\id JAS JAS, James, APB-Sa'a, Small Malaita, Solomon Islands, Translator-Timotheus Tahunipue & David Upwe, Advisor-James Ashley, Consultant-Freddy Boswell 1992-11 
\h JEMES 
\toc3 Jemes 
\toc2 JEMES 
\toc1 Uusu-uusu A Jemes 
\mt2 Uusu-uusu A  
\mt1 Jemes  
\iq1 ?A tei ni e uusue uusu-uusu ienini?  
\iq1 Oto lau-leu i purine ta'ela'inge a Jisas, a Herod Inemauri e horo maesie mola a Jemes Hurula'aa nge e lae-lae tarau pe'ie a Jisas na Pita na Jon. Leesie Palonga 12:2. Oto Jemes nge e uusue uusu-uusu ienini, ingeie ngaeta iini aana aawalai pwaarongoisuli mwana rue ha'ike. Ta'e sa'a mola a Jemes nge e uusue uusu-uusu ienini, ingeie aasine Jisas nge e hute i puri. Leesie Matiu 13:55. Maholo a Jisas e mauri ue, a Jemes e ka'a hiiwalaimoli ike aana. Ta'e lae-lae e hu'isie ne'isaenga ingeie na e ne'i na'ohai mwane aana soihaada'inge wau i Jerusalem. Leesie Jon 7:2-5, na Palonga 15:13-21.  
\iq1 ?E uusue uusu-uusu ienini hunie kira tei?  
\iq1 A Jemes e uusu-uusu hunie mwala a God nge kire oopa hailiu i laona walumalau.  
\iq1 ?Nga taa e rau-reu maholo e uusue uusu-uusu ienini?  
\iq1 Kire horo'ie a Jisas ola mala halisi e oolu aawalai helisi mwana oolu i purine hutelana (33 A.D.) na soihaada'inge e aehota paine aana mo helisi i purine ha'a-uuresilana soihaada'inge e lae aana hai dinge Pentekos. Ta'e e ka'a tewa lo'u na kira hiiwalaimoli kire ko oopa hailiu oto mwaanie i Jerusalem aena aana taunge'inilada e lae i purine mo Jiu kire horo maesie a Stivin. Sa'a mola uusu-uusu ienini, uusulana e ka'a tewa ike i purine kire oopa mwaanie i Jerusalem. Oto uusu-uusu a Jemes ienini e ne'ie eetana nga uusu-uusu nge uusulana e lae hunie mwala aana soihaada'inge a Jisas, na e lio mala uusulana e lae i na'ona halisi e lime aawala haahuu i purine hutelana a Jisas (50 A.D.).  
\iq1 ?E uusue uusu-uusu ienini huni taa?  
\iq1 A Jemes e uusu-uusu aena aana ko sare niie mo ha'ananaunge diana ingeie huni hele i suli'i suli dinge. Mo ha'ananaunge ingeie e unu-unu'i aana mo ha'amalanga hunge hunie ke rongo mwada'u hunie mwala ke rongo sai'i. Na ngaeta na'ohai ne'isaenga a Jemes e ere luhesie uri hiiwalaimolinge to'ohuu e ka'a ii'o mwaakule ike, ta'e ko lae pe'ie asunge aana mo ola diana. Hiiwalaimolinge na asunge ko meni lae tararuru, na nga iini e sa'a kohi ike mala ko lae mola maraana. Oto mo iinoni a Kraes ke haata'inie hiiwalaimolinge ikire aana asunge diana ikire.  
\iq1 Ngaeta mo iini kire kara'i ne'isae takalo uri Uusu-uusu a Jemes ienini e ere aaopa mwaanie mo uusu-uusu a Pol, aana a Jemes ko ere hiito'o i sulie mo esunge diana kira hiiwalaimoli ko esui'i, na a Pol ko unue uri a God ko ha'a-uurie mwala mola i tehula'ana hiiwalaimolinge ikire. Ta'e kire ka'a ere aaopa ike. A Jemes e ka'a unue ike uri a God ko ha'a-uurie mwala mala waaite ikire aana kire ko esuie mo ola diana. !Ha'ike! Ta'e a Jemes e unue uri a God ko ha'a-uurie mwala mola i tehula'ana hiiwalaimolinge to'ohuu, na uri hiiwalaimolinge to'ohuu kei haata'i aana mo esunge diana kire ko esui'i.  
\iq1 ?Nga taa ni mo pweu ni wala i laona uusu-uusu ienini?  
\iq1 to'o-to'onga na maitalenga, rongonga na tola i sulinge, hiiwalaimolinge na asunge, leilana ngaeta iinoni, kineta'inilana walaka  
\iq1 ?Nga taa ni ngaeta mo eehu'i tatala i laona uusu-uusu ienini?  
\iq1 Jemes 2:26, Na pwau nge e ere diana liutaa i sulie kineta'inilana walaka nge Jemes 3.  
