\id HEB Western Arrarnta Hebrews, CRC, March 97, bmh \h HEBREWS \toc3 Hebrews \toc2 Hebrews \toc1 HEBREWS \mt1 HEBREWS \c 1 \s1 Altjirranha kala ingkarnarangantama relhurna angkaka, 'Lira ekuranharlarlanga \p \v 1 Imanka Altjirranha errilkngipata nurnakanha ntjarrurna angkaka, urrpia ekuranharlarlanga. Era urrpia nhanha etnanha angkatja ekuranha kurrkamakurrka iletnaka, etna altjirraramalanga, etnanha eterrintja nthamalalka. \v 2 Ngurrukalkurantama era nurnakurna angkaka 'Lira ekuranharlarlanga. Lakinha Altjirrala antala arrkurlinya erinha mangkilaka, antala ingkarninya erinha turtantama tjontalhelaka. 'Lira nhanha ekurarlarlanga Altjirrala nhanga alha, alkiralka ingkarraka arrpmarnakala. Lyarta era kala 'Lira erinha Altjirrakanha ingkarraka ekuranha nthaka. \v 3 Altjirranha makalaria pa ekarlta inthorra nama. Nhanha relhala 'Lirarlarlanga arama, 'Lira era nthurrpa inthorra Altjirra namanga warta. Lira nhanha era turta alha, alkiralka ingkarraka inthorra errkuma, angkatja ekarlta ekuranhala. \p 'Lira nhanha era iluka relha kornakakwia, korna etnakanha iwutjika. Ekuriperrantama 'Lira era alkirurna alpuka, era turtantama Altjirra ekarlta inthorraka akwala nama. \v 4 Rretnya 'Lirantama rretnya angel-anga tjiparralkura nama. 'Lira era turta angel ingkarrakanga kngarralkura nama. \s1 'Lira era angel ingkarrakanga kngarralkura nama \p \v 5 Etarlarai, Altjirrala itja angel nyintanha paka ilaka, \q1 “Unta 'Lira nuka nama, \q1 lyartanga yinga kala kaarta ungkwanga \q1 namantama.” Nhanha turta, \q1 “Yinga kaarta ekura nitjina, \q1 era turta 'Lira nuka nitjina.” \p \v 6 Wotha, Altjirrala nhanga 'Lira arrkurlinya alkngerrakala ekuranha alhurna yairnamala, era angel ntjarranha ilaka, \q1 “Altjirraka angel ingkarraka ekura \q1 urrkurrkintja nitjika.” \p \v 7 Angel etnakiperra pula Altjirranha lakinhala angkama, \q1 “Angel etna wurinya ngerra wara nama, \q1 ura ngerra wara turta.” \p \v 8 'Liriperra pula era lakinhala angkama, \q1 “Unta Altjirra nama. \q1 Unta king ngerra ngampakala \q1 tjitjarterritjina. \q1 Unta relha ingkarrakanha arratja \q1 tjiperrawutjina. \q1 \v 9 Unta relha etnaka kangkama, etnala \q1 arratja ntelalhamanga. \q1 Unta relha etnaka yirrkngerrama, \q1 etnala korna ntelalhamanga. \q1 Lakinhanga atha, Altjirra ungkwanganhala, \q1 nganha urraraka. \q1 Unta turtantama kngarralkura arrkana \q1 nitjina, \q1 tjina ungkwanganha ntjarrangatjina.” \q1 \v 10 Era turta 'Liriperra lakinha angkama, \q1 “Ingkartai, tjontintjala unta alha erinha \q1 arrpmarnaka, \q1 unta turta alkira etnanha urrkapuka, \q1 iltja ungkwanganhala. \q1 \v 11 Etna kala yirritjina. \q1 Etna mantarra ngerra ingkwierritjina. \q1 Unta pula kuterritjina. \q1 \v 12 Mantarra tjenya ngerrantama unta \q1 etnanha ilinyawutjina, \q1 mantarra ingkwia ngerra turta unta \q1 etnanha ipmintja iwutjina. \q1 Unta pula itja kngartiwulhama. \q1 Unta turta itja yirritjina. \p \v 13 Altjirrala turta itja kuta angel nyintanha lakinha paka ilaka, \q1 “Nukanga akwampinyaka arrarnalhai, \q1 atha leltja ungkwanganha ntjarranharrka \q1 yirralhelitjinanga.” \p \v 14 Iwunhantama angel etna nama? Etna kunha enka marra ntjarra nama. Altjirrala etnanha yairnama relha lenha ntjarraka tangitjala nitjika, etnanhala era tangkalhelitjinala. \c 2 \s1 Era tnakanhakanha ntjarranha lhalaraka \p \v 1 Angkatja nhanga nurnala wukala, nurnakathaka nama ekura kutatha ilpangkitjika, nurna Altjirranga ntjuma lhakitja. \v 2 Arai, angkatja nhanga Altjirralala errilkngipata nurnakanha ntjarranha ilakala, era etnanha angel-arlarlanga ilaka. Angkatja nhanha arratja inthorra naka. Lakinhanga relha etnala angkatja ekura itja kangkwerraka, Altjirrala etnanha rrarrathala tuka. \v 3 Yia Marra nurnala wukala, era pula angkatja arrpunha nhanganga tjiparralkurala nama. Lakinhanga nurna paka Yia Marra erinha ipmintja impumanga, Altjirrala nurnanha kngarralkura rrarrathala tutjina. Arai, Yia Marra nhanha erinha kunha Ingkarta erarrpa relha ntjarranha ilakala. Kurunga relha etnala Ingkartanha angkamanga wukala, etna nurnanha ilaka angkatja era arratja inthorra namanga. \v 4 Altjirra erarrpa turta relha nhanha etnaka angkatja ekarltilaka, tjatjikartalka urrkapumala, Enka Alkngaltaraka yearriperra turta relha arrpunha ntjarranha nthamala, erala antja nakala ngerra. \s1 Kristala relhanha tangkalhelaka, itja angel ntjarrala \p \v 5 Nurnataka alkira pa alha lyartinyiperra angkama, alkira pa alha erala anma katherritjinala. Altjirrala itja angel ntjarranha ingkairnaka alkira pa alha lyartinya nhanha ekura tjitjarterritjika. \v 6 Altjirraka Angkatja Imankinya arrpunhala nhanga ilama, \q1 “Relha etna \q1 yarra ngerra wara nama. \q1 Unta pula etnaka kalantemala ilpangkama, \q1 etnanha kuta ntarntaraparama turta. \q1 \v 7 Unta kunha etnanha arrpmarnaka, etna \q1 lyartaka angel ntjarranga kornakornalkura \q1 nitjika. \q1 Unta pula etnanha tjurnaka inthorra \q1 turta. \q1 \v 8 Unta turta etnanha ingkairnaka, untala \q1 urrkapukala ingkarrakaka \q1 tjitjarterritjika.” \p Altjirrala relha ntjarranha ingkairnamalanga alhakalka tjitjarterritjika, era etnanha ingkairnaka ingkarraka inthorraka tjitjarterritjika. Nurna pula arama etna lyarta itjantema ingkarraka inthorraka tjitjarterramanga. \v 9 Nurna pula Jesuanha arama. Era katjia intamalanga, era angel ntjarranga kornakornalkura naka. Anma era iluka turta. Nhanhaka Altjirranha antja naka, era relha ingkarrakakakwia ilutjika. Lyarta pula Altjirrala erinha ingkairnaka angel ingkarrakanga makalarialkura nitjika. \p \v 10 Nhanha kala Altjirrakathaka naka Jesuanha ingkairnitjika makalaria inthorra nitjika, era relhakakwia nyingalauwukalanga. Altjirra nhanha era kunha alhalka ingkarraka arrpmarnakala, etna turta ekura kuta nama. Jesualantama relha ntjarranha tangkalhelaka, etnanha ingkairnaka turta Altjirraka 'lira tjiparra nitjika. \v 11 Arai, Jesua, erala relhanha alkngaltarilama, relha alkngaltara etna turta, etnaka ingkarrakaka kaarta nyinta wara nama. Lakinhanga Jesuanha itja porerrama etnanha anparnitjika “tjia ntjarrai”. \v 12 Era Altjirranha ilama, \q1 “Atha tjia nukanha ntjarranha \q1 ungkwangiperra ilitjina. \q1 Atha turta nganha tnantjitjina etna \q1 worlerramalanga, ungkwanga \q1 urrkurrkintja nitjika.” \p \v 13 Era turta angkaka, \q1 “Atha Altjirranha tnakitjina.” \p Era lakinha turta angkaka, \q1 “Nhanha yinga nama, katjia etnakalela, \q1 Altjirralala yinganha nthakala.” \p \v 14 Relha warta, katjia nhanha etna mpurrkakarta nama. Jesuanha turtantama mpurrkakarterrakantema. Era etna ngerrerraka, era nhanga ilumala, errintja erinha yirralhelitjinanga. Errintja erinha purrama, erala relhanha errilknga tuma. \v 15 Era turta relha etnanha tangkalhelitjinanga, etnala tiratira wara ilutjika kaaralhakala. \v 16 Arai, Jesuanhataka pitjika Abraham-aka ramarama tangkalhelitjika, itja angel ntjarranha. \v 17 Lakinhanga ekurathaka naka tjia ekuranha ntjarra ngerra inthorrerritjika. Iwunhanga? Era Altjirranga urlarra High Priest montjamontja pa arratja nitjinanga, relha ntjarraka korna iwumala. \v 18 Errintjala erinha arrkarnaka. Era nyingalauwuka turta. Lakinhanga era relha etnanha irrpalthala tangkalhelama, etnanhala errintjala lyarta arrkarnama. \c 3 \s1 Moses-anha Altjirraka urrkapunhapunha naka, Kristanha pula Altjirraka 'Lira nama \p \v 1 Tjina ntjarrai, Altjirrala rrangkarranha urraraka relha alkngaltara ekuranha nitjika. Lakinhanga rrangkarra Jesuiperra eterritjika, apostle pa High Priest nurnakanhiperra. Erinha kunha nurna tnakama. \v 2 Arai, Altjirraka worlamparinya iltha ngerra nama. Altjirrala turta Jesuanha ingkairnaka iltha ekuranha ntarntaritjika. Lakinha ngerra Moses-ala turta nhanga Altjirraka iltha arratja ntarntarakantema. \v 3 Nurna pula Jesuanha kngarralkura tnantjitjika, Moses-angatjina, nurnala iltha itanha erinha kngarralkura tnantjamanga, iltha ekurangatjina. \v 4 Relhala kunha iltha ingkarraka itama. Kanha Altjirrala alhalka ingkarraka inthorrala itaka. \v 5 Moses-anha kala Altjirraka ilthala arratja urrkapuka. Era turta relha ntjarranha ilaka Altjirrala etnanha anma kngarra wotha ilitjinala. Era pula urrkapunhapunha wara naka. \v 6 Kanha Kristanha, 'Lira ilporatha warta, Altjirraka ilthaka, ilthakurtwiala nama. Nurna, nurnala Altjirranha tnoatnoa tnakama, nurna iltha ekuranha nama. \s1 Nurna itja Altjirranga kekarta lhitjika, nurna Altjirraka pmarurna yarna irrpukitja, iltjerritjika \p \v 7 Arai, Enka Alkngaltarala nurnanha ilamanga ngerra, \q1 “Rrangkarra Altjirranha lyarta wumanga \q1 rrakangkarrurna angkamanga, \q1 \v 8 rrangkarra itja arrthaterritjika. \q1 Rrangkarra itja kekarta lhitjika, \q1 relha etna ngerra, etnala Altjirranha \q1 worritjala arrkarnakala. \q1 \v 9 ‘Worritjala kunha etna yinganha \q1 arrkarnaka’, Altjirranha angkama. \q1 ‘40 years-aka etna araka yinga makalaria \q1 inthorra namanga. Etna pula yinganha itja \q1 tnakaka.’ \q1 \v 10 Lakinhanga yinga etnaka yirrkngerraka. \q1 Yingantama angkaka, \q1 ‘Etna marntilparla kuta nama. \q1 Etna itja lhangkarama atha etnanha \q1 tangkalhelitjika antja namanga.’ \q1 \v 11 Yirrkngantama, atha etnanha ilaka \q1 ‘Rrangkarra itja kuta pmara nukanhurna \q1 irrputjina, ekurala kala \q1 iltjerramalantama nitjika’. \p \v 12 Tjina ntjarrai, rrangkarrataka aralhitjika, rrangkarra Altjirriperra paala etarlarakitja, erinha ilpoiwukitja turta. Rrangkarra turtantama Altjirra etatha ekuranga ntjuma lhakitja. \v 13 Lakinhanga rrangkarra arltamarlta Altjirraka angkatja ilarritjika, nhanga “Lyartantema” namalanga. Kurunga rrangkarra ekarlta nitjina, rrangkarra turta itja lherrintja korna rrakangkarranhaka kangkwerritjina. \v 14 Arai, nurna kunha Kristalela kuta ilkwatharra nitjina, nurna paka erinha ekarlta kuta tnakamanga, talwalpula. \v 15 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Rrangkarra Altjirranha lyarta wumanga \q1 rrakangkarrurna angkamanga, \q1 rrangkarra itja arrthaterritjika. \q1 Rrangkarra itja kekarta lhitjika, \q1 relha etna ngerra. \p \v 16 Ngunha ntjarralama Altjirranha wuka etnakurna angkamanga, ekuranga kekarta lhaka turta? Relha ingkarraka etna kunha, etnanhala Moses-ala Egypt-anga rratalhelakala. \v 17 Ngunha ntjarrakama Altjirranha aalerraka worritjala, 40 years-aka? Relha etnaka kunha, etnala ekura irrpaltherrakala. Etna turtantama worritjala iluka. \v 18 Ngunha ntjarranhama Altjirrala lhelaka, “Rrangkarra itja kuta pmara nukanhurna irrputjina, ekurala kala iltjerramalantama nitjika?” Relha etnanha kunha, etnala ekura itja kangkwerrakala. \v 19 Angkatja nhanhanga nurna lhangkarama, etna itja pmara ekuranhurna irrpuka iltjerritjika, etna erinha itja tnakakalanga. \c 4 \s1 Altjirraka pmara, ekuralala relha irrpalthala iltjerritjina, era kuta namantema \p \v 1 Altjirrala nurnanha lhelaka, nurna turta anma pmara ekuranhurna irrputjinala, iltjerritjika. Nurnantama montja aralhitjika, nurnakanga arrpunha ingkarnerrakitja. \v 2 Arai, nurna kunha Yia Marra erinha wuka, Israel-aka ramaramala ngerra. Etna pula angkatja erinha palkala wara wuka, etna angkatja erinha itja tnakakalanga. \v 3 Arai, nurna kala pmara ekuranhurna irrputjina, iltjerritjika, nurna Yia Marra erinha kuta tnakamanga. Altjirraka Angkatja Imankinyala nhanga ilama, \q1 “Yirrkngantama, atha etnanha ilaka, \q1 ‘Rrangkarra itja kuta pmara nukanhurna \q1 irrputjina, ekurala kala \q1 iltjerramalantama nitjika’.” \p Altjirrala etnanha parraka, era pmara erinha kala mpaarakalangatanya, era alha pa alkira etnanha arrpmarnamalanga. \v 4 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, arlta 7 ekuriperra, \q1 “Arlta 7-ala, Altjirranha urrkapuntja \q1 ingkarraka ekuranhanga iltjerraka.” \p \v 5 Altjirraka Angkatja Imankinya arrpunha nhangala turta ilama, \q1 “‘Rrangkarra itja kuta pmara nukanhurna \q1 irrputjina, ekurala kala \q1 iltjerramalantama nitjika’.” \p \v 6 Relha lenha ntjarra, etnakimparrala Yia Marra erinha wukala, etna itja Altjirraka pmarurna irrpuka, iltjerramala nitjika, etna itja kangkwerrakalanga. Arrpunha ntjarraka pula pmara era altjura kutala nama. \v 7 Arrpunha ntjarrantama lyarta pmara ekururna irrpalthala irrpuma. Lakinha kunha Altjirranha angkaka David-arlarlanga. Angkatja nhanha nurna kala wuka, \q1 “‘Rrangkarra Altjirranha lyarta wumanga, \q1 rrakangkarrurna angkamanga, \q1 rrangkarra itja arrthaterritjika’.” \p \v 8 Arai, Joshua-ala itja relha ntjarranha Altjirraka pmarurna irrpulhelaka, ekurala etna kala iltjerramalantama nitjika. Nurna nhanhaka kaltja Altjirranha anma arlta arrpunhiperrantama angkakalanga. \v 9 Lakinhanga nurna kaltja Altjirraka worlaka pmara intamantema, etna iltjerramala nitjika. \v 10 Arai, relha etnala Altjirraka pmarurna anma irrputjina, etna urrkapuntja etnakanhanga iltjerritjina, Altjirranhala urrkapuntja ekuranhanga iltjerramanga ngerra. \v 11 Lakinhanga nurna thakerritjika Altjirraka pmarurna irrputjika, nurna iltjerramala nitjinanga. Nurna itja Israel-aka ramarama ngerra ntelalhitjika, kangkwerrintja marnta. Nurna etna ngerra imerrakitja. \p \v 12 Arai, Altjirraka angkatja kunha etatha nama, ekarlta inthorra turta. Angkatja era knife tjenya ngerra nama, erinhala etapa tharrantema rrilpilakala. Era pula knife tjenyanga rrilpalkura nama. Era kala relhaka kurruna pa enka pa mpurrka kama ngerra. Knife-alala tjalka kamala ngkwarnalka kathilama, lakinha ngerra Altjirraka angkatjala turta relhaka eterrintja, lherrintjalka ingkarraka kathilamantema. \v 13 Relhalka Altjirranga yarna lauwulhama. Era etnanha ingkarraka katha arama. Anma kunha nurnaka ingkarrakakathaka nitjina ekuranga urlarra ilalhitjika. \s1 Jesuanha High Priest nurnaka nama \p \v 14 Jesua, Altjirraka 'Lira, era High Priest nurnakanha nama. Era kala alkira etnakanga tjananhaka Kaarta ekuranhurna. Lakinhanga nurna itja ipmintja imputjika, angkatja nhanga etnala nurnanha ekuriperra kaltjinthakala. \v 15 Arai, High Priest nurnakanha kaltja nurna relha thaltja namanga. Erinha kunha errintjala nhanga arrkarnakalantema, errintjalala nurnanha arrkarnamanga ngerra. Era pula itja errintjaka kangkwerraka. \v 16 Lakinhanga, nurna imampurla namanga, nurna tnoatnoa Altjirrurna ingkitjika, era ngwanga warta namanga. Era kala nurnaka montjamontja pa ngwanga ntelalhitjina. \c 5 \p \v 1 Altjirrala kunha artwa nyintanha urraritjata, relha ntjarraka High Priest nitjika. Kurunga Altjirrala erinha ingkairnitjata relha ntjarrakakwia ekururna ingkitjika, erinha relha ntjarraka yearriperra nthitjika, era relha ntjarraka kornakakwia turta erinha tnontha tjauwerrilya tumala nthitjika. \v 2 High Priest era relha kornarintjantema naka. Lakinhanga era relha kotna ntjarraka, relha paalerrakala ntjarraka turta irrpalthala konyerraka. \v 3 Lakinhanga turta ekurathaka naka, korna ekuranhakakwia Altjirranha tjauwerrilya nthitjika, erala nhanga Altjirranha relha ntjarraka kornakakwia tjauwerrilya nthamanga ngerra. \v 4 High Priest era yarna ingkairnalhaka. Altjirralanta erinha irrpalthala ingkairnaka, erala Aaron-anha ingkairnakala ngerra. \p \v 5 Lakinha ngerra Kristanha turta. Era itja ingkairnalhaka. Altjirrala pula erinha ingkairnaka High Priest nitjika, erinha lakinha ilamala, \b \q1 “Unta 'Lira nuka nama, \q1 yinga lyarta kaarta \q1 ungkwanga errakalanga.” \b \p \v 6 Altjirrala erinha lakinha turta ilaka, \b \q1 “Melchizedek ngerra, \q1 unta priest nama, ngampakala.” \b \p \v 7 Altjirranha ekarlta inthorra nama. Era kala Jesuanha irrpalthala tangkalhelamara, etna erinha errilknga tumalanga. Jesuanha turta alha nhanhala namalanga, era Altjirrurna intarra ingkitjata, alkngoltjakarta, itnimala turta. Altjirrala turta erinha wuka, era ekura arratja kuta kangkwerramanga. \v 8 Jesuanha Altjirraka 'Lira nama. Ekurathaka turta pula naka nyingalauwumala kaltjerritjika, Altjirraka kangkwerritjika. \v 9 Altjirralantama erinha ingkairnaka makalaria inthorra nitjika, era ngerra. Jesualantama relha lenha ntjarranha irrpalthala tangkalhelama, etnala ekura kangkwerramanga, \v 10 Altjirrala erinha ingkairnakalanga warta High Priest nitjika Melchizedek ngerra. \s1 Itja Altjirranga ntjuma lhitjika \p \v 11 Nurnaka angkatja kngarra wotha intama rrangkarranha Melchizedek, Krista tharriperra ilitjika. Angkatja etna pula inpora nama. Rrangkarra turta marntilparla ngerra nama. \v 12 Arai, rrangkarra ingkarrakataka kala kaltjinthanhinthanha neikanha. Kanha rrakangkarrathaka