\id JAS - Bukiyip (Central Dialect "Mountain Arapesh") NT [ape] -Papua New Guinea 1994 (web version -2013) \h JEMS \toc1 Asudak Pas Jems Nenekas Uli \toc2 Jems \toc3 Je \mt1 ASUDAK PAS JEMS NENEKAS ULI \imt1 Banenyi balan umu enyudak balan Jems nenyemaluli \ip 1:1-18 Enenyi enen traim isave nyatoglo-mapaluli \ip 1:19-27 Apak kobi mumnek God ananin balan meyoh, wak. Apak imas mumneken ali mugipechen. \ip 2:1-26 Apak imas munek yopinyi pasin umu mugilapech apakin bilip. \ip 3:1-12 Apak imas munek bos umu apakin balan \ip 3:13-18 Yopinyi save douk nyanaki iluh heven \ip 4:1-12 Apak imas mupe chakamomu God. \ip 5:1-20 Wolobainyi yopinyi pasin apak imas mugipechen uli \c 1 \p \v 1 O ipak God ananipu elpech, ipak Juda. Ipak asudak 12-poleis nebesi awilas douk patukemaguk ipakilub walub panaku pape panakuk kipailubi walub uli. Yek Jems douk yenek God ananin moul yape chakamomu anan nanu Diginali Jisas Krais uli yenekumepagu asudak pas ipak. Yek yenemepagu gude ipak. \s1 Traim Nyutoglo-mapamu Eke Nyunekapu Mutoglu Dodogowipu \p \v 2 O ipak Kristen. Meibali nyultab ihenyumali enenyi enen traim nyutoglu ali nyichakome-pamu, ipak imas punehilau ali pukli enyen douk yopinyi. \v 3 Umu moneken, ipak padukemech, ababuk nyultab traim nyutoglu nyichakomu ipakin bilip abali, enyen eke nyugakomepu nyunekepu putoglu dodogowipamu pusah hevimu. \v 4 Douk namudak ali ipak imas piyotu dodogowipu atipu pupe namudak ati. Umu aliga ipak punek wolobainyi yopinyi atin pasin chopuk ali enyudak pasin umu piyotu dodogowipamu pusah hevimu eke nyutoglu dodogowin umu ipak. Ipak punek namudak umu putoglu yopipali kobi douk God naklimu. Ali anan nutulipamu, anan kobi nutik enen yowenyi nyupenyipu. Ali ipak eke kobi punohwagagun umu enen God ananin pasin. \s1 Echebuk Douk Chunek Sot Umu Yopinyi Tinytin Uli Imas Chunek Beten Chusolik God \p \v 5 Sapos enen elpen nyunek sot umu yopinyi tinytin umu, enyen imas nyunek beten nyusolik God ali anan eke nuken enen alagun. Umu moneken, anan i save nokechech meyoh wolobaichi echudak wolobaichi elpech wakuli anan wo nyihihichinu nuhech ati e, wak. \v 6 Wakuli ababuk nyultab enyen nyunek beten nyusolik God umu, enyen imas nyunubu nyunek bilip nyukli adul ali nyunek beten nyusolikanu. Enyen kobi nyusuh bien tinytin ali nyukli, “God eke numnek yekin beten ali nuke echudak yek yasolik-anamech uli waka wak?” Enyen ulkum kobi mulu namudak, wak. Umu moneken, enyebuk elpen douk enyenyim ulkum mulu namudak uli, enyenyin tinytin douk nyape kobi yous molub batuk umu. Wihun naluwi ali nenek yous hichi hicho gwolu gwagipech wihun nalu nanak umu. \v 7 Ali enyebuk elpen kobi nyukli Diginali eke nuken enech echudak, wak. \v 8 Umu moneken, enyen nyasuh bien tinytin ali nyanatimaguk moul enyen nyeneken uli, enyen wo nyusuh atin tinytin ali nyuneken kalbu e. \s1 Chanohwagagun Uli Chanu Chonokwalmu Wolobaichi Echudak Uli \p \v 9 Echebuk Kristen douk chanohwagagun umu echudak uli, echech imas chunehilau. Umu moneken, God douk anatuk echechich yeguh chakih. \v 10 Ali echebuk douk chonokwalmu wolobaichi echudak uli chopuk imas chunehilaumu agundak God naunih echechich yeguh umu. Umu moneken, echechich echudak eke chunubu chunak chuwichuk kobi douk plawahas douk chatoglu wichap patoglu ulah ulimu. Echech douk chape banabu meyoh nyultab wakuli wata chopuk alich. \v 11 Ipak padukemech, douk wah hatau habo wichap alip ali apapich dudukech plawahas chopuk alich ali chanak chawichuk. Ali echebuk elpech douk chonokwalmu wolobaichi echudak uli, anah nyumnah echechich wolobaichi echudak eke chunak chuwichuk namobuk ati. Ababuk nyultab echech eke chupe chunek moul bisnis umu chulau utabal. Wakuli echechich echudak eke chunak chuwichuk. \s1 Traim Nyutoglu Nyichakomu Elpech Umu \p \v 12 Elpen douk nyiyotu dodogowin ababuk nyultab enenyi enen traim nyutoglomen nyichakomen abali, enyen iken nyunehilau. Umu moneken, ababuk nyultab