tɛ̀ deŋgi lɛ kikuŋ lɛkwiiŋ, be gɛɛŋ be bɛchu be lenchi dzɔɔ yi nyɔŋa yi gaa li nshɛ-ɛ.\f + \fr 10:1 \fr*\ft Wuuŋ mfi wu Mɔɔsɛ tɛ gii tuuti mbaaŋ le buu be Ijip dzɔɔ yi nyɔŋa yini nuuŋ yi bɛ teenyi le Dzɔɔ yi Yɛchi (mbochu 14:21-22).\ft*\f* \v 2 Si fi tɛ̀ ka lɛ, fi se nuuŋ nɛɛ kɛɛ li kikuŋ kɛɛ linti mɔɔ li dzɔɔ yi nyɔŋa yɛɛ be kɛmɛ baa nlisu lidzɔɔ le be ni be nuuŋ bɛniiŋ bɛ Mɔɔsɛ-ɛ. \v 3 Be bɛchu tɛ̀ jii bijɛ bi tɛ̀ dzɛti fɛ Nyɔ-ɔ, \v 4 be woŋ dzɔɔ yi tɛ̀ dzɛti fɛ Nyɔ-ɔ yi tɛ̀ buti lɛ kimba-aŋ. Kimbaŋ kilu tɛ̀ nuuŋ Krai wu tɛ̀ deŋgi bɛ be. \v 5 Nɛɛ si be tɛ̀ ŋiŋgi biee bini ni, be ŋge tɛ̀ gbɛŋgi be feti nɛɛ biee bi shéŋ gii yi ni yi biiti Nyɔ. Yi se woyɛ bɛniiŋ balu, gooŋ yi be gimɛ litɔɔ lɔɔ. \p \v 6 Biee bini bi tɛ̀ ka bɛ be nuuŋ ntifi li bee li, le kiiŋ tɛ ni tɛ kɛmi mbeechɛ wu biee bibifi si be tɛ̀ kɛmi kɛ. \v 7 Kiiŋ tɛ ni tɛ lɛki li bɛnyɔ bɛ li yee li si be bamu tɛ̀ lɛki kɛ. Bɛ tsɛɛ baa kii be le, \q1 “Bɛniiŋ tɛ̀ shiiŋ, be jii biee, be wundi, \q1 be dza we be lɛ binɛ be bindi binɛ chi kiyoomfɛ-ɛ.” \m \v 8 Kiiŋ tɛɛbeŋ tɛ ni tɛ feti nyɛŋ yi bukwɛɛ si be bamu tɛ̀ feti, Nyɔ se fɛ be kwiyɛ bɛnchuki mbaamfiɛɛ ntsɔ bɛtɛɛtu (23,000) li jobɛ chi mumkpa-aŋ kɛ. \v 9 Kiiŋ tɛɛbeŋ tɛ ni tɛ mɔnchi Taa si be bamu tɛ̀ mɔnchɛ, Nyɔ se fɛ yɔ́ numɛ bɛniiŋ bɛlu be kwiyɛ kɛ. \v 10 Kiiŋ tɛ ni tɛ ŋuŋini si be bamu tɛ ŋuŋini, Nchindaa wu Kwe se woyi be kɛ. \p \v 11 Biee bini bichu bi tɛ̀ kɛti bɛ be nuuŋ ntifi li bɛniiŋ li. Bɛ tɛ̀ tsɛɛ ni le tɛɛbeŋ bani tɛ̀ tsiiŋ li mfi wu nshɛ mɛɛ wuni tɛ ni tɛ dzeti mfi. \v 12 Bɛdɛɛni, wi wu beechi le lemɔɔ tɛɛmi bujɔŋ, ni ŋiŋgi le kiiŋ ni we kɛ. \v 13 Mɔnchɛ kwikwi wu bɛɛ lɛ be-eŋ nuuŋ wu ti bɛɛ li bɛniiŋ bamu-u. Nyɔ yi nuuŋ Nyɔ yi chɛɛŋ, yi nuuŋ \q1 yi tɛ̀ gɛɛ le mɔnchɛ bɛ lɛ be-eŋ wu yaa buŋga bunɛ kɛ. Ɛ mɔnchɛ bɛɛ lɛ be-eŋ, yi gii doonchɛ dze yi nɛ gii nɛ yaa mɔnchɛ wulu le. \p \v 14 Si fi nuuŋ lɛ nsáŋ yɛŋ yi shéŋ, ntiitɔɔ li be-eŋ le nɛ kifi biee bi bɛnyɔ-ɔ. \v 15 Ntiitɔɔ li be-eŋ ni si bɛniiŋ bɛ kɛmi bufii. Beechɛ yɛɛŋ li yih yi nɛ fiee fi ntiiti li be-eŋ. \v 16 Mɔɔ tɛ ti bɛɛ ɛ tɛ dzɔ fika fi ntɛh, tɛ nyɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ, tɛ woŋ li lɛkɛ li Nyɔ-ɔ, nuuŋ nɛɛ le tɛ taashɛ baa li ŋgɔŋ mɛ Krai nɛɛ ni? Ɛ tɛ tuu tɛ dzɔ kibele ki li mfi wu wulu-u, tɛ booyɛ tɛ ji li kintaashɛ, kɛ tɛ taashɛ baa tɛɛbeŋ li yi yi Krai li nɛɛ ni? \v 17 Si tsee yi kibele nuuŋ nɛɛ mumkpaŋ bee tɛ jii tɛ nuuŋ ŋge, kɛ fi doonchi le tɛɛbeŋ nuuŋ li wi mumkpa-aŋ, kifɛ tɛɛbeŋ jii baa tɛ nuuŋ tsee mumkpaŋ. \v 18 Dzɔɔ yɛɛŋ mbosɛ li bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ. Wi kwikwi wu jii fiee fɛ taantaa chi muntofi-i taashɔɔ bɛ Nyɔ kituŋ li muntofi mulu-u. \v 19 Fiee fi mi ntee fɛni nuuŋ le la? Fi se nuuŋ le biee bi bɛ fɛ bɛntaanchɛ lu li bɛnyɔ-ɔ kɛmi fiee fi fɛrɛ, kɛ le bɛnyɔ bɛlu kɛmi tɛ fiee fi fɛrɛ ni? \v 20 Fi nuuŋ yɛ lɛ kɛ. Fiee fi ntiiti nuuŋ le muntofi mu bɛniiŋ bɛ ti kii yɛ Nyɔ kɛ feti nuuŋ, be feti nuuŋ li bɛnchindaa bɛ Kiŋkundi-i. Be feti yɛ nuuŋ li Nyɔ-ɔ kɛ. Nse ntuu ntiiti le kiiŋ nɛ ni nɛ taashi bɛ bɛnchindaa bɛ Kiŋkundi-i kɛ. \v 21 Nuuŋ tɛ tɛ̀ woŋ lɛ fika fi ntɛh fi nuuŋ fi Taa lɛ, le tɛ tuu tɛ woŋ lɛ fika fi Kiŋkundi-i kɛ. Nuuŋ tɛ tɛ̀ ji biee bi Taa lɛ le tɛ tuu tɛ ji bi Kiŋkundi-i kɛ. \v 22 Nɛ wɛki le nɛ ni nɛ feti fiee fi shéŋ tɔnyi Taa ni? Nɛ tɛɛmi nɛ yɛki wu ni? \s Wi ni feti fiee fi nuuŋ fi fi ŋwaani tɛ \p \v 23 Bee bamu dzɛti tɛ kweeŋ le tɛ kɛmi baa buŋga bu fɛrɛ mɔɔ fiee fichu. Se nuuŋ le, tɛ kɛɛ le ɛ fiee fichu fi nuuŋ fi shaaŋ kɛ. Bee bamu dzɛti tɛ kweeŋ le tɛ kɛmi buŋga bu fɛrɛ fiee fichu. Se nuuŋ tɛ le ɛ fiee fichu fi nuuŋ fi fɛ wi se ni lemi tɛɛmi li kimbeenchɛ kee li kɛ. \v 24 Kiiŋ wi ni ni feti fiee beechi nuuŋ yi yee kwaa kɛ. Wi ni beechi tɛ nuuŋ kii ŋwaani. \v 25 Nɛ jii nyaŋ chichi yi bɛ kabini fɛwaŋ nɛ sɔɔsɛ kɛ laa yi bo fɛŋ le kɛ, kii shéŋ yinɛ ni yi sɛki beŋ li fiee li kɛ. \v 26 Ntiitɔɔ ni, kifɛ bɛ tsɛɛ baa lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, \q1 “Ɛ Taa wu kɛmi nshɛ yini mɔɔ biee bichu bi nuuŋ li yi-i.” \p \v 27 Ɛ wi wu nuuŋ yɛ wi wu kimbeenchɛ kɛ teeŋ beŋ le nɛ bɛ nɛ ji biee, ɛ nɛ beŋ nɛ gɛɛŋ, nɛ ji fiee fichu fi bɛ nyɛ li be-eŋ, nɛ sɔɔsɛ kɛ. Kii shéŋ yinɛ ni yi sɛki beŋ li fiɛɛ li kɛ. \v 28 Se nuuŋ le, ɛ wi wumu dza wu tee li be-eŋ le biee bijɛ bilu biɛɛ bi bɛ fɛ ntaanchɛ lu li bɛnyɔ-ɔ, kiiŋ nɛ ni ji kɛ kii wi wu bee tee beŋ ni ŋɛŋ le nɛ feti baa fiee fi bifi, le shéŋ yi wi yi saa kɛ tɛ wi kɛ. \v 29 Ntiitɔɔ shéŋ yini nuuŋ yi wi wu bee tiiti li be-eŋ. Ntiiti yɛ nuuŋ yi nɛ kɛ. Se nuuŋ le, wi wumu nuuŋ bii laa nuuŋ gɛɛ mfɛru fiee fi wi kɔŋgisi, kii fi nuuŋ fi ni fi sɛki shéŋ yi wi wumu le? \v 30 Ɛ mi nji fiee mi nyɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ, wi se tuu ni sɛki mi kii la? \v 31 Ntiitɔɔ fieŋ nuuŋ le fiee fichu