\id 1CO Western Arrarnta, CRC, March 97 bmh \h 1 CORINTHIANS \toc3 1 Corinthians \toc2 1 Corinthians \toc1 1 CORINTHIANS \mt1 1 CORINTHIANS \c 1 \s1 Paul-ala worlamparinya etnanha anparnaka \p \v 1 Pepa nhanha atha Paul-ala, tjina tnakanhakanha nurnakanha Sosthenes-ala turta, rrakangkarrurna yairnama. Arai, yinganha kunha Altjirra erarrpa urrarakala Krista Jesuaka apostle nitjika. \p \v 2 Sosthenes ilirna pepa nhanha rrakangkarrurna yairnama, rrangkarrala Altjirraka worlamparinya namanga pmara Corinth-ala. Altjirrala kunha rrangkarranha alkngaltarilaka, era rrangkarranha Krista Jesualela nyintalhelamalanga. Era turta rrangkarranha urraraka tweta ekuriltja nitjika. Relha ntjarra arrpunha, etnala Ingkarta Jesua Kristaka urrkurrkintja namanga pmararrpaninhala, etnanha turta era urrarakantema ekuriltja nitjika. Jesua Krista era kunha Ingkarta etnaka nama, nurnaka turta. \p \v 3 Altjirra Kaarta nurnakanha, Ingkarta Jesua Kristanha turta, rrakangkarra ngwanga ntelalhama, rilhera turta. \s1 Paul-ala Altjirranha dangkilaka \p \v 4 Atha Altjirranha kutatha rrakangkarrakwia dangkilama, era rrakangkarra ngwanga ntelalhakalanga Krista Jesuarlarlanga. \v 5 Rrakangkarra ngwanga ntelalhamala, era rrangkarranha netaneta inthorrilaka. Rrangkarrantama Altjirraka Yia Marra irrpalthala ilarrama. Rrangkarra turtantama Yia Marra ekura kaltja inthorra. \v 6 Rrangkarra turta kaltja yia nhanga nurnala rrangkarranha Kristiperra kaltjinthakala, era arratja namanga. \v 7 Altjirrala rrangkarranha netaneta inthorrilakalanga, rrangkarra Enkaka yearriperra ingkarraka turta kala tnyinama, rrangkarra kaaralhamalanga Altjirrala Ingkarta nurnakanha, Jesua Kristanha, relha ingkarrakaka imarnitjika. \v 8 Nhanha turta. Altjirrala rrangkarranha talwalpula ekarltilitjina, rrangkarra ilkarrtjarapa nitjinanga, Ingkarta nurnakanhala, Jesua Kristala, relha ingkarrakanha tjiperrawumalanga. \v 9 Altjirra, erala rrangkarranha 'Lira ekuranha Jesua Kristalela nyintalhelakala, erarrpa kala lakinhilitjina. Era turta rrangkarranha itja orrtja lhelama. \s1 Corinth-arinya worlamparinyala worla twetakatweta ntjarra naka \p \v 10 Tjina ntjarrai, yinga, Ingkarta nurnakanha Jesua Kristaka urrpia, rrakangkarra ngkangkawulhama, kala tjinanta narrirrai, eterrintja nyintakarta. Itja worla kurrka twetakatweta ntjarra nitjika. \v 11 Tjina ntjarrai, relha urrputja Chloe-aka ramaramanga nukurna pitjika. Etna yinganha ilaka rrangkarra iwurramanga. \v 12 Nyinta angkama, “Yinga Paul-akanha.” Kanha arrpunha angkama, “Yinga Apollos-akanhala.” Kala arrpunha angkama, “Yinga Cephas-akanhala.” Kala wotha arrpunha angkama, “Kristakanhala yinga.” \p \v 13 Nthakinhantama? Arrpunhala Kristanha kartatharrilakama? Paul-anhama etna ntolkaka kanthatukala, rrakangkarrakwia? Paul-aka rretnyalama etna rrangkarranha kaltjirrpulhelakala? \v 14 Yinga kangkama, atha itja rrakangkarranga nyintanha kaltjirrpulhelakala, Crispus, Gaius tharranhanta. \v 15 Arrpunhantama yarna angkama etna rrangkarranha rretnya nukanhala kaltjirrpulhelakala. \v 16 Atha nhanga Stephanas-aka ramarama turta kaltjirrpulhelaka. Thunga arrpunha ntjarranha turta. Yinga pula itja ilpangkama. \v 17 Arai, Kristala yinganha yairnaka, itja relha ntjarranha kaltjirrpulhelitjika, relha ntjarranha Yia Marra erinhatitja kaltjinthitjika. Itja pula relhaka angkatja inangkarlakarta, angkatja ntolkiperra era ipmintjerrakitja. \s1 Altjirranha ekarlta pa inangkarla namanga, nhanha Kristarlarlanga katherraka \p \v 18 Arai, relha etnala imerrama, etnaka yia ntolkiperra angkatja irtirta wara nama. Kanha nurnaka, nurnanhala Altjirrala tangkalhelama, nurnaka yia era Altjirraka angkatja ekarltala nama. Era nurnanha irrpalthala tangkalhelama. \v 19 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Relha arrpunha ntjarrala etarlarama etna \q1 kula angkatja inangkarla angkamanga. Atha \q1 pula angkatja etnaka yirralhelitjina. \q1 Relha arrpunha ntjarra tnakalhamala etna \q1 kula kaltja inthorra namanga. Atha pula \q1 angkatja etnaka parrpartilitjina.” \p \v 20 Artwa inangkarla ntjarra etnaloa? Artwa kaltja ntjarra etnaloa? Artwa intarrangaltha ntjarra etnaloa? Altjirrala nurnanha ilama, relhaka angkatja inangkarla ingkarraka, angkatja irtirta wara namanga. \v 21 Arai, Altjirrala relha ntjarranha itja impurlarrarnaka ekura kaltjerritjika, relhaka angkatja inangkarlarlarlanga. Nurna pula nhanhaka kaltja. Altjirranha antja nama relhanha tangkalhelitjika angkatja nurnala kaltjinthama ekurarlarlanga. Angkatja nhanha relhanga urlarra irtirta nama. \v 22 Relha Jew ntjarrala kunha tjatjikarta aritjika antja nama. Kanha relha Greece-arinya ntjarrala relhaka angkatja inangkarlala wutjika antja nama. \v 23 Nurna pula relha ntjarranha kaltjinthama Kristanha ntolkala ilukala. Angkatja nhanhanga relha Jew ntjarra mukanherrama. Kanha Relha Lorinya ntjarrala etarlarama era angkatja irtirtala namanga. \v 24 Relha Jew arrpunha ntjarra pula, relha Greece-arinya arrpunha ntjarra turta pula, etna kaltja Altjirrala Kristanha ekarltilakala etnanha tangkalhelitjika. Etna turta kaltja Kristala etnanha Altjirraka angkatja inangkarla ilamanga. Relha nhanha etnanha kunha Altjirrala urrarakala. \v 25 Arai, Altjirraka angkatja nhanga relhalala etarlarama irtirta kula namanga, etnataka angkatja inangkarlalkura nama relhaka angkatja inangkarlangatjina. Relha arrpunha ntjarrala etarlarama Altjirranha kula thaltja ntelalhamanga. Kanha angkatja ekuranha ntolkiperra relhanga ekarltalkurala nama. \p \v 26 Tjina nuka ntjarrai, nhanga Altjirrala rrangkarranha urraramalanga, rrakangkarranga urrputja wara relhanga urlarra inangkarla naka. Rrakangkarranga urrputja wara turta itornka naka. \v 27 Arai, Altjirrala kunha relha etnanha urraraka, relha arrpunha ntjarralala kornakorna etarlaramanga. Lakinha era relha inangkarla ntjarranha parrpartilaka. Altjirrala turta relha etnanha urraraka, relha arrpunha ntjarralala thaltja etarlaramanga. Lakinha era relha ekarlta ntjarranha nakapakarlilaka. \v 28 Altjirrala kunha urraraka angkatja nhanga relhalala lolowuma, kornakorna etarlarama, ipmintja turta impuma. Lakinha Altjirrala yirralhelaka angkatja inangkarlalka, nhanga relhalala tjiparra etarlaramanga. \v 29 Relha nyintantama yarna Altjirranga urlarra tnakalhama. \v 30 Rrangkarranha pula Altjirrala Krista Jesualela nyintalhelaka. Kristalantama nurnanha ntelaka Altjirranha inangkarla namanga, nurnanha ilamala, “Unta nukanga urlarra arratja nama. Unta nukanga urlarra alkngaltara nama. Atha nganha kala tangkalhelaka.” \v 31 Lakinhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Relha erala tnakalhitjika antja nama, era \q1 kala tnakalhitjika Ingkarta-ala erinha \q1 tangkalhelakalanga.” \c 2 \p \v 1 Tjina ntjarrai, atha nhanga rrangkarranha Altjirraka angkatja kaltjinthamalanga, atha itja rrangkarranha angkatja thaakala kaltjinthaka, relhaka angkatja inangkarlala paka. \v 2 Arai, yinga arrkurla kutantema eterrakala, rrangkarranha Jesua Kristiperranta kaltjinthitjika. Jesua Krista erinhala etna ntolkaka kanthatukala. \v 3 Yinga nhanga rrakangkarralela porapora wara naka, tiratira, errowumala turta. \v 4 Atha itja rrangkarranha relhaka angkatja inangkarlala, angkatja pulyapulyala paka kaltjinthaka. Atha pula rrangkarranha Altjirraka angkatjanta kaltjinthaka. Enka erarrpantama ntelaka angkatja era ekarlta namanga. \v 5 Lakinhanga rrangkarra lyarta Altjirranha tnakama, itja rrangkarra relhaka angkatja inangkarla wukalanga. Altjirra erarrpa pula rrangkarranha ekarltilakalanga erinha tnakitjika. \s1 Enkala nurnanha inangkarlilama \p \v 6 Arai, nurna pula angkatja inangkarla ilamantemala, relha etnakurna, etnala Altjirraka Enkakarta namanga. Nurna pula etnanha itja relhaka angkatja inangkarla ilama, relha alharinya ntjarraka angkatja inangkarla paka. Relha nhanha etnanha kunha Altjirrala yirralhelitjina. \v 7 Angkatja inangkarla nurnala etnanha ilama, erataka Altjirraka angkatja inangkarla nama, angkatja nhanga ekurarlarlanga erala nurnanha tangkalhelitjinala. Angkatja nhanha kala naka alha nhanha itjangantema. Altjirrala pula erinha lauwukala. \v 8 Itornka etnala lyarta tjitjarterrama, etna pula angkatja inangkarla nhanha itja lhangkaraka. Etna paka angkatja erinha lhangkarakalanga, etna itja Ingkarta makalaria erinha ntolkaka kanthatumara. \v 9 Altjirraka Angkatja Imankinyala nhanga ilama, \q1 “Relhaka alkngala itja araka, \q1 relhaka ilpala itja wuka, \q1 relha turta itja kaltja, \q1 pmaralka Altjirrala mpaarakala relha lenha \q1 ntjarraka, etnala ekura kangkamanga.” \p \v 10 Altjirrala pula nurnaka angkatja lauwukala etnanha kathilaka, Enka ekuranharlarlanga. \p Altjirraka Enka era Altjirraka eterrintjakalka kaltja nama. \v 11 Arai, relhaka enkanta kunha relhaka eterrintjaka kaltja. Lakinha ngerra Altjirraka Enkanta Altjirraka eterrintjaka kaltja. \v 12 Altjirralantama nurnanha Enka ekuranha nthaka, itja enka alha nhanharinya, nurna kaltja nitjinanga Altjirrala nurnanha kapanhanta tangkalhelakala. \v 13 Nhanhantama nurna rrangkarranha kaltjinthama, itja pula relhaka angkatja inangkarlala. Nurna pula rrangkarranha kaltjinthama, angkatja nhanga Altjirraka Enkala nurnanhakimparra kaltjinthakala. Nurna turtantama Enkaka angkatja nhanha nentilama, relha Altjirraka Enkakarta ntjarraka. \v 14 Kanha relha etna, etnala Altjirraka Enkarapa nama, etna Enkaka angkatja yarna tnakama. Etnakanga urlarra angkatja era irtirta nama. Etna angkatja erinha yarna lhangkarama. Relha etnanta angkatja erinha lhangkarama, etnala Altjirraka Enkakarta nama. \v 15 Relha etnala Altjirraka Enkakarta nama, etna Altjirraka eterrintja lhangkarama. Relha etnala Altjirraka Enkarapa nama, etnantama yarna angkama relha Enkakarta etna kula irtirta namanga. \v 16 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Ngunhalama Ingkartaka eterrintja lhangkaraka? \q1 Ngunhala turtama erinha kaltjinthaka?” \m Nurna pula Kristaka eterrintjaka kaltjala. \c 3 \s1 Corinth-arinya worlamparinya etna ntelalhaka etna Altjirraka Enkarapa ngerra namanga \p \v 1 Arai, tjina ntjarrai, yinga kunha yarna rrakangkarrurna angkaka relha Altjirraka Enkakarta ntjarrurna ngerra. Yingantama rrakangkarrurna angkaka relha alharinya ntjarrurna ngerra. Nhanga relha Kristanha lyartanta tnakitjikerramala ntjarrurna ngerra. \v 2 Miala nhanga katjia kurrka ipatjanta nthama. Lakinha ngerra atha rrangkarranha angkatja rukaranta kaltjinthaka. Atha itja rrangkarranha angkatja ekarlta kaltjinthaka, rrangkarra angkatja etnanha yarna wumanga. Atha turta etarlarama rrangkarra angkatja ekarlta etnanha lyarta yarnantema wuma. \v 3 Rrangkarrataka relha alharinya ngerrantema ntelalhama. Arrpunha, arrpunhaka antjakunya nama. Rrangkarra iltarrama turta. Lakinha ntelalhamala, rrangkarra relha alharinya ntjarra ngerra