\id GAL Western Arrarnta, CRC, March 97 BMH \h GALATIANS \toc3 Galatians \toc2 Galatians \toc1 GALATIANS \mt1 GALATIANS \c 1 \s1 Paul-ala Galatia-arinya worlamparinya etnanha anparnaka \p \v 1 Yinga Paul Kristaka apostle nama. Jesua Kristala yinganha rrakangkarrurna yairnaka, Altjirra Kaartala turta. Itja relhala. Altjirra Kaarta erataka Jesuanha errilknga ntjarranga kamalhelakala. \v 2 Tjina tnakanhakanha ntjarra etnala nukalela namanga, atha turta, pepa nhanha rrakangkarrurna yairnama. Nurna turta worlamparinya ingkarrakanha pmara Galatia-ala anparnama. \p \v 3 Altjirra Kaartanha, Ingkarta nurnaka Jesua Kristanha turta, rrakangkarra montjamontja ntelalhama, rilhera turta. \v 4 Jesua Kristanha Altjirra Kaarta nurnakanhaka kangkwerraka. Erantama relha korna ntjarraka nthalhaka, era ilumala korna nurnakanha urrparitjinanga. Era turtantama nurnanha alha korna nhanhanga tangkalhelitjinanga. \v 5 Nhanhakakwia relha ingkarrakala Altjirranha ngampakala tnantjitjika. Amen. \s1 Altjirraka Yia Marra nyinta wara nama \p \v 6 Yingataka tnolkama. Ngurruka wara Altjirrala rrangkarranha urraraka ekuriltja nitjika, rrakangkarra ngwanga ntelalhamala, Kristarlarlanga. Lyarta pula rrangkarra Altjirranha ipmintja impuka, yia marra arrpunhakarta turtantama nama. \v 7 Yia marra arrpunha nhanha pula itja Altjirraka Yia Marra nama. Arrpunha ntjarrataka angkama era yia marra namanga, rrangkarranha parrpartilitjika, Yia Marra Kristiperra erinha ekngarrpunhilitjika turta. \v 8 Arai, nurna kunha rrangkarranha Altjirraka Yia Marra erinha arratja inthorra kaltjinthakala. Nurna paka rrangkarranha lyarta yia marra arrpunhantama kaltjinthamanga, yinga Altjirrurna ingkama era nurnanha kala imilitjikanta. Angel-ala paka rrangkarranha yia marra arrpunha kaltjinthamanga, yinga Altjirrurna ingkama era erinha turta imilitjika. \v 9 Atha rrangkarranha kala ilaka, atha pula rrangkarranha wothantema ilama. Yinga Altjirrurna ingkama era relha erinha imilitjika, erala rrangkarranha yia marra arrpunha kaltjinthamanga, itja Altjirraka Yia Marra nhanga nurnala rrangkarranha kaltjinthakala. \p \v 10 Yinga itja lakinha angkama relha nuka kangkitjinanga, Altjirranha pula nuka kangkitjinanga. Arai, yinga paka lakinha angkamanga relha nuka kangkitjinanga, kurunga yinga itja Kristaka urrkapunhapunha namara. \s1 Paul-ala etnanha ilaka, Jesua Krista erarrpa erinha Yia Marra erinha kaltjinthakala \p \v 11 Tjina ntjarrai, atha rrangkarranha nhanha arratja inthorra ilama. Yia Marra nhanga athala rrangkarranha kaltjinthakala, era itja relhakanha nama. \v 12 Atha erinha itja relhanga wukala. Relhala turta erinha itja yinganha kaltjinthakala paka. Jesua Krista erarrpatitja yinganha Yia Marra erinha ilakala. \p \v 13 Rrangkarra kala kaltja yinga korna inthorra ntelalhakala, yinga nhanga Kristaka kotnantema namalanga. Atha Altjirraka worlamparinya tutjika lurnaka. Yinga antja naka etnanha kala yirralhelitjikanta. \v 14 Arai, yinga tjoa nukanha ntjarranga kngarralkura kaltjerrakala. Yinga turta kngarripata Jew nurnakanhaka mpaarangaranga ingkarraka inthorraka kangkwerritjata. \v 15 Altjirranha pula nuka ngwanga ntelalhaka. Era yinganha urraraka, yinga itjantema katjia intakalanga. \v 16 Kurunga era 'Lira ekuranha nuka imarnaka, atha Relha Lorinya ntjarranha ekuriperra kaltjinthitjinanga. Yinga itja nhanhiperra relhalela angkarraka. \v 17 Yinga turta itja Jerusalem-urna lhaka, apostle ntjarralela angkarritjika. Yinga kala pmara Arabia-urnanta lhaka. Kurunga yinga wotha Damascus town-urna pitjalpuka. \p \v 18 Kurunga 3 years-iperra yinga Jerusalem-urna lhaka, Peter-alela yatjarra nitjika. Yingantama ekuralela arlta 15 kuterraka. \v 19 Yinga itja apostle arrpunha ntjarralela paka angkarraka. Kala James nyintalelanta, Ingkarta-aka tjia nhangalelanta. \v 20 