\id LUK - Arabela NT + OT portions -Peru 2009 (DBL -2013) \h LUCAS \toc1 Lucas naajiotasano Jesucristojiniji \toc2 San Lucas \toc3 Lc \mt1 LUCAS NAAJIOTASANO JESUCRISTOJINIJI \c 1 \s1 Niya pohuatashiyari casaara Lucas naajiotaquiaari nioni \p \v 1 Queraatia pueyari suraatia naajionu saniniujiuquiaari puetunu canaa tajinia miishanojuanaa. \v 2 Nojoriiri naajioquiaari taa Jesu jiyaramiquishano pueya pohuataquiaari Jesujiniji pajaniyani. Cuno pojoriiri Jesu niquiniaa quiquiaari, shusha poonijionu na coteesacari. Nojoriiri na nuhuaji na rupaa pohuatanaara jiyatesaaquiaari. \v 3 Janiyari niishiriojoriquiaani, maniniaruhua quiocuara cua naajionurajuhuaj cua panishano Teófilonaa. Naaratej, janiyari pueyaracaanu jacaria nequesoreeriquiaa puetunu Jesu miishanojuanaani, na coteejajiniji. \v 4 Naacuajitij, quiocuara naajiyanijia na coteenujiniji, seetanujuanaa quia niishiniuria puetunujuanaa, taa quia niishitiojosaacanucuajani. \s1 Pueyaso seru pohuatasacari Tiuquinijiona Juan rasaanutaniya \p \v 5 Herodes jaara jiyaniijia quiquiaari Judea jiyajinia, Zacaríasri jiyacari pueyacuara secojona quiquiaari. Nojuajaari supuetana Abías niquiohuacuajinio supueno quiquiaari. Necocua sesa quiquiaari Isabel. Cuno maajiiri supuetana Aarón niquiohuacuajinio supueno quiquiaari. Nojori supuetanaari mariyata tariucuacaanu pueyacuara secojonaa quiquiaari. \v 6 Zacaríasri necocua Isabelta maninia miijiaca quiquiaari Pueyaso niquiara. Nojoriiri puetunu Pueyaso rootasanojuanaa tojitiajaca quiquiaari, taa Pueyasojiniji caminiujiuniaa naajionuutaquiaaricuajani. Nojoriicuara maja na naata sesa casaa tonujusaanu quiquiaari, saaja maninia miijiaca nojori quishacari. \v 7 Nojoriiri maja na muetunu quijia, niyajaru Isabel quiniuucua. Naajuhuaj, nojoriiri maja tari na naata muetunu quiquiaari, saaquiapue nojori quishacari. \p \v 8 Tamacari, Zacaríasri narta pueyacuara secojonaata poonijioriquiaa Pueyaso Secojojua tiajinia Pueyaso niquiara Jerusalén tiacajinia. Jiyacari saniniuujia nojori poonijiosacariiri quiquiaari. \v 9 Shanohua jaanutajaari catijiasaaquiaari puetunu juucajanaa Pueyaso Shuriucua Quiquiojinia, Secojojua tiajinia. Pueyacuara secojo naari jiitiquiaari saajia naajiosano jacutanura juhua tacuarishijiosacari, nojori niishiniuria teyano nojorijinijiniote Pueyaso Shuriucua Quiquio tiuquiniutianiyani, shanohua jaanutaja na catijianura tii. Cuno juuca saniniuujia, saajiaari Zacaríascuara tacatequiaari. Naacuajitij Zacaríasri seeratasaaquiaari tii na tiuquiniuria shanohua jaanutaja na catijianura. \v 10 Na catijiasacari, puetunu pueyajanaari Pueyaso secojonuuriquiaa Secojojua tia carijiniacuma. \v 11 Jiyacaritij, Pueyaso seruuri Zacaríascua muetaquiaari. Nujuariquiaari shanohua jaanutaja catijiasaqui miaquetajara. \v 12 Zacaríasri shiriiquirii na niquishacari Pueyaso seru. Jiyanohua na puerereeri. \v 13 Pueyaso seruuri na sequeree: \p —Maja puerenu Zacaríasnaa. Pueyasocuajaari quia secojosano tojiquiaari. Quia niquiocua Isabelri quiara muetunutaniya. Quiocua na sesojore “Juan”. \v 14 Quiaari shuquiriaatia quiniutianiya. Quiaari quia mueya timitianutaniya. Queraatia pueyari na shuquiritianutaniya na rasacari. \v 15 Quia niyanuuri cutara pueyano quiniutianiya Pueyaso niquiara. Nojuajaari vino ratuyashijia quiniutianiya, najatunacunio. Pueyaso Sohuanuraca pueyano quiniutianiyari na rasaacarijiyojua. \v 16 Nojuajaari queraatia Israel pueya tacatonutaniuhua nojori Jiyaniijia Pueyasoocua. \v 17 Nio Juanri pa Jiyaniijia puetana quiniutianiya. Nojuajaari pueyara Pueyaso sequesano caminiujiunia supuetana Elías sohuanu jiitianutaniya, na cumaacanio. Naacuajitij, pueya jiuujia taraajonutaniyari, nojori jiyanooniuria necohua. Naajuhuaj, nojuajaari tojitiaashijiaca pueya rootanutaniya maninia, Pueyaso tojitiajaca nojori quiniuria. Naacuajitij, pueya jiuujiacaari jeenucuasano quiniutianiya pa Jiyaniijiaacuaji. \p \v 18 Zacaríasri Pueyaso seru nequesotaree: \p —¿Taa cua niishiniutianiyarini quia sequesano seetanujuanaa tohuateenutaniya quiria? Janiyari tari saaquianoni. Cua niquiocuaari motajajuhuaj. \p \v 19 Pueyaso seruuri na riucuaree: \p —Janiyacuajaari Gabrielni, Pueyaso tacoji nujuana, na sequesano cua miiniuria. Nojuajaari cua jiyaroree cua pohuatanura quiajaniya nio maninia casaa Pueyasojiniji. \v 20 Quiarijia saniniuujia, cua sequesanoocua quia tiuyaquiniuucua, quiaari tiquia quiniutianiya. Majaari quia pocuanu quiniutianiya cuaara rasaarejaatijia quia niyanu. Naajaa, puetunu cua sequesanojuanaari naa quiniutianiya taa Pueyaso paniyacuajani. \p \v 21 Jiyacaritij, pueyari Pueyaso quiquio carijiniacuma sashiriquiaa, Zacarías cuaara tohuatohuara. Nojoriiri shiriiquitiurii pueyaracaanu Zacarías tarishishacari Pueyaso Shuriucua Quiquiojinia. \v 22 Zacaríasri socua tohuatamohua. Majaari na naata pocuanu quiriquiaa. Nareja shishiniojoriquiaari. Naacuajitij, pueyari niishirii Pueyasoqui casaa niquitirii Zacarías, Pueyaso Shuriucua Quiquiojinia na quishacari. \p \v 23 Zacarías jaara puecaquiaari puetunu na poonijionu juucajanaa taa na sequesaaquiaaricuajani, na tiajinia quiaarohuari. \v 24 Na nuhuaji, necocua Isabelri manajeree. Na manaja jamaatiaquiaariiri. Majaari na muetanu quiquiaari na tiajiniji cuaara na shocojoquiaarijiaatijia cinco raca. Nojuajaari tama sequequiaarijiaaja: \v 25 “Quiarijiani, cua Jiyaniijiaari maninia miirii janiya. Majaari socua pueya rerequetenu quiniutianiya janiya, muetujua cua quishacari tari”. \s1 Pueyaso seru sequesacari Jesu rasaanutaniya \p \v 26 Seis raca jaara shocojoquiaari Isabel manajesacaricuaa, Pueyasoori na seru Gabriel jiyaroree Nazaret tiacajinia, Galilea jiyajinia. \v 27 Tamonu niyacoocua na jiyaroreeri, cante tari sequesaaquiaaricuajani José jiyanishano pueyanota na caminiuria. Na camiriquianoori supuetana jiyaniijia David niquiohuacuajinio supueno pueyano quiquiaari. Niyacoo sesa quiquiaari María. \v 28 Pueyaso seruuri nocua tiuquimiaa. Na sequereeri: \p —Janiyari quiocua jiyarosaareeni, Pueyaso shuquiritiasano niyacoonaa. Jiyaniijia Pueyasoori quiata quiya, socua shuquiriaatia quia quiniuria tamasaca maajipohuajiniji. \p \v 29 Maríari jiyanohua tacaaquiaari naa Pueyaso seru sequesacari nojuaja. Nojuajaari tamajaaja niishiriojoriquiaa: “¿Casaara naa na sequeree janiyani?” \v 30 Na nuhuaji, Pueyaso seruuri na sequeree: \p —Maríanaa, maja puerenu. Pueyasoori quia shuquiritiniutianiya. Quiaacuajaari na timitiasano. \v 31 Quiarijiani, quiaari manajenutaniya. Quiaari cayaniyojua ranutaniya. Quiocua na sesojore “Jesu”. \v 32 Nojuajaari cutara pueyano quiniutianiya. Sesojosaanutaniyari “Pueyaso Niyanu”, jiyocuacaanu Quijia Niyanu. Pa Jiyaniijia Pueyasoori na jiyatenutaniya Jiyaniijiarajanaa na quiniuria na supuetana David niti. \v 33 Israel pueya jiyaniijia quiniutianiyari. Pueyaracaanu jiitianutaniya na pueyari. Majaari na shaajenu quiniutianiya Jiyaniijia na quishacari. \p \v 34 Maríari Pueyaso seru nequesotaree: \p —¿Taa cua manajenutaniyari, niyacaaju cua quishacari? \p \v 35 Pueyaso seruuri na sequeree: \p —Pueyaso Sohuanuuri quiocua niniutianiya. Na cumaaca naaquiiri quiocua pacunutaniya. Naacuajitij, quia niyanuranoni, cunoori Pueyaso Niyanu quiniutianiya. Nojuajaari seetanujuanaa Pueyaso tojijia quiniutianiya. \v 36 Naajuhuaj, quia supuetanajinijinio motaja Isabelri neyanu ranutaniyajuhuaj. Cuno maajiiri sequesaaquiaari “niyajaru maajitia”. Naajaa, seis racaari tari na shocojiya na manajesacari. \v 37 Pueyasora, majaari jiyajeneta casaa quiniu. Nojuajaari cumaacaraca na miiniuria puetunu na panishanojuanaa. \p \v 38 Maríari sequeree: \p —Maniniacuajaqui. Janiyacuajaari cua Jiyaniijia Pueyaso seruni. Pueyaso cuaara miiria janiya taa quia sequereecuajani. \p Na nuhuaji, Pueyaso seruuri quiacuhua. \s1 María quiasacari Isabel niquiniuucua \p \v 39 Maríari jiyacari quiaquiaari na secoonuta Judea jiyajinia, Zacarías tiajiniara tamonu tiacajinia. Cuno jiyari tuhuananuhuaraca. \v 40 Zacarías tiajinia María tiuquishacari, Isabel sequereeri. \v 41 Isabel tojishacari María sequesano nojuaja, ¡conaajaari na jiniacuma nujuanequequee! Pueyaso Sohuanuuri Isabelcua tiuquiquii na cumaaca na jiitianura. \v 42 Naacuajitij, Isabelri jiyacari na rupaa paaretaree. Naa María sequereeri: \p —¡Pueyasocuajaari socua maninia miiriucuaa quiajaniya tamasaca maajipohuajiniji! ¡Maninia miiniutianiya quia niyanujaariuhuaj! \v 43 ¿Janiyateeri pueya tojishano maajini, cua Jiyaniijia nucua tiuquiniuria cua tiajinia, na niquiniuria janiya? ¡Maja! Naajaa, ¡jiyanohua timiyanijia! \v 44 Shusha cua tojishacari quiajaniya cua sequeyano, cua mueyari cua jiniacuma nujuanequequee na shuquiriniutia. \v 45 Shuquiriaatia quia quiri, quia tiuuniuucua Pueyaso sequesanoocua quiajaniya. \p \v 46 Maríari sequeree: \q1 —¡Coojia jiyanohua shuquiritiaa cua Jiyaniijia Pueyaso! \v 47 ¡Cua sohuanuuri cua Jiyanoonia Pueyaso timitiaani! \v 48 Juhua najuhuana quijianijia. Naajaa, Pueyasoori cua jiyanoorii. Cua saquiriojorucuaari na tojijia cua quishacari. Quiarijiani, pueyari pueyaracaanu cua sequenutaniya: “Pueyaso shuquiritiasano María”. \v 49 ¡Pueyasoori jiyanohua maninia miirii janiya! Nojuajaari puetunu cumaacaracajanaa. Nojuajaari tojetaarucuajanaa maninia quijia. \v 50 Nojuajaari pueyaracaanu jiyanooquiaa na tojitianaa, canapuete na rerequeteyaquijiacacuajani. \v 51 ¡Nojuajaari jiyanohua maninia miiquiaa na cumaacata! Nojuajaari niishijiaca pueya shocotequiaari, canapuete tama na cuaqueyajaaja jiyatequiaari juhua niishijiacaracuajani. \v 52 Nojuajaari cutara jiyaniijianucua jataree, cuno pojori jiyanishano niishiyashijiaca pueya jiyatesaanura jiyaniijiara nojori niti saniniuujia. \v 53 Miaajeejunucua tootijioreeri maninia sumatuuta. Puera casamiriaca pueya taanuuquiaariiri, casaaju nojori quiojonura. \v 54 Na pueya Israel naacureeri. Majaari na niyajetanu quiquiaari nojoriicua na taraajenu. \v 55 Naa miiquiaariiri taa na sequequiaari pa supuetanaacuajani. Pueyasoori naa pa supuetana Abraham sequequiaari: “Seetanujuanaa quiocua taraajenutaniyanijia, quiocuajinio supueriquiano pueyacuanio”. \p \v 56 Na nuhuaji, Maríari queraatia tarishiquiaari Isabel tiajinia. Jiuujianaraca raca nuhuaji, Maríari tacatequiaariuhua na tiajiniohua. \s1 Tiuquinijiona Juan rasacari \p \v 57 Na nuhuaji, Isabel rasacari quiquiaari. Jiyapueratereeri. \v 58 Na shuriucua quiniaa, mariyata na jiyasoocuajinio supueno pueyajuhuaj, nojoriiri jiyanohua shuquiriquiaari nojori tojishacari taa Pueyaso jiyanohua taraajequiaari Isabelcuani, na shuquiritiniuria neyanuta. Nojoriiri Isabelta shuquiriquiaarijiuhuaj. \v 59 Nojoriiri Zacarías tiajinia rerejoquiaari conaaja jiitiasacari ocho juuca, na cararaatiuuquia co miatesaanura, taa Moisés rootaquiaaricuajani. Nojoriiri na sesojonu paniriquiaa juucua Zacarías, na que sesaanucua na quiniuria. \v 60 Na nucuaari saaja sequeree: \p —¡Maja! Sesojosaanutaniyano “Juan”. \p \v 61 Pueyari saaja sequeree: \p —¿Casaarateni? ¡Majaari quenaaja tamonu quia pueyajinijinio cuno sesaraca na quiniu quiquiaari! ¿Casaara naa quia sesojonu paniyarini? \p \v 62 Cunora, pueyari na que Zacarías shishinioree na nequesotanura taa na sesojonu paniriquiaa neyanuni. \v 63 Zacaríasri naajiooju casaa maseree na naajionura tii neyanu sesarano. Naajioreeri: “Na sesa, Juan”. ¡Pueyari jiuujiatequee! \v 64 Jiyacaritij, Zacarías nitiiri sasaquitiacuhua. Juhuacatecara pocuarohuari. Pueyaso miishano pohuataree pueya niquiaraari, na shuquiritiasacari Pueyaso. \v 65 Cunora, na tia shuriucua quiniaa pueyari jiuujiateree. Puetunu niojuanaari caminiujiushaaquiaari puetunujuanaa cuno Judea tuhuananuhuacua quijiaca pueyara. \v 66 Puetunu nio tojitianaa pueyajanaari niishiriojonuuquiaari. Tama nojorijiaarijia nequesoreetooquiaari: \p —¿Casaaquitijia cuno mueya quiniutianiya na nuhuajitijiaj? \p Pueyari niishiquiaari Pueyasoori seetanujuanaa cuno mueyata quiriquiaa, na cumaquiniuria. \s1 Zacarías sequesano na shuquiritiasacari Pueyaso \p \v 67 Na que Zacarías jiuujiaari jiyanohua mishaja quiriquiaa Pueyaso Sohuanuta. Pueyaso Sohuanuuri na pohuateree. Naaratej, Zacaríasri naa sequequiaari: \q1 \v 68 —¡Jiyanohua maninia pa Jiyaniijia Pueyaso, pa supuetana Israel Jiyaniijia! ¡Cuaara jiyanohua shuquiritiasaaria mijiria na niniuucua na pueyacua, pocuaji na tacunura! \v 69 Pocua jiyaroree cumaacaraca pocuaji Tacuriquianoori. Pa Jiyaniijiaranoori Pueyaso seru David niquiohuacuajinio rasaanutaniya, taa Pueyaso sequequiaari tariucuacaanucuajani. \v 70-71 Tariucuacaanu na sequenu panishano caminiujiuniaacuajaari naa pohuataquiaari pa supuetanaa niquiaratej, taa pa paraa na ritianutaniya pocuajini, pa niquiniu paniyaquijia pueyanio. \v 72 Nojuajaari sequequiaarijiuhuaj, majaari na niyajetanu quiniutianiya na sequesano pa supuetanaa, pocua na taraajenura. \v 73-74 Pueyasoori pa supuetana Abraham sequequiaari seetanujuanaa, nojuajanaari pocuaji ritianutaniya pa paraa, pa puereyaquiniutia nera pa poonijionura shitimia. \v 75 Nojuajaari Abraham sequequiaarijiuhuaj maninia quijiara pa jataniniutianiyaquiniaari, saaja nera pa quiniuria pueyaracaanu. \v 76 Quiajaniya saniniuujia, quiyanuniyojuanaa, quiaari sesojosaanutaniya Jiyocuacaanu Quinia sequenu panishano caminiujiunia. ¡Quiaari pa Jiyaniijiaranojuanaa puetanutaniya, juhua na nuu jeenucuariquiano! \v 77 Quiocua Pueyaso saquiriojosano pueya niishitiojore, nojoriiri na naata jiyanooshano quiniu sesa nojori miishanojiniji Pueyaso pueya nojori quiniuria. \v 78 ¡Pa Pueyasoori jiyanohua jiyanoojia! Pocua taraajeja. Na jiyarosacari poojia Cuhuatariquiano, nojuajaari pa cuhuatanutaniya, maja ninishiqui pa quiniuria socua. \v 79 Maninia pa cuhuatanutaniyari, maninia pa rucuanejonura Pueyaso niquiara, panaatia poojiacata. Naacuajitij, majaari socua pa cajitiuniu quiniutianiya taraatia ninishiqui, juhua pa jamaca shuriucua. \p \v 80 Conaajaari maashiquiaari. Nojuajaari tama na cuaqueyajaaja cumaquiquiaari socua seetanujuanaa Pueyasoocua tiuujia na quiniuria. Nojuajaari pueyaracaanu cariiquia jiyajinia quijia quiquiaari nojuaja jaara Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniu coteequiaarijiaatijia narta Israel pueya niquiara. \c 2 \s1 Jesu rasacari \r (Mt 1.18-25) \p \v 1 Tiuquinijiona Juan rasaanu nuhuaji, jiyaca jiyaniijiajanaa César Augustoori Roma tiacajiniji sequequiaari puetunu na jiitiasano pueyapuejanaa cuaara serojosaaria puetunu nojori jiyacajiniajanaa. \v 2 Pueya jaara coteenujuanaa serojosaaquiaari, Cirenio jiyanishano pueyanoori jiyacari Siria jiyajinia jiyaniijia quiquiaari. Nojuajaari jiyaniijiara César Augusto jiyatesano quiquiaari. \v 3 Puetunu pueyajanaari sequesaaquiaari nojori cuaara quiojohuara na raja tiacajinia, na sesaca naajiotasaanura tii. \p \v 4 Joseeri jiyacari Nazaret tiacajinia quiriquiaa, Galilea jiyajinia. Na raja cutaraari quiquiaari Belén tiacajinia, Judea jiyajinia, tee na supuetana David rasaaquiaaricuaani. Naaratej, Joseeri Belén tiacajinia quiaquiaariuhua. \v 5 Maríari tari sequesaaquiaari nojuaja Joseeta caminiutianiya. Naaratej, Maríari nata quiaquiaarijiuhua Belén tiacajinia, nojori sesaca naajiotasaanura tii. José niquiocuaranoori tariucua manajaraca quiriquiaa. \v 6 Belén tiacajinia nojori quishacari, jiyacari tari quiquiaari María ranu juuca. \v 7 Tii jiyapueratereeri. Conaaja jiuniocoquiaari toqueraacuacajiniaari. Na nucuaari na niaquiaari juyaca miaquejajinia. Maríari naa raquiaari cuniqui maja quiquio quishacari nojoriria rucoonaa tiuquijia tiajinia. \s1 Pueyaso seya muetasacari borrego cojuanaa pueyacua \p \v 8 Belén tiaca shuriucua cuno niucuaja, borregohua cojuanaari suteriquiaa cuhuariquiajinia, na seya nojori cojuasacari. \v 9 Canashiyaquiji Pueyaso seruuri nojoriicua muetaquiaari. Jiyaniijia Pueyaso shacantuuca cumaacaari nojori cuhuataquiaari. ¡Nojoriiri jiyanohua shiriiquitiurii! \v 10 Pueyaso seruuri nojori sequeree: \p —¡Maja nia puerenu! Niaacua nimiaanijia, jiyanohua maninia casaa cua pohuatanura niajaniya. Cunora, puetunu pueyajanaari shuquiriniutianiya. \v 11 ¡Niaacuaji Tacunaari tari rasaaree supuetana David tiacajinia! Nojuajaari Pueyaso Jiyarosano, pa Jiyaniijia Cristotuhuaj. \v 12 Niaa jaara nocua quiaare, niaari conaaja riuriatanutaniya toqueraacuacajinia jiuniocosano, juyaca miaquejajinia maano. Naacuajitij, niaari niishiniutianiya, seetanujuanaari cua pohuatasano niajaniya. \p \v 13 Jiyacaritij, narta Pueyaso seyari na cojishii. Jiyanohua queraatia quiriquiaari. Nojoriiri naa maniniuhuaqueetariquiaa Pueyaso: \q1 \v 14 —¡Jiyanohua maninia pa Pueyaso, jiyocuacaanu Quijia! ¡Nojuajaari jiyanohua pa shuquiritiasano, na jiyaronuucua jiyacua quiniaa Jiyanoonia! Naacuajitij, cana Pueyaso shuquiritiaani, nojoriiri jiyanootioonutaniya narta pueyata. \p \v 15 Pueyaso seya jaara tacataquiaariuhua jiyocuacaanu na quiquiojiniohua, borregohua cojuanaari tama sequetooquiaarijiaaja: \p —¡Belén tiacajinia pa quiaarequij! ¡Pa niquishii cuno, casaajiniji pa Jiyaniijia numooteree pajaniyacuajani! \p \v 16 Nojoriiri ritia quiojoquiaari. Conaaja riuriatatuseeri, María, Josénio. Conaajaari juyaca miaquejajinia niasano mariquiaa. \v 17 Nojori niquishacari conaaja, nojoriiri ritia tii quiniaa pueya caminiujiurii conaajajiniji Pueyaso seru pohuatasano nojori. \v 18 Puetunu pueyajanaa, cante nojori pohuatasano tojiriquiaani, nojoriiri jiuujiateree. \v 19 Majaari María niyajetanu quiquiaari puetunu nojori pohuatasanojuanaa. Noojiajinia na niishiriojoriquiaa pueyaracaanuuri. \v 20 Borregohua cojuanaari quiojoquiaariuhua. Nojoriiri Pueyaso maniniuhuaqueetariquiaa nojori tojishanojiniji, nojori niquishanojinijinio. Puetunujuanaari naa quiquiaari taa cuno niucua Pueyaso seru pohuataree nojoricuajani. \s1 Conaaja Jesu pasacari Pueyaso Secojojua tiajinia, Pueyasora jiyatesocoriquiano \p \v 21 María conaaja jaara ocho juuca jiitiaquiaari, na cararaatiuuquia coori miatesaaquiaari, taa Moisés rootaquiaaricuajani. Na miatesaanu nuhuaji, nojuajaari sesojosaaquiaari “Jesu”, taa Pueyaso seru sequequiaari Maríacuajani, na manajeyaquishacarijia. \p \v 22 Na nuhuaji, Moisés sequesano juucaari quiquiaari na nucua neyacata cuaara juhua tuteera, jeequesano nojori quiniuria Pueyaso niquiara, mueya rasaanu nuhuaji. Naaratej, nojoriiri conaaja Jesu paquiaari Jerusalén tiacajinia, Pueyasora na jiyatesaanura, Pueyasora na quiniuria. \v 23 Na queyari naa miiquiaaritij, tariucuacaanu Pueyaso Rupaajinia naajiotasano tojitiajaca nojori quiniuucua. Naajiotasanoori naa quiyatej: “Puetunu nia jiyapueranuhuajanaa cuaara Pueyasora jiyatesaaria”. \v 24 Naaratej nojoriiri quiaaree na seru mosaanura nojoriicuara Pueyaso Secojojua tiajinia, juhua jeequesano nojori quiniuria Pueyaso niquiara, taa pueya rootasaaquiaari Moisés naajiotasanojinijicuajani. Pueyasoori naa sequequiaari Moisés tarijiatej: \q1 “Cuaara puecoosaaria caapiqui mococoonu. Mococoonu jaara quiyaquiri, cuaara puecoosaaria caapiqui shinijia”. \p \v 25 Jiyacaritij, tamonu pueyanoori Jerusalén tiacajinia quijia quiriquiaa. Na sesa quiquiaari Simeón. Nojuajaari maninia miijia quiquiaari Pueyaso niquiara. Pueyaracaanu Pueyaso shuquiritiaja quiquiaariiri. Nojuajaari pueyaracaanu sashijia Pueyaso cuaara jiyaroora Israel pueyacuaji Tacuriquiano. Nojuajaari Pueyaso Sohuanu jiitiaja. \v 26 Pueyaso Sohuanuuri na niishitiquiaari majaari na shaajenu quiniutianiya nojuaja cuaara niquiri Cristojaatijia, Pueyaso jiyarosaariquiano. \v 27 Pueyaso Sohuanuuri na jiyatequiaari namitia cuno juuca Pueyaso Secojojua tiajiniara. Naacuajitij, Jesu jaara pasaaquiaari Secojojua tiajinia, nera na miishaanura puetunu tariucuacaanu rootasanojuanaa, Simeónri jiyacari tii na niquirii. \v 28 Simeónri Jesu paree. Na cacanuureeri. Naa Pueyaso sequeree jiyanohua na shuquiriniutiaari: \q1 \v 29 —¡Cua Jiyaniijianaa, tariucuaja! ¡Quiarijia cutara cua naata cusonu juhuajaniya, shuquiriaatia cua quishacari! Quiaacuajaari tari cua niquitirii tarijia quia sequesano janiya, quia seru cua quiniuucua. \v 30 Tari niquirii quia Jiyarosanocuajanijia, canaacuaji Tacuriquianoni. \v 31 Nojuajaari quia niquitiosano puetunu jiyacajinia quiniaa pueyapueecuarajanaa. \v 32 Nojuajaari puetunu taucuaca jiuujiajanaa cuhuatanutaniya, maninia nojori niishiniuria quiajaniya. Naajuhuaj, quia pueya Israelni, nojoriiri tamasaca pueya shuquiritiasano quiniutianiya na seera. \p \v 33 Jesu que, na nucuajuhuaj, nojoriiri jiuujiateree naa Simeón sequesacari conaajajiniji. \v 34 Na nuhuaji, Simeónri nojoriicua niaree na juaashiquia. Naa sequereeri: \p —Pueyaso cuaara jiitiaara maninia niajaniya. \p Jesu nucua María sequereejaariuhuaj: \p —¡Cua tojiri! ¡Nio conaajaari cutara pueyano quiniutianiya! Queraatia Israel pueyari juhua tiuriiniutianiya nojori ruuretasacari nojuaja. Saniniuujia, queraatia Israel pueyari cumaatia nujuatujuaca quiniutianiya, nocua nojori tiuushacari. Na cumaacata na miiniuucua, pueyari na naata Pueyaso niishiniu maninia. Naajaa, queraatia pueyari na ruuretanutaniya saaja. \v 35 Naacuajitij, tama pueya niishiriojosano noojiacajiniajaarijia niishishaanutaniya. Quiara saniniuujia, jiyanohua taraatiaari quiniutianiya. Quioojiaari juhua mueruuta tohuariquiitishaanutaniya quia mueyacua quia miishacari. \p \v 36 Cuniquijia, Pueyaso Secojojua tiajiniani, tamonu motajaari tii quiriquiaajuhuaj. Cuno motajaari Pueyaso sequesano caminiujiunia quiquiaari. Na sesa quiquiaari Ana, Fanuel niyatu. Nojuajaari supuetana Israel niyanu Aser niquiohuacuajinio supueno maaji quiquiaari. Jiyanohua motaja quiquiaariiri. Shusha niyacoo na quishacari, nojuajaari camiquiaari. Na nuhuaji, siete marijiaari na shocojoquiaari neyacata na quishacari. \v 37 Neyaca cusonu nuhuaji, socua ochenta y cuatro marijia na shocojoquiaari mashiquio na quishacari. Nojuajaari pueyaracaanu quiquiaari Pueyaso Secojojua tiajinia, Pueyaso na shuquiritiasacari juuca, niucuanio. Nojuajaari sequeyarucua miaqueyaquiquiaari Pueyaso na secojosacari pueyaracaanu. \v 38 Simeón pocuasacarijia, jiyacaritij, Anaari nocua nimiaa. Na niquishacari conaaja Jesu, Anaari noojiajinia niishiquiaari cante nojuajani. Cunora, Pueyaso sequeree na shuquiriniutiaari: “¡Paacarasho!” Na nuhuaji, nojuajaari juhuacatecara Jesujiniji pohuataree Pueyaso Jiyarosocoriquiano sashijiaca pueya niquiara. Nojori sequereeri: \p —¡Niocuajaari pa sashishano pa pueyacuaji Tacuriquiano! \s1 Na queya tacartasacariuhua conaaja Nazaret tiacajiniohua \p \v 39 Jesu queyari puetunu Moisés naajioneejinia Pueyaso rootasanojuanaa tucuataquiaari na conaajara. Na nuhuaji, nojoriiri Galilea jiyajiniara tacatequiaariuhua tama nojori tiacajiniohuajaaja, Nazaret tiacajinia. \v 40 Naatujua Jesuuri maashiquiaari. Socua cumueecara quiquiaariiri, maninia niishijiaranio. Pueyasoori jiyanohua na naacujua. \s1 Mashajaniyojua Jesu quishacari Pueyaso Secojojua tiajinia \p \v 41 Puetunu marijiarajanaa, Jesu queyari quiojoquiaari Nazaret tiacajiniji, Jerusalén tiacajiniara, Pascua juucajinia nojori queranacunura. \v 42 Doce marijia jaara Jesu shocojoquiaari tari, Jesuuri nojoritia jiyacari quiaquiaari shushajanaa, taa nojori quianu jiitiquiaaricuajani puetunu marijiarajanaa. \v 43 Queranacunuunu jaara puequequiaari, Jesu queyari quiojoriquiohua juhuajaniya. Jesuuri jiyacari Jerusalén tiacajinia jiyojequiaari. Majaari na queya niishiniu quiriquiaa. \v 44 Nojoriiri jiyaniquiaari Jesu naasucua narta quiojonaa tajinia quiariquiohuajuhuaj. Naacuajitij, nojoriiri juhuajaniya rucuaneree puetunu cuno juucajanaa. Cuno niucuaja, nojoriiri Jesu pajequiaari nojori pueya tajinia, nojori niishishano pueya tajinianio. \v 45 Shaaqui quiriquiaari. Cunora, nojoriiri Jerusalén tiacajinia tacatequiaariuhua, tii na pajenuhuara. \p \v 46 Jiuujianaraca juuca nuhuaji, nojoriiri socua Jesu riuriataquiaari Pueyaso Secojojua tiajinia, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa pueya tajinia cajiyano. Nojori tojiriquiaari. Nojori nequesoreetariquiaajaariuhuaj. \v 47 Puetunu pueyajanaa, canapuete na tojitiariquiaani, nojoriiri jiuujiatequiaari niishijia Jesu quishacari. Jesuuri maninia nojori riuhuaneriquiaa saaja, nojori jaara na nequesoreeriquiaa. \v 48 Na queya jaara na niquiquiaari, nojoriiri shiriiquitiuquiaari. Na nucuaari na sequeree: \p —Quiyanunaa, ¿casaara naa quia miirii canaani? ¡Janiyari quia queta quia pajeriquiaani jiyanohua canaa tacaaniutia quiocua! \p \v 49 Jesuuri na riucuaree: \p —¿Casaara nia pajeriquiaa janiyani? ¿Majateeri nia niishiniu, janiyari cua Que Secojojua tiajinia quiniuucua jiaatiaani? \p \v 50 Majaari nojori niishiniu quiquiaari Jesu sequesano. \p \v 51 Jesuuri na queyata quiaarohua nojori tiajiniohua Nazaret tiacajinia. Na queya tojijia quiquiaariiri. Na nucuaari pueyaracaanu noojiajinia racataja puetunu na niishishanojuanaa neyanu Jesujiniji. \v 52 Jesuuri socua maashiquiaari, socua niishijiara quiquiaarijiaariuhuaj. Pueyaso shuquiritiasano quiquiaariiri. Puetunu pueyajanaari na shuquiritiaquiaarijiuhuaj. \c 3 \s1 Tiuquinijiona Juan pohuatasacari Pueyaso rupaa cariiquia jiyajinia \r (Mt 3.1-12; Mr 1.1-8; Jn 1.19-28) \p \v 1 Na nuhuaji, Tiuquinijiona Juanri Pueyaso rupaa pohuatanu coteequiaari. Jiyacaritij, quince marijiaari tari shocojoquiaari César Tiberio, jiyaniijiajanaa na quishacari Roma tiacajinia, puetunu jiyaca pueyapuejanaa camarnu na quishacari. Jiyacaritij, Poncio Pilatoori jiyaniijia quiriquiaa Judea jiyajinia. Herodesri saniniuujia jiyaniijia quiriquiaa Galilea jiyajinia. Tarajanu Felipeeri jiyaniijia quiriquiaajuhua Iturea jiyajinia, Traconite jiyajinianio. Lisaniasri jiyaniijia quiriquiaa Abilinia jiyajinia. Puetunu cuno jiyaniijianucuajanaani, nojoriiri jiyaniijianucuara César Tiberio jiyatesano quiquiaari cuno jiyacajinia. \v 2 Jiyacaritij, Anásri Caifásta Judiocuacaacuara secojonaa jiyaniijianucua quiriquiaa. Jiyacaritij, Zacarías niyanu Juanri cariiquia jiyajinia quiriquiaa. Tii na quishacari, Pueyasoori na rupaa na niishitiquiaari. \v 3 Naaratej, Juanri puetunu Jordán moo shuriuquioco jiyacajanaa tajiquiaari na poojotasacari Pueyaso rupaa pueya niquiara. Nojuajaari naa pohuataquiaaritij: \p —¡Nioojia nia tacatore maja socua sesa nia miiniuria, moojinia cua tiuquinijionura niajaniya, Pueyaso jiyanooniuria niajaniya sesa nia miishanojiniji! \p \v 4 Naacuajitij, supuetana Isaías naajiotasanoori tohuateequiaari. Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia na quiniuucua, nojuajaari naa miriqui naajiotaquiaari supueriquiano Juanjiniji: \q1 “Pueyano rupaari tojishiya cariiquia jiyajinia nacaano. Sequeyari: ‘¡Jiyaniijia nuura nia jeenucuare! ¡Puetunu maniniajanaa nia nuunure, maja shuutiuniu na quiniuria! \v 5 ¡Puetunu tacocuajanaa cuaara mishiquiojosaaria maninia jamatunu na nuu quiniuria! ¡Puetunu tuhuananuhuajanaa cuaara jiuurioosaaria jacananu na nuu quiniuria! ¡Shuyorocotunu nuu cuaara poocuareesaaria! ¡Puetunu surocoshiquiajanaa cuaara mishiquiojosaaria jacananu na nuu quiniuria! \v 6 Naacuajitij, puetunu jiyacajinia pueyajanaari Pueyaso Jiyarosano niishiniutianiya, Pueyaso jiyanootiriquiano pueyani’”. \p Naa miriqui Isaías naajiotasanoni, cunoori pueya numooteriquiaa juhuacarijia nojori jeenucuanura noojiaca, Jiyaniijia Jesu tojitiajaca nojori quiniuria. \p \v 7 Pueya jaara quiojoquiaari na tiacajiniji Tiuquinijiona Juancua, Juan tiuquinijionura nojori, Juanri naa nojori juaaquiaari: \p —¡Niaacuajaari juhua sacocua! ¿Cante nia numooteree nia mashiniuria jiyanohua Pueyaso saniitionu panishacari niajaniyani? \v 8 ¡Maninia miijiara nia quiri, canaa niishiniuria niaari seetanujuanaa nioojiaca tacatoree sesa nia miiniujiniji! ¡Majaari najuhuana tama nia cuaqueyajaaja nia sequenu: “Pueyaso pueyanonijia, supuetana Abrahamjinijinio cua supuenuucua”! ¡Nia niishiri, Pueyaso jaara paniri, nojuajaari na naata nio saijiniji shipininiu Abraham niquiohuarajuhuaj! \v 9 ¡Pueyaso cajiiri tari mataa naana pajama, sesa naana nuujutajara! Naana jaara sesa jajau muetujua quiri, nushiyari catijiasocoriquiano. Naajuhuaj, niajaniyari juhua sesa muetuna naana, maninia miyashijia nia quishacari. ¡Niaari quera saniitioshiyacuaja! \p \v 10 Naaratej, pueyari Tiuquinijiona Juan nequesotaree: \p —¿Taa canaa miyarinitioj? \p \v 11 Juanri nojori riucuaree: \p —Cante querajaqueya toqueracani, nojuaja cuaara niquitioora taque cante toqueejuni. Naajuhuaj, cante miaquesanoracani, nojuaja cuaara niquitioora miaquesanoojunucua. \p \v 12 Roma tiacajinia quijia jiyaniijiajanaa Césarra cumaneeca masejonaari Tiuquinijiona Juancua nijioquiaarijiuhuaj. Nojoriiri tiuquinijiosano quiniu paniriquiaajuhuaj. Naaratej, nojoriiri Juan nequesotaree: \p —Niishitiojonanaa, ¿canaarijiataj, casaa canaa miyarinijia? \p \v 13 Juanri nojori riucuaree: \p —Maja puera cumaneeca nia masenu pueyajiniji. Saaja nia jiyaniijia sequesano nia masejore. \p \v 14 Naajuhuaj, soldadohuari Tiuquinijiona Juan nequesotaree: \p —¿Canaarijiataj? ¿Casaa canaa miiniutianiyarinijia? \p Juanri nojori riucuaree: \p —Niaacuajaari puecootajaraca. Naajaa, majaari pueya casami nia jaariuutianu, nojori nia miananajonuta, nojoriicuara nia tonujusacarijiuhua nia sapojonuta. Juhuajaniya nia quiri saaja nia jiyaniijia niquitiosano cumaneecata. \p \v 15 Pueyari jiyanohua niishiriojoriquiaa Tiuquinijiona Juanjiniji. Nojoriiri Pueyaso sequesano na Jiyarosocoriquiano niquiniuucua jiaatiaja. Naaratej, nojoriiri jiyaniriquiaa Tiuquinijiona Juan naasucua Cristo, tariucuacaanu Pueyaso sequesano na Jiyarosocoriquianotej. \v 16 Nocuaji, Tiuquinijiona Juanri puetunu pueyajanaa sequeree: \p —Janiya nareja nia tiuquinijiya moojiniani, juhua jeequejosano nia quiniuria sesa nia miishanojiniji. Tamonu cutaraari cua nuhuaji niniutianiya. ¡Nojuajaari Pueyaso Sohuanu tiuquinijionutaniya nioojiajinia, na cumaaca nia jiitianura, seetanujuanaa maninia miijia nia quiniuria! ¡Nojuajaari juhua manitia nia saniniujiuniutianiyajuhuaj, maninia jiuujiaraca nia quiniuria! ¡Nojuajaari socua jiyanohua cumaacaraca janiyajiniji! Janiya maara shuquiriaatia quirini, nojuaja jaara cua sequere cua naacutanura nojuaja juhua na seru, quenaaja na sapatu neyocua cua saacatanura. \v 17 Niaari niishiyacuaja taa pueyano miiquiaa na trigoni paratu panura na cocua, na sucuanio, saniniuujia na jajau na racatasocoriquiano tiajiniaaco. Naajuhuaj, cuno pueyanoori tari niya quiya na pueya na saquiriojonura na tojiyashijiaca pueya tajiniji, na rijiosocoriquiano nata nojori quiniuria. ¡Sesa pueyari juhua trigo sucua catijiasaanutaniya saniniuujia! ¡Nojoriiri jatasaanutaniya manijinia! ¡Cuno maniiri maja na maquesanu quiniutianiya! \p \v 18 Tiuquinijiona Juanri naa pohuataquiaari Pueyaso rupaa pueya niquiara. Maninia rupaari, na tojitiajaca pueya quiniuria shuquiriaatia. Socua queraatia quiquiaariiri na pohuatasano na numootenura pueya. \v 19 Jiyaniijia Herodesri jiyacari tarajanu Felipe niquiocua jiitiariquiaa necocuara. Cuno maaji sesa quiquiaari Herodías. Tiuquinijiona Juanri jiyaniijia Herodes piriyojoquiaari sesa na miishanojiniji. Herodesri maja na tojiniu quiquiaari saaja. Jiyaniijia Herodesri socua queraatia sesa casaa miijia quiquiaari. \v 20 Na nuhuaji, jiyaniijia Herodesri socua sesa miiquiaari: Tiuquinijiona Juan nujuatequiaari nujuatejojuajiniaari. \s1 Jesu tiuquinishacari moojinia \r (Mt 3.13-17; Mr 1.9-11) \p \v 21 Tiuquinijiona Juan jaara puetunu pueyajanaa tiuquinijioriquiaajaa, nojuajaari Jesu tiuquiniquiaarijiuhuaj. Jesu tohuatasacari moojiniji, na que Pueyaso secojoriquiaari. Jiyacaritij, jiya cajiniocuaari riatequee. \v 22 Pueyaso Sohuanuuri Jesuucua roseyaree juhua mococoonu niquishano. Jiyocuacaanuji, Pueyaso rupaari tojishaaree sequeyano: \p —¡Quiaacuajaari cua panishano quiyanuniyojua! ¡Jiyanohua quia shuquiritiaanijia! \s1 Jesu supuetanaa sesaca \r (Mt 1.1-17) \p \v 23 Treinta marijia jaara na shoconujuquiaari, Jesuuri na Que Pueyasora poonijionu coteequiaari. Pueyari jiyaniquiaari José naasucua seetanujuanaa na que quiquiaari. Joseeri Elí niyanu quiquiaari. \v 24 Eliiri Matat niyanu quiquiaari. Matatri Leví niyanu quiquiaari. Leviiri Melqui niyanu quiquiaari. Melquiiri Jana niyanu quiquiaari. Janaari José niyanu quiquiaari. \v 25 Joseeri Matatías niyanu quiquiaari. Matatíasri Amós niyanu quiquiaari. Amósri Nahúm niyanu quiquiaari. Nahúmri Esli niyanu quiquiaari. Esliiri Nagai niyanu quiquiaari. \v 26 Nagairi Maat niyanu quiquiaari. Maatri Matatías niyanu quiquiaari. Matatíasri Semei niyanu quiquiaari. Semeiri Josec niyanu quiquiaari. Josecri Judá niyanu quiquiaari. \v 27 Judaari Joanán niyanu quiquiaari. Joanánri Resa niyanu quiquiaari. Resaari Zorobabel niyanu quiquiaari. Zorobabelri Salatiel niyanu quiquiaari. Salatielri Neri niyanu quiquiaari. \v 28 Neriiri Melqui niyanu quiquiaari. Melquiiri Adi niyanu quiquiaari. Adiiri Cosam niyanu quiquiaari. Cosamri Elmadam niyanu quiquiaari. Elmadamri Er niyanu quiquiaari. \v 29 Erri Jesús niyanu quiquiaari. Jesúsri Eliezer niyanu