ntelalhama. \v 4 Nyinta angkama, “Yinga Paul-akanha.” Arrpunha angkama, “Yinga pula Apollos-akanha.” Lakinha rrangkarra kala relha arrpunha ntjarra ngerra ntelalhama, Altjirraka Enkarapa ntjarra ngerra. \s1 Altjirraka urrpiaka urrkapuntja \p \v 5 Ngunhama Apollos-anha? Ngunhama Paul-anha? Ilirna kunha Altjirraka urrkapunhapunha tharra. Ilirna rrangkarranha kaltjinthamalanga, rrangkarra Altjirranha tnakaka. Ilirna wara urrkapuka, Altjirrala ilirnanha turnakala ngerra. \v 6 Atha annga etnanha ingkairnaka. Apollos-ala annga etnanha kwatja nthaka. Altjirrala pula annga etnanha mangkalhelaka. \v 7 Relha erala annga etnanha ingkairnama, relha era turta, erala annga etnanha kwatja nthama, eratharra urrkapunhapunhanta nama. Kanha tjiparra Altjirrala, erala annga etnanha mangkalhelama. \v 8 Artwa erala annga ingkairnama, artwa era turta, erala annga etnanha kwatja nthama, eratharra porta urrkapuma. Altjirralantama erinhatharra kwartiwutjina, eratharrala urrkapukala ngerra. \v 9 Arai, Apollos ilirnataka porta urrkapuma, Altjirraka. Rrangkarra Altjirraka tnukulpala ngerra nama, ekuralala ilirna urrkapuma, iltha ekuranha ngerra turta. \p \v 10 Altjirranha kunha nuka ngwanga ntelalhaka. Athantama artwa iltha itanhitanha inangkarlala ngerra worlamparinyaka foundation arrarnaka. Arrpunha ntjarralantama foundation ekurakarlaka lyarta itama. Relha nyintaminyinta pula aralhitjika era foundation ekurakarlaka arratjanta ititjika. \v 11 Foundation nhanga athala arrarnakala, nhanha Jesua Krista era nama. Worlamparinyaka foundation arrpunha relhala yarna arrarnama. \v 12 Relhala paka foundation nhanhakarlaka gold-ala itamanga, silver-ala paka, parta tjipurrkurlala paka, irnala paka, naamala paka, yurtala paka, \v 13 nhanha katherritjina, Ingkartanha anma pitjalpumalanga. Era relha ingkarrakanha tjiperrawumalanga, nhanha kala ura ngerra nitjina. \v 14 Ura era paka relhaka urrkapuntja itja yirralhelamanga, Altjirrala relha erinha kwartiwutjina. \v 15 Ura era pula relha ekura urrkapuntja yirralhelamanga, Altjirrala relha erinha itjala kwartiwutjina. Altjirrala kala relha erinhanta tangkalhelitjina. Era kala urakapa ngerra nitjina, relhalala uranga urlpuntjikala. \p \v 16 Rrangkarra kala kaltja rrangkarra Altjirraka temple namanga, Altjirraka Enka turta rrakangkarranga kwanala namanga. \v 17 Relha erala Altjirraka temple yirralhelamanga, Altjirra erinha yirralhelitjinantema. Altjirraka temple kunha tweta alkngaltara nama. Rrangkarra temple nhanha era nama. \p \v 18 Rrangkarra itja orrtjapepilalhitjika. Thunga arrpunha etarlaralhama, “Yinga relha inangkarla inthorra nama.” Era marralkura etarlaralhitjika, “Yinga relha kotna nama,” era nthurrpa inangkarlerritjinanga. \v 19 Arai, relhala etarlarama angkatja arrpunha inangkarla inthorra namanga. Altjirranga urlarra pula relhaka angkatja inangkarla irtirta wara. Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Relha inangkarlaka angkatjala Altjirrala relha inangkarlanha parrpartilitjina.” \v 20 Altjirraka Angkatja Imankinya arrpunhala ilama, “Ingkartanha kaltja relha inangkarlaka eterrintja ipmintja wara nama.” \p \v 21 Lakinhanga rrangkarra itja angkitjika relha arrpunha itornka rrakangkarra namanga. Arai, rrangkarrataka relhalka ingkarrakaka itornka nama. \v 22 Paul-anha, Apollos-anha, Cephas-anha turta rrakangkarra nama. Alha nhanha rrakangkarra nama. Rrangkarra lyarta etatha nama, rrangkarra turta anma ilutjina. Arlta lyarta, arlta lilinya turta rrakangkarra nama. \v 23 Rrangkarra pula Krista ekurala nama, Kristanha turta Altjirraka nama. \c 4 \s1 Kristaka apostle-iperra \p \v 1 Arai, rrangkarrataka lhangkareikanha nurna Kristaka urrkapunhapunha namanga. Altjirrala nurnanha ingkairnakala yia marra Kristiperra arratja ntarntaritjika. \v 2 Rrangkarra kala kaltja ntarntarintjakathaka nama relha arrpunhaka yulthalka arratja inthorra ntarntaritjika. \v 3 Yinga Kristaka urrkapunhapunha warta namanga, nhanha itja rrakangkarrathaka nama yinganha ilitjika atha paka yia marra ekuranha arratja ntarntarakalanga. Nhanha turta itja relha arrpunha ntjarrakathaka nama, nukathaka paka. \v 4 Nthurrpa etakintja nukanhala yinganha itja ilparnama. Nthakinha pula Altjirrala nukiperra etarlarama? Yinga itja kaltja. Ingkarta nyintalanta yinganha irrpalthala ilama atha paka angkatja ekuranha arratja ntarntarakalanga, thunga itja paka. \v 5 Lakinhanga rrangkarra itja relha arrpunhiperra parrpa angkitjika. Nhanha kala Ingkartakanta impai. Era pitjalpumalanga, era kala kathilitjina nhanga relhalala lauwukala. Era turta kathilitjina relha nyintaminyintaka eterrintja. Kurunga Altjirrala relha nyintaminyintanha tnantjitjina, erala ntelalhakala ngerra. \p \v 6 Tjina ntjarrai, yingataka nhanha Apollos-iperra angkaka, nukiperra turta, rrakangkarrakwia. Yinga antja rrangkarra ilirnakanga kaltjerritjika, “Itja Altjirraka angkatjanga kekarta lhitjika.” Kurunga rrangkarra itja angkitjina ilirnakanga nyinta marralkura namanga arrpunhanga. \v 7 Arai, ngulama nganha ilaka unta kula relha arrpunhanga marralkura namanga? Iwunha turtama unta tnyinama, nhanha Altjirrala nganha itja nthakala? Nhanha ingkarraka Altjirraka yearriperra namanga, iwunhangantama unta tnakalhama? \p \v 8 Rrangkarra angkama, rrangkarra kula kala Altjirraka yearriperra ingkarraka tnyinamanga. Rrangkarra angkama, rrangkarra kula kala netaneta namanga. Rrangkarra angkama, rrangkarra kula kala king ngerra tjitjarterramanga. Nurna pula itjala. Rrangkarrataka nthurrpa kala king ngerra tjitjarterreikanha, nurna turtantama rrakangkarralela tjitjarterritjinanga. \v 9 Arai, atha etarlarama Altjirrala nurnanha, apostle ekuranha ntjarranha, nakapakarla inthorrilaka. Relha ingkarraka nurnaka tharrama, angel ntjarra turta. \v 10 Nurna Kristakakwia artwa irtirta ngerra nama. Kanha rrangkarra Kristalela nyinterrakala, artwa inangkarla kulala nama. Nurna artwa thaltja nama. Kanha rrangkarra relha ekarlta kulala nama. Rrangkarranha relhala tnantjama. Kanha nurnanha etna lolowumala. \v 11 Lyartalpula nurna ngaiyala nama, angkathala turta. Nurna mantarra kornakornaka ekarralhama. Relha arrpunha ntjarra nurnaka alkngarnterrama, nurnanha tuma turta. Nurnaka iltha itja intama. \v 12 Nurnarrpa kngarra urrkapuma marna nurnakanhaka. Relha arrpunha ntjarrala nurnanha iltamanga, nurna etnanha lyekarrilama. Relha arrpunha ntjarrala nurnanha tutjika lurnamanga, nurna kunpa nyingalauwuma. \v 13 Relha arrpunha ntjarra nurnakiperra lhurrkurta angkamanga, nurna etnakiperra marrala angkama. Lyartalpula nurna yultha ngerra nama, yultha nhanga relhalala ipmintja iwukala, ngkwarna ngerra turta, kngulyalala ipmintja impukala. \p \v 14 Katjia nuka ntjarrai. Thunga rrangkarra etarlarama atha angkatja nhanha rrakangkarrurna intalhelama, rrangkarra porerritjinanga. Itja! Atha angkatja nhanha rrakangkarrurna intalhelama, rrakangkarrurna ilpungarungara angkamala. \v 15 Thunga arrpunha ntjarrala rrangkarranha lyarta worlamparinyala ntarntarama. Yinga nyintanta pula kaarta rrakangkarra nama, atha warta rrangkarranha Krista Jesuurna rretjingakalanga, rrangkarranha Yia Marra erinha kaltjinthamala. \v 16 Lakinhanga atha rrangkarranha yakalhelama, “Yinga ngerra ntelalhai.” \v 17 Nhanhakakwia atha Timothy-anha rrakangkarrurna yairnama. Era worra nuka inthorra ngerra nama. Yinga ekura kangkama. Era turta Ingkartaka arratja kangkwerrama. Nthakinhantama yinga ntelalhama, yinga Krista Jesualela nyinterrakalanga? Nhanhaka Timothy-ala rrangkarranha ilpangkalhelitjina. Nhanga yingala ntelalhamala ngerra, lakinha turta atha worlamparinya ingkarrakanha kaltjinthama, etna ntelalhitjika. \p \v 18 Rrakangkarranga arrpunha ntjarrala etarlaraka yinga kula itja rrakangkarrurna yatjarra lhitjinala. Etnantama nuka tjurnalhaka inthorra. \v 19 Arai, yinga pula rrakangkarrurna inguntha wara lhitjina, Ingkartala paka yinganha impurlarrarnamanga. Kurunga atha aritjina relha nhanha etna paka nthurrpa ekarlta namanga, thunga etna wara angkarlanamanga. \v 20 Arai, Altjirranha relha ingkarrakaka Ingkarta namanga, era itja angkarlanamanta. Era kala ekarlta ntelalhamatitja. \v 21 Iwunhakantama rrangkarra antja? Yinga whip-akarta pitjitjika? Thunga yinga angkatja kangkintja, pulyapulyakarta pitjitjika? \c 5 \s1 Paul-ala etnanha ilaka, “Artwa erinha unpai, erala kaarta ekuranhaka noa tnyinamanga” \p \v 1 Atha wuka artwa arrpunhala kaarta ekuranhaka noa tnyinamanga. Yakai! Relha alharinya ntjarra turta itja lakinha ntelalhama. \v 2 Kanha rrangkarra tnakalhamala. Rrangkarra porerreikanhanta. Rrangkarrataka artwa nhanha erinha worla rrakangkarranhanga unputjikanta. \p \v 3 Nthurrpa yinga itja rrakangkarralela nama, mpurrkala. Yinga pula Enkarlarlanga rrakangkarralela nama. Atha turta artwa nhanha erinha kala tjiperrawuka. \v 4 Rrangkarrantama Ingkarta Jesuaka rretnyala worlerritjika. Kurunga yinga turta Enkarlarlanga rrakangkarralela namanga, Ingkarta Jesua ekarlta era turta, \v 5 rrangkarra artwa nhanha erinha Satan-aka lanthitjika, Altjirrala lherrintja korna ekuranha yirralhelitjinanga. Artwa era turtantama Altjirranga urlarra arratja nitjinanga, Ingkartanha pitjalpumalanga. \p \v 6 Nhanha itja marra nama, rrangkarrala tnakalhama. Rrangkarra kala kaltja, marna ltorlpilanha kurrkala kunha marna urrknga ntjapara ltorlpilama. \v 7 Passover tjinkarra erinha ilkutjinala, relha Jew ntjarrala marna ltorlpilanha ingkwia ingkarraka iwutjata. Etnantama marna lyartinya thitjata, ltorlpilanhakunya. Lakinha ngerra rrangkarra artwa korna erinha worla rrakangkarranhanga unputjika, rrangkarra worla lyartinya nitjinanga. Arai, rrangkarra kala worla lyartinya nama, etna Kristanha, Passover lamb nurnakanha, kala errilknga tukalanga. \v 8 Lakinhanga nurna itja wotha korna ntelalhitjika, relha ilporatha, pmathakunyatitja pula. \p \v 9 Pepa arrpunha nhangala atha rrangkarranha ilaka, rrangkarra itja relha ntaiyawunhawunha ntjarralela ilkwatharra nitjika. \v 10 Rrangkarranha lakinha ilamala, atha itja rrangkarranha ilaka relha alharinya ntjarranga tjanalhitjika. Relha alharinya ntjarrala kunha ntaiyawuma. Etna money-aka kngarra antja nama. Etna relha arrpunhaka yultha pmathala inama. Etna orrtja altjirraka urrkurrkintja nama. Atha paka rrangkarranha etnakanga parrakalanga, pmara nthanhalantama rrangkarra namara? \v 11 Arai, athataka rrangkarranha lakinhatitja ilama. Thunga relha arrpunha ilalhama, “Yinga tnakanhakanha nama.” Era pula ntaiyawurlanama. Era money-aka kuta kngarra antja nama. Era orrtja altjirraka kuta urrkurrkintja nama. Era relha arrpunhiperra kuta lhurrkurta angkama. Era kutatha drunk-errama. Era kutatha pmathala nyilkngala inama. Relha nhanha ekuralelataka atha rrangkarranha ilama, rrangkarra itja ilkwatharra nitjika, ekuralela marna turta paka ilkutjika. \p \v 12-13 Nukathaka itja nama relha alharinya ntjarranha tjiperrawutjika. Altjirrala etnanha kala tjiperrawutjina. Rrakangkarrathaka pula nama tjina tnakanhakanha ntjarranha tjiperrawutjika. Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Relha korna erinha worlamparinyanga unpai!” \c 6 \s1 Tjina tnakanhakanha itja court-urna kngitjika \p \v 1 Atha wuka tnakanhakanha nyintala, tnakanhakanha arrpunhanha ilparnakala. Kurunga era erinha court-urna kngaka, relha Altjirranha tnakitjikanha ntjarrala erinha tjiperrawutjika. Iwunhama lakinha? Erataka erinha relha alkngaltara ntjarrurna kngeikanha, etna erinha tjiperrawutjika. \v 2 Rrangkarra itjala kaltja relha alkngaltara ntjarrala kunha relha alharinya ingkarrakanha tjiperrawutjina? Rrangkarra etnanha warta anma tjiperrawutjinanga, rrangkarra yarnala lyarta tjina tnakanhakanha arratja tjiperrawuma? \v 3 Rrangkarra turta itjala kaltja nurna angel ntjarranha anma tjiperrawutjinala? Nurna paka etnanha tjiperrawutjinanga, rrangkarra kala tjina tnakanhakanha ntjarranha irrpalthala tjiperrawuma, etna iltarrakalanga, turrakalangalka paka. \v 4 Rrangkarra angkama relha etnala Altjirranha itja tnakama, etna relha kotna namanga. Iwunhangantama rrangkarra etnakurna lhama, etna rrangkarranha tjiperrawutjika? \v 5 Rrangkarrataka poranterreikanha! Tjina tnakanhakanha arrpunha paka itjala nama, erala rrangkarranha irrpalthala arratja tjiperrawumara? \v 6 Lakinhangama rrangkarra court-urna lhama relha etnala Altjirranha itja tnakama, etna rrangkarranha tjiperrawutjika? \p \v 7 Tnakanhakanha nyintala tnakanhakanha arrpunhanha court-urna kngamanga, nhanhalataka worlamparinyanha kornilama. Thunga tjina tnakanhakanhala nganha iltama. Thunga era nganha orrtjapepilama. Erinha kala impai! \v 8 Kanha rrangkarra inthorrala tjina tnakanhakanhaka korna ntelalhama, erinha orrtjapepilama turta. \p \v 9 Rrangkarra itjala kaltja? Relha korna ntjarra kunha itja Altjirraka Pmarurna irrputjina. Rrangkarra itja orrtjapepilalhitjika. Arai, relha etnala ntaiyawuma, relha etnala orrtja altjirraka urrkurrkintja nama, relha etnala relha arrpunhaka noalela intama, artwa etnala artwa arrpunhalela korna mpaarama, \v 10 relha etnala nyilkngakerrama, relha etnala money-aka kngarra antja nama, relha etnala drunk-errama, relha etnala relha arrpunhiperra lhurrkurta angkama, relha etna turta, etnala relha arrpunhanha orrtjapepilama, etna itja Altjirraka Pmarurna irrputjina. \v 11 Rrakangkarranga urrputja arrpunha kunha korna lakinha ngerra nitjata. Ingkarta Jesua Kristala pula, Altjirraka Enkarlarlanga, rrangkarranha ilkngika, rrangkarranha alkngaltarilaka turta. Altjirralantama rrangkarranha ilaka, “Rrangkarra nukanga urlarra relha arratja nama.” \s1 Ntaiyawutjala nai \p \v 12 Relha arrpunha ntjarra angkama, “Nukathaka nama ntelalhitjika yinga antja namanga ngerra.” Yinga pula lakinhala angkama. Nhanha itja nuka marra nama, yinga korna ntelalhamanga. Relha arrpunha ntjarra angkama, “Nukathaka nama ntelalhitjika yinga antja namanga ngerra.” Yinga pula lakinhala angkama. Atha itja lherrintja korna impurlarrarnitjika nuka tjitjarterritjika. \v 13 Relha arrpunha ntjarra angkama, “Marna kunha tnartaka nama, tnarta turta marnaka.” Nthurrpa, Altjirrala turta tharranhantema, marna pa tnarta, anma yirralhelitjina. Mpurrka era pula itja ntaiyawutjika nama. Erataka Ingkarta kala nama. \v 14 Altjirra ekarlta era Ingkartanha nhanga errilknga ntjarranga kamalhelakala. Era mpurrka nurnakanha turta kamalhelitjinantema. \p \v 15 Rrangkarra itjala kaltja, mpurrka rrakangkarranha Kristaka mpurrkalela nyinterrakala? Nthakinhantama? Atha mpurrka nukanha, nhanhala Kristaka mpurrkalela nyinterrakala, arrkutja tnapurtaka mpurrkalelantama nyintalhelitjika? Impa inthorra! \v 16 Rrangkarra itjala kaltja? Artwa erala arrkutja tnapurtalela korna mpaarama, era arrkutja tnapurtaka mpurrkalela nyinterrama. Altjirraka Angkatja Imankinyala nhanga ilama, “Eratharra mpurrka nyinterritjina.” \v 17 Kanha relha erala Ingkartalela nyinterrakala Enkarlarlanga, era kala Ingkarta ngerrantema eterrama. \p \v 18 Ntaiyawutjala narrirrai! Arai, relha erala nyilkngalalka inama, era itja mpurrka ekuranha kornilama. Kanha relha erala ntaiyawuma, era mpurrka ekuranhala kornilama. \v 19 Rrangkarra itjala kaltja? Mpurrka rrakangkarranha kunha Enka Alkngaltaraka temple nama. Enka nhanha erinha Altjirrala rrakangkarrurna yairnakala. Enka era turta rrakangkarranga kwanala nama. Lakinhanga mpurrka rrakangkarranha kala Altjirrakantama nama. \v 20 Rrakangkarrakwia ilumala, Kristala rrangkarranha buy-emilaka ngerra. Rrangkarra kala ekurantama nama. Lakinhanga rrangkarra Altjirranha tnantjitjika, mpurrka rrakangkarranhala arratja ntelalhamala. \c 7 \s1 Mpanyiperra \p \v 1 Rrangkarra nhanga yinganha pmarraka, nukurna pepa yairnamala, “Nhanha marrama nama, artwa itja kuta marlalela intitjika?” \v 2 Arai, ntaiyawuntjanga arrkngala, artwa nyintaminyintala arrkutja noa ekuriltja tnyinitjika, arrkutja nyintaminyintala turta artwa noa ekuriltja. \v 3 Artwa erantama arrkutja noa ekuranhalela intitjika, noa ekuranha, ekura antja namanga. Arrkutja era turta artwa noa ekuranhalela intitjika, noa ekuranha, ekura antja namanga. \v 4 Artwa era kunha arrkutja noa ekuranhaka mpurrkaka tjitjarta ngerra nama, arrkutja era turta artwa noa ekuranhaka mpurrkaka tjitjarta ngerra namantema. \v 5 Artwa erantama itja arrkutja noa ekuranhanga unpulhitjika, arrkutja era turta itja artwa noa ekuranhanga. Thunga pula noarta eratharra angkarrama kurrka wara nyinterritjala nitjika, nhanga Altjirrurna kngarralkura ingkitjinala. Nhanha kala marra nama. Kurunga eratharra kala lakinhilakalanga, eratharra wotha nyinterritjika, Satan-ala erinhatharra arrkarnakitja. Etarlarai, mpurrkaka lherrintja kunha ekarlta inthorra nama. \v 6 Atha pula itja noarta rrangkarranha turnama rrangkarra nyinterritjala nitjika, nhanga kngarralkura Altjirrurna ingkitjinala. Nhanha kala rrakangkarrathaka nama. \v 7 Yinga pula kangkamara rrangkarra ingkarraka yinga ngerra namanga, nyintarinya. Nyintarinya nitjika, nhanha pula Altjirraka yearriperrala nama. Altjirrala turta nyintaminyintanha yearriperra tweta nthaka. \p \v 8 Nhanha yingarrpantama angkama inkintjarinya ntjarrurna, warlukurta ntjarrurna turta. Nhanha marra nama rrangkarra yinga ngerra nitjika, nyintarinya. \v 9 Rrangkarra pula ntaiyawumanga, kala noanta inai. Arai, nhanha marralkura nama noa initjika, nhanhangatjina, lherrintja rrakangkarranhala rrangkarranha urala ngerra mputjika. \p \v 10 Noarta ntjarranha pula atha lakinhala ilama. (Nhanha itja angkatja nukanha nama, Ingkartaka pula.) Arrkutjala itja artwa noa ekuranha imputjika. \v 11 Era paka artwa noa ekuranha impumanga, era kala nyintarinya nitjika. Era itja antja namanga nyintarinya nitjika, era artwa noa ekuranhalela wotha rilhererritjika. Artwala turta itja arrkutja noa ekuranha imputjika. \p \v 12 Arrpunha ntjarranha pula atha lakinhala ilama. (Nhanha itja Ingkartaka angkatja nama, nukanha pula.) Thunga artwa tnakanhakanhaka noala itja Altjirranha tnakama. Arrkutja era pula kangkama artwa noa ekuranhalela kuterritjika. Artwa nhanhala itja arrkutja noa ekuranha imputjika. \v 13 Thunga arrkutja tnakanhakanhaka noala itja Altjirranha tnakama. Artwa era pula kangkama arrkutja noa ekuranhalela kuterritjika. Arrkutja nhanhala itja artwa noa ekuranha imputjika. \v 14 Arai, artwa erala itja Altjirranha tnakama, era kunha arrkutja noa ekuranharlarlanga Altjirraka tjina ngerra nama. Arrkutja erala itja Altjirranha tnakama, era turta artwa noa ekuranharlarlanga Altjirraka tjina ngerra nama. Itjanga, Altjirranha katjia rrakangkarranhaka antjakunya namara. Lyarta pula era katjia rrakangkarranhaka tjinala nama. \p \v 15 Thunga relha era, erala Altjirranha itja tnakama, era noa tnakanhakanha ekuranha imputjika antja. Noa ekuranhala erinha kala impurlarrarnitjika. Era erinha itja parritjika. Arai, Altjirranha antja nama nurna rilhera nitjika. \v 16 Arrkutjai, untala Altjirranha tnakama, unta pula itja kaltja unta paka artwa noa ungkwanganha tangkalhelitjinala. Artwai, untala Altjirranha tnakama, unta turta itja kaltja unta paka arrkutja noa ungkwanganha tangkalhelitjinala. \p \v 17 Ngunhama unta naka, Ingkartala nganha urraramalanga? Kala lakinha kuta nai. Nhanha atha worlamparinya ingkarrakanha turnama. \v 18 Thunga Altjirrala nganha urraramalanga, etna nganha kala artwilakala, Moses-aka mpaarangarangamalkura. Kala kunpa nai. Thunga pula Altjirrala nganha urraramalanga, etna nganha itja artwilakala, Moses-aka mpaarangarangamalkura. Kala kunpantema nai. \v 19 Altjirranga urlarra nhanha palkala nama, etna paka nganha artwilakalanga, itja paka. Tjiparra pula nama Altjirraka turnintjaka kangkwerritjika. \v 20 Lakinhanga kala kunpa nai. \p \v 21 Thunga Altjirrala nganha urraramalanga, unta artwa arrpunhaka urrkapunhapunha naka. Kala ekuralela kuterrai. Unta pula irrpalthala althakalthilalhamanga, kala althakalthilalhai. Nhanha kala marra nama. \v 22 Arai, relha erala arrpunhaka urrkapunhapunha nakalanga, erinha Ingkartala urraramalanga, era itja Ingkartanga urlarra arrpunhaka urrkapunhapunha ngerra nama. Kanha relha erala itja arrpunhaka urrkapunhapunha nakala, erinha Ingkartala urraramalanga, era kala Kristaka urrkapunhapunhala nama. \v 23 Kristala rrangkarranha buy-emilaka ngerra, rrakangkarra ilumala. Era rrangkarranha buy-emilaka ngerra rrangkarra ekurantama nitjinanga, itja arrpunhaka urrkapunhapunha. \v 24 Tjina ntjarrai, rrangkarra noakartama naka, Altjirrala rrangkarranha urraramalanga? Kala noakarta kuta nai. Rrangkarra arrpunhaka urrkapunhapunhama naka, Altjirrala rrangkarranha urraramalanga? Kala arrpunhaka urrkapunhapunha kuta nai. Altjirranga urlarra nhanha rrakangkarrathaka nama. \p \v 25 Rrangkarra yinganha nhanga wonkiperra turta pmarraka. Ingkartala pula yinganha itja etnakiperra angkatja ilaka. Lakinhanga yingarrpa nhanha angkama. Atha pula etarlarama angkatja nuka marra namanga, Ingkartanha nuka montjamontja ntelalhakalanga. \v 26 Lyarta imampurla kngarra nama. Lakinhanga atha etarlarama nhanha marra nama relha kuta nitjika, erala lyarta namanga ngerra. \v 27 Arrpunhala paka nganha kwarra lhelakama? Kwarra ekuranga itja unpulhai. Arrpunhala paka nganha itja kwarra lhelaka? Kala noaka yonthitjala nai. \v 28 Unta paka noa inamanga, unta itja Altjirranga urlarra korna ntelalhama. Kwarra wonka era turta. Era paka noa inamanga, era itja Altjirranga urlarra korna ntelalhama. Relha noarta etna pula imampurla nitjina. Nhanha etarlaramalataka yinga rrakangkarrurna angkaka, parramala ngerra. \p \v 29 Arai, tjina ntjarrai, Ingkartanha kunha inguntha ngerra wara pitjalputjina. Rrangkarra paka noakarta namanga, nhanhala rrangkarranha itja tangkalhelitjina. \v 30 Rrangkarra paka itnimanga, rrangkarra paka arrkana namanga, rrangkarra paka yultha buy-emilakalanga, nhanhala turta rrangkarranha itja tangkalhelitjina. \v 31 Rrangkarra kala alha nhanhala urrkaputjika, yulthalka paka patilitjika. Rrangkarra pula itja kngwerritjika nhanha ingkarraka lyartakanta tjiparra nama. Alha nhanhataka kala yirritjikerrama. \p \v 32 Yinga pula antja rrangkarra kunpa nitjika. Artwa noakunya era kala Ingkartiperra eterrama. Era antja nama Ingkartaka kangkintja ntelalhitjika. \v 33 Kanha artwa noakarta era yulthiperralkala eterrama. Era antja nama noa ekuranhaka kangkintja ntelalhitjika. \v 34 Lakinhanga era yarna Ingkartiperranta eterrama. Arrkutja noakunya, kwarra wonka turta, etna Ingkartiperrantema eterrama. Etna kala ekuranta kangkwerritjika antja nama. Kanha arrkutja noakarta, era marniperra, mantarriperralkala eterrama, era artwa noa ekuranhaka kangkintja ntelalhitjika antjanga. \v 35 Arai, yingataka nhanha rrakangkarra marrakakwia angkama, itja rrangkarranha parritjika. Yinga wara antja rrangkarra arratja ntelalhitjika, Ingkartaka turta kngarralkura kangkitjika. \p \v 36 Thunga artwa arrpunha kwarra lhelakala ekuranhaka kngarra lherrama. Thunga turta kwarra era kala mangkakantama. Arai, artwa erataka kwarra erinha kala noa ineikanha. Nhanha kala marra nama. \v 37 Thunga pula artwa era kwarra erinha kunpala arama. Era turta ekura itja lherrama. Erarrpantama eterrama, itja arrpunhala erinha turnakalanga, kwarra erinha itja noa initjika. Nhanha turta kala marra nama. \v 38 Arai, artwa erala kwarra lhelakala ekuranha noa inama, era marra ntelalhama. Kanha artwa era, erala kwarra lhelakala ekuranha itja noa inama, era marralkurala ntelalhama. \p \v 39 Arrkutja noakarta, era itja althakaltha nama artwa arrpunha noa initjika, artwa noa ekuranha etathantema namalanga. Artwa noa ekura pula ilumanga, era kala althakalthantama nama artwa arrpunha noa initjika. Artwa era pula tnakanhakanha nitjika. \v 40 Arrkutja era pula arrkanalkura nitjina, era paka warlukurta kuta namanga. Nhanha eterrintja nukanha nama. Atha pula etarlarama Altjirraka Enka kala nukalela nama. \c 8 \s1 Kariperra, marniperra turta nhanhala relhala orrtja altjirranha tjauwerrilya nthakala \p \v 1 Rrangkarra yinganha nhanga kariperralka pmarraka, karalka nhanga relhalala orrtja altjirranha tjauwerrilya nthakala. \p Rrangkarra angkama, “Nurna ingkarraka kaltja nama.” Arai, relha erala angkama era kaltja namanga, erataka tjurnalhama. Kanha relha erala relha arrpunhaka kangkama, era relha erinha ekarltilamala. \v 2 Relha arrpunha paka eterramanga era kula kaltja inthorra namanga, erataka kotnantema nama. \v 3 Kanha relha erala relha arrpunhaka kangkintja ntelalhama, era Altjirranga urlarra kaltjala nama. \p \v 4 Nthakinhantama? Kara nhanga relhalala orrtja altjirranha nthakala, nurna erinha ilkumarama? Nurna kala kaltja orrtja altjirra etna itja namanga. Nurna turta kaltja Altjirra etatha nyinta wara namanga. \v 5 Relha arrpunha ntjarra angkama altjirra arrpunha ntjarra, Ingkarta arrpunha ntjarra turta namanga, alkirala, alhala turta. \v 6 Nurna pula kaltja Altjirra nyinta wara namanga. Era Kaarta nurnaka nama. Era alhalka ingkarraka arrpmarnakala. Nurnakathaka turta nama erinha tnantjitjika, arratja ntelalhamala. Nurna turta kaltja Ingkarta nyinta wara namanga, Jesua Krista era. Ekurarlarlanga Kaartala alhalka ingkarraka arrpmarnakala. Ekurarlarlanga era nurnanha turta etathilakala. \p \v 7 Arrpunha ntjarra pula nhanhaka itjala kaltja. Etna etarlarama orrtja altjirra nthurrpa namanga. Etnantama karalka ilkumalanga, kara nhanga arrpunhalala orrtja altjirranha nthakala, etna parrpartilalhama. \v 8 Arai, karalalka nurnanha itja Altjirraka tjinilama. Nurna turta itja Altjirranga urlarra kornilalhama, marrilalhama paka, karalka ilkumala. \p \v 9 Tjina tnakanhakanha arrpunhala Ingkartanha itja ekarlta inthorra tnakama. Rrangkarrantama montjerritjika. Rrangkarra erinha itja parrpartilitjika, karalka ilkumala. \v 10 Unta kala kaltja orrtja altjirra itja namanga. Lakinhanga unta kunpa orrtja altjirraka temple-urna irrpuma, karalka turta ilkuma. Thunga tjina tnakanhakanha, erala itja Ingkartanha ekarlta inthorra tnakama, era nganha arama. Era turtantama karalka ilkuma, karalka nhanga etnala orrtja altjirranha nthakala. \v 11 Tjina tnakanhakanha nhanha, ekurala Kristanha ilukala, era nthakinherritjina? Era kunha imilalhitjina, unta kaltja etarlalhakalanga. \v 12 Arai, unta paka tjina tnakanhakanha ungkwanganha parrpartilamanga, tjina tnakanhakanha erala itja Ingkartanha ekarlta inthorra tnakamanga, untataka Kristanga urlarra korna ntelalhama. \v 13 Lakinhanga, atha paka tjina tnakanhakanha nukanha parrpartilamanga, kara ilkumala, atha itja wotha kara ilkutjina. \c 9 \s1 Altjirraka apostle-aka kwartiwuntjiperra. \p \v 1 Yinga itja artwa arrpunhaka urrkapunhapunha nama. Yinga Jesua Kristaka apostle nama. Atha Ingkarta nurnakanha, Jesuanha, arakala. Atha turta rrangkarranha Ingkarturna rretjingakala. \v 2 Thunga arrpunha ntjarra angkama, yinga kula itja Jesuaka apostle nama. Rrangkarra pula yinganha yarna kutala ilpoiwuma. Rrangkarra kunha Ingkartalela nyinterrakala nama, atha rrangkarranha kaltjinthakalanga. \p \v 3 Relha etnala angkama yinga kula itja apostle namanga, atha etnanha lakinha pmarrama. \v 4 Barnabas ilirnanhantakwia worlamparinyala itja marnala wantitjika? \v 5 Barnabas ilirnantakwia itja arrkutja tnakanhakanha noa initjika? Barnabas ilirnantakwia noakunya nthulaputjika, ilirna relha ntjarranha kaltjinthitjika lhamanga? Apostle arrpunha ntjarra, Ingkartaka tjia ntjarra, Cephas-anha turta pula noakartala nthulapuma. \v 6 Barnabas ilirnantakwia palkala wara urrkaputjika? \v 7 Tjapartia ntjarranha pula itornka etnakanhala kwartiwumala. Artwa etnala grapes-aka tnukulpala urrkapuma, etna pula tnukulpa ekuranga grapes ilkumala. Artwa etnala nanny goat ntjarra ntarntarama, etna pula nanny goat-aka milk ntjumala. \p \v 8 Nhanha itja relhaka mpaarangaranganta nama. Altjirraka Angkatja Imankinyala pula lakinhantema ilama. \v 9 Moses-ala nhanga ilaka, “Bullock erala urrkapuma marna annga ingkala rrothamala ilkngitjika, rrangkarra itja rrakarta ekuranha marntilitjika.” Bullock-iperrama Altjirranha nhanha angkaka? \v 10 Itja, nurnakiperratitja. Nurnakakwia kunha nhanha intalhelakala. Artwa arrpunhala arna urlpelama, annga ingkairnama turta. Artwa arrpunhala marna urnma erinha kotjima. Eratharra tharrantema kunha marnakatjila urrkapuma, itja palkala wara. \p \v 11 Artwalala annga ingkairnamanga ngerra, lakinha ngerra nurna nhanga rrangkarranha Yia Marra erinha kaltjinthaka. Nurnakathakantama nama marnalka rrakangkarranga kotjitjika. \v 12 Rrangkarra paka arrpunha ntjarranha kwartiwumanga, rrangkarra nurnanha kngarralkura kwartiweikanha. Nurnakathaka kala nama rrakangkarra enkitjika. Nurna pula itja enkaka. Nurnarrpatitja nakapakarla naka. Nurna itja antja naka arrpunhala Yia Marra Kristiperra ilpoiwutjika, nurna kwartiwuntjaka enkakalanga. \p \v 13 Rrangkarra kala kaltja, artwa etnala temple-ala urrkapuma, etna temple-anga marna inama. Artwa etnala tjauwerrilya erinha altar-aka arrarnama, etna turta tjauwerrilya ekuranga ilkuma. \v 14 Lakinha ngerra Ingkartala turnaka, relha etnala arrpunha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthama, etna relha nhanha etnakanga marna, mantarra, money-alka paka initjika. \p \v 15 Rrakangkarrathaka nama yinganha kwartiwutjika. Yinga pula itja kuta rrakangkarra enkaka. Lyarta turta yinga itja enkama, rrakangkarrurna pepa nhanha yairnamala. Yingataka kuta tnakalhitjika antja nama, atha Yia Marra erinha rrangkarranha kaltjinthakala, kwartiwuntjarapa. \v 16 Arai, yinga yarna tnakalhama, atha relha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthamanga. Krista erarrpa yinganha turnakala, atha relha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthitjika. Yingantama ekura itja kangkwerramanga, era yinganha rrarrathala tutjina. \v 17 Atha paka relha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthamanga, yingarrpa antja namanga, etnakathaka nama yinganha kwartiwutjika. Atha pula etnanha kaltjinthamanga, Kristala yinganha turnakalanga, kurunga yinga ekura kangkwerramala urrkapuma. \v 18 Iwunhantama kwartiwuntja nuka nama? Nhanhanta, atha relha ntjarranha Yia Marra erinha kaltjinthamanga, kwartiwuntjarapa. Nukathaka kala nama kwartiwuntjaka enkitjika. Yinga pula itja kuta enkitjina. \p \v 19 Yinga itja artwa arrpunhaka urrkapunhapunha nama. Yinga pula relha ingkarrakaka urrkapunhapunha ngerra ntelalhama, atha relha arrpunha ntjarranha turta Jesuurna rretjingitjinanga. \v 20 Yinga relha Jew ntjarralela namalanga, yinga kala relha Jew etna ngerra ntelalhama. Etna Moses-aka mpaarangarangakarta nama. Yinga pula itjala. Yinga pula kalantema Moses-aka mpaarangarangaka kangkwerrama, atha etnanha turta Jesuurna rretjingitjinanga. \v 21 Yinga Relha Lorinya ntjarralela namalanga, yinga kala mpaarangaranga etnakanhakala kangkwerrama, atha etnanha turta Jesuurna rretjingitjinanga. Rrangkarra pula itja etarlaritjika yinga Altjirraka turnintjaka kngwerrakala. Arai, yingataka Kristaka turnintjaka kuta kangkwerrama. \v 22 Yinga relha etnakalela namanga, etnala Ingkartanha itja ekarlta inthorra tnakama, yinga etna ngerra ntelalhama, etna Jesuanha ekarltalkura tnakitjinanga. Arai, yingataka relha ingkarrakaka ntelalhama, etna ngerra, atha paka etnakanga urrputja arrpunha Jesuurna rretjingitjinanga. \v 23 Yinga lakinha ntelalhama, relha ntjarra inthorrala Yia Marra erinha tnakitjinanga. Kurunga etna, yinga turta, Altjirraka pmara kutathurna irrputjinanga. \p \v 24 Rrangkarra kala kaltja, relha race-erramalanga, etna ingkarraka arrtjanama. Nyintalanta pula win-emilama. Etnala race-erramanga ngerra, lakinha ngerra rrangkarra turta kutatha arrkarnalhitjika arratja ntelalhitjika, rrangkarra turta win-emilitjinanga. \v 25 Arai, relha etnala race win-emilitjika antja, etna ngkwarlalka impuma, etna kaarntakaarnta ilpalhanga mpaarakala win-emilitjinanga. Kaarntakaarnta nhanha kala ipmintjerrama. Kanha nurna kutatha arratja ntelalhitjika arrkarnalhama, kaarntakaarnta tjiparra inthorra win-emilitjika, nhanga etatha ngampakala purrama. \v 26 Lakinhanga kaarntakaarnta tjiparra inthorra erinha win-emilitjika, atha kala Jesua nyintanhanta etarlarama. \v 27 Yinga turta itja lherrintja kornaka kangkwerrama, lherrintja korna etna nuka tjitjarterrakitja. Kurunga Yia Marra erinha arrpunha ntjarranha kaltjinthamaliperra, atha kaarntakaarnta tjiparra inthorra erinha itja inakitja. \c 10 \s1 Itja orrtja altjirraka urrkurrkintja nitjika \p \v 1 Tjina ntjarrai! Arai, rrangkarra itja kngwerritjika, errilkngipata nurnakanha ingkarraka mataranga kwaninyala lhapalhakala. Etna ingkarraka turta kwatja laiyanga tjananhakala. \v 2 Lakinha Altjirrala etnanha ingkarraka Moses-urna kaltjirrpulhelaka, etna nhanga mataranga kwaninyala lhapalhamalanga, etna turta kwatja laiyanga tjananhamalanga. \v 3 Etna ingkarrakala marna arrpunha nhanga turta ilkuka, Altjirralala etnanha nthakala. \v 4 Etna ingkarrakala kwatja arrpunha nhanga turta ntjuka, Altjirralala etnanha nthakala. Kwatja nhanha parta nhanganga thalalhakala. Parta era etnakanga tnaartangala lhitjata. Parta nhanhataka Kristanha naka. \v 5 Ntjarra inthorraka pula Altjirranha itjala kangkaka. Erantama etnanha worritjala tulpatuka, yirralhelamala. \p \v 6 Nhanha lakinherraka nurnanha lhalaritjika, nurna itja lherrintja kornaka kangkwerritjinanga, etnala kangkwerrakala ngerra. \v 7 Etna orrtja altjirraka urrkurrkintja naka. Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Relha etna arrarnalhaka ilkutjika, ntjutjika turta. Kurunga etna kamerraka arrkanerritjika.” \v 8 Nurna turta itja ntaiyawutjika, arrpunha ntjarralala ntaiyawukala ngerra. Altjirralantama arlta nyintala 23,000 errilknga tuka. \v 9 Nurna turta itja Kristanha arrkarnitjika, arrpunha ntjarralala erinha arrkarnakala ngerra. Apma arrangkulthalantama etnanha utnhuka. Ntjarra turta iluka. \v 10 Nurna turta itja wanngerritjika, arrpunha ntjarrala wanngerrakala ngerra. Angel tunhatunhalantama etnanha yirralhelaka. \v 11 Arai, Altjirrala kunha etnanha errilknga tuka, nurnanha lhalaritjika. Arrpunhala turta yia nhanha intalhelaka nurnanha kaltjinthitjika, nurnala kaaralhama Jesuanha pitjalputjika. \p \v 12 Thunga arrpunhala etarlarama era Altjirranha ekarlta inthorra tnakama. Erataka aralhitjika, errintjala erinha arrkarnakitja, era turtantama Altjirranha impukitja. \v 13 Arai, errintjala kunha rrangkarranha arrkarnama. Era pula rrangkarranha arrkarnama, erala relha ingkarrakanha arrkarnamanga ngerra wara, itja kngarralkura. Altjirranha turta rrakangkarra kuta ilpangkama. Era errintja erinha parrama, era rrangkarranha kngarra inthorra arrkarnakitja. Era turta rrakangkarra tangitjala nama, ntarntaralhitjika. \s1 Orrtja altjirriperra, Arlta Kngarriperra turta \p \v 14 Tjina ntjarrai, orrtja altjirranga tjanalhai! \v 15 Yinga nhanha relha eterrintja marrakarturna angkama. Rrangkarra kala lhangkaritjina yinga arratja angkamanga. \v 16 Arai, nurna Arlta Kngarraka worlerramala wine ntjumanga, nurna kunha Kristaka alhwa ntjuma. Nurna Arlta Kngarraka worlerramala marna ilkumanga, nurna kunha Kristaka mpurrka ilkuma. Lakinha nurna Kristalela nyinterrama. \v 17 Nurnarrpa turta mpurrka nyinta nama, nurna marna nyinta ilkumanga warta. \p \v 18 Israel-aka ramarama turta etarlarai. Etna Altjirranha tjauwerrilya nthitjata, tjauwerrilya erinha altar-aka arrarnamala. Etna turtantama tjauwerrilya ekuriperra ilkutjata. Lakinha etna Altjirralela nyinterritjata. \v 19 Lakinha angkamala, atha itja rrangkarranha ilama orrtja altjirra etna nthurrpa namanga, tjauwerrilya nhanga relhalala etnanha nthama, etna turta kula nthurrpa namanga. \v 20 Atha rrangkarranha nhanhatitja ilama. Tjauwerrilya nhanga relhalala orrtja altjirranha nthama, tjauwerrilya nhanhataka etna errintja ntjarranha nthama, itja Altjirranha. Yingantama itja antja rrangkarra errintja ntjarralela nyinterritjika. \v 21 Rrangkarrataka yarna Ingkartaka cup-anga ntjuma, errintjaka cup-anga turta. Rrangkarra turta yarna Ingkartaka table-anga marna ilkuma, errintjaka table-anga. \v 22 Nurna paka table tharrangantema ilkumanga, nurna Altjirraka irrpaltherrama. Nurna turta itja etarlaritjika nurna kula Altjirranga ekarltalkura namanga. \s1 Kariperra \p \v 23 Relha arrpunha ntjarra angkama, “Nukathaka nama ntelalhitjika yinga antja namanga ngerra.” Yinga pula lakinhala angkama. Nhanha itja marra nama korna ntelalhitjika. Relha arrpunha ntjarra angkama, “Nukathaka nama ntelalhitjika yinga antja namanga ngerra.” Yinga pula lakinhala angkama. Relha erala ntelalhama era antja namanga ngerra, era itja tjina tnakanhakanhaka tangitjala nama. \v 24 Nurnataka tjina tnakanhakanhaka eterritjika, ekura tangitjala nitjika, itja nurnakarinya. \p \v 25 Kara nhanga etnala yirrinthama, nhanha kala kunpala ilkwai. Itja palkala pmarritjika, arrpunhala paka kara nhanha orrtja altjirranharrka tjauwerrilya nthakala. \v 26 Nhanga Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Alha nhanha, tnonthalka ingkarraka Ingkartaka nama.” \p \v 27 Thunga relhala nganha ntangkama ekuralela marna ilkutjika. Relha nhanha era itja Altjirranha tnakama. Thunga turta unta lhitjika antja. Kala lhai. Kara, marnalka erala nganha ilkutjika nthama, kala kunpala ilkwai. Itja palkala pmarritjika arrpunhala paka kara nhanha orrtja altjirranharrka tjauwerrilya nthakala. \v 28 Thunga pula relha arrpunhala nganha ilama, “Arai, kara nhanha kunha etna orrtja altjirranharrka tjauwerrilya nthakala.” Unta kala kara lenha impai, relha ekuranga arrkngala, erala ungkwangurna angkakala, era parrparterrakitja. \v 29 Itja unta parrparterrakitja, era parrparterrakitja. Arai, nukathaka nama kara ilkutjika, yinga paka antja namanga. Arrpunhala yinganha yarna parrama. \v 30 Atha paka Altjirranha dangkilamanga, kara ilkutjinala, arrpunhala yinganha yarna ilparnama, yinga kula korna ntelalhamanga. \p \v 31 Arai, Altjirranha etarlaramala rrangkarra ilkutjika, ntjutjika, urrkaputjika, arrkanerritjikalka. \v 32 Rrangkarra pula itja relha Jew ntjarranha, Relha Lorinya ntjarranha, Altjirraka worlamparinyanha paka rrangkalhelitjika. \v 33 Yinga ngerra ntelalhai. Yinga relha arrpunhaka kngarralkura eterrama, itja nukarinya, atha etnanha tangkalhelitjinanga paka. \c 11 \s1 Urrkurrkintjaka mpaarangarangiperra \p \v 1 Rrangkarra kala nukanga ingkapala pitjai, yingala Kristanga ingkapala lhamanga ngerra. \p \v 2 Atha rrangkarranha tnantjama rrangkarra nuka kutatha ilpangkamanga. Atha turta rrangkarranha tnantjama, rrangkarra mpaarangaranga nhanga ntjarraka kuta kangkwerramanga, mpaarangaranga nhanga athala rrangkarranha kaltjinthakala. \v 3 Yinga antja rrangkarra kaltja nitjika, Kristanha artwa ingkarrakaka itornka namanga. Artwa turta arrkutja noa ekuranhaka itornka namanga. Altjirranha turta Kristaka itornka namanga. \v 4 Artwa paka Altjirrurna ingkamanga, era turta paka relhanha Altjirraka angkatja ilamanga, kapurta korltalhakala, era itornka ekuranha, Kristanha, errakarrilama. \p \v 5 Arrkutja pula Altjirrurna ingkamanga, era turta paka relhanha Altjirraka angkatja ilamanga, kapurta korltalhitjikanha, era itornka ekuranha, nhanhatitja artwa noa ekuranha, errakarrilama. Era kala kapurta napia ngerra nama. \v 6 Arai, arrkutjala paka kapurta ekuranha itja korltamanga, era kala kapurta korla ekuranha keikanhanta. Arrkutja pula errakarrerrama, kapurta korla ekuranha kakalanga, era turta paka kapurta napiantama namanga. Lakinhanga era kala kapurta korltalhitjikanta. \p \v 7 Arai, artwa kunha itja kapurta korltalhitjika, Altjirrala erinha, era ngerra inthorra arrpmarnakalanga. Altjirranha turta ntelalhakalanga era makalaria namanga, artwa erinha arrpmarnamala. Arrkutja era pula ntelama artwa era makalaria namanga. \v 8 Altjirrala kunha itja artwa erinha arrkutjanga arrpmarnakala. Era pula arrkutja erinha artwanga arrpmarnakala. \v 9 Altjirrala turta itja artwa erinha arrkutjakakwia arrpmarnakala. Era pula arrkutja erinha artwakakwia arrpmarnakala. \v 10 Nhanhanga arrkngala, angel-anga arrkngala turta, arrkutjakathaka nama kapurta korltalhitjika. Lakinha arrkutja era ntelama arrpunha ekura itornka namanga. \v 11 Kalantema. Nurna pula Kristalela nyinterrakalanga, nurna nhanhaka turta kaltja. Arrkutja artwa turta Altjirranga urlarra loala nama. \v 12 Altjirrala nhanga arrkutja erinha artwanga arrpmarnakala. Lyarta pula artwa arrkutjangantama katjia intama. Altjirrala kunha artwalka, arrkutjalka ingkarraka arrpmarnama, errkuma turta. \p \v 13 Rrangkarrarrpa angkai. Nhanha marrama nama arrkutja Altjirrurna ingkitjika, kapurta korltalhitjikanha? \v 14 Mpaarangaranga nurnakanhanga nurna kaltjerrama, artwa itja kapurta korla tjenyakarta nitjika. Nhanha itja artwakathaka namanga warta. \v 15 Kanha arrkutja kapurta korla tjenyakartala nitjika. Nhanha arrkutjakathaka namanga warta. Arai, arrkutjanha kunha kapurta korla nthakala, korltalhitjika. \v 16 Worlamparinya ingkarrakala mpaarangaranga nurnaka nama, arrkutja ingkarraka kapurta korltalhitjika. Kala nhanhanta atha rrangkarranha ilama. \s1 Arlta Kngarriperra \p \v 17 Arrpunha nhanhiperra pula atha rrangkarranha itjala tnantjama. Pepaka worlerramala, rrangkarrataka kornilalhama, itja marrilalhama. \v 18 Atha wuka rrangkarra pepaka worlerramalanga, rrangkarra itja worla nyinta nama, worla twetakatweta kurrka ntjarra pula. Atha turta etarlarama angkatja nhanha kala nthurrpalama nama. \v 19 Nhanha kala lakinha nitjikantaparra, Altjirraka worla inthorra katherritjinanga. \v 20 Arai, rrangkarra worlerramalanga, rrangkarra itjama Arlta Kngarra ilkuma. \v 21 Nyintaminyintala marna ekuriltja ilkuma, arrpunha ntjarra lyartathakantema worlerramalanga. Arrpunhantama ngaiyala kuta nama, kanha arrpunha drunk-alerrama. \v 22 Yai, rrakangkarra itjala iltha intama ekurala ilkutjika, ntjutjika turta? Kunpalama rrangkarra Altjirraka worlamparinya arrampowuma, ilkngara ntjarranha turta lolowuma? Nthakinhantama yinga rrakangkarrurna angkamara? Atha rrangkarranha tnantjitjika? Itja, atha rrangkarranha yarna tnantjama. \p \v 23 Arai, angkatja nhanga athala rrangkarranha kaltjinthakala, nhanha Ingkartala yinganha ilakala, apostle ntjarrarlarlanga. \q1 Ingwa ekuralala Judas-ala Ingkarta Jesuanha \q1 leltjaka lanthakala, Jesuala \q1 marna inaka. \v 24 Kurunga Altjirranha \q1 dangkilamaliperra, era marna erinha \q1 urltakaka, etnanha ilaka turta, “Nhanha \q1 mpurrka nuka nama. Atha mpurrka nukanha \q1 lanthama, tjauwerrilya ngerra, \q1 rrakangkarrakwia. Lakinha ilkwai, nuka ilpangkitjika.” \p \v 25 Etna kala ilkukalangantama, era nhanga \q1 ngerra Altjirranha dangkilaka. Kurunga \q1 era cup wine-akarta inaka. Era etnanha \q1 ilaka, “Wine nhanha alhwa nuka nama, \q1 lheloalhelintja lyartinyakanha. Atha \q1 alhwa nukanha thalama rrangkarranha \q1 Altjirralela tjinilitjika. Lakinha \q1 ntjwai, nuka ilpangkitjika.” \p \v 26 Arai, Ingkartanha pitjalputjinalpula, rrangkarra marna nhanha ilkumalanga, cup nhanhanga turta ntjumalanga, rrangkarra relha ntjarranha ilitjina Ingkartanha etnakakwia ilukala. \p \v 27 Arai, rrangkarra Arlta Kngarrala marna ilkumanga, wine turta ntjumanga, rrangkarra nhanhiperra arratja etarlaritjika. Itjanga, rrangkarra Ingkartaka mpurrka pa alhwa arrampowuma. \v 28 Lakinhanga, unta Arlta Kngarraka lhitjinala, ilpangkalhelalhai, “Nhanha kunha Ingkartaka mpurrka pa alhwa nama.” Kurunga marna erinha ilkwai, cup