enyen nyiyotu dodogowin nyunek win umu enyebuk nyunatimaguk traim umu, kwali enyen eke nyupe kalbu eheh nyumneh. Enyen eke nyupe kalbu kobi douk God nuken prais umu. God douk nakli enyudak adulin atinyi balan umu echebuk elpech douk ulkwip punosuh anan uli eke chupe kalbu eheh nyumneh. \v 13 Ali meibali nyultab enen traim nyutoglu nyichakomu enen elpen umu nyunek yowenyimu, enyen kobi nyukli, “God neneke ali dakio yenek yowenyi.” Wak. Umu moneken, God douk oub wo bitakanu atimu nunek yowenyi e. Ali chopuk, anan douk wo nuklimu nichakomu enen elpen umu nuneken nyunek yowenyi e, wak. \v 14 Ababuk nyultab traim nyutoglomapu ali nyichakamapamu munek yowenyimu, epep douk apakip yowepi ulkwip atip penekapu ali apakiluh apaluh hlapahul ali hlenekapu monek yowenyi. \v 15 Ali apak ulkwip polomu yowenyi ali panubu penekapu monek yowenyi. Ali aliga enyudak yowenyi eke nyutoglu nebeben ali eke nyunubu nyopu mugak munak muwichuk. \p \v 16 O ipak Kristen, yek douk ulkum manubu manohwepu. Douk namudak ali yakli ipak punenek yologimu kobi pukwutuk enen enyudakmali yowenyi nyunek lohumepu, wak. \v 17 Chanatimaguk enechi enech yopichi echudak chalawech meyoh kobi presen-umaluli douk chanaki iluh heven. Echudak yopichi echech douk anudak apakinu nebenali Aninu God douk nenek chanatimaguk enechi enech echudak douk chaglak iluh utagaluli nakapeyechi. Anan douk wo nunek senisumen ati e ananin pasin kobi douk abaliguh umu e, wak. Abaliguh isave hwonek senis, enebik umu hwatoglu louguhwi, ali enebik umu hwatoglu banoguhwi. Wakuli God douk wo nunek senis ati e. Anan nape namudak ati. \v 18 Ali anan yet nagipech ananin atin laik ali nenekapu matoglu nanubu nalik uli lain batowich umu chanatimaguk elpech chanu enechi enech echudak anan nenekech uli. Anan nenekapu mape namudak umu ananin adulin atinyi balan atin. \s1 Apak Imas Mumnek God Ananin Balan Ali Mugipechen \p \v 19 O ipak Kristen douk yek ulkum manubu manohwepaluli! Ipak imas ulkwip pulomu enyudak balan. Ipak punatimaguk imas punek wisnabul umu pumnek balan wakuli ipak kobi pubemech balan wisnabul. Ali chopuk, ipak kobi nyihihichipu wisnabul. \v 20 Umu moneken, enyudak pasin umu elpech nyihihichich umu eke nyukwalmali yowenyi pasin. Enyen eke kobi nyukwalmali enyudak God naklien uli duldulinyi pasin, wak. \v 21 Douk namudak ali nameitu ipak imas putukemaguk nyunatimaguk nyabosusih uli yowenyi nyunu enyudak nyunatimaguk yowenyi douk elpech cheneken wolobaihi atih uli. Ali ipak imas pupe chakamomu God nunu elpech ali pulau God ananin balan douk likuk anan nawen nyape numun ipakiluh apaluh uli. Enyudak balan douk dodogowinyumu nyugakomepu nyulawepu putanamu punamu anan. \p \v 22 Ali ipak kobi pumneken meyoh God ananin balan, wak. Ipak imas pumneken ali pugipechen. Sapos ipak pumneken meyoh umu, ipak douk penek loh umu ipak yet. \v 23 Echebuk elpech douk chemneken meyoh ali wo chugipechen uli e, echech douk kobi elpen douk nyanatik enyenyigu yamagu glas ulimu. \v 24 Enyen nyanatik julug ali nyanak. Wakuli ahudak atuh enyen ulkum mokenyuk umu enyenyigu yamagu gapemu. \v 25 Wakuli God ananin lo douk nyokwachih-apamu enyudak nyowechik-apaluli yowenyi pasin ali nyenekapu mape fri uli douk nyanubu susubein yopinyi lo. Ali enyebuk elpen douk wihlu wehlu nyapemu nyatulin kalbu bawogenyumu enyudak lo ali nyagipechen uli, God eke nunekumen yopinyi enyebuk elpen umu nuneken nyunehilaumu enyebuk pasin enyen nyeneken uli. \p \v 26 Ali sapos enen elpen nyukli, “Yek yasuh Krais ananin balan ali yenek lotumu God,” wakuli enyen kobi nyunek bos umu enyenyitu yokwatomu, enyen douk nyape nyenek loh umu enyen yet. Douk namudak ali agundak enyen nyape nyanamu lotumu nyunu enyenyin bilip eke kobi kwalowi omi nyugakomen, wak. \v 27 Douk yopinyi pasin umu munek lotu ali apakinu Aninu God nutulupu nukli apak duldulipali balan wakapalimu, apak imas munek namudak. Sapos enech batowich echechich mamechich