\iq1 ?Nga taa ni mo eehu'i ne'isaenga i laona uusu-uusu ienini?  
\io1 Mei wala ni saediananga  
\ipr (1:1)  
\io1 Mo aasanga kie ko oodoi'i ko ha'a-a'aila'aa hiiwalaimolinge ikie.  
\ipr (1:2-18)  
\io1 Mwaanie kie rorongo aasie mola walana God, ta'e kie ke tola i sulie oto.  
\ipr (1:19-27)  
\io1 Kie ke su'uri rara haahie nga iini, ta'e kie ke manata diana hunie ahutana mwala.  
\ipr (2:1-13)  
\io1 Hiiwalaimolinge to'ohuu ko haata'i oto aana mo esunge diana ikie.  
\ipr (2:14-26)  
\io1 Ikie mo iinoni a Kraes kie ke kineta'inie walaka.  
\ipr (3:1-18)  
\io1 Ikie mo iinoni a Kraes kie ke aaopa mwaanie mo iinoni ni welumalau.  
\ipr (4:1—5:6)  
\io1 Mo ha'ananaunge hai aaopa'i  
\ipr (5:7-20)  
\c 1  
\s1 Mei Wala Ni Saediananga  
\p
\v 1 Saediananga mwaanieu a Jemes, koni-konihe a God na a Jisas Kraes Aalaha ikie, huni'omu ahutemiu mwala a God nge omu oopa hailiu i laona walumalau.   
\s1 Mo Malaahonga Ko Ha'a-a'aila'aa Hiiwalaimolinge Ikie  
\p
\v 2 Maeni eesiku maa'i, omu ke ilenimwa'e mola maholo mo malaahonga hai-aaopa'i kei haro hite aamiu,  
\v 3 aena aana omu saie oohongilana hiiwalaimolinge i'omu kei esuie hiiwalaimolinge i'omu ke si a'aila'a lo'u, na kei pe'i'omu hunie omu ke asu susule'i.  
\v 4 Na e malisine omu ke asu susule'i taraure'i hunie omu ke ii'o oodota'i na walamango, na nga mei ola aana tolaha diana e sa'a oore'omu ike.  
\v 5 Ta'e mala nga iini hikemiu ko saeto'o aana saenanaunge, nge ke suke aana a God. Sulie a God e mwa'e-mwa'e huni nii, na e sai niie saenanaunge huni'omu, na e sa'a asuie ike omu ke hii aaela aani sukanga.  
\v 6 Ta'e mala o ko suke aana God, o ke hiiwalaimoli aana ha'alaa. O ke su'uri lo'onga'inie o kei noru dile aana, sulie iini ko hii mwaka e urihana naho nge ko aa'aro hailiu wai eesi aana iiru.  
\v 7 Iini urine ke su'uri lo'onga'inie uri kei lio oodoie nga mei ola uure mwaanie a God.  
\v 8 Sulie ne'isaenga ingeie e rue-rua'a, nge tolahana e sai esu olo-olo mola i sulie ta'ena nga ola.   
\s1 Kira To'o-to'o Ke Su'uri  
\s2 Tooha'inire Maraada  
\p
\v 9 Mala uri nga iinoni a Kraes ko meitale, nge ke ilenimwa'e mola aana e saie uri a God e niie oto hunie mo to'o-to'onga ni Lengi.  
\v 10 Ta'e mala uri nga iini lo'u e to'o-to'o, nge ke ilenimwa'e mola aana e tohungei meitale hule aana e saeto'o aana oto a God ke niie oodota'inge hunie. Sulie mwane nge e to'o-to'o, mei ola kei mae mola mala tatakana hahalisi.  
\v 11 Maholo sato ko hane, oto ko madoro na ko weruhie hahalisi. Oto tatakani ko eehuhu na launiha'ani ko waeta'i oto. E urine lo'u mola aana mwane e to'o-to'o. Maholo e ka'a lo'onga'inie ike maenga ta'e ko lo'onga'i hiito'o mola i sulie tari-olanga ingeie, nge kei mae mola.   
\s1 Mo Malaahonga Hunie Ooraha'aa E Ka'a Uure Ike Mwaanie A God  
\p
\v 12 Mala uri nga iini nge oohongilana ko lae na ko uure ma'uta'a mola, nge ke ilenimwa'e mola. Aena aana i purine oohongilana hiiwalaimolinge ingeie ko lae urine, nge a God kei waaie aana rorodara ni meurihe huu, nge e haiholota'inie hunie mo iini nge kire manata diana hunie.   
\p
\v 13 Mala malaahonga ko hule aana nga iini huni deu aaela, nge iinonine ke su'uri ere uuri, “A God ni nge ko malaahongaku ie.” Aena aana nga mei ola e sa'a malaahongana ike a God huni esuie aaelanga. Na a God maraana e sa'a malaahongana ike nga iini no'one hunie aaelanga.  
