\id HEB - Bukiyip (Central Dialect "Mountain Arapesh") NT [ape] -Papua New Guinea 1994 (web version -2013) \h HIBRU \toc1 Pas Chenekas Sanamu Echech Hibru Uli \toc2 Hibru \toc3 Hi \mt1 PAS CHENEKAS SANAMU ECHECH HIBRU ULI \imt1 Banenyi balan umu enyudak balan chenyemu nyanamu echech Hibru \ip 1:1-3 God ananin balan nyatoglu nyonowoleh yopugunmu, umu God ananinu atunu nuganinu Jisas Krais douk nanubu nape namudak ati kobi Aninu God umu \ip 1:4–2:18 Jisas nanubu nechalakuk chanatimaguk enselahas \ip 3:1–4:13 Jisas nanubu nechalakuk Moses \ip 4:14–6:20 Jisas anan douk apakinu Diginali pris douk nenek ofamu anan yet umu God \ip 7:1-28 Jisas anan douk nape nanubu nebenali pris nechalakuk Melkisedek. \ip 8:1–9:28 Jisas anan Nebenali pris douk nenek bos umu enyudak God ananin nupolein balan kontrak. Ali ananig butog douk gwonek enyudak kontrak nyanubu nyatoglu dodogowin \ip 11:1–12:29 Wolobaichi seiwak chenek bilip umu God uli douk chagilapapu yopinyi pasin umu apak mugipechen \ip 13:1-25 Yopinyi pasin apak imas mugipechen umu munek God nunehilaumapu \c 1 \s1 God Ananinu Nuganinu Nanaki Naklipapu God Ananin Balan \p \v 1 Seiwak wolobaibali nyultab, God naklipu amam profet douk haklipech ananin balan uli ali hanaki haklipu apakich popech yamech ananin balan. Haklipechen wolobaihi silisilih yegwih. \v 2 Wakuli nameitu ehudak hagikuk uli nyumneh, ananin balan douk anaklipali ananinu Nuganinu meyoh nanaki naklipapeyen. Ali nameitu, God douk anatalih-anamu eke nuglemu ihechumali enechi enech echudak chunu elpech alagun. Seiwak bawagas umu, God naklipu ananinu Nuganinu ali nenek iluh uli atap panu ihechumali enechi enech echudak. \v 3 Anan douk nanubu nagilapapamu agundak God nanubu dodogowinu atunu ali nehiyatik umu. Anan douk nanubu naduk God. Mutik anan abali douk manubu matik God. Anan douk napemu neyagwleh dodogowinyi balan ali agudak nohobigu ganu iluh utagaluli ihechumali enechi enech echudak chape dadag. Anan douk chanu butog gwakwlupaguk apakin yowenyi matoglu yopupu. Douk nagako-mapaguk namudak ali nalto heven nakih yeul nyakihanu nape anunamu Anudak Nanubu Dodogowinu Atunali God. \s1 Jisas Douk Nanubu Yeul Nyakihanu Nechalakuk God Ananich Enselahas \p \v 4 God ananinu Nuganinu douk anatoglu nebebenu atunu nechalakuk echech ensel douk chalahemu God ananin balan uli. Umu moneken, agundak God nohwalanu Nuganinamu douk gnanubu gnechalakuk agundak nohwalu echech enselahas umu. \v 5 Seiwak, God wo kwalowi nuklipu enen atin ensel namudak e, wak. Naklipu ananinu Nuganinu atunu. Naklipanu namudak, nakli, \q1 “Nyak douk yekinyu Nuganinu. Doumeih yek douk ayowoleh balan umu agundak Yek yape nyakiwe Aninamu.” \m Chopuk anagun douk naklipanu nakli, \q1 “Yek eke itoglu ananiwe Aninu, ali Anan eke natoglu yekinu Nuganinu.” \m \v 6 Ali chopuk, abudak nyultab God nakli nukagasi ananinu nalikili Nuganinu nubihi apudak atap abali, Anan douk nakli, \q1 “Chanatimaguk yekich ensel imas chunek lotumanu chutuk ananin yeul nyukih.” \v 7 Wakuli echech ensel, God douk neyagwleh-umech enyudak, nakli, \q1 “Yek yenek enselahas umu chuneme moul chunaki chunak kobi wihun nalumu o kobi nyih puleleh hanu halto dodogowih atih umu.” \m \v 8 Wakuli Ananinu Nuganinu God douk naklipanu namudak, nakli, \q1 “God, Nyak eke nyupemu nyupe Nebenyali namudak ati eheh nyumneh. Nyasuh duldulin pasin ali eke nyupe Nebenyalimu ihechumali enechi enech echudak chunu elpech chupe kalbu. \v 9 Nyak nyanubu ulkum manosuh duldulinyi pasin ali yowenyi douk nyanubu nyakli waken. Namudak ali yek nyakiwe God yautinyu nyanubu nyape Nebenyalimu chanatimaguk echebuk douk nyak nyanech penechle-paluli. Yek douk yagimeh-umenyu namudak ali yenekenyu nyanubu nyenehilau nyalikuk.” \m \v 10 Chopuk God naklipanu nakli, \q1 “Diginyali, seiwak wata bawagas umu nyak yet nyokwalmu apudak atap. Iluh utagu douk chopuk nyakwu nyakis wis nyenekagu. \v 11 Iluh atap uli enechi enech echudak eke bulkwolech chunak chuwichuk, wakuli nyak wak. Eke nyunubu nyupe namudak ati. Iluh atap uli ihechumali enechi enech echudak eke alich kobi luseh alih umu. \v 12 Alich ali Nyak eke nyudale-chechuk kobi chadalechuk anah nebehi lupah umu. Eke chunak chuwichuk kobi chowaluk alihi luseh ali cholu namihimu. Wakuli nyak yet eke nyunubu nyupe namudak ati eheh nyumneh.” \m \v 13 Chopuk naklipu ananinu Nuganinu nakli, \q1 “Nyak pe agundak anuwemu aliga yek ibo nyakich birua chubihuk chupe chakamomu nyak.” \m Enyudakmali balan, God douk wo kwalowi nuklipech ati e echech ensel, wak. \v 14 Namudak ali echech enselahas douk amonekech? Echech douk michich meyoh douk chenemanu moul God uli. Anan isave nakagech chanaki chagakomu echebuk elpech douk eke nunolawech ali chutanamali chunanu chupe kalbaluli. \c 2 \s1 Agundak God Wata Nanalawapamu Douk Nyanubu Susubein Yopinyi Moul \p \v 1 God ananinu Nuganinu douk nanubu yeul nyakihanu nechalakuk echech enselahas. Namudak ali enyudak apak memneken uli balan, apak imas muhwen dadag mugipechen. Kobi mukli mutukemenyuk mutanamu, wak. \v 2 Seiwak God naklipali enselahas chanaki chaklipu Moses enyi lo douk nyanubu dodogowinyi. Namudak ali ababuk nyultab elpech chechege enyebuk balan uli, echech douk chalau nebehi nyih hanokwnumu echechin yowenyi pasin. \v 3 Namudak ali sapos nameitu apak mukli mukenyuk agabus enyudak balan umu enyudak nyanubu susubein yopinyi moul douk God neneken umu nunolawapu mutanamali mupe kalbamu, apak douk yah wakapamu munokwlabu God mulhwas umu. Enyudak balan umu God nakli wata nunolawapu mutanamalimu, enyen susubati douk Diginali Jisas nalik naklipechen. Ali echebuk douk chemnekanu uli, echech douk chaklipapu ali madukemech umu enyen nyanubu adulin atin. \v 4 God chopuk nenek enyudak balan nyatoglu adulin namudak. Anan nohul elpech chenek wolobainyi enenyi enen anan atunu neneken uli moul nyanu enen pasin douk chatulin loguh hwonechluk-echumen uli nyatoglu ali apak matulin. Matulin ali makli Jisas ananin balan douk nyanubu adulin atin. Anan douk chopuk nakli ali Ananin Michin nyagipech ananin atin laik ali nyakech silisilin yopinyi strong uli save. \s1 Jisas Nenekumapu Yah Umu Munamu Iluh Heven \p \v 5 Nameitu douk yakli ipak ulkwip pugamu pulomu enyudak balan. Enyudak, God douk wo nuklimu enselahas eke chupe nebechimu enechi enech douk chupe agudak namugali nohobigu douk eke nunekagu uli e, wak. Agudak namugali nohobigu douk mape makliyagu uli, wak. \v 6 Wakuli enen balan nyetemu God ananik buk uli douk nyakli namudak. Nyakli, \q1 “O God, nyak nyakli apak elpech douk amanakapu, umu nyak nyanubu ulkum molomapamu? Apak douk ati elpech meyoh. Wakuli namudak malmu, umu nyak nyenek lukaut-umapamu? \v 7 Banabu nyultab meyoh nyak nyenekapu mape chakamomu enselahas kwalowi ati. Wakuli nyak wata nyakapu yopinyi namba ali nyatukapu malto yeguh chakihapu. \v 8 Ali douk nyenekapu mape nebepalimu ihechumali echudak. Ihechumali echudak douk nyenekech chape chakamomu apak.” \m Enyudak balan douk nyakli God nenek apak elpech mape nebepalimu ihechumali enechi enech echudak. Wo nyukli enen atin Anan neneken uli enyudak nyupeik meyoh e, wak. Nyakli chanatimaguk echudak. Enyudak douk wosik, wakuli nameitu abudak nyultab douk wo mutik apak elpech mupe nebepalimu ihechumali echudak e, watak. \v 9 Wakuli apak douk matik atunu alman meyoh. Anudak alman douk Jisas. Banabu nyultab meyoh God nenekanu nape chakamomu enselahas kwalowi ati. God nenekanu nape namudak ali chanu nagak umu nugakomapu. Douk chanu nagak ali nemnek nebehi nyih. God nagakomu apak elpech meyoh ali nakagas Jisas nanaki nagak umu apak manatimaguk elpech. Ali nameitu, God douk natuk ananin yeul nyakih, nenekanu nanubu dodogowinu atunu ali nanubu naglak. \p \v 10 Yakli igamu iklipepamu enyudak. God douk nenek ihechumali echudak ali nape nanatulich. Ali douk nape nanalau chanatimaguk ananich batowich chatana-malimu chulto iluh heven chukih chunu anan chulau nebechi yeguh. Douk namudak ali nakagasi Jisas nanaki chanu nemnek nebehi nyih. Douk chanu nemnek nebehi nyih namudak ali natoglu nebenali nalik nenekumech yah halto iluh heven. God nenek enyudak ali nyanubu nyanokwnumu ananin yopinyi pasin. \v 11 Jisas douk nakwlupaguk apakin yowenyi ali nenekapu manubu matoglu yopupu mape God ananipu atupu. Ali anan nanu apak douk manubu matoglu atup awilop meyoh. Namudak ali Jisas douk wo nunek ablan umu nuhwalapu ananipu owachich umu e, wak. \v 12 Anan douk neyagwleh enyudak balan nyetemu God ananik buk uli. Naklipu ananinu Aninu God namudak, nakli, \q1 “Yek douk eke ineyagamu yekich owachich umu nyak. Abudak nyultab munak muwachabal atugun munek lotumenyu abali, yek eke ituk nyakin yeul nyukih.” \v 13 Ali chopuk nakli namudak, nakli, “Yek eke imemu God atunu umu enenyi enen.” Ali chopuk nakli, “Yek douk enyudak. Batowich God nekeyech uli douk chopuk chane mape.” \s1 Jisas Nanubu Natoglu Adulin Elpen Umu Nugakomu Apak \p \v 14 Echudak elpech douk Jisas nohwalech ananich batowich uli, echech douk chanubu apudak atapichi elpech meyoh. Jisas alagun douk natoglu elpen. Douk nenek namudak umu chonu nugak ali nichagiyuk agundak douk Satan nape dodogowinu atunu ali nenek elpech chagak umu. \v 15 Jisas chopuk nenek namudak umu nukwachih elpech douk elgeich umu chugak ali echechih nyumneh chapemu douk enyudak pasin nyanubu nyowechikech dadag uli. \p \v 16 Wakuli nameitu douk madukemech namudak. Jisas douk wo nugakomu echech enselahas e, wak. Anan douk nugakomu Ebraham ananich bahlagas.\f + \fr 2:16 \ft Bawogenyumu enyudak balan umu Ebraham ananich bahlagas douk bien. Enen nyakli echudak Ebraham ananich bahlagas douk echech Isrel. Enen nyaklimu apak monek bilip uli.