chugakuk, ali echech atich chupeik o sapos ananu alman nugakuk ali almatok atuk kwupeik umu, apak imas mugakomech umu enenyi enen. Ali mugakomech mukech enechi enech echudak echech tukwahechumech uli. Ali chopuk, apak imas mupe duldul ali apubuk atapin yowenyi pasin kobi nyunek apakiluh apaluh hlubosusih. \c 2 \s1 Apak Imas Ulkwip Punosuh Chunatimaguk Elpech Alagun Ati \p \v 1 O ipak Kristen douk pasuh apakinu Diginali Jisas Krais ananin balan pagipechen uli. Anan douk nape Diginali yeul nyakihanu ali nanubu nohiyatik kobi douk God nohiyatik umu. Douk namudak ali ipak kobi punehilaumu echebuk elpech douk yeguh chakihech uli atich ali pukechuk agabus yowechi yeguh wakechi, wak. Ipak imas punehilaumu chunatimaguk elpech alagun ati. \v 2 Sapos ananu nonokwalmu wolobaichi echudak uli nulu enen ring douk cheneken gol uli ananih hah, ali nulali yopihi atih luseh nunak nuwichi ipak pape penek lotu atali wilpat, ali sapos ananu nanohwa-gagun umu echudak uli nunalali tutukalehi luseh uli chopuk nunak nuwichimu, ipak eke punek malmu? \v 3 Ipak deke puklipu anudak nolu yopihi luseh uli pukli, “Nyak nyunak nyupe nyanyi yopinyi sia.” Ali anudak nolu tutukalehi uli puklipanu pukli, “Nyak nyunak nyiyotu gani o nyunaki nyupe atap halakatimu yekiluh yaliluh,” waka? Wak. Ipak kobi punek namudak, wak. \v 4 Sapos ipak punek namudak umu, ipak eke balan nyupenyipu. Umu moneken, ipak pagipech ipakin yowenyi tinytin ali wo punek skelim umu kipaichi Kristen alagun ati e. \p \v 5 O ipak Kristen! Ipak pumnek! Echebuk douk chanohwa-gagun umu utabal blanu jah uli, echech douk God ananatal-ihech umu chusuh ananin balan dadag chugipechen ali chupe kobi nebechimu. Ali kwali, echebuk elpech douk echechip ulkwip panasuh anan uli eke chuglemu enechi enech yopich echudak douk chakus agnabuk douk eke God ananich elpech chunak chupemu. Echech eke chuglemech kobi douk seiwak anan anakli enen adulin atinyi balan umu. \v 6 Ali ipak isave patuk echebuk douk chonokwalmu wolobaibali utabal blanu jah uli echechich yeguh chakih. Ali pahu echebuk douk chanohwa-gagun umu utabal blanu jah uli. Wakuli ipak pakli meichi elpech isave chekepu enenyi enen hevi ali chalawepu chanak chenemepu kwotog? Echech douk echudak douk chonokwalmu wolobaibali utabal blanu jah uli. \v 7 Seiwak Krais douk analau yopinyi yeul ali enyudak ananin yeul douk nyape ipak. Ali echebuk elpech douk chonokwalmu wolobaichi echudak uli douk chanubu chape cheyagwleh enenyi enen yowenyi balan umu enyudak yeul. \p \v 8 Ali apakinu Diginali king douk nenek bosumu apak manatimaguk uli nenekuk enen lo nyetemaguk God ananik buk. Enyudak lo douk nyakli namudak, “Ipak imas ulkwip punosuh echebuk douk chape halakatimu ipak uli kobi douk ipak ulkwip polomu ipak yet ali panagabech ipak yet umu.” Sapos ipak pugipech enyudak lo umu, ipak douk penek yopinyi. \v 9 Wakuli sapos ipak pugakomu nebechi elpech douk chonokwalmu wolobaibali utabal blanu jah uli atich, ali pukechuk agabus chahwagagun umu echudak ulimu, ipak douk panubu penek yowenyi pablo lo. Ali enyudak lo atin eke nyunek kotumepu. \v 10 Umu moneken, sapos enen elpen nyugipech nyunatimaguk God ananin lo douk nyetemu ananik buk uli, wakuli enyen nyublo atin meyoh umu, enyen douk kobi nyablo nyanatimaguk lo umu. \v 11 Umu moneken, anudak atunu nenek enyudak lo uli nakli, “Ipak kobi punasonukeh umu punak hwaloh,” uli chopuk nakli, “Ipak kobi pubo kipaichi elpech chugak.” Ali sapos ipak kobi punasonukeh umu punak hwaloh, wakuli pubo kipaichi elpech chugak umu, ipak douk apablo lo. \v 12 Ali kwali God nunek skelim-umapamu, anan eke nugipech enyudak ananin lo douk nyokwachihapu mape fri uli ali nunek skelimumapu. Douk namudak ali ipak imas piyagwleh yopinyi duldulin atin balan ali punek yopinyi atin pasin. \v 13 Umu moneken, echebuk elpech douk wo chukli mapilich kipaichi elpech uli e, kwali God eke nunek skelimumech ali eke kobi nukli