\id COL - Ampeele NT [apz] -Papua New Guinea 1988 (web version -2012 bd) \h Koulousi \toc1 Olo Iyoswo loso Poul Aꞌamu Koulousi somneꞌno Mtɨꞌmokumentisofoho. \toc2 Koulousi \toc3 Kls \mt1 Koulousi \mt2 Olo Iyoswo loso Poul Aꞌamu Koulousi somneꞌno Mtɨꞌmokumentisofoho. \imt1 Olo Hungkuno Sɨmoꞌmjofoho. \ip Jisas ahwomomneꞌno nto sɨmentiso sohonta soswo \it tɨwenti-nain\it*ꞌnji (29) \it teti-wan\it*ꞌnji (31) nto uyakoloꞌmentisopolɨkeno olo iyoswo loso Poul kako aꞌamu Koulousi somneꞌno mtɨꞌmokumentisofoho. I osoꞌno ango Koulousi hopo sopo neꞌno aꞌamu ‘Apousel’ Sohwafe Syoho iyoswo somo Poul oso ango Koulousi sopo iꞌmofayo soꞌno mamtɨꞌmokinyofoho. Oso iyoswo mtɨꞌmokiyo hwapɨngoso olenoho. Ango Koulousi sopo aꞌamu \it Nousɨtik\it* osohwa humunyoponoho. Oso aꞌamu hiso hofɨko Jisasɨmo inɨngkunyo Koulousinjo sofe sɨmeho hiꞌntnnonohino somo wonyo umokontanɨngkofi Poul kako olo iyoswo loso hofɨkimo itoꞌno mɨhwajiyoꞌne mtɨꞌmokumentisofoho. Iyoswo homo lomjo hungkuno sɨmoꞌmjoso olenoho. Jisas sohwo yoꞌmayo hopiꞌnonohino somo yakoloꞌnyo hweho. Olo iyoswo hiloso Poul kako ango Loum sopo impojoho yonto mtɨꞌmokumentisofoho. Osoꞌno nakwo olo hungkuno homo lomo atofo lɨhwasi tɨfi unɨngkohwano. \c 1 \p \v 1-2 Ngko Poulɨꞌni Kɨlais Jisasɨye hungkuno aꞌamumo uyohojɨkuꞌmofo (\it apousel\it*) syohoꞌnjo hwoꞌnyoho. Anɨtu olo syoho losoꞌno kakoe huno mtaꞌni nɨhwosopoꞌmentisofoho. Ngkoꞌnji nenɨngkwaꞌwehwo Timoutiꞌnji nekwo nohumentai olo iyoswo loso sekwo aꞌamu Koulousi sokuneꞌno mtɨꞌmokalokuhwayo. Sekwo Anɨtuye aꞌamu soku Kɨlaisɨmo sɨmeho hiꞌntnnono uyontɨfi kakineꞌno yokumpohnꞌnyo lohokwofo. Osoꞌno emoꞌnɨngkohoho. Nanɨngkwohwo Anɨtu kako sekumo yoꞌmayo wopɨngo selohofɨhwosi sekwoe sɨmeho pompenjiyo wosejapmmontonoho. Osoꞌno emoꞌnɨngkohoho. \s1 Aꞌamu Koulousiso hofɨko Anɨtumo sɨmeho hiꞌntnnono uyɨmentohofofoho. \p \v 3 Nekwo jomo ujoso engolopohamo nekwo sekuneꞌno isamoyoka nakwoe Hwe Engo Jisas Kɨlaisɨye Mpohuneꞌno isamoyoka ulalokuhwoyo. \v 4-6 Hwapɨngoso sekumneꞌno hungkuno ole upoꞌnalokuhwayo. Hohonta sɨmoꞌmo neꞌmo Anɨtuye hungkuno wopɨngo seꞌmaꞌmentiso sohonta sekwo haloho poꞌmentohofofoho. Yoꞌmayo wopɨngo Anɨtu sekumneꞌno selohofone soꞌno ahwomomo womantɨfeho. Osoꞌno sekwo Kɨlais Jisasɨmo sɨmeho hiꞌntnnono nehopi uyontɨfi Anɨtuye hwe moyaꞌmi hopiꞌnonohino soku sekwo sɨmeho afa inalokwofo. Anɨtuye hungkuno wopɨngoso seꞌmaꞌmentiso hopaso ango yawojoꞌmeemo uꞌmalofoho. Hungkuno wopɨngo loso upaꞌnontɨfi yahino wopɨngo yalokwofo. Sekwo oso hungkuno sɨmoꞌmo upaꞌnɨmentohofo sohonta Anɨtu sekumo sefoꞌmayoꞌne soꞌno huno seyahonɨngki oso yahino wopɨngo somo emaꞌmentohofofoho. \v 7 Epeefɨlos sohwo kako Anɨtuye hungkuno wopɨngo hiso losetɨhwamentiso soꞌno sekwo kakineꞌno huno seyohoho. Osohumo nekwo kakineꞌno sɨmeho afa uyalokuhwoyo. Kako Kɨlaisɨye syoho ulohofiyo wopɨngo hweho. Kako nekwoꞌnji syoho afaꞌnonohino hweho. Kako hofiyo efoꞌmawoꞌnɨngkiso sohwo Kɨlaisɨye syoho somo wopɨngo mokosyohumawoꞌnɨngkohoho. \v 8 Anɨtuye Towahuno Wopɨngo kako sekumo sɨmeho afa inyo yahino wonyoangkafo sejapmmentiso soꞌno Epeefɨlos kako elɨmentisofoho. \s1 Poul kako aꞌamu Koulousi somneꞌno Anɨtu yokumpohnꞌnyo utofoꞌne Anɨtumo jomo ulɨmentisofoho. \p \v 9 Oso hungkuno homo somo sɨmoꞌmo upoꞌnontai nekwo oso homo somo Anɨtumo sekumneꞌno jomo ulomawoꞌnɨngkuhwoyo. Olo soꞌno jomo ulalokuhwayo, \q1 Anɨtu sekwo yoꞌmayo ifitnneꞌento