\f* \v 17 Jisas douk adul nanamali nugakomu apak elpech. Douk namudak ali nanubu nalau elpenyihw yegenyihw naduk apak ananipu owachich umu nyanatimaguk pasin. Douk nenek namudak umu nutoglu apakinu Nanubu Nebenali Pris ali nusuh God ananin moul nuneken nukwukwihen. Anan douk nenelekapu ali nagakomapu namudak umu God nunekuk apakin yowenyi. \v 18 Ali nameitu, meichi elpech douk Satan nichakamech umu chunek yowenyili, Anan douk eke nugakomech. Umu moneken, abudak nyultab Satan nechakamu anan abali, Anan yet douk nalau nebehi nyih, ali neyotu dadag. \c 3 \s1 Jisas Douk Nanubu Yeul Nyakihanu Nechalakuk Moses \p \v 1 O yekipu elpech douk pape God ananipaluli, ipak douk God nanatalihepu ali nohwalepamu eke punu ananich elpech pultomu iluh heven. Nameitu yek douk yakli ipak ulkwip pugamu pulomu Jisas. Anan douk God natalihanu ali nakaganu nanaki naklipapu enyudak aduligeinyi balan douk nameitu apak mahwen magipechen ali maklipechen uli. Anan douk natoglu nanubu nebenali pris ali nape olokohun umu apak manu God. Nape ali nenek moul nagakomapu manak halakatimu God. \v 2 Anan douk God natalihanu ali nenek enyudak moul nakwukwihen. Neneken kobi seiwak Moses nenek God ananin moul nakwukwihen ababuk nyultab nape nebenalimu chanatimaguk God ananich elpech abali. \v 3 Jisas anan douk nanubu yeul nyakihanu nechalakuk Moses kobi elpech chatik anatu wilpat ali chatuk nalataluli ananin yeul nyakih umu. \v 4 Ihog wilag douk adul elpech chalog. Ali nenek ihechumali echudak uli douk God. \v 5 Moses anan douk nenek God ananin moul neneken nakukwihen. Anan nasuh God ananin balan ali nape nebenalimu chanatimaguk God ananich elpech nagakomech. Nagakomech ali neyagwleh balan umu enyudak kwali God eke nuneken nyutogloluli. \v 6 Wakuli Krais, anan douk God ananinu nuganinu. Anan douk nenek God ananin moul nakwukwihen ali nape nebenalimu God ananich elpech nagakomech. Ali sapos apak mupe dadag mupe mutulugun umu kwali mulau God ananich yopichi echudak umu, apak adul manubu God ananipu elpech. \s1 Chechegeik Jisas Uli Eke Kobi Chuwich Chunu God Chupe Chunek Malolo, Wak \p \v 7 Ipak douk pape God ananipu elpech namudak ali pugimeh kobi God Ananin Michin nyaklimu. Nyakli namudak, nyakli, \q1 “Doumun, sapos yek God ikli iklipepu enen balan umu, \v 8 ipak kobi pichege-yenyuk kobi seiwak ipakich popech yamech chagimeh umu, wak. Yek douk yaklimu igakomech, wakuli echech chakli wak umu chumneke. Namudak ali cheneke nyihihichiwe. Ababuk nyultab chape wohigunmu elpech uli ulah wak enech umomu e abali, echech douk chape chechakamemu enenyi enen cheneken uli yowenyi. \v 9 Chape agnabuk wohigunmu ali chatik wolobainyi dodogowinyi moul douk yape yeneken umu 40-poleich yohwleguh uli. Yek douk yaklimu igakomech, wakuli chakli wak umu chumneke. Chape chechakamemu enenyi enen cheneken uli yowenyi. \v 10 Douk namudak ali yek yanubu nyihihichi-wemu echebuk elpech. Ali douk yakli, ‘Echudak elpech douk chagipechuk kipainyi balan. Namudak ali echech wo chudukemu enyudak pasin yek yaklien uli e, wak.’ \v 11 Cheneke nyihihichiwe namudak ali yalimu iluh yanubu yakli adul umu, echech eke kobi chuwich umu agundak douk echechip ulkwip pulu kalbu ali chupe kalbamu.”\f + \fr 3:11 \ft Enyudak balan douk nyaklimu seiwak echech Isrel wo chuwich chunek malolo Kenan e. Wakuli nameitu, God nakli ananipu elpech iken munek malolo mupe kalbu nameitu apudak atap punu gani iluh heven chopuk.\f* \s1 Apak Kobi Michageik God Ananin Balan Kobi Echech Isrel Umu, Wak \p \v 12 Namudak ali yekipu elpech, ipak douk punenek yologi. Eke enen nyukli ulkum mulomu enenyi enen yowenyi ali nyutukemu bilip nyukanu agab anudak God douk nape eheh nyumneh uli, namudak wak. \v 13 Wakuli douk yakli. Doumun, nyultab douk wata bapemu ipak pugipech ananin balan umu. Yek douk yakli wihlu wehlu ipak punagako-gamomu piyotu dodogowipu pusuh ananin balan dadag pugipechen. Punek namudak ali eke kobi enen elpen oub bitak umu nyunek enen yowenyi, wak. Kedeke enyudak yowenyi nyunek lohumen ali enyudak elpen nyunubu nyukanaguk agab God. \p \v 14 Apak miyotu dadag musuh Jisas ananin balan mugipechen kobi likuk susubati makli adulin atin mahwen magipechen umu. Muhwen dadag aliga mugak umu, apak eke munu Krais munechlepu mupe. \v 15 Balan nyetemu God ananik buk uli douk adukwechuk yaklipepeyen. Nyakli namudak, nyakli, \q1 “Doumun sapos yek God ikli iklipepu enen balan umu, ipak kobi pichege-yenyuk kobi seiwak ipakich popech yamech chagimeh umu, wak.” \p \v 16 Ipak pakli seiwak douk meichi elpech chemnek God ananin balan wakuli chechege-yenyuk chakanu agabus? Echudak elpech douk echudak Moses nalikechi ali chatukemaguk Isip chanakili. \v 17 Ali chopuk yakli isolikepu. Ipak pakli chanubu meichi elpech chape chenek yowenyi umu 40-poleich yohwleguh ali chenek God nyihihichinu? Anan douk nyihihichi-namu echebuk douk chape chenek yowenyi ali chagak chakusuk wohigunmu elpech wak umaluli. \v 18 Ali chopuk yakli isolikepu. Ipak pakli God nalimu iluh nakli adul atimu meichi elpech eke kobi chunak chuwich chunanu chupe chunek malolo? Anan douk naklimu echebuk douk chechege ananin balan uli. \v 19 Namudak ali apak madukemech. Echech douk wak chunak chuwich chunu God chupe chunek malolo e, wak. Umu moneken, echech douk wo chusuh ananin balan kalbu chugipechen e, wak. \c 4 \s1 God Ananich Elpech Eke Chunak Chuwich Chunu Anan Chupe Chunek Malolo \p \v 1 God ananin adulin atinyi balan umu ananich elpech chuwich chunu Anan chupe chunek malolo umu douk watak dodogowin nyape. Douk namudak ali yakli apak munubu munenek yologimu kobi enen atin nyudukuk atap umu kobi nyunak nyuwich nyunu God nyupe nyunek malolo, wak. \v 2 Apak douk chopuk memnek God ananin yopinyi balan kobi seiwak apakich popech yamech chemneken umu. Echech douk chemneken, wakuli enyen wo nyunekumech enen yopinyi e, wak. Umu moneken, echech wo chunubu chusuh God ananin balan dadag chugipechen e, wak. \p \v 3 Nameitu, apak douk masuh God ananin balan dadag magipechen uli, apak douk eke munak munu God mupe munek malolo. Kobi balan nyetemu God ananik buk uli nyaklimu. God nakli, \q1 “Yek douk nyihihichi-wemu echudak chechegeik yekin balan uli. Cheneke namudak ali yalimu iluh yanubu yakli adul atimu echech eke kobi chuwich chunu yek mupe munek malolo, eke wak.” \m God aseiwak nokwalmu agudak nohobigu ali ananin moul nyatuh, wakuli anan douk wata nakliyuk namudak. \v 4 Umu moneken, enen balan nyetemu God ananik buk uli douk nyaklimu ahudak namba 7 nyumnah. Nyakli, “God nenek enechi enech echudak neyatech 6-poleih nyumneh. Ali hakli namba 7 umu anan nenek malolo.” \v 5 Balan dukwechuk yenyemu nyetemu chihah uli, God douk nakli, “Echech eke kobi chuwich chunu yek mupe munek malolo, eke wak.” \v 6 Enyudak adulin atinyi balan douk watak nyape namudak, ali nameitu yah douk hapemu enech chuwich chunu Anan chupe chunek malolo. Seiwakichi douk chalik chemnek God ananin balan, wakuli chechege-yenyuk. Namudak ali echech wo chunak chuwich chunek malolo e, wak. \v 7 Namudak ali God wata natalih kipaibali nyultab ali nohwalabu “Doumun”. Aliga wolobaichi yalahas chanak chadiyuk, ali anan God nohul king Devit ali Devit nakli enyudak atin balan nyetemu nyalik uli. Devit nakli God neyagwleh enyudak, nakli, \q1 “Doumun sapos yek God iklipepu enen balan umu, ipak kobi pichege-yenyuk, wak.” \p \v 8 Douk sapos Josua nulik echech Isrel chunak chuwich chunek malolo Kenan atugun ele, God deke kobi wata nutalih kipaibali nyultab alagun umu nukli ananich elpech chuwich chenek malolo umu, deke wak. \v 9 Wakuli anah nyumnah douk watak hapemu God ananich elpech chunak chuwich chunek malolo umu. Kobi seiwak susubati nalik nenek enechi enech echudak neyatech 6-poleih nyumneh ali hakli namba 7 umu anan nape nenek malolo umu. \v 10 Meichi echebuk douk chuwich chunek malolo kobi God naklimu uli, echech douk cheyatak echechin moul ali chawich chenek malolo kobi seiwak God neyatak ananin moul ali nenek malolo umu. \v 11 Douk namudak ali apak imas munubu dodogowipu atupamu muwich munek malolo\f + \fr 4:11 \ft Tik futnot umu Hibru 3:11.\f* namudak. Munek namudak umu eke kobi enech chudukuk atap umu kobi chuwich chunek malolo, wak. Kobi seiwak ipakich bahlagas chechege God ananin balan ali wo chuwich chupe chunek malolo umu e. \p \v 12 Apak kobi michege God ananin balan, wak. Umu moneken, ananin balan douk nyanubu dodogowin atin ali deke nyunek enechi enech yopichi echudak. Enyen douk nyanubu wanohwin atin nyechalakuk ihog bainatog douk chowatog chenek eles wibul wobul umu. Isave nyoble elpech nyawich gani numun douk apakip ulkwip uli michich chapemu, nyechalakuk nyanubu nyawich nyasuh gani douk biguh hwatakamu nyawich nyasuh abal blolu biguh uli. Nyawich ali anyape nyowolehi enenyi enen apakip ulkwip polomen uli nyanu enyudak apak oub baitak umu muneken uli. \v 13 Apak douk wo munokwnumu mubechuk enech echudak umu God e, wak. Anan yet nokwalmu enechi enech echudak ali natulich umu douk chonowoleh chapeli yopugun-maluli atich. Kwali apak eke muklipanamu ihenyumali enenyi enen apak moneken uli pasin. \s1 Jisas Anan Douk Nanubu Nebenali Pris Nechalakuk Hanatimaguk Pris \p \v 14 Apak douk ananu nanubu nebenali pris nape olokohun umu apak manu God ali nape nagakomapu. Anan douk God ananinu nuganinu Jisas. Anan douk ananak nawich heven, agundak God napemu. Namudak ali apak douk munubu musuh ananin balan dadag. Enyudak balan douk apak mape magipechen ali meyagwleh elpech chemnekapamu. \v 15 Apakinu nanubu nebenali Pris douk adul isave nenelekapu ali nagakomapu. Abudak nyultab enenyi enen yowenyi nyunakumali apak ali wo dodogowipu abali e, Anan douk nanubu nadukemu apakin tinytin ali nagakomapu. Ali anan, Satan douk nechakamanu iheh yegwih umu nunek yowenyi kobi apak umu. Wakuli Anan wo nugoul nunek enen yowenyi e, wak. \v 16 Douk Jisas nape nagakomapu namudak ali apak kobi elgeipu, wak. Munubu dodogowipu atupu ali munak muwich agundak douk God nanubu nape nebenali ali nagakomu ananich elpech meyoh umu. Munek namudak ali abudak nyultab yowenyi nyukli nyunaki ali apak kobi dodogowipu abali, anan eke biguh hugamapu ali eke nugakomapu meyoh. mapu meyoh. \c 5 \s1 Jisas Anan Douk Nanubu Nebenali Pris \p \v 1 Hanatimaguk hanubu nebemi pris douk God natik elpech meyoh natukam ali nautum umu hulau echechiyu outib hunemanu moul Anan. Nautum umu hugakomu elpech hukanu yopiyopichi echudak anan God ali huweh echechich mahich hukanamu anan kobi nunohwen nupemu yowenyi echech cheneken uli, wak. \v 2 Ali amam douk hanu apak elpech atugeipu. Abudak nyultab enenyi enen yowenyi nyunakumali amam abali, amam douk wo dodogowim e, wak. Namudak ali elpech douk wata chagalu chagalu wo chugipech God duldul uli e, amam douk hadukemech ali chokubul hagakomech kalbu. \v 3 Wo dodogowim namudak e ali amam dakio isave henek ofamu mahich hoku God umu anan kobi ulkum mulomu yowenyi amam heneken uli iyuh, ali adakio henek elpech echechin ofa nyagikuk. \p \v 4 Ali alman natoglu nanubu nebenali pris uli douk nanubu nalau nebenyi moul. Wak ananu alman anan yet nunatalih dakio nulawen e, wak. God meyoh nataliham dakio henyusah. Kobi seiwak nohwalu Eron natoglu nanubu nebenali pris umu. \v 5 Ali Krais douk namudak ati. Anan yet wo nunatalih umu nulau nebenyi yeul umu enyudak moul umu nutoglu nebenali pris e, wak. God meyoh natalihanu. Balan naklipanamu douk nyakli, \q1 “Nyak douk Yekinyu Nuganinu. Doumun Yek douk ayowoleh balan umu agundak Yek yape Nyakiwe Aninamu.” \m \v 6 Chopuk enen balan God nakli, \q1 “Nyak eke nyunek pris nyupe namudak eheh nyumneh kobi Melkisedek.