\id JAS - James Conrad/Simatab 25-Mar-2003 \h JEMS \toc1 Apudok Shup Douk Jems Nenekap Iri \toc2 JEMS \mt1 Apudok Shup Douk Jems Nenekap Iri \is1 Banenyi baraen um enyudok baraen Jems nenyem iri \io1 1:1-18 Enenyenen kwiraeh apa nyatogrumap iri \io1 1:19-27 Apak mare mumnek Iruhin ananin baraen meyoh, uwok. Apak ta mumneken aria mugipeshen. \io1 2:1-26 Apak ta munek yopihi aih um muyabigesh apakin bilip. \io1 3:1-12 Apak ta musuhw merik um apakin baraen \io1 3:13-18 Yopunyi saki douk nyanaki iruhw heven iri \io1 4:1-12 Apak ta mupe shakamum Iruhin. \io1 5:1-20 Sabaihi yopihi aih apak ta mugipesheh iri \c 1 \p \v 1 O ipak Iruhin ananish arpesh, ipak Juda. Ipak asudok 12-poreis debeisi awiros douk pakutukuk ipakirub warub panaku pape panakumaguk kupairubi warub iri. Eik Jems douk yenek Iruhin ananin mour yape shakamum anan nani Debeini Jisas Krais iri yenekumepogu apudok shup ipak. Eik yenemepogu yopuhi nyumnah ipak. \s1 Kwiraeh Nyutogurumap Um Ta Nyunekap Mutogur Dodogowip \p \v 2 O ipak Kristen. Meibi nyutob ihinyumori enenyenen kwiraeh nyutogur aria nyikwiraehep um, ipak ta punadudareh aria pukri enyen douk yopinyi. \v 3 Um maresh? Ipak padukemesh, abudok nyutob kwiraeh nyutogur nyukwiraeh ipakin bilip obi nyutob, enyen ta nyutaurumep nyunekep putogur dodogowip um pusah amaen um. \v 4 Douk namudok aria ipak ta piyotu dodogowip atip pupe namudok atin. Um arigaha ipak punek sabaihi yopihi atih aih shopunek aria ehudok aih um piyotu dodogowip um pusah amaen um ta nyutogur dodogowin um ipak. Ipak punekesh namudok um putogur yopipari kabi douk Iruhin nakri um. Aria anan nutrip um, anan mare nutik enesh yoweishi inahos shupenyep. Aria ipak ta mare urkwip pushukep-ukuk um eneh Iruhin ananih aih. \s1 Eshudok Douk Urkwip Pushukesh-ukuk Um Yopipi Urkwip Iri Ta Shunek Beten Shorik Iruhin \p \v 5 Aria enen arpen enyenyim urkum munak mutuhukuk um yopumi urkum um, enyen ta nyunek beten nyirig Iruhin aria anan ta nuken anam shopunek. Um maresh? Anan apa nekeshesh meyoh sabaishi eshudok eneshenesh um sabaishi arpesh aria anan madae juwehosin nuhesh atin uwe, uwok. \v 6 Aria abudok nyutob enyen nyunek beten nyirig Iruhin um, enyen ta nyunek bilip abom nyukri adur aria nyunek beten nyirigan. Enyen mare nyusuhw biyep urkwip aria nyukri, “Iruhin ta numnek eikin beten aria nuke eshudok eik yarigan-umesh iri aka, uwok?” Enyen urkum mare mur namudok, uwok. Um maresh? Enyudok arpen douk enyenyim urkum mur namudok iri, enyenyim urkum douk mape kabi youg morub batuk um. Uhwin nyahuri aria nyenek youg gwokitak gwahur gwagipesh uhwin nyahur nyanak um. \v 7 Aria enyudok arpen mare nyukri Debeini ta nuken enesh eshudok eneshenesh, uwok. \v 8 Um maresh? Enyen nyere biyep urkwip aria ihinyumorim mour enyen nyeneken iri, enyen madae nyusuhw atum urkum aria nyuneken wosik uwe. \s1 Yaruhish Shani Shanagrem Sabaishi Eshudok Eneshenesh Iri \p \v 9 Eshudok Kristen douk yaruhish iri, eshesh ta shunadudareh. Um maresh? Iruhin douk natuk esheshish nyeiguhw shato iruhw. \v 10 Aria eshudok douk shanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri shopunek ta shunadudareh um agundok Iruhin naunih esheshish nyeiguhw um. Um maresh? Esheshish eshudok eneshenesh ta shunak shuwishuk kabi douk aruruhish douk shatogur ushap patogur urah iri um. Eshesh douk shape banab meyoh nyutob aria wata shopunek yarish. \v 11 Ipak padukemesh, douk wah hatao habo ushap yarip aria apapish yopishi aruruhish shopunek yarish shanak shawishuk. Aria eshudok arpesh douk shanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri, anah nyumnah esheshish sabaishi eshudok eneshenesh ta shunak shuwishuk namudok atin. Abudok nyutob eshesh ta shupe shunek mour bisnis um shurao utabor, eshesh ta shugok. Aria esheshish eshudok eneshenesh ta shunak shuwishuk. \s1 Kwiraeh Nyutogur Nyukwiraeh Arpesh Um \p \v 12 Arpen douk nyiyotu dodogowin abudok nyutob um enenyenen kwiraeh nyutogrumen nyukwiraehen obi nyutob, enyen ta nyunadudareh. Um maresh? Abudok nyutob enyen nyiyotu dodogowin nyunek