lɨmentisoso sekwoe hunomo womehuꞌmeesesyono. \q1 Anɨtuye Towahuno Wopɨngo sohwo kako nosefoꞌmahonɨngkuhwosi sekwo Anɨtuye yahino wopɨngo soꞌno huno wopɨngo tɨpemafɨkuji Anɨtuye hunomneꞌno huno waseyɨmontonoho. \p Osoꞌno jomo ulalokuhwoyo. \v 10 Oseso yoꞌmayo yahino wopɨngo nakwoe Hwe Engo hi umoꞌnone somo sekwo inɨngkafijoso sekwoe yahino humayoso kakoe sɨmeho wopɨngo umokantɨfeho. Yoꞌmayo syoho sekwo ifijoso ne umoꞌnɨmontonoho. U sekwo Anɨtumneꞌno huno seyososo oso hunoso engo umoꞌnɨmontonoho. \v 11 Olo soꞌnji sekumneꞌno jomo ulalokuhwoyo. Nakwoe Hwe Engo sohwoe yokumpohnꞌnyo wonyoangkafoso kako yokumpohnꞌnyo setofɨhwosoꞌno sekwo yokumpohnꞌnyo lohofɨkuji yoꞌmayo tango seꞌmahwosoꞌno sekwo sɨmeho wopɨngoꞌnji wohumantɨfeho. \v 12 Oseso sɨmeho wopɨngoꞌnji nohumafɨkuji nanɨngkwohwo Anɨtumo isamoyoka ulantɨfeho. Hwapɨngoso kako kakoe mehomi somneꞌno yoꞌmayo wonyoangkafo ulohofoneso mapitnneꞌento imentisoso sekwo mayoso hoponoho. Oso hiso Anɨtuye aꞌamu hopiꞌnonohino hnꞌnwi pomponahopo humalohwone hnꞌnwi nakwo womantanoho. \v 13 Hohonta mewoso sohwafe kanɨngkwohwo Seten kako sɨkwoꞌmjohoꞌmo yokumpohnꞌnyo nemokosyohumamentisofoho. I olohonta Anɨtu kako kakoe Hwomu angaꞌnohino sohumneꞌno umoꞌnalokunjo sohwoe temtitofomo menehumajɨꞌmentiso hnꞌnwi pomponahopo humalohwono. \v 14 Honɨngkano wonyoso nakumo nokiloꞌmokomokonesyohumentanɨngki Anɨtuye Hwomu Jisas kako nakwoe honɨngkano wonyoso wae enaofonto nakumo isɨhutofonemaꞌmentisofoho. \s1 Kɨlais kakoe yahinoꞌnji syoho ntnne hungkunofoho. \p \v 15 Nakwo Anɨtu sohumo muhwonyoꞌnjo iwoꞌnɨngkuhwone sohwo kakoe Hwomu Kɨlais aꞌamu uhwonɨmentohofo sohwo kako Anɨtuꞌnji nɨhuꞌno afafoho. Anɨtu kako nakwoe hwaho yoꞌmayoso mamtɨꞌmokummentiso sohonta Jisas Kɨlais kako humamentisofoho. \v 16 I Anɨtu kakoe Hwomumo ulahonɨngki Kɨlais huhwo sohwo yoꞌmayo ahwomomjo hwahoponjo kako mtɨꞌmokumentisofoho. Yoꞌmayo uhwonɨwoꞌnɨngkuhwone soꞌnji yoꞌmayo muhwonyoꞌnjo iwoꞌnɨngkuhwone soꞌnji kako mtɨꞌmokumentisofoho. Kako Setenꞌnji kakoe towahuno wonyo sohwanji mtɨꞌmokumentisofoho. Kako aꞌamu ahwomomjo sohwamo mokosyohumayo sohwanji aꞌamu hwahoponjo sohwanji mtɨꞌmokumentisofoho. Yoꞌmayo hopiꞌnonohino mtɨꞌmokumentisoso Anɨtu kako Kɨlais kakimo enjwaꞌmo hoꞌnahumentisofoho. \v 17 Yoꞌmayo mtɨꞌmokumentisoso kako hwapɨngo hweho. Kakoe yokumpohnꞌnyoꞌnji yoꞌmayoso hulɨꞌmokomokosyohumawoꞌnɨngkiso hweho. \v 18 Nakwo kakineꞌno inɨngkawoꞌnɨngkuhwone soꞌnwi kakoe aꞌapahoꞌnwoho osoꞌno Jisas nakwoe hwe mnokino engoꞌnjo hweho. Nakwoe songo humayoso kako hwapɨngo hweho. Kako poyo peꞌnɨngkahonɨngki Anɨtu kakimo nɨhuꞌno sɨꞌmomo neꞌmo ulɨkaꞌmentiso soꞌno kako yoꞌmayo hopiꞌnonohino somo uyakolofonto mokosyohumayo hweho. \v 19 Anɨtu kako kakoe Hwomu Jisasɨmo uhwosopoꞌmentisoso nje huno nje humayoso kako hopiꞌnonohinoso womano lonto uyɨmentisofoho. Ose uyɨmentisoso Jisasɨꞌnji kanɨngkwohwo Anɨtuꞌnji sikoe humayo nɨhuꞌno afafoho. \v 20 Yoꞌmayo ahwomomjo soꞌnji hwahoponjo soꞌnji Anɨtuye mangohwa imoꞌnɨmentɨhwoniꞌnwoho. I osoꞌno nakwo Anɨtuye mango sohwanaꞌnɨmneꞌno Anɨtu kako sɨmeho afa unano lahonɨngki Jisas kanɨngkwohwoe hunomo inɨngkowahonɨngki iyo hwojiyafɨkuꞌnnyo somo aꞌamu sohwa Jisasɨmo fonjintoꞌofosyahonɨngkofi Jisas kakoe honɨyo usɨhumaꞌmentiso soꞌno Anɨtuye sɨmeho pompengo ifɨsyɨmoꞌmentisofoho. Osoꞌno Anɨtumo uꞌmayoꞌne honɨngkanoso nakumneꞌno hwosampoꞌmentisofoho. \p \v 21 U sekwo soku