mapilich. Wakuli echebuk douk chakli mapilich kipaichi elpech uli, kwali anan eke nukli mapilich. \s1 Bilip Douk Yopinyi Pasin Wo Nyutanuhen Uli E, Douk Anyagak Kobi Douk Nyagak Uli Elpen Umu \p \v 14 O ipak yekipu elpech, sapos enen elpen nyukli, “Yek yasuh Krais ananin balan dadag yagipechen,” wakuli enyen kobi nyunek yopinyi pasin nyutanuh enyenyin bilip umu, enyudakmali bilip eke kobi nyulawen nyutanamali nyupe kalbu, wak. \v 15-16 Sapos enech ipakich sachich owachich chunolu tutukalehi luseh, ali chopuk echech kakwich wakech ali ipak enen nyunak nyuklipech nyukli, “Yek yakli Diginali nunekumepu yopinyi ali ipak punak punalu luseh ali puwak yopichi kakwich!” Douk ipak eke puklipech namudak, wakuli enyudak ipakin balan eke nyugakomech malmu? \v 17 Ali bilip chopuk douk nyanubu namudak ati. Sapos enen elpen nyunek bilip meyoh ali kobi nyunek yopinyi pasin nyutanuh enyenyin bilip umu, enyebuk elpen enyenyin bilip douk anyagak kobi douk nyagak uli elpen umu. \p \v 18 Wakuli enen elpen eke nyukli, “Yek yenek bilip ali nyak nyenek yopinyi pasin.” Wakuli yek yakli iklipu enyebuk elpen namudak, “Nyak nyugilape nyakin bilip douk wo nyunek yopinyi pasin nyutanuhen uli e. Ali yek eke inek yopinyi pasin ali igilapenyu bawogenyumu yekin bilip. \p \v 19 Nyak nyenek bilip nyakli atunu God nape. Ali enyudak douk wosik. Wakuli sagabehas chopuk douk chenek bilip namobuk, wakuli echech chanubu elgeich ali kluk kluk chape. \v 20 Nyak nyogolu nyogololuli. Nameitu yek yakli iklipenyu enen balan umu nyakin bilip. Sapos nyak nyunek bilip meyoh, ali kobi nyunek yopinyi pasin nyutanuh nyakin bilip umu, enyebuk nyakin bilip eke kobi nyunek enen gipia, wak. Enyen douk nyanubu wohinyi. \v 21 Nyak nyadukemech, seiwak apakinu yamenu Ebraham nakli nuwemu ananinu nuganinu Aisak enyudak alta douk chowemu echudak chenek ofamech choku God umu ali nunek ofamanu nuku God. Douk namudak ali ababuk nyultab God natulunu namudak ali nohwalanu duldulinali alman. \v 22 Douk namudak ali nyak tik, Ebraham nenek bilip umu God ali nenyanuh umu enyudak pasin umu nakli nunek ofamu ananinu nuganinu nuku God umu. Ali ananin pasin nyenek ananin bilip nyatoglu adulin. \v 23 Ali enyudak balan douk nyetemu God ananik buk uli nyatoglu adulin atin. Balan douk enyudak, “Ebraham nasuh God ananin balan dadag nagipechen ali God dakio nohwalanu duldulinali alman.” Ali God nakli, “Ebraham yekin elpen.” \v 24 Douk namudak ali enyudak balan nyetemu God ananik buk uli douk nyogilapepamu God douk wo nuhwalu elpech duldulichimu agundak chusuh ananin balan meyoh umu atin e, wak. Sapos echech chugipechen chunek yopinyi pasin alagun umu, anan wosik eke nuhwalech duldulichi elpech. \p \v 25 Ali okwudak almatok Rehap douk almam hanukehok hanak hwaloh uli chopuk douk kwasuh God ananin balan dadag kwagipechen ali kwonek yopinyi pasin alagun. Okwok douk kwagakomu amam Juda douk honobechuk hanak umu hutik okwokwibul wabul uli ali kwagakomom halhwas hanak kipaihi yah. Ali God natik enyudak yopinyi pasin okwok kwoneken umu amudak almam uli ali nohwalok duldulikwi almatok. \p \v 26 Ali enyebuk elpen douk michin wo nyupenyin uli e douk anyagak. Ali bilip douk wo chunek yopinyi pasin nyutanuhen uli e chopuk douk anyagak kobi enyudak nyagak uli elpen umu. \c 3 \s1 Apak Imas Munek Was Umu Apak Miyagwlehen Uli Balan \p \v 1 O ipak Kristen! Ipak punenek yologimu ipak kobi wolobaipali pukli putoglu tisa omimu punek skul umu kipaichi, wak. Umu moneken, ipak padukemech, kwali God nunek skelim-umapamu, apak tisa douk maklipech God ananin yopinyi balan uli eke miyotumu nebetali kot kwalowi. Ali echebuk douk chape Kristen meyoh uli eke chiyotumu chokutali kot. \v 2 Wihlu wehlu apak manatimaguk isave magoul monek enen yowenyi. Ali sapos enen elpen nyiyagwleh yopinyi atin balan umu, enyen douk nyanubu duldulinyi elpen. Douk namudak ali enyen wosik iken nyunek bos umu enyen yet nyunu enyenyin