\id PHP - Bukiyip (Central Dialect "Mountain Arapesh") NT [ape] -Papua New Guinea 1994 (web version -2013) \h FILIPAI \toc1 Pas Douk Pol Nenekas Sanamu Echech Filipai Uli \toc2 Filipai \toc3 Fi \mt1 Pas Douk Pol Nenekas Sanamu Echech Filipai Uli \imt1 Banenyi balan umu enyudak balan Pol neneken nyanamu echech Filipai uli \ip 1:1-11 Pol nenek beten ali nenek tenkyumu God umu echech Kristen chape Filipai uli \ip 1:12-30 Pol naklipech umu hevi anan nenyusah umu nenek Krais ananin moul umu \ip 2:1-30 Apak monek bilip umu Krais uli imas munubu mupe chakamomu kipaichi elpech ali munek yopinyi pasin mugilapu wolobaichi elpech \ip 3:1-21 Pol nekenyuk agab enyudak pasin umu chagipech lo seiwak God nakaguk Moses enyi. Ali nenek bilip umu Krais atunu nagipechanu kobi ananu nasahul uli nenek nebenyi moul umu nichalakuk kipaichimu \ip 4:1-23 Pol naklipech nyatuh uli balan ali nenek tenkyumech umu utabal o enechi enech echudak echech chalik chakanamu \c 1 \p \v 1 Yek Pol yanu Timoti douk wanubu wonek Jisas Krais ananin moul uli. Ohwak biohu woneku apudak chup umu ipak panatimaguk God ananipu elpech douk penek pas Krais ali pape wabul Filipai uli. Chopuk wonekap panamagu ipak nebepalimu God ananich elpech uli panu amabuk douk hagakomu ipak nebepalili. \v 2 Ohwak wakli apakinu Aninu God nunu Diginali Jisas Krais hugakomepu meyoh, ali hunekepu pupe kalbu punehilau. \s1 Pol Nenehilaumu Echech Filipai Ali Nenek Tenkyumu God \p \v 3 Eheh nyumneh yek ulkum molomu ipak abali, yek yanubu yenehilau ali yenek tenkyumu God douk yenek lotumanaluli. \v 4 Ali hanatimaguk nyumneh yek yenek betenumepu abali, yek douk yanubu yenehilau ali yenek beten. \v 5 Umu moneken, ipak douk pagakomemu maklipu kipahechi God ananin yopinyi balan likuk susubeih nyumnah aliga doumun. \v 6 Ali douk yanubu yadukemech. God douk nohul ananin yopinyi moul numun ipakiluh apaluh, ali eke nuneken nupe namudak aliga nuneken niyaten ahudak nyumnah Krais Jisas nutanamali ahi. \v 7 Wihlu wehlu yek douk ulkum molomu ipak panatimaguk. Namudak ali yek wosik yanubu yadukemech umu God nenek ananin yopinyi moul numun ipakiluh apaluh ali nagakomepu. Abudak nyultab nameitu yenek kalabus abali banu likukibu watak inek kalabus abali e, yek yaklipech God ananin yopinyi balan wolobaichi elpech umu ihul echechiluh apaluh umu chunubu chudukemech chukli enyudak balan adulin ali chugipechen. Ali ehudak hanatimaguk nyumneh, God douk nagakomapu meyoh ali nenekapu dodogowipu. Yek yanu ipak panatimaguk. \v 8 God douk nadukeme, umu agundak yakli adul umu yek ulkum manosuh ipak panatimaguk kobi Krais Jisas anan ulkum manohwepamu ali yanubu yakli itulipu. \p \v 9 Ali yek yenek beten namudak. Yakli eheh nyumneh ipak punubu dodogowipu atipamu agundak ipakip ulkwip punosuh God nunu kipahechimu. Yakli punek namudak pichalakuk kobi palik pape penek umu. Yakli pulau yopinyi save ali punubu pudukemech umu meinyi pasin yopinyi ali meinyi yowenyi pichalakuk kobi likuk palik padukemech umu. \v 10 Umu yakli ipak punubu pudukemech umu meinyi pasin enyen nyanubu yopinyi nyechalakuk ihenyumali kwalowi yopinyi pasin umu pugipechen uli. Namudak ali eke punubu pupe kalbu ulkwip pulomu yopinyi atin ali God nutulipu kobi