\id HEB - Mufian NT (Balif dialect) -Papua New Guinea 1988 (web version -2013 bd) \h Hibrui \toc1 Basef Ifimba Fagafeꞌma Esis Hibrui \toc2 Hibrui \toc3 Hi \mt1 Basef Ifimba Fagafeꞌma Esis Hibrui \iot Basef bandafi fagafeꞌma esis Hibrui \io1 1:1-3 Basef Godi fataga fandawalap alihifa Jisas Krais, Nogamana ananinai atona, anen nagape naꞌamba atin siꞌi Ahamana Godi \io1 1:4-2:18 Jisas nikilaꞌ amom ensel hiami \io1 3:1-4:13 Jisas nikilaꞌ Moses \io1 4:14-6:20 Jisas anen Dembinai apeꞌinai nandaꞌ maol nondolalima Godi \io1 7:1-28 Jisas Dembinai nandaꞌ maol nondolalima God nikilaꞌ Melkisedek \io1 8:1-9:28 Jisas anen Dembinai nandaꞌ maol nondolalima Godi nape laꞌafen numafi basef dambaifi God nagalaꞌ lapafi. Eaꞌ esimbel ananimbeli balo bewaꞌ banaga basef ifimba \io1 11:1-12:29 Hiasi sagahapifa Godi sihimbaꞌmapa waf buꞌwafi ma mogailaf \io1 13:1-25 Waf buꞌwafi apaꞌ mogailafi ma mondaꞌ okom Godi boꞌoma apaꞌ \c 1 \s1 Deiꞌ Malogol Nogamana Godi naꞌipapa basef \p \v 1 Fowaꞌ gani God naꞌipa akusapa bafasapa apeꞌisi naꞌamba, naꞌipas nimaguf atef atin naꞌipa amom profeta ufiawa hiawai mawalapas maꞌipasas.\x * \xo 1:1 \xt Sam 2:8; Mt 21:38; Jo 1:3\x* \v 2 Apaꞌ deiꞌ nogota ataꞌe a siꞌi nogota atamba anaf tigiꞌ togatagai endilisi, nawalapa basef naꞌipapa malogol Nogamana ananinai. God nandandepana ma nemaf akutaifi anen aꞌ nope dembinaima hiahaom hiami ma itap anaꞌe moloma esis amam nematawa wapani. Anen atona nofaꞌas numafias. Fowaꞌ gani God naꞌi ahoꞌ ma nogamana ananinai nandaꞌ hiahaom hiami ambagof fagapaumi maloma ambagof akami magape ilif itapi hiꞌalam mataga magape.\x * \xo 1:2 \xt 2 Ko 4:4; Ap 2:33-34; Kl 1:20; Hi 8:1\x* \v 3 Nogamana atona nogogalaꞌi luꞌunai Godi nahihimapa aꞌowaꞌ, anen eaꞌ naꞌamba atin siꞌi God endilisi. Basef ananifi banagafi ifimba atif nowaꞌ banaga hiahaom amamba hiami hiꞌalam. Anen atona nandaꞌ apaꞌ epes mataga beꞌepa hililiꞌ nandaꞌasa eaꞌ, deiꞌ nape lagol banagagili Godi waꞌol, God banagonai nugumafi hiahaom hiamii.\x * \xo 1:3 \xt Fl 2:9\x* \p \v 4 Isimba atis deiꞌ nataga Dembinai endilisi nikilaꞌ amom ensel hiami hiꞌalam. Deiꞌ main, agol agalemba nogofaꞌagola ahamanai gikilaꞌ agof amom enseli eaꞌ fasifasigil aꞌowaꞌ.\x * \xo 1:4 \xt Ap 13:33; Hi 5:5; 2 Sml 7:14; 1 Kro 17:13\x* \v 5 Deiꞌ main, fowaꞌ God ina naꞌipa anona ensel ananinai naꞌi, \q1 “Inaꞌ nogame aeꞌinai, aeꞌ Ahamena ineꞌiwai endilisi,” owaꞌ. Basef ifimba naꞌipa Nogamana ananinai atona. \p Eaꞌ God naꞌias wapani naꞌi, \q1 “Aeꞌ atiasi etaga ahamana ananiwai, anen nope Nogame aeꞌanai.” \p God ina naꞌipa anona ensela basef ifimba, owaꞌatin. Naꞌipa nogamana ananinai atona.\x * \xo 1:5 \xt Ro 8:29; Sam 97:7\x* \p \v 6 Afamba God nagaꞌipa nogamana ananinai nape nagaliꞌma hiahaom hiamii, naꞌias wapani naꞌi, \q1 “Amom ensel hiami Godi mondandaꞌ lotu ma anen atona hiꞌindalam.”\x * \xo 1:6 \xt Sam 104:4\x* \p \v 7 Apaꞌ basef ifimba God nagaꞌipa amom enselafi naꞌamba naꞌi, \q1 “Anen nandaꞌ amom ensel mataga siꞌi fufin, nandaꞌam mandaꞌ maol ananini mataga siꞌi nif ileliwa fagalilif.”\x * \xo 1:7 \xt Sam 45:6-7\x* \p \v 8 Apaꞌ Nogamana ananinai naꞌipana naꞌi, \q1 “O God, inaꞌ nape banagonai Dembinai nugumafi hiahaom hiamii, eaꞌ anaf nepe atapina naꞌamba atin dondol lifilafi. \q1 Waf usiꞌifi hililiꞌi atef inaꞌ deiꞌ nape Dembinai ma anamba inaꞌ nagalaꞌambemagoma. \v 9 Inaꞌ okom magaila waf buꞌwafi usiꞌifii nandafaꞌma waf awafi sogosambala muꞌuliefi. Eaꞌ deiꞌ God, anen God ineꞌinai siꞌina, nandandepena naseꞌena dagala luꞌunai aꞌowaꞌ. Apaꞌ epes hiasi hiꞌalas ina sandagala siꞌi inaꞌ, owaꞌatin.”\x * \xo 1:9 \xt Sam 102:25-27\x* \p \v 10 Eaꞌ God naꞌias wapani naꞌi, \q1 “Dembinai, fowaꞌ dambadamba inaꞌ atina nandaꞌ itap pataga, lagol ineꞌigili atogol gandaꞌ ilif otaga wapani nataga nape. \v 11 Amamba anaf higililam, apaꞌ inaꞌ negape atapinai. Amom molomofeꞌ mofeꞌ anaf motaga apim siꞌi luwaguf apifi. \v 12 Anaf inaꞌ nilaꞌwatefam siꞌi sindiwa luwaguf sagakolasif, eaꞌ amom mohoꞌofam siꞌi luwaguf. Apaꞌ inaꞌ dondol atapina negape naꞌamba atini, eaꞌ ina anaf hagena nogota ineꞌitai, owaꞌatin.”\x * \xo 1:12 \xt Sam 110:1\x* \p \v 13 God ina naꞌipa anona ensel ananinai naꞌi, \q1 “Inaꞌ nepe naꞌaꞌe lagol kwahisigili aeꞌagili waꞌol banagogoma,” owaꞌatin. \p Anen naꞌipa nogamana atona naꞌi, \q1 “Inaꞌ nepe atapina nefeꞌ nefeꞌma nemaf afamba aeꞌ endaꞌ bousi ineꞌisi sogafeꞌ lafela boꞌwagah ineꞌigahi.” \p God ina naꞌipa anona ensela basef ifimba, owaꞌatin. Naꞌipa nogamana ananinai atona.\x * \xo 1:13 \xt Sam 34:7, 91:11\x* \v 14 Deiꞌ amom ensel mamahoma? Amom ambagof buꞌwagufi mandaꞌmana maol Godii. Anen nasapaꞌam mafiꞌi ma mogatopalopa epes isimba deiꞌ God nofaꞌas sogotanimai ma anaf sogofaꞌ poe buꞌwani. \c 2 \s1 God nofaꞌai apaꞌ mogotanimai magape andeandeꞌ, amamba luꞌwami endilisi \p \v 1 Jisas nikilaꞌ amom ensel aꞌowaꞌ. Isimba atis deiꞌ apaꞌ mondahapila basef ifimba ananifi apaꞌ magameꞌafi sisihif mondailif dindinip. Naꞌamba ambepama basef ifimba mondahagas mokwahona.\x * \xo 2:1 \xt Ga 3:19\x* \v 2 Fowaꞌ gani God naꞌipa amom ensela basef ananifi, eaꞌ maꞌipipaef fandawalap endilisi. Deiꞌ basef ifimba fape banagefa epes mamahisa sosambalifa owaꞌ silifa, esis sofaꞌ akafimi amamba mondahama duꞌwaniga asasinai ma sogosambalif.\x * \xo 2:2 \xt Hi 10:29, 12:25\x* \v 3 God nagwamasa akafimi luꞌwami esis sogosambala basef ananifii ensel amamba magaꞌipasafi. Deiꞌ ipaꞌ ukup pandandaꞌ paꞌimama? Iꞌi pegewaꞌ alafugaha basef ananifi deiꞌ natopalopapa nofaꞌapa mogape andeandeꞌi, anaf ipaꞌ pefaꞌ pefeꞌ pindihiꞌama akafimi amamba piꞌimama? Owaꞌatin endilisi. Pefaꞌ akafimi pelomas. Deiꞌ main, amamba nakwahomapa waf awafi natopalopapa mogotanimai, ina saꞌumi, owaꞌatin. Luꞌwami endilisi. Dembinai atona naliꞌ nawalapam alihima anis epes. Epes isimba sihimbaꞌmapa ma mogogawa basef amamba endilisim atom.\x * \xo 2:3 \xt Mk 16:20; 1 Ko 12:4,11\x* \v 4 Eaꞌ God nowaꞌ banaga basef amamba ma ufiawa hiawai wawiwawi. Anoꞌw nihimbaꞌmasa ametal naninani hiani banagani. Apaꞌ anoꞌw nandaꞌ banagami luꞌwami mamimami siꞌi anen atona nandaꞌami. Eaꞌ anoꞌw akwamba nawalogamasi hiahaom fasimi dowaf Ambal buꞌunai ananinai nagasoꞌasami, naila okom ananimi atom nandahamam dindiꞌi dondoꞌ naꞌamba ma nigihimbaꞌmapa basef amamba endilisimi atom. \s1 Jisas nape nagaliꞌi Dembinai nofaꞌapai mogape andeandeꞌi \p \v 5 God ina nandaꞌ amom ensel mape dambema mugumafi waf hiafi dambaifi Jisas nagawalapef eaꞌi, deiꞌ agaꞌipipafi, owaꞌatin.\x * \xo 2:5 \xt Sam 8:4-6\x* \v 6 Apaꞌ anif basef fagail Baibeli fowaꞌ anona aman nawalapef nagaꞌiefi naꞌi, \q1 “God, epes esis mamahisa ma inaꞌ okom magapomas? Esis falafisi atis, inaꞌ atina nimafias. \v 7 Inaꞌ nandaꞌ amom ensel mape dambem banagema esis nogota bandata dowaf. Inaꞌ nasoꞌasa agol luꞌwagili galoma gawa fasini aꞌowaꞌ.\x * \xo 2:7 \xt 1 Ko 15:27\x* \v 8 Eaꞌ nandaꞌ hiahaom hiami mafeꞌ lafela esisa sugumafiam.” \p Basef ifimba fagail Baibeli faꞌi, “Ahoꞌ, God nandaꞌ epes sagape itapi sape dambes sumafi hiahaom hiami magape itapi.” \p Basef ifimba faꞌi hiahaom hiami magape itapi kofagefa faꞌi hiahaom hiꞌalam. Apaꞌ deiꞌ ina mati epes sagape itapi sape dambes sumafi hiahaom chiꞌalam, ataꞌ owaꞌ.\x * \xo 2:8 \xt Fl 2:8-9\x* \v 9 Apaꞌ deiꞌ mogawa Jisas! Fowaꞌ nogota bandata God nandaꞌana nafeꞌ lafela amom ensel. God nati apaꞌ uwahipipa natopalopapa dowaf, deiꞌ Jisas nofaꞌ akafimi luꞌwami nagaꞌ ma apaꞌ hiapai hiꞌagalapa. Isimba atis deiꞌ God nasoꞌana agol luꞌwagili nandaꞌana nataga dembinai king nogalaꞌ aꞌowaꞌ.\x * \xo 2:9 \xt Ro 11:36\x* \p \v 10 God anen Dembinai nandaꞌ hiahaom hiami mataga mape numafiama banagami ananimi mape andeandeꞌ. Eaꞌ andeandeꞌma nagaꞌi ahoꞌma Jisas nogameꞌ akafimi nandaꞌ ufiaꞌw buꞌwakwi ma apaꞌ. God nandaꞌam naꞌamba ma nokolasa apaꞌ epes hiapai nofaꞌapa mogafeꞌ heven mugati mogogalaꞌi ananimi. Deiꞌ main, Jisas atona nandaꞌ ufiaꞌw ma nokwahomapa waf awafi nofaꞌapa mogotanimai.\x * \xo 2:10 \xt Mt 25:40; Mk 3:35; Jo 20:17\x* \v 11 Anen atona nandaꞌapa amam nematawa mataga beꞌepa hililiꞌ malomana wambota atotota ahamapa atotona. Isimba atis deiꞌ anen ina ambal aola nofalapa nagaꞌi sahin owan ananipai, owaꞌatin.\x * \xo 2:11 \xt Sam 22:22\x* \v 12 Siꞌi anen naꞌias nagaꞌi, \q1 “God, aeꞌ atiasi ewalapa agol ineꞌigili ma esis sahin owan aeꞌasi. Aeꞌ endaꞌ awalef esaꞌma agol ineꞌigili ma esis hiasi sunduwaꞌanima atogon hiꞌigalas.”\x * \xo 2:12 \xt Ais 8:17,18\x* \p \v 13 Eaꞌ naꞌias wapani naꞌi, \q1 “Aeꞌ ahapifa God banagewe.” \p Eaꞌ anif wapani naꞌif naꞌi, \q1 “Aeꞌ ape aloma awasi aeꞌasi God nagasiꞌiesi.”\x * \xo 2:13 \xt Jo 12:31; 1 Jo 3:8; Re 12:10\x* \s1 Jisas nataga epen endilisi ma nagatopalopa apaꞌ hiapai \p \v 14 Epes anen nogofalapa awasi ananipai, epes itapasi sogolapai. Isimba atis Jisas wapani nataga epen naꞌamba atin siꞌi apaꞌ epes itapasi sogolasi. Anen nataga epen naꞌamba ma nagaꞌ nogahambombaga aman anamba Satan banagona nandaꞌ epes hiasi sagagaꞌi. \v 15 Jisas natagwaha amam nematawa hiasi dondol ombal mahasa gaꞌ, magahapilas sisihisi. Owaꞌ anen natagwahisa ombal amamba magahasi.\x * \xo 2:15 \xt Ais 41:8-9\x* \v 16 Deiꞌ main, anen ina nagaꞌ natopalopa amom ensel, owaꞌatin. Anen nagaꞌma nagatopalopa epes sagataga wambota miniꞌap Abrahami.\x * \xo 2:16 \xt Fl 2:7; Hi 2:14; 1 Jo 2:2, 4:10\x* \v 17 Isimba atis anen nataga naꞌamba atin endilisi siꞌi owasana ananisi ma nagataga pris dembinai nape nagaliꞌma pris hiamii. Anen aman nagaꞌi uwahipigama apeꞌi nandaꞌ maol Godi andeandeꞌ endilisi ma nogatofa okom wandafunai Godi nagapoma amam nematawa hiasi sandaꞌ waf awafii. \v 18 Anen atona nameꞌ akafimi eaꞌ nofaꞌ gwamba hiani natagamana naꞌi nendaꞌana nondaꞌ waf awafii. Eaꞌ anen laꞌifinai ma nogatopalopa epes isimba gwamba nagatagamasi. \c 3 \s1 Agol luꞌwagili Jisasi gikilaꞌ Moses \p \v 1 Ipaꞌ alipipai epes Godi, anen nagape ilifi nogofalipai, ipaꞌ pemeꞌ. Ipaꞌ ukup pendandaꞌma Jisas, anen aposel nogape pris Dembinai ma waf faloma basef kofagefa apaꞌ eaꞌ mahapilaf magawalipasafi.\x * \xo 3:1 \xt Hi 4:14, 6:20; Hi 7:26, 8:1; Hi 9:11; Nam 12:7\x* \v 2 Anen naila okom Godi nandaꞌ maol God nandandepanana nondaꞌani, siꞌi fowaꞌ Moses nandaꞌ maol ananini datima natopalopa epes hiasi Godi hiꞌalas. \v 3 Aman anamba Jisas, God nasoꞌana agol luꞌwagili gikilaꞌ agol luꞌwagili Mosesi, siꞌi epes sagasoꞌana agol luꞌwagili aman nandaꞌ ipat buꞌutai nagalaꞌatai itap apaꞌii. Apaꞌ esis ina safela agola ipat atamba luꞌwagol, owaꞌatin. \v 4 Endilisi, ifagw hiagwi hiꞌalagw epes salaꞌagw. Eaꞌ epen okom kilikalaꞌma nandaꞌ hiahaom hiami hiꞌagalami, anen God atona.