tinytin chopuk. \p \v 3 Ipak padukemech, apak isave menyigul chokubi ainab bawich hwosahas echechig yowatog umu munekech chugipech apakin balan chunak agnabuk apak makli munak umu. \v 4 Ali chopuk, ipak punek tin umu nebewali kolohlial. Kolohlial owo douk nebebewali, wakuli nebenali wihun isave nalu ali nenekou wasahul wanak yous. Wakuli owowin stia douk chokwinyi meyoh. Ali sapos nasuh kolohuk uli nukli nunak anagun umu, anan eke nuwanamu enyudak chokwinyi stia ali okwok eke kwunak agnabuk anan nakli nunak umu. \v 5 Ali apakig yowatog douk namudak ati kobi hwosahas chanu kolohlial umu. Ogwog douk chokugwi ali gwape olokohun apakiluh yegechiweluh. Wakuli ogwog isave gwanahlagul gwalikuk gweyagwlepu enenyi enen yopinyi moul nyanu pasin ogwog gwakli gwuneken uli. \p Ipak padukemech, enen chokwinyi yolin deke nyukwalmali nebehi nyih. Ali eheh deke hunu wolobaigasi nebegasi lowas satau ulah uli hiyatagas. \v 6 Ali apakig yowatog douk gwape kobi nyih umu. Ogwog gwape olokohun apakiluh yegechiweluh ali isave gwokwalmali enenyi enen yowenyi pasin. Ali ogwog isave gwonek apak manatimaguk elpech matoglu yowepali. Ali ogwog isave gwonek nyanatimaguk apakin balan nyanu pasin uli moul nyanubu yowen kobi douk nyih hanu enechi enech echudak hejahech umu. Ehudak nyih douk hanuwi abuldak yowebuli wabul hel. \p \v 7 Ali elpech douk chene inap umu chusuh chunatimaguk wanalich machich chunu almiguh uli idulguh chunu chunatimaguk echudak chape chakamu yous uli ali chunak chukech chunek lainumech umu chugipech echechin balan. Ali enyudak pasin elpech douk acheneken. \p \v 8 Wakuli elpechig yowatog eke kobi enech elpech chune inap umu chunek bosumog, wak. Wihlu wehlu ogwog isave gwapemu gwaklili yowenyi atin. Ogwog douk gwanubu yoweg ali chuknig umu enenyi enen nyanubu yowenyi kobi douk yowenali marasin umu. \p \v 9 Apak isave makwu apakig yowatog umu matuk apakinu Nebenali Aninu ananin yeul nyakih. Wakuli wata chopuk makwu ogwudak otug yowatog umu meyagwleh yowenyi moplahagunmu makli yowenyi nyutoglomu kipaichi elpech douk God nanubu nenekech chaduk anan yet uli. \v 10 Douk ogwudak otug yowatog apak matuk God ananin yeul nyakih. Wakuli wata chopuk moplahagunmu makli yowenyi nyutoglomu kipaichi elpech. Wakuli ipak Kristen kobi kwalowi omi piyagwleh namudak, wak. \v 11-12 O ipak Kristen, yek yakli iklipepu enyudak 3-polein woblen balan. Balan enyudak. Deke kobi anabal yopubali abal blunu anabal nubutibali blukih blulu atugu wayag, wak. Ali chopuk, deke kobi enep chulkwip yeulip umu oliv uli pil enen lowag yeulin umu fik uli. Ali chopuk, deke kobi enep chulkwip fik pil enen lowag yeulin umu wain uli, wak. Ali douk namudak ati, deke kobi anabal yousibal nubutibali abal blutanamu blunenemu yopubali, wak. \s1 God Atunu Isave Nakapu Yopinyi Tinytin Uli Save \p \v 13 Ipak meinyi elpen douk yopinyi save nyapenyin ali nyadukemech kalbaluli, enyen imas nyunek namudak. Enyenyin pasin nyunu moul uli balan imas nyugilapu kipaichi elpech umu enyenyin save nyunu enyenyin yopinyi pasin ali nyupe chakamomu echech. Ali enyudak yopinyi pasin umu elpech chupe chakamomu kipaichi elpech umu douk nyatogloli enyudak yopinyi save. \v 14 Wakuli sapos ipak punubu punek hinyigimu kipaichi echechich echudak, ali pukli ipak atipu pupe kalbamu, ipak kobi putuk ipakich yeguh chukih ali punek loh pukli ipak pagipech God ananin adulin atinyi balan, wak. \v 15 Ali enyudak save douk wo nyunaki iluh heven uli e, wak. Enyen douk apudak atapin. Enyen douk nyatogloli nyalik nyapenyi-paluli yowenyi pasin douk nyenekepu pape penek yowenyi uli. Enyudak save douk echudak Satan ananich enselahas echechin. \v 16 Ali echebuk elpech douk chunek hinyigimu kipaichi elpech echechich echudak, ali echech ulkwip pulomu chukli echech atich chulau wolobaibali utabal blunu jah ali kipaichi chutuk echechich atich yeguh chukih umu, echech eke kobi chupe kalbu chunu kipaichi