nutik enen yowenyi nyupenyipu ahudak nyumnah Krais nutanamali ahi. \v 11 Ali yakli ipak punubu punek yopinyi atin pasin douk Jisas Krais atunu deke nunekepu puneken uli. Ipak punek namudak umu wolobaichi chutulipu ali chunepu putuk God ananin yeul nyukih pukli anan nanubu nebenali. \s1 Pol Nenek Kalabus Nape Ali Wolobaichi Chemnek God Ananin Balan \p \v 12 Yekipu sahlim owahlim, yek yakli ipak pudukemech umu enyudak douk nyatoglome uli. Agundak yek yenek kalabus umu douk gnanubu gnenek wolobaichi elpech chaklipech God ananin yopinyi balan ali wolobaichi chemneken. \v 13 Namudak ali hanatimaguk soldia douk henek wasumu anudak nebenali alman Sisa ananitu wilpat uli hanu chanatimaguk elpech chape agundak uli douk chadukemech chakli yek adul yanubu yasuh Krais ananin moul uli. Douk namudak ali dakio chowechike yape. \v 14 Wolobaimi sahlim owahlim hatik agundak yek yonowechik yapemu ali hape dodogowim atum umu Diginali. Hanubu wak elgeim e, ali dodogowim atum hape haklipech God ananin yopinyi balan. \v 15 Adul, anam douk haklipech Krais ananin balan umu moneken, amam henek hinyigimu yek umu agundak yenek God ananin moul umu ali hakli hichalakeik hulau nebechi yeguh umu enyudak moul. Wakuli anam douk yopinyi tinytin hakli hugakome ali dakio haklipechen. \v 16 Amudak almam, amam douk ulkwip panosuh yek ali dakio haklipechen. Umu moneken, amam douk hadukemech hakli yek adul yape agundak umu iklipech God ananin balan wolobaichi chumneken ali chunubu chukli adulin atin. \v 17 Wakuli anam amamip ulkwip douk wo pulu duldul ali dakio huklipech Krais ananin balan e, wak. Wakuli haklipechen umu hakli hutuk amamich yeguh atich chukih. Henek loh umu hakli huneke igamu ilau nebehi nyih abudak nyultab nameitu watak yape agundak haus kalabus abali. \v 18 Wakuli anyenekam. Amam douk ulkwip polu duldul dakio haklipech Krais ananin balan o wo pulu duldul dakio huklipechen umu e, yek douk yenehilau. Umu moneken, amam douk haklipech enyudak Krais ananin balan atin. Ali adul eke inehilau ilikuk. \p \v 19 Umu moneken, yek yadukemech umu ipak douk penek betenume ali Jisas Krais ananin Michin nyagakome. Namudak ali nameitu yenek kalabus yape ali echudak douk chatoglome uli, echech douk God nenekech chatoglome umu ipe dadag ali nunalawe ipe kalbu. \v 20 Yekin tinytin douk yanubu yakli adul umu God eke nugakome ali inek ananin moul abali, ablan eke kobi enen nye, wak. Yek yakli ipe dodogowiwe ali iklipech umu nameitu inubu ituk Krais ananin yeul nyukih kobi likuk umu. Sapos yek ipe o igak umu, yek yanubu yakli ituk Krais ananin yeul atin nyukih nebenyi. \v 21 Bawagas umu ipe ilahe inek enenyi enen apudak atap umu douk Krais atunu. Sapos ikli igak umu, yek eke inanu wupe ali eke inubu ipe kalbu ichalakuk kobi nameitu yapemu. \v 22 Sapos watak ipe apudak atap umu douk eke inubu inek yopinyi moul umu nyunubu nyugakomu elpech uli. Wakuli douk watak idukemech e. Igak umu kalbu o ipemu kalbu? \v 23 Yek douk biep ulkwip. Yanubu yakli itukemaguk ohwudak yegenyihw ali inak inu Krais wupemu douk gnanubu wosik gnechalakuk kobi nameitu yapemu. \v 24 Wakuli sapos kobi igak umu, namudak douk kalbu. Umu wata ipe ali igakomu ipak. \v 25 Yek yanubu yenek bilip umu enyudak