quiquiaari. Eliezerri Jorim niyanu quiquiaari. Jorimri Matat niyanu quiquiaari. \v 30 Matatri Leví niyanu quiquiaari. Leviiri Simeón niyanu quiquiaari. Simeónri Judá niyanu quiquiaari. Judaari José niyanu quiquiaari. Joseeri Jonam niyanu quiquiaari. Jonamri Eliaquim niyanu quiquiaari. \v 31 Eliaquimri Melea niyanu quiquiaari. Meleari Mena niyanu quiquiaari. Menaari Matata niyanu quiquiaari. Matataari Natán niyanu quiquiaari. \v 32 Natánri David niyanu quiquiaari. Davidri Isaí niyanu quiquiaari. Isaiiri Obed niyanu quiquiaari. Obedri Booz niyanu quiquiaari. Boozri Sala niyanu quiquiaari. Salaari Naasón niyanu quiquiaari. \v 33 Naasónri Aminadab niyanu quiquiaari. Aminadabri Admin niyanu quiquiaari. Adminri Arni niyanu quiquiaari. Arniiri Esrom niyanu quiquiaari. Esromri Fares niyanu quiquiaari. Faresri Judá niyanu quiquiaari. \v 34 Judaari Jacobo niyanu quiquiaari. Jacoboori Isaac niyanu quiquiaari. Isaacri Abraham niyanu quiquiaari. Abrahamri Taré niyanu quiquiaari. Tareeri Nacor niyanu quiquiaari. \v 35 Nacorri Serug niyanu quiquiaari. Serugri Ragau niyanu quiquiaari. Ragauri Peleg niyanu quiquiaari. Pelegri Heber niyanu quiquiaari. Heberri Sala niyanu quiquiaari. \v 36 Salaari Cainán niyanu quiquiaari. Cainánri Arfaxad niyanu quiquiaari. Arfaxadri Sem niyanu quiquiaari. Semri Noé niyanu quiquiaari. Noeeri Lamec niyanu quiquiaari. \v 37 Lamecri Matusalén niyanu quiquiaari. Matusalénri Enoc niyanu quiquiaari. Enocri Jared niyanu quiquiaari. Jaredri Mahalaleel niyanu quiquiaari. Mahalaleelri Cainán niyanu quiquiaari. \v 38 Cainánri Enós niyanu quiquiaari. Enósri Set niyanu quiquiaari. Setri Adán niyanu quiquiaari. Adánri Pueyaso niyanu quiquiaari. \c 4 \s1 Samaruhua jiyaniijia saniniujiushacari Jesu \r (Mt 4.1-11; Mr 1.12-13) \p \v 1 Jesu quiasacariuhua Jordán moojiniji, Pueyaso Sohuanuuri noojiajinia quiriquiaa puetunu na cumaacajanaa na jiitianura. Pueyaso Sohuanuuri na jiyatequiaari pueya jiyaqui cariiquia jiyajiniara. \v 2 Tii camueenujuquiaariiri cuarenta juuca. Sesaacaari tii na saniniujiuriquiaa. Majaari quenaaja casaa na miaquenu quiquiaari tii na quishacari. Na nuhuaji miaajequiaariiri. \v 3 Jiyacaritij, Sesaacaari na sequeree: \p —Quiaa jaara seetanujuanaa Pueyaso Niyanu quiri, nio saajia quia jataniri neecaruura na quiniuria. \p \v 4 Jesuuri saaja na riucuaree: \p —Pueyaso Rupaajiniacuajaari naa naajiotasano quiya: \q1 “Pueyanoori maja saminio na quiniu saa miaquesanotaja. Seetanujuanaa saminio quiyari na tojishacari puetunu Pueyaso Rupaajanaa”. \p \v 5 Na nuhuaji, Sesaacaari Jesu jiyataaree jiyanohua jiyaconaja tuhuananuucua. Sesaacaari ritia niquitirii Jesu puetunu mijiria jiyacajanaa. \v 6 Jesu sequereeri: \p —Janiya quia niquitionutaniya puetunu nio jiyaca jiyaniijianucua cumaacajanaani, maninia jiyaniijiajanaa quia quiniuria mijiria. Janiyari puetunu nio jiyacajanaa niquitiosaaquiaarini. Naacuajitij, janiyari cumaaca niquitioquiaani cana cua niquitionu paniyacuajani, jiyaniijiara na quiniuria. \v 7 Puetunujuanaari quiara quiniutianiya, quiaa jaara cucuara mojoquetare quia shuquiritianura janiya. \p \v 8 Jesuuri saaja na sequeree: \p —Pueyaso Rupaajiniacuajaari naa naajiotasano quiya: \q1 “¡Quia Jiyaniijia Pueyaso quia shuquiritiare! ¡Saaja nojuaja quia tojiri!” \p \v 9 Na nuhuaji, Sesaacaari Jesu jiyataaree Jerusalén tiacajinia. Na tacaniriiri Pueyaso Secojojua tia cacojiria, jiyocuacaanu. Jesu sequereeri: \p —Niiquiji quia jaataare jiyocua, quiaa jaara seetanujuanaa Pueyaso Niyanu quiri. \v 10 Pueyaso Rupaajiniacuajaari naa naajiotasano quiya: \q1 “Pueyasoori na seya sequenutaniya na cojuanura quiajaniya. \v 11 Nojoriiri quia quianutaniya, saajiaacua quia jiriataaquiniuucuaji”. \p \v 12 Jesuuri na riucuaree saaja: \p —Naa naajiotasano quiyajaariuhua Pueyaso Rupaajinia: \q1 “Maja quia Jiyaniijia Pueyaso quia saniniujiuniu”. \p \v 13 Sesaacaari naa Jesu saniniujiuniu puecaquiaari puetunujuanaa. Majaari quenaaja na naata quiriquiaa sesa na miitiniuria. Naaratej, rupaquijia na tarinitiaquiaari tamacaririaari. \s1 Jesu coteesacari na poonijiosano miiniu Galilea jiyajinia \r (Mt 4.12-17; Mr 1.14-15) \p \v 14 Na nuhuaji, Jesuuri tacatequiaariuhua Galilea jiyajinia puetunu Pueyaso Sohuanu cumaacatajanaa. Puetunu cuno jiyajiniajanaa pueyari Jesujiniji caminiujiutiooquiaari. \v 15 Jesuuri Pueyaso secojojua tiajiniaqueya niishitiojoquiaari puetunu tiacajiniajanaa cuno jiyajinia. Puetunu pueyajanaari na timitiaja. \s1 Jesu quishacari Nazaret tiacajinia \r (Mt 13.53-58; Mr 6.1-6) \p \v 16 Jiyacaritij, Jesuuri quiaquiaari Nazaret tiacajinia, tee na canashitishaaquiaaricuajani. Samaatenu juuca, Jesuuri Pueyaso secojojua tiajinia tiuquiquiaari taa na jiitiquiaari miiniucuajani. Nojuajaari nujuaquiaari Pueyaso Rupaa serojonura pueya niquiara. \v 17 Pueyari na niquitioree tariucuacaanu Pueyaso sequesano caminiujiunia Isaías naajionee jiuniocosano, pueya niquiara na serojosocoriquiano. Jesuuri na saacartaree. Serojonu coteereeri tee nio naajiotasano quiyacuajani: \q1 \v 18 “Pueyaso Sohuanuuri coojiajinia quiyani, na cumaaca cua jiitianura. Naacuajitij, Pueyasoori cua seeratarucuaa maninia rupaa cua pohuatanura casamiijiuniucua pueya niquiara. Cua jiyaroreejaariuhua Sesaaca quioosano pueya cua pohuatanura maninia rupaa Pueyasojiniji. Naacuajitij, nojoriiri cartesano quiriohua Sesaaca sapojosanojiniji. Cua jiyaroreejaariuhua cariyojuarujuri pueya namijiaa cua jeecanura, maninia niquijiara nojori quiniuhuara. Cua jiyaroreejaariuhua taraatia miitiasusano pueya cua jiyatenura shuquiriaatia quijiacara. \v 19 Cua jiyaroreejaariuhua cua pohuatanura pueya niquiara, quiarijiaari Jiyaniijia Pueyaso jiyanooshacari pueya”. \p \v 20 Na serojonu nuhuaji, Jesuuri naajionee jiuniocorohua. Na niquitiorohua na cojuanaari. Jesuuri cajiriohua. Puetunu pueyajanaari tacuriitia na shootiaturiquiaa. \v 21 Jesuuri juhuacatecara pocuarohua. Naa sequereeri: \p —Quiarijiani, Pueyaso Rupaajinia nio naajiotasanoori tari tohuateeree nia niquiara. \p \v 22 Puetunu pueyajanaari jiuujiateree shanohua Jesu pohuatasano nojori tojishacari. Naaratej, nojoriiri maninia pocoojoriquiaa Jesujiniji. Tama nojorijiaarijia nequesoreetooriquiaa: \p —¿Majate nio pueyano José niyanucuaja, niya pa tiacajinia maashiniotej? \p \v 23 Jesuuri nojori sequeree: \p —Niaa jiyoteeri cua sequenu paniya nio tariucuacaanu sequesano: “Naarajonanaa, tama quia cuaqueyajaaja quia naarajore”. Niaari naa cua sequenu paniya jiyajeneta casaa cua miiniuria cua cumaacata niya tama cua tiacajiniajaajani, taa nia tojiquianucuaja cua miishanojiniji Capernaum tiacajiniacuaani. \p \v 24 Jesuuri socua sequeree: \p —Seetanujuanaa nia sequeyanijia, puetunu Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniaajanaari tojishoo quijia, tama nojori tiacajiniajaaja. \v 25 Supuetana Elías quishacari, queraatia mashiquiopueeri quiquiaari Israel jiyajinia. Jiyanohua miaajesacari quiquiaariiri maru niyaquishacari pueyaracaanu. Jiuujianaraca marijiaari shocojoquiaari socua seis racanio, maru niyaquishacari. \v 26 Naajaa, majaari Pueyaso jiyaronu quiquiaari Elías narta Israel jiyajinia quiniaa mashiquioocua. Pueyaso cutaraari na jiyaroquiaari taatu mashiquioocua Sarepta tiacajinia, Sidón tiaca shuriucua. Naacuajitij, cuno taatu mashiquioori miaquesano jiitiaquiaari pueyaracaanu cutara, Elías na mianuutesacari miaajenu quishacari pueyaracaanu. Elías quiniuucua Pueyasoocua tiuujia, cuno taatu miaquesanoori maja na pueetanu quiquiaari nojoriria. \v 27 Naajuhuaj, supuetana Eliseo quishacari, queraatia leprata cusosuhuari quiquiaari Israel jiyajinia. Majaari quenaaja tamonu nojorijinijinio naatanishaanu quiquiaari Eliseo jiitiasano Pueyaso cumaacata. Saaja cuno tahue Naamánri naatanishaaquiaari cutara, Siria jiyajinijinio pueyanoni. \p \v 28 Pueyaso secojojua tiajinia quiniaa pueya tojishacari naa Jesu pohuatasanotej, puetunu nojorijianaari jiyanohua juaaquioree. \v 29 Nojoriiri saneecuatuquee. Jesu caponeeturee nojori tiacajinijiiri. Nojoriiri Jesu jaatucuquiaari socua jiyocuacaanu nojori quijia tuhuananujinijiria, teyanoocua nojori tiaca tiasano quiquiaaricuajani. Nojoriiri na capotunu paniriquiaa juucua tacojiyaji naa na monura. \v 30 Jesuuri saaja nojori tajiniaaco canujuquiaari juhuajaniya. Quiniquiji tamocora quiaareeri. \s1 Samaruraca pueyanojiniji pohuatasano \r (Mr 1.21-28) \p \v 31 Jesuuri Capernaum tiacajinia quiaquiaari, Galilea jiyajinia tiaca. Samaatenu juuca, Jesuuri pueya niishitiojoriquiaa. \v 32 Nojoriiri jiuujiateree na niishitiojosano nojori tojishacari. Na niishitiojosanoori seetanujuanaa cumaacaraca quiquiaari juhua jiyaniijia niishitiojosano, maja juhua nareja rootasano caminiujiunia. \p \v 33 Pueyaso secojojua tiajinia, samaruraca pueyanoori jiyacari tii quiriquiaa. Na niquishacari Jesu, naa jiyanohua nacareeri: \p \v 34 —¡Nazaret tiacajinijinio Jesunaa! ¿Taa quia miiniu paniya canaani? ¡Canaa quia niquiri nareja! ¿Quiaate tari niyaree canaa saniitionuucua? ¡Quia niishiyacuajanijia, cante quiajaniyani! ¡Quiaacuajaari sesa miyashijia Pueyaso Niyanu! \p \v 35 Jesuuri samaru sequeree: \p —¡Quia sanaajere! ¡Quia tohuatare nio pueyanojiniji! \p Samaruuri pueyano pojotequee puetunu pueya niquiarajanaa. Pueyanojiniji tohuataqueeri. Majaari na nuhuajiria sesa na miiniu quirii pueyano. \v 36 Puetunu pueyajanaari shiriiquitiurii. Tama Jesujiniji sequetooreejaarijia: \p —¡Nia tojiri! ¿Taamueca rupaatucuaanojoni? ¡Nio pueyanoori samaruhua jiyaronu niishiya juhua jiyaniijia! ¡Na rupaari jiyanohua cumaacaraca! ¡Cunora samaruhua tohuataniriiri! \p \v 37 Puetunu cuno jiyajiniajanaa, Jesu miishanojinijiiri caminiujiushaaquiaari pueya niquiara. \s1 Jesu naatanishacari Simón Pedro reyarucua \r (Mt 8.14-15; Mr 1.29-31) \p \v 38 Jesuuri Pueyaso secojojua tiajiniji tohuareetaquiaari na pueyata. Quiojiyareeri. Simón tiajinia tiuquitiushiiri. Simón reyarucuaari jiyacari jiyanohua naseeca matariquiaa. Pueyari Jesu sequeree na naataniniuria. \v 39 Jesuuri cusosu caco nujuasee. Jesuuri na naseeca cusonu jiyaroree. ¡Na naseecaari ritia shinitiaquee! Tariucua jiyotuucaari jiyacari sanemaa, na tiajinia quiniaa pueya na mianuutenura. \s1 Jesu naatanijiosacari queraatia cusosuhua \r (Mt 8.16-17; Mr 1.32-34) \p \v 40 Pananu tiuquishacari, puetunu pueyajanaa, cante cusosuhua jiitiaquiaarini, nojoriiri na jiyataquiaari Jesuucua. Jesuuri na juaashiquia niaquiaari puetunu cusosuhuacuajanaa. Nojoriiri queraatia tamaatia cusonu jiitiaquiaari. Jiyacari na naatanijioree puetunujuanaari. \v 41 Naajuhuaj, queraatia samaruhuari tohuareetaquiaari cusosuhuajiniji. Samaruhuari naa nacaquiaari Jesuucua: \p —¡Quiaacuaja Pueyaso Niyanu! \p Jesuuri nojori juaarii. Majaari na shanacunu quirii nojori pocuanura, nojori mariqui pueya niquiara pohuatareeri, nojuajaari Pueyaso Jiyarosano. \s1 Jesu pohuatasacari Pueyaso rupaa Pueyaso secojonuujua tiajiniaqueya \r (Mr 1.35-39) \p \v 42 Tariquiicuaji, Jesuuri tiacajiniji quiaquiaari tamaquiicua tamajaaja. Pueyari na pajequiaari. Nojoriiri socua nocua tiuquiijioquiaari na pajenuusacari. Majaari nojori cartenu paniniu quiquiaari Jesu quianura cuniquiji. \v 43 Jesuuri nojori sequeree saaja: \p —Janiyari jiyarosaaquiaarini pueyapue niquiara cua pohuatanura quiarinio Pueyaso Rupaa. Quiarijiani, Pueyasoori pueya jiyanooniu paniya, nojori quiniuria na pueya, nojori tiuushacari nocua. Naaratej, janiyari na rupaa pohuatanura quianu paniya tamonu tiacajiniajaniuhuaj. Janiyacuajaari cunora jiyarosaaquiaarini. \p \v 44 Naacuajitij, Jesuuri puetunu Judiocuaca jiyajiniajanaa rucuanejoquiaari Pueyaso rupaa pohuatanura puetunu Pueyaso secojonuujua tiajiniaqueyajanaa. \c 5 \s1 Sapitiaajara jaquerootanaa shiriiquitiushacari \r (Mt 4.18-22; Mr 1.16-20) \p \v 1 Tamacari, Jesuuri caminia casaqueyaji quiriquiaa na pueyata. Jesuuri Pueyaso rupaa pohuatariquiaa. Puera jiyanohua pueyari nocua catecanoquiaari catecaji na tojitianura nojuaja. Nojoriiri Jesu tanuujuriquiaa puera. \v 2 Jesuuri caapiqui bote niquirii caminia casaqueyaji. Shaama quiriquiaari. Na camaruhuari na shuriucua jeequejonuuriquiaa na shiyaruhua. \v 3 Jesuuri Simón botejinia tacaquiaari. Simón sequereeri cuaara bote juaariocotaara caminia jiuujiajinia naata. Na nuhuaji, Jesuuri cajirii. Quiniquiji pueya niishitiojonu coteequiaariiri. \v 4 Jesu jaara niishitiojonu puecaquiaari, Simón sequereeri: \p —Queronijinia pa jaaretaare. Niocua tii jartasee nia shiyaruhua sapitiaajara. \p \v 5 Simónri na riucuaree: \p —Niishitiojonanaa, canaacuajaari tari jaquerootariquiaa najuhuanani. Canaari naajaa nocua juhuaquemaani. ¡Saa shaa quiriquiaanojua! Naajaa, quiaacuaja na sequeya, socua canaa jaquerootarohuacuaraquij. \p \v 6 Nojori jaara socua na shiyaruhua jartaquiaariuhua, ¡jiyanohua queraatia sapitiaaja ritiatureeri! Shiyaruhuari sureequetanu coteequiaari. \v 7 Nojoriiri jatiqui nata poonijionaa piinioree bote tarajanujinia quiyano, nojori niniuria na naacutanura. Nojoriiri ritia nimiaa. Cuno caapiqui bote mishinijioturee sapitiaajataari. ¡Quera tiuquitiariquiaari queraatia sapitiaajata! \v 8 Simón Pedro niquishacari naa Jesu miishano nojoririatej, Jesuucuara mojoquetareeri. Jesu sequereeri: \p —¡Jiyaniijianaa, maja cua rupuenu socua! Janiya puera sesa pueyanoni quia rupuena cua quiniuria. \p \v 9 Simónri shiriiquirii, jiyanohua queraatia sapitiaaja nojori quiasacari. Nata quiniaa pueyari shiriiquitiuriijiuhuaj. \v 10 Cuno pojoritia quiriquiaajaariuhua Zebedeo niquiohua, Santiago, Juannio. Nojoriiri Simón cojiniaa quiquiaari. Jesuuri Simón sequeree miriqui: \p —Maja puerenu. Quiaari saniniuujia pueya quioojua quiniutianiya juhua sapitiaaja. \p \v 11 Nojori shiitiasacari, nojoriiri puetunu na casaajanaa tiujiaquiaari Jesuta nojori quiojonura. \s1 Jesu naatanishacari lepraraca cusosu \r (Mt 8.1-4; Mr 1.40-45) \p \v 12 Tamonu tiacajinia Jesu quishacari, lepraraca cusosu pueyanoori tii quiquiaari. Na niquishacari Jesu, nocuara jacamareeri. Jesu sequereeri: \p —Jiyaniijianaa, quiaa jaara paniri, quia naata cua naataniniu cua cusonujiniji. \p \v 13 Jesuuri na quiaree. Na sequereeri: \p —Taaquiriirinij. Quia naataniniu paniyanijia. Quia cuaqueya cuaara jeequehuara. \p Naa na sequesacaritij, na lepraari shaajequee na cuaqueyajiniji. \v 14 Jesuuri na rootaree maja na pohuatanura na miishano tamasaca niquiara. Na sequereeri: \p —Saaja pueyacuara secojonaa jiyaniijia quia niquitishii quia cuaqueya, na cartenuhuara quiajaniya, pueya tajinia quia rucuanejonuhuara juhuajaniya. Naajuhuaj, quia seru quia niquitiosee Pueyasoocuara catijiasocoriquiano. Naa quia miiri taa Moisés rootaquiaaricuajani, puetunu pueyajanaa niishiniuria quiaa tari jeequerohua quia cusonujiniji. \p \v 15 Maninia Jesu miishanojinijiiri jiyanohua socua tamaquiicua caminiujiushaaquiaari pueya niquiara. Naaratej, jiyanohua queraatia pueyari nocua nijioquiaari na tojiniuria, mariyata Jesu naatanijionura nojori, nojori cusonujiniji. \v 16 Jesuuri saaja pueya quiyaquishaqui quiaquiaari na Que Pueyaso na secojonura. Nojuajaari naa pueyaracaanu miiquiaari. \s1 Jesu naatanishacari cumatacuruhuana cusosu \r (Mt 9.1-8; Mr 2.1-12) \p \v 17 Tamonu juuca, Jesuuri pueya niquiara niishitiojoriquiaa. Na tojitianaa tajinia cajitiuriquiaajaariuhua Fariseocuaca, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaanio. Nojoriiri nijioquiaari puetunu Galilea jiya tiacajinijijianaa, Judea jiya tiacajiniji, Jerusalén tiacajinijinio. Jesuuri jiyanohua Pueyaso cumaaca jiitiariquiaa cusosuhua na naatanijionura. \v 18 Jiyacaritij, socua pueyari tiuquiijioquiaari. Nojoriiri cumatacuruhuana cusosu patariquiaa na matujinia. Nojoriiri juucua na tiuquitianu paniriquiaa tiajiniaaco Jesuucua. \v 19 Puera queraatia pueya rerejosacari tohuateyaji, majaari na naata cusosu tiuquinitiasaanu quiquiaari. Nocuaji, nojoriiri tia cacojiria tacanitiaquiaari cusosu. Cuno pueya tiaca tucuruuri quiquiaari marauneeca majeetejosano. Nojoriiri tia nijinia papataquiaari. Na nuhuaji, nojoriiri cusosu roshinitiaree cuhuocojiniji na matujinia, Jesu nujuasaqui pueya tajinia. \v 20 Jesu niquishacari taa nojori tiuuriquiaa nocuani, cunora Jesuuri cusosu sequeree: \p —Pueyanonaa, quiaacuaja tari jiyanooshaaree sesa quia miishanojiniji. \p \v 21 Naa Jesu sequesacaritij, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa, mariyata Fariseocuacaari naa niishiriojonuuriquiaa: “¿Cantejaara cuno pueyanoni? ¡Nojuajaari tama na cuaqueyajaaja jiyateya juhua Pueyaso na quiniuria! ¡Pueyanoori maja na naata tamonu pueyano jiyanooniu sesa na miishanojiniji! ¡Saaja Pueyaso cutaraari na naata pa jiyanooniu!” \p \v 22 Jesuuri naa nojori niishiriojosano niishiriquiaa. Cunora, nojori sequereeri: \p —¿Casaara naa nia niishiriojiyani? ¿Niaateeri cucuaji taacanuyajaa? \v 23 Janiyara, maja jiyajeneta cua sequenura: “Quiaari tari jiyanooshaaree sesa quia miishanojiniji”. ¿Jiyajenetatejaariuhua sequenura: “Quia sanere. Quia rucuanere”? \v 24 Cunora, janiyari quiarijia nia niishitiniutianiyani, janiyari mijiria jiyarosaaquiaarini pueya cua jiyanooniuria sesa nojori miishanojiniji. \p Naacuajitij, Jesuuri cumatacuruhuana pueyano sequeree: \p —Cua tojiri. ¡Quia sanere! ¡Quia matu quia pataarohua quia tiajinia! \p \v 25 Jiyacaritij, pueyanoori sanequee nojori niquiara. Na tiajinia pataarohua na matuuri. Shuquiriaatia quiariquiohua na tiajiniohuari Pueyaso na maniniuhuaqueetanuta. \v 26 Puetunu pueyajanaari shiriiquitiurii. Nojoriiri Pueyaso maniniuhuaqueetariquiaa cuno maninia casaa nojori niquiniuucua. Nojoriiri na puerenuta naa sequetuquiaarijiuhuaj: \p —¡Paari quiarijia jiyanohua maninia miishano niquiriini! ¡Nocuaji jiuujiatesano! \s1 Jesu sequesacari Leví, na pueyano na quiniuria \r (Mt 9.9-13; Mr 2.13-17) \p \v 27 Nio nuhuaji, Jesuuri tohuataquiaari. Tamonu pueyano niquiriiri jiyaniijiajanaa Césarra cumaneeca masejosaqui cajiyano. Na sesa quiquiaari Leví. Jesuuri na sequeree: \p —¡Cua nuhuajiri, cua pueyano quia quiniuria! \p \v 28 Jiyacaritij, Leviiri ritia sanequiaari. Puetunu na jiitiasanojuanaa tiujiaqueeri. Jesuta quiaqueeri. \p \v 29 Na nuhuaji, Leviiri jiyanohua queraatia sumatuquiaari na tiajinia, Jesu na queranacutanura. Queraatia narta cumaneeca masejonaari tii quiriquiaajaacuhuaj. Nojoritia miaquejajinia cajitiuriquiaari, socua tamasaca pueyanio. \v 30 Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa, mariyata narta Fariseocuacaari juhuacatecara Jesu pueyacuara rimiaaquenu coteequiaari. Nojoriiri naa Jesu pueya sequeturee: \p —¿Casaara cuno sesa pueyata nia miaqueyani, nia ratuyani, tama parta pueya tacartajacatajaajanio? Nojoriiri pa paraa sequera cumaneeca masejonaa. \p \v 31 Jesuuri nojori riucuaree: \p —Cante na cuaqueya jiyaniyani nojuaja maja cusosu na quiniu, nojuajaari maja naarajona na paniniu. Cusosuhua cutaraari naarajona paniya. \v 32 Naajuhuaj, majaari mijiria cua niniu quiquiaari maninia miijia pueyacua. Niquiaari cutaranijia sesa miijiaca cua tacatonuhuara Pueyasoocua, maninia miijia nojori quiniuria. \s1 Pueya nequesotasacari Jesu, casaara na pueya carteyaquiya miaquenu quenaajani Pueyaso nojori secojonura \r (Mt 9.14-17; Mr 2.18-22) \p \v 33 Pueyari Jesu sequeree: \p —Tiuquinijiona Juan pueya cutaraari sequeyarucua miaqueyaquiquiaa. Nojoriiri naa Pueyaso secojoquiaa pueyaracaanu. Fariseocuacaari naa miiquiaajuhuaj. Quia pueya saniniuujia, saaja miaquequiaari, ratuquiaari. ¿Casaarateni? \p \v 34 Jesuuri nojori riucuaree: \p —Pueyano camishacari maaji, majaari masuusano pueya miaajenu, camiriquiano pueyano jaara nojoritia quiyajaa. \v 35 Tamacari, camiriquiano pueyano jaara jaariutiasaare nojori tajiniji, jiyacariti nojori cutaraari miaqueyaquiniutianiya. Naajuhuaj, janiyari cua pueya tajiniji jaariutiasaanutaniyani. Jiyacariti nojori cutaraari miaqueyaquiniutianiya. \p \v 36 Jesuuri socua nojori niquiara pohuataquiaari nio miriqui sequesano: \p —Majaari pueyano miatenu quijia na toque quiariquijiniji, na toque mocua cuhuoco na cushipirijiotajara. Saniniuujia, jaara naa miiritij, na toque quiariqui sesoyari. Quiarinio toquerauri sesoshiyajuhuaj, toque mocuajinia na posequesacari. Cua rupaari naajuhuaj, juhua quiarinio toque. \v 37 Naajuhuaj, majaari na naata quiariniacu uva caaca mishinishaanu shoque tariucuacojinia, tariucuaco shoque mariqui pojuaretareeri, uva caaca jaara jerema vino na quiniuria. Jaara naa miishaaretej, vinoori najuhuana niitiashiya. Shoqueeri najuhuana sesoshiyajuhuaj. \v 38 Naaratej, maninia cutaraari quiariniacu uva caaca shuujionu shoque quiariquiojinia, maja vino niitiasaanuucuaji, na quiquio shoquenio. Naajuhuaj, nia niishitiojosanoori juhua tariucuaco shoque. \v 39 Naajuhuaj, pueyano jaara vino tariucuanacu ratujua quiri, majaari na paniniu quiariniacu vino. Sequeyari: “Tariucuanacuuri maniniacuaja”. Naajuhuaj, majaari cua niishitiojosano nia paniniu, quiarinio na quiniuucua. \s1 Jesu pueya carojotasacari trigo samaatenu juuca \r (Mt 12.1-8; Mr 2.23-28) \c 6 \p \v 1 Tamonu samaatenu juuca, Jesuuri trigo cuhuariquiajiniaaco quiojoriquiaa na pueyata. Na pueyari trigo carojotariquiaa. Nojoriiri na juaashiquiajinia na shuuquiojoriquiaa na corequetanura. Na nuhuaji, na jajau miojonuuriquiaari. \v 2 Fariseocuacaari na niquitiariquiaa. Nojoriiri Jesu pueya juaarii: \p —¿Casaara nia tojitiaaquiya Moisés Rootasanoni, taa na sequequiaaricuajani maja pa poonijionura samaatenu juuca? \p \v 3 Jesuuri nojori riucuaree: \p —¿Majateeri nia serojonu quiquiaacuaja casaa supuetana David miiquiaari na miaajesacarini, mariyata na cojiniaa miaajesacarijiuhuaj? \v 4 Nojuajaari Pueyaso Secojojua tiajinia tiuquiquiaari. Pueyasora niojosano pan pooquiaariiri. Na sareeri. Mariyata nata quiniaa niquitiojoreeri nojori sanurajuhuaj. Cuno panri sequesaaquiaari saaja pueyacuara secojonaa sasocoriquiano. Naajaa, Davidri na saquiaari. Majaari Pueyaso juaaniu quiquiaari naa David miiniuucua. \p \v 5 Jesuuri socua cuno Fariseocuaca sequequiaari: \p —Janiyacuajaari Pueyaso Jiyarosanoni. Jiyaniijiara jiyatesaaquiaarinijia cua sequenura casaate samaatenu juuca miishiyani, Pueyaso pa shuquiritiniuria. \s1 Jesu jeecasacari pueyano juaashiquia, cuseetucojuara joojequetano \r (Mt 12.9-14; Mr 3.1-6) \p \v 6 Tamonu samaatenu juuca, Jesuuri Pueyaso Secojojua tiajinia tiuquiquiaari. Tii niishitiojoriquiaari. Quiniqui quiriquiaari pueyano, cuseetucojuara joojequetano na juaashiquia miaquetajara. \v 7 Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa, mariyata Fariseocuacaari Jesu shanacutariquiaa. Nocuara tonujunu paniriquiaari Jesu jaara cuseetucojuara joojequetano juaashiquiaraca pueyano jeecare samaatenu juuca. \v 8 Jesuuri tari niishiriquiaa taa nojori niishiriojoriquiaani. Jesuuri cuno rimiajatucojua pueyano sequeree: \p —¡Quia sanere! ¡Niya quia nujuasee pueya tajinia! \p Pueyanoori sanequee. Nujuaseeri tee Jesu sequequiaari na nujuanuracuajani. \v 9 Jesuuri nocuara tonujunu panijiaca pueya sequeree: \p —Nia nequesotareeraj. Cua sequere, ¿taa pa niishitiojosaaquiaari Moisés Rootasanojinijini? ¿Paate maninia miya samaatenu juucani? ¿Paate sesa miya soj? ¿Cusosuhuate naatanijioshiya, puetushiyajanaa monu soj? ¿Taa nia sequeyani? \p \v 10 Jesuuri puetunu na shocuaqueya quiniaajanaa niquinijioree. Na nuhuaji cusosu sequereeri: \p —¡Quia juaashiquia quia shiitiore! \p Pueyanoori na juaashiquia shiitioree. ¡Na juaashiquiaari ritia jeequequee! \v 11 Cuno pueyari jiyanohua juaaquioree naa Jesu miishacaritij. Nojoriiri naa pocoojoquiaari tamajaaja: “¿Taa pa miiniutianiya socua cuno Jesuurini?” \s1 Jesu saquiriojosacari doce pueya na jiyaramiquishocoriquiano \r (Mt 10.1-4; Mr 3.13-19) \p \v 12 Jiyacaritij, Jesuuri tamonu tuhuananuucua quiaquiaari, Pueyaso na secojonura. Puetunu niucuajanaa secojoriquiaa Pueyasoori. \v 13 Jaara juhuaquequiaari, Jesuuri na tojitiajaca pueya sequequiaari nocua nojori nijionura. Puetunu nojorijinijiniojuanaa, Jesuuri nareja doce pueya saquiriojoquiaari. Nojori sesojoreeri, “cua jiyaramiquishocoriquiano pueya”. \v 14-15 Nioori Jesu saquiriojosano pueya sesaca: Simón. Jesuuri na sesojoquiaarijiuhua “Pedro”. Simón tarajanu Andrésri saquiriojosaaquiaarijiuhuaj, mariyata Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, Alfeo niyanu Santiago, socua tamonu Simónnio. Nojuajaari Celote maanujiniji pueyano quiquiaari. \v 16 Santiago niyanu Judasri saquiriojosaaquiaarijiuhuaj, Judas Iscariotenio. Nojuajaari quiquiaari Jesu quiateriquiano mosocoriquiano. \s1 Jesu niishitiojosacari queraatia pueya \r (Mt 4.23-25) \p \v 17 Na nuhuaji, Jesuuri tuhuananujiniji rosetaquiaariuhua na saquiriojosano pueyata, jamatujiniara. Cuno jamatujinia, queraatia na nuhuajiniaa pueyari tari nocuaji quiriquiaa. Mariyata jiyanohua queraatia pueyari tii quiriquiaa puetunu Judea jiyajinijinio, Jerusalén tiacajinijiniojuhuaj, shoniniacu caminia shuriuquiumia quijiacajinijinio pueyanio. Saaja nio pojoriiri quiquiaari Tiro tiacajinijinio, mariyata Sidón tiacajiniji pueyanio. Puetunu cuno pueyajanaari cuniquiria nijioquiaari nojori tojiniuria Jesu, na cusonujiniji nojori naatanijiosaanurajuhuaj. Jesuuri nojori naatanijioree. \v 18 Naajuhuaj, taraatia samaruhua miishano pueyari naatanijiosaaquiaarijiuhuaj. \v 19 Puetunu cusosuhuajanaari Jesu quianu paniriquiaa, naatanijiosano nojori quiniuria. Jesu cumaacaari jiyanohua poonijioriquiaa. Naaratej, puetunu pueyajanaari naatanijiosaariquiaa, saaja nojori quiasacari nojuaja. \s1 Jesu pohuatasano shuquiriaatia quijiajiniji, taraatia quijiajinijinio \r (Mt 5.1-12) \p \v 20 Na nuhuaji, Jesuuri na pueya niquirii na pocuanura. Naa sequereeri: \p —Niaari Pueyaso shuquiritiasano, niaa jaara niishiriquia nioojia saaja sesa miijia. Niaa jaara niishiri nioojia naa quiyatej, niaari Pueyaso jiitiasano pueya quiniutianiya. \p \v 21 ’Niaari Pueyaso shuquiritiasano, niaa jaara maninia miijia quiniuucua jiaatiaa, taa miaajeyano pueyano miaquesanoocua jiaatiaacuaani. Niaa jaara naa quiniuucua jiaatiaa, Pueyasocuajaari nia jataniniutianiya maninia quijiara nia quiniuria. \p ’Niaari Pueyaso shuquiritiasano, niaa jaara sesa nia miiniu nuhuaji taraajequiaa. Niaari na nuhuaji saroojonutaniya nia shuquiriniutia, niaa jaara jiyanooshaarohua. \p \v 22 ’Niaari Pueyaso shuquiritiasano, pueya jaara nia niquiniu paniyaquiri, pueya jaara nia taanuure, pueya jaara nia macaatiri, pueya jaara nia soore cua tojijiaca nia quishacari. \v 23 Niaa jaara naa miishaaretej, jiyanohua nia timiri. Nia jaacuatare nia shuquiriniutia. Niaa jaara naa nia miishacari rejeretajaca quiri, Pueyasoori nia niishishoo casaa racatasano jiitiaa jiyocuacaanu, na niquitiosocoriquiano niajaniya. Nia paraa supuetanaari naa taraatia miiquiaari tariucuacaanu Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniaa pueyajuhuaj. \p \v 24 ’Niaari saniniuujia taraatia quijiaca quiniutianiya, jamuejaca casamiriaca pueyanaa. Niaacuajaari tari shuquiriaatia quiquianu, puetunu nia panishanojuanaa nia jiitiasacari. \p \v 25 ’Taraatia quijiacaari niajaniya, cante sequejani: “Janiyacuaja maninia pueyanoni. ¿Janiyatucua casaara paniri Pueyaso jiyanooniuria janiyani?” Naa sequejaca pueyanaa, na nuhuaji, niaari niishiniutianiya niaari saaja sesoriquia pueya seque. \p ’Taraatia quijiacaari niajaniyajuhuaj, jeya nia quiyaquishacari Pueyasora, saaja tamajaaja shuquiriaatia nia quiniuria nia cojesacari pueyaracaanu. Niaari na nuhuaji sapuenutaniya Pueyasooju nia quishacari pueyaracaanu. \p \v 26 ’Taraatia quijiacaari niajaniya, puetunu pueyajanaa jaara maninia pohuataquiaa niajaniyajiniji, maninia nia cojiniuucua cuno pueya, Pueyaso tojiyashijiaca pueyani. Cuno pojori supuetanaacuajaari naa shuquiritiaquiaari cuno sapojonuujuaca, canapuete maja seetanujuanaa Pueyaso sequesano caminiujiuniaa quiquiaaricuajani. \s1 Pa paraa panijiaca pa quirij \r (Mt 5.38-48; 7.12) \p \v 27 ’Niajaniya, cante niya cua tojitiaacuajani, cua tojitiuri. ¡Nia paraa nia paniri! Maninia nia miiri nia niquiniu paniyashijia pueya. \v 28 Saaja maninia nia riucuare nia juayano pueyano. Sesa nia miijiaca pueyacuara nia secojore Pueyaso. \v 29 Pueyano jaara quia maseca piri, quia jiyanoori nojuaja. Jaara taquijiria pirijiuhuaj, socua quia jiyanoori. Majaari na naminiu. Pueyano jaara shiniquiaacuaji quia cushishano toque jaariutiare, quia cacojoqui quia niquitiorejuhuaj. \v 30 Pueyano jaara quia sequere quia casamijiniji quia niquitionura nojuaja, quia niquitiore nareja. Pueyano jaara quia casaa jaariutiare, majaari na sequenu: “Cua niquitiorohua”. \v 31 Maninia nia miiri tamasaca, taa nia paniquiaa tamasaca miiniuria niajaniyacuaani. \p \v 32 ’Niaa jaara saaja nia panijiaca paniriquia, majaari nia jiyaniniu Pueyasoori nia shuquiritiaa naa nia miishacari. Sesa miijiaca pueyari naa paniquiaa nojori panijiacajuhuaj. \v 33 Maja puera maninia miijia niajaniya, niaa jaara maninia miiquiaa saaja noo pojori, canapuete maninia miiquiaa niajaniyacuaani. Sesa miijiaca pueyari naa maninia miiniu niishiquiaajuhuaj, noo pojori canapuete maninia miiquiaa nojoricuaani. \v 34 Maja puera maninia miijia niajaniya, niaa jaara nia masena niquitioquiaa na panishano, nia niishishacari nojuaja ritia niquitionutaniuhua niajaniyajiniji na masesano casaa. Sesa miijiaca pueyari na casaa rupaquijiara niquitioquiaa narta sesa miijia pueyajuhuaj, na niishishacari nojori ritia niquitionutaniuhua nojori masesano casaa rupaquijiara. \v 35 Nia paniri nia paraa. Maninia nia miiri nojori. Nia casami nia niquitiore nareja, pueya jaara na paniya rupaquijiara. Majaari nia taraajenu cuno pueyano jaara nia niquitioyaquiriohua nia casaa. Naa nia miishacaritij, niaari seetanujuanaa Jiyocuacaanu Quijia muerasu. Pueyasoori socua jiyanohua queraatia nia niquitionutaniya tamasaca nia niquitiosanojiniji. Naaratej, capora nia quiri, taa nia Que Pueyasocuaani. Nojuajaari nareja niquitiojoquiaa sesa miijiaca pueya, mariyata canapuete na sequeyashijiacani “paacarasho”. \v 36 Naaratej, jiyanootio nia quiri, taa nia Que Pueyasocuaani, jiyanoojia. \s1 Maja sesa nia niishiriojonu niarta pueyanoocuara \r (Mt 7.1-5) \p \v 37 ’Maja nia rimiaaquenu tamasacaacuara, Pueyaso mariqui saniniuujia nia jiyanoyaquiriiri. Niaa jaara tamasacaacuara tonujiyashijia quiri, naajuhuaj, Pueyasoori maja na saneenu quiniutianiya sesa nia miishanojuhuaj. Niaa jaara jiyanootio quiri, Pueyasoori nia jiyanooniutianiyajaacuhuaj. \v 38 Niaa jaara tamasaca niquitioquiaa na panishano, Pueyasoori naa nia niquitionutaniya nia panishanojuhuaj, maninia shanacusano, jiuuquiutiasano, maninia quianujusano, mishaja quera niitiyano. Pueyasoori mariyata juhua nia shanacutajajiniaja niquitionutaniya niajaniya, taamueca shanacutajajinia nia niquitioquiaa pueyacuaani. \p \v 39 Jesuuri socua niishitiojoquiaari pueya, nio miriqui sequesanota: \p —¿Cariyojuarute na naata narta cariyojuaru jaatucunu? Naa na jaatucusacari narta cariyojuarutej, nojoriiri mariyata totenutaniya raama. \v 40 Pueyanoori maja socua niishijia na niishitiojonajiniji. Jaara puetunu maninia niishitiojosaarejanaa, saaja jiyacariti niishijia quiniutianiyajaariuhuaj, juhua na niishitiojonaja. \p \v 41 ’¿Casaara nia niquiya rucucua maano quia tarajanu namijiajiniani, niaa jaara puereetuuca maca jiitiaa tama nia namijiajiniajaaja? \v 42 Niaa jaara puereetuuca maca shanacuya tama nia namijiajiniajaaja, ¿niaatucua casaara sequere quiarta pueyanoni: “Cua tarajanunaa, cuno rucucua pa taquiri quia namijiajiniji”? Sesa jiuujiaracanaa, tama nia namijiajinijijiaaja nia pare coteenu cuno maca. Na nuhuaji cutara nia naata maninia niquiniu, cuno rucucua nia taquiniuria nia tarajanu namijiajiniji. Naaratej, majaari nia rimiaaquenu niarta pueyanoocuara. \s1 Naanaari niishishano na jajaujiniji \r (Mt 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 ’Maninia naanaari maja na naata piiquia jajau muetunu. Saniniuujia, sesa naanaari maja na naata shoqueeca jajau muetunu. \v 44 Puetunu naanajanaari maninia niishishano na muetusanojiniji. Majaari pa naata satuna carojonu shuuniajiniji. Naajuhuaj, majaari pa naata tuhuaracona carojotanu saarianajiniji. \v 45 Naajuhuaj, maninia pueyanoori maninia pocuaa cutara, maninia jiuujiaraca na quishacari. Sesa pueyanoori saniniuujia sacuaraatia rimiaaqueja, sesa jiuujiaraca na quishacari. Casaa pa niishiriojoquiaa poojiajiniani, paari cuno pocuaani. \s1 Miriqui Jesu pohuatasano cumueeca jiyajiniji, sasaca jiyajinijinio \r (Mt 7.24-27) \p \v 46 ¿Casaara nia sequequiaa janiyani, “Cua jiyaniijianaa, cua jiyaniijianaa”, niaa jaara cua rootasano tojitiaaquiquiaa? \v 47-48 Cua tojiri. Cante cua rupuenara quirii cua rootasano tojijia na quiniuriani, nojuajaari juhua tamonu pueyano cante maninia tiaquiaarini. Cuno pueyanoori coteenu tucuaara jiuutiaquiaari cumueeca jiyajinia na morijiuucuaji. Na nuhuaji, moo jaara pajaashiquiaari, pajaacaari jiyanohua cajiquiaari cuno tiaacua. Naajaa, majaari na mueecurujutanu