hohonta sekwo huno wonyoꞌnji nohumantɨfi honɨngkano wonyo imotofo soꞌno Anɨtuye mango sohwasi Anɨtuꞌnji mohumammotofo kuyoho. Oꞌo sekwo ikanopo humamotofo kuyoho. \v 22 I olohonta Anɨtuye hwomu sekumneꞌno poyo peꞌnɨmentiso soꞌno Anɨtu kakoe aꞌamu ne kakoꞌnji mokotɨkuꞌnyoꞌne mesehumatɨꞌmentiso kuyoho. Osoꞌno Anɨtu sehwosopoꞌmentiso soku kakiyepono ipesemotasɨhwosi osopo sekwo honɨngkano wonyo aneꞌnjo wohumantɨfeho. Sekwo Anɨtuye sɨmanopo lohofɨkuji wonɨmango masenonehoho. \v 23 I sekwo syoho ole fiyɨmno, Anɨtuye hungkuno ne somo sekwo sɨmeho hiꞌntnnono uyɨkuji kakoe honɨngkanomo yokumpohnꞌnyo fɨkemokosyalohopmno. Yoꞌmayo hwahoponjoso honɨngkano hwasyomo ipesomotaweloho. Oꞌo, yoꞌmayo hungkuno wopɨngo upaꞌnɨmentohofo somo nusɨkwajɨkutoho. Hungkuno hiloso aꞌamu hopiꞌnonohino olo hwaho lopo humalofo sohwamo uꞌmayoꞌnefoho. Ngko Poulɨꞌni olo hungkuno wopɨngo homo losomneꞌno syoho ulohofiyo hwoꞌnyoho. \s1 Poul kako aꞌamu Koulousi somo ufoꞌmaꞌmentisofoho. \p \v 24 Ngko sekumo sefoꞌmayoꞌne tohino malokwe soꞌno sɨmonyo yalokweno. Hwapɨngoso sekwo Anɨtumo inɨngkawoꞌnɨngkohofo soku sekwo Kɨlaisɨye aꞌapaho fehohnjo kuyoho. Kɨlais kakoe aꞌapaho hnꞌnɨmo humaso soꞌno nakwo aꞌamumo ufoꞌmayone tohino malokuhwone soꞌno Kɨlais huhwo tohino malofoho. Oso tohino Kɨlais malokunjoso ngko moiꞌwo esojwaofoꞌneso ufoꞌmalokweno. \v 25 Anɨtu kakoe aꞌamu ne sokuneꞌno syoho esotɨhwayoꞌne nɨhwosopoꞌmentiso hwoꞌnyoho. Osoꞌno sefoꞌmayo hisoꞌno kakoe hungkuno hopiꞌnonohinoso wolosetɨhwamneꞌno yohono. \v 26 Hohonta olo hungkuno hiloso nɨhuꞌno hiyasoꞌmo woꞌmojo soꞌno aꞌamu sɨmoꞌmo neꞌmtaꞌango hopiꞌnonohinoso mupaꞌnɨmmentohofofoho. I olohonta Anɨtuye aꞌamu ne sohwamneꞌno olo hungkuno hiloso utɨhwaꞌnyopo nto iꞌmofapohoho. \v 27 Olo hungkuno hiyasoꞌmo woꞌmojo loso olenoho. Kɨlais kako sekwoe sɨmehomo humaho. Osoꞌno hwangku sekwo Anɨtuꞌnji wonyoangkafopo humayoꞌne sekwo hontohumalofo. Olo hungkuno wonyoangkafo loso aꞌamu Juta somneꞌnohinɨꞌmaho. Oꞌo, aꞌamu temtitofo hopiꞌnonohino soku upaꞌnɨfitnneꞌento lonetɨhwamentisofoho. \p \v 28 Osoꞌno nakwo Jisas Kɨlaisɨmneꞌno aꞌamu hopiꞌnonohino sokumo hungkuno yolohoꞌnohini losetɨhwalokuhwono. I nakwo aꞌamu angaꞌno angaꞌnohino olo hungkuno loso huno hofiyo ehohosasiyoꞌne soꞌno huno piꞌnɨngo engo syafɨsyɨwoꞌnɨngkuhwono. Hwapɨngoso nakwo ole namoꞌnɨngkohoho. Aꞌamu nɨhuꞌno hopiꞌnonohinoso hofɨko honɨngkano wonyomneꞌno iꞌwaho ikuji Kɨlaisɨmo inɨngkayo yahinoso engo imoꞌnɨngkuhwosoꞌno hofɨko aꞌamu ne imoꞌnɨngkuji Anɨtumo uꞌmapitnneꞌentani syoho engo yalokuhwono. \v 29 Olo syoho tohohmtnnoꞌnjo yalokwe loso nje yokumpohnꞌnyoꞌnjɨꞌmaho. Oꞌo, Kɨlais Jisas kako kakoe yokumpohnꞌnyo ntapmmentiso soꞌnji yalokweno. \c 2 \s1 Aꞌamu Koulousiso hofɨko sɨmeho hiꞌntnnono yokumpohnꞌnyo uyɨkujoꞌno yoꞌmayo hungkuno hwasyo somo wae weemopɨfe. \p \v 1 Sekwo upaꞌnɨmno. Ngko sekumneꞌno aꞌamu Laoutisiyantaꞌango sohwa hnnonji aꞌamu nomꞌne nje sɨmano manohonyoꞌnjo imotofo sohwa hnnontnneꞌno syoho engo yalokweno. Syoho engo hiso olenoho. Mpohumo sekumneꞌno jomo engo ulalokweno. \v 2 Ole soꞌno nɨmoꞌnɨngkohoho. Sekwo yokumpohnꞌnyo itoꞌnɨngkuji sɨmeho finɨmno. Sekwo Jisas Kɨlaisɨmneꞌno huno ehohosahinɨngkuji Kɨlais ne sohuneꞌno huno waseyono. Anɨtuye hungkuno hiyasoꞌmo woꞌmojoso olohifoho. Kɨlaisɨyoho. \v 3 Yoꞌmayo huno wopɨngo hiyasoꞌmo wojoso wotɨpemaꞌmo lisoꞌmanji u Kɨlaisɨmo weho. Osohumtaꞌni wotɨpemaꞌmonnoho. Anɨtuye