\id 2CO Western Arrarnta, CRC, bmh March 97 \h 2 CORINTHIANS \toc3 2 Corinthians \toc2 2 Corinthians \toc1 2 CORINTHIANS \mt1 2 CORINTHIANS \c 1 \s1 Paul-ala worlamparinya etnanha anparnaka \p \v 1 Atha Paul-ala, tjina nurnakanha Timothy-ala turta, pepa nhanha rrakangkarrurna yairnama. Altjirra erarrpa kunha yinganha urrarakala Krista Jesuaka apostle nitjika. Timothy ilirnantama pepa nhanha rrakangkarrurna yairnama, rrangkarrala Altjirraka worlamparinya namanga Corinth town-ala. Ilirna pepa nhanha relha alkngaltara rrakangkarrurna turta yairnama, rrangkarrala pmara Achaia-ala namanga. \v 2 Altjirra Kaarta nurnakanha, Ingkarta Jesua Kristanha turta, rrakangkarra ngwanga rilhera turta ntelalhama. \s1 Paul-ala Altjirranha dangkilaka, Altjirrala erinha alkngolkngilakalanga \p \v 3 Atha Altjirranha tnantjama, Ingkarta nurnakanha Jesua Kristaka Kaartanha, era kaarta montjamontja namanga, alkngolkngilanhilanha kngarra turta. \v 4 Era nurnanha alkngolkngilama nurna imampurla namalanga, nurna relha arrpunha ntjarranha alkngolkngilitjinanga, etna imampurla namalanga. Era antja nurna etnanha alkngolkngilitjika, erala nurnanha alkngolkngilakala ngerra. \v 5 Arai, Kristanha kngarra nyingalauwuka. Lakinha ngerra nurna turta nyingalauwuma, kurrkalkura pula. Kristala nurnanha kngarra inthorra alkngolkngilaka. Lakinhanga nurna turta arrpunha ntjarranha irrpalthala alkngolkngilama. \v 6 Nurna nyingalauwuma, Altjirrala rrangkarranha alkngolkngilitjinanga, tangkalhelitjinanga turta. Arai, Altjirrala nurnanha alkngolkngilakalanga warta, era rrangkarranha turta alkngolkngilitjinantema rrangkarra nyingalauwumalanga. \v 7 Nurna nhanhaka kaltja inthorra. Rrangkarra nurna ngerra nyingalauwumalanga, Altjirrala rrangkarranha turta alkngolkngilitjina, erala nurnanha alkngolkngilamanga ngerra. \p \v 8 Tjina ntjarrai, rrangkarra kaltja nitjika, nurna pmara Asia-ala kngarra inthorra nyingalauwukala. Etna nurnanha kngarra inthorra rrukunthakunthilaka. Nurnantama etarlaraka etna nurnanha kala errilknganta tutjinala. \v 9 Altjirrala kunha etnanha impurlarrarnaka nurnanha ingkwa errilknga tutjika, nurna erinha ekarltalkura tnakitjinanga. Altjirra erinha purrama, erala relha errilknga ntjarranha kamalhelama. \v 10 Erantama nurnanha tangkalhelaka, etna nurnanha errilknga tutjika antja namalanga. Nurna turta kaltja era nurnanha wothamawotha tangkalhelitjinala. \v 11 Rrangkarra turtantama nurnaka tangitjala nitjika, nurnakakwia Altjirrurna ingkamala. Kurunga relha ntjarra arrpunha turta Altjirrurna ingkitjina, nurnakakwia. Altjirrala turta etnanha, rrangkarranha turta wutjina. Relha ntjarralantama Altjirranha dangkilitjina, Altjirranha nurnaka tangitjala nakalanga. \s1 Paul-anha nhanga itja etnakurna lhaka, era etnanha alkngatharra ilakitja \p \v 12 Nurnataka tnakalhama nurna relha arrpunha ntjarranga urlarra, rrakangkarranga urlarra turta, kutatha ilporatha pa arratja ntelalhakalanga. Nurna lakinha ntelalhaka, Altjirranha nurnaka ngwanga ntelalhakalanga, itja nurna relha inangkarla namanga. \v 13 Arai, nurna kunha angkatja kathanta rrakangkarrurna intalhelama, angkatja nhanga rrangkarrala irrpalthala lhangkarama. Rrangkarra pula nurnanha lyarta itjantema arratja inthorra lhangkarama. \v 14 Yinga pula alkurnama rrangkarra nurnanha anma kala arratja inthorrantama lhangkaritjina. Kurunga Ingkarta nurnakanha Jesuanha pitjalpumalanga, rrangkarra nurnakakarta tnakalhitjina, nurnala rrakangkarrakarta tnakalhitjinala ngerra. \p \v 15 Nhanhaka kaltja namala, yinga antja naka rrakangkarrurna tharraranga yatjarra lhitjika, atha rrangkarranha tharraranga kaltjinthitjinanga, arrkanilitjinanga turta. \v 16 Yinga nhanga eterraka rrakangkarralela yatjarra nitjika pmara Macedonia-urna lhamala, kurunga wotha yinga Macedonia-anga pitjalpumalanga. Kurunga rrangkarrantema yinganha Judea-urna yairnitjinala, marnakarta tjaiyaka. \v 17 Yinga itja lakinha wara eterraka. Yinga turta itja relha pmatha ngerra angkaka, “awa” yinga rrakangkarrurna lhitjina, nhanga anma “itjantama” angkitjinala. \v 18 Arai, Altjirranha kunha rrakangkarrurna nthurrpa angkama. Lakinha ngerra nurna turta rrakangkarrurna nthurrpa angkaka. Itja “awa” “itja” turta, tharra kuta. \v 19 Silas, Timothy, atha turta, nurna kunha rrangkarranha Jesua Kristiperra, Altjirraka 'Liriperra kaltjinthaka. Krista ekurarlarlanga kunha Altjirranha nurnakurna kala “awanta” angkama, itja “awa” “itja” turta. \p \v 20 Altjirrala nhanga relha ekuranha ntjarranha wothamawotha lhelaka, era etnanha tangkalhelitjinala. Kristarlarlanga Altjirrala nhanha kala nthurrpilakantama. Lakinhanga nurna Kristarlarlanga “Amen” angkama, Altjirranha tnantjamala. \v 21 Altjirra erarrpa nurnanha ekarltilama, rrangkarranha turta, nurnanha Kristalela nyintalhelamala. Era nurnanha urraraka turta ekuriltja inthorra nitjika. \v 22 Era turta Enka Alkngaltara erinha nurnakurna yairnaka, nurnakanga kwanala nitjika, nurna kaltja nitjinanga era nurnanha anma pmara makalaria ekuranhurna irrpulhelitjinala. \p \v 23 Altjirranha kaltja yinga nhanha arratja inthorra ilalhamanga. Arai, yinga nhanga itja Corinth town-urna lhaka, yinga itja antja nakalanga rrangkarranha alkngatharra ilitjika. \v 24 Nurna kunha itja antja nama rrakangkarra tjitjarterritjika, rrangkarra kala Ingkartanha ekarlta tnakamanga. Nurna wara antja nama rrakangkarra tangitjala nitjika, rrangkarra arrkana kngarra nitjinanga. \c 2 \p \v 1 Lakinhanga yingarrpantama eterraka, yinga itja rrakangkarrurna lhitjika, atha rrangkarranha wotha ltarrpilakitja. \v 2 Arai, atha paka rrangkarranha ltarrpilamanga, ngunhalantama yinganha tjipatjipilitjina? \v 3 Yingataka antja nama arrkana nitjika, atha rrangkarranha arrkanilitjinanga. Lakinhanga atha pepa arrpunha nhanga rrakangkarrurna intalhelaka. Yingataka itja antja naka rrakangkarrurna yatjarra lhitjika, rrangkarra yinganha ltarrpilakitja. Rrakangkarrathaka kunha nama yinganha arrkanilitjika, itja ltarrpilitjika. \v 4 Arai, pepa nhanga athala rrakangkarrurna yairnakala, athataka erinha intalhelaka kngarra mpangkamala. Yingarrpa turta inpora wulhaka, alkngoltja kngarra turta alknga nukanhanga thalalhaka. Atha pula itja pepa erinha intalhelaka rrangkarranha ltarrpilitjika. Atha erinha intalhelaka rrangkarra kaltja nitjinanga, yinga rrakangkarra kngarra inthorra kangkamanga. \s1 Rrangkarra artwa nhangaka korna kala iwutjikantama \p \v 5 Arai, artwa nhangala itja yinganhanta ltarrpilakala. Erataka rrangkarranhatitja kngarralkura ltarrpilakala. Nurna pula itja nhanhiperra kuta etarlaritjika. \v 6 Rrangkarra ntjarra arrpunha kala ekururna ilpungarungara angkakala. Kalantama