quiquiaari, maninia nujuatejosano na morijiucua quishacari cumueeca jiyajinia. \v 49 Saniniuujia, cante najuhuana cua niishitiojosano tojiyaquiquiaani, na miyaquishacari cua sequesano, cuno pueyanoori juhua tianu niishiyashijia. Cuno pueyanoori sesa tiaquiaari sasaca jiyajinia. Na nuhuaji, moo pajaashishacari, pajaacaari jiyanohua cajiquiaari cuno tiaacua. Cuno tia pojoretaquiaariiri. Pajaari cuno tia niyartaquiaari puetunujuanaa. \c 7 \s1 Jesu naatanishacari Romano capitán seru \r (Mt 8.5-13) \p \v 1 Jesu jaara pueya niishitiojonu puecaquiaari, na pueyata quiaaree Capernaum tiacajiniaari. \v 2 Romano soldadohua capitánri quiniqui quijia quiquiaari. Jiyanohua na panishano seruuri cusosu matariquiaa. Quera cusoriquiaari. \v 3 Capitán jaara tojiquiaari Jesujiniji, nojuajaari Judiocuaca camarucua jiyaramiquiquiaari Jesuucua, nojori sequenura Jesu cuaara niiria nocua na seru na naataniniuria. \v 4 Judiocuaca camarucuaari Jesuucua quiojoquiaari. Nojoriiri juhuacatecara Jesu secojonu coteequiaari jiyanohua, nojoritia na quianura. Nojoriiri Jesu sequeree: \p —Cuno Romano capitánri canaa jiyaroreeni, ¡nojuajaari jiyanohua maninia pueyano! ¡Quenaaja quia miiri na panishano! \v 5 Nojuajaari parta Judiocuaca panijia. ¡Nojuacuajaari Pueyaso secojojua tiatequiaari canaara tama na cumaneecatajaaja! \p \v 6 Naacuajitij, Jesuuri nojoritia quiaquiaari capitán tiajiniara. Tari Jesu quishacari cateca na tiaacuara, capitánri na rupuenaa pueya jiyaroquiaari Jesuucua, nojori caminiujiuniuria na sequesano Jesura. Naaratej, nojoriiri naa Jesu caminiujiushii capitán sequesano: \p —Jiyaniijianaa, capitán naa sequeya: “Cua Jiyaniijianaa, majaari cua taajetenu paniniu quiajaniya. Janiyari maja maninia pueyanoni cucua quia tiuquiniuria cua tiajinia. \v 7 Nocuaji, majaari cua quianu quiyaree janiyajanaa, cua pajenura quiajaniya. Nareja cuniquiji quia sequere cua seru naatanura. Janiyari niishiyani, quiaa jaara naa sequere, cua seruuri naatanutaniuhua. \v 8 Janiyari niishiyajaaniuhuaj, cuno cusonuuri quia tojiniutianiya taa cua tojiquiaa cua jiyaniijianucuacuaani. Janiyari cua jiyaramiquishano soldadohua jiitiaajuhuaj. Janiya jaara tamonu sequereni, ‘Quia quiaare’, nojuajaari quiaqueequiaa. Janiya jaara tamonu sequereni, ‘Miji’, ritia nimiaquiaari. Janiya jaara cua seru sequereni casaa na miiniuria, ritia na miyari. Niishiyanijia quiaari jiyano cumaacaracajuhuaj”. \p \v 9 Jesu tojishacari cuno pojori caminiujiushano capitán sequesano, Jesuuri jiuujiateree. Jesuuri na nuhuajiniaa pueya niquinijioree. Nojori sequereeri: \p —Seetanujuanaa nia sequeyanijia, puetunu parta Israel pueyajinijiniojuanaani, ¡majaari quenaaja cua niquiniu quiquianu Pueyasoocua tiuujia pueyano juhua nio tahue! \p \v 10 Capitán jiyaramiquishano pueya tiuquiijiosacariuhua capitán tiajiniohua, nojoriiri Capitán seru niquishuhua tariucua naatanohua. \s1 Jesu samiitianishacariuhua mashiquio niyanu \p \v 11 Na nuhuaji, Jesuuri tamonu tiacajinia quiaquiaari. Cuno tiaca sesa quiquiaari Naín. Na pueyari nata quiojoriquiaajuhuaj, socua queraatia tamasaca pueyanio. \v 12 Nojori catecanosacari Naín tiacaacua, Jesuuri pueya niquiquiaari macu pataano jamosocoriquiano. Macuuri jiyacunojuanaa na nucua niyanu quiquiaari. Na nucuaari mashiquio quitiasuquiaari. Queraatia pueyari na nucuata macu nuhuaji sacuariquiaa, jamajiniara nojori quiojosacari. \v 13 Jesu niquishacari mashiquio, nocua taraajereeri. Na sequereeri: \p —Maja nujuquenu. \p \v 14 Jesuuri macuucua catecanoree. Macu quiquio quiatareeri. Na patanaari pootia na nujuataquee. Jesuuri macu sequeree: \p —Mashajanaa, janiya quia sequeyani: “¡Quia sanere!” \p \v 15 ¡Macuuri cajiquii! Juhuacatecara pocuareeri. Jesuuri na nucuaacua na jaatucuree. \v 16 Puetunu pueyajanaa jaara naa Jesu miishano niquiquiaari, jiyanohua pueretureeri. Nojoriiri Pueyaso shuquiritiaree jiyanohua. Na puerenuta sequetureeri: \p —¡Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniaqui niya supueree pa tajinia! ¡Jiyanohua cumaacaraca! \p Nojoriiri naa sequetureejuhuaj: \p —¡Pueyasoori shusha quiarijia na saquiriojosano Israel pueya niishiriohuacuhuaj, na cumaquiniuria pajaniya! \p \v 17 Jesujiniji pueya pohuatasanoori caminiujiushaaquiaari puetunu Judiocuaca jiyajiniajanaa, mariyata puetunu na shocuaqueya jiyacajiniajanaanio. \s1 Tiuquinijiona Juan jiyaramiquishano pueya nequesoreesacari Jesu \r (Mt 11.2-19) \p \v 18 Tiuquinijiona Juan pueyari puetunu Jesu miishanojuanaa pohuataquiaari Tiuquinijiona Juan. Na nuhuaji, Tiuquinijiona Juanri caapiqui na pueya sequequiaari: \p \v 19 —Jesuucua nia quiaare. Niocua na sequesee: “¿Quiaate seetanujuanaa Pueyaso Jiyarosano, tariucuacaanu sequesano niriquianotej, tamonute sashishiyajaara soj?” \p \v 20 Naaratej, Tiuquinijiona Juan jiyarosano pueyari Jesuucua quiojoquiaari. Na sequetuseeri: \p —Tiuquinijiona Juanri canaa jiyaroree quiocuani, canaa nequesotanura quiajaniya: “¿Quiaatena Cristo, Pueyasojiniji niriquianotej, canaate tamonu sashiyajaara soj?” \p \v 21 Nojori tiuquiijiosacari Jesuucua, jiyacaritij, Jesuuri queraatia pueya naatanijioree nojori niquiara; cusosuhua, pueyaracaanu nootunejaca, samaruhuaraca pueyanio. Mariyata queraatia cariyojuarujuri jiyaterohua niquijiacaraari. \v 22 Na nuhuaji, Jesuuri naa Tiuquinijiona Juan pueya sequeree: \p —Nia quiaarohua. Tiuquinijiona Juan nia pohuatasuhua taa nia niquiriicuajani, nia tojishanonio. Nia sequesuhuanoj: “Cariyojuarujuriiri niquijiacara quiriohua. Shipiiniuquiujiuniaari maninia rucoorohua. Lepra cusotajacaari cushiriitishaarohua juhua juhuanaraja nojori quiniuhuara. Numueejunucuaari tojijiacara quiriohua. Macunucuaari samiitianijiosaarohua. Casamiijiuniucua pueyari Pueyaso rupaa pohuatasaaree, Pueyaso pueyara nojori jiyatesaanura. \v 23 Shuquiriaatia quijia cutaraari nooj, cante cucua tiuuniu tarinitiaaquiyani”. \p \v 24 Tiuquinijiona Juan jiyarosano pueya jaara quiojoquiaariuhua, Jesuuri juhuacatecara pueya pohuataree Tiuquinijiona Juanjiniji. Jesuuri naa nojori nequesotaree: \p —¿Casaa niquiniuucua nia quiojocanu cariiquia jiyajiniani? ¿Niaate noojia niquijioteja niquiniuucua quiojocanu? ¿Tiuquinijiona Juante juhua paratu piyarojosano naajua jiyareta na tacarojosano? Majaruhua. \v 25 ¿Casaa niquiniuucua nia quiojocanunitioj? ¿Niaate maniniuqui toque cushijia niquiniuucua quiojocanu? Niaacuajaari niishiya, shanohua toqueya cushiyonuujuacaari saaja jiyaniijianucua tiajinia quiyano niquishano. Nojoriiri tama na panishanojuaaja miijiaca. \v 26 ¿Taateerinitioj? ¿Casaa niquiniuucua nia quiojocanuurini? ¿Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniate quiquianu? Taaquiriirinij. Nia niquishano pueyanoori seetanujuanaa socua tojishano pueyano puetunu Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniajinijijianaa. \v 27 Cuno Juanjinijicuajaari tariucuacaanu Pueyaso Rupaajinia naajiotasano quiquiaari. Pueyaso sequesano nojuajinijiiri naa naajiotasaaquiaaritij: \q1 “Cua sequenu panishano caminiujiuriquiano jiyaroyanijia, na puetanura quiajaniya, nuu jeenucuariquiano quiocuaji”. \m \v 28 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, puetunu Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniaajinijiniojuanaani, majaari tamonu socua cutara pueyano quiniu quiquiaari Tiuquinijiona Juanjiniji. Naajaa, cante Pueyaso muerasuniyojua quiya cucua na tiuushacarini, Pueyasora, nojuajaari socua cutara pueyano Tiuquinijiona Juanjiniji. \p \v 29 ’Puetunu pueyajanaa, mariyata cumaneeca masejonaa Roma tiacajinia quijia jiyaniijiarani, nojoriiri niishiquianu Tiuquinijiona Juan pohuatasano Pueyasojinijiiri seetanu rupaajanaa quiquianu. Naaratej, nojori tacatosacari nojori jiuujia sesa nojori miishanojiniji, nojoriiri moojinia tiuquinijiosaacanu. \p \v 30 ’Saniniuujia, Fariseocuaca, mariyata Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaani, nojoriiri Tiuquinijiona Juan pohuatasano ruuretacanu saaja. Naacuajitij, majaari nojori tiuquinijiosaanu quiquianu, nojori seetanuucua nojoriiri sesa miijiacajuhuaj. Nojoriiri Pueyaso miiniu panishano nojoriria soocanu saaja. Naacuajitij, majaari nojori jiyanooshaanu quiquianu. \p \v 31 Jesuuri socua sequeree: \p —¿Quiarijia nio pa quishacari pueyarijiataj? \v 32 Nojoriiri juhua naatujoori, na tacuarishijionu panishacari, na cajitiushacari tiaca jiuujiajinia cajitiucuara curotasanojinia. Nojoriiri narta naatujooriicua nacaa: “Canaari juucua naajua jonenejiyani. Majaari nia nianujunu paniniu. Canaari taraatia jaaquequejosano jaaquequejiyani. Majaari nia sapuenu paniniujiuhuaj”. \v 33 Naajuhuaj pueyanaa, niaari Tiuquinijiona Juan tojiyaquiquianu Pueyaso rupaa na pohuatasacari nia niquiara. Nojuaja cutaraari miaquesano miaqueyashijia quijia, vino ratuyashijianio. Naaratej, niaari na sequeja, “samaruraca”. \v 34 Na nuhuaji, janiyari niquianuni. Janiyari saniniuujia miaquesano miaquejojuani, vino ratujuajuhuaj. Cunora niaari cua sequequiaa: “Cunoori sacuaraatia miaquejoru, ratunu porocuanio, sesa miijiaca rupueja sacuaraatia, mariyata pa soosano cumaneeca masejonaa rupuenanio”. Naa nia sequesacaritij, niaari cua tojitiaaquiyajaacuhuaj. \v 35 Naajaa, pueya jaara canaa pohuatasano tojijiaca quiri, jiyacari cutara nia naata niishiniu canaa niishitiojosanoori seetanujuanaa Pueyasojiniji, cua tojijiaca jatasacari maninia quijiacara. \s1 Jesu miaquesacari Fariseo Simón tiajinia \p \v 36 Tamonu Fariseo pueyanoori Jesu masuuquiaari na tiajinia na miaquenura. Jesuuri na tiajinia quiaaree. Miaquenuujua shuriuquiumia roshishiiri. \v 37 Paanatuuri cuno tiacajinia quijia quiquiaari. Na niishishacari Jesuuri cuno Fariseo tiajinia tiuquirii miaquenura, nojuajaari cuno tiajinia quiaquiaarijiuhuaj. Shiitianiyojua seesariquiaja pataconiyojua cacatariquiaari, cohuaja saajiajiniji quejasano. Mishaja quiriquiaari shanohua jaanutajata. \v 38 Maajiiri Jesu cashacuucuma mojoquetasee. Nujuqueriquiaari. Na namijiaacaari Jesu niohuacaacua totejoriquiaa. Naa Jesu niohuaca piquiojoreeri. Na nuhuaji, na muecacata na sacuanijiarohuari. Na niohuaca nujuureeri. Na shanohua jaanutaja totaree Jesu niohuacaacuaari. \v 39 Cuno Fariseo pueyano niquishacari naa cuno maaji miishanotej, noojiajinia niishiriojoriquiaari: “Jesu jaara seetanujuanaa Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia quiri, mariqui niishiri cante na coyani, taamueca maajitijianojoni”. \v 40 Jesuuri cuno Fariseo pueyano niishiriojosano niishiriquiaa. Cunora na sequereeri: \p —Simónnaa. Quia sequenu paniyanijia. \p Fariseo pueyanoori Jesu riucuaree: \p —Cua sequere, Niishitiojonanaa. \p \v 41 Jesuuri na sequeree: \p —Caapiqui pueyanoori cumaneeca masequiaari rupaquijiara tamonu cumaneeca niquitiojonajiniji. Niquiriyatu pueyanoori queraatia cumaneeca masequiaari, juhua quiniento juuca poonijiosanojiniji masesano. Tamonu pueyanoori masequiaari nareja juhua cincuenta juuca poonijiosanojiniji masesano. \v 42 Na nuhuaji, nojori sequesano juuca jaara tari quiquiaari na camaru nojori niquitionuhuara na cumaneeca, majaari nojori jiitianu quiquiaari cumaneeca. Naaratej, cumaneeca niquitiojonaari nojori sequeree: “Naajaa, maja socua nia niishiriojonu nia niquitionuhuara tarijia cua niquitiosano cumaneeca niajaniya”. Cumaneeca niquitiojonaari naa cuno caapiqui pueya jiyanooquiaari. Simónnaa, cua sequeretoj, ¿teyano cuno caapiqui pueyanojinijiniote socua cuno cumaneeca niquitiojona panijiara quiniutianiyani? \p \v 43 Simónri Jesu riucuaree: \p —Cunocuajani, cante socua queraatia cumaneeca niquitiosaaquiaaricuajani. \p Jesuuri na sequeree: \p —Taaquiriirinij. \p \v 44 Jiyacaritij, Jesuuri cuno maajiicua tacateree. Simón sequereeri: \p —¿Quiaate nio maaji niquiya? Cua tiuquishacari quia tiajinia, majaari quenaaja quia niquitionu quirii mohuaca janiya, cua niohuaca cua jeequetajara. Nio maaji cutaraari cua niohuaca jeequeree na namijiaacata. Na sacuanijiarohua na muecacataari. \v 45 Majaari quenaaja quia nujuunu quirii janiya, quia saruhuatasacari janiya. Nio maaji cutaraari cua niohuaca nujuunequejoriquiaa pueyaracaanu, niya cua cajishacari. \v 46 Naajuhuaj, majaari quia totanu quirii muesu nunacu cua nacaacua. Nio maaji cutaraari cua niohuacaacua totaree shanohua jaanutaja. \v 47 Naaratej cua tojiri. Nio maajiiri jiyanohua sesa miijia quiriquiaa. Naaratej, jiyanohua cua paniyari puetunu sesa na miishanojinijijianaa cua jiyanooniuucua nojuaja. Saniniuujia, cante secaja sesa na miishanojiniji jiyanooshaareeni, naajuhuaj, nojuajaari secaja panijia na jiyanoonia. \p \v 48 Na nuhuaji, Jesuuri cuno maaji sequeree: \p —Quiaacuajaari tari jiyanooshaaree sesa quia miishanojiniji. \p \v 49 Narta masuusano pueya nata cajitiuyanoori juhuacatecara tama sequetooreejaaja: \p —¿Cantucuaa nio pueyanoni, sesa miijia jiyanooriquianoni? \p \v 50 Jesuuri maaji sequeree saaja: \p —Cucua quia tiuushacari, quiaacuajaari tari jiyanooshaaree. Juhuajaniya quia quiaarohua. \c 8 \s1 Jesura pueraquenaa maajipohuajiniji pohuatasano \p \v 1 Na nuhuaji, Jesuuri rucuanejoquiaari queraatia tiacajinia, shiitianiyojua tiacajiniajuhuaj. Nojuajaari tii Pueyaso rupaa pohuatariquiaa, taa Pueyaso jiitianu paniya na muerasuni. Na doce saquiriojosano pueyari na cojiriquiaajaacuhuaj. \v 2 Noojiaqueya maajipohuari na tarajariquiaajuhuaj. Cuno maajipohuari tamaatia cusonujiniji Jesu naatanijiosano quiquiaari. Tii quiriquiaajaariuhua noo maajipohua, Jesu nojorijiniji tohuatanijioquiaari samaruhuatej. Nojorijinijinioori quiquiaari María Magdalena. Jesuuri cuno Maríajiniji tohuatanijioquiaari siete samaruhua. \v 3 Quiriquiaajaariuhua Juana, Cuza niquiocuani. Cuzaari jiyaniijia Herodes jiitiasano casami cojuana quiquiaari. Susaanaari nojorijinijinio quiquiaarijiuhuaj. Socua queraatia maajipohuari quiriquiaa. Puetunu cuno maajipohuajanaari Jesu naacutaquiaari tama nojori jiitiasano casaatajaaja. Nojoriiri nera pueraquenuunaa quiquiaarijiuhuaj, tiquiyocua nojori rucuanejosacari Jesuta. \s1 Jesu pohuatasano natoojona pueyanojiniji \r (Mt 13.1-9; Mr 4.1-9) \p \v 4 Queraatia cuno jiya tiacajinijinio pueyari nijioquiaari nojori niquiniuria Jesu. Jaara nocua rerequeejoquiaari queraatia pueya, Jesuuri nojori niishitiojoquiaari miriqui, nio pohuatasanota. Nojori sequereeri: \p \v 5 —Tamonu pueyanoori na cuhuariquiajinia quiaquiaari natoojonuucua. Na jacutasacari, secajaari totequiaari nucuaco. Tii rapijiosaaquiaariiri. Shuhuari na miojoquiaari. \v 6 Tajaacaari toteree sai tajinia. Cuno jajau jaara moritiaquiaari, ritia sorereeri puera joojuashiqui na quishacari. \v 7 Tajaacaari toteree riyocuaca tajinia. Riyocuacaari socua ritia maashiquiaari. Na natasanoori tarinitiucuara quirii. \v 8 Socua tajaacaari maninia jiyajinia toteree. Tii maashiquiaari maniniaari. Queraatia mueturee cutaraari. Noojiaqueya cuno nataujinijiiri cien jajau quiquiaari niquiriyatu jiyonajiniji. \p Nio pohuatasano na puecasacari, Jesuuri na rupaa paaretaree. Naa sequereeri: \p —¡Niaa jaara numaaraca quiri, nia tojitiare cua pohuatasano! \s1 Casaarate miriqui pohuatasanoni \r (Mt 13.10-17; Mr 4.10-12) \p \v 9 Na nuhuaji, Jesu pueyari na nequesotaree casaa na miriqui pohuatasano niishitiojonu paniyani. \v 10 Jesuuri nojori riucuaree: \p —Niaari saquiriojosaaquiaari nia niishiniuria taa Pueyaso poonijiya pueya jiuujiajiniani, na muerasura nojori quiniuria. Cunoori tariucuacaanu pueya niishishoo. Janiyari tamasaca pueya niquiara pohuataquiaa miriqui cutarani. Naacuajitij, nojoriiri cua pohuatasano niishiyaquiquiaa na tojitiasacari. Naajuhuaj, cua cumaacata cua miishano cariyoshitiuquiaari, nojori niquiara cua miishacari. \s1 Jesu niishitiojosacari na pueya, miriqui na pohuatasano natoojonajiniji \r (Mt 13.18-23; Mr 4.13-20) \p \v 11 ’Nia niishitiojoreera miriqui cua pohuatasano natoojonajiniji. Pueyano natoojosano jajauri juhua Pueyaso rupaa. \v 12 Pueyano jaara Pueyaso rupaa tojiri najuhuanaj, nojuajaari juhua nucuaco toteno jajau. Sesaacaari nimiaa. Pueyaso rupaa na tojishano jaariutiarohua noojiajinijiiri, maja nocua na tiuuniuria, nojuaja mariqui jiyanooshaareeri. \v 13 Sai tajinia toteno jajauri juhua noo pueya, canapuete Pueyaso rupaa tojiriini. Na nuhuaji, rupaquijia Pueyasoocua tiuuquiaa shuquiriaatiaari. Naa miijiacaari juhua puera shiitianiyojua nujuacaraca. Naacuajitij, nojori jaara saniniujiushaare, nojoriiri ritia Pueyasoocuaji rupatequiaa. \v 14 Riyocuaca tajinia toteno jajauri juhua noo pueya, canapuete maninia tojirii Pueyaso rupaani. Na nuhuaji, nojoriiri puera tacaaquiaa mijiria casaacua, casamiriaca nojori quiniuria, tama na cuaqueyajaaja nojori shuquiritiniuriajuhuaj. Naaratej, nojoriiri juhua muetuhuo natau quiya, tarinitiucuara riyocuaca tariyoshitishano. \v 15 Maninia jiyajinia toteno jajauri saniniuujia juhua noo pueya, canapuete maninia tojitiareecuaja Pueyaso rupaani. Na racataa maninia noojiajiniaari. Pueyaracaanu na tojitiaquiaari. Majaari na pishiniu Pueyasoocuaji. Naacuajitij, nojoriiri juhua queraatia muetujua natau. \s1 Pueyaso muerasuuri juhua samaritiu cuhuataja \r (Mr 4.21-25) \p \v 16 ’Majaari pueya noshitiniu quiquiaa samaritiu, na jamotasocoriquiano conatu cariquiaco, maquetu cariquiaconio. Samaritiu jaara noshitishaare, morijiuucua morotashiyari na cuhuatanura, pueya tiuquitiasacari tiajiniaaco. Naajuhuaj, Pueyaso Rupaari pueya jiuujia cuhuataja. Cunora, Pueyaso Rupaa cuaara maatia pohuatasaaria puetunu pueya niquiarajanaa. \v 17 Puetunu jamojosano casaajanaari riuriatasaanutaniya. Puetunu jiyasohuaja nia miijiosanojuanaari niishishaanutaniyajuhuaj. Cuhuatasaanutaniyari maninia niquishocoriquiano. \v 18 Cunora, cua sequesano tojitiajaca nia quiri maninia. Cante maninia jiitiaa cua rupaani, nojuajaari socua na niishijiara jiyatesaanutaniya. Saniniuujia, cante cua rupaa tojiyashijiani, secaja najuhuana na niishishanoori jaariutiasaanutaniya, puetunu shaaquiriajanaa. \s1 Jesu tapueyocuaca tiuquiijiosacari Jesuucua nojori nucuata \r (Mt 12.46-50; Mr 3.31-35) \p \v 19 Jiyacaritij, Jesu nucua Jesu tapueyocuacata tiuquiijioquiaari Jesu quishaqui. Majaari nojori naata tiuquitianu quiriquiaa Jesuucua. Jiyanohua queraatia pueyari nocuara ritiariquiaa saaja tia tohuateyaji. \v 20 Tamonuuri Jesu numooteree: \p —Quia nucua quia tarajanuhuata jati carijiniacuma quiya. Quia niquitiuniu paniyaquinia. \p \v 21 Jesuuri tii quiniaa niquiara sequeree saaja: \p —Canapuete seetanujuanaa Pueyaso Rupaa tojitiajacani, nojoriiri cua nucua cutara, cua tarajanuhuanio. \s1 Jesu pueyajetesacari paratu, mohuacanio \r (Mt 8.23-27; Mr 4.35-41) \p \v 22 Tamonu juuca, Jesuuri botejinia tacataquiaari na saquiriojosano pueyata. Nojori sequereeri: \p —Pa niuutiaare caminia taquijiria. \p Naaratej, nojoriiri niuutiariquiaa. \v 23 Nojori niuutiasacari, Jesuuri maqueriquiaa. Canashiyaquiji paratuuri juhuacatecara piyarojonu coteeree jiyanohua. Mohuaca queyaqueteriquiaa bote jiniacumaraari. Boteeri quera tiuquitiariquiaa tari. \v 24 Jiyacaritij, na pueyari Jesu niucuajasee ritia. Na sequetuseeri: \p —¡Niishitiojonanaa! ¡Niishitiojonanaa! ¡Paa tari tiuquitiaani! \p Jesuuri sanemaa. Paratu sequereeri, mohuacanio: \p —¡Tariucuaja! ¡Nia suraajere! \p Paratu, mohuacaari ritia suraajequee. Paratu piyarojonuuri tajimiaa, caminia queyocuaanonio. \v 25 Jesuuri na pueya sequerohua: \p —Niaacuaja juucua Pueyasoocua tiuujiaca. ¿Casaa nia tojetareerini? \p Nojoriiri Jesuucuaji jiuujiatecoree. Shiriiquitiuriquiaari Jesu miishano nojori niquishacari. Tama nojorijiaarijia nequesoreetooriquiaa: \p —¿Cantucuaanojoni? ¡Paratu, mohuacaari na tojirii na sequesacari! \s1 Gerasa jiyajinijinio samaruhuaraca pueyanojiniji pohuatasano \r (Mt 8.28-34; Mr 5.1-20) \p \v 26 Na nuhuaji, nojoriiri shiitiaseequiaari Gerasa jiyajinia, Galilea jiya taquijiria. \v 27 Jesu jaara rosequiaari botejiniji, jiyacaritij, samaruhuaraca pueyanoori nocua niquiaari, cuno jiya tiacajinijinio pueyano. Cuno pueyanoori pueyaracaanu samaruhuaraca quiquiaari. Majaari toque na cushiniu quijia. Naajuhuaj, majaari tiajinia na quiniu quijia. Saaja raacajinia quijiaari, macunucua nucuhua paaquiosaqui. \v 28 Na niquishacari Jesu, na cariquimiaji mojoquetaseeri. Jesuucua nacareeri: \p —¿Casaara quia niyaree miji canaa quia cushitionurani Jesunaa? ¡Quia niishiyanijia! ¡Quiaacuajaari Jiyaniijiajanaa Pueyaso Niyanu! ¡Cua tarinitiare quenaaja! ¡Maja naquiya cua miiniu! \p \v 29 Samaruhuaraca pueyanoori naa sequeriquiaa Jesutej, Jesu sequesacari tari nojuaja, cuaara tohuataara cuno pueyanojiniji. Samaruuri sequeyarucua cuno pueyano miitiquiaari sesa. Narta pueyari juucua na cashacucua, na numatucua morojoquiaari cumayocua jiyocua shipinishanota, na cojuasaanura maninia. Samaruhuaraca pueyanoori saaja na turojotaquiaari. Samaruuri na mashiquijia tiquiyocua, pueya quiyaquishaqui na quiniuria. \v 30 Jiyacaritij, Jesuuri na nequesotaree: \p —¿Taateja quia sesani? \p Samaruuri na riucuaree: \p —Cua sesa “Queraatia”. \p Naa Jesu sequequiaariiri jiyanohua queraatia samaruhua na jiitiasacari. \v 31 Samaruhuari jiyanohua secojoree Jesu, maja nojori na jiyaronura puequeetuuju raama saniitiosocoriquiano. \v 32 Jiyacaritij, queraatia cushiyari miaquenuuriquiaa cateca naataja, tuhuananujinia quiniqui. Samaruhuari cunora Jesu secojoree nojori na tiuquitianiniuria cushiyajinia. Jesuuri nojori tarinitiaree. \v 33 Cunora, samaruhuari pueyanojiniji tohuareetaquee. Cushiyajinia tiuquitiaseeri. Puetunu cushiyajanaari cocuateree. Tacojiniji totesee caminiajiniaari. Tii shushiniuuriiri. \p \v 34 Cushiya cojuanaa jaara niquiquiaari naa miishanotej, nojoriiri netecuatuquiaari na shiriiquiniutia, Jesu miishano nojori pohuatanura tiacajinia, cuhuariquiacajiniajuhuaj, tee pueya quiriquiaacuajani. \v 35 Puetunu pueyajanaari Jesuucua nijioquiaari na tiacajiniji, pueya pohuatanuusanojiniji nojori niquiniuria. Nojori tiuquiijiosacari Jesuucua, nojoriiri cuno pueyano niquishii, canajiniji samaruhua tohuareetareecuajani. Nojuajaari Jesu shuriucua cajiriquiaa toqueraca, panaatia na quishacariuhua. Naa pueya niquishacari nojuajatej, pueretuquiaariiri. \v 36 Jiyacaritij, Jesu miishano niquitiuniaari shusha nijiono pueya pohuataree taa samaruhuaraca pueyano naatanishaarohuani. \v 37 Cunora, puetunu Gerasa jiyajinijinio pueyajanaari jiyanohua puereturiquiaa. Naaratej, ¡Jesu secojotureeri na quianura nojori jiyajiniji! Naaratej, Jesuuri botejinia tacataquiaariuhua na pueyata na quianuhuara. \v 38 Cuno pueyano, canajiniji samaruhua tohuareetareecuajani, nojuajaari Jesu secojoree juucua nata na quianura. Jesuuri saaja naa na sequeree: \p \v 39 —Quia tiajinia quia quiaarohua. Quia pueya niquiara quia pohuatasuhua taa Pueyaso miirii maninia quiajaniyani. \p Pueyanoori quiaarohua. Puetunu na tiacajiniajanaa pohuatasuhuari taa Jesu miiriucuaa maninia nojuajani. \s1 Jesu naatanishacari Jairo niyatu, Jesu toque quiana maajinio \r (Mt 9.18-26; Mr 5.21-43) \p \v 40 Jesu jaara niuutiaquiaariuhua caminia taquijiria na pueyata, pueyari na timitiarohua na tiuquishacariuhua. Puetunu nojorijianaari na sashiriquiaa. \v 41 Jiyacaritij, tamonu pueyanoori Jesuucua tiuquishii. Na sesaari quijia Jairo. Nojuajaari Pueyaso secojojua tia jiyaniijia quiquiaari cuno tiacajinia. Jesu cariquimiaji mojoquetaseeri na secojonura na tiajinia Jesu quianura. \v 42 Neyatuniyojuaari quera cusoriquiaa jiyacari. Majaari socua niquiohuaraca na quiniu quijia. Doce marijiaari tari shocojoquiaari cuno neyatu. \p Jesu quiasacari Jairota, jiyanohua queraatia pueyari nata quiojoriquiaajuhuaj. Pueyari jiyanohua na tanuujuriquiaa, nata nojori quiojosacari nucuaco. \p \v 43 Tamonu maaji cusosuuri cuno pueya tajinia quiriquiaajuhuaj. Doce marijiaari tari na shocojoquiaari pueyaracaanu na naatesacari. Cuno maajiiri puetunu na cumaneeca puecaquiaarijianaa najuhuanaj, na naarajosaanura juucua. Naarajonaari maja na naata na naataniniu quiquiaari. \v 44 Maaji cusosuuri Jesu nijiniji catecanoquiaari nocua. Na tucuaque toque casaca quiasee jiyasohuari. ¡Na nanacaari ritia curetaquee! \p \v 45 Jiyacaritij, Jesuuri pueya nequesotaree: \p —¿Cante cua quiareeni? \p Puetunu na shocuaqueya pueyajanaari sequeree: \p —Maja canaa quianu quirii quiajaniya. \p Pedroori Jesu sequeree: \p —Niishitiojonanaa, ¿majateeri quia niquiniucuaja? Queraatia pueyacuajaari quia tanuujiya. \p \v 46 Jesuuri saaja sequeree: \p —Maja. Cusosu cua quiareeni. Niishiyanijia cua cumaacaari tari na naatanirii. \p \v 47 Maaji niishishacari na miishano jiyasohuaja tari niishishaaree, Jesuucua nimiaari. Na puerenuta tetecariquiaari. Jesu cariquimiaji mojoquetaseeri. Puetunu pueya niquiarajanaa pohuatareeri casaara Jesu na quiareeni. Pohuatareejaariuhuaj taa na naataquee ritiani, Jesu na quiasacari. \v 48 Jesuuri na sequeree: \p —Sanaunaa, cucua quia tiuuniuucua, quiaari naatarohua. Quioojia quia cajitiriohua. Juhuajaniya quia quiaarohua. \p \v 49 Jesu pocoojosacarijia cuno maajitia, tamonu pueyanoori tiuquiquiaari Jairo tiajiniji. Jairo sequeseeri: \p —¡Quia niyatu tari cusoquee! Maja najuhuana riniu paniniu Niishitiojona quia tiajiniara. \p \v 50 Jesu tojishacari cuno pueyano sequesano, Jairo sequereeri: \p —Maja puerenu. Cucua quia tiuuri saaja. Quia niyatucuaja naatanutaniuhua. \p \v 51 Jesu tiuquishacari Jairo tiajinia, nojuajaari maja na shanacunu quirii quenaaja tamonu pueyano tiuquiniuria macuucua. Saaja nata tiuquitiamaa cutaraari Pedro, Santiago, Juan, maaji samiriu que, na nucuanio. \v 52 Puetunu tii quiniaa pueyajanaari maaji samiriuucua nujuqueturiquiaa. Sapiyonuuriquiaajaariuhuaj. Jesuuri nojori sequeree: \p —Maja najuhuana nia nujuquenu. Maaji samiriu maja macu, nareja maqueyano. \p \v 53 Naa Jesu sequesacaritij, pueyari na saroojotaree saaja. Nojoricuajaari niishiriquiaa maaji samiriuuri seetanujuanaa macu quiriquiaa. \v 54 Jiyacaritij, Jesuuri macuucua tiuquiquii. Na juaashiquiajiniji na quiaseeri. Jiyanohua na sequereeri: \p —Maaji samiriuniaa, ¡quia sanere! \p \v 55 Na sohuanuuri nocua tacatemohua jiyacari. Samiitiamohuari. Ritia sanequeeri. Jesuuri na nucua sequeree na mianuutenura. \v 56 Na queyari jiyanohua jiuujiateree. Jesuuri nojori sequeree, maja nojori pohuatanura tamasaca niquiara na miishano. \c 9 \s1 Jesu jiyaramiquishacari na doce pueya Pueyaso rupaa nojori pohuatanura \r (Mt 10.5-15; Mr 6.7-13) \p \v 1 Jesuuri na doce saquiriojosano pueya rerejotequiaari na jiyaramiquishocoriquiano. Nojori niquitioree cumaacaari, puetunu tamaatia sesa samaruhuajanaa nojori tohuatejonura, cusosuhua nojori naatanijionurajuhuaj. \v 2 Nojori jiyaramiquiriiri Pueyaso rupaa nojori pohuatanura pueya niquiara, pueya niishiniuria taa Pueyaso jiyanooniu paniya nojorini, na muerasu nojori quiniuria. Nojori jiyaramiquiriijiaariuhua cusosuhua nojori naatanijionura. \v 3 Jesuuri nojori sequeree: \p —Maja nia panu nia rucuanejotajara nia panishano. Majaari nia miojotu nia panu, nia caashoque, nia coseyaca, nia cumaneecanio. Saa nia cushishano toquetaja nia quiaare cutara. Maja socua toque nia panu nia cushishocoriquiano. \v 4 Niaa jaara tamonu tiajinia tiuquishiiquia, niocua cuniqui jiyojetaseequiaja, niaa jaara cuno tiacajiniji quiaarejaatijia. \v 5 Niaa jaara tamonu tiacajinia tojiniu paniyaquishaare, cuno tiacajiniji nia quiaare. Nia nuhuajiria, cuno pueya niquiara niocua nia niohuacajiniji cuno tiaca jaaquia nuutare. Naacuajitij, cuno pueyari niishiniutianiya, Pueyasoori nojori jiyanoyaquiniutianiya, nojori tojitianu paniyaquiniuucua Pueyaso rupaa pohuatanaa. \p \v 6 Na nuhuaji, Jesu pueyari quiojoquee puetunu cuno jiyajinia shiitianiyojua tiacajiniajanaa, Pueyaso rupaa nojori pohuatanura tii. Nojoriiri Pueyaso rupaa pohuatanuuquiaari pueya jiyanooshaanura, Pueyaso pueya nojori quiniuria. Naajuhuaj, cusosuhua naatanijiotuquiaariiri. \s1 Jiyaniijia Herodes niishiniu panishacari cante Jesuni \r (Mt 14.1-12; Mr 6.14-29) \p \v 7 Jiyaniijia Herodesri pohuatasaaquiaari puetunu Jesu miishanojinijijianaa. Herodesri saaja jiyajenequiaari cante Jesuni. Jiyacaritij, noojiaqueya pueyari sequeriquiaa: “Jesucuajaari jiyaniijia Herodes nacatanishano Tiuquinijiona Juan samiitianohua”. \v 8 Tamasaca pueyari Jesujiniji sequeriquiaajuhuaj: “Supuetana Elíascuaja tari tiuquiriohua”. Nojuacuajaari tariucuacaanu Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia quijia. Saniniuujia, tamasaca pueyari sequeriquiaajuhuaj: “Jesucuajaari tamonu tariucuacaanu Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia samiitianohua”. \v 9 Herodesri saniniuujia sequeree: \p —Janiyacuajaari cua pueyano jiyarocanu Tiuquinijiona Juan na nacatanurani. ¿Cantejaara cuno Jesuni? Janiyari queraatia nocuaji tojiniuyani. \p Cunora, Herodesri jiyanohua Jesu niquiniu paniriquiaa juucua. \s1 Jesu mianuutesacari cinco mil pueya \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Jn 6.1-14) \p \v 10 Jesu jiyaramiquishano pueya tacatesacariuhua, nojoriiri Jesu pohuataquiaari puetunu nojori miishanojuanaa. Na nuhuaji, Jesuuri nojori jiyataaree tamaquiria, Betsaida tiaca shuriucua, tii tamajaaja nojoritia na quiniuria. \v 11 Pueya niishishacari tee Jesu quiriquiaani, nojoriiri saaja nocua quiojoquiaari. Naajaa, Jesuuri maninia nojori maseree saaja. Cuno pueya pohuatareeri taa Pueyaso quiniu paniya nojori jiyaniijiarani. Jesuuri nojori cusosuhua naatanijioreejuhuaj. \p \v 12 Tenacariishacari, Jesu doce pueyari nocua catecanoquiaari. Na sequetureeri: \p —Pueya quia jiyaramiquiri cateca tiacajinia, nojori cuaara cuniqui pajenuura na miaquenuusocoriquiano, na maquetujuarajuhuaj. Nojori panishanoori shaaqui niya pa quishaquini. \p \v 13 Jesuuri nojori sequeree saaja: \p —Niaa mariqui nojori mianuutere saniya. \p Nojoriiri Jesu sequeturee: \p —¿Canaateeri miaquesanoracajaarani? Canaa saaja cinco panniyojua jiitiaani, caapiquiriyatu sapitiaajanio. ¿Canaateeri secaja pa cumaneecata masenutaniya queraatia miaquesano puetunu nio pueyarajanaani? \p \v 14 Cuniqui nojoritia quiriquiaa naasucuaari cinco mil pueya. Jesuuri na pueya sequeree: \p —Pueya nia raquiriojotare maninia. Cuaara cajitiuuria cincuenta jatiqui, socua cincuenta tamaqui. Mianuutesocoriquiano puetunu pueyajanaa, cuaara naa cajitiuuriatej. \p \v 15 Nojoriiri Jesu sequesano miirii. Puetunu pueyajanaari cajitiurii. \v 16 Na nuhuaji, Jesuuri cuno cinco pan pataree, caapiqui sapitiaajanio. Jiyocuacaanu maureeri na Que Pueyaso na secojonura miaquesanoocuara. Na nuhuaji na neecasereeri. Na pueya na niquitioreeri puetunu pueyajanaa nojori serotasocoriquiano. \v 17 Puetunu pueyajanaari na miaquenuuree. Maninia tooquioreeri. Na nuhuaji, doce canaasatuuri mishinijiosaaquiaari pan raacuata, sapitiaaja raquiquiatanio. \s1 Pedro sequesacari Jesuuri seetanujuanaa Cristo \r (Mt 16.13-19; Mr 8.27-29) \p \v 18 Tamacari, Jesuuri Pueyaso secojoriquiaa tamajaaja. Na saquiriojosano pueyari nata quiriquiaa. Jiyacaritij, Jesuuri nojori nequesotaree: \p —¿Taa pueya sequequiaa janiyani, cantena janiyani? \p \v 19 Nojoriiri na riucuaree: \p —Noojiaqueya pueyari quia sequequiaa, quiaana nacatasano samiitianohua Tiuquinijiona Juan. Tamasacaari quia sequequiaajuhuaj, quiaana Elías, tariucuacaanu Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia. Tamasacaari saniniuujia quia sequequiaa, quiaa naasucuana tamonu tariucuacaanu Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia samiitianohua. \p \v 20 Jesuuri saniniuujia nojori nequesotaree: \p —¿Niajaniyariuhuaj? ¿Taa nia sequeyani, cante janiyani? \p Pedroori na sequeree: \p —Quiajaniyacuajaari Cristo, Pueyaso Jiyarosano. \p \v 21 Jesuuri jiyanohua nojori rootaree maja nojori pohuatanura tamasaca niquiara cante nojuajani. \s1 Jesu numootesacari na pueya, nojuaja mosaanutaniya \r (Mt 16.20-28; Mr 8.30–9.1) \p \v 22 Jesuuri naa nojori sequerohuacuhuaj: \p —Janiyari jiyanohua naquiya miishaanutaniyani. Pa Judiocuaca camarucuaari cua niquiniu paniyaquiniutianiya, na tojitianu paniyaquishacari janiya. Naajuhuaj, pa pueyacuara secojonaa jiyaniijianucuaari cua niquiniu paniyaquiniutianiya, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaanio. Nojoriiri cua monutaniya. Naajaa, jiuujianaraca juucajinia, janiyari samiitianutaniuhuani. \p \v 23 Na nuhuaji, Jesuuri puetunu pueyajanaa sequeree: \p —Cante cua nuhuajiniu paniyani, cua pueyano na quiniuria, nojuaja cuaara niyajetaara tama na miiniu panishanojuaaja. Cuaara panitiaara tama na cuaqueyajaaja puetunu juucajanaa, cua tojijia na quiniuria seetanujuanaa. \v 24 Saniniuujia, cante tama na cuaqueyajaaja shuquiritiniuria niishiriojoquiaani, nojuajaari jiyanohua taraatia quiniutianiya na nuhuaji. Saniniuujia, cante tama na cuaqueyajaaja panitiaquiaa cua panishano na miiniuriani, nojuaja cutaraari Pueyaso pueyanora jiyatesaanutaniya, pueyaracaanu shuquiriaatia na quiniuria. \v 25 Pueyano jaara puetunu nio jiya casamijianaa jiitiana quiri, cuno maara najuhuana quiri, nojuaja jaara na shaajesacari jatasaare mani quiquiojinia Pueyasooju. \v 26 Cante cua seera