\x * \xo 3:4 \xt Nam 12:7\x* \v 5 Endilisi, Moses nandaꞌ maola nagatopalopa epes Godi hiꞌalas datima andeandeꞌ nandaꞌan siꞌi nandaꞌ maol Godi, eaꞌ naꞌi basef nawalapefa hiahawes anaf owagama God nogaꞌiasi.\x * \xo 3:5 \xt Kl 1:23; Hi 3:14\x* \v 6 Apaꞌ Krais nape nogamana naila basef endilisi aꞌowaꞌ nandaꞌ maol datima ma nogape Dembinai nugumafi epes wambota Godi. Iꞌi dondol apaꞌ mohapifana banagepa miꞌi endilisi anaf mofaꞌ hiahaom amamba fasimi deiꞌ mape mogohafami, daoꞌ endilisi apaꞌ aꞌ mape wambota ananipai.\x * \xo 3:6 \xt Sam 95:7-11\x* \s1 Epes sogosambala basef Godii ina sopoma nomaꞌw, owaꞌ \p \v 7 Eaꞌ deiꞌ apaꞌ mondameꞌ basef Ambal buꞌunai Godi nagaꞌiefi andeandeꞌ. Anen nagaꞌi naꞌamba naꞌi, \q1 “Deiꞌ nemaf mamahefa ipaꞌ pegameꞌ malogol ananigili,\x * \xo 3:7 \xt Eks 17:7; Nam 20:2-5\x* \v 8 ipaꞌ ina apesopama nelelemb ipeꞌilimbi sisihilimb aꞌowaꞌ, siꞌi fowaꞌ bafasepa sandaꞌam sogosambala basef Godi ma sandaꞌ okom ananinai numbutina, owaꞌi. Nogota atamba esis sagape anamba wafigima fataupigima esis sagwambana aꞌowaꞌ sasopama nelelemb. \v 9 Esis bafasepa ipeꞌisi sati banagami hiami aeꞌ andaꞌami anamba wafigima ma afagof hiagufi 40-pelaiguf. \q1 Apaꞌ owaꞌ, owaꞌatin. Esis sandandaꞌ aeꞌ gwambai gwambae endilisi aꞌowaꞌ. \p \v 10 Esis sandaꞌme isimba atis, aeꞌ deiꞌ okom numbutimas endilisi aꞌi, ‘Lifilafi ukup asasipi pasoꞌasa ufiaꞌw buꞌwakwi sololamaꞌw. Esis ina ataꞌ saila waf buꞌwafi aeꞌafi, aꞌ owaꞌatin.’\x * \xo 3:10 \xt Nam 14:21-23\x* \v 11 Eaꞌ aeꞌ okom numbutima esis aꞌi basef endilisifi atif banagafi aꞌi, ‘Anaf esis ina ataꞌ sifiꞌi suwis sopoma nomaꞌw solome, owaꞌatin endilisi!’” \s1 Apaꞌ aꞌ solawaipa. Naꞌamba mosambala basef God siꞌi esis Israel. \p \v 12 Alipipai aeꞌipai, ipaꞌ solawaipa andeandeꞌ. Naꞌamba anin sahin owan laꞌafena ipaꞌ aꞌ okom mimila waf awafi nekwaha hapif ananini newaꞌ alafugama God nagape namona atapinaii. \v 13 Naꞌambai owaꞌi. Apaꞌ ipaꞌ pendewaꞌ banagama atina waf awafi ina fembasoꞌma anin epen atitin ipeꞌini nindaꞌima opaf ananifi sisihif. Pendaꞌas naꞌamba atin nimaguf danda nogota ataꞌe God nagaꞌi, “Deiꞌi” pendaꞌas pilas pendape atapipa.\x * \xo 3:13 \xt Hi 3:6\x* \v 14 Apaꞌ fowaꞌ maliꞌ mahapifana, eaꞌ deiꞌ mondahapifana sisihipa atapipa, mefeꞌ motagama mogagaꞌ. Iꞌi apaꞌ mondaꞌas naꞌamba atapipa, daoꞌ apaꞌ aꞌ amam nematawa endilisi Kraisi, ma anaf mofaꞌ hiahaom fasimi mogalomana.\x * \xo 3:14 \xt Hi 3:7-8\x* \p \v 15 Siꞌi basef fagail Baibeli dokoꞌ agaꞌipipafi fagaꞌias faꞌi, \q1 “Deiꞌ ipaꞌ iꞌi pegameꞌ basefa malogol ananigilima, ipaꞌ ina pesopama nelelemb ipeꞌilimbi sisihilimb aꞌowaꞌ siꞌi fowaꞌ pegewaꞌ alafugaha Goda pandaꞌ okom ananinai numbutina, owaꞌi.”\x * \xo 3:15 \xt Nam 14:1-35\x* \p \v 16 Fowaꞌ epes ami sameꞌ basef malogol Godi sowaꞌ alafugahana sandaꞌ okom ananinai numbutina? Epes isimba hiasi fowaꞌ Moses nofaꞌasi sakwaha Isip sagafiꞌi, eaꞌ isimba atis.\x * \xo 3:16 \xt 1 Ko 10:10\x* \v 17 Afagof agwafomba hiagufi 40-pelaiguf God okom numbutima ami? Anen okom numbutima epes isimba sandaꞌ waf awafii, eaꞌ sagaꞌ lamonas anamba wafigima fataupigima, isimba atis.\x * \xo 3:17 \xt Hi 3:11\x* \v 18 God naꞌi anis epes naꞌi basef endilisifi atif banagafi ma esis ina aꞌ sefeꞌ suwis sopoma nomaꞌw solomana. Naꞌi epes mamahisa? Anen naꞌi isimba atis. \v 19 Eaꞌ deiꞌ apaꞌ mogawa esis ina atiasi laꞌifisa sefeꞌ suwis sopoma nomaꞌw sogalomana, owaꞌatin. Deiꞌ main, esis ina sahapifana, owaꞌ. \c 4 \s1 Epes Godi sogapoma nomaꞌw \p \v 1 Basef Godi banagafi endilisi deiꞌ ataꞌ fape atapif. Anen nagaꞌias naꞌamba naꞌi, “Ipaꞌ pefeꞌ piwis anamba sogapoma nomaꞌwa aeꞌagima.” \p Apaꞌ aꞌ ombal mondahapa. Naꞌamba God niti anin epen atitin ipeꞌini okom mohan nelelama amamba nefeꞌ higililan, owaꞌ. \v 2 Deiꞌ main, apaꞌ wapani mameꞌ basef buꞌwafi siꞌi fowaꞌ esis Israel sagameꞌafi. Apaꞌ esis sameꞌef dowadowaf, ina sahapifif, owaꞌatin. Eaꞌ basef ifimba buꞌwafi sagameꞌafi ina fatopalopas kwasakwasala, owaꞌatin.\x * \xo 4:2 \xt Sam 95:11; Hi 3:11\x* \v 3 Amam nematawa magahapifa Godi apaꞌ deiꞌ mafeꞌ mawis mapoma nomaꞌw maloma God, siꞌi anen nagaꞌias naꞌi, \q1 “Aeꞌ okom numbutim eaꞌ aꞌi basef endilisifi atif banagafi aꞌi, esis ina suwis sopoma nomaꞌw solome, owaꞌatin endilisi!” \p Fowaꞌ nandaꞌ itap apaꞌe hiꞌalap eaꞌ napoma nomaꞌw nogota laota nafiꞌi nafiꞌi nataga deiꞌ. Anen napoma nomaꞌw nasasa esis suwis sopoma nomaꞌw sogalomana. Owaꞌ, esis ina sawis, owaꞌatin.\x * \xo 4:3 \xt Jen 2:2\x* \v 4 Anif basef God fowaꞌ nagaꞌiefi ma nemaf afamba fagafeꞌma 7i sagapoma nomaꞌwafi, fagaꞌias naꞌamba faꞌi, \q1 “God nandaꞌ maol hiani hiꞌalan eaꞌ, nemaf afamba fagafeꞌma 7i fataga, napoma nomaꞌw.”\x * \xo 4:4 \xt Sam 95:11\x* \p \v 5 Basef ifimba dokoꞌifi God nagaꞌias wapani naꞌi, \q1 “Esis ina sefeꞌ suwis sopoma nomaꞌw solome, owaꞌatin endilisi.” \p \v 6 Esis amam nematawa isimba fowaꞌ sagameꞌ basef buꞌwafi ina safeꞌ sawis, owaꞌ. Deiꞌ main, esis ina sahapifana endilisi, owaꞌ. Apaꞌ basef ifimba ataꞌ fape atapif faꞌi endilisi anis epes atiasi asofeꞌ suwis sopoma nomaꞌw soloma God.\x * \xo 4:6 \xt Sam 95:7-8\x* \v 7 Isimba atis deiꞌ eaꞌ nandandepa anef nemaf daiaf wapani. Eaꞌ nofala nemaf afamba naꞌi deiꞌ atef. Eaꞌ afagof hiagufi fafeꞌma eaꞌ, God nawalapa basefa nemaf afamba naꞌi basef ananifi dokoꞌifi ma malogol Deviti naꞌamba naꞌi, \q1 “Deiꞌ ipaꞌ iꞌi pegameꞌ basefa malogol ananigilima, ipaꞌ ina pesopama nelelemb ipeꞌilimbi banagelemb aꞌowaꞌ, owaꞌi.”\x * \xo 4:7 \xt Diu 31:7; Jos 22:4\x* \p \v 8 Iꞌi nemaf afamba fowaꞌ Josua nondaꞌas suwis sopoma nomaꞌwai, anaf God ina niꞌi anef nemaf daiaf, owaꞌatin. Apaꞌ owaꞌ owaꞌatin. Esis ina sawis, owaꞌ. \v 9 Isimba atis deiꞌ mogawa waf afamba mogapoma nomaꞌwafi ataꞌ fape atapifa apaꞌ epes amam nematawa Godi. Waf afamba siꞌi God nagapoma nomaꞌw nemaf afamba fagafeꞌma 7i.\x * \xo 4:9 \xt Hi 4:4\x* \v 10 Deiꞌ main, epes mamahisa sofeꞌ suwis sopoma nomaꞌw sogaloma Godi esis asambifa maol asasini eaꞌ sapoma nomaꞌw, siꞌi fowaꞌ God nambifa maol ananini ma nagapoma nomaꞌw. \v 11 Eaꞌ deiꞌ apaꞌ mondandaꞌ maol banagambel mofeꞌ muwis mopoma nomaꞌw mondalomana. Naꞌamba anin epen apeꞌini nesambala basef Godi newa ma waf awafi anaf higililan siꞌi fowaꞌ esis sandaꞌama sowa higilagalas lamonas.\x * \xo 4:11 \xt 1 Pi 1:23; Ef 6:17; Re 1:16, 19:15; Jo 12:48\x* \p \v 12 Deiꞌ main, basef Godi naꞌif atapif fagapani, eaꞌ banagef atapif. Ifimba hikalif aꞌowaꞌ fikilaꞌ bainat hikakalina waꞌowaꞌili fapisila epes fagawis nomon endilisii. Basef ifimba fawis fafeꞌ laꞌafena ukupi ambagof asasisi sondowatanimama aꞌ fafeꞌ fawala soꞌmatagwi gonat laꞌafisa. Eaꞌ fawaloga ukupi nomonas apeꞌisi nomon. \v 13 Ina anom hiahaom God nandaꞌami atiasi mondambahoꞌma anen, owaꞌatin. Hiahaom amamba hiami hiꞌalam eaꞌ mandawisiꞌ mape mandawalap alihim endilisi ma naep ananipi. Eaꞌ anaf apaꞌ miꞌipana waf maif hiafi hiꞌilaf apaꞌ mandaꞌafi.\x * \xo 4:13 \xt Hi 3:1, 10:23\x* \s1 Jisas Pris Dembinai apeꞌinai nape nagaliꞌma pris hiamii \p \v 14 Apaꞌ anona pris Dembinai apeꞌinai nape nagaliꞌina pris hiamii nafeꞌ nawis heven endilisi nape naloma God. Anen Jisas, Nogamana Godi. Eaꞌ deiꞌ apaꞌ mondahapifa waf mahapifa God magawalapafi teteleꞌif. \v 15 Pris anamba Dembinai anen laꞌifinama nogati apaꞌ uwahipipa, nogota mamahotama apaꞌ owaꞌ banagepama mogahagasa waf awafia, eaꞌ alop owaꞌ laꞌifipa ma mondaꞌ maola. Hiahaom hiami hiꞌalam mataga magagwamba apeꞌi, amamba maliꞌ mataga magwamba anen wapani eaꞌ. Apaꞌ anen ina nandaꞌ anef waf awafi, owaꞌatin endilisi.\x * \xo 4:15 \xt Hi 10:19\x* \v 16 Isimba atis apaꞌ deiꞌ ukup banagep mondafeꞌ felefeleꞌma God, ombal mogahapa owaꞌi. Anen nagatopalopa apaꞌ dowafi ma magape andeandeꞌi. Eaꞌ apaꞌ mofeꞌma anona atiasi niti uwahipipa notopalopapa dowaf nugumafiapa nogota mamahotama mogofaꞌ nimanimi akafimi awamiatai. \c 5 \s1 Jisas pris Dembinai apeꞌinai nape nagaliꞌima pris hiamii, anen laꞌifinai endilisi ma nogatopalopapa \p \v 1 Waf afamba fowaꞌ sandandepa pris hiami dembami mape magaliꞌma pris hiamii naꞌamba. Anota nogota sandandepa anona sandaꞌana napoma maol Godi ma nogofaꞌ malogof epesi nugalutu naep Godi. Esis sasoꞌana hiahawes fasisi nasoꞌ God nondolalimanama nogakwaha waf awafi esis sandaꞌafi.\x * \xo 5:1 \xt Hi 4:15\x* \v 2 Anen pupulina eaꞌ ina banagona ma nondaꞌ waf buꞌwafi atef nimaguf danda, owaꞌ. Isimba atis sandaꞌana deiꞌ laꞌifinama nogatopalopa esis sagakwaha ufiaꞌw Godi nondaꞌas saꞌombemas.\x * \xo 5:2 \xt Lev 9:7, 16:6\x* \v 3 Anen pupulina, isimba atis deiꞌ nondolali ma God nagakwaha waf awafi ananifi faloma waf awafi esis amam nematawai wapani.\x * \xo 5:3 \xt Eks 28:1\x* \v 4 Maol inimba nondolalima Godi nogofaꞌ agol luꞌwagilii. Eaꞌ ina anona aman laꞌifina ma nogofaꞌ maol inimba okom ananimi atom, owaꞌatin. God niliꞌ nofalana, daoꞌ nohapila maol inimba, siꞌi fowaꞌ nogofala Eran.\x * \xo 5:4 \xt Hi 1:5\x* \p \v 5 Krais wapani naꞌamba atin. Anen ina nasaꞌma agol ananigili atogol nataga pris dembinai, owaꞌatin. God atona nandandepana nandaꞌ maol inimba, eaꞌ naꞌipana naꞌi, \q1 “Inaꞌ Nogame aeꞌinai. Deiꞌ awalapena alihina asaꞌma agol ineꞌigili luꞌwagol.”\x * \xo 5:5 \xt Sam 110:4; Hi 6:20, 7:1,17\x* \p \v 6 Eaꞌ God naꞌi basef duꞌwanif wapani naꞌias naꞌamba naꞌi, \q1 “Inaꞌ nepe pris Dembinai dondol lifilafii nendelalimai naꞌamba atin nendahama Melkisedek.”\x * \xo 5:6 \xt Mt 26:39-46; Fl 2:6-8\x* \p \v 7 Fowaꞌ Jisas ataꞌ nagape epen endilisi itap apaꞌe, nandabeten nagahaliꞌ God, laꞌifinai ma nofaꞌana nokwaha gaꞌ ma nogape namona. Nandabeten, nofalana mehip nalef nape hiafi. \p Anen natalogofa anen atona nafeꞌ lafela God. Eaꞌ deiꞌ God nameꞌanama beten ananini. \v 8 Endilisi Jisas Nogamana Godi, owaꞌ anen nameꞌ akafimi, eaꞌ amamba atom mawalipana endilisi ma waf nagaila okom Godi. \v 9 Anen nataga nogamana Godi boꞌona endilisii. Isimba atis deiꞌ anen kofagonama epes sagaila basef ananifii nokwahomas waf awafi sofaꞌ ambal namili sogape andeandeꞌ lifilafi.\x * \xo 5:9 \xt Hi 5:6\x* \v 10 God nandandepana eaꞌ naꞌi, “Ina nepe pris Dembinai nendelalima aeꞌ naꞌamba atin nendahama Melkisedek.” \s1 Apaꞌ ina mope siꞌi awasi saꞌwisi gawa akasi, owaꞌ \p \v 11 Basef hiafi Melkisedeki ataꞌ fape eaꞌ deiꞌ aꞌi iꞌipipaef. Apaꞌ owaꞌ deiꞌ ipaꞌ ina pandagala ma pegegawa basef Godi kofagefa, owaꞌatin. Eaꞌ deiꞌ aeꞌ maol luꞌwani ahifin aꞌowaꞌ ma igihimbaꞌmepa basef ifimba kofagefa.