huno mɨkunɨmposo hopiꞌnonohinoso Kɨlaisɨmo ehuhnnawoꞌnnyo hweho. \p \v 4 Aꞌamu fihwo kako sekumo hwasyo hungkuno afofoꞌnjo selɨhwosoꞌno sekwo mopɨwasiyoꞌne olo hungkuno loso ngko yolohoso selalokweno. \v 5 Ngko sekwoꞌnji mohumayo hwoꞌnyoho. I osoꞌno u nje huno somo ngko sekwoꞌnji hopa humaleno. Sekwo Jisas hnneꞌno sɨmeho hiꞌntnnono engo uyontɨfi kakoe syoho hofiyo yalokwofo soꞌno sɨmonyo yalokweno. \s1 Nakwo Jisasɨmo ufohiꞌnontani songo neꞌno humayoꞌneso nto maꞌmalohwono. \p \v 6 Kɨlais Jisas sekwoe Hwe Engo imoꞌnɨmentiso soꞌno sekwo kakoꞌnji hano femoyɨmno. Sɨkuno huhwo huhwi yoꞌmayo seꞌmaso soꞌno Jisas sefoꞌmayoꞌne soꞌno fisyafɨhupmno. \v 7 Iyo kako hwahopo ntaꞌni afofo, mijo, yoꞌmayoso mawoꞌnɨngkiso paꞌnyoso nakwo Jisas mtaꞌni yokumpohnꞌnyo nomehwasi nakwo iyo hopa engo imoꞌnɨngkuhwasi yokumpohnꞌnyo wolohofano. Oso paꞌnyo nakwo hungkuno wopɨngo losetɨhwamentɨhwone somo sɨmeho hiꞌntnnono engo uyɨmno. Yoꞌmayo Anɨtu sekumneꞌno imentiso soꞌno sekwo isamoyoka ulɨkuji sekwoe sɨmehomo engo weesemofɨhwono. \p \v 8 Aꞌamu hwasyo hungkunonji ifofo hungkunoꞌnji nomokokiloꞌmokokosesyohumanoho. Oso aꞌamu ose sohwa hofɨko aꞌmane hungkunoꞌnji hwahoponjo hungkuno ntnneꞌno wolosetɨhwantɨfeꞌno yohofo. Hofɨko Kɨlaisɨye hungkuno masejofoho. Osoꞌno sekwo huno itoꞌno syafɨsyɨkuji sekwo iꞌwaho ntoꞌno fiyɨmno. \p \v 9 Hwapɨngoso Anɨtu kakoe yokumpohnꞌnyo kakoe huno hopiꞌnonohinoso Kɨlaisɨye aꞌapahomo ehuhnnamoꞌnnyofoho. Kɨlais kako aꞌamu hwahoponjo sofe aꞌapaho manto olopo humamentiso sohwo Anɨtuyoho. \v 10 Osoꞌno sekwo Kɨlaisɨꞌnji humalofo soku Anɨtu kakoe yokumpohnꞌnyo nto selohoꞌmaho. Kɨlais huhwo sohwo kako yoꞌmayo towahuno yokumpohnꞌnyo somo mokosyohumawoꞌnɨngkiso hweho. \v 11 Aꞌamu Juta sohwa nakwo Anɨtuye aꞌamu hwonaꞌnyoho lontɨfi aꞌapaho sɨhu koloꞌnɨmotofo hwafoho. I osoꞌno sekwo Kɨlaisɨꞌnji humalofo soku sekwo Kɨlaisɨye yahino wopɨngoso aꞌapaho sɨhu koloꞌnyo yahino somo uyohopoꞌmentohofofoho. Osoꞌno sekwoe aꞌapahomo makoloꞌnnyo kuyoho. Oꞌo, sekwo huno wonyo soꞌnji honɨngkano wonyo soꞌnjimo hotɨjwamoꞌnnyo hwasoho. Osoꞌno hwahoponjo yahino wonyo yokumpohnꞌnyo oso mtaꞌni Jisas kako sekumo isɨhutofosemaꞌmentisofoho. \v 12 Mijo kiyomayo huyoꞌmango soꞌno wosyofɨsyano. Mijomo kesojisyasiyoso olenoho. Nakwoe honɨngkano wonyo somneꞌno Jisas peꞌnɨmentiso hopa peꞌnalokuhwono. I mijo mtaꞌni lɨkafoso Jisasɨmo Anɨtu ulɨkaꞌmentiso hopaso nakwo lɨkofalokuhwono. Nakwo Anɨtuye yokumpohnꞌnyo hisomo sɨmeho hiꞌntnnono uyalokuhwone soꞌno Anɨtu kako Jisasɨꞌnji songo humayoꞌneso nelɨkofalofoho. \v 13 Hohonta sekwo sekwoe honɨngkano wonyo somo mohotɨjwaofe sohonta sekwo temtitofo kengo soku Anɨtuye hungkunomo tɨfi minɨngkayo soꞌno sekwo Anɨtumo uꞌmayoꞌne honɨngkanoso nɨhuꞌno awonoho. Osohonta Anɨtu sehonɨmentisoso sekwo honɨngkano wonyo somo humantɨfi poyo peꞌnɨngkohofo hopa humentanɨngkofi sehonɨmentisofoho. I olohonta Jisas kakoe songo humayoso sejopahonɨngki Anɨtu songo semokonto sekwoe wonyo wae yasemoꞌmentisofoho. \v 14 Oso honɨngkano hungkuno Anɨtu Mousesɨmo uyɨmentisoso mokiloꞌmokosyohumanyo somo nakwo hwotoho hmmentɨhwone soꞌno hungkuno hiloso sekwo wonyo kuyoho nalɨmojofoho. Yoꞌmayo honɨngkano wonyo nakwo imotohwoneso Anɨtu nomanto Jisasɨye iyo hwojiyafɨkuꞌnnyo somo mehoꞌnasyonto moiꞌwo imokumentisofoho. \v 15 Kɨlais kako iyo hwojiyafɨkuꞌnnyomo poyo peꞌnɨmentiso sohonta kako Setenꞌnji mewoso