nama, arrpunhala rrangkarranha wotha katjia ngerrantema Altjirraka angkatja kaltjinthitjika. Atha rrangkarranha nhanha yiala ngerrantama ilama. Rrangkarrataka milk-anta irrpalthala ntjuma. Marna, karalka rrangkarra yarnantema ilkuma. \v 13 Iwunhama arratja nama? Iwunhama korna nama? Relha erala milk-ntema ntjuma, era itjantema nhanhaka kaltjerraka. Era katjia ngerrantema nama. \v 14 Kanha marna pa kara relha kngarrakala nama. Etna kala kaltja, arrpunha nhanha arratja nama, kanha arrpunha nhanha kornala. \c 6 \p \v 1-2 Arai, nurna rrangkarranha kala Kristiperra kaltjinthaka, angkatja rukara wara pula. Angkatja nhanga nurna kornanga toperritjika, Altjirrala nurnanha imilakitja. Angkatja nhanga nurna Altjirranha tnakitjika. Angkatja nhanga ilkngilhintjiperra. Angkatja nhanga ingkairnintjiperra. Angkatja nhanga relha errilknga ntjarra kamerritjinala. Angkatja nhanga Altjirrala relha ingkarrakanha tjiperrawutjinala turta. Nurna itja antja nama rrangkarranha angkatja nhanha etnanhantema kaltjinthalanitjika. Nurna kala antja nama angkatja arrpunhurnantama anparerranhitjika. \v 3 Altjirrala paka nurnanha impurlarrarnamanga, nurna rrangkarranha kala angkatja inpora ntjarrantama kaltjinthitjina. \p \v 4 Altjirrala kunha relha tnakanhakanha ntjarraka eterrintja kala arratjilaka. Tnakanhakanha etna turta kala lhangkaraka Altjirranha ngwanga namanga. Altjirrala turta Enka Alkngaltara erinha etnakurna yairnaka. \v 5 Etna turta lhangkaraka Altjirraka angkatja marra namanga, Altjirranha turta ekarlta inthorra namanga. \v 6 Tnakanhakanha arrpunha paka Altjirranga ntjumantama lhamanga, Altjirrala erinha itja wotha topalhelitjina. Tnakanhakanha erataka Altjirraka 'Lira wotha ntolkaka kanthatuka ngerra, erinha alkngatharra arrampowuka turta. \p \v 7 Arai, thunga kwatja ilpanthala arna wothamawotha nhama. Arna era turtantama relhaka marna marra mangkalhelama. Altjirrala arna nhanha lyekarrilama, era arna marra namanga. \v 8 Thunga pula arna era lyaka, tharrka kornakornanta turta mangkalhelama. Arna nhanha itjala marra nama. Altjirrala erinha kala kornilitjina, urala turta etitjina. \p \v 9 Tjina ntjarrai, angkatja nhanha rrakangkarrurna intalhelamala, nurna itja rrangkarranha ilparnama. Nurnataka tnoatnoa nama rrangkarra marra kuta ntelalhamanga, relha nhanga Altjirrala tangkalhelakala ngerra. \v 10 Arai, Altjirranha kutatha arratja ntelalhama. Era itja kngwerritjina rrangkarra ekura kangkakala, rrangkarra turta relha ekuranha ntjarraka imanka tangitjala nakala. Lyarta turta kuta tangitjala namanga. \v 11 Nurnantama antja rrangkarra talwalpula lakinha ntelalhitjika. Arai, rrangkarra kunha kaaralhama Altjirralela ngampakala etatha nitjika. Rrangkarra paka lakinha kuta ntelalhamanga, rrangkarra kala Altjirralela ngampakala etatha nitjina. \v 12 Rrangkarra turta paka lakinha kuta ntelalhamanga, rrangkarra itja kunpakunperritjina. Rrangkarra pula relha lenha ntjarra ngerra nitjina, etnala Altjirranha tnakakala, porrkerritjikanha. Etna turtala kunpa kaaralhakala Altjirraka pmarurna irrputjika. \s1 Altjirraka lhelintja yarna ipmintjerrama \p \v 13 Arai, relha, enka arrpunhalka, itja Altjirranga kngarralkura nama. Lakinhanga Altjirrala Abraham-anha lhelamalanga, era erinha lhelaka, rretnya ilalhamala. \v 14 Era erinha lakinha lhelaka, “Atha Ingkartala nganha nthurrpa inthorra lyekarrilitjina. Atha turta nganha ramarama ntjarra inthorra nthitjina.” \v 15 Abraham-anhantama kunpa kaaralhaka. Altjirrala turta lhelintja ekuranha nthurrpilaka. \p \v 16 Arai, thunga relha tharra iwurrama. Nyintantama antja nama arrpunhala angkatja ekuranha tnakitjika. Nthakinhantama era angkama? Era kunha relha arrpunha erinha ilama, Altjirraka rretnya ilamala. \v 17 Altjirranha turta antja naka Abraham-aka ramaramala lhelintja ekuranha tnakitjika. Lakinhanga era etnanha lhelaka, rretnya ilalhamala. \v 18 Altjirranha yarna orrtjerrama. Lhelintja ekuranha, rretnya ekuranha turta, yarna ipmintjerrama. Lakinhanga nurna, nurnala Altjirranha kala tnakama, nurna tnoatnoa kaaralhitjika ekuralela ngampakala etatha nitjika. \v 19 Arai, nurna itja palkala kaaralhama. Nurna kala Altjirraka makamaka kngarrala nama ngerra. \v 20 Jesuanhakimparra kala makamaka kngarra ekururna irrpunhaka. Melchizedek ngerra, era ngampakala High Priest nama. \c 7 \s1 Melchizedek, Altjirraka priest \p \v 1 Arai, Melchizedek nhanha era, era pmara Salem-aka king naka, Altjirra Kngarra ekura priest turta. Era Abraham-anha lyekarrilaka, Abraham-anha nhanga pitjalpumalanga, king ntjarralela turramaliperra. \v 2 Abraham-alantama Melchizedek-anha karta arrpunha nthaka, yultha, tnonthalka ekuranha ingkarrakanga. Nhanga yultha, tnonthalka 10 ingkarrakanga, era erinha nyinta nthaka. Rretnya Melchizedek nama “King erala arratja ntelalhama.” Era pula pmara Salem-aka king turta naka, nhanhatitja, “King erala rilhera ntelalhama.” \v 3 Era kaartakunya naka, miakunya, ramaramakunya. Nurna itja wuma era paka katjia intakala, ilukala paka. Altjirraka 'Lira ngerra, era priest nama, ngampakala. \p \v 4 Arai, Melchizedek nhanha era kunha itornka kngarra naka. Abraham, errilkngipata nurnakanhala, erinha tjauwerrilya nthakantema. Yultha, marna, tnontha, wine-alka erala nhanga leltjanga rakakala, etnakanga era erinha karta arrpunha nthaka. \v 5 Abraham-aka ramaramakathaka turta naka, yultha etnakanhanga karta arrpunha tjauwerrilya nthitjika. Altjirraka Angkatja Imankinyala ilaka etna nhanha Levi-aka worra ntjarranha nthitjika, etnala priest namanga. Levi-aka ramarama kunha Abraham-aka ramaramantema naka. \v 6 Melchizedek-anha pula itja Levi-aka ramarama naka. Abraham-ala pula erinha kalantemala tjauwerrilya nthaka. Kurunga Melchizedek-ala Abraham-anha lyekarrilaka. \v 7 Relha ingkarraka kala kaltja, relha erala relha arrpunhanha lyekarrilama, era kunha relha kngarra nama. \p \v 8 Priest etnala Levi-aka ramarama namanga, etna relha ntjarranga tjauwerrilya inama. Etna turta anma iluma. Kanha Melchizedek, erala Abraham-anga tjauwerrilya inakala, Altjirraka Angkatja Imankinyala nurnanha ilama era kuta etatha namanga. \v 9 Atha rrangkarranha nhanha warantama ilama. Levi ekurathaka kunha naka relha ntjarranga tjauwerrilya initjika. Era pula Abraham-arlarlanga Melchizedek-anha tjauwerrilya nthaka ngerrala, \v 10 era nhanga Abraham-aka annga namanga warta. Etarlarai, Melchizedek-anha nhanga Abraham-urna urlarrakurlarra lhamalanga, Levi-anha kala Abraham-aka mpurrkala naka, annga ngerra. \s1 Melchizedek ngerra, Jesuanha turta Altjirraka priest nama, ngampakala \p \v 11 Altjirrala nhanga Moses-anha turnaka, artwa etnanta priest nitjika, etnala Levi-aka ramarama namanga. Priest nhanha etna pula relha ntjarranha yarna Altjirralela ngampakala rilherilaka. Nthakinhantama relha ntjarra Altjirralela ngampakala rilhererramara? Etnaka priest arrpunhanta namanga, priest Melchizedek ngerra, itja priest Aaron ngerra. \v 12 Altjirrala pula priest arrpunha erinhantama ingkairnitjika antja namalanga, ekurathaka naka turnintja ekuranha turta ekngarrpunhilitjikarrka. \p \v 13 Arai, nurnataka Ingkarta nurnakanha Jesuiperra angkama. Era kunha ramarama arrpunha nama, itja Levi-aka ramarama. Ramarama nhanha ekuranga turta, artwa nyinta itja arrkurla priest paka naka. \v 14 Relha ingkarraka kaltja, Ingkarta nurnakanha Judah-aka ramarama namanga. Moses-ala turta itja inthorra relha ntjarranha ilaka Altjirrala priest arrpunha Judah-aka ramaramanga urraritjinala. \p \v 15 Priest etnala Levi-aka ramarama namanga, etna relhanha yarna Altjirralela ngampakala rilherilaka. Nhanha nurna katha inthorra lhangkarama, Altjirrala kala priest arrpunha Melchizedek ngerrantama ingkairnakalanga. \v 16 Priest arrpunha nhanha era priest nama, era ngampakala etatha namanga warta, itja era Levi-aka ramarama namanga. \v 17 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Melchizedek ngerra, \q1 unta priest nama, ngampakala.” \p \v 18 Lakinha Altjirrala turnintja arrkurlinya ekuranha priest-iperra urrparaka, priest etna relhanha yarna Altjirralela ngampakala rilherilakalanga. \v 19 Lyarta pula Altjirrala nurnanha ilaka nurna ekuralela irrpalthala ngampakala rilhererrama, priest