rrangkarra erinha impai, ekururna itja kuta angkitjika. \v 7 Lyarta rrangkarra kala korna ekuranha iwutjikantama, erinha alkngolkngilitjika turta. Itjanga paka, era kngarra inthorra nthorrkngerrakitja. \v 8 Lakinhanga, yinga rrakangkarrurna ingkama, rrangkarra ekura kala kangkintjantama ntelalhitjika. \p \v 9 Arai, athataka nhanga rrakangkarrurna pepa intalhelaka, rrangkarranha arrkarnitjika. Atha lhangkaritjika antja naka rrangkarra paka nuka arratja inthorra kangkwerritjina, thunga itja paka. \v 10 Rrangkarra paka relha arrpunha ekura korna iwumanga, atha turta korna ekuranha iwutjinantema. Kristanha kaltja, rrakangkarrakwia atha kala korna ekuranha iwuka. \v 11 Atha korna ekuranha iwuka, Satan-ala nurnanha kornilakitja. Nurna ingkarraka kala kaltja, Satan-anha antja nama nurnanha Kristanga rakitjika. \s1 Kristaka urrpiaka urrkapuntjiperra \p \v 12 Yinga nhanga Troas town-urna pitjimalanga Yia Marra Kristiperra kaltjinthitjika, atha lhangkaraka Ingkartala kala relha ntjarraka ilpa altjurilakala, angkatja ekuranha wutjika. \v 13 Yingarrpa pula rwampia wulhaka, tjina nuka Titus-anha kuta yirramanga. Lakinhanga, atha tjina tnakanhakanha etnanha impurlalhaka, yinga turtantama pmara Macedonia-urna lhaka. \p \v 14 Nurna Altjirranha dangkilama. Era nurnanha Kristalela nyintalhelakalanga, nurna kala errintja etnanhalka pmakwinaka. Altjirrala turtantama relha ntjarranha panpala Yia Marra erinha kaltjinthama, nurnakarlarlanga. \v 15 Altjirranga urlarra nurna Kristaka urrpia nama. Era nurnanha relha tnakamala ntjarrurna yairnaka, etnanhala era tangkalhelama. Era turta nurnanha relha ilpoiwumala ntjarrurna yairnaka, etnanhala era imilama. \v 16 Arrpunha ntjarralantama etarlaritjina nurna yia kornakarta pitjikala, yia nurnakanhala etnanha imilamanga. Kanha arrpunha ntjarrala etarlaritjina nurna yia marrakarta pitjikala, yia nurnakanhala etnanha tangkalhelamanga. \p Ngunhalantama relha ntjarranha Yia Marra erinha arratja kaltjinthamara? \v 17 Arai, nurna itja relha arrpunha ntjarra ngerra nama. Etna relha ntjarranha Yia Marra erinha money-akatjila wara kaltjinthama. Nurna pula Altjirraka urrpia ilporathala nama. Kristalela nyinterrakala, nurna Yia Marra erinha arratja kaltjinthama. Altjirranha kala nurnaka kaltja. \c 3 \p \v 1 Rrangkarra itja etarlaritjika nurna kula wotha tnakalhamanga. Thunga arrpunha ntjarra antja nama, relha arrpunhala etnaka pepa intalhelitjika, etnanha tnantjamala. Nurna pula itja pepa lakinha ngerraka antja. \v 2 Rrangkarra kala pepa lakinha ngerra nurnaka nama, rrangkarra nurnaka kangkwerrakalanga, nurna nhanga rrangkarranha kaltjinthamalanga. Tnakanhakanha arrpunha ntjarra turta nhanhaka kaltja. \v 3 Lakinha Krista erarrpa angkama, rrakangkarrarlarlanga, nurna nthurrpa urrpia ekuranha namanga. Era turta nhanha relha arrpunha ntjarranha ntelaka, Altjirra Etathaka Enkala rrangkarranha Altjirrurna rretjingamalanga. \p \v 4 Lakinhanga nurna Altjirranga urlarra tnoatnoa nama, Kristanga arrkngala. \v 5 Nurna Yia Marra erinha kaltjinthamalanga, Altjirrala relhanha Kristanha tnakitjika kaltjinthaka, itja nurna. \v 6 Era nurnanha urraraka, nurna relha ntjarrurna urrpia lhitjika, Yia Marra erinha turta kaltjinthitjika. Yia Marra nhanha itja Altjirraka turnintja ngerra nama. Turnintja etna kunha nurnanha imilama. Kanha Yia Marra ekurarlarlanga Altjirrala Enka ekuranhala nurnakurna yairnama. Enka nhanha erantama nurnanha ngampakala etathilama. \s1 Altjirraka lhelintja lyartinya \p \v 7 Altjirrala nhanga turnintja ekuranha partakarlaka intalhelaka, Moses-anha turta nthaka. Turnintja nhanha etna relhanha imilaka. Moses-aka anngerra pula kalantemala parrtjika, era Altjirralela nakalanga. Israel-aka ramaramalantama Moses-aka anngerra yarna tjoraraka, parrtja nhanha ekuranga arrkngala. Parrtja nhanha era pula parrpa yirraka. \v 8 Lakinha Altjirranha nhanga Israel-aka ramaramaka makalaria ntelalhaka, era parta kaputhala Moses-anha turnintja ekuranha nthamalanga. \v 9 Lyarta pula Altjirranha relha ntjarraka makalarialkura ntelalhama, era relha ntjarranha ilamalanga, “Rrangkarra Yia Marra erinha tnakamanga, rrangkarra nukanga urlarra arratja nama.” \v 10 Altjirraka turnintja etna tjiparra naka. Yia Marra era pula tjiparralkurala nama. \v 11 Arai, turnintja etna, etnala anma yirritjinala, etna tjiparra nakalanga, kurunga Yia Marra era, erala kutantaka nitjinala, era tjiparralkurala nama. \p \v 12 Nhanhaka kaltja namala, nurna tnoatnoa, katha turta angkama. \v 13 Nurna itja Moses ngerra nama. Era anngerra ekuranha mantarrala korltakala, Israel-aka ramaramala arakitja parrtja era yirramanga. \v 14 Israel-aka ramaramala pula nhanhiperra itja arratja etarlaraka. Lyartalpula etna Altjirraka Angkatja Imankinya wumalanga, etna angkatja nhanha itja arratja lhangkarama. Angkatja nhanha kunha relhala arratja lhangkarama, era Kristalela nyinterrakalanganta. \v 15 Lyartalpula pula, Israel-aka ramarama Altjirraka Angkatja Imankinyaka read-erramalanga, etna itja arratja etarlarama. \v 16 Israel-aka ramarama arrpunha ntjarralanta arratja etarlarama, etnala Ingkarturna toperrama. \v 17 Ingkarta era kunha Enka era nama. Relha erala Ingkartaka Enka tnyinama, erinha Enkala turnintjangalka althakalthilama. \v 18 Nurna, nurnala arratja etarlarama, nurna kaltja Ingkartanha makalaria namanga. Ingkarta era turta, erala Enka nama, era nurnanha montja kngartiwuma Ingkarta era ngerra nitjika, makalaria inthorra. \c 4 \s1 Nurna nthurrpa thaltja nama, Ingkartanha pula ekarltala nama \p \v 1 Nurna relha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthama, Altjirranha nurnaka montjamontja ntelalhakalanga. Nurna turta itja porrkerrama. \v 2 Nurna itja relha ntjarranha Altjirraka angkatja pmathala kaltjinthama, etnanha orrtjapepilama paka. Nurna itja relha ntjarranha Altjirraka angkatja arrpunhanta kaltjinthama. Nurna turta itja Altjirraka angkatjaka, relhaka angkatja lhangama. Altjirranha kala kaltja, nurna angkatja ekuranha arratja inthorranta kaltjinthamanga. Lakinhanga relhala angkatja nurnakanha irrpalthala tnakama. \v 3 Relha arrpunha ntjarrala paka Yia Marra nurnakanha itja tnakamanga, etna Yia Marra erinha itja tnakama, etnarrpa kala ima namanga. \v 4 Altjirra alha nhanharinyalataka etnanha pangilaka ngerra. Etnantama parrtja erinha yarna arama. Nhanhatitja, etna Yia Marra Krista makalariiperra yarna lhangkarama. Krista era kunha Altjirranha nurnaka imarnama. \v 5 Arai, nurna itja relha ntjarranha angkatja nurnakanha kaltjinthama. Nurna etnanha kaltjinthama Jesua Kristanha Ingkarta namanga. Jesua Krista era nurnanha rrakangkarrurna yairnaka, rrakangkarra tangitjala