uhwin um enyudok ihinyumorim kwiraeh um, kweipon enyen ta nyupe wosik abom ihih nyumneh. Enyen ta nyupe wosik kabi douk Iruhin nutuk ananin nyeigur nyuto iruhw um. Iruhin douk nakri enyudok adurin atinyi baraen um eshudok arpesh douk urkwip punawasham anan iri ta shupe wosik abom ihih nyumneh. \v 13 Aria meibi nyutob enen kwiraeh nyutogur nyukwiraeh enen arpen um nyunek yoweishi inahos um, enyen mare nyukri, “Iruhin nenekesh aria douk yenek yoweishi inahos.” Uwok. Um maresh? Iruhin douk mishin madae nyukitak atin um nunek yoweishi inahos uwe. Aria shopunek, anan douk madae nukri um nukwiraeh enen arpen um nuneken nyunek yoweishi inahos uwe, uwok. \v 14 Abudok nyutob kwiraeh nyutogrumep aria nyukwiraehep um punek yoweishi inahos um, abab douk apakip yoweipi urkwip atip penekap aria apakiruh aparuh hapuhur aria henekap munek yoweishi inahos. \v 15 Aria apak urkwip porum yoweishi inahos aria penekap abom um munek yoweishi inahos. Aria arigaha eshudok yoweishi inahos ta shutogur debesh aria ta shop abom mugok munak muwishuk. \p \v 16 O ipak Kristen, eik douk urkum manawashamep abom. Douk namudok aria yakri ipak gamo pudukemesh um mare pukutukuk enen enyudokmori yoweinyi baraen nyunek rohwumep, uwok. \v 17 Ihishmorim eneshenesh yopishi eshudok sharaesh meyoh kabi presen um iri douk shanaki iruhw heven. Eshudok yopishi eshesh douk anudok apakin Debeini Yain Iruhin douk nenek ihishmorim eneshenesh eshudok douk shabuh iruhw utag iri nakapesh iri. Anan douk madae nububodigen atin uwe. Ananih aih madae kabi douk aboriguh um uwe, uwok. Aboriguh apa hwanabadig, anabik um hwatogur rouguhwi, aria anabik um hwatogur banaguhwi. Aria Iruhin douk madae nunobubodig atin uwe. Anan nape namudok atin. \v 18 Aria anan kanak nagipesh ananim atum urkum aria nenekap matogur abom sharik iri awiropish batowish um ihishmorim arpesh shani eneshenesh eshudok anan nenekesh iri. Anan nenekap mape namudok um ananin adurin atinyi baraen atin. \s1 Apak Ta Mumnek Iruhin Ananin Baraen Aria Mugipeshen \p \v 19 O ipak Kristen douk eik urkum manawashamep abom iri! Ipak ta urkwip purum enyudok baraen. Ipak ihishmorim ta pubuk arigos um pumnek baraen aria ipak mare puwanom-umesh baraen arigas. Aria shopunek, ipak mare juwehosip arigas. \v 20 Um maresh? Ehudok aih um arpesh juwehosish um ta hukwarmori yoweihi aih. Eheh ta mare hukwarmori ehudok Iruhin nakriyeh iri yopihi aih, uwok. \v 21 Douk namudok aria douk ipak ta pukutukuk ihishmorim shabo susih iri yoweishi shuni eshudok ihishmorim yoweishi inahos douk arpesh shenekesh sabaihi atih iri. Aria ipak ta pupe shakamum Iruhin nini arpesh aria purao Iruhin ananin baraen douk riguk anan nawen nyape numun ipakiruh aparuh iri. Enyudok baraen douk dodogowin um nyutaurumep nyurep putanam punak um anan pupe wosik atin. \p \v 22 Aria ipak mare pumneken meyoh um Iruhin ananin baraen, uwok. Ipak ta pumneken aria pugipeshen. Aria ipak pumneken meyoh um, ipak douk penek rohw um ipak kanak. \v 23 Eshudok arpesh douk shemneken meyoh aria madae shugipeshen iri uwe, eshesh douk kabi arpen douk nyanatik enyenyig yamag wenyir iri um. \v 24 Enyen nyanatik jurug aria nyanak. Aria ahudok atuh enyen urkum mekenyuk um enyenyig yamag gape um. \v 25 Aria Iruhin ananin lo douk nyakweshihap um ehudok haweshikap iri yoweihi aih aria nyenekap mape wosik atin douk abom um sagom-atinyin yopunyi lo. Aria enyudok arpen douk ihih nyumneh nyape um nyatrin wosik baugenyum enyudok lo aria enyen mare urkum mukenyuk-umen aria nyagipeshen iri, Iruhin ta nunekumen yopunyi enyudok arpen um nuneken nyunadudareh um ehudok aih enyen nyenekeh iri. \p \v 26 Aria ta enen arpen nyukri, “Eik yasuhw Krais ananin baraen dodog aria yenek lotu um Iruhin,” aria enyen mare nyusuhw merik um enyenyit nokwat um, enyen douk nyape nyenek rohw um enyen kanak. Douk namudok aria agundok enyen nyape nyanak um lotu um nyuni enyenyin bilip ta mare amu nyutaurumen, uwok. \v 27 Douk yopihi aih um munek lotu aria apakin Yain Iruhin nutrup nukri apak yopipari baraen uwok-umap um, apak