elpech, wak. Echech eke chupemu chunowipu chulpak chuhlitak ali eke chunek enenyi enen yowenyi chopuk. \p \v 17 Wakuli enyudak save douk nyanaki iluh heven uli isave nyokwalmali enyudakmali yopinyi pasin. Nyalik uli pasin douk enyudak umu elpech chupe duldul ali echech ulkwip pulomu yopinyi atin. Ali wolobainyi yopinyi pasin alagun douk enyudak. Elpech echechiluh apaluh hlulu kalbu ali yopuluh umu kipaichi. Ali echech chiyagwleh chokwin balan ali chukli mapilich kipaichi ali chunek enyudak yopinyi pasin chugakomu kipaichi. Echech eke kobi chiyagwleh biog yowatog umu chunek loh umu kipaichi, wak. Ali chopuk, eke kobi chukli chunehilaumu enech elpech ali chukechuk agabus kipaichi, wak. Echech eke ulkwip pulomu chunatimaguk elpech chukli echech douk chanubu alagun ati. \v 18 Ali echebuk elpech douk chugipech enyudak yopinyi pasin umu echech ulkwip punosuh kipaichi elpech umu, enyudak echech douk kobi chau kakwich umu. Enyudak pasin eke nyunekech chutoglu duldulichi elpech kobi douk moneki yopichi kakwich yawihas umu. \c 4 \s1 Echebuk Elpech Douk Echechip Ulkwip Panosuh Apudak Atapin Pasin Uli Douk God Ananich Birua \p \v 1 Enyudak yowenyi pasin umu ipak panowipu ali palpak pahlitak umu douk palawenyi meiguni? Enyen douk enyudak nyalik nyapenyi-paluli pasin umu penek yowenyimu nyohul ipakiluh apaluh ali nyenekepu pape palpak pahlitak. \v 2 Ipak pakli pulau wolobaichi enechi enech echudak wakuli ipak wo pulawech ati e. Douk namudak ali ipak pakli pubo kipaichi elpech chugak. Ipak panubu penek hinyigimu enech echudak wakuli ipak wo pune inap umu pulawech e, wak. Douk namudak ali ipak papemu lupak luhitak ati. Ali ipak wo pulawech e umu moneken, ipak wo punek beten pusolik God umu nukepeyech e. \v 3 Ali chopuk, ababuk nyultab ipak penek beten pasolikanamu, ipakip ulkwip wo pulu duldul e, wak. Ipak pasolikanamu nukepu echudak umu putuk ipak yet ipakich yeguh chukih. Douk namudak ali ipak wo pulawech ati e. \p \v 4 Ipak patukemaguk God ananin yopinyi pasin ali panak penek yowenyi. Enyudak ipak peneken uli douk kobi almam almagou chatukemaguk yopinyi pasin ali chanasonukeh umu chanak hwaloh umu. Ali sapos enen elpen ulkum munubu munosuh apudak atapin pasin umu, enyen douk anyakanaguk agab God ali anyatoglu ananin birua. Ali nameitu ipak padukemen enyudak waka wak? Douk meinyi elpen enyenyim ulkum munosuh apudak atapin pasin uli douk anyatoglu God ananin birua. \v 5 Enen God ananin balan nyetemu ananik Buk uli douk nyakli namudak, “Echudak apakich michich douk God nakapeyech chape numun apakiluh apaluh uli wihlu wehlu chapemu chenek hinyigimu enechi enech echudak. Ali ipak kobi pukli enyudak balan douk enen meyaluhin, wak. Enyen douk nyanubu adulin atin.” \p \v 6 Wakuli God nanubu nagakomapu meyoh ali nenekapu mape dodogowipu kobi enyudak balan nyetemu God ananik buk uli nyaklimu. Balan enyudak, “God isave nekech agab echebuk douk chatuk echech yet echechich yeguh chakih ali chakli echech atich yopichi uli. Wakuli anan isave nagakomech meyoh echebuk douk chape chakamomu anan uli.” \p \v 7 Douk namudak ali ipak imas pupe chakamomu God pugipech ananin balan. Ali kobi kwalowi omi pumnek-anaguk Satan, wak. Ipak punubu pukanaguk agabus ali anan eke nutukemepaguk nulhwas. \v 8 Ali ipak punubu punak halakatimu God ali anan eke nunaki halakatimu ipak. Ipak douk pape penek yowenyi uli, ipak putukemenyuk ali putanamu putoglu yopipali elpech. Ali ipak pape penek loh umu kipaichi uli imas putukemaguk enyudak yowenyi ali punek ipakip ulkwip putoglu yopip. \v 9 Ipakiluh apaluh imas hlunubu yoweluh ali punubu pukli wakuk enyudak enenyi enen yowenyi ipak pape peneken uli. Ipak puleh punakukli nebegun umu enyudak yowenyi ali putukemenyuk. Ali ipak douk nameitu pape peneyakas uli chopuk, ipakiluh apaluh imas yoweluh ali puleh umu enyebuk yowenyi ipak pape peneken uli ali putukemenyuk. Ali ipak douk nameitu penehila-waluli, ipak