\x * \xo 5:11 \xt 1 Ko 3:1-3\x* \v 12 Deiꞌ nogota ataꞌe eaꞌ ma ipaꞌ pegape dembipai tisa pigawalipa anis daias. Apaꞌ owaꞌ owaꞌatin. Ipaꞌ gawa duꞌwanin atina ukup ipeꞌipi, eaꞌ anona aman ataꞌ nowalipipa wapani ma basef fagaliꞌi Godi. Ipaꞌ ina banagepa pegegawa basef luꞌwafi Godi siꞌi pagaꞌ gwaꞌaisi banagasi, ataꞌ owaꞌ. Ipaꞌ ilama ataꞌ pegegawa basef fagaliꞌi Godi atif siꞌi pagaꞌ nomagof atogof. \v 13 Apaꞌ mogawa epes mamahisa sagaꞌ nomagof atogufi, esis sagape awasi saꞌwisi atis. Isimbai ina deiꞌ laꞌifisa sogawaloga waf buꞌwafi awafi, ataꞌ owaꞌ.\x * \xo 5:13 \xt Ro 16:19; Fl 1:10\x* \v 14 Apaꞌ gwaꞌaisi banagasi sapoma epes isimba eaꞌ sagataga dambes banagasi atis. Epes isimba eaꞌ sawalipa ukupi nomonas asasisi atis hihif dondola deiꞌ banagesa sogawaloga waf buꞌwafi awafi. \c 6 \s1 Apaꞌ aꞌ ukup kilikalaꞌ pepe ma mogohapifa God banagepa \p \v 1-2 Apaꞌ ina ataꞌ atapipa miꞌi basef ifimba fagaliꞌi Kraisi atif timbi tambel, owaꞌ. Apaꞌ ina miꞌi basef ifimba fagaliꞌi miꞌi, apaꞌ mondambema nelelemba God mowaꞌ alafugaha waf hiafi awafi fandaꞌ epes higiligalasi eaꞌ mondahapifa Goda basef fafifafi sagapisiꞌasa embeli sandabeten sagawamona lagofa anis epes, faloma epes hiasi sagagaꞌi sogosafel wapani, a anaf God nowawaloga epes hiasi ma sogape atapis wambel buꞌwambili beloma awambili. Apaꞌ ina mope mondaꞌ basef ifimba atif kikif atapif timbi tambel, owaꞌ. Apaꞌ ataꞌ mofoꞌo atefas eaꞌ mondaꞌ basef fegewaꞌ banagasi miꞌif siꞌi isimba dambes eaꞌi.\x * \xo 6:1-2 \xt Hi 9:14\x* \v 3 Iꞌi okom God miꞌi isimbaiai, daoꞌ mondaꞌas naꞌamba atin. \p \v 4 Epes isimba sowa ma waf awafi sogowaꞌ alafugaha Godi, ina anoꞌw ufiaꞌwa esis sotanima sifiꞌi sogambema nelelemb wapani, owaꞌatin. Esis saliꞌ sofaꞌ nogogalaꞌi Godi, sofaꞌ presen hiahaom fasimi magafiꞌi heveni eaꞌ, a sofaꞌ Ambal buꞌunai Godi napais.\x * \xo 6:4 \xt 1 Pi 2:3\x* \v 5 Eaꞌ sambama basef Godi samemeꞌmef, asogawef fasif aꞌowaꞌ, samemeꞌma maol banagani dambaini hiani alipisi Kraisi sandaꞌani.\x * \xo 6:5 \xt Mt 12:31; Hi 10:26-27; 1 Jo 5:16\x* \v 6 Iꞌi esis sowa ma waf awafi, sowaꞌ alafugaha God aꞌowaꞌ, ina ataꞌ anoꞌw ufiaꞌwa esis sotanimai sifiꞌi sogambema nelelemb wapani, aꞌ owaꞌatin. Waf afamba esis sandaꞌafi atef, deiꞌ sandola Nogamana Godi nail lawag usiꞌigai tiꞌwanaegai wapani ma sagahambombagana. Esis sowaꞌ alafugaha God sandaꞌ waf naꞌambai, sandaꞌ epes hiasi sandaꞌana findiwana ma basef awafi. \p \v 7 Anep itap asaf falai lifilafi fandaꞌap pandaꞌ gwaꞌaisi sataga salo andeandeꞌma sagatopalopa amam nematawa sandaꞌ maol itap aof afambai, itap apamba God nandaꞌap pape andeandeꞌ.\x * \xo 6:7 \xt Jen 3:17-18\x* \v 8 Apaꞌ anep itap daiap pandaꞌ otalef wandafilifi atelef hielef fagatagai, apamba falafalafipi awasipi. Eaꞌ felefeleꞌma God nogahambombaga itap apamba ma anaf fegandep nif luꞌwafi. \p \v 9 Ipaꞌ alipipai aeꞌipai endilisi, deiꞌ aeꞌ aꞌipipa basef ifimba nimanifi, apaꞌ owaꞌ aeꞌ egawa endilisi anaf ipaꞌ ina awepa higililipa naꞌamba, owaꞌatin. Aeꞌ egawa God anaf notopalopepa nofaꞌipai pepe andeandeꞌ.\x * \xo 6:9 \xt Hi 10:32-34\x* \v 10 God ina epen aunai ma atiasi okom mogasoꞌana opeh hiahi ipaꞌ pandaꞌahi, owaꞌatin. Ipaꞌ ukup paipailana. Isimba atis deiꞌ sasaꞌmai ipaꞌ ma pandaꞌ maol inimba ma pegatopalopa amam nematawa ananisi. Eaꞌ deiꞌ ataꞌ pandaꞌas naꞌamba atapipa.\x * \xo 6:10 \xt Hi 3:14\x* \v 11 Aeꞌ okom maꞌi ipaꞌ hipai atona atin ukup kilikalaꞌ peleleꞌ naꞌamba atin pefeꞌ pefeꞌ petagama nemaf afamba Krais nogafiꞌafii ma pegegawa endilisi anaf anen nogofaꞌi ipaꞌ. \v 12 Aeꞌ aꞌi ipaꞌ ina alaꞌuta tehepa, owaꞌi. Ipaꞌ pindaila waf epes isimba sagahapifa God endilisii ma esis owaꞌ ukup iwanip kwafalisa, sogofaꞌ hiahaom buꞌwami fowaꞌ God naꞌiasa basef nagalaꞌ lapafi naꞌi nogasoꞌasam epes ananisii. \s1 Apaꞌ mondahapifa basef God nagalaꞌ lapafi andeandeꞌ \p \v 13 Fowaꞌ God naloma Abraham maꞌi basef endilisifi magalaꞌ lapafi. Eaꞌ ina anona aman daiana dembinai nikilaꞌ God, ama God nogaꞌi basef ifimba endilisifi atifa agol ananigili atogol, owaꞌatin. Eaꞌ deiꞌ God naꞌi basef ifimba nagalaꞌ lapafi endilisifi atifa agol ananigili atogol.\x * \xo 6:13 \xt Jen 22:16-17\x* \v 14 Anen naꞌi, “Deiꞌ aeꞌ aꞌi endilisi atis, etopalopena endaꞌ wambota bafasena ineꞌisi sigiꞌ sogatagai sotaga hias aꞌowaꞌ.” \p \v 15 Eaꞌ Abraham nameꞌ basef ifimba deiꞌ ina alaꞌuta tahana kwafalis, owaꞌatin. Nape nasasa hiahaom fasimi God fowaꞌ naꞌi nosoꞌanam mugaila basef ifimba magalaꞌ lapafi.\x * \xo 6:15 \xt Eks 22:10-11\x* \p \v 16 Waf epes sagaꞌi basef endilisifi atif sagaꞌif banagafi afamba. Epes sagaꞌi basef ifimbai ma agol anona dembinai nikilaꞌ esis. Iꞌi anin epen nigaꞌi basef ifimbai, anin nasopama malogofa epes mamahisa saꞌi sogapaꞌaga basef ananifii. \v 17 Fowaꞌ God naꞌi nihimbaꞌmas okom ananimi mape atapim alihima awasi ananisi anaf sogofaꞌ hiahaom fasimi siꞌi nagaꞌipas basef ananifi nagalaꞌ lapafi. Naꞌi nihimbaꞌmasa anaf anen ina nondaꞌ anif dambaifi fehaꞌofa basef ifimba ananifi, owaꞌatin. Ifimba atif. Isimba atis deiꞌ naꞌias banages endilisi atisa agol ananigili atogol nogowaꞌ banaga basef ifimba nagalaꞌ lapafi.\x * \xo 6:17 \xt Nam 23:19; 1 Sml 15:29\x* \v 18 Anen naꞌi basef ifimba nagalaꞌ lapafi, ma main naꞌi anif basef naꞌambaif atini nagaꞌi endilisi atisafi. Basef ifimba biafif fagaꞌias naꞌamba atin deiꞌ fape atapif, ina anin mae neloma anis sohoꞌofef, owaꞌatin endilisi. Anen naꞌipapa basef ifimba ma fegewaꞌ banaga nelelemb apeꞌilimbi endilisi, apaꞌ amam nematawa mafaꞌ mafeꞌ mandambahoꞌ felefeleꞌma anini. Anen naꞌipapa basef ifimba ma mogohapifif tatalaꞌif mogawa endilisi mogahapila hiahaom fasimi mape mogohafami. \p \v 19 Gawa inimba ma apaꞌ mogogawa endilisi anaf mohapila hiahaom fasimi, nagape naꞌamba. Gawa inimba banagani fasini mape magasasani inimba naꞌambai nogombaloꞌ opalefi ambagof apeꞌisi siꞌi sandaꞌ anka nogombaloꞌ sip luꞌwapi nahapilap sisihip atapip pagala embel ilif. Gawa buꞌwani inimba nawis hiꞌalan newala gani nomon boꞌwagon hililiꞌma lowaf luꞌwafi alafugaifa sandolaf fagail siꞌi uta ipat Godi luꞌunai heven nomon.\x * \xo 6:19 \xt Lev 16:2-3; Lev 16:12,15; Hi 5:6\x* \v 20 Anamba Jisas naliꞌapa nafeꞌ nawis ipat anamba nomon ma nogatopalopapa. Anen nataga pris dembinai deiꞌ nape atapina dondol lifilafi naꞌamba atin siꞌi Melkisedek. \c 7 \s1 Melkisedek anen pris dembinai agol ananigili luꞌwagilinai endilisi \p \v 1 Aman anamba Melkisedek anen king dembinai nugumafi anembel wambel Salemi, anen pris nondolalima God Dembinai nagape ilif endilisii. Fowaꞌ Abraham nandaꞌ wandaf naha anom king dembami naliꞌamonam nafeꞌ ma notanima nafeꞌ wambel owaꞌ Melkisedek natolona eaꞌ nofaloꞌmana nowaꞌ banagona.\x * \xo 7:1 \xt Jen 14:17-20\x* \v 2 Eaꞌ Abraham nawaloga hiahawes gwaꞌaisi mais ananisi hiꞌalas ilifunamais atona atin, nasoꞌana duꞌwanis ilifunamais safeꞌma Melkisedek. Apaꞌ deiꞌ mambema agol agalemba Melkisedek, basef kofagefa biafif. Anif faꞌi king dembinai nandaꞌ waf usiꞌifi atef datimaii. Eaꞌ anif faꞌi anen king dembinai nogasoꞌapa opalef awanelifii. Deiꞌ main, anen king dembinai nugumafi wambel ambalemba Salemi, deiꞌ mambema basef ifimba ma Salem maꞌi opalef awanelef.\x * \xo 7:2 \xt Sam 110:4\x* \v 3 Anen Ahamanai maꞌmana akana. Anen bafasana wambota ananisi akana. Eaꞌ nemaf maꞌmana kogolanafi owaꞌ, eaꞌ nemaf nagagaꞌafi wapani owaꞌ sogawafa. Anen nape siꞌi Nogamana Godi, nape pris dembinai nogape atapina dondol lifilafii. \p \v 4 Deiꞌ ipaꞌ ukup pendapoma Melkisedek, anen agol luꞌwagilinai endilisi. Dembinai bafamapa apeꞌinai nagaliꞌi anen Abraham. Anen natambeꞌ hiahaom hiami buꞌwami atom nogofaꞌama wandafi nawaloga ilifunamaim atona atin eaꞌ nakolasom ondot atota nasoꞌanam mafeꞌma Melkisedek.\x * \xo 7:4 \xt Nam 18:21\x* \v 5 Amom wambota awasi bafapana Livaii anom aꞌ mofaꞌ maol inimba pris. Eaꞌ muꞌuli inimba God nagasoꞌ Mosesani naꞌipa amom atom mandaꞌ maol inimbai naꞌamba naꞌi amom aꞌ mondowaloga hiahawes isimba hiasi duꞌwanis ilifunamais atona atin esis Israeli. Esis Israel sahin owan amamisi endilisi, eaꞌ esis bafasana awasi Abrahami wapani. Apaꞌ owaꞌ, owaꞌatin, amom Livai mofaꞌ gwaꞌaisi mais hiasi duꞌwanis ilifunamaisa esis sahin owan amamisi. \v 6 Apaꞌ Melkisedek ina nataga wambota amamutai, owaꞌ. Apaꞌ owaꞌ, anen nogofaꞌ hiahawes duꞌwanis ilifunamais hiasi Abraham nogawalogasi. Eaꞌ Melkisedek nofaloꞌmana naꞌipana nowaꞌ banaga aman anamba basef buꞌwafi God nalaꞌ lapef fagapomanai. \v 7 Apaꞌ eaꞌ mogawa, aman nogofaloꞌmanai nape ilifa aman anamba nogofaꞌ blesin inimbai. \v 8 Amom Livai mandaꞌ maol mondolalima Godi mofaꞌ hiahawes duꞌwanis ilifunamais, amom anaf mogagaꞌi atom. Apaꞌ Melkisedek nofaꞌ hiahawes sagawalogasi duꞌwanis ilifunamaisi, anen nagape namunai dondol lifilafii, siꞌi buk Baibel nagaꞌi. \v 9-10 Apaꞌ ilama mugaꞌias naꞌamba. \p Fowaꞌ Melkisedek nagatagama Abraham ufiaꞌwafi, Abraham nasoꞌana hiahawes isimba nogawalogasi ilifunamais duꞌwanis safeꞌma Melkisedek. Ama main, Livai bafapana magiꞌ mataga mandaꞌ maol inimba mofaꞌ hiahawes isimba ilifunamais duꞌwanis esis Israel sagawalogasi. \p Eaꞌ naꞌamba atin siꞌi Livai nagasoꞌana duꞌwanis Melkisedeka lagol Abrahami. Deiꞌ main, nemaf afamba Abraham nagasoꞌanas Melkisedekafi, Livai owaꞌ ataꞌ solana notagaia, ataꞌ nape opalef nomon bafapana Abrahami. \s1 Aman dambainai deiꞌ nahoꞌofa pris fowaꞌimi \p \v 11 Fowaꞌ esis amam nematawa sofaꞌ basefa muꞌuli inimba God nagasoꞌ Mosesani. Kofagonama muꞌuli inimbai amom wambota Livai mahapila maol inimba pris. Apaꞌ iꞌi maol inimba amom pris mandaꞌani ilama nendaꞌ esis amam nematawa sotaga boꞌwesa naep Godiai, deiꞌ maina ataꞌ anona pris dambainai nogataga wapani siꞌi Melkisedek, apaꞌ ina siꞌi Eran? Owaꞌatin. \v 12 Basef ifimba deiꞌ fape banagef naꞌamba. Iꞌi amom pris mondaꞌ huꞌufi hoꞌof anaf nemaf, eaꞌ daoꞌ basefa muꞌuli inimba wapani aꞌ nendaꞌ huꞌufi hoꞌof naꞌamba atin. \v 13 Dembinai apeꞌinai basef ifimba fagaꞌianai, anen anota wambota daiata. Wambota ananitai ina aꞌ anona fowaꞌ nandaꞌ maola belita amom magaofa mafis mais mondolalima Godatai, owaꞌatin.\x * \xo 7:13 \xt Jen 49:10; Ais 11:1; Mt 2:6; Re 5:5\x* \v 14 Apaꞌ mogawa, Dembinai apeꞌinai nataga wambota Judai. Apaꞌ Moses ina naꞌi anom wambota atambaimi motaga mope pris, owaꞌatin. \s1 Jisas nape pris motaga dembinai lifilafi nandahama Melkisedek \p \v 15 Apaꞌ mati anona pris dembinai nataga, nahoꞌofa amom pris magaliꞌi, fataga anen siꞌi Melkisedek. Basef ifimba ma muꞌuli inimba fataga fahaꞌofa muꞌuli inimba nagaliꞌi deiꞌ fandawalap alihif naꞌamba. \v 16 Anen ina nataga prisa anin muꞌuli epesi, aꞌa wambota mamahotama, owaꞌ. Anen nataga prisa banagami ambal namili lagapaunai lifilafi dondoli.