Arai, angkatja nhanha athala rrakangkarrurna intalhelama, Altjirra kaltja era arratja nama. Yinga itja orrtjerrama. \p \v 21 Kurunga yinga pmara Syria-urna, Cilicia-urna turta lhaka. \v 22 Kristaka worlamparinya ntjarra pmara Judea-ala, etna pula nuka kotnantemala naka. \v 23 Etna nhanhanta wukala, “Arranha era, erala nurnanha tutjika lurnakala, era kunha lyarta relha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthamantama. Yia Marra erinha purrama, erinhala era yirralhelitjikarrka arrkarnakala.” \v 24 Etnantama Altjirranha tnantjaka, nukanga arrkngala. \c 2 \p \v 1 Yinga 14 years pmara arrpunhalantama naka. Kurunga yinga wotha Jerusalem-urna lhaka, Barnabas-akarta. Atha Titus-anha turta kngakantema. \v 2 Yinga Jerusalem-urna lhaka Altjirrala yinganha lhitjika turnakalanga. Kurunga atha worlamparinyaka itornka ntjarranha Yia Marra erinha alpmelaka, Yia Marra erinha purrama, athala Relha Lorinya ntjarranha kaltjinthamanga. Atha nhanha etnaka alpmelaka nurna porta kuta urrkaputjinanga, tjalpalhelintjakunya. \p \v 3 Arai, nurna etnakalela namalanga, etna itja nurnanha turnaka Titus-anha artwilitjika paka, era Greece-arinya namangatanya. \v 4 Angkatja nhanga tnakanhakanha ntjarranha turta kula artwilitjika, angkatja nhanha anmantala tjontaka. Tjina orrtjaltha urrputjataka worla nurnakanhaka lhangalhaka. Etnantama nhanhiperra angkaka. Nurna Krista Jesualela nyinterrakalanga, nurna kala relha Jew ntjarraka mpaarangaranganga althakaltha nama. Etna pula antja naka nurna relha Jew ntjarraka mpaarangarangaka kuta kangkwerritjikala. \v 5 Nurna pula etnaka itja kuta kangkwerraka, rrangkarra Yia Marra erinha arratja kuta tnyinitjinanga. \p \v 6 Worlamparinyaka itornka etnala Jerusalem-ala nakala, etna relhanga urlarra itornka kngarra naka. Altjirranga urlarra pula yinga, etna turta, loala kutala nama. Itornka nhanha etna itja angkatja nyinta Yia Marra ekura lhangaka, Yia Marra ekura purrama, athala relha ntjarranha kaltjinthamanga. \v 7 Lakinhatitja. Etna lhangkaraka nukathaka namanga Yia Marra erinha Relha Lorinya ntjarranha ilitjika, kanha Peter-akathaka namanga Yia Marra erinha relha Jew ntjarranha ilitjika. \v 8 Arai, Altjirrala nhanga Peter-anha urrpia yairnaka relha Jew ntjarrurna. Lakinha ngerra era yinganha urrpia yairnaka Relha Lorinya ntjarrurna. Altjirra nyinta era kunha ilirnaka tharranga kuta urrkapuma, relha ntjarranha tangkalhelitjika. \p \v 9 James, Peter John ntjarra, etna kunha worlamparinyaka itornka kngarra etna naka. Etna lhangkaraka Altjirrala yinganha urrarakala ekura urrpia lhitjika. Lakinhanga etna yinganha, Barnabas-anha turta kangkintjala iltja errkuka. Nurnantama Relha Lorinya ntjarrurna lhaka, kanha etna relha Jew ntjarrurnala. \v 10 Nyintakanta etna nurnanha ilpangkalhelaka, “Itja relha ilkngara ntjarraka kngwerritjika.” Nhanhaka pula yingarrpa kala eterrakala. \s1 Paul-ala Peter-anha pmara Antioch-aka tjatjatuka \p \v 11 Anma, Peter-anha Antioch town-urna pitjimalanga, atha erinha alkngatharra ilaka, era paala ntelalhamanga. \v 12 Arai, Peter-alataka kunpalarrka marna ilkuka Relha Lorinya ntjarralela, etnala Kristaka tjinantama namanga. Kurunga James-ala urrpia urrputja Antioch worlamparinyurna yairnaka. Etnanha aramala, Peter-anha paaterraka, ilkngakalhaka turta. Era itja wotha Relha Lorinya nhanha ntjarralela marna ilkuka. Erataka relha Jew lenha ntjarranga trerraka, etnala ilitjata relha erala Kristaka tjina nitjika antja, era arrkurla relha Jew-aka mpaarangarangamalkura artwerritjika. \v 13 Kurunga relha Jew ntjarra, etnala Kristaka tjinantama namanga, etna turtantama Peter ngerra ntelalhaka. Kurunga Barnabas-anha turtantama etnaka lhangalhaka. \v 14 Atha araka etna itja arratja ntelalhamanga, Yia Marra erinha turta parrpartilamanga. Athantama Peter-anha ilaka, tnakanhakanha