sofe yokumpohnꞌnyoso moiꞌwo imokumentisofoho. Anɨtu nje mango hwamo utɨhwaꞌnyopo uyakolofohefoho ulahonɨngki Seten kako wonɨmango unɨmentisofoho. \s1 Nakwo Jisasɨꞌnji poyo nto sapeꞌnɨmentɨhwonefoho. \p \v 16 Anɨtu kako yoꞌmayo nalohoꞌmentiso soꞌno aꞌamu sekumo wosopayoꞌne u mijoꞌne honɨngkano hungkuno selɨfijoꞌmanji osomo sekwo tɨfi inɨngkakutoho. U sekwo yoꞌmayo wosopayo nyoꞌneso u Sɨkuno Engo somo muhwonyoꞌne u hamno songo somneꞌno mosyafɨsiyoꞌnjo sɨkuno iyoho humayo somo muhwonyoꞌne osoꞌno yoka selɨfijoꞌmanji sekwo osomo haloho upekutoho. \v 17 Hohonta oso yahino imotofoso swoꞌnohinoho. Tɨfi imoꞌnone soꞌno netɨhwayoꞌnefoho. I olohonta Kɨlais kako poso sohwo yahino ne somo hwapɨngo hweho. \v 18 Aꞌamu fihwo kako kakoe yofe monje poji yasyonto kako ahwomomjo aꞌamu sofe yofe hoꞌnomawoꞌnɨngkiso soꞌno selɨhwosoꞌno u ngko wojo uhwonɨngkohe soꞌno ngko sekumo sehwofiloꞌnnyo hwoꞌnyoho. Ose selosoꞌmanji sekwo oso hwoe hungkunomo haloho pekutoho. Oso hwe huhwo sohwo sekwo kakoe honɨngkanomo minɨngkayo soꞌno kako sitofo noselɨhwoloho. Oꞌo kakoe aꞌapahomneꞌnohino syafɨsyɨwoꞌnɨngkiso hweho. Yokumpohnꞌnyo imoꞌnɨwoꞌnɨngkiso hweho. \v 19 Oso hwe huhwo sohwo kako Kɨlais nakwoe Hwe Engo sohumo mufohiꞌnyo hweho. I nakwo Jisasɨmo ufohiꞌnyo hnꞌnwi nakwo kakoe aꞌapahoꞌnwoho. Kako nakwoe mnokino engoꞌnjo hweho. Nakwoe mnokino engoꞌnjo huhwo sohwo kako kakoe aꞌapaho hnꞌnɨmo yokumpohnꞌnyo yano nejapɨwoꞌnɨngkisoso nakumo mehulɨꞌmokonasyɨwoꞌnɨngkohoho. Osoꞌno kako kakoe aꞌapaho hnꞌnɨmo Anɨtuye yokumpohnꞌnyoꞌnji huno wopɨngoꞌnji nejaponto sokafo nemokalofoho. \p \v 20 Sekwo Kɨlaisɨꞌnji sapeꞌnɨmentohofo soꞌno Seten sohwo mewoso sohwanji hofɨko sekumo yokumpohnꞌnyo mosemokosyohumafitnnehofo. I osoꞌno sekwo hohontajo honɨngkano hungkunomo inɨngkafijo soꞌno sekwo hofɨkimo enjwaꞌmo humalofo. \v 21 Olo honɨngkano hungkuno lomo sekwo pehoꞌne inɨngkowalokwofo. Sekwo yoꞌmayoso ahomo nomokosyohumafɨkutoho. Yoꞌmayo wosopayo nonɨngkutoho. Yoꞌmayo somo nopmꞌmokukutoho. \v 22 Hungkuno hiso aꞌamu hofɨkoe huno mtaꞌni syafɨsyontɨfi lonetɨhwalokwofo. Yoꞌmayo hwahoponjoso moiꞌwo umoꞌnɨmonto yalofoho. \v 23 Aꞌamu oso honɨngkanomo inɨngkowalokwofo somo uhwonontani nakwo huno hwasyoso ole syafɨsyɨwoꞌnɨngkuhwoni, U aꞌamu honɨngkano wopɨngoꞌnjofoho. Hwapɨngoso hofɨko hwomtame ehumantɨfi hofɨkoe yofe monje yasyontɨfi yoꞌmayo aꞌapaho umo lonteso monje yasyɨwoꞌnɨngkohofofoho. I osoꞌno nakwo huno wonyo soꞌnji honɨngkano wonyo soꞌnji wae yaofoꞌneso hungkuno hiso monefoꞌmanehoho. Oꞌo, nɨhuꞌno awonoho. \c 3 \s1 Anɨtu kako Kɨlaisɨꞌnji nakwoꞌnjimo songo humayoꞌne nelɨkaꞌmentisofoho. \p \v 1 Anɨtu kako Kɨlaisɨꞌnji nakwoꞌnjimo songo humayoꞌne nelɨkaꞌmentiso soꞌno nakwo Kɨlaisɨꞌnji yoꞌmayo ahwomomjo soꞌntnneꞌno yomohuꞌnyopo womehoꞌnosyano. Kɨlais nakwoe Hwe Engo sohwo yofe engo manto Anɨtuye aho anga sohohntaꞌni nemokosyohumayoꞌne humaho. Nakwo kakoꞌnji wohumantaneꞌno yɨhwono. \v 2 Sekwo yoꞌmayo hwahoponjo somneꞌno huno syafɨsyɨkutoho. Oꞌo, yoꞌmayo ahwomomjo somneꞌno fɨsyafɨhupmno. \v 3 Hwapɨngoso nakwo yoꞌmayo hwahoponjo somneꞌno poyo hopa peꞌnontani songo humayo neso Jisasɨmo ufohiꞌnɨngkahonɨngkuhwoni Jisas kako Anɨtumo ufohiꞌnɨngkahonɨngki Anɨtu kako wopɨngo nemokosyohumaho. \v 4 Kɨlais nakwoe songo humayoꞌneso ne hweho. Kako utɨhwaꞌnyopo iꞌmofapɨhwosoꞌno sekwo kakoꞌnji nohumafɨkuji kakoe yokumpohnꞌnyo soꞌnji yofe engo soꞌnji womantɨfeho. \s1 