balan ali yadukemech umu eke ipe ali kobi igak, wak. Ipemu igakomepu putoglu dodogo-wipamu bilip ali punubu punehilaumu agundak punek bilip umu Krais umu. \v 26 Namudak ali kehikaman yek wata inaku inepu mupe ali igakomepamu, ipak eke punubu punehilaume ali eke putuk Krais Jisas ananin yeul nyukih. \s1 God Nenek Yopinyimu Echech Filipai Ali Nenekech Chalau Nyih Chopuk \p \v 27 Ali yek yakli nameitu ipak pupe pulahe punek enenyi enen umu, yek yakli ipak punubu punek yopinyi atin kobi douk Krais ananin yopinyi balan nyaklimu. Punek namudak ali yek ikli inaku itulipu o ipe agundak imnek balan atin umu, yek yakli imnek balan umu ipak punubu pupe atum boglom punagako-gamomu pusuh God ananin yopinyi balan atin pugipechen ali dodogowipu atipu puklipu kipahechimen. \v 28 Ipak kobi elgeipamu ipakich birua, wak. Eheh nyumneh piyotu dodogowipu atipamu bilip. Punek namudak pugilapech ali eke chudukemech umu echech eke chunak chuwichuk, wakuli ipak eke punek win ali pupe kalbu. Umu moneken, ipak douk God nagakomepu ali dakio eke punek win. \v 29 God nenekumepu yopinyi umu agundak nagakomepu penek Krais ananin moul. Wo nugakomepamu punek bilip-umanamu atugun e, wak. Wakuli chopuk nekepu enyudak moul umu pulau nebehi nyih umu enyudak Krais ananin moul chopuk. \v 30 Likuk ipak douk patuluhw ohwudak wanoh yek yenekoh uli. Umu agundak yenek Krais ananin moul ali cheneke anagu anagu yalau nebehi nyih umu. Ali nameitu yek douk watak yape yenek namudak ati kobi ipak apemnek balan umu. Ali ipak douk pane monechlepamu ohwudak otuhw wanoh. \c 2 \s1 Apak Munubu Mupe Atum Boglom Ali Munek Yopinyimu Kipahechi \p \v 1 Ipak penek pas Krais ali anan nenekepu peyotu dodogowipu atipu. Anan ulkum manohwepu ali nagakomepu nenekepu penehilau. Ipak douk panu God ananin Michin pape atum boglom. Ali douk penenemu yopinyi atin panagakogamu. \v 2 Sapos ipak wosik penek enyudak-malimu, orait nameitu yaklipepamu ipak imas pugamu puneke inubu inehilau ilikuk umu punek enyudakmali chopuk. Enyudak. Punubu pusuh atin balan, pusuh atin pasin umu ulkwip punosuh elpech umu ali punubu pupe atum boglom. \v 3 Ipakip ulkwip kobi pulomu pugakomu ipakiluh yegechiweluh atuluh ali punek moul umu putuk ipakich yeguh chukih, namobuk wak. Wakuli punubu punih ipak yet ali kobi pukli pupe chihah umu kipahechi, wak. \v 4 Ipak atin ati ipakip ulkwip kobi pulomu punagapech ipakich atich echudak, wak. Wakuli punagako-gamomu agundak punagapech ipakich echudak umu. \s1 Krais Nanubu Naunih Anan Yet Ali God Wata Natukanu Nalto \p \v 5 Ipak pusuh atin tinytin kobi Krais Jisas anan ulkum molomen ulimu. \v 6 Anan douk nanubu God, wakuli wo nuklimu yeul nyukihanu ali nunubu nupe kobi God umu e, wak. \v 7 Nekenyuk agab enyudak pasin natoglu adulin elpen ali Maria kwanalu. Ali nanubu natoglu kobi ananu meyaluhinu alman douk nenek moul meyoh umu kipahechili. \v 8 Elpech chatulunu nanubu natoglu aduligeinyi elpen. Nanubu naunih anan yet ali nagipech God nakli enyi atin aliga aliga nanak natoglomu abudak nyultab douk chanu chowechikanu neil lowag kruse abali. \v 9 Douk namudak ali God dakio nanubu natukanu nalto netemu chihah. Ali nakanu enen nyanubu nebenyi yeul douk nyabouk ihechumali yeguh chabihuk