\f + \fr 5:6 \ft Enen balan umu anudak alman Melkisedek douk nyape Stat 14:17-20, Hibru 7:1-4\f* umu.” \p \v 7 Abudak nyultab Jisas nape apudak atap abali, anan douk nenek beten nasolik God umu nugakomanu. Neleh abih ali nohwalanu nebegun umu nugakomanu. Anan douk nadukemech umu God deke nugakomanu ali kobi chonu nugak, wak. Ali anan douk nemnek ali nagakomanu umu nenekanu dodogowinu. Umu moneken, anan douk nanubu nagipech God ananin balan duldul. \v 8 Anan douk adul God ananinu nuganinu, wakuli nalau nebehi nyih. Namudak ali douk nenek lain umu agundak nusuh Aninein balan dadag nugipechen umu. \v 9 Douk nagipech ananin balan ali nanubu natoglu susubeinu nebenali pris. Douk namudak ali natoglu nebenalimu ahudak yah umu God nunalau ihech elpech douk chasuh ananin balan chagipechen uli ali chutanamali chupe kalbu eheh nyumneh umu. \v 10 Douk nenek enyudak ali God nautunu nape nanubu nebenali pris kobi Melkisedek umu. \s1 Apak Kobi Muduk Batowich Umu Agundak Mugipech God Ananin Balan Umu, Wak \p \v 11 Yek douk wolobainyi balan nyape, umu deke iklipepamu agundak Jisas nape kobi Melkisedek umu. Wakuli eke ichakamech iklipepu ali kobi pumnek, wak. Umu moneken, ipak wo wisnabul pulau balan ali pudukemen kalbu e, wak. \v 12 Adul, ipak douk apatoglu God ananipu elpech loubamu nyultab. Nameitu deke apupe punek lain umu kipahechimu enyudak God ananin balan. Wakuli douk watak papemu enech chugamu chuklipepu nyalik uli God ananin balan chopuk. Ipak douk paduk batowich. Dodogowichi kakwich wak. Wata pawak nyumaguh atuguh umu agundak papemu palau nyalik uli God ananin balan atin umu. \v 13 Ipak douk padukemech. Elpech chape kobi batowich-umali douk watak dodogowich e ali wata chawak nyumaguh ati. Echudakmali elpech douk watak chugamu chudukemech e umu meinyi pasin yopinyi meinyi yowenyimu e, wak. \v 14 Wakuli dodogowiguni woligun douk yopichi chagnah uli. Echudakmali elpech douk achenek lain ali chadukemech umu meinyi pasin yopinyi ali mein \c 6 \s1 Apak Munubu Miyotu Dodogowipu Atupamu Bilip \p \v 1-2 Apak imas mugipech Krais ananin balan michalakuk kobi likuk malik mahwen magipechen umu. Apak kobi wata mupemu munamu nyalik uli balan umu agundak mugipech Krais umu, wak. Enyen douk enyudakmali. Mukenyuk agabus enenyi enen yowenyi douk eke muneken ali God nopu mugak-umenyimu, munubu musuh God ananin balan dadag mugipechen umu, munek anasi anas baptais umu, muwemeyech wis elpech ali musolik God umu nukech ananin Michin umu, chagak uli eke wata chitakumali, God nunemech kwotog ali nukagech chunak chupe yopubuli o yowebuli walub eheh nyumneh umu. Apak kobi mupemu enyudakmali atin, wak. Nameitu douk deke munamu adodogowich umu bilip uli echechin balan. Kobi mupe mugimeh kobi elpech douk chapemu chenek kutuk hau ulaluh, wakuli chabilak wo chuwemu wilpat ulimu e, wak. \v 3 Enyudakmali Diginali ananin balan, sapos God nukli wosik umu, orait apak wosik iken mutanamu mupe miyagwleh ali mugipechen. \p \v 4-6 Enech elpech douk achemnek God ananin balan ali chanubu chadukemen kalbu kobi chape hwalalagun-momu. Chadukemu enyudak yopinyi douk nyanaki iluh heven uli, chalau God ananin Michin. Chopuk chadukemech umu agundak God ananin balan adul nyanubu yopinyi umu, God nenek enenyi enen chatik ananin pawa nyatoglu yopugunmu abudak yopubali nyultab likuk chaklimu eke butogloluli. Namudak ali echudakmali elpech chukli chutukemaguk bilip ali chunubu chukanu agabus God umu, echech douk yegwih wakech umu wata chutanamali chukanu apaluh umu. Chakanaguk agabus namudak ali enyudak douk kobi echech wata chopuk chowechik God ananinu Nuganinu lowag kruse ali chenek elpech chape chenekanu enen enen umu. \p \v 7 Ipak mnek enyudak woblen balan. Wolobaih atih echah isave holu habih anab amnab. Ali sapos enech elpech chulib chu kakwich ababuk amnab ali yopichi kakwich chukihumech umu, apak douk mudukemech umu God eke nunubu nunekumab yopinyi ababuk amnab. \v 8 Wakuli sapos abudak amnab douk naluh hlatogloluhi nadululuh hlanu yoweluhi utaluh atuluh hlukih umu, apak eke mukli abadak amnab douk yoweb. God douk nyihihi-chinamu ababuk amnab ali halakatimu nuhwalab yowebi. Ali anabu nyultab douk eke nyih hunub. \p \v 9 Ipak panubu yekipali elpech, yek adul yeyagwleh enyudak dodogowinyi balan, wakuli yadukemech umu ipak eke kobi pugipech enyudakmali yowenyi pasin, wak. Umu moneken, ipak douk penek wolobainyi pasin kobi elpech douk God nanalawech chatanamali chape kalbaluli cheneken. \v 10 God anan douk wak ananu yowenali alman e, wak. Anan eke kobi ulkum mukanaguk umu yopinyi moul ipak peneken uli, wak. Ipak douk pagakomu ananich elpech ali namudak douk pagilapanamu agundak ipakip ulkwip panubu panosuh anan umu. Ali nameitu ipak douk watak pape pagakomech namudak ati. \v 11 Namudak ali yek yanubu yakli ipak ati punek namudak ati aliga Krais nutanamali. Punek namudak umu eke punubu pudukemech umu God eke nukepu yopichi echudak douk loubamu nyultab pape patulugun umu nutoglu nukepeyech uli. \v 12 Yek douk yakli wak umu ipak puneiles, wak. Yakli puduk echudak elpech douk seiwak chasuh God ananin balan dadag chagipechen uli. Echech douk chenek bilip ali chanape nabes aliga chalau echudak douk God nakli adulin atin umu eke nukechech uli. \s1 Apak Douk Musuh God Ananin Adulin Atinyi Balan Ali Mukli Anan Eke Nunekumapu Kobi Naklimu \p \v 13 Seiwak God naklipu Ebraham enen adulin atinyi balan umu eke nunekumanu enech yopichi echudak. God nakli wak umu Ebraham nukli anan douk naulal. Namudak ali God nanubu nalimu iluh nalimu ananin yet yeul umu eke nunekech-umanamu atugun. God douk nalimu ananin yet yeul umu moneken, elpen douk wak enen alagun yeul nyukihen nyichalakuk anan e, wak. \v 14 Ali naklipanu namudak. Nakli, “Aduligu atugu yaklipenyu, yek eke inubu inekumenyu yopinyi ali eke inek nyakich bahlagas chunubu chutoglu wolobaichi.” \v 15 Ebraham nasuh God ananin balan nakli adulin ali nanape nabes nape natulugun. Nape natulugun aliga aliga God nenekumanu enyudak kobi naklipanamu. \p \v 16 Apakin pasin douk namudak. Enen elpen nyukli enen balan ali kipahechi chukli enyen nyene loh umu, enyudak elpen isave nyakli adul ati nyalimu enen yeul nyakih enyi elpen enyenyin yeul. Namudak ali enyen nyanubu nyagahuk echudak elpechig yowatog. \v 17 Ali God douk namudak ati. Seiwak nakli adul atimu eke nunekumapu yopichi echudak. Anan douk nakli wak umu apak mukli anan eke wata nunek senis umu tinytin. Namudak ali naitak nalimu ananin yet yeul umu enyudak adul eke nuneken umu atugun. \v 18 God nenek enyudak umu apak mumnek, miyotu dodogowipamu bilip ali mudukemech umu enyudak God ananin adulin atinyi balan eke nyutoglu adulin atin. God nakli enyudak balan nyanamali apak douk amatukemaguk yowenyi ali anan nagakomapu nohwalapu manamu anan uli. Nameitu douk bien balan nyape. Enyudak anan nakli enyi adulin atinyi balan nyanu enyudak douk nalimu ananin yet yeul umu. Enyudak bien balan eke kobi nyunek senis, ali God nunubu eke kobi nunek loh, wak. \v 19-20 Nameitu apak douk dodogowipu atupu madukemech umu God ananin adulin atinyi balan eke nyutoglu adulin atin. Apak douk monek pas Jisas kobi douk chautu enen anka nyasuh anatu bot talu dadag anagun yopugunmomu. Apak douk monek pas anan ali nalikapu nalik nanak nawich numun ahudak nebehi lupah douk hataul numun God ananitu nebetali wilpat gani iluh heven uli. Anan nenek namudak umu nugakomapu. Ali douk natoglu nanubu nebenali pris nape namudak eheh nyumneh kobi Melkisedek umu. \c 7 \s1 Melkisedek Anan Douk Nanubu Nebenali Pris Douk Nenek Moulamu God Uli \p \v 1 Anudak alman Melkisedek douk nebenali king umu wabul yeulibulmu Selem. Anan douk chopuk ananu pris ali isave nenek ofa enechi enech noku anudak God douk nabouk ihechumali echudak chabihuk uli. Seiwak Ebraham nanamu wanoh nabouk amudak nebemi almam king hagak ali wata natanamomu wabul. Nape nanak ali anudak Melkisedek nanaki nogwatanu yah. Nogwatanu ali nasolik God umu nunekumanu yopinyi anan Ebraham. \v 2 Ali Ebraham naitak nobuk ihechumali echudak douk nanamu wanoh nechuhulili umu tenpoleip hip. Ali atup hip douk noku Melkisedek. Bawogenyumu enyudak yeul Melkisedek douk nyakli, “Nebenali alman king douk nenek duldulinyi atin pasin uli”. Enyudak balan umu nape king umu wabul Selem umu, bawogenyumu enyudak balan douk nyakli, “Anan nape nebenali alman king nagakomu ananich elpech ali wanogwiluh wak chape kalbu chenehilau.” \v 3 Anudak alman Melkisedek, balan nyetemu God ananik buk uli douk wo nyuklipapamu ananinu aninu o mamakik o enech ananich popech yamech e, wak. Chopuk nyultab naitak abali o nagak abali apak wo mudukemabu e, wak. Anan douk nenek pris nape namudak ati eheh nyumneh kobi God ananinu Nuganinamu. Wak nune julug e. \p \v 4 Ali douk yakli ipak ulkwip pulomu anudak nanubu nebenali alman Melkisedek. Tik, Ebraham anan douk apakinu yeul nyakihanali susubeinu yamenu. Wakuli anan nagwuduk yopichi echudak douk nanamu wanoh nechuhulili umu ten poleip hip, ali atup hip douk noku Melkisedek. \v 5 Enyudak lo seiwak God nakaguk Moses enyi douk nyakli amam hitak Livai ananip awilop ali hutoglu pris uli atum imas hulau enech echudak douk echech Isrel chonogwatech uli. Echech douk chanu amam apudak awilop Livai chanubu atich chaitak atunu yamenu Ebraham. Wakuli enyudak lo nyakli namudak. “Echech asudak anas awilas imas chugwuduk ihechumali chonogwatech uli echudak umu ten poleip hip ali atup hip imas chuku amam pris.” \v 6 Anudak Melkisedek, anan douk wak ananu echech apudak awilop Livai e, wak. Wakuli Melkisedek douk nalau anagunich umu echudak Ebraham nechuhulili. Nalawech iyuh ali nasolik God umu nunekumanu yopinyi Ebraham. Enyudak yopinyi douk seiwak God naklipanu adulin atinyi balan umu eke nuneken-umanu nupe kalbamu. \v 7 Ali apak douk madukemech. Elpen nyusolik God umu nunekumen yopinyi kipainyili, enyebuk elpen douk yeul nyakihen nyechalakuk enyudak enen douk enyen nyusolik God umu nunekumen yopinyili. \v 8 Amam pris douk halau anagunich umu echudak douk echech Isrel chonogwatech uli, amam douk wak hunubu hupeye, wak hagak. Wakuli anudak alman Melkisedek douk nalau anagunich umu echudak douk Ebraham nechuhulili, anan douk nape eheh nyumneh kobi God ananik buk kwaklipapamu. \v 9 Livai douk nanubu bawagas umu amam pris haitak ananip awilop uli. Amam douk halau anagunich umu echudak douk echech Isrel chonogwatech uli. Abudak nyultab Ebraham nakanu anagunich umu nechuhulili echudak Melkisedek abali, apak deke mukli enyebuk douk kobi Livai nakanamu. \v 10 Apak deke mukli namudak umu moneken, adul ababuk nyultab Ebraham nakanu anagunich umu nechuhulili echudak Melkisedek abali, Livai douk watak nitak e, watak. Wakuli douk wolobaichi yalahas chanakuk ali anan douk naitak apudak Ebraham ananip awilop atup. \s1 Ananu Nanubu Nebenali Pris Douk Naitak Nechalakuk Seiwakimi Pris \p \v 11 Seiwak echech Isrel chalau lo umu agundak chunek lotumu God umu. Ali enyudak lo douk nyakli amam apudak awilop Livai atum husuh enyudak moul pris. Ali sapos enyudak moul nyunek elpech chutoglu duldulich ele, God deke kobi wata nuklimu kipainali pris nutoglu, wakuli wak. Anudak nupoleinu pris douk wo nuduk Eron e, wak. Nanubu natoglu kobi Melkisedek umu. \v 12 Douk anudak nupoleinu pris natoglu ali enyudak lo seiwak God nakaguk Moses enyi imas nyunek senis. \v 13 Anudak yaklipepu-manaluli pris douk kipaipi awilopinu. Anan douk wo nitak apudak awilop Livai e, douk isave