\id MRK \h Marcos \toc1 Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na seiljeii Marcos \toc2 Marcos \toc3 Mr. \mt1 Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na seiljeii Marcos \c 1 \s1 Tyoñequiaa Juan ñꞌoom ndyuaa na tjaa nnꞌaⁿ cꞌom \r (Mt. 3:1-12; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) \p \v 1 Luaa waa na jnaⁿ ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo, Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 2 Jnda̱ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seiljeii profeta Isaías, matsonaꞌ: \q1 Majño̱o̱ⁿñetya̱ya cwii moso ꞌnaⁿya na wjaajndyee jo njomꞌ. Jom nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿꞌ, \q1 cha mamꞌaⁿcꞌeendye nnꞌaⁿ quia na nncueꞌcañoomꞌ. \q1 \v 3 Jom tsꞌaⁿ na jndeii matseineiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. \q1 Matsoom: “Calajndaaꞌndyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwii nato na juu joꞌ nndyocwjeeꞌcañoom nquii na nntsa̱ꞌntjom ꞌo. \q1 Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwilayo̱ꞌyoꞌ nato na nñoom.” \m \v 4 Ñꞌoommeiⁿꞌ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ quia na to̱ꞌ Juan na tyotseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ ndyuaa yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom na calcweꞌ nꞌomna jnaaⁿna cha nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona ndoꞌ nleitsꞌoomndyena. \v 5 Jndye nnꞌaⁿ tyꞌe na mꞌaaⁿ na jnaⁿna chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea ñequio tsjoom Jerusalén. Jnda̱ na lcweꞌ nꞌomna jnaaⁿna, seitsꞌoomñê joona tsꞌom jndaa Jordán. \p \v 6 Juanꞌñeeⁿ tyocweⁿ liaa na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ sooꞌ camello. Chiꞌtyeⁿ xcweeⁿꞌeⁿ cwii tjaⁿ. Tyocwaaⁿꞌaⁿ calcaa ntyueꞌ ndoꞌ tyoꞌom tsiomꞌ jnda̱a̱. \v 7 Luaa ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tyotsoom: \p —Mandyontyjo̱ nqueⁿ na tꞌmaⁿti tseixmaaⁿ, nchiiti ja. Ticatseixmaⁿya na cweꞌ ja nndiꞌntjo̱ⁿya nnoom na nntseicanaⁿꞌa lcoomꞌm. \v 8 Ja matseitsꞌoomndyo̱ ꞌo ñequio ndaatioo, sa̱a̱ nqueⁿ nntseitsꞌoomñê ꞌo ñequio Espíritu Santo. \s1 Na teitsꞌoomñe Jesús \r (Mt. 3:13-17; Lc. 3:21-22) \p \v 9 Tiempoꞌñeeⁿ jnaⁿ Jesús tsjoom Nazaret, tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyjeꞌcañoom Juan ndyuaa yuu na tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. Ndoꞌ seitsꞌoomñe Juan jom tsꞌom jndaa Jordán. \v 10 Quia na jlueeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ ndaa mantyjacheⁿ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na seicanaaⁿñenaꞌ tsjo̱ꞌluee. Jndyocue Espíritu Santo chaꞌcwijom catuꞌ. Jndyocaljo nacjoomꞌm. \v 11 Ndoꞌ teicꞌuaa na seineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cañoomꞌluee. Matso: \p —ꞌU cwiluiindyuꞌ Jndaaya na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌu ñequiiꞌcheⁿ mañequiaanaꞌ na neiⁿya. \s1 Ñeꞌqueⁿ tsaⁿjndii xjeⁿ Jesús \r (Mt. 4:1-11; Lc. 4:1-13) \p \v 12 Ndoꞌ mantyjacheⁿ tjañꞌoom Espíritu Santo Jesús cwiicheⁿ ntyja yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. \v 13 Joꞌ ljooꞌñê wenꞌaaⁿ xuee. Tyoqueⁿñe tsaⁿjndii na nlqueⁿ xjeⁿ jom. Mati tyomꞌaaⁿ Jesús quiiꞌntaaⁿ quiooꞌ wjee. Ndoꞌ tquieꞌcañom ángeles na tyondyeꞌntjomna nnoom. \s1 Mato̱ꞌ Jesús tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea \r (Mt. 4:12-17; Lc. 4:14-15) \p \v 14 Jnda̱ na tjuꞌ Herodes Juan wꞌaancjo, quia joꞌ tja Jesús tsꞌo̱ndaa Galilea. Joꞌ joꞌ tyoñequiaaⁿ ñꞌoom naya nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 15 Tyotsoom: \p —Jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nñeꞌquiandyoꞌ na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo. Calayuꞌyoꞌ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \s1 Maꞌmaⁿ Jesús ñequiee nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌ calcaa \r (Mt. 4:18-22; Lc. 5:1-11) \p \v 16 Yocheⁿ na mawinom Jesús ꞌndyoo ndaaluee Galilea, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Simón ñequio tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ Andrés. Cwitueeꞌna tsquiꞌ ꞌnaaⁿna tsꞌom ndaaluee ee joona tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿna na cwitjeiiꞌna calcaa. \v 17 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Quioꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ ja nntsꞌaa na nlatjomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ tachii cweꞌ calcaa. \p \v 18 Joona mañoomꞌ ꞌndyena lquiꞌ ꞌnaaⁿna. Tyꞌena ñꞌeⁿñê. \p \v 19 Tjatjatyeeⁿ chjoowiꞌ ꞌndyoo ndaaluee. Tueeꞌcañoom Jacobo ñꞌeⁿ tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ na jndyu Juan. Joona ntseinda Zebedeo. Mꞌaⁿna tsꞌom wꞌaandaa, cwilaꞌyo̱na lquiꞌtsaⁿ ꞌnaaⁿna. \v 20 Mantyja tqueeⁿꞌñê joona, quia joꞌ ꞌndyena tsotyena Zebedeo tsꞌom wꞌaandaa ñequio naⁿntjoomꞌm. Tyꞌena ñequio Jesús. \s1 Tsaⁿ na tyoleiñꞌoom jndyetia \r (Lc. 4:31-37) \p \v 21 Tyꞌena tquiena tsjoom Capernaum. Quia na tueꞌntyjo̱ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos quia joꞌ tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ watsꞌom. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \v 22 Ndoꞌ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ, jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. Tꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱na na waa najndeii na matseixmaaⁿ, ee ñꞌoom na tyoꞌmo̱o̱ⁿ cajndatinaꞌ, nchii cweꞌ chaꞌna ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom chiuu tꞌmaⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. \v 23 Ndoꞌ naquiiꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ tyjeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom jndyetia juu. Jndeii tyotseixuaa tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom ndyuee jndyetiaꞌñeeⁿ. \p \v 24 Tsoom nnom Jesús: \p —¿Ljoꞌ lꞌue tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ, ꞌu Jesús na jnaⁿꞌ Nazaret? ¿Aa jndyoꞌ na jndyoꞌtseiꞌtyuiꞌ na laxmaaⁿyâ najnda̱a̱yâ? Jâ macwitajnaaⁿꞌâ ꞌñeeⁿ cwiluiindyuꞌ. Nncuꞌ cwiluiindyuꞌ na ljuꞌ tsꞌomꞌ na jnaⁿꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 25 Quia joꞌ seitiaꞌ Jesús jndyetiaꞌñeeⁿ. Tsoom: \p —Catseicheⁿꞌ. Caluiꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p \v 26 Ndoꞌ sꞌaa jndyetiaꞌñeeⁿ na seicantyeeⁿñe tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ tyoteiñe. Sꞌaaⁿ na seixuaa jndeii, jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 27 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na ntyꞌiaa na luaaꞌ tuii jeeⁿ tyuena. Tyotaꞌxꞌeena nda̱a̱ ncꞌiaana, tyoluena: \p —¿Ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na luaaꞌ tuii? Cwa cwii ñꞌoom xco cwindya̱a̱ya jeꞌ. Ee tsaⁿmꞌaaⁿꞌ waa najneiⁿ na matsa̱ꞌntjoom meiⁿ jndyetia ndoꞌ cwilaꞌcanda̱na ñꞌoom na matsoom. \p \v 28 Mañoomꞌ tꞌom ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Galilea. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús sta̱xeeⁿꞌ Simón Pedro \r (Mt. 8:14-15; Lc. 4:38-39) \p \v 29 Ndoꞌ jnda̱ na jluiꞌna watsꞌom, tyꞌena waaꞌ Simón ñꞌeⁿ Andrés, ndi ñꞌeⁿ Jacobo ñꞌeⁿ Juan. \v 30 Tquiena. Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ sta̱xeeⁿꞌ Simón. Waa cjooꞌ jnduu na matseiconaꞌ juu. Mañoomꞌ jlaꞌcandii nnꞌaⁿ Jesús na wiiꞌ yuscuꞌñeeⁿ. \v 31 Quia joꞌ tjantyjaaꞌ Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ, tꞌueeⁿ tsꞌo̱, seiweeⁿ juu. Mañoomꞌ ntquiuuñe na matseiconaꞌ juu. Mana to̱ꞌ na mandintjom nda̱a̱na. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿwii \r (Mt. 8:16-17; Lc. 4:40-41) \p \v 32 Majuu tmaaⁿꞌñeeⁿ jnda̱ na tjacue ñeꞌquioomꞌ, tquieꞌcho nnꞌaⁿ nnꞌaⁿwii ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na maleichuu jndyetia na mꞌaaⁿ Jesús. \v 33 Manndyo ndyuendye nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ na tquiena na cweꞌ ꞌndyootsꞌa wꞌaaꞌñeeⁿ. \v 34 Xjeⁿꞌñeeⁿ seinꞌmaaⁿ jndye nnꞌaⁿwii chaꞌtso nnom ntycu na cwitjoomna. Mati jndye jndyetia tjeiiⁿꞌeⁿ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Meiⁿ tînquiaaⁿ na nlaꞌneiⁿ jndyetiaꞌñeeⁿ meiⁿcwii ñꞌoom ee ticalꞌue tsꞌoom na nndye nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ee jndyetiaꞌñeeⁿ manquiuna ꞌñeeⁿ cwiluiiñê. \s1 Jesús mañequiaaⁿ ñꞌoom tsꞌo̱ndaa Galilea \r (Lc. 4:42-44) \p \v 35 Teincoo cwiicheⁿ xuee ndicwaⁿ jaaⁿcheⁿ teicantyjaaⁿ, tjaaⁿ cwii joo yuu na ñenqueⁿ. Joꞌ joꞌ tyotseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 36 Ndoꞌ Simón ñequio ncꞌiaaⁿꞌaⁿ tyꞌentyjo̱na naxeⁿꞌ Jesús na cwilꞌueena jom. \v 37 Jnda̱ na jliuna jom, jluena nnoom: \p —Jndye nnꞌaⁿ jeeⁿ cwilꞌuee ꞌu. \p \v 38 Tsoom nda̱a̱na: \p —Cjaaya ntꞌomcheⁿ njoom na nndyooꞌ cha mati joꞌ nñequiaya ñꞌoom naya na nndye nnꞌaⁿ. Ee maxjeⁿ tsꞌiaaⁿwaaꞌ na qui na jndyo̱o̱ya. \p \v 39 Quia joꞌ tyomanoom chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom naya naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ cwii cwii joo. Ndoꞌ tyocwjeeⁿꞌeⁿ jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na chuu tycu lepra \r (Mt. 8:1-4; Lc. 5:12-16) \p \v 40 Tyjeeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús na chuu tycu lepra. Tcoꞌxtye jo nnoom, sꞌaa tyꞌoo, tso: \p —Ta, ntyjii ꞌu nnda̱a̱ nntseinꞌmaⁿꞌ ja, xeⁿ wajnaⁿꞌ na matyꞌiomnaꞌ. \p \v 41 Jesús tꞌoom na wiꞌ tsꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ. Seilioom tsꞌo̱o̱ⁿ, tyeⁿnquioomꞌm juu. Tsoom nnom: \p —Maxjeⁿ matyꞌiomnaꞌ na ljoꞌ. Canꞌmaⁿꞌ. \p \v 42 Mantyja tsu tycu lepra. Mana ljuuꞌ tjaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaañê. \v 43 Jnda̱ joꞌ jñom Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ, tyeⁿ ñꞌoom tsoom nnom: \p \v 44 —Meiⁿcwii ñꞌoom ticatsuꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ chiuu tuii na nꞌmaⁿꞌ. Sa̱a̱ cjaꞌ, cjaꞌtseicaꞌmo̱ⁿndyuꞌ nnom tyee. Ndoꞌ quiaaꞌ quiooꞌ nnoom na matseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌxjeⁿ na tyotsa̱ꞌntjom Moisés. Ee laaꞌtiꞌ nncwjiꞌyuuꞌñenaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. \p \v 45 Sa̱a̱ quia na tja tsaⁿꞌñeeⁿ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyotseineiiⁿ, tyotsoñꞌeeⁿ chiuu waa na nꞌmaaⁿ. Joꞌ chii mañoomꞌ tꞌom ñꞌoom ndiocheⁿ. Cweꞌ joꞌ seicuꞌnaꞌ na nncjaaquieeꞌ Jesús meiⁿnquia tsjoom ee jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ nncꞌoontyjaaꞌna xeⁿ nliuna jom. Joꞌ chii ljooꞌñê yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom ndoꞌ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na jndye joo jnaⁿna. \c 2 \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee \r (Mt. 9:1-8; Lc. 5:17-26) \p \v 1 Jnda̱ na teinom cwantindyo xuee, tueꞌcañoomnndaꞌ Jesús tsjoom Capernaum. Ndoꞌ teicꞌuaa ñꞌoom na jnda̱ tyjeeⁿꞌeⁿ, mꞌaaⁿ waaꞌ cwii tsꞌaⁿ. \v 2 Jndye nnꞌaⁿ tjomndyena joꞌ joꞌ hasta tileicwiijndeii wꞌaa. Meiⁿ cweꞌ ꞌndyootsꞌa tîcanda̱a̱ nlquieꞌcañomna. Ndoꞌ tyoñequiaaⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱na. \v 3 Ndoꞌ joꞌ tquieꞌcañom ñequiee nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús. Tquioñꞌomna cwii tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee. \v 4 Quia na ntyꞌiaana na tîcanda̱a̱ nncꞌoontyjaaꞌna na mꞌaaⁿ ee na jeeⁿ tyeeⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ, quia joꞌ tyꞌewana xqueⁿ wꞌaa. Jlaꞌcanaaⁿndyena ndyeyu na meintyjeeꞌ Jesús. Jlaꞌcꞌo̱ⁿna tsuee na ndiiꞌ tsꞌaⁿwiiꞌ. \v 5 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na cwilaꞌyuꞌya nꞌom naⁿꞌñeeⁿ, tsoom nnom nquii tsꞌaⁿ na wiiꞌ: \p —ꞌU jndaaya, jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌu chaꞌtso jnaⁿꞌ na niom. \p \v 6 Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés na teindyuaandye joꞌ joꞌ, jndye ñꞌoom tyolaꞌtiuuna naquiiꞌ nꞌomna na ticueeꞌ nꞌomna Jesús. \v 7 Jlaꞌneiⁿ cheⁿnquieena naquiiꞌ nꞌomna, jluena: “Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ¿chiuu na luaaꞌ matsoom? Cwa ñꞌoom ntjeiⁿ matseineiiⁿ nacjooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee macanda̱ jom nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿ nnꞌaⁿ.” \v 8 Ndoꞌ ntyjii Jesús na luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ nꞌomna. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na ticuaaya nquiuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱? \v 9 ¿Cwaaⁿ ñꞌoom cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na tijndeiꞌtinaꞌ na nntsjo̱o̱ nnom tsaⁿwiiꞌmꞌaaⁿ? ¿Aa nchii chaꞌna jnda̱ tsjo̱o̱ nnoom na matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿꞌaⁿ na waa? Oo ¿aa nchii jndeiꞌtinaꞌ nquiuꞌyoꞌ na nntsjo̱o̱ na quicantyjaaⁿ, catseilcwiiñê tsuee ꞌnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ cjaacaⁿ? \v 10 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nntsjo̱o̱ juu ñꞌoom na nquiuꞌ ꞌo na jndeiꞌtinaꞌ. Quia joꞌ quia na jnda̱ tcoꞌyanaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿ nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na majndeiiticheⁿ ja waa najndo̱ nnom tsjoomnancue na nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ. \p \v 11 Quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee: \p —ꞌU re, matsjo̱o̱ya njomꞌ, quicantyjaꞌ. Catseilcwiindyuꞌ tsuee ꞌnaⁿꞌ. Cjaꞌtoꞌ waꞌ. \p \v 12 Ndoꞌ mantyja teicantyja tsaⁿꞌñeeⁿ, seilcwiiñê tsuee ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jlueeⁿꞌeⁿ na jndooꞌ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. Jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna na luaaꞌ tuii. Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tyoluena: \p —Meiⁿjom ndiiꞌ tyoontyꞌiaaya na nluii na luaaꞌ. \s1 Maꞌmaⁿ Jesús Leví na mati jndyu Mateo \r (Mt. 9:9-13; Lc. 5:27-32) \p \v 13 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, tja Jesús cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ ꞌndyoo ndaaluee ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ tyꞌentyjaaꞌna jom. Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. \v 14 Cwii xuee mawinoom yuu na cwitioom nnꞌaⁿ tsꞌiaaⁿnda̱a̱na cwentaaꞌ gobiernom. Joꞌ joꞌ noomꞌm cwii tsꞌaⁿ na jndyu Leví jnda Alfeo. Wacatyeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na macoꞌñoom sꞌom na cwitioom nnꞌaⁿ. Tso Jesús nnoom: \p —Candyoꞌtseijomndyuꞌ ñequio tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya. \p Ndoꞌ teicantyja tsaⁿꞌñeeⁿ, tjatseijomñe ñꞌeⁿ Jesús. \p \v 15 Cwii xuee mꞌaaⁿ Jesús waaꞌ Leví ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Joꞌ joꞌ wacatyeeⁿ nacañoomꞌ meiⁿsa ñequio naⁿꞌñeeⁿ na cwicwaꞌna. Ndoꞌ mati majndye nnꞌaⁿ na cwitoꞌnoom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja na nquiu nnꞌaⁿ fariseos, teindyuaandyena ñꞌeⁿñê. Ee jndye nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. \v 16 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ fariseos ñequio ncꞌiaana na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, quia na ntyꞌiaana na macwaꞌ Jesús ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom, taꞌxꞌeena nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, jluena: \p —¿Chiuu waayuu na macwaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom ndoꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \p \v 17 Jnda̱ na jndii Jesús na luaaꞌ cwiluena, tsoom nda̱a̱na: \p —Nnꞌaⁿ na tiwii titjo̱o̱ndyena tsꞌaⁿ na machꞌee nasei. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na wii, tjo̱o̱ndyena tsaⁿꞌñeeⁿ. Ja nchii na jndyo̱o̱ na nncwaⁿya nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ, ja jndyo̱o̱ na nncwaⁿya nnꞌaⁿjnaⁿ. \s1 ¿Chiuu na tyoolaꞌcwejndoꞌndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús? \r (Mt. 9:14-17; Lc. 5:33-39) \p \v 18 Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na tyoñequiaa Juan tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na cwilaꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos, mꞌaⁿna na cwilaꞌcwejndoꞌndyena cwii xuee. Ndoꞌ ntꞌomndye joona tyꞌentyjaaꞌna Jesús, taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaa Juan cwilaꞌcwejndoꞌndyena ndoꞌ majoꞌti cwilꞌa nnꞌaⁿ fariseos, sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaaꞌ, tyoolaꞌcwejndoꞌndyena. ¿Chiuu na tyoolꞌana? \p \v 19 Tꞌo̱ Jesús cwii ñꞌoom na cweꞌ tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ. Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye na macoco tsꞌaⁿ ¿aa matyꞌiomnaꞌ na nlaꞌcwejndoꞌndyena yocheⁿ na ndii ñꞌeⁿ tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ ñꞌeⁿndyena? Cantyjati xuee na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿndye naⁿꞌñeeⁿ na cwiwitꞌmaaⁿꞌ na tocoom, ticatsonaꞌ na nlaꞌcwejndoꞌndyena. \v 20 Sa̱a̱ manncueꞌntyjo̱ xuee na nncwjiꞌnaꞌ jom quiiꞌntaaⁿna, quia ljoꞌcheⁿ nlaꞌcwejndoꞌndyena. \p \v 21 Seineiⁿticheⁿ Jesús cwii ñꞌoom na tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom xco na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Tsoom: \p —Tsꞌaⁿ na matseiyo̱ liaa, ticatyꞌiomnaꞌ na nncwjaaꞌñê cwii taⁿꞌ liaa xco na tyootmaⁿ na nntseiyo̱o̱ⁿ liaa ntsaa. Ee na ljoꞌ nntsꞌaaⁿ, quia nntmaⁿ liaa tquie quia joꞌ nncjaateii liaa xco, nntyjaañenaꞌ liaa ntsaa, ndoꞌ cwajndiiti nncꞌiooꞌñenaꞌ liaa ntsaaꞌñeeⁿ. \v 22 Mati tsꞌaⁿ na machꞌee winom tijoom nntioom juunaꞌ tjaⁿ na jnda̱ teijndyo. Ee xeⁿ na ljoꞌ nntsꞌaa tsꞌaⁿ nntꞌiooꞌ tjaⁿꞌñeeⁿ, mana cwiwiꞌndaaꞌnaꞌ, ndoꞌ mati nlcweꞌ winom. Joꞌ chii matyꞌiomnaꞌ na tsꞌom tjaⁿ xco nncꞌoocuenaꞌ. \s1 Cwitꞌiooꞌndyena xuꞌlqueeⁿ xuee na cwitaꞌjndye nnꞌaⁿ \r (Mt. 12:1-8; Lc. 6:1-5) \p \v 23 Cwii xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos, mawinom Jesús yuu na niom ntjom lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, yocheⁿ na cwiwinomna joꞌ joꞌ, to̱ꞌna na cwitꞌiooꞌndyena meiⁿ ndyee xuꞌlqueeⁿ. \v 24 Ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos jluena nnom Jesús: \p —Queⁿꞌ cwenta naⁿmꞌaⁿꞌ, ¿chiuu na cwilꞌana cwii na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya? \p \v 25 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO, ¿aa nchii jnda̱ jlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom chiuu sꞌaa David quia na seitjo̱o̱naꞌ na nlcwaaⁿꞌaⁿ? Sa̱a̱ tyoolancjooꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jom tꞌoom na ñejnoomꞌm ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. \v 26 Tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ tcaaⁿ tyooꞌ nnom Abiatar tyee na cwiluiitquieñe. Jnaaⁿꞌaⁿ ntyooꞌñeeⁿ. Tcwaaⁿꞌaⁿ joonaꞌ ndoꞌ mati tquiaaⁿ na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ ntyooꞌñeeⁿ na jnda̱ tquia nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ticwanaaⁿ na nlcwaꞌ meiⁿnquia tsꞌaⁿ, macanda̱ ntyee wanaaⁿ na nlcwaꞌna juunaꞌ. \p \v 27 Tsoticheⁿ Jesús nda̱a̱na: \p —Tqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom xuee na nntaꞌjndyee nnꞌaⁿ cha na nnteijndeiinaꞌ joona, nchii seijndaaꞌñê na nntsꞌaanaꞌ xjeⁿ ꞌo na nnduꞌyoꞌ na jeeⁿ tꞌmaⁿ xuee tseixmaⁿnaꞌ. \v 28 Joꞌ chii ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee waa na matseixmaⁿya na nntsjo̱o̱ ljoꞌ wanaaⁿ na calꞌa nnꞌaⁿ xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya. \c 3 \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na jnda̱ tjateii cwii tsꞌo̱ \r (Mt. 12:9-14; Lc. 6:6-11) \p \v 1 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ watsꞌom. Joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jnda̱ tjateii cwii tsꞌo̱. \v 2 Jeeⁿ tyoqueⁿ nnꞌaⁿ fariseos cwenta ljoꞌ nntsꞌaaⁿ, aa nntseinꞌmaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ juu xuee na cwitaꞌjndyeena, ee jeeⁿ queeⁿ nꞌomna na nnda̱a̱ nlqueⁿna ñꞌoom nacjoomꞌm. \v 3 Quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿ na jnda̱ tjateii tsꞌo̱: \p —Quicantyjaꞌ, cwintyjeꞌ xcwe quiiꞌntaaⁿ naⁿmꞌaⁿ. \p \v 4 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ: \p —Ja mawaxꞌa̱ya nda̱a̱ꞌyoꞌ, xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya ¿aa wanaaⁿ na cateijndeii tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ na wiꞌ matjom, oo aa ticateijneiⁿ juu? ¿Aa cwjiꞌnꞌmaaⁿñê xꞌiaaⁿꞌaⁿ na ticueꞌ, oo aa caꞌñeeⁿ na cueꞌ? \p Sa̱a̱ joona yacheⁿ jlaꞌcheⁿna. \v 5 Quia joꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ ndiocheⁿ, seiliooꞌñê ñꞌeⁿndyena. Tquiaanaꞌ na chjooꞌ tsꞌoom ee seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na jeeⁿ quieꞌ nꞌomna. Tsoom nnom tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ: \p —Catseiliuuꞌ tsꞌo̱ꞌ. \p Seiliuu tsaⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ mana tcoꞌyanaꞌ jom. \v 6 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ fariseos mantyja jluiꞌna, tyoꞌmaⁿna ñequio nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes chiuu nlꞌayoona na nlaꞌcueeꞌna Jesús. \s1 Jndye nnꞌaⁿ tjomndye ꞌndyoo ndaaluee \p \v 7 Quia joꞌ tjanndaꞌ Jesús ꞌndyoo ndaaluee ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ na jnaⁿna tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 8 Ndoꞌ mati ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tyondyena cantyja ꞌnaaⁿ jndye nnom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tyochꞌeeⁿ. Quia joꞌ jndyendyena jnaⁿna tsꞌo̱ndaa Judea ñequio tsjoom Jerusalén, ñequio ndyuaa Idumea, ñequio xndyaaꞌ jndaa Jordán, ndoꞌ ñequio ndiocheⁿ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. Tyꞌentyjaaꞌna jom. \v 9 Joꞌ chii sa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na calaꞌjndaaꞌndyena cwii wꞌaandaa chjoo na nleilꞌueeꞌñê cha tintsꞌaanaꞌ na ꞌoontquieena jom ee tyeeⁿ na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ nacañomꞌm. \v 10 Ee ncꞌe na jnda̱ seinꞌmaaⁿ jndyendye nnꞌaⁿ, joꞌ chii chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na ndicwaⁿ chona ntycu, tyolaꞌcantoꞌndyena nacañomꞌm na ñeꞌnquioꞌna jom cha nnꞌmaaⁿna. \v 11 Ndoꞌ jndyetia na mꞌaⁿ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, meiⁿyuucheⁿ na ntyꞌiaana jom, lꞌana naquiiꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ na cataꞌna cantyena jo nnoom. Tyolaꞌxuaana, tyoluena: \p —ꞌU cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 12 Sa̱a̱ Jesús jndeiꞌnaꞌ tyotsa̱ꞌntjoom na ticatꞌmo̱o̱ⁿna ꞌñeeⁿ cwiluiiñê. \s1 Maꞌmaⁿ Jesús canchooꞌwe nnꞌaⁿ na nlaꞌjomndye ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ \r (Mt. 10:1-4; Lc. 6:12-16) \p \v 13 Tjawa Jesús cwii ta, ndoꞌ tqueeⁿꞌñê nnꞌaⁿ na macwjiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ na cꞌoona na mꞌaaⁿ. \v 14 Tqueeⁿ canchooꞌwendyena na nñꞌeeⁿna ñꞌeⁿñê ndoꞌ na njñoom joona na nñeꞌquiana ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Matseicajndyunaꞌ joona apóstoles. \v 15 Tquiaaⁿ cantyja najndeii na tseixmaaⁿ na nlaꞌxmaⁿna cha nnda̱a̱ nlaꞌnꞌmaaⁿna nnꞌaⁿ ndoꞌ nnda̱a̱ nntjeiiꞌna jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \v 16 Nmeiiⁿ ncuee nchooꞌwe nnꞌaⁿ na tjeiiꞌñe Jesús cwentaaⁿꞌaⁿ: Simón, tsaⁿ na seicajñoom Pedro, \v 17 Jacobo ñequio tyjeeⁿ Juan, ntseinda Zebedeo, joona seicajñoom Boanerges, ñꞌoomwaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na jeeⁿ chona ndyueena, \v 18 Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, Jacobo jnda Alfeo, Tadeo, Simón, tsaⁿ na matiiꞌñe ñꞌoom ñꞌeⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ cananista. \v 19 Ndoꞌ ñꞌeⁿ Judas Iscariote, tsꞌaⁿ na tquiaa cwenta Jesús. \s1 Cwilueyoona na Jesús tsaⁿjndiitquiee matseixmaaⁿ \r (Mt. 12:22-32; Lc. 