caririquiya mijiria quiniaa pueya niquiara sequenurani, janiyari nojori jiyaniijiani, naajuhuaj janiyari nojori seera caririquiniutianiyani cua tiuquishacariuhua Jiyaniijia cua quiniuria. Janiyari shanohua niquishano quiniutianiya cua tiuquishacariuhua cua Que shacantuuca cumaacatani, na seya cumaacatajuhuaj. Naajuhuaj, cante cua rupaa pohuatanu caririquiya sesa miijiaca pueya niquiarani, janiyari nojori seera caririquiniutianiyajuhuaj. \v 27 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, noojiaqueya niajaniyajinijinioori maja nia cusonuunu quiniutianiya juhuanojuaja, niaa cuaara niquirijiaatijia Pueyaso cumaaca tiuquiyano cucua, na muerasu jiitiariquianoni. \s1 Jesu jatasacari shacantuucara \r (Mt 17.1-8; Mr 9.2-8) \p \v 28 Naa Jesu sequenu nuhuajitij, ocho juuca nuhuaji, nojuajaari tuhuananuucua tacaquiaari na Que Pueyaso na secojonura. Nata quiaareeri Pedro, Santiago, Juannio. \v 29 Jesu secojosacari Pueyaso, na jiquiocoori tamaatiara jataquiaari. Na toqueeri jiyanohua cohuajara jataquiaarijiuhuaj, shacantuquera. \v 30 Jiyacaritij, caapiqui pueyari nocua muetaquiaari. Jesuta pocoojoriquiaari. Nojoriiri quiriquiaa supuetana Moisés, supuetana Elíasnio. \v 31 Nojori nujuatusaquiiri shacantuuca quiriquiaa puetunu nojori shocuajanaa. Nojoriiri pocoojoriquiaa taa Jesu mosaanutaniya Jerusalén tiacajiniani. \v 32 Jiyacaritij, Pedroori jiyanohua maquenuujuriquiaa, nata quiniaajuhuaj. Naajaa, majaari nojori maquenu quiriquiaa. Naacuajitij, nojoriiri Jesu shacantuuca niquiquiaari. Cuno caapiqui supuetanaa niquitiuriijiaariuhuaj, Jesuta pocoojiyano. \v 33 Cuno caapiqui pueya quiojonu panishacariuhua Jesu shuriucuaji, Pedroori Jesu sequeree najuhuanaj: \p —¡Niishitiojonanaa, canaa namitia niya quiyani! ¡Canaa suhuororeera jiuujianaraca suhuorotucua; quiara, Moisésra, Elíasranio! \p Pedroori naa najuhuana pocuariquiaa. Majaari na niishiniu quiquiaari casaa na sequeriquiaani. \v 34 Pedro pocuasacarijia, cohuaja najacaari nojori mishiquiomaa. Nojoriiri puereturiquiaa cohuaja najacajinia nojori quishacari. \v 35 Na nuhuaji, nojoriiri Pueyaso tojirii pocuaano cuno cohuaja najacajiniji. Naa sequereeri: \p —¡Nioori cua Niyanu, cua saquiriojosano nia Jiyaniijia na quiniuria! ¡Nojuaja nia tojitiare! \p \v 36 Naa nojori tojiniu nuhuaji cuno rupaatej, nojoriiri Jesu niquiriohua. Tari tamajaaja nujuariquiaari. Nojoriiri sanaa na niquitiariquiaa. Na nuhuaji, majaari quenaaja tamonu nojori pohuatanu quiquiaari nojori niquishano, Jesu jaara samiitiaquiaariuhuajaatijiaj. \s1 Caya samijiajiniji Jesu tohuatesacari samaru \r (Mt 17.14-21; Mr 9.14-29) \p \v 37 Tariqui, nojori jaara rosetaquiaariuhua tuhuananujiniji, queraatia pueyari Jesuucua nijioquiaari. \v 38 Cuno pueya tajiniji, tamonu pueyanoori naa nacaquiaari: \p —¡Niishitiojonanaa, cucua quia taraajere quenaaja! ¡Cua niyanuniyojua quia niquiri! ¡Jiyaniojuanaari quiyanuniyojua! \v 39 ¡Samaruuri na miiquiaa taraatia! ¡Na sariyotequiaari! ¡Na taquiriocuatequiaajaariuhuaj! ¡Na rupaamajiiri cushaaquiaa! ¡Na cuaqueya miiquiaa moquitiuriuriaari! Majaari ritia na cartenu paniniu quiquiaa. \v 40 Janiyari juucua quia pueya sequereeni, cuno samaru nojori tohuatenura. Majaari nojori naata quiriquiaa na tohuatenura. \p \v 41 Jesuuri sequeree: \p —Pueyaso tojitiaashijiacanaa, niaaqui Pueyasoocua tiuyashijiacajuhuanajaj. ¿Janiyateeri pueyaracaanu rejeretanutaniya niajaniyani? Miji quia niyanu quia jaatucure. \p \v 42 Caya samijia catecanosacari Jesuucua, samaruuri na pojotequee. Na taquiriocuatereeri. Jesuuri samaru sequeree na tohuatanura. Caya samijia naataniriiri. Na niquitiorohua na queeri. \v 43 Puetunu pueyajanaari jiyanohua jiuujiateree nojori niquishacari Jesu miishano Pueyaso cumaacata. \s1 Jesu pacutesacari pohuatanu nojuaja mosaanutaniya \r (Mt 17.22-23; Mr 9.30-32) \p Pueya jiuujiatesacarijia puetunu Jesu miishanojinijijianaa, Jesuuri na pueya sequeree: \p \v 44 —Maninia nia tojiri casaa cua sequenutaniya niajaniyani. Majaari na niyajetanu. Janiyari niquitiosaanutaniyani pueya miiniuria janiya taa nojori paniyacuajani. \p \v 45 Majaari na pueya niishiniu quiriquiaa Jesu sequesano. Juhua miriqui sequesanoori quiriquiaa nojoriria. Naacuajitij, majaari nojori naata niishiniu quiquiaari. Nojoriiri Jesu nequesotanu puereturiquiaajuhuaj, casaa nojori na pohuatasano sequenu paniriquiaani. \s1 Cante jiyaniijiajanaa cutarani \r (Mt 18.1-5; Mr 9.33-37) \p \v 46 Jesu pueyari juhuacatecara juayonuutariquiaa teyano nojorijinijiniote jiyaniijiajanaa quiniutianiyani. \v 47 Jesuuri nojori niishiriojosano niishirii. Naaratej, Jesuuri naatujua nujuateree na shuriucua. \v 48 Na pueya sequereeri: \p —Cante nio mueya rupueya na cumaquiniuria cucua tiuujia cuno mueya quiniuucuani, nojuajaari cua rupueyajuhuaj. Cante cua rupueyani, cua Jiyarona rupueyajaariuhuaj. Naacuajitij, cante tama na cuaqueyajaaja jiyateya pueya shocoteyashijia na quiniuria juhua naatujuani, nojuajaari jiyaniijiajanaa quiniutianiya puetunu narta Pueyaso muerasujinijiniojuanaa. \s1 Cante maja pa paracani, nojuajaari pa jiyano \r (Mr 9.38-40) \p \v 49 Juanri Jesu sequeree: \p —Niishitiojonanaa, canaari pueyano niquiriucuaani samaruhua tohuatanijiyano quia cumaacata. Canaari na tenujurucuaani nojuaja quiyaquiniuucua pajaniyajinijinio. \p \v 50 Jesuuri na riucuaree: \p —¿Casaara nia tenujurucuaarinioj? ¿Niaateeri niishiyaquiya, cante pa paraca quiyaquiyani, nojuajaari pa jiyano? \s1 Jesu nacasusacari Santiago, Juannio \p \v 51 Quera Jesu tacanu panishacari jiyocuacaanu, nojuajaari juhuacatecara Jerusalén tiacajiniara quiaaree, juhua jiuujiaaju na puereyaquiniutia. \v 52 Jerusalén tiacaacuara nuu cajiniocua Samaria jiyajinia Jesu quishacari na pueyata, noojiaqueya na pueyajinijinio puerateree tamonu tiacajinia nojori masenura tia nojoriicuajiiri. Naacuajitij, na pueyari Samaria jiyajinia quijia shiitianiyojua tiacajinia quiojoquiaari tii Jesu maquejara nojori pajenura. \v 53 Cuno Samaria pueya jaara niishiquiaari Jesuuri Jerusalén tiacajiniara quiariquiaa, majaari nojori paniniu quirii Jesu maquenura nojori tiacajinia. \v 54 Santiago, Juan niishishacari cuno Samaria pueyari nojori sooriquiaa, nojoriiri cunora Jesu nequesotaree: \p —Jiyaniijianaa, ¿quiaate paniya canaa tininiuria mani jiyocuacaanuji, cuno pojori na catijianura, taa tariucuacaanu Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia Elías miiquiaaricuaani? \p \v 55 Jesuuri nojoriicua tacateree. Nojori nacasureeri naa nojori saniitionu panishacari cuno Samaria pueya. Naa nojori sequereeri: \p —Majaari nia niishiniu cana sohuanute naa nia niishiriojoteyani. Nia niishiri, majaari cua niniu quiquiaari mijiria cua puecoonura pueya. Saaja niquiaari cutaranijia, pueyacuaji cua tacunura. \p \v 56 Na nuhuaji, nojoriiri tamonu shiitianiyojua tiacajinia quiojiyaree tii maquenura. \s1 Tamasaca pueya quiniu panishacari Jesu pueyara juucua \r (Mt 8.19-22) \p \v 57 Nojori quiojosacari nucuaco, tamonu pueyanoori Jesu sequequiaari: \p —Jiyaniijianaa, quia pueyanora quiniu paniyanijia. Janiyacua quia tarajareni puetunu tiquiyocua quia rucuanejosacarijianaa. \p \v 58 Jesuuri na riucuaree: \p —Quioojuapueeri na raaca jiitiaa cutara. Shuhuari na jesuhua jiitiaajuhuaj. ¿Saniniuujia Pueyaso Niyanuurijiataj? Majaari cua jiitianu tama cua maquejarajaaja. \p \v 59 Jesuuri tamonu pueyano sequeree: \p —Cua nuhuajiniara quia quiri. \p Nojuajaari saa sequereeja: \p —Cuaara Jiyaniijianaa. Cua que cuaara cua niquiara shaajeerajaara. Janiya jaara na jamoreni, janiyacua na nuhuaji quiata rucuanejore cutarani. \p \v 60 Jesuuri na riucuaree: \p —Naajaa, quia tarinitiare. Cua tojitiaashijiacaari juhua macunucua. Naaratej, cuno macunucua cuaara jamoora tama narta macujuaaja. Quia rucuanejore cutara Pueyaso rupaa quia pohuatanura. \p \v 61 Na nuhuaji, tamonu pueyanoori Jesu sequeree: \p —Jiyaniijianaa, janiya cutara quiata quianu paniyani. Coteenu cua tiajinia quiquiooraj, cua pueya cua niquiniuria cua nuhuajiria. \p \v 62 Jesuuri miriqui na riucuaree: \p —Pueyano jaara na juyaca poonitijiya, jiya jiacataja na jayotanura na cuhuariquia na jeenucuanura, maja cumaati na nijiniara na niquiniu. Na camaru jaara na nijiniara niquiri, sesa naaniutianiyari shuyorocotiuyocuara. Naajuhuaj, cua pueyano jaara na quiquiojinia tacatenu panijiohua quiri, nojuajaari maja maninia Pueyasora poonijiona. \c 10 \s1 Jesu jiyaramiquishacari setenta y dos na pueyajinijinio, Pueyaso rupaa nojori pohuatanura \p \v 1 Nio nuhuaji, Jesuuri socua setenta y dos pueya saquiriojoquiaari, nojori puetanura nojuaja, puetunu Israel pueya tiacajiniajanaa Pueyaso rupaa nojori pohuatanura. Jesuuri nojori nuhuaji tii quianu paniriquiaajuhuaj. Puetunu nojorijianaa jiyaramiquiriiri caapiqui, caapiqui. \v 2 Nojori nuhuajiria, Jesuuri nojori rootaree nio miriqui sequesano: \p —Queraatia Pueyaso muerasuranoori quiya, juhua senoosocoriquiano. Saniniuujia, secaja na senoonaari quiya. Cunora, cuhuariquia camaru nia secojore, socua senoonaa na jiyaramiquiniuria puetunujuanaa na senoosaanura. \v 3 Nia quiojiyare pueyanaa. Nia niishiri, janiyari nia jiyaramiquiya juhua borrego niquiohuani puereeta sareya tajinia. Pueyaso paraari juhua puereeta sareya. \v 4 Nia quiojosacari, majaari nia caashoque nia patanu, nia cumaneeca quiquiojuhuaj, nia sapatunio. Majaari nucuaco nia tarishiniu pueya nia saruhuatasacari. \v 5 Tamonu tiajinia nia tiuquishacari, coteenu nia saruhuatare na camaru nio sequesanota: “Juhuajaniya nia quiri, nio tiajinia quiniaanaa”. \v 6 Cuno tiajinia quiniaa pueya jaara jiyanoojiaca quiri, naa nia sequesacaritij, Pueyasoori nojori miiniutianiya maninia. Nojori jaara juaajiaca quiri saniniuujia, Pueyasoori nojori shuquiritiyaquiniutianiya. \v 7 Tee nia masesaareni, cuno tiajinia nia jiyojere. Nia miaquere, nia rature nojori niquitiosano niajaniya. Nia pohuatanuucua Pueyaso rupaa nojori niquiara, niajaniya cuaara niquitiosaaria nia panishano. Majaari tamasaca tiajinia nia pacunujunu tii nia miaquenura. \v 8 Nia tiuquiijiosacari tamonu tiacajinia, pueyano jaara nia masuure na tiajinia nia quiniuria, niocua niaara nojori rupojosano miaquere. Majaari na soonu. \v 9 Cusosuhua nia naatanijiore cuno tiacajinia. Pueya niquiara nia sequere: “Pueyasoori quiarijia nia jiyatenu paniya na muerasu nia quiniuria”. \v 10 Nia tiuquishacari tamonu tiacajinia, pueya jaara tii nia tojiniu paniyaquiri, niocua cuno tiaca nuucuajinia naa nacare pueya niquiara: \v 11 “Nia tiacajinijinio jaaquiani, canaari canaa niohuacaacuaji na majiriuutiaani. Cunoori nia niishiniuria, Pueyaso jaara nia saniitiore, majaari canaacua na tiuutiasaanu quiniutianiya. Pueyasocuajaari nia jiyanooniu paniriquiaa juucua, na muerasu nia quiniuria”. \v 12 Seetanujuanaa nia sequeyanijia pueyanaa, Pueyaso saniitionu juuca jaara quiri, cuno tiacajinia quiniaari socua jiyanohua saniitiosaanutaniya Sodoma tiacajinia quiniaa pueyajiniji. \s1 Jesu piriyojosacari Pueyaso tojitiaashijiaca pueya \r (Mt 11.20-24) \p \v 13 ’¡Corazín tiacajinia quiniaa pueyanaa, mariyata Betsaida tiacajinia quiniaa pueyanaa! Cua tojiri. ¡Niaari jiyanohua saniitiosaanutaniya! ¡Niaari socua Pueyaso tojiyashijiaca quiya cuno tariucuacaanu Tiro tiacajinia quiniaa pueyajiniji, Sidón tiacajinia quiniaa pueyajinijinio! Cuno pueya jaara Pueyaso cumaacata miishano niquiquiaari, taa cua miiquianu nia tiacajiniacuaani, nojori maara ritia noojia tacatoquiaari cutara, sesa nojori miishanojiniji. Cuno tiacajinijinio pueya maara cocuaque toqueya cushiyonuuquiaari, nojori taraajesacari sesa nojori miiniuucua. Naajuhuaj, nojori maara juaca niojoquiaari nojori nacaacua quera nojori macaashacari, sesa miijiaca nojori quiniuucua. \v 14 Niaa cutaraari cua cumaacata cua miijiosano niquijiaca. Naajaa, majaari nioojia nia tacatonu quiquianu Pueyasoocua. Naaratej, Pueyaso saniitionu juucajinia, ¡niaari socua jiyanohua saniitiosaanutaniya Tiro tiaca pueyajiniji, Sidón tiaca pueyajinijinio! \v 15 Niajaniyarijiataj, Capernaum tiacajinia quiniaa pueyanaa, ¿niaateeri jiyaniya niaari jiyocuacaanu quiniaara jiyatesaanutaniya? ¡Maja! ¡Niaari puequeetuuju raama quejoosaanutaniya saniya! \p \v 16 ’Cua pueyanaa, cante nia tojitiajacani, nojoriiri cua tojitiajacajuhuaj. Naajuhuaj, cante nia ruuretaa cua rupaa nia pohuatasacarini, nojoriiri cua ruuretaajuhuaj. Cante cua ruuretaani, nojoriiri cua Jiyarona ruuretaajuhuaj. \s1 Jesu jiyaramiquishano setenta y dos pueya tiuquiijiosacariuhua nocua \p \v 17 Jesu jiyaramiquishano setenta y dos pueyari Jesuucua tiuquiijioquiaariuhua. Nojoriiri jiyanohua shuquiriaatia quiriquiaa. Jesu sequetureeri: \p —¡Jiyaniijianaa, samaruhuari canaa tojitiacanuni canaa tohuatanijiosacari nojori, canaa jiyaniquishacari quia sesa! \p \v 18 Jesuuri nojori sequeree: \p —Taaquiriirinij. Janiyari Sesaaca niquiquianuni juhua niaco tiyano jiyocuacaanuji. \v 19 Janiyacuajaari cua cumaaca nia niquitiocanuni, juhuajaniya nia rucuanenura sacocua caco, turucuaniiniu caconio. Cua cumaacata, niaari puetunu Sesaaca cumaacajanaa shocotanutaniya, juhuajaniya panaatia nia rucuanejonura, cua rupaa nia pohuatanura. Majaari quenaaja tamonu casaa miiniu quiniutianiya naquiya niajaniya. \v 20 Naajaa, majaari saaja shuquiriaatia nia quiniu samaruhua tojitianuucua niajaniya. Shuquiriaatia nia quiri cutara nia sesaca naajiotasano quishacari jiyocuacaanu, Pueyaso muerasu sesaca naajiotasaqui. \s1 Jesu shuquirishacari \r (Mt 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Jiyacaritij, Pueyaso Sohuanuuri Jesu shuquiritirii jiyanohua. Cunora, Jesuuri na Que Pueyaso sequeree: \p —¡Quia shuquiritiaanijia cua Quenaa! ¡Quiaacuajaari Jiyaniijiajanaa quiya jiyocuacaanu, mijirianio! ¡Quiaari maninia miirii! Cua pueyari juhua naatujoori, maja puera niishijiaca. Naajaa, quiaari quiarijia nojori niishitirii quia niishishano, quia jamosano mijiria niishijiacaacuaji. Jaa, cua Quenaa, quiaacuajaari naa nojori panitiaja. \p \v 22 ’Cua Queeri tari cua niquitioquiaari puetunu na jiitiasanojuanaa, Jiyaniijiarano cua quishacari. Majaari tamonu niishiniu quenaaja cante Pueyaso Niyanuni, saaja cua Que cutaraari cua niishiya. Naajuhuaj, majaari tamonu niishiniu cutara cante cua Queni. Saaja janiya cutaraari na niishiyani. Naajuhuaj, noo pueyari na niishiya, canapue cua niishitiniu paniya cua Quecuajani. \p \v 23 Na nuhuaji, Jesuuri na pueyacua tacateree. Saaja nojori sequereeri: \p —Shuquiriaatia quijiaca cutaraari niajaniya, nia niquiniuucua puetunu nia niquishanojuanaa nia rupuenuucua janiya. \v 24 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, queraatia tariucuacaanu Pueyaso sequesano caminiujiuniaa pueya, mariyata jiyaca jiyaniijianucuanio, nojoriiri nia niquishano niquiniuucua jiaatiaquiaari juucua. Majaari na niquitiuniu quiquiaari. Nojoriiri cuata nia quishacari nia tojishano tojitianuucua jiaatiaquiaari juucuajuhuaj. Majaari na tojitiuniu quiquiaari. \s1 Samaria jiyajinijinio maninia miijiajiniji pohuatasano \p \v 25 Na nuhuaji, Moisés Rootasanojiniji niishitiojona pueyanoori Jesuucua niquiaari nata na pocoojonura. Jesu na pocuatenura sesa juucua, naa na nequesotareeri: \p —Niishitiojonanaa, ¿taa cua miiniutianiya pueyaracaanu rishijia cua quiniuriani? \p \v 26 Jesuuri na riucuaree: \p —¿Taate Moisés Rootasanojinia naajiotasanoni? ¿Taa quia niishiriojoquiaani, quiaa jaara na serojoquiaa? \p \v 27 Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaari Jesu riucuaree: \p —Naa sequeyano: \q1 “Quia Jiyaniijia Pueyaso quia paniri puetunu quioojiatajanaa, puetunu quia sohuanutajanaa, puetunu quia cumaacatajanaa, puetunu quia niishitiajatajanaanio. Naajuhuaj, quiarta pueyano quia paniri taa quia paniyacuaa tama quia cuaqueyajaajani”. \p \v 28 Jesuuri na sequeree: \p —Quiaacuajaari maninia riucuaree. Naa quia miishacaritij, quiaari pueyaracaanu rishijia quiniutianiya. \p \v 29 Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaari tama nocuaji tacunu paniriquiaajaaja, maninia quijia na quiniuria Pueyaso niquiara. Naaratej, naa nequesotarohua Jesuuri: \p —¿Canteeri cuarta pueyanoni? \p \v 30 Jesuuri nio pohuatasano na pohuataree na niishitiojonura nojuaja. Naa coteereeri: \p —Tamonu parta Judio pueyanoori Jericó tiacajiniara quiariquiaa juucua, Jerusalén tiacajiniji. Nohuasenuujuaca pueyari na quiaree. Puetunu na jiitiasanojuanaa na jaariuutiatureeri, na cushishano toquenio. Na piquitiuriiri. Quera macu na tiujiatuqueeri. \v 31 Na nuhuaji, pueyacuara secojonaari cuno nucuaco quiariquiaajaacuhuaj. Na niquishacari piquishano narta Judio pueyano mataano nuu shuriuquiocora, na shocortamaa saajaari. \v 32 Na nuhuaji, Levita pueyanoori cuno nucuaco quiariquiaajuhuaj. Na niquishacari narta Judio piquishano pueyano, nojuajaari saaja na shocortamaajuhuaj. \v 33 Na nuhuaji, Samaria jiyajinijinio tahueri cuno nucuaco quiariquiaajuhuaj. Na niquishacari parta Judio pueyano mataano, Samaria jiyajinijinio tahueri nocua taraajeree. \v 34 Na cacataseeri. Nohuasenuujuaca piquiyashiquia matejoree shiyocuataari, vinotanio. Na nuhuaji, na piquiyashiquia morojoreeri. Na nuhuaji, na niataree tama na seru nijiniajaarijia. Ritia na jiyataaree rucoojojuaca tiuquiijiojua tiajiniaraari. Cuniqui na cojuatareeri. \v 35 Tariqui, cuno tahue quianu panishacariuhua, nojuajaari caapiqui cumaneeca pueraree. Rucoonaa tia camaru na niquitioreeri. Na sequereeri: “Cucua quia jiyanoori. Nio pueyano quia cojuatare quiria. Quiaa jaara socua quia cumaneeca nocua puecare, janiyacua saniniuujia quia niquitiorohuanijia cua tacatesacariuhua”. \p \v 36 Nio pohuatanu nuhuaji, Jesuuri cuno pueyano nequesotaree: \p —Quiarijiani, ¿taa quia sequeyani? Cuno jiuujianaraca rucoonaa pueyajinijinioni, ¿teyano cuno pojorijinijiniote narta pueyanoocua taraajeja cutarani? \p \v 37 Moisés Rootasanojiniji niishitiojona pueyanoori Jesu riucuaree: \p —Cuno Samaria jiyajinijinio tahuecuajani, nocua taraajequiaarini. \p Jesuuri na sequeree: \p —Taaquiriirinij. Quia quiaarohua. Naa pueyacua taraajeja quia quirijiuhuaj, taa cuno tahue taraajequiaaricuaani. \s1 Jesu quishacari Marta, María tiajinia \p \v 38 Socua na rucuanesacari, Jesuuri tamonu tiacajinia tiuquiquiaari na pueyata. Cuno tiacajinia na quishacari, tamonu maajiiri na masuuquiaari. Naaratej, na tiajinia na tiuquinitiareeri. Cuno maaji sesa quiquiaari Marta. \v 39 Martaari tarajanu jiitiaja. Na sesaari quiquiaari María. Maríari Jesu niohuaca shuriuquiumia cajiriquiaa, na tojiniuria Jesu pohuatasano. \v 40 Marta cutaraari poonijioriquiaa queraatia na miishocoriquiano na jiitiasacari. Cunora, Martaari Jesuucua catecanoree. Na sequereeri: \p —Jiyaniijianaa, ¿majate cucua quia taraajenu? Cua tarajanuuri cua tarinitiaquee niquiriyatujua, puetunu nio poonijiosanotajanaa. ¡Quia sequere na naacutanura janiya! \p \v 41 Jesuuri saaja na sequeree: \p —Martanaa, quioojia quia cajitiri sanaunaa. Quiaari puera quia miishano tacaatiaa. \v 42 Saaja niquiriyatu casaa cutaraari jiyanohua panishano. María cutaraari cuno socua panishano casaa saquiriojoree. Tamonuuri maja na naata na tojishano jaariutianu noojiajiniji. \c 11 \s1 Jesu niishitiojosacari na pueya nojori secojonura Pueyaso \r (Mt 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Tamacari, Jesuuri Pueyaso secojoriquiaa tamaqui. Na puecasacari secojonu, tamonu na pueyajinijinioori na sequeree: \p —Jiyaniijianaa, canaa quia niishitiojore canaa secojonura Pueyaso, taa Tiuquinijiona Juan niishitiojoquiaari na pueyacuaani. \p \v 2 Jesuuri nojori sequeree: \p —Pueyaso nia secojosacari, naa nia sequere: \q1 “Jiyocuacaanu quijia canaa Quenaa, puetunu pueyajanaa cuaara niishiiria quiaari tojetaarucuajanaa sesa miyashijia. Pueya cuaara seetanujuanaa quia jiyateera nojori jiyaniijia quia quiniuria. Quia panishano cuaara miishiiria mijiria, taa jiyocuacaanu miishiyacuaani. \v 3 Canaa quia niquitioriquia canaa miaquesocoriquiano canaa panishano puetunu juucajanaa. \v 4 Canaa quia jiyanoori sesa canaa miishanojiniji, taa canaa jiyanooquiaacuaa sesa canaa miiniaani. Naajuhuaj, canaa quia cojuare, maja sesa canaa miitishaanura”. \p \v 5 Jesuuri naa sequereejuhuaj, socua nojori na niishitiojonura: \p —Niaa jaara nia rupuenaacua quiaare shiyaqueya, casaa nia masenura nojuajiniji, ¿nojuajatucua taa quia sequereni?, quiaa jaara na sequere: “Cua rupuenanaa, cua niquitiore jiuujianaraca pan. \v 6 Tamonu cua cojiniaari shusha tiuquiriohua tucuacaanuji, miaajeyari. Shaaquiiri cua sumatuu cua miaquetesocoriquiano nojuaja”. \v 7 ¿Quiaatucua taa miirini quia rupuena jaara na tiajiniacumaji quia riucuare?: “Maja cua taajetenu. Cua tia tiootiu tioree tarinijia. Tari cua mueya mataa maquetujinianijia. Maja cua naata sanenu cua niquitionura quia panishano”. \v 8 Jaara naa sequeretej, niaa jaara na tia tiootiu piquiniu tarinitiaaquiri, janiyari seetanujuanaa nia sequeyani, nojuajaari sanenutaniya na niquitionura niajaniya puetunu nia panishanojuanaa. Majaari na sanenu quiniutianiya saaja nia rupuena na quiniuucua. Sanenutaniyari pueyaracaanu taajeta nia piquishacari na tia tiootiu. \v 9 Naajuhuaj, maja nia tarinitianu Pueyaso nia secojonu. Nojuajaari nia panishano nia niquitionutaniya. Cunora, nia panishano nia pajeriquia. Niocua na riuriatare. Tiootiu nia piquiriquia. Niaara riatasaanutaniyari. \v 10 Naaratej, cante Pueyaso secojoquiaani, nojuajaari na panishano masenutaniya. Cante na pajejani, na panishano riuriatanutaniyari. Cante tiootiu piquiquiaani, nera riatasaanutaniyari. \p \v 11 ’¿Niaatucua nia niyanu niquitiore saajia, neecaruu na masesacari niajaniya? Maja. ¿Niaatucua soconu niquitiore nia niyanu, sapitiaaja na masesacari niajaniya? Maja. \v 12 ¿Niaatucua turucuaniiniu niquitiore nia niyanu, caacaraja riuriuquiu na masesacari niajaniya? Maja. \v 13 Puetunu niajaniyajanaari sesa miiniu niishijiaca. Naajaa, niaari maninia casaa niquitionu niishiya nia niquiohua. ¿Taatucuaa socua jiyocuacaanu Quijia nia Que Pueyasoni, tojetaarucuajanaa sesa miyashijiani? Seetanujuanaa capora na quishacari, nojuacuajaari na Sohuanu niquitionu niishijia na muerasu, canapuete na masequiaacuajani. \s1 Pueya sequesacari Jesu, samaru cumaacaracana \r (Mt 12.22-30; Mr 3.20-27) \p \v 14 Tamacari, Jesuuri samaru tohuataniriquiaa tamonu pueyanojiniji. Cuno pueyanoori tiquia quiquiaari samaru na jiitiasacari. Samaru jaara tohuataquiaari cuno pueyanojiniji, pocuajara quiriohuari. Pueya niquishacari naatej, nocuaji jiuujiatereeri. \v 15 Tamasaca pueyari saa sequequiaarijia: \p —Cuno pueyanoori samaruhua tohuatanijiya samaruhua jiyaniijia Satanás cumaacata. \p \v 16 Tamasaca pueyari Jesu saniniujiuniu paniriquiaa. Naaratej, nojoriiri na sequeturee na cumaacata na miiniuria casaa, na niquitiniuria nojori, nojori niishiniuria nojuajaari seetanujuanaa Pueyasojinijinio. \v 17 Jesuuri nojori niishiriojosano niishiriquiaa. Nocuaji nojori sequereeri: \p —Tamonu jiyajinia, cuno pueya jaara miaquetoojiya tama nojori pueyatajaaja, nojoriiri maja na naata na paraa nujuatanu, na paraa jaara nocua tiuquitiare raquiritiano nojori quishacari. Naajuhuaj, niquiriyatu tiajinia quiniaa jaara tama nojorijiaaja juayonuujutaquiaa, nojoriiri maja na naata jatiqui quiniu. \v 18 Naajuhuaj, niaari cua sequeriquiaa, janiyana samaruhua tohuatanijiya Satanás cumaacatani. Jaara naa quiritij, ¿Satanástucua taa pueyaracaanu quiri jiyaniijiani, nojuaja jaara tama na samaruhuajaaja tohuatanijiya tama na cumaacatajaaja? \v 19 Naajuhuaj, janiya jaara samaruhua tohuatanijiya Satanás cumaacatani, taa nia sequeyacuajani, ¿nia niishitiojosano pueyariuhuaj, cana cumaacata nojori tohuatanijioquiaa samaruhuani? ¿Taa nia sequeyani? ¿Satanás cumaacatatee? Majaruhua. Naacuajitij, tama niajaniyajaaja nia niishiri, niaari jiyajeneya. \v 20 Naa Pueyaso cumaacata cua tohuatanijiosacari samaruhuatej, naacuajiti nia niishiri, Pueyasoori tari nia masuya seetanujuanaa na muerasu nia quiniuria. \p \v 21 ’Niojinia nia niishiriojorejuhuaj: cumueeca pueyano jaara na tia cojuaa queraatia na miaquejotaja casaata, majaari tamonu naata na jiitiasano casami jaariuutianu. \v 22 Saniniuujia, socua cumueeca pueyano jaara nocua tiuquiri, na miaquejotaja casaa jaariuutiaari, cuno, nocua na tiuushano juucuani. Na nuhuaji, na jaariuutiasano casami paari, na pueya na serotasocoriquiano. Naajuhuaj, janiyari Satanás jiitiasano jaariuutiajani. \p \v 23 ’Cante cua jiyano quiyaquiyani, nojuajaari cua paraca. Cante cua naacutaaquiya pueya rerecojonura Pueyasorani, nojoriiri saaja pueya cocuataa Pueyasoocuaji. Naaratej, jacaria nia niishiriojore casaa nia niishiriojiya janiyajinijini. \s1 Samaruhuari riujiuujia na quiquiojiniohua \r (Mt 12.43-45) \p \v 24 ’Samaru jaara tohuatare pueyanojiniji, joojuashiquio rucuanejiyari na samaatejara na pajenura. Jaara na riuriataaquiri, niishiriojiyari: “Cua quiquiojinia riujiuyarohuaraqui teje cua tohuatacanucuajani”. \v 25 Samaru tiuquishacariuhua cuno pueyanoocua, na riuriatasuhuari shaaco, juhua maninia netoonujusano tia, maninia jeenucuasanojuhuaj. \v 26 Naaratej, cuno samaruuri socua sesa miijiaca nojuajiniji siete narta samaruhua riquiohua nata na quiniuria. Puetunu nojorijianaari cuno pueyanojinia tiuquitiasuhua. Naacuajitij, cuno pueyanoori socua sesara jiyacateja, tarijia na quiniujiniji. \s1 Seetanujuanaa shuquiriaatia quiniu cutara \p \v 27 Jesu pohuatasacari nio, tamonu maajiiri jiyacari pueya tajiniji naa nacaree: \p —¡Shuquiriaatia quijia cutaraari cuno maaji cante quia raquiaarini, cante quia canashitiquiaarini! \p \v 28 Jesuuri saaja na riucuaree: \p —Socua shuquiriaatia quijia saniya sajara cante Pueyaso rupaa tojijiani, cante Pueyaso panishano miiquiaajaaniuhuaj. \s1 Sesa pueyari saaja Pueyaso cumaacata miishano niquiniu panijiaca \r (Mt 12.38-42; Mr 8.12) \p \v 29 Socua queraatia pueyari Jesuucua rerejoriquiaa puetunu na shocuaqueyajanaa. Jesuuri juhuacatecara naa pohuataree nojori niquiara: \p —Nio pa quishacari pueyari sesa miijiaca. Nojoriiri cua sequequiaa, jiyajeneta casaa cua miiniuria Pueyaso cumaacata, nojori niishiniuria janiyari Pueyaso Jiyarosanoni. Seetanujuanaa majaari socua cua niquitiniu quiniutianiya nojori, cua cumaacata cua miishano. Nojoriiri saaja niquiniutianiya cutara taa cua miishaanutaniyani, naatej taa supuetana Jonás miishaaquiaaricuaani. \v 30 Jonás miishaanuuri nocuaji jiuujiatesano quiquiaari cutara. Naacuajitij, Nínive tiacajinia quiniaa pueyari niishiquiaari Jonásri Pueyaso jiyarosano quiquiaari. Janiyari naa miishaanutaniyajaaniuhuaj, nio pa quishacari pueya niishiniuria janiyari Pueyaso Jiyarosanoni. \v 31 Cua supuetana Salomón jaara Israel pueya jiyaniijia quiquiaari, jiyacari tamonu maajiiri pananu shuucuaji jiyajinia jiyaniijia quiquiaari. Nojuajaari jiyanohua tucuacaanuji niquiaari narta jiyaniijia Salomón tojiniuucua, jiyanohua niishijia Salomón quishacari. Jiya puequesacari Pueyaso saniniujiushacari pueya, cuno maajiiri jiyacari sanenutaniya nio pa quishacari pueyacuara na tonujunura, nojori ruuretanuucua socua Niishijiajanaa cutara Salomónjiniji. Cuno Niishijiaari niya nia tajinia quiyacuaja. Janiyacuajaari nojuajani. \v 32 Naajuhuaj, cuno tariucuacaanu Nínive tiacajinia quiniaa pueyari saneecuatunutaniya Pueyaso nequesoreesacari nio pa quishacari pueya. Nojoriiri nio pa quishacari pueyacuara tonujunutaniyajuhuaj, nojori tacatoyaquiniuucua nojori jiuujia sesa nojori miishanojiniji, Pueyaso rupaa nojori tojiyaquiniuucua. Nínive pueya cutaraari noojia tacatoquiaari sesa nojori miishanojiniji, Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia Jonás jaara Pueyaso rupaa pohuataquiaari nojori niquiara. Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia quiarijia nia tajinia quiyani, nojuajaari socua cutara Jonásjiniji. Janiyacuajaari nojuajani. \s1 Pueya jiuujia cuhuatanajiniji pohuatasano \r (Mt 5.15; 6.22-23) \p \v 33 ’Pueya jaara samaritiu noshitiri, majaari na jamotanu. Majaari na niatanu conatu cariquiaco. Maninia cutaraari jiyocuacaanu na morotanu, tiaco tiuquitianaa cuhuatariquiano. \v 34 Pa namijiaari juhua pa cuaqueya cuhuatanajuhuaj. Naacuajitij, paa jaara Pueyaso casaacua jiaatiaja quirini, paari cuhuashiqui quiya puetunujuanaani. Saniniuujia, pa namijia jaara sesa casaa niquiniuucua jiaatiaja quiri, paari ninishiqui quiya puetunujuanaani. \v 35 Tama nia cuaqueyajaaja nia cojuare, niaa mariqui nioojia cuhuatana maquishajareeri. \v 36 Niaa jaara puetunujuanaa juhua cuhuashiqui quiya, sesa casaacua jiaatiaashijia nia quishacari, niocua maninia niquijiara quiri puetunujuanaa, juhua samaritiu cuhuatasacari niajaniya. Naacuajitij, niocua niishijia quiri, maninia miijia nia quiniuria. \s1 Jesu nacasusacari Fariseocuaca, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaanio \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 20.45-47) \p \v 37 Jesu puecasacari pocuanu, tamonu Fariseo pueyanoori na masuuquiaari na tiajinia na miaquenura. Jesuuri na tiajinia quiaquiaari. Na tiuquishacari, miaquejajinia cajishiijianaari. \v 38 Fariseo pueyanoori jiuujiatequiaari na niquishacari Jesuuri shuquitioo tari cajiriquiaa miaquenura. Judiocuacaari jiyanijia, nojori rucoojosacari tamasaca pueya tajinia, tamasaca sesa miishanoori na naata nojoriicua pacunu. Nocuaji nojoriiri shuquitianu niishijia, tiajinia nojori tiuquishacariuhua. \v 39 Naa cuno Fariseo pueyano niishiriojosacaritij, Jesuuri saa na sequereejaa: \p —Niajaniya Fariseocuacanaa, niaari juhua noo pueya, canapuete saaja na ratujua cuaqueya jeequejoquiaacuajani, saaja na miacojua cuaqueyanio. Majaari na jiniacuma na jeequenu. Niaari naajuhuaj. Niaari sapuenu maninia pueya niquishano. Saniniuujia nioojiacaari jiyanohua sesa quiya, casami nia masejonuucua nia nohuasejonuta, puetunu sesa nia miiniutiajanaajuhuaj. \v 40 Mosanucuanaa, ¿niaateeri niishiyaquiya, pa cuaqueya Shipininiaari poojia shipiniquiaarijiuhuaj? Naaratej, nioojia nia jeequere cutara, maja saaja nia cuaqueya. \v 41 Niaa jaara puetunu nioojiajinia nia jiitiasanojuanaa jiyatere Pueyasora na quiniuria, niaa maara juhua jeequesano quiri puetunujuanaa. \p \v 42 ’¡Niaari taraatia miishaariquiano, Fariseocuacanaa! Niaari miaquesano jaamasucua serojoquiaa jacaria diez jaamasucua, puetunu cien jaamasucuajinijiniojuanaa, Pueyasora nia niquitiosocoriquiano. Cuno jaamasucuaari culantro, menta, socua tamonu jaamasucuaniyojuanio. Niaari naa maninia miiquiaa taa Moisés niishitiojoquiaaricuajani. Naajaa, Moisésri niishitiojoquiaarijiuhua maninia pa miiniuria parta pueya, Pueyaso pa paniniuriajuhuaj. Majaari cuno na sequesano nia miiniu quiquiaa. Puetunu na sequesanojuanaa tojijiaca nia quiri. Majaari saaja jaamasucua niquitiojojuaca nia quiniu. \p \v 43 ’¡Niaari taraatia miishaariquiano, Fariseocuacanaa! Niaari jiyaniijianucua shuriucua cajiniuucua jiaatiaquiaa, Pueyaso secojojua tiajinia nia quishacari, juhua cutara pueya nia quiniuria pueya niquiara. Naajuhuaj, niaari pueya paniquiaa nojori saruhuatanura niajaniya juhua jiyaniijianucua, nia rucuanejosacari tiacajinia. \p \v 44 ’¡Niaari taraatia miishaariquiano! Niaacuajaari juhua niquishoo jamaca. Pueyari juhuajaniya na caco rucooquiaa na niishiyaquishacari. Naajuhuaj, pueyari juhuajaniya nia rupuequiaa, nojori niishiyaquishacari nioojiaari jiyanohua sesa, juhua pueyano mocua jamajinia. \p \v 45 Jiyacaritij, tamonu Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaari Jesu sequeree: \p —¡Niishitiojonanaa, naa quia sequesacari Fariseocuacatej, quiaari canaa sequeyajuhuaj! \p \v 46 Jesuuri na riucuaree: \p —Taaquiriirinij. ¡Niaari taraatia miishaariquianojuhuaj, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaanaa! Puetunu nia rootasanojuanaari juhua jiyanohua niiquia casaa nitiasocoriquiano. Majaari nia tojitiajaca pueya nia naacunu quiquiaa quenaaja nia juaashiquia sacasaruta, cuno niiquia casaa nitiasaanura. Naacuajitij, pueyari maja na naata rejeretanu nia niishitiojosano. \p \v 47 ’¡Niaari taraatia miishaariquiano! Niaari macunucua niojotajara shipinijioquiaa shanohuara, tariucuacaanu pueyara Pueyaso sequesano caminiujiuniaa nucuhuacuaji, teyano nia supuetanaa puecooquiaaricuajani. \v 48 Naacuajitij, canaari niishiyani, niaari nia supuetanaa miishano shuquiritiaa, nia cojuasacari nojori puecoosano nucuhua. \p \v 49 ’Naacuajitij, Pueyasoori na niishiniutia sequequiaari: \q1 “Janiyari cua sequenu panishano caminiujiuniaa jiyaramiquiniutianiya Israel pueyacuani, cua rupaa niishitiojonaanio. Israel pueyari noojiaqueya puecoonutaniya. Tamasacaari naquiya miishaanutaniyajuhuaj”. \m \v 50 Cunora, Pueyasoori nio pa quishacari pueya naminiutianiya puetunu na sequenu panishano caminiujiuniaa nanacaacuajanaa, canapuete nio jiya coteejajiniji puecoosaaquiaaricuajani. \v 51 Coteenujuanaa mosaaquiaariiri Abel. Na nuhuaji, queraatia Pueyaso sequesano caminiujiuniaari puecoosaaquiaari. Na nuhuaji, Zacaríasri socua jaatesaaquiaari monujuhuaj. Nia supuetanaari na