arrpunha nhanha ekurarlarlanga. \p \v 20 Nhanha angkatja nthurrpa inthorra nama, Altjirrala nhanha lhelakalanga, rretnya ilalhamala. Era itja priest arrpunha ntjarranha ingkairnaka, rretnya ilalhamala. \v 21 Jesuanha pula Altjirrala ingkairnaka rretnya ilalhamala, \q1 “Atha, Ingkartala, nganha lhelama, \q1 unta priest nitjina, ngampakala. \q1 Atha turta angkatja nukanha \q1 itja ekngarrpunhilitjina.” \v 22 Altjirrala erinha lhelakalanga, rretnya ilalhamala, Jesuala nurnanha nthurrpa inthorra Altjirralela ngampakala rilherilaka. \p \v 23 Priest etnala Levi-aka ramarama namanga, etna ntjarra inthorra naka, etna yarna warta ngampakala priest nakalanga. Etnataka ilwetnaka. \v 24 Kanha Jesuanha ngampakalala etatha nama. Era turtantama ngampakala priest nama. \v 25 Lakinhanga era relha ingkarrakanha irrpalthala tangkalhelama, lyarta anma turta, etnanhala era Altjirrurna rretjingama. Era etnanha irrpalthala tangkalhelama, era ngampakala etatha namanga etnakakwia Altjirrurna ingkitjika. \p \v 26 High Priest lakinha ngerra kunha nurnakathaka inthorra nama. Era alkngaltara nama, ilparnintjakunya turta. Era itja relha kornarintja nama, nurna ngerra. Era kala Altjirralela nama, pmara alkiranga urntwarrala. \v 27 Ekurathaka itja nama Altjirranha arltamarlta tjauwerrilya nthitjika, korna ekuranhakakwiarrka, kurunga relha ntjarrakakwia turta. High Priest arrpunha ntjarrala lakinha mpaaritjata. Jesuala pula nyintaranga kutanta Altjirranha tjauwerrilya nthaka, relha korna ntjarraka lanthalhamala. \v 28 High Priest etnanhala etna imanka ingkairnitjata, Moses-aka mpaarangarangamalkura, etna thaltja naka, kornarintja turta. Anma Altjirrala 'Lira ekuranhantama ingkairnaka, rretnya ilalhamala. Era kala High Priest arratja inthorra erala nama, ngampakala. \c 8 \s1 Jesua era High Priest nurnaka nama \p \v 1 Athataka rrangkarranha nhanha inthorra ilitjika antja nama. Nurnaka kunha kala High Priest lakinha ngerra nama. Era Altjirra makalaria ekuranga akwala nama, alkirala. \v 2 Era turta High Priest ngerra urrkapuma Altjirraka makamaka inthorrala, nhanhatitja, Ingkartaka urrkurrkintjaka tent ngampakala ekurala. Tent ngerra nhanha erinha Ingkarta erarrpa itakala, itja relhala. \p \v 3 Arai, High Priest nyintaminyintakathaka naka yearriperra pa tjauwerrilya Altjirranha nthitjika. Lakinhanga Kristakathaka turta naka, Altjirranha tjauwerrilya nthitjika. \v 4 Kristanha paka lyarta alha nhanhala nakalanga, era itjala priest namara. Iwunhanga? Priest kala namanga warta Altjirranha yearriperra nthitjika, mpaarangarangamalkura. \v 5 Priest alharinya nhanha etna turta tent-ala urrkapuma. Tent nhanha era pula ntolya wara nama. Kanha tent inthorra era alkiralala nama. Altjirrala nhanga Moses-anha lhalaramala ilaka, era tent erinha ititjikerramalanga, “Arai, unta ingkarraka arratja inthorra mpaaritjika, alkirala kala namala ngerra. Kala athala nganha nhanga parta kaputhaka ntelakala ngerra inthorra mpaarai.” \v 6 Altjirrala pula Jesuanha urrkapuntja tjiparralkurala nthaka, priest alharinya ntjarraka urrkapuntjangatjina. Erantama nurnanha Altjirralela irrpalthala tjinilama, ngampakala. Nhanha turta Altjirrala imanka lhelakala. \p \v 7 Arai, Altjirraka lheloalhelintja arrkurlinya nhangala paka relhanha Altjirralela ngampakala tjinilakalanga, Altjirrala itja lheloalhelintja arrpunhantama ingkairnamara. \v 8 Altjirrala pula relha Israel-arinya ntjarranha ilparnamaliperra, lakinha ilaka, \q1 “Anma,” Ingkartanha nhanha angkama, “atha \q1 lheloalhelintja arrpunhantama Israel-arinya \q1 ntjarraka, Judah-arinya ntjarraka \q1 turta ingkairnitjina. \v 9 Era itja nitjina \q1 lheloalhelintja nhanga ngerra, athala \q1 kaarta etnakanhaka ingkairnakala, etnanha \q1 Egypt-anga urlarra kngitjimala. Etna pula \q1 nuka itjarrpala kangkwerraka. Yingantama \q1 etnakanga ntjumerraka.” Ingkartanha \q1 nhanha angkama. \q1 \v 10 “Lheloalhelintja arrpunha nhanha athala \q1 Israel-aka ramaramaka anma ingkairnitjinala, \q1 era lakinhala nitjina,” Ingkartanha angkama. \q1 “Atha turnintja nukanha etarlingetarla \q1 etnakanhakantama kurnitjina, eterrintja \q1 etnakanhaka turta intalhelitjina ngerra. Yinga \q1 turta Altjirra etnaka nitjina, etna turta relha \q1 nukiltja. \v 11 Kala relha nyintala itja wotha \q1 relha arrpunhanha paka kaltjinthitjina, artwala \q1 paka tjia ekuranha ilitjina, ‘Ingkartanha kunha \q1 lakinha angkama.’ Etna kala ingkarraka \q1 inthorra nuka kaltja nitjina, relha kngarra \q1 ntjarra, katjia kurrka ntjarra turta. \q1 \v 12 “Atha korna etnakanha iwutjina, yinga \q1 turta itja wotha korna etnakanhaka \q1 ilpangkitjina.” \p \v 13 Arai, Altjirrala lheloalhelintja lyartinyantama nurnaka ingkairnaka. Lakinhanga lheloalhelintja arrkurlinya nhanga kala ipmintjerraka, era turta yirrama. \c 9 \s1 Tent alharinya era, tent alkirarinya era turta \p \v 1 Altjirrala nhanga lheloalhelintja arrkurlinya erinha ingkairnamalanga, era Moses-anha turta turnaka tent ititjika. Tent nhanhala Israel-aka ramarama ekura urrkurrkintja nitjika. Era turta Moses-anha turnaka, “Lakinha, lakinha kunha rrangkarra nuka urrkurrkintja nitjika.” \v 2 Moses-alantama tent erinha itaka. Tent mpopala era mantarra ilparanaka, tent ekurala room tharra mpaaramala. Room ngathampinyala irna parrtjakanha naka, etintja 7-akarta. Table kurrka turta naka, ekuralala marna intitjata, marna nhanga Altjirranhala tjauwerrilya nthakala. Room ngathampinya nhanha erinha etna rretnya ‘makamaka kurrka’ ilitjata. \p \v 3 Mantarranga urntwarrampinya room arrpunha naka. Room nhanha erinha etna rretnya ‘makamaka kngarrala’ ilitjata. \v 4 Room nhanha ekurala altar kurrka unpa marrakanha naka. Altar nhanha erinha etna gold-ala korltakala. Room ekurala Lheloalhelintjaka Box era turta naka. Box nhanha erinha etna ntjapara kuta gold-ala korltakala. Box kwanala tjampita gold-anga mpaarakala intaka, Aaron-aka irna lyapukala nhanga, parta nhanga tharra turta, ekurakarlakala Altjirrala turnintja ekuranha intalhelakala. \v 5 Box kaputha erinha etna alpmelitjata ‘katha ekuralala Altjirrala relhaka korna iwuma’. Cherubim tharrala katha nhanha erinha korltitjata, ilpalha ekura tharrakanhala. Nhanha katha makalaria inthorra naka, Altjirranha katha nhanha ekurala namanga warta. Arai, atha rrangkarranha nhanha tungka wara ilama. \p \v 6 Tent era kala italhamalangantama, yultha etna turta kala tent kwanala intamalangantama, priest etna room ngathampinyurna arltamarlta irrputjata, Altjirraka urrkurrkintja nitjika. \v 7 Kanha room urntwarrampinyurna High Priest erantala irrputjata, nyintaranga year-ala. Irrputjinala, era tnontharrka errilknga tutjata korna ekuranhakakwia, relha ntjarraka kornaka turtakwia, nhanga relha etna paka korna ntelalhakalanga, kotna namala. Kurunga era tnonthaka alhwakartantama room ekururna irrputjata, nyintaranga year-ala. \p \v 8 Lakinha Enka Alkngaltarala nurnanha kaltjinthama, relha yarna Altjirraka makamaka alkirarinyurna irrpunhama, relha Altjirraka kuta urrkurrkintja namanga, tent alharinya nhanhala. \v 9 Nurna turta kaltjerrama relha yarna Altjirranga urlarra arratjilalhama, Altjirranha yearriperra nthamala, tjauwerrilya turta. \v 10 Urrkurrkintjaka mpaarangaranga etnataka relhanha marniperra, ntjuntjiperra, ilkngilhintjiperranta turta ilama. Etna mpaarangaranga mpurrkakanhanta nama. Altjirrala turta etnanha yirralhelitjika naka, era lheloalhelintja lyartinya erinhantama ingkairnamalanga. \s1 Kristala relhanha arratja inthorra tangkalhelaka \p \v 11 Kurunga Krista erantama pitjika. Era High Priest naka, erala relhanha irrpalthala tangkalhelama, ngampakala. Era tent marralkuranga, tjiparralkuranga turta tjananhaka makamaka kngarra ekururna. Tent nhanha, makamaka kngarra nhanha turta, itja relhala mpaarakala. Eratharra turta itja alha nhanharinya nama. \v 12 Kristanhantama kala nyintaranga kutanta makamaka kngarra ekururna irrpunhaka. Era turta nurnanha kala nyintaranga kutanta kornanga tangkalhelaka, alhwa ekuranhala. Itja goat-aka alhwala, bullock-aka alhwala paka, alhwa ekuranhala pula. \p \v 13 Imanka, priest ntjarrala goat errilknga tutjata, bullock orrea turta. Etna calf marla turta urala