ingkarrakanga alkngatharra, “Unta relha Jew namangatanya, unta nhanga Relha Lorinya ngerrarrka ntelalhaka, itja relha Jew ngerra. Iwunhangantama unta lyarta antja nama Relha Lorinya ntjarra, relha Jew ngerra ntelalhitjika?” \p \v 15 Nthurrpa relha Jew nurna itja kornarintja nama Relha Lorinya ntjarra ngerra. \v 16 Nurna pula kaltja Altjirrala itja relhanha ilama, era ekuranga urlarra arratja namanga, era turnintjaka kangkwerramanga. Altjirrala pula relhanha ilama era ekuranga urlarra arratja namanga, era Jesua Kristanha tnakamanga. Relhala kunha Altjirranha yarna tjinilama, turnintjaka kangkwerramala. Lakinhanga nurna Jesua Kristanha tnakama. Kurunga Altjirrala nurnanha ilama, “Rrangkarra nukanga urlarra arratja nama, rrangkarra Jesua Kristanha tnakamanga.” \p \v 17 Thunga relha Jew nurna turtantama angkama, nurna Altjirranga urlarra arratja nama, nurna Kristanha tnakamanganta. Nurna lakinha angkamalanga, nurna turta ilalhama nurna relha kornarintja namanga. Nurna pula itja Kristanha ilparnitjika nurna relha kornarintja namanga. \v 18 Atha paka rrangkarranha lyarta ilamanga relha Altjirranga urlarra arratja nama, era turnintjaka kangkwerramanga, kurunga atha rrangkarranha wotha ilamara angkatja nhanga athala rrangkarranha kala ilakala, era paala namanga. Yinga turtantama nthurrpa Altjirranga urlarra ilkarrtja namara. \v 19 Arai, turnintja etnataka yinganha kala imilaka. Yingantama relha errilknga ngerra nama. Yinga turtantama turnintja etnakanga althakaltha, yinga Altjirrakantantama eterramala etatha nitjinanga. \v 20 Kristalela nyinterramala, yinga kala Kristalela ntolkala iluka. Kristanhantama nukanga kwanala etatha nama. Lakinhanga, yingala lyarta etatha nama, yinga etatha nama Altjirraka 'Liranha tnakamalanta. Era kunha nuka kangkaka, nukakwia turta iluka. \v 21 Altjirranha nuka ngwanga ntelalhaka. Angkatja nhanha atha yarna ipmintja impuma. Relha paka Altjirranga urlarra arratja namanga, era turnintjaka kangkwerramanga, kurunga Kristanha palkala wara iluka. \c 3 \s1 Jesuanha tnakamalanta, relha Altjirranga urlarra arratja nama \p \v 1 Galatia-arinya ntjarrai, rrangkarrataka rirta inthorrerrakarrpa. Atha nhanga rrangkarranha katha inthorra kaltjinthaka Jesua Kristanha ntolkala ilukala. Ngunhalantama rrangkarranha parrpartilaka? \v 2 Yinganha nhanhanta ilai. Altjirrala paka Enka Alkngaltara erinha rrakangkarrurna yairnaka, rrangkarra turnintjaka kangkwerrakalanga? Itja kunha! Era Enka erinha rrakangkarrurna yairnaka, rrangkarra Yia Marra erinha wumalanga, Kristanha turtantama tnakamalanga. \v 3 Nthakinhantama rrangkarra paalakarlakerraka? Enka era kunha rrangkarranha lyartinyilakala. Iwunhangantama rrangkarra wotha arrkarnalhama Enkarapa tangkalhelalhitjika, turnintjaka kangkwerramala? \v 4 Palkala warama Enkala rrangkarranha lyartinyilaka? Rrangkarra Enka erinha yarna kala ipmintjanta impuma. \v 5 Altjirrala paka Enka erinha rrakangkarrurna yairnama, rrangkarra turnintjaka kangkwerramanga? Altjirrala paka rrakangkarranga tjatjikarta urrkapuma, rrangkarra turnintjaka kangkwerramanga? Itja kunha! Era pula Enka erinha rrakangkarrurna yairnama, rrangkarra Yia Marra erinha wumalanga, Kristanha tnakamalanga turta. \p \v 6 Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Abraham-ala Altjirranha tnakaka. Nhanhakakwia Altjirrala erinha ilaka, ‘Unta nukanga urlarra arratja nama’.” \v 7 Lakinhanga rrangkarra kaltja nitjika, relha etnala Altjirranha tnakama, etna Abraham-aka katjia nama. \v 8 Altjirranha kunha imanka nhangantema antja naka Relha Lorinya ntjarranha tangkalhelitjika, etna erinha tnakamanga. Lakinhanga Altjirrala Abraham-anha Yia Marra erinha arrkurla nhangantema ilaka, “Ungkwangarlarlanga yinga relha ingkarrakaka kangkintja ntelalhitjina.” \v 9 Lyartantama relha etnala Altjirranha tnakamanga Abraham-alala Altjirranha tnakakala ngerra, etnaka Altjirranha kangkintja ntelalhama, erala Abraham-aka kangkintja ntelalhakala ngerra. \s1 Turnintjala relhanha imilamanta \p \v 10 Relha etnala antja nama Altjirranha tjinilitjika turnintjaka kangkwerramala, etnanha Altjirrala imilama. Iwunhanga? Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Relha erala itja Altjirraka turnintja ingkarraka inthorraka arratja kangkwerraperrama, erinha Altjirrala imilama.” \v 11 Lakinhanga nurna kaltja relhala yarna Altjirranha tjinilama turnintjaka kangkwerramala. Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Relha era etatha nitjina, erinhala Altjirrala ilama, ‘Unta nukanga urlarra arratja nama, unta yinganha tnakamanga.’” \p \v 12 Kanha relha erala Altjirranha tjinilitjika antja nama, turnintjaka kangkwerramala, era wara etatha nitjina era paka turnintja ingkarraka inthorraka arratja kangkwerraperramanga. \v 13 Nurna pula turnintja etnaka yarna arratja inthorra kangkwerrama. Kristalantama nurnanha tangkalhelaka. Altjirrala erinha imilaka, nurna ilkarrtja namangatanya. Lakinha Kristala nurnanha tangkalhelaka ntolkala ilumala. Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Relha erala rurlanga ilparanama, erinha kunha Altjirrala imilakala.” \v 14 Jesua Kristanha ntolkala ilukalanga, Altjirranha Relha Lorinya ntjarraka turtantama kangkintja ntelalhama, erala Abraham-anha lhelakala ngerra. Altjirrala turta Enka erinha nurnakurna yairnama, nurna erinha tnakamanga. \s1 Altjirraka lhelintja, Altjirraka turnintja turta \p \v 15 Tjina ntjarrai, yinga nhanha relhaka mpaarangarangamalkura angkama. Relha nyintala paka relha arrpunhanha lhelakalanga, arrpunhala nhanha yarna ingkarna ekngarrpunhilama, urrparama paka. \v 16 Lakinha ngerra Altjirrala nhanga Abraham-anha kapanhanta lhelaka, annga ekuranha turta. Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama annga ekuranha, nhanga relha nyintanha ngerra, itja annga ntjarra, nhanga relha ntjarranha ngerra. Annga nyinta nhanha erantama Kristanha nama. \v 17 Lakinhataka yinga angkama. Altjirrala nhanga Abraham-anha kapanhanta lhelaka. Kurunga 430 years ingkarna Altjirrala relha ntjarranha turnintja ekuranhantama ilaka. Turnintja nhanha etna pula yarna lhelintja nhanga urrparama. \v 18 Arai, Altjirrala paka relhanha lyarta tangkalhelamanga, etna turnintja ekuranhaka arratja kangkwerramanganta, kurunga era itja relhanha tangkalhelama, etna erinha tnakamanga. Altjirrala pula Abraham-anha kapanhanta lhelaka era erinha tangkalhelitjinala, era erinha tnakamanga. Lhelintja nhanha turnintjala yarna urrparama. \p \v 19 Iwunhangantama Altjirrala relhanha turnintja ekuranha ilaka? Altjirralataka relhanha turnintja ekuranha ilaka, relhala lhangkaritjinanga etna korna ntelalhamanga. Altjirrala ingkairnaka nhanha kala lakinha nitjika, annga lhelakala era pitjitjinalpula. Turnintja nhanha etnanha kunha angel ntjarrala relhanha ilakala, urrpia nyintarlarlanga. \v 20 Urrpia kunha relhala relha arrpunhurna yairnama, angkatjakarta, worla nyintala worla arrpunhurna paka. Altjirra erarrpa pula Abraham-anha lhelakala. Era erinha itja urrpiarlarlanga lhelaka. \p \v 21 Nthakinhantama? Altjirraka turnintja korna nama, kanha Altjirraka lhelintja marrala? Itja inthorra! Nurnarrpataka yarna Altjirraka turnintjaka arratja kangkwerrama. Lakinhanga turnintja etna nurnanha yarna tangkalhelama. \v 22 Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, relha ingkarraka kornakarta namanga. Iwunhanga? Relha etnala Jesua Kristanha tnakamanga, etna Altjirranga urlarra arratja nitjinanga, Altjirrala Abraham-anha lhelakala ngerra. \s1 Turnintja etna yarna wotha relha erinha imilama, erala Kristanha tnakamanga \p \v 23 Jesua Kristanha itjantema pitjikalanga, nurna ingkarraka turnintjakarta