nitjika. \v 6 Nhanga tjontintjala thapathapa namalanga, Altjirranha angkaka, “Parrtja kala nitjika.” Altjirra nhanha erantema etarlingetarla nurnakanha parrtjilhelaka ngerra. Nurnantama kaltja nurna Jesua Kristanha aramalanga, nurna Altjirra makalaria erinha arama. \p \v 7 Altjirrala Yia Marra erinha nurnaka lanthaka, relha kornakorna, thaltjaka, nurna relha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthitjika. Lakinha era nurnanha ntelama erarrpa relhanha tangkalhelamanga, itja nurna. \v 8 Arai, relha ntjarrala nurnanha kutatha rrukunthakunthilama, etna pula nurnanha yarna parrama. Nurna yarna eterritjikerrama, nurna pula relha ntjarranha kuta kaltjinthama. \v 9 Etna nurnanha tutjika lurnama, Altjirrala pula nurnanha ntarntarama. Etna nurnaka alkngarnterrama, etna pula nurnanha yarna yirralhelama. \v 10-11 Etna kutatha nurnanha errilknga tutjika antja nama, arrpunha ntjarrala Jesuanha errilknga tukala ngerra. Nurna pula kuta etatha nama. Nhanhala arrpunha ntjarranha ntelama, Jesuanha turta etatha namanga. \v 12 Arai, nurnataka arltamarlta ilutjikerrama, rrangkarra ngampakala etatha nitjinanga. \p \v 13 Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Atha Altjirranha tnakaka, lenhakakwia yinga angkaka.” Nurna turta Altjirranha tnakama. Lakinhanga nurna turta angkama. \v 14 Nurna kaltja Altjirrala Jesua Kristanha kamalhelakalanga, era nurnanha turta kamalhelitjina, nurna Jesualela nyinterrakalanga. Kurunga era nurnanha, rrangkarranha turta ntangkitjina ekuralela nitjika. \v 15 Arai, nurnataka rrakangkarrakwia relha ntjarranha kaltjinthama, nurna nyingalauwuma turta, relha ntjarramantjarra kaltja nitjinanga Altjirranha etnaka ngwanga ntelalhamanga. Kurunga etna erinha dangkilitjinanga, tnantjitjinanga turta. \s1 Jesuanha tnakamala nitjika \p \v 16 Lakinhanga nurna itja porrkerrama. Mpurrka nurnakanha nthurrpa thaltjerretnama, enka nurnakanha pula Altjirrala arltamarlta wotha ekarltilama. \v 17 Arai, nurna lyarta kunpa nyingalauwuma, nurna kaltja namanga, nurna anma Altjirralela ngampakala nitjinala. Altjirralela ngampakala nitjika, nhanha kunha tjiparra inthorra nama. \v 18 Arai, alha nhanha, yulthalka ingkarraka nhanga relhalala arama, etna kunha yirritjina. Kanha Altjirranha, Altjirraka pmaralka ingkarraka nhanga relhalala yarna arama, etna pula ngampakalala nitjina. Lakinhanga nurna kngarralkura lenhiperra etarlarama, nurnala yarna arama. \c 5 \p \v 1 Nurna kala kaltja, Altjirrala mpurrka arnarinya nurnakanha yirralhelamalanga, era nurnanha mpurrka arrpunhantama nthitjina, mpurrka alkirarinya. Mpurrka nhanha kala kutantaka nitjina. \v 2 Arai, mpurrka arnarinya nhanhakarta nurna kngarra mpangkama. Lakinhanga nurna mpurrka alkirarinya ekura errarerrama. \v 3 Nurna anma mpurrka alkirarinya ekura ekarralhakalanga, mantarraka ngerra, nurna itja mpurrkakunya nitjina. \v 4 Arai, nurna mpurrka arnarinya nhanhakartantema namalanga, nurna mpangkama, menterramalka. Nurna pula itja antja nama mpurrkakunya nitjika. Nurna antja nama kala mpurrka alkirarinyakarta nitjika, nurna kala ngampakala etatha nitjinanga. \v 5 Altjirrala nurnanha kala tangkalhelaka. Era turta nurnanha anma mpurrka alkirarinya nthitjina. Erantama Enka ekuranha nurnakurna yairnaka, nurna kaltja nitjinanga, nurna Enka ekuranhakarta warta namanga, era nurnanha nthurrpa inthorra mpurrka alkirarinya anma nthitjinala. \v 6 Lakinhanga nurna kutatha tnoatnoa nama. \p Nurna turta kaltja, nurna mpurrka arnarinyakartantema namalanga, nurna yarna Ingkartalela nama, pmara ekuranhala. \v 7 Lyarta nurna erinha tnakamanta. Nurna erinha itja arama. \v 8 Nurna pula kala kunpa ilumara, nurna Ingkartalela nitjinanga. \v 9 Nurna antja nama kutatha Ingkartanga urlarra arratja ntelalhitjika, nurna mpurrka arnarinyakartantema namalanga, mpurrka alkirarinyakarta paka. \v 10 Arai, nurna ingkarraka Kristanga urlarra anma itnatjina, era relha ingkarrakanha tjiperrawumalanga. Kristalantama relha nyintaminyintanha kwartiwutjina, relha erala mpurrka arnarinya ekuranhala ntelalhakala ngerra. \s1 Nurna relhanha kaltjinthama Altjirranha etnakalela rilhererrakalanga, Kristarlarlanga, etna turtantama Altjirralela rilhererritjika \p \v 11 Lakinhanga, nurna Ingkartanga trerrama. Nurna turta relha ntjarranha ilama Altjirrurna toperritjika. Altjirranha kala nurnaka kaltja. Rrangkarra turtantama nurnakiperra arratja etarlareikanha. \v 12 Nurna lakinha angkamalanga, rrangkarra itja etarlaritjika nurna kula rrakangkarranga urlarra wotha tnakalhamanga. Nurna wara antja nama rrangkarra nurnakiperra arratja etarlaritjika. Kurunga rrangkarra itja nurnakiperra errakarrerritjina, arrpunha ntjarra tnakalhamalanga. Arrpunha ntjarralataka relhaka anngerranta arama, itja eterrintja etnakanha. \v 13 Arai, nurna paka arrpunharanga relha rirtarirta ngerra ntelalhamanga, nhanha kala Altjirra nurnakanta nama. Nurna pula relha eterrintja marrakarta ngerra ntelalhamanga, nhanha rrakangkarrakwiala nama. \v 14 Nurna kunha lakinha ntelalhama, Kristanha nurnaka kangkakalanga. Nurna kaltja artwa nyinta relha ingkarrakakakwia ilukalanga, relha ingkarraka kala ilukala. \v 15 Kristanhataka relha ingkarrakakakwia iluka, relha etatha ntjarra itja wotha etnakarinya eterramala nitjinanga, ekura pula eterramala nitjinanga. Ekura purrama, erala etnakakwia ilukala, erinha turtala Altjirrala etnakakwia kamalhelakala. \p \v 16 Lakinhanga, nurna Kristanhantama tnakamanga, nurna lyarta relha arrpunha ntjarriperra eterrama, Altjirranhala etnakiperra eterramanga ngerra. Nurna turta lyarta Kristiperra eterrama, Altjirranhala ekuriperra eterramanga ngerra. \v 17 Arai, relha erala Kristalela nyinterrakala, Altjirralataka erinha lyartinyilakala. Era itja wotha arrkurla nhanga ngerra nama. Era kala relha lyartinyantama nama. \v 18 Altjirra erarrpa kunha Kristarlarlanga urrkapukala, Altjirranha, nurnanha turta rilherilitjika. Era turtantama nurnanha turnaka relha ingkarrakanha ilitjika, \v 19 era Kristarlarlanga etnakalela turta kala rilhererrakala. Era etnanha itja wotha ilparnamanga. Era turtantama nurnanha turnaka relha ingkarrakanha ilitjika, era kala etnakalela rilhererrakala. \p \v 20 Nurna kunha Kristaka urrpia nama. Nurnakarlarlangantama Altjirra erarrpa rrangkarranha yakalhelama, Kristakakwia, “Altjirralela rilhererrarrirrai!” \v 21 Altjirrala kunha Kristanha, relha palkinyanha, imilaka, era nurnanha ilitjinanga, “Rrangkarra nukanga urlarra relha arratja nama.” \c 6 \p \v 1 Nurna Altjirralela porta urrkapuma. Lakinhanga nurna rrangkarranha yakalhelama, itja yia erinha palkala wara wurlanitjika, yia nhanga Altjirranhala rrakangkarra