chopuk apaluh imas yoweluh ali pukli wakuk enyebuk yowenyi ipak pape peneken uli. \v 10 O Ipak imas pupe chakamomu Diginali ali anan eke nunehilau-mepu nukli ipak yopipali. \s1 Apak Kobi Munek Skelimumu Kipaichi Kristen \p \v 11 O ipak Kristen! Yek yakli wak umu ipak puneneyagamu, wak. Umu moneken, sapos enen elpen nyuneyagu kipaichi Kristen o nyunek skelim-umech umu, enyen douk nyenek skelimumu God ananin lo nyakli enyen douk yowenyi. Ali echebuk elpech douk chenek skelimumu God ananin lo uli douk wo chugipech ananin lo e. Echech douk chape kobi nebemi jas douk hasuh kwotog uli ali chenek skelimumu enyudak lo. \v 12 Anan douk nanubu God atunu nakapu enyudak lo ali anan atunu nape nebenali jas umu nunek skelimumu chunatimaguk elpech. Ali douk nanubu anan atunu nanokwnumu nugakomapu nunalawapali mutukemaguk yowenyi mupe kalbu. Ali chopuk, anan atunu deke nunek skelim-umapu ali nopu munubu mugak munak muwichuk. Douk namudak ali ipak monokepu elpech ali nameitu ipak dakio pakli punek skelimumu kipaichi elpech douk chanepu pape atugun uli? Ipak kobi punek namudak, wak. \s1 Apak Kobi Mutuk Apakich Yeguh Chukih Umu Echudak Douk Eke Apak Munekech Uli \p \v 13 Ipak enepu isave pakli namudak, “Doumeih o kaman, apak eke munamu babli nebebuli wabul taun munak mupe atin yohwlegul ali mupe munek bisnis ali mulau wolobaibali utabal.” Wakuli ipak pumnek enyudak balan. \v 14 Balan enyudak. Ipak douk wo kwalowi omi pudukemech umu echudak douk eke chutoglo-mepaluli e. Ipakich yohwleguh umu ipak pupemu douk kobi nyugus douk gwakih gwalto gwape banabu meyoh nyultab, wakuli ahudak atuh wata gwanak gwawichuk uli. \v 15 Wakuli ipak imas pukli namudak, “Sapos Diginali nukli wosik umu, apak eke mupe ali munek enyudak moul o kipainyi.” Ipak pukli namudak umu, enyen douk wosik. \v 16 Wakuli nameitu ipak pakli ipak atipu dodogowipali padukemu enechi enech uli ali patuk ipakich yeguh chakih. Enyudak ipak douk panubu penek yowenyi. \v 17 Douk namudak ali nameitu ipak imas pudukemech. Meinyi elpen douk nyadukemech umu nyunek yopinyi pasin, wakuli enyen wo nyuneken uli e, enyen douk anyenek yowenyi. \c 5 \s1 Choglemu Wolobaichi Echudak Uli Echechin Balan \p \v 1 Nameitu ipak douk ponokwalmu wolobaichi echudak uli pumnek. Ipak ulkwip pulomu enyudak nebenyi hevi douk eke ipak pulawen uli ali puleh nebegun. Ipak puleh punakukli punaluwal. \v 2 Kwali ipakih jah hunu enechi enech echudak eke tutukalech. Ali ipakih luseh eke tutubich chutupeh. \v 3 Abaldak ipakibal utabal, gol uli silva douk ros asaltowabal ali eke yowebal. Asudak ros eke sugilapepamu ahudak yah douk eke kwali God nepamu. God eke nunek asudak ros sunek ipakiluh yegechiweluh hlumnek nebehi nyih kobi douk nyih hanipamu. Ipak panabuk ipakibal utabal blakusumepu atugun wakuli hagikuk uli nyumneh douk ahanaki halakati. Ali ehebuk nyumneh, God eke nunek kotumepu ali eke nunekepu pumnek nebehi nyih. \v 4 Ali ipak pumnek. Ipak wo pukam utabal amabuk almam douk pohwalam hanaki henemepu moul hape hasagun-mepamu kakwich ipak umu yawihas uli e. Ali enyudak ipak peneken uli yowenyi douk nyape nyowolehepu kobi douk enen elpen nyowoleh ipakin yowenyimu. Ali ipak imas pumnek amam hape heleh nebegun hasolikepamu amamibal utabal umu. Diginali douk nasuh iluh atap uli douk anemnekam. \v 5 Ali abudak nyultab ipak pape apudak atap umu, ipak pape kalbu ali ponokwalmu yopichi atich echudak. Ali ipak pawak wolobaichi kakwich patoglu takwehepali. Ipak douk pape penek namudak umu penek redimu ahabuk nyumnah umu Diginali nunek skelim-umepu ali nukli ipak balan nyapenyi-palimu. \v 6 Ali ipak penemech kwotog duldulichi elpech ali pach chagak ali echech wo chutanamu chuklipepu enen balan e o chunepu pulpak e, wak. \s1 Apak Mupe Dodogowipu Ali Mupe Mubeyagunmu Diginali Nutanamalimu \p \v 7 O ipak yekipu elpech. Ipak imas piyotu dodogowipu, apaluh hlulu kalbu ali pupe pubeyagunmu ahudak nyumnah Diginali