naka. Turnintja etna turta nurnaka tjitjarta ngerra naka. \v 24 Etna turta itornka ngerra nurnaka naka, Kristanha pitjitjinalpula. Kurunga Kristanha pitjimalanga, nurna erinha tnakamala Altjirranga urlarra arratja nitjinanga. \v 25 Lyarta nurna kala Kristanha tnakamantama. Lakinhanga turnintja etna itja wotha itornka ngerra nurnaka nama. \p \v 26 Arai, rrangkarra ingkarraka Altjirraka 'lirantama nama, rrangkarra Jesua Kristanha tnakamanga. \v 27 Etna nhanga rrangkarranha kaltjirrpulhelamalanga, rrangkarra Kristalela nyinterraka. \v 28 Lakinhanga rrangkarra ingkarraka ramarama nyintantama nama. Relha Jew ntjarra, relha Greece-arinya ntjarra, relha urrkapunhapunha ntjarra, relha itornka ntjarra, orrea ntjarra, marla ntjarra, rrangkarra ingkarraka ramarama nyintantama nama, rrangkarra Kristalela nyinterrakalanga warta. \v 29 Rrangkarra nhanga Kristalela nyinterrakalanga warta, rrangkarra kala Abraham-aka annga nama. Nhanga Altjirralala Abraham-anha lhelakala, nhanha turta kala rrakangkarrantama nama. \c 4 \s1 Nurna kala Altjirraka 'lirantama nama \p \v 1 Etarlarai, relhalela kunha lakinha nama. 'Lira paka katjia kurrkantema namalanga, era yarna kaarta ekuranhaka pmara, iltha, yulthalka paka inama. \v 2 Erinha relha kngarrala ntarntarama, kaltjinthama turta, nhanga relha kngarralala katjia ingkarrakanha ntarntaramanga, kaltjinthamanga ngerra. Anmanta, arlta arratjala, era kaartakanha yulthalka ingkarraka inama. \v 3 Lakinha ngerra kunha nurnakalela nakantema. Nurna nhanga katjia kurrka ngerrantema namalanga, Altjirraka turnintja pa relhaka mpaarangaranga nurnaka itornka ngerra naka. \p \v 4 Kurunga Altjirrala 'Lira ekuranha alha nhanhurna yairnaka. Era erinha arlta ekura inthorrala yairnaka, erala imankantema eterrakala erinha yairnitjika. Altjirraka 'lirantama katjia intaka. Era turnintjakarta naka. \v 5 Ekurathaka naka Altjirraka turnintja ingkarrakaka kangkwerritjika. Lakinha era nurnanha turnintjanga althakalthilitjinanga, nurna turtantama Altjirraka 'lira nitjinanga. \v 6 Rrangkarra kala 'lira ekura namangantama, Altjirrala 'Lira ekuranhaka Enka nurnakurna yairnaka, nurnakanga kwanala nitjika. Enka nhanha era nurnanha ilama, nurna Altjirranha “Kaarta” anparnitjika. \v 7 Lakinhanga rrangkarra itja wotha urrkapunhapunha nama, 'lira pula. Rrangkarra pula 'lira namanga, rrangkarra turta anma Altjirraka pmaralka initjina. \s1 Paul-anha Galatia-arinya ntjarraka thakerraka \p \v 8 Imanka, rrangkarra Altjirra nthurrpa ekura kotnantema namalanga, rrangkarra orrtja altjirra ntjarraka kangkwerritjata. \v 9 Lyarta pula rrangkarra Altjirra nthurrpa ekura kaltjantama. Lakinhatitja, Altjirra nthurrpa era rrakangkarratitja kaltja. Iwunhangantama rrangkarra wotha mpaarangaranga ingkwia nhanga ntjarraka kangkwerrama? \v 10 Rrangkarra kunha thakerrama imanka nhanga ngerra wotha urrkurrkintja nitjika. \v 11 Yingataka rrakangkarriperra imampurla wulhama. Palkala warama atha rrangkarranha arratja kaltjinthaka? \p \v 12 Tjina ntjarrai, yinga rrakangkarrurna ingkama, nuka kangkintja ntelalhai, yingala rrakangkarra kangkintja ntelalhamanga ngerra. Rrangkarra itja yinganha kornilaka. Rrangkarrataka rrakangkarrarrpa kornilalhaka. \v 13 Rrangkarra kala kaltja, yinga menta naka, atha nhanga rrangkarranha Yia Marra erinha kaltjinthamalanga. \v 14 Yinganha aramala, rrangkarra alknga kwaninyanterraka. Rrangkarra pula yinganha itja lolowuka, unpuka paka. Rrangkarra yinganha kangkintjala inaka Altjirraka angel-anha ngerra, Krista Jesuanha ngerra inthorra. \v 15 Lyartaloa? Rrangkarra paka nuka kangkamantema? Yinga kaltjakwia, arrkurla nhanga rrangkarra kala alknga rrakangkarranha urlpuntjimala yinganha nthitjika naka. \v 16 Yai, yinga leltja rrakangkarrantama nama, atha rrangkarranha arratjakarla inthorra ilamanga? \p \v 17 Relha