ngwanga ntelalhamanga. \v 2 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Atha nganha wuka unta nukurna \q1 ingkamalanga, yinga antja nakalanga \q1 ungkwanga kangkintja ntelalhitjika. Yinga \q1 turta ungkwangurna tangitjala pitjika, \q1 yinga antja nakalanga nganha \q1 tangkalhelitjika.” \p Arai, lyarta kunha Altjirranha ungkwanga kangkintja ntelalhama. Arai, lyarta kunha Altjirranha antja nama nganha tangkalhelitjika. \p \v 3 Nurna itja antja nama relha ntjarrala Yia Marra erinha arrampowutjika, nurnakanga arrkngala. Lakinhanga nurna aralhama inthorra. \v 4 Nurnantama kutatha ntelalhama Altjirraka urrkapunhapunha ilporatha ngerra. Nurna kunpa nyingalauwuma etna nurnanha rrukunthakunthilamalanga, nakapakarlilamalanga turta. \v 5 Nurna kunpa nyingalauwuma etna nurnanha tumalanga, nurnanha jail-aka kurnamalanga, nurnaka alkngarnterramalanga paka. Nurna itja wanngerrama nurna kngarra inthorra urrkapumalanga, ankwakunya namalanga, marnakunya turta. \v 6 Nurna kerrintja nama, Altjirraka angkatjaka kaltja, montjamontja, ngwanga, Enka Alkngaltarakarta, kangkintja turta. \v 7 Nurna relha ntjarranha Altjirraka angkatja arratja kaltjinthama, Altjirrala nurnanha ekarltilakalanga. Nurna itja kuta porrkerrama. \v 8 Etna paka nurnanha tnantjamanga, arrampowumanga paka, kalantema. Etna paka nurnakiperra angkatja marra ilamanga, korna paka, kalantema. Arrpunha ntjarra angkama nurna kula artwa pmatha namanga. Kanha nurna artwa arratja kutala nama. \v 9 Arrpunha ntjarra angkama nurna kula relha rirtarirta namanga. Altjirranha pula nurnaka kaltjala. Nurna kutatha ilutjikerrama. Nurna pula etathantemala. Arrpunha ntjarrala nurnanha tuma, etna pula nurnanha yarna errilknga tuma. \v 10 Nurna ltarrpa nama, nurna pula arrkana namantemala. Nurna ilkngara nama. Nurna pula arrpunha ntjarranha netanetilamala. Nurnaka yulthalka itja intama. Altjirraka pmara ngampakala pula nurnaka namala. \p \v 11 Tjina Corinth-arinya ntjarrai, nurnataka rrakangkarrurna alkngatharra angkaka, pmathakunya. \v 12 Arai, nurna itja rrakangkarranga ntjumerraka, rrangkarra pula nurnakangatitja ntjumerraka. \v 13 Yingantama katjia nukanha ntjarrurna ngerra angkama. Rrangkarrataka nurnaka kapanha kangkeikanha, nurnala rrakangkarra kangkamanga ngerra. \s1 Relha arrpunha ntjarrala Altjirranha itja tnakama. Rrangkarra etnaka itja lhangalhitjika \p \v 14 Relha arrpunha ntjarrala Altjirranha itja tnakama. Rrangkarra itja etnaka lhangalhitjika. Arai, relha marra, relha korna turta tweta nama. Parrtja, thapathapa turta tweta nama. \v 15 Kristanha itja Satan-aka tjina nama. Kristaka tjina ntjarra turta yarna Satan-aka tjina ntjarraka, tjina nama. \v 16 Altjirraka temple, orrtja altjirraka temple turta tweta nama. Arai, worlamparinya nurna kunha Altjirra etatha ekura temple nama. Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Atha pmara nukanha etnakanga mpopala \q1 mpaaritjina. Yinga turta etnakalela \q1 kuterritjina. Yinga Altjirra etnaka \q1 nitjina, etna turta relha nuka inthorra. \q1 \v 17 Lakinhanga rrangkarra relha kornanga \q1 tjanalhitjika, tweta turtantama nitjika, \q1 Ingkartanha angkama. Rrangkarra turta \q1 itja lherrintja kornaka kangkwerritjika. \q1 Kurunga atha rrangkarranha initjina. \q1 \v 18 Yinga Kaarta rrakangkarra nitjina, \q1 rrangkarra turta worra pa kwarra nukanha, \q1 Ingkarta Ekarlta Inthorra era angkama.” \c 7 \p \v 1 Tjina kangkintja ntjarrai, Altjirrala kunha nurnanha turta lhelaka, era nurnakalela nitjinala. Lakinhanga nurna relha kornanga tjanalhitjika, lherrintja kornaka turta itja kangkwerritjika. Nurna pula arrkarnalhitjika arratja ntelalhitjika, Altjirranha etarlaramala. \s1 Paul-anha arrkana wulhaka, Titus-ala erinha Corinth-arinya ntjarriperra yia marra ilakalanga \p \v 2 Rrangkarrataka nurnaka kangkitjika, tjinaka ngerra. Arai, nurna itjama nyintanha kornilaka paka. Nurna itjama nyintanha parrpartilaka paka. Nurna itjama nyintanha orrtjapepilaka paka. \v 3 Yinga itja nhanha angkama rrangkarranha ilparnitjika. Arai, atha nhanga rrangkarranha kala ilaka. Nurna kunha rrakangkarra kngarra inthorra kangkama. Nurna turta rrakangkarra kuta kangkitjina. \v 4 Relha arrpunha ntjarranga urlarra, atha rrangkarranha tnantjama. Yinga rrakangkarriperra eterramalanga, yinga itja porerrama. Yinga tnoatnoa nama. Nthurrpa yinga imampurla nama. Yinga pula arrkana kutala nama. \p \v 5 Arai, nhanga Macedonia-urna pitjimala, nurna rwampiantema naka. Nurna arrpunha ntjarralela kuta iwurraka. Nurna rrakangkarriperra turta kngarra kuta eterraka. \v 6 Altjirra era pula, erala relha ltarrpanha wotha alkngolkngilama, era nurnanha turta wotha alkngolkngilaka, Titus-anha nurnakurna yairnamala. \v 7 Titus-anha aramala nurna arrkana inthorra naka. Era nurnanha ilaka rrangkarra erinha tjipatjipilakala, rrangkarra turta errarerramanga nurnanha aritjika. Nhanha wumala yinga kala kngarra kangkaka. \p \v 8 Era turta nurnanha ilaka, rrangkarra ltarrpa namanga. Arai, atha etarlaraka, atha pepa nhanga rrakangkarrurna yairnamalanga, atha rrangkarranha ltarrpilitjinala. Kurunga atha wumalanga pepa era rrangkarranha nthurrpa ltarrpilakala, yinga kurrka porerraka. \v 9 Lyarta pula yinga kala arrkanantama nama. Yinga itja arrkana nama atha rrangkarranha ltarrpilakalanga. Yinga pula arrkana nama rrangkarra ltarrperramala, Altjirrurna toperrakalanga. Lakinha nurna rrangkarranha marrilaka. \v 10 Arai, relha paka ltarrperramanga, Altjirranha etarlaramala, era kala Altjirrurna toperrama. Altjirrala turtantama erinha tangkalhelama. Kanha relha erala ltarrperrama, era imampurlerrakalanganta wara, era itjala Altjirrurna toperrama. Altjirrala turtantama erinha yarna tangkalhelama. \p \v 11 Arai, rrangkarra pula ltarrperraka, Altjirranha etarlaramala. Rrangkarra Altjirrurna toperraka turta. Rrangkarrantama thakerraka arratja ntelalhitjika. Rrangkarra porerraka rrangkarra nhanga nukanga kekarta lhakalanga. Rrangkarra turtantama thakerraka nhanha arratjilitjika. Rrangkarra turta relha erinha arratjantama tjiperrawuka. Lakinha rrangkarra ntelalhaka, rrangkarra itja relha korna ekura kangkamanga. \v 12 Atha pepa nhanga rrakangkarrurna yairnamalanga, atha itja pepa erinha yairnaka relha ekuranga arrkngala, erala korna ntelalhakala. Relha ekuranga arrkngala paka, erinhala era kornilakala. Atha pula pepa erinha yairnaka rrangkarrarrpa Altjirranga urlarra lhangkaritjinanga, rrangkarra nurnaka kuta eterramanga, kangkamanga turta. \v 13 Lakinhangantama nurna tjipatjiperraka. \p Nurna pula itja tjipatjiperrakanta. Nurna turta kngarra kangkaka, Titus-anha arrkana wulhamanga. Rrangkarrataka erinha arrkanilaka. \v 