uli. \v 10 God nenekanu namudak umu chanatimaguk elpech chape iluh heven uli, chanu chanatimaguk chape apudak atap uli, chanu echebuk chape atapigu nohobigaluli chumnek enyudak yeul Jisas ali chubih chuduk ohlubus chutuk ananin yeul nyukih nyutemu chihah. \v 11 Ali chunatimaguk elpech eke chuhul yowatog chukli, “Jisas Krais anan Diginali.” Namudak ali ananinu Aninu God ananin yeul eke chunubu chutuken nyukih. \s1 Agundak Elpech Chapemu, Apak God Ananipu Imas Mupe Kobi Lait Taglak Umu \p \v 12 Ipak panubu yekipali elpech, likuk yanepu mape abali, ipak papemu pagipech yekin balan. Ali nameitu yapeik lougun umu, ipak douk chopuk yakli punek namudak ati. Puneken pichalakuk enyudak likuk pape peneken ulimu. God douk ananalawepu patanamali pape kalbu, ali kwali eke nulawepu pulto iluh. Ali nameitu douk punubu elgeipamanu ali pupe dodogowipu atipu punek ananin moul umu pulau yopinyi pasin. \v 13 Apak douk madukemech. Wihlu wehlu anan nenek moul numun ipakiluh apaluh ali nepahul umu punek enenyi enen moul douk anan nanubu nakliyen uli. \p \v 14 Punek enenyi enen umu, ipak kobi punechi-chilak puwich putoglu o puwalin piyaten dakio puneken, namobuk wak. \v 15-16 Punek namudak umu eke punubu pupe duldul ali kobi enen balan nyupenyipu, wak. Umu eke punubu pupe God ananipu yopiyopipali batowich ali kobi punek yowenyi. Ali ipak imas pugilapu elpech umu chupe kalbu. Sapos punek namudak umu, ipak eke pupe kobi lait umu puglak agundak apudak atapichi elpech chapemu. Ehudak nyumneh ipak pupe kobi lait umu abali, ipak douk puklipech enyudak God ananin balan umu chumneken ali chugipechen. Sapos chugipechen umu, enyen eke nyugakomech umu chupe kalbu apudak atap ali kwali chopuk eke chupe eheh nyumneh. Apudak atapich elpech douk chakli wak yopinyi pasin ali chapemu chenek wo duldulin uli e pasin. Ipak punek namudak umu, ahudak nyumnah Krais nutanamali ahi hunak hutogloli ali yek eke inehilaumepu. Ali eke idukemech namudak. Yek douk yenek enyudak nebenyi moul umu yagakomepu ali wo iul ouchibal meyoh e, wak. \v 17 Ipakin bilip nyanu ipakin yopinyi moul douk nyanubu nyaduk enech echudak douk chenek ofamech choku God umu. Douk sapos enech che igak ali chinyukul yekig butog kobi chinyukul wainibal abal enyudak ipakin ofa umule, ati deke kwabuke-yechuk meyoh. Yek inu ipak punatimaguk deke munehilau mulikuk. \v 18 Ali namudak ati. Ipak chopuk imas punehilau ali punu yek munehilau. \s1 Pol Naklipech Umu Eke Nukagas Timoti Nunamu Filipai Umu \p \v 19 Sapos Diginali Jisas nukli wosik umu, ati wo loubali e eke ikagasu Timoti nunakumepagu. Yakli nunakumagu nutulipaguk ali wata nutanamali nuklipemu ipak pape malmu, umu yek eke inehilaumepu. \v 20 Yek alman wak ananu e kobi Timoti umu, wak meyoh. Anan nanu yek douk wanubu atip ulkwip ali nanubu oub baitak umu nugakomu ipak pupe kalbu. \v 21 Hanatimaguk hape agundak uli almam douk hapemu hanagapech amamich atich echudak. Ali oub douk wo bitak umu husuh Jisas Krais ananin moul e, wak. \v 22 Wakuli Timoti douk wo kobi amam umu e, wak. Ipak douk padukemanu. Anan yopinyi elpen ali naklimu nugakomepu. Anan douk nagakomu yek waklipech God ananin yopinyi balan kobi ananu nuganinu nagakomu ananinu aninamu moul umu. \v 