lenha ntjarra, etnala angkama etna kula rrakangkarra kngarra kangkamanga, etna itjama rrakangkarra kangkama, rrakangkarra tangitjala nitjika. Etna wara antja nama rrangkarranha nukanga ilkngakitjika, rrangkarra etnakantantama kangkwerritjinanga. \v 18 Arai, nhanha kala marra nama relha arrpunha ntjarra rrakangkarra kangkamanga, etna paka rrakangkarra tangitjala nitjika antja namanga. Nhanha marra nama, yinga turta itja rrakangkarralela namanga. \v 19 Katjia kangkintja ntjarrai, rrakangkarriperra eterramala, yingataka kngarra mpangkama. Ilangarama rrangkarra Kristanha arratja tnakitjina, ekura arratja kangkwerritjina turta? \v 20 Yingataka kala lyarta rrakangkarralela nitjika antja, rrangkarra wutjinanga yinga rrakangkarriperra yarna inthorra eterritjikerramanga. \s1 Hagar, Sarah tharra \p \v 21 Relha rrangkarrala wotha antja nama Altjirraka turnintjakarta nitjika, rrangkarra nhanhiperrarrka etarlarai. \v 22 Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama Abraham-aka worra tharra intakala. Nyinta marla urrkapunhapunhakanha naka. Kanha arrpunha noa ekuranha inthorrakanhala. \v 23 Worra erala marla urrkapunhapunhanga alkngerrakala, era alkngerraka artwa antja nakalanga. Kanha worra erala Abraham-aka noa inthorranga alkngerrakala, era alkngerraka Altjirrala erinha Abraham-anha lhelakalanga. \p \v 24 Wararrkantama atha rrangkarranha arrkutja nhanha tharriperra yia ngerra ilama. Altjirranha, relha ekuranha ntjarra turta, etna kunha tharraranga lheloalhelarraka. Etna Sinai Partalakimparra lheloalhelarraka. Hagar, arrkutja urrkapunhapunha nhanga, era lheloalhelintja arrkurlinya nhanha era ngerra nama. Hagar-aka katjia ingkarraka turta urrkapunhapunha nama, era ngerrantema. \v 25 Arai, Hagar era Sinai Parta era nama, pmara Arabia-ala. Era turta Jerusalem town era nama. Iwunhanga? Hagar era, katjia ekuranha ntjarra turta, ingkarraka urrkapunhapunha namanga. \p \v 26 Mia nurnaka pula Jerusalem arrpunha erala nama, erala alkirala nama. Era itja arrkutja urrkapunhapunha nama. \v 27 Ekuriperra Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Arrkutja lheakai, ungkwangala katjia itja \q1 intama, arrkana nai. \q1 Arrkutjai, untala itja ilkaarta wulhakala \q1 katjia intitjikerramalanga, kangkamala \q1 ilkai. \q1 Arai, unta kunha katjiakunyarrka naka. \q1 Lyarta pula ungkwanga katjia ntjarralkura \q1 intitjina, arrkutja ekurangatjina, erala \q1 noakarta kuta nakala.” \p \v 28 Isaac-anha kunha alkngerraka Altjirrala Abraham-anha lhelakalanga. Tjina ntjarrai, lakinha ngerra rrangkarra turta Altjirraka katjierraka, Altjirrala Abraham-anha lhelakalanga. \v 29 Worra erala alkngerrakala, artwa antja nakalanga, era pula worra erinha tutjika lurnitjata, erala alkngerrakala, Altjirraka Enka antja nakalanga. Lakinha ngerra lyarta namantema. \v 30 Altjirraka Angkatja Imankinyala pula nurnanha nthakinhala ilama? “Marla urrkapunhapunha nhanga, worra ekuranha turta, kala unpurlenantai. Worra marla urrkapunhapunhakanhala kunha itja worra noa inthorrakanhaka pmaralka initjina.” \v 31 Tjina ntjarrai, nurna itja marla urrkapunhapunha nhangaka katjia nama, arrkutja noa inthorrakanha katjia pula. \c 5 \s1 Relha erala Kristalela nyinterrakala, era kala althakaltha nama \p \v 1 Nurna Kristalela nyinterrakalanga, nurna itja wotha Altjirraka turnintjakarta nama. Nurna kala althakaltha nama. Rrangkarrantama aralhitjika arrpunhala rrangkarranha wothantema turnintja etnaka kurnakitja. \p \v 2 Arai, atha Paul-ala rrangkarranha nhanha ilama. Rrangkarra paka arrpunhaka nthalhamanga, rrangkarranha Jew-aka mpaarangarangamalkura artwilitjika, kurunga Kristanha rrakangkarra palkala iluka. \v 3 Atha rrangkarranha nhanha turta ilama. Rrangkarra paka arrpunhaka nthalhamanga, rrangkarranha Jew-aka mpaarangarangamalkura artwilitjika, kurunga