\v 14 Ta'e aaelanga nge iinoni e saeto'o aana, mei aaelanga ngeena nge ko malaahongana iinonine. Aena aana saehanalinge aaela ingeie ni e na'ona huni esuie aaelanga ngeena.  
\v 15 Na saehanalinge ko lodoa na ko ha'ahutaa ooraha'aanga. Na maholo ooraha'aanga ko peine, oto ko ha'ahutaa lo'u maenga.   
\p
\v 16 Maeni eesiku diana, omu ke su'uri toli'aasie nga iini ke eero'omu aana mo ha'ananaunge ienini.  
\v 17 Ahutana mo ola diana na mo ola oodota'i kire uure mai mwaanie i Lengi, mwaanie iini nge e ha'aholaa sato, na waro-waro, na mo hee'u. Na raa-raangana e ka'a urihana ike mo ola ngeena aana kire ko hei-hei-oolisi mola, ta'e tolahai ola diana ingeie e sa'a kele hai-oolisi ike oto oo'oo.  
\v 18 Uure oto aana hari-huninge ingeie, nge kolu ne'i kalena. E ha'ahutekie aana mei wala to'ohuu ingeie, hunie kie ke mani ne'ie oto na'ohai ola aana ahutana mo ola nge e ha'ahola'i.   
\s1 Mwaanie O Rorongo Aasie Mola Walana God, Ta'e O Ke Tola I Sulie  
\p
\v 19 Maeni eesiku, omu ke lo'onga'i kohi i sulie mo ola ienini. Omu ke mwa'e-mwa'e huni hehurongo, na haro lo'onga'i omu ke si ere. Su'uri saewasu oto lau-leu,  
\v 20 aena aana saewasunge mo iinoni sa'a roro'a ni pe'i'omu ike hunie ii'onga aana mauringe diana nge a God e saeto'o aana.  
\v 21 Oto omu ke ne'i aasie mwaani'omu ahutana mo ola tata'ala na ta'ena nga ola aaela nge ko peine hailiu. Na omu ke ha'amwai-mwei'a'omu hunie omu ke tola i sulie mo ha'ananaunge maa'i a God nge hasileni e lae oto i manatamiu, aana kire sai ha'a-uuri'omu.   
\p
\v 22 Ta'e omu ke asuie nga taa nge a God e unue huni'omu, na omu ke su'uri talei rorongo aasie mola, aana ko urine nge omu ko ha'apweu'omu mola maraamiu ni ngeena.  
\v 23 Mala uri nga iinoni ko rongoa mo ha'ananaunge aana walana God, na e ka'a dau oto i suli'i, nge e urihana mwane e leesie maana i laona iiro-iiro  
\v 24 ta'e e ka'a asu kohie nga mei ola e si leesie ngeena, aana e lae na ko tolana pulongosie oto maana e lio uri taa.  
\v 25 Ta'e a God e sai ha'adiana'aa mo iini nge ko lio hahuroto i laona ha'atolanga ingeie. Ha'atolanga ngeena e tohungei diana, na e sai luhesie mo iinoni hunie kire ke ii'o luheta'i mwaanie ooraha'aa. Oto iinoni nge ko rongo hunie mo ha'ananaunge a God, na ko lo'onga'i i suli'i taraure'i, na e sa'a pulongosie nga taa e rongoa, ta'e ko hele i sulie nga taa a God e unue, nge a God e sai ha'adiana'aa aana nga taa nge ko esuie.   
\s1 O Ke Ha'apaina'aa A God  
\s2 Aana Tolaha To'ohuu  
\p
\v 26 Mala nga iini ko lo'onga'inie uri ingeie nga mwane aana soihaada'inge, ta'e e ka'a kineta'inie erenga aana meana, nge urine ko talei ha'apweue mola maraana, na asunge ingeie aana soihaada'inge, nga ola to'ohuu ha'ike.  
\v 27 Ta'e asunge to'ohuu aana soihaada'inge nge a God Aamaka e saeto'o aana oto uri huni pe'ie mo rei'inge, na mo nao nge kire maitale, na huni kineta'ini'o maraamu mwaanie tata'alanga aana walumalau.   
\c 2  
\s1 O Ke Manata Diana  
\s2 Hunie Ahutana Mwala  
\p
\v 1 Maeni eesiku, omu hiiwalaimoli oto aana Jisas Kraes Aalaha ikie. Oto omu ke su'uri waelie manikuluha'ana pe'i lo'onga'inie uri ngaeta mo iinoni kire kohi lo'u liutaa aana ngaeta mo iini.  
\v 2 Ne kei ha'amalaa uri nga ro iinoni ko hule i laona lokonga i'omu aana soihaada'inge na ngaeta iini e to'o-to'o ta'e ngaeta iini e maitale. Iini to'o-to'o e ho'osie nga to'oni leu-leuni'e pe'enie ringi nge holitana e paine. Iini meitale e ho'osie mola to'oni aaela.  