\x * \xo 7:16 \xt Hi 5:6\x* \v 17 Deiꞌ main, basef fagail Baibeli fagaꞌi anen faꞌi, \q1 “Inaꞌ nepe pris dembinai dondol lifilafi nendahama Melkisedek.” \p \v 18 God nelefata muꞌuli inimba nagasoꞌ Mosesani eaꞌ. Deiꞌ main, muꞌuli inimba owaꞌ banagena negatopalopa apaꞌa, owaꞌatin.\x * \xo 7:18 \xt Hi 9:9\x* \v 19 Muꞌuli inimba ina nandaꞌ anis epes sataga boꞌwes hililiꞌ ma naep Godi, owaꞌatin. Eaꞌ deiꞌ God nandogwa anoꞌw ufiaꞌw, akwamba buꞌwakwi kwikilaꞌ muꞌuli inimba, deiꞌ ufiaꞌw akwamba atoꞌw apaꞌ mofeꞌ felefeleꞌma anen. \p \v 20 Afamba God nandandepa Jisasa mogataga pris Dembinai, ina nandaꞌana nosahoꞌana dowaf, owaꞌatin. Anen naꞌi basef endilisifi atif nagaꞌif banagafi eaꞌ nandandepana. Amom pris fowaꞌimi ina nandandepam naꞌamba siꞌi anen, owaꞌ.\x * \xo 7:20 \xt Hi 5:6\x* \v 21 Apaꞌ God naꞌi basef endilisifi atif nagaꞌif banagafi eaꞌ nandaꞌ Jisas nataga pris dembinai. Anen nataga pris nemaf afamba God naꞌipana nagaꞌi, \q1 “Dembinai naꞌi basef endilisifi atif nagaꞌif banagafima anaf anen ina nohoꞌofa okom ananimi wapani, owaꞌatin. Inaꞌ nepe pris dembinai dondol lifilafi.”\x * \xo 7:21 \xt Hi 8:6, 12:24\x* \p \v 22 God naꞌi basef ifimba nagaꞌif banagafi. Isimba atis deiꞌ Jisas nataga Dembinai kofagonama basef buꞌwafi dambaifi God nagalaꞌ lapafi fikilaꞌ basef fowaꞌ naliꞌ nagalaꞌ lapafi. \v 23 Fowaꞌ amom pris amom hiami. Deiꞌ main, amom anaf mogagaꞌi ina laꞌifima mogape atapim, owaꞌ. \v 24 Apaꞌ Jisas deiꞌ nogape namona atapina dondol lifilafii. Isimba atis deiꞌ aꞌ nape pris Dembinai atapina.\x * \xo 7:24 \xt Ro 8:34\x* \v 25 Isimba atis deiꞌ anen laꞌifinai nofaꞌ esis amam nematawa sogotanimai felefeleꞌma Goda agol ananigili, ma sogape andeandeꞌ lifilafi. Deiꞌ main, anen nogape ambal lagapaona lifilafii nandabetena God nogatopalopas.\x * \xo 7:25 \xt Hi 3:1\x* \s1 Jisas pris Dembinai laꞌifina endilisi ma nogatopalopapa \p \v 26 Pris Dembinai naꞌambainai, laꞌifina endilisi ma nogatopalopapa. Anen boꞌona hililiꞌi, waf awafi akana. Anen okom buꞌwamunai, deiꞌ nape laogona epes awasi sandaꞌ waf awafii. God nasoꞌana agol luꞌwagili nikilaꞌ ilif aꞌ ilif aꞌowaꞌ.\x * \xo 7:26 \xt Hi 5:3\x* \v 27 Amom pris dembami fowaꞌimi mondolalima God nimaguf hiafi dondol. Magaliꞌ ataꞌ mondolalimana ma nagakwaha waf awafi amamifi. Ama main, magiꞌ mondolalimana ma nagakwaha waf awafi esis amam nematawai. Apaꞌ Jisas ina nandaꞌas siꞌi amom, owaꞌatin. Anen nondolali ma God nemaf atetef dowafa waf awafi epes hiasii eaꞌ maꞌum. Ama nasoꞌ anen atona nagafeꞌma God.\x * \xo 7:27 \xt Hi 5:1-2\x* \v 28 Muꞌuli inimba God nagasoꞌ Mosesani nesahoꞌ amam amamba owaꞌ laꞌifima mondaꞌ waf buꞌwafi nimaguf dandaia eaꞌ mape pris dembami. Apaꞌ basef ifimba endilisifi atif God nagaꞌif banagafi, ifimba fataga fagiꞌma muꞌuli inimbai, fandandepa Nogamana ananinai, anen nagataga boꞌona hililiꞌ atapinai. \c 8 \s1 Jisas nape pris Dembinai ipat Godi luꞌunai endilisi gani heven \p \v 1 Basef ifimba andaꞌafi fape fagaliꞌi, kofagefa naꞌamba. Apaꞌ eaꞌ anona pris Dembinai nape nagaliꞌma pris hiamii naꞌamba atin siꞌi basef fagaliꞌi fagaꞌiana. Anen nagape sia buꞌwani Dembinaii waꞌol banagagoma felefeleꞌma lagol kwahisigilima gani heven.\x * \xo 8:1 \xt Hi 1:3, 3:1; Hi 10:12, 12:2\x* \v 2 Anen nahapila maol inimba nondolali ma God ipat luꞌunai ananinai. Ipat anamba lotuꞌunai endilisinai. Anona aman ina nalaꞌ ipat anamba, owaꞌatin. Dembinai atona nasaꞌmana notawa. \p \v 3 Fowaꞌ God nandandepa amom pris dembami mofaꞌ hiahawes fasisi gwaꞌaisi mafis sasisasi ma mondolalimana. Eaꞌ Dembinai apeꞌinai wapani nofaꞌi anis hiahawes nondolalimanasi. \v 4 Iꞌi anen itapanaiai, anen ina deiꞌ nope pris Dembinai, owaꞌ. Deiꞌ main, amom hiami eaꞌ mape pris mandaꞌ maola mogofaꞌi hiahawes isimba hiasi mondolalima God, siꞌi muꞌuli nagasoꞌ Mosesani nagaꞌias. Apaꞌ owaꞌatin, anen ina nape nandaꞌ maol inimba itap apaꞌe, owaꞌ.\x * \xo 8:4 \xt Kl 2:17; Hi 9:23; Eks 25:40\x* \v 5 Amom mahapila maol inimba mondolalima Godani mandaꞌ maol ipat ananinai fowaꞌ sandaꞌ lotuwanai nondolaꞌwaif dowafa ipat nani endilisinai hililiꞌi nagape heveni. Isimba atis afamba Moses naꞌi nogalaꞌ ipat anamba sogowaloꞌ selanai, God naꞌipana naꞌi, “Inaꞌ solawaina ombal mondehena andeandeꞌma atiasi nendaꞌ hiahaom hiami hiꞌilam migiꞌmam mondahamam dindiꞌi dondoꞌ endilisi siꞌi ametal inimba aeꞌ igihimbaꞌmenam halafuta Sainaii.”\x * \xo 8:5 \xt Hi 7:22, 9:15\x* \p \v 6 Apaꞌ owaꞌ, Jisas eaꞌ nandaꞌ maol inimba nondolalima Godani eaꞌ maol inimba aꞌ nikilaꞌan endilisi maol amom pris fowaꞌimi mandaꞌani. Deiꞌ main, anen nape laꞌafena Godi epes ananisi ma basef ifimba dambaifi God nalaꞌ lapef nagalomasafi. Eaꞌ deiꞌ basef ifimba dambaifi fikilaꞌ basef fowaꞌifi God nalaꞌ lap nagaloma Mosesafi. Isimba atis deiꞌ basef ifimba dambaifi fataga fawalapai basef buꞌwafi endilisifi God nogowaꞌef sisihifi fikilaꞌ fowaꞌifi. \s1 Basef dambaifi God nalaꞌ lap nagalomapa afi fikilaꞌ basef endilisi fowaꞌifi \p \v 7 Iꞌi basef ifimba fowaꞌ God nalaꞌ lap nagaloma Mosesafi fepe beꞌef atapifai, deiꞌ basef ifimba God nagalaꞌ lapafi fagafeꞌma bifi, maol fendaꞌani owaꞌ anina. Apaꞌ owaꞌ, owaꞌatin.\x * \xo 8:7 \xt Jer 31:31-34\x* \v 8 Owaꞌ God nawalapa waf awafi epesi, eaꞌ naꞌi, \q1 “Aeꞌ Dembiwai aꞌi, ‘Peme! Anaf anef nemaf atetef endaꞌ anif basef dambaifi elaꞌ lapef egaloma esis miniꞌap wambota Israeli ma miniꞌap Judai wapani. \v 9 Basef ifimba dambaifi ina fandahama ifimba anif fowaꞌifi alaꞌ lapef aꞌif agaloma esisi, owaꞌatin. Fowaꞌ alaꞌ lapa basef ifimba alomasa, afamba agahipa lagof asasigufi ma efaꞌas sakwaha itap luꞌupa Isipi sagafeꞌ. Apaꞌ esis ina saila basef ifimba alaꞌ lap agalomasafi, owaꞌatin. Eaꞌ deiꞌ andambema ewaꞌasa alafuga esis.’ Aeꞌ Dembiwai agaꞌias naꞌamba.\x * \xo 8:9 \xt Hi 10:16\x* \v 10 Anaf nimaguf ifimba hiꞌilif, ama main, aeꞌ endaꞌ anif basef elaꞌ lapef eloma miniꞌap esis Israeli. Basef ifimba kofagefa naꞌamba. Anaf endaꞌ muꞌuli aeꞌani nepe opalef asasilifi nomon, eaꞌ endaꞌan nepe ukup asasipi nomon. Eaꞌ epe God asasiwai, esis sope amam nematawa wambota aeꞌasi. \v 11 Anaf esis amam nematawa hiasi atona atin maol akasa sogawalipa esis alipisi asasisi sogaloma sahin owan asasisi sigaꞌi, ‘Ipaꞌ pendegawa Dembinai’, owaꞌatin. Deiꞌ main, nogota atamba epes hiasi aꞌ sogawa aeꞌ andeandeꞌ hiꞌilas, awasi saꞌwisi soloma isimba eaꞌ dambesi wapani.\x * \xo 8:11 \xt Hi 10:17\x* \v 12 Anaf aeꞌ iti esis uwahipis eaꞌ etopalopas dowaf sotanimai sope andeandeꞌ, eaꞌ iliꞌamona waf awafi esis sandaꞌafi. \q1 Eaꞌ waf afamba awafi asasifi anaf aeꞌ ina ataꞌ okom mondandaꞌmaf wapani, aꞌ owaꞌatin.” \p \v 13 Basef ifimba deiꞌ nagalaꞌ lapafi God nofalef naꞌi basef ifimba dambaifi, fandaꞌ ifimba fowaꞌ nagalaꞌ lapafi deiꞌ fataga apif eaꞌ. Hiahawes sagataga apisi isimba sataga hages, eaꞌ sope nogota bandata ma higililas hiꞌigalas. \c 9 \s1 Amom pris dembami fowaꞌimi maha mafis mofaꞌas saloma esimbel mondolali masoꞌ God \p \v 1 Basef fagaliꞌi God nagalaꞌ lapafi, anen nandaꞌ anif basefa muꞌuli naꞌipasana anona ipat boꞌona hililiꞌi nogotawa itap apaꞌe ma sondaꞌ lotuwanai.\x * \xo 9:1 \xt Eks 25:23-40; Eks 26:1-30\x* \v 2 Ipat anamba sandaꞌ sel sandaꞌana. Sawalogon biafigin waꞌol nape nagaliꞌii sofalagon saꞌi, “Boꞌwagoma hililiꞌi”. Hiahaom magaꞌoh anamba nomoni, amamba wanifim. Anona ileliwa wagataganai sandaꞌ gol sandaꞌami naloma anota belita magawamona bret mondolali magasoꞌanota Godi.\x * \xo 9:2 \xt Eks 16:33; Eks 25:10-16; Eks 26:31-33; Eks 30:1-6; Nam 17:8-11; Diu 10:3-5\x* \v 3-4 Apaꞌ waꞌol lowaf alafugifa sowaolaf fetaol fawalogon figiliꞌama ganimba waꞌol momoꞌw nomoneꞌwai, anamba sofalagon saꞌi, “Boꞌwagon hililiꞌ aꞌowaꞌma.” Hiahaom magaꞌoh naꞌamba nomoni amamba. Belita mandaꞌ gol mandaꞌatai, pris mondolalima Goda hiahawes nogoh ambul alogw fasigwi gwagasatai taloma anis bokis atitis basef God nagalaꞌ lapafi fagalasi. Bokis isimba sandaꞌ gol sandaꞌasi eaꞌ andeꞌesa siꞌisa gol atona. Bokis isimba nomonesa sala anol botol siꞌi malep sandaꞌ gol sandaꞌapi. Anis gwaꞌaisi esis Juda fowaꞌ sagaꞌas anamba wafigimai sofalas sagaꞌi manai sala botol alamba nomon. Botol alamba lala bokis isimba laloma kalamuta Erani fowaꞌ dahanamb kigalalamba soh hagatagambi. Saloma otamba biamba sagandondombamba hililiꞌi ma God fowaꞌ nandaꞌ basef ifimba nalaꞌ lap nagaloma esis Judafi fagailami. Isimba sala bokis isimba nomon.\x * \xo 9:3-4 \xt Eks 25:18-22\x* \v 5 Apaꞌ hiahaom magatoma ilifa bokis isimba andoꞌi amamba. Anom hiahaom biam siꞌi enseli sandaꞌ gol mogolalaꞌi sagandombami mondolaꞌwaifa God nalutu nagalomas. Amamba matoma ilifa bokis isimba. Bihinagof fandagiam maloꞌmamam naꞌamba lafel mondolali magakoloꞌ esimbel bagaliꞌamona okom wandafunai Godima. Apaꞌ deiꞌ aeꞌ ina laꞌifiwi ma igaꞌi basefa hiahaom amamba kofagema egenandonaef hiꞌigalef, owaꞌatin.\x * \xo 9:5 \xt Nam 18:2-6\x* \p \v 6 Esis sandaꞌ hiahaom mape alihima, nimaguf danda amom pris mawis ipat anamba nomon rum waꞌam andoꞌ mondolalimana.\x * \xo 9:6 \xt Eks 16:2-34\x* \v 7 Apaꞌ ganimba nomon waꞌol nagape atina sagaꞌi, “Boꞌwagoma hililiꞌ aꞌ owaꞌ ma”, owaꞌ. Anamba pris dembinai atona nape nagaliꞌma pris hiamii nafeꞌ nagawis nemaf atetefa afagof danda. Apaꞌ ina nafeꞌ nawis dowadowaf, owaꞌatin. Anen nofaꞌ esimbel atembel mafisi nafeꞌ nawis ganimba nomon nagape atina. Esimbel ambalemba nofaꞌambela nondolalima Goda nogakwaha waf awafi ananifi ataꞌ filiꞌ, eaꞌ waf awafi esis amam nematawai wapani. Waf afamba esis owaꞌ sogawa andeandeꞌ sondaꞌafa.\x * \xo 9:7 \xt Hi 10:19\x* \v 8 Pris anamba nawis nandaꞌ maol inimbai ma Ambal buꞌunai Godi nigihimbaꞌmapa naꞌamba. Iꞌi ipat anamba nomon waꞌol nape nagaliꞌma ataꞌ anin maol nepe ma sondaꞌanai, daoꞌ ufiaꞌw akwamba ma apaꞌ mofeꞌ mugawis ganimba sagaꞌi, “Boꞌwagoma hililiꞌ aꞌowaꞌma”, akwamba ina kwataga kwandawalap alihiꞌw, ataꞌ owaꞌ.\x * \xo 9:8 \xt Hi 10:1-2\x* \v 9 Ipat anamba nihimbaꞌmapa nogota ataꞌe deiꞌitai, nondolaꞌwaif nihimbaꞌmapa basef naꞌamba. Dondol epes hiasi sandaꞌ lotuma God sofaꞌai hiahawes isimba fasifi gwaꞌaisi mafis sasisasi sondolali sagasoꞌ Goda nagakwaha waf awafi asasifi. Apaꞌ isimba ina laꞌifisa sondaꞌ malogof fagape opalef esis nomoni andeandeꞌma fegataga boꞌwalef endilisi, owaꞌatin.\x * \xo 9:9 \xt Lev 11:2,25; Lev 15:18; Nam 19:11-13\x* \v 10 Waf afamba sondolalimanafi kofagefa afamba. Waf sagaꞌ gwaꞌaisii embelafi faloma waf saꞌofaifi ma sotofa alogw awagwi sogataga beꞌesa naep Godi. Isimba hiahawes alop atopasi, God nasoꞌas muꞌuli inimba ma silan atapis sefeꞌ sotagama nogota atamba nogahaꞌofa hiahaom dambaimi.