23 Abudak nyultab ikli idukemech umu echudak eke chutoglome malmu malmu abali, yek eke wisnabul ikaganu nunakumepagu. \v 24 Yek yenek bilip yakli adul umu halakati Diginali eke nunekume anah yah umu chukwechih-emaguk kalabus ali yek yet chopuk eke inakumepagu. \s1 Pol Naklipech Umu Eke Nukagas Epafroditus Nunamu Filipai Umu \p \v 25 Yek yakli ikagas Epafroditus nutanamu nunakumagu ipak. Anan apakin elpen douk nanapu monek bilip uli. Ali douk nanu yek wonechlepu wonek God ananin moul. Woneken abali, ohwak douk walau nyih kobi halpak wanoh ulimu. Anan douk likuk pakaganali nanaki nagakome. \v 26 Anan douk nanubu nakli nutik ipak panatimaguk. Ananihw apahw douk hwanubu yowehw umu agundak ipak pemnek umu anan sig ganamu. \v 27 Adul, likuk sig ganu ali halakatimu nugak. Wakuli God nakli mapilinu ali nagakomanu. Ali God douk wo nunelek anan atunu e, wak. Yek chopuk nakli mapiliwe ali wo nunekanu nunubu nugak e, umu nunek yekihw apahw yowehw hunubu hutalu e, wak. \v 28 Namudak ali yek oub banubu baitak umu ikaganu nunakumepagu umu wata putulunu ali punehilau. Namudak umu yekihw apahw eke wata kwalowi hwulu kalbu. \v 29 Namudak ali douk nunak nutoglogu ali ipak pukli anan douk Diginali ananin elpen. Ali punehilau-manu pulawanu nunak nunepu pupe. Ali iham kobi ananumali almam, ipak imas putuk amamich yeguh chukih. \v 30 Umu moneken, anan douk wo ulkum mulomu anan yet ali nuklimu nupe apudak atap e, wak. Anan douk ulkum molomu nunek Krais ananin moul atin ali douk halakatimu nugak umu agundak nagakomemu. Ipak douk papeik lougun, ali anan douk nalau ipakiyu outib nagakome kobi ipak pupe pugakomemu. \c 3 \s1 Elpen Nyusuh Krais Ananin Balan Dadag Uli Douk Nyanubu Duldulin Elpen \p \v 1 Yekipu elpech, yek yakli iyatak yekin balan namudak. Yakli ipak imas punehilaumu Diginali. Yek douk wo ineiles umu agundak yanabihab yowemumepagu enyudak atin balan umu e, wak. Enyen douk wosik wata yenyemumepagu umu nyugakomepu uli. \p \v 2 Ali ipak punenek yologimu amudak almam douk hape kobi wanalig nubagumali. Amam douk hapemu henek yowenyili. Amudakmali almam douk hakli huhul ipakip ulkwip umu putah ipakiluh yegechiweluh kobi Moses naklipechuk enyi lo nyaklimu. \v 3 Apak yet douk manubu God ananipu elpech. Wakuli amam douk wak. Umu moneken, God ananin Michin nyapenyupu ali nyagakomapu monek lotumanu matuk Krais Jisas ananin yeul nyakih. Apak douk wo munek bilip umu agundak chatah yegechiweluh umu deke gnugakomapu e, wak. \v 4 Adul, sapos yek ikli wosik ele, yek deke wosik inek bilip umu enyudak pasin. Wakuli yakli wak. Sapos enech Juda chukli echech douk yopichi elpech ali dodogowich atich umu chunek ihenyumali apakin pasin umu agundak yegechiweluh hlunatahumomu, yek Pol douk onowe Juda ali douk yechalakechuk umu yagipech enyebukmali pasin umu. \v 5 Wata cheyalali ati hakli 8-poleih nyumneh umu, echech chatah yekihw yegenyihw. Yek douk onowe Israel ali yaitak Bensamin ananip awilop. Yanubu yanu echech Hibru apak otug butog. Yek douk onowe Farisi ali yanubu yagipechen kalbu lo. \v 6 Yek douk yanubu dodogowiwe atuwemu yenek God ananin moul. Namudak ali likuk, yek douk yapemu yenekech anagu anagu echech chanatimaguk God ananich elpech yenekech chalau