etitjata. Kurunga etna relha ntjarranha urrpurnitjata goat-aka, bullock orreaka alhwala, calf marlaka ekuntjala turta. Lakinha etna relha ntjarranha Altjirranga urlarra alkngaltarilaka, mpurrka etnakanha ilkngimala ngerra. \v 14 Kristanha pula korna rapa naka. Era Altjirraka nthalhaka, tjauwerrilya ngerra, Enka Ngampakalarlarlanga. Lakinha era etakintja nurnakanha turta ilkngika, alhwa ekuranhala. Nurna Altjirra etatha ekurantama kangkwerritjinanga, itja lherrintja korna nurnakanhaka. Lherrintja kornaka kangkwerramala kunha relha ilumanta. \p \v 15 Kristanha iluka relha lenha ntjarranha tangkalhelitjika, etnala korna ntelalhakala, etna turtala itja Altjirraka lheloalhelintja arrkurlinyaka kangkwerrakala. Ilumala Kristala lheloalhelintja lyartinyantama ingkairnaka, relha Altjirrala urrarakala ntjarra ngampakala etatha nitjinanga. \p \v 16 Relhala kunha pepa intalhelama, relha arrpunhanha turnamala, “Yinga ilumalanga, yultha nukanha relha nhanha ntjarraka errarnpalhelai.” Kurunga relha era ilukalanga, relha arrpunhala kala yultha ekuranha errarnpalhelama, pepala erinha turnakala ngerra. \v 17 Relha era pula etathantema namalanga, pepa era relha arrpunha erinha yarnantema turnama. Anmanta, relha era kala ilukalanga, pepa era relha arrpunha erinha turnama. \p \v 18 Lakinha ngerra Altjirraka lheloalhelintja arrkurlinyalela nakantema. Etna tnontha errilknga tuka. Kurunga etna tnonthaka alhwala lheloalhelintja erinha ingkairnaka. \v 19 Moses-ala relha ntjarranha Altjirraka turnintja ingkarraka alpmelaka. Kurunga era kwatja lhangaka, tnonthaka alhwaka. Kurunga irna hyssop walya inamala, nhanga sheep ponga thathakalela yirnakala, era nhanha alhwaka kurnaka. Kurunga era pepa nhanga Altjirraka turnintjakartarrka urrpurnaka, kurunga relha ntjarranha turta. \v 20 Erantama etnanha ilaka, “Alhwa nhanhala rrangkarranha urrpurnakalanga, Altjirra, rrangkarrala nhanga lheloalhelarrakala, kala ekarlta itnamantama.” \v 21 Kurunga era Ingkartaka tent urrpurnaka, urrkurrkintjaka yultha ingkarraka turta. \v 22 Altjirrala kunha relha ekuranha ntjarranha ilaka etna yulthalka ingkarraka alhwala urrpurnamala ilkngitjika. Era turta etnanha ilaka era korna etnakanha iwutjinala, etna erinha tnontha tjauwerrilya nthamalanganta. \p \v 23 Lakinhanga priest-akathaka naka tent alharinya nhanga, yultha ekuranhakarta alhwala ilkngitjika. Lakinha tent-alka alkngaltarerraka. Kanha tent-alka inthorra, etnala alkirala nama, etnanha yarnala tnonthaka alhwala ilkngima. Alhwa tjiparralkuralanta. \v 24 Arai, Kristanha itja tent alharinya nhangurna irrpuka. Tent alharinya era kunha ntolya wara nama, tent alkirarinya ekura. Kristanha pula nurnakakwia alkirurna irrpunhaka, Altjirra inthorrurna. \p \v 25 Kristakathaka itja naka wothamawotha Altjirraka lanthalhitjika, tjauwerrilya ngerra. Era kunha itja High Priest alharinya ngerra naka. High Priest alharinya ekurathaka naka year-ama-year makamaka kngarrurna irrputjika, tnonthaka alhwakarta. \v 26 Kristanha paka wothamawotha lanthalhakalanga, era kala ntjarraranga nyingalauwumara. Era pula kala nyintaranga wara alha nhanhurna pitjika, antala Altjirrala ingkairnakala ekurala. Erantama tjauwerrilya ngerra lanthalhaka, relhaka korna iwutjika. \p \v 27 Nhanga relhakathaka kunha nama nyintaranga ilutjika, kurunga Altjirrala erinha tjiperrawuma. \v 28 Lakinha ngerra Kristanha nyintaranga iluka, relha ntjarraka kornakakwia. Era wotha pitjitjina, itja pula relhaka kornakakwia nyingalauwutjika. Era pula pitjitjina relha lenha ntjarranha tangkalhelitjika, etnala ekura kaaralhamanga. \c 10 \s1 Tnontha tjauwerrilyala relhanha yarna korna ekuranhanga tangkalhelaka \p \v 1 Altjirrala mpaarangaranga arrkurlinya ekuranha ingkairnaka, relha ntjarra etnaka kangkwerritjika, Kristanha pitjitjinalpula. Mpaarangaranga arrkurlinya nhanha etna turnaka priest ntjarrala year-ama-year, tjarrilpmintja, Altjirranha tjauwerrilya nthitjika. Tjauwerrilya etna pula relhanha yarna Altjirralela ngampakala rilherilaka. \v 2 Etna paka nthurrpa relhanha Altjirralela ngampakala rilherilakalanga, priest-akathaka itja namara Altjirranha wothamawotha tjauwerrilya nthitjika. Tjauwerrilya etna turta paka relhaka korna nthurrpa iwukalanga, relha etna itja wotha ilkarrtja wulhamara. \v 3 Tnontha tjauwerrilya etnataka relhanha year-ama-year ilpangkalhelakatitja, etna relha korna kuta namanga. \v 4 Arai, Altjirrala itja relhaka korna iwuma bullock orreaka alhwala, goat-aka alhwala turta. \p \v 5 Lakinhanga Kristanha nhanga alhurna pitjimalanga, era Altjirranha ilaka, \q1 “Unta kunha itja tnontha tjauwerrilyaka \q1 antja, yearriperraka paka. \q1 Unta pula antja naka yinga relha erritjika. \q1 \v 6 Unta itja antja naka tjauwerrilya nhanga \q1 urala etakalaka, tjauwerrilya arrpunhaka \q1 turta, etnala nganha kornakakwia nthakala. \q1 \v 7 Kurunga yinga angkaka, ‘Yinga nhanha \q1 kala pitjika, Altjirrai, ungkwanganta \q1 kangkwerritjika, angkatja imankinya \q1 ungkwanganhala ilamala ngerra.’” \p \v 8 Kristanha nhanga lakinharrka angkaka, “Unta kunha itja tnontha tjauwerrilyakalka antja, yearriperraka paka. Unta turta etnaka itja kangkama.” Kristanha lakinha angkaka, Altjirrala relha ntjarranha turnakalangatanya erinha tjauwerrilya nthitjika, kornakakwia. \v 9 Kurunga era wotha angkaka, “Yinga nhanha kala pitjika, Altjirrai, ungkwanganta kangkwerritjika.” Lakinha angkamalataka era Altjirraka mpaarangaranga arrkurlinya tnontha tjauwerrilyiperralka mangkilaka. Era turta mpaarangaranga lyartinyantama ingkairnaka. \v 10 Kurunga era Altjirraka arratja inthorra kangkwerraka. Ntolkala ilumala, era mpurrka ekuranha Altjirranha nthaka, tjauwerrilya ngerra. Lakinha Jesua Kristanha kala nyintaranga kuta iluka nurnanha alkngaltarilitjika. \s1 Kristala ekuranha ntjarranha alkngaltarilaka, etnaka kala nyintaranga kuta ilumala \p \v 11 Arltamarlta, priest ntjarra Altjirraka urrkurrkintja nama. Etna turta Altjirranha wothamawotha tnontha tjauwerrilya nthama. Tjauwerrilya etna pula relhaka korna yarna kuta iwuma. \v 12 Kanha Kristanha nyintarangala Altjirraka lanthalhaka, tjauwerrilya ngerra, relha kornakakwia. Nhanha kala kutantaka naka. Kurunga era Altjirranga akwampinyaka arrarnalhaka. \v 13 Era turtantama kaaralhama Altjirrala leltja ekuranha ntjarranharrka yirralhelitjika. \v 14 Arai, nyintaranga lanthalhamala, Kristala kala relha lenha ntjarranha kutantaka arratjilaka, etnanhala era alkngaltarilamanga. \p \v 15 Enka Alkngaltara era turta nurnanha nhanhiperra ilpangkalhelama. Era lakinharrka angkama, \q1 \v 16 “Anma,” Ingkartanha angkama, “atha \q1 lheloalhelintja nhanhantama etnaka \q1 ingkairnitjina. Atha turnintja nukanha \q1 etarlingetarla etnakanhaka \q1 kurnitjinantama, eterrintja etnakanhaka \q1 turta intalhelitjina ngerra.” Kurunga era wotha angkaka, \q1 \v 17 “Yinga itja wotha ilpangkitjina etna \q1 korna ntelalhakala, nukanga ntjuma lhakala \q1 turta.” \p \v 18 Arai, Altjirrala relhaka korna kala iwukalanga, relhakathaka itja wotha nama Altjirranha tjauwerrilya nthitjika, kornakakwia. \s1 Nurna Altjirrurna tnoatnoa ingkitjika, Kristanha nurnaka ilukalanga \p \v 19 Tjina ntjarrai, Jesuanha nurnakakwia iluka. Lakinhanga nurna kala tnoatnoantama Altjirraka makamaka kngarrurna irrpuma. \v 20 Ilumala, wotha etatherramala turta, Jesuala tjaiya lyartinyantama Altjirrurnathaka urrkapuka. Jesua erarrpa turta tjaiya lyartinya nhanha era nama. \p \v 21 Era turtantama Altjirraka worlamparinyaka High Priest nama. \v 22 Nurnantama Altjirrurna tnoatnoa ingkitjika, nurna kaltjanga warta era nurnaka kangkamanga. Nurna turta kaltja nurnaka itja wotha ilparnintja intama, era korna nurnakanha iwukalanga, era turta mpurrka nurnakanha ilkngikalanga, kwatja alkngaltarala. \v 23 Nurnantama Altjirranha itja imputjika. Nurna turta tnoatnoa kaaralhitjika ekuralela ngampakala etatha nitjika. Erala nurnanha nhanha lhelakala, era itja orrtjerrama. \v 24 Nurna turta ilarritjika urlarrakurlarra kangkintja ntelalhitjika, tangitjala nitjika turta. \v 25 Nurna turta itja kngwerritjika pepaka worlerritjika. Tnakanhakanha urrputja arrpunha kala kngwerraka. Etarlarai, arlta nhanga Ingkartanhala pitjalputjinala, era