ta munekesh namudok. Aria enesh batowish esheshish amakenyish shugokuk, aria eshesh atish shupeik o ta anan arman nugokuk aria armatok otuk kwupeik um, apak ta mutaurumesh um enenyenen. Aria mutaurumesh mukesh eneshenesh eshudok yaruhish iri. Aria shopunek, apak ta mupe yopup aria ahudok atapihi yoweihi aih ta mare hunek apakiruh aparuh hubosusih. \c 2 \s1 Apak Ta Urkwip Punawasham Ihishmorim Arpesh Shopunek Atin \p \v 1 O ipak Kristen douk pasuhw apakin Debeini Jisas Krais ananin baraen pagipeshen iri. Anan douk nape Debeinyi nyeigur nyatoum aria natrugun abom kabi douk Iruhin natrugun um. Douk namudok aria ipak mare punadudareh um eshudok arpesh douk nyeiguhw shato iruh-umesh iri atish aria pukeshuk agabus yoweishi nyeiguhw wokeshi, uwok. Ipak ta punadudareh um ihishmorim arpesh shopunek atin. \v 2 Aria anan nanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri nur enen ring douk sheneken gol iri ananih hah, aria nurari yopihi atih rupeh nunak nuwishi ipak pape penek lotuat iri urupat, aria ta anan wokan um eshudok iri nere iri tutukarehi rupeh iri shopunek nunak nuwishi um, ipak ta punekesh mumam? \v 3 Ipak ta pukrip anudok nor yopihi rupeh iri pukri, “Nyak nyunak nyupe nyanyi yopunyi wagitur.” Aria anudok nor tutukareh iri pukripan pukri, “Nyak nyunak nyiyotu gani o nyunaki nyupe atap hurukatin um eikiruh yeriweruh,” aka uwok? Ipak mare punekesh namudok, uwok. \v 4 Aria ipak punekesh namudok um, ipak ta baraen nyupenyep. Um maresh? Ipak pagipesh ipakip yoweipi urkwip aria madae punek skelimum kupaishi Kristen shopunek atin uwe. \p \v 5 O ipak Kristen! Ipak pumnek! Eshudok douk utabor bani jah wokesh iri, eshesh douk Iruhin nanagraehesh um shusuhw ananin baraen dodog shugipeshen aria shupe kabi debeishi um. Aria kweipon, eshudok arpesh douk eshesh urkwip panawasham anan iri ta shugrem eneshenesh yopishi eshudok douk shakus agundok douk ta Iruhin ananish arpesh shunak shupe um. Eshesh ta shugremesh kabi douk seiwok anan nakri enen adurin atinyi baraen um. \v 6 Aria ipak apa patuk eshudok douk shanagrem sabaibori utabor bani jah iri esheshish nyeiguhw shato iruhw. Aria pahao eshudok douk utabor bani jah wokesh iri. Aria ipak pakri meishi arpesh apa shekep enenyenen amaen aria sharaep shanak shenekumep kwotog? Eshesh douk eshudok shanagrem sabaibori utabor bani jah iri. \v 7 Seiwok Krais douk narao yopunyi nyeigur aria enyudok ananin nyeigur douk nyape ipak aria ipak ananish atish iri. Aria eshudok arpesh douk shanagrem sabaishi eshudok eneshenesh iri douk shape sheneyagwreh enenyenen yoweinyi baraen abom um enyudok nyeigur. \p \v 8 Aria apakin Debeini king douk nasuhw merik um apak ihishmorim iri neneguk enen lo nyatemaguk Iruhin ananik Buk. Enyudok lo douk nyakri namudok, “Ipak ta urkwip punawasham eshudok douk shape hurukatin um ipak iri kabi douk ipak urkwip panawasham ipak kanak aria panagapesh ipak kanak um.” Aria ipak pugipesh enyudok lo um, ipak douk penek yopihi aih. \v 9 Aria ta ipak putaurum debeishi arpesh douk shanagrem sabaibori utabor bani jah iri atish, aria pukeshuk agabus yaruhish arpesh iri um, ipak douk penek yoweishi inahos pabrig lo abom. Aria enyudok lo atin ta nyunek kwotumep. \v 10 Um maresh? Aria enen arpen nyugipesh ihinyumorim Iruhin ananin lo douk nyetem ananik Buk iri, aria enyen nyubrig atin meyoh um, enyen douk kabi nyabrig ihinyumorim lo um. \v 11 Um maresh? Anudok atun nenek enyudok lo iri nakri, “Ipak mare punek wehrur,” aria shopunek nakri, “Ipak mare pubo kupaishi arpesh shugok.” Aria ta ipak mare punek wehrur, aria pubo kupaishi arpesh shugok um, ipak douk pabrig lo. \v 12 Aria kweipon Iruhin nunek skelimep um, anan ta nugipesh enyudok ananin lo douk nyakweshihap mape wosik iri aria nunek skelimap. Douk namudok aria ipak ta piyagwreh yopunyi adurinyi atin baraen aria punek yopihi atih aih. \v 13 Um maresh? Eshudok arpesh douk madae shukri shenek gihaum kupaishi arpesh iri uwe, kweipon Iruhin ta nunek skelimesh aria ta mare nukri gihaumesh. Aria eshudok douk shakri gihaum