hasuh enyudak moul pris ali henek moul alta hakanu echudak God ulimu e, wak. \v 14 Ali apak douk madukemech. Apakinu Diginali douk naitak apudak awilop Juda. Ali seiwak, Moses douk wo nuklimu amam Juda husuh enyudak moul pris e, wak. \p \v 15 Apak douk matik anudak nupoleinu pris natoglu nanubu naduk Melkisedek. Namudak ali munubu mudukemech kalbu umu anan douk yeul nyakihanu nechalakuk amam pris douk haitak apudak awilop Livai uli. \v 16 Anan douk wak nitak Livai ananip awilop ali dakio nutoglu pris e, wak. Anan natoglu pris umu moneken, anan douk nanubu dodogowinu atunu ali eke nupe eheh nyumneh kobi nugak, wak. Namudak ali anan dakio natoglu pris. \v 17 Balan nyetemu God ananik buk uli, God douk nakli namudak. nakli, \q1 “Nyak eke nyune pris nyupe namudak eheh nyumneh kobi Melkisedek umu.” \m \v 18 Enyudak balan douk nyagilapapu duldul. Nameitu God douk nene rausim-umaguk ananin nyalik uli lo. Umu moneken, enyen douk wo dodogowin ali nyunokwnumu nyugakomapu e, wak. \p \v 19 Elpech douk chagipech lo seiwak God nakaguk Moses enyi ali chenek lotumu God uli, anan God douk wak nutulich ali nuhwalech duldulichi e, wak. Namudak ali God douk nenekumapu kipaihi yopuhi yah. Ahah douk hanubu hechalakuk halik uli umu chagipech lo umu. Nameitu apak douk mugipech ahudak nupoleih yah ali munak mupe halakatimu God. \p \v 20 Seiwak abudak nyultab God natalih Jisas umu nutoglu nebenali pris abali, anan douk wo nutalihanu meyoh e, wak. Nalimu ananin yet yeul nakli adulin atin dakio natalihanu. Wakuli amam seiwakimi pris douk wo nutaliham namudak e, wak. \v 21 God nautu Jisas umu enyudak moul pris abali, anan douk nanalimu ananin yet yeul nakli adulin atin dakio nautunu natoglu pris. Nautunamu, balan nyetemu God ananik buk uli douk nyakli namudak, \q1 “Diginali nalimu ananin yeul ali nakli adulin atin, nakli, ‘Nyak eke nyunek pris nyupe namudak eheh nyumneh.’” \m \v 22 God nalimu ananin yeul nakli adulin atin ali natalih Jisas natoglu pris namudak. Namudak ali apak madukemech umu Jisas natoglu nebenali alman ali nape olokohun umu apak manu God. Anan douk nanubu nanokwnu ali nenek enyudak dodogowinyi balan kontrak nyanubu nyatoglu adulin atin. Enyudak kontrak douk nyanubu nyechalakuk nyalik uli lo. \v 23 Seiwak douk wolobaimi almam isave hatoglu pris. Umu moneken, amam isave hagak ali henek senis senis. Wak hunek pris hupe namudak ati e, wak. \v 24 Wakuli Jisas douk wak namudak e. Anan douk nape eheh nyumneh ali nasuh enyudak moul pris. Eke kobi ananu nulau ananik outuk, wak. \v 25 Namudak ali wihlu wehlu anan douk nanubu nanokwnumu nunolau echebuk elpech douk chunamali God umu ananin yeul ali nugakomech chunubu chupe kalbu. Umu moneken, anan douk nape eheh nyumneh ali isave nenek beten nasolik God umu nugakomech. \v 26 Anudakmali nanubu nebenali pris douk nanubu nanokwnumu nugakomapu. Anan douk nanubu duldulinu. Wak nunek enen yowenyi nyupenyunu e. God natulunamu douk nanubu nape duldul yopuyopunu. God nalawanu nakih nape gani iluh heven yeul nyakihanu ali napeik sik umu echech chenek yowenyili. \v 27 Amudak anam halik uli hanubu nebemi pris douk moul nyapenyum umu hunek ofamu echudak huku God wihlu wehlu. Susubati amam halik henek ofamu echudak hoku God umu nenekuk amamin heneken uli yowenyi nyalik. Ali echech almam almagou douk adakio henek ofamu echudak hoku God ali nenekuk echechin cheneken uli yowenyi. Wakuli Jisas, enyudakmali moul douk wak. Anan douk nenek ofa atuh meyoh nakanu anan yet God ali julug. \v 28 Seiwak amudak hanubu nebemi pris douk henekam kobi lo God nakaguk Moses enyi nyaklimaluli, amam yet wo dodogowim e. Wakuli enyudak adulinyi balan douk God nalimu ananin yet yeul nagikuk nakliyen nyagimali lo uli, enyen douk nyatalih God ananinu Nuganinu natoglu pris. Anudak nanubu nebenali pris douk nanubu duldulinali ali eke nunubu nupe namudak ati eheh nyumneh. \c 8 \s1 Jisas Douk Apakinu Nanubu Nebenali Pris \p \v 1 Orait bawogenyumu enyudak yaklipepeyen uli balan douk namudak. Apak douk ananu nanubu yopunali nebenali pris nape. Anan douk anape agundak aninyumu enyudak nanubu dodogowinu atunali king ananin sia nyakus umu gani iluh heven. \v 2 Douk nape ali nenek enyudak moul pris numun atudak tanubu God ananitu atutu wilpat gani iluh heven. Wak enech elpech chulotu e, wak. God anan meyoh nalatu. \v 3 Hanatimaguk hanubu nebemi pris douk moul nyapenyum umu hulau yopichi echudak huku God. Echudak douk elpech chalawech-umanu uli ali chopuk huweh mahich hunekumanu ofa. Namudak ali anudak yaklipepumanu uli apakinu nanubu nebenali pris, anan douk chopuk imas nulau enech echudak nunek ofamech nuku God. \v 4 Douk sapos anan nupe apudak atap ele, anan deke kobi nutoglu ananu pris, wak. Umu moneken, amudak anam pris douk ahape ali hape henek ofamu echudak hoku God kobi lo seiwak God nakaguk Moses enyi nyaklimu. \v 5 Amam douk henek enyudak moul pris numun atudak lotuwitu wilpat tatau apudak atap uli. Atudak wilpat douk anal abalil meyoh umu atudak aduligeitu wilpat tatau gani iluh heven uli. Douk namudak ali abudak nyultab naklipu Moses umu nulak atudak selitu wilpat abali, Anan douk naklipanu dodogowinyi balan nakli, “Abudak nyultab nyukli nyulak atudak wilpat abali, nyak imas nyunek ihechumali echudak duldul nyugipech aludak abalil kobi yagilapenyu gani iluh maunten umu.” \v 6 Wakuli nameitu enyudak moul pris Jisas neneken uli, enyen douk nyanubu nebeben nyechalakuk apudak atapimi pris heneken uli moul. Chopuk enyudak God neneken uli nupolein nyanubu adulin atinyi balan kontrak douk nyanubu nyechalakuk nyalik uli. Enyudak nupolein kontrak douk Jisas nape olokohun umu apak manu God ali nape nagakomapu. Enyudak nupolein kontrak douk nyanubu nyechalakuk nyalik uli. Umu moneken, enyen douk nyakli adulin atinyi balan umu apak eke munubu mupe kalbu. \s1 Enyudak Nupolein Nyanubu Adulin Atinyi Balan Kontrak Douk Nyanubu Nyechalakuk Nyalik Uli Kontrak \p \v 7 Douk sapos nyalik uli kontrak nyunubu duldulin ele, orait God deke kobi wata nukapu nupolein, wak. \v 8 Wakuli God natik ananich elpech ali nakli yowenyi douk nyapenyich. Ali nakli namudak, nakli, \q1 “Yek Digiweli douk yakli, ‘Nyultab eke butoglu umu yek inu echech Isrel uli Juda eke mupe atugun ali muwechik nupolein adulin atinyi balan kontrak.’ \q1 \v 9 Enyudak nupolein kontrak eke kobi nyuduk enyudak seiwak yanu echechich popech yamech mowechiken uli, wak. Echudak douk abudak nyultab yalawechi Isip ali yalikechi manakili. Yalawechi wakuli wo chugipechen duldul e enyudak nyalik uli kontrak. Namudak ali yatanamu yekechuk agab. Yek Digiweli yakli namudak.” \q1 \v 10 Yek Digiweli yakli kwali anabu butogloluli nyultab, yek eke inu echech Isrel muwechik enen adulin atinyi balan kontrak. Balan enyudak, ‘Yek eke ilu nyunatimaguk yekin lo nyupe echechin tinytin ali chopuk eke inyemu nyupe numun echechiluh apaluh. Inek namudak ali yek eke ipe echechiwe God ali echech eke chupe yekich elpech. \q1 \v 11 Ali ababuk nyultab, echech eke kobi wata chitak chunek lainim umu enech echech atulub walub umu o atugu nyunugamu chudukemu yek Digiweli, eke wak. Chunatimaguk yeguh wakechi elpech chunu yeguh chakihechi eke chudukeme uli atich. \q1 \v 12 Umu moneken, yek eke inelekech inekuk echechin cheneken uli yowenyi ali kobi wata ulkum mulomen, wak.’” \p \v 13 Enyudak balan, God douk naklipapamu enen nupolein adulin atinyi balan kontrak. Ali namudak douk nagilapapamu nakli nyalik uli kontrak douk apak magipechen uli, enyen douk moul waken. Ipak douk padukemech. Ihechumali enechi enech seiwakichi alichi echudak, echech douk moul wakech ali huluk umu eke chunubu chunak chuwichuk. \c 9 \s1 Seiwakimi Nebemi Pris Douk Isave Henek Ofamu Mahichig Butog Hoku God \p \v 1 Enyudak nyalik uli adulin atinyi kontrak douk God nanu ananich elpech chowechiken uli, enyen douk nyakli chugipech lo ali chunek lotumanu. Ali atudak chunek lotu atali wilpat douk chopuk apudak atapichi elpech chalataluli. \v 2 Chosopu anatu selitu wilpat meyoh. Mape malikili rum atudak selitu wilpat douk chohwalam, “God Ananim Atum Rum.” Echudak chakus numun amudak rum uli douk echudak. Lam nyanu tebol uli atudak bret douk choku God atali. \v 3 Amudak mape maliki ali mape magikuk uli douk chohwalam, “Manubu God Ananim Atum Yopuyopumi Rum.” Ali olokohun umu epudak lip douk chowaul anah nebehi tetemenyihi lupah hadiyoglep. \v 4 Amudak manubu magikuk uli rum douk enen alta cheneken gol uli nyatau. Amam pris isave howemu enen paura henyeh ali henek yopuli yabil umu. Enyudak alta nyanu anas bokis chenekas gol uli chakus. Numunis umu asudak bokis douk cholu echudak. Biabal beliyaibali utabal douk seiwak God nowemu ananin adulin atinyi balan kontrak nyetemomu, blanu enech kakwich douk chohwalech umu mana\f + \fr 9:4 \ft Echudak kakwich chohwalech umu mana uli, echech douk seiwak God noku echech Isrel abudak nyultab chape chalahe wohigunmomu. Tik Kisim Bek Sapta 16.\f* uli. \v 5 Chihahis umu asudak bokis douk chenek biech obusineguh chapenyich uli echudak kobi enselahas umu chape. Echudak biech douk cheyotu chenek makim umu agundak God nape ali nanubu nehiyatik umu. Echech douk chenekech cheyotu chowekal asudak bokis. Chihahis umu asudak bokis douk agundak God isave nenelek elpech ali wo nuklimu nunohwen nupemu echechin yowenyimu e. Wakuli nameitu eke kobi inubu ipe wolbuk-umepamu echudak, wak. \p \v 6 Douk chenek echudak chape namudak iyuh, ali wihlu wehlu amam pris isave hawich hape henek moul numun. Henek witaglu amudak mape malikili atum rum henek amamin moul douk God nakamen uli. \v 7 Wakuli amudak manubu numunim rum douk nanubu Nebenali Pris atunu isave nanak nawich. Ihech yohwleguh douk atuh nyumnah meyoh isave nenek wich taglu amudak rum. Nawich umu douk wo nuwich meyoh ati, wak. Nasuh mahichig butog dakio nawich nenek ofamog noku God. Susubati douk nalik nenekumanu ofa God, umu God nunekuk ananin neneken uli yowenyi iyuh ali elpechin ofa adakio. Nagikuk neneken-umech umu God nunekuk echechin yowenyi douk chogolu chogolu ali cheneken uli. \v 8 Douk chape chagimeh namudak ali God ananin Michin douk nyagilapapu namudak. Atudak selitu wilpat wata teyotu ali amam pris hawich henek moul amudak adukim rum abali, ahudak yah umu muwich munak huluk umu agundak God napemu douk watak hunek op e, watak. \v 9 Atudak selitu wilpat, atat douk anal abali meyoh tagilapapamu enyudak nameitu nyatogloluli lotuwin moul. Atat douk tagilapapu namudak. Elpech isave chawich chakanu meyoh yopichi echudak God ali chopuk chenek ofamu mahich chakanu. Chenek enyudakmali, wakuli enyen douk wo nyugapech echudak chenek lotuli echechigun numun gnunubu yopuyopugun e, wak. Echech douk watak ulkwip polomu echechin cheneken uli yowenyi. \v 10 Enyebuk douk chagipech lo meyoh umu chichah uli kakwich uli abal o enenyi enen pasin douk chugipechen umu nyunekech chutoglu yopich umu. Eyebukmali douk ati nyaklimu adukahiluh umu yegechiweluh meyoh. God nekechuk enyebuk lo umu chugipechen aliga ali wata nunek nupoleih yah. \v 11 Nameitu, Krais douk ananaki natoglu nanubu Nebenali Pris ali nape nenek lukautim umu yopichi echudak douk achatoglu chape uli.