fi wi feti, mɔɔ nuuŋ biee bijɛ, mɔɔ nuuŋ biee bi wonɛ, ni feti lɛ dze yi wi wumu nuuŋ ŋɛŋ, nyɛ mpiaru li Nyɔ-ɔ. \v 32 Kiiŋ nɛ ni nɛ feti fiee fi nuuŋ fi biifi shéŋ yi bɛniiŋ kɛ, mɔɔ nuuŋ yi Bɛjuu, mɔɔ nuuŋ tɛ yi bɛniiŋ bɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ Bɛjuu, mɔɔ nuuŋ yi kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ bɛ Nyɔ-ɔ kɛ. \v 33 Ŋgweninɔɔ fieŋ le ni mfeti fiee fichu fi wi kwikwi nuuŋ ni wuki bujɔŋ. Mbeechi yɛ nuuŋ kii yi yɛŋ kwaa kɛ. Mbeechɔɔ kii bɛniiŋ bɛchu le mfɛ be naa be bɔnɛ. \c 11 \s Si nuuŋ wi ni nuuŋ mfi wu lɛki li Nyɔ-ɔ \p \v 1 Nɛ biki yɛɛŋ dze yɛɛŋ nɛɛ si mbiki yi Krai. \v 2 N'yɔɔnchɔɔ beŋ si nɛ kiimi mi li fiee fichu-u nɛ tuu nɛ biki ntiifɛ nɛɛ si ntɛ̀ ntifi beŋ. \v 3 Se nuuŋ le, ŋ'wɛkɔɔ le nɛ kɛɛ bujɔŋ le kikoo ki nyuŋ kwikwi nuuŋ Krai, kikoo ki kwɛɛŋ lɛ se nuuŋ nyuŋ, kikoo ki Krai lɛ nuuŋ Nyɔ. \v 4 Nyuŋ kwikwi wu lɛki li Nyɔ-ɔ, kɛ laŋini ntoŋ wu Nyɔ ɛ wu baanyɛ kikoo kee, kɛ chɔrisɔɔ nuuŋ Krai wu nuuŋ kikoo kee. \v 5 Se nuuŋ le, kwɛɛŋ kwikwi wu lɛki li Nyɔ-ɔ, kɛ laŋini tɛ ntoŋ wu Nyɔ mbaanyɛ kikoo kee nsiŋ, kɛ chɔrisɔɔ nuuŋ nyumi wu nuuŋ kikoo kee. Chichi nuuŋ yɛ lu bɛ kwɛɛŋ wu bɛ kwaa kikoo kɛ. \v 6 Ɛ wu ŋɛŋ le nuuŋ tɛ baanyɛ kikoo kɛ kwaa ki. Se nuuŋ le, ɛ buya nuuŋ bɛ kwɛɛŋ li kikoo ki wu kwa-a li, baanyɛ kikoo kilu. \v 7 Nyuŋ kɛmi yɛ le baanyɛ kikoo kee mfi wu lɛki li Nyɔ-ɔ kɛ, kifɛ nuuŋ mbosɛ yi Nyɔ tuu nuuŋ bujɔɔŋ bu Nyɔ-ɔ. Se nuuŋ le, kwɛɛŋ nuuŋ bujɔɔŋ bu nyu-uŋ. \v 8 Nyuŋ ti mɛɛŋ ki bo kɛ li kwɛɛŋ li kɛ, kwɛɛŋ tɛ̀ bo nuuŋ li nyu-uŋ. \v 9 Nyɔ ti mɛɛŋ ki tɔŋ kɛ nyuŋ kii kwɛɛŋ kɛ. Yi tɛ̀ tɔŋ kwɛɛŋ nuuŋ kii nyuŋ. \v 10 Ɛ kii fini mɔɔ fi kii bɛnchindaa bɛ Nyɔ-ɔ fi kwɛɛŋ kɛmi le kɛmɛ fiee fimu li kikoo kee li fi doonchi buŋga bwee. \v 11 Mɔɔ si fi nuuŋ lɛ, li tɛɛbeŋ bɛ taashɛ bɛ Taa, kwɛɛŋ nuuŋ yɛ li yi yee li kwaa kɛ, nyuŋ nuuŋ yɛ tɛ li yi yee li kwaa kɛ. \v 12 Fi nuuŋ lɛ, kifɛ si kwɛɛŋ tɛ̀ bo nuuŋ li nyu-uŋ, fi fiɛɛ dɛɛni yani le ɛ kwɛɛŋ wu ti bɛɛ biɛ nyuŋ. Fiee fichu se dzɛti nuuŋ fɛ Nyɔ-ɔ. \v 13 Bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ le lɛnti laa fi dzɔɔŋ le kwɛɛŋ ni lɛki li Nyɔ-ɔ fuki fɛ wu baanyɛ kikoo nsiŋ le? \v 14 Mɔɔ nɛɛ si nɛ ŋiŋgi biee bi laaŋ we, nɛ kii le fɛ nyuŋ nuuŋ gɛɛ yi ye yi dɛɛŋ ŋge nuuŋ nuuŋ kinchɔrisɛ li yi yee li. \v 15 Se nuuŋ le, ɛ kwɛɛŋ kɛmi yi yi njeeŋ ɛ busɔɔŋ li yi yee li. Nyɔ tɛ̀ nyɛ yi yi njeeŋ li kwɛɛŋ li le yi ni yi baanyi kikoo kee. \v 16 Nɛɛ lɛ, ɛ wi nuuŋ lu wu wɛki le ni tɛchini fiee fini, ni kii le tɛɛbeŋ mɔɔ nuuŋ bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ kɛmi yɛ dze yimi yi fɛrɛ fiee le kɛ. \s Ntifi kii ntɛh wu Nyɔ \r (Maacho 26:26-29; Mak 14:22-25; Luk 22:14-20) \p \v 17 Se nuuŋ le, fiee fimu fiɛɛ lu fi ŋ'wɛkɔɔ le n'yɔ beŋ kii fi, ɛ fiee fi nɛ feti fi nuuŋ ntɛ mpia beŋ li fi-i kɛ. Nɛ bɛɛ ɛ nɛ shee li kintaashɛ ki bo nuuŋ fiee fi bifi yɛki fi dzeeŋ. \v 18 Fiee fi ŋ'wɛki le nsaa ntee nuuŋ le, ŋ'wuki le nɛ taashi si kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ, nɛ tuu nɛ nuuŋ chichi chichi. Nse ŋiŋgɔɔ le nuuŋ ni nuuŋ nɛɛ chɛɛŋ. \v 19 Fi dzɔɔŋ nɛɛ le chichi nuuŋ lɛ be-eŋ lɛnti, bɛ se kɛɛ bɛniiŋ bɛ gbɛŋgi be nuuŋ bɛ shaaŋ lɛ be-eŋ lɛnti. \v 20 Mi ŋɛŋ le nɛ ti bɛɛ li lɛkɛ li Nyɔ-ɔ le nɛ ji ntɛh wu Taa, nɛ tɛ ji nuuŋ wu kɛ. \v 21 Ntiiti ni kifɛ nɛ ti bɛɛ fɛ nɛ jii lɔɔ, wi jii nɛɛ biee biee giiŋgi limfwe, bamu ba bɛ dzeeŋ, bamu woŋ mbiiŋ me kɔɔ be. \v 22 Ɛ la fi nuuŋ lɛ? Nɛ kɛmi yɛ yíh yi jɛ biee kɛ yi wonɛ biee lu kɛ ni? Mɔɔ nɛ wɛki le nɛ dzɔɔ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ ki Nyɔ fɛkwiiŋ, nɛ fɛ bɛniiŋ bɛ kifoo lɛ kɛmɛ buya le? Nuuŋ ntee beŋ le la? N'yɔŋgi beŋ ni? Wohoo, nuuŋ ntɛ̀ n'yɔŋgi kɛ. \v 23 Ntɛ̀ ntifi beŋ nuuŋ bɛ fiee fi Taa tɛ̀ tifi mi lu, le tɛ̀ nuuŋ butuu fɛ bɛ tɛ̀ kabɛ Taa wusɛŋ wu Jiso, dzɔ tsee yi kibele, \v 24 nyɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ, bootɛ tee le, “Yiiŋ yi yɛŋ yi mi nyɛ kii beŋ. Nɛ feti fini nɛ se ni nɛ kiimi mi.” \v 25 Le be ji be mɛɛshi, tuu dzɔ fika fɛ nɛɛ si bee fɛ ŋkosi lɛ, tee le, “Fika fini nuuŋ fi leh wu fwɛŋ wu Nyɔ ji bɛ ŋgɔŋ meŋ. Nɛ feti fini mfi kwi nɛ wundi nɛ se ni nɛ kiimi mi.” \v 26 Fi se fiɛɛ le, mfi kwi wu nɛ jii kibele kini, nɛ wundi mɔɔ fika fini nɛ fenjisi nuuŋ kii kwe yi Taa nsiiŋ mfi wu wu naa wu kaari wu bɛ. \v 27 Bɛdɛɛni, mɔɔ nuuŋ nɛɛ noo wu ji kibele kilu kɛ wu woŋ fika fi Taa lɛ filu lɛ dze yi bifi-i, kɛ mwɛ fɛɔ tɛ nuuŋ bubiɛɛ kifɛ mɛɛŋɔ ki guuŋ kɛ yi bɛ ŋgɔŋ mɛ Taa lɛ kɛ. \v 28 Fɛ wi nuuŋ le gii ji kibele kini woŋ mɔɔ fika fini, saa bichɛ yi yee bujɔŋ kwɛ se ji, \v 29 kifɛ ɛ wi jii kibele kini, wundi fika fini, mbeechɛ fiee fi nuuŋ yi yi Taa nsiŋ, kɛ mwɛ jiiɔ wundi dzeti nuuŋ nsa fɛ yi yee li. \v 30 Fiɛɛ fiee fi yi weeti bɛniiŋ ŋge li beŋ linti bamu gendi, bamu kwiyɛ baa kituŋ. \v 31 Se nuuŋ le, tɛɛbeŋ beechɛ bujɔŋ tɛ se ni tɛ jii tɛ wundi, Taa tɛ̀ saa bee kɛ. \v 32 Ɛ Taa sɛki bee, kɛ nachɔɔ bee bu nachɛ le kii ni taashɛ bee bɛ bɛniiŋ bɛ li nshɛ yini-i le tɛ we baa nsa. \v 33 Bɛŋwaanɛŋ fi se fiɛɛ le mfi wu nɛ taashɛ le nɛ ji bijinɛ bi Taa lɛ, nɛ taaŋ wi kwikwi bɛ. \v 34 Ɛ dzeeŋ wuu wi, mwɛ ji biee fɛkuuŋ se bɛɛ kii nɛ ni bɛ li lɛkɛ li Nyɔ-ɔ, wi dzɔɔ nuuŋ ŋgɛ li yi yee li. Fi kii biee bimu, ŋgii mbɛ ntee beŋ kii bi mfi wu mi mbɛ. \c 12 \s Nya yi Fiana yi Waaŋ nyɛɛ \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, ŋgii ntee dɛɛni kii nya yi Fiana yi Nyɔ nyɛɛ li bɛniiŋ li. Ŋ'wɛki yɛ le nɛ ni nɛ nuuŋ li kijibɛ-ɛ kɛ. \v 2 Nɛ ni nɛ kii le mfi wu nɛ tɛ̀ mɛɛŋ bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kii yɛ Nyɔ kɛ, tɛ̀ nuuŋ ɛ bɛ yɛɛŋ bɛ beŋ nɛ jiki, nɛ guundi bɛnyɔ bɛ li yee li bɛ nuuŋ tɛ̀ naa yɔ kɛ. \v 3 Nse ntuuɔ ntiiti le nɛ kɛɛ bujɔŋ le ɛ wi nuuŋ bɛ Fiana yi Nyɔ li wuu bwiŋ, tɛ̀ tuu le tee le, “Kinlɔɔ kɔɔ Jiso kɛ.” Nuuŋ wi tɛ tee le, “Jiso nuuŋ Taa,” fuki le ɛ Fiana yi Waaŋ yi fi wu nsiŋ kɛ. \p \v 4 To kii nyá, bɛniiŋ kɛmi nyá chichi chichi nuuŋ yi Fiana yi mumkpaŋ nyɛɛ li bee. \v 5 Bɛniiŋ nindi niiŋ chichi chichi, te kikoo wu be se nuuŋ nɛɛ mumkpaŋ. \v 6 Dzé nuuŋ chichi chichi yi bɛniiŋ nindi le, se nuuŋ nɛɛ Nyɔ mumkpaŋ yi feti le bɛniiŋ ni be nindi nimɛ chilu chichu lɛ dzé chi-i. \v 7 Nyɔ nyɛ yɛ wi mumkpaŋ mumkpaŋ ye nya kɛti li tsaŋ Fiana yi Waaŋ li le ni nindi fii kintaashɛ kichu lu. \v 8 Yi nyɛ yɛ li wi wumu ye nya kɛti li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li nuuŋ le ni yeti si wi wu kɛmi bufii, yi nyɛ wumu nuuŋ le ni yeti si wi wu kii biee, biee bichu se kɛti nɛɛ nuuŋ li Fiana yi mumkpaŋ yini-i. \v 9 Yi se nyɛ yɛ wumu nya wu gɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ bujɔŋ, yi nyɛ wumu nya yi wɔnchɛ chigɔŋ, biee bini bichu se kɛti nɛɛ nuuŋ li Fiana yi mumkpaŋ yini-i. \v 10 Yi ti nyɛɛ wi wumu nya le ni feti biee bi bintɛwa, yi nyɛ li wi wumu le ni tiiti bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ, yi nyɛ wi wumu nuuŋ bufii le ni kii chichi chichi wu biee bi dzɛti fɛ Fiana yi Nyɔ-ɔ bɛ bi dzɛti yɛ fɛ Fiana yi Nyɔ-ɔ kɛ, yi nyɛ wi wumu nuuŋ buŋga bu yɔrɛ jɛ́ yi bɛ kii yɛ kɛ, yi nyɛ wi wumu nuuŋ naanyɛ wu biee bi wi wulu tiiti, li bɛniiŋ li. \v 11 Be feti biee bini bichu nuuŋ Fiana yi mumkpaŋ yilu yi nyɛɛ buŋga bulu li bee. Yi gachi li wi kwikwi si yi kɔŋgisi. \s Kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ nuuŋ si yí yi wi \p \v 12 Tɛ kɛɛ le yih yi wi nuuŋ nɛɛ yi mumkpaŋ, se nuuŋ le yi kɛmi bikachu ŋge. Mɔɔ nuuŋ si bikachu bilu ti nuuŋ ŋge lɛ, bi taashi bi fɛ yih yi mumkpaŋ. Ɛ nɛɛ lɛ si Krai bee bɛniiŋ bee nuuŋ. \v 13 Tɛ nuuŋ bɛniiŋ chichi chichi, bamu nuuŋ Bɛjuu, bamu Bɛgrik, bamu nuuŋ bɛmfa, bamu se nuuŋ yɛ bɛmfa kɛ. Ɛ nɛɛ li Fiana yi mumkpaŋ yi bɛ tɛ̀ lii bee bɛchu lidzɔɔ tɛ se nuuŋ li yi yi mumkpa-aŋ. Nyɔ tɛ̀ gɛɛ nɛɛ nuuŋ fiana yilu yi mumkpaŋ li shéŋ yi tɛɛbeŋ. \f + \fr 12:13 \fr*\ft Dɛɛŋ le, “Ɛ li Fiana yi mumkpaŋ yi bɛ tɛ gɛɛ bee bɛchu bɛ se lii bee li dzɔɔ le tɛ ni tɛ nuuŋ yi yi mumkpaŋ ɛ li Fiana yi mumkpaŋ yini yi bɛ tɛ lii bee lidzɔɔ, se nuuŋ Fiana yi mumkpaŋ yilu yi bɛ tɛ nyɛ bee tɛ woŋ.”\ft*\f* \p \v 14 Yi yi wi nuuŋ yɛ kikachɛ ki yi kimumkpaŋ kɛ. Yi nuuŋ bikachu ŋge. \v 15 Ɛ kikaa dza ki tee le, “Si nuuŋ yɛ kibɛnɛ kɛ ni, mɛɛŋ yɛ kikachɛ ki yi kɛ,” fiɛɛ nuuŋ fi tɛ fɛ le ki to numu kikachɛ ki yi nsiŋ kɛ. \v 16 Ɛ kintooŋ dza tɛ ki tee le, “Si nnuuŋ yɛ lisi kɛ ni, kɛ nuuŋ yɛ kikachɛ ki yi kɛ,” fiɛɛ nuuŋ fi tɛ fɛ le ki to numu kikachɛ ki yi nsiŋ kɛ. \v 17 Ɛ yi yi wi chichi bee yi nuuŋ lii kwaa, yi ni yi wuki biee bɛ la? Ɛ yi bee yi nuuŋ kintooŋ kwaa, yi woo nsaŋu wu fiee bɛ la? \v 18 Fi fiɛɛ le, Nyɔ tɛ̀ tɔŋ wi nachɛ bikachu biee bi yi chichi chichi li ŋkɔŋgisɛ wu yi-i \v 19 Ɛ yih yi wi bee yi nuuŋ kikachɛ kimumkpaŋ kwaa, yi se nuuŋ ni? \v 20 Si fi nuuŋ, bikachu bi yi biɛɛ ŋge. Se nuuŋ le, bi taashɛ biɛɛ bi fɛ yih yi mumkpaŋ. \v 21 Lisi nuuŋ chi tɛ tee li kibɛnɛ le, “Ŋ'wɛki yɛ wɛ kɛ.” Kikoo nuuŋ ki tɛ tee tɛ li bikaa li le, “Ŋ'wɛki yɛ beŋ kɛ.” \v 22 Fiee fi nuuŋ lu se nuuŋ le, bikachu bi yi bi yeŋgi le bi weeti biɛɛ nuuŋ bi yi yi wi nuuŋ tɛ nuuŋ fuki bi nsiŋ kɛ. \v 23 Se bikachu bi yi bi tɛ dzeti le bi biɛɛ yee, ɛ bi bi tɛ bichi lɛ bi-i bujɔŋ. Bikachu bi buya keeti bee ndoonchɛ li bɛniiŋ li se nuuŋ bi bi tɛ baanyi. \v 24 Bikachu bi bɛniiŋ ŋiŋgi, ɛ bi tɛ ti kɛmi yɛ mfi lɛ bi-i kɛ. Nyɔ tɛ̀ nachɛ yi yi wi lɛ dze yi nuuŋ bɛ ni bɛ guundi bikachu bi yeŋgi le bi biɛɛ yee li. \v 25 Tɛ̀ fɛ lɛ le buga bu nuuŋ kɛ li yih yi wi-i kɛ, le kikachɛ ni ki teendi kimu, kimu teendi kimu. \v 26 Ɛ kikachɛ kimu dza ki wuki ntɔnyɛ, kɛ bikachu bilu bichu gii bi ni bi wuki ntɔnyɛ. Ɛ bɛ guundi kikachɛ ki yi kimumkpaŋ, kɛ bi bichu gii bi nɛɛtɛ bɛ ki. \v 27 To