kupaishi arpesh iri, kweipon anan ta nukri gihaumesh aria shunek uhwin um ananit kwot. \s1 Bilip Douk Yopihi Aih Madae Hupeyen Iri Uwe, Douk Nyagok Kabi Douk Nyagok Iri Arpen um \p \v 14 O ipak eikishi arpesh, ta enen arpen nyukri, “Eik yasuhw Krais ananin baraen dodog yagipeshen,” aria enyen mare nyunek yopihi aih hupeyen hiren um enyenyin bilip um, enyudokmori bilip ta mare nyuraen nyutanamori nyupe wosik abom uwe, uwok. \v 15-16 Aria enesh ipakish ashukenyish owashish shunare tutukarehi rupeh, aria shopunek eshesh worigun wokesh aria ipak enen nyunak nyukripesh nyukri, “Eik yakri Debeini nunekumep yopihi aih aria ipak punak punare rupeh aria puwok yopuguni worigun!” Douk ipak ta pukripesh namudok aria mare putaurumesh uwe, aria enyudok ipakin baraen ta nyutaurumep mumam? \v 17 Aria bilip shopunek douk namudok atin abom. Aria enen arpen nyunek bilip meyoh aria mare nyunek yopihi aih hupeyen hiren um enyenyin bilip um, enyudok arpen enyenyin bilip douk nyagok kabi douk nyagok iri arpen um. \p \v 18 Aria enen arpen ta nyukri, “Eik yenek bilip aria nyak nyenek yopihi aih.” Aria eik yakri ikrip enyudok arpen namudok, “Nyak nyiyabige nyakin bilip douk madae nyunek yopihi aih hiren iri uwe. Aria eik ta inek yopihi aih aria iyabigen baugenyum um eikin bilip.” \p \v 19 Nyak nyenek bilip nyakri atun Iruhin nape. Aria enyudok douk wosik. Aria yoweishi sagabehos shopunek douk shenek bilip namudok, aria eshesh shanogugur abom aria krukruk shape. \v 20 Nyak nyor nyor nyenek rohw iri. Douk eik yakri ikripen enen baraen um nyakin bilip. Aria nyak nyunek bilip meyoh, aria mare nyunek yopihi aih hiren um nyakin bilip um, enyudok nyakin bilip ta mare nyunek eneh yopihi aih uwe, uwok. Enyen douk wehinyi abom. \v 21 Nyak nyadukemesh, seiwok apakin yamenen Abraham nakri nuwem ananin nuganin Aisak enyudok alta douk showem um eshudok shenek ofamesh shako Iruhin um aria nunek ofaman nako Iruhin. Douk namudok aria abudok nyutob Iruhin natrun namudok aria nahwaran yopuni arman. \v 22 Douk namudok aria nyak tik, Abraham nenek bilip um Iruhin aria nunyanuh Aisak um ehudok aih um nakri nunek ofa um ananin nuganin nuko Iruhin um. Aria ananih aih henek ananin bilip nyatogur adurin. \v 23 Aria enyudok baraen douk nyetem Iruhin ananik Buk iri nyatogur adurin atin. Baraen douk enyudok, “Abraham nasuhw Iruhin ananin baraen dodog nagipeshen aria Iruhin douk nahwaran yopuni arman.” Aria Iruhin nakri, “Abraham douk eikin arpen.” \v 24 Douk namudok aria enyudok baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyeyabigep um Iruhin douk madae nuhwar arpesh yopishi um agundok shusuhw ananin baraen meyoh um atin uwe, uwok. Aria eshesh shugipeshen shunek yopihi aih shopunek um, anan wosik ta nuhwaresh yopishi arpesh. \p \v 25 Aria okwudok armatok Rahap douk kwonek wehrur iri shopunek douk kwasuhw Iruhin ananin baraen dodog kwagipeshen aria kwenek yopihi aih shopunek. Okwok douk kwataurum amam Juda douk hanabeshuk hanakum hutik okwokwibur wabur iri aria kwataurumam haruwok hanak kupaihi yah. Aria Iruhin natik ehudok yopihi aih okwok kwenekeh um amudok armam iri aria nahwarok yopukwi armatok. \p \v 26 Aria enyudok arpen douk mishin madae nyupenyen iri uwe douk nyagok. Aria bilip douk madae shunek yopihi aih hiren iri uwe shopunek douk nyagok jurug kabi enyudok nyagok iri arpen um. \c 3 \s1 Apak Ta Gamo Mudukemesh Um Apak Miyagwrehen Iri Baraen \p \v 1 O ipak Kristen! Ipak gamo pudukemesh um ipak mare sabaipari pukri putogur tisa omi um punek skulum kupaishi, uwok. Um maresh? Ipak padukemesh, kweipon Iruhin ta nunek skelimap um, apak tisa douk makripesh Iruhin ananin yopinyi baraen iri ta miyotu um debeiti kwot. Aria eshudok douk shape Kristen meyoh iri ta shiyotu um shokwuti kwot. \v 2 Ihih nyumneh apak ihipmorim apa matu munek enesh yoweishi inahos. Aria ta enen arpen nyiyagwreh yopunyi atin baraen um, enyen douk yopunyi abom arpen. Douk namudok aria enyen wosik ta nyusuhw merik um enyen kanak nyuni enyenyim urkum shopunek. \p \v 3 Ipak padukemesh, apak