\v 3 Oto mala omu ko ne'isae ha'ama'u aana iini nge e ho'osie to'oni lauleuni'e, na omu ko ere uuri hunie, “Mwane paine, o ke ii'o i leu aana ii'o-ii'oha diana ie.” Na omu ko si ere uuri lo'u hunie iini nge e maitale, “O ke uure mola wai leune,” wa “O ke ii'o mola hoi mwakano i saana ae'aeku.”  
\v 4 ?Ha'alaa nga taa nge omu ko esuie urine? Aana omu ko ne'isae ha'ama'u aana ngaeta mo iinoni liutaa aana ngaeta mo iini. Na mei ne'isaenga aaela nge omu ko esuie urine, aena aana omu ko ne'isae ha'ama'u mola aana ngaeta mo iini, na nga mo iini ha'ike.   
\p
\v 5 Omu ke rongo ka'u, maeni eesiku maa'i. A God e lio hilisie mo iini e maitale aana walumalau ie hunie kire ke to'o-to'o aana hiiwalaimolinge, na huni to'o aana aalahanga nge e haiholota'inie hunie mo iini nge kire manata diana hunie.  
\v 6 Ta'e i'omu, omu ka'a ha'ama'u ike aana mo meitale aana walumalau ie. Omu ko ha'apaina'aa mola kira to'o-to'o. ?Aana e ue nge e urine? ?Kira tei nge kire ko ha'asi'oha'a'omu? ?Na kira tei nge ko toole'omu i laona leinge?  
\v 7 ?Na kira tei nge kire ko unue mo ola ka'a ado takoie a Jisas, iini nge e paine haahi'omu? !Kira to'o-to'o! ?Oto aana e ue nge omu ko lo'onga'i ha'ama'u ke'u aana ngaeta mo iini liutaa aana ngaeta mo iini?   
\p
\v 8 Ta'e mala omu ko hele i sulie ha'atolanga a Inemauri ikie aana mo Uusu-uusu Maa'i, nge e unue uuri, \qt O ke manata diana hunie mo iinoni mala o ko manata diana huni'o mola maraamu,\qt* \rq Levitikas 19:18\rq* nge urine ha'alaa omu ko deu oodo.  
\v 9 Ta'e mala uri omu ko ne'isae ha'ama'u mola aana nga ta'a-ta'a iini, mala uri ingeie oto e diana liutaa aana ngaeta mo iini, nge urine omu ko ooraha'aa oto, aana omu liu haahie oto mo Ha'atolanga a God.  
\v 10 Mala ta'ena nga iini ko hele i sulie ahutana mo Ha'atolanga a God, ta'e ko liu haahie nga ta'a-ta'a leu hikeni, nge e liu haahie oto ahuteni.  
\v 11 A God e unue uuri, \qt O ke su'uri aeni ola,\qt* \rq Eksodas 20:14\rq* na a God no'one e unue uuri, \qt O ke su'uri talei horo'ie nga iini.\qt* \rq Eksodas 20:13\rq* Oto ma'alana o ka'a hele aana nga mei roro'anga aani aeni-olanga, ta'e o ko horo'ie nga iini, ngeena o ooraha'aa oto aana o liu haahie mo ha'atolanga a God eena.   
\p
\v 12 Oto o ke lo'o-lo'onga'i i sulie ahutana mo ola nge o ko unu-unu'i na o ko eu'esui'i, hunie kire ke sada pe'ie ha'atolanga a Inemauri. Aena aana ha'atolanga ngeena ha'alaa e sai luhesie mo iinoni mwaanie ooraha'aanga ikire, na leilemiu kei lae aana ha'atolanga ngeena.  
\v 13 Aena ngeena omu ke haata'inie hai-aamasinge i'omu oto hunie mo iinoni, aana a God e sa'a haata'inie ike lo'u hai-aamasinge ingeie aana maholo kei leie mo iini nge kire ka'a sai hei aamasi. Ta'e mo iini nge kire haata'inie hai-aamasinge, nge kire kei uure na kire sa'a ma'u ike aana maholo a God kei leire.   
\s1 Mala Uri O Ko Hiiwalaimoli To'ohuu, Nge Helelamu Kei Oodota'i No'one  
\p
\v 14 Maeni eesiku, mala nga iini ko unue uri e to'o aana hiiwalaimolinge, ta'e e ka'a haata'inie aana asunge ingeie, nge hiiwalaimolinge ingeie ola mwaakule mola. ?Uri hiiwalaimolinge urine kei ha'a-uurie taane?  
\v 15 Mala uri nga aasike i lalo aana a Kraes ko saeto'o aana nga mo sala wa nga mo ngeulaa,  
\v 16 oto o ko si ere uuri hunie, “O ke lae pe'ie ha'adiana'anga a God hunie o ke ho'o sala diana na o ke ngau ni pote.” ?Mala o ko ere urine mola mwaakule na nga mei ola huni pe'ie o ka'a niie ike hunie, ohe mo wala mwaakule urine kei pe'ie taane? !Ha'ike!  