rrakangkarrathaka nama Altjirraka turnintja ingkarraka inthorraka kangkwerritjika. \v 4 Rrangkarra paka antja namanga Altjirranga urlarra arratjerritjika turnintjaka kangkwerramala, kurunga rrangkarra Kristanga ilkngakalhakala. Altjirranha turta rrakangkarra itja wotha ngwanga ntelalhama. \v 5 Altjirraka Enkala pula nurnanha kaltjinthaka Jesuanha tnakitjika. Nurnantama tnoatnoa kaaralhama Altjirrala nurnanha ilitjika, era relha ingkarrakanha tjiperrawumalanga, “Rrangkarra nukanga urlarra arratja nama.” \v 6 Arai, nurna Krista Jesualela nyinterrakalanga, nhanha palkala wara nama, arrpunha paka artwerrakalanga, itja paka. Nhanhanta tjiparra nama, Altjirranha tnakitjika, urlarrakurlarra kangkintja ntelalhitjika turta. \p \v 7 Arai, rrangkarrataka arratja inthorrarrka ntelalhaka. Ngunhalantama rrangkarranha parrpartilaka? \v 8 Itja Altjirrala. Altjirrala kunha rrangkarranha nhanga urrarakala. \v 9 “Marna ltorlpilanha kurrkala kunha, marna urrknga ntjapara ltorlpilama.” \v 10 Rrangkarra pula Ingkartaka nama. Lakinhanga yinga tnoatnoa nama rrangkarra nuka kangkwerritjina. Relha era, erala rrangkarranha parrpartilama, Altjirrala erinha kala rrarrathala tutjina. \p \v 11 Tjina ntjarrai, relha arrpunha ntjarra angkama atha kula relha ntjarranha kutantema kaltjinthama, tnakanhakanha ntjarra turta artwerritjika, relha Jew ntjarraka mpaarangarangamalkura. Atha paka etnanha nthurrpa lakinha kaltjinthamanga, iwunhangantama relha Jew ntjarrala yinganha kuta tutjika lurnama? Atha paka etnanha nthurrpa lakinha kuta kaltjinthamanga, relha Jew ntjarra itja kekarta lhamara, atha etnanha ntolkiperra kaltjinthamalanga. \v 12 Relha etnala rrangkarranha parrpartilamanga, etnataka impanka kuta kalheikanha! \p \v 13 Tjina ntjarrai, Altjirrala kunha rrangkarranha turnintjanga althakalthilaka. Era pula rrangkarranha itja althakalthilaka, rrangkarra lherrintja kornaka kangkwerritjika. Era pula rrangkarranha althakalthilaka, rrangkarra urlarrakurlarra kangkintja ntelalhitjinanga. \v 14 Altjirraka turnintjala kunha nurnanha lakinha turnama, “Unta relha arrpunhaka kangkai, untala ungkwangiltja kangkamanga ngerra.” \v 15 Rrangkarra pula kngulya ngerra uthnurramanga, rrangkarra aralhitjika rrangkarra rrakangkarrarrpa yirralhelalhakitja. \s1 Altjirraka Enka, lherrintja korna turta \p \v 16 Lakinhataka atha rrangkarranha ilama. Altjirraka Enkaka kangkwerrai, kurunga rrangkarra itja lherrintja korna rrakangkarranhaka kangkwerritjina. \v 17 Arai, Altjirraka Enka, lherrintja korna rrakangkarranha turta, eratharra leltjakaleltja nama. Eratharra turrama ngerra, rrakangkarranga kwanala. Lakinhanga rrangkarra yarna ntelalhama rrangkarrala ntelalhitjika antja namanga ngerra. \v 18 Altjirraka Enkala pula rrangkarranha rretjingamanga, rrangkarra itja wotha Altjirraka turnintjakarta nama. \p \v 19 Lherrintja korna etna katherrama relhala ntaiyawumalanga, era relha arrpunhanha korna mpaaritjika arrtjilhelamalanga, erarrpa turta porakunya korna mpaaramalanga. \v 20 Etna katherrama relha orrtja altjirraka urrkurrkintja namalanga, arrangkulthaka urrkapumalanga, relha arrpunhaka leltjerramalanga, relha arrpunhaka yirrkngerramalanga, relha arrpunhaka antjakunyerramalanga, relha arrpunhaka aalerramalanga. Etna katherrama relha etna iltarramalanga, leltjakaleltjerramalanga, worlanga mpakalhamalanga. \v 21 Etna katherrama relha mukunherramalanga, drunk-erramalanga, kerrintjakunya namalangalka. Atha rrangkarranha arrkurla kala ilaka, athantama rrangkarranha lyarta wotha ilama. Relha etnala lakinha kuta ntelalhamanga, etna itja inthorra Altjirraka pmara ngampakalurna irrputjina. \p \v 22 Relha pula Altjirraka Enkakarta namanga, nhanha kala katherrama era relha arrpunhaka kangkintja ntelalhamalanga. Era katherrama era arrkana namalanga, rilhera, montjamontja