\x * \xo 9:10 \xt Hi 3:1, 10:1\x* \s1 Krais nagaꞌ nondolali nasoꞌana esimbel ananimbeli God \p \v 11 Deiꞌ Krais nafiꞌi eaꞌ, nataga pris Dembinai nape nogaliꞌma pris fowaꞌimi hiamii. Eaꞌ numafi hiahaom amamba mataga magape eaꞌi. Anen eaꞌ nafeꞌ nawis nomon endilisi ipat anamba agol luꞌwagilinai, buꞌwinai endilisi nikilaꞌ ipat atamba selitai fowaꞌitai togotawa itap apaꞌii. Apaꞌ ipat anamba deiꞌinai ina notawa itap apaꞌe, epes sandaꞌana sagalaꞌana lagof asasigufi, owaꞌatin. \v 12 Krais nawis nomon ipat anamba nafeꞌ ganimba nomon nagape atina sagaꞌi, “Boꞌwagoma hililiꞌ aꞌowaꞌma”. Anen nandaꞌam naꞌamba nemaf atetef, eaꞌ maꞌum. Apaꞌ anen ina nofaꞌ esimbel memem baloma bulmakaum nogami nawis ipat anamba, owaꞌatin. Anen nawis nondolalima Goda esimbeli alop ananisi atis siꞌis, eaꞌ maꞌwis isimba atis. Anen nandaꞌam naꞌamba natala apaꞌ natagwahepama waf awafi fagawasiꞌapai ma mogape andeandeꞌ dondol lifilafi.\x * \xo 9:12 \xt Lev 16:3,14-16; Hi 10:4; Nam 19:9,17-19\x* \v 13 Nemaf mamahefa anis epes alogw gwailasa naep Godi, amom pris maha bulmakau suwafumi maofam mofaꞌ esimbel amamibeli baloma agamb naꞌol bulmakau numaꞌinai magaꞌatonai. Eaꞌ mowaliꞌmasam epes isimba. Mandaꞌas naꞌamba epes isimbai sataga boꞌwesa alop atop andoꞌa naep Godi.\x * \xo 9:13 \xt 1 Pi 1:18-19; 1 Jo 1:7; Hi 6:1\x* \v 14 Apaꞌ esimbel Kraisi bikilaꞌ isimba aꞌowaꞌ. Krais ina nandaꞌ anef waf awafi, owaꞌatin endilisi. Ambal buꞌunai Godi nagape namona dondol lifilafii natopalopana ma nondolalima God nasoꞌana anen atona hiꞌagalana. Isimba atis deiꞌ esimbel ananimbeli ina bandombasa alop atop apeꞌipi andoꞌ, owaꞌ. Ambalemba bandombasa malogof fagape opalef apeꞌilifi nomoni boꞌwalef hililiꞌ peleleꞌ aꞌowaꞌ eaꞌ bakwaha waf naninani wafinai ma apaꞌ deiꞌ mugahapila maol God nagape namunai.\x * \xo 9:14 \xt 1 Ti 2:5; Hi 8:6\x* \s1 Esimbel Kraisi bewaꞌ banaga basef dambaifi God nagalaꞌ lapafi \p \v 15 Isimba atis deiꞌ Krais nape laꞌafen numafi basef ifimba dambaifi God nagalaꞌ lapafi. Anen nagaꞌ eaꞌ ma natala esis amam nematawa nogatagwahisa waf awafi esis sandaꞌafi nogota atamba sagape lafela basef God naliꞌ nagalaꞌ lapafi. Eaꞌ deiꞌ amam nematawa mamahisa nogofalasi ma sagagiꞌmanai, esis sofaꞌ ambal alamba namili sogape andeandeꞌ lifilafi dondol. Amamba ambal namili siꞌi fowaꞌ God nagaꞌi endilisi atisa sogofaꞌami. \p \v 16 Epen mamahina okom mondandaꞌ nigaꞌi basef ifimba banagafi ma epes mamahisa anaf sogofaꞌ hiahawes ananisii afamba anin nigagaꞌafi, nandaꞌ basef ifimba lapafi fail anop okwatip. Ama nogamana ananinai niꞌi nigaila basef ifimba ma nogofaꞌ hiahawes ahamanai, daoꞌ anen niliꞌ nindihimbaꞌmas endilisi ma ahamana ananinai nagaꞌ eaꞌ. \v 17 Deiꞌ main, iꞌi ahamana nogagaꞌ, basef ananifi lapafi nandaꞌef fagape okwatipi fape banagef fandawalap. Apaꞌ iꞌi anen ataꞌ nogape namona, basef ifimba ina deiꞌ banagef, owaꞌ. Ataꞌ pupulif. \v 18 Isimba atis basef ifimba fowaꞌ God nagalaꞌ lapafi owaꞌ fetaga fendawalap dowafa. Amom maha mafis makoloꞌ esimbel amamimbeli bewaꞌ banaga basef ifimba, daoꞌ fape banagef fandawalap alihif.\x * \xo 9:18 \xt Eks 24:3,6-8; Lev 14:4,6\x* \v 19 Moses fowaꞌ naliꞌ naꞌipa esis amam nematawa Juda hiasi basef hiafi ma muꞌuli Godi hiꞌalef, ama main, nofaꞌ esimbel bulmakau nogami baloma memei baloma embel baloma awif sipsipif akwahimi maloma lawag saꞌuni sagaꞌi hisopi agufugama nalam dis esimbel ambalemba bagalasi nuwaliꞌambela amam nematawa isimba hiasi saloma buk akwamba muꞌuli inimba Godi nagapauꞌwi wapani.\x * \xo 9:19 \xt Eks 24:8\x* \v 20 Eaꞌ naꞌi, “Esimbel ambalemba begewaꞌ banaga basef ifimba God nagalaꞌ lapafi, ifimba naꞌipipaefa pigailifi.”\x * \xo 9:20 \xt Lev 8:15,19\x* \p \v 21 Moses nowaliꞌ esimbel naꞌamba atin bail ipat anamba sandaꞌ lotuwanai naloma hiahaom amamba hiami hiꞌalam sandaꞌam sandaꞌ lotumanam God ipat anamba nomoni.\x * \xo 9:21 \xt Lev 17:11; Ef 1:7\x* \v 22 Basef ifimba ma muꞌuli inimba faꞌi felefeleꞌma hiahawes isimba hiasi hiꞌigalas aꞌ mosaꞌopas esimbel atembela sogataga boꞌwes hililiꞌ. Apaꞌ iꞌi esimbel owaꞌ biliwia, God ina nokwaha waf awafi epes sandaꞌafi, owaꞌatin endilisi.\x * \xo 9:22 \xt Hi 8:5, 10:1\x* \s1 Krais nondolalima anen atona naliꞌamona waf awafi epesi \p \v 23 Ipat anamba naloma hiahaom amamba sondolali sandaꞌ lotuma Godami, amamba mondolaꞌwaifa hiahaom amamba endilisimi magape heveni. Muꞌuli Godi naꞌi hiahaom amamba itapami motaga boꞌom hililiꞌma esimbel ambalemba atembel. Apaꞌ hiahaom amamba endilisimi magape ilifi mikilaꞌ amamba itapami. Isimba atis deiꞌ God naꞌi hiahaom amamba endilisimi magape ilifi aꞌ mondataga boꞌom hililiꞌma esimbel dambaimbeli bigikilaꞌ esimbel fowaꞌimbeli.\x * \xo 9:23 \xt 1 Jo 2:1\x* \v 24 Apaꞌ Krais ina nawis ipat anamba Godi epes sagalaꞌana lagufi, nondolaꞌwaifa ipat anamba endilisinai nagape ilifi, owaꞌatin. Anen nafeꞌ nawis heven atogon, anamba deiꞌ nataga alihina nape atapina ma naep Godi nandabeten nagatopalopapa. \p \v 25 Nemaf atetef afagof danda pris dembinai nape nagaliꞌma pris hiamii itap apaꞌe nofaꞌ esimbel mafisi nawis nomon nondolali ma God. Nawis nomon ganimba waꞌol nagape atina sagaꞌi boꞌwagon aꞌowaꞌma. Esimbel ambalemba inaꞌ aꞌ ananimbeli ma alop ananipi, owaꞌ. Apaꞌ Jisas ina nawis nomon nasoꞌ anen atona nondolalima God afagof danda siꞌi amom pris mandaꞌam, owaꞌatin. \v 26 Iꞌi anen nondaꞌam naꞌambaiai, anen aꞌ nofaꞌ akafimi nimaguf hiafi timbi tambel fowaꞌ dambadamba God nandaꞌ itap apaꞌe nifiꞌi notaga deiꞌ. Apaꞌ owaꞌatin. Apaꞌ deiꞌ felefeleꞌma nogota ahiꞌigalata Krais nataga itap apaꞌe ma nagasoꞌana anen hiꞌagalana nondolalima Goda nogokwaha waf awafi apaꞌ epesi. Nandaꞌam nemaf atetef eaꞌ maꞌum.\x * \xo 9:26 \xt Fl 3:20; Hi 10:10; 1 Pi 2:24\x* \v 27 Epes hiasi hiꞌilas anaf sogaꞌ atetef owagama sulutuma basef luꞌwafi God nondaꞌ kotimasafi. \v 28 Eaꞌ naꞌamba atin siꞌi Krais nasoꞌana anen hiꞌagalana nondolalima Goda nemaf atetef nagakwaha waf awafi epes hiasii. Anaf wapani nigiꞌ notambel nifiꞌi. Apaꞌ anen ina nifiꞌi ma nogakwaha waf awafi, owaꞌ. Nifiꞌi ma nogofaꞌ epes isimba sape sogohafanai. \c 10 \s1 Hiahawes gwaꞌaisi mafis mais apisi mondolalima God magasoꞌanasi, isimba ina aꞌ laꞌifisa sogakwaha waf awafi, owaꞌatin \p \v 1 Apaꞌ mati muꞌuli God nagasoꞌ Mosesani nondolaꞌwaif dowafa hiahaom buꞌwami maꞌi anaf migiꞌ mogatagai. Hiahawes isimba apisi ina endilisi, owaꞌ. Isimba sondolaꞌwaif dowafi. Eaꞌ deiꞌ muꞌuli inimba naꞌi esis ataꞌ sondolalima God afagof danda ani, ina laꞌifina nisindiꞌamona esis sogafiꞌi felefeleꞌma God sondagalamana ma sogataga boꞌwes endilisi, owaꞌatin.\x * \xo 10:1 \xt Hi 8:5\x* \v 2 Iꞌi muꞌuli inimba nendaꞌas beꞌes endilisiai, deiꞌ ina ataꞌ sondolalima God wapani, owaꞌ. Apaꞌ owaꞌ, owaꞌatin. Iꞌi esis sifiꞌi sondaꞌ lotumana asotaga beꞌes sondolalimana atinai, malogof fagape opalef esis nomoni ina fihimbaꞌmasa waf awafi asasifi, owaꞌ. Apaꞌ owaꞌ, owaꞌatin. \v 3 Afagof hiagufi danda hiahawes mafis mais sondolalima Godasi sagasaꞌma ukup asasipi ma sogogawa waf awafi asasifi atapif fapomas.\x * \xo 10:3 \xt Hi 9:13\x* \v 4 Esimbel bulmakau noganai baloma memei ina laꞌifima mogakwaha waf awafi esis sandaꞌafi, owaꞌatin endilisi.\x * \xo 10:4 \xt Sam 40:6-8\x* \v 5 Eaꞌ afamba Krais nagafiꞌi itap apaꞌe anen naꞌipa God naꞌi, \q1 “Inaꞌ nandaiwaꞌma esis soha mafis sofaꞌai hiahawes mais sifiꞌi sondolalima inaꞌ, owaꞌ. Apaꞌ inaꞌ nandondomba anop alopa negaseꞌeap aeꞌ. \v 6 Mafis saham sagaꞌatama sondolalima ineꞌami maloma hiahawes mafis mais sondolalimamenasi ma negakwaha waf awafii, amambai inaꞌ nandaiwaꞌmam. \v 7 Aꞌi owaꞌ main aꞌi, ‘God, inaꞌ deiꞌ netolowe. Siꞌi fowaꞌ amom profet mandaꞌ basef fail buk fagaꞌiasa aeꞌ, deiꞌ eaꞌ afiꞌi ma igaila okom ineꞌimi atom.’” \p \v 8 Krais naliꞌ ataꞌ naꞌipa God naꞌi, “Inaꞌ nandaiwaꞌma mafis mais saham sandaꞌam sandolalima inaꞌ belita sondolalima ineꞌatai. Mafis maim amamba sondolalima ineꞌmami ma negakwaha waf awafii, amambai inaꞌ nandaiwaꞌmam.” \p Apaꞌ owaꞌ muꞌuli God nagasoꞌ Mosesani naꞌi esis sondolalimana atin sondape atapis. \v 9 Aꞌi owaꞌ main, Krais nagiꞌ naꞌipa God naꞌi, “Inaꞌ natolowe. Aeꞌ afiꞌi ma igaila okom ineꞌimi atom.” \p Eaꞌ deiꞌ God natofa mafis maim fowaꞌimi magaliꞌi sondolalimaminami. Apaꞌ deiꞌ nahapona waf afamba Krais nagaila okom Godi atom fape banagef fahaꞌofa amamba fowaꞌimi.\x * \xo 10:9 \xt Hi 9:12,28\x* \v 10 Jisas Krais naila okom Godi hiꞌalam datima nasoꞌana alop ananipi nondolalimana nemaf atetef eaꞌ maꞌum. Isimba atis deiꞌ nandaꞌapa mataga ananipai atepa beꞌepa hililiꞌ.\x * \xo 10:10 \xt Eks 29:38\x* \p \v 11 Amom pris hiami hiꞌalam malutu mandaꞌ maol nimaguf hiafi danda. Amom mondolali ma God eaꞌ mandaꞌ inimba atin nimaguf hiafi timbi tambel. Apaꞌ owaꞌ ofa inimba ina banagen nakwaha waf awafi, owaꞌatin. \v 12 Apaꞌ aman anamba nondolali atetef, nagasoꞌana anen atona nondolalima Goda nagakwaha waf awafi, amamba atom atapim mope dondol lifilafi. Anen nandaꞌam naꞌamba ma eaꞌ, deiꞌ nape naloma Goda waꞌol lagol kwahisigili banagagili.\x * \xo 10:12 \xt Hi 1:3; Sam 110:1\x* \v 13 Anen nape naꞌamba atapina nape nasasa nemaf afamba God nondaꞌ bousi ananisi sogafeꞌ lafela anen. \v 14 Deiꞌ main, Krais nasoꞌana alop ananipi atop God nondolalimana nemaf atetef, eaꞌ amamba atom nandaꞌ epes sataga boꞌwes hililiꞌ sogape dondol lifilafi. Epes isimba anen deiꞌ nape atapina nandaꞌas anaf sogataga boꞌwes hililiꞌ. \v 15 Eaꞌ Ambal buꞌunai Godi wapani nawalapa basefa apaꞌ naꞌamba naliꞌ naꞌi,\x * \xo 10:15 \xt Jer 31:33; Hi 8:10\x* \q1 \v 16 “Dembinai naꞌi, nogota atamba ataꞌ hiꞌilata tiliꞌ, \q1 ma main daoꞌ, aeꞌ endaꞌ anif basef lapafi elomas. Basef ifimba naꞌamba. Anaf atiasi aeꞌ aꞌ endaꞌ muꞌuli aeꞌani hiani nepe nelelemb asasilimbi eaꞌ endaꞌan nil ukup asasipi.”\x * \xo 10:16 \xt Jer 31:34; Hi 8:12\x* \p \v 17 Ama main nagiꞌ nowatani basef ifimba naꞌi, “Aeꞌ deiꞌ ina atiasi mondandaꞌma awami asasimi moloma waf awafi esis sandaꞌafi, aꞌ owaꞌatin.” \p \v 18 God nokakisa waf awafi nakwahef eaꞌ. Deiꞌ maol inimba sofaꞌai mafis mais sondolali ma Goda waf awafi aꞌ owaꞌatin endilisi.\x * \xo 10:18 \xt Hi 4:16\x* \s1 Apaꞌ mohapifana endilisi mondafeꞌ felefeleꞌma God \p \v 19 Eaꞌ deiꞌ ipaꞌ alipipai, esimbel Jisasi atembel deiꞌ apaꞌ ukup banagep. Eaꞌ owaꞌ ombel mohapa ma mofeꞌ mugawis nomon anamba God nagapoma boꞌwagoma hililiꞌ aꞌowaꞌma.\x * \xo 10:19 \xt Mt 27:51; Hi 9:8\x* \v 20 Apaꞌ deiꞌ ilama mofeꞌ mugawis anamba ufiaꞌw akwamba dambaiꞌwi ambal namiliꞌwi. Ufiaꞌw akwamba Jisas atona nawala lowaf anamba luꞌunai nogotaol siꞌi utai nandogwaꞌw kwagal nawis nomon. Lowaf anamba alop ananipi atop. \v 21 Deiꞌ apaꞌ anona pris dembinai nugumafi amam nematawa Godii. Anamba Jisas atona.