kii Krai, beŋ bɛchu baa li yi yee li, wi mumkpaŋ mumkpaŋ li be-eŋ nuuŋ kikachɛ ki yi yilu. \v 28 Nyɔ gɛɛ yɛ bɛniiŋ nindi nimɛ chichi chichi li kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ. Bɛ limfwe nuuŋ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso, bɛ biki li bee nuuŋ bɛniiŋ bɛ laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ, bamu nuuŋ bɛniiŋ bɛ tiifi bɛniiŋ. Yi fɛ yɛ bamu nuuŋ bɛniiŋ bɛ feti mfiŋ, bamu bɛ wɔnchɛ chigɔŋ, bamu bɛ fii bɛniiŋ. Yi gɛɛ yɛ bamu nuuŋ bɛ nachi si nimɛ giiŋgi, bamu se nuuŋ bɛ kii n'yɔru jɛ́ yi bɛ kii yɛ kɛ. \v 29 Ɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ nuuŋ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o kɛ. Ɛ bɛchu bɛ laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ kɛ. Ɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ fenjisi bɛniiŋ kɛ, ɛ bɛchu bɛ feti mfiŋ kɛ. \v 30 Ɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ kɛmi nya yi wɔnchɛ chigɔŋ kɛ. Ɛ bɛchu bɛ ti yeti jɛ́ yi bɛ kii yɛ kɛ. Se ɛ bɛniiŋ bɛchu bɛ nuuŋ be naanyɛ biee bi bɛniiŋ tiiti lɛ jɛ́ yimi li bɛniiŋ li kɛ. \v 31 Si nyá yini nuuŋ chichi chichi ni, nɛ wɛki yɛɛŋ ŋge le nɛ kɛmɛ nuuŋ nya yi ko yi yaa yí chichi. Se nuuŋ le, ŋgii ndoonchɛ beŋ fiee fi ko fi yaa biee bichu. \c 13 \s Kiŋkɔŋgisɛ yɛki biee bichu \p \v 1 Ɛ ŋkii mɔɔ nuuŋ n'yɔru jɛ́ yi bitoŋ bichu mɔɔ jɛ́ yi bɛnchindaa bɛ Nyɔ-ɔ, ŋkɛmɛ kiŋkɔŋgisɛ li bɛniiŋ li nsiŋ, kɛ n'yetɔɔ kweŋɛ si kiŋkeeŋ ki chakɛ, kɛ si kipampa ki wi kuti. \v 2 Ɛ nti ŋkɛmi buŋga bu laŋinɛ bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ, ŋkii biee bichu mɔɔ bi nuuŋ lɛ munyiikɔɔ li, mi ŋgɛɛ shéŋ li Nyɔ-ɔ ŋge fi nuuŋ le nuuŋ ŋkensi bɛŋkumɛ, ɛ fi tuu fi nuuŋ le ŋkɛmi yɛ kiŋkɔŋgisɛ li bɛniiŋ li kɛ, kɛ miɔ nɛɛ fiee fi yee. \v 3 Ɛ mi ndzɔ biee bieŋ bichu mi ŋgachɛ li bɛniiŋ li, mi nyɛ tɛ mɔɔ yi yɛŋ le bɛ tɔŋ,\f + \fr 13:3 \fr*\ft Biŋwaati bi fichi bimu kɛmi fɛni le, “Nyɛ tɛ yi yɛŋ le tsakisi yi.”\ft*\f* fi nuuŋ le ŋkɛmi yɛ kiŋkɔŋgisɛ li bɛniiŋ li kɛ, mbeŋ tɛ̀ lu nuuŋ kɛ. \v 4 Wi wu kɛmi kiŋkɔŋgisɛ fɛ bɛniiŋ li ti kɛndi shéŋ, feti kiŋge ki dzeeŋ li bɛniiŋ li. Kimi ti fuumi yɛ wɛɛ wi kɛ. Ti tsakisi yɛ yi, kɛ le ni yokisi yi yee kɛ. \v 5 Ti ŋasini yɛ bɛ bɛniiŋ kɛ. Ti beechi yɛ nuuŋ kii yi yee kwaa kɛ. Ti dzeti yɛ shéŋ tsɛkɛ kɛ. Ti giki yɛ wi lɛ shéŋ kɛ. \v 6 Se ti nɛki yɛ bɛ fiee fi bifi kɛ. Wuki nuuŋ bujɔŋ bɛ fiee fi nuuŋ chɛɛŋ. \v 7 Wi wu kɛmi kiŋkɔŋgisɛ ti fii biee bichu, beenchi biee bichu, bichi nɛɛ limfwe li fiee fichu-u, tuu kɛndi shéŋ li fiee fichu-u. \v 8 Kiŋkɔŋgisɛ ti mɛɛ yɛ kɛ. Se nuuŋ le, mfi gii naa wu bɛ wu buŋga bu Nyɔ nyɛ le bɛniiŋ ni be laŋini bɛntoŋ bee lu gii naa bu ma, jɛ́ yi bɛniiŋ yeti yi be kii yɛ kɛ gii yi ma, bufii bu kɛɛ biee bujɔŋ gii naa bu ma tɛ. \v 9 Bi gii bi ma bichu lɛ kifɛ tɛɛbeŋ tɛ kii baa biee dɛɛni nuuŋ biŋkɛ biŋkɛ, tɛ laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ nɛɛ biŋkɛ biŋkɛ. \v 10 Se nuuŋ le, naa nuuŋ fɛ mfi wu biee kɔchɛ bi gɛɛŋ bi ma, biee bi biŋkɛ bi biŋkɛ bini se ma. \v 11 Mfi wu ntɛ̀ nuuŋ ŋwaŋ wu bwi, ntɛ̀ n'yeti si ŋwaŋ, mbeechi si ŋwaŋ, ŋiŋgi biee si ŋwaŋ. Le nta, nchinɛ ntsɛ wu bɔɔŋ bɛ bwi wuni. \v 12 Dɛɛni tɛ ŋiŋgi baa biee jibi jibi si lɛ miadɔ-ɔŋ. Se nuuŋ le, naa nuuŋ li mfi wulu-u, tɛ se ŋɛŋ biee li lii li, li lii li. Dɛɛni ŋkiiɔ biee biŋkɛ biŋkɛ, gii ni nuuŋ li mfi wulu-u, nse mɛɛshi ŋkɛɛ biee bichu nɛɛ si Nyɔ kii mi waaŋ lɛ. \v 13 Li mɛrisɛ-ɛ, biee biɛɛ lu bitɛɛtu bi gii bi ba bi ni bi lemi fe. Biee bilu bini biɛɛ: Ŋgɛwu shéŋ li Nyɔ-ɔ, mbichɛ limfwe li ŋkaachɛ wu Nyɔ tɛ̀ kaachɛ-ɛ, bɛ ŋkɛmɛ kiŋkɔŋgisɛ. Se nuuŋ le, kiŋkɔŋgisɛ se nuuŋ fiee fi ko fi yaa bi bichu. \c 14 \s Ntuu ntefu kii nyá yi Fiana yi Waaŋ nyɛɛ \p \v 1 Nɛ giki yɛɛŋ kiŋkɔŋgisɛ limfwe li biee bichu-u, se nuuŋ le, nɛ kɛmi mbeechɛ ŋge li nyá yi Fiana yi Waaŋ nyɛɛ li bɛniiŋ li, teege nya yi nuuŋ le nɛ ni nɛ laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ. \v 2 Ɛ wi yeti nuuŋ jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ, kɛ yeti yɛ li bɛniiŋ li kɛ, yetɔɔ nuuŋ li Nyɔ-ɔ, kifɛ wi wuki yɛ fiee fi laŋini kɛ. Yetɔɔ nuuŋ biee bi lɛ munyiikɔɔ li, li buŋga bu Fiana yi Waaŋ li. \v 3 Se nuuŋ le, wi wu laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ ti laŋini li bɛniiŋ li, feti bɛniiŋ kuu li kimbeenchɛ ki bee, tuu kaŋgisi tɛ shéŋ yibe, feti shéŋ yi bɛniiŋ se fufini. \v 4 Wi wu yeti jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ, kɛ fiiɔ nɛɛ nuuŋ yi yee kwaa. Se nuuŋ le, wi wu laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ ti fii nuuŋ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kichu. \v 5 Ŋkɔŋgisɔɔ le nɛ ni nɛ yeti jɛ́ yi bɛniiŋ kii yɛ yi kɛ. Se nuuŋ le, fiee fi ŋkɔŋgisi ŋge nuuŋ le nɛ ni nɛ laŋini nuuŋ bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ li bɛniiŋ li. Wi wu laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ yɛki wi wu yeti jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ, fuki fɛ wu fiiki jɛ́ yilu li kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ le be woo bujɔŋ yi se fi be nsiŋ kɛ. \p \v 6 Bɛŋwaanɛŋ, ɛ mi ndza dɛɛni mi mbɛ lɛ be-eŋ, ntuu n'yeti jɛ́ yi bɛniiŋ kii yɛ kɛ, fiɛɛ fi beŋ li la-a? Fiee fi nuuŋ fi fi beŋ nuuŋ nɛɛ mfi wu mi mbɛ bɛ fiee fi fɛŋ fi Nyɔ doonchɛ li mi-i, kɛ fiee fimu fi yi wɛki le mfɛ nɛ kɛɛ, kɛ ntoŋ we wumu le ntee li be-eŋ, kɛ fiee fimu le ntifi beŋ lu. \v 7 Bɛ dzɔɔ fiee si tebi kɛ kɔmi fi ti kɛmi yɛ mfiee kɛ. Wi gii ge niŋ se kɛɛ fiee fi bi yeti, fuki fɛ bɛ tɔɔŋ kɛ bɛ ko lɛ dze yi tsaaŋ li nsiŋ kɛ? \v 8 Ɛ wi dza le tɔɔŋ sɔŋ yi dziŋ, mɛɛŋ ki tɔɔŋ kɛ lɛ dze yi tsaaŋ li kɛ, bɛniiŋ ge niŋ be se nachɛ yi le be la dziŋ? \v 9 Fi fiɛɛ nɛɛ yɛɛŋ ɛ nɛ tiiti jɛ́ li bɛniiŋ li yi be wuki yɛ kɛ, be se ge niŋ be se kɛɛ fiee fi nɛ tiiti? Kɛ n'yɔru wunɛ gii la li mfiee li. \v 10 Mɛŋinɛ nuuŋ yɛ lu le jɛ́ yɛɛ li nshɛ yini chichi chichi kɛ. Yimi nuuŋ yɛ lu yi nuuŋ yi bɛ kii yɛ kinyi kilu kɛ. \v 11 Se nuuŋ le, ɛ wi dza tuu yeti li mi-i lɛ jɛ́-ɛ fuki yi ŋ'wuki nsiŋ, kɛ mi ŋ'wɛ mfondɛ li wuu, nuuŋ tɛ mfondɛ li mi-i. \v 12 Ɛ nɛɛ lɛ si fi fiɛɛ li be-eŋ, si nɛ wɛki buŋga bu Fiana yi Waaŋ lɛ le bu yenɛ lɛ be-eŋ lɛnti, gwenɛ yɛɛŋ bujɔŋ le nɛ kɛmɛ nuuŋ nyá yɛɛ yi nuuŋ yi fɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ ko bu ko. \p \v 13 Fi se tuu fi nuuŋ le, ɛ wi yeti jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ, lɛkɛ li Nyɔ-ɔ le kɛmɛ bufii bu naanyɛ fiee fi tiiti li bɛniiŋ li filu. \v 14 Ɛ mi ndza ntuu nlɛki lɛ jɛ́ yi bɛ kii yɛ kɛ, kɛ nlɛkɔɔ nuuŋ li fiana yɛɛŋ, nlɛki yɛ bɛ bufii bweŋ kɛ. \v 15 Si fi nuuŋ lɛ, ŋgii ŋgeeŋ? Ŋgii ni nlɛki bɛ fiana yɛŋ, nlɛki bɛ bufii bweŋ, n'yuuti bɛ fiana yɛŋ, n'yuuti bɛ bufii bweŋ tɛ. \v 16 Ɛ foo lɛ nsiŋ, ɔɔ dza ɔ yokisi Nyɔ bɛ fiana ya, wi wumu wu bee nuuŋ fe yiki geeŋ se beŋ le, “Fi nuuŋ lɛ.” Li kiyɔɔni ki ɔ bee ɔ nyɛɛ, ɛ wuki yɛ jɛ́ yi ɔ bee ɔ yeti kɛ? \v 17 Ɔɔ nyɛɛ kiyɔɔni lɛ, ɔ nyɛɛ nɛɛ ŋge lɛ, kɛ ki nuuŋ tɛ fi wi wumu wɛ kɛ. \v 18 Nnyɛɔ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ le n'yetɔɔ jɛ́ yi bɛ kii yɛ kɛ n'yɛki nɛɛ beŋ bɛchu. \v 19 Se nuuŋ le, mɔɔ si n'yeti nɛɛ lɛ, mfi wu nuuŋ lɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ lɛnti, ŋkɔŋgisi le ni n'yeti jɛ́ yi nyɛɛ bufii shiŋ kwaa, le ntifi bɛniiŋ bamu, yuti le ni n'yeti jɛ́ bɛnchuki yoofi (10,000) be ŋkɛɛ yi nsiŋ. \p \v 20 Bɛŋwaanɛŋ, kiiŋ nɛ ni nɛ kɛmi bɛ mbeechɛ bɛ bɔɔŋ bɛ bwi-i kɛ. Nɛ nuuŋ yɛɛŋ si mwɔnu mu bwi mu kii yɛ fiee kii bibifi kɛ. Se nuuŋ le, nɛ ni nɛ kɛmi bɛ mbeechɛ nuuŋ bɛ bɛkaaŋ lɛ. \v 21 Bɛ tsɛɛ baa lɛ kiŋwaati ki bɛnchi le, \q1 “Mi wu Taa Nyɔ ntiitɔɔ le ŋgii naa n'yɔ \q1 li bɛniiŋ bani lɛ jɛ́ yi mfo-oŋ, \q1 lɛ jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ. \q1 Se nuuŋ le, fiɛɛ nuuŋ tɛ fɛ le bɛniiŋ bani woo li mi-i kɛ.” \m \v 22 Fi se fiɛɛ le, n'yɔru jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ, nuuŋ ŋkiki wu doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ kimbeenchɛ kɛ. Nuuŋ yɛ ŋkiki li bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ kimbeenchɛ kɛ. Se nuuŋ le, nya yi tefɛ bɛntoŋ bɛ Nyɔ nuuŋ ŋkiki wu doonchi buŋga bu Nyɔ-ɔ li bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ kimbeenchɛ, nuuŋ yɛ bɛ mɛɛŋ ki nuuŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ kɛ. \v 23 Fi fiɛɛ le, ɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ kichu dza ki bɛ li kintaashɛ, wi kwikwi se tuu bɛchi n'yɔru nuuŋ lɛ jɛ́ yi bɛ kii yɛ kɛ, bɛniiŋ bɛ yee, kɛ bɛniiŋ bɛ nuuŋ yɛ bɛ kimbeenchɛ kɛ, dza be lɛ, be woo si nɛ yeti, be lee ki beechɛ kɛ le nɛ yoomfi baa ni? \v 24 Se nuuŋ le, ɛ wi kwikwi wu laŋini nuuŋ ntoŋ wu Nyɔ, mɔɔ nuuŋ wi wu yee, kɛ wi wu mɛɛŋ ki nuuŋ wi wu kimbeenchɛ dza wu lɛ, fiee fi nɛ tiiti fɛ wu kɛɛ le wɛ nuuŋ wi wu bifi, fi ni fi sɛki wu li shéŋ, \v 25 biee bi nyimi li shéŋ yee li, se yenɛ waaŋ. Bɛdɛɛni, se tuu toŋ núŋ fɛkwiiŋ, nyɛ kiyɔɔni ki nɔŋa li Nyɔ-ɔ tiiti le, “Nyɔ gbɛŋgi yɛ yi nuuŋ bɛ beŋ.” \s Si kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ // nuuŋ ki ni ki lɛki li Nyɔ-ɔ ki feti biee lɛ dze yi tsaaŋ li \p \v 26 Bɛŋwaanɛŋ, fiee fichu fi ntiiti nuuŋ le la? Fi nuuŋ le, mfi wu nɛ bɛ li lɛkɛ li Nyɔ-ɔ, wi wu kɛmi jumi le yoo, yoo, wi wu ntiifɛ, tifi, wi wu kɛmi fiee fi Nyɔ doonchɛ li wuu, tee fi, wi wu kii n'yɔru jɛ́ yi bɛ kii yɛ kɛ, yɔ yi, wu naanyi jɛ́ yilu li bɛniiŋ li le be woo, naanyɛ. Nɛ feti biee bichu lɛ dze yi bi nuuŋ nɛɛ bi ni bi fii kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ le. \v 27 Ɛ bɛniiŋ yeti jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ, be yeti nɛɛ nuuŋ be bɛfɛ kɛ be bɛtɛɛtu kwaa. Ɛ be yetɔɔ wi mumkpaŋ mumkpaŋ li bee naanyi fiee