kunha kala etinyalkurantama. Lakinhanga nurna kutatha ilarritjika pepaka worlerritjika. \s1 Rrangkarra itja imilalhitjika, Kristanga unpulhamala \p \v 26 Nurna kala kaltja Kristalanta nurnanha irrpalthala tangkalhelama. Nurnantama wotha korna ntelalhamanga, Kristaka eterritjikanha, arrpunhala nurnanha yarna wotha tangkalhelama. \v 27 Nurna kala Altjirrakantantama kaaralhitjika, nurnanha tjiperrawutjika. Urala ngerra, era leltja ekuranha ntjarranha yirralhelitjinala. \v 28 Etarlarai, imanka relha paka Moses-aka turnintjaka itja kangkwerrakalanga, etna erinha itja makaritjata. Relha tharrala, tharraminyintala paka erinha arakalanga, etna erinha kala errilknganta tutjata. \v 29 Lyarta, relha erala Altjirraka 'Lira arrampowumanga, erinha Altjirrala kngarralkura rrarrathala tutjina. Ilumala, Kristala relhanha, Altjirranha turta tjinilaka. Altjirraka Enkala turtantama relhanha kaltjinthaka, Altjirranha ngwanga namanga. Relhala paka Altjirraka 'Lira pa Altjirraka Enka lolowumangantama, Altjirrala erinha yarna wotha tangkalhelama. \v 30 Nurna kunha Altjirra ekura kaltja, erala angkakala, “Nukathaka nama kapanha tutjika. Atha turta kapanha tutjina.” Angkatja arrpunha nhanhaka turta nurna kaltja, “Ingkartala relha ekuranha ntjarranha tjiperrawutjina.” \v 31 Lakinhanga, nurna Altjirra etatha ekuranga unpulhamanga, ekura kaltjerrakaliperra, nurna kala trerritjikanta. \s1 Altjirranha ekarlta kuta tnakai \p \v 32 Rrangkarra ilpangkamama? Altjirrala rrangkarranha nhanga parrtjalhelamaliperra, rrangkarra kngarra inthorra nyingalauwuka. \v 33 Arrpunharanga etna rrangkarranha relhanga alkngatharra arrampowuka, tuka turta. Arrpunharanga rrangkarra relha lenha ntjarraka tjina ntelalhaka, etnanhala relha arrpunhala arrampowumanga, tumanga turta. \v 34 Rrangkarra relha jail-ala namala ntjarraka konyerraka. Rrangkarra turta itja kekarta lhaka arrpunha ntjarrala yultha rrakangkarranha rakamalanga. Rrangkarra pula arrkana kutatitja naka, rrangkarra kaltja nakalanga Altjirrala rrangkarranha yultha marralkura alkirala nthitjinala. \p \v 35 Altjirranha tnoatnoa kuta tnakai. Era kala rrangkarranha kwartiwutjina. \v 36 Arai, rrangkarra itja porrkerritjika. Altjirraka pula arratja kuta kangkwerrai. Kurunga rrangkarra ngampakala etatha nitjina, Altjirrala rrangkarranha lhelakala ngerra. \v 37 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 Inguntha wara, “pitjitjika nakala era kala \q1 pitjitjina. \q1 Era itja kuta yirritjina. \q1 \v 38 Relha era arratja nama, erala yinganha \q1 tnakama. Era turta kuta etatha nitjina. \q1 Thunga pula relha nukanga mpakalhama. Yinga \q1 ekura itja wotha kangkitjina.” \p \v 39 Nurna pula itja relha etna ngerra nama, etnala Altjirranga mpakalhama, etnanha turtala Altjirrala yirralhelitjinala. Nurna pula relha etna ngerra nama, etnala Altjirranha tnakama, etnanha turtala Altjirrala tangkalhelitjinala. \c 11 \s1 Yia kngarripata etnakiperra, etnala Altjirranha imanka tnakakala \p \v 1 Arai, Altjirrala nurnanha lhelaka, nurna ekuralela ngampakala etatha nitjinala. Nurna pula nhanha yarna arama. Nurna kala Altjirranha tnakamanta, nhanha nthurrpa nitjinala. \v 2 Errilkngipata nurnakanhala Altjirranha lakinha tnakaka. Altjirranhantama etnaka kangkaka. \p \v 3 Nurna Altjirranha tnakamanga warta, nurna kaltja era alha, alkira etnanha turta arrpmarnakala. Tjontintjala arna, parta, alkiralka itja naka. Altjirranha pula angkaka, kurunga nhanha ingkarraka kala erritjalhakantama. \s1 Abel, Enoch, Noah \p \v 4 Abel-ala Altjirranha tnakakalanga, Altjirranha Abel-aka tjauwerrilyaka kangkaka. Kanha Cain-aka tjauwerrilyaka era itjala kangkaka. Abel-ala Altjirranha tnakakalanga, Altjirrala erinha ilaka, “Unta nukanga urlarra arratja nama.” Abel-ala Altjirranha tnakakalanga, era nurnanha tjaiya arratja erinha kuta ntelama, era errilknga intamangatanya. \p \v 5 Enoch-ala Altjirranha tnakaka. Era itja iluka. Altjirranha ekura kangkaka. Erantama erinha etatha kuta alkirurna kngetnaka. Lakinhanga relhala mpurrka ekuranha itja kuta arltaraka. Altjirrala erinha nhanga kngetnitjikanhangantema, era Enoch-anha ilaka era ekura kangkamanga. \v 6 Relhala Altjirranha itja tnakamanga, Altjirranha ekura itja kangkama. Arai, relha erala antja nama Altjirrala erinha wutjika, era ekururna ingkamanga, era kala tnakitjika Altjirranha nthurrpa namanga. Era turta tnakitjika Altjirranha relha ekura imarnalhamanga, erala ekura ilporatha yonthamanga. \p \v 7 Artwa Noah-ala Altjirranha tnakakalanga, Altjirrala erinha ilaka era anma roampengka yairnitjinala. Artwa Noah erantama Altjirraka kangkwerraka, era turta ship kngarritja itaka ramarama ekuranha tangkalhelitjika. Kanha relha korna ntjarranha, tnonthalka, Altjirrala imilakala. Artwa Noah-anha pula Altjirrala ilaka, “Unta nukanga urlarra arratja nama, unta yinganha tnakakalanga.” \s1 Abraham Sarah tharra \p \v 8 Abraham-ala Altjirranha tnakaka, ekura kangkwerraka turta. Altjirrala erinha turnaka pmara arrpunhurna lhitjika. Era turta erinha lhelaka, era erinha pmara nhanha anma nthitjinala. Abraham-anha itja pmara ekura kaltja naka. Era pula kala lhaka. \v 9 Altjirranha tnakamala, era kala pmara nhanha ekuralantama kuterraka, ankealtha wara pula. Era tent-ala wara nitjata. Worra ekuranha Isaac-anha, arranga ekuranha Jacob-anha turta, tent-alantema nitjata, ankealtha wara. Altjirrala erinhatharra turta lhelakala, Abraham-anha ngerra, era erinhatharra pmara erinha anma nthitjinala. \v 10 Abraham-anhantama kunpa tent ekuranhala nitjata, era town ngampakala ekura kaaralhamalanga, town nhanga Altjirra erarrpala itakalaka. \p \v 11 Abraham-ala Altjirranha tnakakalanga, Sarah ekuratharra katjia intaka, eratharra tharrantema kala kngarripata inthorra narramalanga. Abraham-ala Altjirranha tnakaka, era erinha nthurrpa 'lira nthitjinala. Nhanhantama kala lakinherraka. \v 12 Artwa kngarripata inthorrangantama annga ntjarra inthorra rrataka. Relhalantama ramarama ekuranha yarna count-emilama. Etna ntheilpura ngerra nama, ntjarra inthorra, arna ngerra turta, nhanhala urlpaiyala intamanga. \s1 Abraham ntjarra pmara alkirarinyurna lhapalhaka \p \v 13 Abraham, Isaac ntjarra iluka, Altjirranha tnakamala kuta. Pmara nhanga Altjirrala etnanha nthitjika lhelakala, pmara nhanha pula etna itjala inaka. Etna pmara erinha ilanganga ngerranta araka, ekura errarerraka turta. Etnarrpa turta relha lorinya pa ankealtha wara naka. \v 14 Arai, relha lakinha ngerrataka pmara etnakanha inthorraka kuta errarerrama. \v 15 Abraham ntjarra pula itja pmara ekura errarerraka, ekurangala etna nhanga pitjikala. Etna paka pmara ekura errarerrakalanga, etna kala pmara ekururna alpumara, etna paka antja nakalanga. \v 16 Etna pula pmara marralkurakatitja errarerraka, pmara alkirarinyaka. Etna Altjirranha lakinha tnakakalanga, Altjirranha itja errakarrerraka etnanha ilitjika, era Altjirra etnaka namanga. Era turta etnaka pmara urrkapuka alkirala. \s1 Abraham ntjarrala Altjirranha kuta tnakaka \p \v 17 Abraham-ala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga Altjirrala erinha arrkarnamalanga, Abraham-ala kala Isaac-anha Altjirranha nthitjika naka, tjauwerrilya ngerra. Era erinha Altjirranha nthitjika naka, Isaac-anha worra era namangatanya, Altjirralala erinha nthitjika lhelakala. \v 18 Isaac ekuriperra kunha Altjirrala nhanga Abraham-anha lhelaka, “Isaac-anga ramarama ungkwanga kngarrerritjina.” \v 19 Abraham-anha kaltja naka Altjirrala relha errilknganha wotha irrpalthala etathilama. Lakinhanga era kala worra ekuranha kunpala tutjika naka. \p \v 20 Isaac-ala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga era Jacob Esau tharranha lyekarrilaka, ekuratharralela marra nitjinanga. \p \v 21 Jacob-ala Altjirranha tnakaka. Anma era ilutjikerramalanga, era erratitja ekuranha errkumala, Altjirraka urrkurrkintja naka. Era turta Joseph-aka worra tharranha lyekarrilaka. \p \v 22 Joseph-ala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga era ilutjikerramalanga, era Israel-aka worra ntjarranha ilpangkalhelaka etna anma wotha Egypt-anga rratitjinala. Era turta etnanha turnaka, etna ngkwarna ekuranha kngetnitjika, tintjiwutjika. \s1 