\f + \fr 9:11 \ft Enech chakli enyudak balan douk nyaklimu yopichi echudak douk kwali eke chutogloluli.\f* Anan douk ananak nawich atudak tanubu aduligeitu selitu wilpat. Atat douk tanubu techalakuk atudak seiwakitu wilpat tatau apudak atap uli. Atudak aduligeitu wilpat douk wo elpech chulotu echechis wis e, wak. Umu moneken, atat douk wo tutau apudak atap uli e. \v 12 Krais nanak nawich atudak wilpat, nawich amudak manubu God ananim atum rum. Nawich atuh meyoh ali julug. Nawich ali wo nusuh memehasig o nugach kauhasig butog nuwich nunek ofa nuku God e, wak. Anan douk nawich ali nenek ofamu ananig butog yet noku God. Nenek ofa ali natal apak nakwachih-apamu apakin moneken uli yowenyi umu munubu mupe kalbu eheh nyumneh. \v 13 Seiwak, sapos God nutik enech elpech ali nukli echech chanobosusih umu, echech isave chenek enyudak. Amam pris eke hitak hubo chuwoluhich bulmakauhas chunu memehas ali husuh butog. Ali hunak huhuli algabus enyudak yologokwin kau douk haen henyeh nyih hanin hanyahuk uli ali hunaki huglagabus umu butog. Huglagech iyuh ali hecheyalik echudak chanobosusih uli elpech. Amam hagimeh-umech namudak umu God nutik aduk yegechiweluh meyoh ali nukli echech wosik ayopich. \v 14 Wakuli Krais ananig butog douk gwanubu gwechalakuk enyudak nyalik uli pasin. Enyudak God ananin Michin nyape eheh nyumneh uli nyakanu strong ali nakanu anan yet God kobi enen ofa umu. Anan douk wak nunek enen yowenyi nyupenyunu e, wak meyoh. Douk namudak ali chanu ananig butog gwanubu gwakwlupaguk apak moneken uli yowenyi. Ali apak ulkwip polomu, apak douk madukemech umu apak wak enen yowenyi nyupenyupe e, wak. Nagakomapu namudak umu apak kobi wata munek yowenyi ali nyopu mugak, wak. Wakuli apak douk mupe munek anudak God douk nape eheh nyumneh uli ananin moul. \s1 Krais Ananig Butog Douk Gwanubu Gwonek Nupolein Kontrak Nyatoglu Dodogowin \p \v 15 Krais ananig butog douk gwonekapu yopupu ali apak manokwnumu munek God ananin moul. Namudak ali anan Krais douk nape olokohun umu apak manu God umu nunek enyudak nupolein dodogowinyi balan kontrak nyutoglu dodogowin. Krais nenek namudak umu ihech elpech douk chumnek umu God nohwalech umu chunaki chugipech-analuli, echech wosik iken chunaki chuwich chupe kalbu eheh nyumneh. Kobi likuk God anakli adul atimu eke nuklipu ananich batowich chupemu. Umu moneken, Krais douk nagak natal elpech nakwachih-echuk umu yowenyi douk cheneken abudak seiwakibu nyultab wata chape chagipech enyudak nyalik uli kontrak abali. \v 16 Sapos enen elpen nyukli enen dodogowinyi balan ali nyinyemu anap chup umu kipainyi eke nyulau enyenyich echudak abudak nyultab enyen nyugakuk abali, enyudak kipainyi eke kobi kebes nyulawech echudak, watak. Eke aliga enyudak nyugakuk ali enyudak enen eke adakio nyuwich nyiyotu nyunalawech. \v 17 Enyudak dodogowinyi balan douk wo dodogowin umu nyunek enyudak enen elpen nyunalau echudak abudak nyultab nyeglemech uli watak nyupemu. Wakuli sapos enyen nyugakumaguk, enyudak dodogowinyi balan douk wosik adodogowin umu enyudak enen elpen nyuwich nyiyotu nyunalau echudak. \v 18 Ali douk namudak ati. Enyudak nyalik uli kontrak douk wo nyutoglu dodogowin meyoh e, wak. Amam douk habo mahich chagak butog gwau ali gwoneken nyatoglu dodogowin atin. \v 19 Seiwak Moses douk nalik naklipech nyanatimaguk balan nyetemu God ananin lo uli. Naklipechen iyuh ali nohuli nugach bulmakau-hasig butog ali naglagog umu abal. Ali nowechik sipsipilub ahilub douk chechebeyalub ouchibal-inali pen uli umu onok yegulik enyudak chokwinyi lowag yeulinyumu hisop ali nautich butog. Nautich douk natuki butog ali nalik neyalik onog gwodug okwudak buk God ananin lo nyetemeyok uli. Ali elpech adakio nagikuk nogwiyalikech. \v 20 Nape nenek enyudak abali, anan douk naklipech namudak nakli, “Ogwudak butog douk gwonek enyudak kontrak seiwak God nanubu naklimu ipak pugipechen uli nyatoglu dodogowin atin.” \v 21 Ali namudak ati. Moses neyalik onog butog atudak God ananitu selitu wilpat tanu ihechumali echudak douk chakwich umu chunek lotumu. \v 22 Ali douk adul ati. Kobi lo nyaklimomu, apak douk butog otug isave gwonek halakatimu ihechumali echudak chatoglu yopich. Sapos kobi chubo enech echudak chugak ali butog guwomu, God eke kobi nunekuk echechin cheneken uli yowenyi, wak. \s1 Krais Nenek Ofa Nakanu Anan Yet God Umu God Nunekuk Apak Elpech Moneken Uli Yowenyi \p \v 23 Atudak selitu wilpat tanu enechi enech chakus atali, echech douk anaguh abaliguh meyoh umu aduligeich echudak chakus iluh heven uli. God naklipu amam pris umu amam imas husuh mahichig butog umu hunek echudak chutoglu yopich. Wakuli ahudak yah apak munak muwich iluh heven umu, God nakli namudak, “Ahudak yah imas hupe hutimu enen nyanubu yopinyi ofa douk nyechalakuk enyudak nyalik uli. Hape hatimu enyudak ofa umu nyunekah hutoglu duldulih.” \v 24 Ali Krais douk wo nunak nuwich God ananitu wilpat douk elpech meyoh chalataluli e, wak. Wo nuwich atudak wilpat douk tape anal abalil meyoh umu atudak aduligeitali wilpat tatau iluh heven uli e, wak. Anan douk nanak nanubu nawich heven. Ali nameitu douk nanak nape agundak God napemu, nape nenek beten nasolik-anamu nugakomu apak. \v 25 Seiwak ihech yohwleguh, nanubu nebenali pris isave nasuh mahichig butog ali atuh nyumnah isave nenek wich toglu amudak “Manubu God Ananim Atum Rum.” Nawich nape nenek ofamog noku God. Ogudak butog douk wak ananig yet e, wak. Wakuli Jisas wak nunek namudak e. Wak nuwich heven nunek ofa wolobaih atih e, wak. Nawich atuh meyoh ali nenek ofa nakanu anan yet God. \v 26 Wakuli douk nunek ofa wolobaihi atih ele, orait anan imas numnek nyih wolobaih atih seiwak God nokwalmu agudak nohobigamu aliga nameitu. Wakuli wak. Nameitu abudak nyultab halakatimu hagikuk uli nyumnah umu, ali Krais natoglu apudak atap. Natogloli atuh meyoh umu nunek ofa nukanu anan yet God umu nunekuk elpechin yowenyi. \v 27 Chanatimaguk elpech imas chugak atuh meyoh ali eke wata chitak chiyotumu God ananitu nebetali kot. \v 28 Ali Krais douk namudak ati. Anan douk nenek ofa nakanu anan yet God atuh meyoh umu God nunekuk wolobaichi elpechin yowenyi. Ali anan eke wata nutogloli anah alagun. Nutoglu abali, anan eke kobi nunekuk elpechin yowenyi, wak. Anan eke nutoglomu nunolau echebuk douk chape chatimanu uli umu chutanamali chupe kalbu. \c 10 \s1 Seiwakin Ofa Amam Pris Heneken Uli Douk Wak Dodogowin Umu Nyunekuk Elpechin Yowenyi E, Wak \p \v 1 Apak madukemech umu, enyudak lo seiwak God nakaguk Moses umu, enyen douk nyagilapapu anal abalil meyoh umu aduligeich yopichi echudak douk eke chugikuk chutogloluli. Echudak seiwakichi douk wak aduligeichi e, wak. Douk namudak uli, ali enyudak lo nyakli amam pris imas hunek enyudakmali atin ofa ihech yohwleguh. Namudak ali douk madukemech. Enyudak lo douk wo nyunokwnumu nyugapech echebuk elpech douk chanaki huluk umu God uli e, wak. \v 2 Sapos chagipech lo ali cheneken uli ofa nyunekech chutoglu duldulich ele, echech deke kobi wata chunek ofa alagun, wak. Douk atin ofa meyoh nyenek echudak chenek lotu uli chunubu chutoglu duldulich ele, orait echechip ulkwip deke kobi wata pulomu echechin yowenyi, wakuli wak. \v 3 Ihech yohwleguh echech isave chenek enyudakmali ofa ali enyen nyapemu nyagilapech echechin yowenyi eheh nyumneh. \v 4 Umu moneken, chuwoluhich bulmakauhas chanu memehasig butog douk wo gwunokwnumu gwunekuk echechin yowenyi nyunakuk e, wak meyoh. \p \v 5 Namudak ali abudak nyultab Krais naklimu nunaki apudak atap abali, anan douk naklipu God nakli, “Nyak nyakli wak umu chubo mahich o chulawali enechi enech echudak chunaki chunek ofa chukenyu, nyakli wak. Wakuli nyak douk nyenek redimemu onoh yegenyihw hwakusume umu eke wata nyukeyoh. \v 6 Nyak douk wo nyunehilaumu checheh uli mahich chanu enechi enech douk chenek ofamech umu nyak nyunekuk echechin yowenyi uli e, wak. \v 7 Ali douk yakli, ‘God tiki. Yek enyudak yanamali igipech nyakin laik. Kobi seiwak howemu balan nyetemu nyakik buk ali nyaklimu yek uli nyaklimu.’” \v 8 Ali ipak putik. Susubati, Krais douk nakli, “Nyak nyakli wak umu chubo mahich o chulawali enechi enech echudak chunaki chunek ofa chukenyu umu nyunekuk echechin yowenyi, nyakli wak. Nyak douk wo nyunehilaumu checheh uli mahich chanu enechi enech chenek ofamech umu nyak uli e, wak.” Wakuli lo douk nyakli echech imas chunek ofa namudak. \v 9 Douk nakliyuk enyudak ali wata nagikuk nakli, “God tiki. Yek enyudak yanamali igipech nyakin atin laik.” Ali namudak God douk nenek rausim-umaguk halik uli yah umu munek lotumanamu ali nenekumapu nupoleih umu apak mugimah ali mugipech ananin laik umu. \v 10 Jisas Krais nagipech God ananin laik ali nenek ofa nakanu anan yet God. Douk nenek enyudak atuh meyoh ali nanubu nenekapu matoglu duldulipu mape God ananipu atupu. \s1 Krais Ananin Ofa Douk Nyanubu Nyanokwnumu Nyunekuk Apakin Yowenyi \p \v 11 Amam iham pris, wihlu wehlu amam isave heyotu hape henek God ananin moul. Amam isave henek enyudakmali atin ofa wolobaihi atih. Ali enyudak ofa douk wo dodogowin umu nyunek elpechin yowenyi nyunakuk e, wak. \v 12 Wakuli Krais douk nenek atin ofa meyoh umu nunekuk elpechin yowenyi ali enyudak ofa douk dodogowin atin umu nyupe eheh nyumneh. Douk nenekuk enyudak nyatuh ali nanak nape agundak God ananin anin logul umu ali nanubu yeul nyakihanu. \v 13 Nanak nape aliga aliga nameitu nape nobeyagunmu God umu nunek win umu anan Krais ananich birua ali anan Krais nichech niyotu. \v 14 Echudak elpech douk nenekech chanubu chatoglu anan God ananich atich. Jisas douk nenekech chanubu chatoglu duldulich umu enyudak atin ofa ali eke chupe namobuk ati eheh nyumneh. \v 15 God ananin Michin douk chopuk nyalik nyaklipapu balan namudak. Susubati douk nyakli, \v 16 “Diginali nakli, ‘Kwali anabu butogloluli nyultab, yek eke inech muwechik enen adulin atinyi balan kontrak. Balan enyudak. Yek eke iwemu nyunatimaguk yekin lo nyupe echechin tinytin ali chopuk eke inylu nyupe numun echechiluh apaluh.’” \v 17 Ali Diginali wata chopuk nagikuk nakli enyudak alagun nakli, “Yek eke kobi wata ulkum mulomu echechin enenyi enen yowenyi, wak.” \p \v 18 Namudak ali sapos God anenekuk apakin yowenyimu, namudak douk moul awak enen e, umu wata munek ofa ali God nunekuk apakin yowenyimu, wak. \s1 Apak Imas Munubu Musuh Krais Ananin Balan Dadag Ali Munak Halakatimu God \p \v 19 Yekipu elpech, Jisas ananig butog douk agwonekuk apakin yowenyi. Namudak ali nameitu apak douk amanokwnumu munak muwich amudak Manubu God Ananim Atum Rum, munanu miyagwleh ali kobi elgeipu, wak. \v 20 Yah mugimah muwich umu douk ahudak nupoleih yah eke mugipechah ali mupe kalbu eheh nyumneh umu. Ahudak yah