Olo hungkuno loso yahino yofoho soꞌnji songo ntnneꞌne hungkunofoho. \p \v 5 Hwahoponjo yahino wonyo sɨmeho moꞌmo mnonawojoso poyo wapeꞌnono. Yahino wonyoso olenoho. Aꞌmohufo, hungkuno wonyo, sɨmeho fefoyo, huno wonyo, nomꞌne aꞌamufe yoꞌmayo soꞌno hi namoꞌnyo, osenoho. Aꞌamu nomꞌne aꞌamufe yoꞌmayo soꞌno hi umoꞌnoso sohwo kako yoꞌmayo hoꞌyangoso kako anɨtu paꞌnyo umokonto kako oso humnohini inɨngkowalofoho. \v 6 Aꞌamu oso yoꞌmayo hwahoponjo yahino wonyoso iwoꞌnɨngkohofo somo Anɨtu kako sɨmeho wonyo uyonefoho. \v 7 Hohonta honɨngkano wonyo hiso sekumo yokumpohnꞌnyo semokosyohumentanɨngki sekwo soku yoꞌmayo wonyoso imotofo kuyoho. \p \v 8 I osoꞌno olohonta sekwo yahino hopiꞌnonohino loso fohoꞌnaopmno. Sɨmeho wonyo, yoka, sitofo, oso fohoꞌnaopmno. I sɨfajoꞌnji wonyo hungkuno soꞌnji sekwoe mango mtaꞌni noswapɨhwoloho. \v 9 Sekwo hwasyo hungkuno aꞌamu soꞌnji nohnnɨngkutoho. Oꞌo, yoꞌmayo yahino wonyo imotofo somo nto hoꞌnaoꞌmentohofofoho. \v 10 Osoꞌno sekwo aꞌamu songo imoꞌnɨmentohofofoho. Oso aꞌamu songo imoꞌnalokunjoso Anɨtu kako hwapɨngo hweho. Sɨkuno huhwo huhwi Anɨtu kako aꞌamu songo sokumo kakineꞌno huno wopɨngo sejaponto yahino songoꞌnji Anɨtu kako paꞌnyo semokalofoho. \v 11 Nakwo Anɨtuye yahino songo maꞌmentɨhwone hnꞌnwi nakwo hinjohiꞌnwi afaꞌnwoho. I ole lɨwoꞌnɨngkuhwoni, Aꞌamu temtitofo kengo kengo mtaꞌango hwafoho. U hungkuno kengoꞌnjo hwafoho. U Jutafe honɨngkano hungkunomo inɨngkuwoꞌnɨngkohofofoho. Honɨngkano hungkunomo minɨngkayoꞌnjofoho. U aꞌamu weꞌmtaꞌangofoho. U hameponjo aꞌamufoho. U aꞌamu yofe engoꞌnjo hwafoho. U aꞌamu sikinjofoho. Ose lɨwoꞌnɨngkuhwoneso siki hungkunofoho. Hungkuno neso olenoho. Kɨlais nakwoe songo humayoso hwapɨngo sohwo kako nakwo aꞌamu kengo kengo hnꞌnɨmo nonafohiꞌnonto kako nakwo hinjohoꞌnɨmo humaho. \s1 Nakwo hitoho inyo yahino somo unɨngkohwano. \p \v 12 Sekwo Anɨtuye aꞌamu ne kuyoho. Kako sekumneꞌno hitoho ulofoso soꞌno kakineꞌno sehwosopoꞌmentisofoho. Osoꞌno sekwo kakoe yahino lomo tɨfi finɨngkamno. Sekwo aꞌamu hopiꞌnonohino somneꞌno hitoho selofɨhwosoꞌno hofɨkimo wopɨngo ulohopmno. Sekwoe yofe monje yasyɨkuji sekwo aꞌamu somneꞌno hwahopo pawomno. Aꞌamu fihwa sekumo wonyo selohopijoso sekwo sɨmeho wonyo uyɨkutoho. Oꞌo, sekwo sɨmeho wopɨngo uyɨmno. \v 13 Sekwo aꞌamu soꞌnji foꞌmaꞌnɨmno. U aꞌamu fihwa nomꞌni hwamneꞌno sɨmeho wonyo umoꞌnoso soꞌno sekwo wonyo homo somo hohujwoꞌmo mehoꞌnaopmno. Nakwoe Hwe Engo sohwo nakwoe wonyo wae enaoꞌmentiso oso paꞌnyoso nakwo nomꞌne hwafe wonyo soꞌno hohujwo ukinjaofano. \v 14 Yahino wonyoangkafo selohe soꞌnji nomꞌne yahino angaꞌnohino nomꞌne somo hwofiloꞌnnyo soꞌnji ufohiꞌnɨmno. Oso sɨmeho inyo yahino soꞌnji ufohiꞌnɨmno. Sɨmeho inɨfijoꞌmanji sɨmeho afaꞌnjo wonyoangkafoꞌnjo wohumantɨfeho. \v 15 Kɨlais kako sɨmeho pompenjiyo nejapɨwoꞌnɨngkiso sohwo nakumo yokumpohnꞌnyo wonemokosyohumano. Kɨlais kako nakwoe aꞌapaho angaꞌnohino paꞌnyo sɨmeho pompenjiyoꞌnji humayoꞌne soꞌno nakumneꞌno joho nalɨmentisofoho. Osoꞌno sekwo soku sɨkuno huhwo huhwi kakimo isamoyoka ulɨwoꞌnɨmno. \v 16 Kɨlaisɨye hungkuno wonyoangkafoso sekwoe sɨmeho moꞌmo nomafɨkuji huno wopɨngo sejapɨhwosi yoꞌmayo iwoꞌnɨngkohofo somo ufehuꞌmokasesyono. Ose ifijoꞌmanji sekwo Kɨlais mtaꞌni huno wopɨngo tɨpemafɨkuji sekwo filutɨhunɨmno. Honɨngkano wopɨngo somo mɨhwatnnɨmno. Ose ifijoso sekwo Anɨtumneꞌno sɨmeho wopɨngo semoꞌnɨngkuhwosoꞌno sekwo