turta ntelalhamalanga. Era katherrama era arrpunhaka konyerramalanga, ilporatha namalanga turta. Era katherrama era marra, \v 23 ngwanga, arratja turta ntelalhamalanga. Nhanha ingkarraka Enkanga pitjima, itja turnintjanga. \v 24 Relha etnala Krista Jesualela nyinterrakala, etna kala mpurrka etnakanha ntolkaka kanthatukala ngerra, lherrintja korna etnakanhakarta. \v 25 Nurna Altjirraka Enkakarta namanga, nurna kala Enka ekura kangkwerriai. \v 26 Nurna itja tnakalhitjika, nurna itja tjina tnakanhakanha arrantjakitjika, ekura antjakunyerritjika paka. \c 6 \s1 Tnakanhakanha nyintaminyinta tnakanhakanha arrpunhaka tangitjala nitjika \p \v 1 Tjina ntjarrai, thunga tnakanhakanha nyinta korna ntelalhama. Rrangkarra, rrangkarrala Altjirraka Enkakarta namanga, rrangkarra erinha montjala Altjirrurna topalhelitjika. Rrangkarra pula aralhitjika, errintjala rrangkarranha turta arrkarnakitja. \v 2 Tjina tnakanhakanha arrpunha paka imampurla namanga, ekura tangitjala nai. Lakinha rrangkarra urlarrakurlarra kangkintja ntelalhitjina, Kristala nurnanha turnakala ngerra. \p \v 3 Unta paka eterramanga unta kula relha arrpunhanga marralkura namanga, unta etnakanga itja marralkura namangatanya, unta orrtjapepilalhama. \v 4 Relha nyintaminyintataka pmarralhitjika, “Yinga paka arratja ntelalhakama?” Era paka nthurrpa arratja ntelalhakalanga, era kala irrpalthala tnakalhama. Era pula itja tnakalhitjika era kula relha arrpunhanga marralkura namanga. \v 5 Arai, Altjirrala nganha tjiperrawumalanga, era nganha tjiperrawutjina untarrpa ntelalhakala ngerra. Itja unta paka relha arrpunhanga marralkura ntelalhakalanga, kornalkura paka. \p \v 6 Relha erala Altjirraka Angkatjaka kaltjerramanga, era kala kaltjinthanhinthanha ekuranha pelitjika, erinha yultha marra ingkarraka ekuranhiperra nthamala. \p \v 7 Paala etarlaritjalai! Altjirranha itja kngwerritjina relhala erinha arrampowukalanga. Era kala relhanha kwartiwutjina, relha era ntelalhakala ngerra. \v 8 Relha erala lherrintja korna ekuranhaka kangkwerramanga, era kala imerritjina. Kanha relha erala Altjirraka Enkaka kangkwerramanga, era ngampakalala etatha nthitjina. \v 9 Nurnantama itja kngwerritjika relha arrpunhaka kuta tangitjala nitjika. Altjirrala nurnanha kala anma kwartiwutjina, nurna paka itja porrkerramanga. \v 10 Lakinhanga, nurnakathaka namanga ngerra, nurna kala relha ingkarrakaka tangitjala nitjika. Kngarralkura pula nurna tjina tnakanhakanhaka tangitjala nitjika. \s1 Paul-ala etnanha nyintaranga wotha lhalaraka \p \v 11 Rrangkarra arama, atharrpantama angkatja nhanha intalhelama, imparra kngarritjala. \p \v 12 Arai, relha etnala antja nama rrangkarra artwerritjika, Jew ntjarraka mpaarangarangamalkura, etna antja nama relhala etnanha tnantjitjika. Etna turta antja nama relha Jew ntjarrala etnanha imputjika, etna relha ntjarranha kaltjinthamalanga Kristanha ntolkala ilukala. \v 13 Relha nhanha etna artwerrakala Jew ntjarraka mpaarangarangamalkura. Etna pula itja Altjirraka turnintjaka kangkwerrama. Etna wara antja nama tnakalhitjika rrangkarra etnaka kangkwerrakala. \v 14 Yinga pula nyinta nhanhakanta tnakalhitjina, Ingkarta nurnaka Jesua Kristanha ntolkala ilukala. Nukanga urlarra arrpunha ingkarraka ipmintja wara nama. \p \v 15 Relha paka artwerrakalanga, itja paka, nhanha palkala wara nama. Nhanhanta tjiparra nama, Kristala nurnanha lyartinyilakala. \v 16 Rrangkarra nhanhaka ilpangkamanga, rrangkarra Altjirraka ramarama inthorra nitjina. Altjirranha turta rrakangkarra rilhera pa ngwanga ntelalhitjina. \p \v 17 Lyartanga yinga itja wotha antja nama arrpunhala yinganha rwampiilitjika. Mpurrka nukanhataka mpalknga ntjarrakarta, etna yinganha Jesuakakwia tukalanga. \p \v 18 Tjina ntjarrai, Ingkarta nurnakanha Jesua Kristanha rrakangkarra ngwanga ntelalhama. Amen.