douk Jisas anan yet nenekah umu nakawech nebehi lupah ali nawich. Ahudak lupah douk ananihw yegenyihw. \v 21 Ali nameitu, apak douk ananu nanubu nebenali pris, douk nape nebenalimu God ananich elpech uli. \v 22 Douk namudak ali apak imas munak huluk umu God. Munak halakatimu anan abali, apak douk munek enyudakmali. Imas mutukemaguk enenyi enen lohwinyi pasin mugipechanu duldul ali musuh ananin balan dadag umu munubu mudukemech umu ananin balan douk adulin. Apak imas ulkwip pulomu Krais umu agundak nakwlupu apakiluh apaluh ananig butog ali nenekapu duldulipamu. Nenekumapu enyudak ali apakip ulkwip wo pulomu enen apakin yowenyi e, ali mukli apak douk monek yowenyi, wak. Ali chopuk munek tin umu anan douk nopouh blanubu dudukabal abal ali matoglu duldulipu. \v 23 Apak isave maklipech yopugunmomu apakin bilip nyanu yopichi echudak douk manubu madukemech umu eke mutulich chutogloluli. Orait enyudak apak imas munubu muhwen dadag ali kobi mukli elgeipu munehekich, wak. Umu moneken apak douk madukemech. Ihechumali echudak God nakli adul atimu eke nunekech uli, anan adul eke nunekech umu atugun. \v 24 Apak imas munek tinytin ali mulimu yegwih umu munagakogamu ali muhul kipahechi echechiluh apaluh umu echech ulkwip punosuh kipahechi ali chunekumech yopinyi pasin. \v 25 Ali apak God ananipu elpech, apak kobi mutukemaguk enyudak pasin umu munak muwachabal mupe atugun umu, wak. Kobi mugimeh kobi enech achagimeh umu, wak. Ipak douk padukemech. Nyumnah Krais nutanamali ahi douk ahalakati. Namudak ali apak atin ati imas mupe dodogowipu atupamu muhul kipahechimu chiyotu dodogowich. Apak douk mugakomech michalakuk kobi malik mape magakomech umu. \s1 Apak Kobi Mukanaguk Agabus God Ananinu Nuganinu, Wak \p \v 26 Mnek, sapos apak amadukemu Krais ananin aduligeinyi balan ali wata munak munubu mugipech apakin atin laik ali mupemu munek yowenyi namudak atimu, orait apak ofa douk wak enen alagun e umu eke nyunekuk apakin yowenyili, wak. \v 27 Wakuli sapos apak mupemu munek yowenyi namudak atimu, apak douk eke munubu elgeipu ali mupe mubeyagunmu atudak nebetali kot tunu ehudak nyihihichih atihi nyih. Ehudak nyih douk hanu hape hatimu God ananich birua umu hunich. \v 28 Apak madukemech. Seiwak meinyi elpen nyablo lo God nakali Moses umu ali biech o biech atin elpech chatulin chowolehen umu, orait echech douk wo chunelek enyebuk elpen e, wak. Echech chaen nyagak umu atugun. \v 29 Namudak ali ipak pakli malmu, umu elpech douk chukanu agabus God ananinu nuganinaluli? Echech douk eke chulau nebenyi hevi chichalakuk echebuk seiwak chablo God ananin lo uli chalawen. Krais ananig butog douk gwonek enyudak God ananin adulin atinyi balan kontrak nyatoglu dodogowin. Ogwudak butog douk gwonek echudak elpech duldulich chape God ananich atich. Wakuli echudak elpech wata chenek ogwudak butog gwatoglu enech meyoluhich echudak. Ali echech douk cheneken enen enen God ananin Michin douk nyagakomapu meyoh uli. \v 30 Apak douk madukemech. God nakli, “Chubemech yoweyimu, enyebuk yekin moul. Yek yet eke ibemech echechin yowenyi.” Ali wata chopuk nakli, “Diginali anan yet eke nunek skelim umu ananich elpech umu nebetali kot.” \v 31 Sapos anudak nanubu dodogowinali God nunosuh enen elpen ananis wis ali nukli nubemen enyenyin yowenyimu, enyudak douk apak imas munubu elgeipomen uli. \s1 Apak Imas Musuh God ananin Balan Ali Miyotu Dodogowipu \p \v 32 Ipak wata ulkwip pulamaguk likukibu nyultab. Ababuk nyultab, ipak douk pemnek God ananin balan padukemen ali penehilau pahwen kalbu. Ababuk nyultab isave chekepu enenyi enen nebenyi hevi palau nebehi nyih, wakuli ipak panubu peyotu dodogowipu atipu paen nyabihuk. \v 33 Anabu nyultab douk cheposopu peyotu, chanatimaguk chape chatulipu ali chenekepu anagu anagu palau nebehi nyih. Anabu nyultab douk panu elpech chasah enyudakmali hevili penechlepu ali pagakomech. \v 34 Abudak nyultab ipak enech chonowechik chape haus kalabus abali, ipak douk penelekech ali panak pagakomech penekumech yopinyi. Chopuk abudak nyultab kipahechi chahwepu didigu chanatulipu ipakich echudak abali, ipak douk penehilau pape patulich meyoh ali chenechuhul. Umu moneken, ipak padukemech umu enech chanubu yopichi echudak eke chukus eheh nyumneh uli douk chakusumepu. Echech douk chanubu yopichi chechalakuk echudak chatulipu chenechuhul uli. \v 35 Douk namudak ali yakli ipak punubu piyotu dodogowipu atipu ali kobi pukli putukemaguk ipakin bilip, wak. Ipak imas punubu puhwen dadag. Umu moneken, ipak eke pulau nyanubu nebenyi yopiyopinyi pe. \v 36 Ipak imas punubu piyotu dadag umu pugipech God ananin laik. Punek namudak ali eke pulau yopichi echudak douk God anakli adul atimu eke nukepeyech uli. \v 37 Adul, wo loubali e ali “Anudak alman douk naklimu nunakili eke nunaki. Eke kobi nupe nunek suhsuh, wak.” \v 38 Wakuli yekin duldulinyi elpen eke nyusuh yekin balan dadag nyugipechen ali eke nyupe kalbu. Wakuli sapos enyen nyukli nyunehekich nyutanamomu, yek eke kobi inehilaumen, wak. \v 39 Wakuli apak douk wo kobi echebuk elpech douk chenehekich chatanamu ali chanak chawichuk uli e, wak. Apak douk masuh God ananin balan makli adulin ali douk nanalawapu matanamali umu mupe kalbu eheh nyumneh. \c 11 \s1 Bawogen Umu Balan Umu Bilip \p \v 1 Bawagas umu agundak munek bilip umu God umu douk namudak. Apak munubu mudukemech umu God eke nukapamu atugun yopichi echudak douk nakli adul atimu eke nukapeyech ulimu. Echech douk adul watak mutulich e. Chopuk bawogenyumu douk nyakli. Sapos God nuklimu enech echudak eke chutoglomu, apak adul watak mutulich apakis nabes e, wakuli echech adul eke chutoglomu atugun. \v 2 Seiwakimi, amam douk hasuh God ananin balan dadag hagipechen kalbu. Douk God natulum namudak ali nenehilaumom nohwalam duldulimi almam. \v 3 Apak douk masuh God ananin balan dadag makli adulin. Namudak ali madukemech umu anan douk nokwalmu iluh uli atap umu agundak neyagwleh ananin balan atin umu. Namudak ali echudak matulich uli douk nakwu echudak wo munokwnumu mutulich uli e ali nenekech. \s1 Ebel Nanu Enok Uli Noa Douk Hasuh God Ananin Balan Dadag Hagipechen \p \v 4 Ebel douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali anan dakio nanaki nenek ofamu yopichi echudak noku God. Echudak noku God umu douk yopichi chechalakuk echudak Kein nenek ofamech nakanamu. Douk God natik ananin bilip ali nohwalanu duldulinali alman. Umu moneken, God douk natik echudak nalawech-umali anan God uli ali nohwalech yopichi. Ebel douk seiwak nagak. Wakuli enyudak ananin pasin douk wata nyape nyagilapapamu agundak munek bilip umu. \v 5 Enok douk nanubu nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali anan wo nugak e. God nalawanu nalto iluh heven. Elpech chape chaulimanu, wakuli wo chugwatanu e, wak. Umu moneken, God douk ananalawanu. God ananik buk douk kwakli abudak nyultab God watak nulau Enok abali e, anan God natik Enok ananin pasin umu douk nenehilau-manu. \v 6 Sapos enen elpen kobi nyusuh God ananin balan dadag nyugipechen kalbamu, namudak enyen eke kobi dodogowin umu nyunekanu nunehilau, wak. Namudak ali meinyi elpen douk nyukli nyunak halakatimu God uli, enyen imas nyukli God adul nape ali isave nenekumech yopinyi echebuk elpech douk chapemu chaulimanu uli. \v 7 Noa douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali God naklipanu nadukemech umu enyudak hevi douk eke nyutogloluli. Enyen douk watak nyutoglu nutulin e, watak. Namudak ali Noa nasuh God ananin balan nakli adulin ali naitak nenek onok nebekwi kolohuk. Nenekok ali anan nanu almatok uli batowich chawich chape kalbu ali enyudak hevi wo nyutoglomech e, wak. Noa douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali enyudak douk nagilapu ihech nameiteichi atapichi elpech umu echech douk chenek yowenyimu agundak wo chumnek God umu e. Noa nenek bilip umu God. Namudak ali God nohwalanu duldulinali alman kobi anan isave nagimeh umu echebuk isave chasuh ananin balan chakli adulin uli. \s1 Ebraham Nanu Sera Douk Chasuh God Ananin Balan Dadag Chagipechen Kalbu \p \v 8 Ebraham douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali abudak nyultab God nohwalanamu, Ebraham douk nagipech anan God ananin balan ali natukemaguk ananibul wabul nanamu anab amnab. Nanamu abudak amnab douk God naklimu eke nukaneyab bunubu butoglu ananib uli. Ebraham naitak nanak ali anan wo nudukemu agundak douk eke nunak nupemu e, wak. Wakuli anan douk nasuh God ananin balan nakli adulin ali nanak. \v 9 Anan douk nasuh God ananin balan nagipechen ali nanak nape abudak amnab likuk God nakli adulin atinyi balan umu eke nukaneyab uli. Nanak nape agnabuk kobi ananu kipaibi amnabinu nanak napemu. Ali nalak selig wilag napenyug nanak. Nanu Aisak uli Jekop. Enyudak adulin atinyi balan God naklipu Ebraham umu nukanu amnab umu douk chopuk naklien nyanamu Aisak uli Jekop chopuk. \v 10 Ebraham douk nasuh enyudak balan ali nape natulugunmu abuldak blanubu nebebuli wabul. Abuldak wabul douk God meyoh nape ali ulkum molomu agundak eke nulogwobul blupe malmu ali douk analogwobul blape uli. \v 11 Ebraham anan douk jugwainu. Ananik almatok Sera chopuk ajugwaik ali chopuk douk kwape kipik. Wakuli anan douk nasuh God ananin balan dadag nakli adulin ali God nokok strong Sera ali kwolomanali ananu nuganinu. Anan Ebraham douk nanubu nadukemech umu God eke nunekumech kobi likuk anaklipech aduligeinyi balan umu. \v 12 Ebraham douk nanubu jugwainu halakatimu nugak, wakuli anan douk nokwalmali chanubu wolobaichi bahlechich chagikuk chaitak. Chaitak chanubu chatoglu wolobaichi kobi unib wakih utagaluli o kobi weisan nakus algasig umu yous uli. Elpech douk wo chunokwnumu chudalehech e, wak. \v 13 Echudak chanatimaguk elpech chasuh God ananin balan uli douk chape dadag aliga aliga chagak. Abudak nyultab echech watak chape atap abali, echech douk wo chulau yopichi echudak douk God nakli adul atimu eke nukechech uli e, wak. Echech douk kobi cheyotu lougun meyoh ali chatiku yopichi echudak ali chenehilaumu chutilich umu. Ali echech chakli echech douk kipaibi amnabich chanaki chape banabu nyultab meyoh apudak atap. \v 14 Apak madukemech. Elpech chiyagwleh enyudakmali balan uli, echech douk adul chaklimu chutimu anab banubu echechib duldulib amnab. \v 15 Douk sapos echech ulkwip pulomu ababuk amnab kantri douk chalik chatukemabuk chanakili, orait echech deke wata chutanamamu ababuk amnab. \v 16 Wakuli wak. Echech douk wo ulkwip pulomu ababuk echechib balik uli amnab e, wak. Echech douk chanubu oub baitak umu chulau abudak anab amnab kantri. Ababuk amnab douk yopubi banubu bechalakuk abudak balik uli amnab. Ababuk amnab douk bape iluh heven. Namudak ali God wo nunek ablan umu agundak chohwalanu echechinu God umu e, wak. Umu moneken, anan douk anenek redimu anabul wabul blapemech umu chunak chupemu. \v 17-18 God naklipanu adulin atinyi balan Ebraham namudak, nakli, “Wolobaichi nyakich