Moses \p \v 23 Moses-aka kaarta pa miala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga Moses-anha alkngerramalanga, eratharra erinha 3 months-aka lauwuka, era worra intorta namanga. Eratharra turta itja king ekuranga trerraka, king era erinhatharra tukitjanga paka. \v 24 Moses-ala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga era kala mangkakalangantama, era itja antja naka relhala ilitjika era kula Pharaoh-aka tjimia namanga. \v 25 Era turta itja antja naka Pharaoh-aka ilthala kuterritjika, marna kngarrakarta. Era pula lhaka Altjirraka worlalela nitjika, etnakalela nyingalauwutjika turta. \v 26 Moses-ala kala Egypt-aka yultha ingkarraka ipmintja impuka. Ekuranga urlarra nhanha tjiparralkura naka nyingalauwutjika, Kristanhala nyingalauwukala ngerra. Era kaltjakwia naka Altjirrala erinha anma kwartiwutjinala. \p \v 27 Moses-ala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga era Egypt-anga naamerraka. Era itja king ekuranga trerraka paka, era Altjirranha arakalanga warta, Altjirra erinha purrama, erinhala relhala yarna arama. \v 28 Moses-ala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga Altjirraka kangkwerramala era Passover lamb erinha errilknga tuka, reoaka lartitja etnanha turta lamb-aka alhwala urrpurnaka. Altjirraka tunhatunhalantama Israel-aka ramaramaka worra arrkurla alkngerrakala etnanha, itja errilknga tuka. \s1 Israel-aka ramarama ntjarra \p \v 29 Israel-aka ramaramala Altjirranha tnakakalanga, etna Laiya Thathakanga tjananhaka, arna rirrtjala kuta. Kanha Egypt-arinya ntjarrala etnanha lurnamalanga, etna alkngoltingkakala. \p \v 30 Israel-aka ramaramala Altjirranha tnakaka. Lakinhanga etna Jericho town-anga arlta 7-aka errapakanhakalanga, town-aka wall kngarritja etna kala taakalhakanta. \p \v 31 Rahab-ala Altjirranha tnakaka. Arrkutja tnapurta nhanha era kunha artwa pmarnaranha etnanha tangkalhelakala. Altjirralantama erinha tangkalhelakantema. Kanha relha Jericho-arinya arrpunha ntjarra, etnala Altjirraka itja kangkwerrakala, etnanha Israel-aka ramaramala errilknga tukala. \s1 Yia relha tnakanhakanha arrpunha ntjarriperra \p \v 32 Tnakanhakanha arrpunha ntjarra nakantema. Nhanga Gideon, Barak, Samson, Jephthah, David, Samuel, Altjirraka urrpia arrpunha ntjarra turta. Atha pula itja yia kngarra etnakiperra intalhelitjina. \v 33 Relha nhanha etna Altjirranha tnakaka. Lakinhanga arrpunha ntjarrala king lorinya ntjarranha yirralhelaka. Arrpunha ntjarrala relha ntjarranha arratja tjiperrawuka. Kurunga Altjirrala etnanha lyekarrilaka, era etnanha lhelakala ngerra. Arrpunhala lion-aka rrakarta marntilaka. \v 34 Arrpunha ntjarranha urala yarna mpuka. Arrpunha urlerraka, etna erinha knife tjenyala tutjikerramalanga. Arrpunhanha Altjirrala ekarltilaka. Arrpunha artwa ilinpinya ngerra turraka, leltjalela. Arrpunhala tjapartia tnengkanha yirralhelaka. \v 35 Arrkutja tharra arrpunhaka katjia kala ilukalanga, Altjirrala katjia ekuratharra wotha etathilaka. Arrpunha kngarra nyingalauwuka. Arrpunhaka etna alkngarnterraka. Etna pula Altjirranha ekarlta kuta tnakaka, etna kaltja nakalanga, era etnanha kala relha errilknga ntjarranga kamalhelitjinala, kutantantama etatha nitjika. \v 36 Kala arrpunhanha etna arrampowuka, whip-ala tuka turta. Arrpunhanha etna chain-ala yirnaka, jail-aka kurnaka turta. \v 37 Arrpunhanha etna partala waka. Arrpunhanha etna kartatharrilamala kaka. Arrpunhanha etna knife tjenyala errilknga tuka. Arrpunha ntjarra ilkngara naka, imampurla, nakapakarla turta. Arrpunha ntjarra sheep-aka yinpaka, goat-aka yinpaka turta ekarralhamala naka. \v 38 Tnakanhakanha nhanha etna kunha relha tjiparra inthorra etna naka. Relha alharinya ntjarra pula etnaka itja antja naka. Etnantama worritjala nthulaputjata, partala turta. Etna intiala turta nitjata. \p \v 39 Relha nhanha ingkarrakaka Altjirranha kangkaka, etna erinha tnakakalanga kuta. Etna pula pmara ngampakala Altjirrala lhelakala erinha itja inaka. \v 40 Arai, lyarta pula Altjirrala lhelintja ekuranha kala nthurrpilakantama. Lakinhanga Altjirrala tnakanhakanha arrkurlinya etnanha, nurnanha turtantama porta kuta alkngaltarilitjina, nurna porta kuta pmara ngampakala ekururna irrputjinanga. \c 12 \s1 Nurna Jesuanga kuta tnaartangala lhitjika \p \v 1 Arai, rrangkarra kala wukantama tnakanhakanha arrkurlinya ntjarrala Altjirranha ekarlta inthorra tnakakala. Etnanha etarlaramala, nurna turta Kristanha ekarlta kuta tnakitjika, nurna Altjirraka pmarakerritjinalpula. Nurnantama kutatha aralhitjika, nurna paala eterrakitja, lherrintja kornaka kangkwerrakitja turta. \v 2 Lakinhanga nurna kutatha Jesuaka eterritjika. Era kunha nurnanha kaltjinthaka Altjirranha tnakitjika. Era turta nurnanha tnyinama kuta, nurna Altjirranha talwalpula tnakitjinanga. Altjirraka kangkwerramala, Jesuanha leltjaka lanthalhaka, etna erinha ntolkaka kanthatutjika. Ntolkala ilutjika kunha errakarra kngarra naka. Jesuanha pula Altjirraka kala kangkwerrakantala, era kaltja nakalanga era anma arrkana inthorra nitjinala. Lyarta era kala Altjirraka akwalantama nama. \v 3 Arai, relha korna ntjarra ekura irrpaltherramalanga, Jesuanha itja wanngerraka. Erinha etarlaramalanga, rrangkarra itja porrkerritjina, enkakunya paka erritjina, etna rrakangkarra irrpaltherramalanga. \s1 Altjirrala 'lira ekuranha ntjarranha arratjilitjika tuma \p \v 4 Lyartalpula rrangkarra relha tnakanhakanha ngerra ntelalhamalanga, relha korna ntjarrala itjantema rrakangkarranga nyintanha errilknga tuka paka. \v 5 Nyingalauwumalanga pula, rrangkarra Altjirraka Angkatja Imankinya arrpunhaka kngwerrakarrpala. Angkatja nhanhala, Altjirrala rrangkarranha alkngolkngilamala 'lira anparnama, \q1 “'Lira nukai, Ingkartala nganha \q1 arratjilitjika tumalanga, \q1 unta itja etarlaritjika nhanha kula \q1 palkala wara namanga. \q1 Ingkartanha ungkwangurna ilpungarrungarra \q1 angkamalanga turta, \q1 unta itja unpaarterritjika. \q1 \v 6 Arai, relha ekurala Ingkartanha \q1 kangkama, ekururna era ilpungarrungarra \q1 angkama. \q1 'Lira nyintaminyinta ekuranha turta, era \q1 nthurrpa arratjilitjika tuma.” \p \v 7 Rrangkarrataka kunpa nyingalauwutjika. Rrangkarra 'lira ekuranha namanga warta, Altjirrala rrangkarranha arratjilitjika tuma. Lakinha kunha kaarta alharinya ingkarrakala 'lira etnakanha arratjilitjika tumantema. \v 8 Altjirrala turta 'lira ekuranha ingkarrakanha arratjilitjika tuma. Altjirrala paka rrangkarranha itja arratjilitjika tumanga, kurunga rrangkarra itja 'lira ekuranha nama. Rrangkarra kala kaarta arrpunhaka katjia nama. \v 9 Arai, kaarta alharinya nurnakanhala nurnanha ingkarrakanha arratjilitjata, tumala. Nurna turta etnaka kangkitjata kuta. Wothalkurantama nurna Kaarta alkirarinya nurnakanhaka kangkwerritjika, era nurnanha arratjilitjika tumalanga, nurna ekuralela kuta etatha nitjinanga. \p \v 10 Nurna katjia namalanga, kaarta alharinya nurnakanhala nurnanha arratjilitjika tutjata, etnarrpa eterramala ngerra. Kanha Kaarta alkirarinyala nurnanha arratjilitjika tuma, nurnaka marrakakwiala, nurna alkngaltara nitjinanga, era ngerra. \v 11 Arai, Altjirrala nurnanha arratjilitjika tumalanga, nurna kala ilkaarta wulhama, itja arrkana. Anma pula, Altjirrala nurnanha tumala kala arratjilakalangantama, nurna arratja ntelalhitjina, rilhera turta nitjina. \p \v 12 Kala tjipatjipantama narrirrai, ekarlta turta itnarrirrai. \v 13 Kutatha arratja ntelalharrirrai. Kurunga relha etnala Jesuanha itja ekarlta inthorra tnakamanga, etna itja paalakarlakerritjina. Etna pula rrangkarranha aramala, arratja kuta ntelalhitjina. \s1 Itja Altjirraka yearriperra lolowutjika \p \v 14 Arrkarnalharrirrai relha ingkarrakalela rilhera nitjika. Alkngaltara turta ntelalharrirrai. Rrangkarra paka itja alkngaltara namanga, rrangkarra itja kuta Ingkartanha aritjina. \v 15 Altjirranha kala rrakangkarra ngwanga ntelalhaka. Rrangkarrantama ntarntaralhitjika, rrangkarra Altjirranga ntjuma lhakitja. Rrangkarra relha paala angkanhangkanha ntjarranga ntarntaralhitjika, etna rrangkarranha ingkarraka kornilakitja. \v 16 Rrangkarra relha ntaiyawunhawunhanga ntarntaralhitjika, relha Altjirranha lolowunhawunhanga turta. Esau relha lakinha