apa menyigur shokubi ainab bawish hwosahos esheshig nokwatog um munekesh shugipesh apakin baraen shunak agundok apak makri munak um. \v 4 Aria shopunek, ipak punek urkwip um debeiwori kroruhiyor. Kroruhiyor owo douk debeiwori, aria debeinyi uhwin apa nyahur aria nyeneko wahur wanak youg. Aria owowin badaeg douk shokwinyi meyoh. Aria ta nasuhw korohuk iri nukri nunak anagun um, anan ta nuwanam um agudok shokugi badaeg aria okwok ta kwunak agundok anan nakri nunak um. \v 5 Aria apakig nokwatog douk namudok atin kabi hwosahos shani kroruhiyor um. Ogwog douk shokugi aria gwape orokohun um apakiruh yegeshiweruh. Aria ogwog apa gwanagunukuk gwariguk gweyagwreh enenyenen yopinyi mour nyani aih ogwog gwakri gwunekesh iri. \p Ipak padukemesh, enen shokwinyi nyabahasin ta nyukwarum debeihi nyih. Aria eheh ta hunu sabaisi debeishi rowos satao urah iri hiyatagos. \v 6 Aria apakig nokwatog douk gwape kabi nyih um. Ogwog gwape orokohun um apakiruh yegeshiweruh aria apa gwakwarumori eneheneh yoweihi aih. Aria ogwog apa gwenek apak ihishmorim arpesh matogur yoweishi. Aria ogwog apa gwenek ihinyumorim apakin baraen nyani aih iri mour yowen abom kabi douk nyih hanu eneshenesh eshudok hanununish um. Ehudok nyih douk hanuwi abrudok yoweiburi wabur hel. \p \v 7 Aria arpesh douk dodogowish um shusuhw ihishmorim wanarish mahish shuni armiguhw iri yuguhw shuni ihishmorim eshudok shape shakam youg iri aria shunak shukesh shunobresh-esh um shugipesh esheshin baraen. Aria ehudok aih arpesh douk shenekeh jurug aria shopunek shenekeh douk. \p \v 8 Aria arpeshig nokwatog ta mare enesh arpesh dodogowish um shusuhw merikw-umog, uwok. Ihih nyumneh ogwog apa gwape um gwakri yoweinyi atin. Ogwog douk yoweg abom aria shuknig um eneshenesh yoweishi abom inahos kabi douk yoweini marasin um. \p \v 9 Apak apa makwu apakig nokwatog um matuk apakini Debeini Yain ananin nyeigur nyato iruhw. Aria wata shopunek makwu ogwudok atug nokwatog um meyagwreh yoweigwi nubug um makri yoweishi inahos shutogurum kupaishi arpesh douk Iruhin nenekesh shadukemesh abom um anan kanak iri. \v 10 Douk ogwudok atug nokwatog apak matuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw. Aria wata shopunek makri nubug um makri yoweishi inahos shutogurum kupaishi arpesh. Aria ipak Kristen mare piyagwreh namudok uwe, uwok. \v 11-12 O ipak Kristen, eik yakri ikripep enyudok binyatin wobuwobren baraen. Baraen enyudok. Ta mare anabar yopubari abar buni anabar nubutibari bukih bur atug waiyag, uwok. Aria shopunek, ta mare anep shuruwep nyeigurip um oliv iri pir enen rowog nyeigur-inyum fik iri. Aria shopunek, ta mare anep shuruwep fik iri ta pir enen rowog nyeigur-inyum wain iri, uwok. Aria douk namudok atin, ta mare anabar yougibar nubutibari abar butanam bunenek um yopubari uwe, uwok. \s1 Iruhin Atun Apa Nakop Yopipi Urkwip Iri Saki \p \v 13 Ipak meinyi arpen douk yopunyi saki nyapenyen aria nyadukemesh wosik iri, enyen ta nyunekesh namudok. Enyenyih aih huni mour iri baraen ta nyiyabig kupaishi arpesh um enyenyin saki nyuni enyenyih yopihi aih aria nyupe shakamum eshesh. Aria ehudok yopihi aih um arpesh shupe shakamum kupaishi arpesh um douk hatograri enyudok yopunyi saki. \v 14 Aria ta ipak punek nyigiya abom um kupaishi esheshish eshudok eneshenesh, aria ipak urkwip porum pakri ipak atip purao sabaibori utabor buni jah aria kupaishi shutuk ipakish atish nyeiguhw shuto iruhw um, ipak mare putuk ipakish nyeiguhw shuto iruhw aria punek rohw pukri ipak pagipesh Iruhin ananin adurin atinyi baraen, uwok. \v 15 Aria enyudok saki douk madae nyunaki iruhw heven iri uwe, uwok. Enyen douk agundok atapinyi. Enyen douk nyatograri harik hapenyep iri yoweihi aih douk henekep pape penek yoweishi inahos iri. Enyudok saki douk eshudok Satan ananish enselahos esheshin. \v 16 Aria eshudok arpesh douk shunek nyigiya um kupaishi arpesh esheshish eshudok eneshenesh, aria eshesh urkwip porum shukri eshesh atish shurao sabaibori utabor buni jah aria kupaishi shutuk esheshish atish nyeiguhw shuto iruhw