nebehi nyih. Douk sapos enech elpech chukli chudukemech umu agundak yagipech enyudak lo umule, echech deke kobi chuklipe chukli anagun yahwogunuk wo igipechagun e, wak. Yagipechen yeyaten. \v 7 Wakuli nameitu, yek douk ulkum molomu Krais ali enyudak ihenyumali pasin likuk yakli eke nyugakome uli, nameitu yek douk awak idalehen e, wak. \v 8 Yek wo iklimu enyudak pasin atin e, wak. Yek yadukemech umu Krais Jisas anan douk yekinu Diginali ali yadukemech umu enyudak douk nyanubu adulin atin. Yek ayalau Krais ananin pasin ali ihechumali echudak enech douk awak idalehech e, wak. Yek yakli inek bilip umu Krais atunu \v 9 ali yakli inubu inek pas anan. Yek yakli wak umu ilau yeul dulduliweli alman umu agundak igipech enyudak lo seiwak God nakaguk Moses enyimu e, wak. Wakuli yakli ilau yeul dulduliweli alman umu douk namudak. Yek inubu inek bilip umu Krais Jisas ali namudak dakio God nutiwe nuhwale dulduliweli alman. \v 10 Yek yanubu yakli idukemanu kalbu Krais. Anan douk nagak ali God dodogowinu atunu wata nanahul naitak nape. Yek yatik namudak ali yakli igamu idukemech umu agundak anan nanubu dodogowinu atunamu. Yakli inanu wunechlepamu agundak wumnek nyih umu ali chopuk yakli isuh enyudak atin tinytin kobi anan nahwen ali dakio nakli wosik umu echech chonu nugak umu. \v 11 Yek yakli adul inek namudak umu inubu idukemech umu yek chopuk kwali God eke wata niyahul itaki iwagu. \s1 Pol Nasahul Dodogowinu Atunamu Nunak Nutoglu Mag \p \v 12 Yek wo inek tin ikli yek ayalawen yeyaten e, enyudak Krais ananin yopinyi pasin ali douk ayatoglu dulduliwe alman e, watak. Wakuli douk watak yape yabilak umu itoglu dulduliwe alman. Umu moneken, Krais Jisas nanatalihe ali yape ananiwe. \v 13-14 Yekipu elpech, yek ati yakli yek watak ilawen iyaten e enyudak pasin, watak. Yek yasuh enyudak atin tinytin. Enyudak. Yek ayakliwakuk chanatimaguk enechi enech likukichi echudak ali yapemu yenek moul dodogowiwe atuwe yasahul yanak umu itoglu mag ali ilau nebenyi yeul. Ilau nebenyi yeul umu douk namudak. Yenek pas Krais Jisas, anan nagakome ali God nohwalemu iltomu iluh heven ikih inubu inu anan wupe kalbu eheh nyumneh. \p \v 15 Apak manatimaguk douk manubu dodogowipu atupu magipech Jisas Krais uli, apak imas munek tinytin kobi enyudak balan yek yaklien uli nyaklimu. Ali sapos ipak ulkwip pulomu kipainyimu, God eke nugilapepu pudukemech kalbu. \v 16 Wakuli enyudak pasin likuk malawen uli douk munubu mupemu muhwen dadag mugipechen. \p \v 17 Yekipu elpech, likuk yek yalik yagilapepu Krais ananin yopinyi pasin ali nameitu douk yakli ipak imas pugipech enyebuk yekin pasin. Yakli putulich duk elpech douk chagipech yekin pasin uli, umu ipak punubu pugipechen. \v 18 Wolobaih atih yek yaklipepu enyudak balan umu Jisas ananich birua. Ali nameitu namudak ati. Yeleh abih atih ali yaklipepu enyudak balan chopuk. Wolobaichi elpech chagipech yowenyi pasin ali douk chatoglu birua umu agundak Krais nagak lowag kruse umu. \v 19 Echechip ulkwip polomu echechiluh yegechiweluh atuluh ali echudak echechip ulkwip polomech uli douk chatoglu kobi echechinu god umu. Echech chapemu chenehilaumu enyudak ablanyinyi pasin. Echechip ulkwip polomu apudak atapichi atich. Kwali echudakmali