fi be yeti li bɛniiŋ li. \v 28 Ɛ wi nuuŋ yɛ lu wu nuuŋ naanyɛ fiee fi be tiiti kɛ, be ba bimfimu bi makɛ li kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ linti, wi yeti nɛɛ nuuŋ lɛ shéŋ lɛ shéŋ li yi yee li bɛ Nyɔ. \v 29 Ɛ bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ nuuŋ lu, bɛfɛ kɛ bɛtɛɛtu be yɔ li bɛniiŋ li. Ɛ be yetɔɔ, bamu bichi lɛ fiee fi be yeti bujɔŋ. \v 30 Ɛ Nyɔ doonchɛ fiee li wi wumu wu bee shee fe, wi wu bee saa laŋini wulu chikɛ, nyɛ dze li wɛɛ wi yɔ. \v 31 Nɛ kɛɛ le beŋ bɛchu nuuŋ nɛ laŋɛ bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ. Ɛ nɛ tiifɔɔ, nɛ fenjisi wi mumkpaŋ mumkpaŋ bɛniiŋ bɛchu se laanchɛ biee li be-eŋ, nɛ se tuu nɛ fɛ shéŋ yibe bɛchu ni yi yuusi. \v 32 Bɛniiŋ bɛ Nyɔ nyɛ be nya le be ni be laŋini bɛntoŋ bee kɛmi buŋga lɛ nya yilu lɛwe, \v 33 kifɛ Nyɔ nuuŋ yɛ Nyɔ yi shaanshi kɛ, Nyɔ nuuŋ Nyɔ yi denisi. \p Si fi nuuŋ li bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ bichu, \v 34 mfi wu bukɛɛŋ nuuŋ li kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ linti, be nuuŋ bimfimɛ bimakɛ. Bɛ mɛɛŋ ki nyɛ kɛ be buŋga bu yɔrɛ kɛ. Be kɛmi le be ni be wuki li buni-iŋ, fi nuuŋ si nchi tiiti. \v 35 Ɛ fiee nuuŋ lu fi be wɛki le be kɛɛ, be bii li buniŋ bɛ bee mfi wu be to li yih, kifɛ fi nuuŋ buya fɛ kwɛɛŋ nuuŋ ni yeti lɛ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ lɛnti. \v 36 Jɛ yi Nyɔ tɛ̀ bɛchi nuuŋ bɛ beŋ ni? Mɔɔ ɛ nɛɛ beŋ kwaa bɛ jɛ yi Nyɔ gɛɛŋ yi bo fe le? \v 37 Wi wu beechi mɔɔ le wɛ ntomfɔŋ wu Nyɔ, kii mɔɔ le Nyɔ nyɛ yɛ wu nya ye yi Fiana yi Waaŋ, kɛmi le beŋ le fiee fi mi ntsɛɛ li be-eŋ fini ɛ Taa wu tee le ntsɛɛ. \v 38 Ɛ wi mɛɛŋ ki beŋ kɛ fini kɛ, kɛ bɛ nuuŋ tɛ beŋ tɛ wu kɛ. \p \v 39 Bɛŋwaanɛŋ, fi se fiɛɛ le, nɛ ni nɛ kɛmi mbeechɛ ŋge nuuŋ le nɛ ni nɛ laŋini bɛntoŋ bɛ Nyɔ-ɔ. Se nuuŋ le, kiiŋ nɛ ni nɛ fɛŋgi le bɛniiŋ bɛ yɔ kɛ jɛ́ yi bɛ kii yɛ yi kɛ. \v 40 Mfi wu nɛ feti biee bini bichu, nɛ nachi bujɔŋ, nɛ feti tɛ lɛ dze yi tsaaŋ li. \c 15 \s Jiso Krai tɛ bo li kwe-e \p \v 1 Bɛŋwaanɛŋ, ŋ'wɛkɔɔ dɛɛni le ŋkimi beŋ kii ntoŋ wu dzeeŋ wu ntɛ̀ tifi beŋ nɛ fi, nɛ se lemi li wuu dɛɛni. \v 2 Ɛ ntoŋ wu dzeeŋ wuni wu suuti beŋ ɛ nɛ kɛmɛ li wuu mkpaaŋ. Ɛ foo lɛ nsiŋ, kɛ nɛ tɛ̀ beŋ nuuŋ li yee li. \v 3 Nɛ ni nɛ kii le ntɛ̀ nyɛ fiee li be-eŋ nuuŋ fiee fi shaaŋ li biee bichu-u. Ɛ nɛɛ fi fi bɛ tɛ̀ nyɛ li mi-i. Fiee fini nuuŋ le Krai tɛ̀ kwi kii bibifi bi bisɛŋ nɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ, \v 4 le bɛ tɛ̀ diyɛ wu, le tuu bo jo taa Nyɔ buu wu li kwe-e nɛɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ, \v 5 mɔɔ le tɛ̀ doonchɛ yi yee li Pita,\f + \fr 15:5 \fr*\ft Bukooŋ bu Pita buni nuuŋ lɛ jɛ Grik li le Sɛfa.\ft*\f* tuu doonchɛ tɛ li bɔɔŋ bee bɛ nto-oŋ bɛ yoofi ntsɔ bɛfɛ baa. \v 6 Se tuu doonchɛ tɛ yi yee li bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ be nuuŋ kintsii kimumkpaŋ yɛki wi gii tiŋ. Bɛniiŋ ŋge li kintutu kini mɛɛŋ baa nɛɛ we bɛŋ, bamu se kwiyɛ baa kituŋ. \v 7 Tuu doonchɛ tɛ yi yee li Jeeŋ li, tuu doonchɛ tɛ li bɔɔŋ bee bɛ nto-oŋ bɛchu. \v 8 Limɛrisɛ doonchɛ tɛ yi yee li mi wuni wu nuuŋ si ŋwaŋ wu biɛrɔ chee ti mɛɛŋ ki nuuŋ tsaaŋ kɛ. \v 9 Ntiitɔɔ lɛ kifɛ nnuuŋ si wi wu ŋkwɛŋ lɛ bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o lɛnti bɛchu. Nse mmɛɛŋɔ mɔɔ ki kɔchɛ kɛ wi wu bɛ nuuŋ bɛ teeŋ le wi wu ntoŋ wu Jiso kɛ, kifɛ ntɛ̀ ŋgii mbiindi bikaa lɛ kintutu ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛ Nyɔ-ɔ lɛjiŋ. \v 10 Se nuuŋ le ɛ mfiɛ wu Nyɔ wu fɛ nse nnuuŋ fiee fi nnuuŋ dɛɛni. Mfiɛ wu Nyɔ tɛ̀ nyɛ li mi-i wuni ti mɛɛŋ ki la kɛ li yee li kɛ. Ntɛ̀ ntuu niŋ n'yaa bɔɔŋ bɛ nto-oŋ bɛ Jiso-o bɛchu. Se nuuŋ le nnindi yɛ bɛ buŋga bweŋ kɛ. Tɛ̀ nuuŋ mfiɛ wu Nyɔ wuni wu tɛ̀ nindi li yi yɛɛŋ. \v 11 Fi se fiɛɛ le mɔɔ nuuŋ le mi wu ntɛ̀ mfenjisi ntoŋ wuni li be-eŋ, kɛ be bɛ tɛ̀ fenjisi, kɛ nɛɛ fiee fimumkpaŋ fi tɛɛ be tɛ̀ fenjisi, nɛ se beenchi li fi-i. \s Tɛ gii tɛ̀ naa tɛ̀ bo tɛ li kwe-e \p \v 12 Dɛɛni si tɛ̀ fenjisi le Nyɔ tɛ̀ buu Krai li kwe-e, beŋ bamu geeŋ nɛ se tuu nɛ kweŋgi le Nyɔ nuuŋ yi tɛ̀ buu bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kwiyɛ li kwe-e kituŋ kɛ? \v 13 Ɛ fi nuuŋ chɛɛŋ le Nyɔ nuuŋ tɛ buu bɛniiŋ li kwe-e kɛ, kɛ Krai tɛ̀ mɛɛŋ ki bo kɛ tɛ li kwe-e kɛ. \v 14 Ɛ fi nuuŋ le Krai tɛ̀ mɛɛŋ ki bo kɛ li kwe-e kɛ, kɛ fiee fi tɛ fenjisi fiɛɛ li yee li, shéŋ yi nɛ gɛɛ li wuu yɛɛ tɛ̀ li yee li. \v 15 Ɛ nuuŋ lɛ, kɛ tɛ lemi baa lɛjiŋ lɛ nsa wu binsɛɛ li kii Nyɔ, kifɛ tɛ deŋgi baa tɛ fenjisi le yi tɛ̀ buu Krai li kwe-e kɛɛ yi ti mɛɛŋ ki buu kɛ, kɛ fi fiɛɛ tɛ chɛɛŋ le bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kwiyɛ kituŋ nuuŋ tɛ̀ naa bo li kwe-e kɛ. \v 16 Ɛ nuuŋ le bɛniiŋ nuuŋ tɛ bo li kwe-e kɛ, kɛ Krai ti mɛɛŋ ki bo kɛ tɛ li kwe-e kɛ. \v 17 Ɛ fi nuuŋ le, Krai tɛ̀ mɛɛŋ ki bo kɛ li kwe-e kɛ, kɛ shéŋ yi nɛ tɛ̀ gɛɛ li wuu yɛɛ li yee li, kɛ nɛ mɛɛŋ baa li bibifi binɛ-ɛ linti. \v 18 Bɛdɛɛni bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kwiyɛ kituŋ ɛ be taashɛ bɛ Krai la baa tɛ li yee li. \v 19 Ɛ tɛ bichi limfwe li Krai le ni fi-i bee nuuŋ li ntsɛ wuni kwaa, kɛ tɛ baa bɛniiŋ bɛ nshiiŋ keeti bɛniiŋ bɛ be yɛki bɛniiŋ bɛchu. \p \v 20 Se nuuŋ le, chɛɛŋ wulu wɛ le Nyɔ tɛ̀ buu Krai li kwe-e. Fi fiɛɛ le Krai wɛ wi wu limfwe wu tɛ̀ tɔ dze li bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kwiyɛ kituŋ. \v 21 Si wi mumkpaŋ tɛ̀ fɛ kwe bɛ li bɛniiŋ bɛchu lɛ, ɛ nɛɛ lɛ si wi mumkpaŋ gii fɛ le Nyɔ buu bɛniiŋ li kwe-e tɛ. \v 22 Fi fiɛɛ le si bɛniiŋ bɛchu kwi-i kifɛ be nuuŋ kini ki Ada-aŋ, ɛ nɛɛlɛ si bɛniiŋ bɛchu gii be ni be nuuŋ lu kifɛ be taashɛ baa bɛ Krai. \v 23 Se nuuŋ le, Nyɔ gii yi ni yi busi wi li mfi wu wu mwɛ. Krai nuuŋ wi wu tɛ̀ saa wu tɔ dze wu bo. Fɛ gii naa tuu ni karisi bɛɛ, bɛniiŋ bɛ nuuŋ bee se bo tɛ. \v 24 Mfi wu fi gii fi ni fi kɛti ni, se ni nuuŋ mfi wu nshɛ gii yi ma. Krai gii lɛɛshɛ bɛmfɔŋ bɛ buŋga mɔɔ bunɔŋa buchu bu sɛki dɛɛni, se tuu bumfɔŋ bwee li Nyɔ-ɔ Baa we. \v 25 Wu wu Krai se kɛmi le ni sɛki nsiiŋ gɛɛŋ bo mfi wu Nyɔ gii yi gɛɛ bɛniiŋ bee bɛ mbani-i bɛchu lɛ wuu lɛkwiiŋ se tɔmi bikaa biee li bee lɛwe. \v 26 Wi wu mbani wu lɛjiŋ wu gii mɛɛshi lɛɛshɛ ɛ kwe. \v 27 Ɛ fiee fi bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, \q1 “Nyɔ gɛɛ yɛ biee bichu lɛ wuu lɛkwiiŋ se sɛki.” \p Se nuuŋ le, ntefu le biee bichu biɛɛ lɛ wuu lɛkwiiŋ ti nuuŋ yɛ le Nyɔ gɛɛ yɛ biee bichu lɛ wuu lɛkwiiŋ mɔɔ yih yi Nyɔ tɛ lɛ wuu lɛkwiiŋ kɛ. \v 28 Mfi wu biee bichu gii bi nuuŋ lɛ Krai lɛkwiiŋ le ni sɛki, wu wu Ŋwanɛ Nyɔ se tuu gɛɛ yi yee lɛ Tee li lɛkwiiŋ wu gɛɛ biee bichu lɛ wuu lɛkwiiŋ, le Nyɔ yi nuuŋ lɛ biee bichu-u lɛwe li bintsii bichu ni yi sɛki. \p \v 29 Ɛ fi nuuŋ yɛ le Nyɔ gii yi buushɛ bɛniiŋ bɛ kwiyɛ li kwe-e kɛ, bɛ se tuu bɛ lisi bɛniiŋ li dzɔɔ li kintsii ki bɛniiŋ bɛ kwiyɛ kii la? Bɛ lisi be li dzɔɔ mbeŋ wulu se nuuŋ la, ɛ nuuŋ le Nyɔ nuuŋ tɛ buu bɛniiŋ li kwe-e kɛ? \v 30 Tɛ se deŋgi tɛ kwi-i mfi kwi ni kii la? \v 31 Bɛŋwaanɛŋ, mi ŋ'wɛ lɛ kwe wa jo chichi. Ntiitɔɔ biee bini ni kifɛ ntsakisɔɔ yi kii fiee fi Krai Jiso Taa wusɛŋ fɛ li be-eŋ kɛti li tsaŋ yɛ-ɛŋ. \v 32 Ɛ fi nuuŋ yɛ le Nyɔ gii yi buu bɛniiŋ bɛ kwiyɛ kituŋ li kwe-e kɛ, si wiwoŋ ti tiiti biee, ntɛ̀ ŋgɛɛŋ Ɛfishɛŋ, bɛniiŋ bɛ nuuŋ si nyáŋ yi tɔɔ gwii bɛ mi, mbeŋ wulu nuuŋ la? Nnuuŋ ntɛ̀ tee le, “Tɛ ni tɛ jii biee, tɛ wundi biee kifɛ fwaa nuuŋ tɛ bo tɛ kwiyɛ,” ni? \v 33 Kiiŋ wi ni yɛɛŋ bɛ beŋ kɛ. Nɛ ni nɛ kii le, “Ɛ wi wu kiŋge kee dzeeŋ deŋgi bɛ kintutu ki bifi, kɛ kintutu kilu gii ki biifi wu.” \v 34 Teeŋ yɛɛŋ bufii bunɛ lijiŋ, nɛ chinɛ li bibifi-i. Ŋiŋgɔɔ le beŋ bamu kii yɛ Nyɔ kɛ. Nse ntiiti ni le mfɛ le nɛ kɛmɛ buya. \s Yi yi bɛniiŋ gii naa be ni be buti bɛ yi li kwe-e \p \v 35 Wumu nuuŋ dza ni biiti laa Nyɔ gii yi buu bɛniiŋ li kwe-e niŋ le? Be gii be kɛmɛ nuuŋ ŋwaani yi yi la le? \v 36 Wɛɛ wi wu biiti lɛ nuuŋ kibere. Kii yɛ le bɛ ti tɔyi fiee fi tɛ bo fuki fɛ fi saa fi kwi nsiŋ kɛ ni? \v 37 Yi yi fiee fi bɛ ti tɔyi ɛ yi yi ti buti yi se kuu kɛ. Bɛ ti tɔyi nɛɛ nuuŋ ŋgɔ wɛrɛrɛ, mɔɔ nuuŋ ŋgɔ yi giiŋ, mɔɔ nuuŋ yi la le, \v 38 Nyɔ se nyɛɛ ŋgɔ yilu yih yi kɔŋgisi. Yi nyɛɛ yi chichi chichi li ŋgɔ-ɔ si ŋgɔ yilu numi. \v 39 Biee bichu ti kɛmi yɛ yi yi bwiŋ yɛɛŋ kɛ. Bɛniiŋ kɛmi yi yi be yi bwiŋ chichi, nyáŋ kɛmi yi, muniiŋ kɛmi yi yi mu, se nsúuŋ kɛmi tɛ yi yi. \v 40 Biee bi liwe kɛmi yi yi bi, bi likwiiŋ se kɛmi yi bi. Biee bi liwe kɛmi bujɔɔŋ bu bi-i, bi likwiiŋ se kɛmi tɛ bujɔɔŋ bu bi-i. \v 41 Jobɛ kɛmi bwee bujɔɔŋ, kwii se kɛmi tɛ bwee bujɔɔŋ, muntsɔŋ kɛmi bujɔɔŋ bu mu mu-u. Fintsɔŋ fimu bɛ fimu tɛ kɛmɛ bujɔɔŋ yɛɛŋ kɛ. \p \v 42 Ɛ nɛɛ lɛ si yi yi bɛniiŋ gii naa yi nuuŋ mfi wu be gii be ni be buti li kwe-e. Bɛ ti diyi wi yi yee fɔ, se nuuŋ le yi yi wi gii ni yi buti li kwe-e bɛ yi mɛɛŋ yɛ yi fɔ kɛ. \v 43 Bɛ ti diyi wi bɛ yi yi ti yeŋgi yɛ bujɔŋ kɛ, yi ti kɛmi yɛ buŋga kɛ. Se nuuŋ le, gii ni buti li kwe-e bɛ yih yi kɛmi bujɔɔŋ, yi kɛmi buŋga. \v 44 Bɛ ti diyi wi, yi yee nuuŋ yi wiwoŋ. Se nuuŋ le, gii ni buti li kwe-e bɛ yi yi nuuŋ yi fiana kituŋ. Ɛ yi yi wiwoŋ nuuŋ lu, kɛ yi yi fiana yɛɛ lu tɛ. \v 45 Bɛ tsɛɛ baa le, “Adaŋ wu ŋkosi tɛ nuuŋ yoŋ, yindini.” Le tuu Adaŋ wu lɛjiŋ, tɛ nuuŋ fiee nuuŋ fiana yi nyɛɛ ntsɛ li bɛniiŋ li. \v 46 Wi ti bɛɛ tɛ̀ saa le kɛmɛ nuuŋ yi yi fiana kɛ. Ti bɛɛ saa kɛmɛ nuuŋ yi yi wiwoŋ se tuu kɛmɛ yi yi fiana. \v 47 Adaŋ wu ŋkosi, bɛ tɛ̀ tɔŋ wu bɛ kiboŋ ki li nshɛ-ɛ. Adaŋ wu lɛjiŋ se tɛ̀ dza fiee nuuŋ liboo. \v 48 Bɛniiŋ bɛ laaŋkwiiŋ nuuŋ si wi wu ŋkosi wu bɛ tɛ̀ tɔŋ bɛ nshɛ, bɛniiŋ bɛ liboo se nuuŋ si wi wu tɛ̀ dza liboo. \v 49 Si tɛ̀ dzɔ baa mbosɛ yi wi wu bɛ tɛ̀ tɔŋ bɛ nshɛ, ɛ nɛɛ lɛ si tɛ̀ gii naa tɛ̀ dzɔɔ mbosɛ yi