um, eshesh ta mare shupe wosik shuni kupaishi arpesh, uwok. Eshesh ta shupe um shunotutukem shurpak shunitok aria ta shunek eneshenesh yoweishi inahos shopunek. \p \v 17 Aria enyudok saki douk nyanaki iruhw heven iri apa nyakwarum ehudokmori yopihi aih. Harik iri aih douk ehudok um arpesh shupe wosik aria eshesh urkwip purum yopunyi atin. Aria sabaihi yopihi aih shopunek douk ehudok. Arpesh esheshiruh aparuh hur wosik aria yopuruh um kupaishi. Aria eshesh shiyagwreh shokwin baraen aria shukri gihaum kupaishi aria shunek ehudok yopihi aih shutaurum kupaishi. Eshesh ta mare shiyagwreh biyog nokwatog um shunek rohw um kupaishi, uwok. Aria shopunek, ta mare shukri shunadudareh um enesh arpesh aria shukeshuk agabus kupaishi, uwok. Eshesh ta urkwip purum ihishmorim arpesh shukri eshesh douk shopunek atin abom. \v 18 Aria eshudok arpesh esheshiruh aparuh hor wosik aria aparuh yopuruh um kupaishi, aria shutaurumesh, enyudok eshesh douk kabi shawu worigun um. Ehudok aih ta hunekesh shutogur yopishi arpesh kabi douk moneki yopuguni worigun nubarig um. \c 4 \s1 Eshudok Arpesh Douk Esheship Urkwip Panawasham Agundok Atapihi Aih Iri Douk Iruhin Ananish Horim \p \v 1 Ehudok yoweihi aih um ipak panoguganim aria parpok panitok um douk paraehi agunum? Eheh douk ehudok harik hapenyep iri aih um penek yoweishi inahos um hohur ipakiruh aparuh aria henekep pape parpok panitok. \v 2 Ipak pakri purao sabaishi eneshenesh eshudok aria ipak madae puraesh atin uwe. Douk namudok aria ipak pakri pubo kupaishi arpesh shugok. Ipak penek nyigiya abom um enesh eshudok eneshenesh aria ipak madae dodogowip um puraesh uwe, uwok. Douk namudok aria ipak pape um rupok nitok atin. Aria ipak madae puraesh uwe. Um maresh, ipak madae punek beten porik Iruhin um nukepesh uwe. \v 3 Aria shopunek, abudok nyutob ipak penek beten parigon um, ipakip urkwip madae pur wosik uwe, uwok. Ipak parigon um nukep eshudok um pugipesh ipakih harik iri yoweihi aih hape numunipum iri. Douk namudok aria ipak madae puraesh atin uwe. \p \v 4 Ipak pakutukuk Iruhin ananih yopihi aih aria panak penek yoweishi inahos. Enyudok ipak peneken iri douk kabi armam armago shakutukuk yopihi aih aria shenek wehrur um. Aria ta enen arpen urkum munawasham abom agundok atapih aih um, enyen douk nyakanaguk agab Iruhin aria nyatogur ananin horin. Aria douk ipak padukemen enyudok aka uwok? Douk meinyi arpen enyenyim urkum munawasham agundok atapih aih iri douk nyatogur Iruhin ananin horin. \v 5 Enen Iruhin ananin baraen nyetem ananik Buk iri douk nyakri namudok, \q1 “Eshudok apakish mishish douk Iruhin nakepesh shape numun apakiruh aparuh iri \q1 ihih nyumneh shapeum shenek nyigiya um eneshenesh eshudok.” \m Aria ipak mare pukri enyudok baraen douk enen rohwin, uwok. Enyen douk adurin atin abom. \p \v 6 Aria Iruhin nataurumap abom meyoh aria nenekap mape dodogowip kabi enyudok baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium. Baraen enyudok, “Iruhin apa nekesh agab eshudok douk shatuk eshesh kanak esheshish nyeiguhw shato iruhw aria shakri eshesh atish yopishi iri. Aria anan apa nataurumesh meyoh eshudok douk shape shakamum anan iri.” \p \v 7 Douk namudok aria ipak ta pupe shakamum Iruhin pugipesh ananin baraen. Aria mare pumnek Satan, uwok abom. Ipak pukanaguk agabus abom aria anan ta nukutipukuk nuruwok. \v 8 Aria ipak punak hurukatin abom um Iruhin aria anan ta nunaki hurukatin um ipak. Ipak douk pape penek yoweishi inahos iri, ipak pukutishuk aria putanam putogur yopishi arpesh. Aria ipak peyagwreh biyog nokwatog iri ta pukutukuk eshudok yoweishi inahos aria punek ipakip urkwip putogur yopip. \v 9 Ipakiruh aparuh ta yoweruh abom aria pakri uwok abom um eshudok eneshenesh yoweishi inahos ipak pape penekesh iri. Ipak pureh punakwukri debeg um eshudok yoweishi inahos aria pukutishuk. Aria ipak ahudok nyumnah douk pape pagukoruh iri shopunek, ipakiruh aparuh ta yoweruh aria pureh um eshudok yoweishi inahos ipak pape penekesh iri aria pukutishuk. Aria ipak ahudok nyumnah douk ta panadudareh