ekuranga turta ntjwai. \v 29 Arai, relha erala ilkuma, ntjuma turta, era pula itja lhangkarama nhanha Ingkartaka mpurrka namanga, erinha Ingkartala rrarrathala tutjina. \v 30 Lakinhanga arrpunha ntjarra thaltja, menta turta nama, urrputja arrpunha turta kala iluka. \v 31 Nurna paka marna pa wine ekuriperra arratja etarlaramanga, Altjirrala nurnanha itja rrarrathala tutjina. \v 32 Ingkartala paka nurnanha lyarta rrarrathala tumanga, era nurnanha rrarrathala tuma, nurna anma relha korna ntjarralela imerrakitja. \p \v 33 Lakinhanga tjina ntjarrai, rrangkarra ilkutjika worlerramalanga, kaaralhai ingkarrakarrka worlerritjika. \v 34 Arrpunha paka ngaiyala namanga, era kala pmarala marna ilkutjika. Kurunga rrangkarra itja kornilalhitjina, rrangkarra Arlta Kngarraka worlerramalanga. \p Yinga anma rrakangkarrurna pitjimalanga, atha rrangkarranha mpaarangaranga arrpunha ntjarra turta kaltjinthitjina. \c 12 \s1 Enka Alkngaltaraka yearriperra ntjarriperra \p \v 1 Tjina ntjarrai, rrangkarra yinganha nhanga Enkaka yearriperra pmarraka. Yinga itja antja rrangkarra etnakiperra kotna nitjika. \v 2 Rrangkarra kala ilpangkama, rrangkarra nhanga Kristanha itjantema tnakamalanga, rrangkarra orrtja altjirraka urrkurrkintja nitjata, etna turtantama rrangkarranha rretjingitjata. \v 3 Athantama rrangkarranha ilama, Altjirraka Enkala paka relhanha rretjingamanga, relha era yarna angkama, “Jesuanha kunha artwa korna.” Relha turta yarna angkama, “Jesuanha kunha Ingkarta nama,” Altjirraka Enkala paka erinha itja kaltjinthakalanga. \p \v 4 Enka era nyinta kuta. Era pula nurnaka yearriperra twetakatweta errarnpalhelama. \v 5 Ingkarta era nyinta kuta. Era pula nurnanha urrkapuntja twetakatweta nthama. \v 6 Altjirra era nyinta kuta. Era pula nurnaka ingkarrakalela nama, nurnaka ingkarrakaka tangitjala nama turta. \p \v 7 Enka erantama relha nyintaminyintarlarlanga urrkapuma, relha arrpunha ntjarraka tangitjala nitjika. \v 8 Enka erantama relha nyintanha kaltjinthama angkatja inangkarla angkitjika. Kala relha arrpunhanha angkatja lhangkalariala angkitjika. Enka nyinta era kuta tharranhantema kaltjinthama. \v 9 Kala relha arrpunhanha Enkala kaltjinthama Altjirranha ekarlta inthorra tnakitjika. Kala arrpunhanha era ekarltilama relha mentanha ltarrkngilitjika. Enka nyinta era kuta lakinhilama. \v 10 Arrpunhanha Enka era ekarltilama tjatjikarta urrkaputjika. Arrpunhanha era kaltjinthama relha ntjarranha Altjirraka angkatja arratja ilitjika. Kala arrpunhanha era kaltjinthama lhangkaritjika angkatja arrpunha orrtjerrintja paka namanga. Kala arrpunhanha era kaltjinthama etarlingetarlakunya angkitjika. Kanha arrpunhanha angkatja etarlingetarlakunya angkakala etnanha nentilitjika. \v 11 Nhanha ingkarraka Enka nyinta era urrkapuma. Erarrpa eterramala ngerra, era kala relha nyintaminyintanha pelama. \s1 Kristaka worlamparinya mpurrka ngerra nama \p \v 12 Mpurrka era kunha ingkakarta, iltjakarta, alkngakartalka nama. Mpurrka era pula nyinta kutala nama. Lakinha ngerra turta Kristaka mpurrka, worlamparinya era. \v 13 Arai, nurnakanga relha arrpunha Jew nama. Kanha arrpunha Greece-arinyala. Arrpunha, artwaka urrkapunhapunha nama. Arrpunha itornka nama. Enka nyinta era pula nurnanha ingkarrakanha kaltjirrpulhelaka, nurna mpurrka nyinta nitjinanga. Altjirrala turta Enka nyinta erinha nurnaka ingkarrakurna yairnaka. Enka era turta nurnaka nyintaminyinturna irrpuka. \p \v 14 Arai, mpurrka nurnakanha kunha ingkakarta, iltjakarta, alkngakartalka nama. \v 15 Thunga paka ingka arrpunha angkama, “Yinga itjama iltja. Lakinhanga yinga tweta kuta nama.” Nurna pula kaltja ingka era yarna tweta nama. Era turta mpurrkakanha nama. \v 16 Thunga paka ilpa arrpunha angkama, “Yinga itjama alknga nama. Lakinhanga yinga tweta kuta nama.” Nurna pula kaltja ilpa era yarna tweta nama. Era turta mpurrkakanha nama. \v 17 Mpurrka nurnakanha paka alknganta namanga, nurna yarna wumara. Mpurrka nurnakanha paka ilpanta namanga, nurna yarna ntjarnamara. \v 18 Altjirrala pula mpurrka nurnakanha urrkapuka, era antja namanga ngerra inthorra, ingkakartalka, iltjakartalka, alkngakartalka turta. \p \v 19 Kapurtanta paka namanga, nhanha itjama mpurrka nama. \v 20 Kala ingkalka, lyuparalka, etintjalka, tnartalka namanganta, mpurrka nama. \v 21 Lakinhanga alknga eratharra yarna iltja tharranha ilama, “Ilirna kala mpalakakunyantama nitjina.” Kapurta era turta yarna ingka tharranha ilama, “Yinga kala mpalakakunyantama nitjina.” \v 22 Lakinhatitja. Tnartalka, lamalka etnala thaltjalkura namanga, etna kunha tjiparra inthorra nama. Etnakakunya nurna kala ilumaranta. \v 23 Nurna turta trouser-akalka irrpuma, poranga. \v 24 Kanha anngerralka nurna katha kutala impuma. \p Arai, Altjirra erarrpa mpurrka erinha urrkapuka, tnarta, lamalka tjiparra inthorra nitjika. \v 25 Kurunga tnartala, rrakartala, iltjalalkantama mpurrka erinha porta kuta ntarntaritjinanga, tjalpalhelintja itja. \v 26 Lakinhanga tnarta paka menterramanga, kala mpurrka ntjapara nyingalauwuma. Arrpunha paka angkamanga, “Anngerra intorta inthorrangai!” Kala mpurrka ntjapara arrkana nama. \p \v 27 Arai, rrangkarra ingkarraka, ntjarra etna, Kristaka mpurrka nama. \v 28 Worlamparinya ekuralantama Altjirrala arrkurlakimparra artwa urrputja urraraka apostle nitjika. Kurunga urrputja arrpunha urrpia ekuranha nitjika. Kurunga urrputja arrpunha kaltjinthanhinthanha nitjika. Kurunga era relha urrputja arrpunha ekarltilaka tjatjikarta urrkaputjika. Relha urrputja arrpunha relha mentanha ltarrkngilitjika. Relha urrputja arrpunha, relhaka tangitjala nitjika. Relha urrputja arrpunha itornka nitjika. Relha urrputja arrpunha turta angkatja etarlingetarlakunya angkitjika. \v 29 Artwa ingkarraka itja apostle nama. Artwa ingkarraka itja Altjirraka urrpia nama. Artwa ingkarraka itja kaltjinthanhinthanha nama. Altjirrala itja relha ingkarrakanha ekarltilaka tjatjikarta urrkaputjika. \v 30 Altjirrala itja relha ingkarrakanha ekarltilaka relha mentanha ltarrkngilitjika. Relha ingkarraka yarna angkatja etarlingetarlakunyaka angkama. Relha ingkarrakala turta yarna angkatja etarlingetarlakunya angkakala etnanha nentilama. \v 31 Rrangkarrataka Enkaka yearriperra tjiparra inthorra ntjarraka antjerritjika. \p Nthakinha inthorrantama nurna ntelalhitjika? Nhanhiperrantama atha rrangkarranha ilitjina. \c 13 \s1 Iwunha nhanha nama kangkintja ntelalhitjika? \p \v 1 Thunga yinga relhaka angkatja twetakatweta ingkarraka angkama. Thunga turta yinga angel-aka angkatja angkama. Arai, yinga pula relha arrpunhaka itja kangkintja ntelalhamanga, kurunga yinga wurinyaka yurra ngerra wara namara. \v 2 Thunga atha arrpunha ntjarranha Altjirraka angkatja ilama. Thunga atha Altjirraka eterrintja ingkarraka lhangkarama. Thunga yinga angkatja inangkarla ingkarrakaka kaltja. Thunga atha Ingkartanha ekarlta inthorra tnakama. Atha turtantama parta etnanha irrpalthala ankartiwuma. Arai, yinga pula relha arrpunhaka itja kangkintja ntelalhamanga, kurunga yinga irna ipmintja ngerra nama. \v 3 Thunga atha yultha ingkarraka nukanha yirrinthama, relha ilkngara ntjarranha ntuthilitjika. Thunga turta atha mpurrka nukanha arrpunha ntjarraka lanthama, etna yinganha urala rrukunthakunthilitjika. Arai, yinga pula relha arrpunhaka itja kangkintja ntelalhamanga, kurunga Altjirrala yinganha itja kuta kwartiwutjina. \p \v 4 Relha erala relha arrpunhaka kangkintja ntelalhama, era relha arrpunhaka ngwanga ntelalhama, era relha arrpunhaka konyerrama turta. Era itja relha arrpunhaka antjakunyerrama. Era itja tnakalhama, tjurnalhama paka. \v 5 Relha erala relha arrpunhaka kangkintja ntelalhama, era itja punhalunhala nthulapuma. Era itja ekuriltja eterrama. Era itja parrpa aalerrama. Era itja ilpangkama arrpunha paka ekura imanka korna ntelalhakalanga. \v 6 Relha erala relha arrpunhaka kangkintja ntelalhama, era itja kangkama relha korna ntelalhamalanga. Era pula arrkana nama relha arratja ntelalhamalanga. \v 7 Relha erala relha arrpunhaka kangkintja ntelalhama, era ekura kuta tjina ntelalhama. Era Altjirranha kuta tnakama. Era tnoatnoa kuta Altjirraka kaaralhama. Era turta itja kuta relhaka porrkerrama. \p \v 8 Altjirranha relhaka kuta kangkintja ntelalhitjina. Arrpunhala erinha yarna parrama. Kanha relha etnala arrpunha ntjarranha Altjirraka angkatja ilama, etna anma tjukunyerritjina. Relha etnala angkatja etarlingetarlakunya angkama, etna turta anma tjukunyerritjina. Angkatja inangkarla ingkarraka turta anma yirritjina. \v 9 Arai, angkatja nhanga nurnala Altjirriperra kaltjerrakala, etna kunha karta arrpunha wara nama. Angkatja nhanga nurnala arrpunha ntjarranha Altjirriperra kaltjinthama, etna turta karta arrpunha wara nama. \v 10 Anma pula, Altjirranha pitjalpumalanga, nurna kala angkatja ingkarrakakantama kaltja nitjina. \p \v 11 Arai, yinga nhanga katjia namalanga, yinga kala katjia ngerra angkaka. Yinga katjia ngerra eterraka. Yinga turta katjia ngerra ntelalhaka. Yinga pula relha kngarrerramalanga, atha kala katjiakanha ingkarraka impukantama. \v 12 Lyarta nurna Altjirranha irrkaiyirrkai ngerra wara arama. Anma pula nurna erinha alkngatharrantama aritjina. Lyarta yinga karta arrpunhakanta kaltja. Anma pula yinga ingkarrakakantama kaltja nitjina, Altjirranhala nuka kaltja namanga ngerra. \p \v 13 Lyarta nurna Altjirranha tnakama. Nurna turta tnoatnoa Altjirraka kaaralhama. Altjirranha turta nurnaka kangkintja ntelalhama. Altjirranhala nurnaka kangkintja ntelalhama, nhanha kunha tjiparralkura nama. \c 14 \s1 Relhanha kaltjinthitjika tjiparralkura nama, nhanhangatjina, etarlingetarlakunya angkitjika. \p \v 1 Rrangkarrataka kangkintja ntelalhitjika. Rrangkarra turta Enkaka yearriperra arrpunha nhanhaka thakerrai, nhanga worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilitjika. \v 2 Arai, relha erala etarlingetarlakunya angkama, era itja relhurna angkama, Altjirrurna pula. Relhala turta erinha yarna wuma. Enka erataka ekurarlarlanga angkama, angkatja nhanga relhalala itja wuma. \v 3 Kanha relha era, erala worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilama, erataka etnanha ekarltilama, tjipatjipilama, alkngolkngilama turta. \p \v 4 Relha erala etarlingetarlakunya angkama, erataka ekurarinyanta ekarltilalhama. Kanha relha erala worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilama, era worlamparinya etnanhala ekarltilama. \v 5 Yinga kangkamara rrangkarra ingkarraka paka angkatja etarlingetarlakunya irrpalthala angkamanga. Yinga pula kngarralkura kangkamara rrangkarra worlamparinya etnanha Altjirraka angkatja ilamanga. Arai, worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilitjika, nhanhataka tjiparralkura nama nhanhangatjina, nhanga etarlingetarlakunya angkitjika. Relha arrpunha pula namanga angkatja