\v 17 E urine lo'u mola aana hiiwalaimolinge. Mala hiiwalaimolinge i'oe aana God nge ko urihana mola mei ola ko iisitaa aani wala mwaakule, nge hiiwalaimolinge urine, ola e mae mola.   
\p
\v 18 Ohe nga iini kei ere oolisieu uuri, “Ma'alana nou ka'a asuie mo ola diana, ta'e ha'a-uurileku kei lae taane aena aana hiiwalaimolinge ineu.”  
\p Ta'e ineu, no ko aalamie iinine uuri, “!Ha'ike! Aana e aasa oto hiito'o hunie iinoni kei to'o aana hiiwalaimolinge to'ohuu na e ka'a asuie mo ola diana. Ta'e ineu, ne kei haata'inie tohungei hiiwalaimolinge ineu aana asuilana mo ola diana.”  
\v 19 Mala uri o ko hiiwalaimoli uri e ta'a-ta'a God mola, nge e diana. Ta'e aamasito'o uri mo li'oa aaela kire hiiwalaimoli no'one urine, na kire ariri pe'i me'unge aana.   
\p
\v 20 !I'oe, o tohungei pweu! O ke rongo ka'u. Ne kei haata'inie aamu uri hiiwalaimolinge mwaakule e ka'a nanama ike.  
\v 21 O saie oto weuwaka a Ebraham. E oodota'i i maana God mola aana mo esunge diana nge e asui'i, aana e asuie uunu-olanga hunie a God aana mwa'u ingeie a Aesak i lengine ora ni uunu-uunu.  
\v 22 Nge o leesie hiiwalaimolinge a Ebraham na mo ola nge e asui'i kire mani lae tararuru. Nge e si ha'awalaimoli'aa hiiwalaimolinge ingeie aana nga taa diana e asuie.  
\v 23 Na e ha'a-oaie mo wala aana Uusu-uusu Maa'i nge unue uuri, \qt A Ebraham e hiiwalaimoli aana God, na aena urinena nge e ne'i iinoni oodota'i i maana a God.\qt* \rq Jenesis 15:6\rq* Oto mwala e si haara'inie uri ingeie malahune a God.  
\v 24 Urine ka'u kie sai lio saie uri iinoni kei oodota'i pe'ie a God aana asunge ingeie, na e sa'a oodota'i ike hali'ite mola aana hiiwalaimolinge.   
\p
\v 25 Nge e urine no'one mala a Rehab. Ingeie ngaeta repi, ta'e lo'u mei puri e oodota'i pe'ie a God aana asunge diana e asuie. Aana e tola konie mo wao-wao mo Jiu i laona nume ingeie. Na e pe'ire aana e ha'atolara aaliho'i i sulie ngaeta tala aaopa mwaanie mo ramo e horo'ire.   
\p
\v 26 Oto e urine no'one mala sapei iinoni mwaakule na nga mangoi ola ha'ike aana, sapei ola ngeena e mae oto. E urine no'one lo'u aana hiiwalaimolinge na asunge ha'ike aana. Ko urine na hiiwalaimolinge ngeena, ola e mae no'one mola.   
\c 3  
\s1 O Ke Kineta'inie Walamu  
\p
\v 1 Maeni eesiku, e ka'a malisine ike mo iini hunge aamiu ke ne'i ha'a-uusuli, aena aana omu saie uri mo iini nge kolu ko ha'a-uusuli, leilakaelu kei peine liutaa aana ngaeta mo iini.  
\v 2 Aana ahutaka, kie sai meni deu pele aana mo ola hunge. Na mala nga iini nge ka'a ere-ere aaela ike, nge e sai kineta'inie oto ahutana sapena no'one.   
\p
\v 3 Ha'amalanga aana mo hoos e uuri. Mala kolu ko ne'ie mai ei ha'aholosie wawana nga hoos, nge kolu sai toolea wau takoie leu saekaelu ke lae aana.  
\v 4 Na e urine no'one aana mo haka. Haka e paine na ooru nge e paine ko adaa. Ta'e ha'a-aali'ulana e sai lae mola aana kele wiro mwai-mwei. Na pe'ie kele wiro mwai-mwei ngeena, poro paine aana haka e sai toolea paineha'ana haka ngeena takoie leu e saeto'o aana.  
\v 5 Oto mea, na e urine no'one mola. Aana e mwai-mwei liutaa aana ahutana mo sasarai ola aana sapeka, ta'e e sai ere tooha'inie aana mo ola paine. Na omu saie mola uri nga koho oto paine aani ei, e sai weru mola aana nga kele kakahu'ei dunge.  
\v 6 Na mea e urihana dunge, aana erenga i'oe e sai eereha'inie dunge oto paine. Mea e honu aana ta'ena nga ola aaela, na e toolea dunge uure mwaanie dunge ni ha'amotaahinge. Oto o ke kineta'inie meamu, aana nga taa o ko unue aana meamu e sai uunue mauriha'amu aana dunge ni ha'amotaahinge.   