iri, ipak shopunek aparuh ta yoweruh aria pakri uwok um eshudok yoweishi inahos ipak pape penekesh iri. \v 10 Ipak ta pupe shakamum Debeini aria anan ta nutaurumep nunadudareh-umep nukri ipak yopipari. \s1 Apak Mare Munek Skelim Um Kupaishi Kristen \p \v 11 O ipak Kristen! Eik yakri uwok um ipak piyagwreh agabusin baraen um, uwok. Um maresh? Ta enen arpen nyunumugesh kupaishi Kristen o nyunek skelimesh um, enyen douk nyenek skelimum Iruhin ananin lo nyakri enyen douk yoweinyi. Aria eshudok arpesh douk shenek skelimum Iruhin ananin lo iri douk madae shugipesh ananin lo uwe. Eshesh douk shape kabi debeimi jas douk hasuhw kwotog iri aria shenek skelimum enyudok lo. \v 12 Anan douk Iruhin atun abom nakop enyudok lo aria anan atun nape debeini jas um nunek skelimum ihishmorim arpesh. Aria douk anan atun abom wosik um nutaurumap nurapi mukutukuk yoweishi inahos mupe wosik atin. Aria shopunek, anan atun ta nunek skelimap aria nop nununup mugok abom munak muwishuk. Douk namudok aria ipak maresh arpesh aria douk ipak pakri punek skelimum kupaishi arpesh douk shani ipak pape atugun iri? Ipak mare punekesh namudok, uwok. \s1 Apak Mare Mutuk Apakish Nyeiguhw Shuto Iruhw Um Eshudok Douk Ta Apak Munekesh Iri \p \v 13 Ipak enep apa pakri namudok, “Doukih o nuhutih, apak ta munaku um babri debeiburi wabur munak mupe atin kwar aria mupe munek bisnis aria murao sabaibori utabor.” Aria ipak pumnek enyudok baraen. \v 14 Baraen enyudok. Ipak douk madae gamo pudukemesh um eshudok douk o nuhut ta shutogrumep iri uwe. Ipakish kwarahos um ipak pupe um douk kabi nyugus douk sakih sato sape banab meyoh nyutob, aria ahudok atuh wata sanak suwishuk iri. \v 15 Aria ipak ta pakri namudok, “Ta Debeini urkum mukri wosik um, apak ta mupe aria munek enyudok mour o kupainyi.” Ipak pakri namudok um, enyen douk wosik. \v 16 Aria douk ipak pakri ipak atip dodogowipari padukemesh um eneshenesh iri aria patuk ipakish nyeiguhw shato iruhw. Enyudok ipak douk penek yoweishi inahos abom. \v 17 Douk namudok aria ipak ta pudukemesh. Meinyi arpen douk nyadukemesh um nyunek yopihi aih, aria enyen madae nyunekeh iri uwe, enyen douk nyenek yoweishi inahos. \c 5 \s1 Shogrem Sabaishi Eshudok Eneshenesh Iri Esheshin Baraen \p \v 1 Douk ipak ponogrem sabaishi eshudok eneshenesh iri pumnek. Ipak urkwip purum enyudok debeinyi amaen douk ta ipak puraen iri aria pureh debeg. Ipak pureh punakwukri punoruwor. \v 2 Kweipon ipakih jah huni eneshenesh eshudok ta tutukresh. Aria ipakih rupeh ta tutubrugos sutupeh. \v 3 Abrudok ipakibor utabor, aria gol iri siliwa douk ros satowabor aria ta yowebor. Asudok ros ta siyabigep um ahudok yah douk ta kweipon Iruhin nep um. Iruhin ta nunek asudok ros sunek ipakiruh yegeshiweruh humnek debeiri eriger kabi douk nyih hanip um. Ipak panabuk ipakibor utabor bakusumep atugun aria hagiguk iri nyumneh douk hanaki hurukatin. Aria ehudok nyumneh, Iruhin ta nunek kwotumep aria ta nunekep pumnek debeiri eriger. \v 4 Aria ipak pumnek. Ipak madae pukom utabor mamudok armam douk pahwarom hanaki henekumep mour hape hatuk-umep worigun um ipakig nubarig iri uwe. Aria eshudok ipak penekesh iri yoweishi inahos douk shape showerehep kabi douk enen arpen nyowereh ipakish yoweishi inahos um. Aria ipak ta pumnek amam hape hereh debeg harigep um amamibor utabor um. Debeini douk nasuhw iruhw atap iri nabo ihishmorim shabuhuk iri douk nemnekam jurug. \v 5 Aria abudok nyutob ipak pape agundok atap um, ipak pape wosik aria ponogrem yopishi atish eshudok eneshenesh. Aria ipak pawok sabaiguni worigun patogur takweipari. Ipak douk pape penekesh namudok aria pudukemesh um ahudok nyumnah Debeini nunek skelimep aria nukri ipak baraen nyapenyep um. \v 6 Aria ipak penekumesh kwotog yopishi arpesh aria paesh shagok aria eshesh madae shatanam shukripep enen baraen uwe o shini ipak purpak uwe, uwok. \s1 Apak Mupe Dodogowip Aria Mupe Mutrugun Um Debeini Nutanamori Um \p \v 7 O ipak eikish arpesh. Ipak ta piyotu dodogowip, aparuh hur wosik aria pupe putrugun um ahudok nyumnah Debeini