Anɨtuye hungkunoꞌnjo Taꞌnjo Iyoswo ta filɨmno. Osoꞌnji tajo angomjo ta soꞌnji ta nomꞌneso Anɨtuye Towahuno sejapeso Anɨtuye yofe hoꞌnomayoꞌne filutɨhunɨmno. \v 17 Sekwo yoꞌmayo hungkuno wolano lɨkuji ou syoho uyano lɨkuji sekwo Jisasɨꞌnji ejokuꞌnohumafɨkuji sekwo Mpohwo Anɨtumo isamoyoka ulɨkuji yoꞌmayoso nakwoe Hwe Engo Jisasɨye yokumpohnꞌnyoꞌnji fiyɨmno. \s1 Aꞌmu somontohwa Anɨtuye sɨmeho wopɨngo umokiyoꞌne yahinofoho. \p \v 18 Sekwo moyaꞌmi sofasi sekwoe hwehwamneꞌno hwahopo pawomno. Hofɨkimo enjwaꞌmo fosyohumamno. Hofɨkoe hungkunomo haloho itoꞌno popmno. Oso yahino nakwoe Hwe Engo moyaꞌmi sofa hofɨko ifitnneꞌento imentisofoho. \p \v 19 Sekwo hwe sohwasi sekwoe moyaꞌmisafamneꞌno wasemoꞌnono. Sekwo sɨmeho wonyo semoꞌnɨngkuhwosoꞌno ape sofamo yoka hungkuno nulɨkutoho. Oꞌo, hungkuno hofiyoꞌnohino ulɨmno. \p \v 20 Sekwo mehomi soku, senɨngkwohwo senaꞌwohijafe hungkunomo sɨkuno huhwo huhwi haloho popmno. Ose ikujoꞌno Anɨtu kakoe sɨmeho wopɨngo umoꞌnɨmontonoho. \p \v 21 Sekwo homnɨngkwohwosasi homnaꞌwohijasi sekwoe mehomife sɨmeho wonyo umokukutoho. Oso hwapɨngo hiso ole, yoka, sitofo, sɨfajo hungkuno ulɨwoꞌnɨngkutoho. Yoꞌmayo ulohofɨkujoꞌno hofɨko sɨmeho tohino umnɨngkuhwosoꞌno honɨngkano wonyomo wowantɨfeho. \s1 Syoho ulohofiyo soꞌnji mokosyohumayo sohwanjiye hungkunofoho. \p \v 22 Sekwo syoho ulohofiyo soku, sekwoe hwe engo sohwafe hungkunomo tɨfi finɨngkamno. Sekwoe syoho somneꞌno wasemoꞌnono. Syoho homo somo semokosyohumayo sohwo kako nosehonɨngkahonɨngki syoho yokumpohnꞌnyo iwoꞌnɨngkohofo oso paꞌnyoso neꞌno fiyɨkuno. Hwapɨngoso sekwo Anɨtuye yofe hoꞌnomayoꞌne syoho yalokwofo. \v 23 Yoꞌmayo hopiꞌnonohino uyano lɨkuji sɨmoꞌmo ole fɨsyafɨhupmno. Olo syoho weꞌe loso aꞌamumneꞌno miyalokuyɨhwono. Oꞌo, nakwoe Hwe Engo Anɨtumneꞌno yalokuhwono. Ose syafɨsyɨkuji syoho yokumpohnꞌnyo fiyɨkuno. \v 24 Sekwo inɨngo seyɨhwoloho. Nakwoe Hwe Engo Anɨtu sohwo sekwoe syoho yoꞌmayo soꞌno hoꞌyango ne sejaponefoho. Oso hoꞌyango neso Anɨtu nto hwosopeehumentisofoho. Sekwo Kɨlaisɨye syoho ulohofiyo soku kako sekwoe Hwe Engo hweho. \v 25 Aꞌamu fihwo kako wonyo yosoꞌmanji kako tohino nomanefoho. Nakwoe honɨngkano wonyomneꞌno Anɨtu kako tango monejapeꞌnjo iyosoꞌno afofo hungkuno mulanehwono. \c 4 \p \v 1 Sekwo hwe engo syoho selohofiyo sohwamo mokosyohumawoꞌnɨngkohofo sohwasi, sekwo huno ole seyohi, Sekwoe Hwe Engo ne sohwo ahwomomo nohumanto sehonalofoho. Osoꞌno sekwo aꞌamu nomokosyohumawoꞌnɨngkohofo sohwamo yahino wopɨngoꞌnohini ulohopmno. \s1 Olo yahino lomo finɨngkamno. \p \v 2 Sekwo Mpohumo jomo ujo soꞌne yahino somo yokumpohnꞌnyo fɨkesyohumamno. Sekwo Mpohumo jomo ulano lɨkuji sɨmoꞌmo huno ntoꞌno syafɨsyɨkuji Mpohumo jomo ulɨkuji isamoyoka neꞌnohini ulɨkuno. \v 3 Sekwo Anɨtumo nakuneꞌno nefoꞌmayoꞌne jomo ulɨmno. Olo soꞌno ulɨmno. Anɨtu kako kakoe hungkuno lutɨhwayoꞌne honɨngkano wonamofiyono. Olo hungkuno hiloso hwapɨngoso Kɨlaisɨyoho. Hohonta hungkuno hiloso hiyasoꞌmo wentanɨngki Kɨlais ehontojwahumentisoso olohonta ngko hungkuno hiloso aꞌamu somo lutɨhwahonɨngko aꞌamu fiso nakwolaho lontɨfi impoꞌangomo intofanɨhumentohofofoho. \v 4 Osoꞌno olo hungkuno Kɨlais ehontojwahumentiso loso ngko aꞌamumo ntoꞌno lutɨhwayoꞌne sekwo ngkineꞌno Mpohumo jomo ulɨmno. Olo syoho Anɨtu ntapmmentiso loso ngko aꞌamufe huno somo itoꞌno ehohosasiyoꞌne Mpohumo jomo ulɨmno. \p \v 5 Nakwo olo hwaho lopo siki