14 Nthurrpa atha nhanga rrangkarranha Titus-anga urlarra tnantjaka. Kurunga era yinganha ilamalanga, yinga rrakangkarriperra arratja angkakala, yinga kangkaka inthorra. Nurna kunha rrangkarranha kutatha angkatja nthurrpa ilaka. Lakinha ngerra angkatja nurnala Titus-anha ilakala rrangkarranha tnantjamala, nhanha turta angkatja nthurrpa naka. \v 15 Titus turtantama rrakangkarra kngarra kangkama, era ilpangkamalanga rrangkarra porerramala ekura kangkwerrakala. \v 16 Yinga turta kangkama. Yinga turta rrakangkarriperra tnoatnoa wulhama. \c 8 \s1 Tjauwerrilyiperra \p \v 1 Tjina ntjarrai, nurna antja nama rrangkarra kaltja nitjika, Altjirranha ngwanga ntelalhakala worlamparinya ntjarraka pmara Macedonia-ala. \v 2 Worlamparinya etnantama arrkana kuta naka, etna nakapakarla namangatanya. Etna turta thakerraka relha ilkngara ntjarraka tangitjala nitjika, etnarrpa ilkngara namanga. \v 3 Yingarrpa kaltja, etna money tjauwerrilya kngarra inthorra nthakala, etnarrpa antja nakalanga. \v 4 Etna nurnanha angkatja ekarltala ilaka etna turta relha alkngaltara ntjarraka tangitjala nitjika antja namanga. \v 5 Lakinha etna nurnanha tnolkalhelaka. Arai, etna kunha Ingkartakimparra kangkwerraka, kurunga nurnaka turta. Nhanhaka kunha Altjirranha antja nama. \p \v 6 Titus-anhakimparra kunha rrakangkarrurna angkakala, tjauwerrilyiperra. Kurunga rrangkarra tjontaka money kotjitjika. Lakinhanga nurna Titus-anha yakalhelaka, erantema rrakangkarralela porta urrkaputjika, nhanha mangkilitjika. \v 7 Arai, rrangkarra kunha Altjirranha ekarltalkura tnakama. Rrangkarra kunha Yia Marra erinha marralkura kaltjinthama. Rrangkarra kunha Altjirraka angkatjaka kaltjalkura nama. Rrangkarra kunha ilporathalkura ntelalhama, nurnaka turta kngarralkura kangkama. Rrangkarra turtantama tjauwerrilya kngarralkura ntheikanha, ilkngara ntjarraka. \p \v 8 Atha itja rrangkarranha turnama. Atha wara lhangkaritjika antja nama, rrangkarra paka nthurrpa relha ilkngara ntjarraka kangkamanga, worlamparinya arrpunha ntjarra ngerra. \v 9 Rrangkarra Ingkarta nurnaka Jesua Kristaka kaltja. Alha ntjapara, alkiralka ekura naka. Era pula katjia intamala, era nhanha ingkarraka impurlalhaka. Rrakangkarrakwia era relha ilkngara ngerrerraka, rrangkarra relha netaneta nitjinanga. \p \v 10 Arai, rrangkarrakimparra kunha year arrpunha nhangala money tjauwerrilya kotjitjika antja naka. Rrangkarra turta money arrpunha kala kotjika. Yinganharrkantama wurlathanai. \v 11 Rrangkarra nhanga thakerraka tjauwerrilya nthitjika. Kala thakerrai nhanha mangkilitjikantama. Nyintaminyintala kala money ntheikanha ekura intamanga ngerra. \v 12 Arai, Altjirranha kunha kangkama relhala erinha kangkintjala nthamanga, ekura intamanga ngerra. \p \v 13 Yinga itja antja nama tnakanhakanha arrpunha ntjarraka rukarilitjika, kanha rrakangkarra inporala. Yinga antja tnakanhakanha ingkarraka loala nitjika. \v 14 Rrakangkarra lyarta kngarra intama. Lakinhanga nhanha arratja nama rrangkarra etnaka tangitjala nitjika, etnakala itja intamanga. Anma, rrangkarra paka rapa namanga, etna rrakangkarrantama tangitjala nitjinanga. Lakinha tnakanhakanha ingkarraka loala nitjina. \v 15 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Relha arrpunhala marna kngarra kotjika. \q1 Marna ilkumaliperra pula, ekura marna \q1 arrpunha itja intaka. Kanha relha \q1 arrpunhala marna kurrkala kotjika. Marna \q1 ilkumaliperra pula, era itja ngaiyala \q1 naka.” \s1 Artwa etnakiperra, etnanhala Paul-ala yairnitjika nakala tjauwerrilya erinha mparrama kotjitjika \p \v 16 Atha Altjirranha dangkilama era Titus-anha turta kaltjinthakalanga rrakangkarra kngarra kangkitjika, yingala rrakangkarra kngarra kangkamanga ngerra. \v 17 Arai, Titus-anha nhanha rrakangkarrurna lhama, nurna erinha yakalhelakalanga. Erarrpa turta pula rrakangkarrurna lhitjika antja inthorra naka. \v 18 Titus ekuralela nurna tjina tnakanhakanha nhanganha turta yairnama. Worlamparinya ingkarraka kala kaltja era Yia Marra erinha ilporatha inthorra kaltjinthamanga. \v 19 Worlamparinya etna turta erinha urrarakala nurnakalela ilkwatharra lhitjika, nurna money erinha anma Jerusalem-urna kngamalanga. Money nhanha aramala tnakanhakanha ntjarrala Ingkartanha tnantjitjina, etna turta lhangkaritjina nurna nthurrpa tjina ilkngara ntjarraka tangitjala nitjika antja nakala. \v 20 Nurna antja nama money nhanha arratja ntarntaritjika, arrpunhala nurnanha ingkarna ilparnakitja, angkamala nurna kula money ekura nyilkngakerrakala. \v 21 Nurna kunha antja nama Altjirranga urlarra, relhanga urlarra turta arratja inthorra ntelalhitjika. \p \v 22 Titus tharralela nurna tjina tnakanhakanha nyinta arrpunha turta yairnama. Nurna kaltja era artwa ilporatha inthorra namanga. Era turta lhitjika thakerraka, era rrakangkarriperra yia marra wukalanga. \v 23 Artwa urrputja nhanha etnakanga, Titus-anha kunha tjina urrkapunhapunha nukanha nama. Ilirna tharrantema rrakangkarra tangitjala nama. Kanha tjina tnakanhakanha tharra arrpunha, erinhatharra kunha worlamparinya ntjarrala urrarakala ilirnakalela lhitjika. Eratharra kunha Kristanha tnantjama, ilporatha ntelalhamala. \v 24 Artwa urrputja nhanha etnaka kangkintja ntelalhai, worlamparinya ntjarra kaltja nitjinanga rrangkarra relha kangkintja namanga. Etna turta aritjinanga nurna rrangkarranha itja palkala tnantjakala. \c 9 \s1 Tnakanhakanha ilkngara ntjarraka tjauwerrilyiperra \p \v 1 Arai, atha nhanha warantama rrakangkarrurna money tjauwerrilyiperra intalhelama. \v 2 Yinga kaltjakwia rrangkarra nhanga thakerrakala money relha alkngaltara ntjarraka kotjitjika. Lakinhanga atha rrangkarranha kngarra inthorra tnantjaka relha Macedonia-arinya ntjarranga urlarra. Atha etnanha ilaka, “Relha Achaia-arinya ntjarrala kunha year arrpunhalantema money etnakanha kotjika.” Nhanha wumala, etna turtantama thakerraka, money etnakanha kotjitjika. \v 3 Athantama Titus ntjarranha rrakangkarrurna yairnama. Rrangkarra paka money erinha lyartathakantema kotjimanga, nhanha parrpa mangkilai, nurna rrangkarranha palkala tnantjakala nakitja. \p \v 4 Arai, yinga rrakangkarrurna pitjimalanga, thunga relha Macedonia-arinya urrputja turta nukalela pitjitjina. Rrangkarra paka money erinha lyartathakantema kotjalanamanga, nurna errakarra inthorrerritjina. Rrangkarra turta errakarrerritjinantema, nurna rrangkarranha kngarra tnantjakalanga warta. \v 5 Lakinhanga atha Titus ntjarranha arrkurla yairnama, rrangkarranha thakalhelitjika money erinha kala mparrama kotjitjikantantama. Kurunga yinga pitjimalanga, money era kala intitjinanga. Kurunga etna aritjina rrangkarra nhanha kangkintjala kuta nthakala, itja