moquiaari Pueyaso Secojojua tiajinia, Pueyaso Shuriucua Quiquio tacoji, Pueyasoocuara catijiasaqui shuriucua. Seetanujuanaa nia sequeyanijia, nio pa quishacari pueyari namishaanutaniya puetunu nojori puecoosaanuucuajanaa. \p \v 52 ’¡Niaari taraatia miishaariquiano, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaanaa! Niaari najuhuana Pueyaso Rupaa jiitiaa. Majaari nia tojiniu paniniu, Pueyaso jiyanooshano pueya nia quiniuria. Saniniuujia, tamasaca jaara Pueyaso Rupaa niishiniu paniri, Pueyaso muerasu nojori quiniuria, majaari nojori nia niishitiojonu paniniu quiquiaa. \p \v 53 Jesu jaara nio sequequiaari, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa, mariyata Fariseocuacaari jiyanohua juaaquioree. Jiyanohua nojori juaaquiosacari, nojoriiri Jesu nequesoreenu coteeree queraatia. Nojoriiri Jesu pocuatenu paniriquiaa sesa juucua. \v 54 Nojoriiri nocuara tonujunu paniriquiaa juucua, jaara sesa quiri na sequesano. \c 12 \s1 Jesu niishitiojosano, maja sapuenu maninia pueyano niquishano pa quiniuria \p \v 1 Jiyacaritij, jiyanohua jiyanohua queraatia pueyari Jesuucua rerejoree. Tama nojorijiaarijia rapijiotooriquiaa puera nojori rerequeejosacari. Jiyacaritij, Jesuuri saa na pueyaja sequenu coteeree. Naa nojori sequereeri: \p —Tama nia cuaqueyajaaja nia cojuare Fariseocuaca pan poreetajaacuaji. Nojori niishitiojosanoori juhua pan poreetaja. Majaari na jataniniu pueya, sesa nojori miiniujiniji. Nojoriiri sapuenu maninia miijiaca pueya niquishano tamasaca niquiara. Saniniuujia, nojori jiuujiaari saa sesaja pueyaracaanu. \v 2 Nia niishiri, puetunu jiyasohuaja miishanojuanaari niishishaanutaniya. Puetunu jamosano casaajanaari niquishaanutaniyajuhuaj. \v 3 Puetunu nia sequesanojuanaa ninishiquini, cuhuashiqui caminiujiushaanutaniyari. Naajuhuaj, nia sasacojosano tama nia sohuacamarajaajani, cunoori jiyocuacaanu tia nijiniji nacatasaanutaniya puetunu pueya tojishocoriquianojuanaa. \s1 Cante puereshiya cutarani \r (Mt 10.26-31) \p \v 4 ’Cua rupuenaanaa, majaari nia puerenu canapuete nareja pa cuaqueya mojuani. Nojoriiri maja na naata socua sesa na miiniu pajaniya, paa jaara tariucua macu quiyani. \v 5 Seetanujuanaa nia sequereeraj, cante puereshiya cutarani. Noo nia puerere cutara, cante cumaacaraca cutara na jatanura niajaniya mani quiquiojiniani, na cusojuanu nuhuaji niajaniya. Saaja nojuaja nia puerere cutara. \p \v 6 ’Cinco shuhuari saaja caapiqui cumaneecaniyojuata masesano. Pueyara, cunoori najuhuanaj. Naajaa, majaari Pueyaso niyajetanu cuno shuhua jaara puecoosaare. Nojuajaari na niishiya cutara. \v 7 Naajuhuaj, nia muesuuri puetunu serojosanojuanaa. Pueyasoori na niishiya. Naaratej, maja nia puerenu. Niaari socua jiyanohua Pueyaso panishano cutara queraatia na cojuasano shuhuajiniji. \s1 Tamasaca niquiara pa sequere paari Jesucristo pueyani \r (Mt 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 ’Cua tojitiare. Cante tamasaca niquiara sequejani: “Janiya Jesucristo pueyanoni”, naajuhuaj, janiyari cua Que Pueyaso seya niquiara sequenutaniyani: “Nojuaja cua pueyano”. \v 9 Cante saniniuujia tamasaca pueya niquiara seetaa janiyajinijini, cua pueyano na quishacarini, janiyari cua Que Pueyaso seya niquiara na tamacanutaniyajuhuaj. \p \v 10 ’Cante cua sesacareeni, nojuaja na naata jiyanooshaanu. Saniniuujia, maja cutaraari na naata jiyanooshaanu cante Pueyaso Sohuanu sesacareeni. \p \v 11 ’Cua muerasu nia quiniuucua, niaari Pueyaso secojojua tiajiniaqueya jiyatasaanutaniya, nequesoreenaa niquiara, mijiria jiyaniijianucua niquiaranio. Nojori nequesoreesacari niajaniya, majaari nia niishiriojonu taa nia riucuanutaniyanoj, casaa nia sequenutaniyajaaniuhuaj. \v 12 Nia riucuanu panishacari, Pueyaso Sohuanuuri jiyacari nia niishitiojonutaniya taa nojori nia riucuanutaniyani. \s1 Puereetaari casamiriaca pa quishacari \p \v 13 Tamonu pueyanoori pueya tajiniji naa Jesu sequequiaari: \p —Niishitiojonanaa, cua tarajanu quia sequere na niquitionura janiya canaa shipininio jiitiasanojiniji, taa canaa shipininio sequequiaari canaacuajani, saminio na quishacarijia. \p \v 14 Jesuuri saaja na riucuaree: \p —Pueyanonaa, ¿janiyateeri pueya nequesoreenara jiyatesaaquiaarini, cua serotanura niajaniya nia shipininio casamini? \p \v 15 Jesuuri naa nojori sequequiaarijiuhuaj: \p —Jiyanohua nia cojuare tama nia cuaqueyajaaja, maja casamiicua jiaatiajaca nia quiniuria. Pa naata shuquiriaatia quiniu casamiijiu. Queraatia casamiiri maja na naata seetanujuanaa shuquiriaatia quijiacara na jiyatenu pajaniya. \p \v 16 Na nuhuaji, Jesuuri pueya niishitioree nio miriqui pohuatasanota. Naa sequereeri: \p —Tamonu pueyanoori quiquiaari, jiyanohua casamiriaca. Na cuhuariquiajinia na natoosanoori jiyanohua muetuquiaari. Naacuajitij, queraatia miaquesocoriquiano jiitiaquiaariiri na cuhuariquiajiniji na carojotasano. \v 17 Tama sequereejaarijia: “¿Taa cua miiniutianiyani? Cua tiajosano cua racatajara cua carojotasanoori puetunujuanaa tari mishaja quiya. ¿Tee cua racatanutaniya shusha cua carojotasanoorinitioj? \v 18 ¡Jaj, niishiquiinijia! Coteenu cua tiajosano cua casamiicuaji niyaroorohuaraquij. Janiyari socua puereetucocuara tiajonutaniyani. Janiyari cuniqui mishinijionutaniya puetunu cua carojotasano cua cuhuariquiajinijiniojuanaani, puetunu cua jiitiasano casamijianaanio. \v 19 Na nuhuaji, janiyari tama cua cuaqueyajaaja sequenutaniyani: ‘Pueyanonaa, quiarijia cutara juhuajaniya quia quiri. Quiaari queraatia casamiriacacuaja, queraatia marijiara. Quiaari queraatia quia miaquesocoriquiano jiitiaacuaja. Quiarijia cutara quia samaatere. Quia miaquere. Quia rature. Tama quia cuaqueyajaaja quia shuquiritiri’”. \v 20 Cuno niucuaja, Pueyasoori na sequequiaari: “Moseecanaa, quiaari quiarijia macu juhuaquenutaniya. ¿Canteeri puetunu quia jamuesano casamijianaa jiitianutaniya quia nuhuajini? ¿Canra na quiniutianiyarini?” \v 21 Naa miishaanutaniyari puetunu pueyajanaa, cante saaja tama nerajaaja reratequiaa casamini. Cuno, jamuejaca casamiriaca pueyani, nojoriiri seetanujuanaa casamiijiuniucua Pueyasora. \s1 Pueyasoori na muerasu cojuaja maninia \r (Mt 6.25-34) \p \v 22 Na nuhuaji, Jesuuri na saquiriojosano pueya sequequiaari: \p —Naaratej nia sequeyanijia pueyanaa, majaari nia tacaaniu casaa nia miaquenutaniyani, casaa nia cushiniutianiyani. \v 23 Pueyaso jaara pa shipiniquiaari saminio pa quiniuria, majaari jiyajeneta nera na rishitiniuria pajaniyajuhuaj. Naajaariuhuaj, nojuaja jaara pa cuaqueya shipiniquiaari, majaari jiyajeneta na cushitiniuria pajaniyajuhuaj. \v 24 Riquiacujua nia niquiriquia. Majaari nojori natoojonu. Majaari nojori carojotanu na racatasocoriquiano, na nuhuaji na miojosocoriquiano. Naajuhuaj, majaari nojori jiitianu na miojosano na racataja. Majaari tiaca nojori jiitianu na carojotasano nojori racatajarajuhuaj. Naajaa, Pueyasoori nojori miojotequiaa. Niaa cutaraari socua jiyanohua Pueyaso panishano cuno riquiacuhuajiniji. \v 25 Naajuhuaj, nia nequesotaanijia, niaa jaara socua tamonu juucara rishiniu paniriquia quera nia shaajenu panishacari, ¿nia naatateeri socua rishiniu, jiyanohua nia tacaaniutia? Maja nia naata. \v 26 Naaratej, nia tacaaniu jaara najuhuana quiya socua shiitianiyojua nia rishiniuria, ¿niaatucua casaara tacaari tamonu casaacuani? \p \v 27 ’Natau shuucuaca nia niquishurij, taa nojori corequetaani. Majaari nojori poonijionu. Majaari na cusupuenuunujuhuaj. Supuetana jiyaniijia Salomónri jiyanohua shanohua toqueyaraca quiquiaari. Cuno jiyanohua shanohua niquishano na cushishano toqueni, naajaa, majaari na shocotanu cuno natau shuucuaca. \v 28 Pueyasoori cuno natau shuucuaca shipiniquiaari rupaquijia naa shanohua niquishocoriquianotej. Jaara sorere, tariqui catijiashiya saniniuurijia pan majeetetajara. Pueyaso jaara naa maniniushitiyacuaa shuucuacatej, ¿majateeri na naata cushitiniu niajaniyajuhuaj, jatarinitiaja Pueyasoocua tiuujiacanaa? \v 29 Naaratej, nia sequeyanijia, maja nia tacaaniutia nia pajenu casaa nia miaquenutaniyani, casaa nia ratunutaniyani. \v 30 Pueyaso niishiyashijiaca pueyari pueyaracaanu na panishano casaacua tacaaquiaa. Niajaniya cutaraari Queraca. Nojuacuajaari tari niishiya puetunu nia panishanojuanaa. \v 31 Naaratej, nia niishiriojore Pueyaso panishano nia miiniuria. Nojuajaari saniniuujia nia niquitionutaniya puetunu nia panishanojuanaa. \s1 Nia casami nia racatare Pueyaso shuriucua \r (Mt 6.19-21) \p \v 32 ’Maja nia puerenu, cua muerasuniyojuanaa. Niaari secajaniyojua. Naajaa, cua Queeri nia panijia. Capora na quiniuucua, ¡nia niquitionutaniya puetunu na jiitiasanojuanaari! \v 33 Nia casami nia niquitiojore cumaneecara. Na nuhuaji, cuno cumaneeca nia niquitiojore nareja casamiijiuniucua pueya. Naa nia miishacaritij, niaari jiyocuacaanu racataa nia jiitiasano. Tee Pueyaso racataa nareja nera nia niquitiosanocuajani, cuniqui, nia cumaneeca quiquioori maja na piquiniu. Niaari tii nia racatasano jiitianutaniya pueyaracaanu. Majaari nohuasejojua na naata nocua tiuquiniu na nohuasenura. Naajuhuaj, surequeyari maja na naata miaquenu nia casami tii. \v 34 Nia casami jaara naa racatasano quiya jiyocuacaanu Pueyaso shuriucuatej, niaari saaja Pueyasoocua niishiriojonutaniya, tee nia casami racatasano quiyacuaani. \s1 Jeenucuasano nia quiri nia Jiyaniijiaacuaji \p \v 35 ’Juhuata jeenucuasano nia quiri pueyaracaanu, nia sashishacari nia Jiyaniijia, taa tiajiniaaco maninia seyacuaani. Nojori sashishacari na jiyaniijia, nojoriiri na toqueya cushiyono quiya tari, na samaritiu noshitishanojuhuaj. \v 36 Naa jeenucuasano nia quirijiuhuaj, juhua cuno seyaja. Nojoriiri na jiyaniijia sashiya na caminiujiniji na tiuquishacariuhua. Nojuaja jaara tohuateya piquishuhua, nojoriiri ritia nocuaji riatanutaniya tia tohuateya. \v 37 Shuquiriaatia quijiaca cutaraari cuno seya, canapuete na jiyaniijiaacuaji suteyajaani, na jiyaniijia cuaara tiuquiriohuajaatijia. Seetanujuanaa nia sequeyanijia, nojori jiyaniijiaari nojori cajitijionutaniya miaquejajinia. Na toque maniniuqui jocuanutaniyari na mianuutenura nojori. \v 38 Nojori jiyaniijia jaara tiuquiriohua shiyaqueya, juhuaquenu panishacari, naajaa, shuquiriaatia quijiaca quiniutianiyari cuno seya, nojori jaara suteyajaa tia tohuateya riatariquiano nojori jiyaniijiaacuaji. \v 39 Nio nia niishirijiuhuaj, tia camaru jaara niishiri taacari nohuasejojua niniutianiyani, nojuaja maara sutere na tia cojuanura, maja nohuasejojua tiuquiniuria na casami na nohuasenura. \v 40 Naajuhuaj, jeenucuasano nia quiri pueyanaa, juhua cuno sutejaca seyaja. Niaa jaara jiyaniya juhuanojuaja maja cua tiuquiniu quiniutianiuhua, janiyari jiyacari nia jiyajenetenutaniyani. \s1 Jesu pohuatasano maninia serujiniji, sesa serujinijinio \r (Mt 24.45-51) \p \v 41 Jiyacaritij, Pedroori Jesu nequesotaree: \p —Jiyaniijianaa, ¿quiaate nio pohuataree saa canaaraja, puetunu pueyarajanaa soj? \p \v 42 Jiyaniijiaari na riucuaree: \p —Tamonu seru jaara maninia seru quiri, nocua tiuushano, niishijiajuhuaj, na jiyaniijiaari cuno na seru jiyatenutaniya narta seya jiitiariquiano na niti na niyacari. Nojori jiyaniijia niyacari, cuno seeratasano seruuri narta seya mianuutenutaniya maninia, taa nojori jiyaniijiajanaa mianuutequiaa nojoricuaani. \v 43 Cuno seruuri shuquiriaatia quiniutianiya na jiyaniijia jaara na riuriatasuhua naa maninia miyanojua, taa na sequesaaquiaari na miiniuriacuajani. \v 44 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, na jiyaniijiaari cuno maninia seru jiyatenutaniya puetunu na jiitiasano casamijianaa cojuana na quiniuria. \v 45 Saniniuujia, cuno seru jaara sesa miiniuria niishiriojore, na jiyanishacari na jiyaniijiaari jiyanohua tarishiniutianiya, nojuajaari niishiriojonutaniya nojuaja na naata miiniu na panishano. Cunora, nojuajaari narta seya majoonu coteenutaniya, seya maajipohuanio. Naajuhuaj nojuajaari saaja miaquejonutaniya. Pueyaracaanu rarujunutaniyari. Mashaasequejonutaniyajaariuhuaj. \v 46 Na jiyanishacari na jiyaniijia juhuanojuaja maja na tiuquiniu quiniutianiuhua, jiyacaritij, cuno juucaja, na jiyaniijiaari tiuquiniutianiuhua canashiyaquiji. Naa cuno seru miiniuucua sesatej, na jiyaniijiaari jiyanohua na saniitionutaniya. Na jatanutaniyari Pueyaso tojiyashijiaca pueyata na saniitiosocoriquiano. \p \v 47 ’Tamonu jiyaniijia jaara na seru rootare maninia, taa nojuaja miiniutianiyani, cuno seru jaara jeenucuaaquiri na jiyaniijiaacuaji, mariyata jaara miyaquiri taa na jiyaniijia sequequiaari na nuhuajiriacuajani, nojuajaari jiyanohua majacusaanutaniya cutara. \v 48 Saniniuujia, tamonu seru jaara sesa miiri na niishiyaquiniuucua na jiyaniijia panishano na miiniuria, nojuajaari saaja secaja majacusaanutaniya. Naajuhuaj, cante queraatia niquitiosaareeni, cuno serujinijiiri queraatia masenu panishaanutaniya. Naajuhuaj, cante jiyatesaaree queraatia jiitiana na quiniuriani, na jiyaniijiaari nocua tiuuniutianiya socua jiyanohua maninia miijia na quiniuria. \s1 Jesuucua tiuujiacaari narta pueya panishoo \r (Mt 10.34-36) \p \v 49 ’Mijiria niquiaarinijia, juhua mani cua noshitiniuria pueya tajinia. ¡Seetanujuanaa na noshitiriquia tarinij! Cua rupaari juhua mani quiniutianiya. \v 50 Coteenu, janiyari jiyanohua saniniujiushaanutaniya juhua manitiani. Nocuaji coojiaari tacaya janiya jaara naa miishaarejaatijia. Seetanujuanaa na jiyateriquia tariucua tucuateenonij. \v 51 ¿Niaateeri jiyaniya janiyari niquiaarini mijiria quiniaa quiniuria juhuajaniya? ¡Maja! Seetanujuanaa nia sequeyanijia, janiyari niquiaarini pueya cua raquiriojotanura. \v 52 Naaratej, pueyari quiarijia juayonuutanu coteenutaniya. Pueyano jaara necocuata jiitiare jiuujianaraca niquiohua na tiajinia, jiuujianaraca nojorijinijinio jaara cucua tiuuri, cuno caapiqui cucua tiuyashijiacaari saniniuujia nojori juaajiaca quiniutianiya. Naa noojiaqueya pueyajinijinio tiuuniuucua cucuatej, queraatia pueyari naa tama tacaresetanutaniyajaacujua. Naacuajitij, tamonu tiajinia, querajaa pueyari caapiquiriyatu cucua tiuujiaca juaajiaca quiniutianiya. \v 53 Pueyari necohua paracaajia quiniutianiya, necohua tiuushacari cucua. Naajuhuaj, necohuari na que paracaajia quiniutianiya na que tiuushacari cucua. Naajuhuaj, maajipohuari necojori paracaajia quiniutianiya necojori tiuushacari cucua. Naajuhuaj, necojoriiri na nucua paracaajia quiniutianiya na nucua tiuushacari cucua. Naajuhuaj, maajipohuari necohua niquiocohua paracaajia quiniutianiya, necohua niquiocohua quiniuucua cucua tiuujiaca. Naajuhuaj, pueya niquiocohuari na quinia paracaajia quiniutianiyajuhuaj, cucua tiuujiaca na quinia quiniuucua. \s1 Pueya cuaara niishiiria quiarijia Pueyaso miishanojiniji, casaa na niishitiniu paniyani \r (Mt 16.1-4; Mr 8.11-13) \p \v 54 Jesuuri naa sequequiaari pueyajuhuaj: \p —Niaa jaara niquitioocua niquiquiaa pananu tiuquishocora, niaari sequequiaa: “Maruqui niniutianiya”. Seetanujuanaa naa quiquiaari. \v 55 Naajuhuaj, paratu jaara piyarojoquiaa pananu shuucuaji, niaari sequequiaa: “Tacareejonuqui quiniutianiya”. Naa quiquiaari. \v 56 Pueyanaa, ¿niaateeri seetanujuanaa niishijiaca? Niaari maninia niishiquiaa jiya cajiniocua nia niquishano, nio jiyajinia nia niquishanonio. Saniniuujia, nia niquishacari quiarijia Pueyaso miishano nia niquiara, majaari cuno nia niishiniu, casaa na sequenu paniyani. Naaratej, majaari seetanujuanaa niishijiaca niajaniya. \s1 Niaacuara tonujunata nia jeecatoore \r (Mt 5.25-26) \p \v 57 ’Niaacuajaari niishiya, sesa miijiacaari saniitiosaanutaniya. Naaratej, tama niajaniyajaaja nia niishiriojore, casaate maninia nia miiniuriani. \v 58 Tamonu pueyano jaara quiocuara tonujure quia sesonuucua na casaa, quia saniri juhuata nata pocoojonu maninia, na jaatucusacari quiajaniya nequesoreena pueyanoocua. Quia sequerenoj casaa quia miiniutianiya nerani, na jiyanooniuria quiajaniya. Quiaa jaara jeecatoyaquiri nata, nojuajaari quiocuara saquiriojotanutaniya nequesoreena pueyano. Jaara quiocuara saquiriojotare nequesoreena pueyano, nequesoreenaari saniniuujia quia niquitionutaniya na pueya, quia nujuatesaanura nujuatejojuajinia. \v 59 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, majaari nia tohuatanu quiniutianiya nujuatejojuajiniji, niaa jaara puetunu nequesoreena sequesano cumaneecajanaa niquitiorejaatijia niaacuara tonujuna pueyano. \c 13 \s1 Nioojia nia tacatore sesa nia quiniujiniji \p \v 1 Jiyacari, tamasaca pueyari Jesuucua tiuquiijioquiaari. Cuno pueyari naa Jesu pohuataquiaari: \p —¡Jiyaniijia Pilatoori Galilea jiyajinijinio pueya puecoorucuaa! ¡Na nuhuaji, nojori nanaca cojitiriiri Pueyasoocuara nojori puecoosano seya nanacata! \p \v 2 Jesuuri nojori sequeree: \p —¿Niaateeri jiyaniya cuno Galilea pueyari naa miishaarucuaa socua jiyanohua sesa miijiaca nojori quiniuucua narta Galilea pueyajiniji? \v 3 Seetanujuanaa nia sequeya cutaranijia, nojoriiri maja socua sesa miijiaca quiquianu niajaniyajiniji. Niajaniyajuhuaj, niaa jaara tama nioojiajaaja tacatoyaquiri sesa nia miiniujiniji, niaari taraatia puecoosaariquianojuhuaj. \v 4 ¿Cuno dieciocho pueyariuhuaj, canapuete cusonuucanu cuno jiyaconaja tia jaara nojori shiniacacanu Siloé cuari shuriucuatej? ¿Niaateeri jiyaniya nojori socua sesa miijiaca quiquianu narta Jerusalén tiacajinia quiniaa pueyajiniji? \v 5 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, nojoriiri maja socua sesa miijiaca quiquianu niajaniyajiniji. Janiyari quiarijia nia numooteyani, niaa jaara tacatoyaquiri nioojia sesa nia miiniujiniji, niaari taraatia puecoosaanutaniyajuhuaj. \s1 Miriqui Jesu niishitiojosano muetuhuo naanajiniji \p \v 6 Jesuuri na nuhuaji pueya niishitiojoquiaari nio miriqui pohuatasanota: \p —Tamonu pueyanoori higo naana jiitiaquiaari na uva cuhuariquiajinia. Tamacari, na camaruuri nocua quiaquiaari na niquiniuria. Na jajau mianu paniriquiaa juucuaari. Shaanoori quiriquiaa. \v 7 Cunora, na cuhuariquia cojuana sequereeri: “Quia niquiri nio naana. Janiyari pueyaracaanu najuhuana niquiaani na jajau pajenura. Pueyaracaanu muetuyaquiyari. Tari na shocojorucuaari jiuujianaraca marijia. ¡Quia nure! Tamonu cuaara na nujuasaqui natasaaria, na muetunura cutara”. \v 8 Cuhuariquia cojuanaari na riucuaree: “Jiyaniijianaa, quia tarinitiarejaara tamonu marijiara. Janiya na pajama jiya tacarojotanutaniyani na sasetanura. Na nuhuaji, janiyari juunu cueaca na pajama paatiniutianiyani. \v 9 Janiya jaara naa na miirini, muetunutaniya naasucua. Jaara muetuyaquiri, pocua socua na nureni”. Naajuhuaj pueyanaa, Pueyasoori sashiya, maninia miijiaca nia quiniuria. \s1 Jesu jeecasacari porocuatucua samaatenu juuca \p \v 10 Tamonu samaatenu juuca, Jesuuri tamonu tiacajinia niishitiojoriquiaa Pueyaso secojojua tiajinia. \v 11 Tamonu maaji cusosuuri tii quiriquiaajuhuaj. Dieciocho marijiaari na shoconujuquiaari porocuatu na quishacari. Samaruuri naa na jiyatequiaari. Majaari quenaaja na naata maninia nujuanu quijia. \v 12 Jesu jaara na niquiquiaari, na sequereeri: \p —¡Maajiniaa miji! ¡Quia nijiniacuaja tari jeequerohua! \p \v 13 Jesuuri na juaashiquia niaree maajiicua. Jiyacaritij, maajiiri maninia jeequequee. Nojuajaari Pueyaso maniniuhuaqueetanu coteeree naa na miishaanuucuatej. \v 14 Pueyaso secojojua tiajinia jiyaniijiaari juaarii naa Jesu miiniuucua samaatenu juuca. Naaratej, tii quiniaa pueya sequeree Jesu niquiaraari: \p —¡Seis juucacuajaari quiya puetunu semaanajiniajanaa pa poonijionura! ¡Niocua cuno juuca nijioriquia nia naatanijiosaanura, maja samaatenu juuca! \p \v 15 Jiyaniijia Jesuuri sequeree: \p —¡Sapuenu juhua maninia miijiaca niquishano pueyanaa, puetunu niajaniyajanaari nia juunu, nia burro samaacartaquiaa samaatenu juuca, nia jaatucusocoriquiano mohuaca na raatenura! \v 16 ¿Nio maajiiriuhuaj? Nojuaja cutaraari supuetana Abraham niquiohuacuajinio supueno. ¿Majateeri maniniajuhua samaatenu juuca pa samaacatanura Satanás morojosano? Dieciocho marijiaari tari nio maaji shoconujurucuaa pueyaracaanu porocuatu na quishacari. \p \v 17 Naa Jesu sequesacaritij, puetunu na paraajanaari caririquitiurii. Saniniuujia, puetunu pueyajanaari shuquiriaatia quiriquiaa nojori niquishacari queraatia maninia Jesu miishano na cumaacata. \s1 Miriqui Jesu pohuatasano mostaza jajaujiniji \r (Mt 13.31-32; Mr 4.30-32) \p \v 18 Jesuuri sequequiaari: \p —¿Taate cua naata niishitiojonu niajaniyani, nia niishiniuria taa Pueyaso poonijiya pueya jiuujiajinia na rupaatani? \v 19 Na rupaari juhua mostaza jajauniyojua, pueyano natasano na cuhuariquiajinia. Cuno jajau jaara moritiare, puereetuucara caneyari. Naacuajitij, shuhuari na cashacucuaacua jesuya. Naajuhuaj, Pueyaso rupaari caneya pueya jiuujiacajinia puetunu nio jiyajiniajanaa maninia miijiaca nojori quiniuria. \s1 Miriqui Jesu pohuatasano pan poreetajajiniji \r (Mt 13.33) \p \v 20 Jesuuri nio pohuataquiaari socua: \p —¿Casaa cua pohuatanutaniya nia niishiniuria taa Pueyaso poonijiya mijiria na rupaatani? \v 21 Pueyaso rupaari juhua pan poreetaja maaji cojitishano trigo cashojuata, shanacusano jiuujianaraca shiitianiyojua tohuatashijinia. Pan poreetajaari puetunu cuno cashojua miniquiootasanojuanaa poreeteja. Pueyaso rupaari naa poonijiojuajuhuaj. \s1 Juhua shiitianiyojua tohuateyari quiya Pueyasoocua pa quianura \r (Mt 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Jesuuri Jerusalén tiacajiniara quiariquiaa na pueyata. Nucuaco na quiasacari, pueya niishitiojoriquiaa tiacajiniaari, shiitianiyojua tiacajinianio. \v 23 Jiyacaritij, tamonu pueyanoori na nequesotaree: \p —Jiyaniijianaa, ¿saaja quenaaraqui pueyateeri Pueyaso pueyara jiyatesaanutaniya? \p Jesuuri nojori riucuaree miriqui: \p \v 24 —Jiyanohua nia saniniujiuri shiitianiyojua tohuateyaco nia tiuquiniuria, Pueyaso nia rupuenura. Juhuacarijia nia numooteyanijia, queraatia pueyari nocua tiuquitianu paniniutianiya juucua. Majaari nojori naata quiniutianiya saaja. \v 25 Cua tojitiare. Tia camaru jaara sanere, tohuateya tionutaniyari. Niajaniya, cante na tia carijiniacuma quiyajaani, niaari tohuateya piquiniuuniutianiya najuhuanaj. Niaa jaara naa nacare: “¡Jiyaniijianaa, canaacuaji quia riatare tohuateya!”, nojuajaari nia riucuanutaniya: “Maja cua niishiniu tejenote niajaniyani”. \v 26 Jiyacaritij, niaari juhuacatecara sequenutaniya: “¿Majateeri canaa quia niishiniu? Canaacuajaari quiata miaquenuujuani. Canaari quiata ratujua mariyatani. Quiaacuajaari canaa tiaca nuucuacajinia niishitiojojua”. \v 27 Tia camaruuri nia riucuanutaniya: “Janiyacuajaari tari nia sequereeni, maja cua niishiniu tejenote niajaniyani. Nia quiojorohua niiquiji, puetunu niajaniyajanaa sesa miijiacanaa”. \v 28 Naa na taanuusacari niajaniyatej, niaari nujuquetunutaniya. Niaari nia quiaca miaquenutaniya jiyanohua nia taraajenuta, nia niquishacari Abraham, Isaac, Jacobo, puetunu pueyara Pueyaso sequesano caminiujiuniaa Pueyaso shuriucua quiyanocuaa. \v 29 Queraatia tamasaca pueyapueeri nijionutaniya puetunu jiyacajinijiniojuanaa Pueyaso shuriucua cajitiuniuria, nojori miaquenuunura nata. Nijionutaniyari pananu muetasamaji, pananu tiuquishacojinio, pananu shuucuaji jiyacajinijinio, pananu muetasamaji miaquetajara jiyacajinijiniojuhuaj. \v 30 Quiarijiani, queraatia pueyari juhua tojishoo quiya narta pueyara. Cuno quishacari saniniuujia, nojori cutaraari seetanujuanaa tojishano pueya quiniutianiya Pueyasora, Pueyaso tojitiajaca nojori quiniuucua mijiria. Naajuhuaj, quiarijiani, queraatia pueyari juhua tojishano pueya quiya narta pueyara. Saniniuujia, jiya puequesacari, nojoriiri najuhuana quijiaca quiniutianiya Pueyasora, nojori tojitiaaquiniuucua nojuaja. \s1 Jesu taraajesacari Jerusalén tiacajinia quiniaa pueyacua \r (Mt 23.37-39) \p \v 31 Jiyacari noojiaqueya Fariseocuacaari Jesuucua tiuquiijioquiaari. Nojoriiri Jesu numooteree: \p —¡Niiquiji quia mashiri! ¡Jiyaniijia Herodes quia monu paniya! \p \v 32 Jesuuri nojori sequeree saaja: \p —Cuno pueyanoori niishijia juhua jaami. Naa nia caminiujiushuhua cua sequesano cuno jaamiria: “Janiyari samaruhua tohuatanijiyani. Janiyari cusosuhua naatanijiyajaaniuhuaj. Janiyari naa miya quiarijiani, tariquijiuhuaj. Janiyari tama tariqui tucuatanutaniya puetunu cua miiniu panishanojuanaani”. Naa nia sequesuhua cuno pueyano. \v 33 Cuaara rupaquijia cua sashiiria. Janiya quiarijia rucuanenutaniyajaarani, tariqui, tama tariquinio. Janiya cuaara mosaaria cutara Jerusalén tiacajinia, tee cuniqui puetunu pueyara Pueyaso sequesano caminiujiuniaajanaa puecoosaaquiaaricuaani. Majaari tamaqui cua monu quishaanutaniya. \p \v 34 ’Jerusalén tiacajinia quiniaa pueyanaa, niaacuajaari Pueyaso sequesano caminiujiuniaa puecoojuaca. Niaari Pueyaso jiyaramiquishano pueya jacujuaca saitia. Janiyari juucua pueyaracaanu nia rerejonuucua jiaatiajani, taa caacaraja necohua rijioquiaacuaa na nesu cariquiaconi. Niaari saaja paniyaquiquiaa cua cojuanura niajaniya. \v 35 ¡Cunora, cua tojitiare! Nia quiquioori tojetaarucuajanaa shaaqui quiniutianiya. Naajuhuaj, majaari socua nia niquiniu quiniutianiya janiya, niaa jaara nia timitiasacari janiya sequerejaatijia: “¡Cuaara shuquiriaatia quiiria pa Jiyaniijia, Pueyasojiniji tiuquiuhuano!” \c 14 \s1 Jesu naatanishacari cusosu poreeno pueyano \p \v 1 Tamonu samaatenu juuca, Jesuuri tamonu Fariseocuaca jiyaniijia tiajinia quiaquiaari miaquenura, socua tamasaca Fariseocuacatanio. Nojoriiri Jesu shootiaturiquiaa nojori niishiniuria casaa na miiniutianiya samaatenu juucani. \v 2 Jiyacaritij, tamonu pueyanoori Jesu tacoji nujuariquiaa, poreeno cusotaano. \v 3 Jesuuri Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa nequesotaree, Fariseocuacanio: \p —¿Taa nia serojoquiaa Moisés Rootasanojiniani? ¿Maniniate cusosu pa naataniniu samaatenu juuca? \p \v 4 Nojoriiri saaja sanaa na tojitiariquiaa. Jesuuri cusosu quiaree jiyacari. Na naataniriiri. Na jiyarorohua na tiajiniaari. \v 5 Na nuhuaji, Jesuuri cuno Fariseocuaca sequeree: \p —Nia burro, nia juunu jaara raama tiyare samaatenu juuca, ¿niaatucua samaatenu juuca shocoterejaara, raamaji nia jaaniuhuara nia seru? \p \v 6 Majaari nojori riucuanu quirii quenaaja. \s1 Taa pa miyani queranacunura masuusano pa quishacari, taamueca pueyate masuushiyajaaniuhuaj \p \v 7 Jesuuri shootiariquiaa taa masuusano pueya socua panishano cajitiucuajinia nojori cajitiuniuria riutioconeetariquiaani. Jesuuri cunora nojori niquiara pohuataree nio pohuatasano. Naa sequereeri: \p \v 8 —Quiaa jaara masuusaariquia camishacari queranacunura, maja cumaati quia cajiniu socua tojishano pueyano cajijiaranojinia, tamonu pueyano mariqui tiuquiriiri socua tojishano pueyano quiajaniyajiniji. \v 9 Socua tojishano pueyano jaara tiuquishii, nia masuuna pueyano naasucuaari quiocua niniutianiya na sequenura quiajaniya: “Shiiquia. Quia sanere nio pueyanoocuaji”. Naacuajitij, quiaari cajitishaanutaniya quia caririquiniutia pueya paniyaquishano cajitiujinia, miaqueja puequeetujinia. \v 10 Nocuaji nia sequeyanijia, niaa jaara masuusaariquia miaquenura tamonu tiajinia, niocua cajishiiquia socua paniyaquishano cajitiujinia. Naacuajitij, quia masuuna jaara niquiri quiajaniya, nojuajaari quia sequenutaniya: “Cua rupuenanaa, ¡niya quia cajishii socua panishano cajitiujiniani!” Naacuajitij, cuniqui quiata quiniaari niishiniutianiya, quiajaniyaqui nia masuuna panishano pueyano. \v 11 Naajuhua Pueyasora, cante tama na cuaqueyajaaja jiyateya juhua tojishano pueyano na quiniuriani, nojuajaari cararosaanutaniya. Saniniuujia, cante tama na cuaqueyajaaja jiyateya juhua panishoo pueyanoni, nojuajaari maninia jiyatesaanutaniya juhua tojishano pueyanora. \p \v 12 Jesuuri na masuuna pueyano sequereejuhuaj: \p —Quiaa jaara queranacunu paniya, majaari quia masuunu saaja quia rupuenaa, quia tapueyocuaca, quia panishano pueyanio. Naajuhuaj, majaari quia masuunu quia shuriucua quiniaa casamiriaca pueya. Quiaa jaara nojori masuure, nojoriiri quia masuunutaniya saniniuujia. Naacuajitij, quiaari tari namishaarohuacuaja. Cunora, majaari socua quia masenu quiniutianiya Pueyasojiniji. \v 13 Naaratej, quiaa jaara queranacunu paniya, quia masuure casamiijiuniucua pueya, sesaruneca pueya, sesacujuanucua pueya, cariyojuarujurinio. \v 14 Naacuajitij, quiaa jaara naa miiri, quiaari shuquiriaatia quijia quiniutianiya cutara. Majaari nojori naata masuunu quiajaniya saniniuujia. Naaratej, Pueyaso cutaraari maninia miiniutianiya quiajaniya saniniuujia, na samiitianijiosacariuhua maninia miijiaca pueya. \s1 Miriqui Jesu pohuatasano na queranacunujiniji \r (Mt 22.1-10) \p \v 15 Jesuta cajiyano pueyano tojishacari naa Jesu pohuatasanotej, Jesu sequereeri: \p —¡Shuquiriaatia quijia cutaraari cuno, cante Pueyaso shuriucua miaquenutaniya jiyocuacaanuni! \p \v 16 Jesuuri na sequeree: \p —Tamonu pueyanoori queraatia sumatuquiaari pueyata na queranacunura. Nojuajaari coteenu queraatia pueya masuuquiaari. \v 17 Quera miaquenuusacari, na seru jiyaroreeri na masuusano pueya na sequenura: “Miji, puetunujuanaa tari jeenucuasaaree niaacuaji. Nia miaquesee”. \p \v 18 ’Puetunu masuusano pueyajanaari juhuacatecara sequequiaari maja na naata quianu miaquenuucua. Coteenu masuusano pueyanoori cuno seru sequeree: “Janiyari shusha maseree tamonu cuhuariquiani. Janiyari nocua quiaa na niquiniuucuani. Cua jiyanoori quenaaja. Maja cua naata quianu quiata queranacunuucua”. \v 19 Tamonu masuusano pueyanoori sequeree: “Janiyari diez poonijiojuaca juyaca masereeni. Na saniniuucua quiaanijia. Quiocua cua jiyanoori cua quiaaquishacari queranacunujinia”. \v 20 Tamonu masuusano pueyanoori sequereejuhuaj: “Shusha camiriinijia. Cunora, maja cua naata quianu”. \v 21 Seruuri tamajaaja tacateyarohua na camarnu tiajiniohua. Na jiyaniijia pohuatasuhua na masuusano pueya sequesanoori. Na jiyaniijiaari juaaquii. Na seru sequereeri: “Ritia quia quiaare tamasaca pueya masuunuucua tiaca nucuaacaco. Miji quia rijiocoo casamiijiuniucua pueya, sesaruneca pueya, sesacujua pueya, cariyojuarujuri pueyanio”. \v 22 Seru tiuquishacariuhua, na jiyaniijia sequesuhuari: “Jiyaniijianaa, janiyari tari miiriini taa quia sequeree janiyacuajani. Juhuanojuaja maja tia mishiniu”. \v 23 Na jiyaniijiaari na sequeree: “Socua pueya quia pajecoo tiaca nucuaacaco, tamasaca tiacajiniara nucuaacaconio. ¡Socua pueya quia nenecojocoo nojori niniuria, cua tia mishiniuria! \v 24 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, coteenu cua masuusano pueyajinijinioni, majaari quenaaja niquiriyatu nojorijinijinio saniniu quiniutianiya cua sumatusano”. \s1 Saaja tama na cuaqueya panitiajajaarijia na naata Cristo nuhuajiniu \r (Mt 10.37-38) \p \v 25 Jiyanohua queraatia pueyari Jesuta quiojoriquiaa. Jesuuri nojoriicua tacateree. Nojori sequereeri: \p \v 26 —Cante cucua niya cua pueyano na quiniuriani, nojuaja cuaara niishiiria nio. ¡Maja nia naata cua pueyano nia quiniu nia paniyaquishacari janiya socua nia quejiniji, nia nucuajinijinio! Nia niquiocua, nia niquiohua, nia tapueyocuaca, nia rimiatuhuajuhuaj, nia panishacari nojori socua janiyajiniji, ¡majaari nia naata cua pueyara nia quiniu! Naajuhuaj, ¡majaari quenaaja nia naata tama nia cuaqueyajaaja panijia nia quiniu socua janiyajiniji! \v 27 Cante tama na cuaqueyajaaja panitiaaquijia cucuarani, majaari na naata cua pueyanora na quiniu. \v 28 Niaa jaara jiyaconaja tia tianu paniri, ¿majate coteenu nia cajiniu nia niishiriojonura taa cumaneecate panishaanutaniyani, na tucuatanura puetunujuanaa? Naajuhuaj, niaari niishiriojiya, queraatia quiyacuajate nia cumaneeca. \v 29 Niaa jaara coteenu naa miyaquiri, niaari najuhuana morijiucua nujuatejonutaniya, na nuhuaji majaari socua nia cumaneeca quiniu nia tucuatanura nia tia. Puetunu nia tia niquiniaajanaari juhuacatecara nia macaatiniutianiya. \v 30 Nojoriiri sequenutaniya: “Cuno pueyanoori tianu coteecanu najuhuanaj. Majaari na naata na tucuatanu quiarijia”. \v 31 Naajuhuaj, jiya jiyaniijia jaara quianu paniri narta jiyaniijiata miaquetoonura, ¿majate coteenu na cajiniu na niishiriojonura, na naatate diez mil na pueyata shocotanu cuno tamonu jiyaniijia, nocua niyano veinte mil na pueyatani? \v 32 Cuno jiyaniijia jaara niishiri, maja na naata na shocotanu quiniutianiya narta jiyaniijia nocua niyano, majaari na miaquetoonu quiniutianiya. Saniniuujia, tucuacaanu narta jiyaniijia quishacarijia, nocua jiyaramiquiniutianiya na pueyari, nata nojori pocoojonura maninia, nojori jiyanootioonura. \v 33 Naajuhuaj, niaa jaara carteyaquiri puetunu nia jiitiasanojuanaa, majaari nia naata cua pueyanora nia quiniu. \s1 Miriqui Jesu pohuatasano shonijiniji \r (Mt 5.13; Mr 9.50) \p \v 34 ’Shoni jaara tiquiriiquia quiya, maniniaari, pa panishano. Jaara shaacara quiquii, ¿taate na naata tiquiriiquiara na quiniuhuani? Maja na naata. \v 35 Najuhuana quiyari. Majaari quenaaja maninia na quiniu cuhuariquiajinia jatasocoriquiano maninia na moritianiniuria nataacuaca. Majaari quenaaja maniniajuhuaj, na paatishaanura na moquijianura, natau pajama niojosocoriquiano. Jaara naa maninia