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Jnda̱ joꞌ tja Jesús yuu na macꞌeeⁿ, ndi ñꞌeeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tjomndyenndaꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ yuu na mꞌaaⁿ hasta tileinquiaanaꞌ na nlcwaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. \v 21 Jnda̱ na jndye nnꞌaaⁿꞌ nqueⁿ na luaaꞌ matjoom, tyꞌecꞌomna jom na jndeiꞌnaꞌ ee cwilue nnꞌaⁿ na jnda̱ seintjeiⁿnaꞌ jom. \p \v 22 Ntꞌom nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés na jnaⁿ Jerusalén, tyoluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ matseixmaaⁿ Beelzebú, juu tsaⁿjndiitquiee. Ncꞌe najndeii na matseixmaⁿ, joꞌ na macwjeeⁿꞌeⁿ jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \p \v 23 Tqueeⁿꞌñe Jesús naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱na. Tsoom: \p —¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na nquii Satanás mawjaⁿ nacjooꞌ nqueⁿ na macwjeeⁿꞌeⁿ jndyetia ñequio ntyjenaⁿjndiiñê naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ? \v 24 Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii gobiernom na cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ntꞌom cwiꞌoo nacjoomꞌm ndoꞌ ntꞌom cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsaⁿꞌñeeⁿ xocaljooꞌñetyeeⁿ tsꞌiaaⁿ. \v 25 Ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cwii wꞌaa xeⁿ cwilaꞌntjaꞌndyena, xocꞌomna na ñeꞌnaaⁿꞌ, maxjeⁿ nntꞌoomꞌndyena. \v 26 Ndoꞌ majoꞌti cantyja ꞌnaaⁿꞌ Satanás, xeⁿ na matseiweñê nacjooꞌ ntyjenaⁿjndiiñê quia joꞌ xocaljotyeⁿ cantyja najneiⁿ na matsa̱ꞌntjoom joona. Ee xeⁿ na luaaꞌ machꞌeeⁿ, quia joꞌ matseintycwiiñe cheⁿnqueⁿ. \p \v 27 ’Tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ na cweꞌ nncjaaquieeꞌto waaꞌ tsꞌaⁿ na jeeⁿ jndeii na nncwjiꞌ ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ xeⁿ nntseityeⁿjñeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ quia ljoꞌcheⁿ nnda̱a̱ nncwjiꞌñꞌeeⁿ ꞌnaaⁿꞌ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ja quia macwjiiꞌa naⁿjndii ñꞌeⁿ jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \p \v 28 ’Mayuuꞌcheⁿ candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌtso nnom na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnꞌaⁿ ñequio meiⁿnquia ñꞌoom wiꞌ na ntjeiⁿnaꞌ na cwiluena. \v 29 Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matsoyuu na cwiluii tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya cweꞌ cantyja najndeii tsaⁿjndii, tsaⁿꞌñeeⁿ matseineiiⁿ ñꞌoom ntjeiⁿ nacjooꞌ Espíritu Santo. Ndoꞌ na ljoꞌ tijoom nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. Jnaⁿwaaꞌ tijoom cantycwiinaꞌ. \p \v 30 Luaaꞌ tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Ee joona tyoluena na jom tseixmaaⁿ tsaⁿjndiitquiee. \s1 Jesús, tquie ntyjeeⁿ na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ tsoñeeⁿ \r (Mt. 12:46-50; Lc. 8:19-21) \p \v 31 Tquiecañom ntyjee Jesús ñequio tsoñeeⁿ yuu na mꞌaaⁿ sa̱a̱ chꞌeⁿ ljooꞌndyena ncꞌe na jeeⁿ tyeeⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ. Cweꞌ jlaꞌcwanomna ñꞌoom na calueeⁿꞌeⁿ chꞌeⁿ. \v 32 Joꞌ chii nnꞌaⁿ na meindyuaandye nacañomꞌm jluena nnoom: \p —Aa ndiꞌ, jnda̱ tyjeeꞌ tsoꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ ndyentyꞌiuꞌ. Mꞌaⁿna chꞌeⁿ, cwilꞌueena ꞌu. \p \v 33 Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na tsoom: \p —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ cwiluiiñe tsondyo̱ ndoꞌ ndyentyjo̱. \p \v 34 Jnda̱ chii ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ ndiocheⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na meindyuaandye nacañomꞌm, tsoom nda̱a̱na: \p —Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ncjoꞌyoꞌ cwiluiindyoꞌ tsondyo̱ ñequio ndyentyjo̱. \v 35 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee yuu na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñe tiꞌtyjo̱, ndoꞌ nomtyjo̱, ndoꞌ tsondyo̱. \c 4 \s1 Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ trigo \r (Mt. 13:1-9; Lc. 8:4-8) \p \v 1 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tquieꞌcañom cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye na mꞌaaⁿ Jesús ꞌndyoo ndaaluee. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Ndoꞌ jeeⁿ ndyaꞌ tyolaꞌcantoꞌndyena nacañomꞌm. Joꞌ chii tjacuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa chjoo na meintyjeꞌcheⁿnaꞌ tsꞌom ndaaluee. Tjacjom tsꞌomnaꞌ ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ljooꞌndyena ꞌndyoowiꞌ ndaaluee tyuaatcwii. \v 2 Jndye ñꞌoom tjañoomꞌ teilꞌueeꞌñê na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Tueꞌcañoomnaꞌ na tsoom ñꞌoomwaa: \p \v 3 —Candyeꞌyoꞌ ñꞌoomwaa: Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, tjacjoomꞌm lqueeⁿ trigo. \v 4 Ndoꞌ yocheⁿ na majoomꞌm lqueeⁿꞌñee, ntꞌom tquiaa tsꞌom nato. Ndoꞌ tquie cantsaa, tcwaꞌyoꞌ joonaꞌ. \v 5 Ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ tyuaa na jeeⁿ ljo̱ꞌ yuu na tita mꞌaaⁿ tsꞌo. Lqueeⁿꞌñeeⁿ tyuaaꞌ tꞌoomnaꞌ ee tita tionaꞌ tsꞌo. \v 6 Sa̱a̱ na jeeⁿ jmeiⁿꞌ tyontyꞌiaaꞌ ñeꞌquioomꞌ, tꞌuaanaꞌ. Tjacaaⁿnaꞌ ee na tinjoom tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ. \v 7 Ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na meintyjeeꞌ ndaꞌ lꞌo̱o̱ nioom. Tyuaaꞌti tjawindye lꞌo̱o̱ nioomꞌñeeⁿ, tco̱ꞌnaꞌ ntjom, ncꞌe naljoꞌ tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ tueꞌ lꞌa lqueeⁿꞌñeeⁿ. \v 8 Sa̱a̱ ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na ya tsꞌo. Tꞌoomnaꞌ, tyꞌewijnda̱naꞌ, jndye lqueeⁿ tueꞌ. Ntꞌom tjeiꞌnaꞌ cwii xuu waljooꞌ yom tsꞌoom lqueeⁿ trigo na cwii tsꞌoom lqueeⁿ tjacjuꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ntꞌom tjeiꞌnaꞌ we xuu waljooꞌ xcwe na cwii tsꞌoom lqueeⁿ tjacjoomꞌm. Ndoꞌ ntꞌom tjeiꞌnaꞌ ñequiee xuu na cwii tsꞌoom lqueeⁿ na tjacjoomꞌm. \p \v 9 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candii. \s1 Luaa tsꞌiaaⁿꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ \r (Mt. 13:10-17; Lc. 8:9-10) \p \v 10 Jnda̱ na tjuꞌnaꞌ na ñenquii Jesús ñequio nnꞌaⁿ canchooꞌwendye ndoꞌ ñequio ntꞌom nnꞌaⁿ na mati cwicañꞌeeⁿtyeⁿ ñꞌeⁿñê, taꞌxꞌeena ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌñeeⁿ. \v 11 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Mañequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na ꞌo calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na tyooliu nnꞌaⁿ cantyja na matsa̱ꞌntjoom. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na tyoolaꞌjomndye ñꞌeⁿndyo̱, ñenquiiꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ matseina̱ⁿya nda̱a̱na. \v 12 Joꞌ chii machꞌeenaꞌ na mayuuꞌcheⁿ meiiⁿ na jndye ndiiꞌ nndyena ñꞌoom na mañequiaya, sa̱a̱ xocalaꞌno̱ⁿꞌna. Ndoꞌ meiiⁿ na jndye ndiiꞌ nntyꞌiaana tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa sa̱a̱ tixoqueⁿna cwenta. Ee cwilꞌayana na nmeiiⁿꞌ cha tilcweꞌ nꞌomna, tintseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaaⁿna. \s1 Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo \r (Mt. 13:18-23; Lc. 8:11-15) \p \v 13 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —¿Aa maxjeⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ? ¿Chiuu nlꞌaa na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ? \v 14 Juu tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ trigo, joꞌ tsꞌaⁿ na mañequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 15 Lqueeⁿ na tquiaa tsꞌom nato, joꞌ nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mañequiaa tsꞌaⁿ, sa̱a̱ mantyja macwjiꞌ Satanás ñꞌoomꞌñeeⁿ naquiiꞌ nꞌomna. \v 16 Ndoꞌ lqueeⁿ na tquiaa yuu na jeeⁿ ljo̱ꞌ tyuaa, joꞌ nnꞌaⁿ na ya cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Neiiⁿna cwitoꞌñoomna juunaꞌ. \v 17 Sa̱a̱ tiyo cwindyena ee matseijomnaꞌ joona chaꞌna jnda̱ lqueeⁿꞌñeeⁿ na tinjoom tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ. Ndoꞌ quia na macoꞌwiꞌnaꞌ joona oo cwilaꞌwjee nnꞌaⁿ joona ncꞌe na cwilaꞌyuꞌna, mantyja cwiꞌndyena. \v 18 Lqueeⁿ na tquiaa naquiiꞌ lꞌo̱o̱ nioom, joꞌ nnꞌaⁿ na ya Cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 19 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ mꞌaaⁿꞌ nꞌomna chiuu cwii ꞌoomꞌaⁿtina. Maquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ joona na ñeꞌcwityandyena, ndoꞌ jeeⁿ cwilaꞌqueeⁿ nꞌomna na ñeꞌcaleiꞌchona chaꞌtso nnom ꞌnaⁿ. Chaꞌtso nmeiⁿꞌ matseicatsuunaꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nꞌomna. Joꞌ chii tileicanaⁿjndeiinaꞌ na nlꞌana yuu na cjaweeꞌ ntyjii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 20 Sa̱a̱ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ya cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Cwilaꞌljona juunaꞌ naquiiꞌ nꞌomna. Cwiqueⁿndyena na cwilꞌana yuu na ya. Matseijomnaꞌ joona chaꞌna lqueeⁿ na tquiaa yuu na jeeⁿ ya tsꞌo. Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿna chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ cwii xuu waljooꞌ yom tsꞌoom. Ndoꞌ ntꞌomndyena matseijomnaꞌ chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ we xuu waljooꞌ xcwe. Ndoꞌ ntꞌomndye naⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ joona chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ ñequiee xuu. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xjocanti \r (Lc. 8:16-18) \p \v 21 Jnda̱ joꞌ seineiⁿtyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na: \p —¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na nntseicwꞌaa tsꞌaⁿ xjocanti ndoꞌ nncwjaaꞌñeyom juunaꞌ nacjeeꞌ tsꞌoom maquila, oo na nlcoomꞌm juunaꞌ nacjeeꞌ jnduu? ¿Aa nchii ndye nntseintyjaaⁿ juunaꞌ? \v 22 Chaꞌtso na matsꞌaa jeꞌ na ticaliu chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, mancjoꞌyoꞌ nlacano̱o̱ⁿꞌyoꞌ nda̱a̱na. Ndoꞌ cwii cwii ñꞌoom wjaañoomꞌ na matseina̱ⁿya jeꞌ maxjeⁿ nncueꞌntyjo̱ na nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ meiⁿnquiayuucheⁿ. \v 23 ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candii. \p \v 24 Ndoꞌ mati tsoom nda̱a̱na: \p —Queⁿꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ na cwindyeꞌyoꞌ. Ee chaꞌxjeⁿ na cwiqueⁿndyoꞌ na cwindyeꞌyoꞌ, malaaꞌtiꞌ nñequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ nntsꞌaaⁿ na nntsaalaꞌno̱ⁿꞌtiꞌyoꞌ ncꞌe na cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta. \v 25 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mayuuꞌ matseiljo ñꞌoomya naquiiꞌ tsꞌom, mꞌmo̱o̱ⁿtya̱ya nnom. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na ticatseiljo ñꞌoomya naquiiꞌ tsꞌom, tsaⁿꞌñeeⁿ machꞌeenaꞌ cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo cantyjati chjoowiꞌ ñꞌoom na mantyjiityeeⁿ. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja na ꞌoowijnda̱ lqueeⁿ trigo \p \v 26 Mati tsonndaꞌ Jesús nda̱a̱na: \p —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, matseijomnaꞌ chaꞌxjeⁿ na cwiluii quia na majuꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo nomtyuaa. \v 27 Jnda̱ na tjoomꞌm lqueeⁿ wjaⁿ. Nntsom, nneiⁿncooñê, mmaaⁿñê, cweꞌ laaꞌtiꞌ cwiwinom jndye xuee, jndye tsjom. Ndoꞌ lqueeⁿꞌñeeⁿ nncꞌoomnaꞌ, wjaawindyenaꞌ sa̱a̱ tsaⁿꞌñeeⁿ ticatseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ chiuu cwiluiiyuu na cwiꞌoowijnda̱naꞌ. \v 28 Ee tyuaa ticaⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na nnteijndeii na nncꞌoom ntjom. Najndyee cwiꞌoom jnda̱, ndoꞌ ꞌoowindyenaꞌ. Ndoꞌ cwiwaaꞌ xuꞌlqueeⁿ. Jnda̱ joꞌ macwjaaꞌñenaꞌ nꞌom lqueeⁿ. \v 29 Ndoꞌ quia na jnda̱ tmaⁿ lqueeⁿ, ꞌoocatyje nnꞌaⁿ joonaꞌ ee na jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nno̱ⁿnaꞌ. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ mostaza \r (Mt. 13:31-32; Lc. 13:18-19) \p \v 30 Ndoꞌ mati tsoom: \p —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ¿ljoꞌ ñꞌeⁿ matseijomnaꞌ? Ndoꞌ ¿ljoꞌ ñꞌeⁿ nlajo̱o̱ⁿꞌa na mꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu jaawitꞌmaⁿ cantyja na matsa̱ꞌntjoom? \v 31 Matseijomnaꞌ chaꞌna cwii lqueeⁿ mostaza na nnomꞌ tsꞌaⁿ. Tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ lqueeⁿ na cachjooti na cwinom nnꞌaⁿ. \v 32 Jnda̱ na jnomꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿꞌñeeⁿ cwiꞌoomnaꞌ, wjaawindyenaꞌ, mawinomꞌnaꞌ chaꞌtso ntjom na tiquiwindye. Cwileitanaꞌ hasta cantsaa na cwiꞌoontyja cwitaꞌjndyeeyoꞌ ncwaⁿꞌ lꞌo̱ tsꞌoomꞌñeeⁿ. \s1 Ñequiiꞌcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ seineiⁿ Jesús quia tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \r (Mt. 13:34-35) \p \v 33 Jndye ntꞌomcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ teilꞌueeꞌñe Jesús quia tyotseineiiⁿ nda̱a̱ tmaaⁿꞌ naⁿꞌneeⁿ, cantyjati na nnda̱a̱ nlaꞌno̱ⁿꞌna. \v 34 Chaꞌtso ñꞌoom na tyotseineiiⁿ nda̱a̱na, ñenquiiꞌcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ. Ndoꞌ jnda̱nquia quia na tjuꞌnaꞌ na ñenqueⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, quia joꞌ seineiⁿndyeyoom ñꞌoomꞌñeeⁿ nda̱a̱na. \s1 Seicheⁿ Jesús jndye ñꞌeⁿ nmo̱ⁿ ndaaluee \r (Mt. 8:23-27; Lc. 8:22-25) \p \v 35 Mañejuu xueeꞌñeeⁿ quia na jnda̱ tmaaⁿ, tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: \p —Cjaaya xndyaaꞌ ndaaluee, ntyjawaꞌñeⁿ. \p \v 36 Quia joꞌ ꞌndyena nnꞌaⁿ na jndyendye. Tuo̱na tsꞌom wꞌaandaa na maxjeⁿ njom Jesús. Tyꞌeñꞌomna jom. Mati tyꞌelaꞌjomndye ntꞌomcheⁿ lꞌaandaa. \v 37 Xjeⁿꞌñeeⁿ jndeii tioo jndye nnom ndaaluee tyontquienaꞌ nmo̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa hasta wjaatooꞌnaꞌ wjaatiomnaꞌ ndaatioo. \v 38 Sa̱a̱ nquii Jesús watsom jo tsꞌaaⁿ wꞌaandaa, wantyeeⁿ cwii liaa ndyaa. Joona jlaꞌnlcwina jom, jluena nnoom: \p —ꞌU Maestro, ¿aa maxjeⁿ tjaa na cochꞌeenaꞌ ꞌu meiiⁿ na nncwja̱a̱ya? \p \v 39 Quia joꞌ teicantyja Jesús, seitiaaⁿꞌaⁿ jndye. Seineiiⁿ nnom ndaaluee, tsoom: \p —Cuacheeⁿ, cjameiⁿntyjeꞌ. \p Quia joꞌ teicheⁿ jndye ndoꞌ su sꞌaanaꞌ nnom ndaaluee. \v 40 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: \p —¿Chiuu na jeeⁿcheⁿ tyueꞌyoꞌ? ¿Aa maxjeⁿ tjo̱o̱cheⁿ na nlayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ? \p \v 41 Sa̱a̱ joona yacheⁿ tyocatyuena. Tyoluena nda̱a̱ ntyjeena: \p —¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ? Jndaꞌjom meiiⁿ jndye, meiiⁿ ndaaluee cwilaꞌcanda̱naꞌ ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom. \c 5 \s1 Tsꞌaⁿ Gadara na maleiñꞌoom jndyetia \r (Mt. 8:28-34; Lc. 8:26-39) \p \v 1 Tquiena xndyaaꞌ ndaaluee, ndyuaa Gadara. \v 2 Quia na jluiꞌ Jesús tsꞌom wꞌaandaa mantyja jnaⁿ cwii tsꞌaⁿ watsꞌomtyueꞌ na mꞌaaⁿ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom. Jndyocatjomñe Jesús. \v 3 Ñequiiꞌ macꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ yuu niom ndeiꞌluaa. Ndoꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ taticanda̱a̱ nntseityeⁿ jom, meiiⁿ ñꞌeⁿ lꞌuaancjo. \v 4 Ee jndye ndiiꞌ jnda̱ ñejlaꞌtyeⁿ nnꞌaⁿ ncꞌeeⁿ ñequio lꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ lꞌuaancjo. Sa̱a̱ jom tyocꞌiooꞌñê lꞌuaancjoꞌñeeⁿ nchꞌu nchꞌu ntaⁿꞌ. Tjaa meiⁿ cwii tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ nlqueⁿ xjeⁿ jom. \v 5 Naxuee, natsjom ñequiiꞌcheⁿ tyomanoom quiiꞌntaaⁿ ndeiꞌluaa ndoꞌ quiiꞌ jnda̱a̱. Matseixuaⁿ jndeii ndoꞌ matseiquieeꞌñe cheⁿnqueⁿ ñequio ljo̱ꞌ. \v 6 Quia na ntyꞌiaaꞌtquiaaⁿ Jesús, jndyoleinoom, tjantyjaaⁿꞌaⁿ tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom. \v 7-8 To̱ꞌ Jesús na matseineiⁿ nnom jndyetia, tsoom: \p —ꞌU jndyetia, caluiꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p Joꞌ chii tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ. Jndeii seineiⁿ tso: \p —¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ja, ꞌu Jesús na cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ? Ñequio xueeꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, matsꞌaa tyꞌoo njomꞌ na tilcoꞌwiꞌ ja. \p \v 9 Ndoꞌ taxꞌee Jesús ꞌndyoo tsaⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —¿Chiuu jndyuꞌ? \p Tꞌo̱ jndyetia, tso: \p —Ja jndyuya Jndye Meiⁿ, ee na jndye meiⁿ caya. \p \v 10 Quia joꞌ jndye tyꞌoo tyochꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ na tincwjiꞌ Jesús joo jndyetia ndyuaaꞌñeeⁿ. \v 11 Ndoꞌ joꞌ joꞌ nndyooꞌ waa cwii ta yuu na mꞌaaⁿ cwii tmaaⁿꞌ calcu na cwicwaꞌ. \v 12 Joo jndyetiaꞌñeeⁿ tyolꞌana tyꞌoo nnom Jesús, jluena: \p —Cweꞌ na cajñomꞌ jâ yuu na mꞌaⁿ calcu. Quiaaꞌ ñꞌomꞌ na nncuo̱o̱yâ naquiiꞌ nꞌom jooyoꞌ. \p \v 13 Quia joꞌ tquiaa Jesús ñꞌoomꞌm na ljoꞌ calꞌana. Joꞌ chii jluiꞌna, tyꞌequieꞌna naquiiꞌ nꞌom calcuꞌñeeⁿ. Jleinomyoꞌ, teityuꞌyoꞌ yuu na ntyꞌa ꞌndyoo ndaaluee. Mana nchjeeñenaꞌ jooyoꞌ quiiꞌ ndaa. Ndoꞌ tmaaⁿꞌ calcuꞌñeeⁿ tueeꞌ chaꞌna we meiⁿ jooyoꞌ. \p \v 14 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na tyojndooꞌ calcu jlaꞌtyuaaꞌna, tyꞌelaꞌcandiina nnꞌaⁿ quiiꞌ tsjoom ndoꞌ jo jnda̱a̱ na luaaꞌ tuii. Jluiꞌ nnꞌaⁿ, tquiocantyꞌiaana chiuu waa na tuii. \v 15 Tquiena na mꞌaaⁿ Jesús. Jliuna tsꞌaⁿ na jeeⁿ cwajndii ñetjom, jnda̱ macweⁿ liaa ndoꞌ jnda̱ tcoꞌyañꞌeⁿnaꞌ jom. Jeeⁿ ndyaꞌ seicatyꞌuenaꞌ joona. \v 16 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ntyꞌiaanda̱a̱ chiuu waa na tuii, tcuu tcuu jlaꞌneiⁿna nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tquiocantyꞌiaa. Jlaꞌcandiina chiuu waa na nꞌmaⁿ tsꞌaⁿ na ñejleiñꞌoom jndyetia ndoꞌ chiuu na tjoom calcuꞌñeeⁿ. \v 17 Quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ to̱ꞌna na tyotaⁿna nnom Jesús na calueeⁿꞌeⁿ ndyuaa tsjoomna. \p \v 18 Xjeⁿ na majaacuo̱nnaⁿꞌaⁿ tsꞌom wꞌaandaa, tjatseicandyooꞌñe juu tsꞌaⁿ na ñeseixmaⁿ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom, macaⁿ na wjaa ñꞌeⁿñê. \v 19 Sa̱a̱ Jesús ticwancueⁿꞌeⁿ. Tsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —Cjaꞌlcweꞌ waꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿꞌ. Catsuꞌ nda̱a̱na cwanti na jeeⁿ tꞌmaⁿ naya na sꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿndyuꞌ, ndoꞌ chiuu na tyꞌoom na wiꞌ tsꞌoom ꞌu. \p \v 20 Quia joꞌ tja tsaⁿꞌñeeⁿ ndyuaa na mꞌaⁿ njoom Decápolis. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyotseicañeeⁿ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na sꞌaa Jesús ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. \s1 Yuscuchjoo jnda Jairo ndoꞌ yuscu na tyenquiuuꞌ liaaꞌ Jesús \r (Mt. 9:18-26; Lc. 8:40-56) \p \v 21 Teixndyaañenndaꞌ Jesús ndaaluee ñequio wꞌaandaa. Quia na tueⁿꞌeⁿ mantyja tyꞌentyjaaꞌ cwiicheⁿ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ jom. \v 22 Cwii tsꞌaⁿ na jndyu Jairo na cwiluiitquieñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, tyjeꞌcañoom tsaⁿꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ. Quia na ljeiiⁿ Jesús, tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom. \v 23 Sꞌaaⁿ tyꞌoo, tsoom: \p —Nomjndaaya mañeꞌcueeⁿꞌeⁿ. ¿Aa tijoom nntsaꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na nncjaꞌ, cjaꞌcatiooꞌ lꞌo̱ꞌ nacjoomꞌm cha na nnꞌmaaⁿ na nncwandoꞌtyeeⁿ? \p \v 24 Ndoꞌ tja Jesús ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. Mati jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱, joꞌ chii sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tyeeⁿ wjaⁿ. \v 25 Ndoꞌ na quiiꞌntaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ cwii yuscu na jeeⁿ nioom wiiꞌ na jnda̱ canchooꞌwe chu na tyoojaameintyjeeꞌ na cwicaa nioomꞌm. \v 26 Jeeⁿ wiꞌ ñetjoom na jndye nnom nasei tyolꞌa nnꞌaⁿ jom. Ndoꞌ chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ jnda̱ seicatsoom. Sa̱a̱ tjaaꞌnaⁿ na teijndeiinaꞌ jom, yacheⁿ nioomti matjoom. \v 27 Jnda̱ ñejñeeⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, joꞌ chii tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ ndoꞌ tyenquioomꞌm liaaꞌ. \v 28 Ee na jnda̱ seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Xeⁿ cweꞌ na nnda̱a̱ nñequiuuꞌa liaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ nnꞌmaⁿya.” \v 29 Ndoꞌ jnda̱ na tyenquioomꞌm, mantyja ta̱a̱ꞌ. Ntyjiicheeⁿ na jnda̱ nꞌmaaⁿ tycu na weeⁿꞌeⁿ. \v 30 Sa̱a̱ Jesús seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na nꞌmaⁿ cwii tsꞌaⁿ ñequio najndeii na matseixmaaⁿ. Quia joꞌ taqueeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Taxꞌeeñê nda̱a̱na: \p —¿ꞌÑeeⁿ cwii ꞌo tyenquiuuꞌ liaya? \p \v 31 Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê jluena nnoom: \p —Jeeⁿ ꞌu Ta, jeeⁿ tyeeⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ nacañomꞌ. Ndoꞌ na mawaxeꞌ nda̱a̱yâ, xocanda̱a̱ nlꞌuuyâ ꞌñeeⁿ tyenquiuuꞌ liaꞌ. \p \v 32 Sa̱a̱ mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ ndiocheⁿ nacañomꞌm cha nljeiiⁿ ꞌñeeⁿ juu tyenquiuuꞌ liaⁿꞌaⁿ. \v 33 Ndoꞌ juu yuscuꞌñeeⁿ, jeeⁿ cwiteiñê na macatyꞌueeⁿ ee na ntyjiicheeⁿ na jom jnda̱ tcoꞌyanaꞌ. Seicandyooꞌñê, tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom Jesús. Tjeiꞌyuuꞌñê na jom tyenquioomꞌm. \v 34 Tso Jesús nnoom: \p —ꞌU nomjndaaya, ncꞌe na matseiꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. Jnda̱ jndyaandyuꞌ tycu na ñetjomꞌ. Cjaꞌtoꞌ waꞌ. Tyꞌo̱o̱tsꞌom cjaa ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 35 Yocheⁿ na ndicwaⁿ matseineiⁿ Jesús nnom yuscuꞌñeeⁿ, tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na jnaⁿ waaꞌ Jairo, juu tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Jluena nnoom: \p —Jnda̱ tueꞌ nomjndaꞌ. ¿Ljoꞌ nntsaꞌ na cwimatseicachjuuꞌtiꞌ Maestromꞌaaⁿꞌ? \p \v 36 Sꞌaa Jesús ndooꞌ ticañeeⁿ ñꞌoom na jlue naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nnom tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ watsꞌom: \p —Tintyꞌueꞌ. Macanda̱ na catseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ja. \p \v 37 Meiⁿ tatinquiaaⁿ na nncꞌoolaꞌjomndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿñê na wjaⁿ waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Macanda̱ tjañꞌoom Pedro, ñequio Jacobo ñꞌeⁿ Juan, tyjee Jacoboꞌñeeⁿ. \v 38 Jnda̱ na tquiena waaꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ watsꞌom, jndyena na jeeⁿ cꞌuaa camꞌaⁿ nnꞌaⁿ najndeii cwilaꞌxuaa na cwityuee. \v 39 Jnda̱ na tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa, tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —¿Chiuu na jeeⁿ cꞌuaa mꞌaⁿꞌyoꞌ na cwityueeꞌyoꞌ? Yuscuchjoomꞌaaⁿꞌ nchii na jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ. Cweꞌ na watsom. \p \v 40 Sa̱a̱ joona cweꞌ cwincona jom. Quia joꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ. Jnda̱ joꞌ tjañꞌoom tsotye yuscuchjoo ñꞌeⁿ tsondyee, mati ndyee naⁿꞌñeeⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. Tyꞌequieꞌna na mꞌaaⁿ tsꞌoo chjoo. \v 41 Tꞌueeⁿ tsꞌo̱ tsꞌoo chjoo. Tsoom nnom: \p —Talita, cumi. (Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ: ꞌU leii, matsjo̱o̱ njomꞌ, quicantyjaꞌ.) \p \v 42 Mañoomꞌ teicantyja yuscuchjooꞌñeeⁿ. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na manoom ee tsꞌaⁿ na canchooꞌwe chuuꞌ jom. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ mañoomꞌ tquiaanaꞌ na jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna, hasta tyueneiiⁿna. \v 43 Quia joꞌ Jesús seicoomꞌm ndyueena na ticaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ ljoꞌ tuii. Ndoꞌ tsoom na quiana na nlcwaꞌ yuscuchjooꞌñeeⁿ. \c 6 \s1 Tja Jesús tsjoom Nazaret \r (Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30) \p \v 1 Jluiꞌ Jesús tsjoomꞌñeeⁿ, tjalcweeⁿꞌeⁿ ndyuaa tsjomꞌm. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê tyꞌena ñꞌeⁿñê. \v 2 Quia na tueeꞌ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos, tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿna, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na tyondye ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. Jluena: \p —¿Yuu chuu tsaⁿmꞌaaⁿ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ na jeeⁿ yanaꞌ? Ndoꞌ ¿yuu jnaⁿ na jeeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌoom? ¿Chiuu waayuu na jeeⁿ jndye nnom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ machꞌeeⁿ na tiquintyꞌiaaya? \v 3 Ndoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, ¿aa nchii cweꞌ tsꞌaⁿ na macuuñe nꞌoom? ¿Aa tiyuuꞌ na jom jnda María? Ndoꞌ ntyjeeⁿ, ¿aa nchii Jacobo ñequio José ndoꞌ Judas ñequio Simón? Ndoꞌ mati yolcu ntyjeeⁿ mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿya. \p Joꞌ chii tꞌomna na tineiiⁿna jom. \v 4 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Majndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye profeta. Sa̱a̱ macanda̱ nnꞌaⁿ ndyuaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ tixocalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. \p \v 5 Macweꞌ joꞌ tjaaꞌnaⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na sꞌaaⁿ quiiꞌntaaⁿna. Macanda̱ tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoo cwantindye nnꞌaⁿwii na seinꞌmaaⁿ joona. \v 6 Ndoꞌ sꞌaanaꞌ na jeeⁿ jnda ntyjeeⁿ na tileicaꞌlaꞌyuꞌ naⁿꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii tjawinoom njoom nchꞌu na nndyooꞌ tsjomꞌm. Tyoꞌmo̱ⁿtyeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \s1 Majñom Jesús nnꞌaⁿ canchooꞌwendye \r (Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6) \p \v 7 Quia joꞌ tꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ canchooꞌwe na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tquiaaⁿ najndeii na tseixmaaⁿ na nlaꞌxmaⁿna cha nnda̱a̱ nntjeiiꞌna jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na majñoom we wendyena tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 8 Ndoꞌ sa̱ꞌntjoom na meiⁿcwii ꞌnaⁿ ticꞌooñꞌomna nato, meiⁿ chetsjaꞌ, meiⁿ tyooꞌ, meiⁿ tsjo̱ꞌñjeeⁿ. Macanda̱ tsꞌoom lꞌeii wanaaⁿ na nncꞌooñꞌomna, \v 9 ñequio lcoom na ñjoomna. Ndoꞌ manda̱ liaa na cweeꞌna na cwiꞌoona. \v 10 Mati tsoom nda̱a̱na: \p —Meiⁿyuucheⁿ waaꞌ tsꞌaⁿ na nntsquieꞌyoꞌ, caljooꞌndyoꞌ joꞌ joꞌ hasta xjeⁿ na nluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ. \v 11 Sa̱a̱ xeⁿ nntsquieꞌyoꞌ cwii tsjoom na tiñeꞌcatoꞌñoom nnꞌaⁿ ꞌo, meiⁿ tiñeꞌcandyena ñꞌoom ndyueꞌyoꞌ, quia na nluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ, calaquiaꞌyoꞌ tsꞌojnda̱a̱ na chuuꞌ ncꞌeeꞌyoꞌ cha na nncwjiꞌyuuꞌñenaꞌ nacjoo naⁿꞌñeeⁿ na tîcatoꞌñoomna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, tꞌmaⁿti nawiꞌ nntjoom nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ, nchiiti na nntjoom nnꞌaⁿ tsjoom Sodoma ñꞌeⁿ Gomorra. \p \v 12 Ndoꞌ jluiꞌ nnꞌaⁿ na jñom Jesús. Tyꞌenquiana ñꞌoom na calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ jnaaⁿna. \v 13 Mati majndye jndyetia tyotjeiiꞌna naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Tyotyꞌoomndyena seitye nacjoo nnꞌaⁿ wii na tyolaꞌnꞌmaⁿna naⁿꞌñeeⁿ. \s1 Cantyja na tueꞌ Juan, tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ \r (Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9) \p \v 14 Ndoꞌ Herodes, tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom, jñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús ee chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ jnda̱ tꞌoomꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ luaa seitioom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, tsoom: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ¿aa nchii juu Juan, tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ? ¿Aa nchii jom jnda̱ wandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ, joꞌ chii waa na matseixmaaⁿ na cwicanda̱a̱ machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿmeiⁿꞌ? \p \v 15 Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tyolue: \p —Profeta Elías luaaꞌ. \p Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ tyolue: \p —Luaaꞌ profeta chaꞌna joo profeta na tyomꞌaⁿ tandyo xuee. \p \v 16 Quia na jndii Herodes ñꞌoommeiⁿꞌ na cwilue ntꞌomcheⁿ, tsonnaaⁿꞌaⁿ: \p —Maxjeⁿ Juan luaaꞌ, tsꞌaⁿ na sa̱ꞌntjo̱ⁿ na catyjena xtyoꞌ. Jnda̱ wandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ. \p \v 17-19 Ee Herodes ñequio tsaⁿ na jndyu Felipe joona cwii nquieendyena. Sa̱a̱ Herodes mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ scuuꞌ tyjeeⁿ. Herodías jndyu yuscuꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tyotso Juan nnoom: \p —ꞌU ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na mañꞌoomꞌ scuuꞌ tꞌiuꞌ. \p Jnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ na jeeⁿ ndyaꞌ jndooꞌ yuscu Herodías Juan. Joꞌ chii seincjooꞌñe yuscuꞌñeeⁿ nnom Herodes ndoꞌ jom jeꞌ seiyoomꞌm, sa̱ꞌntjoom na calaꞌtyeⁿna Juan, chii catueeꞌna juu wꞌaancjo. Herodías queeⁿ tsꞌoom Juan hasta lꞌue tsꞌoom na calacueeꞌna juu sa̱a̱ tileicanda̱a̱. \v 20 Ee Herodes nquiaⁿꞌaⁿ juu. Seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tseixmaⁿ Juan cantyja na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ na jnda̱ tqueⁿljuꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. Joꞌ chii tyowañomꞌm juu cha ticatsꞌaa yuscuꞌñeeⁿ nawiꞌ ñꞌeⁿñe. Ñequio na xcweeꞌ tsꞌoom tyoñeeⁿ ñꞌoom na tyoñeꞌquiaa tsaⁿꞌñeeⁿ sa̱a̱ tijndye seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ñꞌoom na tyotseineiⁿ Juan. \v 21 Sa̱a̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na juu Herodías ljeiiⁿ chiuu ya na nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. Ee tueeꞌ xueechuuꞌ Herodes, tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. Tquiaaⁿ nantquie na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ñequio nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom sondaro, ndoꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 22 Quia joꞌ tjaquieeꞌ yuscundyua jnda Herodías yuu cwicwaꞌ naⁿꞌñeeⁿ, seijnom jo nda̱a̱na. Jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌom Herodes ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na jlaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom nnom yuscundyuaꞌñeeⁿ: \p —Caⁿꞌ cantyjati na lꞌue tsꞌomꞌ no̱o̱ⁿ, ndoꞌ ja nñequia. \p \v 23 Seityeⁿtyeeⁿ ñꞌoom, tsoom: \p —Meiⁿnquia na nlcaⁿꞌ no̱o̱ⁿ, nñequia hasta meiiⁿ xcwe cantyja na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ. \p \v 24 Jluiꞌ yuscuꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ, taxꞌeeⁿ nnom tsoñeeⁿ: \p —Naⁿ, ¿ljoꞌ nlcaaⁿꞌa? \p Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnom jnaaⁿ: \p —Caⁿꞌ xqueⁿ Juan, tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. \p \v 25 Mantyja seityuaaⁿꞌaⁿ, tjaquieeꞌnnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaaⁿ rey Herodes, tsoom: \p —Ja lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na majeꞌndyo quiaaꞌ no̱o̱ⁿ cwii xio na njom xqueⁿ Juan, tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. \p \v 26 Na luaaꞌ tso tsaⁿꞌñeeⁿ, jeeⁿ seichjooꞌnaꞌ tsꞌom Herodes. Sa̱a̱ ncꞌe na jnda̱ tqueⁿtyeeⁿ ñꞌoomꞌm ñequio na ndyecheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, joꞌ chii tîcanda̱a̱ꞌ tsꞌoom na nntseichueeⁿꞌeⁿ ñꞌoom. \v 27 Mantyja jñoom cwii sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ, sa̱ꞌntjoom na cjaacꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ xqueⁿ Juan. \v 28 Quia joꞌ tja sondaroꞌñeeⁿ wꞌaancjo, tjacatyjeeⁿ xtyoꞌ Juan. Jnda̱ chii jndyoñꞌoom juunaꞌ tsꞌom cwii xio. Tquiaaⁿ nnom yuscuꞌñeeⁿ ndoꞌ juu tquiaa nnom tsondyee. \p \v 29 Jnda̱ na jndye nnꞌaⁿ na tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿ Juan, quia joꞌ tyꞌecꞌomna seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tyꞌecatꞌiuuna jom. \s1 Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ naⁿnom \r (Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14) \p \v 30 Nnꞌaⁿ na jñom Jesús tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ tjomndyenndaꞌna na mꞌaaⁿ. Tyoluena nnoom chaꞌtso tsꞌiaaⁿ na jnda̱ ñelꞌana ndoꞌ chaꞌtso ñꞌoom na jnda̱ ñetꞌmo̱o̱ⁿna. \v 31 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Cjaaya, nntsaaya cwii joo yuu na ñencjo̱o̱ jo jnda̱a̱ na nntaꞌjndya̱a̱ya. \p Ee yuu na tyomꞌaⁿna jndye tsꞌaⁿ, nnꞌaⁿ na cwiquie ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwiꞌoo, meiⁿ tileicjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nlcwaꞌna. \v 32 Joꞌ chii jluiꞌna na ñenquieena ñꞌeⁿ wꞌaandaa na ꞌoona cwii joo yuu na tjaaꞌnaⁿ nnꞌaⁿ. \v 33 Sa̱a̱ jndye nnꞌaⁿ ntyꞌiaatquia na cwiꞌoona ndoꞌ taꞌjnaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ joona na ꞌoowinomna. Ndoꞌ jlaꞌtyuaaꞌti naⁿꞌñeeⁿ, jnaⁿna njoomna tyꞌecaꞌna, tyꞌenquiandyena ꞌndyoo ndaaluee. Joona tquiejndyeena yuu na wjaa Jesús ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \v 34 Quia jlueeⁿꞌeⁿ tsꞌom wꞌaandaa ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ jnda̱ tjomndye joꞌ joꞌ. Tyꞌoom na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom naⁿꞌñeeⁿ ee cweꞌ mꞌaⁿtona chaꞌcwijom cwii tmaaⁿꞌ canmaⁿ na tjaa ꞌñeeⁿ juu na ya nnteixꞌee. Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na jndye ñꞌoom tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. \v 35 Quia na jnda̱ tmaaⁿ, nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê tyꞌentyjaaꞌna jom, jluena nnoom: \p —Jeꞌ jnda̱ tmaaⁿ ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ lꞌaa meiⁿ rancho ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ. \v 36 Cajñomꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ na nncꞌoona ranchoo nnꞌaⁿ oo njoom nchꞌu na nndyooꞌ nndyooꞌ cha joꞌ joꞌ nnda̱a̱ nlaꞌjndana na nlcwaꞌna. Ee joona tjaaꞌnaⁿ na cꞌomna na nlcwaꞌna. \p \v 37 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —ꞌO quiaꞌyoꞌ na nlcwaꞌna. \p Quia joꞌ jluena nnoom: \p —¿Cwaaⁿ nnda̱a̱ nleijndeii meiiⁿ nntsalajndaayâ chaꞌna we siaⁿnto sꞌom denario tyooꞌ na nñeꞌquiaayâ na nlcwaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ? \p \v 38 Taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —¿Cwanti tyooꞌ cwileiñꞌomꞌyoꞌ? Cantyꞌiaꞌyoꞌ cwanti na mawaa. \p Jnda̱ na lꞌueena, jluena nnoom: \p —Ñeꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñꞌeⁿ we catscaa cwileinꞌo̱o̱ⁿyâ. \p \v 39 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na calꞌa nnꞌaⁿ cwii cwii tmaaⁿꞌ ndoꞌ cwindyuaandyena nacjooꞌ jnda̱ nchꞌu. \v 40 Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tyꞌemeindyuaandyena cwii siaⁿnto na cwii cwii tmaaⁿꞌ, ndoꞌ ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ lꞌana wenꞌaaⁿ nchooꞌ nqui na cwii cwii tmaaⁿꞌ joona. \v 41 Jnda̱ na toꞌñoom ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio we catscaa, quia joꞌ jlunda̱a̱ñê cañoomꞌluee. Tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tsotyeeⁿ. Jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ tyooꞌñeeⁿ, tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê cha joona nntꞌoomna joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na meindyuaandye. Majoꞌti sꞌaaⁿ ñꞌeⁿ we catscaa. \v 42 Tcwaꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ hasta tjacjoona. \v 43 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê jlaꞌtjomna ntaⁿꞌ ntyooꞌ ñꞌeⁿ calcaa na ꞌndiinaꞌ. Tooꞌ canchooꞌwe tsquiee. \v 44 Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na tcwaꞌ ntyooꞌ na tyotꞌoom naⁿꞌñeeⁿ. Tueꞌntyjo̱ chaꞌna ꞌom meiⁿ na cweꞌ naⁿnom. \s1 Tjacaa Jesús nnom ndaaluee \r (Mt. 14:22-27; Jn. 6:16-21) \p \v 45 Quia joꞌ mantyja jñom Jesús nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na cuo̱na tsꞌom wꞌaandaa, cꞌooñetina, nncwitꞌiooꞌna xndyaaꞌ ndaaluee na nlquiena tsjoom Betsaida. Jom nljooꞌñetyeeⁿ yocheⁿ na majñoom nnꞌaⁿ na jndyendye. \v 46 Ndoꞌ jnda̱ na jñoom naⁿꞌñeeⁿ, tjawaaⁿ cwii joo quiiꞌ jnda̱a̱ yuu na ñenqueⁿ na nntseineiiⁿ nnom Tsotyeeⁿ. \v 47 Quia na jnda̱ teinco̱o̱ⁿꞌ, juu wꞌaandaaꞌñeeⁿ mamꞌaaⁿnaꞌ xcwe tsꞌom ndaaluee, ndoꞌ Jesús ñenqueⁿ cwii mꞌaaⁿ tyuaatcwii. \v 48 Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jeeⁿ wiꞌ cwitjoom naⁿꞌñeeⁿ na ñjomndye wꞌaandaa, ee matseilcweꞌtyaꞌ jndye juunaꞌ. Jeeⁿ cwilaꞌjnda̱na na cwicantyjaandyena nꞌoom palaꞌ cwentaaꞌ wꞌaandaaꞌñeeⁿ. Chaꞌna ñequiee na cwitsjoom jnaaⁿ tjacaⁿ nnom ndaaluee. Tueeꞌcañoom na mꞌaⁿna, ndooꞌ cweꞌ nncwinoomꞌm joona. \v 49 Quia ntyꞌiaana na mawjaacaⁿ nnom ndaaluee, jlaꞌtiuuna jndii cwintyꞌiaana. Jndeii tyolaꞌxuaana. \v 50 Jeeⁿ ndyaꞌ tyuena ee chaꞌtsondyena ntyꞌiaana jom. Mantyja tꞌmaaⁿ joona, tsoom nda̱a̱na: \p —Cꞌomꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ. Mannco̱ luaa. Tilacatyuendyoꞌ. \p \v 51 Quia joꞌ tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa yuu na ñjomndyena, mana teicheⁿ jndye. Joꞌ chii jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ joona cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 52 Ee tilaꞌno̱ⁿꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na sꞌaa Jesús ñequio ntyooꞌ na tcwaꞌ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ndicwaⁿ tileiqueⁿna cwenta ꞌñeeⁿ cwiluiiñê. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿwii ndyuaa Genesaret \r (Mt. 14:34-36) \p \v 53 Quia na jnda̱ teiꞌxndyaandyena ndaaluee, tquiena ndyuaa Genesaret. Joꞌ joꞌ teicjoomna wꞌaandaa ꞌndyoo ndaaluee. \v 54 Quia jluiꞌna wꞌaandaa mañoomꞌ taꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ Jesús. \v 55 Jlaꞌtyuaaꞌna, tyꞌena chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ, tyoꞌoochona nnꞌaⁿwii cweꞌ ñꞌeⁿ nduu meiⁿyuucheⁿ joo na ndyena na maweeꞌ Jesús. \v 56 Ndoꞌ meiⁿyuucheⁿ na tueⁿꞌeⁿ, meiiⁿ njoom nchꞌu, meiiⁿ njoom tꞌmaⁿ, meiiⁿ jo ndoꞌ jnda̱a̱, tyotsa̱ꞌna nnꞌaⁿwii tsꞌom nato. Ndoꞌ joo nnꞌaⁿwiiꞌñeeⁿ tyolaꞌtyꞌoondyena nnoom na nñequiaaⁿ meiiⁿ cweꞌ ꞌndyoo liaⁿꞌaⁿ na nñeꞌquioꞌna. Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na tyeꞌnquioꞌ ꞌndyoo liaⁿꞌaⁿ nꞌmaaⁿ. \c 7 \s1 Waa na machꞌeenaꞌ na tilꞌueñe tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mt. 15:1-20) \p \v 1 Nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, jnaⁿna Jerusalén, tquiena na mꞌaaⁿ Jesús. \v 2 Ee jnda̱ tqueⁿna cwenta chiuu cwilꞌa nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na cwicwaꞌ na tyootjeiꞌljuuꞌndyena chaꞌxjeⁿ costumbre na waa ee tyoondyuuꞌna chaꞌxjeⁿ nquiu naⁿꞌñeeⁿ na macaⁿnaꞌ. Joꞌ chii tyolaꞌncjooꞌndye naⁿꞌñeeⁿ nacjoona. \v 3 Ee nnꞌaⁿ fariseos ñequio chaꞌtso nnꞌaⁿ judíos, jeeⁿ cwiqueⁿndyena na cwilaꞌcanda̱na costumbre na tqueⁿ nnꞌaⁿ na tyoluiitquiendye nda̱a̱na. Joꞌ chii mati ticwaꞌna xeⁿ nchii na nndyuuꞌjndyeena chaꞌxjeⁿ na matso costumbreꞌñeeⁿ. \v 4 Ndoꞌ quia na cwinquiolcweeꞌna na tyꞌena tsꞌua ticwaꞌna xeⁿ nchii na cwiqueⁿljuꞌndyejndyeena. Mati jndye ntꞌomcheⁿ costumbre cwilaꞌwena na matseijndaaꞌñenaꞌ chiuu waa na nntmaaⁿ waso, ñequio caseito, ñequio xjo casuela, ñequio jnduu. \v 5 Quia joꞌ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, taꞌxꞌeena nnom Jesús, jluena: \p —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ ¿chiuu na ticalaꞌcanda̱na costumbre na tqueⁿ nnꞌaⁿ na tyoluiitquiendye nda̱a̱ya na cwicwaꞌna na ndicwaⁿ mꞌaⁿna na tiqueⁿljuꞌndyena? \p \v 6 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na we waa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ, jeeⁿ teixcwe ñꞌoom tjeiꞌ profeta Isaías cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ quia na seiljeiⁿ ñꞌoom na matsonaꞌ: \q1 Naⁿmꞌaⁿꞌ ndooꞌ na jeeⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja, \q1 sa̱a̱ tꞌmaⁿ waa na tixcweeꞌ nꞌomna ñꞌeⁿndyo̱. \q1 \v 7 Cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja \q1 ee cwitꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na cweꞌ cwiqueⁿ nnꞌaⁿ, tachii ñꞌoomya. \p \v 8 Ndoꞌ tsoti Jesús nda̱a̱na: \p —ꞌO yacheⁿ cwiꞌndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ cwitsantyjo̱ꞌyoꞌyoꞌ costumbre na cweꞌ nnꞌaⁿ tqueⁿ. Joo costumbreꞌñeeⁿ cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ chiuu waa na nntmaaⁿ caseito, ñequio waso, ndoꞌ jndye ntꞌomcheⁿ ñꞌoom na laaꞌtiꞌ macaⁿnaꞌ na calacanda̱ꞌyoꞌ. \p \v 9 Ndoꞌ tsotyeeⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —ꞌO jeeⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ na tilꞌue ljeii na sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cha nnda̱a̱ nntsantyjo̱ꞌyoꞌ costumbre na cwilꞌueeꞌndyoꞌ ncjoꞌyoꞌ. \v 10 Ee matso Moisés: “Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ tsoꞌndyoꞌ”, ndoꞌ mati matsoom: “ꞌÑeeⁿ juu na matso ñꞌoomwiꞌ nacjooꞌ tsotye oo tsondyee, calaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ juu.” \v 11 Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ wanaaⁿ na nntso tsꞌaⁿ nnom tsotyeeⁿ oo tsoñeeⁿ: “Catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ taxocanda̱a̱ nnteijndeiya ꞌu ꞌnaⁿ na tjo̱o̱ndyuꞌ ee chaꞌtso ꞌnaⁿya na niom laꞌxmaⁿnaꞌ Corbán.” (Ñꞌoomwaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ jnda̱ tqueeⁿ joonaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom). \v 12 Ndoꞌ quia na luaaꞌ cwinduꞌyoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌyoꞌ na tacaⁿnaꞌ na cateijndeii tsꞌaⁿ tsotyeeⁿ oo tsoñeeⁿ. \v 13 Ndoꞌ laaꞌtiꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ na tilꞌue ñꞌoom na tqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee cwilacanda̱ꞌyoꞌ costumbre na tqueⁿ nnꞌaⁿ. Mati jndye ntꞌomcheⁿ nnom na cwilꞌaꞌyoꞌ chaꞌna nmeiⁿꞌ. \p \v 14 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ na jndyendye na mꞌaaⁿ, tsoom nda̱a̱na: \p —Candyeꞌyoꞌ chaꞌtsondyoꞌ ndoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ: \v 15 Tjaaꞌnaⁿ cwii nantquie na macwaꞌ tsꞌaⁿ na nntsꞌaanaꞌ na tilꞌueñê jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ ñꞌoom na cwinaaⁿꞌ naquiiꞌ tsꞌoom nlꞌanaꞌ na tilꞌueñê. \v 16 ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candii. \p \v 17 Quia joꞌ ꞌndii Jesús nnꞌaⁿ na jndyendye, tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê taꞌxꞌeendyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ na seineiiⁿ. \v 18 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —¿Aa maxjeⁿ mati ꞌo tilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ? ¿Aa tiqueⁿꞌyoꞌ cwenta na tjaaꞌnaⁿ cwii nnom nantquie na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ na juunaꞌ nntsꞌaanaꞌ na tilꞌueñe tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \v 19 Ee nchii naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ nncueeꞌnaꞌ. Maxjeⁿ tsꞌom tsiaⁿꞌaⁿ nncueeꞌnaꞌ, jnda̱ chii nnteiⁿꞌeⁿ juunaꞌ. \p Luaaꞌ tsoom na maꞌmo̱o̱ⁿ na ya nlcwaꞌ tsꞌaⁿ chaꞌtso nnom nantquie. \v 20 Jnda̱ chii tsoom nda̱a̱na: \p —Joo na cwinaaⁿꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ cwilꞌanaꞌ na tilꞌueñê jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 21 Ee cantyjati na tseixmaⁿ naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ joꞌ na cwiwitquiooꞌ natia na matseitiuu chaꞌna cweꞌ nncꞌoomya tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, oo ñꞌeⁿ sculjaaꞌ, chaꞌna nntseicueeꞌ tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, \v 22 chaꞌna nnchꞌuee tsꞌaⁿ, chaꞌna nntseiqueeⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, chaꞌna nncꞌoom tsꞌaⁿ na wiꞌñe, chaꞌna cweꞌ ñequiuꞌnnꞌaⁿ tsꞌaⁿ, chaꞌna meiⁿ cweꞌ tajnaaⁿꞌto tsꞌaⁿ, chaꞌna nntseita̱a̱ꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ, chaꞌna nntioꞌñꞌoom tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, chaꞌna nntseisꞌañe oo nntseiscuñe tsꞌaⁿ, oo chaꞌna nntseintjeiⁿñe cheⁿnquii tsꞌaⁿ. \v 23 Chaꞌtso natiameiⁿꞌ cwinaaⁿꞌnaꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ ndoꞌ joonaꞌ cwilꞌanaꞌ na tjaa yuu lꞌueñe jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Cwii yuscu na seiyuꞌ ñequio Jesús \r (Mt. 15:21-28) \p \v 24 Jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ, tjaaⁿ ndyuaa Tiro ñꞌeⁿ Sidón. Joꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa ee ticalꞌue tsꞌoom na nndye nnꞌaⁿ na joꞌ mꞌaaⁿ. Sa̱a̱ tîcanda̱a̱ nncwantyꞌioom. \v 25 Mañoomꞌ jndii cwii yuscu na joꞌ mꞌaaⁿ. Tyjeꞌcañoom joꞌ joꞌ ndoꞌ tcoꞌ xtye jo nnom Jesús. Ee mꞌaaⁿ yuscuchjoo jnda yuscuꞌñeeⁿ na maleiñꞌoom jndyetia. \v 26 Ndoꞌ jom nchii tsꞌaⁿ judío. Jom tsꞌaⁿ sirofenicia. Sꞌaa tyꞌoo nnom Jesús na cwjiꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom yuscuchjoo jnaaⁿ. \v 27 Sa̱a̱ tso Jesús nnoom: \p —Matsonaꞌ na nlcwaꞌjndyee yocanchꞌu, ee ticatyꞌiomnaꞌ na nntjeiiꞌa na cwicwaꞌna na nñeꞌquiaayo̱o̱ joonaꞌ nda̱a̱ calueꞌ nchꞌu. \p \v 28 Yuscuꞌñeeⁿ tꞌo̱o̱ⁿ nnom Jesús. Tsoom: \p —Jeeⁿ mayuuꞌ, ꞌu Ta, sa̱a̱ cantyꞌiaꞌ, calueꞌ nchꞌu ndyaꞌ cwicwaꞌyoꞌ meiiⁿ cweꞌ nacajnda̱a̱ na cwiquiaa nacjeeꞌ meiⁿsa na jlaꞌquiaa yocanchꞌu. \p \v 29 Quia joꞌ tso Jesús nnom yuscuꞌñeeⁿ: \p —Jeeⁿ majoꞌndyo ñꞌoom na tsuꞌ. Ya xeⁿ wjaꞌtoꞌ waꞌ. Jnda̱ jluiꞌ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom yuscuchjoo jndaꞌ. \p \v 30 Tja tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ quia na tueⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ, ljeiiⁿ na mawaacheⁿ yuscuchjoo cjooꞌ jnduu. Mayuuꞌ na jnda̱ jluiꞌ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tsꞌaⁿ na tileicatseineiⁿ \p \v 31 Tjalcweꞌ Jesús na ñetꞌoom joꞌ joꞌ. Tjawinoom ndyuaa Tiro, ndoꞌ ndyuaa Sidón ñequio ndyuaa jo ndoꞌ njoom Decápolis. Tueⁿꞌeⁿ ndaaluee chjoo tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 32 Ndoꞌ tquioñꞌom nnꞌaⁿ cwii tsꞌaⁿ na cantaaꞌ ndoꞌ cancheeꞌñe. Lꞌana tyꞌoo nnom Jesús na catioom tsꞌo̱o̱ⁿ nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 33 Quia joꞌ tjeiꞌño̱o̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ, tyꞌena yuu na ñeꞌwendyena. Tjaaꞌñê nda̱a̱lꞌo̱o̱ⁿ nꞌom luaꞌqui tsaⁿꞌñeeⁿ, seicanaⁿꞌaⁿ nomtsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿ ndaajnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ tyenquioomꞌm nomtsaa tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 34 Jnda̱ joꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cañoomꞌluee, ndoꞌ tcom tsꞌoom na jnda ntyjeeⁿ, tsoom: \p —Efata. (Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ: Catseicanaaⁿñenaꞌ.) \p \v 35 Mantyja jnaaⁿ nꞌom luaꞌqui tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mati xꞌee tsaa. Ndoꞌ mana jnaⁿnaꞌ na ya matseineiiⁿ. \v 36 Quia joꞌ seicuꞌ Jesús ndyuee naⁿꞌñeeⁿ na ticaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ cantyja na tuii. Sa̱a̱ meiiⁿ na ñenquiiꞌcheⁿ tyotsoom nda̱a̱na na ticaluena, joona yacheⁿ jndyeti tyolaꞌneiⁿna nda̱a̱ ncꞌiaana. \v 37 Ndoꞌ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ, tyolaꞌneiⁿna, tyoluena: \p —Jesús jeeⁿ ya machꞌeeⁿ ee nnꞌaⁿ na cantaa, machꞌeeⁿ na ya cwindyena. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na tileicalaꞌneiⁿ machꞌeeⁿ na ya cwilaneiⁿna. \c 8 \s1 Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ñequiee meiⁿ nnꞌaⁿ \r (Mt. 15:32-39) \p \v 1 Joo ncueeꞌñeeⁿ tjomndyenndaꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye. Ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ na cwileiñꞌom naⁿꞌñeeⁿ na nlcwaꞌna. Joꞌ chii tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsoom nda̱a̱na: \p \v 2 —Wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿmꞌaⁿꞌ, ee jeꞌ jnda̱ ndyee xuee na mꞌaⁿna ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ tatjaaꞌnaⁿ ljoꞌ cwii cwileiñꞌomna na nlcwaꞌna. \v 3 Ndoꞌ xeⁿ njño̱o̱ⁿya joona na cꞌoolcweeꞌna lꞌaana na ñeꞌjndoꞌna, quia joꞌ nato mꞌaⁿna nntycwii na jndeiiꞌ nꞌomna ee ñꞌeeⁿ ntꞌomndye joona na tquia jnaⁿna. \p \v 4 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê jluena nnoom: \p —Tjaaꞌnaⁿ chiuu ya na nntsꞌaa tsꞌaⁿ na nñequiaaⁿ na nlcwaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ na jndyendyena, ee ljoo na mꞌaaⁿya jo jnda̱a̱. \p \v 5 Taxꞌeeñê nda̱a̱na: \p —¿Cwanti tyooꞌ cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ? \p Tꞌo̱o̱na, jluena: \p —Ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ. \p \v 6 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na cꞌoocwindyuaandye nnꞌaⁿ nomtyuaa. Toꞌñoom ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌñeeⁿ, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ joonaꞌ. Tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê ndoꞌ joona tquiana joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \v 7 Mati cwileiñꞌomna cwantindyo calcaa nchꞌu. Jnda̱ na tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tsoom na quiana jooyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \v 8 Ndoꞌ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ tcwaꞌ tjacjoona. Tooꞌ ntquieeꞌ tsquiee na jlaꞌtjomna ntaⁿꞌ ntyooꞌ ñequio ntaⁿꞌ calcaa na ꞌndiinaꞌ. \v 9 Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ na tcwaꞌ joꞌ tueeꞌ chaꞌna ñequiee meiⁿ joona. Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús naⁿꞌñeeⁿ na cꞌootona. \v 10 Jnda̱ chii tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tyꞌena ndyuaa Dalmanuta. \s1 Nnꞌaⁿ fariseos cwitaⁿna cwii ꞌnaaⁿ na nntyꞌiaana \r (Mt. 16:1-4; Lc. 12:54-56) \p \v 11 Tquieꞌcañom nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaaⁿ Jesús, to̱ꞌna na cwilaꞌncjooꞌndyena ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ cha na nlqueⁿna xjeⁿ jom, taⁿna na caꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na cwii ꞌnaaⁿ na nnaⁿnaꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 12 Jesús jeeⁿ tcom tsꞌoom na chjooꞌ tsꞌoom, tsoom: \p —Naⁿmꞌaⁿꞌ cwitaⁿna cwii ꞌnaaⁿ na nntyꞌiaana na nnaⁿnaꞌ cañoomꞌluee. Ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, maxjeⁿ xonquia na nntyꞌiaana meiⁿcwii ꞌnaaⁿ meiiⁿ na cwitaⁿna. \p \v 13 Quia joꞌ tjaaⁿ. ꞌÑeeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Tuo̱nnaaⁿꞌaⁿ tsꞌom wꞌaandaa, teixndyaañê cwiicheⁿ nantyja ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \s1 Ndaaljoꞌ na laꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ fariseos \r (Mt. 16:5-12) \p \v 14 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús ñecwii taⁿꞌ tyooꞌ cwileiñꞌomtina tsꞌom wꞌaandaa ee tsuuꞌ nꞌomna na nncꞌooñꞌomna na nlcwaꞌna. \v 15 Quia joꞌ seijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌomna na ticjaañꞌoomnaꞌ joona cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ fariseos. Ndoꞌ seijoomꞌñê ñꞌoomꞌñeeⁿ ñequio ndaaljoꞌ na cwiluii tyooꞌ. Tsoom nda̱a̱na: \p —Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na calꞌaꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos ñequio Herodes ee ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿna tisꞌa laxmaⁿnaꞌ. \p \v 16 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús to̱ꞌna na cwilaneiⁿna nda̱a̱ ncꞌiaana cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaaꞌ. Jluena: \p —Luaaꞌ matsoom cweꞌ ee tjaaꞌnaⁿ tyooꞌ tquiocho̱o̱ya. \p \v 17 Seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na ljoꞌ cwilaꞌtiuuna. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na jeeⁿ matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ ꞌo cweꞌ jnaaⁿꞌ na tjaaꞌnaⁿ tyooꞌ tquiochoꞌyoꞌ? ¿Aa maxjeⁿ ndicwaⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na tileicjo̱ ñꞌoom naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ? ¿Aa maxjeⁿ tileiqueⁿꞌyoꞌ cwenta? \v 18 ꞌO na niom nꞌomnda̱a̱ꞌyoꞌ, ¿aa maxjeⁿ ticajndoꞌyoꞌ? Ndoꞌ ꞌo na niom lueꞌ nꞌom luaꞌquiꞌyoꞌ, ¿aa maxjeⁿ ticandyeꞌyoꞌ? ¿Aa tacjaanjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ljoꞌ sꞌaaya quia na seitjo̱o̱naꞌ na nlcwaꞌ nnꞌaⁿ? \v 19 Quia na tyja̱ya ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ nnꞌaⁿ, ¿cwanti lquiee na ñjom tyooꞌ ꞌndiinaꞌ na jlaꞌweꞌyoꞌ? \p Tꞌo̱o̱na, jluena nnoom: \p —Canchooꞌwe lquiee ꞌndiinaꞌ. \p \v 20 —Ndoꞌ cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ quia na tyja̱ya ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ na tcwaꞌ ñequiee meiⁿ nnꞌaⁿ, ¿cwanti lquiee na ꞌndiinaꞌ? \p Joona tꞌo̱o̱na nnoom, jluena: \p —Ntquieeꞌ ꞌndiinaꞌ. \p \v 21 Quia joꞌ matsoom nda̱a̱na: \p —¿Aa maxjeⁿ hasta jeꞌ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ? \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tsaⁿnchjaaⁿꞌ tsjoom Betsaida \p \v 22 Quia na jnda̱ tquiena tsjoom Betsaida tquioñꞌom nnꞌaⁿ cwii tsaⁿnchjaaⁿꞌ na mꞌaaⁿ Jesús. Tyolꞌana tyꞌoo na catioyaaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ nacjooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na catseinꞌmaaⁿ juu. \v 23 Quia joꞌ tꞌueeⁿ tsꞌo̱ tsaⁿnchjaaⁿꞌ. Tjañꞌoom juu nnom tsjoom. Tyꞌoomñê ndaajnaaⁿꞌaⁿ luaꞌnnom ndoꞌ tyenquioomꞌm luaꞌnnom tsaⁿꞌñeeⁿ, jnda̱ chii taxꞌeeⁿ nnom, tsoom: \p —¿Aa waa ljoꞌ mantyꞌiaꞌ? \p \v 24 Seinꞌmeiiⁿꞌ tsaⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ luaꞌnnoom, tsoom: \p —Mantyꞌia nnꞌaⁿ ndooꞌ ntyjii chaꞌcwijom nꞌoom joona, sa̱a̱ cwiꞌoocaꞌna. \p \v 25 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tionndaꞌ Jesús lꞌo̱o̱ⁿ cjooꞌ luaꞌnnom tsaⁿꞌñeeⁿ. Quia joꞌ nquiee ntyꞌiaaꞌ tsaⁿnchjaaⁿꞌ ndoꞌ mana nꞌmaaⁿ, xueeya ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ. \v 26 Jnda̱ chii jñom Jesús jom. Tso nnoom: \p —Cjaꞌtoꞌ, cjaꞌndyeꞌyuꞌ waꞌ. Ticwinoomꞌ quiiꞌ tsjoom, meiⁿ tintsuꞌ nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ chiuu tuii. \s1 Macwjiꞌyuuꞌñe Pedro na Jesús cwiluiiñê Cristo \r (Mt. 16:13-20; Lc. 9:18-21) \p \v 27 Jnda̱ chii jluiꞌ Jesús tsjoom Betsaida ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tyꞌena njoom nchꞌu ndyuaa tsjoom Cesarea Filipo. Ndoꞌ xcwe na ñjomndyena nato, taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —¿ꞌÑeeⁿ cwilue nnꞌaⁿ na cwiluiindyo̱? \p \v 28 Naⁿꞌñeeⁿ tꞌo̱o̱na, jluena: \p —Ntꞌom nnꞌaⁿ cwilue na ꞌu Juan, tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ cwilue Elías ꞌu. Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ cwilue na ꞌu cwii profeta na jnda̱ wandoꞌxcoꞌ. \p \v 29 Quia joꞌ taxꞌeennaaⁿꞌaⁿ ndyueena, tsoom: \p —Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿ꞌñeeⁿ juu cwinduꞌyoꞌ na cwiluiindyo̱? \p Tꞌo̱ Pedro, tso: \p —ꞌU maxjeⁿ nquii Cristo cwiluiindyuꞌ. \p \v 30 Jesús ñecwii ñꞌoom sa̱ꞌntjoom na ticaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ na cwiluiiñê na ljoꞌ. \s1 Matseicandii Jesús cantyja na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 16:21-28; Lc. 9:22-27) \p \v 31 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Tsoom jndye nawiꞌ tseixmaaⁿ na catjoom. Ndoꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ na xocatoꞌñoom nnꞌaⁿ judíos na cwiluiitquiendye jom, meiⁿ ntyee na cwiluiitquiendye, meiⁿ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Maxjeⁿ nlaꞌcueeꞌna jom sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee, nncwandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ na nncueeⁿꞌeⁿ. \v 32 Ndyeyu seineiiⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱na. Ndoꞌ Pedro tjañꞌoom Jesús cwii ntyja. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseitiaaⁿꞌaⁿ juu na nmeiⁿꞌ matso na nluii. \v 33 Teiqueⁿ Jesús, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Seitiaaⁿꞌaⁿ Pedro, tsoom: \p —Quindyo̱o̱ꞌ nacañomya ꞌu na matseijomndyuꞌ ñꞌeⁿ Satanás. Ee ñꞌoom na matseiꞌtiuuꞌ jnaⁿnaꞌ cweꞌ cantyja na cwilaꞌtiuu nnꞌaⁿ, nchii cantyja na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 34 Quia joꞌ tꞌmaaⁿ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ yuu na mꞌaaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom nda̱a̱na: \p —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue tsꞌom na nncwꞌaaꞌñe ja, cwjiꞌñê cantyja na matseitiuu nqueⁿ. Caljoya tsꞌoom nawiꞌ na matjoom, meiiⁿ cueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ candyontyjo̱o̱ⁿ cantyja na matsꞌaa. \v 35 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mañequiaaⁿñe na catjom ljoꞌ na nntjom ee na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaⁿya ñequio ñꞌoom naya, juu tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na malꞌueeꞌñe cheⁿnquii chiuu nluiꞌnꞌmaaⁿñe, majoꞌto joꞌ nntsuuñe. \v 36 Meiiⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue cuaanaꞌ cwentaaꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ ¿yuu waa na mateijndeiinaꞌ juu ee xocꞌo̱naꞌ ñꞌeⁿñê na ticatsuuñe añmaaⁿꞌaⁿ? \v 37 ¿Aa nnda̱a̱ nntsꞌaa tsꞌaⁿ na nnjomlꞌua na nluiꞌnꞌmaaⁿñe añmaaⁿꞌaⁿ? Cwaaⁿ nnda̱a̱. \v 38 Tiempo jeꞌ laxmaⁿ nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌya nꞌomna ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ laꞌxmaⁿna jnaⁿ, xeⁿ jnaaⁿna ja ñequio ñꞌoom naya na mañequia, mati ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, quia na nndyo̱nndaꞌa ñequio na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tsotya̱ ñequio ángeles na ljuꞌ nꞌom, nncꞌo̱o̱ⁿ na jnaaⁿꞌa naⁿꞌñeeⁿ. \c 9 \p \v 1 Mati tso Jesús nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ñjaaⁿ na xocwjena hasta xeⁿ jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱na na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio chaꞌtso najnda̱ na matseixmaaⁿ. \s1 Seichuiiꞌnaꞌ Jesús \r (Mt. 17:1-13; Lc. 9:28-36) \p \v 2 Jnda̱ na teinom yom xuee, tjañꞌoom Jesús Pedro ñꞌeⁿ Jacobo ñꞌeⁿ Juan. Tyꞌena cwii sjo̱ nandye yuu na ñenquieena. Ndoꞌ joꞌ joꞌ seichuiiꞌnaꞌ jom jo nda̱a̱na. \v 3 Sꞌaanaꞌ na caxuee liaⁿꞌaⁿ, canchiiꞌtinaꞌ chaꞌna tsaaⁿ. Meiⁿ tjaaꞌnaⁿ cwii tsꞌaⁿ na nnda̱a̱ mmaⁿ cwii liaa na nleicanchiiꞌti juunaꞌ chaꞌna liaⁿꞌaⁿ. \v 4 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ teitquiooꞌñe Elías ñꞌeⁿ Moisés na cwilaꞌneiⁿna ñꞌeⁿ Jesús. \v 5 Quia joꞌ tso Pedro nnom Jesús: \p —Jeeⁿ ndyaꞌ ya na mꞌaaⁿya ñjaaⁿ. Cwa, nlꞌaayâ ndyee xquieꞌ ncwaⁿꞌ. Cwii cwentaꞌ nncuꞌ, cwii cwentaaꞌ Moisés, ndoꞌ cwii cwentaaꞌ Elías. \p \v 6 Ñꞌoommeiⁿꞌ tsoyom cweꞌ ncꞌe na seiñꞌeeⁿꞌñꞌeⁿnaꞌ jom ee na jeeⁿ ndyaꞌ cwicatyuena. \v 7 Quia joꞌ jndyocue cwii nchquiu na seincwaaⁿꞌñenaꞌ nacjoona. Ndoꞌ teicꞌuaa na seineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nchquiuꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Luaañe Jndaaya na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na matseineiiⁿ. \p \v 8 Matsꞌiaa joꞌ quia jleityꞌiomnda̱a̱na, jliuna cwa tacꞌoomñe Elías ñꞌeⁿ Moisés ñꞌeⁿndyena. Macanda̱ ñenquii Jesús cwimꞌaaⁿ. \p \v 9 Yocheⁿ na cwinquiocuena sjo̱ꞌñeeⁿ, sa̱ꞌntjom Jesús na meiⁿcwii ñꞌoom ticaluena nda̱a̱ nnꞌaⁿ chiuu waa na ntyꞌiaana na seichuiiꞌnaꞌ jom. Ñequiiꞌcheⁿ na nlaꞌneiⁿna ñꞌoomwaaꞌ quia jnda̱ mawandoꞌxcoom xeⁿ jnda̱ jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom. \v 10 Ndoꞌ tyolaꞌwena ñꞌoomꞌñeeⁿ ñequio na jeeⁿ xcweeꞌ nꞌomna. Tyotaꞌxꞌeendye cheⁿnquieena nda̱a̱na ljoꞌ ñecatso ñꞌoom na tsoom na quia nncwandoꞌxcoom na nncueeⁿꞌeⁿ. \v 11 Quia joꞌ jluena nnoom: \p —Nquiee nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés cwilue macaⁿnaꞌ na Elías nndyojñeeⁿ. \p —¿Chiuu na luaaꞌ cwilue naⁿꞌñeeⁿ? \p \v 12 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na tsoom: \p —Mayuuꞌ na ncwjeeꞌjndyee Elías na nntseijndaaꞌñê chaꞌtso. Sa̱a̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, ¿chiuu waa na matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaⁿya? Matsonaꞌ na jndye nawiꞌ catjo̱ⁿ ndoꞌ nncꞌom nnꞌaⁿ na ticueeꞌ nꞌomna ja. \v 13 Sa̱a̱ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ na nquii na cwiluiiñe Elías, jnda̱ tyjeeⁿꞌeⁿ, ndoꞌ tyolꞌa nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ na lꞌue nꞌomna ñꞌeⁿñê ee luaaꞌ matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tseixmaaⁿ na catjoom. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tyochjoo \r (Mt. 17:14-21; Lc. 9:37-43) \p \v 14 Jnda̱ na tquienndaꞌna yuu ljooꞌndye ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana, quia joꞌ ntyꞌiaana na jnda̱ tquieꞌcañom cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye nacañoom naⁿꞌñeeⁿ. Ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, na cwilaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. \v 15 Ndoꞌ nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌñeeⁿ quia na ntyꞌiaana jom, tꞌomna na jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. Jlaꞌtyuaaꞌna, tyꞌecatjomndyena jom. Tquiana na xmaⁿñê. \v 16 Quia joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —¿Ljoꞌ ñꞌoom na jeeⁿ cwilañꞌeeⁿꞌ ndyueeꞌyoꞌ? \p \v 17 Cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ naquiiꞌ tmaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ, tꞌo̱o̱ⁿ. Tsoom: \p —Maestro, jndyo̱ñꞌo̱ⁿya tiꞌjndaaya ñjaaⁿ, ee maleiñꞌoom jndyetia jom ndoꞌ machꞌee na tileicatseineiiⁿ. \v 18 Ndoꞌ meiⁿyuucheⁿ na mꞌaaⁿñê quia jnda̱ jnaⁿnaꞌ maxjeⁿ matseiquioo jndyetia jom nomtyuaa. Cwiluiꞌ chomꞌ ꞌñom, mati manqueeⁿ ndeiꞌnꞌoom, ndoꞌ cwileiquiiñê. Maꞌndiinaꞌ jom na tajneiⁿ. Ndoꞌ jnda̱ sꞌaa tyꞌoo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ na catjeiiꞌna jndyetiaꞌñeeⁿ, sa̱a̱ tîcanda̱a̱ lꞌana. \p \v 19 Quia joꞌ tso Jesús: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌyaꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ¿cwanti yo macaⁿnaꞌ na cwii nljooꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyoꞌ na mꞌmo̱o̱ⁿtya̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ? ¿Cwanti xuee cwii nnda̱a̱ nntseiquii tsꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ? Quioꞌñꞌomꞌyoꞌ tyochjoomꞌaaⁿꞌ ñjaaⁿñe. \p \v 20 Quia joꞌ tquioñꞌomna tyochjoo na mꞌaaⁿ Jesús. Ndoꞌ quia ntyꞌiaaꞌ jndyetia Jesús, sꞌaanaꞌ na tyocoñoomñenaꞌ tyochjooꞌñeeⁿ. Tiooñê nomtyuaa, tyotseicantyeeⁿñê ndoꞌ tyocaluiꞌ chomꞌ ꞌñom. \v 21 Taꞌxꞌee Jesús nnom tsotye tyochjoo, tsoom: \p —¿Cwanti xuee na luaaꞌ matjoom? \p Tꞌo̱ tsotyeeⁿ, tso: \p —Xjeⁿ na cachjooñêcheⁿ jnaⁿnaꞌ. \v 22 Ndoꞌ teijndye ndiiꞌ matseiquioonaꞌ jom quiiꞌ chom ndoꞌ quiiꞌ ndaa, cha cueeⁿꞌeⁿ. Joꞌ chii cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ xeⁿ waa na nnda̱a̱ nntsaꞌ, cateijndeiꞌ jâ. \p \v 23 Tso Jesús nnom: \p —Matsuꞌ xeⁿ nnda̱a̱ ntsꞌaa. Chaꞌtso nnda̱a̱ nluii quia na matseiyuꞌ tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 24 Quia joꞌ jndeii seineiⁿ tsotye tyochjoo, tso: \p —Ja matseiyuꞌa. Cateijndeiꞌ ja na nntseiyuꞌyatya̱. \p \v 25 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na ntyjantyja jaawijndyendye nnꞌaⁿ nacañomꞌm, quia joꞌ seitiaaⁿꞌaⁿ jndyetiaꞌñeeⁿ, tsoom: \p —ꞌU jndyetia na macheꞌ na cantaa nnꞌaⁿ ndoꞌ na tileicalaꞌneiⁿna, matsa̱ꞌntjo̱ⁿ na caluiꞌ ndoꞌ tajom nncjaꞌquieꞌnndaꞌ naquiiꞌ tsꞌom tyochjoomꞌaaⁿꞌ. \p \v 26 Quia joꞌ jndeii seixuaa jndyetia. Sꞌaaⁿ na jeeⁿ tyocoꞌñoomñenaꞌ tyochjoo, mana jlueeⁿꞌeⁿ. ꞌNdiinaꞌ juu chaꞌcwijom tsꞌoo. Joꞌ chii majndyeti nnꞌaⁿ jluena na jnda̱ tueꞌ tyochjoo. \v 27 Sa̱a̱ Jesús tꞌueeⁿ tsꞌo̱ tyochjooꞌñeeⁿ, seiweeⁿ juu. Mañoomꞌ teintyjeeꞌ. \p \v 28 Jnda̱ joꞌ tjaquieeꞌ Jesús quiiꞌ wꞌaa. Tjuꞌnaꞌ na ñenqueⁿ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ taꞌxꞌeena ñꞌoomꞌñeeⁿ ꞌñom, jluena: \p —¿Chiuu waayuu na jâ tîcanda̱a̱ nntjeiiꞌâ jndyetiamꞌaaⁿꞌ? \p \v 29 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Chaꞌna jndyetiamꞌaⁿꞌ, tjaaꞌnaⁿ ꞌneeⁿ nnda̱a̱ nncwjiꞌ joona xeⁿ nchii na nntseineiⁿ tsꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ na nntseicwejndoꞌñe. \s1 Matseicandiinndaꞌ Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 17:22-23; Lc. 9:43-45) \p \v 30 Jnda̱ na jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tyꞌena, teinomna tsꞌo̱ndaa Galilea. Sa̱a̱ ticalꞌue tsꞌoom na nliu nnꞌaⁿ na joꞌ wjaⁿ. \v 31 Ee maꞌmo̱o̱ⁿ chiuu waa na nntjoom na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na nñequiaa tsꞌaⁿ cwenta jom luee nnꞌaⁿ ndoꞌ nlaꞌcueeꞌ jom sa̱a̱ xeⁿ jnda̱ ndyee xuee na tueeⁿꞌeⁿ maxjeⁿ nncwandoꞌxcoom. \v 32 Sa̱a̱ joona ticalaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoom na tsoom ndoꞌ nquiaana na nntaꞌxꞌeena nnoom ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿnaꞌ. \s1 ¿ꞌÑeeⁿ na tꞌmaⁿti cwiluiiñe? \r (Mt. 18:1-5; Lc. 9:46-48) \p \v 33 Tquiena Capernaum. Ndoꞌ quia na jnda̱ mamꞌaⁿna quiiꞌ wꞌaa, quia joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —¿Cwaaⁿ ñꞌoom ñejlaꞌncjooꞌndyoꞌ nda̱a̱ ntyjeeꞌyoꞌ xjeⁿ na ñetquio̱o̱ya nato? \p \v 34 Sa̱a̱ joona yacheⁿ jlaꞌcheⁿna, ee mayuuꞌ xjeⁿ na ñeñjomndyena nato tyolaꞌncjooꞌndyena ꞌñeeⁿ cwii joona tꞌmaⁿti cwiluiiñe. \v 35 Jnda̱ na tjacjoo Jesús, tqueeⁿꞌñê canchooꞌwendye joona na cꞌoontyjaaꞌtina. Tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na maqueⁿ tsꞌom na nlcoꞌnnomnaꞌ juu jo nda̱a̱ꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ na cjuꞌñecjeeⁿ ndoꞌ candiꞌntjoom nda̱a̱ chaꞌtso ncꞌiaaⁿꞌaⁿ. \p \v 36 Quia joꞌ tꞌueeⁿ cwii tyochjoo, tcoomꞌm juu xcwe quiiꞌntaaⁿna. Jnda̱ chii tyꞌoom juu ndoꞌ tsoom nda̱a̱na: \p \v 37 —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na macoꞌñom cwii yucachjoo ñequio xueya chaꞌna yucachjoomꞌaaⁿ, ja macoꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na macoꞌñom ja, nchii macanda̱ ñennco̱ macoꞌñom. Mati macoꞌñom nqueⁿ na jñoom ja. \s1 Tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús \r (Mt. 10:42; Lc. 9:49-50) \p \v 38 Tso Juan nnom Jesús: \p —Maestro, ntyꞌiaayâ cwii tsꞌaⁿ na macwjiꞌ jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ ñequio xueꞌ. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ tyootseijomñê ñꞌeⁿndyo̱ jaa. Joꞌ chii jlaꞌtsaaⁿꞌndyô̱ jom. \p \v 39 Sa̱a̱ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Talaꞌtsaaⁿꞌndyoꞌ jom ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ ñequio xueya, xocatsꞌaanaꞌ na nda̱nquia nntso cwii ñꞌoom wiꞌ nacjoya. \v 40 Ee tsꞌaⁿ na ticꞌoom nacjoya, cwiluiiñe tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaⁿya. \v 41 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nñequiaa meiⁿ ñechjoowiꞌ ndaatioo na nncweꞌyoꞌ ncꞌe na cwilaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿ nnco̱ na cwiluiindyo̱ Cristo, mayuuꞌcheⁿ waa naya ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \s1 Qua̱a̱ⁿya cwenta na ticalꞌaya natia \r (Mt. 18:6-9; Lc. 17:1-2) \p \v 42 ’Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ntsꞌaa na catseitjo̱o̱ñe cwii tsꞌaⁿ na cachjoo matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, juu tsaⁿꞌñeeⁿ yati xeⁿ cwityeⁿ cwii tsjo̱ꞌsuu xtyoomꞌm, ndoꞌ catueeꞌ nnꞌaⁿ jom tsꞌom ndaaluee. \v 43 Xeⁿ na wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaaⁿꞌ cwii tsꞌo̱ꞌ, catsaꞌ xjeⁿ juunaꞌ chaꞌcwijom na catyjeeꞌ juunaꞌ cha tintseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌtiꞌ. Ee yati nntseixmaⁿꞌ na ticantycwii na nncwandoꞌ meiiⁿ chaꞌcwijom na ticanda̱a̱ꞌ we tsꞌo̱ꞌ nchiiti na canda̱a̱ꞌndyuꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ bꞌio yuu na tijoom canduuꞌ chom. \v 44 Yuu tijoom cwje canti meiⁿ na nnduuꞌ chom. \v 45 Ndoꞌ xeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaaⁿꞌ cwii xꞌeꞌ, catsaꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na catyjeeꞌ juunaꞌ cha tintseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌtiꞌ. Ee yati nntseixmaⁿꞌ na ticantycwii na nncwandoꞌ meiiⁿ chaꞌcwijom ticanda̱a̱ꞌ we ncꞌeꞌ nchiiti na canda̱a̱ꞌndyuꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ bꞌio yuu na tijoom canduuꞌ chom. \v 46 Ndoꞌ tijoom cwje canti meiⁿ na nnduuꞌ chom. \v 47 Ndoꞌ xeⁿ cweꞌ cantyja na mantyꞌiaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, catsaꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na cwjiꞌ tsꞌomnjomꞌ cha tintseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌtiꞌ. Ee yati na nncjaꞌquieꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom meiiⁿ chaꞌcwijom na nchjaⁿꞌ nchiiti na canda̱a̱ꞌ we nꞌomnjomꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ bꞌio \v 48 yuu na tijoom cwje canti ndoꞌ meiⁿ na nnduuꞌ chom. \p \v 49 ’Ee ticwii cwii tsꞌaⁿ nleichjeⁿꞌñê ñequio chom. Cwilaꞌchjeⁿꞌ nnꞌaⁿ seii quiooꞌ na cwiñeꞌquiana na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 50 Jeeⁿ lꞌue tsjaaⁿꞌ sa̱a̱ xeⁿ jnda̱ jluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ, tjaa yuu cwii nlꞌue juunaꞌ. Joꞌ chii ꞌo cꞌomꞌyoꞌ chaꞌna tsjaaⁿꞌ na xocaluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ quia joꞌ ñenquiiꞌcheⁿ nleilꞌuendyoꞌ quiiꞌntaaⁿ ncꞌiaꞌyoꞌ ndoꞌ tjoomꞌ ñꞌoom nncꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena. \c 10 \s1 Tintseityuiiꞌ tsꞌaⁿ ljeii na tocoom \r (Mt. 19:1-12; Lc. 16:18) \p \v 1 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ jnaⁿ Jesús Capernaum, tjaaⁿ, tueⁿꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Judea. Teinoom cwiicheⁿ nantyjaaꞌ jndaa Jordán. Tjomndyenndaꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ yuu na mꞌaaⁿ. Quia joꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na chaꞌxjeⁿ na quichꞌeeⁿ. \v 2 Majuu xjeⁿꞌñeeⁿ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaaⁿ na ñeꞌcalꞌana xjeⁿ jom. Taꞌxꞌeena nnoom: \p —¿Aa matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tsaⁿsꞌa nntseityueeⁿꞌeⁿ ljeii na tocoom ñꞌeⁿ scoomꞌm? \p \v 3 Jom tꞌo̱o̱ⁿ, tsoom nda̱a̱na: \p —Juu ñꞌoom na tqueⁿ Moisés, ¿ljoꞌ matsonaꞌ na calꞌaꞌyoꞌ? \p \v 4 Quia joꞌ jluena: \p —Moisés tquiaaⁿ na wanaaⁿ na nntyuiiꞌ ljeii na toco tsaⁿsꞌa ñequio scoomꞌm. Ndoꞌ tsaⁿscu nncoꞌñoom cwiicheⁿ ljeii na matsonaꞌ na macanda̱ cwito̱ⁿꞌndyena ñꞌeⁿ saaⁿꞌaⁿ. \p \v 5 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —Cweꞌ ee na ꞌo jeeⁿ quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ, joꞌ na seiljeii Moisés ñꞌoomwaaꞌ. \v 6 Sa̱a̱ cantyjati xuee na to̱ꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tqueeⁿ chaꞌtso, sꞌaaⁿ tsaⁿsꞌa ñꞌeⁿ tsaⁿscu. \v 7 Ndoꞌ tsoom: “Macweꞌ joꞌ na nꞌndii tsaⁿsꞌa tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ, cha tyeⁿ nncꞌoom ñꞌeⁿ scoomꞌm, \v 8 ndoꞌ wendyena ñeꞌcwii seiꞌ nlaꞌxmaⁿna.” Joꞌ chii meiiⁿ na we tsꞌaⁿ ñejlaꞌxmaⁿna sa̱a̱ jeꞌ ñecwii tsꞌaⁿ cwiluiindyena. \v 9 Ndoꞌ ncꞌe na luaaꞌ, seijndaaꞌñe nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na ñecwii tsꞌaⁿ cwiluiindyena, joꞌ chii ticatsonaꞌ na cweꞌ tsꞌaⁿ nntseityuiiꞌ na luaaꞌ cwiluiindyena. \p \v 10 Ndoꞌ quia na tquienndaꞌna na waa wꞌaa, nquiee nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús jlaꞌlcwiiꞌndyenndaꞌna juu ñꞌoomwaaꞌ. \v 11 Tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na nntseityuiiꞌ ljeii na toco ñꞌeⁿ scuuꞌ ndoꞌ nncoco ñꞌeⁿ cwiicheⁿ yuscu, tsaⁿꞌñeeⁿ waa jnaaⁿꞌ nnom scuuꞌ ncꞌe na matsonaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿya ñequio cwiicheⁿ yuscu. \v 12 Ndoꞌ mati xeⁿ mꞌaaⁿ cwii yuscu na nntseityuiiꞌ ljeii na toco ñꞌeⁿ saaꞌ ndoꞌ nncoco ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsaⁿsꞌa, majoꞌti matseijndaaꞌñenaꞌ na waa jnaaⁿꞌ na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsaⁿsꞌa. \s1 Matioꞌnaaⁿñe Jesús yocanchꞌu \r (Mt. 19:13-15; Lc. 18:15-17) \p \v 13 Ndoꞌ tyonquiocho ntꞌom nnꞌaⁿ yocanchꞌu na mꞌaaⁿ Jesús na catioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê jlaꞌtiaꞌna nnꞌaⁿ na tquiocho yocanchꞌuꞌñeeⁿ. \v 14 Quia ntyꞌiaaꞌ Jesús na ljoꞌ cwilꞌana, seiliooꞌñê ñꞌeⁿndyena. Tsoom nda̱a̱na: \p —Caꞌndyeꞌyoꞌ na quiontyjaaꞌ yocanchꞌumꞌaⁿꞌ ja. Tilacuꞌyoꞌ joona, ee yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom macanda̱ nncꞌooquieeꞌndye nnꞌaⁿ na ntyjaandye ja chaꞌna cwilꞌa yocanchꞌu. \v 15 Ñꞌoom na mayuuꞌ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ntyjaañe Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌna ntyjaandye yocanchꞌu ja, ndoꞌ mañequiaañe na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom juu, tsaⁿꞌñeeⁿ nnda̱a̱ nncjaaquieeꞌñê cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 16 Quia joꞌ toꞌñoom yocanchꞌuꞌñeeⁿ naquiiꞌ lꞌo̱o̱ⁿ. Tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona na tioꞌnaaⁿñê joona. \s1 Matseineiⁿ tsaⁿtya ñꞌeⁿ Jesús \r (Mt. 19:16-30; Lc. 18:18-30) \p \v 17 Tjatjati Jesús nato. Ndoꞌ cwii tsaⁿsꞌa maleinom na jndyontyjaaꞌ jom. Jndyocoꞌ xtye jo nnoom. Tso: \p —ꞌU Maestro na ya tsꞌaⁿndyuꞌ, ¿ljoꞌ macaⁿnaꞌ na catsꞌaa cha nntseixmaⁿya na ticantycwii na nncwaꞌndo̱ꞌa? \p \v 18 Ndoꞌ tso Jesús nnom: \p —¿Chiuu na matsuꞌ na ya tsꞌaⁿndyo̱ ja? Macanda̱ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwiluiiñê na ljoꞌ. \v 19 ꞌU mantyjiꞌ ljeii naqui na matsa̱ꞌntjoom. Matsonaꞌ: “Tincꞌomꞌyaꞌ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ. Tintseiꞌcueꞌ tsꞌaⁿ. Tinchꞌueeꞌ ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. Tintseineiⁿꞌ ñꞌoom na cweꞌ cantu nacjooꞌ tsꞌaⁿ. Tiñenquiuꞌnnꞌaⁿꞌ tsꞌaⁿ. Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ tsoꞌndyoꞌ.” \p \v 20 Tsaⁿꞌñeeⁿ tsoom nnom Jesús: \p —Maestro, chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ matseicanda̱ya xjeⁿ na cachjoondyo̱cha̱ⁿ. \p \v 21 Jesús ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. Sꞌaanaꞌ na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom juu. Tsoom nnom: \p —Cwii waa na matseitjo̱o̱naꞌ ꞌu. Cjaꞌ, cajnda̱a̱ꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿꞌ. Sꞌomꞌñeeⁿ quiaaꞌ nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ. Quia joꞌ nncꞌoomꞌ na tyandyuꞌ nandye cañoomꞌluee. Ndoꞌ caljoya tsꞌomꞌ nawiꞌ na nntjomꞌ hasta meiiⁿ xeⁿ nntseicueeꞌnaꞌ ꞌu. Candyoꞌtseiꞌjomndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. \p \v 22 Jnda̱ na jñeeⁿ ñꞌoomwaaꞌ quia joꞌ jeeⁿ seiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ. Tjaaⁿ na chjooꞌ tsꞌoom ee jeeⁿ jndye ꞌnaaⁿꞌaⁿ niom. \p \v 23 Quia joꞌ taqueⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacañomꞌm na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom nda̱a̱na: \p —Nnꞌaⁿ na tyandye jeeⁿ ndyaꞌ jndeiꞌnaꞌ na nñeꞌquiandyena na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona. \p \v 24 Jnda̱ na jndyena ñꞌoomwaaꞌ, seitsaⁿꞌnaꞌ joona. Quia joꞌ tsonnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na: \p —ꞌO nnꞌaⁿya, joo nnꞌaⁿ na quitꞌmaⁿ nꞌom ꞌnaⁿ jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ na nñeꞌquiandyena na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona. \v 25 Jndeiꞌtinaꞌ na nncjuꞌñecje cwii tsaⁿtya na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom, nchiiti na nncwicandiiꞌñe quiooꞌ camello tsueꞌ xꞌe tseiꞌnchquia. \p \v 26 Jnda̱ na jndyena ñꞌoomwaaꞌ yacheⁿ seiñꞌeeⁿꞌñꞌeⁿnaꞌ joona. Taꞌxꞌeendye cheⁿnquieena nda̱a̱ ntyjeena, jluena: \p —Quia joꞌ ¿ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿñe? \p \v 27 Ntyꞌiaaꞌ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —Tijoom canda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnquii tsꞌaⁿ. Macanda̱ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê tsꞌaⁿ. Ee tjaaꞌnaⁿ cwii na xocanda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. \p \v 28 Ndoꞌ tso Pedro nnom Jesús: \p —Aa ndiꞌ Ta, jâ jnda̱ ꞌndya̱a̱yâ chaꞌtso ꞌnaaⁿyâ na cwitsaantyjo̱o̱yâ naxeⁿꞌ. \p \v 29 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na maꞌndii waaꞌ, oo tiꞌnquio oo ndyencjo, oo tsotye, oo tsondyee, oo scuuꞌ oo ntseinda, oo ndyuaaꞌ ncꞌe na matseijomñe ñꞌoom na mañequia na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, \v 30 juu tsaⁿꞌñeeⁿ tiempomeiiⁿñe nncoꞌñoom siaⁿnto ndiiꞌcheⁿ lꞌaⁿꞌaⁿ, tiꞌnquioom, ndyencjoom, loñeeⁿ, ntseinaaⁿ, ndyuaaⁿꞌaⁿ ñequio na nntaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ jom. Sa̱a̱ ncuee na cwii nndyonaꞌ, ticantycwii na nncwanoomꞌm. \v 31 Ee jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na cwilaꞌtiuu nquiee na tꞌmaⁿ cwiluiindye, sa̱a̱ nncueꞌntyjo̱ na nncjuꞌcjenaꞌ joona. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na majuꞌcjenaꞌ sa̱a̱ nda̱nquia nntseiwendyenaꞌ joona. \s1 Matseicandiinndaꞌ Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 20:17-19; Lc. 18:31-34) \p \v 32 Jesús ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, ñjomndyena nato na cwiꞌoona Jerusalén. Jom wjaajñeeⁿ jo nda̱a̱na. Jeeⁿ matseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ joona ndoꞌ cwicatyuena na cwiꞌoontyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. Quia joꞌ tjeiꞌño̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ na canchooꞌwendye, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ nda̱a̱na chiuu waa na nntjom nqueⁿ. \v 33 Tsoom: \p —Queⁿꞌyoꞌ cwenta, macwitsaawaaya Jerusalén. Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nñequiaa tsꞌaⁿ cwenta ja luee ntyee na cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés na nlaꞌjndaaꞌndyetyeⁿna na nncꞌio̱ ndoꞌ nñeꞌquiana cwenta ja luee nnꞌaⁿ na nchii judíos. \v 34 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ nneiⁿꞌncona ndoꞌ njñomna ndaajnaⁿꞌ ja. Nntjaaꞌna ja ñꞌeⁿ tjaⁿtseiꞌ ndoꞌ nlaꞌcueeꞌna ja. Sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee nncwaꞌndo̱ꞌxco̱. \s1 Jacobo ñꞌeⁿ Juan cwitaⁿna cwii naya \r (Mt. 20:20-28) \p \v 35 Quia joꞌ ntseinda Zebedeo, Jacobo ñꞌeⁿ Juan tquiontyjaaꞌna Jesús, jluena: \p —Aa ndiꞌ Ta, lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na nñequiaaꞌ cwii naya na cwitaaⁿyâ njomꞌ. \p \v 36 Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Ljoꞌ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na catsꞌaa ꞌo? \p \v 37 Tꞌo̱o̱na nnoom, jluena: \p —Quia jnda̱ mamꞌaaⁿꞌ yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu, quiaaꞌ na cwii jâ nncwacatyeeⁿ ntyjaꞌ ntyjaya ndoꞌ cwiicheⁿ jâ nncwacatyeeⁿ ntyjatymaaⁿꞌ. \p \v 38 Quia joꞌ matso Jesús nda̱a̱na: \p —ꞌO maxjeⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwitaⁿꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ. Na wiꞌtꞌmaⁿ na nncwino̱o̱ⁿ, ¿aa nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ? ¿Aa nnda̱a̱ nljoya nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ ꞌo chaꞌxjeⁿ na jnda̱ ljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na nlaꞌcueeꞌna ja? \p \v 39 Joona tꞌo̱o̱na, jluena: \p —Nnda̱a̱. \p Tsoom nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌ macaⁿnaꞌ na mañejuu nawiꞌ na nncwino̱o̱ⁿya, nncwiꞌnomꞌyoꞌ. Ndoꞌ macaⁿnaꞌ na caljoya nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ ꞌo chaꞌna cwiljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na nlaꞌcueeꞌna ja. \v 40 Sa̱a̱ nchii nnco̱ tseixmaⁿya na nntseijndaaꞌndyo̱ ꞌñeeⁿ juu nncwacatyeeⁿ ntyjaaꞌa ntyjaya oo ntyjatymaaⁿꞌ. Nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom nñequiaaⁿ nayaꞌñeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ seijndaaꞌñê na nntoꞌñoom juunaꞌ. \p \v 41 Ndoꞌ joo nquindye naⁿꞌñeeⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús to̱ꞌna tyolaꞌwjeena we ncꞌiaana Jacobo ñꞌeⁿ Juan. \v 42 Joꞌ chii Jesús tcwaaⁿ joona, tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO manquiuꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye cwii cwii tsjoomnancue cwilaꞌsꞌandyena nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjomna. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndye cwiqueⁿna xjeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿna. \v 43 Sa̱a̱ nchii laaꞌtiꞌ nlꞌaꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ꞌo na ntyjaaꞌ tsꞌom na nncꞌoom na tꞌmaⁿñe quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ na jom candiꞌntjoom nda̱a̱ꞌyoꞌ. \v 44 Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na maqueⁿ tsꞌom na juu nlcoꞌnnomnaꞌ jo nda̱a̱ꞌyoꞌ, matsonaꞌ na cateijndeii ꞌo. \v 45 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee jndyo̱o̱ na nndiꞌntjo̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ, nchii na nndyeꞌntjom nnꞌaⁿ no̱o̱ⁿ. Ndoꞌ jndyo̱o̱ na nñequiaandyo̱ na cꞌio̱ na nntio̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye cha nndyaandyena jnaaⁿna na waa. \s1 Matseinꞌmaⁿ Jesús tsaⁿnchjaaⁿꞌ na jndyu Bartimeo \r (Mt. 20:29-34; Lc. 18:35-43) \p \v 46 Ndoꞌ tquiena tsjoom Jericó. Jnda̱ joꞌ majaacaluiꞌ Jesús ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê ndoꞌ ñequio cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye. Juu xjeⁿꞌñeeⁿ wacatyeeⁿ tsaⁿnchjaaⁿꞌ Bartimeo ꞌndyoo nato. Jom jnda Timeo. Macaaⁿ ljoꞌ na nleilꞌueeꞌñê. \v 47 Quia na jñeeⁿ na mawinom Jesús tsꞌaⁿ Nazaret, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseixuaⁿ, tsoom: \p —ꞌU Jesús, na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. \p \v 48 Jndye nnꞌaⁿ jlaꞌtiaꞌna jom na catseicheeⁿ, sa̱a̱ jom yacheⁿ tyotseixuaatyeeⁿ, tsoom: \p —ꞌU, na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱. \p \v 49 Jesús tjameintyjeeⁿꞌeⁿ, tsoom: \p —Cwaⁿꞌyoꞌ jom. \p Quia joꞌ tcwaⁿna tsaⁿnchjaaⁿꞌ, jluena nnoom: \p —Cꞌomꞌtꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsꞌomꞌ. Quicantyjaꞌ ee macwaaⁿ ꞌu. \p \v 50 Ndoꞌ jom cweꞌ tjuꞌtoom liaa na wanjoomꞌñê, teicantyjaaⁿ, tjaaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús. \v 51 Taxꞌee Jesús nnoom: \p —¿Aa waa na nntsaꞌ ja? \p Tꞌo̱ tsaⁿnchjaaⁿꞌ, tsoom: \p —Jeeⁿ ꞌu Ta, lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na nleitquioya. \p \v 52 Tso Jesús nnoom: \p —Cjaꞌtoꞌ. Jnda̱ nꞌmaⁿꞌ ncꞌe na matseiꞌyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. \p Mañoomꞌ teitquioomꞌm. Tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús na tyꞌetyꞌetina nato. \c 11 \s1 Tjaquieeꞌ Jesús Jerusalén \r (Mt. 21:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19) \p \v 1 Jnda̱ tyꞌewindyoona Jerusalén na nndyooꞌ tsjoom Betfagé ñequio Betania. Tquiena ndyeyu ta Olivos, quia joꞌ jñom Jesús we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na cꞌoona lꞌaa. \v 2 Tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaaquieꞌyoꞌ tsjoom chjoo laꞌñeⁿ. Quia na jnda̱ squieꞌyoꞌ mantyjacheⁿ nliuꞌyoꞌ cwii snom xcoo na ñjom. Juuyoꞌ quiooꞌ na meiⁿjom ndiiꞌ tyooljo tsꞌaⁿ. Calaꞌnaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ quioꞌñꞌomꞌyoꞌ juuyoꞌ luaa. \v 3 Xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nntso nda̱a̱ꞌyoꞌ chiuu na luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ nnom na nquii tsaⁿ na matsa̱ꞌntjom ꞌo tjo̱o̱ñê snomꞌñeeⁿ ndoꞌ mantyja nntseicwanomnnaaⁿꞌaⁿ juuyoꞌ. \p \v 4 Quia joꞌ tyꞌena, jliuna snom xcoo na ñjomyoꞌ ꞌndyootsꞌa waaꞌ tsꞌaⁿ ꞌndyoo nato. Ndoꞌ jlacanaⁿꞌna juuyoꞌ. \p \v 5 Jlue ntꞌom nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ: \p —¿Ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ? ¿Chiuu na cwilacanaⁿꞌyoꞌ snom xcoomꞌaaⁿꞌ? \p \v 6 Joona tꞌo̱o̱na nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tso Jesús na caluena. Quia joꞌ ꞌndye naⁿꞌñeeⁿ na cꞌoona. \v 7 Tyꞌeñꞌomna snom xcoo na mꞌaaⁿ Jesús. Tioona liaana naxeⁿꞌyoꞌ, jnda̱ joꞌ tjaljoom juuyoꞌ. \v 8 Jndye nnꞌaⁿ tyotsa̱ꞌna liaana tsꞌom nato na wjaⁿ, ndoꞌ ntꞌom tyotyje tsco, tyotsa̱ꞌ joonaꞌ tsꞌom natoꞌñeeⁿ. \p \v 9 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwiꞌoojndyee ñequio nnꞌaⁿ na cwiꞌoontyjo̱, ñequiiꞌcheⁿ tyolaꞌxuaana, tyoluena: \p —Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿ. Matioꞌnaaⁿñenaꞌ jom na macwjeeꞌcañoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 10 Matioꞌnaaⁿñenaꞌ jom na nntsa̱ꞌntjoom chaꞌxjeⁿ na ñesa̱ꞌntjom welooya David tiyo. Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nandye cañoomꞌluee. \p \v 11 Tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ tsjoom Jerusalén. Tjaaⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ. Ndoꞌ quia jnda̱ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ ndiocheⁿ naquiiꞌ watsꞌom quia joꞌ tjalcweeⁿꞌeⁿ Betania ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na canchooꞌwendye ee na jnda̱ tmaaⁿ. \s1 Ñꞌoomwiꞌ tjuꞌ Jesús nacjooꞌ tsꞌoom higuera \r (Mt. 21:18-19) \p \v 12 Teincoo cwiicheⁿ xuee quia na mꞌaⁿna nato na jnaⁿna Betania, jndyo na ñeꞌjndoꞌ Jesús. \v 13 Ntyꞌiaaꞌtquiaaⁿ cwii tsꞌoom higuera na niom tscooꞌnaꞌ. Seicandyooꞌñê, tjacantyꞌiaaⁿꞌaⁿ aa nljeiiⁿ ta̱ na nlqueeⁿ. Sa̱a̱ quia na tueꞌcañoom, cweꞌ tsco ljeiiⁿ ee tjo̱o̱cheⁿ na nncueꞌ ta̱. \v 14 Tsoom nnom tsꞌoomꞌñeeⁿ: \p —Tajom xuee nntsaꞌnndaꞌ ta̱ na nlquii tsꞌaⁿ. \p Ndyecheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na luaaꞌ ñꞌoom tsoom. \s1 Macwjiꞌ Jesús nnꞌaⁿ na wiꞌndye naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ \r (Mt. 21:12-17; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22) \p \v 15 Jnda̱ na tquienndaꞌna Jerusalén, quia joꞌ cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tjaquieeꞌ Jesús naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Joꞌ joꞌ niom jndye nnom ꞌnaⁿ ñꞌeⁿ quiooꞌ na cwinda̱a̱ nnꞌaⁿ ndoꞌ cwilaꞌjnda nnꞌaⁿ na macaⁿnaꞌ joona na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. To̱ꞌ Jesús na tyocwjeeⁿꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ. Tyotseicantqueeⁿ meiⁿsa ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjndyoondye sꞌom, ñequio ntsula̱ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱ cantuꞌ. \v 16 Meiⁿ tatinquiaaⁿ na nncwinom nnꞌaⁿ tachꞌeeⁿꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na cwileiꞌchona ꞌnaⁿ. \v 17 Tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Aa nchii mawaa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Wꞌaya tseixmaⁿnaꞌ wꞌaa yuu chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue cwilaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” Sa̱a̱ ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ juunaꞌ chaꞌcwijom tsueꞌtsjo̱ꞌ yuu na cwicatooꞌndye naⁿcantyꞌue. \p \v 18 Ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, quia tyondyena na luaaꞌ matso Jesús, tyolꞌueendyena chiuu ya nlꞌana na nlaꞌcueeꞌna jom. Sa̱a̱ nquiaana na nntꞌuena jom ee na chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌom ñꞌoom na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱. \v 19 Ndoꞌ ticwii tmaaⁿ tyocaluiꞌ Jesús Jerusalén. \s1 Tcaaⁿ tsꞌoom higuera \r (Mt. 21:20-22) \p \v 20 Teincoo cwiicheⁿ xuee teiꞌnomnndaꞌna xꞌee tsꞌoom higueraꞌñeeⁿ. Ntyꞌiaana na jnda̱ tcaaⁿñꞌeⁿnaꞌ xjeⁿ quiiꞌ nchꞌiooꞌnaꞌ. \v 21 Quia joꞌ tjañjoomꞌ tsꞌom Pedro, tsoom nnom Jesús: \p —Cantyꞌiaꞌ Maestro, tsꞌoom na tjuꞌwiꞌ ñꞌoom nacjooꞌ jnda̱ tcaaⁿñꞌeⁿnaꞌ. \p \v 22 Tꞌo̱ Jesús, tsoom: \p —Cꞌomꞌyoꞌ na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 23 Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ñeꞌcwii waa na matseitiuu ndoꞌ matseiyoomꞌm naquiiꞌ tsꞌoom na nluii chaꞌxjeⁿ na matsoom, nntsoom nnom sjo̱waaꞌ: “Quicantyjaꞌ, cjaꞌ, cjuꞌndyuꞌ tsꞌom ndaaluee.” Ndoꞌ nluii chaꞌxjeⁿ na matsoom. \v 24 Cweꞌ joꞌ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, chaꞌtso na cwitaⁿꞌyoꞌ quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, calayuꞌyoꞌ na cwitoꞌñoomꞌyoꞌ joonaꞌ, quia joꞌ nntoꞌñoomꞌyoꞌ na cwitaⁿꞌyoꞌ. \v 25 Ndoꞌ quia xcwe na matseiꞌneiⁿꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom xeⁿ waa na machꞌeenaꞌ ꞌu ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ, catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom, cha mati Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌu jnaⁿꞌ na waa. \v 26 Ee xeⁿ ꞌu tiñeꞌcatseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ, mati Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee xocatseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌu juu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ. \s1 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii na matseixmaⁿ Jesús \r (Mt. 21:23-27; Lc. 20:1-8) \p \v 27 Quia joꞌ cwiicheⁿ ndiiꞌ tquienndaꞌna Jerusalén. Ndoꞌ yocheⁿ na matseicaañe Jesús nomchꞌeⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ tyꞌentyjaaꞌ ntyee na cwiluiitquiendye jom, ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. \v 28 Taꞌxꞌeena nnoom: \p —¿ꞌÑeeⁿ najndeii ñꞌeⁿ na tjeiꞌ naⁿꞌñeeⁿ watsꞌom? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ tquiaa na matseiꞌxmaⁿꞌ juunaꞌ? \p \v 29 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Mati nncwaxꞌa̱ ja cwii ñꞌoom nda̱a̱ꞌyoꞌ. Catꞌo̱ꞌyoꞌ no̱o̱ⁿya quia joꞌ mati ja nntsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ juu tquiaa najndeii na matseixmaⁿya na sꞌaaya na ljoꞌ. \v 30 Juu na tyotseitsꞌoomñe Juan nnꞌaⁿ, ¿yuu jnaⁿ najndeii na tyotseixmaaⁿ? ¿Aa na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom? oo ¿aa nnꞌaⁿ jlue na ljoꞌ catsꞌaaⁿ? Catꞌo̱ꞌyoꞌ. \p \v 31 Quia joꞌ to̱ꞌna na tyolaꞌneiⁿ cheⁿnquieena, tyolaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena. Jluena: \p —¿Chiuu lꞌuuyo̱o̱? Xeⁿ nlꞌuuya juu najndeii na tyotseixmaaⁿ jnaⁿnaꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, quia joꞌ majoꞌto nntso Jesús nda̱a̱ya: “¿Chiuu na ticalayuꞌyoꞌ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ?” \v 32 Ndoꞌ xeⁿ nlꞌuuya na jnaⁿnaꞌ cweꞌ ee na nnꞌaⁿ jlue na ljoꞌ catsꞌaaⁿ, ¿chiuu nntjo̱o̱ⁿyo̱o̱? \p Luaaꞌ jlaꞌtiuuna na nquiaana nnꞌaⁿ na jndyendye. Ee chaꞌtsondye nnꞌaⁿ cwilaꞌyuꞌ na mayuuꞌcheⁿ Juan cwiluiiñê profeta. \v 33 Joꞌ chii tꞌo̱o̱na nnom Jesús, jluena: \p —Aa jâ maxjeⁿ ticaliuuyâ. \p Tsoom nda̱a̱na: \p —Mati ja xocatsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ tquiaa najndeii na matseixmaⁿya na matsꞌaa tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ. \c 12 \s1 Nnꞌaⁿ na tyolꞌa cwenta lꞌo̱o̱ntjom \r (Mt. 21:33-46; Lc. 20:9-19) \p \v 1 Quia joꞌ to̱ꞌ Jesús na tyotseineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ. Jnoomꞌm lꞌo̱o̱ ta̱uva nnom tyuaaⁿꞌaⁿ. Sꞌaaⁿ tiom ndiocheⁿ nnom ntjoomꞌm. Mati sꞌaaⁿ cwii peila na nncꞌoocue ndaa na jnda̱ ꞌndiindyena ta̱ꞌñeeⁿ. Na macanda̱ sꞌaaⁿ cwii tatsiaⁿndye yuu na nntsꞌaa tsꞌaⁿ cwenta ntjoomꞌm. \p ’Ndoꞌ teijneiⁿ tyuaaⁿꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na nlꞌa tsꞌiaaⁿ, jnda̱ joꞌ tjayaaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa. \v 2 Quia na jnda̱ tquie ntjom, jñoom cwii mosoomꞌm yuu mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ tyuaaⁿꞌaⁿ na nñeꞌquia naⁿꞌñeeⁿ ta̱ na tseixmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. \v 3 Sa̱a̱ joona yacheⁿ tꞌuena mosoꞌñeeⁿ, cwajndii tyotjaaꞌna juu. Jñoomna juu na meiⁿcwii tjaa ljoꞌ tjañꞌoom. \v 4 Quia joꞌ jñomnnaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ mosoomꞌm. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ jñomna ljo̱ꞌ. Jlaꞌquieeꞌndyena xqueⁿ ndoꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna juu. \v 5 Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ tyuaa jñomnnaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ mosoomꞌm, tsaⁿꞌñeeⁿ jlaꞌcueeꞌna jom. Ndoꞌ malaaꞌtiꞌ lꞌana ñequio jndye ntꞌomcheⁿ mosoomꞌm na jñoom. Tjaaꞌna ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ ntꞌom jlaꞌcwjeena. \p \v 6 ’Ñecwii tsꞌaⁿ cwii mꞌaaⁿ na matseitioom na njñoom, nquii jnaaⁿ joꞌ, na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌoom. Tsaⁿꞌñeeⁿ jñoom na macanda̱, ee luaa seitioom: “Matsonaꞌ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena tiꞌjndaaya.” \v 7 Sa̱a̱ nquiee nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ tyuaaⁿꞌaⁿ, tyoluena nda̱a̱ ntyjeena: “Juu tsaⁿmꞌaaⁿꞌ nljo ntjomwaañe lꞌo̱o̱ⁿ ee jom jnda nquii tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ tyuaawaa. Chiuu ticalaꞌcua̱a̱ꞌa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cha jaa nljonaꞌ ꞌnaaⁿya.” \v 8 Joꞌ chii tꞌuena tsaⁿꞌñeeⁿ, jlaꞌcueeꞌna jom. Tyꞌecatquieeꞌna jom tquia nnom ntjomꞌñeeⁿ. \p \v 9 Quia joꞌ taxꞌee Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —Nquii tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ tyuaaꞌñeeⁿ, ¿chiuu nntsꞌaaⁿ? Maxjeⁿ nñoom, nntseicwjeⁿ naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ nñequiaaⁿ tyuaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na nlꞌa tsꞌiaaⁿ. \p \v 10 ’¿Aa tyoolaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: \q1 Majuuto tsjo̱ꞌ na tixocwilꞌue nquiu luañeⁿ na cwilꞌa tsiaⁿtsjo̱ꞌ, \q1 jnda̱ mawacatyeeⁿnaꞌ nqui tsiaⁿtsjo̱ꞌ? \q1 \v 11 Nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom seijndaaꞌñê na ljoꞌ ndoꞌ jeeⁿ cwijaaweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na cwintyꞌiaaya na luaaꞌ tuii. \p \v 12 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na tyondye ñꞌoommeiⁿꞌ tyoqueⁿndyena na nntꞌuena Jesús, ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na cjoo joona seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ. Sa̱a̱ nquiaana nnꞌaⁿ na jndyendye, cweꞌ joꞌ ꞌndyena jom, mana tyꞌena. \s1 ¿ꞌÑeeⁿ nnom nñeꞌquiana tsꞌiaaⁿnda̱a̱na? \r (Mt. 22:15-22; Lc. 20:20-26) \p \v 13 Jnda̱nquia nnꞌaⁿ fariseos jñoomna cwantindye ncꞌiaana ñequio nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes na mꞌaaⁿ Jesús. Naⁿꞌñeeⁿ nncꞌomna cwenta ñꞌoom na matseineiiⁿ cha nnda̱a̱ nntꞌuiinaꞌ jom cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. \v 14 Jnda̱ na tquiena na mꞌaaⁿ, jluena nnoom: \p —Maestro, nquiuuyâ na maxjeⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ matseiꞌneiⁿꞌ ndoꞌ ñecwii xjeⁿ macheꞌ ñequio meiⁿnquia nnꞌaⁿ ee titseiñꞌoomꞌndyuꞌ ljoꞌ waa na cwiluiindyena. Mayuuꞌ ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. ¿Aa matsa̱ꞌntjomnaꞌ na nntio̱o̱ⁿya tsꞌiaaⁿnda̱a̱ya nnom César, oo aa ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ? ¿Aa laxmaaⁿya na catio̱o̱ⁿya joꞌ oo aa ticalaxmaaⁿya? \p \v 15 Ndoꞌ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na cweꞌ cwilueyana. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na ñeꞌcatꞌueꞌyoꞌ ja? Quiaꞌyoꞌ cwii tsjo̱ꞌñjeeⁿ denario na nntyꞌiaya. \p \v 16 Tquiana cwii denario ndoꞌ jnda̱ na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ tsoom nda̱a̱na: \p —¿ꞌÑeeⁿ ꞌndyoo nnom luaa? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ xueeꞌ teiljeii luaa? \p Ndoꞌ tꞌo̱o̱na, jluena: \p —Tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ, César. \p \v 17 Ndoꞌ tsoom: \p —Catiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ꞌyoꞌ nnom César yuu na tseixmaⁿnaꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ mati quiaꞌyoꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom yuu na tseixmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ nqueⁿ. \p Tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom na tꞌo̱o̱ⁿ sa̱a̱ tiya nquiuna na ticatꞌuiinaꞌ jom. \s1 Cwitaꞌxꞌeena cantyja na nntandoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ \r (Mt. 22:23-33; Lc. 20:27-40) \p \v 18 Jnda̱ joꞌ tquio ntꞌom nnꞌaⁿ saduceos na mꞌaaⁿ Jesús. Naⁿꞌñeeⁿ ticalaꞌyuꞌna na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. Taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p \v 19 —Maestro, waa ljeii na ꞌndii Moisés lua̱a̱ya na matsonaꞌ xeⁿ tueꞌ cwii tsaⁿsꞌa ndoꞌ ꞌndiinaꞌ scuuꞌ na ñenquii, tjaaꞌnaⁿ ndana, quia joꞌ tyjee tsꞌooꞌñeeⁿ cocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom. Nncꞌom ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ cha nntseinoomñê na tjaa ntseinda xioom tꞌom. \v 20 Tyomꞌaⁿ ntquieeꞌ naⁿnom na ñenquii tsꞌaⁿ ntseinda. Juu tsaⁿtquiee tocoom sa̱a̱ tyuaaꞌ tueeⁿꞌeⁿ, tjaaꞌnaⁿ ndana ñꞌeⁿ scoomꞌm. \v 21 Quia joꞌ tsaⁿ na jnda̱ we tocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom sa̱a̱ mati jom tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ ndana ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Mati tsaⁿ na jnda̱ ndyee tocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom ndoꞌ majoꞌti tjoom. \v 22 Malaaꞌtiꞌ chaꞌtso ntquieeꞌndye naⁿnomꞌñeeⁿ tuncona ñequio yuscuꞌñeeⁿ ndoꞌ majoꞌti quia tja̱na, tjaaꞌnaⁿ ndana ñꞌeⁿñe. Ndoꞌ na macanda̱ tueꞌto yuscuꞌñeeⁿ. \v 23 Ñeꞌcataꞌxꞌa̱a̱yâ njomꞌ, Ta, quia na nntaꞌndoꞌxco chaꞌtso nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, quia joꞌ ¿ꞌñeeⁿ cwiindye joona na nluii scuuꞌ yuscuꞌñeeⁿ? Ee jom ñetꞌoom scuu chaꞌtso na ntquieeꞌndye naⁿꞌñeeⁿ. \p \v 24 Matso Jesús nda̱a̱na: \p —Aa nchii ñꞌoomwaaꞌ matseicano̱o̱ⁿnaꞌ na tixcwe cwitjeiꞌyoꞌ cwenta, ee meiiⁿ na cwilaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom sa̱a̱ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ. Meiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii na matseixmaaⁿ. \v 25 Ee quia na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ taxocꞌunconndaꞌ meiⁿ naⁿnom, meiⁿ naⁿlcu ee nncꞌomna chaꞌna ángeles na mꞌaⁿ cañoomꞌluee. \v 26 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ¿aa chii jnda̱ ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ libro na seiljeii Moisés yuu na matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom nioom na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ? Joꞌ joꞌ xcwe naquiiꞌ ntsaachom na cwico tsꞌoomꞌñeeⁿ, teicꞌuaa na matseineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnoom, tso: “Ja cwiluiindyo̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaꞌ Abraham, Isaac ndoꞌ Jacob.” \v 27 Joꞌ chii caliuꞌyoꞌ na cwitaꞌndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ ee jom nchii cwiluiiñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaa lꞌoo. Jom cwiluiiñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaa nnꞌaⁿ na cwitaꞌndoꞌ. Cweꞌ joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ꞌo meiⁿchjoo ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ. \s1 Ñꞌoom na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ \r (Mt. 22:34-40) \p \v 28 Cwii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés tyjeeꞌcañoom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ saduceosꞌñeeⁿ. Tyondiiñecheeⁿ chaꞌtso ñꞌoom na tyolaꞌneiⁿna ndoꞌ tyoqueeⁿ cwenta na jeeⁿ xcwe ñꞌoom tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na. Taxꞌeeⁿ nnom Jesús, tsoom: \p —Quiiꞌntaaⁿ chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ, ¿cwaaⁿ cwii joonaꞌ na tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ? \p \v 29 Tꞌo̱ Jesús, tsoom: \p —Luaa matso ñꞌoom na tꞌmaⁿti: “Candyeꞌyoꞌ, ꞌo nnꞌaⁿ Israel. Nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaya, macanda̱ ñenqueⁿ cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom. \v 30 Cꞌoomꞌ na candyaꞌ tsꞌomꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaꞌ ñequio na xcweeꞌya tsꞌomꞌ, ñequio chaꞌwaa na jnda ntyjiꞌ, ñequio chaꞌwaa na jndo̱ꞌya tsꞌomꞌ, ndoꞌ ñequio chaꞌwaa najnduꞌ.” Luaaꞌ ñꞌoom na tꞌmaⁿti na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. \v 31 Ndoꞌ ñꞌoom na jnda̱ we matseijomnaꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Luaa matsonaꞌ: “Cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ncꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ntyjiꞌ ñequio nncuꞌ. Tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ ñꞌoom na tꞌmaⁿti na matsa̱ꞌntjomnaꞌ chaꞌna ñꞌoommeiⁿꞌ.” \p \v 32 Quia joꞌ tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ na maꞌmo̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, tsoom: \p —Maxjeⁿ ya, ꞌu Maestro. Luaaꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ matsuꞌ na ñecwii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tjaaꞌnaⁿ cwiicheⁿ na matsa̱ꞌntjom, macanda̱ jom. \v 33 Ndoꞌ na nncꞌoom tsꞌaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio na xcweeꞌya tsꞌoom, ñequio chaꞌwaa na jndo̱ꞌya tsꞌoom, ñequio chaꞌwaa na jnda ntyjeeⁿ, ndoꞌ ñequio chaꞌwaa najneiⁿ, ndoꞌ mati na nncꞌoom na wiꞌ tsꞌoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ jnda ntyjii nqueⁿ, chaꞌtso nmeiⁿꞌ lꞌueti nchiiti quiooꞌ na nlco na mañequiaa tsꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio meiⁿnquia ntꞌomcheⁿ na cwiñeꞌquia nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. \p \v 34 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Jesús na jndo̱ꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoom na tꞌo̱, tsoom nnom: \p —Jnda̱ teindyooꞌ na nñequiaandyuꞌ na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌu. \p Jnda̱ joꞌ tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ cwii jnda̱a̱ꞌ tsꞌom na nncwaxꞌeti. \s1 Cristo cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mt. 22:41-46; Lc. 20:41-44) \p \v 35 Cwiicheⁿ ndiiꞌ na tyomꞌaaⁿ Jesús naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom: \p —Nquiee nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés cwiluena na nquii Cristo cwiluiiñê tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ. \v 36 Sa̱a̱ manquiiti David cantyja na tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo nnoom tsoom na Cristo cwiluiiñê Ta na matsa̱ꞌntjom jom. Tsoom: \q1 Nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsoom nnom juu Ta na matsa̱ꞌntjom ja: \q1 “Cajmaⁿꞌ ntyjaaꞌa ntyjaya yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu \q1 hasta xjeⁿ na jnda̱ tsa̱ꞌa nnꞌaⁿ na jndoo ꞌu na cꞌomna nacje ꞌnaⁿꞌ.” \m \v 37 Cweꞌ joꞌ mawaxꞌa̱a̱ya nda̱a̱ꞌyoꞌ ¿chiuu waayuu na cwiluiiñe Cristo tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ ee manquiiti David tsoom na juu cwiluiiñe Ta na matsa̱ꞌntjom jom? \p Ndoꞌ jndyendye nnꞌaⁿ ñequio na neiiⁿna tyondyena ñꞌoom na seineiiⁿ. \s1 Matseitiaꞌ Jesús nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés \r (Mt. 23:1-36; Lc. 11:37-54; 20:45-47) \p \v 38 Naquiiꞌ ñꞌoom na tyoꞌmo̱o̱ⁿ, tsoom: \p —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ee joona jeeⁿ cjaaweeꞌ nꞌomna na nncoꞌnomna na cweeꞌna liaa jnda na teiꞌncoo ndoꞌ na nntaⁿ nnꞌaⁿ lueena na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye joona ñequio na jndooꞌcheⁿ nnꞌaⁿ. \v 39 Joona jeeⁿ ñeꞌcwindyuaandyena ntsula̱ nacañoomticheⁿ naquiiꞌ lanꞌom ndoꞌ majoꞌti cwilꞌana quia na cwicwaꞌna na waa xuee. \v 40 Mati cwitjeiiꞌna ꞌnaaⁿ yolcu na jnda̱ ljondye na tja̱ sꞌaa, ndoꞌ cha nntseicuꞌnaꞌ na luaaꞌ laꞌxmaⁿna, jeeⁿ yo cwilaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Joꞌ tꞌmaⁿti nntꞌuiiweeⁿꞌeⁿ joona. \s1 Tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tquiaa yuscu na jñeeⁿꞌñe \r (Lc. 21:1-4) \p \v 41 Cwii xuee wacatyeeⁿ Jesús ndyeyu na meintyjeeꞌ castom na cwitueeꞌ nnꞌaⁿ sꞌom cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Ntyꞌiaaꞌcheeⁿ na cwitioom nnꞌaⁿ sꞌom tsꞌom castom ndoꞌ na jndye naⁿtya tꞌmaaⁿꞌ sꞌom cwitioomna. \v 42 Mati tyjeꞌcañoom cwii yuscu na jnda̱ ljoñe. Jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ jñeeⁿꞌñê. Tjacjoomꞌm we tsjo̱ꞌñjeeⁿ chjoo sꞌom wee na meiⁿchjoo titꞌmaaⁿꞌ. \v 43 Chii tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom nda̱a̱na: \p —Na mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, yuscumꞌaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na jnda̱ tueꞌ saaꞌ ndoꞌ jeeⁿ jñeeⁿꞌñê, sa̱a̱ tꞌmaaⁿꞌti tjoomꞌm tsꞌom castom, nchiiti chaꞌtso ntꞌomcheⁿ. \v 44 Ee chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ tioomna sꞌom na cweꞌ waljooꞌ na cwileiꞌchona, sa̱a̱ jom meiiⁿ na jeeⁿcheⁿ ntyꞌiaaꞌñê, tjuꞌñꞌeeⁿ chaꞌwaati na maleiñꞌoom na nntseijnaaⁿ na nlcwaaⁿꞌaⁿ. \c 13 \s1 Matso Jesús na nntyuiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ \r (Mt. 24:1-2; Lc. 21:5-6) \p \v 1 Xjeⁿ na jaacaluiꞌ Jesús na waa watsꞌom tꞌmaⁿ seineiⁿ cwii tsꞌaⁿ na matseijomñe ñꞌeⁿñê, tso nnoom: \p —Maestro, cantyꞌiaꞌ, jeeⁿ tjacanjoomꞌ tsꞌiaaⁿ na tuii ñꞌeⁿ ljo̱ꞌmeiⁿꞌ ndoꞌ jeeⁿ neiⁿncooꞌ lꞌaameiⁿꞌ. \p \v 2 Tsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —Mayuuꞌ na jeeⁿ neiⁿncooꞌ lꞌaa na mantyꞌiaꞌ. Sa̱a̱ queⁿꞌ cwenta, ljo̱ꞌmeiⁿꞌ xocaljooꞌtyeⁿnaꞌ nacjoo ncꞌiaanaꞌ. Maxjeⁿ nntyuiiꞌñꞌeⁿnaꞌ. \s1 ꞌNaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na manndyooꞌ na nntycwii \r (Mt. 24:3-28; Lc. 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Tyꞌena ta na jndyu Olivos ndyeyu yuu na meintyjeeꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Joꞌ joꞌ tjacjoo Jesús. Ndoꞌ Pedro ñꞌeⁿ Jacobo, ñꞌeⁿ Juan ñꞌeⁿ Andrés tyꞌentyjaaꞌna jom cha nnda̱a̱ nlaꞌneiⁿna ñꞌeⁿñê na ñenquieena. Taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p \v 4 —Catsuꞌ nda̱a̱yâ, ¿cwaaⁿ nncueꞌntyjo̱ na nluii nmeiⁿꞌ? Ndoꞌ ¿cwaaⁿ ꞌnaaⁿ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na manndyooꞌ nluii nmeiⁿꞌ? \p \v 5 Quia joꞌ to̱ꞌ Jesús tyotseineiiⁿ nda̱a̱na: \p —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na meiⁿcwii tsꞌaⁿ tinquiuꞌnnꞌaⁿ ꞌo cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ. \v 6 Ee nleitquiooꞌndye nnꞌaⁿ cwii cwii ntyja na nlaꞌcajndyundyena xueya ee nluena na joona cwiluiindyena Cristo. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna na ljoꞌ nlꞌana. \p \v 7 ’Nntyꞌiaꞌyoꞌ na nndyocwjeꞌcañoom ntiaꞌ ndoꞌ nleicꞌuaa ñꞌoom na cwiluii ntiaꞌ cwiicheⁿ ntyja, sa̱a̱ tiñeꞌquiandyoꞌ na nlacatyuendyoꞌ, ee maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ na nmeiⁿꞌ nncwinomjndyee. Sa̱a̱ tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntycwiiñꞌeⁿ. \v 8 Nlaꞌwendye nnꞌaⁿ cwii ndyuaa nacjoo nnꞌaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa. Ndoꞌ cwii tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ nntseiweñe nacjooꞌ cwiicheⁿ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ. Jndye joo nntsꞌeii ndoꞌ nncꞌoom jndoꞌ tꞌmaⁿ ndoꞌ tꞌmaⁿ nntseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ chaꞌtso nawiꞌmeiⁿꞌ cweꞌ weꞌyandyo laꞌxmaⁿnaꞌ. Quia nnquioo ntꞌomcheⁿ nawiꞌ na jaaꞌti. \p \v 9 ’Sa̱a̱ ꞌo cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nñeꞌquia cwenta ꞌo luee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ lanꞌom ndoꞌ joona nntsa̱ꞌntjomna na catjaaꞌ nnꞌaⁿ ꞌo naquiiꞌ lanꞌom. Mati nlꞌa nnꞌaⁿ na jndeiꞌnaꞌ nncwintyjeꞌjnaⁿꞌyoꞌ jo nda̱a̱ gobiernom ñequio jo nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom ncꞌe na laxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Ndoꞌ na luaaꞌ nntjomꞌyoꞌ, nñequiaanaꞌ na ꞌo nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ ñꞌoom naya ꞌnaⁿya nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. \v 10 Ee cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntsuu tsjoomnancue nñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom cantyja na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ na chaꞌwaa tsjoomnancue. \v 11 Ndoꞌ quia na nntꞌuena ꞌo na nñeꞌquiana cwenta ꞌo, tincꞌomꞌyoꞌ ñomtiuu cwaaⁿ ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ nda̱a̱ naⁿmanꞌiaaⁿ. Ee xjeⁿꞌñeeⁿ mꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwaaⁿ ñꞌoom na nntꞌo̱ꞌyoꞌ. Ee nchii nlaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na nquiuꞌ ncjoꞌyoꞌ sa̱a̱ nquii Espíritu Santo nntsꞌaaⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ljoꞌ ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ. \v 12 Maxio tsꞌaⁿ nñequiaa cwenta jom na cueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ majoꞌti nntsꞌaa tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ ntseinaaⁿ. Ndoꞌ nda nnꞌaⁿ nlaꞌwendyena nacjoo lotyena, londyeena, nlꞌueendyena chiuu nncwje naⁿꞌñeeⁿ. \v 13 Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nlaꞌjndoona ꞌo ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na tyeⁿ cwiljooꞌñe ñꞌeⁿndyo̱ hasta na macanda̱, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. \p \v 14 ’ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiiⁿ, catseiꞌno̱ⁿꞌ ljoꞌ ñecatsonaꞌ. Juu profeta Daniel, seiljeiⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿ na jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ tiaaꞌ na nntseityuiiꞌ chaꞌtso. Quia na nntyꞌiaꞌyoꞌ na jnda̱ mameintyjeeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ yuu na meiⁿchjoo ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na nncꞌoom, quia joꞌ ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsꞌo̱ndaa Judea catsaaleiꞌnomꞌyoꞌ quiiꞌ ntsjo̱. \v 15 Ndoꞌ majuu xjeⁿꞌñeeⁿ, tsꞌaⁿ na ljo nacjooꞌ waaꞌ yuu na su, ticandyocueeⁿ na nncjaaqueⁿꞌeⁿ na nncwjeeⁿꞌeⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Catseityuaaⁿꞌaⁿ, caleiꞌnoom. \v 16 Ndoꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ jo jnda̱a̱ na machꞌee tsꞌiaaⁿ tyuaaꞌ, ticjaalcweeⁿꞌeⁿ na nncjaacachoom liaⁿꞌaⁿ. \v 17 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ wiꞌ nntjoom yolcu na ndeiindye ñequio joo yolcu na ꞌndaandye nda. \v 18 Cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nchii xcwe ncuee na teiⁿ na nlcaⁿnaꞌ na caleiꞌnomꞌyoꞌ nawiꞌñeeⁿ. \v 19 Ee quia ljoꞌcheⁿ nnquioo cwii nawiꞌ na tꞌmaⁿticheⁿ na meiⁿjom ndiiꞌ tyootjoom nnꞌaⁿ cantyjati na tqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsjoomnancue hasta jeꞌ. Ndoꞌ xuee na cwiwjaatinaꞌ meiⁿ tajom cwinluiinndaꞌ cwiicheⁿ nawiꞌ chaꞌna juunaꞌ. \v 20 Xeⁿ nchii nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom tqueeⁿ na tijndyeti xuee nncꞌoom nawiꞌñeeⁿ, meiⁿcwii tsꞌaⁿ xocaluiꞌnꞌmaaⁿñe cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Sa̱a̱ ncꞌe na wiꞌ tsꞌoom joo nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ, joꞌ chii nntsꞌaaⁿ na tijndyeti xuee nncꞌoom nawiꞌñeeⁿ. \p \v 21 ’Ndoꞌ xeⁿ quia ljoꞌ nntso cwii tsꞌaⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ, ljoo mꞌaaⁿ Cristo”, oo nntso: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ, laaꞌñeⁿ mꞌaaⁿ”, ticalayuꞌyoꞌ. \v 22 Ee maxjeⁿ nlquieꞌcañom profetas na tiyuuꞌ ñꞌoom cwiñequia ñequio nnꞌaⁿ na nlue na joona cwiluiindyena Cristo. Nlꞌana jndye nnom ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ ñequio tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na nncjaaweeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ hasta nquiee nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ nñequioꞌnnꞌaⁿ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ joona xeⁿ na nnda̱a̱ nlꞌana. Sa̱a̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tixonquiaaⁿ na nnda̱a̱ nlꞌana. \v 23 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluii cha calꞌaꞌyoꞌ cwenta. \s1 Luaa nncuaa quia na nndyonndaꞌ Jesús \r (Mt. 24:29-35, 42-44; Lc. 21:25-36) \p \v 24 ’Ncuee quia na jnda̱ teinom nawiꞌ tꞌmaⁿꞌñeeⁿ, quia joꞌ nleijaaⁿñe ñeꞌquioomꞌ, ndoꞌ taxocwixueeñe chiꞌ. \v 25 Nntquiaandye cancjuu. Ndoꞌ chaꞌtso najnda̱ na matseixmaⁿ tsjo̱ꞌluee nntyuiiꞌ. \v 26 Quia ljoꞌcheⁿ nntyꞌiaa nnꞌaⁿ ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na macwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa tsjoomnancue. Nndyo̱o̱ naquiiꞌ nchquiu ñequio najndeii na matseixmaⁿya ndoꞌ ñequio na neiⁿncooꞌ nacaxuee na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja. \v 27 Njño̱o̱ⁿya ángeles ꞌnaⁿya na cꞌoona cwii cwii ntyjaaꞌ tsjoomnancue ndoꞌ mati ndiocheⁿ cañoomꞌluee na nlaꞌtjomna nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌndyo̱ cwentaya. \p \v 28 ’Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom higuera. Quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwinteiꞌ lꞌo̱naꞌ ndoꞌ cwicandeiꞌ tscoꞌndaa juunaꞌ, quia joꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jaawindyooꞌ ncueesuaꞌ. \v 29 Majoꞌti quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwiluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ na jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, quia joꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ teitsio̱o̱ꞌ mꞌaaⁿnaꞌ. Mawaa mawaa xjeⁿ nncwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa. \v 30 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ na xocwjeñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ hasta xjeⁿ na jnda̱ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. \v 31 Tsjo̱ꞌluee ñꞌeⁿ tsjoomnancue nntycwiiñꞌeⁿnaꞌ sa̱a̱ ñꞌoom ꞌnaⁿya maxjeⁿ nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ. \p \v 32 ’Sa̱a̱ meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticaljeii cwaaⁿ xuee ndoꞌ ꞌñeeⁿ xjeⁿ na nluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ. Meiⁿ ángeles na mꞌaⁿ cañoomꞌluee ticaliuna, meiⁿ ja na cwiluiindyo̱ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom ticaljeiiya cwaaⁿ. Macanda̱ ñenquiicheⁿ Tsotya̱ya ntyjeeⁿ. \p \v 33 ’Joꞌ chii cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ ndoꞌ queⁿꞌyoꞌ cwenta. Ndoꞌ calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ee ticaliuꞌyoꞌ cwaaⁿ nncueꞌntyjo̱ tiempoꞌñeeⁿ. \v 34 Nmeiⁿꞌ matseijomnaꞌ chaꞌna machꞌee cwii tsꞌaⁿ na wjaa cwii ndyuaa na tquia. Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nnaaⁿ waⁿꞌaⁿ, nntyꞌioom tsꞌiaaⁿ mosoomꞌm, cwii cwii nnom tsꞌiaaⁿ na cwii cwiindyena. Ndoꞌ nntsa̱ꞌntjoom tsꞌaⁿ na machꞌee cwenta ꞌndyootsꞌa na ñeꞌquiiꞌcheⁿ catsꞌaa cwenta. \v 35 Malaaꞌtiꞌ matseijomnaꞌ ꞌo ee na ticaliuꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ xjeⁿ na nncwjeeꞌ nquii na matsa̱ꞌntjom ꞌo. ¿Aa nncwjeeⁿꞌeⁿ natmaaⁿ, oo aa nateijaaⁿ? ¿Aa nncwjeeⁿꞌeⁿ xcwe tsjom, oo aa na jaancoo? Joꞌ chii cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ. \v 36 Ee ticatsonaꞌ na matsꞌia joꞌ nncwjeeⁿꞌeⁿ ndoꞌ nljeiiⁿ ꞌo chaꞌcwijom na cwindaꞌyoꞌ. \v 37 Ñꞌoom na jnda̱ tsjo̱o̱ luaaꞌ nda̱a̱ꞌyoꞌ, juunaꞌ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ na chaꞌtsondyoꞌ, ñeꞌquiiꞌcheⁿ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ. \c 14 \s1 Cwiꞌmaⁿna na nntꞌuena Jesús \r (Mt. 26:1-5; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53) \p \v 1 We xuee cwii tjo̱o̱ na nncueeꞌ xuee pascua ñequio xuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ ntyooꞌ na tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, tyolꞌueendyena chiuu nlꞌayoona na nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna Jesús cha nntꞌuena jom, ndoꞌ na nlaꞌcueeꞌna jom. \v 2 Jlaꞌtiuuna, jluena nda̱a̱ ntyjeena: \p —Sa̱a̱ ticatꞌua̱a̱ya jom xcwe ncuee, tintsꞌaanaꞌ na nlaꞌwendye nnꞌaⁿ nacjooya. \s1 Tuꞌnquio María ncheⁿꞌ nacjooꞌ Jesús \r (Mt. 26:6-13; Jn. 12:1-8) \p \v 3 Tyomꞌaaⁿ Jesús tsjoom Betania, waaꞌ Simón, tsꞌaⁿ na ñechuu tycu lepra. Yocheⁿ na meindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa, tueꞌcañoom cwii yuscu na maleiꞌñꞌoom cwii tsioo na tuii ñꞌeⁿ tsjo̱ꞌ canchiiꞌ na jndyu alabastro. Ñjom ncheⁿꞌ na jndyu nardo na jeeⁿ cachi, ndoꞌ jeeⁿ jndanaꞌ. Tyjeeⁿ yuu na ta̱ꞌtyeⁿ tsiooꞌñeeⁿ, chii tuꞌnquioom ncheⁿꞌñeeⁿ xqueⁿ Jesús. \v 4 Ntꞌom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ jlaꞌliooꞌndyena nacjooꞌ yuscuꞌñeeⁿ. Jluena nda̱a̱ ntyjeena: \p —Jeeⁿ ndyaꞌ cweꞌchi ncheⁿꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na seicatsoom. \v 5 Yati xeⁿ teilꞌuanaꞌ ee nncwinom ndyee siaⁿnto denarios nncwjiꞌnaꞌ. Sꞌomꞌñeeⁿ nnluii naya ndyeñeeⁿꞌ. \p Jnaaⁿꞌ luaaꞌ na tyolaꞌwjeena yuscuꞌñeeⁿ. \p \v 6 Sa̱a̱ tso Jesús: \p —Caꞌndyeꞌyoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. ¿Chiuu na cwilaꞌliooꞌndyoꞌ ñꞌeⁿñê? Ee jeeⁿ tjacañjoomꞌ nayawaaꞌ na sꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱. \v 7 Ee ja nchii ñequiiꞌcheⁿ nncꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ. Sa̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ ñequiiꞌcheⁿ na mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ quia na ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ naya joona, wanaaⁿ. \v 8 Yuscumꞌaaⁿꞌ sꞌaaⁿ cwanti na nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. Jom tuꞌnquioom ncheⁿꞌ nacjoya cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntꞌiuu nnꞌaⁿ ja. \v 9 Na mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿyuucheⁿ na nñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom chaꞌwaa tsjoomnancue na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, maxjeⁿ nlaꞌneiⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na sꞌaa yuscumꞌaaⁿꞌ cha ticatsuu ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \s1 Judas mañequiaaⁿ cwenta Jesús luee ntyee \r (Mt. 26:14-16; Lc. 22:3-6) \p \v 10 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, quia joꞌ Judas Iscariote, cwindye nnꞌaⁿ na canchooꞌwendye, tjaaⁿ na mꞌaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye na nntseijndaaꞌñê ñequio joona na nñequiaaⁿ cwenta Jesús lueena. \v 11 Jnda̱ na jndye naⁿꞌñeeⁿ na ljoꞌ nntsꞌaaⁿ tquiaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿna. Tꞌmaⁿna na nñeꞌquiana sꞌom nnoom. Quia joꞌ Judas tyolꞌueeꞌñetyeeⁿ chiuu ya nntsꞌaaⁿ na nñequiaaⁿ cwenta Jesús lueena. \s1 Seijndaaꞌñe Jesús na nncuaa Cena \r (Mt. 26:17-29; Lc. 22:7-23; Jn. 13:21-30; 1 Co. 11:23-26) \p \v 12 Quia joꞌ xuee na cwiwityeⁿ ncuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ judíos tyooꞌ na tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ, mañejuu xuee na cwilaꞌcwjeena canmaⁿ nchꞌu, nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —¿Yuu lꞌue tsꞌomꞌ na nntsaalajndaaꞌndyô̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xuee pascua, na nleiñꞌoomꞌ na nlquiꞌ catsmaⁿ chjoo? \p \v 13 Ndoꞌ jñoom we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê cwii lꞌaa. Tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaꞌquieꞌyoꞌ quiiꞌ tsjoom. Joꞌ joꞌ nliuꞌyoꞌ cwii tsaⁿsꞌa na maleiñꞌoom cwii tsjoo ndaatioo. Catsaantyjo̱ꞌyoꞌ naxeeⁿꞌeⁿ. \v 14 Yuu na nncjaaqueⁿꞌeⁿ canduꞌyoꞌ nnom tsꞌaⁿ na waaꞌ: “Luaa matso nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom jaa: ¿yuu waa cuarto na nlcwaaꞌa na nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ xuee pascua ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyo̱?” \v 15 Juu tsaⁿꞌñeeⁿ mꞌmo̱o̱ⁿ cwii cuarto tꞌmaⁿ wꞌaa nandye teicantyjooꞌ. Maniom canda̱a̱ꞌ ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ na nncuaa xuee. Joꞌ calajndaaꞌndyoꞌ nantquie na nlcwaaꞌa ñꞌeⁿndyoꞌ. \p \v 16 Ndoꞌ tyꞌe we naⁿꞌñeeⁿ. Quia na tquiena tsjoomꞌñeeⁿ jliuna chaꞌxjeⁿ na jnda̱ tsoom nda̱a̱na. Joꞌ joꞌ jlaꞌjndaaꞌndyena nantquie na nlcwaꞌna na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena xuee pascua. \p \v 17 Cweꞌ tmaaⁿya, xjeⁿ na tyjeꞌcañoom Jesús ñequio nnꞌaⁿ canchooꞌwe na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \v 18 Yocheⁿ na meindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa na cwicwaꞌna, tso Jesús nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌcheⁿ candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, cwiindyoꞌ ꞌo na macwaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ nñequiaa cwenta ja luee nnꞌaⁿ. \p \v 19 Ñꞌoomwaaꞌ jeeⁿ ndyaꞌ seichjooꞌnaꞌ nꞌomna. To̱ꞌna cwii ndoꞌ cwiindyena taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —¿Aa ndyaꞌ nntsꞌaanaꞌ na ja? \p \v 20 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Cwii ꞌo na canchooꞌwendyoꞌ, cwii tsꞌaⁿ na cwinchjeendyô̱ tyooꞌ ñꞌeⁿñe tsꞌom xio jom nñequiaaⁿ cwenta ja. \v 21 Ee na mayuuꞌcheⁿ, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, maxjeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ ja na nncꞌio̱ chaꞌxjeⁿ na matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ jeeⁿ ntyꞌiaaꞌñe tsꞌaⁿ na mañequiaa cwenta ja, yaticheⁿ xeⁿ tîcaluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ. \p \v 22 Yocheⁿ na cwicwaꞌna, toꞌñom Jesús tyooꞌ, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ juunaꞌ, tquiaaⁿ nda̱a̱na. Tsoom: \p —Catoꞌñoomꞌyoꞌ, cwaꞌyoꞌ tyooꞌwaa, ee cwiluiiñenaꞌ seiiꞌa. \p \v 23 Mati toꞌñoom cwii waso na ñjom ndaa winom. Jnda̱ na tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, quia joꞌ tquiaaⁿ juunaꞌ nda̱a̱na, chaꞌtsondyena ta̱na. \v 24 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Ndaa winomwaa cwiluiiñenaꞌ nioomꞌa na nnquioo na nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ jndyendye nnꞌaⁿ. Ñꞌeⁿ juunaꞌ maqua̱ⁿtya̱ⁿya ñꞌoom xco. \v 25 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na mayuuꞌcheⁿ taxocꞌuanndaꞌa winom hasta juu xuee na nncꞌuaxco̱ juunaꞌ quia na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Jesús matseicañeeⁿ na nncwjiꞌñe Pedro \r (Mt. 26:30-35; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38) \p \v 26 Ndoꞌ jnda̱ na tana luantsa, jluiꞌna joꞌ joꞌ. Tyꞌena ta Olivos. \v 27 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Tsjom jeꞌ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo nntjeiꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Ee ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom matsonaꞌ: “Nntseicua̱ꞌa tsꞌaⁿ na machꞌee cwenta canmaⁿ, ndoꞌ canmaⁿ ntsmeiiⁿꞌeⁿ nntꞌoomꞌndyeyoꞌ.” \p \v 28 Sa̱a̱ tso Jesús: \p —Ndoꞌ ja quia jnda̱ na mawando̱ꞌxco̱ nncjo̱jndya̱a̱ tsꞌo̱ndaa Galilea, xeⁿ jnda̱ nntsaantyjo̱ꞌyoꞌ. \p \v 29 Quia joꞌ tso Pedro nnoom: \p —Meiiⁿ chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ nntjeiiꞌndyena ñꞌeⁿndyuꞌ, sa̱a̱ ja tijoom cwjiꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 30 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nnom: \p —Ñꞌoom na mayuuꞌ matsjo̱o̱ njomꞌ, tsjom jeꞌ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nnda̱a̱ꞌ we ndiiꞌ na matseixuaa caxtijndyo, sa̱a̱ ꞌu xjeⁿꞌñeeⁿ jnda̱ ndyee ndiiꞌ jnda̱ tjeiꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. \p \v 31 Sa̱a̱ Pedro yacheⁿ jndeiiꞌ ñꞌoom tꞌo̱o̱ⁿ: \p —Meiiⁿ cꞌio̱ ñꞌeⁿndyuꞌ, sa̱a̱ tijoom cwjiꞌndyo̱ cantyja ꞌnaⁿꞌ. \p Ndoꞌ chaꞌtso ncꞌiaaⁿꞌaⁿ majoꞌti jluena. \s1 Getsemaní matseineiⁿ Jesús nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mt. 26:36-46; Lc. 22:39-46) \p \v 32 Quia joꞌ tquiena cwii joo na jndyu Getsemaní. Tsoom nda̱a̱na: \p —Cwindyuaandyoꞌ ñjaaⁿñe yocheⁿ na jo̱ luaaꞌ na nntseina̱ⁿya nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 33 Joꞌ chii tjatyeeⁿ, tjañꞌoom Pedro ñꞌeⁿ Jacobo ñꞌeⁿ Juan. Ndoꞌ jnaⁿnaꞌ na tꞌmaⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ ndoꞌ jeeⁿ matseichjooꞌnaꞌ tsꞌoom. \v 34 Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Jeeⁿ matseichjooꞌnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ hasta jom ndyoweꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. Caljooꞌndyoꞌ ljooñe. Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, nchii cwindaꞌyoꞌ. \p \v 35 Quia joꞌ tjatjatyeeⁿcheⁿ, tjacwanquioom nomtyuaa. Tyocaaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom xeⁿ wanaaⁿ tintjoom nawiꞌ na meiⁿndooꞌnaꞌ jom juu xjeⁿꞌñeeⁿ. \v 36 Tsoom: \p —Tsotya̱ya, ꞌu chaꞌtso nnda̱a̱ nntsaꞌ. Catseicandyaandyuꞌ ja na ticwino̱o̱ⁿya nawiꞌwaa. Sa̱a̱ catsaꞌ chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ nncuꞌ nchii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ja. \p \v 37 Quia joꞌ jndyolcweꞌ Jesús na mꞌaⁿ ndyee naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ljeiiⁿ na cwindana. Tsoom nnom Pedro: \p —Aa ndiꞌ Simón, ¿aa waꞌtsuꞌ? ¿Aa maxjeⁿ tîcanda̱a̱ nntsaꞌ na ticatsuꞌ meiⁿ ñeꞌcwii hora? \v 38 Ñequiiꞌcheⁿ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha ticjaachuunaꞌ ꞌo quia na ñeꞌcatsꞌaanaꞌ xjeⁿ ꞌo. Jeeⁿ mꞌaaⁿcꞌeeꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na nntsꞌaa yuu na ya, sa̱a̱ ncꞌe na tsꞌaⁿ tseixmaⁿ, tileicanaaⁿñe na nntsꞌaa na ljoꞌ. \p \v 39 Jnda̱ joꞌ cwiicheⁿ ndiiꞌ tjannaaⁿꞌaⁿ. Mañejooti ñꞌoom seineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 40 Quia na jndyolcweꞌnnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿna, majoꞌti ljeiiⁿ na cwindana, ee jeeⁿ tyeⁿ waa na maleichuu tsaⁿtsjom joona. Ndoꞌ meiⁿ cweꞌ ticaliuna ljoꞌ nluena nnoom. \v 41 Tjannaaⁿꞌaⁿ na nntseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ quia tyjeeⁿꞌeⁿ na jnda̱ ndyee ndiiꞌ na mꞌaⁿna, tsoom nda̱a̱na: \p —Cwa ndicwaⁿ cwindaꞌyoꞌ na cwitaꞌjndyeeꞌyoꞌ. Maleiꞌtyeⁿ. Jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ ꞌnaⁿya. Jeꞌ manntꞌue nnꞌaⁿ na wiꞌndye ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 42 Quicantyjaꞌyoꞌ. Cjaaya. Luaaꞌ mandyocwjeeꞌcañoom juu tsꞌaⁿ na tjacatio cwenta ja luee nnꞌaⁿ. \s1 Tꞌuena Jesús \r (Mt. 26:47-56; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11) \p \v 43 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Jesús ndoꞌ tyjeeꞌcañoom Judas, cwii joo nnꞌaⁿ na canchooꞌwendye. Ñꞌeeⁿ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ñꞌeⁿñê na cwileiꞌcho ncjo espadas ñequio nꞌoom nchꞌio. Naⁿꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom. \v 44 Ndoꞌ Judas, tsꞌaⁿ na tquiaa cwenta jom luee naⁿꞌñeeⁿ, jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ ꞌnaaⁿ nda̱a̱na chiuu nntsꞌaaⁿ. Tsoom: \p —Juu tsꞌaⁿ na nncꞌua ntsmaⁿꞌ, majom joꞌ. Tyeⁿ catꞌueꞌyoꞌ jom ndoꞌ tsaañꞌomꞌyoꞌ jom. Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na ticalacanomꞌyoꞌ jom. \p \v 45 Ndoꞌ quia tquieꞌcañomna Jesús, mantyja seicandyooꞌñê, tsoom nnom Jesús: \p —Xmaⁿndyuꞌ Maestro. \p Ndoꞌ tꞌom ntsmaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 46 Quia joꞌ jlaꞌcjaa lueena Jesús. Tyeⁿ tꞌuena jom. \p \v 47 Cwii tsꞌaⁿ na matseijomñe ñꞌeⁿ Jesús na meintyjeeꞌ joꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ xjo espada ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tioom juunaꞌ mosooꞌ nquii tyee na cwiluiitquieñe. Jno̱ⁿ tsuaꞌqui. \v 48 Ndoꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Jndaꞌjom tquioꞌcatꞌueꞌyoꞌ ja chaꞌcwijom tquioꞌyoꞌ nacjooꞌ cwii tsaⁿcanchꞌue na choꞌyoꞌ ncjo espadas ñꞌeⁿ nꞌoom nchꞌio. \v 49 ꞌIo ndii ꞌio ñetꞌo̱o̱ⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na ñetꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ sa̱a̱ tîcatꞌueꞌyoꞌ ja. Ñecuaa ee cwiluii na luaaꞌ cha catseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na waa. \p \v 50 Quia joꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús, jleiꞌnomna, ꞌndyena jom na ñenqueⁿ. \s1 Cwii tsaⁿsꞌandyua na jleinom \p \v 51 Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌandyua na tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús. Macanda̱ chuꞌtyjooñê cwii sábana. Mati jom tꞌue naⁿꞌñeeⁿ. \v 52 Sa̱a̱ jom jeꞌ jluiiꞌñê naquiiꞌ sábana ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ꞌñeeⁿ juunaꞌ, jleiꞌnoom na ñecaseiꞌñê. \s1 ꞌOoqueⁿna Jesús luee naⁿmanꞌiaaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos \r (Mt. 26:57-68; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn. 18:12-14, 19-24) \p \v 53 Quia joꞌ tyꞌeñꞌomna Jesús jo nnom nquii tyee na cwiluiitquieñe nda̱a̱ ntyjentyeeñe. Joꞌ joꞌ tjomndye chaꞌtsondye ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. \v 54 Ndoꞌ Pedro tquiacheⁿ tquia tjantyjo̱o̱ⁿ. Macanda̱ tueeꞌtyeeⁿ tachꞌeeⁿꞌ waaꞌ tyee na cwiluiitquieñe. Joꞌ joꞌ tjacjom nacañoom nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom watsꞌom tꞌmaⁿ. Tyotseiwiñê ꞌndyoo chom. \p \v 55 Quia joꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio chaꞌtsondye naⁿmanꞌiaaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos tyolꞌueena nnꞌaⁿ na calue ñꞌoom cantu nacjooꞌ Jesús cha nnda̱a̱ nleijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. Sa̱a̱ tileicaliuna. \v 56 Ee majndye nnꞌaⁿ tyꞌenquia ñꞌoom na cweꞌ cantu sa̱a̱ tiñecwii ñꞌoom tquiana joꞌ chii ticaluiꞌyuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ nacjoomꞌm. \v 57 Jnda̱ joꞌ teiꞌcantyja ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na tquia cwiicheⁿ ñꞌoom na tiyuuꞌ nacjoomꞌm, jluena: \p \v 58 —Jâ jndya̱a̱yâ na tso tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na jom nntseityueeⁿꞌeⁿ watsꞌom tꞌmaⁿwaa na lꞌa nnꞌaⁿ, ndoꞌ ñendyee xuee nntsꞌaaxcoom cwiicheⁿ na nchii nnꞌaⁿ nlꞌa. \p \v 59 Sa̱a̱ meiiⁿ jluena ñꞌoomwaaꞌ, maxjeⁿ ticatjoomꞌ ñꞌoom. \p \v 60 Quia joꞌ teintyjeeꞌ nquii tyee na cwiluiitquieñe xcwe quiiꞌ ntaaⁿna, taxꞌeeⁿ ꞌndyoo Jesús, tsoom: \p —¿Aa maxjeⁿ meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱ꞌ? ¿Chiuu waayuu cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na cwitueeꞌna nacjoꞌ? \p \v 61 Sa̱a̱ Jesús ñemaaⁿꞌcheeⁿ mꞌaaⁿ. Meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱o̱ⁿ. Quia joꞌ juu tyee na cwiluiitquieñe taxꞌeeñennaaⁿꞌaⁿ, tsoom: \p —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo, Jnda nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱? \p \v 62 Tꞌo̱ Jesús, tsoom: \p —Mayuuꞌ na joꞌ ja. Ndoꞌ nntyꞌiaꞌyoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na nncwaꞌcatya̱ⁿ ntyjaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ntyjaya na jom matseixmaⁿñꞌeeⁿ chaꞌtso nnom najnda̱ na nndyo̱cua̱ya, na nnaaⁿ cañoomꞌluee ñequio nchquiu. \p \v 63 Quia joꞌ juu tyee na cwiluiitquieñe jndiiꞌñê tscaꞌnnoom na lioomꞌm, tsoom: \p —¿Aa cwimacaⁿtinaꞌ ꞌñeeⁿ nñequiotjeiꞌyuuꞌndyeti jnaaⁿꞌaⁿ? \v 64 ꞌO macwindyeꞌyoꞌ ñꞌoom ntjeiⁿ na matseineiiⁿ nacjooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. ¿Chiuu cwilatiuuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê? \p Ndoꞌ chaꞌtsondyena ñeꞌcwii jlaꞌjomndyena na waa jnaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ tseixmaaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. \p \v 65 Cwantindyena to̱ꞌna na tyojñomna ndaajnaⁿꞌ jom. Jlaꞌcata̱ꞌna nnoom, tyotmeiiⁿꞌna ndaꞌ jom, jluena: \p —Cjaaweeꞌ ꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ tquiaa ꞌu. \p Mati nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta watsꞌom tyoñeꞌquiana ndaꞌ watmeiiⁿ nnoom. \s1 Macwjiꞌñe Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús \r (Mt. 26:69-75; Lc. 22:56-62; Jn. 18:15-18, 25-29) \p \v 66 Yocheⁿ na mꞌaaⁿ Pedro jo nacje, tachꞌeⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ, tjantyjaaꞌ cwii yuscu jom na mandiꞌntjom nnom tyee na cwiluiitquieñe. \v 67 Quia na ljeiiⁿ Pedro na matseiwiñe ꞌndyoo chom, quiee tyontyꞌiaaⁿꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom: \p —ꞌU mati ñeñꞌeⁿꞌ ñꞌeⁿ Jesús, tsꞌaⁿ tsjoom Nazaret. \p \v 68 Sa̱a̱ tjeiꞌñe Pedro, tsoom: \p —Ja ticwajnaⁿꞌa tsaⁿꞌñeeⁿ. Meiⁿchjoo ticaljeiiya ñꞌoom na matsuꞌ luaaꞌ. \p Jnda̱ joꞌ teiño̱o̱ⁿ nacañoom nnꞌaⁿ, tjaaⁿ yuu waa ꞌndyootsꞌatiom. Xjeⁿꞌñeeⁿ mana seixuaa caxtijndyo. \v 69 Ndoꞌ majuu yuscu na mandiꞌntjom, cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ ntyꞌiaaꞌnnaaⁿꞌaⁿ Pedro. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tsonnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ maxjeⁿ cwiindye joona jom. \p \v 70 Ndoꞌ Pedro tjeiꞌñennaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ tiyocheⁿ majluenndaꞌ nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ nnoom: \p —Mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ cwii joona. Tsꞌaⁿ Galilea ꞌu ee ljoꞌyu ñꞌoom na matseiꞌneiⁿꞌ chaꞌna cwilaꞌneiⁿ joona. \p \v 71 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tjuꞌ cheⁿnqueⁿ ñꞌomwiꞌ nacjoomꞌm, ndoꞌ tsoom na ntyjiicheⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mayomꞌm. Tsoom: \p —Meiⁿchjoo ticwajnaⁿꞌa tsꞌaⁿ na cwinduꞌyoꞌ luaaꞌ. \p \v 72 Ndoꞌ mañoomꞌ seixuaa caxtijndyo na jnda̱ we ndiiꞌ. Quia joꞌ tjañjoomꞌ tsꞌom Pedro ñꞌoom na tso Jesús nnoom: “Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa caxtijndyo we ndiiꞌ, sa̱a̱ ꞌu jeꞌ jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ cantyja ꞌnaⁿya.” Ndoꞌ quia tjañjoomꞌ tsꞌoom ñꞌoommeiⁿꞌ, jeeⁿ ndyaꞌ tyotyꞌioom. \c 15 \s1 ꞌOoñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Pilato \r (Mt. 27:1-2, 11-14; Lc. 23:1-5; Jn. 18:28-38) \p \v 1 Ndoꞌ na jaawixuee ntyee na cwiluiitquiendye tjomndyena ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio chaꞌtso naⁿmanꞌiaaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos. Jlaꞌjndaaꞌndyena. Jnda̱ joꞌ jlaꞌtyeⁿna Jesús, tyꞌeñꞌomna jom. Tyꞌecatioona cwenta jom lꞌo̱ Pilato. \v 2 Ndyeyu taxꞌee Pilato nnoom, tso: \p —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos? \p Ndoꞌ tꞌo̱o̱ⁿ: \p —Majoꞌndyo chaꞌxjeⁿ na matsuꞌ. \p \v 3 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye jndye jnaaⁿꞌaⁿ tquiana. \v 4 Quia joꞌ taxꞌeenndaꞌ Pilato nnoom, tso: \p —¿Aa maxjeⁿ meiⁿcwii ñꞌoom xocꞌo̱ꞌ? Queⁿꞌ cwenta na jndye jnaⁿꞌ cwiluena nacjoꞌ. \p \v 5 Sa̱a̱ tjaa na tꞌo̱ti Jesús hasta tquiaanaꞌ na jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌom Pilato. \s1 Cwiwijndaaꞌtyeⁿ na nncueꞌ Jesús \r (Mt. 27:15-31; Lc. 23:13-25; Jn. 18:38–19:16) \p \v 6 Ndoꞌ ticwii chu na cwiweeꞌ xuee pascua waa costumbre na matseicandyaañe Pilato meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ pra̱so na lꞌue nꞌom nnꞌaⁿ. \v 7 Quia ljoꞌcheⁿ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na jndyu Barrabás wꞌaancjo ñequio ntꞌomcheⁿ pra̱so. Joona jlaꞌwendyena nacjooꞌ gobiernom, ndoꞌ jlaꞌcwjeena nnꞌaⁿ. \v 8 Tyꞌentyjaaꞌ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Pilato. To̱ꞌna na tyotaⁿna na catsꞌaaⁿ chaꞌxjeⁿ quichꞌeeⁿ na nntseicandyaañê cwii tsꞌaⁿ. \v 9 Quia joꞌ tso Pilato nda̱a̱na: \p —¿Aa lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na catseicandyaandyo̱ juu rey cwenta ꞌo nnꞌaⁿ judíos? \p \v 10 Luaaꞌ tsoom ee jnda̱ seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na joo ntyee na cwiluiitquiendye ta̱a̱ꞌ nꞌomna Jesús, joꞌ na tyꞌecatioona tsaⁿꞌñeeⁿ lꞌo̱o̱ⁿ. \v 11 Ndoꞌ joona tyolaꞌjndo̱ꞌna nꞌom nnꞌaⁿ na jndyendye na cataⁿna nnom Pilato na catseicandyaañê Barrabás, nchii Jesús. \v 12 Quia joꞌ taxꞌeenndaꞌ Pilato nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye, tsoom: \p —Ndoꞌ ¿ljoꞌ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na catsꞌaaya ñꞌeⁿ juu tsꞌaⁿ na cwinduꞌyoꞌ na cwiluiiñe rey cwentaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ judíos? \p \v 13 Tacwaxua ndyueena, jluena: \p —Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 14 Taxꞌee Pilato nda̱a̱na: \p —¿Ljoꞌ jeeⁿ tisꞌa sꞌaaⁿ nquiuꞌyoꞌ? \p Sa̱a̱ joona ñeꞌquiiꞌcheⁿ najndeii tyolaꞌxuaana, jluena: \p —Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 15 Quia joꞌ Pilato, cweꞌ ee na lꞌue tsꞌoom na calue nnꞌaⁿ na ya tsꞌaⁿñê, joꞌ na seicandyaañê Barrabás. Ndoꞌ sa̱ꞌntjoom na catjaaꞌ sondaro Jesús ñꞌeⁿ tjaⁿtseiꞌ. Jnda̱ joꞌ tquiaaⁿ juu lueena na catyꞌioomna juu tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 16 Ndoꞌ tyꞌeñꞌom sondaroꞌñeeⁿ Jesús naquiiꞌcheⁿ watsꞌiaaⁿ cwentaaꞌ gobiernom. Joꞌ joꞌ tjomndye chaꞌtso ncꞌiaana. \v 17 Jlaꞌcweena cwii liaa colo catsiooꞌ jom. Tyolaꞌtyjoondyena lꞌo̱o̱ nioom, lꞌana cwii tsei, tioomna juunaꞌ xqueeⁿ. \v 18 Jnda̱ joꞌ to̱ꞌna, ndooꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom, jluena: \p —Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu na cwiluiindyuꞌ rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos. \p \v 19 Ndoꞌ tyotmeiiⁿꞌna tsꞌoom xqueeⁿ. Tyojñomna ndaajnaⁿꞌ jom, tyotaꞌna cantyena jo nnoom chaꞌcwijom cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. \v 20 Quia na jnda̱ jlaꞌjnaaⁿꞌñꞌeⁿna jom, quia joꞌ tjeiiꞌna liaa catsiooꞌ. Jlaꞌcweenndaꞌna jom liaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ joꞌ tyꞌeñꞌomna jom na nntyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \s1 Cwityꞌioomna Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ \r (Mt. 27:32-44; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27) \p \v 21 Xcwe na cwiꞌoocaluiꞌna naquiiꞌ tsjoom ndoꞌ tjomndyena tsꞌaⁿ tsjoom Cirene na jndyu Simón na jnaⁿ jnda̱a̱. Jom tsotye Alejandro ñequio Rufo. Lꞌa sondaro na jndeiꞌnaꞌ cjaañꞌoom tsꞌoom na nñoom Jesús. \p \v 22 Quia joꞌ tyꞌeñꞌomna Jesús Gólgota. Ñꞌoomwaaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ cwii ta na jndyunaꞌ Tseiꞌxqueⁿ Tsꞌoo. \v 23 Ndoꞌ tquiana winom na nncꞌom na tjoomꞌnaꞌ ñequio mirra. Sa̱a̱ jom tîcoꞌñoom juunaꞌ. \v 24 Jnda̱ chii tyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ sondaro tyoꞌoona xꞌiaa, cha nntyꞌiaana cwaaⁿ liaⁿꞌaⁿ nleijnoomꞌ cwii cwii joona. Laaꞌtiꞌ tꞌoomna liaⁿꞌaⁿ. \p \v 25 Jnda̱ tueeꞌ chaꞌna ñjeeⁿ nacwitsjoom quia tyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \v 26 Ndoꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na teiljeii luaa matsonaꞌ: “Rey cwenta nnꞌaⁿ judíos.” \v 27 Mati tyꞌioomna we naⁿcantyꞌue nacjoo noomꞌnaaⁿ. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaaⁿꞌaⁿ ntyjaya ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjatymaaⁿꞌ. \v 28 Ndoꞌ na lꞌana na ljoꞌ, seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ na matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom: “Seicañꞌeⁿyuunaꞌ jom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na wiꞌndye.” \p \v 29 Nnꞌaⁿ na tyowinom joꞌ joꞌ, tyolaꞌjnaaⁿꞌna jom. Tyolaꞌcaandyena nqueⁿna, tyoluena: \p —ꞌU jeꞌ, na nntseityuiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿyâ ndoꞌ ñendyee xuee nntseiweꞌnndaꞌ juunaꞌ, \v 30 cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ. Candyoꞌcueꞌ na ñoomꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿwaaꞌ. \p \v 31 Mati ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés malaaꞌtiꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna jom. Jluena: \p —Jeeⁿ ya ñetjeiꞌnꞌmaaⁿñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ sa̱a̱ tileicanda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnqueⁿ. \v 32 Jom na matsoom na cwiluiiñê Cristo ndoꞌ Rey cwentaa jaa nnꞌaⁿ Israel, cwa candyocueeⁿ na ñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ cha nntyꞌiaaya quia joꞌ nlayuuꞌa ñꞌeⁿñê. \p Ndoꞌ mati we nnꞌaⁿ na ñom noomꞌnaaⁿ ñꞌeⁿñê tyolaꞌjnaaⁿꞌna jom. \s1 Tquiaañe Jesús na tueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 27:45-56; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30) \p \v 33 Quia na jnda̱ tueeꞌ na quiajmeiⁿꞌ, teijaaⁿñe tsjoomnancue hasta na ndyee na matmaaⁿ. \v 34 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ jndeii seixuaa Jesús, tsoom: \p —Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? (Ñꞌoommeiiⁿ matsonaꞌ: Tyꞌo̱o̱tsꞌomya, Tyꞌo̱o̱tsꞌomya, ¿chiuu na maꞌndiiꞌ ja?) \p \v 35 Ntꞌom nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ nndyooꞌ nacañomꞌm, quia jndyena na seixuaⁿ, jluena: \p —Aa ndyeꞌyoꞌ, macwaaⁿ profeta Elías. \p \v 36 Quia joꞌ jleinom cwii tsꞌaⁿꞌñeeⁿ, jndyoñꞌoom cwii ꞌnaⁿ na ya mawꞌanaꞌ ndaa. Nchjeeñê juunaꞌ naquiiꞌ winom na ta̱. Tjaaꞌñê juunaꞌ nnom cwii tsꞌoom, chii tyꞌioom juunaꞌ ꞌndyoo Jesús na cateiiꞌñe. Tsoom: \p —Cwa jeꞌ nntyꞌiaaya aa nncwjeeꞌcañoom Elías na nncwjiiꞌñe jom na ñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 37 Jnda̱ na seixuaa Jesús jndeii mana tueeⁿꞌeⁿ. \v 38 Ndoꞌ liaa na ntyjatyꞌio na matseicuꞌnaꞌ yuu na ljuꞌti naquiiꞌcheⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ, jndiiꞌtconaꞌ hasta xjeⁿ nomtyuaacheⁿ. \v 39 Juu capeitaⁿ na meintyjeeꞌ ndyeyu jo nnom Jesús, quia jñeeⁿ na seixuaa ndoꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na luaaꞌ tuii na tueꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, quia joꞌ tsoom: \p —Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 40 Mati joꞌ joꞌ meintyjeeꞌtquia ntꞌom yolcu na jeeⁿ cwintyꞌiaa na ljoꞌ tuii. Quiiꞌntaaⁿ joona mꞌaaⁿ María Magdalena ñequio Salomé ñequio cwiicheⁿ María, tsondyee José ñꞌeⁿ Jacobo, tsaⁿ na titquieñeti. \v 41 Joo yolcumꞌaⁿꞌ tyocañꞌeeⁿna ñꞌeⁿ Jesús quia ñetꞌoom tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyondyeꞌntjomna nnoom. Ndoꞌ mati joꞌ joꞌ meintyjeeꞌ jndye ntꞌomcheⁿ yolcu na jnaⁿ Galilea na ñencwi tquiowana Jerusalén ñꞌeⁿ Jesús. \s1 ꞌOocatꞌiuuna Jesús \r (Mt. 27:57-61; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42) \p \v 42 Tmaaⁿndye nnꞌaⁿ joꞌ joꞌ. Ndoꞌ juu xjeⁿꞌñeeⁿ xuee na cwilaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ jndíos ꞌnaⁿ na nlcaⁿnaꞌ joona ee jnda̱ jnaⁿnaꞌ xuee na nntaꞌjndyeena. \v 43 Mati joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ tsjoom Arimatea na jndyu José. Jom tꞌmaⁿ cwiluiiñê naquiiꞌ tmaaⁿꞌ naⁿmanꞌiaaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos. Jeeⁿ meinomꞌm xuee na nntyꞌiaaꞌnnoom na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ ncꞌe na jnda̱ jaamaaⁿ chii tjaaⁿ na mꞌaaⁿ Pilato. Tyꞌoomtꞌmaaⁿꞌñê tsꞌoom tjacaaⁿ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 44 Jeeⁿ seitsaⁿꞌnaꞌ Pilato quia na jñeeⁿ na tyuaaꞌ tueꞌ Jesús. Ee ntyjeeⁿ yo cwiñom nnꞌaⁿ noomꞌnaaⁿ ndoꞌ cwiwjena. Joꞌ chii tqueeⁿꞌñê capeitaⁿ, taxꞌeeñê ꞌndyoo tsaⁿꞌñeeⁿ aa maxjeⁿ jnda̱ tueꞌ Jesús. \v 45 Ndoꞌ quia na jñeeⁿ ñꞌoom ꞌndyoo capeitaⁿ na mayuuꞌ na ljoꞌ, quia joꞌ tquiaaⁿ ñꞌoomꞌm na cjaañꞌoom José seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús. \v 46 Quia joꞌ tjatseijnda José cwii sábana ya, jnda̱ joꞌ tjacatyjeeñê seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús, seityjooñê liaaꞌñeeⁿ juu, ndoꞌ tjacatyꞌioom juu naquiiꞌ tsueꞌtsjo̱ꞌ na tuiiya. Jnda̱ chii seicuuꞌñê ꞌndyoo tsueꞌtsjo̱ꞌ ñequio cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ. \v 47 Ndoꞌ María Magdalena ñequio María, tsondyee José, ntyꞌiaana na tjacantꞌiuuꞌñe Jesús. \c 16 \s1 Cantyja na tandoꞌxco Jesús \r (Mt. 28:1-10; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10) \p \v 1 Jnda̱ na tjacue ñeꞌquioomꞌ juu xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos, tja María Magdalena ñequio Salomé ñequio María, tsondyee Jacobo, tyꞌelaꞌjndana ncheⁿꞌ cachi na nncꞌoocatyꞌoomndyena seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús. \v 2 Ndoꞌ cwitsjoomya xuee najndyee smanaⁿ manluiꞌnom ñeꞌquioomꞌ, tyꞌena yuu waa tseiꞌtsuaaꞌ Jesús. \v 3 Nato ñjomndyena tyoluecheⁿnquieena nda̱a̱ ntyjeena: \p —¿ꞌÑeeⁿ ya nnteijndeii jaa na nnquindyo̱ tsjo̱ꞌ ꞌndyoo tseiꞌtsuaa? \p \v 4 Sa̱a̱ quia na jnda̱ tquiena joꞌ, jleintyꞌiaana, jliuna cwa jnda̱ teindyo̱ tsjo̱ꞌ. Ndoꞌ juunaꞌ jeeⁿ tꞌmaⁿnaꞌ. \v 5 Ndoꞌ jnda̱ na tyꞌequieꞌna quiiꞌ tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ, ntyꞌiaana chaꞌcwijom cwii tsaⁿsꞌandyua wacatyeeⁿ ntyjaya. Cweⁿ cwii liaatco, liaa canchiiꞌ. Jeeⁿ ndyaꞌ nioom tyuena. \v 6 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na: \p —Tintyueꞌyoꞌ. ꞌO cwilꞌueꞌyoꞌ Jesús na jnaⁿ Nazaret, jom na tyꞌioom nnꞌaⁿ tsꞌoomꞌnaaⁿ. Jnda̱ tandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ. Tacꞌoomñê ñjaaⁿ. Cantyꞌiaꞌyoꞌ yuu na tqueⁿna jom. \v 7 Jeꞌ catsaꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ Pedro ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús. Calacandiiꞌyoꞌ joona na nncjaajñeeⁿ Galilea, jnda̱nquia nncꞌoontyjo̱na. Joꞌ joꞌ nleicwindyena ñꞌeⁿñê chaꞌxjeⁿ jnda̱ tsoom nda̱a̱ꞌyoꞌ. \p \v 8 Quia joꞌ jluiꞌna naquiiꞌ tseiꞌtsuaa. Jndeii tyꞌelcweeꞌna ndoꞌ cwiteindyena, ndooꞌ nquiuna na tanchii joona. Ndoꞌ cweꞌ na jeeⁿ tyuena, joꞌ na seitsaⁿꞌnaꞌ joona, meiⁿ tîcaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ chiuu tuii. \s1 Teitquiooꞌñe Jesús nnom María Magdalena \r (Jn. 20:11-18) \p \v 9 Mañejuuti cwitsjoom xuee najndyee smanaⁿ quia na jnda̱ tandoꞌxco Jesús, najndyee teitquiooꞌñê nnom María Magdalena, tsaⁿ na tjeiiⁿꞌeⁿ ntquieeꞌ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom. \v 10 Ndoꞌ Maríaꞌñeeⁿ tjatseicañeeⁿ nquiee nnꞌaⁿ na tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿ Jesús. Xjeⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ xcwe na mꞌaⁿna na chjooꞌ nꞌomna ndoꞌ cwityueena. \v 11 Sa̱a̱ quia jndyena na Jesús jnda̱ mawaꞌndoꞌxcoom, ndoꞌ juu yuscuꞌñeeⁿ jnda̱ ntyꞌiaaꞌnnom jom, maxjeⁿ tîcalaꞌyuꞌna. \s1 Teitquiooꞌñe Jesús nda̱a̱ we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê \r (Lc. 24:13-35) \p \v 12 Jnda̱nquia teitquiooꞌñe Jesús nda̱a̱ we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na cwiꞌoo nato jnda̱a̱, sꞌaanaꞌ na cwiicheⁿ ljo waaⁿ. \v 13 Ndoꞌ tyꞌelcweeꞌ naⁿꞌñeeⁿ Jerusalén, tyꞌelaꞌcandiina ncꞌiaana. Sa̱a̱ meiiⁿ ñꞌomndyuee joona, tjaa ꞌñeeⁿ seiyuꞌ. \s1 Majñom Jesús nnꞌaⁿ na cꞌoonquiana ñꞌoomꞌm \r (Mt. 28:16-20; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23) \p \v 14 Jnda̱ joꞌ teitquiooꞌñê nda̱a̱ canchooꞌcwii nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê yocheⁿ na cwimeindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa na cwicwaꞌna. Ncꞌe na tiñeꞌcalaꞌyuꞌya nꞌomna, joꞌ na seitiaaⁿꞌaⁿ joona na quieꞌ nꞌomna. Ee tîcalaꞌyuꞌna na jnda̱ wandoꞌxcoom meiiⁿ na jlaꞌcandii nnꞌaⁿ na jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱ jom. \v 15 Xjeⁿꞌñeeⁿ tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaꞌyoꞌ chaꞌwaa tsjoomnancue, nñeꞌquiaꞌyoꞌ ñꞌoom naya nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na macwjiꞌñꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona. \v 16 Juu tsꞌaⁿ na nntseiyuꞌ ndoꞌ nleitsꞌoomñe, nluiꞌnꞌmaaⁿñe. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na ticatseiyuꞌ, maxjeⁿ nntꞌuiityeⁿnaꞌ juu cantyja jnaaⁿꞌ. \v 17 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌ jndye tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ nlꞌana. Ñequio xueya nntjeiiꞌna jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ nlaꞌneiⁿna ntꞌomcheⁿ nnom ñꞌoom na tjachuiiꞌ. \v 18 Xeⁿ nntꞌuena canduu ñequio lueena oo xeⁿ nncwena nasei wjee, tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ nntjoomna. Ndoꞌ quia na nntioona lueena nacjoo nnꞌaⁿwii, nnꞌmaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. \s1 Tjawa Jesús cañoomꞌluee \r (Lc. 24:50-53) \p \v 19 Quia na jnda̱ teinom na seineiⁿ Ta Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tjañꞌoomnaꞌ jom cañoomꞌluee. Tjacjom ntyjaaꞌ tsꞌo̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ntyjaya yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom. \v 20 Quia joꞌ jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ tyꞌena, tyoñeꞌquiana ñꞌoom naya nda̱a̱ nnꞌaⁿ meiⁿyuucheⁿ na tyꞌena. Ndoꞌ manquiiti Ta Jesús tyoteijneiⁿ joona. Tquiaaⁿ na tyocanda̱a̱ tyolꞌana tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tjeiꞌyuuꞌndyenaꞌ na mayuuꞌ ñꞌoom na tyoñeꞌquiana. Amén.