atha rrangkarranha turnakalanga. \s1 Kangkamala tjauwerrilya nthitjika \p \v 6 Rrangkarra angkatja nhanhaka ilpangkamama? \q1 “Relha erala marna annga urrputja wara \q1 ingkairnama, era kunha marna kurrka \q1 warantema kotjitjina. \q1 Kanha relha erala marna annga kngarra \q1 ingkairnama, era marna kngarrantemala \q1 kotjitjina.” \p \v 7 Nyintaminyintala kala money tjauwerrilya nthitjika, erarrpala antja namala ngerra. Itja antjakunya wulhamala. Itja arrpunhala erinha turnakala ngerra. Altjirranha kunha relha ekura kangkama, erala arrkanala money tjauwerrilya nthamanga. \v 8 Arai, Altjirrala rrangkarranha kngarra kuta irrpalthala nthama, nthitjina turta. Rrakangkarrantama kngarra kuta intitjina. Rrangkarra turtantama relha arrpunhaka irrpalthala tangitjala nitjina. \v 9 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Altjirrala relha ilkngaranha kapanhanta \q1 marnalka nthama. Era kutatha arratja \q1 ntelalhama.” \v 10 Arai, Altjirrala relhanha annga nthama ingkairnitjika, marna turta ilkutjika. Erantema yultha rrakangkarranhalka kngarrilitjina, rrangkarra relha arrpunhaka kngarralkura tangitjala nitjinanga. \v 11 Era rrangkarranha netaneta inthorrilitjina. Rrangkarrantama money tjauwerrilya kngarra kuta irrpalthala nthitjina. Money nhanhanga arrkngalantama, ntjarrala altjirranha dangkilitjina. \p \v 12 Arai, money tjauwerrilya rrakangkarranhala relha alkngaltara ntjarranha ntuthilitjina. Nhanha turta. Money ekuranga arrkngala relha alkngaltara ntjarrala Altjirranha dangkilitjina. \v 13 Etna turta Altjirranha tnantjitjina rrangkarra etnaka kangkintja ntelalhakalanga. Rrangkarra kunha Kristanha tnakaka. Rrangkarra turtantama ekura kangkwerraka money tjauwerrilya nthamala relha alkngaltara ntjarraka, relha arrpunha ntjarraka turta. \v 14 Etnantama rrakangkarra kangkitjina, etna rrakangkarrakwia turta Altjirrurna ingkitjina, Altjirranha rrakangkarra kngarra inthorra ngwanga ntelalhakalanga. \v 15 Nurna Altjirranha kngarra inthorra dangkiliai, era nurnanha kapanhanta tangkalhelakalanga. \c 10 \s1 Paul-ala lenha ntjarranha tjatjatuka, etnala erinha ilparnakala \p \v 1 Yinga Paul nhanha rrakangkarrurna angkama. Yinganharrka wurlathanai, Kristanha nurnaka ngwanga pa antjapulya ntelalhakalanga. Rrakangkarranga arrpunha ntjarra angkama yinga kula porapora ntelalhama, yinga rrakangkarralela namalanga. Yinga pula angkatja ekarltala angkama, yinga rrakangkarranga ilanga namalanga. \v 2 Arai, yinga rrakangkarrurna pitjimalanga, yinga kala angkatja ekarlta irrpalthala angkama relha lenha ntjarrurna, etnala nurnanha ilparnamala ilamanga, nurna kula relhaka eterrintjamalkura ntelalhamanga. Yinga pula itja antja nama etnanha angkatja ekarltala ilitjika. \v 3 Nurna nthurrpa relha nama, nurna pula itja relhaka eterrintjamalkura iwurrama. \v 4 Relha tnakitjikanha ntjarra iwurramalanga, etna iltarrama, arrampowurrama turta. Kanha relha tnakanhakanha ntjarra itjala lakinha ntelalhama. Nurna Altjirraka angkatjalatitja tjatjaturrama. Altjirraka angkatja kunha ekarltalkura nama relhaka angkatjangatjina. \v 5 Altjirraka angkatja nhanhakarta nurna relha inangkarlaka angkatja ilpatuma. Nurna turtantama Altjirraka angkatja nhanhakarta relhanha Kristurna rretjingama, etna erinha tnakitjinanga, ekura kangkwerritjinanga turta. \v 6 Arai, rrangkarra Kristaka kala arratja kangkwerramalangantama, nurna kala kangkwerrintja marnta ntjarranha turtantama arratjilitjina. \p \v 7 Kala arratjanta eterrai. Rrakangkarranga arrpunha paka eterramanga era Kristakanha namanga, era kaltja nitjika nurna turta Kristakanha namantema, era ngerra. \v 8 Arai, yinga nthurrpa tnakalhama yinga Ingkartaka urrpia namanga. Yinga turta itja nhanhiperra porerrama. Ingkartala kunha yinganha yairnaka rrangkarranha ekarltilitjika, itja rrangkarranha parrpartilitjika. \v 9 Yinga turta itja antja nama rrangkarranha tirala nthitjika, rrakangkarrurna pepa yairnamala. \v 10 Rrakangkarranga arrpunha ntjarrala nukiperra ilama, “Era angkatja ekarlta intalhelama, pepa ekuranhala. Erarrpa pula nurnakalela namanga, era thaltjala ntelalhama, era turta angkatja kornakorna angkama.” \v 11 Relha etnala nukiperra lakinha angkamanga, etna kaltja nitjika yinga rrakangkarrurna pitjimalanga, atha etnanha alkngatharra ilitjina, angkatja nhanga athala pepaka intalhelakala. \p \v 12 Arai, nurna itja tnakalhama, relha arrpunha ntjarrala tnakalhamanga ngerra. Etnataka marntilparla wara tnakalhama. Etna tnakalhama etna kula relha arrpunha ntjarranga marralkura namanga. \v 13 Nurna pula itja tnakalhama nurna relha arrpunhanga marralkura namanga. Nurna wara tnakalhama, nurna Yia Marra erinha Relha Lorinya ntjarranha arratja kaltjinthakalanga, Altjirrala nurnanha turnakala ngerra. Lakinha nurna rrangkarranha turta kaltjinthakantema. \v 14 Nurna paka rrangkarranha itja kaltjinthakalanga, nurna yarna tnakalhamara. Nurna pula rrangkarranha nthurrpa Yia Marra Kristiperra kaltjinthakalanga, nurna irrpalthala tnakalhama. \p \v 15 Arrpunha ntjarrala Yia Marra erinha pmara arrpunhala kaltjinthaka. Nurna itja lenhiperra tnakalhama. Nurna wara antja rrangkarra Kristanha ekarltamekarlta tnakitjika, rrangkarra kala ntarntaralhitjinanga. \v 16 Kurunga nurna anpara lhitjina, relha arrpunha ntjarranha turta kaltjinthitjika. Nurna kunha itja antja nama Yia Marra erinha kaltjinthitjika pmara ekuralala arrpunha ntjarrala kala Yia Marra erinha kaltjinthakala, nurna orrtjerramala tnakalhakitja. \v 17 Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Unta paka tnakalhitjika antja namanga, tnakalhai Ingkartanha tjina ungkwanga namanga.” \v 18 Arai, Ingkartanha tjina ungkwanga namanga, nhanhanta tjiparra nama. \c 11 \s1 Paul-anha, orrtja apostle etna turta \p \v 1 Yinganha wurlathanai, yinga artwa irtirta ngerrarrka angkamanga. \v 2 Yingataka rrakangkarra kngarra inthorra eterrama, Altjirranhala rrakangkarra kngarra inthorra eterramanga ngerra. Atha rrangkarranha Kristanha nthitjika antja naka, artwalala kwarra wonka ekuranha kamurna ekuranha nthamanga ngerra. \v 3 Lyarta pula yinga trerrama, apma pmatha nhangalala Eve-anha orrtjapepilakala ngerra, lakinha ngerra errintjala rrangkarranha turta orrtjapepilitjina. Kurunga rrangkarra itja wotha Kristiperra arratja eterritjina, ekuranta turta antja nitjina. \v 4 Arai, nurna nhanga rrangkarranha Jesuiperra arratja kaltjinthaka. Altjirrala turta Enka Alkngaltara erinha rrakangkarrurna yairnaka. Nurna turta rrangkarranha Yia Marra nthurrpa erinha ilaka. Lyarta pula rrangkarra relha arrpunha ntjarranha impurlarrarnama rrangkarranha Jesua arrpunhiperra kaltjinthitjika. Rrangkarra turta enka arrpunhaka