quiyaquiritij, nareja jatashiyari. Cante numaaracani, cuaara tojitiaara miriqui cua pohuatasano. Cuaara na niishiiriajuhuaj. Seetanujuanaa cua tojitiajaca pueyani, nojoriiri juhua shoni mijiria. \c 15 \s1 Jesu pohuatasano miriqui tashucuano borregojiniji \r (Mt 18.10-14) \p \v 1 Roma tiacajinia quijia jiyaniijiara cumaneeca masejonaa, mariyata sesa miijiaca pueyari Jesuucua nijioriquiaa na pohuatasano nojori tojitianura. \v 2 Cuno pojoriiri Fariseocuaca soosano pueya quiriquiaa, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa soosano pueyanio. Cunora, Fariseocuacaari, mariyata Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaari tama rimiaaqueturiquiaajaaja Jesuucuara. Naa pocuaturiquiaa Jesuuri: \p —Cuno pueyanoori sesa miijiaca pueya shanacuquiaa nocua nojori nijionura. ¡Juhuajaniya nojoritia miaquequiaajaariuhuaj! \p \v 3 Naaratej, Jesuuri nojori niquiara pohuataree nio miriqui pohuatasano: \p \v 4 —Niaa jaara cien borregohua jiitiariquia, nojorijinijinio niquiriyatuniyojua jaara tashucuare, ¿taa nia miiquiaani? ¿Niaatucua nia noventa y nueve borregohua cureeno tiujiaaquiri rupaquijia cuhuariquiajinia, tashucuano borrego nia pajenura, niaa cuaara na riuriatarohuajaatijia? Taaquiriirinij. Niaacuajaari naa miiquiaaquij. \v 5 Niaa jaara na riuriatasee, niaari nia shuquiriniutia na paquiohua nia numueecuaji. \v 6 Niaa jaara na tiuquitiarohua nia tiajiniohua, niaari nia rupuenaa, mariyata nia shuriucua quiniaa rerejotenutaniya nia sequenura nojori: “¡Cuata nia shuquiriri quiarijia! ¡Tari riuriatarohua cua borregoniyojua tashucuanonijia!” \v 7 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, naajaariuhuaj, jiyocuacaanu quiniaari jiyanohua shuquiritiuquiaa niquiriyatu sesa miijia jaara noojia tacatore sesa na miiniujiniji. Cuno pueyanoori socua jiyanohua shuquiritiasano tamasaca noventa y nueve pueyajiniji, canapuetucuaja tari maninia pueyacuaani. \s1 Jesu pohuatasano miriqui juurequetesano cumaneejiniji \p \v 8 ’Naajuhuaj, tamonu maaji jaara diez cumaneecaraca quiri, jaara niquiriyatu juurequetere tiajiniaaco, ¿maatucua taa miirini? Na samaritiu noshitiniutianiyari, na tia na netoonujunura. Pueyaracaanu jacaria na pajenutaniyari cuaara na riuriatarejaatijia. \v 9 Na riuriatasacari na juurequetesano cumanee, maajiiri na rupuenaa, mariyata na shuriucua quiniaa maajipohua rerejotenutaniya na sequenura nojori: “¡Miji nia nimia! ¡Cuata nia shuquiriri! ¡Tari riuriatarohua cua juurequetesano cumaneenijia!” \v 10 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, jiyocuacaanu Pueyaso seyari naa shuquiriquiaajuhuaj sesa miijia jaara noojia tacatore sesa na miiniujiniji. \s1 Jesu pohuatasano taa tamonu pueyano jiyanooquiaari neyanuni \p \v 11 Na nuhuaji, Jesuuri nio pohuatareejuhuaj: \p —Tamonu pueyanoori caapiqui niyanuraca quiquiaari. \v 12 Socua naatujuaari na que sequeree: “Cua quenaa, quiarijia cua niquitiore quia jiitiasanojiniji, quiria quiriquiano quiaa jaara shaajeyare”. Naacuajitij, na queeri puetunu na jiitiasanojuanaa niquitiojoree necohua. \v 13 Socua naatujuaari rupaquijia camueenujuquiaari na que tiajinia. Na nuhuaji, puetunu na que niquitiosanojuanaa nojuajani, nojuajaari saniniuujia tamasaca na niquitiojoree na cumaneecara. Na nuhuaji, na cumaneecata quiaquiaari tucuacaanuuri, tamonu jiyajinia. Cuniqui, puetunu na cumaneecajanaa puecaquiaariiri sesa na miiniutia. \v 14 Nojuaja jaara puetunu na cumaneeca puecaquiaarijianaa, cuno jiyajiniaari jiyanohua miaajesacari quiquiaari. Mashajaari juhuacatecara miaajequiaari. \v 15 Cunora quiaaree tamonu tahuecua cuno jiyajiniaari, nera na poonijionura. Cuno tahueri na jiyaroree na cuhuariquiajinia na cushiya na cojuanura. \v 16 Mashajaari cushiya miaquesano miaquenu paniriquiaa juucua na miaajenuta. Cunoori tamaatia purootu cocua quiquiaari. Majaari tamonu pueyano niquitionu quijia quenaaja na miaquesocoriquiano. \v 17 Na nuhuaji, tama sequereejaarijia: “Cua queeri queraatia na tiajiniaaco seyaraca. Nojoriiri maninia miaquenuuquiaa taquiya. Nojori sumatuuri cureequiaajuhuaj. ¿Janiyarijiataj? ¡Janiyari niya quera cusoya cua miaajenutani! \v 18 ¡Cua queecua tacateyarohuaraquij! Janiyacua na sequesuhuani: ‘Cua quenaa, janiyari Pueyaso miiquianu sesani. Janiyari sesa miiquianu quiajaniyajuhuaj. \v 19 Majaari socua cua sequenu quia niyanuta. Janiyari puera sesa miijiani. Cua jiyatere juhuari juhua quia seru cua quiniuria, quiara cua poonijionura’”. \v 20 Naa na niishiriojonu nuhuajitij, mashajaari quiaquiaariuhua na queecua. \p ’Tucuacaanu na quishacarijia na que tiajiniji, na queeri na niquirii. Nocua taraajereeri. Nocua neteyareeri na naacunura. Na cacaseeri. Na nujuunequereejaariuhuaj. \v 21 Neyanuuri na que sequeree: “Cua quenaa, janiyari sesa miiquianu Pueyasoni, quiajaniyanio. Majaari cua sequenu quia niyanuta”. \v 22 Na queeri saaja na tiaco seya sequeree: “¡Ritia! ¡Socua maniniuqui toque miji nia riquioo! ¡Niocua quiyanu cushitirinioj! ¡Jaaniisho nia cushitiri! ¡Sapatu nia cushitirijiuhuaj! \v 23 Pa riuutianishano juunu niquiojua nia quiacoo mosocoriquiano. Quiarijia pa queranacure. Pocua miaquenuureni, quiyanu pa shuquiritiasacari. \v 24 Nio quiyanuniyojuaari juhua macu quiriquiaa. Quiarijia samiitiarohuari. Nojuajaari shaajequiaari. ¡Tari pocua muetarohuari!” Naacuajitij, nojoriiri juhuacatecara queranacuquiaari. \p \v 25 ’Jiyacaritij, jiyapueranuuri cuhuariquiajinia quiriquiaa. Na tacatesacariuhua tiajiniohuara, jaara tari cateca quiriquiaa, saaja pueya tojirii jaaquequenuyanoori, nianujuniuyanonio. \v 26 Naaratej, na que tiaco seru piiriiri: “Miji, cua sequere, ¿casaara tiajinia cojuatuneshiyani?” \v 27 Seruuri na riucuaree: “Quia nuhuajishanacuaja tari tiuquiriohuano. Quia queeri shuquiriaatia quiya maninia na tiuquishacariuhua, maja cusosu. Naaratej, canaa sequereeri querasapiquia juunu niquiojua canaa monura”. \v 28 Jiyacaritij, jiyapueranuuri jiyanohua juaaquii. Majaari tiajinia na tiuquiniu paniniu quiriquiaa. Nocuaji na queeri nocua tohuatamaa carijiniacuma, na nenecojonura tiajinia na tiuquiniuria. \v 29 Na que sequeree saajaari: “Quiaacuajaari niishiya, janiyari pueyaracaanu poonijioquiaa quiarani. Majaari quenaaja cua tarijionu quiquiaa quiajaniya. Naa maninia tojijia cua quishacari quiajaniyatej, ¡majaari quia niquitionu quiquiaari janiya quenaaja niquiriyatu cabraniyojua, cua queranacunura cua rupuenaata! \v 30 Quiarijia saniniuujia, quia niyanu seque tiuquishacariuhua, ¡quiaari querasapiquia juunu niquiojua moree nera! ¡Nojuajaari quia cumaneeca puecacanu paanatujuriicua!” \v 31 Na queeri na sequeree: “Sanajanaa, quiaari pueyaracaanu cuata quiya. Puetunu cua jiitiasanojuanaari quia casaa. \v 32 Naajaa, quiarijiani, maninia pa queranacure. Shuquiriaatia pa quirij. Quia tarajanuuri juhua macu quiriquiaa tari. Quiarijia samiitiarohua pajaniyaraari. Nojuajaari juhua tashucuacanu pocuaji. Quiarijia pocua muetarohuari”. \c 16 \s1 Miriqui Jesu pohuatasano pueyanojiniji, cante na jiyaniijia cumaneeca riutiocojuani \p \v 1 Jesuuri na pueya pohuataquiaari nio miriqui pohuatasanojuhuaj, nojori na niishitiojonura: \p —Tamonu casamiriaca pueyanoori tamonu pueyano jiitiaja na casami cojuariquiano, na cumaneecanio. Tamasaca pueyari cuno camarnu pohuataree na seruna na cumaneeca riutiocoriquiaa jiyasohuaja, tama nerajaaja. \v 2 Cunora, jiyaniijiaari cuno na seru sequeree: “¿Taa quia miiquiaa janiyani? ¡Quiaana sesa miiquiaa! Quiarijia cua niquitiore quia naajiotasano puetunu quia miishanojinijijianaa. Majaari socua quia quiniu quiniutianiya cua casami cojuana”. \v 3 Cunora, cumaneeca cojuanaari niishiriojoquee. Tama sequereejaarijia: “¿Taa cua miiniutianiyarini cua jiyaniijia jaara cua jatare cua poonijiosanojiniji? Janiyari maja cumueecani, cuhuariquiajinia cua poonijionura. Naajuhuaj, jiyanohua cararaatiaari quiria, pueyajiniji nareja cua mashiniquijionura cua panishano. \v 4 ¡Jaj! Tari niishiquiinijia taa cua miiniutianiyani tamasaca taraajenura cucua, nojori masuunura janiya nojori tiajinia cua quiniuria, janiya jaara nio poonijiosanojiniji jatasaareni”. \v 5 Naaratej, nojuajaari naa miiquiaari. Juhuacatecara sequequiaari pueyari, nojori nijionura nocua, canapue na jiyaniijia niquitiojoquiaari casamicuajani. Coteenu tiuquinia pueyano nequesotareeri: “¿Casaa cua jiyaniijia niquitiojocanu quiajaniyani?” \v 6 Pueyanoori na riucuaree: “Cua niquitiocanu cien patacocua mishaja shiyocuani”. Cumaneeca cojuanaari na sequeree: “Ritia quia cajiri. Niya quiya quia masesano casamijiniji naajiotasano. Tamonu quiarinio quia miiri. Quia naajiotare saaja cincuenta patacocua mishaja shiyocua”. \v 7 Na nuhuaji, tamonu pueyano nequesotareeri: “¿Quiajaniyariuhuaj? ¿Casaa cua jiyaniijia niquitiojocanu quiajaniyani?” Na riucuareeri: “Cua niquitiocanu cien canaasatu mishaja trigoni”. Cumaneeca cojuanaari na sequeree: “Niya quiya quia masesano casamijiniji naajiotasano. Tamonu quiarinio quia naajiotare saaja ochenta canaasatu mishaja trigo”. \v 8 Na jiyaniijia jaara niishiquiaari sesa na seru miishano, na sequereeri: “¡Quiaaqui jiyanohua niishijia tama quia cuaqueyajaaja quia cojuanura!” \p ’Seetanujuanaa pueyanaa, Pueyaso niishiyashijiaca pueyari socua jiyanohua niishijiaca cuhuashiqui quijiaca pueyajiniji. Nojori cutaraari niishijia maninia nojori miiniuria narta pueya, pueya paniniuria saniniuujia nojori. \p \v 9 ’Naarate nia nacasuyanijia, naa capora nia quirijiuhuaj, maninia nia miiniuria pueya. Maja nia casami nia jamuenu. Cunocuajaari nareja Pueyaso niquitiosano niajaniya. Naacuajitij, capora nia quishacari mijiria jaara puequema, nia Jiyaniijiaari nia tiuquinitianutaniya pueyaracaanu quishaqui jiyocuacaanu, jiyanohua na shuquiritiasacari niajaniya. \p \v 10 ’Pueyano jaara jiyatesaare secaja casami cojuana na quiniuria, nojuaja jaara maninia cojuaquiaa cuno secaja casami, na camarnuuri nocua tiuuniutianiya. Naaratej, na camarnuuri queraatia casami cojuanara na jiyatenutaniya. Saniniuujia, cante jiyatesaaree secaja casaa cojuana na quiniuriani, cuno pueyano jaara secaja na cojuasanojiniji nohuasejoquiaa jiyasohuaja, majaari tari nocua tiuushaanu. Nojuaja jaara jiyatesaare queraatia casami cojuanara, naa nohuasejonutaniyajaariuhuaj. \v 11 Naajuhuaj, niaa jaara maninia jiitiaaquiquiaa mijiria casami, Pueyasoori niaacua tiuyaquiniutianiya seetanujuanaa maninia jiyocuacaanuji casami nia jiitianura. \v 12 Naacuajitij, niaa jaara tamonu pueyano casami cojuaaquiquiaa maninia, ¿Pueyasotucua taa niquitiore niaarano na riuriotacani? Maja cutaraari nia niquitiosaanu quiniutianiya. \p \v 13 ’Poonitijiosano pueyanoori maja na naata caapiqui jiyaniijiara poonijionu. Jaara caapiqui jiyaniijiaraca quiri, tamonu samiritiaari, na panishacari tamonu. Naajuhuaj, niquiriyatu jiyaniijia tojijia quiniutianiya maniniaari, na soosacari tamonu. Naajuhuaj pueyanaa, majaari nia naata Pueyasoocua jiaatianu, cumaneecaacuanio. Niaa jaara cumaneeca panijia quiri, niaari cumaneecara poonijiotesaanutaniya saaja. Naacuajitij, Pueyasoori maja na naata nia poonitijionu nera. \p \v 14 Fariseocuacaari jiyanohua cumaneeca panijiaca quijia. Naaratej, nojori tojishacari Jesu sequesano, nojoriiri saaja na rerequeteree. \v 15 Jesuuri nojori sequeree: \p —Niaacuajaari tama nia cuaqueyajaaja jiyatequiaa sapuenu pueyano maniniu nia niquishaanura. Pueyasocuajaari nioojia niishiya. Niaari pueya jiyajenetequiaa nojori jiyanishacari niaari Pueyaso panishano cutara, queraatia casami nia jiitiasacari. Saniniuujia, casaa pueya jiyatequiaa socua jiyanohua na panishanorani, Pueyasoori cuno soya cutara. \s1 Moisés Rootasanoori coteenu quiquiaari, quiarijia quiya cutaraari quiarinio Pueyaso Rupaa \p \v 16 ’Moisés Rootasano, mariyata puetunu tariucuacaanu Pueyaso sequenu panishano caminiujiuniaa pohuatasanojuanaari pueya tojitiasocoriquiano quiquiaari, Tiuquinijiona Juan pohuatasanojuhuaj. Quiarijia saniniuujia, maninia rupaa Pueyasojinijiiri pohuatasaaquiaa, taa Pueyaso jiyanooniu paniya pueyani, na muerasu nojori quiniuria. Quiarijiani, puetunu pueyajanaari jiyanohua saniniujiya Pueyaso muerasu nojori quiniuria. \p \v 17 ’Nio jiyari shaajeriquiano, jiya cajiniocuanio. Saniniuujia, tariucuacaanu pueyara Pueyaso sequesano caminiujiuniaa pohuatasano cutaraari maja na shaajenu quiniutianiya quenaaja. \s1 Jesu niishitiojosano, pueyano carteyaquiniuria necocua \r (Mt 19.1-12; Mr 10.1-12) \p \v 18 ’Pueyano jaara necocua cartere tamonu maajitia na caminiuria, cuno pueyanoori jiyanohua sesa miya Pueyaso niquiara. Naajuhuaj, cante cartesano maajitia camiyani, cunoori sesa miyajuhuaj. \s1 Jesu pohuatasano casamiriaca pueyanojiniji, Lázarojinijinio \p \v 19 ’Casamiriaca pueyanoori quiquiaari. Jiyanohua maniniuqui toqueya cushiyojojuaari, juhua jiyaniijianucua toqueya. Jiyanohua na shuquiriniutia, puetunu juucajanaa queranacujujuaari. \v 20 Jiyacaritij, casamiijiu pueyanoori quijiajuhuaj. Jiyanohua sapueyaraca. Nojuajaari cuno casamiriaca pueyano tia tohuateyaji niojotasano puetunu juucajanaa. Na sesaari quijia Lázaro. \v 21 Nojuajaari casamiriaca miaquejajiniji totinijiosano raacua miaquenu panijia juucua. Saaja sareyari na sapueya rimianacunuujua. \v 22 Na nuhuaji, cuno casamiijiu pueyanoori cusoquiaari. Pueyaso seyari na riquiaari supuetana Abrahamta na quiniuria, Pueyaso muerasurano shanohua quiquiojinia. Cuno casamiriaca pueyanoori cusoquiaarijiuhuaj. Jamosaaquiaariiri. \v 23 Sesa miijiacarano quiquiojinia na quishacari, naquiya na miishacari tii, nojuajaari mauquiaari. Cuniquiji tucuacaanu niquirii Lázaroori, shuquiriaatia quiyano supuetana Abrahamta. \v 24 Casamiriaca pueyanoori nacaree: “¡Cua supuetana Abrahamnaa, cucua quia taraajere quenaaja! ¡Lázaro quia jiyarore cucua! ¡Cuaara na juaashiquia nacatu shiiria mohuacajinia! ¡Cua niti shiniajaquee quenaajacua! ¡Janiyari puera jiyanohua naquiya miya nio manijiniani!” \v 25 Abrahamri saaja na riucuaree: “Sanajanaa, quia niishiri taa jiyanohua maninia quia quiquiaarini, pueyaracaanu jiyocua quia quishacari. Lázaroori saniniuujia jiyanohua taraatia quiquiaari pueyaracaanu, jiyocua na quishacari. Lázaroori quiarijia niya cumanijiashiya. Quiaari saniniuujia naquiya miishiyacujua. \v 26 Naajuhuaj, jiyanohua tucuaa tacoori pa tajinia quiya. Cunora, cante niiquiji niuuniu paniya cuniquijiria quiocuani, majaari na naata. Naajuhuaj, cante quia quiquiojiniji niuuniu paniya niiquijiriani, majaari na naatajuhuaj”. \v 27 Casamiriaca pueyanoori supuetana Abraham sequerohuacuhuaj: “Naa naasucuaj cua supuetana Abrahamnaa. Naajaa, quia secojiyanijia, Lázaro quia jiyarorohua cua que tiajinia. \v 28 Tii quiyajaari cua tapueyocuaca. Cinco tarajanuhuaracanijia. Lázaro cuaara nojori numooteera, maja nojori quejoosaanurajuhua nio saniitiosaqui quiquiojinia”. \v 29 Abrahamri na riucuaree: “Nojoricuajaari Moisés Rootasano jiitiaa, puetunu Pueyaso sequesano caminiujiuniaa naajiotasanojuanaanio. Quia tapueyocuaca cuaara tojitiaara cuno”. \v 30 Casamiriaca pueyanoori riucuaree: “Naa naasucuatuhuaj, cua supuetana Abrahamnaa. Naajaa, tamonu pueyano macunucuajinijinio jaara muetarohua nojoriicua, nojoriiri noojia tacatonutaniya sesa nojori miiniujiniji”. \v 31 Abrahamri saaja na riucuaree: “Nojori jaara Moisés Rootasano tojitianu paniyaquiquiaa, Pueyaso sequesano caminiujiuniaa naajionuutasanonio, majaari nojori tojitianu quiniutianiyajuhuaj, macu pueyano jaara samiitiarohua”. \c 17 \s1 Puereetaari quiniutianiya sesa miijiacara \r (Mt 18.6-7, 21-22; Mr 9.42) \p \v 1 Na nuhuaji, Jesuuri na pueya sequequiaari: \p —Mijiria, pueyari pueyaracaanu sesa miitishaaquiaa. Jiyanohua taraatia quijiaari cuno, cante sesa miitirii tamonuni. \v 2 Jiyano pueyanoratej, maara socua maninia quiri nera, puereetuuca saajia jaara na riquiajiniji morotasaare, shoniniacu caminia jiuujiajinia jartasocoriquiano. Jaara naa miishaaretej, maara maninia quiri, maja sesa miijiara na jiyatenura niquiriyatu nio muerasuniyojuajinijinio. \v 3 Cunora, tama nia cuaqueyajaaja nia cojuare maja quenaaja sesa nia miitiniuria pueya. \p ’Quia tarajanu jaara sesa miiri, quia nacasurenoj. Nojuaja jaara taraajerohua sesa na miiniuucua quiajaniya, quia jiyanoorinioj. \v 4 Nojuaja jaara sequeyarucua sesa miya quiajaniya niquiriyatu juuca, naajaa, quia jiyanooriquia, nojuaja jaara quia sequere: “Sesa miirii quiajaniyanijia. Cua jiyanoori quenaaja”. Nojuaja jaara quia pacutejore sesa miiniu siete cuno juucaja, naajaa, majaari na tarinitianu jiyanooniu. \s1 Pueyasoocua tiuujia pueyanoori jiyanohua cumaacaraca \p \v 5 Jesu saquiriojosano pueyari Jesu sequequiaari: \p —Jiyaniijianaa, socua jiyanohua canaa quia tiuutiri Pueyasoocua, socua cumaaca canaa jiitianura. \p \v 6 Jiyaniijia Jesuuri nojori riucuaree: \p —Pueyasoocua nia tiuuniu jaara quiri quenaaja juhua mostaza jajauniyojua, jiyanohua shiitianiyojua, niaa jaara nio satuna jiyona sequere: “Niiquiji quia pacure. Moojinia quia nujuasee”, maara nia sequesano tojiri. \s1 Pueyasora poonijionatucua taa miijia quiriquianij \p \v 7 ’Niaa jaara seruraca quiriquia, nojuaja jaara tiajinia tiuquiriohua quia cuhuariquiajiniji tee na namitiariquiaacuajani, quia seya cojuanujiniji soj, ¿niaatucua na sequere: “Miji, quia miaquesuhuaja”? \v 8 Majaruhua. Niaari saaja na sequenutaniya: “¡Quiria quia sumature! Cua mianuutere coteenu. Cua raaterejuhuaj. Cua miaquenu nuhuaji, quiocua saniniuujia miaquerohua. Quiocua raturohuajuhuaj”. \v 9 Na nuhuaji, nia seru jaara puetunu nia sequesanojuanaa miiri, ¿niaateeri na sequequiaa “paacarasho”? ¡Maja! \v 10 Naajuhuaj, niaa jaara puetunu Pueyaso sequesanojuanaa miiri, tama nia sequerejaaja: “Janiyari maja maninia seruni. Majaari tama cua niishitiajajinijijiaaja cua miiniu quiquiaa cua Jiyaniijiara. Janiyari saaja pueyaracaanu paniquiaa cucua na tequejonura juhua naatujuaacuani”. \s1 Jesu naatanijiosacari diez pueya, lepraraca cusosuhua \p \v 11 Jesuuri Jerusalén tiacajiniara na pueyata quiariquiaacuhuaj. Jiyacari, Galilea jiya, Samaria jiya tajiniaaco quiariquiaari. \v 12 Quera na tiuquishacari shiitianiyojua tiacajinia, diez pueya lepraraca cusosuhuari na naacuquiaari. Nojoriiri tucuacaanujijia Jesuucuaji nujuatusee. \v 13 Nojoriiri Jesuucua nacaree: \p —¡Niishitiojona Jesunaa, canaacua quia taraajere! \p \v 14 Jesu niquishacari nojori, nojori sequereeri: \p —Nia cuaqueya nia niquitishii pueyacuara secojonaa, taa supuetana Moisés sequequiaaricuajani. \p Nojori canujuucuatusacarijia, nojori cusonuuri shaajequee. \v 15 Tamonu nojorijinijinio niquishacari na cuaqueya tari cushiriiquii, nojuajaari Jesuucua tacateyarohua. Nojuajaari na rupaa paaretariquiaa na maniniuhuaqueetasacari Pueyaso. \v 16 Jesu cariquimiaji mojoquetaseeri. Jiyocuara naniriiri. Jesu sequereeri: “¡Paacarasho Jesunaa!” Cuno pueyanoori Samaria jiyajinijinio tahue quiquiaari. \v 17 Jesuuri na pueya niquiara naa sequeree: \p —¿Majateeri diez cusosuhua naatanijiosaanu quirii? ¿Teeteeri narta naataconohua nueve pueyani? \v 18 ¿Saaja nio tahueteeri tacaterohua Pueyaso na maniniuhuaqueetanura? \p \v 19 Na nuhuaji, Jesuuri cuno tahue sequeree: \p —Quia sanere. Quia quiaarohua. Quiaacuaja naatarohua cucua quia tiuuniuucua. \s1 Taa na quiniutianiyani, Jiyaniijia Cristo tiuquishacariuhua \r (Mt 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Fariseocuacaari Jesu nequesotaquiaari taacari Pueyaso Jiyarosocoriquiano niniutianiya jiyaniijiara na quiniuria mijiriani. Jesuuri nojori riucuaree saaja: \p —Pueyaso Jiyarosano jiitiasacari na muerasu, majaari namijiata niquishano. \v 21 Majaari na naata sequesaanu: “Niya quiya pa Jiyaniijia quiquio”, “Jati quiyaruhua”. Pueyasocuajaari tari niya jiitiaa na muerasu nia tajinia. \p \v 22 Na nuhuaji, Jesuuri tama na pueyajaaja sequequiaari: \p —Na nuhuaji, taraatia quishacariiri quiniutianiya. Niaari cua niquiniuucua jiaatianutaniya niaata cua quiniuria rupaquijia, taa niaata cua quiya quiarijiacuaani. Majaari nia niquiniu quiniutianiya janiya. \v 23 Tamasacaari nia sequenutaniya: “¡Niya quiyacuaja nia Jiyaniijia!” Tamasacaari saniniuujia sequenutaniyacujua: “¡Nooj, jati quiyatej!” Majaari nia tojiniu jiyano pueyatej, nojori jaara naa nia sequeriquia. Majaari nojori neteyotanu najuhuanaj. \v 24 Mijiria cua tacatesacariuhua, cuno juuca, janiyari niquishaanutaniyani, naatej, taa miacana puetunu jiya cajiniocuajanaa niquishaaquiaacuaani na nunujusacari. \v 25 Saniniuujia, mijiria cua quishacarijia, janiyari coteenu jiyanohua naquiya miishaanutaniyani. Nio pa quishacari pueyari cua paniyaquiniutianiya. \v 26 Quera cua tiuquiniu panishacariuhua mijiria, naa quiniutianiyari taa mijiria quiniaa pueya quiquiaaricuaa supuetana Noé quishacarini. \v 27 Naa quiquiaariiri cuno quishacari. Mijiria quiniaa pueyari juhuajaniya miaquenuujua. Raruujuaari. Juhuajaniya maaji camiyojuaari. Pueyari necojori camiyoteja. Pueyari naa juhuajaniya miijioriquiaa Noé jaara tiuquitiaquiaari na puereetuuca buquejinia. Canashiyaquiji, maruuri jiyanohua niquiaari. Puetunu mijiria quiniaajanaari cusonuuquiaari pajaacajinia. \v 28 Naa quiquiaarijiuhua supuetana Lot quishacari Sodoma tiacajinia. Cuno pueyari juhuajaniya miaquenuujua. Raruujuaari. Casami masejojuaari. Juhuajaniya na casami niquitiojojuaari. Na cuhuariquiaca natoojuaari. Na tiacara tiajojuajaariuhuaj. \v 29 Naa juhuajaniya nojori quishacaritij, Lotri tohuataquiaari Sodoma tiacajiniji. Jiyacaritij, maniiri asufreta cojitishano juhua maru niquiaari jiyocuacaanuji. Puetunu cuno sesa miijiacajanaari manijinia catequiaari. \v 30 Naa quiniutianiyajaariuhua quera jiya puequesacari. Pueyari juhuajaniya quiniutianiya. Janiyari jiyacari canashiyaquiji tiuquiniutianiuhuani. \p \v 31 ’Cuno juuca, pueyano jaara na tia cacojiria quiya, cuaara roseyaquiiria na casamiicua tiajiniaaco. Naajuhuaj, pueyano jaara na cuhuariquiajinia quiya, nojuaja cuaara tacateyaquiuhuara na tiajinia. \v 32 Nia niishiriquia supuetana Lot niquiocua. Na mashishacari, nojuajaari ritia cusoquiaari na nijiniara na niquiniuucua, na casamiicua na taraajesacari. \v 33 Cante saaja shuquiriaatia mijiria na quiniuria niishiriojojuani, nojuajaari na nuhuaji jiyanohua taraatia quiniutianiya Pueyasooju. Saniniuujia, cante tama na cuaqueyajaaja panitiaja cua tojijiara na quiniuriani, nojuajaari pueyaracaanu shuquiriaatia quijiara jiyatesaanutaniya. \p \v 34 ’Cua tojiri. Cuno niucuajuhuaj, caapiqui pueya jiuriatoosacari juucua na maquetujinia, niquiriyatujuaari rishaanutaniya jiyocuacaanura, Pueyaso pueyano na quiniuucua. Tamonuuri tiujiasaanutaniya saniitiosocoriquiano. \v 35 Cuno juucajuhuaj, caapiqui maajipohua riiquiniuushacari jatiqui juucua, cucua tiuujiaari tarajanu shuriucuaji rishaanutaniya. Tamonuuri tiujiasaanutaniya saniitiosocoriquiano. \v 36 Caapiqui pueya quishacari cuhuariquiajinia, cua pueyanoori rishaanutaniya. Tamonuuri tiujiasaanutaniya saniitiosocoriquiano. \p \v 37 Jesu pueya tojishacari naa Jesu sequesanotej, nojoriiri na nequesotaree: \p —¿Tee nio quia pohuatasano niquishaanutaniyarini? \p Jesuuri nojori riucuaree miriqui: \p —Tee casaa moqueyani, mohuari tii rerejiya. \p Naajuhuaj, majaari quenaaja niquiriyatu Pueyaso tojiyashijia cureenu quiniutianiya saniitiosoo. \c 18 \s1 Jesu pohuatasano mashiquiojiniji, pueya nequesoreena pueyanojinijinio \p \v 1 Jesuuri na pueya pohuataquiaari nio miriqui pohuatasano nojori na niishitiojonura, nojori cuaara Pueyaso secojoora pueyaracaanu, nojori taacanuyaquiniutia. \v 2 Naa nojori sequereeri: \p —Tamonu tiacajinia, pueya nequesoreena pueyanoori quijia. Pueyaso puereyashijia quijiaari, pueya rerequetejanio. \v 3 Cuno tiacajiniaja tamonu mashiquioori quiquiaarijiuhuaj. Mashiquioori cuno nequesoreenaacua rucuanejojua pueyaracaanu. Na secojojuaari sesa na miinia pueyano cuaara na niquitiohuara na casaa saniniuujia, sesa na miishanojiniji nojuaja. \v 4 Majaari nequesoreena tojiniu paniniu quijia pueyaracaanu cuno mashiquio. Naajaa, pueyaracaanu nocua na rucuanejosacari, cuno nequesoreenaari socua tama sequequiaarijiaaja: “Janiyari maja Pueyaso puerejani. Janiyari pueya tojiyashijia cutarani. \v 5 Naajaa, naa nio mashiquio taajetesacari janiya pueyaracaanutej, janiyari quiarijia na panishano miiniutianiya nerani, mariqui cua juaatijiore pueyaracaanuuri na nenecojosacari janiya”. \p \v 6 Maninia na pueya niishiniuria na pohuatasano, Jiyaniijia Jesuuri naa nojori sequerohuacuhuaj: \p —Naa miiquiaariiri, cuno pueya nequesoreena seque. Jiyanohua pueya rerequeteja quiquiaariiri, naajaa, nojuajaari maninia miiquiaari cuno mashiquiora. \v 7 ¿Nia que Pueyasoorijiataj? ¿Niaateeri jiyaniya maja nojuaja tojiniu quiniutianiya na muerasu, canapuete na secojoquiaani juuca, niucuanio? ¿Pueyasoteeri nia sashitiniutianiyajaara? ¡Maja! \v 8 Nojuajaari maja na tarishiniu quiniutianiya. Ritia nia naacunutaniyari sesa nia miijiaca pueyacuaji. Sesa nia miijiacaari namishaanutaniya niaacua. Naaratej, majaari secojonu nia tarinitianu. Mijiria cua tiuquishacariuhua, ¿janiyate Pueyasoocua tiuujiaca riuriatanutaniya naa pueyaracaanu secojonuujuacani? \s1 Jesu pohuatasano miriqui Fariseo pueyanojiniji, Romano jiyaniijiara cumaneeca masejojuajinijinio \p \v 9 Jesuuri socua nio miriqui pohuatasano pohuataquiaari noo pueya niquiara, canapuete tama na cuaqueyajaaja jiyanijiani nojoriiri maninia pueyano. Naacuajitij, nojoriiri tamasaca pueya soojea, nojori jiyanishacari cuno pueyari socua sesa miijiaca nojorijiniji. Cunora, Jesuuri nojori niquiara naa pohuataquiaari: \p \v 10 —Fariseo pueyanoori quiaquiaari Pueyaso Secojojua tiajinia na secojonura Pueyaso. Jiyacaritij, Romano jiyaniijiara cumaneeca masejojua pueyanoori quiaquiaari Pueyaso na secojonura tiijiuhuaj. \v 11 Fariseo pueyanoori nujuariquiaa Pueyaso na secojosacari. Naa sequeriquiaari: “Pueyasonaa, paacarasho janiyari maja juhua tamasaca pueyani. Tamasaca cutaraari nohuasenuujuaca, sesa miijiaca, maaji porocuajuhuaj. Naajuhuaj, shuquiriaatia quiyanijia, janiyari maja sesa miijiani juhua nio pueyanojua niya cuata secojiyani, cumaneeca masejona pueyanoni. \v 12 Janiyari caapiqui juuca miaqueyaquiquiaani puetunu semaanajanaa cua shuquiritiniuria quiajaniya. Naajuhuaj, janiyari pueyaracaanu puetunu cua masesanojinijijianaa niquitioquiaa quiarani, taa Moisés rootaquiaaricuajani”. \v 13 Cumaneeca masejonaari saniniuujia tucuacaanuji nujuasee. Na secojosacari, majaari quenaaja na maunu quiriquiaa jiyocuacaanu. Tama nojuajaari na jiriquia piquiriquiaa na taraajenuta sesa na miishanojiniji. Naa sequereeri: “Pueyasonaa, cucua quia taraajere. ¡Cua jiyanoori! ¡Sesa miijianijia!” Naa secojoquiaariiri. \v 14 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, cumaneeca masejonaari Pueyaso jiyanooshano tacateyarohua cutara. Fariseo pueyanoori saniniuujia jiyanoyaquishoo tacateyarohuacujua. Naacuajitij, cante tama na cuaqueyajaaja jiyateya juhua maninia pueyano na quiniuria tamajaajani, nojuajaari cararosaanutaniya. Saniniuujia, cante sesa na miishano seetaaquijiani Pueyaso jiyanooniuria nojuajani, Pueyasoori cuno pueyano jiyatenutaniya seetanujuanaa sesa miyaquijia na quiniuria. \s1 Jesu niasacari na juaashiquia conaajaacua \r (Mt 19.13-15; Mr 10.13-16) \p \v 15 Jiyacaritij, conaajaari poosaariquiaa Jesuucua, Jesu nianura nojoriicua na juaashiquia, Pueyaso jiitianura maninia nojori. Jesu saquiriojosano pueya jaara niquiquiaari conaaja pooshiyano Jesuucua, nojoriiri na poonaa juaarii. \v 16 Jesuuri saaja conaaja poonaa sequeree, conaaja cuaara nocua poosaaria. Na nuhuaji, na pueya sequereeri: \p —Naatujoori cuaara poosaaria cucua. Maja na poonaa tenujunu. Cante Pueyaso muerasura quiniu paniyani, nojori cuaara jiyateera tama na cuaqueyajaaja juhua nio naatujooriria. \v 17 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, cante tama na cuaqueyajaaja jiyateyaquiya juhua naatujooriria Pueyaso rupaacua na tiuuniuriani, cuno pueyanoori maja na naata Pueyaso muerasura na quiniu. \s1 Casamiriaca pueyano pocoojosacari Jesuta \r (Mt 19.16-30; Mr 10.17-31) \p \v 18 Tamonu Judiocuaca camarnuuri Jesu nequesotaquiaari: \p —Maninia niishitiojonanaa, ¿taa cua miiniutianiyani, jiya puequesacari cua samiitianishaanura, pueyaracaanu quijiara cua quiniuria Pueyasotani? \p \v 19 Jesuuri na riucuaree: \p —¿Casaara quia sequeya janiya maninia pueyanotani? Saaja Pueyaso cutaraari seetanujuanaa maninia. Majaari socua tamonu quiniu. \v 20 Pueyanonaa, quiaacuajaari Moisés Rootasano niishijia. Naa naajiotasanocuajaari quiya: “Maja quia camishoo maaji numuetucunu. Maja monu. Maja nohuasenu. Maja tamonuucuara saquiriojotanu quia sapojonuta. Quia que, quia nucua tojijia quia quiri”. \p \v 21 Pueyanoori Jesu riucuaree: \p —Janiyacuajaari cua naatujuajiniji puetunu cuno tojijiajanaani. \p \v 22 Naa na sequesacaritij, Jesuuri na sequeree: \p —Quiyajaari niquiriyatu casaa quia miishoojua. Nio quia miiri: puetunu quia jiitiasanojuanaa quia niquitiojore cumaneecara. Na nuhuaji, casamiijiuniucua pueya cuno cumaneeca quia niquitiojore nareja. Naacuajitij, quiaari jiyanohua casamiriaca quiniutianiya cutara jiyocuacaanu. Na nuhuaji, quiocua nimiohua cutara, cua pueyano quia quiniuria. \p \v 23 Na tojishacari Jesu sequesano, nojuajaari jiyanohua taraajequee, jiyanohua queraatia casamiriaca na quishacari. \v 24 Jesu niquishacari nojuaja taraajeyano, Jesuuri na pueya sequeree: \p —Casamiriaca pueyara, jiyanohua jiyajenetaari Pueyaso muerasu nojori quiniuria. \v 25 ¿Camelloteeri na naata cusupuetaja cuhuoco tamajiria tajiniu? Maja na naata. Naajuhuaj, casamiriaca pueyanora, socua jiyanohua jiyajenetaari Pueyaso muerasu na jatanishaanura. \p \v 26 Pueya tojishacari naa Jesu sequesanotej, nojoriiri naa na nequesotaree: \p —¿Canteeri Pueyaso muerasura quiniutianiyanitioj? \p \v 27 Jesuuri nojori riucuaree: \p —Maja pueya na naata tama na cuaqueyajaaja jiyatenu Pueyaso muerasu nojori quiniuria. Naajaa, Pueyaso cutaraari na naata. \p \v 28 Pedroori Jesu sequeree: \p —Jiyaniijianaa, ¿canaarijiataj? Canaari puetunu canaa jiitiasanojuanaa tiujiaquiaarini canaa nuhuajiniuria quiajaniya. \p \v 29 Jesuuri na riucuaree: \p —Seetanujuanaa nia sequeyanijia, cante na panishano casaa tiujiaquiaari Pueyasora na poonijionurani: na tia, na que, na nucua, tapueyocuaca, necocua, necohua, nojuajaari socua jiyanohua queraatia masenutaniya mijiria na quishacarijia. \v 30 Na nuhuaji, samiitianishano quiniutianiyari pueyaracaanu shuquiriaatia na quiniuria Pueyaso shipinishocoriquiano quiarinio jiyajinia. \s1 Jesu pacutesacari pohuatanu, nojuaja mosaanutaniya \r (Mt 20.17-19; Mr 10.32-34) \p \v 31 Jesuuri saaja na doce saquiriojosano pueya jiyataaree tamocora. Naa nojori sequereeri: \p —Paari quiarijia Jerusalén tiacajinia quiaani. Janiyari quiniqui puetunujuanaa miishaanutaniyani taa tariucuacaanu pueyara Pueyaso sequesano caminiujiuniaa sequequiaaricuaja janiyajinijini. \v 32 Naacuajitij, janiyari tahua niquitiosaanutaniyani. Nojoriiri cua macaatiniutianiya. Taraatia cua miitiuniutianiyari. Cua riocojotunutaniyari. \v 33 Cua piquitiuniutianiyajaariuhuaj. Na nuhuaji, cua motunutaniyari. Naajaa, jiuujianaraca juucajinia, janiyari samiitianutaniuhuani. \p \v 34 Majaari Jesu pueya niishiniu quiriquiaa quenaaja na sequesano. Majaari nojori niishiniu quiriquiaa casaa Jesu sequeriquiaani. Juhua miriqui sequesanoori quiriquiaa nojoriria. \s1 Jesu jeecasacari cariyojuaru pueyano Jericó tiacajinia \r (Mt 20.29-34; Mr 10.46-52) \p \v 35 Na pueyata Jesu quishacari tari cateca Jericó tiacaacuara, cariyojuaru pueyanoori nuu shuucuaji cajiriquiaa, cumaneeca na masejonura pueya tajishacari nucuaco. \v 36 Cariyojuaru tojishacari queraatia pueya tajiyano, pueya nequesotareeri: \p —¿Casaatejanojoni? \p \v 37 Pueyari na sequeree: \p —Nazaret tiacajinijinio Jesucuaja tajiya. \p \v 38 Cariyojuaruuri nacaquee: \p —¡Jesunaa! ¡Supuetana David niquiohuacuajinio supueno pueyanonaa! ¡Cucua quia taraajere quenaaja! \p \v 39 Jesu puetanaa pueyari na juaarii na sanaajanura juucua. Nojuajaari saaja socua jiyanohua nacaree: \p —¡Supuetana David niquiohuacuajinio supueno pueyanonaa! ¡Cucua quia taraajere! \p \v 40 Jesu tojishacari nojuaja, nujuaseeri. Jesuuri pueya sequeree cariyojuaru cuaara jaatucusaaria nocua. Cariyojuaru tiuquishacari nocua, Jesuuri na nequesotaree: \p \v 41 —¿Casaa quia paniya cua miiniuria quiajaniyani? \p Cariyojuaruuri Jesu riucuaree: \p —¡Jiyaniijianaa, niquijiara quiniu paniuhuanijia! \p \v 42 Jesuuri na sequeree: \p —¡Niquijiara quia quiriohua! Quia namijiacuaja tari jeequerohua cucua quia tiuushacari. \p \v 43 Jiyacaritij, cariyojuaruuri maninia niquijiara quiquii. Jesu nuhuaji sacuaareeri na shuquiritianuta Pueyaso. Puetunu Jesu miishano niquiniaajanaari Pueyaso maniniuhuaqueetariquiaa. \c 19 \s1 Jesu pocoojosacari Zaqueota \p \v 1 Jesuuri Jericó tiacajinia tiuquiijioquiaari na pueyata. Tiaca jiuujiaaco quiariquiaari. \v 2 Cuno tiacajinia quiquiaariiri casamiriaca