etarlingetarlakunya angkakala etnanha nentilitjika, kala marrala. Angkatja kathala kunha worlamparinya etnanha ekarltilama. \p \v 6 Tjina ntjarrai, yinga paka rrakangkarrurna pitjimanga, rrakangkarrurna angkatja etarlingetarlakunya turta angkamanga, nthakinhama atha rrangkarranha ekarltilamara? Atha pula rrangkarranha Altjirraka angkatja ilamanga, angkatja katha, angkatja nhanga Altjirralakimparra yinganha ilakala, kurunga atha rrangkarranha ekarltilamara. \v 7 Rrangkarra irna music-akanha etarlaramama? Relhala paka etnanha itja arratja angkalhelamanga, relha arrpunhala inurra itja lhangkaritjina. \v 8 Nhanha turta etarlarai. Artwala paka trumpet itja arratja angkalhelamanga, tjapartia ntjarra itja turritjika worlerritjina. \p \v 9 Lakinha ngerra, rrangkarra paka itja angkatja katha angkamanga, arrpunhala rrangkarranha itja wutjina. Rrangkarra kala wurinyurnanta angkarlanitjina. \v 10 Arai, angkatja twetakatweta ntjarra inthorra nama. Angkatjakakurtiala turta etnanha kala wuma. \v 11 Atha pula relha arrpunhaka angkatja yarna wumanga, yinga ekuranga urlarra relha lorinyala nitjina. Era turta nukanga urlarra relha lorinya nitjina. \v 12 Lakinha rrangkarra turta relha lorinya ngerra ntelalhama, rrangkarra angkatja etarlingetarlakunya angkamalanga. Rrangkarrataka Enkaka yearriperra arrpunhaka kngarralkura antja nitjika, yearriperra nhanga etnala worlamparinyanha ekarltilama. \p \v 13 Lakinhanga, tnakanhakanha erala angkatja etarlingetarlakunya angkama, erataka Altjirrurna ingkitjika ekura tangitjala nitjika, angkatja nhanha worlamparinyaka nentilitjika. \v 14 Arai, yinga paka etarlingetarlakunya angkamanga, enka nuka kala Altjirrurna ingkama. Yingarrpa pula marntilparla kutala. \v 15 Nthakinhantama? Arrpunharanga yinga kala enka nukanharlarlanga Altjirrurna ingkitjina. Arrpunharanga pula yinga eterrintjakartala Altjirrurna ingkitjina. Arrpunharanga yinga kala enka nukanharlarlanga ekura lyilhitjina. Arrpunharanga pula yinga ekura eterrintjakartala lyilhitjina. \p \v 16 Arai, thunga rrangkarra pepaka worlerrakala nama. Untantama Altjirranha tnantjama, angkatja etarlingetarlakunya angkamala. Arrpunha ntjarrala pula nganha itja wuma. Nthakinhantama etna “Amen” angkitjina? \v 17 Unta kala Altjirranha tnantjama. Relha arrpunha ntjarra pula palkala warala narlanama. \p \v 18 Atha Altjirranha dangkilama, yinga rrakangkarranga kngarralkura etarlingetarlakunya angkama. \v 19 Nurna pula pepaka namalanga, nukanga urlarra nhanha marralkura nama atha worlamparinyanha angkatja katha 5 ilitjika, nhanhangatjina, yinga angkatja 10,000 etarlingetarlakunya angkitjika. \p \v 20 Tjina ntjarrai, rrangkarra itja katjia ngerra eterritjika. Rrangkarrataka relha kngarra ngerra eterritjika. Katjia kurrka ngerra pula, rrangkarra itja korna ntelalhitjika. \v 21 Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, \q1 “Relha lorinyaka angkatjala, relha \q1 epinyaka rrakartarlarlanga turta, yinga \q1 relha nhanha ntjarrurna angkitjina. Etna \q1 pula yinganha itja kuta wutjina, \q1 Ingkartanha angkama.” \p \v 22 Arai, rrangkarra paka etarlingetarlakunya angkamanga, nthakinhama arrpunha ntjarrala lhangkaritjina rrangkarra Altjirranha tnakamanga? Angkatja etarlingetarlakunya rrakangkarranhala turta itja relha kotnanha tangkalhelama. Altjirraka angkatjalanta relha kotnanha tangkalhelama, rrangkarranha turta. \v 23 Thunga rrangkarra pepaka worlerrama. Rrangkarra turtantama ingkarraka etarlingetarlakunya angkama. Relha kotna ntjarra paka irrpentjimanga, etna nthakinha etarlaritjina? Etna etarlaritjina rrangkarra ingkarraka rirterrakala. \v 24 Thunga pula rrangkarra ingkarrakala worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilama. Relha kotna ntjarra turtantama irrpentjima. Angkatja rrakangkarranha wumala, etna nthakinherritjina? Arrpunhala lhangkaritjina era relha kornarintja namanga, relha ima turta. \v 25 Erantama Altjirraka ilalhitjina, toperritjina turta. Era mparalela arrarnalhitjina, Altjirraka urrkurrkintja nitjina turta. Era turta lakinha angkitjina, “Nthurrpathoa Altjirranha rrakangkarralela nama.” \s1 Pepaka worlerramala arratja urrkurrkintja nitjika \p \v 26 Tjina ntjarrai, rrangkarra pepaka worlerramalanga, rrangkarra kala marra tangitjala pepa mpaarama. Rrangkarra pula pepa mpaaritjika worlamparinyanha ekarltilitjika. Nhanga relha etnala psalm-aka read-errama, relha etnala Altjirraka angkatja kaltjinthama, relha etnala etarlingetarlakunya angkama, relha etnala angkatja etarlingetarlakunya angkakala etnanha nentilama, etna ingkarraka worlamparinyanha ekarltilitjika. \v 27 Thunga arrpunha ntjarra antja nama angkatja etarlingetarlakunya angkitjika. Kala tharra, urrputja ngerranta angkitjika. Itja pula porta. Kala nyintarrka, kurunga arrpunhantama. Kala arrpunhala turta angkatja etnakanha nentilitjika. \v 28 Arrpunha paka itja namanga angkatja etnakanha nentilitjika, relha etna kala worlamparinyala tjukunyala nitjika. Etna kala pmarala Altjirrurna etarlingetarlakunya angkitjika. \p \v 29 Kurunga tharrala, urrputjala paka Altjirraka angkatja kaltjinthitjika. Arrpunha ntjarrala montjala wurlanitjika, arrpunha paka paala angkakitja. \v 30 Enkala paka artwa arrpunhanha angkatja ilamanga, artwa arrpunhala worlamparinya etnanha kaltjinthamalangantema, era artwa ekura kwerritjika, erala kaltjinthamanga. Artwa nhanha erantama arrarnalhitjikarrka, artwa arrpunha erakimparrantama worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilitjinanga. \v 31 Arai, rrakangkarra ingkarrakakathaka nama, rrangkarra paka antja namanga, worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilitjika. Lakinha pula. Nyintarrka angkitjika, kurunga arrpunhantama. Kurunga ingkarraka kaltjerritjinanga, ekarlterritjinanga turta. \v 32 Relha etnala Altjirraka Enkakarta Altjirraka angkatja worlamparinyanha kaltjinthama, etnataka itja porta angkitjika, worlamparinya parrparterrakitja. \v 33 Arai, Altjirranha rilhera nama, itja parrparta. Era turta itja antja rrangkarra parrparta ntelalhitjika, rrangkarra pepaka namalanga. Nhanha worlamparinya ingkarrakaka mpaarangaranga nama. \p \v 34 Rrangkarra pepaka namalanga, arrkutja ntjarra tjukunya nitjika. Etnakathaka itja nama angkitjika. Etna pula noa etnakanhaka kangkwerritjika, Altjirraka Angkatja Imankinyala turnamanga ngerra. \v 35 Etna paka kotna namanga, etna kala artwa noa etnakala pmarritjika, pmarala. Nhanha kunha itja marra nama arrkutja angkitjika, rrangkarra pepaka namalanga. \p \v 36 Corinth-arinya ntjarrai! Rrakangkarrangama Altjirraka angkatja rrataka? Rrangkarranta turtama Altjirraka angkatja wuka? \v 37 Relha erala angkama era kula Altjirraka angkatja arratja kaltjinthama, relha era turta, erala angkama era kula Altjirraka Enkakarta namanga, era kala lhangkaritjika angkatja athala intalhelakala, era Ingkartaka turnintja namanga. \v 38 Erantama Ingkartaka turnintjaka kangkwerritjikanhanga, Ingkartala erinha ipmintja imputjina. \p \v 39 Lakinhanga, tjina ntjarrai, thakerrai worlamparinyanha Altjirraka angkatja ilitjika. Angkatja etarlingetarlakunya angkitjika turta pula rrangkarra itja parritjika. \v 40 Nhanhanta. Rrangkarra pepaka namalanga, rrangkarra itja parrpartaparrparta ntelalhitjika, arratjanta pula. \c 15 \s1 Jesua Kristanha kamerraka \p \v 1 Tjina ntjarrai, atha rrangkarranha Yia Marra nhangaka ilpangkalhelitjika antja nama. Yia Marra nhanga athala rrangkarranha kaltjinthakala, rrangkarra turtala tnakakala. \v 2 Yia Marra nhanha ekurarlarlanga Altjirrala rrangkarranha tangkalhelitjina, rrangkarra paka Yia Marra erinha ekarlta kuta tnakamanga. Itjanga paka, rrangkarra erinha palkala wara tnakaka. \p \v 3 Arai, angkatja nhanga Ingkartaka apostle ntjarrala yinganha ilakala, nhanha kunha atha rrangkarranha kaltjinthakala. Nhanga lakinha. Kristanha korna nurnakanhakakwia ilukala, Altjirraka Angkatja Imankinyala ilamala ngerra. \v 4 Etna erinha tintjiwukala. Altjirrala pula erinha arlta tharraminyintala kamalhelakala, Altjirraka Angkatja Imankinyala ilamala ngerra. \v 5 Kurunga era Peter-akarrka ntelalhaka, kurtungurla 12 etnaka turta. \v 6 Kurunga era tjina tnakanhakanha 500-anga ntjarralkurakantama ntelalhaka, etna worla namalanga. Tjina nhanha etnakanga ntjarralkura lyartalpula etathantema nama. Urrputja arrpunhanta kala ilukala. \v 7 Anma era James-aka turtantama ntelalhaka. Kurunga apostle ekuranha ingkarrakakantama. \v 8 Kala ingkarna inthorra era nuka turtantama ntelalhaka, era yinganha ingkarnanta urrarakalanga warta. \p \v 9 Arai, yinga kunha Kristaka apostle ntjarranga kornakornalkura era. Yinga turta itja yalknga nama Kristaka apostle nitjika, atha nhanga Altjirraka worlamparinya yirralhelitjika antja nakalanga. \v 10 Altjirranha pula nuka ngwanga ntelalhaka. Lakinhanga yinga apostle ekura nama. Altjirranha turta nuka itja palkala ngwanga ntelalhaka. Yinga Kristaka kngarralkura urrkapuka, apostle arrpunha ntjarrangatjina. Itja pula yinga, Altjirranhatitja nukarlarlanga urrkapuka, nuka ngwanga kuta ntelalhamala. \v 11 Lakinha atha rrangkarranha kaltjinthaka, apostle arrpunha ntjarrala turta. Rrangkarra turta angkatja nurnakanha tnakaka. \s1 Errilknga ntjarra kamerritjina \p \v 12 Nurna kaltjinthama Altjirrala Kristanha errilknga ntjarranga kamalhelakala. Nthakinhantama rrakangkarranga arrpunha ntjarra angkama, Altjirrala kula relha errilknga ntjarranha itja kamalhelitjina? \v 13 Arai, Altjirrala paka relha errilknga ntjarranha itja kamalhelitjina, kurunga era Kristanha turta itja kamalhelaka. \v 14 Altjirrala paka Kristanha itja kamalhelakalanga, nurna rrangkarranha paala kaltjinthama, rrangkarra turta Kristanha palkala wara tnakama. \v 15 Nurna turta rrangkarranha Altjirriperra orrtjapepilaka, rrangkarranha kaltjinthamala Altjirrala kula Kristanha kamalhelakala, era erinha itja kamalhelakalangatanya. \v 16 Arai, Altjirrala paka relha errilknga ntjarranha itja kamalhelitjina, kurunga era Kristanha itja kamalhelaka. \v 17 Altjirrala paka Kristanha itja kamalhelakalanga, rrangkarra Kristanha palkala tnakama. Altjirrala turta korna rrakangkarranha itja iwuka. \v 18 Relha etna turta, etnala ilukala Kristanha tnakamala, etna errilknga kuta intitjina, itja kamerritjina. \v 19 Nurna paka Kristanha palkala wara tnakamanga, relha arrpunha ntjarra nurnaka kala ltarrperritjikanta. \p \v 20 Altjirrala pula Kristanha nthurrpa inthorra kamalhelaka. Altjirrala erinhakimparra kamalhelakalanga, nurna kaltja era anma relha errilknga ingkarrakanha kamalhelitjinala. \v 21 Arai, artwa nyintanga arrkngala, nurna ingkarraka iluma. Artwa nyinta arrpunhanga arrkngala, nurna ingkarraka kamerritjina. \v 22 Adam-ala nurnanha ingkarraka urrurnaka. Kristala pula nurnanha ingkarraka etathilitjina. \v 23 Nhanga lakinhakwia. Arrkurla Kristanharrka. Era kala