kaaralhama. Rrangkarra turta kunpala wurlanama etna rrangkarranha yia arrpunha ilamanga. \v 5 Relha nhanha etna tnakalhama etna kula apostle arratja inthorra etna namanga. Etna pula itja nukanga kngarralkura nama. \v 6 Thunga yinga etnakanga urlarra linya pakapa nama. Yinga pula Altjirraka angkatjaka kaltja inthorrala. Rrangkarrarrpa turta nhanhaka kaltja. \p \v 7 Atha nhanga rrangkarranha Altjirraka Yia Marra erinha kaltjinthamalanga, yinga itja money-aka enkaka. Thungantama rrangkarra etarlaraka yinga kaltjinthanhinthanha kornakorna namanga, atha rrangkarranha kwartiwuntjakunya kaltjinthakalanga. \v 8 Arai, atha kunha worlamparinya arrpunha ntjarranga tjauwerrilya inaka, etnakanga money rakamala ngerra, atha rrangkarranha kwartiwuntjakunya kaltjinthitjinanga. \v 9 Yinga turta nhanga ngaiyala namalanga, yinga itja money-akalka enkaka. Tjina ntjarra Macedonia-anga pitjimala, etna yinganha wantaka. Arrkurla nhanga ngerra, lakinha lyarta turta, yinga itja kuta money-akalka enkitjina. \v 10 Pmara Achaia ntjaparala yinga nhanhiperra kuta tnakalhitjina, atha rrangkarranha kwartiwuntjakunya kaltjinthakalanga. Krista era turta kaltja yinga nhanha nthurrpa angkamanga. \v 11 Iwunhanga pula yinga itja money-aka enkaka? Yinga rrakangkarra itja kangkamanga? Altjirra kaltja yinga rrakangkarra kangkamanga. \p \v 12 Lyarta turta atha itja money rrakangkarranga initjina. Yinga kunha itja antja orrtja apostle etna rrangkarranha ilitjika, etna kula yinga ngerra ntelalhamanga. \v 13 Arai, apostle etnala ilalhama etna kula apostle arratja inthorra etna namanga, etnataka orrtjerrama wara. Etna itja rrangkarranha arratja kaltjinthama. Kristala itja etnanha urraraka apostle ekuranha nitjika. Etnarrpa ingkairnalhaka. \v 14 Rrangkarra itja nhanhiperra tnolkitjika. Satan-anha pula orrtjerramalantema ilalhama era kula angel marra namanga. \v 15 Satan-anha paka lakinha angkamanga, kurtungurla ekuranha ntjarra kala lakinhantema angkitjina. Altjirrala pula etnanha anma kala imilitjina. \s1 Paul-anha ilalhaka, erala Kristakakwia nyingalauwukala \p \v 16 Arai, yinga itja antja rrangkarra etarlaritjika yinga kula artwa irtirta namanga. Rrangkarra pula nthurrpa etarlaramanga yinga kula irtirta namanga, kurunga rrangkarra yinganha impurlarrarnai kurrka tnakalhitjika, artwa irtirta ngerra. \v 17 Ingkartala yinganha itja turnaka tnakalhitjika. Yingarrpa pula angkama. \v 18 Relha ntjarra arrpunha warta tnakalhamanga, yinga turta tnakalhitjina. \v 19 Relha inangkarla warta, rrangkarra relha irtirtaka kangkama. \v 20 Rrangkarra kangkama relha irtirta etna rrakangkarra tjitjarterramanga, marna rrakangkarranha ilkumanga, rrangkarranha orrtjapepilamanga, rrangkarranha lolowumanga, arrampowumanga turta. \v 21 Relha kornakorna warta, yinga porerrama etna ngerra ntelalhitjika. \p Arai, etna paka tnakalhamanga, yinga nhanha artwa irtirta ngerra angkama, yinga turta irrpalthala tnakalhama. \v 22 Relha Hebrew-ama etna? Yinga pula relha Hebrew-ntema. Relha Israel-arinyama etna? Yinga pula relha Israel-arinyantema. Abraham-aka ramaramama etna? Yinga pula Abraham-aka ramaramantemala. \v 23 Kristaka urrkapunhapunhama etna? Nthurrpa yinga nhanha artwa irtirta ngerra angkama, yinga pula etnakanga kngarralkura urrkapuka. Yinga etnakanga ntjarrarangalkura jail-ala naka. Arrpunha ntjarrala yinganha ntjarrarangalkura whip-ala tuka. Yinga ntjarrarangalkura ilutjikerraka. \p \v 24 5-aranga relha Jew ntjarrala yinganha whip-ala tuka, yinganha 39-aranga tumala. \v 25 Tharraminyintaranga Rome-arinya ntjarrala yinganha irnala tuka. Nyintaranga leltjala yinganha partala waka. Tharraminyintaranga yinga ship-ala naka, ship era uralhamalanga. Ingwa nyinta, arlta nyinta turta yinga kwatja laiyala naka. \v 26 Yinga nhanga pmara nyintanga pmara arrpunhurna lhamalanga, relha ntjarranha kaltjinthitjika, yinga kwatja roanga tiratira naka, artwa nyilkngampanga, imampurla arrpunhanga turta. Yinga relha nukanha ntjarranga, Relha Lorinya ntjarranga turta tiratira naka. Town kngarritjala, pmara kathala, kwatja laiyala, tnakanhakanha orrtjaltha ntjarranga turta yinga tiratira warantema naka. \p \v 27 Yinga kngarra inthorra urrkapuka. Ntjarraranga yinga ankwakunya naka. Yinga ngaiyala, angkathala turta naka. Ntjarranga yinga marnakunya naka. Yinga karntanga errowuka, mantarrakunya turta naka. \v 28 Nhanha turta. Arltamarlta yinga worlamparinya ntjarriperra kngarra eterrama. \v 29 Tnakanhakanha arrpunha paka nakapakarlerramanga, yinga turta nakapakarla wulhama. Tnakanhakanha arrpunha paka korna ntelalhamanga, yinga ltarrpa wulhama. \p \v 30 Rrangkarra paka antja namanga yinga tnakalhitjika, yinga tnakalhitjina yinga artwa thaltja namanga. \v 31 Altjirra, Ingkarta Jesuaka Kaarta, erinhala relhala ngampakala tnantjitjika, era kala kaltja yinga itja orrtjerramanga. \v 32 Yinga Damascus-ala namalanga, King Aretas-ala tjapartia ekuranha ntjarranha turnaka, town-aka reoa kngarritja etnanha ntarntaritjika, yinganha errkutjika turta. \v 33 Tjina tnakanhakanha etna pula yinganha basket-aka arrarnamala, wall-anga kathaka tnanpulhelaka, window nyintanga. Lakinha yinga King Aretas ekuranga urlerraka. \c 12 \s1 Paul-ala ntjarraranga altjirraraka, Altjirrala turta Paradise ekura imarnaka \p \v 1 Nthurrpa nhanha itja marra nama tnakalhitjika. Yinga pula kalantema tnakalhitjina. Yinga tnakalhitjina atha ntjarraranga altjirrarakalanga, Ingkartala turta nuka pmara alkira erinha imarnakalanga. \v 2 Yinga Kristaka tjina nyintaka kaltja, erinhala pmara imanka, 14 years ngerra, Altjirrala alkira kwana inthorrurna kngakala. Yinga itja kaltja Altjirrala paka erinha mpurrkakarta kuta kngakala, mpurrkakunya paka. Altjirranta kaltja. \p \v 3 Yinga nhanga angkakala ngerra, Altjirranta kaltja era paka artwa nhanha erinha mpurrkakarta kuta kngakala, mpurrkakunya paka. \v 4 Yinga pula kaltja Altjirrala artwa nhanha erinha Paradise inthorrurna kngakala. Ekuralantama era Altjirranha angkamanga wuka. Angkatja nhanha turta era yarna relha arrpunhaka alpmelama. \v 5 Yinga pula itja nhanhiperra tnakalhitjina. Yinga kala nhanhakanta tnakalhitjina, yinga artwa thaltja namanga. \p \v 6 Arai, yinga paka tnakalhamanga, yinga itja orrtjerramara. Angkatja nuka nthurrpa warta namanga. Yinga pula itja tnakalhitjina, arrpunhala yinganha kngarralkura tnantjakitja, nhanhangatjina, erala aramanga pa nukanga wumanga. \v 7 Altjirrala nhanga nuka kngarra inthorra imarnaka. Yingantama tjurnalhakitja, Altjirrala Satan-anha yairnaka yinganha tjartala ngerra thanthitjika, kantja erinha turta mpurrka kwanaka urltakitjika. Ilkaarta nhanhalantama yinganha rrukunthakunthilaka, yinga