ngerra naka. Era Altjirraka itja arratja eterraka. Marna kurrkakatjila, era Altjirraka yearriperra ipmintja iwuka, yearriperra erala anma initjika nakala. \v 17 Rrangkarra kala kaltja, anma Esau-ala Altjirraka yearriperra wotha inetnitjika antja naka. Kaarta ekuranhala pula erinha unpuka. Era kaarta ekuranhurna ingkaka, itnimala. Kaarta ekuranha pula, ekura itja kuta kangkwerraka. \p \v 18 Arai, rrangkarra itja Sinai Parturna pitjika. Israel-aka ramarama ntjarra nhanga Sinai Parturna pitjika. Etna Parta erinha irrpalthala araka, anpuka turta. Parta nhanha era urakarta naka. Thapathapa inpora inthorrala erinha korltaka. Wurinya ekarltala erinha tuka. \v 19 Parta ekurala etna wuka angel-ala trumpet angkalhelamanga. Relha etna turtantama Altjirranha angkamanga wuka. Altjirranha wumala etna trerraka. Etnantama Altjirrurna ingkaka era itja wotha etnakurna angkitjika. \v 20 Era kunha etnanha lakinha ilakala, “Tnonthalalka parta nhanha anpumanga, rrangkarra erinha partala wamala errilknga tutjika.” \v 21 Parta erinha aramala, Moses-anha turta yarna thakerraka. Erantama ilalhaka, “Yingataka enkakunya inthorra nama.” \p \v 22 Rrangkarra pula Zion Parturnatitjala pitjika. Nhanhatitja Jerusalem arrpunhurna, erala alkirala nama. Era Altjirra etathaka pmara nama. Angel ntjarra inthorra pmara nhanhala nama. Etna Altjirranha kutatha tnantjama. \v 23 Rrangkarra Altjirraka worlamparinyurna pitjika, nhanga Altjirraka 'lira ntjarrurna. 'Lira nhanha etnaka rretnya Altjirrala kala tnyinama, pepa ekuranhaka intalhelakala. Rrangkarra Altjirra ekururna pitjika, erala relha ingkarrakanha arratja tjiperrawuma. Rrangkarra pmara ekururna pitjika, ekurala relha tnakanhakanha ilukalaka ntjarra namanga. Altjirrala etnanha kala alkngaltarilakalantama. \v 24 Rrangkarra Jesuurna pitjika, erala nurnanha Altjirralela tjinilakala, nurnakakwia ilukala turta. Abel-aka alhwala nhanga Altjirrurna ilkakala ngerra, lakinha ngerra Jesuaka alhwa turta Altjirrurna ilkamantema. Jesuaka alhwa pula Altjirrurna ilkama, Altjirrala korna nurnakanha iwutjika. \s1 Altjirraka kangkwerrai, era rrakangkarrurna angkamalanga \p \v 25 Rrangkarrataka Altjirraka arratja inthorra kangkwerritjika, era rrakangkarrurna angkamalanga. Arai, Altjirranha nhanga Israel-aka ramaramurna angkaka, Sinai Partala. Etna pula ekura itjala kangkwerraka. Lakinhanga era etnanha tuka. Era lyarta nurnakurna alkirangantama angkamalanga, nurna ekura kala kangkwerritjikanta. Itjanga paka, era nurnanha kngarralkura tutjina. \v 26 Altjirranha nhanga Sinai Partala angkamalanga, alha eranta errowuka. Lyarta pula era nurnanha lhelaka, “Yinga nyintaranga wotha angkitjina. Alha erantama nyintaranga wotha errowutjina, alkira etna turtantama.” \p \v 27 Lakinha angkamala Altjirrala nurnanha ilama, era alha pa alkira etnanha yirralhelitjinala, alha pa alkira erala arrpmarnakala etnanha purrama. Kurunga Altjirraka pmarantantama kuterritjina. \v 28 Lakinhanga nurna Altjirranha dangkilitjika, pmara alkirarinya nurnaka kuta namanga. Nurna turta ekura arratja urrkurrkintja nitjika, tiratira ngerra ntelalhamala. \v 29 Etarlarai, Altjirra nurnaka kunha ura ngerra nama. Era kala relha korna ntjarranha urala ngerra mputjina. \c 13 \s1 Relha tnakanhakanha ngerra ntelalhai \p \v 1 Rrangkarra itja kngwerritjika kutatha urlarrakurlarra kangkintja ntelalhitjika. \p \v 2 Rrangkarra relha epinya ntjarranha kangkintjala initjika. Imanka, relha arrpunha ntjarrala relha epinya kangkintjala inamala, etna angel-aka kangkintja ntelalhaka. Etna pula nhanha ingkarnanta lhangkaraka. \p \v 3 Tjina tnakanhakanha arrpunha ntjarra kunha jail-ala nama, nyingalauwuma turta. Etnaka ilpangkai. Rrangkarra, etna turta kunha, ramarama nyinta kuta nama. \p \v 4 Itja relha arrpunhaka noa arrtjilhelitjika, relha arrpunhaka noalela intitjika paka. Altjirrala kunha itja makaritjina relha erala ntaiyawumanga, arrpunhaka noalela turta intamanga. \p \v 5 Rrangkarra itja money-aka lherritjika. Yultha iwunha pakama ungkwanga intama? Kala lenhakarta kunpa nai. Altjirrala kunha nurnanha lhelaka, “Atha nganha itja ipmintja imputjina, nganha impurlalhitjina paka.” \v 6 Lakinhanga nurna tnoatnoa irrpalthala angkama, \q1 “Ingkartanha nuka tangitjala namanga, \q1 yinga itja trerritjina. \q1 Relhala turta yinganha yarna \q1 kornilitjina.” \s1 Kaltjinthanhinthanha ilukala rrakangkarranhaka ilpangkai \p \v 7 Rrangkarra kaltjinthanhinthanha rrakangkarranhaka ilpangkitjika. Etna rrangkarranha nhanga Altjirraka Angkatja kaltjinthaka. Etna arratja ntelalhakala, marra ilukala turta. Rrangkarrantama etnakanga ingkapala lhapalharrirrai. \v 8 Jesua Kristanha kunha itja ekngarrpunherrama. Erala imanka ntelalhakala ngerra, era lyarta ntelalhama, ngampakala turta ntelalhitjina. \s1 Tjauwerrilya ekurala Altjirranha antja nama \p \v 9 Arai, relha arrpunha ntjarrala paala kaltjinthama. Rrangkarra etnaka itja inthorra kangkwerritjika. Etna relha ntjarranha ilama etna kula ekarlterritjinala marna arrpunhanta ilkumala. Nhanha orrtjerrintja nama. Relha kunha ekarlterrama Altjirranha ekura ngwanga ntelalhamanga. \v 10 Nurnaka High Priest intama. Era nurnanha marna ekuranha nthama. Marna nhanhiperra priest etnala temple-ala urrkapuma, etna yarna ilkuma. \p \v 11 High Priest temple-arinyala tnontha errilknga tutjata, relhaka kornakakwia. Kurunga era tnontha nhanha etnaka alhwa Altjirraka makamaka kngarrurna kngitjata. Tnontha etnaka mpurrka pula priest arrpunha ntjarrala urala etitjata, pmaranga kathala. \v 12 Lakinhanga etna Jesuanha turta pmaranga kathala errilknga tuka, tnontha tjauwerrilya ngerra, era nurnanha alkngaltarilitjinanga, alhwa ekuranharlarlanga. \v 13 Mpa, nurna turtantama pmaranga kathurna ngerra lhiai, Jesuurna, etna nurnanha arrampowutjika, etnala Jesuanha arrampowukala ngerra. \v 14 Arai, pmara kutatha nurnaka itja nhanhala nama. Era alkirala nama. Nurna turta kaaralhama ekururna irrputjika. \p \v 15 Nurnantama Altjirranha kutatha tnantjitjika, Jesuarlarlanga. Lakinha nurna Altjirranha tjauwerrilya nthama, rretnya ekuranha tnantjamala. \v 16 Rrangkarra turta itja kngwerritjika relha arrpunhaka tangitjala nitjika, etnanha pelitjika turta. Lakinha turta rrangkarra Altjirranha tjauwerrilya nthama. Tjauwerrilya lakinhaka turta Altjirranha kangkama. \s1 Rrangkarra kaltjinthanhinthanha rrakangkarranhaka kangkwerritjika \p \v 17 Rrangkarra kaltjinthanhinthanha rrakangkarranhaka kangkwerritjika. Rrangkarra turta itja kekarta lhitjika etna rrangkarranha ilamalanga. Arai, etnakathaka nama rrangkarranha kaaritjika. Altjirrala kunha etnanha anma pmarritjina, etna paka rrangkarranha arratja ntarntarakalanga. Rrangkarra paka etnaka marra kangkwerrakalanga, etnaka rukara nitjina. Etna turta arrkana nitjina. Nhanha rrakangkarra turta marra nitjina. \s1 Rrangkarra nurnakakwia Altjirrurna ingkarrirrai. \p \v 18 Nurnakakwia Altjirrurna ingkai. Nurna kutatha arrkarnalhaka arratja ntelalhitjika. Lakinhanga nurna itja ilkarrtja wulhama. \v 19 Yinga turta antja inthorra rrangkarra nukakwia Altjirrurna ingkitjika, yinga kala inguntha wara paka rrakangkarrurna lhitjinanga. \p \v 20 Altjirra rilhera era, era Jesuanha, Ingkarta nurnakanha, relha errilknga ntjarranga kamalhelaka. Jesua era sheep ntjarraka tnairnarintja kngarra era nama. Sheep etnaka ilumala, era etnanha Altjirralela tjinilaka, ngampakala. \v 21 Altjirra nhanha era rrakangkarra tangitjala nama Jesua Kristarlarlanga, rrangkarra marra ntelalhitjinanga, erala antja namanga ngerra. Jesua Krista erinha kunha relha ingkarrakala tnantjitjika, ngampakala. Amen. \s1 Anparnintja \p \v 22 Tjina ntjarrai, atha kunha pepa tungka wara rrakangkarra intalhelaka, itja tjenya inthorra. Yingantama rrakangkarrurna ingkama, rrangkarra itja angkatja nukanhanga kekarta lhitjika. \p \v 23 Rrangkarralama kala kaltja, Timothy-anha jail-anga rratakala. Era paka parrpa nukurna pitjimanga, ilirna tharrantema rrakangkarrurna lhitjina. \p \v 24 Kaltjinthanhinthanha rrakangkarranha anparnarrirrai, relha alkngaltara arrpunha ntjarranha turta. \p Relha pmara Italy-arinya ntjarrala rrangkarranha anparnama. \p \v 25 Altjirranha rrakangkarra kuta ngwanga ntelalhama.