kamerraka. Kurunga Kristanha pitjalpumalanga, worla ekurantama kamerritjina. \v 24 Kurunga alha nhanhaka talwantama nitjina, Kristala ingkarraka etnanha yirralhelamanga, etnala Altjirraka irrpaltherramanga. Kurunga relha ingkarrakala katha aritjina Altjirra Kaartanha Ingkarta namanga. \p \v 25 Arai, Krista ekurathaka kunha nama tjitjarterritjika, era Altjirraka leltja ingkarraka yirralhelitjinalpula. \v 26 Kurunga relha turta itja wotha ilutjina. \v 27 Arai, Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Altjirrala erinha ingkairnaka relhalka ingkarrakaka tjitjarterritjika.” Lakinha angkamala, era itja Kristanha ingkairnama ekura turta tjitjarterritjika. Altjirra erarrpa warta Kristanha ingkairnakalanga, Kristanha yarna tjitjarta ekura nama. \v 28 Anma, Kristanha relhalka ingkarrakaka tjitjarterramanga, Altjirranha 'Lira ekuranhaka turtantama tjitjarta nitjina. Kurunga Altjirranha relhalka ingkarrakaka tjitjarta nitjina. \p \v 29 Altjirrala paka relha errilknga ntjarranha itja kamalhelitjinanga, iwunhangantama arrpunha ntjarra lanthalhama arrpunhala etnanha relha errilkngakakwia kaltjirrpulhelitjika? Nthakinha turtama relha nhanha etna wulhitjina, Altjirrala relha errilknga ntjarranha itja kamalhelitjinanga? \v 30 Iwunhanga turtama nurna relha ntjarranha kuta kaltjinthama, etna nurnanha errilknga tutjika antja namangatanya? \v 31 Arai, yingataka arltamarlta eterrama, etna yinganha lyarta errilknga tutjina. Tjina ntjarrai, yinga nhanha nthurrpa inthorra angkama, yingala rrakangkarrakarta tnakalhamanga ngerra, Krista Jesua, Ingkarta nurnakanharlarlanga. \v 32 Iwunhanga turtama yinga Ephesus town-ala tnontha itnura ntjarralela turraka? Altjirrala paka relha errilknga ntjarranha itja kamalhelitjinanga, \q1 “nurna kala ilkutjika, ntjutjika turta. \q1 Inguntha nurna kala ilutjinanga warta.” \p \v 33 Rrangkarra itja orrtjapepilalhitjika. “Rrangkarra relha korna ntjarralela ilkwatharra namanga, rrangkarra turtantama korna ntelalhitjina.” \v 34 Rrangkarra kala arratjanta eterritjika. Itja korna kuta ntelalhitjika. Arai, rrakangkarranga arrpunha ntjarrataka Altjirraka kotnantema. Rrangkarra kala porerreikanhanta. \s1 Mpurrka ekuriperra, ekurakartala Altjirrala relhanha kamalhelitjina \p \v 35 Thunga arrpunhala yinganha pmarrama, “Nthakinha inthorrama Altjirrala relha errilknga etnanha kamalhelitjina? Mpurrka iwunhakarta turtama era etnanha kamalhelitjina?” \v 36 Rirtai! Annga nhanga untala arnaka kurnama, era kunha itja mangkama, era paka itja ilumangarrka. \v 37 Unta turta itja irna erinha arnaka kurnama, erala ingkarna mangkitjinala. Unta kala annga erinhanta kurnama, thunga wheat paka, thunga annga arrpunha paka. \v 38 Annga etnakanga pula irna twetakatweta mangkama, nhanga Altjirrala etnanha arrpmarnakala ngerra. \v 39 Tjalka ingkarraka turta twetakatweta nama. Relhaka tjalka tweta nama. Tnonthaka tjalka tweta nama. Thepaka tjalka tweta nama. Irrpanngaka tjalka twetantema nama. \v 40 Irna alkirarinya nama, irna alharinya turta nama. Irna alkirarinya etna tweta nama, irna alharinya etna turta twetantema nama. \v 41 Lirnnga era tweta nama, parrtja ekurarinyakarta. Taiya era tweta nama, parrtja ekurarinyakarta. Ntheilpura etna turta tweta nama, nyintaminyinta parrtja etnakarinyakarta. \p \v 42 Lakinha turta nitjina Altjirrala relha errilknga ntjarranha kamalhelamalanga. Mpurrka ekurakartala relha katjia intama, era iluma, ltholtherrama turta. Kanha mpurrka ekurakartala Altjirrala erinha kamalhelitjinala, era itja wothala ltholtherritjina. \v 43 Mpurrka nhanga ekurakartala relha katjia intama, era kornakorna ngerra nama. Kanha mpurrka ekurakartala Altjirrala erinha kamalhelitjinala, era marra inthorrala nitjina. Mpurrka nhanga ekurakartala relha katjia intama, era thaltja nama. Kanha mpurrka ekurakartala Altjirrala erinha kamalhelitjinala, era ekarltala nitjina. \v 44 Mpurrka nhanga ekurakartala relha katjia intama, era alharinya nama. Kanha mpurrka ekurakartala Altjirrala erinha kamalhelitjinala, era alkirarinyala nitjina. Arai, mpurrka alharinya paka namanga, mpurrka alkirarinya kala namantema. \p \v 45 Lakinha kunha Altjirraka Angkatja Imankinyala ilama, “Adam-anha, artwa arrkurlinya erinha, Altjirrala etathilaka.” Kanha Adam ingkarninyala relhanha enkarlarlangala ngampakala etathilama. \v 46 Arai, relhala itja mpurrka alkirarinyakimparra tnyinama, mpurrka alharinya pula, kurunganta alkirarinya. \v 47 Artwa arrkurlinya erinha kunha Altjirrala alhanga mpaarakala. Kanha artwa arrpunha era alkirangala pitjika. \v 48 Artwa arrkurlinya era mpurrka alharinyakarta naka. Lakinhanga relha ingkarraka mpurrka alharinyakartantema nama. Artwa ingkarninya era pula mpurrka alkirarinyakartala nama. Lakinhanga nurna turta mpurrka alkirarinyakartantema nitjina. \v 49 Artwa arrkurlinya era ngerra nurna mpurrka alharinya tnyinaka. Anma, nurna artwa alkirarinya era ngerra, mpurrka alkirarinyantama tnyinitjina. \p \v 50 Tjina ntjarrai, Altjirraka Pmarala kunha alkirarinya etna itja ltholtherrama. Lakinhanga nurna yarna Altjirraka Pmaraka irrpuma mpurrka alharinyakarta, mpurrka alharinya nurnaka ltholtherramanga warta. \v 51 Arai, atha rrangkarranha angkatja ilitjina Altjirralala lyartalpula lauwukala. Nurna itja ingkarraka ilutjina. Altjirrala pula nurnanha ingkarraka kngartiwutjina. \v 52 Angel-ala trumpet erinha angkalhelamalanga, Altjirrala nurnanha kngartiwutjina, warangala inthorra, alkngala irrpalhamala ngerra. Altjirrala turta relha errilknga ntjarranha kamalhelitjina, mpurrka ltholtherritjikanhakartantama. \v 53 Arai, mpurrka nurnala lyarta tnyinama, etna yirritjina. Kanha mpurrka nhanga Altjirralala nurnanha anma nthitjinala, etna itja kutala yirritjina. \v 54 Altjirrala nurnanha kala mpurrka arrpunha nhanha etnanhantama nthakalanga, mpurrka nhanga etnala itja kuta yirritjina, kurunga Altjirraka Angkatja Imankinya nhanha kala nthurrperritjinantama, \q1 “Ingkartanha ntelalhaka era ekarlta \q1 inthorra namanga. Relhantama ngampakala \q1 etatha nitjina.” \q1 \v 55 “Arai, Ingkartala nurnanha \q1 tangkalhelakalanga, nurna itja wotha \q1 ilutjina.” \q1 “Arai, Ingkartala korna nurnaka \q1 iwukalanga, era nurnanha itja wotha \q1 imilitjina.” \p \v 56 Altjirraka turnintjanga nurna lhangkarama nurna kuta korna ntelalhamanga. Nurna korna ntelalhamanga warta, nurna kala iluma. \v 57 Nurna pula Altjirranha dangkilama, era nurnanha tangkalhelakalanga Ingkarta nurnakanharlarlanga, Krista Jesuarlarlanga. \p \v 58 Lakinhanga, tjina ntjarrai, Yia Marra erinha ekarlta kuta tnakai. Erinha itja ipmintja impai. Ingkartaka turta kuta kangkintja ntelalhai, relha arrpunhaka turta. Rrangkarra kala kaltja Ingkartanha itja kngwerritjina, rrangkarra ekura kangkintja ntelalhamanga. \c 16 \s1 Tjauwerrilyiperra, altjirraka worlamparinyaka Jerusalem-ala \p \v 1 Rrangkarra yinganha nhanga tjauwerrilyiperra pmarraka, relha alkngaltara ntjarraka. Arai, rrangkarrataka nhanha kotjitjika, athala worlamparinya pmara Galatia-arinya ntjarranha turnakala ngerra. \v 2 Nhanga lakinha. Sunday arlta nyintaminyintala, rrangkarra nyintaminyintala money arrpunha wakitjika, relha alkngaltara ntjarraka. Relha erala money kngarra inama, era kala money kngarrantema wakitjika. Kanha relha erala money kurrka inama, era kala money kurrkala wakitjika. Kurunga yinga pitjimalanga, tjauwerrilya rrakangkarranha kala patilakala intitjina. \v 3 Rrangkarra turta artwa urrputja urraritjika. Kurunga yinga pitjimalanga, atha etnanha pepa nthitjina money ekurakarta Jerusalem-urna lhitjika. \v 4 Nurna paka eterramanga nhanha marra namanga yinga turta etnakalela lhitjika, yinga kala etnakalela lhitjina. \s1 Paul, Timothy tharra yatjarra pitjitjika eterraka \p \v 5 Arai, yingataka anma pmara Macedonia-anga tjananhitjina. Lakinhanga yinga Macedonia ekuranga tjananhamalanga, yinga rrakangkarrurna turta pitjitjina, \v 6 rrakangkarralela yatjarra nitjika. Thunga turta yinga rrakangkarralela kuta ngerra nitjina, wumpierritjika kaaralhamala. Kurunga yinga anpara lhitjikerramalanga, rrangkarra yinganha money turta paka tjaiyaka nthalenitjinanga. \v 7 Arai, yinga itja antja nama rrangkarranha anparala wara aranhitjika. Yinga pula antja nama rrakangkarralela kuterritjika, Ingkartala yinganha impurlarrarnamanga. \v 8 Yinga Ephesus town-alarrka kuterritjina, Pentecost arltakurtitja. \v 9 Arai, Altjirrala kunha relha ntjarra nukurna yairnama, atha etnanha kaltjinthitjika. Relha ntjarra arrpunha pula nuka antjakunyala nama. \p \v 10 Arai, Timothy-anha rrakangkarrurna pitjimalanga, erinha tjina kngarra ngerra inai. Era kunha Ingkartaka urrkapuma, yinga ngerra. \v 11 Itja ekura antjakunya ntelalhitjika. Kurunga erinha wotha kangkintjala nukurna yairnai. Yingataka ekura, tjia arrpunha ntjarraka turta nhanhala kaaralhama. \s1 Apollos-iperra \p \v 12 Rrangkarra yinganha nhanga Apollos-iperra pmarraka, tjina nurnakanhiperra. Athataka erinha yarna yakalhelaka rrakangkarrurna alputjika, nhanga tjina arrpunha ntjarra alpumalanga. Era pula itja antja naka lyarta lhitjika. Era kala anma lhitjina, tjia arrpunha ntjarra paka rrakangkarrurna lhamalanga. \s1 Paul-ala etnanha nyintaranga wotha tjatjatuka \p \v 13 Montja aralhai! Ingkartanha ekarlta kuta tnakai! Tnoatnoa narrirrai! Tiratirerritjala narrirrai! \v 14 Nyintaminyinta arrpunhaka kangkintjanta ntelalhitjika. \p \v 15 Rrangkarra kala kaltja, pmara Achaia-ala, Stephanas-aka ramaramalakimparra Ingkartanha tnakakala. Etna turtantama ilporatha inthorra relha alkngaltara ntjarraka tangitjala naka. Athantama rrangkarranha yakalhelama, tjina ntjarrai, \v 16 etnakanga ingkapala lharrirrai. Rrangkarra turta tjina urrkapunhapunha arrpunha ntjarranga ingkapala lharrirrai. \v 17 Yinga kangkaka artwa Stephanas, Fortunatus, Achaicus ntjarra nukurna pitjimalanga. Etna yinganha rrakangkarriperra ilpangkalhelaka. \v 18 Etna turta yinganha tjipatjipilaka, etnala rrangkarranha tjipatjipilakala ngerra. Relha lakinha kunha tjiparra nama. \p \v 19 Worlamparinya etnala pmara Asia-ala nama, etna rrangkarranha anparnama. \p Tjina tnakanhakanha Aquila, Priscilla tharrala rrangkarranha anparnama, kngarra errarerramala. Worlamparinya etna, etnala iltha ekuratharrakanhala worlerrama, etna turta rrangkarranha anparnama. \p \v 20 Tjina arrpunha ntjarrala turta rrangkarranha anparnamantema. \p Rrangkarra tjina tnakanhakanha rrakangkarranha kwakitjikai, rrangkarrala tjia rrakangkarranha kwakitjakamanga ngerra. \p \v 21 Atharrpantama rretnya nukanha nhanha intalhelama PAUL. \p \v 22 Relha erala Ingkartaka itja kangkama, erinha Ingkartala imilitjina. Ingkartai, kala pitjantai! \p \v 23 Ingkarta Jesuanha rrakangkarra kuta ngwanga ntelalhama. \p \v 24 Yinga rrakangkarra kuta kangkama, nurna ingkarraka Krista Jesualela nyinterrakalanga.