\x * \xo 10:21 \xt Lev 8:30; Esi 36:25; Ef 5:26\x* \v 22 Isimba atis deiꞌ apaꞌ mondafeꞌ felefeleꞌma Goda waf afamba. Apaꞌ mondakwaha waf hiafi basoꞌafi ma opalef apeꞌilifi eaꞌ mohapifana endilisi. Ukup pendapoma Krais, anen nuwaliꞌ esimbel ananimbeli nelelemb apeꞌilimbi ma nogandombaselemb. Malogof fagape opalef apeꞌilifi nomoni ina fihimbaꞌmapa fawalogapa ma waf awafi apeꞌifi, owaꞌ. Apaꞌ ukup pendapoma anen aꞌ nasaꞌopa alop apeꞌipi embel kalagembeli.\x * \xo 10:22 \xt Hi 4:14\x* \v 23 Apaꞌ mondahapila hapif apeꞌini mundawalapan alihina hiahaom fasimi apaꞌ mape mogohafami. Isimba apaꞌ mondahapilas sisihis, eaꞌ ina mondahagas, owaꞌi. Deiꞌ main, apaꞌ eaꞌ mogawa, hiahawes mamahisa God nagaꞌi basef endilisifi atifi atiasi nigiꞌmif nondaꞌas datima. \v 24 Apaꞌ mondasaꞌma ukup esis sahin owani, ma ukup pigapigaila esis amam nematawa sondaꞌ waf fasifi.\x * \xo 10:24 \xt Hi 3:13\x* \v 25 Apaꞌ ina ukup peseꞌapama waf mondakolas mogaloma esis alipisi siꞌi anis epes sandaꞌas, owaꞌi. Apaꞌ mondowaꞌ banagama atin eaꞌ mondandaꞌas atin atapis mindikilaꞌ fowaꞌ mandaꞌas. Deiꞌ main, ipaꞌ eaꞌ pegawa nemaf Dembinai nogafiꞌafii aꞌ fafiꞌi felefeleꞌ.\x * \xo 10:25 \xt Hi 6:4-8\x* \s1 Apaꞌ ina mowaꞌ alafugaha nogamana Godi, owaꞌi \p \v 26 Iꞌi apaꞌ mogawa basef endilisifi eaꞌ ma deiꞌ apaꞌ mila ukup apeꞌipi atipa mofeꞌ mondaꞌ waf awafi atapipamaf, iꞌi mondaꞌas naꞌamba, ina atiasi aꞌ anin ofa daiana negakwaha waf awafi apeꞌifi, owaꞌatin endilisi.\x * \xo 10:26 \xt Ais 26:11\x* \v 27 Atiasi apaꞌ ombel mohapa aꞌowaꞌ endilisi mope mosasa nemaf afamba God nogawaloga apaꞌ ma nosapaꞌapa mogafeꞌ nif amamba luꞌwami a wandafum aꞌowaꞌi mogaꞌ bousi isimba Godi.\x * \xo 10:27 \xt Diu 17:6, 19:15\x* \v 28 Apaꞌ eaꞌ mogawa, epen mamahina nimbisilaꞌ muꞌuli inimba God nagasoꞌ Mosesani, ma epes bias aꞌa wanis sitilina sowalapa waf awafi anin nandaꞌafi, esis ina atiasi siti anin uwahipin, owaꞌatin. Esis eaꞌ solaꞌapan sohan negagaꞌ.\x * \xo 10:28 \xt Eks 24:8; Hi 13:20\x* \v 29 Deiꞌ ipaꞌ ukup pandameꞌ paꞌimama ma epes mamahisa sogowaꞌ alafugaha Nogamana Godi? Epes isimba atiasi sofaꞌ nimanimi luꞌwami aꞌowaꞌ mikilaꞌ epen inimba nigimbisilaꞌ muꞌuli inimba God nagasoꞌ Mosesani. Esimbel Kraisi anol ametala basef God nagalaꞌ lapafi fandaꞌ epes isimba ananisi atis boꞌwes hililiꞌi. Owaꞌ epes isimba sandaꞌas naꞌamba saꞌi esimbel ambalemba Kraisi falafimbeli dowaf, saꞌi gaꞌ Kraisi falafini atin. Eaꞌ sandaꞌ basef findiwaefa Ambal buꞌunai Godi natopalopapa dowaf nugumafiapai.\x * \xo 10:29 \xt Ro 12:19; Diu 32:36; Sam 135:14\x* \v 30 Deiꞌ main, apaꞌ eaꞌ mogawa epen inimba aꞌ naꞌi, “Waf pegagwa waf awafiafi, maol aeꞌani. Aeꞌ atowe bola egwamasaf.” Eaꞌ naꞌias wapani naꞌi, “Aeꞌ atowe Dembiwai anaf ewawaloga esis amam nematawa aeꞌasi ma kot basef luꞌwafi.” \p \v 31 Iꞌi God banagona nagape namona atapinai nogahapila apaꞌ tatalaꞌipa ma nogagwamapa waf awafi, amambai deiꞌ ombal luꞌwami endilisi mogahepamam kwapatiꞌi. \s1 Apaꞌ mundalutu banagepama hapif \p \v 32 Apaꞌ ipaꞌ ukup pendapoma nogata fowaꞌ, afamba ipaꞌ pegefaꞌ mogogalaꞌi Godi. Nogota atamba ipaꞌ pefaꞌ nimanimi akafimi luꞌwami aꞌowaꞌ. Owaꞌ owaꞌatin. Palutu banagepa ma pagaliꞌamona wandafa waf awafi.\x * \xo 10:32 \xt 1 Ko 4:9\x* \v 33 Anif nimaguf sandaꞌepa palutu naep amam nematawa laꞌafisa, eaꞌ sandaꞌ basef awafi findiwaefa ipaꞌ, saseꞌepa akafimi nimanimi atom naep asasipi. Eaꞌ anif nimaguf sandaꞌas naꞌamba atina anis amam nematawa daias. Ipaꞌ palutu palomas patopalopas.\x * \xo 10:33 \xt Mt 6:20; Mt 19:21,29\x* \v 34 Ipaꞌ pati esis amam nematawa sagape kalabusi uwahipis pefaꞌ akafimi palomas. Eaꞌ nemaf afamba esis saloloꞌ lagofapa sofaꞌmepa hiahaom ipeꞌimi, ipaꞌ sonahepa ma batap tol pagapomas. Deiꞌ main, ipaꞌ eaꞌ pegawa, hiahaom ipeꞌimi buꞌwami endilisi ataꞌ mapomepa amamba anaf mogape atapim dondoli. Amamba mikilaꞌ endilisi hiahaom amamba sogofaꞌmepami. \p \v 35 Eaꞌ deiꞌ ipaꞌ ina pekwaha waf buꞌwafi ukup pagalutu banagepamafi, owaꞌi. Waf buꞌwafi eaꞌ afamba atef, God anaf nogwamepa hiahaom fasimi ma ipaꞌ.\x * \xo 10:35 \xt Lu 21:19; Hi 6:12\x* \v 36 Ipaꞌ pindalutu banagepa ma pigaila okom Godi ma pegefaꞌ hiahaom fasimi fowaꞌ God aꞌ naꞌiam eaꞌ endilisi ma nogasiꞌipami.\x * \xo 10:36 \xt Hab 2:3-4\x* \q1 \v 37 Ahoꞌ, ina ataꞌ nogota laota. Nogota kwasalaꞌuta dowaf, “Ama aman anamba naꞌi nogafiꞌi, anen atiasi aꞌ nifiꞌi. Anen ina atiasi nupani halehale, owaꞌatin.\x * \xo 10:37 \xt Ro 1:17; Ga 3:11\x* \v 38 Apaꞌ epes fasisi aeꞌasi kofagema ma sogape namis atapis naꞌamba. Esis sahapifa aeꞌ. Epen mamahina nendahagasa nekwaha negahapifa aeꞌi, atiasi okom aeꞌami ina boꞌoma anin, owaꞌatin.” \p \v 39 Apaꞌ ina epes ombel mahapa mandahagas makwaha magahapifa God ama atiasi higiligalapa lamonapai, owaꞌatin. Apaꞌ epes magahapifanai mofaꞌ ambal namili mogape andeandeꞌi. \c 11 \s1 Waf kofagefa ma mogohapifa God \p \v 1 Waf kofagefa ma apaꞌ mogohapifa God naꞌamba. Nelelemb apeꞌilimbi eaꞌ bahapila hiahawes isimba apaꞌ mahapifana mape mogohafasa anaf sigiꞌ sogotagai soloma anom hiahaom anaf God nogasoꞌapami. Eaꞌ hiahawes isimba naep apeꞌipi owaꞌ mogatilisia, apaꞌ nelelemb apeꞌilimbi begawa endilisi hiahawes isimba sape.\x * \xo 11:1 \xt Ro 4:18; 2 Ko 5:7\x* \v 2 Amom fowaꞌimi mahapifana naꞌamba, isimba atis deiꞌ God naꞌiam naꞌi, “Waf amamifi buꞌwafi.”\x * \xo 11:2 \xt Jen 1:1; Sam 33:6; 2 Pi 3:5\x* \p \v 3 Apaꞌ mahapifana, isimba atis deiꞌ mogawa God nandaꞌ hiahaom magape ilif itapi matagama basef ananifi atif. Eaꞌ apaꞌ mogawa hiahaom hiami apaꞌ eaꞌ magatulumi, amamba God nandaꞌama hiahaom amamba apaꞌ owaꞌ mogatolom naepia.\x * \xo 11:3 \xt Jen 4:3-10\x* \s1 Waf Abeli Enoki Noa magahapifa God \p \v 4 Abel nahapifa God. Isimba atis deiꞌ nofaꞌi anis hiahawes nondolalima Godasi beꞌes endilisi sikilaꞌ hiahawes Kain nondolalima Godasi. Ahoꞌ, Abel nahapifa God, eaꞌ amamba atom God naꞌi anen epen boꞌona hililiꞌi. God naꞌi ahoꞌma hiahawes Abel nondolalimanasi naꞌi hiahawes isimba fasis. Abel nagaꞌ eaꞌ, apaꞌ waf ananifi nagahapifa Godafi siꞌi malogol ataꞌ fihimbaꞌmapa waf buꞌwafi atapina nape.\x * \xo 11:4 \xt Jen 5:24\x* \p \v 5 Enok nahapifa God eaꞌ deiꞌ God nofaꞌana nafeꞌ nalota heven. Anen ina nape nagaꞌ, owaꞌatin. Epes sala solaomana saꞌi sogati anini, apaꞌ ina satolona, owaꞌ. Deiꞌ main, God nofaꞌana. Isimba naꞌamba atin siꞌi buk Baibel nagaꞌias naꞌi, \p “Fowaꞌ God ataꞌ owaꞌ nofaꞌanaia, nogota atamba Enok naliꞌ naila okom Godi.” \p \v 6 Epes owaꞌ sogahapifa Godia, esis ina atiasi sila okom Godi, owaꞌatin. Deiꞌ main, iꞌi epes ami siꞌi sogafeꞌ felefeleꞌma Godi, esis sohapifa God sondogawa endilisi anen nagape namona atapinai. Eaꞌ sohapifana ma nogasoꞌas hiahaom buꞌwami epes isimba sala sogolaomana banagambili.\x * \xo 11:6 \xt Jen 6:13-22; Jen 7:1; 1 Pi 3:20; Ro 3:22, 4:13\x* \p \v 7 Noa nahapifa God deiꞌ nihimbaꞌmana basefa hiahaom anaf migiꞌ mogatagai, hiahaom amamba anen owaꞌ ataꞌ notolom nogogawamia. Anen nail basef Godi nandaꞌ anoꞌw galahoꞌw luꞌwakwi. Galahoꞌw akwamba Noa naoꞌwa akoꞌw awasi ananisi safeꞌ sawis sagapauꞌwi sape andeandeꞌ, ina awes, owaꞌ. Anen nahapifa God. Isimba atis siꞌi nandaꞌ kotima esis amam nematawa sagape itapi hiꞌalas. Anen nahapifa God. Isimba atis eaꞌ nofalana naꞌi aman boꞌona hililiꞌi, siꞌi nandaꞌmasas epes isimba hiasi mamahisa sagahapifa anini.\x * \xo 11:7 \xt Jen 12:1-5; Ap 7:2-4\x* \s1 Abraham \p \v 8 Afamba God nofala Abraham nokwaha wambel ananimbili nogafeꞌ itap anaf anen naꞌi nogasoꞌanapi anen nahapifana. Isimba atis nail basef Godi nafeꞌ. Anen ina nogawa anamba nogafeꞌma, owaꞌ. Apaꞌ anen nahapifana atin deiꞌ nafeꞌ.\x * \xo 11:8 \xt Jen 26:3; Jen 35:12,17\x* \v 9 Anen nahapifana eaꞌ nafeꞌ nape itap apamba fowaꞌ God naꞌi endilisi atis naꞌi nogasoꞌanapi. Anen nape itap apamba siꞌi anen anota wambotai. Nape ifagw seligwi naloma Aisaki Jekop, amom biam anaf mogofaꞌ itap apamba mogalomanai, siꞌi fowaꞌ God naliꞌ nagaꞌi basef ifimba lapafi. \v 10 Dondol Abraham okom maꞌi ataꞌ niti wambel taun inimba pohawa mais banagasini wambel banagambili gani ilif. God atona gawainai anen okom mandandaꞌma nondaꞌ wambel ambalemba, eaꞌ nandaꞌambel.\x * \xo 11:10 \xt Jen 18:11-14; Jen 21:2\x* \p \v 11 Sera akoꞌw asaꞌw eaꞌ ina kola awasi, owaꞌatin. Nogota kogola awasiatai eaꞌ tafeꞌ hiꞌalata. Apaꞌ owaꞌ akoꞌw kwahapifa God. Isimba atis deiꞌ God nandaꞌakw banageꞌwa kogola awani. Deiꞌ main, akoꞌw kwahapifana endilisi ma basef anen nagalaꞌ lapafi, kwaꞌi anen atiasi nigiꞌmif nondaꞌas datima siꞌi nagaꞌif.\x * \xo 11:11 \xt Ro 4:19; Jen 15:5, 22:17; Diu 10:22\x* \v 12 Eaꞌ deiꞌ aman anamba atotona, anen eaꞌ hagona felefeleꞌma nogagaꞌ, eaꞌ nataga ahama awasi afeꞌusi hiasi aꞌowaꞌ anaf sigiꞌ sogatagai. Esis sataga hias aꞌowaꞌ, sondahama ondowa wagape ilifi, waloma koꞌonaga gogaꞌoh naoh akatai. Epes ina laꞌifisa sigiambas, owaꞌatin.\x * \xo 11:12 \xt Jen 23:4; 1 Kro 29:15; Sam 39:12; 1 Pi 2:11\x* \p \v 13 Epes isimba sahapifa God atapisa sape safeꞌma sagagaꞌi. Ina saliꞌ sofaꞌ hiahaom fasimi amamba God naꞌi endilisi nogasoꞌasami, nemaf afamba sagape, ataꞌ owaꞌatin. Esis sahapifana endilisi salutu laogon sandagalam siꞌi sagatolom eaꞌi. Eaꞌ sawalapa basef saꞌif saꞌi, “Apaꞌ mape itap apaꞌe siꞌi epes analemb walimbi. Apaꞌ mafiꞌi mape nogota bandata itap apaꞌe.” \p \v 14 Epes sagaꞌi basef ifimbaii, apaꞌ eaꞌ mogawas, saꞌi sowandoꞌma itap asasipi siꞌip. \v 15 Iꞌi ukup asasipi ataꞌ pape pandandaꞌma wambel ambalemba fowaꞌ sakwahembel sagafiꞌiai, deiꞌ esis ataꞌ ufiaꞌw kwagala sotambel sogafeꞌagon.\x * \xo 11:15 \xt Eks 3:6,15; Mk 12:26\x* \v 16 Apaꞌ deiꞌ esis ina sandaꞌas naꞌamba, owaꞌatin. Nelelemb asasilimbi behafema anep itap daiap, fasifasip aꞌowaꞌ pikilaꞌ anamba fowaꞌigima. Anamba anen heven atogon. Isimba atis deiꞌ God ina ambal aola epes isimba sagaꞌi, “Inaꞌ God apaꞌ mandaꞌ lotuminai,” owaꞌatin. \p Anen nandomba anambel wambel taun eaꞌ ma epes isimba sagahapifanai sofeꞌ sogapaogon.\x * \xo 11:16 \xt Jen 22:1-14; Ro 9:7; Je 2:21-22\x* \p \v 17 Abraham nahapifa God aꞌowaꞌ ma basef ifimba nalaꞌ lapef nagalomanaefi. Eaꞌ deiꞌ God nagwamba Ebrahama nogasoꞌana Aisak nondolalimana ma God. Endilisi, Abraham nape nasasama noha nogamana ananinai nondolalimana. \v 18 Apaꞌ owaꞌ God naliꞌ naꞌipana naꞌi, “Esis wambota Aisaki atis anaf sofaꞌ agol wambota ineꞌisi.”\x * \xo 11:18 \xt Ro 4:17\x* \p \v 19 Abraham okom mandandaꞌ naꞌamba naꞌi, “Iꞌi aeꞌ egahana afunama, eaꞌ hapainai, bola God nogasaꞌmana wapanii.” \p Eaꞌ deiꞌ apaꞌ miꞌias miꞌi isimba siꞌi God nasaꞌma Aisak notambel nosafili matmat wapani ma Abraham notambel nogofaꞌana.”