tjurnalhakitja inthorra. \p \v 8 Nhanha ekuriperrantama yinga tharraminyintaranga Ingkarturna ingkaka, era yinganha wotha marrilitjika. \v 9 Era pula yinganha ilaka, “Yinga ungkwanga ngwanga kuta ntelalhama. Kala nhanhanta tjiparra. Arai, athataka relhanha ekarltilama era thaltja namanga.” Lakinhanga yinga tnakalhitjina yinga thaltja namanga, Kristala yinganha ekarltilitjinanga. \v 10 Yingantama nthurrpa kangkama yinga Kristakakwia thaltja namanga, nyingalauwumanga turta. Yinga nthurrpa kangkama arrpunhala yinganha Kristakakwia arrampowumanga, nakapakarlilamanga, tutjika lurnamanga paka. Iwunhanga? Yinga nhanga thaltja namanga, yinga kala ekarltatitja nama. \s1 Paul-anha Corinth-arinya ntjarraka kuta eterraka \p \v 11 Yingataka nthurrpa lyarta artwa irtirta ngerra tnakalhaka. Yinga pula lakinha tnakalhaka, rrangkarra yinganha ilpoiwukalanga. Rrangkarrataka yinganha tnantjeikanha. Nthurrpa yinga artwa kornakorna nama. Apostle etnala angkama etna kula apostle arratja inthorra namanga, etna pula itja nukanga marralkura nama. \v 12 Arai, atha nhanga rrangkarranha montjala kaltjinthamalanga, Altjirrala rrangkarranha ntelaka yinga apostle ekura inthorra namanga. Era nukarlarlanga tjatjikarta ntjarra urrkapuka, rrangkarra aritjika. \v 13 Arai, yinga turta rrakangkarra ntelalhaka, yingala worlamparinya arrpunha ntjarraka ntelalhakala ngerra. Nyinta nhanhanta itja. Yinga itja rrakangkarra money-aka enkaka. Nhanhangama rrangkarra nuka antjakunyerrama? \p \v 14 Arai, yinga kala tharraranga rrakangkarralela yatjarra narlalpuka. Yingantama eterrama nyintaranga wotha rrakangkarrurna lhitjika. Pitjimala pula, yinga itja money-akalka enkitjina. Yinga itja yultha rrakangkarranhaka antja. Yinga wara antja rrangkarra nuka kangkitjika, nuka kangkwerritjika turta. Katjia kurrkakathaka itja nama kaarta pa mia etnakanha ntarntaritjika. Kaarta pa miakathakatitja nama katjia kurrka etnakanha ntarntaritjika. \v 15 Lakinha ngerra atha rrangkarranha ntarntarama. Atha rrangkarranha kaltjinthama, yingarrpa turta marna nukanhaka urrkapuma. Yinga rrakangkarra kngarra inthorra kangkamanga, iwunhangama rrangkarra nuka kurrka inthorranta kangkama? \v 16 Nurna ingkarraka kaltja yinga itja money-aka enkakala. Arrpunha ntjarra pula angkama atha kula money tjauwerrilya nyilknganyilkngala inakala. \v 17 Urrpia nhanga athala rrakangkarrurna yairnakala, etna paka rrakangkarranga money tjauwerrilya nyilknganyilkngala inakama? \v 18 Atha nhanga Titus-anha yakalhelaka rrakangkarrurna lhitjika, tjina tnakanhakanha arrpunha nhanganha turta. Titus-alama rrakangkarranga money tjauwerrilya nyilknganyilkngala inaka? Itja kunha! Titus-anha itja artwa nyilkngampa. Ilirna tharrantema arratja kuta ntelalhama. \p \v 19 Thunga rrangkarra etarlarama nurna kula lepmarrilalhamanga. Itja inthorra! Nurna Kristalela nyinterrakala nama. Nurna nhanha rrangkarranha Altjirranga urlarra arratja alpmelama. Tjina ntjarrai, nurna wara antja nama rrangkarranha ekarltilitjika. \p \v 20 Yinga pula trerrama yinga pitjimalanga, yinga itja rrakangkarra arrkana wulhitjina, rrangkarra turta itja nuka arrkana wulhitjina. Yinga trerrama atha rrangkarranha aritjalhitjina iltarramanga, arrpunha arrpunhaka antjakunyerramanga, yirrkngerramanga turta. Yinga trerrama atha rrangkarranha aritjalhitjina mpakerramanga, iwurramanga, lhurrkurta angkarramanga, turramanga, tnakalhamanga turta. \v 21 Yinga trerrama yinga pitjimalanga, Altjirra nukanhala yinganha rrakangkarranga urlarra errakarrilitjina. Yinga turtantama lenha ntjarraka itnitjina, etnala korna ntelalhamanga, ntaiyawumanga turta, etna turta itja kuta Altjirrurna toperrakala. \c 13 \s1 Paul-ala etnanha lhalaraka, tjatjatuka turta \p \v 1 Yinga nhanha kala tharraminyintarangantama rrakangkarrurna pitjitjina. Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Thunga relha nyintala relha arrpunhanha ilparnama. Arrpunha ntjarrala pula angkatja ekuranha itja tnakitjika, relha tharrala, tharraminyintalanta paka etnanha ilamanga, angkatja ekuranha nthurrpa namanga.” \v 2 Yinga nhanga arrpunharanga rrakangkarralela namalangantema, atha rrangkarranha ilaka, relha korna ntelalhamala ntjarranha turta, yinga wotha pitjimalanga, atha rrangkarranha itja makaritjina. Yinga lyarta pmara arrpunhala nama. Atha pula rrangkarranha angkatja nyinta erinha ilama. \v 3 Rrangkarrantama kaltja nitjina Kristanha nthurrpa nukarlarlanga angkamanga. Era rrakangkarra ekarlta ntelalhitjina, itja thaltja. \v 4 Nthurrpa Kristanha thaltja naka etna erinha ntolkaka kanthatumalanga. Kurunga Altjirrala erinha etathilaka, ekarltilaka turta. Nthurrpa nurna turta artwa thaltjantema nama, Kristanhala thaltja nakala ngerra. Altjirrala pula nurnanha etathilaka, ekarltilaka turta, erala Kristanha etathilakala, ekarltilakala ngerra. \p \v 5 Montja pmarralhai. Rrangkarra paka Jesua Kristanha nthurrpa tnakamama? Jesua Kristanha paka rrakangkarranga kwanala namanga, rrangkarra erinha nthurrpa tnakama. Jesua Kristanha pula itja rrakangkarranga kwanala namanga, rrangkarra erinha itjala tnakama. \v 6 Jesua Kristanha paka rrakangkarranga kwanala namanga, rrangkarra kaltja nitjina era nurnakarlarlanga rrakangkarrurna angkamanga. \v 7 Yinga pula Altjirrurna ingkama, rrangkarra arratja ntelalhitjika, rrangkarrarrpa antja namanga. Kurunga nurnakathaka itja nitjina rrakangkarrurna angkitjika Kristaka urrpia ngerra. \v 8 Nurna kunha yarna angkatja inpora rrakangkarrurna angkama, rrangkarra arratjantama ntelalhamanga. \v 9 Arai, nurna kangkama nurna thaltja namanga, rrangkarra pula ekarlta namanga. Nurna kala nhanhakanta Altjirrurna ingkama, rrangkarra erinha ekarltamekarlta tnakitjika. \p \v 10 Atha angkatja nhanha rrakangkarrurna intalhelama, yinga ilangantema namalanga. Kurunga nukathaka itja nitjina rrakangkarrurna angkatja inpora angkitjika, yinga pitjimalanga. Ingkartala kunha yinganha ekarltilaka atha worlamparinya ekuranha ekarltilitjika, itja yirralhelitjika. \p \v 11 Tjina ntjarrai, anma aritjinalau! Kuta arrkarnalharrirrai arratja ntelalhitjika. Angkatja nhanga athala rrakangkarra intalhelakala, nhanhaka kangkwerrai. Eterrintja nyinta kuta narrirrai, rilhera turta. Kurunga Altjirra era, erala kangkintja rilhera turta ntelalhakala, era rrakangkarralela nitjina. \p \v 12 Tnakanhakanha nyintaminyintala tnakanhakanha arrpunhanha tjia ngerra kwakitjikitjika. \p \v 13 Relha alkngaltara ingkarrakala rrangkarranha anparnama. \p \v 14 Ingkarta Jesua Kristanha rrakangkarra kuta ngwanga ntelalhama, Altjirra Kaartanha rrakangkarra kuta kangkama, Enka Alkngaltara era turta rrakangkarralela kuta ilkwatharra nama.