bahlagas eke chitak umu anudak nyakinu nuganinu Aisak atunu.” Wakuli abudak nyultab God nechakamu Ebraham ali naklipanamu nubo anudak ananinu atunu nuganinu nunak ofa nukaneyanamu, anan Ebraham douk nasuh God ananin balan nakli adulin ali nakli wosik umu nukanu Aisak. \v 19 Ebraham douk nenek tin nakli, “Sapos Aisak nugak umu, God douk dodogowinamu eke wata nunohul nitak.” Namudak ali enyudak adul umu apak deke mukli, Aisak douk nagak ali God wata nanahul naitak ali nakaneyanu. \s1 Aisak Nanu Jekop Uli Josep Douk Hasuh God Ananin Balan Dadag Hagipechen Kalbu \p \v 20 Aisak douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu ali nasolik God umu nunekumom yopinyi Jekop uli Iso umu hupe kalbu. Enyudak balan douk naklipam umu echudak luhut eke chutoglomom uli. \v 21 Jekop namudak. Anan douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali abudak nyultab nanubu jugwainu ali naklimu nugak abali, anan douk wo dodogowinu e. Namudak ali nanakusimu neyotu, nowemu boglom ananim butum ali naklipamuk yopinyi balan amudak Josep ananim biam nugamim umu God nunekumom yopinyi. Ali chopuk nanakusimu neyotu ali natuk God ananin yeul nyakih. \v 22 Josep namudak. Anan douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali ababuk nyultab huluk umu nugak abali, anan douk nakliyuk nakli luhut echech Isrel eke chutukemaguk Isip chunak. Ali chopuk naklipechuk umu agundak nugak ali ananiguh biguh imas chulawoguh chunak chunugomoguh agnabuk echech chunak chupemu. \s1 Moses Douk Nasuh God Ananin Balan Dadag Nagipechen kalbu \p \v 23 Moses ananich mamechich douk chasuh God ananin balan dadag chagipechen kalbu. Namudak ali abudak nyultab mamakik kwolali Moses abali, echech mamechich douk chobechukanu nape biab atunu aub. Umu moneken, echech chatulunamu anan douk nanubu dudukanu nuganinu ali wo elgeich umu chublo anudak nebenali king Fero ananin lo e, wak. \v 24 Moses douk naitak yopunu ali nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali anan douk nakli wak umu chuhwalanu king Fero ananik nugawik okwokwinu nuganinu, nakli wak. \v 25 Anan douk nakli nutanuh God ananich elpech chusah enenyi enen hevi. Nakli wak umu nugipech enenyi enen yowenyi ali nunehilau banabu nyultab meyoh, wak. \v 26 Anan douk nenek tin ali nakli sapos nulau ablan umu agundak nusuh Krais ananin moul umu, nakli enyudak douk nyanubu nyechalakuk ihah jah o mani chakus Isip uli. Umu moneken, anan douk ulkum molomu enyudak ananin yopinyi pe douk God nakli eke nukanamu. \v 27 Moses douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali naitak natukemaguk Isip nanak. Echech Isip echechinu nebenali king douk nyihihichi-namu Moses, wakuli Moses douk wo elgeinamanu e, wak. Adul, apak elpech douk wo munokwnumu mutik God apakis nabes e, wak. Wakuli Moses douk neyotu dodogowinu atunu kobi nanubu natik God ulimu. \v 28 Moses douk nasuh God ananin balan dadag nagipechen kalbu. Namudak ali anan naklipu echech Isrel chabo sipsipahas chatahech chachah ahudak nyumnah God nagakomech chape kalbu ahi. Ali sipsipig butog douk chogwayak duahas umu ensel eke nyubo susubeim nugamim uli nyunaki ali nyichalak kobi nyubo anam echech Isrel echechim, wak. \s1 Wolobaichi Isrel Douk Chasuh God Ananin Balan Dadag Chagipechen Kalbu \p \v 29 Echech Isrel douk chasuh God ananin balan dadag ali chadukemech umu God eke nugakomech. Namudak ali nagakomech chablo yous yeulig umu Ret Si kobi chalahe chanak atap meyoh umu. Wakuli abudak nyultab echech Isip chakli chugipechech abali, echech douk yous gwaech gwechagi-yechuk. \v 30 Echech Isrel douk chasuh God ananin balan dadag ali chanubu chadukemech umu God eke nugakomech nichicheh banis abuldak wabul Jeriko. Namudak ali chape chalihi chalih banis umu 7-poleih nyumneh aliga hatuh ali asudak dodogowisi banis satu. \v 31 Okwudak kweyotu yegwih uli almatok Rahap, okwok douk kwasuh God ananin balan ali kwagakomu amudak biam douk hanabechuk hanaki hatikuk abuldak wabul Jeriko uli. Douk namudak ali okwok kwape kalbu wo kwunu chechege God ananin balan uli chugak e, wak. \v 32 Ali nameitu eke kobi wata ineyagamu enech alagun, wak. Nyultab abatuh umu ineyaga-mepamu Gidion nanu Barak uli Samson, Jepta, Devit, Samyuel uli amudak amam profet. Nyultab wak umu ineyagamepamu. \v 33 Echudak almam almagou douk chasuh God ananin balan dadag ali chadukemech umu anan eke nugakomech. Namudak ali enech chabo wolobaimi nebemi king hanu amamin ami chechagi-yenyuk. Enech chatoglu jas ali chenek dulduligwi kwotog chagakomech chape kalbu. Enech chalau echudak douk God nakli adulin atinyi balan umu eke nukechech uli. Enech chagah yowatog echudak wanohwichi mahich laion. \v 34 Enech chaboweh nebehi nyihihichih atihi nyih hagak. Enech chalhwas ali wo chubleyech bainatog e. Enech chanubu wo dodogowich e aliga wata chatoglu dodogowich. Enech chanak chanu echechich birua chalpak ali chanubu chatoglu dodogowich atich umu wanogwiluh. Enech chahiyah kipailubi walubichi echechin nebenyi ami chalhwas. \v 35 Enech douk mamaliyu watak wanalau owowim nugamim douk hagak wata chopuk haitakili. Enech douk echechich birua chowechikech ali chanubu chenek bagarapim umu echechiluh yegechiweluh aliga chagak. Echechich birua chakli sapos echech chukanaguk agabus God umu, echech eke wata chukwechihech chunak. Wakuli echech douk chaganimaguk birua echechin balan. Umu moneken, echech chakli sapos birua chech chugak umu, echech eke wata chopuk chitaki ali chunubu chupe kalbu eheh nyumneh chichalakuk kobi chalik chapemu. \v 36 Enech douk chalau hevi umu birua chenekech enen enen ali chasakech echudak. Ali enech cheleyech senab ali chowechikech chape haus kalabus. \v 37 Enech birua chakwumech utabal. Enech chenek sohumech aliga tukalech umu bieh chagak. Enech douk chaech chagak bainatog. Enech cholu echudak mahich sipsip uli memehasis bechis umu luseh ali chalahe chanak. Echech douk chanubu echudak wakech. Kipahechi chekech nebenyi hevi ali chanubu chenekumech nyanubu yowenyi pasin. \v 38 Namudak ali douk chonobechuk chanak mauntenab banu agundak wohigunmu elpech wak umu. Chanak ali chonobechuk chape chanak bagas o hulusigwiluh. Apudak atapichi elpech douk chanubu yowech. Namudak ali echudakmali chenek bilip uli elpech douk wo chunokwnumu chunech chupeye, wak. \v 39 Echudak chanatimaguk elpech douk chasuh God ananin balan chakli adulin. Ali anan douk natulich nohwalech duldulichi elpech. Wakuli nyultab echech watak chape atap abali, echech douk wo chulau yopichi echudak e, douk God nakli adulin atinyi balan umu nukechech uli, wak. \v 40 Umu moneken, seiwak yet God nenek redimapamu enen nyanubu yopinyi enyudak apak. Anan douk nakli wak umu echudak seiwakichi elpech chulik chutoglu duldulich ali apak adakio, wak. Anan douk naklimu apak munu echech imas mutoglu duldulipu ahudak atuh. \c 12 \s1 Apakis Nabes Imas Sutaku Supe Jisas Ali Musuh Ananin Balan Dadag Mugipechen \p \v 1 Echudak wolobaichi chenek bilip uli seiwakichi elpech douk cheyotu chalihi-chalihapu kobi onog nebegwi olug ali chagilapapamu agundak munek bilip umu. Namudak ali apak imas mutukemaguk ihechumali amamanyichi echudak douk eke chunekapu kobi musahul dodogowi-paluli chunu ihenyumali nyowechik-apaluli yowenyi. Apakich michich kobi yowech, wakuli apak imas dodogowipu musahul asundak resis douk God naklimu apak musahul umu. \v 2 Apakis nabes imas sutaku supe Jisas. Anan douk bawagas umu apakin bilip, ali eke nugakomapu musuh God ananin balan kalbu mutoglu dodogowipu. Jisas douk nadukemech. Nakli sapos nugipech God ananin balan umu, luhut anan eke nupe kalbu nunehilau nulikuk. Ulkum molomaguk enyudak ali nape dodogowinu atunu nemnek nebehi nyih ali chanu nagak neil kruse. Nalau ablan umu moneken, elpech chakli elpen nyugak nyil enen kruse uli, enyen douk nyanubu yowenyi elpen ali nyalau takweinyi ablan. Wakuli Jisas douk wo ulkum yowem umu eke nulau enyudak ablan umu e, ali chanu nagak. Ali nameitu douk nape aninyumu enyudak God ananin nebenyi sia king. \s1 God Douk Napu Nopowih Umu Mulau Ananin Pasin \p \v 3 Ipak douk ulkwip pugamu pulomu Jisas. Amam henek yowenyili almam douk hanubu henek biruamanu anagun sik, wakuli anan neyotu dodogowinu atunamu hevi. Ipak ulkwip pulomu enyudak ali kobi pukli ulkwip yowep ali alikehipamu agundak piyotu dodogowipamu bilip umu, wak. \v 4 Adul, ipak douk panubu panu yowenyi palpak, wakuli watak chepu piyalik onog butog e, watak. \v 5 Ipak ati eke ulkwip apekepaguk umu enyudak balan douk God nakliyen umu nunekepu pupe dodogowipamu, waka? Anan douk nohwalepu ananipu batowich nakli, \q1 “Yekinyu batowin, sapos Diginali nukli nenyu ninyowih umu enech echudak umu, nyak kobi nyukli enyebuk douk enen meyoluhin meyoh, wak. Nyakihw apahw kobi yowehw sapos nukli nenyu ninyowih ali nyumnek nyih umu, wak. \v 6 Umu moneken, Diginali isave nowih echebuk elpech douk anan ulkum manohwech uli. Ali sapos nunolau enen elpen nuhwalen ananin batowin umu, anan isave naen nenyih chopuk.” \p \v 7 Abudak nyultab ipak pumnek nyih abali, ipak imas piyotu dodogowipu pukli anan nakli nugabeyepu. Anan douk nenekumepu enyudak pasin kobi ahlim isave hagimeh umu amamich batowich haech hechih umu. Ihech chape uli batowich, echechim ahlim douk isave haech hechich. \v 8 Ali chanatimaguk God ananich batowich isave naech nechih. Sapos anan kobi nepu nipowih umu, orait ipak douk wo ananipu aduligeipu batowich e, wak. Ipak douk kobi yegwihich batowich umu. \v 9 Ipak ulkwip pulomu enyudak chopuk. Apakim ahlim isave hapu hopowih ali apak isave mape chakamomu amam memnekam. Namudak ali apak imas munubu mupe chakamomu anudak Aninu douk nasuh apakich michich uli. Munek namudak ali eke munubu mupe kalbu eheh nyumneh. \v 10 Apakim ahlim douk hapu hopowih banabu nyultab meyoh kobi amam oub baitak umu hopu hupowih umu. Wakuli God isave napu nopowih umu nunubu nugakomapu ali munubu muduk anan mupe duldul. \v 11 Ababuk nyultab meichi chukli chopu chupowih umu chugabe-yapamu, ababuk nyultab douk wo munehilau ati e, wak. Memnek sisahw. Wakuli echech chapu chopowih umu julug, ali apak monek yopinyi duldulinyi pasin ali apaluh hlalu kalbu monehilau. \s1 Apak Imas Didigichipu Atupu Miyotu Dodogowipamu Bilip \p \v 12-13 Douk namudak ali sapos ipakich loguh chagak cheil meyoh umu, ipak wata pichuhul punek God ananin moul. O sapos ipakigas ayas sagak seil meyoh umu, anyenekech. Ipak imas pitak punek God ananin moul piyotu pugipech ahudak duldulih yah. Pugimeh namudak ali ipakigas ayas eke kobi sunubu sugak, wak. Eke wata chopuk dodogowigas. \v 14 Ipak imas dodogowipu atipamu punu elpech pupe kalbu ali apaluh hlulu kalbu. Chopuk ipak imas dodogowipu atipamu pulau Diginali ananin yopinyi pasin umu punubu pupe ananipu atipu. Elpech douk wo chulau enyudak ananin pasin uli e eke kobi chutik anan, wak. \v 15 Ipak douk punenek yologi. Eke enen nyutogloguk umu agundak God nenelekapu ali