pueyano. Na sesa quiquiaari Zaqueo. Zaqueori Roma tiacajinia quijia jiyaniijiara cumaneeca masejonaa camarnu quiquiaari. \v 3 Nojuajaari Jesu niishiniu panijia juucua. Majaari na naata niquiniu quiriquiaa Jesu, puera jiyanohua pueya quiniuucua Jesu shocua. Naajuhuaj, Zaqueori puera posucuashi quijia. \v 4 Cunora, Zaqueori netequiaari Jesu tacoji. Nuu shuucuaji sicómoro naanaacua macaseeri, maninia na niquiniuria tiji Jesu, jaara cunoco tajimia. \v 5 Jesu tajishacari Zaqueo cariquiaco, Jesuuri nocua mauree. Na sequereeri: \p —Zaqueonaa, ¡ritia quia rosemohua! Janiya quiarijia quia tiajinia maquenutaniyani. \p \v 6 Zaqueori ritia rosemohua. Jesu tiuquinitiaree na tiajiniaari jiyanohua na shuquiriniutia. \v 7 Tamasaca pueya jaara Jesu niquiquiaari Zaqueo tiajinia tiuquiyano, puetunu nojorijianaari Jesu sesacanu coteequiaari. Tama sequeturiquiaajaarijia: “Cuno pueyanoori sesa miijia pueyano tiajinia tiuquishii”. \v 8 Na nuhuaji, Zaqueori nujuaree. Jesu sequereeri: \p —Seetanujuanaa quia sequeyanijia, Jiyaniijianaa, janiyari quiarijia quiocua tiuuriini. Naacuajitij, janiyari casamiijiuniucua nareja niquitiojonutaniya puetunu cua jiitiasano cajiniocuajinijijianaani. Naajuhuaj, janiya jaara puera cumaneeca masecanu tamasaca pueyajiniji cua sapojonutani, janiyari nojori niquitionutaniuhua socua jiyanohua queraatia cumaneecani cua nohuasesanojiniji nojori. \p \v 9 Jesuuri na sequeree pueya niquiara: \p —¡Quiarijiani, nio tiajinia quiniaa pueyari tari jiyanooshaaree! Nio pueyanocuajaari supuetana Abraham niquiohuacuajinio supuenojuhuaj. Nojuajaari cucua tiuurii taa Abraham tiuuquiaari Pueyasoocuacuaani. \v 10 Janiyacuajaari cunora mijiria niquiaarini, tashucuano pueya cua pajenura, nojori cua jaariutianura Sesaaca. \s1 Miriqui Jesu pohuatasano diez cumaneecajiniji \r (Mt 25.14-30) \p \v 11 Tii quiniaa pueyari Jesu pohuatasano tojitiariquiaa. Jesuuri tari cateca quiriquiaa Jerusalén tiacajiniji. Pueyari jiyaniriquiaa Jesuuri Israel pueya jiyaniijiara quiniutianiya tari, Pueyaso muerasu na jiitianura mijiria. Nocuaji, Jesuuri nojori pohuataree nio miriqui pohuatasano, nojori na niishitiojonura. \v 12 Naa nojori niquiara pohuatareeri: \p —Tamonu jiyaniijia niyanuuri quiquiaari. Nojuajaari tucuacaanu tamonu jiyajinia quiaquiaari jiyaniijiara na jiyatesaanura. Jiyaniijiara na jiyatesaanu nuhuaji, nojuajaari tacateriquianohua quiriquiaa, narta pueya jiyaniijia na quiniuria. \v 13 Na nuhuajiria, nojuajaari diez na seya sequeree nocua nojori nijionura. Nojuajaari puetunu nojorijianaa niquitiojoree niquiriyatu cumanee, orojiniji shipinishano. Nojori sequereeri: “Nio cumanee nia poonitijiore, janiya cuaara tiuquiriohuajaatiinijiaj”. \v 14 Na nuhuaji quiaqueeri. Na jiyajinijinio pueyari maja na niquiniu paniniu quijia cuno pueyano. Cunora, nojoriiri pueya jiyaramiquirii na nuhuaji, jiyaniijiajanaa nojori sequenura: “Maja canaa paniniu cuno pueyano, canaa jiyaniijia na quiniuria”. \p \v 15 ’Naajaa, nojuajaari saaja jiyatesaaree jiyaniijia na quiniuria. Na nuhuaji, na jiyajinia tacateyarohuari. Jaara tiuquishuhua, na cumaneeca na niquitiojosano seya sequereeri, nocua nojori nijionura. Nojuajaari niishiniu paniriquiaa taa cumaneeca socua nojori reratequiaarini, nojori poonitijiosacari na niquitiojosano cumaneeca. \v 16 Coteenu seruuri nocua nimiaa. Na jiyaniijia sequeseeri: “Cua jiyaniijianaa, cua poonitijiosacari quia niquitiosano cumanee janiya, janiyari socua diez cumaneeca reratecanuni”. \v 17 Na jiyaniijiaari na sequeree: “¡Maniniacuaja! ¡Quiaacuajaari maninia cua seru! Quiaari secaja cua niquitiosano quiajaniya poonitijioriquiaa shitimia quiria. Naaratej, janiyari quia jiyatenutaniya diez tiaca jiyaniijiara quia quiniuriani”. \v 18 Na nuhuaji, tamonu na seruuri nocua nimiaajuhuaj. Nojuajaari na jiyaniijia sequeree: “Cua jiyaniijianaa, cua poonitijiosacari quia niquitiosano cumanee janiya, janiyari socua cinco cumaneeca reratecanuni”. \v 19 Na jiyaniijiaari na sequereejuhuaj: “Quiaari cinco tiaca jiyaniijiara quiniutianiya”. \p \v 20 ’Na nuhuaji, tamonu na seruuri nocua nimiaajuhuaj. Na jiyaniijia sequeseeri: “Jiyaniijianaa, niya quiya quia cumanee quia niquitiosano janiya. Janiyari na cojuacanu maniniani, toqueraujinia jiuniocosano. \v 21 Janiyari naa miiquianuni cua pueresacari quiajaniya. Janiyari niishiyani, quiaari quiarta pueyacua taraajeyashijia. Quiaari tamasaca racatasanojiniji poojua. Quiaari tamasaca natoosanojiniji senoojuajuhuaj”. \v 22 Na jiyaniijiaari na juaarii: “Sesaacanaa, tama quia sequesanotajaaja janiyari quia nequesoreenutaniyani. ¿Naatee? ¿Quiaateeri niishiquianu janiyari pueyacua taraajeyashijiani? ¿Janiyateeri tamasaca racatasanojiniji poojuani? ¿Janiyateeri tamasaca natoosanojiniji senoojuajuhuaj? \v 23 Quiaa jaara jiyaniquianu janiya naa miijiani, ¿casaara cua cumanee quia niquitioyaquiquianu cumaneeca cojuanaarini? Nojori jaara cua cumanee poonitijiocanu, janiya maara socua queraatia na riuriatasuhuani, cua tiajinia cua tiuquishacariuhua”. \v 24 Cunora, na jiyaniijiaari tii quiniaa pueya sequeree: “¡Cua cumanee nia jaariutiare cuno! Nia niquitiore cua maninia seru, cante diez cumaneeca jiitiaacuajani”. \v 25 Nojoriiri na sequeree: “Jiyaniijianaa, ¿casaarateni? Nojuacuaja tari diez cumaneeca jiitiaa”. \v 26 Jiyaniijiaari saaja nojori riucuaree: “Seetanujuanaa nia sequeyanijia, cante tari jiitiaani, nojuajaari socua niquitiosaanutaniya. Cante na jiitiaaquiyani, secaja na jiitiasanoori puetunujuanaa jaariutiasaanutaniya, cucua tiuyashijia na quiniuucua. \v 27 Quiarijia, cua paraa saniniuujia, cuno pojori canapuete cua paniyaquiquianu nojori jiyaniijia cua quiniuriani, miji nia jayore nojori. Niya cua niquiara nia puecoore cua ruuretajaca seque”. \s1 Jesu tiuquishacari Jerusalén tiacajinia \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Jn 12.12-19) \p \v 28 Nio na pohuatanu nuhuaji, Jesuuri na pueya puetaareecuhuaj Jerusalén tiacajiniara. \v 29 Jaara cateca quiriquiaa tari Betfagé tiaca, Betania tiacanio, Olivo cuhuariquia tuhuananujuhuaj, Jesuuri caapiqui na pueya sequeree: \p \v 30 —Cuno shiitianiyojua tiacajinia nia quiaare, pa tacoji niquishiyani. Niaa jaara tiuquishii, niaari burro riuriatanutaniya morotasano, pueyano cajishoojua na nijinia. Niaa jaara na niquishii, niocua na samaacartasee. Niaari na jaatucumohua miji. \v 31 Pueya jaara nequesotare niajaniya casaara nia samaacartaanoj, niocua na riucuare: “Jiyaniijia na paniya”. \p \v 32 Jesu pueyari quiaaree. Nojoriiri na riuriatasee taa Jesu sequequiaaricuajani. \v 33 Nojori samaacartasacari burro, na camaruhuari nojori nequesotaree: \p —¿Casaara nia samaacartaa canaa burroni? \p \v 34 Nojoriiri na riucuaree: \p —Jiyaniijia na paniya. \p \v 35 Na nuhuaji, nojoriiri na jaatucuyarohua Jesuucua. Jesu pueyari na toqueya niojoree burro nijinia Jesu cajijiara. Na nuhuaji, nojoriiri Jesu cajitirii na nijinia. \v 36 Na quiasacari Jerusalén tiacajiniara, pueyari na toqueya muejoquiaari nucuaco Jesuucuaji. \v 37 Nojori rosetanu panishacari Olivo cuhuariquia tuhuananujiniji, puetunu Jesu pueyajanaari juhuacatecara nacooquiaari nojori shuquiriniutia. Nojoriiri Jesu maniniuhuaqueetariquiaa puetunu na cumaacata na miishanojuanaa nojori niquiniuucua. Nojoriiri cunora jiyanohua shuquiritiariquiaa Pueyaso. \v 38 Nojoriiri naa nacooriquiaa: \p —¡Pueyaso cuaara shuquiritiiria pa Jiyaniijia, Pueyaso Jiyarosano na quiniuucua! Pueyaso pocua taraajerohuani. Pa jiyanooriohuani. ¡Nojuajaari jiyanohua maninia! ¡Pa shuquiritiarenoj! \p \v 39 Cuniqui pueya tajinia quiniaa Fariseocuaca tojishacari naa nojori sequesanotej, nojoriiri Jesu sequeree: \p —¡Niishitiojonanaa, quia pueya quia sanaajare, maja naa nojori sequenura! \p \v 40 Jesuuri saa sequereejaa: \p —Seetanujuanaa nia sequeyanijia, nio pojori jaara sanaajetare, ¡sairi saniniuujia nacoonutaniyacujua! \p \v 41 Tari Jesu quishacari Jerusalén tiaca shuriucua, na niquishacari cuno tiaca, Jesuuri cuno tiacajinia quiniaacua nujuqueree. \v 42 Cunora, juhua pueyano sequeree Jerusalén tiacaari: \p —Jerusalén tiacanaa, quia niishitiriquia quiarijiani, casaa quia paniya jiyanooshano quia quiniuriani, shuquiriaatia quia quiniuriajuhuaj. Taraatia quijianaa, quia Jiyanooriquianoori juucua niya quiya. Majaari quia niishiniu nojuaja, juhua nimishitiu quia quishacari. \v 43 Cunora, na nuhuajiiri jiyanohua taraatia quiniutianiya quiara. Quia paraari quia mataconutaniya quia shocuaqueya, na cosenura maninia quiajaniya quia mashiyaquiniuucuaji. Naacuajitij, quia paraari quiocua juhuacunutaniya na miaquejonura quiajaniya. \v 44 Quiaari jiyareta sureesaanutaniya. Quia tiacajinia quiniaari puecoosaanutaniya. Quia tiacaari puetunu niyartasaanutaniyajanaa. Majaari tamonu saajia cureenu quiniutianiya quenaaja tamonu saajia caco maano. Quiaari naa miishaanutaniyatej quia niishiyaquiniuucua, Pueyasoori quiocua niquiaari najuhuanaj, quiocuaji na tacunura juucua. Quiaari saaja na ruuretacanu. \s1 Jesu jaacasacari seya niquitiojonaa Pueyaso Secojojua tiajiniji \r (Mt 21.12-17; Mr 11.15-19; Jn 2.13-22) \p \v 45 Na nuhuaji, Jesuuri Pueyaso Secojojua tiajinia tiuquiquiaari na pueyata. Nojuajaari juhuacatecara pueya tohuatanijioree, canapuete na seya niquitiojoriquiaacuajani Pueyasoocuara puecoosocoriquiano. \v 46 Jesuuri nojori sequeree: \p —Tariucuacaanu Pueyaso Rupaajinia naa naajiotasaaquiaariti Pueyaso sequesano: “Cua tiaari pueya secojonuujua janiya”. ¡Niaari saniniuujia na jiyatecanu nohuasenuujuaca quiquiora! \p \v 47 Puetunu juucajanaa, Jesuuri jiyacari pueya niishitiojoriquiaa Pueyaso Secojojua tiajinia. Narta Judiocuaca jiyaniijianucuaari saaja na monu paniriquiaa. Pueyacuara secojonaa jiyaniijianucua, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa, mariyata narta Judiocuaca jiyaniijianucuanio, puetunu nojorijianaari tari roojotooriquiaa juucua taa na motunutaniya Jesuni. \v 48 Puetunu pueyajanaari saaja shamaatia tojitiariquiaa puetunu Jesu sequesanojuanaa. Cunora, majaari cuno jiyaniijianucua naata monu quiriquiaa Jesu. \c 20 \s1 Pueya nequesotasacari Jesu, cante na jiyaronani \r (Mt 21.23-27; Mr 11.27-33) \p \v 1 Tamonu juuca, Jesuuri Pueyaso Secojojua tiajinia niishitiojoriquiaa. Pueya niquiara pohuatariquiaari taate nojori naata Pueyaso muerasura quiniuni. Jiyacaritij, pueyacuara secojonaa jiyaniijianucuaari Jesuucua nijiomaa. Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaari nojoritia nijiomaajuhuaj, narta Judiocuaca camarucuanio. \v 2 Nojoriiri Jesu nequesotaree: \p —¿Cante quia jiyatecanu Pueyaso Secojojua tia jiyaniijia quia quiniuriani? ¡Canaa quia riucuare! ¿Cante quia jiyaronani? \p \v 3 Jesuuri nojori sequeree saniniuujia: \p —Janiya nia nequesotanu paniyajuhuaj. Cua riucuature. \v 4 ¿Cante Juan jiyaroquiaari na tiuquinijionura pueyani? ¿Pueyasote na jiyaroquiaari, tama narta pueyajaaja soj? \p \v 5 Nojoriiri juhuacatecara tamajaaja pocoojoquiaari. Tama sequetooriquiaajaarijia: \p —¿Taa pa riucuanutaniyani? Paa jaara sequereni: “Pueyaso na jiyaroquiaari”, nojuajaari pa sequenutaniya: “¿Casaara nocua nia tiuyaquiquiaariirini?” \v 6 Saniniuujia, paa jaara na sequereni: “Juancuaja nareja pueya jiyarosano quiquiaari”, puetunu pueyajanaari pa jacunutaniya saitia na puecoonura pajaniya. Nojoricuajaari sequequiaa: “Juanna seetanujuanaa Pueyaso sequenu panishano caminiujiunia quiquiaari”. \p \v 7 Nojoriiri cunora Jesu riucuaree: \p —Johuaj. Maja canaa niishiniu canaquitijia Juan jiyaroquiaari na tiuquinijionura pueyatej. \p \v 8 Naaratej, Jesuuri nojori sequeree: \p —Janiyajuhuaj, majaari cua sequenu quiniutianiya niajaniya, cante cua jiyaroquiaarini naa cua miiniuriatej. \s1 Miriqui Jesu pohuatasano sesa miijiaca poonijionaajiniji \r (Mt 21.33-44; Mr 12.1-11) \p \v 9 Na nuhuaji, Jesuuri pueya niishitiojonu coteerohuacuhuaj nio miriqui pohuatasanota. Sequereeri: \p —Tamonu pueyanoori cuhuariquiajinia uva natooquiaari. Na nuhuaji, na niquitioquiaari tamasaca pueyari, nojori cojuanura nera. Na camaruuri tucuacaanu quiaaree, tii na shocotejonura marijia. \v 10 Uva quishacari noshuriujua, saniya cuhuariquia camarujuanaari na seru jiyaroree cuhuariquia cojuanaa pueyacua. Jiyarosaareeri tiji na masenura na camarurajanaa, uva carojotasanojiniji. Na camarujuanaacuajaari tarijia pocoojoquiaari cuhuariquia cojuanaa pueyata, taa nojori niquitionutaniya na carojotasanojinijini. Cuhuariquia camaru seru tiuquishacari, ¡cuhuariquia cojuanaari na piquitiurii saaja! Na jiyaroturohua juhuasuuri. \v 11 Cunora, cuhuariquia camarujuanaari tamonu na seru jiyaroree. Cuhuariquia cojuanaari na miitiurii sesajuhuaj. Na saarijiotureeri. Na piquitiuriiri. Na jiyaroturohua juhuasujaariuhuaj. \v 12 Cuhuariquia camarujuanaari socua tamonu na seru jiyaroree nojoriicua. Nojoriiri sesa miitiurii nojuajuhuaj. Na nuhuaji, nojoriiri na caponeeree cuhuariquiajiniji tariucua naatishano. \p \v 13 ’Naaratej, cuhuariquia camaruuri tama sequereejaaja: “¿Taa cua miiniutianiyarini? Quiyanuniyojua jiyaroreeraquij. Cuno pojori jaara cua panishano niyanu niquitiuri, maja naasucua nojori rerequetenu quiniutianiya nojuaja”. \v 14 Saniniuujia, cuhuariquia cojuanaa jaara cuhuariquia camaru niyanujuanaa niquirii nojoriicua niyano, tama nojorijiaarijia sequetooree: “Nojuacuaja cuhuariquia camarura quiniutianiya na que niti, na que jaara shaajeyariquia. ¡Pa morej! Paari nio cuhuariquia camarura quiniutianiya saniniunijia”. \v 15 Naacuajitij, cuno cuhuariquia cojuanaa pueyari cuhuariquia camaru niyanu jaatiurii cuhuariquiajiniji. ¡Cuniqui na motureeri! \p Naa nojori na pohuatanu nuhuajitij, Jesuuri pueya nequesotaree: \p —Naa nojori miiniuucua neyanutej, ¿taa na que miiniutianiya cuno sesa pueyarini? \v 16 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, nojuajaari nocua quianutaniya nojori na puecoonura. Na nuhuaji, na cuhuariquia niquitionutaniya tamasaca pueyari, nera nojori cojuanura cutara. \p Pueya tojishacari nio, nojoriiri sequequiaari: \p —¡Juhuej! ¡Pueyaso cuaara naa miyaquiiriatej! \p \v 17 Jesuuri nojori niquinijioree. Nojori sequereeri: \p —¿Naatee? ¿Nio naajiotasanooriuhuaj, tariucuacaanu Pueyaso Rupaajiniani? ¿Niaate niishiya casaa na sequeyani? Naa sequeyariquij: \q1 “Saitia tianaa pueyari tamonu saajia soojotanutaniya, nojori jiyanishacari cuno saajia sesarujuajau. Na nuhuaji, cuno saajiaari socua panishano saajiara jiyatesaanutaniuhua”. \m \v 18 Cante cuno saajiaacua tiuriyani, nojuajaari juhua rashiquijiniutianiya. Cuno saajia jaara pueyanoocua tiyare, cuno pueyano jacanajonutaniyari. Shahuej. \p \v 19 Jiyacaritij, pueyacuara secojonaa jiyaniijianucua, mariyata Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaari Jesu quianu panirii juucua. Nojoricuajaari niishirii, Pueyaso saquiriojosano Israel pueya jiitianaa nojori quiniuucua, Jesuuri miriqui pohuatariquiaa nojorijiniji, tianaajiniji na pohuatasacari. Naajaa, jiyacaritij, majaari nojori quiatunu quiquiaari Jesu, nojori pueresacari Jesu panijiaca pueya. \s1 Jiya jiyaniijia cuaara niquitiosaaria na sequesano cumaneeca \r (Mt 22.15-22; Mr 12.13-17) \p \v 20 Naaratej, nojoriiri tamasaca pueya jiyaramiquiquiaari Jesuucua, sapuenu juhua maninia pueya niquishano. Cuno pueyari jiyaramiquishaaquiaari Jesu nojori pocuatenura sesa juucua, nocuara tonujusaanura. Jesu jaara nojori riucuaquiaari sesa, maara Romano jiyaniijia niquitiosaaquiaari saniitiosocoriquiano. \v 21 Naacuajitij, cuno pueyari Jesu nequesotaquiaari: \p —Niishitiojonanaa, canaari niishiyani, quiaari maninia niishitiojona. Majaari sesa quia sequesano. Naajuhuaj, majaari rimiajata quia niquiniu pueya. Quiaacuajaari seetanujuanaa niishitiojoquiaa, taa Pueyaso paniya canaa miiniuriacuajani. \v 22 Cunora, canaa quia sequere taa canaa miiniutianiyani. Roma tiacajinia quijia jiyaniijiaari pa sequequiaari Judiocuaca cuaara cumaneeca niquitiojoora nera, na jiitiasano pueya pa quishacari. Naaratej, ¿maniniateeri pa miiniuria na sequesano? \p \v 23 Jesuuri niishiquii nojoriiri nojuaja nequesotariquiaa najuhuanaj, nojori sapojonuta. Cunora, nojori sequereeri: \p \v 24 —Cua niquitiri quia cumanee. ¿Niooriuhuaj? ¿Cana naaquiti nocuani? ¿Cana sesate nocua naajiotasanoni? \p Jesu riucuatureeri: \p —Cunocuaja canaa sequesano Roma tiacajinia quijia jiyaniijia César naaqui, na sesajuhuaj. \p \v 25 Jesuuri nojori sequeree: \p —Jiyaniijia César cuaara tama na casaajaaja niquitiosaaria. Nojuacuajaari na camaru. Saniniuujia, Pueyaso nia niquitiore cutara nerano tama na casaajaaja. Nojuajaari pa camarnu. \p \v 26 Saaja maninia Jesu riucuasacari pueya niquiara nojori, majaari nojori naata nocuara tonujunu quirii. Nojoriiri saniya jiuujiateree Jesu riucuasacari saaja maninia nojori. Naacuajitij, nojoriiri socua sanaajetaree. \s1 ¿Paate samiitiaconutaniuhuani? \r (Mt 22.23-33; Mr 12.18-27) \p \v 27 Na nuhuaji, noojiaqueya Saduceocuacajinijinioori Jesuucua niquiaari. Saduceocuacaari jiyanijia macunucua pueya maja na samiitiaconu quiniutianiuhua. Naaratej, nojoriiri Jesu sequeree: \p \v 28 —Niishitiojonanaa, supuetana Moiséscuajaari pa rootaa na naajioneejinia, pueyano jaara cusoyare mueyaju, tarajanu cuaara camiiria mashiquio, mueya na mueratenura tarajanu niti. \v 29 Tamonu mashajaari seis tapueyocuacaraca quiquiaari. Nojuajaari jiyapueranu quiquiaari. Coteenu camiquiaariiri. Nojuajaari cusoquiaari muetuhuojua. \v 30 Cunora, na nuhuajishanaari na mashiquio camirii. Nojuajaari muetuhuojua cusoquiaarijiuhuaj. \v 31 Naaratej, neyaca tarajanuuri mashiquio camiquiaarijiuhuaj. Nojuajaari muetuhuojua cusoquiaarijiuhuaj. Puetunu cuno mashiquiorijianaari naa camiyoquiaari cuno maajitia. Puetunu nojorijianaari cusonuuquiaari muetuhuojua. \v 32 Na nuhuaji, pueya mashiquioori shaajequiaarijiuhuaj. \v 33 Naacuajitij, macunucua jaara samiitiacorohua, ¿teyano cuno siete neyacaajinijiniote seetanu neyacajanaa quiniutianiyani? Cuno mashiquiocuajaari puetunu cuno siete pueya niquiocua quiquiaari. \p \v 34 Jesuuri nojori riucuaree: \p —Mijiria pa quishacarijia, canuu, maajipohuari camiyoquiaa. \v 35 Saniniuujia, majaari noo pojori camiyonu quiniutianiya canapuete samiitianijiosaanutaniuhuacuajani, maninia quijiaca nojori quiniuucua Pueyaso niquiara mijiria. \v 36 Majaari nojori shaajenu quiniutianiuhua. Nojoriiri shaajeyashijiaca quiniutianiya juhua Pueyaso seya. Nojori samiitiaconuucua macujiniji, cunora, nojoriiri Pueyaso muerasujuanaa quiniutianiya cutara. \v 37 Supuetana Moiséscuajaari pa niishitiquiaari, macunucuaari samiitianijiosaanutaniuhua. Moisésri naa naajiotaquiaari Pueyaso sequesano nojuaja nequeru casaja noshiyanojinijitij. Pueyasoori naa sequequiaari Moisés: \q1 “Janiyari quia supuetana Abraham Jiyaniijiani, quia supuetana Isaac Jiyaniijianio, quia supuetana Jacobo Jiyaniijiajuhuaj”. \m \v 38 Naacuajitij, paari niishiyani, puetunu Pueyasoocua tiuujiaca shaajecono pueyajanaani, nojoricuajaari saminiucua quiya Pueyasora. Pueyasoori maja macunucua Jiyaniijia. Na pueya shaajeconocuajaari saminiucua quiya nera cutara. \p \v 39 Noojiaqueya Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa pueya tojishacari naa Jesu sequesanotej, nojoriiri Jesu sequeree: \p —Maniniacuajaari quia sequesano, Niishitiojonanaa. \p \v 40 Naa Jesu riuhuanesacari saaja maninia nojoritij, majaari socua pueya nequesoreenu paniniu quiriquiaa nojuaja. \s1 ¿Cante Cristo supuetanani? \r (Mt 22.41-46; Mr 12.35-37) \p \v 41 Jesuuri naa nojori nequesotaree saniniuujia: \p —¿Casaara na sequesaaquiaacuaraarini, Pueyaso Jiyarosanonaari supuetana David niquiohuacuajinio supuenutaniya? \v 42-43 Supuetana Davidjanaacuajaari naa naajiotaquiaari na jaaquequejoneejinia: \q1 “Jiyaniijia Pueyasoori cua Jiyaniijia Cristo sequequiaari: ‘Cua miaquetajara quia cajirijiaara, janiya cuaara quia paraa shocotare puetunujuanaajaatijia’”. \m \v 44 ¿Cristotucua taa David niquiohuacuajinio supuereni? Davidcuajaari na sequeya “cua Jiyaniijiata”. \p Cuno pueyari maja na naata na riucuanu quiriquiaa. \s1 Jesu numootesacari na pueya, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa pueyacuaji \r (Mt 23.1-36; Mr 12.38-40; Lc 11.37-54) \p \v 45 Puetunu pueyajanaa tojitiasacarijia Jesu, Jesuuri naa na saquiriojosano pueya sequeree: \p \v 46 —Tama nia cuaqueyajaaja nia cojuare Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaa pueyacuaji, nia miyaquiniuucuaji taa nojori miiquiaacuaani. Nojoriiri tucuaque toqueya cushiniu maniniucuaquiaa na rucuanejotajara pueya niquiara, pueya shootianura nojori. Nojoriiri paniquiaa pueya saruhuatanura nojori juhua tojishano pueya, nojori rucuanejosacari tiaca jiuujiajinia curotasano cajitiucuajinia. Nojoriiri socua panishano cajitiucuajinia cajiniu maniniucuaquiaa Pueyaso Secojojua tiajinia, tamasaca tiajiniajuhuaj, nojori jaara masuusaare queranacunura. \v 47 Naajuhuaj, nojoriiri mashiquiopue tiaca masequiaa secaja cumaneecata nojori sapojonuta. Naa jiyasohuaja nojori miiniu nuhuajitij, pueya niquiara, nojoriiri najuhuana tucuayocua secojoquiaa Pueyaso, pueya jiyaniniuria nojori maninia pueya cutara. Naa nojori miiniuucuatej, nojoriiri jiyanohua saniitiosano quiniutianiya. \c 21 \s1 Casamiijiu mashiquio niquitiosacari na cumanee juuranee Pueyasora \r (Mr 12.41-44) \p \v 1 Pueyaso Secojojua tiajinia, Jesuuri casamiriaca pueya shootiariquiaa na cumaneeca niojiyano cumaneeca racataja quiquiojinia, nojori niquitiosano Pueyasora. \v 2 Jesuuri tamonu casamiijiu mashiquio niquiriijiuhua caapiqui cumaneeniyojua niaano tiijiuhuaj. Na niasanoori nareja cobrejiniji shipinishano cumaneeca quiquiaari. \v 3 Jesuuri na pueya sequeree: \p —Seetanujuanaa nia sequeyanijia, cuno casamiijiu mashiquioori socua queraatia niquitioree Pueyaso, cuno casamiriaca pueyajiniji. \v 4 Puetunu cuno pojorijianaari saaja na cureeno cumaneecajiniji niquitiojiya puetunu nojori panishanojuanaa nojori masejonu nuhuaji. Cuno mashiquio cutaraari puetunu na miaajaara na masetajara cumaneecajanaa niquitioree. \s1 Jesu pohuatasacari, Pueyaso Secojojua tia niyartasaanutaniya \r (Mt 24.1-2; Mr 13.1-2) \p \v 5 Noojiaqueya tii quiniaa pueyari pocoojoriquiaa Pueyaso Secojojua tiajiniji. Jiyanohua shanohua saitia shipinishano quiriquiaari. Nojoriiri na shootiariquiaa, naajuhuaj taa na maniniushitishaaquiaari nareja pueya niquitiojosano casamitiani. Jesuuri nojori sequeree: \p \v 6 —Puetunu cunojuanaa niaa na niquiyani, tamacari niyartasaanutaniyari. Majaari quenaaja tamonu saajia cureenu quiniutianiya tamonu caco maano. Puetunu niyartasaanutaniyajanaari. \s1 Taa nio jiya puequenu panishacari quiniutianiyani \r (Mt 24.3-28; Mr 13.3-23) \p \v 7 Na pueyari Jesu nequesotaquiaari: \p —Niishitiojonanaa, ¿taacari nio tia niyartasaanutaniyarini? ¿Casaa canaa niquiniutianiyarini, canaa niishiniuria quia sequesanoori quera tohuateya? \p \v 8 Jesuuri nojori riucuaree: \p —Tama nia cuaqueyajaaja nia cojuare niaa mariqui sapojosaareeri. Queraatia sapojonuujuaca pueyari supuenutaniya. Nojoriiri sequenutaniya: “¡Janiya Cristoni, Pueyaso Jiyarosano! ¡Nio jiya quera puequeya!” Niaa jaara naa sequesaaretej, majaari nia tojiniu cuno sapojonuujuaca. \v 9 Naajuhuaj, majaari nia puerenu niaa jaara tojiri tamonu jiyajinijinio pueyari tamasaca jiyacajiniji pueyata miaquetoojiya, naajuhuaj, pueya jaara juaatiooquiaa tama nojori jiyaniijia nojori jatanurajaaja. Naa quiniutianiyari coteenu. Naajaa, juhuanojuaja maja nio jiya puequesacari. \p \v 10 Jesuuri naa nojori pohuatariquiaa socua: \p —Tamonu rupaa pocuajacaari miaquetoojonutaniya tamaatia rupaa pocuajacata. Naajuhuaj, tamonu jiyajinijinio jiyaniijiaari miaquetoojonutaniya tamonu jiyajinijinio narta jiyaniijiata. Naa queraatia miaquetoojonuuri quiniutianiya. \v 11 Rijiaari jiyanohua jiuuquiujiutianutaniya queraatia jiyacajinia. Jiyanohua miaajenuuri quiniutianiya queraatia tamonu jiyacajiniajuhuaj. Paaqueja cusonuuri quiniutianiya niya, tamaquiicuajuhuaj. Naajuhuaj, jiyanohua puereeta casaari niquishaanutaniya jiyocuacaanu, mijiria quiniaa niishiniuria jiya puequenuraari tari catecanoya. \p \v 12 ’Cuno puereeta quiyaquishacarijia, niaari quioosaanutaniya naquiya nia miishaanura, cua pueya nia quiniuucua. Niaari jaatucusaanutaniya Pueyaso secojonuujua tiajiniaqueya nequesoreesocoriquiano. Niaari nujuatejojuacajinia nujuatejosaanutaniya. Niaari nia pueya camarucuaacua, mariyata jiyaca jiyaniijianucuaacua jaatucusaanutaniya nequesoreesocoriquiano. Niaari naa miishaanutaniya nia pohuatanuucua janiyajiniji pueya niquiara. \v 13 Naacuajitij, nia naata cuno jiyaniijianucua niquiara pohuatanu janiyajiniji. \v 14 Nioojiaca nia cajitiri, maja juhuacarijia nia niishiriojonura taa nia riucuanutaniya nojorini. \v 15 Janiyacuajaari jiyacari nia niishitiojonutaniyani taa nia riucuanutaniyanoj, mariyata casaa nia pohuatanutaniya jiyanohua cua niishitiajatani. Niaari nojori sanaajanutaniya maninia nia riuhuanesacari saaja. Nia paraari maja na naata nia sequesano rerequetenu quiniutianiya. \v 16 Jiyacarijiuhuaj, tama nia queyajaarijia nia tacartanutaniya, cua pueya nia quiniuucua. Nia tapueyocuacaari nia tacartanutaniyajuhuaj, nia jiyasoocuajinio supueno pueyajuhuaj, nia rupuenaanio. Nojoriiri noojiaqueya niajaniyajinijinio puecoonutaniya. \v 17 Puetunu mijiria quiniaa pueyajanaari nia niquiniu paniyaquiniutianiya cua pueya nia quishacari. \v 18 Naajaa, majaari nia puerenu. Majaari quenaaja niquiriyatu muesu shaajenu quiniutianiya nia nacajiniji, Pueyaso jaara paniyaquiri. Pueyaso jaara naa nia muesu cojuaacuaa, ¿maatucua casaara cojuaaquiri saniya niajaniyani? \v 19 Naaratej, rejeretajaca nia quiri. Niaa cutaraari shacantuuca quijiacara jatanishaanutaniya pueyaracaanu nia rishiniuria, niaa jaara cumaatia nujuatare pueya miishacari sesa niajaniya. \p \v 20 ’Niocua niishiri Jerusalén tiaca tari niyartasaanutaniya, niaa jaara na paraa niquiri puetunu na shocuaqueyajanaa maano. \v 21 Jiyacaritij, canapuete Judea jiyajinia quiyani, cuno pojori cuaara mashiiria tuhuananuhuacua. Canapuete Jerusalén tiacajinia quiyani, nojori cuaara ritia mashiiria tiji. Canapuete na cuhuariquiajinia quiyani, nojori cuaara tacateyaquiuhuara Jerusalén tiacajiniohua. \v 22 Cuno quishacari, jiyanohua saniitiosacariiri quiniutianiya. Jiyacaritij, puetunu Pueyaso Rupaajinia naajiotasanojuanaari tohuateenutaniya. \v 23 Jiyanohua taraatia quiniutianiyari noo maajipohuara, canapuete manajaatohua quiya jiyacarini, mariyata canapuete conaaja supueja jiitiaani. Jiyanohua naquiya quiniutianiyari cuno quishacari nio jiyajinia. Nio jiya pueyari jiyanohua saniitiosaanutaniya. \v 24 Noojiaqueya nojorijinijinioori puecoosaanutaniya tahua miaquetoosacari nojoritia. Tamasaca nojorijinijinioori quioosaanutaniya. Nojoriiri puetunu jiyacajiniarajanaa rijiosaanutaniya poonitijiosocoriquiano. Taucuacaari Jerusalén tiaca jiitianutaniya tama nojoririajaaja, Jerusalén tiaca nojori jiitianu cuaara puequerejaatijia, taa Pueyaso sequequiaari tamajacuajani. \s1 Taa na quiniutianiyani Jesu tacatesacariuhua \r (Mt 24.29-35, 42-44; Mr 13.24-37) \p \v 25 ’Mijiria quiniaa niishiniuria jiya quera puequeya, nojoriiri puereeta casaa niquiniutianiya pananujinia, racajinia, riyajiniajuhuaj. Shoniniacu caminiaacuaji shiriiquitiuniutianiyajaariuhuaj, jiyanohua na queyocuasacari. Nojoriiri cushitiiniutianiya na pueretunutajuhuaj, jiyanohua cojuata shoniniacu caminia cajiniuucuasacari. \v 26 Mijiria quiniaari cusojonuunutaniya na puerenuta, nojori niishiriojosacari taa nio jiya miishaanutaniyani. Puetunu jiya cajiniocua Pueyaso shipinishano casaajanaari jiuuquiutiasaanutaniya jiyanohua. \v 27 Jiyacaritij, mijiria quiniaari cua niquitiuniutianiya cohuaja najacajinia niyano, jiyanohua shacantuuca cua cumaacata. \v 28 Naaratej, niaa jaara nio cua pohuatasano niquiri tari coteyano, niocua tama cumaquitioorejaaja. ¡Niocua timiri! ¡Niaacuajaari quera rijiosaanutaniya niiquiji, pueyaracaanu cuata nia quiniuria! \p \v 29 Jesuuri nojori pohuataree nio miriqui pohuatasanojuhuaj: \p —Higo naana nia niquiri, tamonu jaranacujua naananio. \v 30 Na jaamasucua jaara mueratuure, niaari niishiya, tacareejonuqui quera quiniutianiya. \v 31 Naajuhuaj, niaa jaara puetunu cua pohuatasanojuanaa niquiri tari tohuateyano, niocua jiyacari niishiri, janiyari quera tiuquiuhuani, Jiyaniijiajanaa cua quiniuria. \p \v 32 ’Seetanujuanaa nia sequeyanijia, puetunu cua sequesanojuanaari tohuateenutaniya Pueyaso tojitiaashijiaca pueya puequeyaquishacarijia. \v 33 Jiya cajiniocua, mariyata nio jiyari shaajenutaniya. Cua sequesanoori saniniuujia puetunu tohuateenutaniyajanaa cutara, taa cua sequeyacuajani. \p \v 34 ’Tama nia cuaqueyajaaja nia cojuare niaa mariqui cua tojiyashijiacara quiriohuari. Naaratej, majaari shuquiriaatia nia quiniu paniniu juucua nia queranacunuunuta, nia mashaasequejonuta, mijiria casaacua nia niishiriojonutanio. Maja naa nia quiniu, janiya mariqui nia cariyatureeri, jeenucuasoo nia quishacari, canashiyaquiji cua tiuquishacariuhua. \v 35 Cua tiuquishacariuhua, juhua norijiotaja quiniutianiyari puetunu mijiria quiniaa pueyarajanaa, taa norijiotaja canashiyaquiji majaacuaani. \v 36 Cunora, cucuaji jeenucuasano nia quiri juhuacarijia. Pueyaso nia secojore pueyaracaanu, maja naquiya nia miishaanura cuno taraatia quishacari, taa cua sequeyacuajani, mariyata juhuajaniya nia nujuatunura cua tacoji, cua nequesoreesacari puetunu pueyajanaa. \p \v 37 Jesuuri puetunu juucajanaa niishitiojojua Pueyaso Secojojua tiajinia. Saniniuujia, niucua quiojojuaari Olivo cuhuariquia tuhuananujinia tii na quiniuria. \v 38 Puetunu pueyajanaari tariquiicuaji quiojojua Pueyaso Secojojua tiajinia, nojori tojiniuria Jesu pohuatasano. \c 22 \s1 Judiocuaca camarucua roojotoosacari Jesu nojori quianura \r (Mt 26.1-5, 14-16; Mr 14.1-2, 10-11; Jn 11.45-53) \p \v 1 Quera Pascuara queranacunuusacari quiquiaari, pueya miaquesacari pan na poreetajaaju shipinishano. \v 2 Jiyacari, pueyacuara secojonaa jiyaniijianucua, mariyata Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaari roojotooriquiaa juucua taa nojori motunutaniya Jesuni, nojori juaatiyaquiniutia pueya. Nojoriiri narta pueya pueretujuaca, jiyanohua queraatia pueya paniniuucua Jesu. \p \v 3 Jiyacaritij, Satanásri Jesu pueyano Judas Iscariote jiuujiajinia tiuquiquiaari. \v 4 Nojuajaari pueyacuara secojonaa jiyaniijianucuaacua quiaquiaari, Pueyaso Secojojua tia cojuanaa jiyaniijianucuaacuajuhuaj. Judasri cuno pojoritia pocoojoquiaari. Nojori sequereeri nojuaja na naata nojori quiatenu Jesu. \v 5 Nojoriiri shuquiririi. Cunora, Judas sequetureeri taa cumaneeca nojori niquitionutaniya nojuajani. \v 6 Judasri jaarajaaja nojori sequesano tojirii. Jiyacaritij, Judasri juhuacatecara niishiriojoquiaari taa na quiatenutaniya Jesu jiyasohuajani. \s1 Jesu miaquesacari na nuhuajiria na pueyata \r (Mt 26.17-29; Mr 14.12-25; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 7 Poreetajaaju pan miaquenu juucaari tari quiquiaari. Cuno juucajuhuaj, borregoori mosano quijia, Pueyaso niquiara miaquesocoriquiano Pascuara queranacusacari. \v 8 Cunora, Jesuuri Pedro jiyaroree Juannio, nojori miaquesocoriquiano nojori majeetenura. Nojori sequereeri: \p —Nia quiaare. Borrego nia majeeteseecuaa pocuaji, pa miaquesocoriquiano quiarijia Pascuara. \p \v 9 Nojoriiri na nequesotaree: \p —¿Tee quia paniya canaa majeetenurani? \p \v 10 Jesuuri nojori riucuaree: \p —Niaa jaara Jerusalén tiacajinia tiuquishii, niaari tamonu pueyano riuriatanutaniya mohuaca taquitiaano patacojinia. Niocua na nuhuaji rupaamia na tiajiniara. \v 11 Cuno tiajinia na tiuquishacari, niocua cuno tia camaru sequesee: “Canaa niishitiojona naa quia sequeya: ‘¿Teete sohuacani, cua pueyata cua miaquejara quiarijia Pascua niucuani?’” \v 12 Nojuajaari nia niquitiniutianiya puereetuuca sohuaca, nataco na tiajinia, tariucua jeenucuasano. Niocua cuniqui miishii puetunujuanaa pa miaquesocoriquiano. \p \v 13 Jesu pueyari quiaaree. Nojoriiri puetunujuanaa riuriataquiaari taa Jesu sequequiaari nojoricuajani. Nojoriiri tii miishii puetunujuanaa, Pascua niucua nojori miaquesocoriquiano. \p \v 14 Jaara tari quiquiaari Pascuara miaquesacari niucua, Jesuuri na saquiriojosano pueyata cajitiushii miaquejajinia. \v 15 Jesuuri nojori sequeree: \p —Janiyari jiyanohua niaata miaquenu paniriquiaa nio Pascua niucuani, pueya moyaquishacarijia janiya. \v 16 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, majaari socua cua miaquenu quiniutianiya Pascuara, janiya jaara tiuquiriohuajaatijia puetunu Pueyaso muerasuranotajanaa. Jiyacari cutara, paari jatiqui miaquenutaniyani, Jiyaniijiajanaa cua quishacari. \p \v 17 Na nuhuaji, Jesuuri ratujua pataree. Pueyaso sequereeri: \p —Paacarasho nio mashacara. \p Na pueya sequereeri: \p —Jajaa, nio nia masetare. Nia rature puetunu niajaniyajanaa. \v 18 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, majaari socua cua ratunu quiniutianiya uva caacajiniji, janiya