wi wu tɛ̀ dza liboo. \p \v 50 Bɛŋwaanɛŋ, ntee li be-eŋ le yih yini yi nuuŋ nyaŋ bɛ ŋgɔŋ nuuŋ tɛ naa kɛmɛ kintsii lɛ bumfɔŋ bu Nyɔ-ɔ lɛnti kɛ. Mɔɔ tɛ le fiee fi nuuŋ fi fɔ nuuŋ fi tɛ kɛmɛ kintsii fɛ fiee nuuŋ tɛ̀ naa fɔ fe kɛ-ɛ. \v 51 Yikɛ yɛɛŋ nɛ woo ntee beŋ munyiikɔɔ mu fiee lɛ. Bee bɛchu nuuŋ tɛ̀ naa kwi yɛ kɛ. Se nuuŋ le yi yi tɛɛbeŋ bɛchu gii naa taa yi fiiki. \v 52 Mfi wu bɛ tɔɔŋ sɔŋ yi lɛ kimɛrisɛ-ɛ, yi yisɛŋ se fiiki nɛɛ ni ŋwaaŋŋ si wi ti lɛɛbi lɛ. Mfi wu sɔŋ naa yi yɔ, Nyɔ buu bɛniiŋ bɛ tɛ̀ kwi yɛ be bo li kwe-e bɛ yih yi mɛɛŋ yɛ le yi naa fɔ kɛ, bee tɛ̀ mɛɛŋ lu se fiiki. \v 53 Yi yi nuuŋ yi fɔ kɛmi le yi naa yi fiiki yi to yi nuuŋ tɛ̀ naa le yi fɔ kɛ. Yi yi nuuŋ yi kwi se kɛmi le yi naa yi fiiki yi to yi nuuŋ tɛ naa kwi kɛ. \v 54 Mfi wu yih yi nuuŋ yi kwi fiiki yi to yi nuuŋ tɛ̀ naa kwi kɛ, fiee fichu se kɔchɛ si bɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki Nyɔ-ɔ le, \q1 “Bɛ yaa baa kwe kituŋ bɛ se bondɛ buŋga bu yi-i. \q1 \v 55 Oo kwe, buŋga bwo nuuŋ fɛŋ? \q1 Oo kwe, nsɔɔŋ ya yɔɔ tayi bɛniiŋ lu nuuŋ fɛŋ?” \m \v 56 Nsɔɔŋ yi kwe nuuŋ bibifi, buŋga bu bibifi nuuŋ nchi wu Nyɔ. \v 57 Tɛ ni tɛ nyɛɛ kiyɔɔni li Nyɔ-ɔ yi taashɛ bee bɛ Taa wusɛŋ wu Jiso Krai se tɛ̀ yaa bibifi mɔɔ kwe. \p \v 58 Bɛdɛɛni, bɛŋwaanɛŋ bɛ nuuŋ shéŋ yɛɛŋ, nɛ lemi yɛɛŋ mkpaaŋ. Kiiŋ fiee ni sɛɛsɛ beŋ kɛ. Nɛ nindi yɛɛŋ nimɛ chi Taa lɛ nɛ giiŋgi bɛ chi limfwe mfi kwi, nɛ ni nɛ kii le nuuŋ nimɛ chi wi nindi kii Taa nuuŋ chi tɛ̀ naa la li yee li kɛ. \c 16 \s Nya yi fiɛ bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ lu \p \v 1 Ŋgii ntee dɛɛni kii nya yi bɛ nyɛɛ le bɛ ni bɛ fii bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ lu. Nɛ feti nɛɛ si ntɛ̀ ntee le bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bi Galashaŋ le bi ni bi feti. \v 2 Mfi wu nuuŋ jobɛ chi ŋkosi li fuu li chichu, wi mumkpaŋ mumkpaŋ buu fiee nachɛ gɛɛ. Ɛ wi busi lɔɔ, buu nɛɛ si Nyɔ bee yi bɔɔni wu. Ke mi ntuu mi mbɛ nɛ tɛ tuu le nɛ ni nɛ chuti kichorɛ kɛ. \v 3 Ke mi mfɛsi, ntuu ntsɛɛ kiŋwaati ntaa li nya yinɛ, bɛniiŋ bɛ nɛ tsaa dzɔɔ be ŋgɛɛŋ bɛ ki Jɛrosalɛŋ. \v 4 Ɛ fi dzɔɔŋ li be-eŋ le ŋgɛɛŋ, tɛɛ be gɛɛŋ. \s Biee bi Pɔɔ tɛ̀ beechi le gii naa fɛ \p \v 5 Ŋgii nsa ŋka dze yi Masadonya mfi wu mbɛɛ lɛ be-eŋ, kifɛ ŋ'wɛkɔɔ le ŋka dze le. \v 6 Nuuŋ nɛɛ tɛɛbeŋ tsi, ntsi siiŋ mfi wu fokpɔŋ wu tɛɛmi bɛ wu ka, nɛ se fi mi li ndɛndɛ wɛ-ɛŋ, nse ni ŋgiiŋgi lɛ ŋgiiŋgi le. \v 7 Ŋ'wɛki yɛ le ke mi mbɛ lɛ be-eŋ dɛɛni tɛɛbeŋ ŋɛŋ yi nɛɛ fe fe kɛ. Mbichɔɔ limfwe le kɛ mi mbɛ tɛɛbeŋ se bɔsɛyi tɛ̀ tsi, fɛ Taa nyɛ dze. \v 8 Se nuuŋ le ŋgii tsi Ɛfɛso fɛni gɛɛŋ mbo jobɛ chi Tsɔnɔ chi Pɛntɛkɔ-ɔ. \v 9 Kigoo kinɔŋa gwiyɛ kɛɛ li mi-i lani le niŋ nimɛ chi shaaŋ li Nyɔ-ɔ, mɔɔ si bɛniiŋ bamu baa lu bɛ baanini nimɛ chini ni. \v 10 Ɛ Timɔti bɛ, nɛ ŋɛŋ le nɛ fɛ ni wuki bujɔŋ lɛ be-eŋ lɛnti, kifɛ nindɔɔ nimɛ nuuŋ chi Nyɔ tsaaŋ nɛɛ si mi. \v 11 Kiiŋ wi ni ni nyamisi wu kɛ. Nɛ fi wu dɛndɛ to lijiŋ nyɛɛkii lɛ mi-i, kifɛ tɛɛ bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ tɛŋgi baa wu. \v 12 Kii ŋwaanɛŋ wusɛŋ wu Apolo fi fiɛɛ le ntuu nlɛkɛ wu mkpaaŋ le la ŋka lɛ be-eŋ bee bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ bamu baa, se nuuŋ le kɔŋgisi-i le bɛ dɛɛni kɛ. Gii ke wu kɛmɛ dze, se bɛ. \s N'yɛɛshɛ bɛ kimɛrisɛ ki n'yɔru \p \v 13 Ɛ nɛ nuuŋ lɔɔ nɛ bichi. Nɛ lemi nɛ tɛɛmi li kimbeenchɛ kinɛ, nɛ nuuŋ bɛniiŋ bɛ kɛmi shéŋ. Nɛ lemi nɛ tɛɛmi. \v 14 Ɛ nɛ feti fiee fichu fi nɛ feti, nɛ feti bɛ kiŋkɔŋgisɛ. \p \v 15 Nɛ kii le Tifɛna bɛ yih ye nuuŋ bɛniiŋ bɛ ŋkosi lɛ kimbɛ ki Akeya-a bɛ tɛ̀ saa be gɛɛ shéŋ li Taa li. Be nyɛ baa yih yibe le be ni be nindi li bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ Nyɔ-ɔ. Bɛŋwaanɛŋ, nsuŋgɔɔ bɔ li be-eŋ. \v 16 Le nɛ ni nɛ wuki li bɛniiŋ li si bani, nɛ tuu nɛ wuki tɛ li bɛniiŋ bɛ nindi be liŋgisi li fiee fimumkpa-aŋ bɛ be. \v 17 Ŋ'wuki tɛ bujɔŋ si wu wu Tifɛna bee Fotunatus mɔɔ Akaykus bɛ baa le be ŋɛŋ mi. Si mi ŋɛŋ be ni fi tuu fi nuuŋ kɛɛ mi ŋɛŋgɔɔ beŋ kituŋ. \v 18 Be deeni baa shéŋ yɛŋ nɛɛ yɛɛŋ si be deeni baa yinɛ. Ŋwaani bani bɛniiŋ baa le nɛ ni nɛ guundi be. \v 19 Bintaashɛ bi bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ bi Eesha lani yɛɛshi biɛɛ beŋ. Akwila bee Prisilia mɔɔ kintaashɛ ki bɛniiŋ bɛ kimbeenchɛ ki shiiti li be yih yɛɛshi kɛɛ beŋ bujɔŋ li bukooŋ bu Taa lɛ. \v 20 Bɛŋwaanɛŋ bɛsɛŋ bɛ kimbeenchɛ-ɛ bɛchu tuumi baa n'yɛɛshɛ. Nɛ yɛsi wi kwikwi bɛ ŋkokinɛ wu bɛniiŋ bɛ Nyɔ-ɔ. \v 21 N'yɛɛshɛ wuni ɛ mi wu Pɔɔ wu ntsɛɛ bɛ tsaŋ yeŋ. \v 22 Kinlɔɔ kɔɔ wi wu kɔŋgisi yɛ Taa kɛ. Mintemii Taa, kaari nɛɛ ɔ bɛ. \v 23 Taa Jiso ni doonchi shéŋ yee yi dzeeŋ li be-eŋ. \v 24 Kiŋkɔŋgisɛ keŋ ni ki nuuŋ li be-eŋ bɛchu si tɛɛbeŋ taashɛ baa li Krai Jiso-o. [Fi nuuŋ lɛ.]\f + \fr 16:24 \fr*\ft Biŋwaati bi fichi bimu kɛmiyɛ jɛ yini kɛ\ft*\f*