elpech eke chunak chuwichuk abuldak yowebuli wabul hel. \v 20 Wakuli blanubu apakibul aduligeibul wabul douk iluh heven. Apak douk monehilau ali mape matimu anudak alman douk nalau apak matanamalimu God uli umu nutukemaguk iluh heven ali nugluki. Anan douk Diginali Jisas Krais. \v 21 Anan eke nunek ahludak apakiluh yoweluhi yegechiweluh hlutoglu kobi ananihw hwanubu yopuh ali hwaglak uli yegenyihw umu. Eke nukwu enyudak atin pawa douk anabu nyultab eke nukwin umu nunek chanatimaguk enechi enech echudak chupe chakamomu anan ali anan nupe nebenalimech umu. \c 4 \s1 Pol Naklipech Umu Chupe Atum Boglom Chunehilau Ali Chulau Yopinyi Tinytin \p \v 1 Namudak ali yekipu elpech, yek ulkum manubu manohwepu ali yanubu yakli itulipu inepu mupe. Bawagas umu agundak yek inehilaumu douk ipak atipu. Ipak douk kobi yopichi echudak kwali eke ilawech uli. Ipak douk penek pas Diginali ali punubu pupe dodogowipu atipu kobi adukwechuk yalik yaklipepamu. \p \v 2 Nyak Yuodia uli nyak Sintiki, ipak biepu almagou pumnek. Ipak douk apanadi-yagulmu ali yek dodogowiwe atuwe yakli ipak imas punubu pupe atum boglom umu agundak pugipech Diginalimu. \v 3 Ali nyak, enyudak enenyu douk nyanubu nyanu yek wonechlepamu wonek atin moul uli, yek yakli nyak imas nyugakomu oudak biyou almagou. Likuk owo douk wanu yek monechlepamu monek nebenyi moul ali wolobaichi chemnek God ananin yopinyi balan. Manu Klemen uli echech chanatimaguk douk chanu yek monechlepamu moul uli. Echudak elpech echechich yeguh douk chetemu okwudak God ananik buk. Okwudak buk douk echebuk elpech eke chupe eheh nyumneh uli echechich yeguh chetemomu. \p \v 4 Eheh nyumneh ipak imas punehilaumu Diginali. Wata chopuk ikli, ipak imas punubu punehilau! \p \v 5 Ipak imas pupe naleipali elpech umu chunatimaguk elpech eke chutulipu ali chukli ipak douk penek yopinyi pasin. Umu moneken, Diginali douk ahalakatimu nunaki. \v 6 Ipakich michich kobi yowech umu enech echudak, wak. Wakuli enechi enech echudak chukli chutoglo-mepamu, ipak imas punek beten pusolik God. Pusolikanamu eke nugakomepamu echudak douk ipak pukli nugakome-pamech uli. Punek beten pusolikanu ali punek tenkyumanu. \v 7 God ananin pasin umu nenekapu apaluh hlalu kalbamu douk nyanubu nebeben atin nyechalakuk elpechin save. Apak elpech douk wo munokwnumu mudukemen e, wak. Ali douk sapos ipak punek beten namudak umu, God eke nukepu enyudak ananin pasin ali eke nyunek lukautim umu ipakip ulkwip punu michich chulu kalbu. Umu moneken, ipak douk penek pas Krais Jisas uli. \v 8 Yekipu elpech, nameitu yek yakli iklipepu enen nyagikuk uli balan alagun. Yakli ipakip ulkwip imas punubu pulomu enenyi enen yopinyi nyanu enyudak enen pasin douk elpech chatulin ali chatuken nyakih uli. Enyen douk enyudakmali. Nyanatimaguk aduligeinyi, yopiyopinyi, duldul-igeinyi, dudukenyi, nyanu enyudak enen ihenyumali yopinyi pasin douk elpech chenehilaumen ali echechip ulkwip polomen wihlu wehluli. \v 9 Ihenyumali pasin o balan yenek skulumepu ali apalawen uli, nyanu enyudak douk pemneke yaklien uli nyanu enyudak enen yeneken uli, ipak imas punubu puneken wihlu wehlu. Namudak ali God douk napemu nenek apakich michich cholu kalbu monehilau atili eke nunepu pupe. \s1 Pol