nutanamori ahi. Ipak urkwip purum anan arman nagrem anag nubarig iri. Anan apahw hwor wosik aria nape natrugun um ananigun yopuguni worigun douk nawogun ananig nubarig iri um arigaha yopugun. Anan apahw hwor wosik aria nape natrugun um harik iri huni hugiguk iri eshah hurauri. Ahah hutuhuk aria wah hutao hesh shus suhwesh aria anan kadak nunak nutukagun. \v 8 Aria ipakiruh aparuh shopunek ta hur wosik aria piyotu dodogowip pupe putrugun um ahudok nyumnah hutogur. Umum maresh? Ahudok nyumnah Debeini nutanamori ahi ta hutogur. \v 9 Ipak eikish arpesh, ipak mare pukesh baraen kupaishi pukri eshesh shenekep parao amaen, uwok. Aria ipak punekesh namudok um, kweipon Iruhin, anudok debeini jas ta nusuhw ipakig kwotog aria nukri enyudok ipak penek yoweishi inahos. Anan douk hurukatin um nunaki nunek skelimum ipak ihipmorim. \v 10 Aria ipak urkwip purukuk um amam seiwokimi profet douk hanak hakripesh Iruhin ananin baraen um Debeini ananin nyeigur iri. Amamiruh aparuh hor wosik aria heyotu dodogowim hosah enenyenen amaen nyatogrumam nyenekam hemnek debeiri eriger iri. Aria ipak shopunek ta pugipesh amamih aih. \v 11 Aria ipak douk padukemesh um apak makri amudok profet douk heyotu dodogowim hosah enenyenen amaen douk nyatogrumom iri. Aria apak matrum makri amam douk hanadudareh. Aria ipak shopunek padukemesh um anudok seiwokini arman Jop. Anan neyotu dodogowin atun um nasah enenyenen amaen douk nyatogruman iri. Anan nape dodogowin arigaha Debeini nagipesh ananim atum urkum aria natauruman. Aria ipak padukemesh, Debeini apa urkum manawasham apak aria anan apa nenek gihaumap nenek yopinyi um apak. \s1 Apak Mare Mukri Iruhw Um, Uwok \p \v 12 O ipak eikish arpesh, baraen douk sagom-atinyin abom nyeshagrakuk enyudok eik yarig yakripepen iri douk enyudok. Ipak pakri enen adurin baraen um, ipak mare porik iruhw heven o agundok atap o enesh kupaishi eshudok um putaurum ipakin baraen um puneken nyupe dodogowin, uwok. Ta pukri, “Adur” um, pukri, “Adur.” O ta pukri, “Uwok” um, pukri, “Uwok.” Um maresh? Ta ipak pukri iruhw um, Iruhin ta nunek kwotumep um enyudok baraen nukri ipak yoweipari. \s1 Yopishi Abom Arpesh Shenekan Iri Beten Douk Dodogowin \p \v 13 Aria ipak enen arpen enen amaen nyutogrumen um, enyen ta nyunek beten nyuhwar Iruhin. O ta enen nyunadudareh um, enyen ta nyiyarub nyutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw. \v 14 Aria ta enen eneh arugeh hen um, enyen ta nyuhwar Iruhin ananish arpesh esheshim debeimi um hunak hurak yopuri wel hurayok enyenyihw yegenyihw aria hunek betenumen huhwar Debeini um nugabeyen. \v 15 Aria ta amam hunek bilip hukri adur, Iruhin douk dodogowini abom um nugabeyen aria hunek beten horigan um, Debeini ta nugabeyen nyukitak nyupe. Aria ta enyen nyunek enesh yoweishi inahos um, Iruhin ta nukweshih-eshuk. \v 16 Douk namudok aria sagomatin ipak ta puwereh ipak penekesh iri yoweishi inahos pukrip kupaishi Kristen aria eshesh shopunek shuwereh shukripep um esheshin. Aria ipak punagapesh um punek beten puhwar Iruhin um nunekep yopip pukitak pupe. Yopishi abom arpesh shenekan iri beten douk dodogowin abom aria ta nutaurum arpesh. \v 17 Anudok seiwokini profet Ilaija, anan douk arman kabi apak um. Aria anan nenek beten dodogowin atun nahwar Iruhin um eshah mare hurari aria bishatin shuknishi enen tukwaninyi kwarahos eshah madae anah hurari esheshib amnab uwe. \v 18 Arigaha douk wata shopunek nenek beten nahwar Iruhin aria eshah wata harari henek worigun natogur wosik. \s1 Aria Enen Arpen Nyukutukuk Iruhin Um, Apak Ta Mutaurumen Munyanam-ori \p \v 19-20 O ipak eikish arpesh. Aria ipak enen nyukutukuk Iruhin ananin adurin baraen aria mare nyusuwen dodog nyugipeshen, aria kupainyi arpen wata nyutaurumen nyunyanam-ari um, apak urkwip purum enyudok baraen. Baraen enyudok. Meinyi arpen nyutaurum kupainyi arpen nyukutukuk yoweishi inahos aria wata nyutanam nyunek yopunyi um, enyen douk nyataurumen um mare nyugok nyunak nyuwishuk, uwok. Aria Iruhin ta nukweshih yoweishi inahos enyen nyenekesh iri.