\p
\v 7 Uure oto wau hule mai si'iri, mo iinoni kire ko ha'a-ha'amanata'aa ta'ena nga ola loo-loo'a, mala mo poo, na mo menu, na mo mwaa, na mo ii'e.  
\v 8 Ta'e nga iini lo'u hunie ke ha'amanata'aa meana, ha'ike, sulie e tohungei loo-loo'a liutaa na e aaela. E honu aana mo wala ni maesi'i mala pulune mwaa ala-ala.  
\v 9 Ikie, kie sai hu'isie meaka huni ha'apaina'aa a God Aamaka, ta'e kie ko he'i waelie lo'u mo iinoni aana, mo iini nge a God e ha'aholara i sulie nunune.  
\v 10 Ha'apaina'anga na hai'uesinge ko meni uure mola mwaanie ta'a-ta'a mea. Na urine maeni eesiku, nga mei ola urine ke su'uri reu lo'u.  
\v 11 ?Uri ta'a-ta'a maai huulaa e sai aahe mola aani wei meli-meli na wai aha'i?  
\v 12 ?Uri ahi'e e sai hungu mola aani eitepi, wa niu ke hungu mola aani ehi'e?\f † \fr 3:12 \ft 3:12 Erenga ni Krik e ha'amalaa aana mo ei fik na mo ei olif na mo walo aani grep.\f* !Ha'ike, maeni eesiku! Na lama nge e ahaala e sa'a ne'i wei meli-meli lo'u.   
\s1 Saenanaunge Uure I Lengi Ko  
\s2 Mana-manata Diana Hunie Mwala  
\p
\v 13 Mala uri nga iini hikemiu ko saenanau na saena e taha, oto ke haata'inie saenanaunge ingeie aana ii'onga oodota'i. Na ke si esuie mo ola diana pe'ie ha'amwai-mwei'anga nge e uure mai mwaanie saenanaunge.  
\v 14 Ta'e mala o ko lo'onga'ini'o oto mola maraamu, na saemu e honu mola aana saewasunge ni heota'inge, nge o ke su'uri tooha'ini'o mala o saenanau, na o ke su'uri aaluhie walaimolinge aana eeronga urine.  
\v 15 Aena aana saenanaunge urine e ka'a uure ike mwaanie a God, ta'e ola mola aana mo iinoni aana walumalau ie, aena aana mei ola ngeena e uure mola mwaanie a Satan.  
\v 16 Leu nge heota'inge na tooha'inge oto aana, nge walu ola ka'a oodo ike, aana ta'ena nga tolaha tata'ala kei pweidora oto no'one aana leune.  
\v 17 Ta'e saenanaunge nge e lae mai mwaanie a God e uuri. E rere'a, na e honu aana hanuelamanga, na e mamae, na e sai tola i suli, na e sai hei-aamasi, na ko pe'i. Saenanaunge urine e ka'a sai lupwe'i deu-deu na e ka'a sai rara ike haahie nga iini.  
\v 18 Na saenanaunge urine ko esuie hanuelamanga aani hesilana mo litei ola diana nge kire sai hungu aana oodota'inge.   
\c 4  
\s1 O Ke Ha'amwai-mwei'a'o  
\s2 I Na'ona God  
\p
\v 1 ?Ohe omu saie taane nga taa nge ko da omu ko sare ha'a-ere na haiseuni tarau? Walu ola ngeena kire uure mai mwaanie mo ne'isaenga ni saehanalinge nge ko esuie oohotaa i laona manatamiu.  
\v 2 Omu tohungei heri hunie mo ola hunge, ta'e hunie omu ke to'o aani nge ha'ike. Oto omu ko sare horo mola. Omu ko heota'inie ngaeta mo iinoni, ta'e hunie omu ke to'o aana nga taa nge omu ko heri hunie, nge ha'ike. Oto omu ko ha'a-ere na omu ko heiseuni mola. Omu ka'a to'o aana ike nga taa omu ko saeto'o aana, sulie aena omu ka'a suke ike aana God.  
\v 3 Na lo'u maholo omu ko suke, nge omu ka'a to'o aana ike nga taa omu susukaa, sulie sukanga i'omu ka'a kohi ike. Omu heri hunie mola mo ola huni ha'a-oaie mo saehanalinge i'omu mola maraamiu.   
\p
\v 4 !I'omu, omu urihana hu'e nge ko hele roro'anga, aana omu ka'a hahu'ei to'ohuu ike nana God! ?Ohe omu ka'a saie ike uri hari-hunilana walumalau e urihana mola leledilana a God? Nge mala uri nga iini ko he'imalahune pe'ie walumalau ie, nge ko ne'ie maraana uri ko heli pe'ie a God.  