nutanamali ahi. Ipak ulkwip pulomu ananu alman neglemu anagu nohobigaluli. Anan apahw hwolu kalbu ali nape nobeyagunmu ananich yopichi kakwich douk nawech ananigu nohobigalulimu aliga yopich. Anan apahw hwolu kalbu ali nape nobeyagunmu halik uli hunu hugikuk uli echah hulu. Ahah hulaguk ali wah hutau hech chusu ali anan adakio nunak nusagunmech. \v 8 Ali ipakiluh apaluh chopuk imas hlulu kalbu ali piyotu dodogowipu pupe pubeyagun aliga ahudak nyumnah Diginali nutanamali ahi hutoglu. \v 9 Ipak yekipu elpech, ipak kobi pukech balan kipaichi pukli echech chenekepu palau hevi, wak. Sapos ipak punek namudak umu, kwali God, anudak nebenali jas eke nusuh ipakig kwotog ali nukli enyudak ipak penek yowenyi. Anan douk ahalakatimu nunaki nunek skelimumu ipak punatimaguk. \v 10 Ali ipak ulkwip pulamaguk amam seiwakimi profet douk hanak haklipech God ananin balan umu Diginali ananin yeul uli. Amamiluh apaluh hlalu kalbu ali heyotu dodogowim hasah enenyi enen hevi nyatoglomom nyenekam hemnek nebehi nyih uli. Ali ipak chopuk imas pugipech amamin pasin. \v 11 Ali ipak douk padukemech umu, apak makli amudak profet douk aheyotu dodogowim hasah enenyi enen hevi douk nyatoglomom uli. Ali amam douk ahenehilau. Ali ipak chopuk padukemech umu anudak alman Job. Anan neyotu dodogowinu atunamu nasah enenyi enen hevi douk nyatoglo-manaluli. Anan nape dodogowinu aliga Diginali nagipech ananin atin laik ali nagakomanu. Ali ipak padukemech, Diginali isave ulkum manosuh apak ali anan isave nenelekapu nenek yopinyimu apak. \s1 Apak Kobi Mulimu Iluh, Wak \p \v 12 O ipak yekipu elpech, balan douk nyanubu susubein nyechalakuk enyudak yek yalik yaklipepeyen uli douk enyudak. Ipak pukli enen adulin balan umu, ipak kobi pusolimu iluh heven o apudak atap o enech kipaichi echudak umu pugakomu ipakin balan umu puneken nyupe dodogowin, wak. Sapos pukli, “Adul” umu, pukli, “Adul.” O sapos pukli, “Wak” umu, pukli, “Wak.” Umu moneken, sapos ipak pulimu iluh umu, God eke nunek kotumepamu enyudak balan. \s1 Yopichi Duldulichi Elpech Cheneken Uli Beten Douk Dodogowin \p \v 13 Sapos ipak enen elpen enen hevi nyutoglomen umu, enyen imas nyunek beten nyuhwalu God. O sapos enen nyunehilaumu, enyen imas nyiyalub nyutuk God ananin yeul nyukih. \v 14 Ali sapos enen anagu agudak gen umu, enyen imas nyuhwalu God ananich elpech echechim nebemimu hunak hinyukwul yopuli wel hulayok enyenyihw yegenyihw ali hunek betenumen huhwalu Diginalimu nugabeyen. \v 15 Ali sapos amam hukli adul, God douk nanubu dodogowi-nalimu nugabeyen ali hunek beten husolikanamu, Diginali eke nugabeyen nyitak nyupe. Ali sapos enyen nyunek enen yowenyimu, God eke kobi nunohwen umu enyenyin yowenyi ali nukwleyenyuk. \v 16 Douk namudak ali susubati ipak imas puwoleh ipak peneken uli yowenyi puklipu kipaichi Kristen ali echech chopuk chuwoleh chuklipepamu echechin. Ali ipak punagako-gamomu punek beten puhwalu God umu nunekepu yopipu pitak pupe. Yopichi duldulichi elpech cheneken uli beten douk nyanubu dodogowin ali eke nyugakomu elpech. \v 17 Anudak seiwakinali profet Ilaija, anan douk alman kobi apak umu. Wakuli anan nenek beten dodogowinu atunu nohwalu God umu echah kobi hulali ali 3-poleich chuknich enen tukanin yohwleguh echah wak anah hulali echechib amnab e. \v 18 Ali douk wata chopuk nenek beten nohwalu God ali echah wata halali henek kakwich chatoglu kalbu. \s1 Sapos Enen Elpen Nyutukemaguk God Umu, Apak Imas Mugakomen Minyanamali \p \v 19-20 O ipak yekipu elpech. Sapos ipak enen nyutukemaguk God ananin adulin balan ali kobi nyuhwen dadag nyugipechen, ali kipainyi elpen wata nyugakomen nyinya-namalimu, ipak ulkwip pulomu enyudak balan. Balan enyudak. Meinyi elpen nyugakomu kipainyi elpen nyutukemaguk yowenyi ali wata nyutanamu nyunek yopinyimu, enyen douk nyagakomen umu kobi nyugak nyunak nyuwichuk, wak. Ali God eke kobi nunohwen umu yowenyi enyen nyeneken uli ali nukwleyenyuk.