jaara tiuquiriohuajaatijia, Jiyaniijiajanaa cua quiniuria puetunu Pueyaso muerasurajanaa. \p \v 19 Na nuhuaji, Jesuuri pan ririi. Pueyaso secojoree nocuaraari. Na neecasereeri. Na pueya na niquitiojoreeri. Nojori sequereeri: \p —Nioori cua cuaqueya niaacuara mosocoriquiano. Niocua naa miiriquia pueyaracaanutej, nia niishiriojonura janiya. \p \v 20 Nojori miaquenu nuhuaji, Jesuuri ratujua patareejuhuaj. Naa sequereeri: \p —Cua nanacaari niaacuara shoonutaniya nia jiyanooshaanura seetanujuanaa. Majaari socua seya nanaca panishaanu quiniutianiya. Quiarijiani, saaja cua nanaca shoonuucua, Pueyasoori pueya jiyanooniutianiya. \p \v 21 ’Cua tojitiare. Quiarijiani, cante cua tacartanutaniya pueya na motenura janiyani, nojuajaari cuata miaqueya. \v 22 Janiyari naa miishaanutaniyani taa janiyajiniji juhuacarijia pohuatasaaquiaaricuajani tariucuacaanu Pueyaso Rupaajinia. Saniniuujia, cua tacartanaari jiyanohua taraatia quiniutianiya naa na miiniuucua janiya. \p \v 23 Jesu pueyari jiyacari juhuacatecara nequesoreetooree tama nojorijiaaja: \p —¿Canteeri na tacartanutaniyani? \s1 Cante seetanujuanaa jiyaniijiajanaani \p \v 24 Jesu pueyari tama juayonuutariquiaajaacujua, teyano nojorijinijiniote jiyaniijiajanaani. \v 25 Jesuuri nojori sequeree saaja: \p —Mijiria, jiya jiyaniijianucuaari jiyanohua jiyaramiquiniu niishijia nojori jiitiasano pueya, juhua nojori poonitijiosano pueya. Nojoriiri tama nojorijinijijiaaja sequeja: “Canaari maninia miiquiaa canaa pueyani”. \v 26 Niajaniya saniniuujia, majaari naa nia quiniu juhua nojorijia. Cante socua tojishano pueyano quiya niajaniyajinijinioni, nojuaja cuaara tama na cuaqueyajaaja jiyateyaquiiria na cumaaca paaretaja pueyacua. Cuaara quiiria jacaria pocuaja. Naajuhuaj, cante jiyaniijiajanaa quiya niajaniyajinijinioni, nojuaja cuaara jiyateera tama na cuaqueyajaaja juhua nia serura. \v 27 ¿Taa nia sequeyani? ¿Cante jiyaniijiajanaani? ¿Miaqueyano pueyanotee? ¿Na mianuutena soj? ¡Miaqueyano pueyanocuaja! Naajaa, janiyari juhua nia seru quiquiaa niaarani, maninia cua miiniuria niajaniya. Naajuhuaj, naa maninia miijiaca nia quiriquia. \p \v 28 ’Niaacuajaari pueyaracaanu cua cojiriquiaa janiya jaara saniniujiushaariquiaani. \v 29 Naaratej, janiyari nia jiyatenutaniya jiyaniijianucua nia quiniuriani, taa cua Que jiyatequiaari janiyacuaani, Jiyaniijia cua quiniuria. \v 30 Naacuajitij, niaari cua miaquejajinia cajitiuniutianiya cuata nia miaquejonura, cuata nia raruujunurajuhuaj, Jiyaniijiajanaa cua quishacari. Niaari mariyata jiyaniijianucua quiniutianiya, supuetana Israel doce niquiohuacuajinio supueno pueyapue nequesoreenaa nia quiniuria. \s1 Jesu sequesacari Pedro, nojuaja nocuaji seetanutaniya \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Jn 13.36-38) \p \v 31 Jiyaniijia Jesuuri Pedro sequequiaari: \p —Simónnaa, cua tojiri. Satanásri niaacuara sequerucuaa Pueyaso, jiyanohua na saniniujiuniuria niajaniya. Naacuajitij, niaari jiyanohua saniniujiushaanutaniya, naatej, taa trigo quejooshiya jiyocuacaanucuaani, paratu panura na cocua. \v 32 Janiyari saniniuujia Pueyaso secojoree quiocuara cutarani Simónnaa, cucua tiuuniu quia tarinitiaaquiniuucuaji. Naacuajitij, quiaa jaara quioojia tacatorohua cucua, quiocua quiarta pueya cumaquiriohuajuhuaj, nojori tiuuniuria seetanujuanaa pueyaracaanu cucua. \p \v 33 Simónri Jesu sequeree: \p —¡Cua Jiyaniijianaa, quiaa jaara nujuatejojuajinia nujuatesaare, janiya cuaara nujuatesaaria quiatajuhuaj! ¡Quiaa jaara mosaare, naajaa, janiya cuaara cojiritiasaaria quiajaniyajuhuaj! \p \v 34 Jesuuri na sequeree: \p —Pedronaa, seetanujuanaa quia sequeyanijia, caacaraja niunijiyaquishacarijia quiarijia, quiaari tari naa cucuaji seetanu caminiujiuniutianiya pueya niquiara: “¡Maja cua niishiniu Jesu!” \s1 Quera Jesu miishacari taraatia \p \v 35 Jesuuri na pueya nequesotaree: \p —Janiya jaara nia jiyaramiquiquiaari Pueyaso rupaa nia pohuatanura caashoqueejuni, cumaneeca quiquiooju, sapatuujunio, ¿niaateeri nia panishano casaa niquitioyaquishaaquiaari? \p Nojoriiri Jesu riucuaree: \p —Maja. Canaacuajaari puetunu canaa panishanojuanaa niquitiojosaaquiaarini. \p \v 36 Jesuuri nojori sequeree: \p —Quiarijia saniniuujia, cante caashoqueracani, cuaara na pataara. Cante cumaneeca quiquioracani, cuaara na pataarajuhuaj. Cante nijiniaquetucuaja mueruu jiitiaaquiyani, cuno cuaara niquitioora na shiniquiaacuaji toque, nijiniaquetucuaja mueruu na masenura na toque samitia. \v 37 Seetanujuanaa nia sequeyanijia, tariucuacaanu Pueyaso Rupaajinia janiyajiniji naajiotasanoori tohuateenutaniya. Janiyajiniji naajiotasanoori naa sequeyatej: “Nojuajaari jiyanishaaree sesa miijia, sesa miijiacata na teetesacari”. Puetunu janiyajiniji naajiotasanojuanaari tari tohuateya taa na naajiotasaaquiaaricuajani. \p \v 38 Nojoriiri Jesu sequeree: \p —Jiyaniijianaa, niya quiya caapiqui nijiniaquetucuaja mueruu. \p Nojori riucuareeri: \p —Tariucuaja. \s1 Jesu secojosacari Pueyaso, Getsemaní cuhuariquiajinia \r (Mt 26.36-46; Mr 14.32-42) \p \v 39 Na nuhuaji, Jesuuri tohuataquiaari tiajiniji. Olivo cuhuariquia tuhuananujiniara quiaareeri. Nojuajaari cuniqui quianura jiitiquiaari. Na saquiriojosano pueyari na nuhuajiyaree. \v 40 Na tiuquishacari tii, Jesuuri nojori sequeree: \p —Pueyaso nia secojore, niaa mariqui sesa miiriiri niaa jaara saniniujiushaare. \p \v 41 Na nuhuaji, Jesuuri tamajaaja quiaaree socua nojori tacoji, juhua saajia tishaqui, pueyano jasacari. Tii mojoquetasee Pueyaso secojonuraari. \v 42 Naa secojoreeri: \p —¡Cua Quenaa, maja cua miiniu paniniu naquiya! Naajaa, janiya cuaara miyaquishaaria taa cua paniyani. Janiya cuaara miishaaria cutara taa quia paniyacuajani. \p \v 43 Jiyacaritij, Pueyaso seruuri jiyocuacaanuji nocua nimiaa na cumaquiniuria. \v 44 Jesuuri jiyanohua naquiya miiriquiaa. Noojiaari quera jiaqueriquiaa na tacaaniutia. ¡Jiyanohua, jiyanohua secojoriquiaa Pueyasoori! Cunora, na paneyacaari puereetujuaaca juhua nanaca quiriquiaa, na caatesacari jiyocua. \v 45 Na secojonu nuhuaji, Jesuuri sanerohua. Na pueyacua tacateyarohuari. Nojori niquishuhua maquetiuyano saajaari, puera nojori taraajenuucua. \v 46 Jesuuri nojori sequeree: \p —¿Casaara nia maquetiuyani? Nia saneecuature. Pueyaso nia secojore na cojuanura niajaniya, maja sesa nia miiniuria niaa jaara saniniujiushaare. \s1 Judiocuaca camarucua quiasacari Jesu \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Jn 18.2-11) \p \v 47 Jesu pocuasacarijia na pueyata, queraatia pueyari jiyacari nocua tiuquishii. Judasri cuno pojori puetariquiaa. Nojuajaari Jesu doce saquiriojosano pueyajinijinio quiquiaari. Judasri Jesuucua nimiaajanaa. Na saruhuataseeri na nujuunuta. \v 48 Jesuuri na sequeree: \p —Judasnaa, ¿quiaate tama cua tacartaajaaja, quia nujuunuta sapojonu janiya? \p \v 49 Jesu pueya niquishacari casaa cuno pueya miiniu paniriquiaani, nojoriiri Jesu nequesotaree: \p —Jiyaniijianaa, ¿canaate nojori miaqueyani? \p \v 50 Tamonu nojorijinijinioori pueyacuara secojonaa jiyaniijia seru pirii na mueruuta. Saaja na miaquetajara numoco jaatereeri. \v 51 Jesuuri na sequeree: \p —¡Tariucuaja! Maja naa miiniu. \p Jesuuri numoco ririi. Na ruporohuari. \v 52 Judasta quiriquiaari pueyacuara secojonaa jiyaniijianucua, Pueyaso Secojojua tia cojuanaa jiyaniijianucuajuhuaj, Judiocuaca camarucuanio. Nojoriiri Jesuucua nijioquiaari na quianura. Jesuuri cuno pojori sequeree: \p —¿Casaara cucua nia nijioree nijiniaquetucuaja mueruutani, macacatanio nia quianura janiyani? ¿Janiyateeri nohuasejojuani, naa nia nijionura cucuatej? \v 53 Pueyaracaanu cua quishacari niaata Pueyaso Secojojua tiajinia, majaari nia quianu quijia janiya. Naajaa, quiarijia cutaraari niajaniyara, nia panishano nia miiniuria janiya. Quiarijiani, Sesaacaari cumaacaraca na panishano na miiniuria. \s1 Pedro seetasacari Jesujiniji \r (Mt 26.57-58, 69-75; Mr 14.53-54, 66-72; Jn 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Jiyacaritij, nojoriiri Jesu quiaree. Na jaatucutiuyareeri pueyacuara secojonaa jiyaniijia tiajiniara. Pedroori tucuacaanuji na nuhuajiriquiaa. \v 55 Jiyacaritij, pueyari jiyaniijia tia carijiniacuma mani noshitirii. Na shocua cajitiuriohuari. Pedroori nojori tajinia cajishiijiuhuaj. \v 56 Cuno jiyaniijia serujinijinioni, niyacoori Pedro niquirii mani jitiuyano. Nojuajaari Pedro shootiariquiaa. Na nuhuaji, niyacoori Pedro shishirii. Sequereeri: \p —Noo pueyanoori cuno quiasano pueyanota quijiajuhuaj. \p \v 57 Pedroori seetaree. Naa sequereeri: \p —Niyacoonaa, ¡majaari quenaaja cua niishishano cuno pueyano! \p \v 58 Na nuhuaji, tamonu pueyanoori Pedro niquiriijiuhuaj. Nojuajaari cuno jiyaniijia seru quiriquiaajuhuaj. Pedro sequereeri: \p —¡Quiaaqui cuno pojorijinijinio pueyanojuhuaj! \p Pedroori saa sequereejaa: \p —¡Maja, pueyanonaa! ¡Janiya maja nojorijinijinioni! \p \v 59 Pasaja na tarishiniu nuhuaji, tamonu pueyanoori sequenu pacuterohua: \p —Nio pueyanocuajaari cuno pueyanota quijia. Nojuajaari Galilea jiyajinijiniojuhuaj. \p \v 60 Pedroori saa sequereejaa: \p —¡Pueyanonaa, maja cua niishiniu quenaaja casaa quia sequeyani! \p Pedro pocuasacarijia, jiyacaritij, caacarajaari niunijioree. \v 61 Jiyaniijia Jesuuri tacatequee. Na nijiniara niquirii Pedroori. Pedroori jiyacari Jiyaniijia sequesano nojuaja niishiquii, naa na sequesanotej: “Quiaari tari seetanu caminiujiuniutianiya janiyajiniji pueya niquiara, caacaraja niunijiyaquishacarijia”. \v 62 Pedroori cuniquiji tohuataquee. Jiyanohua nujuquereeri na taraajenuta, sacuaraatia na seetanuucua. \s1 Pueya macaatishacari Jesu \r (Mt 26.67-68; Mr 14.65) \p \v 63 Jesu cojuanaa pueyari Jesu macaatiriquiaa. Nojoriiri na piquitiuriquiaa. \v 64 Nojoriiri Jesu namijia morotuquiaari coteenu. Na jiquioco piquitiuriohuari. Na nuhuaji, na sequetureeri: \p —¡Quia niishiritioj! ¿Cante quia piriini? \p \v 65 Nojoriiri socua queraatia sesa casaa sequeturiquiaa na macaatiniuria Jesu. \s1 Judiocuaca jiyaniijianucua nequesoreesacari Jesu \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Jn 18.19-24) \p \v 66 Jaara juhuaquequiaari, Judiocuaca camarucuaari rerejoree pueyacuara secojonaa jiyaniijianucuata, mariyata Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaatajuhuaj. Nojoriiri Jesu jiyataquiaari Judiocuaca jiyaniijianucua rerejosaquiria. Nojoriiri na nujuatesee jiyaniijianucua tacoji, nojori nequesoreenura tii nojuaja. Nojoriiri naa Jesu nequesoreeree: \p \v 67 —Canaa quia sequere, ¿quiaate Cristo, Pueyaso Jiyarosano? \p Jesuuri nojori riucuaree: \p —Janiya jaara nia sequereni: “Taaquiriirinij”, niaari saaja cua sequenutaniya: “Quiaa sapojiya”. \v 68 Saniniuujia, janiya jaara nia nequesoreere Pueyaso Jiyarosanojinijini, majaari nia riucuanu quiniutianiya janiya. \v 69 Naajaa, quiarijiani, janiyari puetunu cumaacaraca Quijiajanaa miaquetajara cajiniutianiya jiyocuacaanuni. \p \v 70 Naa Jesu sequesacaritij, puetunu nojorijianaari na sequeree: \p —¿Quiaateeri tama sequeyajaaja quiaari Pueyaso Niyanu? \p Jesuuri nojori riucuaree: \p —Taaquiriirinij. Naacuaaquiniatejaj, taa nia sequeyacuajani. \p \v 71 Nojoriiri tama sequetooreejaaja: \p —¿Paatucua casaara socua tamonu pueyano pajere nocuara tonujuriquianoni? Paacuajaari tari tama pa numaatajaaja sesa na sequesano tojitiareeni. \c 23 \s1 Pilato nequesoreesacari Jesu \r (Mt 27.1-2, 11-14; Mr 15.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 Cuno nuhuaji, puetunu nojorijianaari sanetaree. Jesu jiyatatiuyareeri jiyaniijia Pilatoocua. \v 2 Cuniqui, nojoriiri juhuacatecara Jesuucuara saquiriojotaree na sapojonuta. Pilato sequetureeri: \p —Canaari nio pueyano niishiyani. Nojuajaari canaa Israel pueya nasojoquiaa pocuara. Nojuajaari niishitiojoquiaajuhuaj, maja canaa Israel pueya niquitiojonura canaa cumaneeca pa jiyaniijiajanaa Césarra, taa César sequequiaaricuajani. Naajuhuaj, tama nojuajaari naa sequequiaa: “Janiya Cristoni, Pueyaso Jiyarosano, nia jiyaniijia cua quiniuria”. \p \v 3 Pilatoori Jesu nequesotaree: \p —¿Quiaate Judiocuaca jiyaniijia? \p Jesuuri na riucuaree: \p —Taaquiriirinij. Naacuaj, taa quia sequereecuajani. \p \v 4 Jiyacaritij, Pilatoori pueyacuara secojonaa jiyaniijianucua sequeree, pueya maanunio: \p —Nio pueyano nequesoreeree tarinijia. Nojuajaari maja sesa miijia. \p \v 5 Nojoriiri saaja socua jiyacateree Jesuucuara tonujunu. Naa sequetureeri: \p —¡Nojuajaari puetunu canaa Judiocuacajanaa sesoya na niishitiojosanota! Nojuajaari Galilea jiyajinia niishitiojonu coteequiaari. Quiarijia, niya niishitiojiyajaariuhua Judea jiyajiniani. \s1 Jiyaniijia Herodes nequesoreesacari Jesu \p \v 6 Pilato tojishacari naa nojori sequesanotej, nojori nequesotareeri: \p —¿Nio pueyanote Galilea jiyajinijinio? \p \v 7 Nojoriiri na riucuaree: \p —Jaa. \p Cunora, Pilatoori pueya jiyarotaree Jesu, Galilea jiya jiyaniijia Herodescua. Herodesri namitia tii Jerusalén tiacajinia quiriquiaa jiyacari. \v 8 Nojuajaari pueyaracaanu Jesu niquiniuucua jiaatiaja juucua. Herodesri tari pohuatasaaquiaari Jesujiniji. Naaratej, Herodesri Jesu miishacari na cumaacata niquiniu panijia juucua. Naacuajitij, na niquishacari Jesu, nojuajaari timirii. \v 9 Herodesri queraatia nequesoreeree Jesu. Majaari quenaaja Jesu riucuanu quiquiaari nojuaja. \v 10 Pueyacuara secojonaa jiyaniijianucuaari tii quiriquiaajuhuaj, Moisés Rootasanojiniji niishitiojonaanio. Cuno pojoriiri jiyanohua Jesuucuara saquiriojotariquiaa queraatia sesa casaa. \v 11 Herodesri na soldadohuata Jesu rerequeteriquiaa. Na macaatiriiri. Na cushitirii jiyanohua shanohua toqueeri juhua jiyaniijia cushishano. Na nuhuaji, Herodesri pueya jiyarotarohua Jesu Pilatoocua. \v 12 Herodesri cuno juuca Pilato rupuenara quiquiaari. Coteenu, majaari nojori niquitioonu paniniu quijia. Nojoriiri saaja shocotetoojua. \s1 Puetunu pueyajanaa sequesacari Jesu cuaara mosaaria \r (Mt 27.15-26; Mr 15.6-15; Jn 18.39–19.16) \p \v 13 Na nuhuaji, Pilatoori pueyacuara secojonaa jiyaniijianucua rerejotequiaari na tacoji, Judiocuaca camarucuajuhuaj, tii quiniaa pueyanio. \v 14 Nojori sequereeri: \p —Niaari nio pueyano jaatucuree cucua najuhuanaj. Niaari cua sequeturee, nojuajaari niarta pueya nasojoquiaa. Janiyacuajaari na nequesoreeriquiaa nia niquiarani. Niaacuajaari cua tojitiariquiaa cua nequesoreesacari nojuaja. Quiarijia niishiya cutaranijia, puetunu nocuara nia tonujusanojuanaari maja seetanujuanaa. \v 15 Jiyaniijia Herodesquiiri tari niishiyajuhuaj, majaari seetanujuanaa nocuara nia saquiriojotasano. Cunora, Herodesri pocua na jiyarorohua. Seetanujuanaa, majaari sesa na miiniu quiquianu na mosaanura. \v 16 Janiyari na majacutenutaniya narejani, cartesaarohuari. \p \v 17 Pascua juucara queranacusacari, Pilatoori nujuatesano pueyano cartenu jiitiquiaari nujuatejojuajiniji. Nojuajaari naa miiquiaari pueyaracaanutej, pueya na shuquiritiniuria. \v 18 Jiyacaritij, puetunu pueyajanaari juhuacatecara jiyanohua nacaree jatiqui: \p —¡Jesu quia more! ¡Barrabás quia cartere saniniuujia! \p \v 19 Tarijia cuno Barrabásri narta nasojosano Judiocuacata Romano pueya taanuuquiaari juucua Jerusalén tiacajiniji. Nojuajaari jiyacari pueyano moquiaarijiuhuaj. Cunora, nojuajaari nujuatejojuajinia nujuatesano quiriquiaa. \v 20 Pilatoori Jesu cartenu panijia juucua. Naaratej, Pilatoori pueyata pocoojorohua socua. \v 21 Pueyari saaja jiyacateree jiyanohua nacoonura jatiqui: \p —¡Cuaara mosaaria niyacutesanojinia teetesano! ¡Cuaara mosaaria! \p \v 22 Pilatoori pueya sequenu pacuterohuacuhuaj: \p —¿Maatucua casaara mosaarejaarani? ¿Sesa miiriitijiaaraj? Janiyacuajaari tari na nequesoreereeni. Majaari sesa na miiniu quirii na mosaanura. Janiyari na majacutenutaniya narejani. Na nuhuaji cartesaarohuari. \p \v 23 Pueyari saaja socua jiyanohua nacooree niyacutesanojinia na mosaanura. Pueyacuara secojonaa jiyaniijianucuaari mariyata pueyata jiyanohua nacooriquiaa. Puera jiyanohua nojori nacoosacari, nojoriiri Pilato shocotaree. Cunora, Pilatoori maja na naata cartenu quirii Jesu, taa na paniriquiaacuajani. \v 24 Naaratej, Pilatoori socua tariniriohua. Pueya panishano miiriiri. \v 25 Pueya sequesano pueyano cartereeri, cante nujuatesaaquiaari nujuatejojuajiniacuajani na taanuunu paniniuucua Romano pueya, na monuucua pueyanojuhuaj. Na nuhuaji, Pilatoori Jesu tarinitiaree socua, nojori mosocoriquiano, taa nojori paniriquiaacuajani. \s1 Niyacutesanojinia Jesu teetesacari \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Jn 19.17-27) \p \v 26 Pueya jiyatasacari Jesu puecoosaquiria, nojoriiri tamonu pueyano quiaree Jerusalén tiacajiniara riujiuyano juucua. Nojuajaari Cirene jiyajinijinio pueyano quiquiaari. Na sesa quiquiaari Simón. Nojuajaari niyacutesano patesaaree Jesu nuhuaji. \p \v 27 Queraatia pueyari Jesu nuhuajiriquiaa, queraatia maajipohuanio. Maajipohuari Jesuucua nujuqueturiquiaa, na nuhuaji nojori sacuasacari. Nocua sapiyonuuriquiaari, nocua nojori taraajenuta. \v 28 Jiyacaritij, Jesuuri cuno maajipohuacua tacateree. Nojori sequereeri: \p —Jerusalén tiacajiniji maajipohuanaa, maja cucua nujuquetunu. Tama niaacuajaaja nia nujuqueture, nia niquiohuacuanio. \v 29 Na nuhuaji, jiyanohua taraatia quishacariiri quiniutianiya niaara, jiyanohua taraatia. Jiyacaritij, pueyari sequenutaniya: “Socua shuquiriaatia quijiaca cutaraari noo maajipohua cante muetuyashijiani, cante manajeyashijianucuani, mariyata cante mueya supueteyashijianucuajaniuhuaj”. Mueyaraca maajipohuari jiyacari jiyanohua taraajenutaniya, nojori niquishacari necohua miishacari naquiya. \v 30 Naquiya miishacari, jiyacaritij, pueyari tuhuananuhua sequenutaniya: “¡Canaacua quia jiyaretaare!” Naajuhuaj, shiitianiyojua tuhuananuhua sequenutaniyari: “¡Canaacua nia tiyare canaa nia jamonura!” \v 31 Jiyacariiri jiyanohua naquiya miishacari quiniutianiya. Quiarijia, janiya jaara naa naquiya miishiyacuaani, ¿taaquitijia Pueyaso tojitiaashijiaca miishaanutaniyatejaj? \p \v 32 Caapiqui sesa miijiacaari jaatucunuusaariquiaajuhuaj, mariyata teetejosocoriquiano Jesuta. \v 33 Nojoriiri puecoosaqui tiuquiijiosee. Cuniqui pueya puecoosaquini, na sesa quiquiaari “Pueyano Nacaco”. Nojoriiri tii Jesu teeteree maca niyacutesanojinia. Cuno caapiqui sesa miijiacaari teetejosaareejuhuaj, niquiriyatu na miaquetajara, tamonu na muenecara. \v 34 Jesu jaara tari pijiosaariquiaa maca niyacutesanoocua, nojuajaari na Que Pueyaso sequeree: \p —¡Cua Quenaa, quia jiyanoori nio pojori! Majaari nojori niishiniu casaa na miitiuyani. \p Na nuhuaji, soldadohuari saitia tacuarishijioree, nojori niishiniuria taa nojori seraatianutaniya Jesu toqueni. \v 35 Pueyari Jesu shootiariquiaa. Judiocuaca jiyaniijianucuaari jaarajaaja Jesujiniji naa tama sequetooriquiaajaaja: \p —Nojuajaari saaja tamonu pueya naatanijiojua. Quiarijia, nojuaja jaara seetanujuanaa Pueyaso Jiyarosano Cristo quiri, cuaara roseera niyacutesanojiniji pa niquiara. \p \v 36 Soldadohuari Jesu macaatiriquiaajuhuaj. Nojoriiri Jesu raateree piiquia vino juucua. \v 37 Jesu sequetureeri: \p —Quiaa jaara Judiocuaca jiyaniijia quiri, ¡niyacutesanojiniji quia roserecuarajaj! \p \v 38 Jesu nacaacuma, suruhuatuneeri rupotasaaquiaari naajiosano Griego rupaajinia, Romano pueya rupaajinia, Hebreo rupaajinianio. Tii naajiotasano quiriquiaari naa nocuara pueya saquiriojotasano: “Nio pueyanoori Judiocuaca jiyaniijia”. \p \v 39 Tamonu cuno sesa miijiacajinijinio Jesu shuriucua teetesano quiriquiaani, nojuajaari Jesu rerequeteriquiaajuhuaj. Naa Jesu sequeriquiaari: \p —Quiaa jaara Pueyaso jiyarosano Cristo quiri, tama quia roserejaaja cuniquiji. ¡Canaa quia roshinijiorejuhuaj! \p \v 40 Narta sesa miijiaari na juaarii: \p —¿Quiaateeri Pueyaso puereyashijia? Quiaari mosaanutaniyajuhuaj. \v 41 Pajaniya cutaraari sesa pa miiniuucua naquiya miishiyani. Paacuajaari maninia saniitioshiyani sesa pa miiniuucua. Saniniuujia, nio pueyano pa tajinia nujuataani, ¡nojuajaari sesa miyashijia cutara! \p \v 42 Na nuhuaji, narta sesa miijia juaaniaari Jesu sequeree: \p —Jesunaa, majaari cua niyajetanuujua, Pueyaso jaara quia jiyatere Jiyaniijiajanaa quia quiniuria. \p \v 43 Jesuuri na riucuaree: \p —Seetanujuanaa quia sequeyanijia, quiarijiani, nio juucaja, quiaari cuata quiniutianiya shuquiriaatia quishaqui cutara. \s1 Jesu cusosacari \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Jn 19.28-30) \p \v 44 Panacari, ¡jiyari ninishiquiria quiquiaari puetunujuanaa, juhua niucua! Pananu piriuushacari, cuhuatemohuari. \v 45 Jiya quishacarijia ninishiqui, jiyacaritij, Jerusalén tiacajinia Pueyaso Secojojua tiajinia, ¡jiyanohua shiquiiquia toquejiniji sohuacaari noojiaacoji sutequiaari puetunujuanaa querajaquera! \v 46 Jiyacarijiuhuaj, Jesuuri nacaree: \p —¡Cua Quenaa, cua sohuanu quia cojuare! \p Naa na sequenu nuhuajitij, Jesuuri cusoquee. \p \v 47 Romano soldadohua jiyaniijia niquishacari puetunu niojuanaa, nojuajaari maninia sequeree: \p —¡Seetanujuanaa, nio pueyanoqui sesa miyashijia quiquianu! \p Naa na sequesanoori Pueyaso shuquiritirii. \p \v 48 Puetunu pueyajanaa, canapuete Jesu shootiariquiaa cusoyanoni, nojoriiri taraatia na tiajinia quiojoquiaariuhua. Nojoriiri tama na jiriquiajaaja piquiniuuquiaariuhua, jiyanohua nojori tacaaniutia naa nojori monuucua Jesu. \v 49 Saniniuujia, puetunu Jesu niishishano pueyajanaari tii jiyojetarohuajaa, maajipohuajuhuaj, canapuete Jesu nuhuajiquiaari Galilea jiyajinijicuajani. Puetunu nojorijianaari tucuacaanuji niquitiariquiaa Jesu. \s1 Jesu quete niasacari raaco \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Jn 19.38-42) \p \v 50 Tamonu maninia pueyanoori quiquiaari. Nojuajaari Pueyaso tojijia pueyano quiquiaari Arimatea tiacajinijinio. Cuno tiacaari Judea jiyajiniajuhuaj. Cuno pueyano sesa quiquiaari José. Nojuajaari Judiocuaca jiyaniijianucuajinijinio quiquiaari. \v 51 Cuno Joseeri Pueyasoocua tiuujia quiquiaari. Nojuajaari pueyaracaanu sashijia, Pueyaso Jiyarosocoriquiano cuaara Jiyaniijiara jiyatesaaria cutara. Cunora, majaari José paniniu quiquiaari cutara, narta jiyaniijianucua sequesacari Jesu cuaara mosaaria. \v 52 Naacuajitij, Jesu cusosacari, Joseeri Pilatoocua quiaquiaari, Jesu quete na masenura. \v 53 Na nuhuaji, Jesu quete roshinirii niyacutesanojinijiiri. Na jiuniocoreeri cohuajaque quenaaruque toquejinia. Jesu quete niaree tarijia na jiuutianishano saajiajiniaari. Cuno raajinia, juhuanojuaja maja macu niasaanu quiquiaari. \v 54 Cuno juucaari quiquiaari Judiocuaca jeenucuasacari juhuacarijia samaatenu juucaacuara. Nojori samaatenu juucaari quera coteeriquiaa tari. Judiocuacaara, pananu tiuquishacari, tamonu juucaari tari coteequiaari nojoriria. \p \v 55 Cuno maajipohua, cante Jesuta nijioquiaari Galilea jiyajinijicuajani, cuno pojoriiri José nuhuajiquiaari raajiniara. Nojoriiri raaco niquishii, taa Jesu quete niasaareeni. \v 56 Nojori riujiuushacariuhua na tiajiniohua, nojoriiri juhuataja shanohua jaanutaja cojitijiosuhua, macuucua nojori niojosocoriquiano. Na nuhuaji, nojoriiri pootia quiriohua samaatenu juuca, taa Moisés rootaquiaaricuajani. \c 24 \s1 Jesu samiitiasacariuhua \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Jn 20.1-10) \p \v 1 Coteenu semaana juucajinia, cuno maajipohuari tariquiicuaji raajiniara quiaquiaari. Nojori cojitijiosano shanohua jaanutaja patootaareeri. \v 2 Nojori tiuquiijiosacari raajinia, saajiajiniji quejasano raa tiootiu niquitiushiiri tariucua tamocora shuuquitishano. \v 3 Naaratej, nojoriiri raaco tiuquitiamaa. Shaaqui quiriquiaari Jiyaniijia Jesu quete. \v 4 Nojoriiri shiriiquirii. Majaari nojori niishiniu quiriquiaa taa nojori miiniutianiyani. Canashiyaquiji caapiqui pueyari nojori shuriucua nujuatuquee. Nojori toqueeri shacantuque quiriquiaa. \v 5 Maajipohuari na puerenuta jiyocuara naniquioree. Cuno canuuri nojori sequeree: \p —¿Casaara nia pajeya saminio pueyano macu niojosaquini? \v 6 Maja tari niya na quiniu. ¡Tari samiitiarohuano! ¿Niaateeri tari niyajetaree na sequesano niajaniya, Galilea jiyajinia na quishacarijia? \v 7 Nojuajaari tari nia sequecanucuaja, nojuaja sesa miijiaca niquitiosaanutaniya. Nojoriiri na monutaniya niyacutesanojinia. Na nuhuaji, nojuajaari samiitianutaniuhua jiuujianaraca juucajinia. \p \v 8 Jiyacaritij, maajipohuari shusha niishiquii tarijia Jesu sequesano nojori. \v 9 Nojori tacatesacariuhua jamajiniji, nojoriiri Jesu once saquiriojosano pueya caminiujiushuhua puetunu niojuanaa, puetunu Jesuucua tiuuniaa pueyajanaanio. \v 10 Cuno maajipohua, Jesu saquiriojosano pueya pohuataquiaariuhuani, nojoriiri nio maajipohua quiquiaari: María Magdalena, Juana, Santiago nucua Maríajuhuaj, socua tamasaca maajipohuanio. \v 11 Jesu once pueyara, maajipohua pohuatasanoori juhua paateca sequesano quiquiaari saaja. Nojoriiri saa cuaracashitiriijiaa maajipohua pohuatanuusano. \p \v 12 Naajaa, Pedroori tiajiniji netequiaari raajiniara. Raaco na cuuquesacari, saaja Jesu jiuniocotaja cohuajaque toque niquiquiaari maanoori. Pedroori juhua jiuujiaaju tacateyarohua na shiriiquiniutia, na niquishanojiniji, maajipohua pohuatasanojinijinio. \s1 Jesu tojitianaa pueya niquishacari Jesu, nojori quiasacari Emaús tiacajiniara \r (Mr 16.12-13) \p \v 13 Cuno domingo juucaja, caapiqui Jesu pueyari Emaús tiacajiniara quiojoriquiaa. Emaús tiacaari querajaa hora quiquiaari Jerusalén tiacajiniji, niohuacata quiasacari tiriara. \v 14 Nojori quiojosacari nucuaco, nojoriiri Jesujiniji pocoojoriquiaa, mariyata shusha naataja pueya miishanojiniji Jesu. \v 15 Naa nojori pocoojosacari nucuacotej, Jesujuanaari jiyacari nojori rupuesee. Juhuajaniya nojoritia pacutaareeri. \v 16 Majaari nojori niishiniu quiquiaari cana pueyanote cuno quiquiaarini. Nojori namijiaari tojequiaari, maja nojori niishiniuria Jesu. \v 17 Jesuuri nojori nequesotaree: \p —¿Casaa nia pocoojotaacuaani? \p Nojoriiri nujuatuquee. Taraajecoyano niquishaariquiaari. \p \v 18 Cuno caapiqui pueyanojinijini, tamonu sesa quiquiaari Cleofas. Nojuajaari Jesu riucuaree: \p —Puetunu pueyajanaacuajaari niishiya casaate Jerusalén tiacajinia miishaarucuaa taraatiani. Quiaacuajaari Jerusalén tiacajinia quiquianujuhuaj. ¿Quiaatucua casaara niishiyaquirini casaate miishaarucuaani? \p \v 19 Jesuuri nojori nequesotaree: \p —¿Casaate tii miishaarucuaajaarani? \p Jesu sequereeri: \p —¡Nazaret tiacajinijinio Jesuuri mosaarucuaajaj! Nojuajaari Pueyaso sequesano caminiujiunia quiquianu. ¡Jiyanohua maninia quijiaari na cumaacata na miijiosano, na niishitiojosanojuhuaj! Pueyaso timitiasano quijiaari, puetunu pueya panishanojuanaanio. \v 20 Pueyacuara secojonaa jiyaniijianucua, mariyata pa camarucuaari na niquitiorucuaa Romano jiyaniijia na motesocoriquiano. Niyacutesanojinia mosaarucuaari. \v 21 Canaari juucua jiyaniquianuni, nojuajaari Romano pueya taanuunutaniya, pa Israel pueya quiniuria juhuajaniya tama pajaniyajaaja. Quiarijiani, jiuujianaraca juucaari tari na shoconujiya na mosaanujiniji. \v 22 Tamasaca maajipohua canaa maanujinijinioori canaa shirioree nojori pohuatasanota. Nojoriiri quiarijia tariquiicuaji quiojomaa Jesu raajinia. \v 23 Nojoriiri maja na riuriatanu quishii na quete. Nojori tacatesacariuhua, nojoriiri canaa pohuatasuhua, nojorinia Pueyaso seya niquirii juhua na maquenujinia. ¡Cuno Pueyaso seyanaari nojori sequeree, Jesu tari samiitiarohua! \v 24 Na nuhuaji, tamasaca canaajinijinioori raajinia quiojiyareejuhuaj. Seetanujuanaa naa quiriquiaari, taa maajipohua sequeree canaacuajani. Maja cutaraari nojori niquiniu quirii Jesu. \p \v 25 Jiyacaritij, Jesuuri nojori sequeree: \p —Pueyanaa, majaquiiri juhuanojuaja nia niishiniu. Niaari taacanuyajaa puetunu tariucuacaanu Pueyaso sequesano caminiujiuniaa naajiotasanoocuajanaa nia tiuuniuria. \v 26 ¿Majateeri naa na pohuatasaanu quiquiaaricuaja: “Cristoori coteenu naa mosaanutaniyaquij. Na nuhuaji cutara, jiyanohua cumaacaracara quijiara jiyatesaanutaniuhuari Jiyaniijiajanaa na quiniuria”? \p \v 27 Jesuuri juhuacatecara nojori niishitiojoree puetunu tariucuacaanu Pueyaso Rupaajinijijianaa, tee nojuajiniji naajiotasano quiyacuajani. Moisés naajiotasanojiniji pohuatanu coteereeri, na nuhuaji, puetunu Pueyaso sequesano caminiujiuniaa naajiotasanojinijijianaanio. \p \v 28 Nojori tiuquishacari cuno tiacajinia, terara nojori quiojoriquiaacuajani, Jesuuri juhua shocoriquiano canujuriquiaa. \v 29 Nojoriiri nojoritia na jiyojetenu paniriquiaa jiyanohua. Nojoriiri na sequeree: \p —¡Niyaja canaata quia jiyojere! Paa tari niniyareeni. \p Naaratej, Jesuuri nojoritia jiyojesee cuniqui. \v 30 Jesu jaara nojoritia cajiriquiaa tari miaquejajinia, nojuajaari pan ririi. Nocuara Pueyaso secojoreeri. Nojoriria na neecasereeri. Na nuhuaji, nojori serotareeri. \v 31 Jiyacaritij, nojori namijiaari juhua riatequequee. Jiyacariqui na niishitiuquiiri. Jesuuri saaja shaajequee cuniquijia nojori tajiniji. \v 32 Nojoriiri sequetooree: \p —¡Jesucuajaquiiri quiriquiaa! ¡Cunora poojiaqui jiyamitia timiriquiaa na pocoojosacari pajaniyata nucuamaji, nojuaja jaara niishitiojoriquiaa pajaniya Pueyaso Rupaajinia naajiotasanotej! \p \v 33 Jiyacaritij, nojori shuquiriniutia, nojoriiri ritia sanetaquee. Cuniquiji Jerusalén tiacajiniara tacaretaarohuari. Nojori tiuquishacariuhua, nojoriiri puetunu Jesu once saquiriojosano pueyajanaa riuriatasuhua tii tariucua rerejono, mariyata socua narta Jesu pueyata. \v 34 Tariucua tiajinia quiniaari Emaús tiacajiniji tiuquiijionaa sequeree: \p —¡Pa Jiyaniijiaqui seetanujuanaa samiitiarohua! ¡Simónri na niquirii! \p \v 35 Na nuhuaji, shusha tiuquiijionaari nojori pohuatareejuhuaj, taa Jesu pocoojoriquiaa nojoritiani, nucuaco nojori quiasacari, mariyata taa nojori niishirii nojuajani, pan na neecasesacari nojoriria. \s1 Jesu muetasacariuhua na saquiriojosano pueyacua \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Jn 20.19-23) \p \v 36 Nojori pocoojosacarijia nojori niquishanojiniji Jesu, jiyacaritij, Jesujuanaari canashiyaquiji nojori tajinia nujuaquee. Naa nojori sequereeri: \p —¿Niaate quiyajaa? Nioojia nia cajitiri. \p \v 37 Nojoriiri shiriiquitiuquii. Jiyanohua puereturiquiaari. Nojoriiri Jesu jiyaniriquiaa naaqui. \v 38 Jesuuri nojori sequeree: \p —¿Casaara nia pueretiuyani? ¿Casaara nia jiyajenetaa janiyani? \v 39 Cua juaashiquia nia niquiri, cua niohuacanio, nia niishiniuria janiyacuajaari quiyani. ¡Cua cootiuri! ¡Cua niquitiuri! Naaquiiri maja cuaqueyaraca, maja nucuhuaraca taa nia niquiya janiyacuajani. \p \v 40 Naa nojori na sequesacaritij, Jesuuri nojori niquitijioree na juaashiquia, na niohuacanio. \v 41 Puera nojori jiuujiatesacari, puera nojori shuquirishacarijiuhuaj, nojoriiri taacanuuriquiaajaa, maja naasucua Jesu. Cunora, Jesuuri nojori sequeree: \p —¿Niaate miaquesocoriquiano jiitiaacuaa? \p \v 42 Nojoriiri Jesu niquitioree sapitiaaja raqui caquishano. \v 43 Jesuuri na maseree. Nojori niquiara na miaquereeri. \v 44 Na nuhuaji, nojori sequereeri: \p —Janiyari naa miishaarucuaani taa cua pohuataquiaari niajaniyacuajani, pueyaracaanu niaata cua quishacari tarijia. Nia sequequiaaricuajanijia, janiyari naa miishaanutaniyani, taa Moisés naajiotaquiaari janiyajinijicuajani. Puetunu Pueyaso sequesano caminiujiuniaajanaari janiyajiniji naajionuutaquiaarijiuhuaj. Supuetana Davidri janiyajiniji naajiotaquiaarijiuhua na jaaquequejoneejinia. Quiarijia tari tohuateerucuaari puetunu janiyajiniji cuno naajionuutasanojuanaa. \p \v 45 Jiyacaritij, Jesuuri nojori niishitirii tariucuacaanu Pueyaso Rupaa naajiotasano. \v 46 Nojori sequereeri: \p —Tariucuacaanu naa naajiotasanoori quiya: “Pueyaso Jiyarosocoriquianoori mosaariquiano, na nuhuaji, jiuujianaraca juucajinia samiitianutaniuhuari”. \v 47 Naa naajiotasaaquiaarijiuhuaj, Jerusalén tiacajinia, janiyajinijiiri pohuatasaanutaniya pueya niquiara, na nuhuaji puetunu jiyacajiniajanaanio. Pueya tiuushacari cucua, nojori jaara noojiaca tacatorohua sesa nojori miiniujiniji, sesa nojori miishanoori tuujusaanutaniya, Pueyaso jiyanooshacari nojori. \v 48 Niaacuajaari puetunu cua miishanojuanaa niquijiaca. \v 49 Cua tojitiare. Janiya jaara jiyocuacaanu quiaarohua cua Queecuani, janiyari Pueyaso Sohuanu jiyaronutaniya niaacuani, taa cua Que sequequiaaricuajani. Niyaja pootia nia quiri Jerusalén tiacajiniani, niaa jaara jiyocuacaanuji niriquiano cumaaca maserejaatijia. \s1 Jiyocuacaanu Jesu tacasacariuhua \r (Mr 16.19-20) \p \v 50 Na nuhuaji, Jesuuri nojori jiyataquiaari Jerusalén tiacajiniji, Betania tiacajiniara. Cuniqui nojori quishacarijia, Jesuuri na juaashiquia shiitioquiaari nojoriicuara na secojosacari Pueyaso, Pueyaso jiitianura maninia pueyaracaanu nojori. \v 51 Nojoriicuara na secojosacarijia, Jesuuri nojori shuriucuaji tacanishaaquiaari jiyocuacaanu. \v 52 Nojoriiri na shuquiritiaree. Na nuhuaji, nojoriiri Jerusalén tiacajinia panaatia tacateyarohua. Nojoriiri jiyanohua shuquiriaatia quiriquiaa. \v 53 Nojoriiri pueyaracaanu quijia Pueyaso Secojojua tiajinia. Tii Pueyaso maniniuhuaqueetatujua pueyaracaanuuri. Tariucuaja.