\v 5 Mo Uusu-uusu Maa'i kire unue uuri, a God e saeto'o aana li'oa nge e ne'ie aaka ke ii'o oto mola nana hali'ite. ?Na ohe omu unue uri kire talei ere-ere mwaakule mola aana kire ere urine? !Ha'ike!  
\v 6 Ta'e niinge aana hahu'ana manata-diananga a God e paine liutaa aana aaelanga iinoni. Sulie e sai tola konie mo iini ko oonisae, oto mala mo Uusu-uusu Maa'i nge e unue uuri, \qt A God e ta'ela'i honosie mo iini kire ko tooha'inire, ta'e e hahu'ei manata diana hunie mo iini ko ha'amwai-mwei'ara.\qt* \rq Provebs 3:34\rq*   
\p
\v 7 Aena ngeena omu ke ha'amwai-mwei'a'omu huni ii'o i memelutana a God. Omu ke uure a'aila'a honosie a Satan, nge ke si tehi mwaani'omu.  
\v 8 Omu ke ii'o kara'inie a God, nge a God kei ii'o kara'ini'omu. I'omu mo iini nge omu ooraha'aa, omu ke loto aasie ooraha'aa mwaanie manatamiu. Na i'omu mo iini omu ko sare lulu i sulie a God na walumalau aana ta'a-ta'a maholo, omu ke asuie ne'isaenga i'omu ke rere'a.  
\v 9 Omu ke saehuu, na omu ke ngara, na omu ke uulo, sulie mo tolaha omu ko esui'i kire aaela. E ka'a malisine omu ke mwasi mwaani'i wa omu ke ilenimwa'e haahi'i, ta'e omu ke saehuu na omu ke ngara haahi'i.  
\v 10 Omu ke ha'amwai-mwei'a'omu i na'ona God, nge urine ke si ha'apaina'a'omu.   
\p
\v 11 Maeni eesiku, omu ke su'uri sisiho aana nga iini. Mala omu ko siho aana nga iini i lalo aana Kraes, wa omu ko leie, nge omu ko ere waelie oto ha'atolanga kire ko lulu i sulie. Urine nge e haata'inie omu ka'a hele ike i sulie mo ha'atolanga, ta'e omu ko sare ha'apaina'a'omu lo'u liutaa aana ha'atolanga ngeena huni leie.  
\v 12 Ta'e a God oto hali'ite nge e niie mo ha'atolanga, na ingeie hali'ite mola huni lei-lei. Na ingeie oto mola huni ha'a-uuri na huni horo. Nge e ka'a ado ike hunie omu ke leie nga iini.   
\s1 O Ke Toli'aasie A God  
\s2 Ke Alaa'inie Mauringe I'oe  
\p
\v 13 Omu ke rongo ka'u, mo iini nge omu ko unue uuri, “Si'iri wa i ho'owa, melu kei lae aana nga hanue. Oto melu kei ii'o wau i leune nga halisi huni ha'aholi na huni esuie nga mo ola huni teri to'oha aani.”  
\v 14 Ta'e omu ka'a saie ike uri nga taa nge kei reu i ho'owa, wa mauringe i'omu kei ue. Sulie mauringe iinoni e urihana mola mei waha-waha nge mwala ko leesie mola aana kele maholo oto mola o'oru'e, na ka'a tewa lo'u na e aahutata oto.   
\p
\v 15 Ta'e omu ke ere uuri ha'alaa, “Mala a God ko saeto'o aana, nge melu ke ii'o sapemawa mola huni esuie mo ola ienini wa mo iini ngeena.”  
\v 16 Ta'e ie omu ko ha'apaina'a'omu mola maraamiu, na omu ko si ere tooha'ini'omu mola. Na mo tooha'inge urine e tohungei aaela.  
\v 17 Oto mala uri nga iinoni nge ko saie nga mei ne'isaenga oodota'i huni esuie, ta'e e ka'a asuie ike, urine ko ooraha'aa oto eena.   
\c 5  
\s1 Kira To'o-to'o Ke Su'uri  
\s2 Ha'a-ha'ama'usie Kira Maitale  
\p
\v 1 I'omu mwala omu to'o-to'o, omu ke rongo i sulie nga taa no ko unue huni'omu. Omu ke sae-saehuu na omu ke ngara-ngara, sulie aaelanga kei toole'omu oto.  
\v 2 !Lio ka'u! To'o-to'onga i'omu e osala'a oto, na mo to'oni i'omu mo kokorosi kire ngau'i oto.  
\v 3 Mo kol na mo siliva i'omu kire rastaa aaela oto. Na rastaa aani ngeena kei ngeue hasi'omiu mala dunge ko weru, aena aana ikire oto kire kei unu tahanga'inie aana dinge ooreta uri omu takalo. Omu ko durue ue mo to'o-to'onga i'omu, ta'e mo dinge ooreta oto ie.  