nape nagakomapu meyoh meyoh umu. Punenek yologimu kedeke ipak enen nyunek enen yowenyi pasin nyukepu hevi ali nyunek wolobaipali God nutulipu nukli panabosusih pape sisahw. \v 16 Punenek yologimu kedeke enen elpen nyugipech enyudak yowenyi pasin umu chanasonukeh-umomu o nyukanaguk agab God kobi seiwak Iso nagimeh umu. Anan douk saninu ali eke nulau anineich echudak. Wakuli wak. Naitak nenek senis umu ananich echudak nanatal woligun douk nagnah gnatuhuk atubu nyultab meyoh uli. \v 17 Ipak douk padukemech. Douk napegu aliga wata naklimu nunolau anineich echudak wakuli God nakli wak. Nabilak neleh umu nulau echudak yopichi, wakuli yah wakanamu nunek senis umu enyudak yowenyi susubati nalik neneken ulimu. \s1 Apak Douk Amanak Matogloli Abuldak Nebebuli Wabul Blape Iluh Heven Uli \p \v 18 Ipak douk wo punak putoglolimu echudak douk deke putulich ali pususuhwech wis uli e, wak. Kobi seiwak echech Isrel chagimeh umu. Echech douk chanaki chape halakatimu anudak maunten Sainai ali chatik nebebeh atihi nyih hanu ali chopuk chatik nebehi yomotokweh hanu dodogowinali wihun. \v 19 Chatik echudak ali chemnek onohw oluhw hweyagwleh ali ananu alman neyagwlehi dodogowinyi balan naklipechi. Echech chemnek enyudak balan ali chanubu elgeich. Ali chaklipu Moses chakli, “Apak makli wak umu wata mumnek enen balan alagun.” \v 20 Chaklipanu namudak Moses umu moneken, echech douk chanubu elgeich umu enyudak balan God naklipechi enyi. Naklipechi namudak, nakli, “Sapos enen elpen o enen mahin nyunak nyultowi anudak maunten, orait ipak imas pukwumen utabal pen nyugak.” \v 21 Echech douk chanubu elgeich umu enyudak chatulin uli. Namudak ali Moses chopuk nakli, “Yek yanubu elgeiwe ali klukluk-uleche anagun sik.” \v 22 Wakuli nameitu, ipak douk wo punak putoglolimu enen enyudakmali e, wak. Ipak douk apanak patoglolimu anudak maunten yeulinamu Saion nanu abuldak nanubu dodogowinali God ananibul nebebuli wabul. Abuldak wabul Jerusalem douk blape iluh heven. Ipak douk apanak patoglomali agundak wolobaibi tausenab enselahas chowachabal ali chenehilau chapemu. \v 23 Ipak douk apanak patoglomali God ananich susubeich batowich chowachabal chapemu. Echudak batowich douk God anowemu echechich yeguh ananik buk gani iluh heven. Apanak patoglomali ananu nanubu nebenali jas douk nasuh kwotog uli. Anan douk God, douk nenek skel umu apak manatimaguk elpech uli. Ipak douk chopuk apanak patoglomali seiwak chagak uli elpech echechich michich. Echech douk God anohwalech duldulichi ali chatoglu yopichi. \v 24 Ipak douk chopuk apanak patoglomali Jisas. Anan douk nape olokohun umu apak elpech manu God ali nenek enyudak nupolein adulin atinyi balan kontrak nyatoglu dodogowin uli. Apanak patoglomali Jisas ananig butog douk likuk nogwiyalik ali nenek enyudak nupolein kontrak nyatoglu dodogowin uli. Nameitu douk God natik ogwudak butog ali nanubu nenekuk apakin yowenyi. Ogwudak Jisas ananig butog douk gwanubu gwechalakuk ogwudak Ebel ananig butog douk gwape gwohwalamu chube yowenyili. \s1 Apak Imas Munenek Yologimu Kobi Mukanaguk Agabus God \p \v 25 Ipak imas punenek yologi. Kedeke pukli puwechikuk aligas ali pichegeik God ananin balan. Seiwak God douk naklipech enen dodogowinyi balan apakich yamech agundak apudak atap. Naklipech wakuli echech chakli wak umu chumneken. Namudak ali echech wo chunokw-labanu e, wak. Nahwech nekech yowenyi pe umu echechin yowenyi. Ali nameitu apak, God douk napeli iluh heven ali nakapali dodogowinyi balan. Douk mukli mukanaguk agabus umu, ati pakli deke mulhwasuk ali kobi nukapu yowenyi pe umu apakin yowenyi, waka? Aduligu atugu wak. \v 26 Ababuk nyultab neyagwlehi naklipechi balan abali, apudak atap douk guldugalap. Wakuli nameitu douk anakli adulin atinyi balan umu eke nunek enen enyudak alagun. Nakli, “Anah alagun eke ichomogeh apudak atap. Ali eke kobi ichomogeh atap atup, wak. Eke ichomogeh atap punu iluh utagu alagun.” \v 27 Enyudak balan “Anah alagun”, enyen douk nyagilapapamu echudak anan nenekech uli eke nichomo-gehech ali nunubu nunek rausim-umechuk. Nichomo-gehech namudak umu echebuk chupe dadag uli atich eke chupeik. \v 28 Namudak ali apak imas munehilaumu God. Umu moneken, anan douk nanalawapali ali napasapu agundak anan nape nebenalimu ananich elpech umu, ali eke kobi enech echudak chuhekichapu ali munehekich, wak. Namudak ali apak imas munek lotumanu ali mutuk ananin yeul nyakih. Apak imas elgeipamanu ali mupe chakamomu anan. \v 29 Munek namudak umu moneken, apakinu God douk nanubu kobi eneh hanubu nyihihichih atihi nyih douk isave hanu echudak hachahuk atili. \c 13 \s1 Apak Atin Ati Imas Munubu Ulkwip Punosuh Kipahechi Elpech \p \v 1 Ipak sachich owachich, wihlu wehlu ipak imas ulkwip punosuh kipahechi Kristen kobi ipakip ulkwip panosuh enech ipakichimu. \v 2 Abudak nyultab kipahelubi walubich elpech chukli chunamali ipakumomu, ipak imas pulawech umu ipakig wilag. Seiwak douk namudak. Enech elpech chakli eke chalawali elpech meyoh chape chenek lukautim-umech, wakuli wak. Wak chudukemech e ali chalawali God ananich enselahas chenek lukautim-umech. \v 3 Ipak imas ulkwip pulomu God ananich elpech douk chonowechik chape haus kalabus uli. Ipak douk punech pusah hevi kobi ipak chopuk panech ponowechik papemu. Elpech douk birua chenekech anagu chalau nyih uli, echebuk ipak imas ulkwip pulomech ali pugakomech. Ipak imas punek tin pukli enyudak douk kobi ipak panech pemnek nyih umu. \v 4 Panosupaluli almam almagou imas punek lukautim-umatu kalbu ipakitu marit. Punubu pupeik duldul. Ipak padukemech. God eke nubemech yowenyi echebuk douk chanasonukeh umu chanak hwaloh uli chunu echebuk douk chanasupu wakuli wata chanak chasonukeh kipahemi o kipahewalili. \v 5 Ipak kobi punubu oub bitaik umu pulimu wolobainyi mani, wak. Gwodubal o wolobaibali ipak apanohwabal uli, ipak punehilau pukli julugibal-umepu. Umu moneken God nakli, “Eke kobi itukemenyaguk, wak. Eke kobi itukeme-nyaguk nyak atinu nyupeik, wak.” \v 6 Namudak ali apak kobi apaluh yoweluh wakuli dodogowipu ali mukli, “Diginali isave nagakome ali yek eke kobi elgeiwe. Elpech eke kobi chuneke malmu, wak.” \s1 Apak Kobi Munek Ablan Umu Mugipech Jisas \p \v 7 Ipak imas ulkwip pulamaguk ipakim nebemi douk heyotu halikepu ali haklipepu God ananin balan uli. Ipak imas ulkwip pulamaguk yopinyi pasin douk amam hagipechen aliga hagak umu. Ali ipak punubu pugipech enyebuk pasin umu hasuh God ananin balan dadag hagipechen umu. \v 8 Likuk Jisas Krais douk nagakomu amam. Ali nameitu nagimeh namudak ati nape nugakomu apak. Ali chopuk eke nupemu nugakomapu namudak ati eheh nyumneh. \v 9 Ipak kobi pukutuk enenyi enen kipainyi balan nyunaki nyonukepu putukemaguk ahudak yah umu punek bilip umu Krais umu, wak. Enyudak douk kalbu, umu apak imas mukutuk God nugakomapu meyoh ali apakigun numun gnulau ananin strong. Apakigun numun eke kobi gnulau strong umu agundak mugipech lo umu michah uli o kobi michah uli kakwich umu, wak. Enyudak pasin douk wo nyugakomech e echebuk chagipechen uli, wak. \v 10 Apak douk enen alta Jisas nenek ofa umu nyape. Amam pris douk hagipech seiwakin lo ali henek moul atudak seiwakitu selitu wilpat uli, amam eke kobi hulau enech yopichi echudak umu Jisas ananin ofa, wak. \v 11 Seiwak, echech Juda echechinu nanubu nebenali pris isave nalau mahichig butog nawich God ananim manubu yopuyopumi rum. Nawich ali nenek ofamog noku God umu God nunelek elpech ali nunekuk echechin yowenyi. Ali echudak chuknich mahich douk isave chalawech chatogloguk aduk agundak chapemu ali checheh nyih hanichuk. \v 12 Douk namudak ali Jisas chopuk nemnek nyih ali nagak adukahibulmu abuldak nebebuli wabul. Nagak umu ananig butog gwunek elpech duldulich ali chunubu chupe God ananich atich. \v 13 Namudak ali apak kobi mugipech lo, wak. Apak chopuk imas munak umu Jisas agundak adukah-ibulmu abuldak wabul ali mulau ablan kobi anan nalawen umu. \v 14 Apak imas munek namudak umu moneken, apudak atap apak douk wak anabul wabul blunubu blupe eheh nyumneh uli e, wak. Apak douk mape matulugun umu abuldak wabul douk eke blutogloluli. \v 15 Namudak ali wihlu wehlu apak imas mutuk God nukih umu Jisas ananin yeul. Apak imas mutuk ananin yeul mupe namudak kobi enen ofa douk isave malawen moku God umu. Adul, wihlu wehlu apakig yowatog imas gwutuk ananin yeul nyukih. \v 16 Ali chopuk ipak imas punek yopinyimu elpech. Sapos enech tukwahech umu enech echudak umu, ipak imas pugakomech pukech enech ipakich umu echudak. Ipak kobi ulkwip pukepaguk umu punek enyudak-malimu, wak. God nanubu nenehilaumen uli ofa douk enyebukmali. \s1 God Iken Nugakomapu Mupe Kalbu \p \v 17 Ipakim heyotu halik-epaluli douk hakli hugakomepu. Amam isave henek wasumepu eheh nyumneh ali kwali amam imas huklipu God umu ihenyumali moul amam heneken uli. Namudak ali ipak imas pugipech amamin balan ali pupe chakamomu amam. Pugimeh namudak umu, amam eke hunehilau ali hunek amamin moul. Apaluh eke kobi yoweluh, wak. Wakuli sapos amam apaluh yoweluh ali hunek lukautim umu ipak umu, enyudak eke kobi nyugakomepu, wak. \v 18 Ali yakli ipak imas punek beten pusolik God umu nugakomu apak. Apak madukemech umu, apakip ulkwip douk polu duldul ali wo pulomu munek yowenyi e, wak. Ali abudak nyultab mupe o mulahemu, apak makli munubu mupe duldul. \v 19 Ali yek yet douk yanubu yasolikepamu pusolik God umu nugakome ali wata itanamu-mepagu wisnabul. \v 20 God douk nohul apakinu Diginali Jisas wata naitaki matmat. Jisas anan douk nanubu nebenali wasman isave nape nenek was umu God ananich elpech uli. Anan douk nagak ali ananig butog gwonek enyudak nupolein adulin atainyi balan kontrak nyatoglu dodogowin atin. Enyudak kontrak douk eke nyupe eheh nyumneh. \v 21 Anudak God douk nanubu bawagas umu agundak apakiluh apaluh hlulu kalbu munehilawamu. Ali yek yakli anan wosik iken nunek ihenyumali yopinyi pasin nyutoglu dodogowin atin umu ipak. Umu yakli ipak punubu pugipech ananin atin laik. Ali douk yakli anan nukli ali Jisas Krais nugakomu ipakigun numun umu ipak punek enenyi enen anan nenehilaumen uli. Wihlu wehlu apak manatimaguk imas mutuk ananin yeul nyukih. Aduligu atugu. \s1 Nyanubu Nyagikuk Uli Balan \p \v 22 Yekipu elpech, yek yakli ipak imas pugamu pubuk aligas umu enyudak balan douk yenyemomu pumneken ali piyotu dodogowipu atipamu. Umu moneken, enyudak balan yenyemagu pas uli douk banen meyoh. \v 23 Ali douk yakli iklipepu namudak umu pudukemech. Apakinu owaninu Timoti douk achokwe-chihanu natogloli. Wata nunowechik nupeye. Ali sapos nukli nunak nutoglomeli wisnabul umu, ohwak biyohu eke wunaku wutulipu. \v 24 Ipak punemomume gude hunatimaguk amabuk heyotu halikepaluli hunu chunatimaguk God ananich elpech. Echudak enech God ananich elpech douk chatukemaguk enyudak kantri Itali chanaki uli, echech douk chopuk chenemepagu gude ipak. \v 25 Yek yakli God wosik nugakomepu meyoh ipak panatimaguk ali pupe kalbu.