\x * \xo 11:19 \xt Jen 27:27-29; Jen 27:39-40\x* \s1 Aisaki Jekop maloma Josep \p \v 20 Aisak nahapifa God. Isimba atis deiꞌ nofaloꞌma Jekopi Iso nowaꞌ banagama hiahaom fasimi naꞌi anaf mogatagamai.\x * \xo 11:20 \xt Jen 48:15-16\x* \p \v 21 Jekop nahapifa God, eaꞌ deiꞌ afamba felefeleꞌma naꞌi nogagaꞌ, nofaloꞌma nogaopana Josepi biam nowaꞌ banagam. Anen nandahiꞌamon nasisil nindiwa balaga nandagalama God.\x * \xo 11:21 \xt Jen 50:24-25; Eks 13:19\x* \p \v 22 Josep nahapifa God. Isimba atis deiꞌ felefeleꞌma naꞌi nogagaꞌ anen naꞌi basefa anaf esis Israel sokwaha itap luꞌupa Isip sogafeꞌ. Eaꞌ naꞌipasa sogawa bihitagof alop ananisi wandof.\x * \xo 11:22 \xt Eks 1:22, 2:2\x* \s1 Moses \p \v 23 Mamasana Mosesi sahapifa God. Isimba atis deiꞌ maꞌmana kolana eaꞌ sambahoꞌwana atin nape aomb wanemb. Deiꞌ main, esis bias satolona fasifasina aꞌowaꞌ endilisi. Esis ina ombal mahasa King dembinai Fero ma muꞌuli ananini, owaꞌ.\x * \xo 11:23 \xt Eks 2:10-12\x* \p \v 24 Ama main, Moses nataga dambena, nahapifa God. Isimba atis deiꞌ okom mandandaꞌ nandaiwaꞌma esis sofalana sigaꞌi nogama nemataꞌw akwamba King Fero nogamana, owaꞌ. \v 25 Naꞌi nondofaꞌ nimanimi naꞌamba atin nondaloma esis wambota atota Godi. Nandaiwaꞌma nogaila waf awafi ma nope nondagala nogota atamba bandata.\x * \xo 11:25 \xt Hi 10:34-35\x* \v 26 Anen okom mandandaꞌ maꞌi iꞌi anen nogofaꞌ ambal awali ma agol Kraisi, amambai aꞌ fasimi endilisi mikilaꞌ moni hiani naloma sosaf fasinai hiana haona esis Isipi. Deiꞌ main, anen okom mapoma hiahaom amamba fasimi aꞌowaꞌ anaf God naꞌi endilisi nogasoꞌanami.\x * \xo 11:26 \xt Eks 12:51; Eks 14:13,14; Ro 1:20; 1 Ti 1:17; Hi 11:1\x* \p \v 27 Moses nahapifa God. Isimba atis deiꞌ nohafel nakwaha itap luꞌupa Isip. Anen ina nandafaꞌma okom wandafunai King Feroi, owaꞌatin. Anen siꞌi nagati aman anamba esis owaꞌ laꞌifisa sogatolona naep asasipia. Eaꞌ deiꞌ nape banagona.\x * \xo 11:27 \xt Eks 12:21-30\x* \v 28 Anen nahapifa God deiꞌ naila basef ananifi ma gwaꞌaisi isimba luꞌwasi Pasova, naha sipsip nandaꞌ lotuma God. Eaꞌ nuwatiꞌ esimbel bail utagw ilifa waꞌowaꞌol afamba ensel anamba nogaha awasi amam esis Isipi ina atiasi noha esis Israeli, owaꞌ.\x * \xo 11:28 \xt Eks 14:21-31\x* \s1 Esis Israel hiasi aꞌowaꞌ sahapifa God banages \p \v 29 Esis Israel sahapifa God. Isimba atis deiꞌ satopaꞌ naoh agiligwa Embel Akwahimi mandahagas mombaꞌ monafa eaꞌ safeꞌ akata siꞌi itap fatauguma. Eaꞌ esis Isip sati esis salutu laꞌafen, sagiꞌmas safeꞌ owaꞌ embel betanima bandahapima baofanas eaꞌ bahas sagaꞌ lamonas hiꞌalas.\x * \xo 11:29 \xt Jos 6:12-21\x* \p \v 30 Esis Israel sahapifa God, isimba atis deiꞌ safeꞌ sanogama indalelemba sandaꞌ otamba sandaꞌami wambel Jeriko tulif sail wik siꞌigai, nimaguf 7-pelaif, eaꞌ indalelemb ambalemba guligatam mowa itap.\x * \xo 11:30 \xt Jos 2:1-21; Jos 6:21-25; Je 2:25\x* \p \v 31 Nemataꞌw akwamba kwandaꞌ soꞌa waola amami Rahap, akoꞌw kwahapifa God. Isimba atis deiꞌ amam biam mandambahoꞌ mafiꞌi magatologini kumafiam andeandeꞌ. Eaꞌ deiꞌ akoꞌw ina afuꞌw kwaloma epes isimba wambelisi sogosambala Godii, owaꞌatin. \p \v 32 Apaꞌ deiꞌ aeꞌ ataꞌ iwatani basef mamahifa wapani? Owaꞌatin. Nogota ina laota ma ataꞌ igaꞌi basefa Gideon, Barak, Samson, Jepta, Devit naloma Samyuel maloma amom profet, owaꞌ.\x * \xo 11:32 \xt Dan 6:22\x* \v 33 Amom amamba, magahapifa Godi. Isimba atis deiꞌ malutu banagem mikilaꞌ wandaf matalogofa soldia amom king dembami hiamii. Mape dembami mumafiasa waf usiꞌifi eaꞌ mofaꞌ hiahaom buꞌwami God naꞌi nogasoꞌamami. Eaꞌ masopama malogofa mafis amamba laion wandafumi luꞌwami.\x * \xo 11:33 \xt Dan 3:23-27\x* \v 34 Eaꞌ mahefa nif luꞌwafi fagandaꞌef. Amom mafaꞌ mafeꞌma bainagw mindihiꞌamam eaꞌ ina mapisilam, owaꞌ. Amom mape pupulim ama main, owaꞌ mofaꞌ banagami. Eaꞌ mataga banagem endilisi ma wandaf matofa amom soldia hiami misiꞌah esis anota wambotai.\x * \xo 11:34 \xt 1 Kin 17:17-24; 2 Kin 4:18-37\x* \v 35 Anom amam eaꞌ magagaꞌi motambel mosafel wapani, mamamam amamuwai watolom waoꞌwam. Anis epes sandaꞌ kalabus eaꞌ esis bousi sahambombaga alop asasipi endilisi aꞌowaꞌ, felefeleꞌma sogagaꞌ. Iꞌi esis sigaila basef asasifima, bola sokwahis sefeꞌ wahifis. Apaꞌ owaꞌ, esis ina saila basef asasifi, owaꞌatin. Esis ukup papoma anaf sotanima sogosafel matmata sogofaꞌ ambal namili, naꞌambai andeandeꞌ aꞌowaꞌ.\x * \xo 11:35 \xt 1 Kin 22:24-27; Jer 20:2, 37:15; Jer 38:6\x* \v 36 Anis sofaꞌ nimanimi ma esis bousi saꞌi basef findiwaifi ma esis, sahas kwapeteꞌas. Eaꞌ anis, sowaꞌas sen sandaꞌas sape sandaꞌ kalabus.\x * \xo 11:36 \xt 2 Kro 24:21\x* \v 37 Anis, bousi sakwaha otamba sahas afis. Eaꞌ anis, sandaꞌas kwapeteꞌas endilisi. Anis sofaꞌ so satopaꞌas alop asasipi biafis atis. Eaꞌ anis, sahas bainatagw sagaꞌ. \p Eaꞌ anis sagahapila Godi sowahoꞌ alop mafis sipsipi memei siꞌi luwaguf safeꞌ. Esis aꞌ hiahawes hiasi akasa alop asasipi. Eaꞌ bousi sandaꞌmas waf awafi endilisi sasoꞌas nimanimi. \v 38 Eaꞌ deiꞌ safaꞌ safeꞌ ganigani sandambahoꞌ itap wafigima epes akagoma. Anis sandambahoꞌ halafutagw, anis sandambahoꞌ otamba luꞌwami magal magawis nomoni, a itap fagagatagoma. Esis amam nematawa fasifasis aꞌowaꞌi. Isimba atis deiꞌ epes itapasi ina boꞌwesa sope sogalomas, owaꞌatin. \p \v 39 Epes isimba hiasi hiꞌalas sagahapifa Godi. Isimba atis deiꞌ sofaꞌ agof fasigufi ma naep ananipi. Apaꞌ esis ina deiꞌ sofaꞌ hiahaom amamba fasimi fowaꞌ God naꞌiam eaꞌ naꞌi endilisi nogasoꞌasami, ataꞌ owaꞌatin. \v 40 Deiꞌ main, fowaꞌ gani God okom mandandaꞌ nandondomba anom hiahaom fasimi aꞌowaꞌ ma apaꞌ. Hiahaom amamba mikilaꞌ hiahawes esis fowaꞌisi sagahapifanai saꞌi sogofaꞌasi. God nandaꞌam naꞌamba ma anaf esis sotaga beꞌes endilisi sofaꞌam sogalomapa. \c 12 \s1 Apaꞌ miti Jisas naep doꞌ pilana eaꞌ mohapifana \p \v 1 Deiꞌ apaꞌ siꞌi main? Esis epes fowaꞌisi sagahapifa Godi salutu salipapa siꞌi ilagw luꞌwami masoꞌalepa magalaꞌambemapa sihimbaꞌmapa waf sagahapifanafi. Isimba atis apaꞌ deiꞌ mondakwaha hiahaom amamba mandaꞌ apaꞌ nimanipai, moloma waf hiafi awafi fagawasiꞌapai. Eaꞌ mondowaꞌ banaga nelelemb apeꞌilimbi ma mosagih banagambel mondololaiꞌma sagih buꞌwani inimba God nandandepana mugasagihani.\x * \xo 12:1 \xt Hi 1:3; Ro 7:21; 1 Ko 9:24-25\x* \v 2 Naep apeꞌipi peleleꞌ doꞌ pindati Jisas atona anen kofagonama hapif apeꞌinii, nowatanian netaga andeandeꞌma mohapifana banagepa atapipa mogape. Fowaꞌ anen okom mapoma dagala anaf naꞌi nogofaꞌani, deiꞌ nalutu banagona. Eaꞌ nofaꞌ lawag usiꞌigai tiꞌwanaegai nagaꞌ. Anen okom mapoma atiasi nofaꞌ akafimi luꞌwami nogagaꞌ lawag agamba, isimba falafisi atis. Anen ina ombal mahana ma gaꞌ inimba, owaꞌatin. Eaꞌ deiꞌ nape felefeleꞌma sia Godi lagol kwahisigili nape banagona. \s1 God nasoꞌapa nimanimi apaꞌ ma nogasindiꞌamonapa \p \v 3 Ipaꞌ ukup pendandaꞌ andeandeꞌma akafimi amamba fowaꞌ nogofaꞌami. Epes isimba sandaꞌ waf awafii sowaꞌana alafugah Jisas endilisi sandaꞌana kwapeteꞌana. Owaꞌ anen nalutu banagona aꞌowaꞌ. Ipaꞌ ukup pendapoma isimba ma ina pupulipa alaꞌuta tehepa, owaꞌi. Pendape banagepa. \v 4 Ipaꞌ papaꞌ paloma waf awafi ma pagatalagofaf, apaꞌ ipaꞌ ina deiꞌ papaꞌ pafeꞌ patagama wandaf luꞌufa sahepa esimbel koloꞌwalambalepa pagaꞌ, ataꞌ owaꞌatin.\x * \xo 12:4 \xt Pro 3:11-12\x* \v 5 Aꞌi ipaꞌ ukup paseꞌepa ma basef ifimba God nandaꞌefa ipeꞌi ma nefela ukup ipeꞌipi nogowaꞌ banagaipa? Anen deiꞌ nofalepa batawis ananipai, naꞌi, \q1 “Awasi aeꞌipai, nemaf mamahefa Dembinai nogaseꞌepa akafimi ipeꞌma nogasindiꞌamonepama, ipaꞌ ina piꞌi akafimi amamba anen nagaseꞌepami falafumi, owaꞌ. Nemaf mamahefa niꞌi nogaseꞌepa nimanimi ma nigasindiꞌamonepa, ukup ipeꞌipi ina iwanip, owaꞌi.\x * \xo 12:5 \xt Re 3:19\x* \v 6 Deiꞌ main, epes mamahisa Dembinai okom mogamogailas aꞌowaꞌi anen nandaꞌas naꞌamba atina sondaꞌ waf ananifi usiꞌifi. Eaꞌ epes mamahisa numafias nigaꞌi awasi ananisii, nahasa nogasindiꞌamonasa waf usiꞌifi wapani ma sogawaf andeandeꞌ sogailaf.”\x * \xo 12:6 \xt Diu 8:5; 2 Sml 7:14\x* \p \v 7 Nemaf mamahefa akafimi luꞌwami mogatagamepa, ipaꞌ pindalutu banagepa piꞌi ahoꞌma God nogasindiꞌamonepa. Anen nondaꞌmepa waf afambai siꞌi awasi ananisi. Deiꞌ main, ahapa awasii ina mape matitilis sandaꞌ waf awafi, owaꞌatin. \v 8 Ahapas hiami masindiꞌamonasa sameꞌ basef silifa sogape andeandeꞌ. Apaꞌ iꞌi ahamepa owaꞌ nisindiꞌamonepaea, ipaꞌ ina awasi ananipai endilisi, owaꞌatin. Ipaꞌ siꞌi pagataga dowafa amam hiamii. \v 9 Ipaꞌ ukup pendapoma anif basef wapani ifimba. Apaꞌ itapapai hiapai hiꞌalapa ahapapa apeꞌimi masindiꞌamonapa eaꞌ manifelom masaꞌma agof amomugufi. Isimba atis deiꞌ apaꞌ andeandeꞌma mogafeꞌ lafela Ahamapa nagape ilifi numafi ambagof apeꞌigufi ma mogofaꞌ ambal namili. \v 10 Amom ahapapa apeꞌimi itapami, masindiꞌamona waf apeꞌifi nogota bandata dowaf, mandahama ukup amamipi. Apaꞌ God nasindiꞌamonapa ma nogatopalopapa endilisi ma mogofaꞌ waf buꞌwafi ananifi atef hililiꞌi.\x * \xo 12:10 \xt Je 3:17-18\x* \v 11 Ahamapa nasoꞌapa akafimi ma nagasindiꞌamonapa, afamba apaꞌ ina mandagala, owaꞌatin. Ukup apeꞌipi iwanip aꞌowaꞌ. Nahapa nasindiꞌamonapa ma nondaꞌ hiahawes fasisi sogatagamapa. Hiahawes isimba naꞌamba. Atiasi mondaꞌ waf buꞌwafi atef usiꞌifi, nelelemb apeꞌilimbi saꞌombel.\x * \xo 12:11 \xt Ais 35:3\x* \s1 Apaꞌ mundalutu banagepa dag \p \v 12 Ipaꞌ saꞌma lagof ipeꞌigufi dowagof ama gigisilimb banagelemba pendaꞌ maol Godi. Iꞌi nembawa boꞌwagah ipeꞌigahi akepigah hokwaepa, ipaꞌ dowagah mehip eaꞌ pilutu banagepa dog.\x * \xo 12:12 \xt Pro 4:26\x* \v 13 Ipaꞌ pendaꞌ ufiaꞌw ipeꞌikwi usiꞌikw kofeꞌ. Ama atiasi epes boꞌwagah aogahisi ina awes hiꞌilas, owaꞌatin. Atiasi sogataga beꞌes wapani.\x * \xo 12:13 \xt Sam 34:14; Ro 12:18\x* \p \v 14 Ipaꞌ deiꞌ pendandaꞌ maol banagambela pigaila waf opalef fegape saꞌombel pegaloma epes hiasii. Eaꞌ pindaila waf afamba usiꞌif hililiꞌi, pegape Dembinaii atipa siꞌipa. Epen waf afambai akani, anaf anin ina niti Dembinai, owaꞌatin.\x * \xo 12:14 \xt Ap 8:23\x* \v 15 Ipaꞌ solawaipa andeandeꞌ. Naꞌamba anin alipini ipeꞌini newa ma waf awafi nelelama God nagatopalopapa dowafa nowambilapai magape andeandeꞌ. Naꞌamba anin alipini ipeꞌini nendaꞌ waf awafi siꞌi lawag augai gail gogola gwaꞌaisi numbutisii, eaꞌ neseꞌepa nimanimi ipaꞌ nendaꞌ ipaꞌ hipai petaga awepa ma naep Godi.\x * \xo 12:15 \xt Jen 25:33-34\x* \v 16 Naꞌamba anin epen atitin nila waf awafi soꞌa waulafi. Ipaꞌ solawaipa andeandeꞌ. Naꞌamba anin epen atitin neseꞌana alafuga God siꞌi fowaꞌ Iso nandaꞌasa nagatala gwaꞌaisi nogota bandata, eaꞌ nakwaha hiahaom buꞌwami ahamana nandondombam magapomanai.