humayoꞌneꞌmaho. Oꞌo, nakwo Anɨtuye syoho ulohofiyoꞌnwoho. Osoꞌno sekwo nomꞌne aꞌamu Anɨtumo inɨngkawoꞌnɨngkohofo soꞌnji nohumafɨkuji sekwoe yahino somneꞌno huno itoꞌno syafɨsyɨkuji Anɨtuye honɨngkano wopɨngo utɨhwamno. \v 6 Hungkuno ulɨkujoꞌno siki hungkuno soꞌnji wonyo hungkuno soꞌnji nolɨkutoho. Oꞌo, Anɨtuye hungkuno ntoꞌnohino esyohumafɨkuji huno wopɨngo tɨpemafɨkuji hungkuno hofiyoꞌnohini filɨmno. Ose ifijoso aꞌamu sekumo yoꞌmayo hungkuno selohonɨngkujoꞌno sekwo aku hungkuno itoꞌnohino ulɨmno. \s1 Poul kako Tikikosɨꞌnji Ounesimosɨꞌnjimo lɨhwatɨmentisofoho. \p \v 7 Tikikos sohwo kako noseꞌmahwosi nje hungkuno yoꞌmayo soꞌno sejoꞌne hweho. Kako Anɨtuye syoho soꞌno hi umoꞌnɨngkahonɨngki nakwoꞌnji syoho yalofoho. \v 8 Osoꞌno ngko Tikikos sekuyepono uhwojalokweno. Kako yoꞌmayo neꞌmaꞌmaso soꞌnji selɨhwosi sekumo yokumpohnꞌnyo wasesosofitoꞌmontonoho. \v 9 Nekwo Ounesimos huhwoꞌnjimo sekuyepono lɨhwojalokuhwoyo. Tikikosɨꞌnji siko noseꞌmahosɨsi yoꞌmayo olopo neꞌmaꞌmaso soꞌno wolosetɨhwanjiyoho. \s1 Poul kako aꞌamu Koulousi somo nje aꞌamu kuyoho ulɨmentisofoho. \p \v 10 Alisɨtakos sohwo impoꞌangomo ngkoꞌnji humantɨhwoyo sohwo kako nje aꞌamufo selalofoho. Mak, Mponopasɨye konɨngkwaꞌwehwo kako huhwoꞌnji nje aꞌamufo selalofoho. Mak huhwo sohwo sekuyepono seꞌmasoꞌmanji nto selɨmale hopaso sekwo kakimo utɨmafɨkuji hofiyo mokosyohumamno. \v 11 Aꞌamu nomꞌne Jisas Jasɨtos kako huhwoꞌnji nje aꞌamufo selalofoho. Oso aꞌamu Jutafe temtitofo mtaꞌango hufaꞌu sɨhune sohwa hofɨko Anɨtuye yoꞌmayo hopiꞌnonohinoso aꞌamumo yokumpohnꞌnyo enemokosyohumayoꞌne syoho engo yalokuhwono. Hofɨko wonyoangkafo nɨfoꞌmalokwofo. \p \v 12 Nomꞌnehwo Epeefɨlos sekwoe angopontaꞌango huhwoꞌnji nje aꞌamufo selalofoho. Kako huhwo Kɨlais Jisasɨye syoho ulohofiyo hweho. Sɨkuno huhwo huhwi kako sekumneꞌno Mpohumo jomo ulɨwoꞌnɨngkiso hweho. Ole ulɨwoꞌnɨngkohi, Anɨtu sohwosi, kɨko aꞌamu Koulousi somo hofɨko kikineꞌno yokumpohnꞌnyo lohofoꞌneso kɨko ufoꞌmaho. Hofɨkimo yokumpohnꞌnyo engo umokohojoꞌno hofɨko sokafo umoꞌnɨfe. Jɨje huno hopiꞌnonohinomo hofɨko huno uyɨhwosoꞌno osomo tɨfi wokinɨngkapɨfe. Epeefɨlos Anɨtumo jomo ose ulɨwoꞌnɨngkisofoho. \v 13 Ngko sohwoꞌni Epeefɨlos sohumneꞌno huno ole niyohi, Kako aꞌamu Laoutisiyantaꞌango sokunonji Hiyelapoulisntaꞌango sokunonji sekwo sokunontnneꞌno sefoꞌmayoꞌne syoho engo yalofoho. \v 14 Luk sohwo hwe uyohofaho syoho wonyoangkafo iwoꞌnɨngkiso sohwoꞌnji Ntemasɨꞌnji siko nekwoe aꞌamufo selalokusiyo. \p \v 15 Aꞌamu Laoutisiya mtaꞌango Anɨtumneꞌno inɨngkawoꞌnɨngkohofo somo nje aꞌamufo ulalokwe soꞌno sekwo ulɨmno. Nomꞌne aꞌmu Nimɨfaꞌnji aꞌamu kakoe angomo Anɨtumneꞌno uhuꞌmokuwoꞌnɨngkohofo soꞌnjimo nje aꞌamufo ulalokwe soꞌno ulɨmno. \v 16 Olo iyoswo losomo sekwo atofo losojwaofɨkuji aꞌamu Laoutisiya hofɨko Anɨtumneꞌno uhuꞌmokuwoꞌnɨngkohofo somneꞌno uyɨmno. Hofɨko atofo walɨfe. Nomꞌne iyoswo aꞌamu Laoutisiya somneꞌno uyahotɨmaleso hofɨko nosejapɨkujoꞌno sekwo hoku atofo filɨmno. \v 17 Sekwo Akiposɨmo ole ulɨmno. Oso syoho Anɨtu kijapmmasoso kɨko itoꞌno esyohumahoji neꞌnjo fiyohoho. \p \v 18 Olo iyoswo sɨmoꞌmjo semtɨꞌmokiyoheso nomꞌne aꞌamumo ulahonɨngko mtɨꞌmokohoho. I olo hungkuno aeꞌuyo loso ngko Poulɨꞌni nje ahoꞌnji mtɨꞌmokalokweno. Nje aꞌamufo selalokweno. Sekwo ngko impoꞌangomo humale soꞌno inɨngo nɨmofɨkutoho. Anɨtu kako yoꞌmayoso wopɨngo waselohoꞌmontonoho. Ngko Poulɨꞌni mtɨꞌmokalokweno. Osohopeho.