\v 4-5 Omu ko ha'apote'omu maraamiu mala poo huni horo'ilana. Omu eeroa mwala kire au'esu nemiu, aana omu ka'a holire ike. Kire so'o konie mo hohola i'omu pe'ie ngaranga aana omu ka'a holire. Na a God Hahu'ana Nanama e rongoa oto ngaranga ikire. Mauringe i'omu mai aano e honu oto mola aana to'o-to'onga, na omu ko deu mola i sulie ahutana mo ola mala saemiu.  
\v 6 Omu leie kira oodota'i hunie maenga, na omu horo'ire, ta'e ikire, kire ka'a uure honosi'omu ike.   
\s1 O Ke Maa'oohi Susuto'o  
\p
\v 7 Maeni eesiku, omu ke maa'oohi susuto'o lai hule aana a Jisas kei ooli lo'u mei. Ikolu, kolu meni saie uri mo mwane nge ko esuie hohola kire sai maa'oohi susuto'o hule aana nemo kei da hohola ikire ke repo diana malisine so'okoninge.  
\v 8 Na i'omu no'one omu ke maa'oohi susuto'o urine. Na omu ke su'uri aakohe aani maa'oohinge susuto'o, sulie e kara'inie oto Aalaha ikie kei ooli mei.   
\p
\v 9 Omu ke su'uri upwesi'omu heiliu, maeni eesiku, mwaanie a God e lei'omu. Na leinge e kara'inie oto kei lae mai.   
\p
\v 10 Kolu meni saie oto, maeni eesiku, uri mo propet maa'i nge kire ere hunie a God oto i na'o, sapesalunge paine e hule oto aada. Ta'e ikire, kire maa'oohi susuto'o mola, na e malisine ikolu, kolu ke lulu i sulie uuri-uurite ikire aani maa'oohi-susuto'onga no'one mala ikire.  
\v 11 Kolu unue uri kire ii'o ni saediananga, sulie kire ka'a mamalo ike mwaanie asunge a God. Omu rongoa ka'u uri a Job e maa'oohi susuto'o, na omu saie taane uri a God e nii sapeie lo'u hunie aana to'o-to'onga ingeie i puri. Oto omu meni saie oto uri a God e honu aana aamasinge na manata-diananga.   
\s1 O Ke Haro Lo'onga'i Diana Ka'u, Nge O Ke Si Ere  
\p
\v 12 Maeni eesiku, ngaeta mei ola lo'u e paine liutaa, nge uri omu ke su'uri tohe aana nga taa omu ko unue. Su'uri tohe takoie ta'au i Lengi, wa takoie mai aano, wa ta'ena nga ola lo'u. Ta'e mala omu ko ne'isae ni unue, “Iau,” nge omu ke unue mola, “Iau,” wa mala omu ko ne'isae ni unue, “Ha'ike,” nge omu ke unue mola “Ha'ike,” mwaanie leilemiu e lae.   
\s1 Aarenga'inge E To'o Aana Nanamanga Paine  
\p
\v 13 Na mala uri nga iini eemiu ko lae oodoie aasanga, nge ke aarenga'i. Wa uri nga iini eemiu saena e ilenimwa'e, nge ke kana ni paalahenga.  
\v 14 Na mala nga iini eemiu nge ko, nge ke ha'atola hunie mo rato aana soihaada'inge, hunie kire ke aarenga'i talana, na kire ke suuhie aani rumu aana satana a Jisas Aalaha ikie.  
\v 15 Aana aarenga'inge aani hiiwalaimolinge e sai ha'a-uurie mo mae-maea'a, aana a God kei ha'a-uurie na kei sae'aasie mo ooraha'aanga ingeie.  
\v 16 Aena urinena, nge omu ke ha'ahoue mo ooraha'aa i'omu oodoi'omu heiliu, na omu ke aarenga'i talamiu heiliu hunie omu ke awaa. Sulie aarenga'inge mwane oodota'i e tohungei nanama, na e sai esuie mo ola paine.  
\v 17 Mala a Elaeja, ingeie ngaeta mwane no'one mola mala ikolu. Ingeie e aarenga'i susule'i hunie ke su'uri nemo, oto e ka'a nemo ike hunie oolu helisi na e oono waro-waro.  
\v 18 Oto a Elaeja e he'i aarea God lo'u hunie ke nemo, na nemo e teke lo'u uure i lengi, oto mwakano e si eehu diana lo'u.   
\s1 O Ke Tola Aaliho'i Aana Mo Iini Kire Lae Takalo Mwaanie Walaimolinge  
\p
\v 19 Maeni eesiku, mala uri nga iini hikemiu ko lae takalo mwaanie walaimolinge, nge omu ke tola aaliho'i lo'u mei aana.  
\v 20 Sulie omu saie oto uri mala nga iini ko tola aaliho'i mei aana nga iini e ooraha'aa mwaanie mo takalonga ingeie, nge ko ha'arere'aa mwaanie ta'ena nga ooraha'aa ingeie na ko ha'a-uurie mauriha'ana mwaanie maenga.