\x * \xo 12:16 \xt Jen 27:30-40\x* \v 17 Ipaꞌ pegawa, anen naꞌi notambel nefeꞌma nogofaꞌ hiahaom amamba buꞌwami owaꞌ, God naꞌi owaꞌatin. Iso nandaꞌam lef atin napoma nogofaꞌi hiahaom amamba, owaꞌ aꞌ owaꞌatin. Ufiaꞌw akana ma notanima nombema nembel nogowaꞌ alafugama waf awafi wapani.\x * \xo 12:17 \xt Eks 19:16-20; Diu 4:11-12\x* \s1 Apaꞌ mataga eaꞌ ma halafuta buꞌutai Saion \p \v 18 Deiꞌ ipaꞌ ina pataga pape felefeleꞌma anis maefah patilis pagahapilas lagof ipeꞌigufi, siꞌi halaf afamba Sainai, owaꞌatin. Halaf afamba nif luꞌwami, a owamb akot alialinai endilisi a fufin luꞌunai banagonai,\x * \xo 12:18 \xt Eks 20:18-21; Diu 5:22-27\x* \v 19 a alof nogogali, a anagol malogol gagaꞌi basefi. Esis amam nematawa Juda sagameꞌ malogol agalemba gandaꞌ basefi, esis ombal mahas saꞌipa Moses dindinip naꞌamba saꞌi, “Apaꞌ mandaiwaꞌ ma mogameꞌana wapani.”\x * \xo 12:19 \xt Eks 19:12-13\x* \p \v 20 Deiꞌ main, esis ombal mahas endilisi aꞌowaꞌ ma basef ifimba God nagasoꞌasef esisi. Anen nagaꞌi naꞌamba naꞌi, “Iꞌi anin epen o anin mafin ami nefeꞌ negatolasa halafuta atambai, andeandeꞌma esis sogahan otamba ma negagaꞌ.”\x * \xo 12:20 \xt Diu 9:19\x* \p \v 21 Esis ombal mahas kwapeteꞌ endilisi ma hiahaom amamba sagatolomi. Hiahaom amamba luꞌwami aꞌowaꞌ mandaꞌ Moses ombal mahana kwapeteꞌa nogatolom. Eaꞌ naꞌi, “Aeꞌ bolale kwapeteꞌ ombal mahe ma egatolom.”\x * \xo 12:21 \xt Ga 4:26; Re 5:11\x* \p \v 22 Ipaꞌ ina pataga hiahaom amamba, owaꞌatin. Ipaꞌ eaꞌ pataga halafuta Saion, wambel luꞌwambili taun God nagape namona atapinai. Anamba Jerusalem dambaigima nagape heveni. Ipaꞌ patagama ensel hiami hiami aꞌowaꞌ mandatama mape mandagala.\x * \xo 12:22 \xt Lu 10:20\x* \v 23 Ipaꞌ pafiꞌi pandakolas paloma epes Godi, awasi ananisi sagaliꞌi. God nandaꞌ agof asasigufi fape wambel ambalemba ilif. Ipaꞌ pafiꞌi felefeleꞌma God, anen jas dembinai nowalogas hiꞌigalasi naloma ambagof epes fowaꞌ God nagaꞌi beꞌes hililiꞌi.\x * \xo 12:23 \xt Hi 8:6, 10:22; 1 Pi 1:2; Jen 4:10\x* \v 24 Eaꞌ pafiꞌi felefeleꞌma Jisas, anen nagape laꞌafen nugumafi basef lapafi dambaifi. Eaꞌ pafiꞌi esimbel ananimbeli fowaꞌ nuwaliꞌambela ipaꞌ, nogowaꞌ banaga basef ifimba lapafi. Esimbel ambalemba bawalapa anoꞌw ufiaꞌw buꞌwakwi aꞌowaꞌ. Basefa ufiaꞌw akwamba fikilaꞌ aꞌowaꞌ basef Ebeli. Deiꞌ main, basefa esimbel Ebeli fefala Goda nogagwa waf awafi. Apaꞌ esimbel Jisasi atembel God nakwaha waf awafi okom masoꞌanaf.\x * \xo 12:24 \xt Hi 2:1-3; Hi 10:26-29\x* \s1 Apaꞌ solawaipa andeandeꞌ \p \v 25 Ipaꞌ solawaipa andeandeꞌ. Naꞌamba pewaꞌ alafugaha aman anamba deiꞌ nagaꞌii. Fowaꞌ gani itap apaꞌe God nasoꞌasa banagafi endilisi esis amam nematawa, owaꞌ sosambala basef ananifi. Fowaꞌ nogota tatumba sogosambalif, ina laꞌifisa sofaꞌ sofeꞌ sindihiꞌama okom wandafunai Godi, owaꞌatin. Fowaꞌ God naꞌif itap apaꞌe apaꞌ deiꞌ nape heven naꞌi basef banagef aꞌowaꞌ ma apaꞌ. Iꞌi apa mowaꞌ alafugaha anen, anaf apaꞌ wapani ina laꞌifipa ma mofaꞌ mefeꞌ mindihiꞌama okom wandafunai ananinai, owaꞌatin endilisi.\x * \xo 12:25 \xt Eks 19:18; Sam 68:8; Hag 2:6\x* \v 26 Fowaꞌ God nagasoꞌana muꞌuli ananini Moses, malagol ananigili gakotoꞌma itap apaꞌe. Apaꞌ deiꞌ naꞌipapa naꞌi, “Anaf aeꞌ ikotoꞌma itap anef nemaf wapani. Apaꞌ ina ikotoꞌma itap atep, owaꞌ. Ikotoꞌma itap peloma heven wapani.” \p \v 27 Basef ifimba fagaꞌi, “Anef nemaf wapani,” fihimbaꞌmapa naꞌamba. Hiahaom fowaꞌ God nandaꞌami anaf nokotoꞌmam mefeꞌ higililam hiꞌilam. Apaꞌ anom hiahaom fasimi ma poe buꞌwani owaꞌ mondokotoꞌia amamba banagem mope atapim. \p \v 28 Isimba atis apaꞌ mundanifela God. Deiꞌ main, deiꞌ apaꞌ mawis God nagalaꞌambemagoma anamba epes ina laꞌifisa sogakotoꞌmagon, owaꞌatin. Apaꞌ mondaꞌ lotumana mondasaꞌma agol ananigili ma waf ombal mogohapamafi ma mogaila okom ananimi atom.\x * \xo 12:28 \xt Diu 4:24, 9:3; Ais 33:14\x* \v 29 Deiꞌ main, God apaꞌ mandaꞌ lotumanai, anen aꞌ siꞌi nif luꞌwami fagando hiahaom awami hiꞌagalam. \c 13 \s1 Apaꞌ ukup pindapindaila esis alipisi endilisi \p \v 1 Ipaꞌ Kristen, ukup pindaima atina sahin owan ipeꞌisi atapipa.\x * \xo 13:1 \xt Ro 12:13; 1 Pi 4:9; Jen 18:1-8; Jen 19:1-3; Jo 13:34\x* \v 2 Ipaꞌ ina ukup peseꞌepama pegatopalopa esis epes anambel wambelisi sogafiꞌi ifagw ipeꞌigwii, owaꞌi. Ipaꞌ pegawa, fowaꞌ gani anis epes sandaꞌ waf afambai, ma sagatopalopa anis daiasi, esis sofaꞌ anom ensel safeꞌ sumafiam ifagw asasigwi. Esis ina sogawa saꞌi amom ensel mafiꞌi, owaꞌ. Saꞌi owaꞌ epes atis itapasi.\x * \xo 13:2 \xt Mt 25:36; Hi 10:34\x* \v 3 Ipaꞌ aꞌ ukup pendapoma esis alipisi sagape sandaꞌ kalabusi siꞌi ipaꞌ eaꞌ pandaꞌ kalabus pagalomas. Eaꞌ ukup pendandaꞌma epes isimba sogofaꞌ akafimi nimanimi alop asasipii, petopalopas siꞌi ipaꞌ atipa pegefaꞌ akafimi alop ipeꞌipi pegalomas.\x * \xo 13:3 \xt Ga 5:19,21; Ef 5:5\x* \p \v 4 Ipaꞌ amam nematawa pandasoꞌama eaꞌi, pendaꞌ waf afamba fetaga fendape hililiꞌ. Ipaꞌ ina pendaꞌ waf awafi alugufi, owaꞌi. Deiꞌ main, ipaꞌ pegawa anaf God nogwamipai waf awafi ma amam nematawa sandaꞌ waf soꞌa waulafii, saloma amam nematawa isimba sagahambombaga dasoꞌamaii.\x * \xo 13:4 \xt 1 Ti 6:8; Diu 31:6,8; Jos 1:5\x* \v 5 Ipaꞌ ina pila waf awafi afamba ukup pegehafela moni aꞌowaꞌ, owaꞌi. Hiahawes ipaꞌ pagahapilasi, isimba ipaꞌ aꞌ ukup pendandaꞌ naꞌamba piꞌi, “Naꞌambai andeandeꞌ. Isimba atiasi dondoꞌma apaꞌ.” \p Deiꞌ main, God naꞌias naꞌi, “Aeꞌ ina anaf okom moseꞌe ipaꞌ ewaꞌepa alafuga, owaꞌatin endilisi.”\x * \xo 13:5 \xt Sam 118:6\x* \p \v 6 Eaꞌ deiꞌ apaꞌ mondowaꞌ banaga nelelemb apeꞌilimbi eaꞌ miꞌias naꞌamba mindaꞌi, \q1 “Dembinai nagatopalopa apeꞌi. Apaꞌ ina ombal mohapa, owaꞌ. Atiasi epes laꞌifis sondaꞌ maina apaꞌ? Owaꞌatin endilisi!”\x * \xo 13:6 \xt 1 Ko 4:16; Hi 6:12\x* \s1 Apaꞌ mondaila waf amom agufumi mugumafi esis Kristeni \p \v 7 Ipaꞌ nomonas sondapoma amom agufumi ipeꞌimi fowaꞌ magawalapa basef Godi ma ipeꞌi. Ipaꞌ ukup pendandaꞌma feꞌ buꞌwani amamini eaꞌ pefeꞌ pila waf amom magahapifa Godafi.\x * \xo 13:7 \xt Ef 4:14\x* \v 8 Jisas Krais nape naꞌamba atin siꞌi nambatiꞌ, eaꞌ deiꞌ wapani, eaꞌ nope atapina anaf dondol lifilafi.\x * \xo 13:8 \xt Ro 14:17\x* \v 9 Ipaꞌ solawaipa. Naꞌamba anif basef hiafi fafifafi fifiꞌi felamona opalef ipeꞌilifi eaꞌ pekwaha ufiaꞌw Godi. Iꞌi opalef apeꞌilifi fegape atapilifa waf God nagatopalopapa dowafafi numafiapa magape andeandeꞌi, naꞌambaifi andeandeꞌ. Opalef apeꞌilifi ina banagalefa mugaila muꞌuli epesi ma gwaꞌaimi mamimami, owaꞌatin. Waf afambai sagaila muꞌuli inimbafi ina fatopalopa amam nematawa sagailafi, owaꞌatin. \s1 Hiahaom God okom magaꞌiami buꞌwami apaꞌ mondolalimanami \p \v 10 Apaꞌ anota belita tape sondolalima Goda, atamba Krais atona nasoꞌana alop ananipi siꞌip nondolalimap nasoꞌanap God. Apaꞌ amom pris mondolalima God ipat atamba selita sandaꞌ lotuwatai, amom ina laꞌifima mogaꞌ gwaꞌaisi ma belita atamba, owaꞌatin.\x * \xo 13:10 \xt Lev 16:27\x* \v 11 Pris anamba dembinai nape nagaliꞌ ma pris hiamii anen atona nofaꞌ esimbel amamba nawis ipat nomon waꞌol, nagape atina boꞌwagon hililiꞌma, nondolalima Goda nogakwaha waf awafi. Apaꞌ mafis alop siꞌina mofaꞌan mawisi mandaꞌ nif maofam andoꞌma anamba esis Israel sagapoma.\x * \xo 13:11 \xt Mt 21:39; Jo 19:17\x* \v 12 Isimba atis Jisas wapani nofaꞌ akafimi nogaꞌ wambel indambel uta andoꞌma nagasaꞌopas nandaꞌas boꞌwes hililiꞌma esimbel ananimbeli.\x * \xo 13:12 \xt Hi 11:26, 12:2\x* \v 13 Eaꞌ deiꞌ apaꞌ wapani mondafeꞌma anen indalelemb andoꞌ, ma mondaꞌ ambagof apeꞌigufi awagof siꞌi anen fowaꞌ nagameꞌ ambal aol.\x * \xo 13:13 \xt Hi 11:10,16; Hi 12:22\x* \v 14 Deiꞌ main, apaꞌ mogawa itap apaꞌe apaꞌ ina anambel wambel taun nagape atapini, owaꞌatin. Apaꞌ deiꞌ mape mandaꞌas mowandoꞌma wambel taun inimba anaf naꞌi nigatagai.\x * \xo 13:14 \xt 2 Kro 29:31; Sam 50:14,23; Hos 14:2\x* \p \v 15 Isimba atis deiꞌ mosaꞌma agol Godi luꞌwagol mondasoꞌana dagala atapina ma agol Jisasi, mondandaꞌam naꞌamba siꞌi hiahaom buꞌwami mondolalimanami. Apaꞌ mondolalimana naꞌamba. Mondasoꞌana malogof apeꞌigufi anen a mogawalapa basefa agol ananigili.\x * \xo 13:15 \xt Fl 4:18\x* \v 16 Ipaꞌ ina ukup peseꞌepama pendaꞌ waf fasifima esis amam nematawa, owaꞌi. Eaꞌ hiahawes sagaꞌoma ipeꞌi pendawalogas peseꞌasa duꞌwanis epes isimba hiahawes akasi. Deiꞌ main, God okom magaꞌiaf aꞌowaꞌi waf afambai siꞌi hiahawes buꞌwasi ipaꞌ pasoꞌanasa pindalalimanasi.\x * \xo 13:16 \xt Esi 3:17; 1 Te 5:12\x* \p \v 17 Amom agufumi ipeꞌimi, maꞌi motopalopepa, eaꞌ mumafi ipaꞌ dondol. Ama anaf amom mogawalapa basefa Goda maol hiani mandaꞌana mugumafi ipeꞌani. Isimba atis deiꞌ ipaꞌ pindaila basef amomifi eaꞌ pendape lafelam. Iꞌi pendaꞌmamas naꞌamba ma amom sonohama mondaꞌ maol inimba ma ukup amamipi ina iwanip melef atin, owaꞌatin. Iꞌi amom mondaꞌan mogaloma ukup iwanipi, amambai atiasi ina motopalopepa, owaꞌatin endilisi.\x * \xo 13:17 \xt Ap 24:16; 2 Ko 1:12\x* \s1 Beten buꞌwani ma mondatopalopa atin \p \v 18 Ipaꞌ pendabetena God nogatopalopa afaꞌ. Afaꞌ ogawa malogof fagape opalef afaꞌ nomoni fihimbaꞌmafa wape usiꞌifa andeandeꞌ. Eaꞌ deiꞌ waꞌi ofeꞌ waf usiꞌifi hililiꞌafi nimaguf hiafi dondol. \v 19 Aeꞌ okom maꞌi aꞌowaꞌ ma ipaꞌ pendabetena God nogatopalope ma atiasi itanima egafeꞌmago ipaꞌ kwafalis.\x * \xo 13:19 \xt Sek 9:11; Ais 55:3; Jer 32:40; Esi 37:26; 1 Pi 2:25\x* \p \v 20 God anen kofagonama okom awanimi. Anen nasaꞌma Dembinai apeꞌinai Jisas nosafel wapani. Esimbel bagalo Jisasi begewaꞌ banaga basef Godi nagalaꞌ lapafi fagape atapif dondoli. Esimbel ambalemba atembel Jisas nataga Dembinai numafi esis Kristen siꞌi nugumafi sipsipi. \v 21 Aeꞌ aꞌi God nowaꞌ banagaipa neseꞌepa waf buꞌwafi hiafi ipaꞌ ma pigaila okom ananimi atom. Eaꞌ aꞌi anen nondaꞌ opalef apeꞌilifi nomon ama mogawalapa waf hiafi fasifi anen okom magaꞌiafi ma banagami Jisas Kraisi atom. Eaꞌ aꞌi epes hiasi sosaꞌma agol ananigili luꞌwagol dondol lifilafi. Endilisi. \s1 Basef anif duꞌwanif \p \v 22 Ipaꞌ alipipai, aeꞌ aꞌipipa dindinip, pembeꞌ aligah pendagahembeꞌma basef andaꞌafi ma efela ukup ipeꞌipi egewaꞌ banagaipa. Deiꞌ main, basef ifiꞌi aeꞌ andaꞌefa ipeꞌi, ifimba bandembandef. \p \v 23 Aeꞌ aꞌi ipaꞌ pendegawago, esis eaꞌ sakwaha owamapa apeꞌinai Timoti, eaꞌ ina ataꞌ nandaꞌ kalabus, aꞌ owaꞌatin. Iꞌi anen nifiꞌi nogatagama aeꞌ kwafalisa, daoꞌ atiasi afaꞌ biafa ofoꞌo atin utilipa. \p \v 24 Ipaꞌ pendaꞌmamago nemaf buꞌwafi afaꞌifi ma amom agufumi hiami ipeꞌimi molomago esis amam nematawa Godi hiasi hiꞌindalas. Esis Kristen alipisi sagape Italii sandaꞌmepago nemaf buꞌwafi ipaꞌ. \p \v 25 Aeꞌ aꞌi God notopalopepa dowaf eaꞌ nope nolomago ipaꞌ hipai nowaꞌ banagaipa. Eaꞌ maꞌuf ifimba.