Nenehilaumu Echech Filipai Umu Chakanali Enech Yopichi Echudak Umu \p \v 10 Likuk ipak douk apekeli enech echudak. Ali nubuwakih, kwalowi loubali nyultab ipak douk ulkwip polome, wakuli wo pugwatu anah yah umu pukeli enech echudak umu, wak. Wakuli nameitu douk apagwatu anah yah, pagakome ali namudak douk pagilape umu ipakip ulkwip douk panubu panosuh yek. Namudak ali yek yanubu yenehilau yalikuk umu Diginali. \v 11 Enyudak balan douk wo iklipepamu yek echudak wakeye, wak. Umu moneken, yek douk ayenek lain umu abudak nyultab inasuh gwodich echudak abali o inasuh wolobaichimu, yek imas inehilau ikli julugichume. \v 12 Likuk anabu nyultab, yek douk yape namudak. Eneh nyumneh echudak wake. Eneh nyumneh yatik wolobaichi echudak. Eneh nyumneh yawak waligun yalikuk ali eneh nyumneh nyulub blae. Ali enyudak bien pasin umu itik wolobaichi enechi enech echudak umu o inohwagagun umu, yek douk yadukemen kalbu. Ihagun yanak yapemu gnanu banatimaguk nyultab yanak yape ali meinyi enyudakmali pasin nyutoglome abali, yekihw apahw douk wo yowehw e, wak. \v 13 Krais neneke ali dodogowiwe. Nameitu yek douk yape dodogowiwemu anan ali yanokwnumu inek nyunatimaguk enyudakmali pasin. \p \v 14 Wakuli ipak douk panubu penek yopinyi pasin umu agundak pagakomemu echudak abudak nyultab yek tukwahemu echudak abali. \v 15 Ipak Filipai, ipak yet douk panubu padukemech umu likuk abudak nyultab yalik yanaku yaklipepu God ananin yopinyi balan abali aliga yatukemaguk provins Masedonia umu. Douk ipak pape Filipai uli atipu pagakomemu echudak. Kipailubi walubichi God ananich elpech douk wo chune munechlepamu enyudak pasin umu chekech echudak kipahechimu, wak. Ipak atipu. \v 16 Likuk abudak nyultab yape Tesalonaika abali, ipak palik pagakome anah ali wata chopuk pagakome. \v 17 Wakuli nameitu, yek douk wo ihwalepamu pukeli enech yopichi echudak meyoh e, wak. Wakuli yakli kwali itulipamu God nugakomepu ali nubemepu ipakin wolobainyi yopinyi pasin kobi enyudak ipak peneken umu yek ulimu. \v 18 Ipakich yopichi echudak pakali Epafroditus nahwech-umelili douk anekeyech. Namudak ali nameitu abudak nyultab, yek douk yasuh wolobaichi echudak chanokwnume. Enech douk watak chakus meyoh. Echudak ipak pekeyechili douk kobi enech yopichi echudak douk penek ofamech pecheh poku God ali nemnek yopuli yabil nakli wosik nenehilau-mech uli. \v 19 Yekinu God douk nanubu neglemu ihechumali enechi enech yopichi echudak uli. Namudak ali anan eke nukepu ihechumali echudak ipak tukwahe-pamech uli. Umu moneken, ipak douk penek pas Krais. \v 20 Apak imas mupemu mutuk God apakinu Aninu ananin yeul nyukih namudak ati eheh nyumneh. Aduligu atugu! \s1 Pol Nenemech Gude Echech Filipai \p \v 21 Yek yakli yopuhi nyumnah umu chanatimaguk God ananich elpech douk chenek pas Krais Jisas uli. Amudak apakimi douk hanu yek mape agundak uli chopuk henemepagu gude ipak. \v 22 Ali chanatimaguk God ananich elpech chape agundak uli chenemepagu gude ipak. Echudak enech chenek moul Sisa douk nebenalimu gavman uli ananitu wilpat uli douk chanubu chenehilau chalikuk ali chenek-umepagu gude. \p \v 23 Yek yakli Diginali Jisas Krais nugakomu ipakich michich, nunekumepu yopinyi meyoh ali punubu pupe kalbu punehilau.