\id MAT \h Mateo \toc1 Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na seiljeii Mateo \toc2 Mateo \toc3 Mt. \mt1 Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na seiljeii Mateo \c 1 \s1 Nnꞌaⁿ tsjaaⁿ na tuiiñe Jesucristo \r (Lc. 3:23-38) \p \v 1 Luaa ñꞌoom na matseijndaaꞌñenaꞌ tsjaaⁿ nnꞌaⁿ na tuiiñe Jesucristo, na wjaacꞌoomnaꞌ David ñequio Abraham na jndyowicantyjooꞌ joona na tueꞌcañoomnaꞌ jom. \p \v 2 Abraham, jom tsotye Isaac, Isaac tsotye Jacob, Jacob tsotye Judá ñequio ntyjee tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 3 Judá ñequio yuscu na jndyu Tamar, ndana Fares ñequio Zara. Fares tsotye Esrom, Esrom tsotye Aram. \v 4 Aram tsotye Aminadab, Aminadab tsotye Naasón, Naasón tsotye Salmón. \v 5 Salmón ñequio yuscu Rahab, ndana Booz, Booz ñequio scoomꞌm Rut, ndana Obed, Obed tsotye Isaí. \v 6 Isaí tsotye David tsaⁿ na tyoluiiñe rey, David toꞌñoom scuuꞌ tsꞌoo Urías, tꞌoom ndana Salomón. \p \v 7 Salomón tsotye Roboam, Roboam tsotye Abías, Abías tsotye Asa. \v 8 Asa tsotye Josafat, Josafat tsotye Joram, Joram tsotye Uzías. \v 9 Uzías tsotye Jotam, Jotam tsotye Acaz, Acaz tsotye Ezequías. \v 10 Ezequías tsotye Manasés, Manasés tsotye Amón, Amón tsotye Josías. \v 11 Josías tsotye Jeconías ñequio ntyjee tsaⁿꞌñeeⁿ. Joona tuiindyena tiempo quia tyꞌe nnꞌaⁿ Israel na pra̱so ndyuaa Babilonia ncꞌe na ticanaⁿndye nnꞌaⁿ Israel ndiaꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ. Tyꞌecho naⁿꞌñeeⁿ joona na tyondyeꞌntjomtyeⁿna. \p \v 12 Jnda̱ teinom na tyꞌecho nnꞌaⁿ Babilonia nnꞌaⁿ Israel ndyuaana, tuiiñe jnda Jeconías ndyuaaꞌñeeⁿ. Jndyu tsaⁿꞌñeeⁿ Salatiel, Salatiel jom tsotye Zorobabel. \v 13 Zorobabel tsotye Abiud, Abiud tsotye Eliaquim, Eliaquim tsotye Azor. \v 14 Azor tsotye Sadoc, Sadoc tsotye Aquim, Aquim tsotye Eliud. \v 15 Eliud tsotye Eleazar, Eleazar tsotye Matán, Matán tsotye Jacob. \v 16 Jacob tsotye José, José saaꞌ María. Ndoꞌ Maríaꞌñeeⁿ na seincueⁿ Jesús na cwiluiiñe Cristo. \p \v 17 Jnda̱a̱ꞌ canchooꞌñequiee ndiiꞌ tsjaaⁿ na jndyowicantyjooꞌ, jnaⁿnaꞌ Abraham, tueꞌcañoomnaꞌ hasta David. Ndoꞌ cwiicheⁿ canchooꞌñequiee ndiiꞌ tsjaaⁿ na jndyowicantyjooꞌ, jnaⁿnaꞌ David, tueꞌcañoomnaꞌ tiempo quia na tyꞌe nnꞌaⁿ Israel na pra̱so ndyuaa Babilonia. Ndoꞌ cwiicheⁿ canchooꞌñequiee ndiiꞌ tsjaaⁿ na jndyowicantyjooꞌ, jnaⁿnaꞌ quia tyꞌecho nnꞌaⁿ Babilonia nnꞌaⁿ Israel, tueꞌcañoomnaꞌ hasta xjeⁿ na tuiiñe nquii na cwiluiiñe Cristo. \s1 Luaa waa na tuiiñe Jesús \r (Lc. 2:1-7) \p \v 18 Luaa waa na tuiiñe Jesucristo. Quia waacheⁿ ñomcaaꞌ tsoñeeⁿ María ñequio José, ndoꞌ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntjomndyena, teitquiooꞌ na majndeiiñe María cantyja najndeii Espíritu Santo. \v 19 Ndoꞌ José, tsaⁿ na nluiiñe saaꞌ María, jom tsꞌaⁿ na ñequiiꞌcheⁿ tyocantyjaaꞌ tsꞌom na ntsꞌaa yuu na matyꞌiomyanaꞌ. Ticalꞌue tsꞌoom na nluiꞌjnaaⁿꞌñe tsaⁿꞌñeeⁿ, joꞌ chii seitioom na cweꞌ ñemaaⁿꞌ nntyuiiꞌ ñomca. \v 20 Yocheⁿ na luaaꞌ matseitioom, tsoomꞌm ndaa na teitquiooꞌñe cwii ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnoom. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —ꞌU José na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ tintyꞌueꞌ na nncoꞌñomꞌ María na nluiiñê scuꞌ. Ee cantyja najndeii Espíritu Santo joꞌ na jndeiiñê. \v 21 Nntseincueⁿ cwii yuꞌndaa na tsaⁿsꞌa. Ndoꞌ ꞌu nntseicajndyuꞌ juu Jesús. Ee na tseixmaaⁿ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Nntseicanoomꞌm jnaⁿ na laꞌxmaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. \p \v 22 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ tuii cha catseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio ñꞌoom ꞌndyoo profeta. \v 23 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ: \q1 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, nndeiiñe cwii yuscundyua. \q1 Nntseincueⁿ cwii tyochjoo ndoꞌ njndyu Emanuel. \m Ñꞌoom Emanuel matsonaꞌ: Tyꞌo̱o̱tsꞌom mꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ jaa. \p \v 24 Jnda̱ na lcwii tsꞌom José na tsoomꞌm ndaa, quia joꞌ seicana̱a̱ⁿ ñꞌoom na sa̱ꞌntjom ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, toꞌñoom María na scoomꞌm. \v 25 Sa̱a̱ ticatjomndyena na mandiñoomꞌ hasta quia jnda̱ seincuii scoomꞌm yuꞌndaaꞌñeeⁿ. Quia joꞌ José seicajñoom yuꞌndaaꞌñeeⁿ Jesús. \c 2 \s1 Nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom tyꞌena Belén \p \v 1 Ncuee na tyomꞌaaⁿ Herodes rey, tuiiñe Jesús tsjoom Belén tsꞌo̱ndaa Judea. Luaa tuii, tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom Jerusalén, na jnaⁿ jo ndoꞌ na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ. \p \v 2 Tyotaꞌxꞌeendyena: \p —¿Yuu mꞌaaⁿ nqueⁿ na tuiiñê rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos? Ee jâ jnda̱ ntyꞌiaayâ na teitquiooꞌñe caxjuu cwentaaⁿꞌaⁿ na ndicwaⁿ mꞌaaⁿyâ ndyuaayâ jo ndoꞌ yuu na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ. Joꞌ na tquio̱o̱yâ na nlatꞌmaaⁿꞌndyô̱ jom. \p \v 3 Quia na jndii Herodes ñꞌoomwaaꞌ, jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ jom ndoꞌ mati chaꞌtso nnꞌaⁿ Jerusalén. \v 4 Joꞌ chii seitjoom chaꞌtso ntyee na cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Ndoꞌ taxꞌeeñê nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ yuu tsonaꞌ na nluiiñe juu na cwiluiiñe Cristo. \v 5 Naⁿꞌñeeⁿ jluena nnoom: \p —Ndiꞌ, matso ljeii na tsjoom Belén tsꞌo̱ndaa Judea, joꞌ joꞌ nluiiñê. Ee luaa waa na seiljeii profeta: \q1 \v 6 ꞌO nnꞌaⁿ tsjoom Belén, tsꞌo̱ndaa Judá, \q1 meiⁿchjoo ticjuꞌcjenaꞌ tsjomꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ njoom ntꞌmaⁿ chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judá. \q1 Ee quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ nluiꞌ cwii tsꞌaⁿ na nluiitquieñe \q1 na nnteixꞌee nnꞌaaⁿya Israel. \p \v 7 Quia joꞌ cweꞌ ntyꞌiu tqueeⁿꞌñe Herodes nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom na jnaⁿ jo ndoꞌ na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ. Tcuu tcuu taxꞌeeñê nda̱a̱na ꞌñeeⁿ xjeⁿꞌñeeⁿ na teiꞌtquiooꞌñe caxjuu. \v 8 Jnda̱ joꞌ jñoom joona na cꞌoona tsjoom Belén. Tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaꞌyoꞌ, ndoꞌ cataꞌxꞌeeꞌjndaaꞌndyoꞌ yuu mꞌaaⁿ tyochjooꞌñeeⁿ. Ndoꞌ quia na jnda̱ jliuꞌyoꞌ jom, quiolaꞌcandiiꞌyoꞌ ja, cha mati ja nncjo̱, nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ jom. \p \v 9 Naⁿꞌñeeⁿ, quia na jnda̱ jndyena ñꞌomꞌndyoo rey Herodesꞌñeeⁿ mana tyꞌena. Ndoꞌ juu caxjuu na teiꞌtquiooꞌñe nda̱a̱na na ndicwaⁿ mꞌaⁿna ndyuaana jo ndoꞌ na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ, tjajndyeenaꞌ jo nda̱a̱na hasta tueꞌcañoomnaꞌ ndyeyu yuu na mꞌaaⁿ tyochjooꞌñeeⁿ. \v 10 Jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna quia ntyꞌiaanndaꞌna caxjuuꞌñeeⁿ. Tꞌmaⁿ tquiaanaꞌ na neiiⁿna. \v 11 Quia tyꞌequieꞌna naquiiꞌ wꞌaa, ntyꞌiaana juu tyochjoo ñequio tsoñeeⁿ María. Tyꞌecataꞌna cantyena na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. Tjeiiꞌna ꞌnaⁿ na jnda na cwileiꞌchona. Lꞌana naya jom sꞌom cajaⁿ ñꞌeⁿ suu ndoꞌ ñꞌeⁿ nasei cachi na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ ntsueeꞌ tsꞌoom mirra. \v 12 Jnda̱ chii cwiicheⁿ nato tyꞌelcweeꞌna ndyuaa tsjoomna ee sꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tsoona ndaa, joꞌ na seijndo̱ꞌnaꞌ nꞌomna na ticꞌoolcweeꞌna na mꞌaaⁿ Herodesꞌñeeⁿ. \s1 Cwileiꞌnomna, cwiꞌoona ndyuaa Egipto \p \v 13 Jnda̱ na jluiꞌ naⁿꞌñeeⁿ, teitquiooꞌñe cwii ángel cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnom José xjeⁿ na tsoomꞌm ndaa. Tso ángelꞌñeeⁿ nnoom: \p —Quicantyjaꞌ, cjaꞌñꞌoomꞌ tyochjoo ñequio tsoñeeⁿ. Caleiꞌnomꞌyoꞌ, catsaꞌyoꞌ ndyuaa Egipto, ndoꞌ joꞌ joꞌ cꞌomꞌyoꞌ hasta xjeⁿ na nntseicandiiya. Ee nlꞌue Herodes tyochjoo na nntseicueⁿꞌeⁿ juu. \p \v 14 Quia joꞌ teicantyjaaⁿ, ndoꞌ cweꞌ natsjom tjañꞌoom tyochjoo ñequio tsondyee. Tyꞌena Egipto. \v 15 Joꞌ joꞌ tꞌomna hasta na tueꞌ Herodes. Na tuii na luaaꞌ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tyoñequiaa profeta. Matsonaꞌ: “Tjeiiꞌa Jndaaya na mꞌaaⁿ ndyuaa Egipto.” \s1 Herodes sa̱ꞌntjoom na cwje tyocanchꞌu \p \v 16 Juu Herodes, jnda̱ na ljeiiⁿ na joo nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom ticalaꞌñꞌoomꞌndyena jom, seiwꞌiiyayaaⁿ. Jñoom sondaro tsjoom Belén ndoꞌ chaꞌwaa ndiocheⁿ yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ. Sa̱ꞌntjoom na calaꞌcwjee naⁿꞌñeeⁿ chaꞌtso tyonchꞌu na we ndyuu ndoꞌ na cjeti mꞌaⁿ. Ee laaꞌtiꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ cwenta cwanti xuee na teitquiooꞌñe jndyee caxjuuꞌñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom ndyuee nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom. \v 17 Ndoꞌ na luaaꞌ sꞌaaⁿ, seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na seiljeii profeta Jeremías. Ee seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ chiuu seichjooꞌnaꞌ nꞌom yolcu judías tsjoom Belén na jlaꞌcwjee sondaro ndana. \v 18 Tsoom: \q1 Teicꞌuaa naquiiꞌ tsjoom Ramá na cwityuee londyee yocanchꞌu. \q1 Jndeii cwilaꞌxuaana, \q1 cwityueena cantyja ꞌnaaⁿ ndana \q1 meiⁿ taleiquiaanaꞌ na nnjoomna, ee tja̱ ndana. \p \v 19 Jnda̱ na tueꞌ Herodes, quia joꞌ teitquiooꞌñenndaꞌ ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnom José xjeⁿ na tsoomꞌm ndaa. Ndicwaⁿ mꞌaⁿna ndyuaa Egipto. \p \v 20 Tso nnoom: \p —Quicantyjaꞌ, cjaꞌñꞌoomꞌ tyochjoo ñequio tsoñeeⁿ. Tsalcweꞌyoꞌ ndyuaa nnꞌaⁿ Israel. Ee jnda̱ tja̱ nnꞌaⁿ na ñelꞌueeꞌndye na ñeꞌcalaꞌcueeꞌ jom. \p \v 21 Quia joꞌ teicantyjaaⁿ, tjañꞌoom tyochjoo ñꞌeⁿ tsondyee. Tyꞌelcweeꞌna ndyuaana ndyuaa Israel. \v 22 Joo ncueeꞌñeeⁿ mꞌaaⁿ Arquelao tsꞌiaaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea yuu na tyotsa̱ꞌntjom tsotyeeⁿ Herodes. Sa̱a̱ quia na jndii José na ljoꞌ, tꞌoom na nquiaⁿꞌaⁿ na nncjaⁿ Judea. Mati sꞌaanndaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tsoomꞌm ndaa na tancjaⁿ joꞌ joꞌ. Joꞌ chii tjaaⁿ cwiicheⁿ ntyja, tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 23 Tjaaⁿ cwii tsjoom na jndyu Nazaret. Joꞌ joꞌ ljooꞌñê. Na tuii na luaaꞌ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tyoñeꞌquia profetas na nntseicajndyunaꞌ Jesús tsꞌaⁿ Nazaret. \c 3 \s1 Juan mañequiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom \r (Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) \p \v 1 Tueꞌntyjo̱ xuee na teitquiooꞌñe Juan, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyotseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱na tsꞌo̱ndaa Judea jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. \v 2 Tyotsoom: \p —Calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ ee juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom mandyocwjeꞌcañoomnaꞌ ꞌo. \p \v 3 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juanꞌñeeⁿ na tyotseineiⁿ profeta Isaías, tsoom: \q1 Mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom na jndeii matseineiⁿ nda̱a̱na. Matso tsaⁿꞌñeeⁿ: \q1 “Calajndaaꞌndyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwii nato na juu joꞌ nndyocwjeꞌcañoom nquii na cwiluiiñe na nntsa̱ꞌntjom ꞌo. \q1 Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ chaꞌcwijom na cwilayo̱ꞌyoꞌ nato na nñoom.” \p \v 4 Juanꞌñeeⁿ tyocweⁿ liaa na tuii ñequio sooꞌ camello. Tyochuꞌtyeⁿ tsiaⁿꞌaⁿ ñequio cwii tjaⁿ. Ndoꞌ nantquie na tyocwaaⁿꞌaⁿ calcaa ntyueꞌ ñequio tsiomꞌ jnda̱a̱. \v 5 Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ tsjoom Jerusalén ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantsu ꞌndyoo jndaa Jordán, tyoꞌoona na mꞌaaⁿ. \v 6 Seitsꞌoomñê joona tsꞌom jndaa Jordán jnda̱ na lcweꞌ nꞌomna jnaaⁿna. \p \v 7 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jndye nnꞌaⁿ fariseos ñequio saduceos tquiona na mꞌaaⁿ na ñeꞌcwitsꞌoomndyena, quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO cwiluiindyoꞌ chaꞌna canduu na cwileiꞌnomꞌyoꞌ na nquiaayoꞌ na nntꞌuiiwiꞌnaꞌ jooyoꞌ. Ee ꞌo cwinquioꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya na nquiaꞌyoꞌ na nntseiwꞌii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo. ¿ꞌÑeeⁿ tꞌmo̱ⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ na waa na nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ nawiꞌ na quia nndyo? \v 8 Caꞌndyeꞌyoꞌ na tisꞌa ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ yuu na ya, quia joꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na mayuuꞌcheⁿ cwilcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \v 9 Meiⁿ ticalasꞌandyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nnduꞌyoꞌ: “Jaa tjaa na teincuuꞌ nacjooya ee Abraham cwiluiiñê weloo welooya.” Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiiⁿ cweꞌ ljo̱ꞌmeiiⁿ nnda̱a̱ nntseicwaqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nluiindyenaꞌ tsjaaⁿ Abraham na jndyowicantyjooꞌ, quia joꞌ nꞌndiinaꞌ ꞌo. \v 10 ꞌO matseijomnaꞌ chaꞌcwijom nꞌoom na tisꞌa ta̱ cwilꞌa. Ndoꞌ manquiuꞌyoꞌ nꞌoom na ticalꞌa ta̱ naya, maxjeⁿ nntꞌuanaꞌ. Ndoꞌ xeⁿ jnda̱ tꞌua nꞌoomꞌñeeⁿ nntioom nnꞌaⁿ joonaꞌ quiiꞌ chom. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ nntsꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo xeⁿ ticalꞌaꞌyoꞌ yuu na ya. \v 11 Ja mayuuꞌ matseitsꞌo̱o̱ⁿndyo̱ ꞌo ñequio ndaatioo ee na cwilcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Sa̱a̱ mandyontyjo̱ nqueⁿ na nntseitsꞌoomñê ꞌo ñequio Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ ñequio chom. Nqueⁿ tꞌmaⁿti tseixmaaⁿ, nchiiti ja. Meiⁿ ticatseixmaⁿya na cweꞌ ja nntꞌuiya lcoomꞌm na nñequiaya joonaꞌ na nñjoom. \v 12 Jnda̱ jaawindyooꞌ na nntuꞌxeⁿndyoꞌ ee laxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom lqueeⁿ na ndicwaⁿ cwajndii. Luaa tsꞌiaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ. Matseicueeñe tsꞌaⁿ lqueeⁿ hasta na nljuꞌñꞌeⁿ. Jnda̱ chii nntseiweeⁿ lqueeⁿ na ya naquiiꞌ wꞌaa. Sa̱a̱ nchuaaꞌnaꞌ njñoom chom. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nntsꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Nnꞌaⁿ na ya cwilꞌa macoꞌñoom joona sa̱a̱ nnꞌaⁿ na tisꞌa cwilꞌa, nntseicoom joona ñequio chom na tijoom canduuꞌ. \s1 Teitsꞌoomñe Jesús \r (Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22) \p \v 13 Quia joꞌ jnaⁿ Jesús tsꞌo̱ndaa Galilea, tjaaⁿ jndaa Jordán na nntseitsꞌoomñe Juan jom. \v 14 Sa̱a̱ tiñeꞌnquiaañe Juan na caluii na ljoꞌ. Tsoom: \p —Cwa jnda̱ tyjeꞌcañoomꞌ ja na catseitsꞌoomndyo̱ ꞌu meiiⁿ na matsonaꞌ na ꞌu catseitsꞌoomndyuꞌ ja. \p \v 15 Tꞌo̱ Jesús, matsoom nnom: \p —Jeꞌ quiaandyuꞌtoꞌ na caluii na ljoꞌ. Ee macaⁿnaꞌ na laaꞌtiꞌ calacanda̱a̱ꞌndyo̱ chaꞌtso cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. \p Ndoꞌ tancueeꞌ Juan. \v 16 Jnda̱ na teitsꞌoomñe Jesús, jlueeⁿꞌeⁿ quiiꞌ ndaa. Ndoꞌ seicanaaⁿñenaꞌ tsjo̱ꞌluee. Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Espíritu na cwiluiiñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndyocue chaꞌcwijom catuꞌ. Jndyocaljo nacjoomꞌm. \v 17 Ndoꞌ nandye cañoomꞌluee teicꞌuaa na seineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tsoom: \p —Luaañe Jndaaya na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom mañequiaanaꞌ na neiⁿya. \c 4 \s1 Ñeꞌqueⁿ tsaⁿjndii xjeⁿ Jesús \r (Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13) \p \v 1 Jnda̱ joꞌ tjañꞌoom Espíritu Santo Jesús jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. Joꞌ joꞌ tyoqueⁿñe tsaⁿjndii na nntsꞌaa xjeⁿ jom. \p \v 2 Tyomꞌaaⁿ wenꞌaaⁿ xuee ndoꞌ wenꞌaaⁿ tsjom tîcwaaⁿꞌaⁿ, jnda̱ chii jndyo na ñejnoomꞌm. \v 3 Ndoꞌ tyjeꞌcañoom tsaⁿjndii na machꞌee xjeⁿ nnꞌaⁿ. Tso nnoom: \p —Xeⁿ mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cwa catsa̱ꞌntjomꞌ ljo̱ꞌmeiiⁿ na catseicwaqueⁿnaꞌ tyooꞌ joonaꞌ na nlcwaꞌ. \p \v 4 Tꞌo̱ Jesús: \p —Ja xocatsꞌaa na ljoꞌ ee waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Nchii cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ na wandoꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtso ñꞌoom na mañequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \p \v 5 Jnda̱ joꞌ tjañꞌoom tsaⁿjndii Jesús Jerusalén tsjoom na ljuꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tqueeⁿ juu xqueⁿ tsiuꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. \v 6 Tsoom nnom Jesús: \p —Xeⁿ mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cwa cjuꞌndyuꞌ jo nacje. Ee luaa matso ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ: \q1 Nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom nñequiaaⁿ ꞌu luee ángeles cwentaaⁿꞌaⁿ na calꞌana cwenta ꞌu. \q1 Ndoꞌ nntyjeeꞌ lueena ꞌu \q1 cha tincjaacañjom ljo̱ꞌ ncꞌeꞌ. \p \v 7 Quia joꞌ tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Ja tijoom catsꞌaa chaꞌna matsuꞌ luaaꞌ ee mati waa cwiicheⁿ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Tintsaꞌ xjeⁿ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaꞌ.” \p \v 8 Jnda̱ chii tjañꞌoom tsaⁿjndii Jesús cwii sjo̱ nandye. Joꞌ joꞌ tꞌmo̱o̱ⁿ nnom chaꞌtsoti nꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue, ñequio na tꞌmaⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ joo. \v 9 Ndoꞌ tsoom nnom: \p —Chaꞌtso nmeiⁿꞌ nntio̱o̱ lꞌo̱ꞌ xeⁿ nlcoꞌ xtyeꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ ja. \p \v 10 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nnoom, tso: \p —Quindyo̱o̱ꞌ nacañomya ꞌu Satanás, ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na teiljeii matsonaꞌ: “Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaꞌ, ndoꞌ macanda̱ nnom nqueⁿ candiꞌntjomꞌ.” \p \v 11 Quia joꞌ ꞌndii tsaⁿjndii jom. Ndoꞌ tquieꞌcañom ángeles, tyondyeꞌntjomna nnoom. \s1 Mato̱ꞌ Jesús tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea \r (Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15) \p \v 12 Quia jndii Jesús na jnda̱ mamꞌaaⁿ Juan pra̱so, tjalcweeⁿꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 13 Tjaaⁿ tsjomꞌm Nazaret, sa̱a̱ taticaljooꞌñê joꞌ joꞌ. Tjaaⁿ na nljooꞌñê tsjoom Capernaum na mꞌaaⁿnaꞌ ꞌndyoo ndaaluee. Joꞌ joꞌ ndyuaa cwentaa nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ Zabulón ñequio Neftalí. \v 14 Ndoꞌ joo ndyuaaꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ cha nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seiljeii profeta Isaías, matsonaꞌ: \q1 \v 15 Nntseixueeñenaꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ndyuaa cwentaaꞌ Zabulón ndoꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ndyuaa cwentaaꞌ Neftalí. \q1 Nntseixueeñenaꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ndyuaa ꞌndyoo ndaaluee, \q1 ñequio ndyuaa xndyaaꞌ jndaa Jordán, \q1 ñequio tsꞌo̱ndaa Galilea yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na nchii nnꞌaⁿ judíos. \q1 \v 16 Naⁿꞌñeeⁿ mꞌaⁿna nacje ꞌnaaⁿꞌ najaaⁿñe, \q1 sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ jnda̱ teitquiooꞌ cwii na jeeⁿ caxueeñe jo nda̱a̱na. \q1 Ndoꞌ mati mꞌaⁿna na manchjenaꞌ joona na wiꞌ cwitjoomna, \q1 sa̱a̱ jeꞌ jnda̱ seicaxueeñenaꞌ jo nda̱a̱na. \p \v 17 Xjeⁿꞌñeeⁿ jnaⁿnaꞌ na to̱ꞌ Jesús na tyoñequiaaⁿ ñꞌoom. Tsoom: \p —Calcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ee juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom mandyocwjeꞌcañoomnaꞌ ꞌo. \s1 Maꞌmaⁿ Jesús ñequiee nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌ calcaa \r (Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11) \p \v 18 Xjeⁿ na mawinom Jesús ꞌndyoo ndaaluee Galilea, ljeiiⁿ we nnꞌaⁿ na ñenquii tsꞌaⁿ ntseinda, Simón, tsaⁿ na jndyu Pedro ñequio Andrés tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ. Cwitueeꞌna tsquiꞌ ꞌnaaⁿna tsꞌom ndaaluee ee nnꞌaⁿ cwitjeiiꞌ calcaa joona. \v 19 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Quiolajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ ja nntsꞌaa na nlaꞌtjomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ tachii cweꞌ calcaa. \p \v 20 Joona mañoomꞌ ꞌndyena nlquiꞌ ꞌnaaⁿna, tyꞌelaꞌjomndyena ñꞌeⁿñê. \p \v 21 Ndoꞌ na tja tjatyeeⁿ ljeiiⁿ cwiicheⁿ we tsꞌaⁿ, ntseinda Zebedeo naⁿꞌñeeⁿ, Jacobo ñꞌeⁿ tyjeeⁿ Juan. Ñjomndyena tsꞌom wꞌaandaa. Cwilaꞌyo̱na nlquiꞌ ꞌnaaⁿna ñequio tsotyena Zebedeo. Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús joona. \v 22 Ndoꞌ mañoomꞌ ꞌndyena wꞌaandaa ñꞌeⁿ tsotyena, tyꞌelajomndyena ñꞌeⁿñê. \s1 Jesús maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ jndye nnꞌaⁿ \r (Lc. 6:17-19) \p \v 23 Tyomanom Jesús chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿna. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom naya cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ tyotseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ chaꞌtso nnom ntycu na wiina. \v 24 Ndoꞌ tꞌom ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaa ndyuaa Siria. Naⁿꞌñeeⁿ tquiochona chaꞌtso nnꞌaⁿwii na mꞌaaⁿ na cwitjoom jndye nnom ntycu ñequio na maquiinaꞌ joo. Mati ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwileiꞌcho jndyetia joo, ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na maleiñꞌoom tycuweeꞌ, ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwitjoom tycutqueeⁿ. Seinꞌmaaⁿ joona. \v 25 Joꞌ chii tꞌmaⁿ ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ. Jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea, ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ ndyuaa njoom Decápolis, ñꞌeⁿ tsjoom Jerusalén, ñꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, ndoꞌ xndyaaꞌ jndaa Jordán. \c 5 \s1 Jesús mañequiaaⁿ ñꞌoom na wacatyeeⁿ cjooꞌ ta \p \v 1 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na jndye nnꞌaⁿ, tjawaaⁿ cwii ta. Jnda̱ na tjacjom, tyꞌentyjaꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \v 2 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. \s1 Nmeiiⁿ mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ \r (Lc. 6:20-23) \p \v 3 Tsoom: \p —Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌno̱ⁿꞌ na ntyꞌiaandye jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ee naⁿꞌñeeⁿ cwilaꞌjomndyena cantyja na matsa̱ꞌntjoom. \p \v 4 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na chjooꞌ nꞌom cantyja jnaaⁿna, ee quia nñequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tꞌmaⁿ nꞌomna. \p \v 5 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na cwitueeꞌndyecje jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee nndaana na nncꞌomna tsjoomnancue xco. \p \v 6 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿna chaꞌcwijom na ñeꞌjndoꞌna ndoꞌ ñeꞌcwena ee na ntyjaaꞌ nꞌomna na nnda̱a̱ nlꞌana yuu na matyꞌiomyanaꞌ. Ee canda̱a̱ꞌya nñequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cwicantyjaaꞌ nꞌomna. \p \v 7 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ na wiꞌ nꞌom ncꞌiaa, ee nncꞌoom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na wiꞌ tsꞌoom joona. \p \v 8 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na ljuꞌ naquiiꞌ nꞌom, ee nntyꞌiaa nda̱a̱na nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 9 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na cwitaꞌya ncꞌiaa na cwilaꞌntjaꞌndye, ee nntseicajndyu Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona ntseinaaⁿ. \p \v 10 ’Mañequiaanaꞌ na neiiⁿ nnꞌaⁿ na cwintyjo̱ ncꞌiaana joona ncꞌe na mꞌaⁿna cantyja na matyꞌiomyanaꞌ, ee laꞌxmaⁿ naⁿꞌñeeⁿ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 11 ’Mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ quia na cwilaꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ꞌo, ndoꞌ quia cwitaꞌwiꞌna ꞌo ndoꞌ cwitueeꞌna chaꞌtso nnom ñꞌoomwiꞌ nacjoꞌyoꞌ na cweꞌ cantu ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. \v 12 Cꞌomꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ catseicwaljooꞌtinaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ee tꞌmaⁿ naya cwentaꞌyoꞌ cwiwiwe cañoomꞌluee. Ee malaaꞌtiꞌ tyoleiꞌntyjo̱ nnꞌaⁿ profetas na tyoñeꞌquia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tandyo xuee, cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntjomꞌ ꞌo nawiꞌñeeⁿ. \s1 Cwiluiindyo̱ tsjaaⁿꞌchjeⁿꞌ ndoꞌ chom \r (Mr. 9:50; Lc. 14:34-35) \p \v 13 ’ꞌO cwiluiindyoꞌ tsjaaⁿꞌchjeⁿꞌ, sa̱a̱ xeⁿ na jnda̱ jluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ, ¿ljoꞌ ñꞌeⁿ cwii nleichjeⁿꞌnndaꞌnaꞌ? Meiⁿchjoo tjaa yuu cwii nleilꞌuenaꞌ, joꞌ chii cweꞌ cwityeⁿnquieeꞌ nnꞌaⁿ ndoꞌ cwicandyuena joonaꞌ. \p \v 14 ’ꞌO cwiluiindyoꞌ chom na cwiwixuee jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. Cwii tsjoom na wacatyeeⁿ xqueⁿ ta, xocanda̱a̱ nncwantyꞌiu juunaꞌ. \v 15 Mati xotseicwꞌaa tsꞌaⁿ cwii xjocanti ndoꞌ nncwjaaꞌñeyom juunaꞌ nacjeeꞌ tsꞌoom castom. Maxjeⁿ nntseintyja tsꞌaⁿ juunaꞌ cha ya nntseixueenaꞌ nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ naquiiꞌ wꞌaa. \v 16 Malaaꞌtiꞌ cꞌomꞌ ꞌo na calaxueendyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ cha nlaꞌno̱ⁿꞌna na cwilꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso nnom na matyꞌiomyanaꞌ. Ndoꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ \p \v 17 Mati tso Jesús: \p —Ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ na jndyo̱o̱ na nntseityuiiꞌa chiuu waa na tꞌmaⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, meiⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tyoñeꞌquia profetas. Jndyo̱o̱ na nntseicanda̱ya joonaꞌ cha nleiꞌtquiooꞌ chiuu waa na mayuuꞌcheⁿ ñeꞌcatꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ. \v 18 Ee mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, yocheⁿ na ndicwaⁿ waa tsjo̱ꞌluee ñequio tsjoomnancue, xocaꞌndiinaꞌ meiⁿcwii ljeii cachjoo na ndiiꞌnaꞌ naquiiꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, hasta xjeⁿ jnda̱ jluiꞌljuuꞌñꞌeⁿnaꞌ. \v 19 Ncꞌe na luaaꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na titseicanda̱ cwii ñꞌoommeiiⁿ na cachjoonaꞌ, ndoꞌ maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ ya meiiⁿ tilaꞌcanda̱na juunaꞌ, tjaa yuu lꞌueñê cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ juu na matseicanda̱ ñꞌoommeiiⁿ ndoꞌ naljoꞌ maꞌmo̱ⁿ na calꞌa ncꞌiaaꞌ, juu matseijndaaꞌñenaꞌ na tꞌmaⁿ lꞌueñe cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 20 Joꞌ chii candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xeⁿ tilacanda̱a̱ꞌndyoꞌtiꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, nchiiti na cwilꞌa nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, quia joꞌ xonnda̱a̱ ntsaquieeꞌndyoꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom. Macaⁿnaꞌ na ꞌo nncwinomꞌtiꞌyoꞌ na ya nlꞌaꞌyoꞌ nchiiti chaꞌna cwilꞌa naⁿꞌñeeⁿ. \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús na tilaꞌwja̱a̱ya ncꞌiaaya \r (Lc. 12:57-59) \p \v 21 ’ꞌO jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na tyolue nnꞌaⁿ nda̱a̱ welooya na matsonaꞌ: “Tintseicueꞌ xꞌiaꞌ ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nntsꞌaa na ljoꞌ, maxjeⁿ nntꞌuiityeⁿnaꞌ juu.” \v 22 Joꞌ chii nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiiⁿ cweꞌ na nntseiwꞌii tsꞌaⁿ xꞌiaaꞌ maxjeⁿ nntꞌuiityeⁿnaꞌ jom. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseineiⁿ ñꞌomjnaaⁿꞌ nnom xꞌiaaꞌ, maxjeⁿ nntuꞌxeⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye watsꞌom tꞌmaⁿ juu. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nntseijoomꞌñe quiooꞌ xꞌiaaꞌ, maxjeⁿ matsonaꞌ na nntioomñê juunaꞌ naquiiꞌ chom bꞌio. \p \v 23 ’Joꞌ chii quia na maꞌtiooꞌ ꞌnaⁿ jo nnom tio na mañequiaaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ndoꞌ xeⁿ juu xjeⁿꞌñeeⁿ macjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ na tiya mꞌaaⁿ xꞌiaꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ, \v 24 quia joꞌ caꞌndiiꞌ ꞌnaⁿꞌ joꞌ joꞌ, chii cjaꞌ, catsaꞌjndyeeꞌ na caljoyaandyoꞌ ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ. Nda̱nquia, chii candyoꞌnndaꞌ na nñequiaaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 25 ’Yocheⁿ na ndicwaⁿ wanaaⁿ, queⁿndyuꞌ na caljondyoꞌyaꞌyoꞌ ñꞌoom na maleichuunaꞌ ꞌo ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ cha tintsꞌaanaꞌ na juu tsꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌntiaaꞌndyoꞌ ñꞌeⁿñe nntseiquioom ꞌu lꞌo̱ jwe. Ndoꞌ jweꞌñeeⁿ nñequiaaⁿ cwenta ꞌu luee sondaro, Ndoꞌ joona mana nntueeꞌna ꞌu wꞌaancjo. \v 26 Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ njomꞌ, xocaluiꞌ joꞌ joꞌ, hasta quia na jnda̱ tiomꞌnchaaꞌndyuꞌ. \s1 Tiya na matseiqueeⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ \p \v 27 ’ꞌO jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na tyoñeꞌquia nnꞌaⁿ na matsonaꞌ: “Tijoom xuee nncꞌoomꞌyaꞌ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ.” \v 28 Sa̱a̱ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na cweꞌ mantyꞌiaaꞌ cwii yuscu na matseiqueeⁿ tsꞌoom juu, maxjeⁿ matsonaꞌ na mamꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿñe ee na luaaꞌ matseitioom. \p \v 29 ’Macweꞌ joꞌ xeⁿ cantyja na mantyꞌiaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, queⁿꞌ cheⁿnncuꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na macwjiꞌ tsꞌom njomꞌ ndoꞌ matquieꞌ juunaꞌ cha taxocatseitjo̱o̱ndyuꞌtiꞌ. Ee ñecuaa meiiⁿ na tacanda̱a̱ꞌndyuꞌ sa̱a̱ nncuꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ. Ndoꞌ xeⁿ tiñeꞌqueⁿꞌ cheⁿnncuꞌ xjeⁿ cantyja ꞌnaⁿꞌ, meiiⁿ na canda̱a̱ꞌndyuꞌ ñeꞌcꞌoomꞌ, meiⁿchiuucheⁿ bꞌio nncjuꞌnaꞌ ꞌu. \v 30 Ndoꞌ xeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaaⁿꞌ tsꞌo̱ꞌ ntyjaya, queⁿꞌ cheⁿnncuꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na matyjeeꞌ ndoꞌ matquieꞌ juunaꞌ cha xotseitjo̱o̱ndyuꞌtiꞌ. Ee ñecuaa meiiⁿ na tacanda̱a̱ꞌndyuꞌ sa̱a̱ nncuꞌ nluiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ. Ee xeⁿ tiqueⁿꞌ cheⁿnncuꞌ xjeⁿ cantyja ꞌnaⁿꞌ, meiiⁿ na canda̱a̱ꞌndyuꞌ ñeꞌcꞌoomꞌ, maxjeⁿ nncjuꞌnaꞌ ꞌu bꞌio. \s1 Ticato̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ na jnda̱ tꞌunco \r (Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18) \p \v 31 ’Mati waa ñꞌoom na tyoñequiaa Moisés na meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseityuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ scuuꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ nnoomꞌm na nluii ljeii cantyja na mato̱ⁿꞌñê ñꞌeⁿ scoomꞌm. \v 32 Sa̱a̱ jeꞌ candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na nntsjo̱o̱ nnco̱. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseityuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ scuuꞌ, cwii na meiⁿnquia na sꞌaa scoomꞌm na nchii ñetꞌoomya ñequio cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, chaꞌcwijom nqueⁿ machꞌeeⁿ na cꞌoomya scoomꞌm ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nncoco ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ, matsonaꞌ na cweꞌ mꞌaⁿyana. \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús na tintjeiiꞌa ñꞌoom jiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom \p \v 33 ’Mati jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na tyolue nnꞌaⁿ teiyo nda̱a̱ welooya na matsonaꞌ: “Tilqueⁿꞌtyeⁿꞌ ñꞌoom na ntyjiꞌyaꞌ na xonda̱a̱ nntseicanda̱a̱ꞌndyuꞌ, sa̱a̱ ñꞌoom na jnda̱ tqueⁿꞌtyeⁿꞌ, catseicanda̱a̱ꞌndyuꞌ juunaꞌ nnom Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \v 34 Sa̱a̱ jeꞌ nnco̱ matsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ: Meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ na nntjeiꞌyoꞌyoꞌ ñꞌoom jiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ee jom tjacantyja na tꞌmaⁿ cwiluiiñê. Mati meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ na nntjeiꞌyoꞌyoꞌ ñꞌoom na ntyjii cañoomꞌluee, ee juunaꞌ cwiluiiñenaꞌ ndio ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ na ljoꞌ nnduꞌyoꞌ matseijomnaꞌ na cwinduꞌyoꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 35 Meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ na nntjeiꞌyoꞌyoꞌ ñꞌoom na ntyjii tsjoomnancue, ee juunaꞌ mꞌaaⁿnaꞌ nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ na nnduꞌyoꞌ naljoꞌ, matseijomnaꞌ na cwinduꞌyoꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌyoꞌ na nntjeiꞌyoꞌyoꞌ ñꞌoom na ntyjii tsjoom Jerusalén, ee tsjoomꞌñeeⁿ cwiluiiñenaꞌ tsjoomꞌ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsa̱ꞌntjom. Ndoꞌ na nnduꞌyoꞌ naljoꞌ matseijomnaꞌ na cwinduꞌyoꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 36 Ndoꞌ meiⁿcwii ñꞌoom tilqueⁿꞌtyeⁿꞌ cjoꞌ nncuꞌ ee ꞌu tjaa ljoꞌ tseixmaⁿꞌ na nntsaꞌ na nleicanchiiꞌ oo nleintom meiiⁿ ñeꞌcwii sooxqueⁿꞌ. Macanda̱ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ na ljoꞌ. Joꞌ chii na nntsuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ na matsuꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 37 Quia na macwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cwii ñꞌoom ndoꞌ matsuꞌ na mayuuꞌ juunaꞌ, catsꞌaanaꞌ na mayuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Ndoꞌ quia na matsuꞌ na tiyuuꞌ, catsꞌaanaꞌ na tiyuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Ee cantyjati ñꞌoom na nntseicwaljoꞌtiꞌ na nntseijndeiiꞌ ꞌndyoꞌ hasta nntseitiuuꞌ na nntsuꞌ jiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ñꞌoomꞌñeeⁿ cwinaⁿnaꞌ na mꞌaaⁿ nquii tsaⁿjndii. \s1 Ticalꞌueendyo̱ na nnjoom na cwitaꞌwiꞌ nnꞌaⁿ jaa \r (Lc. 6:29-30) \p \v 38 ’ꞌO jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na tyolue nnꞌaⁿ teiyo na matsonaꞌ: “Cwaaⁿ cwii nnom nawiꞌ machꞌee tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, mati nleijndaaꞌ na nntjom jom. Aa tsꞌomnnom xꞌiaaⁿꞌaⁿ seiquieeꞌñê, mati catjom jom. Aa tseiꞌnꞌom xꞌiaaⁿꞌaⁿ tcoom, maxjeⁿ mati jom majoꞌti catjoom.” \v 39 Sa̱a̱ jeꞌ nnco̱ matsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ: Tilꞌueendyuꞌ na nnjoom quia na macoꞌwiꞌ tsꞌaⁿ ꞌu. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mmeiⁿꞌ ndaꞌ ntsmaⁿꞌ ntyjaya, mati ntyjatymaaⁿꞌ quiaaꞌ na mmeiiⁿꞌeⁿ ndaꞌ. \v 40 ꞌÑeeⁿ juu na maqueⁿ ñꞌoom nacjoꞌ na ñeꞌcueeꞌ ñꞌoom ꞌu watsꞌiaaⁿ ñeꞌcwjeeⁿꞌeⁿ cotomꞌ, mati quiaaꞌ na nncjaañꞌoom liaasoꞌ. \v 41 ꞌÑeeⁿ juu na machꞌee na jndeiꞌnaꞌ cjaꞌ ñꞌeⁿñê na ncjaꞌchuꞌ xuu ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwii kilómetro, cjaꞌ meiiⁿ we. \v 42 Tsꞌaⁿ na macaⁿ ꞌnaⁿ njomꞌ, quiaaꞌ nnoom, ndoꞌ tsꞌaⁿ na maco̱ⁿ, nchii nntsaꞌ ndooꞌ ticandiꞌ. \s1 Cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ na jndoo jaa \r (Lc. 6:27-28, 32-36) \p \v 43 ’Mati ꞌo jnda̱ jndyeꞌyoꞌ ñꞌoom na tyolue nnꞌaⁿ teiyo, na matsonaꞌ: “Catsaꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ ndoꞌ catseita̱a̱ꞌ tsꞌomꞌ tsꞌaⁿ na jndooꞌ ꞌu.” \v 44 Sa̱a̱ jeꞌ nnco̱ matsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ: Calꞌaꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na jndoo ꞌo. Ndoꞌ calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwitaꞌwiꞌ ꞌo. \v 45 Quia joꞌ nluiindyoꞌ ntseinda Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. Ee jom machꞌeeⁿ na mantyꞌiaaꞌ ñeꞌquioomꞌ ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ya nnꞌaⁿndye ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na wiꞌndye. Ndoꞌ matseicuaaꞌaⁿ yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa na matyꞌiomyanaꞌ, ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilꞌa na ticatyꞌiomyanaꞌ. \v 46 Ee xeⁿ macanda̱ nnꞌaⁿ na wiꞌ nꞌom ꞌo, cwilꞌaꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ, ¿aa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na cjaaweeꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom? ¿Aa nchii majoꞌti cwilꞌa nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom? \v 47 Ndoꞌ xeⁿ cweꞌ ncjoondyoꞌ cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ na xmaⁿndyoꞌ, ¿yuuwaa na jeeⁿ ya cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee malaaꞌtiꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tyoolaꞌtꞌmaaⁿꞌndye Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 48 Cꞌomꞌyoꞌ na canda̱a̱ꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ nquii Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, canda̱a̱ꞌ mꞌaaⁿ na candyaꞌ tsꞌoom joona. \c 6 \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús na calꞌaaya jndye nnom naya \p \v 1 ’Queⁿꞌyoꞌ cwenta quia na nlꞌaꞌyoꞌ cwii nnom na matyꞌiomyanaꞌ, nchii nlꞌaꞌyoꞌ cweꞌ cha na cantyꞌiaa nnꞌaⁿ, ee xeⁿ na ljoꞌ, tjaaꞌnaⁿ naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ jo nnom Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. \v 2 Cweꞌ ncꞌe joꞌ quia macheꞌ naya cwii tsꞌaⁿ, catsaꞌ na ñenncuꞌ ntyjiꞌ, tintseixuaandyuꞌ. Ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaya na ya nnꞌaⁿndye. Cwiꞌoona lanꞌom ñequio nꞌom nantaa cꞌuaa ndyueena na cwilꞌana naya ndyeñeeⁿꞌ, cha queⁿ nnꞌaⁿ cwenta ndoꞌ calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona. Mayuuꞌcheⁿ nntsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ, cweꞌ tomti juu cantyja na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona, joꞌ na cwitaꞌntjomna. \v 3 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, quia na macheꞌ naya tsꞌaⁿ, ticaꞌmo̱ⁿꞌ na nljeii cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, meiiⁿ tsꞌaⁿ na jeeⁿ ya ñꞌoom ñꞌeⁿndyuꞌ. \v 4 Catsꞌaanaꞌ na ñenncuꞌ ntyjiꞌ naya na macheꞌ. Ndoꞌ nquii Tsotyeꞌ na mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ ljoꞌ macheꞌ na cweꞌ ntyꞌiu, jom nntseinoomñê ljoꞌ na matseitjo̱o̱naꞌ ꞌu. \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús chiuu nlana̱a̱ⁿya nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Lc. 11:2-4) \p \v 5 ’ꞌO quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, talꞌaꞌyoꞌ chaꞌna joo nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaya na ya nnꞌaⁿndye. Ee joona jeeⁿ ya nquiuna na jndooꞌcheⁿ nnꞌaⁿ cwimeintyjeeꞌna, cwilaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ lanꞌom ndoꞌ jo nqui nantaa. Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, cweꞌ tomti juu na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona joꞌ na cwitaꞌntjomna. \v 6 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, quia matseiꞌneiⁿꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cjaꞌquieꞌ naquiiꞌ waꞌ, catseicuꞌ ꞌndyootsꞌaꞌ, ndoꞌ catseineiⁿꞌ nnom Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ na titquiooꞌñe. Ndoꞌ jom na noomꞌm meiiⁿ titquiooꞌñê, nntseinoomñê ljoꞌ na matseitjo̱o̱naꞌ ꞌu. \p \v 7 ’Quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tanduꞌyoꞌ ñꞌoom na ñejuu ñejuunaꞌ, chaꞌxjeⁿ quilꞌa nnꞌaⁿ na ticataꞌjnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ee joona cwilaꞌtiuuna na jndye ndiiꞌ cwiluena, joꞌ na mañeeⁿ. \v 8 ꞌO jeꞌ tilꞌaꞌyoꞌ chaꞌna cwilꞌa joona. Ee Tsotyeꞌyoꞌ ntyjiijndaaꞌñê cwaaⁿ ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ ꞌo cwii tjo̱o̱cheⁿ na cwitaⁿꞌyoꞌ nnoom. \v 9 Quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, luaa canduꞌyoꞌ: \q1 Tsotya̱a̱yâ na mꞌaaⁿꞌ cañoomꞌluee, \q1 ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ xueꞌ. \q1 \v 10 Candyo cantyja na matsa̱ꞌntjomꞌ. \q1 Caluii cantyja na lꞌue tsꞌomꞌ nnom tsjoomnancue chaꞌxjeⁿ na macwiluii cañoomꞌluee. \q1 \v 11 Quiaaꞌ nantquie ꞌnaⁿꞌ na macaⁿnaꞌ jâ xuee jeꞌ. \q1 \v 12 Catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jâ natia na jnda̱ lꞌaayâ chaꞌxjeⁿ jâ cwilatꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nda̱a̱yâ. \q1 \v 13 Cateijndeiꞌ na ticjaachuunaꞌ jâ na nlꞌaayâ yuu na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ. \q1 Ndoꞌ catseicandyaandyuꞌ jâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu natia. \q1 Ee chaꞌwaa na yo na cwii wjaanaꞌ ꞌu cwiluiindyuꞌ na matsa̱ꞌntjomꞌ, ndoꞌ cwiluiindyuꞌ najnduꞌ, \q1 ndoꞌ tseixmaⁿꞌ na catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu. Amén. \p \v 14 ’Xeⁿ ꞌo cwilatꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nda̱a̱ꞌyoꞌ, quia joꞌ mati Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌo na cwilaꞌtjo̱o̱ndyoꞌ nnoom. \v 15 Sa̱a̱ xeⁿ ꞌo ticalatꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nda̱a̱ꞌyoꞌ, quia joꞌ mati Tsotyeꞌyoꞌ xocatseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌo jnaⁿꞌyoꞌ na waa. \s1 Cantyja na nntseiꞌcwejndoꞌñe tsꞌaⁿ \p \v 16 ’Quia na cwilaꞌcwejndoꞌndyoꞌ, tilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na taquiomya nda̱a̱ꞌyoꞌ cweꞌ cha na caliu nnꞌaⁿ na ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ. Ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌayana taquiomya nda̱a̱na, cha caꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwejndoꞌndyena. Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, cweꞌ tomti juu na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona, joꞌ na matseinoomñenaꞌ na cwilaꞌcweꞌjndoꞌndyena. \v 17 Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ quia matseiꞌcwejndoꞌndyuꞌ, cwjaaꞌndyuꞌ ncheⁿꞌ xqueⁿꞌ, camaⁿꞌ njomꞌ, \v 18 cha ticwitquiooꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na matseiꞌcwejndoꞌndyuꞌ, macanda̱ nquii Tsotyeꞌ na mꞌaaⁿ na titquiooꞌñê nlqueeⁿ cwenta. Ndoꞌ jom na noomꞌm meiiⁿ titquiooꞌñê, nntioꞌnaaⁿñê ꞌu. \s1 Jeeⁿ jnda naya ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ cañoomꞌluee \r (Lc. 12:33-34) \p \v 19 ’Tilatjomꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na jndanaꞌ nnom tsjoomnancue yuu mꞌaⁿ cantyꞌua na nlaꞌndaaꞌ joonaꞌ, ndoꞌ yuu na nlquii chꞌmeiⁿ, ndoꞌ yuu na nnda̱a̱ nncꞌooquieꞌ naⁿcantyꞌue na nntjeiiꞌna joonaꞌ. \v 20 Sa̱a̱ joo naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ na quitꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ calatjomꞌyoꞌ joonaꞌ jo nandye cañoomꞌluee yuu na xocwaꞌ cantyꞌua, meiⁿ na nlquii chꞌmeiⁿ ndoꞌ meiⁿ na nncꞌooquieꞌ naⁿcantyꞌue na nntjeiiꞌ joonaꞌ. \v 21 Ee yuu na cwilaꞌweꞌyoꞌ naya na cwilatjomꞌyoꞌ, joꞌ joꞌ ntyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \s1 Tsꞌom nnom tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ lámpara \r (Lc. 11:34-36) \p \v 22 ’Quia na mandiꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ, matseijomnaꞌ ꞌu chaꞌna tsꞌaⁿ na tquiooꞌya na xuee mantyꞌiaaꞌ. Ee quia matseiꞌno̱ⁿꞌ ñꞌoom na mayuuꞌñeeⁿ quia joꞌ mateijndeiinaꞌ chaꞌwaa na mꞌaaⁿꞌ. \v 23 Sa̱a̱ xeⁿ tiñeꞌcandiꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ, matseijomnaꞌ ꞌu chaꞌna tsꞌaⁿ na tisꞌa nꞌomnnom na mꞌaaⁿ na nchjaaⁿꞌ. Ee meiiⁿ na mandiꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ sa̱a̱ xeⁿ tixocatseiꞌno̱ⁿꞌ na mayuuꞌ juunaꞌ, naquiiꞌ tsꞌomꞌ matseiꞌxmaⁿꞌ chaꞌcwijom na jaaⁿñeñꞌeⁿ. \s1 Xonda̱a̱ nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nda̱a̱ we patrom \r (Lc. 16:13) \p \v 24 ’Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nnda̱a̱ nndiꞌntjomtyeⁿ nnom we patrom na ñejom. Ee nncꞌoom tsꞌaⁿ na ticueeꞌ tsꞌoom cwii patromꞌñeeⁿ, ndoꞌ nncꞌoom na wiꞌ tsꞌoom cwiicheⁿ. Oo nntsꞌaanaꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌñê cwii naⁿꞌñeeⁿ, ndoꞌ cwiicheⁿ tilꞌueñe. Xeⁿ na jeeⁿ cwiqueⁿndyoꞌ na nlaꞌtjomꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na nleityandyoꞌ xocjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ee we ntyja nmeiⁿꞌ xonda̱a̱ nndyeꞌntjomꞌyoꞌ na ñejom. \s1 Tyꞌo̱o̱tsꞌom machꞌeeⁿ cwenta ntseinaaⁿ \r (Lc. 12:22-31) \p \v 25 ’Cweꞌ ncꞌe joꞌ, nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱: Tancꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na cwitandoꞌyoꞌ tsjoomnancue, ljoꞌ na nlcwaꞌyoꞌ oo na nncweꞌyoꞌ, ndoꞌ liaꞌyoꞌ chiuu nleitsaaⁿꞌndyoꞌ. Ee Tyꞌo̱o̱tsꞌom mantyjeeⁿ cantyjati na cwitandoꞌyoꞌ majndeiiticheⁿ na cweꞌ nantquie na cwicwaꞌyoꞌ. Mantyjeeⁿ hasta chaꞌwaandyoꞌ ꞌo, majndeiiticheⁿ na cweꞌ liaa na cwicweeꞌyoꞌ. \v 26 Queⁿꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaaⁿ cantsaa na maꞌntyja jo nandye. Jooyoꞌ tjaa ljoꞌ cwinomyoꞌ na nntyjeendyeyoꞌ na nlaꞌweyoꞌ nantquie na nleilꞌue ꞌio cha. Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, nquii Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee mañequiaaⁿ na cwicwaꞌ jooyoꞌ. Ndoꞌ ꞌo cajndandyoꞌtiꞌyoꞌ ntyjeeⁿ, nchiiti cantsaa. \v 27 Mati ¿cwaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo nnda̱a̱ nntsꞌaa na nleitcooñeti cweꞌ na jeeⁿ jndye matseitiuu? \p \v 28 ’Quia joꞌ ¿chiuu na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja chiuu na nleitsaaⁿꞌndyoꞌ? Queⁿꞌyoꞌ cwenta, nꞌoom ljaaꞌ quiiꞌ jnda̱a̱, ya cwiwijnda̱naꞌ. Neiⁿncooꞌ cwiwaaꞌ ljaaꞌ. Tiquilꞌanaꞌ tsꞌiaaⁿ, meiⁿ tiquilꞌanaꞌ tsaⁿ na nluii liaanaꞌ. \v 29 Sa̱a̱ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱: Juu rey Salomón meiiⁿ jeeⁿ tyañê, ndoꞌ tjacantyja na ya ꞌnaⁿ na tyoleichom, sa̱a̱ tîcatseijomnaꞌ na neiⁿncooꞌ liaⁿꞌaⁿ chaꞌna neiⁿncooꞌ cwii ljaaꞌmeiⁿꞌ. \v 30 Ndoꞌ xeⁿ laaꞌtiꞌ matseichjoomñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom ljaaꞌ quiiꞌ jnda̱a̱ na niomnaꞌ xuee jeꞌ ndoꞌ ꞌio cha nlconaꞌ, majndeiiticheⁿ ntyjeeⁿ chiuu nlcweeꞌyoꞌ liaa, ꞌo nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ. \v 31 Joꞌ chii tancꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nnduꞌyoꞌ: “¿Chiuu nlꞌaayo̱o̱ na nlcwaaꞌa ndoꞌ na nncwa̱a̱ya?” oo nnduꞌyoꞌ: “¿Chiuu nlꞌaayo̱o̱ na nleijndaaꞌ liaaya?” \v 32 Ee ñenquiiꞌcheⁿ nmeiⁿꞌ cwilꞌueeꞌndye nnꞌaⁿ na ticꞌom nacje ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ nqueⁿ na cwiluiiñê Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee mantyjeeⁿ na tjo̱o̱ndyoꞌ chaꞌtso nmeiⁿꞌ. \v 33 Sa̱a̱ najndyee quiandyoꞌ na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo. Ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ yuu na matyꞌiomyanaꞌ chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌoom, quia joꞌ nñequiaaⁿ chaꞌtso nmeiⁿꞌ na macaⁿnaꞌ ꞌo. \v 34 Joꞌ chii tincꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ꞌnaⁿ na nlcaⁿnaꞌ ꞌo xuee na cwii wjaanaꞌ. Ee xuee ꞌio waanquia ñꞌomtiuu cwentaaꞌnaꞌ. Xuee jeꞌ maleiꞌtyeⁿ nawiꞌ na chuunaꞌ cwentaꞌyoꞌ. \c 7 \s1 Tilꞌueeꞌndyo̱ jnaaⁿ nnꞌaⁿ \r (Lc. 6:37-38, 41-42) \p \v 1 ’Tilꞌueeꞌndyoꞌ jnaaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ xjeⁿto ꞌo cha ticuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo. \v 2 Ee mañejuuti ñꞌoom na cwilꞌueꞌyoꞌ nacjoo ncꞌiaaꞌyoꞌ, majuunaꞌ nleilꞌueeꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nncuꞌxeⁿnaꞌ ꞌo. Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ na cwitjeiꞌyoꞌ cwenta na catꞌuiinaꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ, malaaꞌtiꞌ nntsꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ. \v 3 ¿Chiuu na jeeⁿ maqueⁿꞌ cwenta meiiⁿ chjoowiꞌ ljoꞌ machꞌee xꞌiaꞌ? Ndoꞌ manncuꞌtiꞌ tiqueⁿꞌ cwenta na tꞌmaⁿ matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ. Machꞌeenaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ chaꞌcwijom jeeⁿ ndoꞌ ntquiooꞌ jnda̱ na njom tsꞌomnnom xꞌiaꞌ, sa̱a̱ meiⁿchjoo tiqueⁿꞌ cwenta tsꞌoom tscaaꞌ na njom tsꞌomnjomꞌ nncuꞌ. \v 4 ¿Aa nntsuꞌyuꞌ nnom xꞌiaꞌ: “Cwa, quiaaꞌ na nncwjiiꞌa ntquiooꞌ jnda̱ na njom tsꞌomnjomꞌ”? Ndoꞌ ꞌu jeꞌ ndicwaⁿ njom tsꞌoom tscaaꞌ tsꞌomnjomꞌ. \v 5 ꞌU tsꞌaⁿ na we waa na matseixmaⁿꞌ cwjiꞌjndyeeꞌ tsꞌoom tscaaꞌ na njom tsꞌomnjomꞌ nncuꞌ quia joꞌ tquioꞌyaꞌ na nncwjiꞌ ntquiooꞌ jnda̱ na njom tsꞌomnnom xꞌiaꞌ. \p \v 6 ’Tiñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na ljuꞌ laꞌxmaⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ticalaꞌñꞌoomꞌndye Tyꞌo̱o̱tsꞌom na ticalaꞌxmaⁿ na nntoꞌñoom joonaꞌ. Ee xeⁿ na luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na ya na laꞌxmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ calueꞌ. Ndoꞌ calueꞌñeeⁿ nntaꞌqueⁿyoꞌ na nntquiiyoꞌ ꞌo. Meiⁿ tiñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na jnda nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, ee xeⁿ na ljoꞌ nlꞌaꞌyoꞌ, matseijomnaꞌ chaꞌcwijom cwitueꞌyoꞌ tsꞌuaa ta̱ꞌ na jeeⁿ jnda nda̱a̱ calcu. Ndoꞌ calcuꞌñeeⁿ cweꞌ nntyueyoꞌ joonaꞌ. \s1 Cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, quia joꞌ nntoꞌñoomꞌyoꞌ \r (Lc. 11:9-13; 6:31) \p \v 7 ’Ñequiiꞌcheⁿ cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom quia joꞌ nndaꞌyoꞌ juu na cwitaⁿꞌyoꞌ. Ñequiiꞌcheⁿ calꞌueꞌyoꞌ chiuuya jo nnoom quia joꞌ nliuꞌyoꞌ. Ñequiiꞌcheⁿ caꞌmaⁿꞌyoꞌ jom quia joꞌ nnaaⁿ chaꞌcwijom ꞌndyootsꞌa jo nda̱a̱ꞌyoꞌ. \v 8 Ee cwii tsꞌaⁿ na waa na macaaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, maxjeⁿ nncoꞌñoom juunaꞌ. Ndoꞌ mati tsꞌaⁿ na malꞌue yuu na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, maxjeⁿ nljeiiⁿ. Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na maꞌmaⁿ, maxjeⁿ nntseicanaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌcwijom ꞌndyootsꞌa jo nnom. \p \v 9 ’¿ꞌÑeeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na mꞌaaⁿ yucachjoo jnda, ndoꞌ xeⁿ macaaⁿ tyooꞌ njomꞌ, aa nñequiaaꞌyuꞌ tsjo̱ꞌ nnoom? Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ nntsꞌaa na ljoꞌ. \v 10 Ndoꞌ xeⁿ macaⁿ yucachjoo jndaꞌ cwii catscaa njomꞌ, ¿aa nñequiaaꞌyuꞌ catsuu nnoom? Xocatsaꞌ na ljoꞌ. \v 11 Quia joꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na tia nnꞌaⁿndyoꞌ, xeⁿ manquiuꞌyoꞌ na nñeꞌquiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na ya nda̱a̱ ndaꞌyoꞌ, majndeiiticheⁿ nquii Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee nñequiaaⁿ ꞌnaⁿ na yaticheⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitaⁿ nnoom. \p \v 12 ’Quia joꞌ meiⁿnquia na lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ majoꞌti calꞌaꞌ ꞌo ñꞌeⁿndye joona. Ee laaꞌtiꞌ matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tyoñeꞌquia profetas tandyo xuee. \s1 Catsaquia̱a̱ꞌa ꞌndyootsꞌa na cantuu \r (Lc. 13:24) \p \v 13 ’ꞌO catsaquieꞌyoꞌ ꞌndyootsꞌa cantuu na nncꞌomꞌyoꞌ natooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ee waa ꞌndyootsꞌa tmeiⁿ na matseicanaaⁿñenaꞌ nato tꞌmaⁿ. Juunaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ tsꞌaⁿ na nntsuuñe ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ cwiꞌooquieꞌ joꞌ joꞌ. \v 14 Sa̱a̱ ꞌndyootsꞌa cantuu matseicanaaⁿñenaꞌ nato cajneiⁿ. Natoꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ tsꞌaⁿ na ticantycwii na nncwandoꞌ sa̱a̱ tijndye nnꞌaⁿ cwiliu juunaꞌ. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ta̱a̱ꞌ tsꞌoom \r (Lc. 6:43-44) \p \v 15 ’Calꞌaꞌyoꞌ cwenta ñequio joo nnꞌaⁿ na tiyuuꞌ ñꞌoom cwiñeꞌquia. Cwiquieꞌcañomna ꞌo na ndooꞌ jeeⁿ nioomꞌ nꞌomna chaꞌna nioomꞌ tsꞌom catsmaⁿ sa̱a̱ naquiiꞌ nꞌomna laxmaⁿna na wiꞌndyena chaꞌcwijom lobo. \v 16 Nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ joona quia cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta chiuu cwilꞌana. ¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na nntseicjoo tsꞌaⁿ ta̱uva lꞌo̱o̱nioom? Oo ¿aa nntseicjoo tsꞌaⁿ ta̱higos tsꞌoom nioom? Xocatsꞌaanaꞌ na ljoꞌ. \v 17 Ee ticwii cwii tsꞌoom na ya, cwiweꞌ ta̱ na ya, ndoꞌ ticwii cwii tsꞌoom na tisꞌa, cwiweꞌ ta̱ na tisꞌa. \v 18 Tsꞌoom na ya xocueꞌ ta̱ na tisꞌa, ndoꞌ tsꞌoom na tisꞌa xocueꞌ ta̱ na ya. \v 19 Ticwii cwii tsꞌoom na ticatsꞌaa ta̱ na ya, cwitꞌuanaꞌ, jnda̱ chii cwitueeꞌ nnꞌaⁿ juunaꞌ quiiꞌ chom. \v 20 Luaaꞌ waa na nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ, ee mꞌmo̱ⁿnaꞌ na tiyuuꞌ ñꞌoom na cwiñeꞌquiana quia na nleitquiooꞌ chiuu waa na cwilꞌana. \s1 Tichaꞌtsondye nnꞌaⁿ laxmaⁿna cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Lc. 13:25-27) \p \v 21 ’Majndye nnꞌaⁿ cwilue nno̱o̱ⁿ Ta, sa̱a̱ tichaꞌtsondyena nncꞌooquieeꞌndyena cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ñequiiꞌcheⁿ joo nnꞌaⁿ na cwilꞌa ljoꞌ na lꞌue tsꞌom Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, naⁿꞌñeeⁿ nncꞌooquieeꞌndye cantyja na matsa̱ꞌntjoom. \v 22 Xuee na nncueꞌntyjo̱ na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ, majndye nnꞌaⁿ nluena no̱o̱ⁿ: “Jeeⁿ ꞌu Ta, ¿aa nchii jnda̱ tquiaayâ ñꞌoom naya ꞌnaⁿꞌ ñequio najndeii na matseiꞌxmaⁿꞌ ndoꞌ tjeiiꞌâ jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ lꞌaayâ jndye ꞌnaaⁿ ñequio najnduꞌ nncuꞌ na tixocaluiinaꞌ cantyja najndeii na matseixmaⁿ tsꞌaⁿ?” \v 23 Quia joꞌ nncꞌo̱ya ndyuee naⁿꞌñeeⁿ, nntsjo̱o̱: “Meiⁿchjoo ticwajnaⁿꞌa ꞌñeeⁿ ꞌo. Quindyo̱ꞌyoꞌ nacañomya, ꞌo nnꞌaⁿ na tia nnꞌaⁿndyoꞌ.” \s1 Chiuu waa na tjaluii we wꞌaa \r (Lc. 6:47-49; Mr. 1:22) \p \v 24 ’Ticwii cwii tsꞌaⁿ na mandii ñꞌoom na matsjo̱o̱ nmeiiⁿ ndoꞌ matseicanda̱ joonaꞌ, matseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌna cwii tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌ tsꞌom na sꞌaa waaꞌ nacjooꞌ tsjo̱ꞌtꞌmaⁿ na tyeⁿ wacatyeeⁿ. \v 25 Jnaⁿnaꞌ tuaꞌ, tyjeeꞌ jndaa, tioo jndye jndeii, teicaljoonaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, sa̱a̱ tiquioonaꞌ ee na tꞌuiityeⁿnaꞌ nacjooꞌ tsjo̱ꞌñeeⁿ. \v 26 Sa̱a̱ ticwii cwii tsꞌaⁿ na mandii ñꞌoom na matsjo̱o̱ ndoꞌ titseicanda̱ joonaꞌ, matseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌna cwii tsꞌaⁿ na tijndo̱ꞌ tsꞌom na sꞌaa waaꞌ nacjooꞌ teiꞌ. \v 27 Jnaⁿnaꞌ tuaꞌ, tyjeeꞌ jndaa, tioo jndye jndeii, teicaljoonaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, mana tioonaꞌ. Ndoꞌ matꞌmaⁿ tsuu cantyja ꞌnaaⁿꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ. \p \v 28 Quia na jnda̱ jnda̱ seineiⁿ Jesús chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ, nnꞌaⁿ na jndyendye jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom na tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. \v 29 Ee tyoꞌmo̱o̱ⁿ na waa najndeii na matseixmaaⁿ, nchii chaꞌna cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés. \c 8 \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na chuu tycu lepra \r (Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16) \p \v 1 Quia na jndyocue Jesús ta na tjaaⁿ, jndyendye nnꞌaⁿ tquiontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ. \v 2 Tyjeeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na chuu tycu lepra, tjatseicandyooꞌñe, tcoꞌ xtye jo nnoom, tso: \p —Ta, ntyjii na ꞌu nnda̱a̱ nntseinꞌmaⁿꞌ ja, xeⁿ lꞌue tsꞌomꞌ. \p \v 3 Ndoꞌ Jesús seintyjo̱o̱ⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ, tyenquioomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ, matsoom nnom: \p —Lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ. Canꞌmaⁿꞌ. \p Ndoꞌ mañoomꞌ nꞌmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ, mana tsu tycu lepra. \v 4 Quia joꞌ tso Jesús nnoom: \p —Ndiꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticatsuꞌ nnom chiuu waa na tuii. Sa̱a̱ cjaꞌ, cjaꞌtseicaꞌmo̱ⁿndyuꞌ nnom tyee, ndoꞌ quiaaꞌ quiooꞌ nnoom na tseixmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌxjeⁿ na sa̱ꞌntjom Moisés. Luaaꞌ catsaꞌ cha caluiꞌyuuꞌnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús mosooꞌ capeitaⁿ, tsꞌaⁿ romano \r (Lc. 7:1-10) \p \v 5 Xjeⁿ na mawjaaquieeꞌ Jesús tsjoom Capernaum, cwii capeitaⁿ na matsa̱ꞌntjom cwii siaⁿnto sondaro seicandyooꞌñe nacañomꞌm. Sꞌaa tyꞌoo nnoom. \v 6 Tso: \p —ꞌU Ta, moso ꞌnaⁿya macanda̱ cweꞌ waaⁿ na waa wꞌaya, teiꞌcaljoo tycutqueeⁿ jom. Jeeⁿ cwajndii maquiinaꞌ jom. \p \v 7 Tso Jesús nnom: \p —Nncjo̱, nntseinꞌmaⁿya jom. \p \v 8 Sa̱a̱ tꞌo̱ capeitaⁿ, tsoom: \p —ꞌU Ta, ticatseixmaⁿya na nncjaꞌquieꞌ naquiiꞌ wꞌaya. Mantyjii meiiⁿ cweꞌ ñꞌoom catsuꞌ, mana nnꞌmaⁿ moso ꞌnaⁿya. \v 9 Ee mati ja mꞌaaⁿya nacje ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom. Ndoꞌ mati nnco̱ mꞌaⁿ sondaro na matsa̱ꞌntjo̱ⁿ. Quitsjo̱o̱ nnom cwii joona: “Cjaꞌ luaaꞌ”, ndoꞌ wjaa. Quitsjo̱o̱ nnom cwiicheⁿ: “Candyoꞌ luaa”, ndoꞌ ndyo. Quitsjo̱o̱ nnom cwii cwii moso ꞌnaⁿya: “Catsaꞌ tsꞌiaaⁿwaaꞌ”, ndoꞌ ntsꞌaa. \p \v 10 Jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌom Jesús quia na jñeeⁿ ñꞌoom ꞌndyoo tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiꞌoontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ Israel tyooljei cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌya tsꞌom chaꞌna tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \v 11 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, jndye nnꞌaⁿ na nchii nnꞌaⁿ Israel nnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ jo ntyja na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ ñequio ntyja na mawjaacue ñeꞌquioomꞌ. Ndoꞌ yuu na mꞌaⁿ Abraham ñꞌeⁿ Isaac ñꞌeⁿ Jacob yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ñequio na neiiⁿna nncwindyuaandyena na nlcwaꞌna ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. \v 12 Sa̱a̱ nquiee nnꞌaⁿ judíos na qui na cwentaana cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, nncwjiꞌnaꞌ joona joꞌ joꞌ. Nncjuꞌnaꞌ joona yuu na tjacantyja na jaaⁿñe. Joꞌ joꞌ nncꞌomna na nlaꞌxuaana na matseiꞌndaaꞌnaꞌ nꞌomna. Ndoꞌ nnteinquiena ndeiꞌnꞌomna na maquiinaꞌ joona. \p \v 13 Quia joꞌ tso Jesús nnom capeitaⁿꞌñeeⁿ: \p —Chaꞌxjeⁿ na jnda̱ seiyuꞌ, maxjeⁿ joꞌ nluii. Cjaꞌlcweꞌ na waa waꞌ. \p Ndoꞌ mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ nꞌmaⁿ mosooꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús sta̱xeeⁿꞌ Simón Pedro \r (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39) \p \v 14 Tjaquieeꞌ Jesús waaꞌ Pedro. Ljeiiⁿ na waa sta̱xeeⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ cjooꞌ jnduu. Matseiconaꞌ juu. \v 15 Tyenquioomꞌm tsꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mañoomꞌ tjameintyjeeꞌ na matseiconaꞌ juu. Teicantyja, to̱ꞌ na mandiꞌntjom nda̱a̱na. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿwii \r (Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41) \p \v 16 Quia na jnda̱ tmaaⁿya, tquiocho nnꞌaⁿ jndye ncꞌiaana na cwileiꞌcho jndyetia na mꞌaaⁿ Jesús. Ñeꞌcwii sa̱ꞌntjoom na caluiꞌ jndyetia, quia joꞌ jluiꞌna naquiiꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ seinꞌmaaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿwii. \v 17 Luaaꞌ tuii cha caluiꞌljuuꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tyoñequiaa profeta Isaías. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ: “Manquiityeeⁿ teijneiⁿ jaa cantyja na tijndeiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. Ndoꞌ mati seinꞌmaaⁿ jaa chaꞌtso ntycu na ñejleichuunaꞌ jaa.” \s1 Nnꞌaⁿ na ñeꞌcꞌoontyjo̱ naxeⁿꞌ Jesús \r (Lc. 9:57-62) \p \v 18 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na jndyendye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ nacañomꞌm, tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na calaꞌjndaaꞌndyena wꞌaandaa na nncꞌoona xndyaaꞌ ndaaluee. \v 19 Ndoꞌ tjantyjaaꞌ cwii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Matso nnoom: \p —Maestro, nncjo̱ntyjo̱ naxeⁿꞌ meiⁿyuucheⁿ na wjaꞌ. \p \v 20 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Joo canndye maniom lueꞌwꞌaayoꞌ ndoꞌ cantsaa na cwimaꞌntyja mati maniom cantquiaayoꞌ, sa̱a̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee meiⁿ yuu na nncwajndya̱, tjaaꞌnaⁿ. \p \v 21 Cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na matseijomñe ñꞌeⁿñê, matso nnoom: \p —Ta, quiaaꞌ ñꞌomꞌ na nndiꞌntjo̱ⁿtya̱ nnom tsotya̱, hasta xeⁿ jnda̱ tyꞌiuya jom, quia joꞌ yuuꞌ jeꞌ nñꞌa̱ⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 22 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom: \p —Jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na tyootandoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Mꞌaⁿna chaꞌcwijom lꞌoo. Caꞌndiiꞌ na joona catyꞌiuundye ntyjeena. Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, candyoꞌtseijomndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. \s1 Seicheⁿ Jesús jndye ñꞌeⁿ nmo̱ⁿ ndaaluee \r (Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25) \p \v 23 Quia joꞌ tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa, mandi ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \v 24 Luaa tuii, tyoowijndye ꞌoona, tioo cwii jndye tꞌmaⁿ jndeii nnom ndaaluee, mawaa na wjaanchjeeñe nmo̱ⁿ wꞌaandaa. Ndoꞌ jom watsom. \v 25 Ndoꞌ tyꞌentyjaaꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê jlaꞌnlcwina jom, jluena: \p —Jeeⁿ ꞌu Ta, cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ jaa, manncwja̱a̱ya. \p \v 26 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ¿chiuu na cwilacatyuendyoꞌ? \p Ndoꞌ teicantyjaaⁿ, seitiaaⁿꞌaⁿ jndyeꞌñeeⁿ ñequio ndaaluee, mana teicheⁿñꞌeⁿnaꞌ. \v 27 Cweꞌ seiñꞌeeⁿꞌtonaꞌ naⁿꞌñeeⁿ, jluena: \p —¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ waljooꞌ? Jndaꞌjom meiiⁿ jndye, meiiⁿ ndaaluee cwilaꞌcanda̱naꞌ ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom. \s1 Nnꞌaⁿ Gadara na laꞌxmaⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom \r (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39) \p \v 28 Jnda̱ joꞌ jluiꞌna cwiicheⁿ xndyaaꞌ ndaaluee, ndyuaa nnꞌaⁿ gadarenos, we nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ naⁿjndii tyꞌecatjomndye jom. Jluiꞌna yuu niom ndeiꞌluaa, jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ wjeena hasta leicanda̱a̱ nncwinom tsꞌaⁿ natoꞌñeeⁿ. \v 29 Luaa tuii, jndeii jlaꞌxuaana, jluena: \p —¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyô̱, ꞌu Jesús, Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom? ¿Aa jnda̱ jndyoꞌ na nlcoꞌwiꞌ jâ, meiiⁿ tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntuꞌxeⁿndyô̱? \p \v 30 Joꞌ joꞌ chjooti matquio̱o̱ꞌti mꞌaⁿ cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ calcu na cwicwaꞌ. \v 31 Ndoꞌ naⁿjndiiꞌñeeⁿ jlaꞌtyꞌoondyena nnoom jluena: \p —Xeⁿ na nncwjiꞌ jâ naquiiꞌ nꞌom naⁿmꞌaⁿ, quiaaꞌ ñꞌomꞌ na nntsaquia̱a̱ꞌâ naquiiꞌ nꞌom calcu na mꞌaⁿ luaaꞌ. \p \v 32 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Cwa, catsaꞌyoꞌ. \p Mana jluiꞌna, tyꞌequieꞌnomna naquiiꞌ nꞌom calcuꞌñeeⁿ. Ndoꞌ chaꞌwaa tmaaⁿꞌ calcuꞌñeeⁿ tmaⁿꞌnquioyoꞌ, mana teiꞌtyuꞌyoꞌ ꞌndyoo ndaaluee. Tja̱yoꞌ quiiꞌ ndaa. \p \v 33 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ jooyoꞌ, jleiꞌnomna, tyꞌequieꞌna quiiꞌ tsjoom. Tcuu tcuu tyolaꞌcandiina chiuu waa na tjoomna ñꞌeⁿ calcuꞌñeeⁿ ñequio chiuu waa na nꞌmaaⁿ we naⁿꞌñeeⁿ na tyoleiꞌcho naⁿjndii. \v 34 Quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ jluiꞌna, tyꞌena na mꞌaaⁿ Jesús. Ndoꞌ quia na tjomndyena jom, lꞌana tyꞌoo nnoom na calueeⁿꞌeⁿ ndyuaana. \c 9 \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee \r (Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26) \p \v 1 Quia joꞌ tuo̱nndaꞌ Jesús tsꞌom wꞌaandaa ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Teiꞌtyꞌiooꞌna ndaaluee. Mana tquiena tsjoom yuu na macꞌeⁿ Jesús. \v 2 Ndoꞌ tquioñꞌom nnꞌaⁿ cwii tsꞌaⁿwiiꞌ na mꞌaaⁿ, cweꞌ ñꞌeⁿ tsuee. Tsaⁿꞌñeeⁿ tycutqueeⁿ teiꞌljoo jom mana teintjeiⁿ ncꞌeeⁿ. Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na tꞌmaⁿ cwilaꞌyuꞌya nꞌom naⁿꞌñeeⁿ, tsoom nnom tsaⁿwiiꞌ: \p —ꞌU jndaaya, cꞌomꞌ tꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsꞌomꞌ. Ja jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌu chaꞌtso jnaⁿꞌ na waa. \p \v 3 Quia joꞌ cwanti nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna, cwiluena: “Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ñꞌoom ntjeiⁿ matseineiiⁿ ee machꞌeeⁿ na ljoꞌyu cwiluiiñê ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \v 4 Jesús maxjeⁿ mantyjeeⁿ na luaaꞌ cwilaꞌtiuuna. Joꞌ chii tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na ticuaaya nquiuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱? \v 5 ¿Cwaaⁿ ñꞌoom cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na tijndeiꞌtinaꞌ na nntsjo̱o̱ nnom tsaⁿmꞌaaⁿ, aa nchii chaꞌna jnda̱ tsjo̱o̱ nnoom na matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿꞌaⁿ na waa? Oo ¿aa nchii nquiuꞌyoꞌ na jndeiꞌtinaꞌ na nntsjo̱o̱ quicantyjaaⁿ, cjaacaⁿ? \v 6 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee mꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ na waa na jndo̱ na matseixmaⁿya tsjoomnancuewaañe na nntseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ. \p Quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee: \p —ꞌU re, quicantyjaꞌ, catseilcwiindyuꞌ tsuee ꞌnaⁿꞌ. Cjaꞌtoꞌ waꞌ. \p \v 7 Ndoꞌ teicantyjaaⁿ, mana tjaaⁿ waⁿꞌaⁿ. \v 8 Ndoꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na ntyꞌiaa na luaaꞌ, tyueneiiⁿna ndoꞌ tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tquiaaⁿ najneiⁿ nnom Jesús na nnteijndeiinaꞌ nnꞌaⁿ. \s1 Maꞌmaⁿ Jesús Mateo \r (Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32) \p \v 9 Jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ, mana tjaaⁿ. Ndoꞌ ljeiiⁿ ja na jndyuya Mateo. Wacatya̱ⁿ wꞌaa yuu cwitioom nnꞌaⁿ tsꞌiaaⁿnda̱a̱na cwentaaꞌ gobiernom. Tsoom no̱o̱ⁿ: \p —Candyoꞌtseijomndyuꞌ ñequio tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa. \p Mañoomꞌ teicantyjaya, tjo̱tseijomndyo̱ ñequioñê. \p \v 10 Luaa tuii, wacatyeeⁿ Jesús nacañoomꞌ meiⁿsa wꞌaya. Ndoꞌ naⁿcwitoꞌñoom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja na nquiu nnꞌaⁿ fariseos, ñeꞌnaaⁿꞌ meindyuaandyena ñꞌeⁿñê ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \v 11 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaa nnꞌaⁿ fariseos na luaaꞌ machꞌeeⁿ, taꞌxꞌeena nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, jluena: \p —¿Chiuu na macwaꞌ maestro ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio naⁿcwitoꞌñoom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \p \v 12 Quia na jndii Jesús na luaaꞌ cwiluena, tsoom: \p —Nnꞌaⁿ na tiwii titjo̱o̱ndyena tsꞌaⁿ na machꞌee nasei. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na wii tjo̱o̱ndyena tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 13 Waa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na luaa matsonaꞌ: “Ja cajndati ntyjii na nncꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ nchiiti na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ quiooꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ ja.” \p Tsoti Jesús: \p —Catsaꞌyoꞌ ndoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoomwaaꞌ. Ee ja nchii na jndyo̱o̱ na nncwaⁿya nnꞌaⁿ na cwilꞌa na matyꞌiomyanaꞌ, sa̱a̱ jndyo̱o̱ na nncwaⁿya nnꞌaⁿjnaⁿ na calcweꞌ nꞌomna. \s1 ¿Aa macaⁿnaꞌ na nlaꞌcwejndoꞌndye nnꞌaⁿ? \r (Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39) \p \v 14 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaa Juan, tyquieꞌcañomna Jesús. Tyolaꞌncjooꞌndyena, jluena: \p —¿Chiuu na jâ ñequio nnꞌaⁿ fariseos jndye ndiiꞌ cwilaꞌcwejndoꞌndyô̱, sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ tiquilaꞌcwejndoꞌndyena? \p \v 15 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ: \p —Joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ nquii tsꞌaⁿ na macoco, ¿aa nncꞌomna na chjooꞌ nꞌomna yocheⁿ na cwiwitꞌmaaⁿꞌ na ndicwaⁿ mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ quiiꞌntaaⁿna? Xocatsꞌaanaꞌ. Sa̱a̱ nncueꞌntyjo̱ xuee na nncwjiꞌnaꞌ juu tsꞌaⁿ na macoco quiiꞌntaaⁿna. Quia ljoꞌcheⁿ nncꞌomna na chjooꞌ nꞌomna ndoꞌ nlaꞌcwejndoꞌndyena. \p \v 16 Quia joꞌ seineiⁿti Jesús ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom xco na jndyoñꞌoom. Tsoom: \p —Ticatyꞌiomyanaꞌ na nntseiyo̱ tsꞌaⁿ liaa ntsaa ñꞌeⁿ cwii taⁿꞌ liaa xco na tyootmaⁿ. Ee xeⁿ na ljoꞌ nntsꞌaa, nncjaateii liaa xco, nncꞌiooꞌñenaꞌ liaa ntsaa ndoꞌ liaa ntsaa cwajndiiti njndiiꞌñenaꞌ. \v 17 Meiⁿ xocatiom tsꞌaⁿ winom xco tsꞌom tjaⁿ na jnda̱ teilꞌue, ee xeⁿ na luaaꞌ ntsꞌaa tsꞌaⁿ, ntyꞌiooꞌ tjaⁿ, mana cwiwindaaꞌñꞌeⁿ juunaꞌ ndoꞌ mati nlcweꞌ winom. Maxjeⁿ nntiom tsꞌaⁿ winom tsꞌom tjaⁿ xco ndoꞌ laaꞌtiꞌ meiⁿ tjaⁿ xocwiꞌndaaꞌ meiⁿ winom. \s1 Yuscuchjoo jnda Jairo \r (Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56) \p \v 18 Yocheⁿ na matseineiⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ, tyjeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Tcoꞌ xtye jo nnoom, tso: \p —Jeꞌndyo tueꞌ nomjndaaya. Sa̱a̱ xeⁿ wjaꞌ na nntioꞌ tsꞌo̱ꞌ nacjoomꞌm, nncwandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ. Cwa cjaꞌ, catioꞌyaꞌ tsꞌo̱ꞌ nacjoomꞌm, quia joꞌ nncwandoꞌxcoom. \p \v 19 Ndoꞌ teicantyja Jesús, tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê. \v 20 Luaa tuii, jndyontyjo̱ cwii yuscu naxeⁿꞌ Jesús na nioom wiiꞌ. Yuscuꞌñeeⁿ jnda̱ canchooꞌwe chu na tyoocameintyjeeꞌ na cwicaa nioomꞌm. Jndyotseicandyooꞌñê, tꞌueeⁿ ꞌndyoo liaaꞌ Jesús. \v 21 Ee seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Xeⁿ cweꞌ na nnda̱a̱ nñequiuuꞌa liaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ nnꞌmaⁿya.” \v 22 Taqueⁿ Jesús ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Tsoom nnom: \p —ꞌU jndaaya, cꞌomꞌ tꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsꞌomꞌ. Ncꞌe na matseiyuꞌya tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱, jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. \p Ndoꞌ mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ nꞌmaⁿ. \p \v 23 Jnda̱ tueeꞌ Jesús waaꞌ Jairoꞌñeeⁿ, tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ wꞌaa. Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwitjo̱o̱ꞌ nmaaⁿ, ñequio jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na tacwaxua ndyuee. \v 24 Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Caluiꞌyoꞌ, ee nchii na jnda̱ tueꞌ yuscuchjoomꞌaaⁿꞌ. Cweꞌ watsoo. \p Sa̱a̱ cweꞌ teincona jom. \v 25 Jnda̱ na tjeiiⁿꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ chꞌeⁿ, tjaqueⁿꞌeⁿ yuu ndiiꞌ tsꞌoochjoo, tꞌueeⁿ tsꞌo̱. Teintyja yuꞌñeeⁿ. \v 26 Chaꞌwaa tsꞌo̱ndaaꞌñeeⁿ tꞌom ñꞌoom na tuii na luaaꞌ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús we naⁿnchjaaⁿ \p \v 27 Na mawjaati Jesús tyꞌentyjo̱ we naⁿnchjaaⁿ naxeeⁿꞌeⁿ. Jndeii tyolaꞌxuaana, tyoluena: \p —Ta, ꞌu na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ jâ. \p \v 28 Quia na tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa, tyꞌentyjo̱ naⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ naxeeⁿꞌeⁿ. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Aa cwilayuꞌyoꞌ na nnda̱a̱ nntsꞌaaya na nntyꞌiaꞌyoꞌ? \p Tꞌo̱o̱na nnoom jluena: \p —Ta, cwilayuuꞌâ na nnda̱a̱ nntsaꞌ. \p \v 29 Quia joꞌ tyenquioomꞌm luaꞌnda̱a̱na, tsoom: \p —Catsꞌaanaꞌ chaꞌxjeⁿ na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ. \p \v 30 Mana tcoꞌyanaꞌ nꞌomnda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tqueⁿtyeⁿ Jesús ñꞌoom nda̱a̱na, tsoom: \p —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticalaneiⁿꞌyoꞌ nnom ꞌñeeⁿ seinꞌmaⁿ ꞌo. \p \v 31 Sa̱a̱ yuu waa, jluiꞌ naⁿꞌñeeⁿ joꞌ joꞌ, to̱ꞌna, tyotꞌoomna ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaa tsꞌo̱ndaaꞌñeeⁿ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na tileicatseineiⁿ \p \v 32 Xjeⁿ na cwiꞌoo naⁿꞌñeeⁿ, luaa tuii, tquioñꞌom nnꞌaⁿ cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús. Tileicatseineiⁿ na maleiñꞌoom jndyetia juu. \v 33 Quia na jnda̱ tjeiiⁿꞌeⁿ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ, jnaaⁿ na matseineiⁿ. Tyueneiiⁿ nnꞌaⁿ, jluena: \p —Meiⁿ chaꞌwaa ndyuaaya ndyuaa Israel, tijoom ñentyꞌiaaya cwii nnom chaꞌna luaaꞌ. \p \v 34 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ fariseos tueeꞌna ñꞌoom nacjooꞌ Jesús, jluena: \p —Cantyja najndeii nquii na cwiluiitquieñe nda̱a̱ naⁿjndii, joꞌ na macwjeeⁿꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \s1 Wiꞌ tsꞌom Jesús nnꞌaⁿ \p \v 35 Tyomanom Jesús chaꞌtso njoom tꞌmaⁿ ñequio njoom nchꞌu tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom naya cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tyotseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ ticwii cwii nnom tycu na wiina, ñꞌeⁿ ticwii cwii nnom na tajndeiiꞌ nꞌomna na maquiinaꞌ. \v 36 Quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye, tꞌoom na wiꞌ tsꞌoom naⁿꞌñeeⁿ ee cweꞌ mꞌaⁿntjeiⁿtona ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ na nnteijndeii joona. Laxmaⁿna chaꞌcwijom cwii tmaaⁿꞌ canmaⁿ na tjaa ꞌñeeⁿ juu na ya nnteixꞌee. \v 37 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ na jndye nnꞌaⁿ mamꞌaⁿ na nndye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom sa̱a̱ tijndye nnꞌaⁿ na nntjeiꞌyuuꞌndye nda̱a̱na. Tsoom ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: \p —Jeeⁿ ya jnda̱ tueꞌ ntjom, sa̱a̱ naⁿntjom tijndyendyena. \v 38 Joꞌ chii calaꞌtyꞌoondyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na jom cwentaaⁿꞌaⁿ ntjomꞌñeeⁿ, na cajñoom nnꞌaⁿ na cꞌoocatyjeendye ntjoomꞌm. \c 10 \s1 Macwjiiꞌñe Jesús canchooꞌwe nnꞌaⁿ nluiindye apóstoles \r (Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16) \p \v 1 Jesús tqueeⁿꞌñê jâ nnꞌaⁿ canchooꞌwe. Tquiaaⁿ cantyja najndeii na matseixmaaⁿ nda̱a̱yâ na catjeiiꞌâ jndyetia naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ na calaꞌnꞌmaaⁿyâ nnꞌaⁿ chaꞌtso nnom ntycu na wiina ñequio chaꞌtso nnom na tajndeiiꞌ nꞌomna na maquiinaꞌ. \p \v 2 Nmeiiⁿ ncuee canchooꞌwendyô̱ apóstoles na jñoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Najndyee Simón, na mati jndyu Pedro, jnda̱ we tyjeeⁿ Andrés, jnda̱ joꞌ Jacobo ñequio tyjeeⁿ Juan ntseinda Zebedeo, \v 3 Felipe ñequio Bartolomé, Tomás ñequio ja Mateo na ñetoꞌño̱ⁿ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ, ndoꞌ Jacobo jnda Alfeo ñequio Lebeo, tsaⁿ na cwiluena Tadeo, \v 4 Simón, tsꞌaⁿ na ndiiꞌñe tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ partido cananista, ndoꞌ ñꞌeⁿ Judas Iscariote, tsaⁿ na tquiaa cwenta Jesús. \s1 Majñom Jesús nnꞌaⁿ canchooꞌwendye \r (Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6) \p \v 5 Ndoꞌ canchooꞌwendyô̱ jâ jñom Jesús, jnda̱ tquiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Tintsaquieꞌyoꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na nchii nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ tintsaquieꞌyoꞌ naquiiꞌ meiⁿcwii tsjoom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ samaritanos. \v 6 Sa̱a̱ catsaꞌyoꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaaⁿya, nnꞌaⁿ Israel na cwiluiindyena chaꞌcwijom canmaⁿ na jnda̱ tsuundye. \v 7 Ndoꞌ yocheⁿ na tsacoꞌndiiꞌndyoꞌ, quiaꞌyoꞌ ñꞌoom, canduꞌyoꞌ na jnda̱ tueꞌntyjo̱ na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \v 8 Calaꞌnꞌmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿwii ñequio nnꞌaⁿ na cho tycu lepra. Calanlcwiꞌyoꞌ lꞌoo. Catjeiꞌyoꞌ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Chaꞌxjeⁿ na jnda ꞌo na cweꞌyu naya na matseixmaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, malaaꞌtiꞌ quiaꞌ ꞌo na nndaa ntꞌomcheⁿ. \p \v 9 ’Tintsachoꞌyoꞌ sꞌom cajaⁿ, meiⁿ sꞌom xuee, meiⁿ sꞌom wee na ñjom chetsjaꞌ na ntyjaandyoꞌ. \v 10 Meiⁿ chetsjaꞌ tintsachoꞌyoꞌ na tsaꞌyoꞌ nato, ñecwii ljo liaa, meiⁿ lcoom, meiⁿ tsꞌoomlꞌeii. Ee tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tseixmaaⁿ na coꞌñoom na nleilꞌueeꞌñê na macaⁿnaꞌ jom. \p \v 11 ’Ndoꞌ meiⁿyuucheⁿ na nntsaquieꞌyoꞌ, meiiⁿ tsjoom tꞌmaⁿ, meiiⁿ tsjoom chjoo, joꞌ joꞌ calꞌueeꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ juu tseixmaⁿ na ya tsꞌaⁿñe. Waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ joꞌ caljooꞌndyoꞌ hasta quia na nluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ. \v 12 Quia na cwitsaquieꞌyoꞌ naquiiꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na Tyꞌo̱o̱tsꞌom matioꞌnaaⁿñê joona. \v 13 Ndoꞌ xeⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ya nnꞌaⁿndye, quia joꞌ nluii chaꞌxjeⁿ na cwinduꞌyoꞌ na catioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona. Sa̱a̱ xeⁿ ticꞌomna na ya nnꞌaⁿndyena, quia joꞌ tixocaluii chaꞌxjeⁿ na cwinduꞌyoꞌ. \v 14 Ndoꞌ xeⁿ nntsꞌaanaꞌ na mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na tiñeꞌcatseiljo ꞌo, oo tiñeꞌcandii ñꞌoom na cwinduꞌyoꞌ, quia na cwicaluiꞌyoꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ oo tsjoomꞌñeeⁿ calaꞌquiaꞌyoꞌ tsꞌojnda̱a̱ na chuuꞌ ncꞌeeꞌyoꞌ. Ee na nlꞌaꞌyoꞌ na luaaꞌ cwicaluiꞌyuuꞌnaꞌ na joona tiñeꞌcatoꞌñoomna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ. \v 15 Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, juu xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, matꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ yuu na tîcatoꞌñoom nnꞌaⁿ ñꞌoom naya, nchiiti na nlcoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ ndyuaa Sodoma ñequio Gomorra na teiyo seityuiiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwii cwii tsjoomna ncꞌe na wiꞌndye naⁿꞌñeeⁿ. \s1 Nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo \p \v 16 ’Queⁿꞌyoꞌ cwenta, majño̱o̱ⁿya ꞌo quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na wiꞌndye. Cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom canmaⁿ na mꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿ lobo. Cweꞌ joꞌ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ chaꞌna catsuu cha tiquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ ꞌo. Ndoꞌ cꞌomꞌyoꞌ na tjaa mayaⁿꞌyoꞌ chaꞌna catuꞌ. \v 17 Matsjo̱o̱ calꞌaꞌyoꞌ cwenta naⁿꞌñeeⁿ ee nncꞌoochona ꞌo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ndoꞌ nlaꞌseiꞌna ꞌo meiiⁿ naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿna. \v 18 Ndoꞌ nncꞌoochona ꞌo jo nda̱a̱ gobiernom ñequio jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndyeti ncꞌe cwilaꞌxmaⁿꞌyoꞌ cwentaya. Joꞌ na nñequiaanaꞌ na wanaaⁿ na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mati nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tyoocandaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 19 Sa̱a̱ tincꞌomꞌyoꞌ ñꞌomtiuu ñꞌoom na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ oo chiuuya nlanchuꞌyoꞌ ñꞌoom. Ee nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom mꞌmo̱o̱ⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ quia na jeꞌ mamacaⁿnaꞌ na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ. \v 20 Ee ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ nchii na jndo̱ꞌ nꞌomꞌ ncjoꞌyoꞌ ee nquii Espíritu na cwiluiiñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom nntseijno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ nꞌomꞌyoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom nntꞌo̱ꞌyoꞌ. \p \v 21 ’Ee ntseinda tsꞌaⁿ nñequiana cwenta tyjeena na nlaꞌcueeꞌ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ juu. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na nñeꞌquiana cwenta ndana na cwje. Ndoꞌ nda nnꞌaⁿ nlaꞌwendyena nacjoo tyendyeena cha cwje naⁿꞌñeeⁿ. \v 22 Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nncꞌomna na jndoona ꞌo, ncꞌe na cwilaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na tyeⁿ cwiljooꞌñe ñꞌeⁿndyo̱ hasta na macanda̱, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñe. \v 23 Quia cwitaꞌwiꞌna ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ cwii tsjoom, caluiꞌyoꞌ joꞌ joꞌ, catsaꞌyoꞌ cwiicheⁿ tsjoom. Ee ñꞌoom na mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱, tyooluiꞌñꞌeⁿ njoom ndyuaa Israel na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncwja̱nndaꞌa. \p \v 24 Tsoti Jesús ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Tsoom: \p —Juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ ticaluiitꞌmaⁿñê, ee nquii maestro ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwiluiitꞌmaⁿñeti nchiiti jom. Ndoꞌ mati juu tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom ticaluiitꞌmaⁿñê, ee nquii patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ tꞌmaⁿti cwiluiiñe nchiiti jom. \v 25 Juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ matsonaꞌ na catjoom chaꞌxjeⁿ na matjom maestro ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ mati juu tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom matyꞌiomnaꞌ na cjaawinoom chaꞌxjeⁿ na mawinom tsꞌaⁿ na mandiꞌntjoom nnom. Ndoꞌ nquii tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cwii wꞌaa, xeⁿ nlue nnꞌaⁿ na cwiluiiñê tsaⁿjndiitquiee, majndeiiticheⁿ tinluena ñꞌoomwiꞌ nacjoo nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ. \s1 ꞌÑeeⁿ juu laxmaaⁿya na cꞌo̱o̱ⁿya na nquiaaya \r (Lc. 12:2-9) \p \v 26 ’Quia joꞌ tintyueꞌyoꞌ ljoꞌ na nlꞌa nnꞌaⁿ ꞌo. Ee chaꞌtso na wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ jeꞌ, maxjeⁿ nleitquiooꞌ. Ndoꞌ meiⁿ tjaaꞌnaⁿ cwii na cweꞌ ntyꞌiu tuii na tixocwitquiooꞌnaꞌ. \v 27 Cweꞌ joꞌ joo ñꞌoom tjañoomꞌ na matseina̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ, ꞌo calaneiⁿꞌ ndyeyuꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ñꞌoom na matseina̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ na ñencjoꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ na candye chaꞌtso nnꞌaⁿ. \v 28 Tincꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwjee ncꞌiaa ee tixonda̱a̱ nlaꞌcatsuuna añmaaⁿ nnꞌaⁿ. ꞌO jeꞌ cꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee jom waa najneiⁿ na nncjoomꞌm tsꞌaⁿ quiiꞌ bꞌio, na nntsuuñe añmaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na macanda̱. \p \v 29 ’ꞌO manquiuꞌyoꞌ na meiⁿchjoo ticajnda cwiwilꞌua we cantsaa nchꞌu. Sa̱a̱ nquii Tsotyeꞌyoꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom machꞌeeⁿ cwenta jooyoꞌ. Meiⁿcwiindye jooyoꞌ xocueꞌ na ticaljeiiⁿ. \v 30 Mati ticwii cwii soonqueⁿꞌyoꞌ majndaaꞌ ntyjeeⁿ ljoꞌ joonaꞌ. \v 31 Cweꞌ joꞌ tilacatyuendyoꞌ ee jndandyoꞌtiꞌyoꞌ ntyjeeⁿ nchiiti cantsaa nchꞌu. \s1 Catjeiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo \r (Lc. 12:8-9) \p \v 32 ’Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nncwjiꞌyuuꞌñe cantyja ꞌnaⁿya jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ja nncwjiꞌyuuꞌndyo̱ na mawajnaⁿꞌa jom jo nnom Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. \v 33 Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na nncwjiꞌñe cantyja ꞌnaⁿya jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ, mati ja nncwjiꞌyuuꞌndyo̱ na ticwajnaⁿꞌa jom jo nnom Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. \s1 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús mato̱ⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ \r (Lc. 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 ’Ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ na jndyo̱o̱ tsjoomnancue na ya nncꞌom nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ ncꞌiaana. Ee ja nchii na jndyo̱o̱ na caljoya nꞌom nnꞌaⁿ ñequio ncꞌiaana. Ee cantyja ꞌnaⁿya nncꞌom nnꞌaⁿ na jndoondye ntyjeena. \v 35 Ee cantyja ꞌnaⁿ ja nnto̱ⁿꞌnaꞌ tsaⁿsꞌa ñꞌeⁿ tsotyeeⁿ, mati tsaⁿscu ñꞌeⁿ tsoñeeⁿ, ndoꞌ tsaⁿnntsa ñꞌeⁿ sta̱xeeⁿꞌeⁿ. \v 36 Cweꞌ joꞌ cwii cwii tsꞌaⁿ na matseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, nquiee nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ nlaꞌjndoona jom. \p \v 37 ’ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na jndati ntyjii tsotye, tsondyee, nchiiti ja, tsaⁿꞌñeeⁿ titseixmaaⁿ na nncꞌoomñê cwentaya. Mati juu tsꞌaⁿ na jndati ntyjii ñꞌeⁿ tiꞌjnda, oo nomjnda, nchiiti ñꞌeⁿndyo̱ ja, tsaⁿꞌñeeⁿ ticatsonaꞌ na nncꞌoomñe cwentaya. \v 38 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nntseijomñe cantyja na matsꞌaa, xeⁿ tiljoya tsꞌom nawiꞌ na matjom cantyja ꞌnaⁿya, meiiⁿ cueꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ ticatsonaꞌ na nntseixmaaⁿ cwentaya. \v 39 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mañequiaañe na catjom ljoꞌ na nntjom ncꞌe na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaⁿya, nluiꞌnꞌmaaⁿñe tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na malꞌueeꞌñe cheⁿnquii chiuu nluiꞌnꞌmaaⁿñê, majoꞌto joꞌ nntsuuñê. \s1 Naya na cwicandaa nnꞌaⁿ \r (Mr. 9:41) \p \v 40 ’Meiⁿquia tsꞌaⁿ na matseiljo ꞌo, mati ja matseiljo tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na matseiljo ja, mati matseiljo tsaⁿꞌñeeⁿ Tsotya̱ya na jñom ja. \v 41 Meiⁿquia tsꞌaⁿ na matseiljo cwii profeta na mañequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, juu naya na macandaaꞌ cwii profeta, majoꞌti nndaaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ meiⁿquia tsꞌaⁿ na matseiljo cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ, ncꞌe na mantyꞌiaaⁿꞌaⁿ na ya machꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ, mañejuu naya na macandaaꞌ tsꞌaⁿ na ya machꞌee, majoꞌti nndaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 42 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee naya meiiⁿ ñeꞌchjoowiꞌ ndaatioo teiⁿ na nncꞌuu cwii tsꞌaⁿ na titꞌmaⁿ cwiluiiñe ncꞌe na matseijomñe ñꞌeⁿndyo̱, ñꞌoom na mayuuꞌ na matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ waa naya ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \c 11 \s1 Juan jñoom nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús \r (Lc. 7:18-35) \p \v 1 Quia na jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na canchooꞌwendye na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê, quia joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ. Tjaaⁿ na mꞌmo̱o̱ⁿ ndoꞌ na nñequiaaⁿ ñꞌoom naquiiꞌ njoom ndyuaaꞌñeeⁿ. \p \v 2 Juan tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ, mꞌaaⁿ wꞌaancjo quia na jñeeⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na tyochꞌee Cristo. Jñoom we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na cꞌootaꞌxꞌee cwii ñꞌoom ꞌndyoo Jesús. \v 3 Jluena: \p —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo na nncwjeeꞌcañoom tsjoomnancue, oo aa nncwindo̱o̱ꞌâ cwiicheⁿ? \p \v 4 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Catsaꞌyoꞌ ndoꞌ canduꞌyoꞌ nnom Juan cantyja ñꞌoom naya na cwindyeꞌyoꞌ ndoꞌ na cwintyꞌiaꞌnda̱a̱ꞌyoꞌ na jndye nnꞌaⁿ cwinꞌmaaⁿ. \v 5 Ndoꞌ canduꞌyoꞌ nnoom nnꞌaⁿ na ñetꞌom na nchjaaⁿ jnda̱ teitquioo. Nnꞌaⁿ na ñetꞌom na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ jeꞌ ya cwiꞌoocaꞌ. Nnꞌaⁿ na ñecho tycu lepra, jeꞌ jnda̱ ljuuꞌndye. Nnꞌaⁿ na ñetꞌom na cantaa, jeꞌ ya cwindye. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, jeꞌ jnda̱ cwitaꞌndoꞌxcona. Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ na ntyꞌiaandye jnda̱ macwindyena ñꞌoom naya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona. \v 6 Ndoꞌ neiiⁿꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na ñeꞌcwii matseitiuu cantyja ꞌnaⁿya ee juu xotseijnaaⁿꞌnaꞌ. \p Ñꞌoommeiⁿꞌ seineiⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jñom Juan. \p \v 7 Quia na jnda̱ tyꞌelcweeꞌ naⁿꞌñeeⁿ, to̱ꞌ Jesús na matseineiiⁿ nda̱a̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacañomꞌm cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan. Tsoom: \p —¿Chiuu waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ na saꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ Juan jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom? ¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ na jom tsꞌaⁿ na we waa na matseineiⁿ chaꞌcwijom cwii tsmaaⁿ na maleiñꞌoomñe jndye? Ntyjii nchii joꞌ. \v 8 Quia joꞌ ¿chiuu waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ na saꞌyoꞌ? ¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ cwii tsꞌaⁿ na cwee liaa na jnda? Ntyjii nchii joꞌ. Ee ꞌo nquiuꞌyoꞌ na macanda̱ nnꞌaⁿ na tjacantyja na tꞌmaⁿ nꞌiaaⁿ, joona cwicweeꞌna liaa jnda ñequio nnꞌaⁿ wꞌaana. \v 9 Quia joꞌ ¿chiuu waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ? ¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ cwii profeta? Ja ntyjii na joꞌ. Ndoꞌ jom tꞌmaⁿti cwiluiiñê nchiiti ntꞌomcheⁿ profeta. \v 10 Ee ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Luaa matsonaꞌ: \q1 Ja majño̱o̱ⁿñetya̱ya cwii moso ꞌnaⁿya na wjaajndyee jo njomꞌ. \q1 Jom nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿꞌ, cha nncꞌomcꞌeendye nnꞌaⁿ quia na nncueꞌcañoomꞌ. \m \v 11 Ndoꞌ tsoticheⁿ Jesús: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, tijoom ñeteitquiooꞌñe cwii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿti cwiluiiñe quiiꞌntaaⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ chaꞌna juu Juan, tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na jnda̱ tjaquieeꞌñe cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, meiiⁿ titꞌmaⁿ cwiluiiñe, sa̱a̱ tꞌmaⁿti cwiluiiñe, nchiiti Juan. \p \v 12 Ndoꞌ seineiⁿti Jesús, tsoom: \p —Quia na to̱ꞌ Juan na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ teitquiooꞌ na cwilaꞌjnda̱ nnꞌaⁿ na nncꞌooquieeꞌndyena cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom hasta xjeⁿ jeꞌ. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ cwiqueⁿ nꞌomna na nnaⁿjnda̱na cha nnda̱a̱ nlaꞌxmaⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ. \v 13 Chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tyotjeiiꞌyuuꞌndye profetas ñequio ljeii na tqueⁿ Moisés tjoomꞌ tꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ quia na tyjeeꞌ Juan, jom tꞌmo̱o̱ⁿ na jnda̱ tueꞌntyjo̱ na mamatsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 14 Toom cweꞌ nlayuꞌyoꞌ na Juan matseinoomñê cwentaaꞌ profeta Elías tsaⁿ na waa ñꞌoom na nndyonndaꞌ. \v 15 ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candii. \p \v 16 ’¿Ljoꞌ ñꞌoom na nntseijo̱o̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tiempomeiiⁿ? Joona matseijomnaꞌ chaꞌna yocanchꞌu na cwinquiooꞌ naquiiꞌ tsjoom. \v 17 Cwilaꞌxuaana nda̱a̱ ncꞌiaana, cwiluena: “Ñetjo̱o̱ꞌâ tsmaaⁿ juu som na cwitjo̱ꞌ na toco tsꞌaⁿ sa̱a̱ ꞌo tîcalaꞌjnomꞌyoꞌ. Jnda̱ chii ñetjo̱o̱ꞌâ som tsꞌoo, sa̱a̱ ꞌo tîcatyueeꞌyoꞌ.” \v 18 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na cwilꞌa nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tiempomeiiⁿ. Ee tyjeꞌcañoom Juan quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tꞌoom chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na chjooꞌ tsꞌom. Tîcwaaⁿꞌaⁿ nantquie na ya, meiⁿ tîcꞌom winom. Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ tsaⁿjndii matseixmaaⁿ. \v 19 Jnda̱ joꞌ tyja̱caño̱o̱ⁿ nnco̱ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Ja matseijomndyo̱ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ, macwaꞌa ñꞌeⁿndyena. Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya: “Luaaꞌ tsꞌaⁿ jeeⁿ cwaꞌ, jeeⁿ ꞌuu. Juu jeeⁿ ya matseixꞌiaaꞌñe ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom.” Sa̱a̱ tintsꞌaa, ee cwiwitquiooꞌ na jndo̱ꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee chaꞌtso na matseijndaaꞌñê maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljoꞌ. \s1 Njoom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tiñeꞌcalaꞌcanda̱ \r (Lc. 10:13-15) \p \v 20 Jnda̱ chii to̱ꞌ Jesús na matseitiaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ njoom yuu na jndyeti tsꞌiaaⁿ sꞌaaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na tseixmaaⁿ najndeii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee na tîcalcweꞌ nꞌom naⁿꞌñeeⁿ. Matsoom: \p \v 21 —Jee jndoꞌcheⁿꞌyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom Corazín. Jee jndoꞌcheⁿꞌyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom Betsaida. Ee quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ jndye tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ sꞌaa sa̱a̱ tîcalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Xeⁿ sꞌaa tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón, tyuaaꞌti jnda̱ tcweeꞌna liaa tsjaꞌ ndoꞌ jnda̱ tioona tsjaaꞌ nqueⁿna na cwitꞌmo̱o̱ⁿna na cwilcweꞌ nꞌomna. \v 22 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo nchiiti nnꞌaⁿ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. \v 23 Ndoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom Capernaum, ¿aa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na cañoomꞌlueecheⁿ nntseiwendyenaꞌ ꞌo cweꞌ ee na jndye tsꞌiaaⁿ sꞌaaya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ? Maxjeⁿ nntiom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo yuu na meindooꞌ lꞌoo. Mana ntsuuñꞌeⁿ tsjomꞌyoꞌ Capernaum. Xeⁿ nnꞌaⁿ na ñetꞌom tsjoom Sodoma ntyꞌiaana tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ chaꞌna sꞌaaya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, ndicwaⁿ waa tsjoomna xjeⁿ jeꞌcheⁿ. \v 24 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo nchiiti nnꞌaⁿ na ñetꞌom ndyuaa tsjoom Sodoma. \s1 Quioꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya ndoꞌ nliuꞌyoꞌ na nntaꞌjndyeeꞌyoꞌ \r (Lc. 10:21-22) \p \v 25 Ndoꞌ majuu xjeⁿꞌñeeⁿ to̱ꞌ Jesús na matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tsoom: \p —Matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu Tsotya̱ya na cwiluiindyuꞌ na matsa̱ꞌntjomꞌ cañoomꞌluee ñequio nnom tsjoomnancue. Ee ꞌu jnda̱ tantyꞌiuuꞌndyuꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom ñequio nnꞌaⁿ na jeeⁿ tꞌmaⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌ, sa̱a̱ jnda̱ seicano̱o̱ⁿꞌ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cje cwilꞌa. \v 26 Mayuuꞌ Ta, ee luaaꞌ waa na tjaweeꞌ tsꞌomꞌ. \p \v 27 Tsonndaꞌ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: \p —Chaꞌtso na cwilaꞌxmaⁿ najnda̱, Tsotya̱ya Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnda̱ tquiaaⁿ joonaꞌ lꞌo̱o̱ya. Tjaa ꞌñeeⁿ tseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿya na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ, macanda̱ nqueⁿ ntyjeeⁿ. Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ tseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿ Tsotya̱ya, macanda̱ ja na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ mantyjiiya. Mati meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿ Tsotya̱ya mañequia na nntseiꞌno̱ⁿꞌ. \v 28 Quioꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya chaꞌtsondyoꞌ na jnda̱ teijndyaꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ jnaⁿꞌyoꞌ na joonaꞌ matseijaaꞌñenaꞌ nacjoꞌyoꞌ chaꞌcwijom xuu na tileicanaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ ja nñequiaya na nntaꞌjndyeeꞌyoꞌ. \v 29 Calajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ chaꞌna cwilaꞌjomndye quiooꞌndyo na ljoyu cwilꞌa tsꞌiaaⁿ. Ndoꞌ quiaandyoꞌ na nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Ee ja tincꞌuaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ndoꞌ mꞌaaⁿya na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ꞌo. Ndoꞌ nliuꞌyoꞌ na nntaꞌjndyee añmaaⁿꞌyoꞌ. \v 30 Ee na nlaxꞌiaaꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ xocanchjenaꞌ ꞌo chaꞌna manchje tsꞌoom na ljo cantyaꞌ quiooꞌndyo. Ndoꞌ ñꞌoom na maqua̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ cweꞌ na ya ya xjeⁿ jnda̱ꞌyoꞌ. \c 12 \s1 Tyꞌiooꞌndyena xuꞌlqueeⁿ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ \r (Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5) \p \v 1 Luaa tuii cwii xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ. Mawinom Jesús yuu waa ntjom lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê na ñeꞌjndo̱o̱ꞌâ, to̱o̱ꞌâ tyotyja̱a̱yâ xuꞌlqueeⁿ. Tyotyꞌueendyô̱, tyotquia̱a̱yâ joonaꞌ. \v 2 Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos quia na ntyꞌiaana na luaaꞌ cwilꞌaayâ, jluena nnom Jesús: \p —Queⁿꞌ cwenta, nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ cwilꞌana yuu na ticatyꞌiomnaꞌ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ. \p \v 3 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —ꞌO, ¿aa tyoolaꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom chiuu sꞌaa David ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê na ñeꞌjndoꞌna? Sa̱a̱ tyoolancjooꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 4 Ee tjaqueⁿꞌeⁿ watsꞌom cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tcaaⁿ ntyooꞌ nnom tyee. Tcwaaⁿꞌaⁿ joonaꞌ ndoꞌ mati tquiaaⁿ na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ ntyooꞌñeeⁿ na jnda̱ tqueⁿ nnꞌaⁿ joonaꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ticwanaaⁿ na nlcwaꞌ meiⁿnquia tsꞌaⁿ. Macanda̱ nquiee ntyee wanaaⁿ na nlcwaꞌna. \v 5 Ndoꞌ cwaaⁿti jnda̱ jlaꞌnaⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés na matsonaꞌ na nquiee ntyee jndye tsꞌiaaⁿ cwilꞌana naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na cwindyeꞌntjomna juu xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya. Sa̱a̱ tjaa jnaaⁿna na ljoꞌ cwilꞌana. \v 6 Jeꞌ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, ljoo jnda̱ tyja̱caño̱o̱ⁿya naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ na tꞌmaⁿti cwiluiindyo̱ nchiiti juu watsꞌom tꞌmaⁿ na jeeⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ. \v 7 ꞌO tyoolaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ ñeꞌcatso ñꞌoomwaa na tso Tyꞌo̱o̱tsꞌom: “Ja cajndati ntyjii na nncꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaꞌyoꞌ nchiiti na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ quiooꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ ja.” Xeⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomwaaꞌ tixoqueⁿꞌyoꞌ xjeⁿ nnꞌaⁿ na tjaa jnaaⁿ. \v 8 Ncꞌe na luaaꞌ waa, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee waa na matseixmaⁿya na nntsjo̱o̱ ljoꞌ calꞌa nnꞌaⁿ xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ tsꞌo̱ \r (Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11) \p \v 9 Jnda̱ chii jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ. Tjaaⁿ, tjaqueⁿꞌeⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿna. \v 10 Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na ntjeiⁿ tsꞌo̱. Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaⁿ watsꞌomꞌñeeⁿ jeeⁿ tyolꞌueendyena chiuu nlꞌayoona na nñeꞌquiana cwenta Jesús. Taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —Juu xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya ¿aa matyꞌiomnaꞌ na nntseinꞌmaⁿ tsꞌaⁿ tsꞌaⁿwiiꞌ, oo aa tisꞌa? \p \v 11 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom: \p —Calaꞌtiuuꞌyoꞌ, xeⁿ mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na mꞌaaⁿ catsmaⁿ tsmeiⁿꞌ, ndoꞌ xeⁿ nncjuꞌnaꞌ juuyoꞌ tsꞌom tsueꞌtsjoom, ¿aa nchii nntseityuaꞌ na wjaꞌcwjiꞌ juuyoꞌ meiiⁿ juu xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ? \v 12 Nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom jndati ntyjeeⁿ cwii tsꞌaⁿ nchiiti cweꞌ catsmaⁿ. Joꞌ chii matyꞌiomnaꞌ na cateijndeii tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ nawiꞌ na matjom, meiiⁿ juu xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ. \p \v 13 Quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿwiiꞌ: \p —Catseiliuuꞌ tsꞌo̱ꞌ. \p Mana seiliuu tsꞌo̱. Mañoomꞌ tcoꞌyanaꞌ chaꞌxjeⁿ cwiicheⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ. \v 14 Ndoꞌ fariseosꞌñeeⁿ jluiꞌna. Jlaꞌtjomndyena, to̱ꞌna tyoꞌmaⁿna chiuu nlꞌayoona na nlaꞌcueeꞌna Jesús. \s1 Ñꞌoom na tyoñequiaa Isaías cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús \p \v 15 Sa̱a̱ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na luaaꞌ ñecalꞌana ñꞌeⁿñê. Joꞌ chii jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. Seinꞌmaaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿwii. \v 16 Ndoꞌ tqueⁿtyeeⁿ ñꞌoom nda̱a̱na na ticatꞌoomna ñꞌoom ꞌñeeⁿ cwiluiiñê. \v 17 Ndoꞌ na luaaꞌ tsoom, seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seiljeii profeta Isaías, na matsonaꞌ: \q1 \v 18 Luaa tsꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌndyo̱ cwentaya na cwiluiiñê na mandiꞌntjoom no̱o̱ⁿ. \q1 Jnda ntyjiiya jom ndoꞌ jeeⁿ neiⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \q1 Nñequiaya Espíritu Santo na juu nncꞌoomñe ñꞌeⁿñê. \q1 Ndoꞌ nñequiaaⁿ ñꞌoomya chiuu waa na matyꞌiomyanaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nchii judíos. \q1 \v 19 Jom xocatseintjaꞌñê, meiⁿ xocatseijndeiiꞌ ꞌñom. Ndoꞌ xocaljeiꞌ jom tsꞌom nataa na macwjaaꞌñê tiaꞌ nnꞌaⁿ. \q1 \v 20 Xocoꞌweeⁿꞌeⁿ tsꞌaⁿ na tityeⁿ matseiyuꞌ na juu matseijomnaꞌ chaꞌna tsmaaⁿ na jnda̱ tomndyaa. \q1 Ee jom jaateijndeiityeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. \q1 Meiⁿ xotseicanduuꞌñꞌeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na tixuee naquiiꞌ tsꞌom na juu matseijomnaꞌ chaꞌna chom canti na ncuencue canduuꞌ. \q1 Ee jom nñequiaatyeeⁿ naxuee naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. \q1 Joꞌ chii nntsꞌaaⁿ na nnaⁿjndeii cantyja na matyꞌiomyanaꞌ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \q1 \v 21 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na nchii judíos nlaꞌcantyjaaꞌ nꞌomna jom. \s1 Cwilueyoona na Jesús tsaⁿjndiitquiee matseixmaaⁿ \r (Mr. 3:19-30; Lc. 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Tquioñꞌomna cwii tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús na jnda̱ tuo̱ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom. Tsaⁿꞌñeeⁿ nchjaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ tileicatseineiiⁿ lꞌa naⁿjndiiꞌñeeⁿ. Seinꞌmaⁿ Jesús jom. Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ ndoꞌ teitquiooꞌnnaaⁿꞌaⁿ. \v 23 Ntoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na ntyꞌiaa na luaaꞌ tuii, jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. Jluena: \p —¿Aa ntsꞌaacheⁿnaꞌ na tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cwiluiiñê nquii na meindo̱o̱ꞌa na nluiiñe tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ? \p \v 24 Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos, quia jndyena ñꞌoomwaaꞌ, tyoluena: \p —Tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ matseixmaaⁿ najndeii Beelzebú nquii tsaⁿjndiitquiee. Joꞌ chii cwicanda̱a̱ macwjeeⁿꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \p \v 25 Seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús ñꞌoom na tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna. Tsoom nda̱a̱na: \p —Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii gobiernom na cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ, ntꞌom cwiꞌoo nacjoomꞌm ndoꞌ ntꞌom cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, ndoꞌ na luaaꞌ waa xocaljooꞌñetyeeⁿ tsꞌiaaⁿ. Ndoꞌ chaꞌna nnꞌaⁿ na ñecwii tsjoom oo nnꞌaⁿ na ñeꞌcwii wꞌaa, xeⁿ cwilaꞌntjaꞌndyena, maxjeⁿ nnto̱ⁿꞌndyena. Ndoꞌ na ljoꞌ cwilaꞌtyuiiꞌndye cheⁿnquieena. \v 26 Ee xeⁿ na mayuuꞌ chaꞌna cwinduꞌyoꞌ na nquii tsaⁿjndiitquiee macwjeeⁿꞌeⁿ ntyje naⁿjndiiñê naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, quia joꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na matseityuiiꞌñe cheⁿnqueⁿ. ¿Chiuu nntsꞌaayom na nljotyeⁿ cantyja najneiⁿ na matsa̱ꞌntjoom? \v 27 ꞌO cwinduꞌyoꞌ na ja cweꞌ cantyja najndeii Beelzebú joꞌ na macwjiiꞌa naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Xeⁿ na mayuuꞌ na ljoꞌ, quia joꞌ mati ncꞌiaaꞌyoꞌ, ñequio najndeii jom cwitjeiiꞌna naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ ncꞌe na tiyuuꞌ na ljoꞌ, cantyja na cwilꞌa nquieena cwiluiꞌyuuꞌ na tixcwe cwitjeiꞌyoꞌ cwenta. \v 28 Sa̱a̱ ncꞌe ja ñequio najndeii Espíritu na cwiluiiñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom, joꞌ na macwjiiꞌa naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, joꞌ chii maꞌmo̱ⁿnaꞌ juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, jnda̱ tyjeeꞌcañoomnaꞌ ꞌo. \p \v 29 ’Cwii tsaⁿcanchꞌue xonda̱a̱ nncjaaqueⁿꞌeⁿ waaꞌ tsꞌaⁿ na waa najndeii na nncwjeeⁿꞌeⁿ ꞌnaaⁿꞌ. Sa̱a̱ xeⁿ nntseityeⁿjñeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ quia joꞌ nnda̱a̱ na nncwjiꞌñꞌeeⁿ ꞌnaaⁿꞌ. \p \v 30 ’ꞌÑeeⁿ juu na ticꞌoomñe cantyja ꞌnaⁿya, maxjeⁿ mꞌaaⁿ nacjoya. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na ticatseitjom nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱, jom machꞌeeⁿ na matseilcweꞌnaꞌ nnꞌaⁿ na ticalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿndyo̱. \p \v 31 ’Joꞌ chii matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, Tyꞌo̱o̱tsꞌom nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom chaꞌtso jnaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ nnꞌaⁿ ñequio chaꞌtso ñꞌomntjeiⁿ na cwiluena. Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseineiⁿ ñꞌoom wiꞌ nacjooꞌ Espíritu Santo, tsaⁿꞌñeeⁿ xocatseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 32 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseineiⁿ ñꞌoom wiꞌ nacjo ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matsoyuu na cwiluii tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya cweꞌ cantyja najndeii tsaⁿjndii, tsaⁿꞌñeeⁿ matseineiⁿ ñꞌoom wiꞌ nacjooꞌ Espíritu Santo. Ndoꞌ na ljoꞌ tijoom nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ, meiiⁿ tiempomeiiⁿcheⁿ ndoꞌ meiiⁿ ncuee na jnda̱ ntycwii tsjoomnancue. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ta̱a̱ꞌ tsꞌoom \r (Lc. 6:43-45) \p \v 33 ’Quia joꞌ seineiⁿ Jesús cwii ñꞌoom tjañoomꞌ na macaⁿnaꞌ na catjeiiꞌna cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Seijoomꞌñe nqueⁿ chaꞌcwijom cwii tsꞌoom na ya ta̱a̱ꞌnaꞌ. Tsoom: \p —Xeⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na ya ta̱ na ntyja cwii tsꞌoom, cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na mati nquii tsꞌoom cwiluiiñenaꞌ tsꞌoom na ya. Ndoꞌ xeⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na tisꞌa ta̱ na ntyja cwii tsꞌoom, cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na mati tisꞌa tsꞌoomꞌñeeⁿ. Ee cantyja chiuu waa ta̱ na machꞌee cwii cwii tsꞌoom joꞌ nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ cwaaⁿ tsꞌoom na ya ndoꞌ cwaaⁿ tsꞌoom na tisꞌa. \v 34 Chaꞌna catsuutsja jeeⁿ wjee ndaaꞌndyooyoꞌ, maluaaꞌ matseijomnaꞌ ꞌo. Chiuu nlꞌaꞌyoꞌ na nlaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌoom ya ndoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ tooꞌcheⁿ natia. Ee cantyjati na matseitiuu tsꞌaⁿ naquiiꞌ tsꞌoom, mantyja joꞌ ñꞌoom na cwicaluiꞌ ꞌñom. \v 35 Juu tsꞌaⁿ na ya tsꞌaⁿñe matseineiⁿ ñꞌoom ya ee naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ naya na matseitioom. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na tia tsꞌaⁿñe matseineiⁿ ñꞌoom tia ee naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ natia na matseitioom. \v 36 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, juu xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, quia joꞌ nñequiana cwenta nnoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii cwii ꞌndyo ñꞌoom na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na ñejlaꞌneiⁿna. \v 37 Ee cantyjati ñꞌoom na cwilaneiⁿꞌyoꞌ, Tyꞌo̱o̱tsꞌom nncuꞌxeeⁿ ꞌo. Ñꞌoom na ya na cwinduꞌyoꞌ nncwañoomꞌnaꞌ ꞌo. Ndoꞌ ñꞌoom tia na cwinduꞌyoꞌ nntꞌuiityeⁿnaꞌ ꞌo. \s1 Cwitaⁿ nnꞌaⁿ na catsꞌaaⁿ cwii ꞌnaaⁿ \r (Mr. 8:12; Lc. 11:29-32) \p \v 38 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés jluena nnom Jesús: \p —Cwa, Maestro, lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na mꞌmo̱ⁿꞌ cwii ꞌnaaⁿ na tꞌmaⁿ na nntyꞌiaayâ. \p \v 39 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na: \p —Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ jeeⁿ tia nnꞌaⁿndye, jnda̱ ꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Joꞌ chii cwitaⁿna ꞌnaaⁿ na tꞌmaⁿti na nntyꞌiaanda̱a̱na cha nntaꞌjnaaⁿꞌna ꞌñeeⁿ cwiluiindyo̱. Sa̱a̱ taxocaꞌmo̱o̱ⁿya. Macanda̱ nntyꞌiaana cwii ꞌnaaⁿ na nntseijomnaꞌ chaꞌna tjom profeta Jonás. \v 40 Ee Jonás tyomꞌaaⁿñê ndyee xuee ndoꞌ ndyee tsjom tsꞌom tsiaaꞌ catscaa tꞌmaaⁿ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nntjo̱ⁿ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Ee ndyee xuee ndoꞌ ndyee tsjom nljooꞌndyo̱ naquiiꞌ tseiꞌtsua. \v 41 Xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, nlcwinndaꞌ nnꞌaⁿ tsjoom Nínive. Mati nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na quia nncꞌoowje, nntandoꞌnndaꞌna quia ljoꞌ. Ndoꞌ nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona cweꞌ cantyja na yati lꞌa nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. Ee naⁿꞌñeeⁿ ntyja lcweꞌ nꞌomna quia na jndyena ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tyoñequiaa Jonás. Ndoꞌ queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja jnda̱ tyja̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱tya̱, nchiiti Jonás. \v 42 Ndoꞌ xuee na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, mati nlcwinndaꞌ juu yuscu na tyotsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ ndyuaa jo ndoꞌ na macaluiꞌ caxjuu tsꞌoomꞌnaaⁿ. Mati nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na quia nncwje, nntandoꞌnndaꞌna quia ljoꞌ. Ndoꞌ nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona cweꞌ cantyja na xcweeꞌti tsꞌom yuscuꞌñeeⁿ. Ee jom jeeⁿ ndyaꞌ tquia jnaaⁿ, jñoom na ñeꞌcañeeⁿ ñꞌoom ꞌndyoo Salomón, tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌti tsꞌom. Ndoꞌ queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja jnda̱ tyja̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱tya̱, nchiiti Salomón. \s1 Na quiꞌoolcweeꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ \r (Lc. 11:24-26) \p \v 43 ’Cwii tsaⁿjndii quia na jnda̱ tjeiꞌnaꞌ jom naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ, cweꞌ manomtoom jo ndoꞌ yuu na tjaa nnꞌaⁿ cꞌom na malꞌueeⁿ yuu na nljooꞌñê. Sa̱a̱ na tîcaljeiiⁿ joꞌ, seitioom naquiiꞌ tsꞌoom, tsoom: \v 44 “Jeꞌ jo̱nlcwa̱ꞌnndaꞌa naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ yuu na tjeiꞌnaꞌ ja.” Ndoꞌ quia na nncueⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ nljeiiⁿ naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom naquiiꞌ wꞌaa na tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ candiiꞌ. Sa̱a̱ jnda̱ taa ljuꞌ ndoꞌ jnda̱ teijndaaꞌya. \v 45 Quia joꞌ tjacachoom ntquieeꞌ naⁿjndii na wiꞌndyeti nchiiti jom. Tyꞌequieꞌna naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mana ljooꞌndyetyeⁿna joꞌ joꞌ. Ndoꞌ na jnda̱ we luaaꞌ, manioomti matjom tsaⁿꞌñeeⁿ nchiiti na ñetjomjñeeⁿ. Maluaaꞌ nntjoom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na jeeⁿ tia nnꞌaⁿndye. \s1 Jesús tquie ntyjeeⁿ ñꞌeⁿ tsoñeeⁿ \r (Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21) \p \v 46 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Jesús nda̱a̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ quia na tquieꞌcañom ntyjeeⁿ ñequio tsoñeeⁿ. Ñeꞌcalaꞌneiⁿna ñꞌeⁿñê sa̱a̱ ljooꞌndyena chꞌeⁿ. \v 47 Seicandii cwii tsꞌaⁿ Jesús, tso: \p —Aa ndiꞌ Ta, jnda̱ tyjeꞌcañoom tsoꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ ndyentyꞌiuꞌ na ñeꞌcalaꞌneiⁿna ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 48 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nnom tsaⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Candiꞌ nntsjo̱o̱ njomꞌ ꞌñeeⁿ juu cwiluiiñe tsondyo̱ ndoꞌ ꞌñeeⁿ joo cwiluiindye ndyentyjo̱. \p \v 49 Quia joꞌ seilioom tsꞌo̱o̱ⁿ, tꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsoom: \p —Naⁿmꞌaⁿ cwiluiindyena tsondyo̱ ñequio ndyentyjo̱. \v 50 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na machꞌee ljoꞌ na lꞌue tsꞌom Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñe tiꞌtyjo̱ ndoꞌ nomtyjo̱, ndoꞌ tsondyo̱. \c 13 \s1 Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ trigo \r (Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8) \p \v 1 Tjawiquiuuꞌti majuu xueeꞌñeeⁿ jluiꞌ Jesús naquiiꞌ wꞌaa, tjaaⁿ, tjacjom ꞌndyoo ndaaluee. \v 2 Ndoꞌ jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ tjomndye na mꞌaaⁿ. Joꞌ chii tjacuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa na mantyjo̱cheⁿnaꞌ nnom ndaaluee. Joꞌ joꞌ tjacjom sa̱a̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ ljooꞌndyena, meintyjeeꞌna tyuaatcwii ꞌndyoo ndaaluee. \v 3 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. Jndye ñꞌoom tꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na ñequio ñꞌoom tjañoomꞌ. Tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na machꞌee tsꞌiaaⁿ jnda̱a̱. Tjaaⁿ, tjacjoomꞌm tsjaaⁿ lqueeⁿ trigo. \v 4 Ndoꞌ yocheⁿ na majoomꞌm lqueeⁿꞌñeeⁿ ntꞌom tquiaa tsꞌom nato. Mañoomꞌ tquieꞌcañom cantsaa, tcwaꞌyoꞌ lqueeⁿꞌñeeⁿ. \v 5 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na jeeⁿ ljo̱ꞌ, yuu na tita mꞌaaⁿ tsꞌo. Tyuaaꞌ tꞌoomnaꞌ ee tita mꞌaaⁿ tsꞌo. \v 6 Sa̱a̱ quia na jnda̱ teijmeiⁿꞌ na mantyꞌiaaꞌ ñeꞌquioomꞌ, tꞌuaanaꞌ, tjacaaⁿnaꞌ ee na tinjoom tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ. \v 7 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na tooꞌ ndaꞌ lꞌo̱o̱nioom. Tyuaaꞌti tjawindye lꞌo̱o̱nioomꞌñeeⁿ, jlaꞌcantoꞌndyenaꞌ nacjooꞌ ntjom. \v 8 Sa̱a̱ ntꞌom lqueeⁿ tquiaanaꞌ yuu na ya tsꞌo, jeeⁿ ya tueꞌnaꞌ. Cwii taⁿꞌ tjeiꞌnaꞌ ñequiee xuu lqueeⁿ trigo na cwii tsꞌoom lqueeⁿ tjacjuꞌ tsꞌaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ cwii taⁿꞌ tjeiꞌnaꞌ we xuu waljooꞌ xcwe na cwii tsꞌoom lqueeⁿ tjacjoomꞌm. Ndoꞌ cwiicheⁿ cwii taⁿꞌ tjeiꞌnaꞌ cwii xuu waljooꞌ yom tsꞌoom na cwii tsꞌoom lqueeⁿ tjacjoomꞌm. \v 9 ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candii. \s1 Luaa tsꞌiaaⁿꞌ na quitseineiⁿ Jesús ñꞌoom tjañoomꞌ \r (Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10) \p \v 10 Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús tyꞌentyjaaꞌna jom. Taꞌxꞌeena nnoom: \p —Ticalaꞌno̱o̱ⁿꞌâ chiuu na cweꞌ ñꞌoom wjaañoomꞌ matseiꞌneiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \p \v 11 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —Luaa waa na machꞌee Tyꞌo̱o̱tsꞌom, mañequiaaⁿ na ꞌo caliuꞌyoꞌ ñꞌoom na wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom. Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tinquiaaⁿ na nlaꞌno̱ⁿꞌna. \v 12 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na macoꞌñom ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿya, nñequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nntseiꞌno̱ⁿꞌtyeeⁿ. Sa̱a̱ meiⁿquia tsꞌaⁿ na tîcoꞌñom ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿya, nntsꞌaanaꞌ na cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo cantyjati chjoowiꞌ na matseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ. \v 13 Joꞌ chii ñꞌoom tjañoomꞌ matseina̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ee meiiⁿ ñequiiꞌcheⁿ cwintyꞌiaana tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa sa̱a̱ maxjeⁿ tixoqueⁿna cwenta. Ndoꞌ meiiⁿ cwindyena ñꞌoom na mañequia sa̱a̱ mꞌaⁿna chaꞌcwijom na tyoondyena, meiⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ cwindyena. \v 14 Cantyja ꞌnaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ matseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seiljeii profeta Isaías, tsoom: \q1 Meiiⁿ na jndye na cwindyeꞌyoꞌ sa̱a̱ tixocalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ, \q1 ndoꞌ meiiⁿ na jndye cwintyꞌiaꞌnda̱a̱ꞌyoꞌ, sa̱a̱ tixoqueⁿꞌyoꞌ cwenta. \q1 \v 15 Ee naⁿmꞌaⁿꞌ jnda̱ jlaꞌquieꞌ nꞌomna, \q1 cha ticoꞌxcwenaꞌ cantyja na cwilaꞌtiuuna. \q1 Ndoꞌ tañeꞌquiandyena na nndyena \q1 cha tintsꞌaanaꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌna. \q1 Ndoꞌ cwilꞌa nquieena chaꞌcwijom ticajndooꞌna \q1 cha ticaⁿnaꞌ na nlqueⁿna cwenta. \q1 Joona cwilꞌayana nmeiⁿꞌ cha ticalcweꞌ nꞌomna, \q1 tincwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ joona. \p \v 16 Seineiⁿti Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tsoom: \p —Sa̱a̱ jeeⁿ matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo na cwintyꞌiaꞌnda̱a̱ꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa ndoꞌ mati ñꞌoom na cwindyeꞌyoꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ juunaꞌ. \v 17 Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, jndye profetas na tyoñeꞌquia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tandyo xuee ñequio jndye nnꞌaⁿ na tyomꞌaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ, jeeⁿ tyocantyjaaꞌ nꞌomna na nntyꞌiaanda̱a̱na ljoꞌ na cwintyꞌiaꞌ ꞌo ndoꞌ na nndyena chaꞌna cwindyeꞌ ꞌo sa̱a̱ tîcantyꞌiaana meiⁿ tîcandyena. \s1 Luaa maꞌmo̱ⁿnaꞌ na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo \r (Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15) \p \v 18 ’Candyeꞌyoꞌ luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ tsjaaⁿ lqueeⁿ trigo. \v 19 Ntꞌom lqueeⁿ na tquiaa tsꞌom nato na tcwaꞌ cantsaa, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mandii ñꞌoom cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom sa̱a̱ ticatseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ, maxjeⁿ macwjeꞌcañoom tsaⁿjndii na nncwjiꞌ ñꞌoom naya naquiiꞌ tsꞌoom. \v 20 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿ na tquiaa yuu na jeeⁿ ljo̱ꞌ, mannꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ ñequio na neiiⁿna cwitoꞌñoomna juunaꞌ. \v 21 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom ntjom na tinjoom tyꞌe nchꞌiooꞌnaꞌ, na tyuaaꞌ tcaaⁿnaꞌ. Ee quia na macoꞌwiꞌnaꞌ joona oo cwileiꞌntyjo̱ nnꞌaⁿ joona cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom naya, mantyja cwiꞌndyena. \v 22 Ndoꞌ lqueeⁿ na tquiaa yuu na tooꞌ ndaꞌ lꞌo̱o̱nioom, mannꞌaⁿ na cwindye ñꞌoom naya. Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ mꞌaⁿna ñomtiuu chiuu na cwii ꞌoomꞌaⁿyoona, ndoꞌ chiuu ya nleityandyetina. Joꞌ chii tileicanaⁿndyena na nlꞌana yuu na matsonaꞌ. Ee ñꞌomtiuuꞌñeeⁿ matseicuꞌnaꞌ na nlaꞌcanda̱na nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌxjeⁿ lꞌa joo lꞌo̱o̱nioom na jlaꞌcantoꞌndyenaꞌ nacjooꞌ ntjom. \v 23 Sa̱a̱ lqueeⁿ na tquiaa yuu na jeeⁿ ya tsꞌo mannꞌaⁿ na cwindye ñꞌoom naya. Cwilaꞌno̱ⁿꞌna juunaꞌ ndoꞌ cantyja na cwilꞌana cwiwitquiooꞌ na cwinaⁿndyena chiuu waa na matsonaꞌ. Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tjacantyja na ya cwilꞌana. Matseijomnaꞌ joona chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ ñequiee xuu. Ndoꞌ ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ xcweyandyo cwilꞌana yuu na ya. Matseijomnaꞌ joona chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ we xuu waljooꞌ xcwe. Ndoꞌ ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tiqueⁿndyena na cwilꞌana yuu na ya. Joꞌ chii matseijomnaꞌ joona chaꞌna cwii tsꞌoom lqueeⁿꞌñeeⁿ na tjeiꞌnaꞌ ñeꞌcwii xuu waljooꞌ yom tsꞌoom. \s1 Lqueeⁿ jnda̱a̱ ñequio lqueeⁿ trigo \p \v 24 Ndoꞌ seineiⁿ Jesús cwiicheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ. Tsoom nda̱a̱na: \p —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌna cwii tsꞌaⁿ na tja na waa tyuaaꞌ, tjacjoomꞌm lqueeⁿ tsjaaⁿ na ya. \v 25 Sa̱a̱ cwii teijaaⁿ yocheⁿ na watsom ñequio nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ tyjeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na jndooꞌ jom. Tjatseiñꞌeeⁿꞌñe tsaⁿꞌñeeⁿ lqueeⁿ jnda̱a̱ quiiꞌntaaⁿ lqueeⁿ trigo. Jnda̱ chii tja. \v 26 Tjawindye jnda̱ lqueeⁿ, tjaꞌmeiiⁿndyenaꞌ, quia joꞌ chii teitquiooꞌ na ñꞌeeⁿꞌ lqueeⁿ jnda̱a̱ naquiiꞌ ntjomꞌñeeⁿ. \v 27 Naⁿntjom ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ tqueⁿna cwenta na nmeiiⁿꞌ niom. Tyꞌentyjaaꞌna jom, jluena nnoom: “Ta, aa nchii ñequiiꞌcheⁿ lqueeⁿ na ya tjaꞌcjuꞌ, quia joꞌ ¿chiuu na cwiwitquiooꞌ lqueeⁿ jnda̱a̱ quiiꞌntaaⁿ jnda̱ lqueeⁿ ꞌnaⁿꞌ?” \v 28 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: “Tsꞌaⁿ na jndooꞌ ja sꞌaa na luaaꞌ.” Ndoꞌ taꞌxꞌee naⁿntjomꞌñeeⁿ nnoom: “¿Aa lꞌue tsꞌomꞌ na nntsaacatjeiiꞌndyô̱ joonaꞌ naquiiꞌ ntjom ꞌnaⁿꞌ?” \v 29 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿntjoomꞌm, tsoom: “Tilꞌaꞌyoꞌ na ljoꞌ ee xeⁿ nntjeiiꞌndyoꞌ joonaꞌ, nntsꞌaacheⁿnaꞌ na mati nncꞌoomnaꞌ ntjom na ya. \v 30 Caꞌndyeꞌyoꞌ na ñejom cꞌoowijnda̱naꞌ hasta na mmaⁿjndyeenaꞌ.” Quia joꞌ nntsjo̱o̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nntyje: “Catyjeꞌjndyeeꞌyoꞌ jnda̱ lqueeⁿ jnda̱a̱, calꞌaꞌyoꞌ cantsa̱a̱ꞌ joonaꞌ ee na nlconaꞌ. Nda̱nquia catyjeꞌyoꞌ jnda̱ lqueeⁿ na ya na nncꞌoocuenaꞌ tsꞌom tsa̱ꞌ ꞌnaⁿya.” \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ mostaza \r (Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19) \p \v 31 Seineiⁿticheⁿ Jesús cwiicheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na maxjeⁿ nleijndyendyeti nnꞌaⁿ na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nꞌom. Tsoom nda̱a̱na: \p —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom matseijomnaꞌ chaꞌna cwii lqueeⁿꞌ mostaza. Tjatseicꞌoom tsꞌaⁿ juunaꞌ naquiiꞌ ntjoomꞌm. \v 32 Lqueeⁿꞌ mostaza jeeⁿ cajnda̱a̱naꞌ sa̱a̱ xeⁿ jnda̱ teijndeii tsꞌoom, nleindyenaꞌ, nncwinomꞌnaꞌ ntꞌom nꞌoom ntjom na tiquiwindye. Juunaꞌ nleitꞌmaⁿtinaꞌ hasta nnda̱a̱ nnaⁿ lꞌo̱ tsꞌoomꞌñeeⁿ cantquiaa cantsaa. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ ndaaljoꞌ \r (Lc. 13:20-21) \p \v 33 Jnda̱ chii cwiicheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ seineiⁿ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌna ndaaljoꞌ na seitjoomꞌ yuscu ñꞌeⁿ ndyee tsuaꞌxjo jnda̱a̱ tyooꞌ. Seicandeiiꞌnaꞌ chaꞌwaa tsqueeⁿ tyooꞌ. \s1 Ñeꞌquiiꞌcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ na seineiⁿ Jesús \r (Mr. 4:33-34) \p \v 34 Ñequiiꞌcheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ seineiⁿ Jesús na tyoꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Meiⁿcwii ñꞌoom tîcatseineiiⁿ nda̱a̱na na nchii ñꞌoom tjañoomꞌ. \v 35 Joꞌ chii seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom ꞌndyoo profeta, tsoom: \q1 Ja nntseina̱ⁿya ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \q1 Nntseicano̱o̱ⁿya ñꞌoom na wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ cantyjati na jnaⁿ tsjoomnancue. \s1 Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ jnda̱a̱ ñequio lqueeⁿ trigo \p \v 36 Jnda̱ na jñom Jesús nnꞌaⁿ na cꞌoolcweeꞌna, quia joꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ wꞌaa. Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê santyjaaꞌâ jom. Lꞌuuyâ nnoom: \p —Catsuꞌ nda̱a̱yâ ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ jnda̱a̱ na tꞌoomnaꞌ naquiiꞌ ntjom na ya. \p \v 37 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ tsjaaⁿ na ya, joꞌ joꞌ nnco̱ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 38 Ndoꞌ tyuaa ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, joꞌ joꞌ tsjoomnancue. Lqueeⁿ tsjaaⁿ na ya, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ lqueeⁿ tsjaaⁿ jnda̱a̱, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿjndii. \v 39 Juu tsꞌaⁿ na wiꞌñe na tjatseiñꞌeeⁿꞌñe tsjaaⁿ lqueeⁿ jnda̱a̱, joꞌ joꞌ nquii tsaⁿjndii. Ndoꞌ xuee na jnda̱ tmaⁿ ntjom na tyꞌecatyje naⁿntjom, joꞌ joꞌ xuee na cwintycwii tsjoomnancue. Joo naⁿntjom na tyꞌecatyje lqueeⁿ, joꞌ joꞌ ángeles cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 40 Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ lꞌa naⁿntjom cantsa̱a̱ꞌ jnda̱ lqueeⁿ jnda̱a̱ na nlconaꞌ quiiꞌ chom, maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nluii xuee quia na cwintycwii tsjoomnancue. \v 41 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee njño̱o̱ⁿya ángeles cwentaya na nntjeiiꞌndyo̱na nnꞌaⁿ na wiꞌndye ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjndo̱ꞌ nꞌom ncꞌiaa na calꞌa naⁿꞌñeeⁿ natia. \v 42 Ndoꞌ ángeles nntueeꞌna naⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ chom bꞌio. Joꞌ joꞌ nndyuee naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ nnteinquiena ndeiꞌnꞌomna na wiꞌ cwitjoomna. \v 43 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌcanda̱a̱ꞌndye chaꞌxjeⁿ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ntsꞌaanaꞌ na caxueendyena chaꞌna xuee nnom ñeꞌquioomꞌ. ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candii. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ sꞌom na wantyꞌiu quiiꞌ tyuaa \p \v 44 ’Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom matseijomnaꞌ chaꞌna castom na ñjom sꞌom cajaⁿ na wantyꞌiunaꞌ quiiꞌ tyuaa. Ljeii cwii tsꞌaⁿ castomꞌñeeⁿ sa̱a̱ tantyꞌiunnaaⁿꞌaⁿ juunaꞌ. Tjaaⁿ na jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ, tjacajna̱a̱ⁿ chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom. Jnda̱ chii seijnaaⁿ tyuaaꞌñeeⁿ yuu na ndiiꞌ castom. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ta̱ꞌ perla \p \v 45 ’Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom mati matseijomnaꞌ chaꞌna cwii tsꞌaⁿ na matseijnda ndoꞌ majnda̱a̱ ta̱ꞌ na ñequiiꞌcheⁿ malꞌueeⁿ ta̱ꞌ perlas na yati. \v 46 Quia na ljeiiⁿ cwii ta̱ꞌ perla na jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ ya ndoꞌ jndanaꞌ, tja tsaⁿꞌñeeⁿ tjacajna̱a̱ⁿ chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ, jnda̱ chii seijnaaⁿ ta̱ꞌ perlaꞌñeeⁿ. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsquiꞌ \p \v 47 ’Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom mati matseijomnaꞌ chaꞌna cwii tsquiꞌ tꞌmaⁿ na tueeꞌ nnꞌaⁿ tsꞌom ndaaluee. Jndye nnom calcaa matseitꞌuenaꞌ. \v 48 Quia na jnda̱ tooꞌ tsquiꞌ na ñjomndye calcaa, ꞌoocantyjaandye nnꞌaⁿ juunaꞌ tyuaatcwii. Meindyuaandyena, cwitjeiiꞌndyena calcaa na yati. Cwitioomna jooyoꞌ nꞌom lquiee sa̱a̱ calcaa na cwantindyo cwityeⁿꞌquieeꞌna jooyoꞌ. \v 49 Malaaꞌtiꞌ nntsꞌaanaꞌ xuee quia na cwintycwii tsjoomnancue. Nñequiocue ángeles na nntjeiiꞌndyena nnꞌaⁿ na wiꞌndye quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. \v 50 Ndoꞌ nntioomna nnꞌaⁿ na wiꞌndye naquiiꞌ chom bꞌio. Joꞌ joꞌ nndyuee naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ nnteinquiena ndeiꞌnꞌomna na wiꞌ cwitjoomna. \s1 Jeeⁿ jnda laꞌxmaⁿ ñꞌoom xco ñequio ñꞌoom tquie \p \v 51 Quia joꞌ taxꞌee Jesús nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, tsoom: \p —¿Aa cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ? \p Tꞌo̱o̱yâ nnoom, lꞌuuyâ: \p —Mayuuꞌ, Ta, macwilaꞌno̱o̱ⁿꞌâ. \p \v 52 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱yâ: \p —Jeꞌ jnda̱ jlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ ñeꞌcatꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌmeiⁿꞌ. Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, ticwii cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ teijndo̱ꞌ tsꞌom chiuu tꞌmaⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ndoꞌ mati jnda̱ seiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tsaⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ jom chaꞌna tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cwii wꞌaa. Ee tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe matseilꞌueeꞌñê ꞌnaⁿ na tquie ndoꞌ matseitjoom ꞌnaⁿ na xco. Quia joꞌ meiⁿquia xjeⁿ na macaⁿnaꞌ cwii nmeiⁿꞌ mawaacꞌeenaꞌ na nleilꞌueeꞌñê. \s1 Tja Jesús tsjoom Nazaret \r (Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30) \p \v 53 Quia na jnda̱ seineiⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ na tjañoomꞌ, jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ. \v 54 Tjalcweeⁿꞌeⁿ ndyuaa tsjomꞌm. Joꞌ joꞌ tyotseineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom. Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom na seineiiⁿ. Tyoluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ¿chiuu sꞌaayom na jeeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌoom? Ndoꞌ ¿yuu jnaⁿ najneiⁿ na machꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na tyoontyꞌiaaya? \v 55 ¿Aa nchii tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jnda tsꞌaⁿ na macuuñe nꞌoom? Ndoꞌ ¿aa nchii tsoñeeⁿ jndyu María? Ndoꞌ ntyjeeⁿ, ¿aa nchii Jacobo, José, Simón ñequio Judas? \v 56 Ndoꞌ mati ntyjeeⁿ na yolcu mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿya. Quia joꞌ ¿chiuu waa na jeeⁿ jndo̱ꞌ tsꞌoom ndoꞌ cweꞌ tsꞌaⁿ tsjoom ñjaaⁿ jom? \p \v 57 Cweꞌ joꞌ ticalañꞌoomꞌndyena Jesús. Joꞌ chii tsoom nda̱a̱na: \p —Meiⁿquiayuucheⁿ na wjaa cwii profeta, nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ jom. Sa̱a̱ joo nnꞌaⁿ ndyuaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ, xocalaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. \p \v 58 Ndoꞌ tijndye tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ sꞌaaⁿ joꞌ joꞌ, ncꞌe na ticalaꞌyuꞌ naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿñê. \c 14 \s1 Tueꞌ Juan, tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ \r (Mr. 6:14-29; Lc. 9:7-9) \p \v 1 Majoo ncueeꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ Herodes tsꞌiaaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea. Jñeeⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ jndye nnom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na machꞌee Jesús. \v 2 Tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿ, maxjeⁿ Juan, tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Jnda̱ wandoꞌxcoom joꞌ chii cwiwitquiooꞌ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na machꞌeeⁿ. \p \v 3-4 Ee luaa waa na tuii. Herodes tyomꞌaaⁿ ñequio Herodías, scuuꞌ tyjeeⁿ Felipe. Ndoꞌ tso Juan nnoom na ticatyꞌiomyanaꞌ na mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ scuuꞌ tyjeeⁿ. Joꞌ chii sa̱ꞌntjoom na calaꞌtyeⁿna Juan, catueeꞌna juu wꞌaancjo. \p \v 5 Ndoꞌ Herodes, meiiⁿ na ñeꞌcatseicueⁿꞌeⁿ Juan sa̱a̱ nquiaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ. Ee jndye nnꞌaⁿ nquiuna na Juan cwiluiiñe tsꞌaⁿ na mañequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 6 Quia na jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ na tueeꞌ xueechuuꞌ Herodes, quia joꞌ yuscundyua jnda Herodías seijnom jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ Herodes jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌoom cantyja na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ. \v 7 Tjoomꞌm ñꞌomtyeⁿ cjoomꞌm na tsoom nnom yuscundyuaꞌñeeⁿ na nñequiaaⁿ meiⁿquia ljoꞌ na nlcaⁿ nnoom. \v 8 Ndoꞌ yuscundyuaꞌñeeⁿ seijndo̱ꞌ tsoñeeⁿ tsꞌoom na caaⁿ xqueⁿ Juan. Quia joꞌ tsoom nnom Herodes: \p —Luaa macaⁿꞌa. Quiaaꞌ cwii xio ñjaaⁿ na njom xqueⁿ Juan, tsaⁿ na ñeseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. \p \v 9 Ndoꞌ na luaaꞌ tsoom, seichjooꞌnaꞌ tsꞌom Herodes, sa̱a̱ cweꞌ ncꞌe ñꞌomtyeⁿ na tjoomꞌm nacjoomꞌm ndoꞌ ncꞌe na ndyecheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, joꞌ chii tsoom na quiana ljoꞌ na macaⁿ yuscundyuaꞌñeeⁿ. \v 10 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na cjaacano̱ⁿ xtyoꞌ Juan naquiiꞌ wꞌaancjo. \v 11 Jnda̱ tuii na ljoꞌ, jndyoñꞌoom tsꞌaⁿ xqueⁿ Juan na njomnaꞌ tsꞌom xio. Chii tquiaa juunaꞌ nnom yuscundyuaꞌñeeⁿ ndoꞌ jom tjañꞌoom joꞌ na mꞌaaⁿ tsoñeeⁿ. \p \v 12 Jnda̱ joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na tyoñequiaa Juan tquieꞌcañomna, tyꞌeñꞌomna seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tyꞌecatyꞌiuuna jom, jnda̱ chii tyꞌelaꞌcandiina Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ. \s1 Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ naⁿnom \r (Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14) \p \v 13 Jnda̱ na jndii Jesús na jnda̱ tueꞌ Juan, jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ, tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa ñꞌeⁿ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Saayâ cwii joo yuu na tjaaꞌnaⁿ nnꞌaⁿ. Quia jliu nnꞌaⁿ na jnda̱ tja Jesús na nncwityꞌioom ndaaluee, quia joꞌ jluiꞌna njoomna, tyꞌecaꞌna, tyꞌenquiandyena ꞌndyoo ndaaluee na tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. \v 14 Quia na jnda̱ jluiiꞌñe wꞌaandaa tsꞌom ndaaluee, ljeii Jesús na teijndyendye nnꞌaⁿ jnda̱ tquieꞌcañom joꞌ joꞌ. Tioo na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom joona. Seinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿwii na tquiochona. \v 15 Quia na jnda̱ tmaaⁿ, jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê saantyjaaꞌâ jom, lꞌuuyâ nnoom: \p —Jnda̱ tmaaⁿ jeꞌ ndoꞌ yuu na mꞌaaⁿya ñjaaⁿñe cweꞌ jnda̱a̱. Cajñomꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ na cꞌoona njoom nchꞌu na nndyooꞌ na nlaꞌjndana na nlcwaꞌna. \p \v 16 Tso Jesús nda̱a̱yâ: \p —Meiⁿ ticaⁿnaꞌ na nncꞌoona. ꞌO quiaꞌyoꞌ na nlcwaꞌna. \p \v 17 Tꞌo̱o̱yâ nnoom, lꞌuuyâ: \p —Tjaaꞌnaⁿ na cwileiꞌñꞌo̱o̱ⁿyâ ñjaaⁿ, macanda̱ ñeꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio we catscaa. \p \v 18 Tsoom nda̱a̱yâ: \p —Quiochoꞌyoꞌ joonaꞌ ñjaaⁿñe. \p \v 19 Sa̱ꞌntjoom na cwindyuaandye nnꞌaⁿ nacjooꞌ jnda̱ nchꞌu. Quia joꞌ tꞌueeⁿ ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio we catscaaꞌñeeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cañoomꞌluee ndoꞌ tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿ joonaꞌ. Jnda̱ chii tyjeeⁿ ndoꞌ tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ jâ tquiaayâ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye. \v 20 Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na jndyendye tcwaꞌ tjacjoo. Jnda̱ chii jlaꞌtjo̱o̱ⁿyâ ntaⁿꞌ ntyooꞌ ñequio calcaa na ꞌndiinaꞌ. Tooꞌ canchooꞌwe tsquiee. \v 21 Nnꞌaⁿ na tcwaꞌ tueꞌntyjo̱ chaꞌna ꞌom meiⁿ naⁿnom, meiⁿ tîcatuꞌnchondye naⁿlcu ñequio yocanchꞌu. \s1 Tjacaa Jesús nnom ndaaluee \r (Mr. 6:45-52; Jn. 6:16-21) \p \v 22 Jnda̱ tuii na luaaꞌ jñom Jesús jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê na cuo̱nndaaꞌâ tsꞌom wꞌaandaa, na cwityꞌio̱o̱ꞌjndya̱a̱yâ na nntsquia̱a̱yâ xndyaaꞌ ndaaluee. Sa̱a̱ jom ljooꞌñetyeeⁿ na njñoom nnꞌaⁿ na jndyendye. \v 23 Ndoꞌ jnda̱ na jñoom naⁿꞌñeeⁿ na cꞌoolcweeꞌna, quia joꞌ tjawaaⁿ cwii ta na ñenqueⁿ na nntseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Quia tjawijaaⁿ ndicwaⁿ mꞌaaⁿñê joꞌ joꞌ na ñenqueⁿ. \v 24 Ndoꞌ wꞌaandaa na ñjomndyô̱ jnda̱ tueeꞌ xcwe na wjaanaꞌ sa̱a̱ leicjaanaꞌ ee na jndeii maquiꞌljoo nmo̱ⁿ ndoꞌ matseilcweꞌtyaꞌ jndye juunaꞌ. \v 25 Sꞌaanaꞌ chaꞌna ñequiee na cwitsjoom jndyotseicandyooꞌñe Jesús na mꞌaaⁿyâ, jndyocaⁿ nnom ndaaluee. \v 26 Quia na ntyꞌiaayâ na mandyocaⁿ nnoom ndaaluee, jeeⁿ ndyaaꞌ tyua̱a̱yâ. Jlaxuaayâ na nquiaayâ, lꞌuuyâ: \p —Jeeⁿ sa, jndii luaaꞌ. \p \v 27 Sa̱a̱ mañoomꞌ tꞌmaⁿ Jesús jâ, tsoom: \p —Cꞌomꞌ tꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Maja luaa. \p \v 28 Ndoꞌ tꞌo̱ Pedro ꞌndyoo Jesús, tsoom: \p —Ta, xeⁿ na manncuꞌtiꞌ, cweꞌ catsuꞌ na cjo̱ca nnom ndaatioo na jo̱catjomndyo̱ ꞌu. \p \v 29 Tso Jesús nnoom: \p —Candyoꞌ. \p Joꞌ chii jluiꞌ Pedro tsꞌom wꞌaandaa, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na mawjaacaⁿ nnom ndaatioo na mawjaacatjomñê Jesús. \v 30 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jeeⁿ jndeii mꞌaaⁿ jndye, sꞌaanaꞌ na nquiaⁿꞌaⁿ. Jnaⁿnaꞌ na nchjeeñenaꞌ jom. Quia joꞌ seixuaⁿ, tsoom: \p —Ta, cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ ja. \p \v 31 Mañoomꞌ seicjaa lꞌo̱ Jesús jom, tsoom nnom: \p —ꞌU re, cwa titꞌmaⁿ matseiꞌyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ, ¿chiuu na tiñecwii matseiꞌtiuuꞌ? \p \v 32 Ndoꞌ quia jnda̱ tuo̱na tsꞌom wꞌaandaa, mañoomꞌ teicheⁿ jndye. \v 33 Ndoꞌ jâ na maxjeⁿ ñjomndyô̱ tsꞌom wꞌaandaaꞌñeeⁿ taaꞌâ cantya̱a̱yâ, jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱ jom. Lꞌuuyâ nnoom: \p —ꞌU mayuuꞌcheⁿ cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿwii ndyuaa Genesaret \r (Mr. 6:53-56) \p \v 34 Quia na jnda̱ teiꞌtyꞌio̱o̱ꞌâ, jluiiꞌâ ndyuaa Genesaret. \v 35 Jnda̱ na taꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ jom, jlaꞌcwanomna ñꞌoom chaꞌwaa ndiocheⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ. Ndoꞌ tquiocho nnꞌaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿwii na mꞌaaⁿ. \v 36 Tyolaꞌtyꞌoondyena nnoom na nñequiaaⁿ ñꞌoomꞌm na nntꞌuena meiiⁿ cweꞌ ꞌndyoo liaⁿꞌaⁿ. Ee ticwii cwii tsꞌaⁿ na tyenquiuuꞌ liaⁿꞌaⁿ, nꞌmaⁿ. \c 15 \s1 Waa na machꞌeenaꞌ na cwajndii naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ \r (Mr. 7:1-23) \p \v 1 Quia joꞌ cwanti nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, jnaⁿna Jerusalén, tquieꞌcañomna Jesús. Taꞌxꞌeena nnoom: \p \v 2 —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaaꞌ, ¿chiuu na cwiwincjeꞌna ñꞌoom na tqueⁿ welooya nda̱a̱ya? Queⁿꞌ cwenta tiquindyuuꞌna quia na nlcwaꞌna. \p \v 3 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿chiuu na cwiwincjeꞌyoꞌ ñꞌoom na sa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cweꞌ ñeꞌcatsantyjo̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na tqueⁿ lotya̱a̱ya? \v 4 Ee ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom luaa matsonaꞌ: “Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ tsoꞌndyoꞌ.” Ndoꞌ matsotinaꞌ: “ꞌÑeeⁿ juu na matso ñꞌoom wiꞌ nacjooꞌ tsotye, tsondyee tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ na maxjeⁿ calaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ juu.” \v 5 Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌyoꞌ na wanaaⁿ na nntso tsꞌaⁿ nnom tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ: “Catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ, taxocanda̱a̱ nnteijndeiya ꞌu ꞌnaⁿ na tjo̱o̱ndyuꞌ, ee chaꞌtso na matseixmaⁿya jnda̱ tqua̱a̱ⁿya joonaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \v 6 Ndoꞌ na luaaꞌ cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ joꞌ chii cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ tacaⁿnaꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌñe tsꞌaⁿ tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ. Cwilꞌaꞌyoꞌ na tajndeii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌtiꞌyoꞌ ñꞌoom na tqueⁿ lotyeꞌyoꞌ. \v 7 ꞌO nnꞌaⁿ na we waa na cwilꞌaꞌyoꞌ, jeeⁿ xcwe mꞌaaⁿ ñꞌoom na tyoñequiaa profeta Isaías cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Luaa matsonaꞌ: \q1 \v 8 Naⁿmꞌaⁿꞌ cweꞌ ñequio ntjaⁿndyueena cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja, \q1 sa̱a̱ tꞌmaⁿ waa na tixcweeꞌ nꞌomna ñꞌeⁿndyo̱. \q1 \v 9 Cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌndyo na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja, \q1 ee cwitꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na cweꞌ cwilꞌueendye nnꞌaⁿ, tachii ñꞌoomya. \p \v 10 Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ na jndyendye, tsoom: \p —Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na nntsjo̱o̱ ndoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ. \v 11 Nantquie na macwaꞌ tsꞌaⁿ, xocatsꞌaanaꞌ na tilꞌueñe tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ ñꞌoom na matseineiⁿ tsꞌaⁿ, joonaꞌ cwilꞌanaꞌ na tilꞌueñe tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 12 Quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús, saantyjaaꞌâ jom, lꞌuuyâ nnoom: \p —¿Aa ntyjiꞌ quia na jndye nnꞌaⁿ fariseos ñꞌoom na tsuꞌ luaaꞌ, sꞌaanaꞌ na ticjaaweeꞌ nꞌomna? \p \v 13 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱yâ cwii ñꞌoom tjañoomꞌ, tsoom: \p —Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, ticwii cwii tsꞌoom ntjom na nchii nqueⁿ tcoomꞌm, maxjeⁿ nnqueeⁿ juunaꞌ. \v 14 Joꞌ chii caꞌndyeꞌyoꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ. Ee matseijomnaꞌ joona chaꞌna naⁿnchjaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿna nato nda̱a̱ ntyjenchjaaⁿna. Ndoꞌ manquiuꞌyoꞌ tsaⁿnchjaaⁿꞌ quia na wjaañꞌoom tyjenchjaaⁿꞌaⁿ, wendyena nntiomnaꞌ tsueꞌtsjoom. \p \v 15 Quia joꞌ tso Pedro nnom Jesús: \p —Caꞌmo̱ⁿꞌ nda̱a̱yâ ljoꞌ ñecatso ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ. \p \v 16 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom: \p —¿Aa mati ꞌo ndicwaⁿ tjo̱o̱cheⁿ na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ? \v 17 Aa ticaliuꞌyoꞌ na chaꞌtso nantquie na macwaꞌ tsꞌaⁿ, cwiꞌoocuenaꞌ tsꞌom tsiaaꞌ nchii naquiiꞌ tsꞌom. Ndoꞌ jnda̱ chii nnteiiꞌ juunaꞌ. \v 18 Sa̱a̱ ñꞌoom na matseineiⁿ tsꞌaⁿ cwinaaⁿꞌ naquiiꞌ tsꞌom, ndoꞌ joonaꞌ cwilꞌanaꞌ na tiljuꞌñe jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 19 Ee naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ cwinaaⁿꞌ ñꞌoom na tia na matseitiuu na nntseicueⁿꞌeⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, na nncꞌoomyaaⁿ ñequio cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, oo na nncꞌoomyaaⁿ ñequio sꞌandyua oo scundyua, oo na nnchꞌueeⁿ ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ, oo na nntseineiiⁿ cantu oo ñꞌoom jnaaⁿꞌ. \v 20 Chaꞌtso nmeiⁿꞌ cwilꞌanaꞌ na tiljuꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ na nlcwaꞌ tsꞌaⁿ na cweꞌ na ticañoomꞌm chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na cwiqueⁿ nnꞌaⁿ fariseos, xocatseiꞌndaaꞌnaꞌ jom jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Cwii yuscu na nchii tsꞌaⁿ judío seiyuꞌ ñequio Jesús \r (Mr. 7:24-30) \p \v 21 Quia joꞌ jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ ndi ñꞌa̱a̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê, tjaaⁿ jo ndyuaa tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. \v 22 Ndoꞌ cwii yuscu tsjaaⁿ nnꞌaⁿ cananita na macꞌeⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ jndyotseicandyooꞌñê na mꞌaaⁿ Jesús, cꞌuaa seineiiⁿ, seityꞌooñê tsoom: \p —ꞌU Ta, na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Mꞌaaⁿ nomjndaaya na jeeⁿ cwajndii matjoom. Maleiñꞌoom jndyetia jom. \p \v 23 Sa̱a̱ Jesús meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱o̱ⁿ. Quia joꞌ jâ saantyjaaꞌâ jom, jlaꞌtyꞌoondyô̱ nnoom, lꞌuuyâ: \p —Cwa cajñomꞌ yuscumꞌaaⁿꞌ, ee jeeⁿ cꞌuaa ꞌñom ndyontyjo̱o̱ⁿ nanqua̱a̱ⁿꞌa. \p \v 24 Quia joꞌ tso Jesús: \p —Macanda̱ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ndyuaa Israel na jñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ja. Ee joona cwiluiindyena chaꞌcwijom canmaⁿ na jnda̱ tsuundye. \p \v 25 Ndoꞌ tyjeꞌcañoom yuscuꞌñeeⁿ jom, tcoꞌ xtye jo nnoom, tso: \p —Jeeⁿ ꞌu Ta, cateijndeiꞌ ja. \p \v 26 Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ⁿ nnom yuscuꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Ticatsonaꞌ na nncwjiꞌ tsꞌaⁿ tyooꞌ cwentaa yocanchꞌu ndoꞌ nncjuꞌyom juunaꞌ nda̱a̱ calueꞌ nchꞌu. \p \v 27 Tso yuscuꞌñeeⁿ nnoom: \p —Mayuuꞌ Ta, sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, cwicwaꞌ calueꞌ nchꞌu nacajnda̱a̱ na cwiquiaa nacjeeꞌ meiⁿsa ꞌnaaⁿꞌ ntyꞌoyoꞌ. \p \v 28 Quia joꞌ tꞌo̱o̱ⁿ nnom yuscuꞌñeeⁿ, tsoom: \p —ꞌU yuscu, tꞌmaⁿ waa na matseiꞌyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ. Catsꞌaanaꞌ chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ. \p Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ mañoomꞌ nꞌmaⁿ nomjnda yuscuꞌñeeⁿ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿwii \p \v 29 Jnda̱ jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ ndi ñꞌa̱a̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê, tjaaⁿ ꞌndyoo ꞌndyoo ndaaluee Galilea. Tjawaaⁿ cwii ta, tjacjom joꞌ joꞌ. \v 30 Ndoꞌ tquieꞌcañom jndyendye nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ. Tquiochona ntꞌom nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ, nnꞌaⁿ nchjaaⁿ, nnꞌaⁿ na tileicalaꞌneiⁿ, nnꞌaⁿ na ticanda̱a̱ꞌndye ndoꞌ ñequio jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿwii. Tyotsa̱ꞌna nnꞌaⁿwiiꞌñeeⁿ nacañoomꞌ Jesús, ndoꞌ seinꞌmaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. \v 31 Jndyendye nnꞌaⁿ ntyꞌiaana na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ na tileicalaꞌneiⁿ, ndoꞌ tcoꞌyanaꞌ nnꞌaⁿ na ticanda̱a̱ꞌndye, ndoꞌ cwiꞌoocaꞌ nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ, ndoꞌ ya cwintyꞌiaa nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ. Joꞌ chii sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. To̱ꞌna na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ Israel. \s1 Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ñequiee meiⁿ naⁿnom \r (Mr. 8:1-10) \p \v 32 Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Tsoom nda̱a̱yâ: \p —Jeeⁿ wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿmꞌaⁿꞌ, ee jnda̱ ndyee xuee na mꞌaⁿna ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ tatjaaꞌnaⁿ ljoꞌ cwii cwileiꞌñꞌomtina na nlcwaꞌna. Ticalꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na njño̱o̱ⁿ joona na cꞌoona lꞌaana na ñeꞌjndoꞌna, tintsꞌaanaꞌ na tajndeiiꞌ nꞌomna na ꞌoona nato. \p \v 33 Quia joꞌ lꞌuuyâ nnoom: \p —Ñjaaⁿñe mꞌaaⁿya jo jnda̱a̱ tjaaꞌnaⁿ yuu ya nliuuyâ nantquie na jndye na nnda̱a̱ꞌ nncjaacjoo nnꞌaⁿ na jndyendye. \p \v 34 Taxꞌee Jesús nda̱a̱yâ: \p —¿Cwanti tyooꞌ cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ? \p Tꞌo̱o̱yâ nnoom, lꞌuuyâ: \p —Ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ ndoꞌ ñꞌeⁿ cwantindye calcaa nchꞌu. \p \v 35 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na cwindyuaandye nnꞌaⁿ nomtyuaa. \v 36 Toꞌñoom ntyooꞌñeeⁿ ñequio calcaa ndoꞌ tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿnaꞌ. Jnda̱ joꞌ tyjeeⁿ ndoꞌ tquiaaⁿ joonaꞌ nda̱a̱yâ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ jâ tꞌo̱o̱ⁿyâ joonaꞌ nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. \v 37 Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ tcwaꞌtjacjoona. Ndoꞌ jlaꞌcato̱o̱ꞌâ ntquieeꞌ tsquiee ñequio ntaⁿꞌ ntyooꞌ ñequio calcaa na ꞌndiicheⁿnaꞌ. \v 38 Nnꞌaⁿ na tcwaꞌ quia joꞌ tueeꞌ chaꞌna ñequiee meiⁿ naⁿnom. Meiⁿ tîcatuꞌnchondye naⁿlcu ñequio yocanchꞌu. \v 39 Quia na jnda̱ tꞌmaⁿ Jesús nnꞌaⁿ ee mana cwito̱ⁿꞌndyena, quia joꞌ tuo̱o̱ⁿ tsꞌom wꞌaandaa. Saayâ, squia̱a̱yâ ndyuaa Magdala. \c 16 \s1 Catsꞌaa Jesús cwii ꞌnaaⁿ na cweꞌ tsꞌaⁿ xocanda̱a̱ nntsꞌaa \r (Mr. 8:11-13; Lc. 12:54-56) \p \v 1 Nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ saduceos tquieꞌcañomna na mꞌaaⁿ Jesús. Ñeꞌcalꞌana xjeⁿ jom, joꞌ na taⁿna nnoom na catsꞌaaⁿ cwii ꞌnaaⁿ na nntyꞌiaana na mꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na Tyꞌo̱o̱tsꞌom jñom jom. \v 2 Sa̱a̱ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Quia na jnda̱ tmaaⁿ cwintyꞌiaꞌyoꞌ na jeeⁿ tmaaⁿ nchquiu, cwinduꞌyoꞌ: “Matseinmaaⁿñeyanaꞌ.” \v 3 Ndoꞌ quia na cwitsjoom cwintyꞌiaꞌyoꞌ na jeeⁿ neiⁿncooꞌ nchquiu ꞌndaa, cwinduꞌyoꞌ: “Jeꞌ maxjeⁿ nncuaꞌ.” ꞌO nnꞌaⁿ na tiñecwii mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ, jeeⁿ ya cwilaꞌnoⁿꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nchquiu na mꞌaⁿ tsjo̱ꞌluee sa̱a̱ tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwii ndyochꞌeetinaꞌ cantyja na cwitꞌmo̱o̱ⁿ tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na matsꞌaa. \v 4 Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ jeeⁿ tia nnꞌaⁿndye, jnda̱ ꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, cwitaⁿna cwii ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na ñeꞌcantyꞌiaana. Sa̱a̱ xonquiaya na nntyꞌiaana cwii ꞌnaaⁿ na tꞌmaⁿ. Macanda̱ calaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿnaꞌ juu na tjom Jonás. \p Mana tjaaⁿ, ꞌñeeⁿ joona. \s1 Ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos \r (Mr. 8:14-21) \p \v 5 Quia joꞌ saanndaaꞌâ cwiicheⁿ xndyaaꞌ ndaaluee. Ndoꞌ quia na squia̱a̱yâ joꞌ joꞌ ñꞌeⁿ Jesús jliuuyâ na tjaaꞌnaⁿ nantquie cañꞌeⁿ, jnda̱ tsuuꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ juunaꞌ. \v 6 Tso Jesús nda̱a̱yâ: \p —Cꞌomcꞌeendyoꞌ na calꞌaꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ saduceos. \p \v 7 Ndoꞌ jâ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê to̱o̱ꞌâ na cwilana̱a̱ⁿ cheⁿncjo̱o̱yâ. Lꞌuuyâ: \p —Macwjeeⁿꞌeⁿ ñꞌoomwaaꞌ nda̱a̱ya ncꞌe na tjaaꞌnaⁿ tyooꞌ cwileiꞌñꞌo̱o̱ⁿya. \p \v 8 Ndoꞌ seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na mꞌaaⁿꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ ñꞌeⁿ ndaaljoꞌ. Tsoom nda̱a̱yâ: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na titꞌmaⁿ cwilaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ, ¿chiuu na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na tjaaꞌnaⁿ tyooꞌ cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ? \v 9 ¿Aa maxjeⁿ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoom na tsjo̱o̱ luaaꞌ? ¿Aa ticjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ꞌom taⁿꞌ tyooꞌñeeⁿ na tyja̱ya na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ nnꞌaⁿ, ndoꞌ na jndye tsquiee tyooꞌ jlaꞌweꞌyoꞌ na seicwaljooꞌnaꞌ? \v 10 Ndoꞌ ¿aa meiⁿ ticjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwiicheⁿ ntquieeꞌ taⁿꞌ tyooꞌ na tyja̱ya na tcwaꞌ ñequiee meiⁿ nnꞌaⁿ, ndoꞌ mati lojoo tsquiee ntaⁿꞌ tyooꞌ jlaꞌweꞌyoꞌ na seicwaljooꞌnaꞌ? Nnda̱a̱ nntsꞌaa na nleijndaaꞌ nantquie na nlcwaꞌyoꞌ. \v 11 Joꞌ chii ¿chiuu na tiqueⁿꞌyoꞌ cwenta na nchii matseina̱ⁿya cantyja ꞌnaaⁿꞌ tyooꞌ? Ja tsjo̱o̱ na calꞌaꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaaljoꞌ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ saduceos. \p \v 12 Quia ljoꞌcheⁿ jlaꞌno̱o̱ⁿꞌâ na nchii cantyja ꞌnaaⁿꞌ ndaaljoꞌ na cwiluii tyooꞌ na calꞌaayâ cwenta, sa̱a̱ tañeꞌquiandyô̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ saduceos. \s1 Macwjiꞌyuuꞌñe Pedro na Jesús cwiluiiñê Cristo \r (Mr. 8:27-30; Lc. 9:18-21) \p \v 13 Quia joꞌ tja Jesús ndaatyuaa tsjoom Cesarea Filipo. Jnda̱ squia̱a̱yâ joꞌ joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê, tsoom: \p —Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee ¿ꞌñeeⁿ cwilue nnꞌaⁿ na cwiluiindyo̱? \p \v 14 Tꞌo̱o̱yâ nnoom lꞌuuyâ: \p —Mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilue na ꞌu Juan, tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ntꞌom cwilue Elías ꞌu, ntꞌom cwilue na Jeremías oo cwiicheⁿ profeta. \p \v 15 Tso Jesús nda̱a̱yâ: \p —Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿ꞌñeeⁿ cwinduꞌyoꞌ na cwiluiindyo̱? \p \v 16 Tꞌo̱ Simón Pedro nnoom, tso: \p —ꞌU cwiluiindyuꞌ nquii Cristo, Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom na wandoꞌ. \p \v 17 Tso Jesús nnom: \p —ꞌU Simón, jnda Jonás, tꞌmaⁿ waa na matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌu na luaaꞌ matseiꞌno̱ⁿꞌ. Ee nchii cweꞌ tsꞌaⁿ na tꞌmo̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ njomꞌ. Nquii Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee tquiaaⁿ na matseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya. \v 18 Mati matsjo̱o̱ njomꞌ na ꞌu jndyuꞌ Pedro, ñꞌoom na maꞌmo̱ⁿnaꞌ tsjo̱ꞌ. Nacjooꞌ juu tsjo̱ꞌwaañe nlqua̱a̱ⁿya tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiiꞌndyo̱ cwentaya. Ndoꞌ meiⁿ naⁿjndii na mꞌaⁿ quiiꞌ bꞌio na jeeⁿ jnda̱ cwilaꞌxmaⁿna, xocanaⁿjnda̱na nacjooꞌ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na cwjiiꞌndyo̱ cwentaya. \v 19 Ja nñequiaya na tꞌmaⁿ nntseixmaⁿꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom cañoomꞌluee. Ñꞌoom na nntsuꞌ na ticatyꞌiomnaꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancuewaa, ñꞌoomꞌñeeⁿ nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio ñꞌoom na ntyjii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ ñꞌoom na nntsuꞌ na wanaaⁿ na calꞌa nnꞌaⁿ mati nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio juu ñꞌoom na ntyjii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 20 Quia joꞌ Jesús tqueⁿtyeeⁿ ñꞌoom nda̱a̱yâ na meiⁿcwii nnom tsꞌaⁿ ticatꞌmo̱o̱ⁿyâ na jom cwiluiiñê Cristo. \s1 Matseicandii Jesús cantyja na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mr. 8:31–9:1; Lc. 9:22-27) \p \v 21 Xjeⁿꞌñeeⁿ to̱ꞌ Jesús na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê na jndeiꞌnaꞌ na nncjaⁿ Jerusalén. Joꞌ joꞌ tꞌmaⁿ nawiꞌ nntjoom nlꞌa nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye, ñequio ntyee na cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Naⁿꞌñeeⁿ nlaꞌcueeꞌna jom, sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee nncwandoꞌxcoom. \v 22 Quia joꞌ tjañꞌoom Pedro Jesús cwii ntyja, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matsoom nnom na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na nntjom na luaaꞌ. Tsoom: \p —Tijoom quiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nntjomꞌ na luaaꞌ. Tixoquiaaⁿ na nluii naljoꞌ. \p \v 23 Teiqueⁿ Jesús tsoom nnom Pedro: \p —Quindyo̱o̱ꞌ nacañomya ꞌu Satanás. Ñeꞌcatseitsaⁿꞌ ja. ꞌU ñeꞌcatseiꞌnndaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya ee ñꞌoom na matseiꞌtiuuꞌ jnaⁿnaꞌ cweꞌ cantyja na cwilaꞌtiuu nnꞌaⁿ, nchii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 24 Jnda̱ chii tso Jesús nda̱a̱yâ: \p —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue tsꞌom na nncwꞌaaꞌñe ja, cwjiꞌñê ljoꞌ na matseitiuu nqueⁿ. Caljoya tsꞌoom nawiꞌ na matjoom meiiⁿ cueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ candyontyjo̱o̱ⁿ cantyja na matsꞌaa. \v 25 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mañequiaañe na catjom ljoꞌ na nntjom, ncꞌe na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaⁿya, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na malꞌueeꞌñe cheⁿnquii chiuu nluiꞌnꞌmaaⁿñe, majoꞌto joꞌ nntsuuñe. \v 26 Meiiⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue cuaanaꞌ cwentaaꞌ tsꞌaⁿ sa̱a̱ yuu waa na mateijndeiinaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ee xocꞌo̱naꞌ ñꞌeⁿñê na ticatsuu añmaaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ ¿aa nnda̱a̱ nntiomlꞌua tsꞌaⁿ na nluiꞌnꞌmaaⁿñe añmaaⁿꞌaⁿ? ¿Cwaaⁿ nnda̱a̱? \v 27 Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa tsjoomnancue ñequio ángeles cwentaaꞌ Tsotya̱ya. Quia ljoꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja chaꞌxjeⁿ na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii Tsotya̱ya. Ndoꞌ nntsꞌaa na nncoꞌñom ticwii cwii tsꞌaⁿ cantyjati na ñesꞌaa, aa na ya, aa na tisꞌa. \v 28 Ñꞌoom na mayuuꞌ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, mamꞌaⁿ nnꞌaⁿ ljooñe na tixocwjena hasta na jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱na ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na macwja̱caño̱o̱ⁿ na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya. \c 17 \s1 Na seichuiiꞌnaꞌ Jesús \r (Mr. 9:2-13; Lc. 9:28-36) \p \v 1 Jnda̱ teinom yom xuee, quia joꞌ tjañꞌoom Jesús Pedro ñequio Jacobo ñequio Juan tyjee Jacoboꞌñeeⁿ. Tjachom joona cwii sjo̱ nandye yuu na ñenquieena. \v 2 Xcwe na cwintyꞌiaana ndoꞌ seichuiiꞌnaꞌ jom jo nda̱a̱na. Sꞌaanaꞌ na jeeⁿ caxuee nnoom chaꞌcwijom nnom ñeꞌquioomꞌ. Ndoꞌ seicwaqueⁿnaꞌ liaⁿꞌaⁿ na canchiiꞌ chaꞌna nntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ chom lámpara. \v 3 Ndoꞌ juu xjeⁿꞌñeeⁿ nacañomꞌm teitquiooꞌndye we nnꞌaⁿ na ñetꞌom teiyo, juu Moisés ñꞌeⁿ Elías. Cwilaꞌneiⁿna ñꞌeⁿñê. \v 4 Quia joꞌ tso Pedro nnoom: \p —Ta, jeeⁿ ya nquiuuyâ na mꞌaaⁿyâ ñjaaⁿ. Xeⁿ cjaaweeꞌ tsꞌomꞌ, nluii ndyee xquieꞌ ñjaaⁿñe, cwii cwentaꞌ nncuꞌ, cwii cwentaaꞌ Moisés ndoꞌ cwiicheⁿ cwentaaꞌ Elías. \p \v 5 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Pedro ndoꞌ jndyoquioo cwii nchquiu na jeeⁿ canchiiꞌ caxuee juunaꞌ. Seicata̱ꞌnaꞌ joona ndoꞌ teicꞌuaa na seineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nchquiuꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Luaañe tiꞌJndaaya na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom ñequiiꞌcheⁿ mañequiaanaꞌ na neiⁿya. Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom na matseineiiⁿ. \p \v 6 Ndyee naⁿꞌñeeⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús, jnda̱ na jndyena ñꞌoomwaaꞌ, tyꞌetaꞌnquiona xjeⁿ nomtyuaacheⁿ ee jeeⁿ tꞌmaⁿ jlaꞌcatyuendyena. \v 7 Quia joꞌ seicandyooꞌñe Jesús nacañoomna. Tyeⁿnquioomꞌm joona, tsoom nda̱a̱na: \p —Quicantyjaꞌyoꞌ. Talacatyuendyoꞌ. \p \v 8 Jlunda̱a̱ndyena. Meiⁿcwii tsꞌaⁿ tîcantyꞌiaana macanda̱ ñenquii Jesús. \p \v 9 Ndoꞌ yocheⁿ na tquiocuena sjo̱ꞌñeeⁿ, sa̱ꞌntjom Jesús joona, tsoom: \p —Yocheⁿ na ndicwaⁿ wando̱ꞌa, ticanduꞌyoꞌ nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ ꞌnaⁿ na ntyꞌiaꞌyoꞌ jeꞌ. Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncꞌio̱ ndoꞌ nncwando̱ꞌxco̱, quia ljoꞌcheⁿ wanaaⁿ na nnduꞌyoꞌ cantyja na ntyꞌianda̱a̱ꞌyoꞌ. \p \v 10 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —Nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, cwitꞌmo̱o̱ⁿna na macaⁿnaꞌ na cwjeeꞌjndyee Elías. Ñeꞌcandya̱a̱yâ ¿chiuu na luaaꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿna? \p \v 11 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌ na mandyocwjeeꞌcañoom Elías, ndoꞌ tseixmaaⁿ na nntseijndaaꞌñê chaꞌtso, \v 12 sa̱a̱ candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na jnda̱ tyjeeꞌ Elías sa̱a̱ tîcalaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Lꞌana chaꞌxjeⁿ na lꞌue nꞌomna ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ malaaꞌtiꞌ nlꞌana ñꞌeⁿndyo̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \p \v 13 Quia ljoꞌcheⁿ jlaꞌno̱ⁿꞌna na seineiiⁿ nda̱a̱na cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan, tsaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús cwii tyochjoo na cweꞌ cwiquiooñeto \r (Mr. 9:14-29; Lc. 9:37-43) \p \v 14 Quia na jnda̱ tquienndaꞌna yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye, jndyotseicandyooꞌñe cwii tsaⁿsꞌa na mꞌaaⁿ Jesús. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom, tsoom: \p \v 15 —Ta, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿ tiꞌjndaaya. Ee maleiñꞌoom jndyetia jom ndoꞌ jeeⁿ cwajndii matjoom. Jndye ndiiꞌ machꞌeenaꞌ na cwiquiooñê naquiiꞌ chom ndoꞌ naquiiꞌ ndaa. \v 16 Ndoꞌ jndyo̱ñꞌo̱ⁿya jom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ sa̱a̱ tileicanda̱a̱ na nlaꞌnꞌmaⁿna jom. \p \v 17 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nda̱a̱yâ: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na ticalayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ, ndoꞌ jeeⁿ tixcwe cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ, ¿cwanti yo cwii macaⁿnaꞌ na nljooꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyoꞌ na mꞌmo̱o̱ⁿtya̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ? ¿Cwanti xuee cwii nnda̱a̱ nntseiquii tsꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ? Quioñꞌomꞌyoꞌ tiꞌchjoomꞌaaⁿꞌ ñjaaⁿñe. \p \v 18 Quia joꞌ seitiaꞌ Jesús jndyetiaꞌñeeⁿ, joꞌ chii jluiꞌ naquiiꞌ tsꞌom tyochjoo. Mañoomꞌ nꞌmaⁿ juu. \p \v 19 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, quia joꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê jluiiꞌâ cwii ntyja na ñencjo̱o̱yâ ñꞌeⁿñê. Taꞌxꞌa̱a̱yâ nnoom, lꞌuuyâ: \p —¿Chiuu na jâ tîcanda̱a̱ nntjeiiꞌâ jndyetiaꞌñeeⁿ? \p \v 20 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Ncꞌe na ticalaꞌyuꞌya nꞌomꞌyoꞌ joꞌ chii tîcanda̱a̱ lꞌaꞌyoꞌ. Sa̱a̱ candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ meiiⁿ na cachjoo cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ chaꞌna cachjoo lqueeⁿꞌ mostaza sa̱a̱ matꞌmaⁿ tsꞌiaaⁿ nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ. Meiiⁿ waa cwii na jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ cwiwinomꞌyoꞌ hasta matseijomnaꞌ chaꞌna cwii sjo̱ndye nquiuꞌyoꞌ, sa̱a̱ nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ. Nntsꞌaanaꞌ chaꞌcwijom na nnduꞌyoꞌ nnom sjo̱waaꞌ: “Quindyo̱ꞌ ñjaaⁿ, cjaꞌ laꞌñeⁿ”, ndoꞌ nleindyo̱o̱naꞌ. Ee tjaaꞌnaⁿ cwii na xocanda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ xeⁿ na mayuuꞌ cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ. \v 21 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ jndyetiameiⁿꞌ cwicaluiꞌncꞌuaaꞌndyena, joꞌ chii macaⁿnaꞌ na catseicwejndoꞌñe tsꞌaⁿ ndoꞌ catseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. \s1 Matseicandiinndaꞌ Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mr. 9:30-32; Lc. 9:43-45) \p \v 22 Ndoꞌ yocheⁿ na tyomaꞌno̱o̱ⁿyâ tsꞌo̱ndaa Galilea, tso Jesús nda̱a̱yâ na jom na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, mamꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nñequiaa cwenta jom luee nnꞌaⁿ. \v 23 Ndoꞌ nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom, sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee nñequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nncwandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ. Quia na jndya̱a̱yâ na luaaꞌ, sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tia nquiuuyâ. \s1 Tioomna tsꞌiaaⁿnda̱a̱na cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ \p \v 24 Tueeꞌ Jesús tsjoom Capernaum ñequio jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ tyꞌentyjaaꞌna Pedro, jluena nnoom: \p —Tsaⁿ na maꞌmo̱ⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ, ¿aa tiquitioom sꞌom tsꞌiaaⁿnnoom cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ? \p \v 25 Tꞌo̱ Pedro, matsoom: \p —Quitioom tsꞌiaaⁿnnoom. \p Tyoowiquiuuꞌ na tuii na luaaꞌ, tjaquieeꞌ Pedro quiiꞌ wꞌaa. Tyuaaꞌti to̱ꞌ Jesús na matseineiiⁿ nnom Pedro. Tsoom: \p —¿Chiuu mꞌaaⁿꞌ tsꞌomꞌ ꞌu, Simón? Joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ, ¿ꞌñeeⁿ matseiꞌtiuuꞌ na cwiqueⁿna xjeⁿ na catioom tsꞌiaaⁿnda̱a̱? ¿Aa nnꞌaⁿ wꞌaana oo aa ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ? \p \v 26 Tꞌo̱ Pedro nnoom, tso: \p —Ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ cwitioom tsꞌiaaⁿnda̱a̱, sa̱a̱ nnꞌaⁿ wꞌaana tiquitioom. \p Tso Jesús nnom Pedro: \p —Quia joꞌ naⁿꞌñeeⁿ maꞌndiinaꞌ nnꞌaⁿ wꞌaana. \v 27 Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ cha tilaꞌteincuuꞌndye nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom, nntio̱o̱ⁿya cwanti na lꞌue nꞌomna. Joꞌ chii cjaꞌcjuꞌ tseiꞌnchquia ndaaluee. Catscaa na nncwjiꞌjndyeeꞌ, cato̱o̱ⁿꞌndyuꞌ ꞌndyooyoꞌ, joꞌ joꞌ nljeiꞌ cwii tsjo̱ꞌñjeeⁿ na nleijndeiinaꞌ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ya. Cjaꞌñꞌoomꞌ, nñequiaaꞌ juunaꞌ nda̱a̱na cwentaaya. \c 18 \s1 ¿ꞌÑeeⁿ nncꞌoom na tꞌmaⁿñeti? \r (Mr. 9:33-37; Lc. 9:46-48) \p \v 1 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús squia̱a̱caño̱o̱ⁿyâ jom. Taꞌxꞌa̱a̱yâ nnoom, lꞌuuyâ: \p —¿ꞌÑeeⁿ juu nncꞌoom na tꞌmaⁿñeti yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \p \v 2 Quia joꞌ tꞌmaⁿ Jesús cwii tyochjoo, tqueeⁿ juu xcwe quiiꞌntaaⁿyâ. \v 3 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱yâ: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xeⁿ tilcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ jnaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ cꞌomꞌyoꞌ chaꞌna yocanchꞌu na tiqueeⁿ nꞌom na nluiitꞌmaⁿndyena, quia joꞌ xonda̱a̱ nntsaquieeꞌndyoꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 4 Cweꞌ joꞌ tsꞌaⁿ na majuꞌñecje ndoꞌ ticalꞌueeꞌñe na nluiitꞌmaⁿñe, matseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌna tyochjoomꞌaaⁿ. Ndoꞌ na ljoꞌ cwiluiitꞌmaⁿñê cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 5 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na neiiⁿꞌ cwii yuchjoo chaꞌna tyochjoomꞌaaⁿ, maja neiiⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \s1 Qua̱a̱ⁿya cwenta ticalꞌaaya natia \r (Mr. 9:42-48; Lc. 17:1-2) \p \v 6 ’Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseijndo̱ꞌ tsꞌom cwii yucachjoo na catsꞌaa natia, tsaⁿꞌñeeⁿ yati xeⁿ cjuꞌnaꞌ jom tsꞌom ndaaluee na chuꞌtyeⁿ xtyoomꞌm cwii tsjo̱ꞌsuu tꞌmaⁿ. \v 7 Jeeⁿ wiꞌ cwitjoom nnꞌaⁿ tsjoomnancue na jndye nnom neiⁿncooꞌ niom na macjaachuunaꞌ joona na cwilaꞌtjo̱o̱ndyena. Sa̱a̱ tjaa chiuu ya ee maxjeⁿ niomnaꞌ. Sa̱a̱ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ tsꞌaⁿ na matseijndo̱ꞌ tsꞌom xꞌiaaꞌ na catsꞌaa yuu na tia. \p \v 8 ’Xeⁿ na wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaaⁿꞌ tsꞌo̱ꞌ oo xꞌeꞌ, catsaꞌ xjeⁿ joonaꞌ chaꞌcwijom catyjeeꞌ, catyenquieꞌ joonaꞌ cha tintseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌtiꞌ. Ee yati na nnda̱a̱ nntseixmaⁿꞌ na ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌ meiiⁿ chaꞌcwijom na ticanda̱a̱ꞌndyuꞌ, nchiiti na canda̱a̱ꞌndyuꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ chom na tijoom canduuꞌ. \v 9 Ndoꞌ xeⁿ cweꞌ cantyja na mantyꞌiaꞌ wjaañꞌoomnaꞌ ꞌu na matseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, catsaꞌ xjeⁿ chaꞌcwijom na cwjiꞌ tsꞌomnjomꞌ ndoꞌ catquieꞌ juunaꞌ cha tintseiꞌtjo̱o̱ndyuꞌtiꞌ. Ee yati na nnda̱a̱ nntseixmaⁿꞌ na ticantycwii na wandoꞌ añmaaⁿꞌ meiiⁿ chaꞌcwijom ñeꞌcwii tsꞌomnjomꞌ, nchiiti na we tsꞌomnjomꞌ ndoꞌ nncjuꞌnaꞌ ꞌu quiiꞌ chom bꞌio. \s1 Calaꞌno̱o̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿꞌ catsmaⁿ na tsuuñe \r (Lc. 15:3-7) \p \v 10 ’Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na tincꞌomꞌyoꞌ na ticueeꞌ nꞌomꞌyoꞌ meiⁿcwii yucachjoo. Ee nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ jo nandye mꞌaⁿ ángeles na cwilꞌa cwenta yocanchꞌu. Ndoꞌ ángelesꞌñeeⁿ meiⁿnquia xjeⁿ cwilaꞌneiⁿna nnom Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. \v 11 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee jndyo̱o̱ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ nnꞌaⁿ na cwitsuundye. \p \v 12 ’¿Chiuu mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ? Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na mꞌaⁿ cwii siaⁿnto canmaⁿ ntsmeiiⁿꞌeⁿ ndoꞌ cwiindye jooyoꞌ nntsuuñe, aa nchii nꞌñeeⁿ ñequieenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ ñjeeⁿ jooyoꞌ cjooꞌ tyueꞌ ndoꞌ wjaacalꞌueeⁿ juu quiooꞌ na tsuuñe. \v 13 Ndoꞌ xeⁿ na nljeiiⁿ juuyoꞌ, nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ tꞌmaⁿti nñequiaanaꞌ na neiiⁿꞌeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ catsmaⁿꞌñeeⁿ nchiiti cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtsondye ntꞌom canmaⁿ na tyootsuundye. \v 14 Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na nquii Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee malaaꞌtiꞌ jeeⁿ xueeⁿ ꞌo. Tilꞌue tsꞌoom na nntsuundye meiⁿcwiindye joo nnꞌaⁿ na titꞌmaⁿti cwiluiindye. \s1 Matyꞌiomnaꞌ na calatꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿya ncꞌiaaya \r (Lc. 17:3) \p \v 15 ’Xeⁿ mꞌaaⁿ cwii xꞌiaꞌ na matseiyuꞌ na matseiꞌtjo̱o̱ñê njomꞌ, cwa cjaꞌcwaⁿꞌyaꞌ jom. Catseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ yuu matseitjo̱o̱ñê njomꞌ ndoꞌ calantycwiiꞌyoꞌ ñꞌoom na ñeꞌwendyoꞌ. Ndoꞌ xeⁿ na nñeeⁿ ñꞌoom na matsuꞌ quia joꞌ jnda̱ teijndeiꞌ xꞌiaꞌ na tcoꞌxcwenaꞌ jom. \v 16 Sa̱a̱ xeⁿ tiñeꞌcañeeⁿ ñꞌoom na matsuꞌ quia joꞌ cjaañꞌeⁿ cwii oo we tsꞌaⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ cha joo naⁿꞌñeeⁿ nndyena ñꞌoom na cwiꞌmaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ xꞌiaꞌ ndoꞌ na ljoꞌ nquiujndaaꞌndyena chiuu tꞌmaⁿꞌyoꞌ. \v 17 Sa̱a̱ xeⁿ tiñeꞌcañeeⁿ ñꞌoom na nlue naⁿꞌñeeⁿ quia joꞌ caꞌmo̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ nda̱a̱ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ na macwjiiꞌndyo̱ cwentaya. Ndoꞌ xeⁿ meiⁿ ticañeeⁿ ñꞌoom na nlue chaꞌtso naⁿꞌñeeⁿ quia joꞌ tjaa chiuu ya. Caliuꞌyoꞌ na jom cwiluiiñê chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na tyootseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom oo chaꞌcwijom tsaⁿcoꞌñom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom na tia tsꞌaⁿñe. \p \v 18 ’Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿljoꞌcheⁿ na cwinduꞌyoꞌ na ticatyꞌiomnaꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancuewaa, ñꞌoomꞌñeeⁿ nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio ñꞌoom na ntyjii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ meiⁿljoꞌcheⁿ na cwinduꞌyoꞌ na wanaaⁿ na calꞌa nnꞌaⁿ, mati nntseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio ñꞌoom na ntyjii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 19 ’Mati candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xeⁿ wendyoꞌ ꞌo ñeꞌcwii mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na cwitaⁿꞌyoꞌ nnom Tsotya̱ya Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee, quia joꞌ nñeeⁿ ndoꞌ nñequiaaⁿ ñꞌoom na cwitaⁿꞌyoꞌ. \v 20 Ee meiⁿnquiayuucheⁿ na mꞌaⁿ we ndyee nnꞌaⁿ na cwitjomndye ñequio xueya, majoꞌ joꞌ mꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿna. \p \v 21 Quia joꞌ tjatseindyooꞌñe Pedro na mꞌaaⁿ Jesús. Tsoom nnom: \p —Ta, cwii xꞌiaya na matseitjo̱o̱ñe no̱o̱ⁿ, ¿cwanti ndiiꞌ na macaⁿnaꞌ na catseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jom? ¿Aa nncueꞌntyjo̱ hasta ntquieeꞌ ndiiꞌ? \p \v 22 Tꞌo̱ Jesús nnoom: \p —Ticatsjo̱o̱ na ñeꞌntquieeꞌ ndiiꞌ. Matsjo̱o̱ na catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui ndiiꞌ na ntquieeꞌ ntquieeꞌ. Maxjeⁿ ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom. \s1 Moso na tiñeꞌcatseitꞌmaⁿ tsꞌom xꞌiaaꞌ \p \v 23 ’Cweꞌ joꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom cañoomꞌluee. Matseijomnaꞌ jom chaꞌna cwii patrom na seitioom na nntyjo̱o̱ⁿ mosoomꞌm na choꞌjnaⁿ nnoom. \v 24 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na macwjeeⁿꞌeⁿ cwenta ndoꞌ tquioñꞌomna cwii tsꞌaⁿ na chujnaⁿ jndye meiⁿyom sꞌom. \v 25 Quia na ntyꞌiaaꞌ patromꞌñeeⁿ na meiⁿcwii tsjo̱ꞌñjeeⁿ tîcanda̱a̱ nntiom mosoomꞌm, quia joꞌ sa̱ꞌntjoom na nleilꞌuañe tsaⁿꞌñeeⁿ na nncjaaquieeꞌñe na nndiꞌntjomtyeⁿ, ndoꞌ mati scuuꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ñequio ndana ñequio chaꞌtso ꞌnaaⁿna, cha nncꞌiooꞌñe na chujnaⁿ. \v 26 Quia joꞌ mosoꞌñeeⁿ tcoomꞌm xtyeeⁿ nnom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ, tꞌmaⁿ tyꞌoo sꞌaa nnom tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom: “Ta, macaⁿꞌa ñꞌomtꞌmaⁿ tsꞌom njomꞌ na nncwindoꞌyaꞌ ndoꞌ nntio̱o̱ⁿñꞌa̱ⁿ na cho̱jnaⁿ njomꞌ.” \v 27 Quia joꞌ patromꞌñeeⁿ tyꞌoom na wiꞌ tsꞌoom mosoomꞌm. Seitꞌmaⁿ tsꞌoom juu chaꞌwaa na chujnaⁿ ndoꞌ seicandyaañê juu. \v 28 Tyoowiquiuuꞌ na jluiꞌ mosoꞌñeeⁿ naquiiꞌ wꞌaa ndoꞌ tjomñê cwii xꞌiaaⁿꞌaⁿ na matyjemosoñê. Chujnaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom cwii siaⁿnto sꞌom. Ndoꞌ seicjaa lꞌo̱o̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ, tyonchjeeⁿ xtyoꞌ. Tsoom nnom: “Catiomꞌ na chujnaⁿꞌ no̱o̱ⁿ.” \v 29 Ndoꞌ tcoꞌ xꞌiaaⁿꞌaⁿ xtye jo nnoom. Sꞌaa tyꞌoo nnoom, tso: “Macaⁿꞌa ñꞌomtꞌmaⁿ tsꞌom njomꞌ na nncwindoꞌyaꞌ ndoꞌ nntio̱o̱ⁿ na cho̱jnaⁿ njomꞌ.” \v 30 Sa̱a̱ jom tîcwinomꞌm, matjaqueeⁿ ñꞌoom. Tjoomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ wꞌaancjo hasta na nntiom na chujnaⁿ nnoom. \v 31 Ndoꞌ ntyjemosondyena, quia na ntyꞌiaana na luaaꞌ sꞌaaⁿ, jeeⁿ tꞌmaⁿ seiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuna. Tyꞌentyjaaꞌna patrom ꞌnaaⁿna ndoꞌ jluena chaꞌtso na jnda̱ tuii. \v 32 Quia joꞌ patromꞌñeeⁿ tqueeⁿꞌñê mosoomꞌm, tsoom nnom: “Cwa jeeⁿ ndyaꞌ wiꞌndyuꞌ, ꞌu mosoya. Ja jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌtso na chujnaⁿꞌ ee na jeeⁿ seintyꞌiaaꞌndyuꞌ no̱o̱ⁿ. \v 33 Ndoꞌ mati ꞌu matsonaꞌ na cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ tꞌo̱o̱ⁿ na wiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ ꞌu.” \v 34 Quia joꞌ jeeⁿ tꞌmaⁿ seiwꞌii patromꞌñeeⁿ. Tqueeⁿ ñꞌoom na catueeꞌna mosoomꞌm wꞌaancjo na cataꞌwiꞌna juu hasta na nntiomñꞌeⁿ chaꞌwaati na chujnaⁿ nnoom. \p \v 35 Seicanda̱ Jesús ñꞌoom tjañoomꞌmeiⁿꞌ. Tsoom: \p —Maluaaꞌ nntsꞌaa Tsotya̱ya na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo, xeⁿ nchii na xcweeꞌ nꞌomꞌyoꞌ nlaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nda̱a̱ꞌyoꞌ. \c 19 \s1 Ticatsonaꞌ na nntyuiiꞌ ljeii na toco tsꞌaⁿ \r (Mr. 10:1-12; Lc. 16:18) \p \v 1 Jnda̱ jnda̱ seineiⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ, quia joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea, tjaaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, xndyaaꞌ jndaa Jordán. \v 2 Jndyendye nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ seinꞌmaaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿwii joꞌ joꞌ. \p \v 3 Quia joꞌ jlaꞌcandyooꞌndye nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaaⁿ na ñecalꞌana xjeⁿ jom. Taꞌxꞌeena nnoom: \p —¿Aa wanaaⁿ na nntseityuiiꞌ tsꞌaⁿ ljeii na tocoom ñꞌeⁿ scoomꞌm ncꞌe meiⁿnquia na seitjo̱o̱ñe tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom? \p \v 4 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na: \p —Cwaⁿti jnda̱ jlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matseineiⁿnaꞌ chiuu to̱ꞌjñeeⁿ na tqueeⁿ chaꞌtso. Matsonaꞌ: “Sꞌaaⁿ tsaⁿsꞌa ñꞌeⁿ tsaⁿscu.” \v 5 Mati matso ljeiiꞌñeeⁿ: “Macweꞌ joꞌ nꞌndii tsaⁿsꞌa tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ ndoꞌ nncꞌoomtyeeⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm. Wendye naⁿꞌñeeⁿ ñeꞌcwii seiꞌ nlaꞌxmaⁿna.” \v 6 Joꞌ chii tacalaꞌxmaⁿna na we tsꞌaⁿ. Ndoꞌ ncꞌe na luaaꞌ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom, jo chii ticatsonaꞌ na cweꞌ tsꞌaⁿ nntseityuiiꞌ cantyja na mꞌaⁿna. \p \v 7 Ndoꞌ taꞌxꞌeena nnoom: \p —Quia joꞌ ¿chiuu na sa̱ꞌntjom Moisés na wanaaⁿ na nntyuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm, jnda̱ joꞌ ya na caꞌñeeⁿ juu? \p \v 8 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Ncꞌe na ꞌo jeeⁿ quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ, joꞌ chii tquiaa Moisés na wanaaⁿ na nntyuiiꞌ ljeii ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ lcuuꞌyoꞌ. Sa̱a̱ nchii laaꞌtiꞌ teijndaaꞌ najndyee. \v 9 Ja matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, juu tsaⁿsꞌa na nntseityuiiꞌ ljeii na toco ñꞌeⁿ scuuꞌ ndoꞌ nncoco ñꞌeⁿ cwiicheⁿ yuscu, matsonaꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿya ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Wanaaⁿ na nntseityueeⁿꞌeⁿ ljeii ꞌnaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm xeⁿ na mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsaⁿsꞌa. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nncoco ñꞌeⁿ cwii yuscu na jnda̱ tyuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ saaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matseijndaaꞌñenaꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. \p \v 10 Jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús lꞌuuyâ nnoom: \p —Xeⁿ luaaꞌ waa na nntseityeⁿnaꞌ tsꞌaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm, quia joꞌ yati na tincoco tsꞌaⁿ. \p \v 11 Tso Jesús nda̱a̱yâ: \p —Tichaꞌtsondye nnꞌaⁿ nnda̱a̱ nlaꞌcanda̱na ñꞌoomwaaꞌ. Cweꞌ ñejndaaꞌ nnꞌaⁿ na nnda̱a̱ nlaꞌcanda̱ ncꞌe na jnda̱ tquiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na ljoꞌ. \v 12 Ee mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na ticunco ncꞌe maxjeⁿ tuiindyena na titjo̱o̱ndyena yuscu, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ ticunco ncꞌe na tuii nasei joona cha titjo̱o̱ndyena yuscu. Sa̱a̱ mꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjndaaꞌndye cheⁿnquiee na ticunco ee ñeꞌcandyeꞌntjomna nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na matseiꞌno̱ⁿꞌ ndoꞌ nnda̱a̱ nntseicanda̱ ñꞌoomwaaꞌ, catseicana̱a̱ⁿ. \s1 Matioꞌnaaⁿñe Jesús yonchꞌu \r (Mr. 10:13-16; Lc. 18:15-17) \p \v 13 Tquiocho nnꞌaⁿ yonchꞌu na mꞌaaⁿ Jesús na nntioom tsꞌo̱o̱ⁿ nacjoona ndoꞌ na nntseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿna. Sa̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê jlaꞌtiaaꞌâ nnꞌaⁿ na tquiocho yonchꞌuꞌñeeⁿ. \v 14 Quia joꞌ tso Jesús: \p —Caꞌndyeꞌyoꞌ na quiontyjaaꞌ yonchꞌu ja. Tilantycwiꞌyoꞌ joona, ee matseijomnaꞌ joona chaꞌna nnꞌaⁿ na cwiñeꞌquiandye na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nꞌom. \p \v 15 Ndoꞌ tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoo yonchꞌuꞌñeeⁿ, jnda̱ chii jlueeⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ. \s1 Matseineiⁿ tsaⁿtya ñꞌeⁿ Jesús \r (Mr. 10:17-31; Lc. 18:18-30) \p \v 16 Cwiicheⁿ xuee jndyotseicandyooꞌñe cwii tsꞌaⁿ na titquieeñe na mꞌaaⁿ Jesús. Taxꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —ꞌU Maestro na ya tsꞌaⁿndyuꞌ, ¿aa waa cwii nnom na yati na tseixmaⁿya na catsꞌaa cha nncoꞌño̱ⁿ na ticantycwii na wando̱ꞌa? \p \v 17 Tꞌo̱ Jesús nnom: \p —¿Chiuu na matsuꞌ na ya tsꞌaⁿndyo̱ ja? Tjaa ꞌñeeⁿ cꞌoom na jeeⁿ ya tsꞌaⁿñe macanda̱ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ ꞌu jeꞌ, xeⁿ ñeꞌcjaꞌquieeꞌndyuꞌ cantyja na ticantycwii na wandoꞌ macaⁿnaꞌ na catseicanda̱ꞌ chiuu tꞌmaⁿ ljeii na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na tqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 18 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —¿Cwaaⁿ ljeii? \p Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Tintseicueꞌ tsꞌaⁿ. Tincꞌomꞌyaꞌ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ. Tinchꞌueeꞌ ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. Tintseineiⁿꞌ cantu nacjooꞌ tsꞌaⁿ. \v 19 Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ tsoꞌndyoꞌ. Ndoꞌ cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ncꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ntyjiꞌ ñequio nncuꞌ. \p \v 20 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —Chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ matseicanda̱ya xjeⁿ na cachjoondyo̱cha̱ⁿ. ¿Aa waa na matseitjo̱o̱tinaꞌ ja na catsꞌaa? \p \v 21 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Xeⁿ ꞌu ñeꞌcatseicanda̱ꞌñꞌeⁿꞌ, quia joꞌ cjaꞌ, cajnda̱a̱ꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿꞌ na niom. Quiaaꞌ sꞌomꞌñeeⁿ nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ quia joꞌ nncꞌoomꞌ na tyandyuꞌ cañoomꞌluee. Ndoꞌ candyoꞌtseijomndyuꞌ ñequio tsꞌiaaⁿ na matsꞌaa. \p \v 22 Jnda̱ na jndii tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ, mana tjaaⁿ na chjooꞌ tsꞌoom ee jeeⁿ ndyaꞌ tyañê. \p \v 23 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê: \p —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na mayuuꞌcheⁿ jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ ncjuꞌcjeñe cwii tsaⁿtya na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom. \v 24 Mati matsjo̱o̱tya̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, jndeiꞌtinaꞌ na nncjuꞌcjeñe cwii tsaⁿtya na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom, nchiiti na nncwicandiiꞌñe quiooꞌ camello tsueꞌ xꞌee tseiꞌnchquia. \p \v 25 Quia na jndya̱a̱yâ ñꞌoomwaaꞌ, jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ jâ. Tyotaxꞌa̱a̱yâ nda̱a̱ ntyja̱a̱yâ, lꞌuuyâ: \p —¿Quia joꞌ ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿñe? \p \v 26 Ntyꞌiaaꞌ Jesús nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Tijoom canda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnquii tsꞌaⁿ. Sa̱a̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌtso nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. \p \v 27 Ndoꞌ tso Pedro nnoom: \p —Ta, cantyꞌiaꞌ, jâ jnda̱ ꞌndya̱a̱yâ chaꞌtso cha nnda̱a̱ nlaꞌjomndyô̱ ñequio tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿꞌ. ¿Aa waa naya ꞌnaaⁿyâ? \p \v 28 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ quia na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nncuaaxco tsjoomnancue, mati ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncjo̱cajmaⁿya ndio ꞌnaⁿya yuu na nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja. Ndoꞌ ꞌo na jnda̱ macwilaꞌjomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ mati maniom canchooꞌwe ndio ꞌnaⁿꞌyoꞌ na nntsaacwindyuaandyoꞌ na nntuꞌxeⁿꞌyoꞌ canchooꞌwe ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ntseinda Israel. \v 29 Ndoꞌ ticwii cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ ꞌndii waaꞌ oo tiꞌnquio oo ndyencjo oo tsotye oo tsondyee oo scuuꞌ oo ntseinda oo ndyuaaꞌ ncꞌe na jnda̱ jndyoquieeꞌñe cantyja ꞌnaⁿya, tsaⁿꞌñeeⁿ cwii siaⁿnto ndiiꞌ nncoꞌñoom na nleinoom cantyja na jnda̱ ꞌñeeⁿ. Ndoꞌ nnaaⁿꞌaⁿ na ticantycwii na wanoomꞌm. \v 30 Ee majndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ jeꞌ na cwilaꞌtiuu nquiee na tꞌmaⁿ cwiluiindye, sa̱a̱ nncueꞌntyjo̱ na mancjuꞌcjenaꞌ joona. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ jeꞌ na majuꞌcjenaꞌ joona, sa̱a̱ nda̱nquia nntseiwendyenaꞌ joona. \c 20 \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ naⁿntjom \p \v 1 Seineiⁿti Jesús ñꞌoom tjañoomꞌ, tsoom: \p —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cañoomꞌluee, matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌna cwii patrom na waa ntjoomꞌ. Cwitsjoom tjacalꞌue patromꞌñeeⁿ naⁿntjom na nncꞌooquieꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 2 Tꞌmaⁿna ñꞌeⁿ naⁿntjom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nntoꞌñoomna cwii denario na cwii xuee chaꞌxjeⁿ cwitaꞌntjom nnꞌaⁿ. Jnda̱ chii jñoom joona na waa ntjoomꞌm. \v 3 Chaꞌna ñjeeⁿ na cwitsjoom tjaaⁿ xcwe quiiꞌ tsjoom, joꞌ joꞌ ljeiiⁿ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ mandiꞌ. \v 4 Tsoom nda̱a̱na: “Cwa catsaꞌyoꞌ na waa ntjom ꞌnaⁿya na nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ. Ja nntiomlꞌuaya ꞌo chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ.” Mana tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ. \v 5 Chaꞌna quiajmeiⁿꞌ matjanndaꞌ patromꞌñeeⁿ quiiꞌ tsjoom. Ljeiiⁿ ntꞌomcheⁿ naⁿntjom. Ndoꞌ majoꞌti sꞌaaⁿ chaꞌna ndyee na matmaaⁿ. \v 6 Manncueeꞌ na ꞌom na matmaaⁿ, tjannaaⁿꞌaⁿ quiiꞌ tsjoom. Mañoomcheⁿ na ljeiiⁿ na cweꞌ mꞌaⁿcheⁿ. Tsoom nda̱a̱na: “¿Chiuu na meiiⁿchaaꞌ xuee ñjaaⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ na tjaa tsꞌiaaⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ?” \v 7 Jluena nnoom: “Mayuuꞌ, ee tjaa ꞌñeeⁿ cotsa̱ꞌntjom jâ.” Tsoom nda̱a̱na: “Cwa catsaꞌyoꞌ, nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaⁿya na waa ntjoomya. Ja nntiomlꞌuaya ꞌo chaꞌxjeⁿ na matsonaꞌ.” Ndoꞌ mati tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ. \v 8 Quia na jnda̱ tmaaⁿncue tso patrom nnom moso tquiee ꞌnaaⁿꞌaⁿ: “Cwaⁿꞌ naⁿntjommꞌaⁿꞌ ndoꞌ catiomꞌlꞌuaꞌ joona. Cato̱ꞌjndyeeꞌ ñequio joo nnꞌaⁿ na tyꞌequieꞌ na macanda̱. Tcuu cjaanaꞌ hasta nncueeꞌcañoomnaꞌ nnꞌaⁿ na tyꞌequieꞌjndyee.” \v 9 Quia joꞌ tquiontyjaaꞌ nnꞌaⁿ na tyꞌequieꞌ tsꞌiaaⁿ chaꞌna ꞌom na matmaaⁿ. Ticwii cwii joona toꞌñoomna cwii denario chaꞌxjeⁿ na nncwantjom tsꞌaⁿ na cwii xuee. \v 10 Ndoꞌ quia tueeꞌcañoomnaꞌ nnꞌaⁿ na tyꞌequieꞌjndyee tsꞌiaaⁿ, jlaꞌtiuuna na joona jndyeti nntaꞌntjomna. Sa̱a̱ mati ticwiindye joona toꞌñoomna cwii denario. \v 11 Jnda̱ na toꞌñoomna sꞌomꞌñeeⁿ to̱ꞌna na tyolaꞌncjooꞌndyena nacjooꞌ patrom ꞌnaaⁿna. \v 12 Jluena: “Joo naⁿmꞌaⁿꞌ na tyꞌequieꞌna tsꞌiaaⁿ na macanda̱, ñecwii hora lꞌana tsꞌiaaⁿ, sa̱a̱ ꞌu ñeꞌcwii xjeⁿ macheꞌ ñꞌeⁿndye joona chaꞌxjeⁿ ñꞌeⁿndyô̱ jâ. Ndoꞌ jâ tyolajnda̱a̱yâ meiiⁿchaaꞌ xuee, tyolaquii nꞌo̱o̱ⁿyâ meiiⁿ jeeⁿ jmeiⁿꞌ nquiuuyâ.” \v 13 Tꞌo̱ patrom nnom cwii joo naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: “ꞌU re, tjaaꞌnaⁿ na seitjo̱o̱ndyo̱ njomꞌ. ¿Aa nchii tꞌmaaⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ na cwii denario nncwantjomꞌ chaꞌxjeⁿ quitaꞌntjom nnꞌaⁿ? \v 14 Coꞌñomꞌ sꞌom ꞌnaⁿꞌ, cjaꞌtoꞌ waꞌ. Nnco̱ ntyjii xeⁿ ljoꞌyu nntiomlꞌuaya ꞌu ñequio cwiicheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na teinioomꞌ tjaquieeꞌ tsꞌiaaⁿ. \v 15 ¿Aa ticatseitiuuꞌ na wanaaⁿ na nntsꞌaa chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ñequio sꞌom ꞌnaⁿya? ¿Aa matseiꞌcandyaꞌ tsꞌomꞌ sꞌom na ja titseintycwiꞌa?” \v 16 Joꞌ chii luaa ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ. Nnꞌaⁿ na ticalaꞌtiuu na tꞌmaⁿ cwiluiindye ljoꞌyu nntseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona chaꞌxjeⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñê ntꞌomcheⁿ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtiuu nquiee na tꞌmaⁿ cwiluiindye, quia nleitquiooꞌ na ljoꞌyu laꞌxmaⁿna jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio meiⁿnquia nnꞌaⁿ. \s1 Matseicandiinndaꞌ Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mr. 10:32-34; Lc. 18:31-34) \p \v 17 Yocheⁿ na njom Jesús nato na wjaⁿ Jerusalén, tjachom jâ na canchooꞌwendyô̱ cwii ntyja na ñencjo̱o̱yâ. Tsoom nda̱a̱yâ: \p \v 18 —Queⁿꞌyoꞌ cwenta, jeꞌ tsawaaya Jerusalén. Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, joꞌ joꞌ nñequiaa tsꞌaⁿ cwenta ja luee ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Naⁿꞌñeeⁿ nlꞌana na nntꞌuiityeⁿnaꞌ ja na nncꞌio̱. \v 19 Nñeꞌquiana cwenta ja luee nnꞌaⁿ na nchii judíos na nlaꞌjnaaⁿꞌ naⁿꞌñeeⁿ ja. Nntjaaꞌna ja ndoꞌ nntyꞌioomna ja tsꞌoomꞌnaaⁿ na nncꞌio̱, sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee nncwando̱ꞌxco̱. \s1 Tsondyee Jacobo ñꞌeⁿ Juan tcaaⁿ cwii naya \r (Mr. 10:35-45) \p \v 20 Scuuꞌ Zebedeo ñequio ntseinaaⁿ Jacobo ñꞌeⁿ Juan tquiolaꞌcandyooꞌndyena na mꞌaaⁿ Jesús. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom na tcaaⁿ cwii naya. \v 21 Tso Jesús nnoom: \p —¿Ljoꞌ lꞌue tsꞌomꞌ? \p Tꞌo̱ yuscuꞌñeeⁿ nnom, tsoom: \p —Quia na nncueꞌntyjo̱ na nntsa̱ꞌntjomꞌ, quiaaꞌ ñꞌomꞌ na we ntseindaaya nmeiiⁿ nluiitꞌmaⁿndyena ñꞌeⁿndyuꞌ. Cwii joona nncꞌoom tsꞌo̱ꞌ ntyjaya ndoꞌ cwiicheⁿ nncꞌoom tsꞌo̱ꞌ ntyjatymaaⁿꞌ. \p \v 22 Sa̱a̱ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ we naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —ꞌO ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwitaⁿꞌyoꞌ. Juu nawiꞌ na nncwino̱o̱ⁿ, ¿aa nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ? Ndoꞌ ¿aa nnda̱a̱ nljoya nꞌomꞌyoꞌ na nncwjeꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda̱ ljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na nncꞌio̱? \p Tꞌo̱o̱na nnoom, jluena: \p —Nnda̱a̱. \p \v 23 Jom tsoom nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌ juu nawiꞌ na nncwino̱o̱ⁿya, nncwinomꞌyoꞌ. Ndoꞌ chaꞌxjeⁿ na cwiljoya tsꞌo̱o̱ⁿ na nncꞌio̱ mati macaⁿnaꞌ na caljoya nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ ꞌo. Sa̱a̱ titseixmaⁿya na nntseijndaaꞌndyo̱ ꞌñeeⁿ juu nncwacatyeeⁿ ntyjaaꞌa ntyjaya oo ntyjatymaaⁿꞌ. Nquii Tsotya̱ya nñequiaaⁿ nayaꞌñeeⁿ nda̱a̱ joo nnꞌaⁿ na jnda̱ seijndaaꞌñê na nntoꞌñoom juunaꞌ. \p \v 24 Ndoꞌ cwiicheⁿ quindyô̱ jâ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús, quia na jndya̱a̱yâ ñꞌoom na tcaⁿ yuscuꞌñeeⁿ, jeeⁿ tyolaꞌwja̱a̱yâ nacjoo we nnꞌaaⁿyâ naⁿꞌñeeⁿ. \v 25 Ndoꞌ naljoꞌ, tqueeⁿꞌ Jesús chaꞌtsondyô̱ na mꞌaaⁿ. Tsoom nda̱a̱yâ: \p —ꞌO manquiuꞌyoꞌ na nquiee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye cwii cwii ndyuaa cwilaꞌsꞌandyena nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjomna. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndye cwiqueⁿna xjeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿna. \v 26 Sa̱a̱ quiiꞌntaaⁿ ꞌo ticatsonaꞌ na luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ꞌo na ntyjaaꞌ tsꞌom na nncꞌoom na tꞌmaⁿñe naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ na catseixmaaⁿ tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom nda̱a̱ ncꞌiaaꞌ. \v 27 Ndoꞌ ꞌñeeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na maqueⁿ tsꞌom na nlcoꞌnnomnaꞌ juu jo nda̱a̱ꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matsonaꞌ na cꞌoom chaꞌcwijom moso ꞌnaⁿꞌyoꞌ. \v 28 Maluaaꞌ na jndyo̱o̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Jndyo̱o̱ na nndiꞌntjo̱ⁿya nda̱a̱ nnꞌaⁿ nchii na nndyeꞌntjom nnꞌaⁿ no̱o̱ⁿ. Ndoꞌ jndyo̱o̱ na nñequiaandyo̱ na cꞌio̱ na nntio̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye, cha nndyaandyena na nntꞌuii jnaaⁿna joona. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús we tsaⁿnchjaaⁿꞌ \r (Mr. 10:46-52; Lc. 18:35-43) \p \v 29 Quia na saacaluiiꞌâ naquiiꞌ tsjoom Jericó, tquiontyjo̱ cwii tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ naxeⁿꞌ Jesús. \v 30 Joꞌ joꞌ ꞌndyoo nato meindyuaandye we naⁿnchjaaⁿ. Quia na jndyena ñꞌoom na juu Jesús mawinoom joꞌ joꞌ, jlaꞌxuaana, jluena: \p —ꞌU Ta, na cwiluiindyuꞌ jndacantyjo David, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ. \p \v 31 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ jlaꞌtiaꞌna naⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ. Ñeꞌcalaꞌcheⁿna naⁿꞌñeeⁿ, sa̱a̱ yacheⁿ jndeii tyolaꞌxuaa, jlue: \p —ꞌU Ta, na cwiluiindyuꞌ jndacantyjo David, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ. \p \v 32 Tjameintyjeeꞌ Jesús, tꞌmaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Ljoꞌ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na nntsꞌaaya ꞌo? \p \v 33 Tꞌo̱o̱ naⁿnchjaaⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena: \p —Jeeⁿ ꞌu ta, toom cweꞌ nnda̱a̱ nntyꞌiaayâ. \p \v 34 Quia joꞌ Jesús tyꞌoom na wiꞌ tsꞌoom joona. Tyeⁿnquioomꞌm luaꞌnda̱a̱na. Mañoomꞌ teitquioona. Tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. \c 21 \s1 Tjaquieeꞌ Jesús Jerusalén \r (Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19) \p \v 1 Quia na jnda̱ teindyo̱o̱ꞌâ Jerusalén, na nndyooꞌ ta na jndyu Olivos, squia̱a̱yâ tsjoom Betfagé. Jñom Jesús we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \v 2 Tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaquieꞌyoꞌ tsjoom chjoo ndyeyu jo nda̱a̱ꞌyoꞌ. Joꞌ joꞌ mantyja nliuꞌyoꞌ cwii snomxquie na ñjomyoꞌ, mati ñꞌeⁿ jndayoꞌ. Calacanaⁿꞌyoꞌ, quiochoꞌyoꞌ jooyoꞌ na mꞌaaⁿya ñjaaⁿ. \v 3 Ndoꞌ xeⁿ nncwaxꞌee tsꞌaⁿ ndyueꞌyoꞌ chiuu na cwitsachoꞌyoꞌ quiooꞌ ntsmeiiⁿꞌeⁿ, luaa canduꞌyoꞌ nnoom: “Nquii Ta tjo̱o̱ñê jooyoꞌ.” Quia joꞌ mañoomꞌ nñequiaa tsꞌaⁿ na nquiochoꞌyoꞌ jooyoꞌ. \p \v 4 Luaaꞌ tuii cha catseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seineiⁿ profeta, luaa seiljeiⁿ: \q1 \v 5 Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom Sión: \q1 “Queⁿꞌyoꞌ cwenta macwjeeꞌcañoom nquii rey na cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom ꞌo, \q1 ticatseitꞌmaaⁿꞌñe cheⁿnqueⁿ, ee cweꞌ snom waꞌljoom. \q1 Snom chjoo, quiooꞌ na maxjeⁿ tsꞌiaaⁿꞌ na nnchuu xuu.” \p \v 6 Quia joꞌ we naⁿꞌñeeⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús, tyꞌena, lꞌana chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na tsoom nda̱a̱na. \v 7 Tquieꞌñꞌomna snomxquieꞌñeeⁿ ñequio jndayoꞌ. Ndoꞌ tioona liaana nanqueⁿꞌ quiooꞌñeeⁿ, chii tjawaꞌljoom. \v 8 Jndyendye nnꞌaⁿ tyꞌeñꞌeeⁿna ñꞌeⁿ Jesús. Ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tyolaꞌnꞌmeiiⁿꞌna liaana tsꞌom nato yuu na wjaⁿ. Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ tyotyje luee nꞌoom, tsa̱ꞌna joonaꞌ tsꞌom nato. \v 9 Nnꞌaⁿ na ꞌoojndyee ñequio nnꞌaⁿ na ꞌoontyjo̱ to̱ꞌna tyolaꞌxuaana, tyoluena: \p —Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii rey na cwiluiiñe jndacantyjo David. Matioꞌnaaⁿñenaꞌ nqueⁿ na macwjeeꞌcañoom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom nandye cañoomꞌluee. \p \v 10 Quia na tjaquieeꞌ Jesús Jerusalén jeeⁿ tꞌmaⁿ seitsꞌeiinaꞌ naquiiꞌ nꞌom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ. Tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana: \p —¿ꞌÑeeⁿ tsꞌaⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ? \p \v 11 Tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê, jluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿ jñoom Jesús. Cwiluiiñê profeta na jnaaⁿ tsjoom Nazaret tsꞌo̱ndaa Galilea. \s1 Macwjiꞌ Jesús nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ \r (Mr. 11:15-19; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22) \p \v 12 Tjaquieeꞌ Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ, jleintyjo̱o̱ⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱ ndoꞌ na cwilaꞌjnda ꞌnaⁿ joꞌ joꞌ. Seicantqueeⁿ meiⁿsa ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjndyoondye sꞌom ndoꞌ majoꞌti sꞌaaⁿ ñequio ntsula̱ ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱ cantuꞌ. \v 13 Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Wꞌaya jndyunaꞌ wꞌaa yuu na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom”, sa̱a̱ ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ juunaꞌ chaꞌcwijom tsueꞌtsjo̱ꞌ yuu na cwicatooꞌndye naⁿcantyꞌue. \p \v 14 Ndoꞌ naⁿnchjaaⁿ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na tileicꞌoocaꞌ, tquieꞌcañomna watsꞌom tꞌmaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús. Seinꞌmaaⁿ joona. \v 15 Sa̱a̱ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ntyꞌiaana tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na matseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ mati tyondyena na tyolaxuaa yocanchꞌu na tyolue: “Matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii rey na cwiluiiñe jndacantyjo David.” Quia joꞌ tꞌmaⁿ jlaꞌwjee naⁿꞌñeeⁿ jom. \v 16 Jluena nnoom: \p —¿Aa ticandiꞌ ljoꞌ cwilue yocanchꞌumꞌaⁿꞌ? \p Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —Mandiiya. Ndoꞌ ꞌo, aa tijoom ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: \q1 ꞌU jnda̱ seijndaaꞌndyuꞌ na yonchꞌu ñequio yoꞌndaa na ndicwaⁿ cwinteiꞌ \q1 joona nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena ja ñequio na xcweeꞌ nꞌomna. \p \v 17 Mana ꞌndii Jesús joona, jlueeⁿꞌeⁿ tsjoom Jerusalén, tjaaⁿ tsjoom chjoo Betania. Joꞌ joꞌ ljooꞌñê natsjom. \s1 Tjuꞌ Jesús ñꞌoomwiꞌ nacjooꞌ tsꞌoom higuera \r (Mr. 11:12-14, 20-26) \p \v 18 Teincoo cwiicheⁿ xuee wjaalcweeⁿꞌeⁿ tsjoom Jerusalén. Jndyo na ñejnoomꞌm. \v 19 Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cwii tsꞌoom higuera na meintyjeeꞌ ꞌndyoo nato. Tjatseicandyooꞌñê sa̱a̱ ljeiiⁿ na meiⁿcwii ta̱ higo tjaa na cantyja, macanda̱ tsco na ntyjoo. Tso Jesús nacjooꞌ tsꞌoomꞌñeeⁿ: \p —Tajom xuee cwii nntsaꞌnndaꞌ ta̱. \p Mañoomꞌ tjacaaⁿ tsꞌoom higueraꞌñeeⁿ. \v 20 Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús, quia na ntyꞌiaayâ na tuii na luaaꞌ, jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. Taxꞌa̱a̱yâ nnoom: \p —¿Chiuu waayuu na mañoomꞌ tjacaaⁿ tsꞌoom higuerawaaꞌ? \p \v 21 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xeⁿ na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ndoꞌ ticꞌomꞌyoꞌ na we waa na cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ, nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ chaꞌna sꞌaaya ñꞌeⁿ tsꞌoom higuerawaaꞌ. Ndoꞌ nchii macanda̱ joꞌ sa̱a̱ meiⁿnquia na nquiuꞌyoꞌ na jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ nnda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ. Nntsꞌaanaꞌ chaꞌcwijom na nnduꞌyoꞌ nnom sjo̱waaꞌ: “Quindyo̱ꞌ ñjaaⁿ. Cjuꞌnaꞌ ꞌu tsꞌom ndaaluee,” maxjeⁿ nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ. Meiiⁿ waa cwii na jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ na cwiwinomꞌyoꞌ, hasta matseijomnaꞌ chaꞌna cwii sjo̱ tꞌmaⁿ nquiuꞌyoꞌ sa̱a̱ nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ ñꞌeⁿ juunaꞌ. \v 22 Ee chaꞌtso na cwitaⁿꞌyoꞌ na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, xeⁿ tyeⁿ cwilayuꞌyoꞌ, maxjeⁿ nntoꞌñoomꞌyoꞌ chaꞌxjeⁿ na cwitaⁿꞌyoꞌ. \s1 Waa najndeii na matseixmaⁿ Jesús \r (Mr. 11:27-33; Lc. 20:1-8) \p \v 23 Tjaquieeꞌnndaꞌ Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ. Yocheⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ joꞌ joꞌ, ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos tquiontyjaaꞌna jom. Taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —¿ꞌÑeeⁿ najndeii ñꞌeⁿ na macheꞌ na nmeiiⁿꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ juu tquiaa na matseiꞌxmaⁿꞌ najnduꞌ? \p \v 24 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Mati ja nncwaxꞌa̱ya cwii ñꞌoom nda̱a̱ꞌyoꞌ. Xeⁿ nntꞌo̱ꞌyoꞌ juunaꞌ quia joꞌ mati ja nntsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ juu tquiaa najndo̱ na nmeiiⁿꞌ matsꞌaa. \p \v 25 Quia joꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —Na tyotseitsꞌoomñe Juan nnꞌaⁿ, ¿yuu jnaⁿ najndeii na tyotseixmaaⁿ? ¿Aa na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaⁿnaꞌ oo aa nnꞌaⁿ jlue na ljoꞌ catsꞌaaⁿ? \p Quia joꞌ to̱ꞌna, tyoꞌmaⁿ cheⁿnquieena ñꞌeⁿ ncꞌiaana, tyoluena: \p —Jeeⁿ sa ¿chiuu nntꞌo̱o̱yo̱o̱ na luaaꞌ mawaxꞌeeⁿ? Ee xeⁿ nlꞌuuya na jnaⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, quia joꞌ majoꞌto nntsoom nda̱a̱ya: “¿Chiuu na tîcalayuꞌyoꞌ ñꞌoom na tso Juan?” \v 26 Sa̱a̱ xeⁿ nlꞌuuya na jnaⁿnaꞌ cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ, nnda̱a̱ nlcoꞌwiꞌnaꞌ jaa nlꞌa nnꞌaⁿ na jndyendye, ee chaꞌtsondye joona cwilaꞌyuꞌna na Juan cwiluiiñê tsꞌaⁿ na tyoñequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 27 Joꞌ chii tꞌo̱o̱na nnom Jesús, jluena: \p —Jeeⁿ ticaliuuyâ. \p Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Aa ya, mati ja xocatsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ yuu jnaⁿ najndeii na matseixmaⁿya na sꞌaaya nmeiiⁿꞌ. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ we ntseinda tsꞌaⁿ \p \v 28 Quia joꞌ tsoti Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Cꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoomwaa na tjañoomꞌ na manntsjo̱o̱. Tꞌoom cwii tsꞌaⁿ. Tyomꞌaⁿ we ntseinaaⁿ yonom. Tjantyjaaⁿꞌaⁿ tsꞌaⁿ na tuiiñejndyee, tsoom nnom: “ꞌU re jndaaya, cjaꞌ jeꞌ catsaꞌ tsꞌiaaⁿ na waa ntjoomya.” \v 29 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ, “Ja, ta, maxjeⁿ ticjo̱.” Sa̱a̱ jnda̱ jeꞌ seichuiiꞌnaꞌ na seitiuu, tja tjacatsꞌaa tsꞌiaaⁿ. \v 30 Jnda̱ chii tjantyjaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ jnaaⁿ. Majoꞌti tsoom nnom tsaⁿ na jnda̱ we. Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: “Aa ya, ta, jo̱ya.” Sa̱a̱ tîcjaa. \v 31 Ndoꞌ taxꞌee Jesús, tsoom: \p —Canduꞌyoꞌ jeꞌ, ¿Cwaaⁿ cwii na wendye joona sꞌaa yuu na lꞌue tsꞌom tsotyena? \p Jlue naⁿꞌñeeⁿ: \p —Juu jnaaⁿ na tjantyjaaꞌjñeeⁿ. \p Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, na nquiee naⁿcwitoꞌñoom sꞌom ndoꞌ mati lculjaaꞌ tyuaaꞌti nñeꞌquiandyena na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nꞌomna, nchiiti ꞌo. \v 32 Ee tyjeeꞌcañoom Juan quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na tyoñequiaaⁿ ñꞌoom cantyja na matyꞌiomyanaꞌ sa̱a̱ ꞌo maxjeⁿ tîcalaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ. Nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom ñequio lculjaaꞌ, joona jlaꞌyuꞌna ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ. ꞌO tqueⁿꞌyoꞌ cwenta na ljoꞌ sa̱a̱ chaaꞌ lꞌuu lcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlayuꞌyoꞌ ñꞌoom na tjeiꞌyuuꞌñê. \s1 Nnꞌaⁿ na tyolꞌa cwenta lꞌo̱o̱ntjom \r (Mr. 12:1-12; Lc. 20:9-19) \p \v 33 ’Candyeꞌyoꞌ jeꞌ cwiicheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ: Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ ndyuaaꞌ niom. Tcoomꞌm lꞌo̱o̱ uva. Sꞌaaⁿ tiom ndiocheⁿ. Sꞌaaⁿ peila na nncꞌoocue ndaa na jnda̱ ꞌndiindyena ta̱uva. Mati sꞌaaⁿ cwii tatsiaⁿndye na nljo tsꞌaⁿ na nntsꞌaa cwenta ntjomꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii tioom cwenta ntjomꞌñeeⁿ luee nnꞌaⁿ na nlꞌayana tsꞌiaaⁿ. Quia na ncueꞌ ta̱a̱ꞌ ntjom, nncoꞌñoom na tseixmaⁿnaꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ na seijndaaꞌñê chaꞌtso nmeiⁿꞌ, tjaaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa. \v 34 Ndoꞌ quia tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na jnda̱ tquie ta̱, jñoom mosoomꞌm na mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ na cꞌoocachona ta̱ na tantjom tyuaaⁿꞌaⁿ. \v 35 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ joꞌ joꞌ jlaꞌcjaa lueena mosoꞌñeeⁿ. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ tjaaꞌna jom. Cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ jlacueeꞌna jom. Ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿ na jnda̱ ndyee tyojñomna ljo̱ꞌ. \v 36 Quia na jndii patrom na luaaꞌ, majndyeti mosoomꞌm jñomnnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ majoꞌti tjoomna lꞌa naⁿꞌñeeⁿ. \p \v 37 ’Na cwii macanda̱ jñoom jnda nqueⁿ ee seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Tiꞌjndaaya luaa, nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena juu.” \v 38 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ quia ntyꞌiaana jnda nquii patromꞌñeeⁿ, jluena nda̱a̱ ncꞌiaana: “Luaaꞌ jnda nquii patrom. Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ nnaaⁿꞌaⁿ tyuaawaa. Cwa nlacua̱a̱ꞌa jom cha nljo ꞌnaaⁿꞌaⁿ lua̱a̱ jaa.” \v 39 Ndoꞌ tꞌuena jom, tjeiiꞌna jom nnom ntjom. Joꞌ joꞌ jlaꞌcueeꞌna jom. \p \v 40 Quia joꞌ taxꞌee Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Quia na nncwjeeꞌnndaꞌ nquii tsꞌaⁿ na ꞌnaaⁿꞌ ntjomꞌñeeⁿ, ¿ljoꞌ cwilatiuuꞌyoꞌ na nntsꞌaaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ nnom tyuaaⁿꞌaⁿ? \p \v 41 Jluena nnoom: \p —Xocꞌoom na wiꞌ tsꞌoom naⁿꞌñeeⁿ, maxjeⁿ nntseicwjeⁿ naⁿꞌñeeⁿ na jeeⁿ tia nnꞌaⁿndyena. Ndoꞌ nñequiaaⁿ ntjoomꞌm luee ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na joo nñeꞌquia na tantjom tyuaaⁿꞌaⁿ quia na nncueꞌ ntjom. \p \v 42 Quia joꞌ seineiⁿti Jesús nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ cwii ñꞌoom na seijoomꞌñe cheⁿnqueⁿ na tsjo̱ꞌ na ya jom. Tsoom: \p —¿Aa tijoom ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ?: \q1 Majuuto tsjo̱ꞌ na tixocwilꞌue nquiu luañe na cwilꞌa tsiaⁿtsjo̱ꞌ, \q1 jnda̱ mawacatyeeⁿnaꞌ nqui tsiaⁿtsjo̱ꞌ. \q1 Nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom seijndaaꞌñê na ljoꞌ. \q1 Ndoꞌ jeeⁿ cwijaaweeꞌ nꞌo̱o̱ⁿya na cwintyꞌiaaya na luaaꞌ tuii. \m \v 43 Joꞌ chii candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, juu na laxmaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, nncwjeeⁿꞌeⁿ nayaꞌñeeⁿ lueeꞌyoꞌ, ndoꞌ nñequiaaⁿ na ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ nlaxmaⁿna juunaꞌ. \v 44 Ndoꞌ mati cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjo̱ꞌwaaꞌ na seina̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya, nlcoꞌwiꞌnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na toomñe na tiooñe nacjooꞌ tsjo̱ꞌ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tiñeꞌcatseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱ maxjeⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom quia na nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ. Quia joꞌ nntseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na tioo cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ nacjooꞌ na seitiuujnda̱a̱naꞌ juu. \p \v 45 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ fariseos, jnda̱ na jndyena ñꞌoom tjañoomꞌmeiⁿꞌ na seineiⁿ Jesús, jlaꞌno̱ⁿꞌna na cantyja ꞌnaaⁿna tjeiiⁿꞌeⁿ ñꞌoomwaaꞌ. \v 46 Joꞌ chii seijmeiⁿꞌnaꞌ joona na ñeꞌcatꞌuena jom. Sa̱a̱ nquiaana nnꞌaⁿ na jndyendye. Ee naⁿꞌñeeⁿ cwitjeiiꞌna cwenta na jom cwiluiiñê profeta. \c 22 \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja na toco tsꞌaⁿ \p \v 1 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ seineiⁿnndaꞌ Jesús nda̱a̱ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nda̱a̱ nnꞌaⁿ fariseos. Tsoom nda̱a̱na: \p \v 2 —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom nandye cañoomꞌluee, matseijomnaꞌ juunaꞌ chaꞌna cwii rey na tꞌmaⁿ xuee sꞌaa na ncoco tiꞌjnda. \v 3 Jñoom mosoomꞌm na ꞌoocaꞌmaⁿna chaꞌtso nnꞌaⁿ na jnda̱ jndye na nnquiolaꞌjomndye. Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ tiñeꞌquiontyjaaꞌna. \v 4 Jñomnnaaⁿꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ mosoomꞌm, tsoom nda̱a̱na: “Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ tꞌmaaⁿyâ na nlaꞌjomndyena na jnda̱ maya waa. Jnda̱ seicwja̱ quiooꞌndyo ñequio ntꞌom quiooꞌ na jnda̱ seicaꞌma̱ⁿ. Chaꞌtso jnda̱ teiñꞌoomꞌ, joꞌ chii quiona na nlaꞌjomndyena na macoco tiꞌjndaaya.” \v 5 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ na tyꞌecwaⁿ mosoomꞌm tîcalanꞌoomꞌndyena jom. Tyꞌena tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿna. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ tjaaⁿ ranchoomꞌm. Cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ tjaaⁿ, tjacajna̱a̱ⁿ ꞌnaⁿ. \v 6 Ndoꞌ ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ tꞌuena mosoomꞌm, cwajndii tjaaꞌna joo hasta jlaꞌcwjeena mosoꞌñeeⁿ. \v 7 Jnda̱ na jndii reyꞌñeeⁿ chiuu tjoom mosoomꞌm jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ seiliooꞌñê. Jñoom sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ na cꞌoolaꞌcwjee nnꞌaⁿ na lꞌa nata̱ꞌ mosoomꞌm. Ndoꞌ nlaꞌcona tsjoom naⁿꞌñeeⁿ. \v 8 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱ ntꞌom mosoomꞌm: “Jnda̱ teijndaaꞌya chaꞌtso cantyja na nleitꞌmaaⁿꞌ na nncoco tiꞌjndaaya sa̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ tqua̱a̱ⁿꞌa na nlaꞌjomndye ñꞌeⁿndyo̱, tacatsonaꞌ na cwii nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ joona. \v 9 Jeꞌ catsaꞌyoꞌ nqui nantaa ntꞌmaⁿ, joꞌ joꞌ caꞌmaⁿꞌyoꞌ ticwii cwii tsꞌaⁿ na nliuꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ nda̱a̱na na quiontyjaaꞌna ja na macoco tiꞌjndaaya.” \v 10 Quia joꞌ jluiꞌ mosoꞌñeeⁿ tyoꞌoona nqui nantaa. Jlaꞌtjomna chaꞌtso nnꞌaⁿ na jliuna. Ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na tia nnꞌaⁿndye ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na ya nnꞌaⁿndye. Ndoꞌ laaꞌtiꞌ seicatooꞌnaꞌ wꞌaa ñequio nnꞌaⁿ na jlaꞌjomndye na toco jnda reyꞌñeeⁿ. \p \v 11 ’Jnda̱ chii tjaquieeꞌ rey quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na nncwaaⁿ joona. Ljeiiⁿ ñꞌeⁿ cwii tsꞌaⁿ na ticwee liaa chaꞌxjeⁿ liaa cwicweeꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye quia na macoco tsꞌaⁿ. \v 12 Tsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: “ꞌU re, ¿chiuu tuiiyuu na jndyoꞌtseiꞌjomndyuꞌ ndoꞌ ticweꞌ liaa chaꞌxjeⁿ na cwicweeꞌ nnꞌaⁿ quia na macoco tsꞌaⁿ?” Sa̱a̱ tîcanda̱a̱ nncꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 13 Quia joꞌ nquii rey tsoom nda̱a̱ mosoomꞌm: “Calatyeⁿꞌyoꞌ ncꞌeeⁿ ñequio lꞌo̱o̱ⁿ. Catjeiꞌyoꞌ jom chꞌeⁿ yuu na jaaⁿñe. Joꞌ joꞌ nntyꞌioom ndoꞌ nneiⁿnqueeⁿ ndeiꞌnꞌoom.” \p \v 14 Seintycwii Jesús ñꞌoom, luaa tsoom: \p —Majndyendye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na macwaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, sa̱a̱ tijndye nnꞌaⁿ na macwjiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ. \s1 Cwitaꞌxꞌeena ꞌñeeⁿ nnom nñeꞌquiana tsꞌiaaⁿnda̱a̱na \r (Mr. 12:13-17; Lc. 20:20-26) \p \v 15 Quia joꞌ tyꞌe nnꞌaⁿ fariseos, tyoꞌmaⁿ cheⁿnquieena chiuu ya nlꞌana na nncꞌomna jom ñequio ñꞌoom na matseineiiⁿ. \v 16 Joꞌ chii jñoomna nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿna ñequio ntꞌom nnꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes na cꞌootaꞌjndoondyena Jesús. Tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ, jluena: \p —ꞌU Maestro, manquiuuyâ na ꞌu tsꞌaⁿ na xcweeꞌ tsꞌomꞌ, ndoꞌ tiquiquiuꞌnnꞌaⁿꞌ ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ mati meiⁿ tjaa na cochꞌeenaꞌ ꞌu ljoꞌ cwilaꞌtiuu nnꞌaⁿ oo meiⁿljoꞌcheⁿ na cwiluiindyena. \v 17 Catsuꞌ nndya̱a̱yâ. Chiuu matseiꞌtiuuꞌ: ¿Aa matyꞌiomnaꞌ na catio̱o̱ⁿya tsꞌiaaⁿnda̱a̱ya nnom tsaⁿmatsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma, oo aa ticatyꞌiomnaꞌ? \p \v 18 Sa̱a̱ Jesús seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ natia na cwilaꞌtiuuna. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ xjeⁿ ja, ꞌo nnꞌaⁿ na tixcwe cwitsamꞌaⁿꞌyoꞌ? \v 19 Catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ tsjo̱ꞌñjeeⁿ na cwitiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ꞌyoꞌ. \p Quia joꞌ tjeiiꞌna cwii denario, tꞌmo̱o̱ⁿna juunaꞌ nnoom. \v 20 Jnda̱ na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ, tsoom nda̱a̱na: \p —¿ꞌÑeeⁿ ꞌndyoonnom ñoom nacjooꞌ tsjo̱ꞌñjeeⁿwaa ndoꞌ ꞌñeeⁿ xueeꞌ ljeiimeiiⁿ? \p \v 21 Tꞌo̱o̱na nnoom, jluena: \p —ꞌNdyoonnom tsaⁿmatsꞌiaaⁿ luaaꞌ ndoꞌ xueⁿꞌeⁿ ñoom. \p Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Catiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ꞌyoꞌ nnom tsaⁿmatsꞌiaaⁿ yuu na tseixmaⁿnaꞌ na nncoꞌñoom. Ndoꞌ quiaꞌyoꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom yuu na tseixmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ nqueⁿ. \p \v 22 Jnda̱ na jndyena na luaaꞌ, jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ tjaweeꞌ nꞌomna. Mana ꞌndyena jom, tyꞌena. \s1 Cwitaꞌxꞌeena cantyja na nntandoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ \r (Mr. 12:18-27; Lc. 20:27-40) \p \v 23 Mañejuu xueeꞌñeeⁿ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ saduceos na mꞌaaⁿ Jesús. Nnꞌaⁿ saduceos cwilaꞌyuꞌtyeⁿna na xocatandoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱. Joꞌ chii jluena cwii ñꞌoom nnoom: \p \v 24 —ꞌU Maestro, waa ñꞌoom na ꞌndii Moisés lua̱a̱ya na matsonaꞌ xeⁿ tueꞌ cwii tsaⁿsꞌa ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ ntseinaaⁿ, quia joꞌ tyjee tsꞌooꞌñeeⁿ cocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom. Nncꞌom ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ cha nntseinoomñê na tjaa ntseinda xioom tꞌom. \v 25 Ndoꞌ quiiꞌntaaⁿ jâ tyomꞌaⁿ ntquieeꞌ naⁿnom na ñenquii tsꞌaⁿ ntseinda. Juu tsaⁿtquiee tocoom, ndoꞌ tyuaaꞌ tueeⁿꞌeⁿ. Tjaaꞌnaⁿ ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ scoomꞌm. Quia joꞌ ljoñe scoomꞌm lꞌo̱ tiꞌtyjeeⁿ. \v 26 Sa̱a̱ majoꞌti tjom tsꞌaⁿ na jnda̱ we, tjaaꞌnaⁿ ndana ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ ndoꞌ tueeⁿꞌeⁿ. Mati tjom tsꞌaⁿ na jnda̱ ndyee ndoꞌ malaaꞌtiꞌ hasta tsꞌaⁿ na jnda̱ ntquieeꞌ. \v 27 Ndoꞌ jnda̱ tja̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ mati tueꞌ yuscu. \v 28 Joꞌ na ñeꞌcataꞌxꞌa̱a̱yâ njomꞌ, Ta, quia na nntandoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ¿cwaaⁿ cwii na ntquieeꞌndye joona scuuꞌ jom? Ee jom ñetꞌoom scuu chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. \p \v 29 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —ꞌO tixcwe cwitjeiꞌyoꞌ cwenta, ee meiiⁿ na cwilaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na waa sa̱a̱ ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ meiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ najndeii na matseixmaaⁿ. \v 30 Ee quia na nntandoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, taxocunconndaꞌna, meiⁿ naⁿnom, meiⁿ naⁿlcu. Ee quia joꞌ nlaꞌxmaⁿna chaꞌna ángeles na mꞌaⁿ cañoomꞌluee. \v 31 Ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nntandoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ¿aa tijoom ñejlaꞌnaⁿꞌyoꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom? Luaa matsoom: \v 32 “Ja cwiluiindyo̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaꞌ Abraham, ndoꞌ Isaac, ndoꞌ Jacob.” Joꞌ chii caliuꞌyoꞌ na cwitaꞌndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ ee jom cwiluiiñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaa nnꞌaⁿ na cwitaꞌndoꞌ, nchii cwentaa lꞌoo. \p \v 33 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na jndyendye, quia na jndyena ñꞌoommeiⁿꞌ na tꞌmo̱o̱ⁿ, jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna. \s1 Ñꞌoom na tꞌmaⁿti na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mr. 12:28-34) \p \v 34 Jnda̱ na jndye nnꞌaⁿ fariseos na jnda̱ seicheⁿ Jesús nnꞌaⁿ saduceos, quia joꞌ jlaꞌtjomndyena. \v 35 Ndoꞌ cwiindye joona, tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés taꞌxꞌeeⁿ cwii ñꞌoom nnom Jesús cha catꞌuiinaꞌ juu. Tsoom: \p \v 36 —ꞌU Maestro, naquiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tqueⁿ Moisés, ¿cwaaⁿ ñꞌoom na tꞌmati cwiluiiñenaꞌ? \p \v 37 Tꞌo̱ Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —“Cꞌoomꞌ na candyaꞌ tsꞌomꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaꞌ, ñequio na xcweeꞌya tsꞌomꞌ, ñequio chaꞌwaa na jnda ntyjiꞌ, ndoꞌ ñequio chaꞌwaa na jndo̱ꞌya tsꞌomꞌ.” \v 38 Ñꞌoomwaaꞌ jndati tseixmaⁿnaꞌ ndoꞌ tꞌmaⁿti matsa̱ꞌntjomnaꞌ. \v 39 Ndoꞌ ñꞌoom na jnda̱ we matseijomnaꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ, luaa matsonaꞌ: “Cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ntyjiꞌ ñequio nncuꞌ.” \v 40 We ñꞌoommeiⁿꞌ laxmaⁿnaꞌ xꞌee chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tqueⁿ Moisés ñequio ñꞌoom na tyoñeꞌquia profetas. \s1 Cristo cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mr. 12:35-37; Lc. 20:41-44) \p \v 41 Yocheⁿ na tyootꞌoomꞌndye nnꞌaⁿ fariseos, taxꞌee Jesús cwii ñꞌoom nda̱a̱na. \v 42 Tsoom: \p —¿Chiuu cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nquii na cwiluiiñe Cristo? ¿ꞌÑeeⁿ jnda jom? \p Tꞌo̱o̱na nnoom, jluena: \p —Nluiiñê tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ. \p \v 43 Tsoom nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌ. Ndoꞌ nquii David, ncꞌe na tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo naquiiꞌ tsꞌoom seiljeiⁿ cwii ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Cristo. Tsoom na juu cwiluiiñe na matsa̱ꞌntjom jom. ¿Ljoꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na luaaꞌ tsoom? ee seiljeiⁿ: \q1 \v 44 Nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsoom nnom juu Ta na matsa̱ꞌntjom ja: \q1 “Cajmaⁿꞌ ntyjaaꞌa ntyjaya yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu \q1 hasta xjeⁿ na jnda̱ tsa̱ꞌa nnꞌaⁿ na jndoo ꞌu na cꞌomna nacje ꞌnaⁿꞌ.” \m \v 45 Ncꞌe na luaaꞌ matso ljeiiꞌñeeⁿ, joꞌ mawaxꞌa̱ya nda̱a̱ꞌyoꞌ: “¿Chiuu waayuu na cwiluiiñe Cristo tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ ee manquiiti David tsoom na juu cwiluiiñe Ta na matsa̱ꞌntjom jom?” \p \v 46 Sa̱a̱ meiⁿcwiindye joona tîcanda̱a̱ nncꞌo̱ ꞌñom meiⁿ ñeꞌcwii ꞌndyoo ñꞌoom. Ndoꞌ xuee na tja tjatinaꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ tîcanda̱a̱ꞌ tsꞌom na nncwaxꞌeeti ñꞌoom ꞌñom. \c 23 \s1 Matseitiaꞌ Jesús nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés \r (Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54; 20:45-47) \p \v 1 Quia joꞌ seineiⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye ñequio nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê, tsoom: \p \v 2 —Nquiee nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ fariseos toꞌñoomna tsꞌiaaⁿ na ñeseixmaⁿ Moisés na cwitꞌmo̱o̱ⁿna ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. \v 3 Joꞌ chii queⁿꞌyoꞌ cwenta ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿna. Ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso na cwitsa̱ꞌntjomna na calꞌaꞌyoꞌ. Sa̱a̱ tintsantyjo̱ꞌyoꞌ chaꞌna cwilꞌana, ee joona ya ñꞌoom cwiñeꞌquiana sa̱a̱ nquieena ñoomñoom na cwilꞌana. \v 4 Ee joona cwiqueⁿna ñꞌoom na jndeiꞌnaꞌ na catseicanda̱a̱ꞌñe tsꞌaⁿ. Matseijomnaꞌ chaꞌcwijom cwilaꞌtyeⁿna cwii xuu na jaaꞌ na cwitioona cantyaꞌ naⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ nquieena nchaaꞌ lꞌuu nntiiꞌndyena meiiⁿ ñeꞌcwii nda̱a̱ lueena na nnteiꞌjndeiina naⁿꞌñeeⁿ. \v 5 Chaꞌtso na cwilꞌana lꞌue nꞌomna na cantyꞌiaa nnꞌaⁿ. Ee cwilꞌana na jeeⁿ ntmeiⁿ ntjaⁿ na chuuꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cwiwityeⁿ cantaana ñequio lueena. Ndoꞌ mati teincooti nmaⁿ ꞌndyoo liaateincoo na cwicweeꞌna nchiiti liaa ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. \v 6 Cwiqueⁿ nꞌomna na nquieena nncwindyuaandyena nacañoomticheⁿ quia na cwiweeꞌ ncuee. Ndoꞌ naquiiꞌ lanꞌom cwilaꞌyuunda̱a̱na ntsula̱ nacañoomcheⁿ yuu na nntseitꞌmaaⁿꞌñetinaꞌ joona. \v 7 Jeeⁿ cjaaweeꞌ nꞌomna na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona quia cwiwincwindyena tsꞌom nataa yuu na jndooꞌ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ lꞌue nꞌomna na nlue nnꞌaⁿ na maestro joona. \p \v 8 ’Sa̱a̱ ꞌo ticalꞌueendyoꞌ na nlue nnꞌaⁿ na maestro ꞌo ee chaꞌtsondyoꞌ ñecwii tmaaⁿꞌ cwilaxmaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ ñecwii na cwiluiiñe Maestro ꞌnaⁿꞌyoꞌ, juu Cristo. \v 9 Meiⁿcwii tsꞌaⁿ tsjoomnancue ticalatꞌmaaⁿꞌndyoꞌ na nnduꞌyoꞌ nnom na tsotyeꞌyoꞌ juu chaꞌna quinduꞌyoꞌ na Tsotyeꞌyoꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ee ñeꞌcwii mꞌaaⁿ na cwiluiiñe Tsotyeꞌyoꞌ, nqueⁿ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. \v 10 Ndoꞌ meiⁿ tiñeꞌquiandyoꞌ na nlue nnꞌaⁿ na ꞌo cwitsajndyeeꞌyoꞌ ee ñecwii mꞌaaⁿ na wjaajndyee jo nda̱a̱ꞌyoꞌ, nquii Cristo. \v 11 Juu tsꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿñeti quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ maxjeⁿ matsonaꞌ na candiꞌntjoom nda̱a̱ꞌyoꞌ. \v 12 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseiwendyeñe cheⁿnquii, maxjeⁿ nntseiquioo Tyꞌo̱o̱tsꞌom juu. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na majuꞌñecje, maxjeⁿ nntseiwe Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. \p \v 13 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ ee cwilaꞌñꞌeeⁿꞌndyoꞌ nnꞌaⁿ cha xocanda̱a̱ nncꞌooquieeꞌndyena cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ncjoꞌyoꞌ tiñeꞌcatsaquieeꞌndyoꞌ na jom nntsa̱ꞌntjoom ꞌo, meiⁿ tiñeꞌquiaꞌyoꞌ na nncꞌooquieeꞌndye ntꞌom ncꞌiaꞌyoꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom. \p \v 14 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ. ꞌO mantyjo̱ꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ lꞌoo na cweꞌ ñeꞌcatjeiꞌtoꞌyoꞌ luee yolcu na jnda̱ tja̱ sꞌaa. Sa̱a̱ majuu xjeⁿꞌñeeⁿ teincoo ñꞌoom cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha ticaꞌmo̱ⁿnaꞌ na wiꞌndyoꞌ. Cweꞌ joꞌ na tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo quia na nncuꞌxeeⁿ ꞌo. \p \v 15 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ. ꞌO jeeⁿ tquia maꞌnomꞌyoꞌ hasta ndaaluee cwiwityꞌiooꞌyoꞌ na cwilꞌueꞌyoꞌ meiiⁿ ñeꞌcwii tsꞌaⁿ na nntseijomñe ñꞌeⁿndyoꞌ. Ndoꞌ xeⁿ jnda̱ jnda̱a̱ lꞌaꞌyoꞌ na wjaantyjo̱o̱ⁿ chaꞌna cwilꞌaꞌyoꞌ quia joꞌ wjaañꞌoomnaꞌ jom na cwajndiiti nntsꞌaaⁿ. Ndoꞌ na ljoꞌ, tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom quiiꞌ bꞌio, nchiiti ꞌo. \p \v 16 ’Ndoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nda̱a̱ ncꞌiaaꞌyoꞌ, mati nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee laxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom nchjaaⁿꞌyoꞌ. Cwinduꞌyoꞌ tityeⁿ ñꞌoom na maqueⁿtyeⁿ tsꞌaⁿ nacjoomꞌm quia na macwjeeⁿꞌeⁿ xueeꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Sa̱a̱ tyeⁿti ñꞌoom na nncwjiꞌ tsꞌaⁿ xueeꞌ sꞌom cajaⁿ na ñꞌeⁿ teichjoomnaꞌ. \v 17 ꞌO jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ ntjeiⁿndyoꞌ, laxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na nchjaaⁿꞌyoꞌ. ¿Cwaaⁿ cwii na we nmeiⁿꞌ tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ? ¿Aa sꞌom cajaⁿ na ñꞌeⁿ teichjoom watsꞌom oo aa nquii watsꞌom? Juu watsꞌom tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ ee cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ maqueⁿljuꞌnaꞌ sꞌom cajaⁿꞌñeeⁿ. \v 18 Mati cwinduꞌyoꞌ na tityeⁿ ñꞌoom na cweꞌ xueeꞌ tio naquiiꞌ watsꞌom nncwjiꞌ tsꞌaⁿ. Tyeⁿti ñꞌoom cwinduꞌyoꞌ quia na nncwjiꞌ tsꞌaⁿ xueeꞌ seii quiooꞌ na cwitioo nnꞌaⁿ joꞌ joꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 19 ꞌO jeeⁿcheⁿ nchjaaⁿꞌyoꞌ. ¿Cwaaⁿ na we nmeiⁿꞌ tꞌmaⁿti tseixmaⁿnaꞌ? ¿Aa seii quiooꞌ na cwitioo nnꞌaⁿ nacjooꞌ tio, oo aa juu tio? Tꞌmaⁿti tseixmaⁿ nquii tio yuu na cwicantyjo seiꞌñeeⁿ ee ncꞌe juunaꞌ maqueⁿljuꞌnaꞌ seiꞌ na nnda̱a̱ nncoꞌñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 20 Ee tsꞌaⁿ na maqueⁿtyeⁿ cwii ñꞌoom nacjooꞌ nquii na macwjiꞌ xueeꞌ tio naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ, nchii macanda̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tioꞌñeeⁿ maqueⁿtyeⁿ ñꞌoom, maxjeⁿ mawꞌatꞌmaⁿtonaꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿ na cwicantyjo nacjooꞌnaꞌ. \v 21 Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na maqueⁿtyeⁿ cwii ñꞌoom nacjooꞌ nquii na macwjiꞌ xueeꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ, nchii macanda̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juunaꞌ maqueⁿtyeⁿ ñꞌoom, maxjeⁿ mañꞌoomnaꞌ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee jom macꞌeeⁿ joꞌ joꞌ. \v 22 Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ na maqueⁿtyeⁿ cwii ñꞌoom nacjooꞌ nquii na macwjiꞌ xueeꞌ cañoomꞌluee nchii macanda̱ cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ cañoomꞌluee maqueⁿtyeⁿ ñꞌoom, maxjeⁿ mañꞌoomnaꞌ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio tio yuu na mawacatyeeⁿ. \p \v 23 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ. Ee cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ diezmo cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cwiweꞌ ntjoomꞌyoꞌ hasta meiⁿ cweꞌ tscojñom tsꞌoomjndya ñequio tscolcoo ñequio lqueeⁿ cameiⁿnom sa̱a̱ ticalacanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na tꞌmaⁿti naquiiꞌ ñꞌoom na tqueⁿ Moisés. Ñꞌoomꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu na cꞌomꞌyoꞌ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ncꞌiaaꞌyoꞌ ndoꞌ calacanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na cwinduꞌyoꞌ. Maxjeⁿ matyꞌiomyanaꞌ na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ diezmo sa̱a̱ mati calacanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ na tꞌmaⁿti na sa̱ꞌntjom Moisés. \v 24 Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwꞌaaⁿꞌndye ndaatioo na cwiwe cha caꞌndiinaꞌ quiooꞌ na cajnda̱a̱ sa̱a̱ tiqueⁿna cwenta na jo nandye njom cwii quiooꞌ tꞌmaaⁿñe na jaato̱ꞌ. Ee jeeⁿ cwiqueⁿndyoꞌ na ñeꞌcalaꞌcanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na niom nchꞌunchꞌu sa̱a̱ tiñeꞌcalaꞌcanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na tꞌmaⁿti na macaⁿnaꞌ. Joꞌ chii ꞌo laxmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ nato nda̱a̱ ncꞌiaꞌyoꞌ sa̱a̱ ncjoꞌyoꞌ chaꞌcwijom na nchjaaⁿꞌyoꞌ na tiñeꞌcatsaꞌjndyeeꞌyoꞌ natoꞌñeeⁿ. \p \v 25 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ ee yaya cwilaljuꞌyoꞌ naxeⁿꞌ waso ñequio xio na cwiwilꞌueeꞌndyoꞌ sa̱a̱ tsꞌomnaꞌ cwajndii. Ee nantquie na cwicwaꞌyoꞌ cwicañjom joꞌ, laꞌxmaⁿnaꞌ ꞌnaaⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ na cwintyꞌueeꞌyoꞌ ee na tiñeꞌqueⁿꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ xjeⁿ na cwilaqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ. \v 26 ꞌO nnꞌaⁿ fariseos cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom naⁿnchjaaⁿ. Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom quia joꞌ nntsꞌaanaꞌ chaꞌcwijom na cwilaljuꞌyoꞌ tsꞌom waso ñequio xio. Ndoꞌ na ljoꞌ nntseiljoyunaꞌ na ljuꞌ tsꞌomnaꞌ ñꞌeⁿ naxeⁿꞌnaꞌ. \p \v 27 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ. Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna ndeiꞌluaa na jeeⁿ canchiiꞌ lꞌa nnꞌaⁿ, na cweꞌ nacjooꞌnaꞌ nntyꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ na jeeⁿ neiⁿncooꞌ sa̱a̱ naquiiꞌnaꞌ tooꞌ ndeii nnꞌaⁿ ñequio chaꞌtso nnom na tsꞌiaaⁿ. \v 28 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ ee jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ ndooꞌ xeⁿ matyꞌiomyanaꞌ ljoꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, sa̱a̱ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñenquiiꞌcheⁿ na we waa na cwilꞌaꞌyoꞌ ndoꞌ tooꞌñꞌeⁿ mꞌaaⁿ natia. \p \v 29 ’ꞌO nnꞌaⁿ fariseos ñꞌeⁿ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya nnꞌaⁿndyoꞌ. Ee cwilꞌaꞌyoꞌ ndeiꞌluaa profetas ndoꞌ cwilachjoomndyoꞌ ndeiꞌluaa ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na ñelꞌa cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. \v 30 Jnda̱ chii cwinduꞌyoꞌ: “Xeⁿ jaa mamꞌaaⁿya ncuee na ñetꞌom welooya teiyo, tixocalajomndyo̱ na jlaꞌcwjeena profetas.” \v 31 Ndoꞌ na luaaꞌ cwinduꞌyoꞌ cwitjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ ñꞌoom nacjoꞌyoꞌ na ꞌo cwiluiindyoꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿ nquiee nnꞌaⁿ na tyolaꞌcwjee profetas. \v 32 Joꞌ chii calacanda̱ꞌyoꞌ chiuu waa na to̱ꞌ jndyee nnꞌaⁿ tsjaaⁿ na tuiindyoꞌ. \p \v 33 ’ꞌO cwiluiindyoꞌ chaꞌcwijom nda canduulja na jeeⁿ tia cwilꞌaꞌyoꞌ. Chiuu nlꞌaꞌyoꞌyoꞌ na nnda̱a̱ nluiiꞌndyoꞌ nawiꞌ na cwitjoom nnꞌaⁿ na cwiꞌoo bꞌio. \v 34 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja njño̱o̱ⁿya profetas na nncꞌom naquiiꞌ ntaaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ na nlaꞌneiⁿna cantyja na jndo̱ꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ na nntꞌmo̱o̱ⁿna ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom. Sa̱a̱ ꞌo nlaꞌcwjeꞌyoꞌ cwantindye naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ ntꞌom naⁿꞌñeeⁿ nntyꞌiomꞌyoꞌ nꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ ntꞌom nntjaꞌyoꞌ naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ ntꞌomndye joona nleiꞌntyjo̱ꞌyoꞌ cwii ndoꞌ cwii tsjoom. \v 35 Joꞌ chii choꞌnqueⁿꞌyoꞌ jnaⁿ cantyja nawiꞌ na nntjoom naⁿꞌñeeⁿ, ndoꞌ mati cantyja na tja̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na nchii jnaaⁿna hasta xjeⁿ na tuii tsjoomnancue. Nnaⁿnaꞌ na waa jnaⁿꞌyoꞌ xjeⁿ na seicueeꞌ Caín tyjeeⁿ Abel, tsaⁿ na tyotseixmaⁿ na matyꞌiomyanaꞌ, nndyowanaꞌ hasta na tueꞌ Zacarías jnda Berequías lꞌa weloꞌyoꞌ xcwe quiiꞌntaaⁿ tio tꞌmaⁿ ñequio ta watsꞌom. \v 36 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ nntꞌuiinaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿꞌyoꞌ jeꞌ cantyja chaꞌtso nawiꞌmeiⁿꞌ na tjoom naⁿꞌñeeⁿ. \s1 Matyꞌioo Jesús cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ Jerusalén \r (Lc. 13:34-35) \p \v 37 ’ꞌO nnꞌaⁿ Jerusalén, cwilacwjeꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwiñeꞌquia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ cwijñomꞌyoꞌ ljo̱ꞌ nnꞌaⁿ na majñoom na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Majndye ndiiꞌ ñentyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseitjo̱ⁿya ꞌo na nncꞌomꞌyoꞌ cwentaya chaꞌxjeⁿ matseitjom caxtixquie ntseinaaⁿ nacjeeꞌ ntsqueeⁿ. Sa̱a̱ ꞌo cwaaⁿ tquiandyoꞌ. \v 38 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, maꞌndii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo. Taxocꞌoomñê watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ. \v 39 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na taxocantyꞌiaꞌyoꞌ ja hasta na nncueꞌntyjo̱ xuee na nnduꞌyoꞌ: “Matioꞌnaaⁿñenaꞌ nquii na macwjeeꞌcañoom ñequio najndeii na matseixmaⁿ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \c 24 \s1 Matso Jesús na nntyuiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ \r (Mr. 13:1-2; Lc. 21:5-6) \p \v 1 Jluiꞌ Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ na mawjaⁿ. Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê squieꞌcaño̱o̱ⁿyâ jom. To̱o̱ꞌâ na cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ chiuu waa na jeeⁿ neiⁿncooꞌ lꞌaa cwentaaꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. \v 2 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱yâ, tsoom: \p —¿Aa cwintyꞌiaꞌyoꞌ na jeeⁿ ya chaꞌtso nmeiⁿꞌ? Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na mayuuꞌcheⁿ tixocaꞌndiinaꞌ cwii tsjo̱ꞌ nacjooꞌ xꞌiaaꞌnaꞌ. Nntyuiiꞌñꞌeⁿ lꞌaameiⁿꞌ. \s1 ꞌNaaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na manndyooꞌ na nntycwii \r (Mr. 13:3-23; Lc. 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Quia joꞌ saayâ ta na jndyu Olivos. Ndoꞌ quia jnda̱ tacatyeeⁿ Jesús joꞌ joꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndyô̱ ñꞌeⁿñê saantyjaaꞌâ jom cha nnda̱a̱ nlana̱a̱ⁿyâ ñꞌeⁿñê na ñencjo̱o̱yâ. Lꞌuuyâ: \p —Catsuꞌ nda̱a̱yâ cwaaⁿ nluii na nmeiiⁿꞌ. Ndoꞌ ¿cwaaⁿ ꞌnaaⁿ na nleitquiooꞌ na mꞌmo̱ⁿnaꞌ na manndyoꞌnndaꞌ ndoꞌ na nntycwii tsjoomnancue? \p \v 4 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta na tjaa ꞌñeeⁿ nnquiuꞌnnꞌaⁿ ꞌo cantyja ꞌnaaⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ. \v 5 Ee jndye nnꞌaⁿ nñequiona ñequio xueya na nluena: “Ja cwiluiindyo̱ nquii Cristo”, na nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna nnꞌaⁿ. \v 6 Ee nntyꞌiaꞌyoꞌ na nndyocwjeeꞌcañoom ntiaꞌ ndoꞌ nleicꞌuaa ñꞌoom na cwiluii ntiaꞌ cwiicheⁿ ntyja. Sa̱a̱ tiñeꞌquiandyoꞌ na nlacatyuendyoꞌ ee maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ na nmeiⁿꞌ cwinomjndyee. Sa̱a̱ ndicwaⁿ tjo̱o̱cheⁿ na nntycwii tsjoomnancue. \v 7 Nlaꞌwendye nnꞌaⁿ cwii ndyuaa nacjoo nnꞌaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa. Ndoꞌ cwii tsaⁿmatsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ nntseiweñê nacjooꞌ cwiicheⁿ tsaⁿmatsꞌiaaⁿ. Jndye joo nncꞌoom jndoꞌ tꞌmaⁿ ndoꞌ nnconom ntycu na wjaatcuuñenaꞌ ndoꞌ jndye jo jndeii nntsꞌeii. \v 8 Chaꞌtso nawiꞌmeiⁿꞌ cweꞌ weꞌyandyo laꞌxmaⁿnaꞌ. Quia nlquieꞌntyjo̱ ntꞌomcheⁿ nawiꞌ na jaaꞌti. \p \v 9 ’Jndye nnꞌaⁿ hasta ndiocheⁿ tsjoomnancue nncꞌomna na jndoona ꞌo ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. Joꞌ na nlaꞌquioo nnꞌaⁿ ꞌo luee nnꞌaⁿ na nntaꞌwiꞌna ꞌo, ndoꞌ nlaꞌcwjeena ꞌo. \v 10 Jndye nnꞌaⁿ nntjeiiꞌndyena cantyja na cwilaꞌyuꞌya nꞌomna. Nncꞌomna na jndoondye ntyjeena hasta na nlꞌueeꞌndyena ñꞌoom na nntꞌuiinaꞌ ncꞌiaana. \v 11 Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ nluena na profeta joona sa̱a̱ tiyuuꞌ ñꞌoom cwiñequiana. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ nñeꞌquioꞌnnꞌaⁿna. \v 12 Ndoꞌ ncꞌe na nncjaantyꞌee nncjaantyꞌee natia, juunaꞌ nntsꞌaanaꞌ na tawiꞌ nꞌomndye ntyjeena. \v 13 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na tyeⁿ cwiljooꞌñe cantyja ꞌnaⁿya hasta na macanda̱, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. \v 14 Chaꞌwaa tsjoomnancue nncꞌoo nnꞌaⁿ na nñeꞌquiana ñꞌoom nayawaañe cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Juunaꞌ nncwjiꞌyuuꞌñenaꞌ chiuu calꞌa nnꞌaⁿ cwii cwii ndyuaa, quia ljoꞌcheⁿ nncueꞌntyjo̱ na nntycwii tsjoomnancue. \p \v 15 ’ꞌÑeeⁿ juu tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ ñꞌoommeiiⁿ, catseiꞌno̱ⁿꞌ ljoꞌ ñecatsonaꞌ. Juu profeta Daniel, seiljeiⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu na jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ tiaaꞌ na nntseityuiiꞌ chaꞌtso. Quia na nntyꞌiaꞌyoꞌ na jnda̱ mamꞌaaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ yuu na ljuꞌti na cwiluiiñenaꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, \v 16 quia joꞌ chaꞌtsondyoꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ tsꞌo̱ndaa Judea catsaleiꞌnomꞌyoꞌ quiiꞌ ntsjo̱. \v 17 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ ꞌñeeⁿ tsꞌaⁿ na ljo nacjooꞌ waaꞌ ticandyocueeⁿ na nncjaaqueⁿꞌeⁿ joꞌ na nncwjeeⁿꞌeⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 18 Ndoꞌ tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ jo jnda̱a̱, na machꞌee tsꞌiaaⁿ, ticjaalcweeⁿꞌeⁿ na nncjaacachoom liaⁿꞌaⁿ. \v 19 Ndoꞌ joo ncueeꞌñeeⁿ jeeⁿ wiꞌ nntjoom yolcu na ndeiindye ñequio yolcu na ꞌndaandye ndana. \v 20 Calꞌaꞌyoꞌ tyꞌoo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nchii xcwe ncuee na teiⁿ, meiⁿ nchii xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ na nlcaⁿnaꞌ na caleiꞌnomꞌyoꞌ nawiꞌñeeⁿ. \v 21 Ee quia ljoꞌcheⁿ nnquioo cwii nawiꞌ na tꞌmaⁿticheⁿ na meiⁿjom ndiiꞌ tyootjoom nnꞌaⁿ cantyjati xjeⁿ na tuii tsjoomnancue hasta jeꞌ. Ndoꞌ xuee na cwii wjaatinaꞌ, meiⁿ tajom cwii nluiinndaꞌ cwiicheⁿ nawiꞌ chaꞌna juunaꞌ. \v 22 Ndoꞌ xeⁿ ticatsꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tijndyeti xuee na nncꞌoom nawiꞌñeeⁿ quia joꞌ meiⁿcwii tsꞌaⁿ xocaluiꞌnꞌmaaⁿñe cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Sa̱a̱ ncꞌe na wiꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ, nntsꞌaaⁿ na tijndyeti xuee na nncꞌoom nawiꞌñeeⁿ. \p \v 23 ’Joꞌ chii xeⁿ nntso cwii tsꞌaⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ ljo mꞌaaⁿ nquii na cwiluiiñe Cristo”, oo nntso tsꞌaⁿ: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ, laꞌñeⁿ mꞌaaⁿ”, tilayuꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. \v 24 Ee maxjeⁿ nlquieꞌcañom nnꞌaⁿ ꞌo na nluena joona cwiluiindyena Cristo. Ndoꞌ nluena na profeta joona sa̱a̱ tiyuuꞌ ñꞌoom na cwiñeꞌquiana. Nlꞌana jndye nnom ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ ñequio jndye nnom tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na nncjaaweeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ cha xeⁿ na nnda̱a̱ nlꞌana na nñequioꞌnnꞌaⁿna nnꞌaⁿ na macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaⁿꞌaⁿ. \v 25 Matyuaaꞌti matseicandiiya ꞌo cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluii joonaꞌ cha calꞌaꞌyoꞌ cwenta. \v 26 Quia joꞌ xeⁿ nlue nnꞌaⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ: “Queⁿꞌyoꞌ cwenta, laꞌñeⁿ mꞌaaⁿ ndyuaa yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom”, tintsaꞌyoꞌ joꞌ joꞌ. Ndoꞌ xeⁿ na nluena: “Cantyꞌiaꞌyoꞌ, luaaꞌ mꞌaaⁿ naquiiꞌ wꞌaa”, tilayuꞌyoꞌ na ljoꞌ. \v 27 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee quia na nndyo̱o̱nndaꞌa nleitquiooꞌndyo̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na chaꞌwaa tsjoomnancue, chaꞌxjeⁿ na cwiwixuee chomtsuee yuu na macaluiꞌ ñeꞌquioomꞌ hasta wjaantycwiinaꞌ ntyja na majaacue ñeꞌquioomꞌ. \v 28 Sa̱a̱ nawiꞌñeeⁿ na jnda̱ tsjo̱o̱ na nntjomꞌyoꞌ, maxjeⁿ ticwinomꞌnaꞌ ee queⁿꞌyoꞌ cwenta, meiⁿyuucheⁿ na meindyuaa ꞌnaⁿ to̱ꞌ, joꞌ joꞌ nntjomndye cantꞌeiⁿ. \s1 Nmeiiⁿ nntsꞌaanaꞌ quia na nndyonndaꞌ Jesús \r (Mr. 13:24-37; Lc. 21:25-33; 17:26-30, 34-36) \p \v 29 ’Quia na jnda̱ teinomncue nawiꞌ tꞌmaⁿ ncueeꞌñeeⁿ, nleijaaⁿñe ñeꞌquioomꞌ, ndoꞌ mati chiꞌ taxocwixueeñe. Nntquiaandye cancjuu. Ndoꞌ chaꞌtso na cwilaꞌxmaⁿ najnda̱ na mꞌaⁿ tsjo̱ꞌluee nntyuiiꞌ. \v 30 Quia joꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, nleitquiooꞌ ꞌnaaⁿ cantyja ꞌnaⁿya. Ndoꞌ nntseityꞌioonaꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancue. Ee nntyꞌiaana ja, tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na nluiiꞌa joꞌ joꞌ. Nndyo̱cua̱ naquiiꞌ nchquiu ñequio najndeii na matseixmaⁿya ndoꞌ ñequio na neiⁿncooꞌ nacaxuee na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱. \v 31 Ndoꞌ njño̱o̱ⁿya ángeles ꞌnaⁿya na jndeii ntjo̱ꞌna ndu na nncꞌoona chaꞌwaa tsjoomnancue, na nlaꞌtjomna nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌndyo̱ cwentaya. \p \v 32 ’Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ꞌnaaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ nda̱a̱ꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom higuera. Quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwinnteiꞌ lꞌo̱naꞌ ndoꞌ cwicaluiꞌ tsco ꞌndaa juunaꞌ, quia joꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na majnda̱ jaawindyooꞌ ncueesuaꞌ. \v 33 Ndoꞌ majoꞌti quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwiluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ na jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, quia joꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ teindyooꞌ mꞌaaⁿnaꞌ. Manncwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa. \v 34 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ na xocwjeñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ hasta xjeⁿ na jnda̱ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. \v 35 Tsjo̱ꞌluee ñꞌeⁿ tsjoomnancue nntycwiiñꞌeⁿnaꞌ sa̱a̱ ñꞌoom ꞌnaⁿya tijoom xuee nntsꞌaanaꞌ na xotseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ. \p \v 36 ’Sa̱a̱ meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticaljeii cwaaⁿ xuee ndoꞌ ꞌñeeⁿ xjeⁿ na nluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ. Meiⁿ nquiee ángeles na mꞌaⁿ cañoomꞌluee ticaliuna, meiⁿ ja na cwiluiindyo̱ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom ticaljeiiya. Macanda̱ ñenquiicheⁿ Tsotya̱ya ntyjeeⁿ. \p \v 37 ’Chaꞌxjeⁿ na tyomꞌaⁿ nnꞌaⁿ ncuee quia ñetꞌoom Noé, maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nlꞌa nnꞌaⁿ quia na nncwja̱caño̱o̱ⁿya na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 38 Ee ncueeꞌñeeⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ na seicatsuu ndaaluaꞌntyꞌa tsjoomnancue tyomꞌaⁿ nnꞌaⁿ. Tyocwaꞌna, tyowena, tyowuncona, tyoñeꞌquiana ndana na nncꞌunco hasta juu xuee quia na tjaquieeꞌ Noé wꞌaandaa tꞌmaⁿ. \v 39 Sa̱a̱ tiqueⁿna cwenta na waa na teincuuꞌ hasta matsꞌia joꞌ tyjeeꞌ ndaaluaꞌntyꞌa. Tyjeeꞌ candaa, tjachuunaꞌ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nntjoom nnꞌaⁿ quia na nncwja̱caño̱o̱ⁿ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 40 Ee juu xueeꞌñeeⁿ nntseijomnaꞌ mꞌaⁿ we nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ jo jnda̱a̱. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom na mꞌaaⁿya ndoꞌ cwii maꞌndiinaꞌ. \v 41 Nntseijomnaꞌ mꞌaⁿ we yolcu na cwitua. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom na mꞌaaⁿya ndoꞌ cwii maꞌndiinaꞌ. \p \v 42 ’Joꞌ chii ñequiiꞌcheⁿ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ ee na ticaliuꞌyoꞌ cwaaⁿ xuee nncwjeeꞌcañoom nqueⁿ na matsa̱ꞌntjoom ꞌo. \v 43 Ñꞌoomwaa calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ: Xeⁿ ntyjii tsꞌaⁿ cwaaⁿ nlquie naⁿcantyꞌue waⁿꞌaⁿ, tixocatsom meiⁿ xonquiaaⁿ na nncꞌooquieꞌna na nntjeiiꞌna ꞌnaⁿ. \v 44 Joꞌ chii mati ꞌo cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ ee juu xjeⁿ na ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ, majuuto xjeⁿꞌñeeⁿ nncwja̱caño̱o̱ⁿ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \s1 Moso na matseicanda̱ ñequio moso na tiñeꞌtseicanda̱ \r (Lc. 12:41-48) \p \v 45 ’Calꞌuu mꞌaaⁿ cwii moso na jndo̱ꞌ tsꞌom ndoꞌ matseicanda̱, jom nlcoꞌjndyee patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na catsa̱ꞌntjoom chaꞌtso ntꞌomcheⁿ moso wꞌaaꞌñeeⁿ na nñequiaaⁿ nantquie nda̱a̱na quia na maweꞌntyjo̱ xjeⁿ. \v 46 Quia na nncwjeeꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na tja cwii joo ndoꞌ nljeii na jeeⁿ ya cwenta machꞌeeⁿ, tꞌmaⁿ nñequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ. \v 47 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ na chaꞌtso ꞌnaⁿ na matseixmaⁿ patromꞌñeeⁿ, nntioom cwenta lꞌo̱ mosoomꞌm. \v 48 Sa̱a̱ calꞌuu na juu mosoꞌñeeⁿ cwiluiiñê na tia tsꞌaⁿñê ndoꞌ nntseitioom naquiiꞌ tsꞌoom na taxocwjeeꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na tyuaaꞌ, \v 49 ndoꞌ nnto̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na nncwjaaⁿꞌaⁿ ntyjemosoñe na mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Nlcwaꞌjndooꞌñê ndoꞌ nntseijomñê nncꞌom ñequio naⁿcandyee. \v 50 Matsꞌia joꞌ nncwjeeꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ cwii xuee na ticꞌomcꞌeⁿ ndoꞌ hora na ticatseitioom na nncwjeeꞌ. \v 51 Cwajndii nntseiseiꞌ patrom jom, jnda̱ nncjuꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ jom yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaya na ya nnꞌaⁿndye. Joꞌ joꞌ nntyꞌioom ndoꞌ nneiⁿnqueeⁿ ndeiꞌnꞌoom. \c 25 \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ qui yolcundyua \p \v 1 ’Seineiⁿti Jesús ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cañoomꞌluee. Tsoom: \p —Tyomꞌaⁿ qui yolcundyua tyꞌechona xjocanti ꞌnaaⁿna na ntyjo chom na cwico seitye. Jluiꞌna, tyꞌecatjomndyena juu tsaⁿsꞌa na macoco. \v 2 ꞌOmndye joona tijndo̱ꞌ nꞌomna ndoꞌ ꞌomndye naⁿꞌñeeⁿ majndo̱ꞌ nꞌomna. \v 3 Joo yolcu na tijndo̱ꞌ nꞌom quia na tyꞌechona xjocanti ꞌnaaⁿna, taticꞌoochotina seitye na nlco. \v 4 Sa̱a̱ yolcu na jndo̱ꞌ nꞌom tyꞌechona xjocanti ꞌnaaⁿna na ntyjo chom ndi ñꞌeeⁿ lioo na ñjomti seitye. \v 5 Ndoꞌ yocheⁿ na meindooꞌna nquii tsaⁿsꞌa na macoco, jnaⁿnaꞌ na maꞌoondana ndoꞌ mana jndana. \v 6 Quia tueeꞌ xcwe tsjom, teicꞌuaa na matseixuaa tsꞌaⁿ. Matso: “Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, macwjeeꞌcañoom tsꞌaⁿ na macoco. Quioꞌyoꞌ na nlajomndyoꞌ ñꞌeⁿñê.” \v 7 Quia joꞌ teiꞌcantyja yolcuꞌñeeⁿ. Jlaꞌyo̱na nmaⁿ na ntyjo chom xjocanti ꞌnaaⁿna. \v 8 Ndoꞌ joo yolcu na tijndo̱ꞌ nꞌom jluena nda̱a̱ ncꞌiaana na jndo̱ꞌ nꞌom: “Jeeⁿ ꞌo leii, cateijndeiꞌyaꞌyoꞌ seitye na cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ ee majaanduuꞌ chom ꞌnaaⁿyâ.” \v 9 Sa̱a̱ yolcu na jndo̱ꞌ nꞌom tꞌo̱o̱na nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: “Xonda̱a̱, ee xeⁿ nntsꞌaacheⁿnaꞌ na xocwijndeii na nleilꞌueeꞌndyo̱ ncjo̱o̱yâ ndoꞌ mati ꞌo. Yati catsalajndaꞌyoꞌ na nleilꞌueeꞌndyoꞌ.” \v 10 Ndoꞌ yocheⁿ na tyꞌelaꞌjnda naⁿꞌñeeⁿ seitye, tyjeeꞌcañoom nquii tsaⁿsꞌa na macoco. Quia joꞌ joo yolcu na mꞌaⁿcꞌeendye tyꞌequieꞌna quiiꞌ wꞌaa ñꞌeⁿñê yuu na nleitꞌmaaⁿꞌ na macocoom. Jnda̱ joꞌ ta̱ꞌ ndyueelꞌa. \v 11 Jnda̱ chii mati tquieꞌcañom ntꞌomcheⁿ yolcundyuaꞌñeeⁿ. Jluena: “Aa ndiꞌ ta, catseicanaaⁿndyuꞌ ꞌndyootsꞌa. Aa ndiꞌ ta.” \v 12 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na: “Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ ticwajnaⁿꞌa ꞌo.” \p \v 13 Ndoꞌ tso Jesús nda̱a̱yâ: \p —Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na ñꞌoommeiⁿꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee ticaliuꞌyoꞌ cwaaⁿ xuee ndoꞌ cwaaⁿ hora na ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncwja̱caño̱o̱ⁿya ꞌo. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿ sꞌom na toꞌñoom ndyee moso \p \v 14 ’Nntseina̱ⁿtya̱ nnda̱a̱ꞌyoꞌ cwiicheⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cañoomꞌluee. Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na seijndaaꞌñe na wjaa cwiicheⁿ tsjoomnancue na tquia. Tqueeⁿꞌñê mosoomꞌm ndoꞌ tquiaaⁿ tsjo̱ꞌñjeeⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na na nlꞌana tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ joonaꞌ. \p \v 15 ’Nnom cwii joo naⁿꞌñeeⁿ tquiaaⁿ ꞌom meiⁿ sꞌom. Nnom cwiicheⁿ tquiaaⁿ ñeꞌwe meiⁿ ndoꞌ nnom cwiicheⁿ ñeꞌcwii meiⁿ cwii tquiaaⁿ. Tquiaaⁿ nnom cwii cwii joona cantyjati na seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na nnda̱a̱ nntsꞌaa. Jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ, tjaaⁿ cwiicheⁿ tsjoomnancue. \v 16 Juu tsꞌaⁿ na toꞌñom ꞌom meiⁿ sꞌom mantyjacheⁿ tyochꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ joonaꞌ. Ndoꞌ tantjomtyeeⁿ cwiicheⁿ ꞌom meiⁿ. \v 17 Mati juu tsꞌaⁿ na toꞌñom we meiⁿ, tyochꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿ ñꞌeⁿ joonaꞌ ndoꞌ tantjoom cwiicheⁿ we meiⁿ. \v 18 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na ñecwii meiⁿ toꞌñom, tjaaⁿ tjacaꞌñeeⁿ quiiꞌ tyuaa, joꞌ joꞌ tantyꞌioom sꞌom ꞌnaaⁿꞌ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \p \v 19 ’Majndye xuee tjacaanaꞌ ndoꞌ tyjeeꞌnndaꞌ patrom ꞌnaaⁿna. Seijndaaꞌñê na nncwjeeⁿꞌeⁿ cwenta ñꞌeⁿndyena cwanti tueꞌntyjo̱ taꞌntjomna ñꞌeⁿ sꞌom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 20 Tyjeeꞌcañoomjndyee juu tsꞌaⁿ na toꞌñom ꞌom meiⁿ sꞌom. Maleichuuñꞌeeⁿ sꞌomꞌñeeⁿ, mandi ñꞌeⁿ ꞌom meiⁿ na tantjoom. Tquiaaⁿ joonaꞌ nnom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tsoom: “ꞌU ta, tquiaaꞌ ꞌom meiⁿ sꞌom no̱o̱ⁿ. Cantyꞌiaꞌ jeꞌ luaa cwiicheⁿ ꞌom meiⁿ na jnda̱ tantjo̱ⁿya.” \v 21 Tso patrom nnoom: “ꞌU moso ꞌnaⁿya, ya saꞌ. Tquiooꞌ na tjooꞌ tsꞌomꞌ ndoꞌ na seicanda̱ꞌ. Meiiⁿ cweꞌ cwii tsꞌiaaⁿ na cachjoo sa̱a̱ ꞌu seicanda̱ꞌ. Jeꞌ nlqua̱a̱ⁿya ꞌu na tꞌmaⁿti tsꞌiaaⁿ nntseixmaⁿꞌ. Ndoꞌ na luaaꞌ wendyo̱ nncꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya.” \v 22 Jnda̱ chii tyjeeꞌcañoom juu tsꞌaⁿ na toꞌñom we meiⁿ sꞌom. Tsoom: “ꞌU ta, tquiaaꞌ we meiⁿ sꞌom no̱o̱ⁿ. Cantyꞌiaꞌ jeꞌ luaa cwiicheⁿ we meiⁿ na jnda̱ tantjo̱ⁿya.” \v 23 Tso patrom nnoom: “ꞌU moso ꞌnaⁿya, ya saꞌ. Tquiooꞌ na tjooꞌ tsꞌomꞌ ndoꞌ na seicanda̱ꞌ. Meiiⁿ cweꞌ cwii tsꞌiaaⁿ na cachjoo sa̱a̱ ꞌu seicanda̱ꞌ. Jeꞌ nlqua̱a̱ⁿya ꞌu na tꞌmaⁿti tsꞌiaaⁿ nntseixmaⁿꞌ. Ndoꞌ na luaaꞌ wendyo̱ nncꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya.” \v 24 Quia joꞌ na macanda̱ tyjeeꞌcañoom juu moso na ñeꞌcwii meiⁿ sꞌom toꞌñom. Tsoom nnom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ: “ꞌU ta, mantyjiiya na ꞌu tsꞌaⁿ na jeeⁿ majñoomꞌ ꞌndyoꞌ moso ꞌnaⁿꞌ. ꞌU cweꞌ matseiꞌweꞌ cantyja na cwiweꞌ ntjom ꞌnaⁿꞌ, meiⁿ na nnomꞌ, meiⁿ na nntseicueendyuꞌ. Macanda̱ nencjo̱o̱yâ moso ꞌnaⁿꞌ jeeⁿ cwilajnda̱a̱yâ. \v 25 Cweꞌ na nquiaya ꞌu, joꞌ chii tjo̱, tjo̱catyꞌiuya sꞌom ꞌnaⁿꞌ quiiꞌ tyuaa. Luaa juunaꞌ, coꞌñomꞌ.” \v 26 Ndoꞌ tꞌo̱ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ nnoom: “ꞌU re moso na tia tsꞌaⁿndyuꞌ ndoꞌ na nchqueⁿꞌ, cwa maxjeⁿ ntyjiꞌ na matseiwa̱ya ntjom meiiⁿ nchii nnco̱ jno̱o̱ⁿꞌa, ndoꞌ mawantjo̱ⁿya meiiⁿ nchii nnco̱ matseicatsuundyo̱. \v 27 Cweꞌ ncꞌe joꞌ yati xeⁿ ꞌu seiweꞌ sꞌom ꞌnaⁿya wꞌaa banco yuu na cwileiweya sꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ, quia joꞌ toꞌño̱ⁿ sꞌom ꞌnaⁿya ñequio tsꞌiaaⁿnnomnaꞌ quia na tyja̱.” \v 28 Ndoꞌ tso patrom nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ mosoomꞌm: “Catjeiꞌyoꞌ cwii meiⁿwaaꞌ lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ quiaꞌyoꞌ juunaꞌ lꞌo̱ juu tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom qui meiⁿ. \v 29 Ee cantyjati na matseixmaⁿ ticwii cwii tsꞌaⁿ, xeⁿ ya tsꞌiaaⁿ machꞌeeⁿ ñꞌeⁿ juunaꞌ quia joꞌ nncoꞌñomtyeeⁿ na nleilꞌueeꞌñê. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na tisꞌa tsꞌiaaⁿ machꞌee, nluiꞌ cantyjati chjoowiꞌ na maleiñꞌoomtyeeⁿ. \v 30 Cweꞌ joꞌ catueꞌyoꞌ moso nchqueeⁿꞌmꞌaaⁿꞌ chꞌeⁿ yuu na jaaⁿñe. Joꞌ joꞌ nntyꞌioom ndoꞌ nneiⁿnqueeⁿ ndeiꞌnꞌoom.” \s1 Chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomnancue nntuꞌxeⁿndyena \p \v 31 ’Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, nndyo̱o̱nndaꞌa ñequio chaꞌtso ángeles ꞌnaⁿya, na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya. Quia joꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja na nncjo̱cajmaⁿ ntio ꞌnaⁿya na jeeⁿ neiⁿncooꞌ caxuee na nncuꞌxa̱ⁿya nnꞌaⁿ. \v 32 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na chaꞌwaa tsjoomnancue nntjomndyena jo no̱o̱ⁿ. Quia joꞌ nnto̱ⁿꞌa joona chaꞌxjeⁿ na mato̱ⁿꞌ cwii pasto canmaⁿ ñequio canchꞌioo ntsmeiiⁿꞌeⁿ. \v 33 Nntsꞌaaⁿ na nncwintyjeeꞌ canmaⁿ ntyjaaⁿꞌaⁿ ntyjaya ndoꞌ canchꞌioo nntsꞌaaⁿ na nncwintyjeeꞌ ntyjatymaaⁿꞌ. \v 34 Maluaaꞌ nntsꞌaa ja na cwiluiindyo̱ na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya. Nntsjo̱o̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ntyjaaꞌa ntyjaya: “Quioꞌyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na jnda̱ jndaꞌyoꞌ na matioꞌnaaⁿñe Tsotya̱ya ꞌo. Catoꞌñoomꞌyoꞌ naya na mañequiaaⁿ na mati ꞌo cwilajomndyoꞌ ñequio na matsa̱ꞌntjoom. Ee luaaꞌ teiyoti seijndaaꞌñê cwentaꞌyoꞌ quia na tqueeⁿ tsjoomnancue. \v 35 Ee tyomꞌaaⁿya na ñejndo̱ꞌa ndoꞌ tquiaꞌyoꞌ na tcwaaꞌa. Tyomꞌaaⁿya na ñeꞌcꞌua ndaa ndoꞌ tquiaꞌyoꞌ na tꞌua. Tyomaꞌno̱o̱ⁿya cwii cwii tsjomꞌyoꞌ yuu na ticataꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ja ndoꞌ toꞌñoomꞌyoꞌ ja naquiiꞌ lꞌaꞌyoꞌ. \v 36 Tyomꞌaaⁿya na ntsaandyo̱ ndoꞌ ꞌo jlaꞌtsaaⁿꞌndyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya na wiiꞌa ndoꞌ ꞌo tyotsacajndoꞌyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya pra̱so ndoꞌ tyotsantyjaꞌyoꞌ ja.” \v 37 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ntyjaaꞌa ntyjaya na laꞌxmaⁿna cantyja na matyꞌiomyanaꞌ nntꞌo̱o̱na, nluena: “Ta, ¿cwaaⁿ ntyꞌiaayâ ꞌu na ñeꞌjndoꞌ ndoꞌ tquiaayâ na tcwaꞌ, oo ntyꞌiaayâ ꞌu na ñeꞌcꞌuaꞌ ndaa ndoꞌ ñetquiaayâ ndaatioo na tꞌuaꞌ? \v 38 ¿Cwaaⁿ ntyꞌiaayâ ꞌu na tyomaꞌnoomꞌ yuu na ticataꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ꞌu ndoꞌ toꞌño̱o̱ⁿyâ ꞌu quiiꞌntaaⁿyâ, oo na ntyꞌiaayâ ꞌu na ntsaandyuꞌ ndoꞌ jlaꞌtsaaⁿꞌndyô̱ ꞌu? \v 39 ¿Cwaaⁿ ntyꞌiaayâ ꞌu na wiꞌ oo na mꞌaaⁿꞌ pra̱so ndoꞌ sacajndo̱o̱ꞌâ ꞌu?” \v 40 Quia joꞌ ja na cwiluiindyo̱ na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya nntsjo̱o̱ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: “Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, meiⁿquia na lꞌaꞌyoꞌ na teijndeiꞌyoꞌ cwii nnꞌaⁿya nmeiiⁿ na titꞌmaⁿ cwiluiiñe, nnco̱ teijndeiꞌyoꞌ.” \p \v 41 ’Jnda̱ chii, ja na matsa̱ꞌntjo̱ⁿya nntsjo̱o̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ntyjaaꞌa ntyjatymaaⁿꞌ: “Quindyo̱o̱ꞌyoꞌ nacañomya ꞌo nnꞌaⁿ na jnda̱ tso Tyꞌo̱o̱tsꞌom na catꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo. Jeꞌ jeꞌ nntsaꞌyoꞌ quiiꞌ chom na tijoom canduuꞌ na juu joꞌ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaꞌ tsaⁿjndii na nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom ñequio ángeles ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 42 Ee tyomꞌaaⁿya na ñeꞌjndo̱ꞌa sa̱a̱ tînquiaꞌyoꞌ na nlcwaaꞌa. Tyomꞌaaⁿya na ñeꞌcꞌua ndaatioo sa̱a̱ tînquiaꞌyoꞌ na nncꞌua. \v 43 Tyomaꞌno̱o̱ⁿya yuu na ticataꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ja sa̱a̱ tîcatoꞌñoomꞌyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya na ntsaandyo̱ sa̱a̱ tîcalaꞌtsaaⁿꞌndyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya na wiiꞌa sa̱a̱ tîcatsajndoꞌyoꞌ ja. Tyomꞌaaⁿya na pra̱so sa̱a̱ tîcatsantyjaꞌyoꞌ ja.” \v 44 Quia joꞌ nntꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ no̱o̱ⁿ, nluena: “Ta, ¿cwaaⁿ ñentyꞌiaayâ ꞌu na ñeꞌjndoꞌ, oo na ñeꞌcꞌuaꞌ ndaa, oo na ñetoꞌnoomꞌ yuu na ticataꞌjnaaⁿꞌ nnꞌaⁿ ꞌu, oo na ñetꞌoomꞌ na ntsaandyuꞌ, oo na ñeteiwiꞌ, oo na ñetꞌoomꞌ pra̱so sa̱a̱ tîcateiꞌjndeiiyâ ꞌu?” \v 45 Quia joꞌ nntsjo̱o̱ nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: “Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, ncꞌe na tîcateijndeiꞌyoꞌ nnꞌaⁿya nmeiiⁿ na titꞌmaⁿ cwiluiindye, matyꞌiomnaꞌ nnco̱ tîcateiꞌjndeiꞌyoꞌ.” \v 46 Ndoꞌ nncꞌoo naⁿꞌñeeⁿ yuu na tijoom cantycwii na nlcoꞌwiꞌnaꞌ joona. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ nntoꞌñoomna na tijoom cantycwii na nntaꞌndoꞌna. \c 26 \s1 Cwiꞌmaⁿna na nntꞌuena Jesús \r (Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53) \p \v 1 Jnda̱ na seineiⁿ Jesús chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ, seineiiⁿ nda̱a̱ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê. \v 2 Tsoom: \p —ꞌO nquiuꞌyoꞌ na we xuee cwii tjo̱o̱ ndoꞌ nncueeꞌ xuee pascua. Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee maquialjoꞌ nñeꞌquia nnꞌaⁿ cwenta ja luee nnꞌaⁿ na nntyꞌioomna ja tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 3 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom, mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ tjomndyena tachꞌeeⁿꞌ wꞌaa tꞌmaⁿ, waaꞌ tyee na cwiluiitquieñe na jndyu Caifás. \v 4 Tyoꞌmaⁿna ñꞌeⁿ ncꞌiaana chiuu nlꞌayoona na nñequioꞌnnꞌaⁿna Jesús cha ntꞌuena jom, ndoꞌ na nlaꞌcueeꞌna jom. \v 5 Jlaꞌtiuuna, jluena nda̱a̱ ncꞌiaana: \p —Sa̱a̱ ticatꞌua̱a̱ya jom xcwe ncuee cha ticalaꞌwendye nnꞌaⁿ nacjooya. \s1 Tuꞌnquio cwii yuscu ncheⁿꞌ xqueⁿ Jesús \r (Mr. 14:3-9; Jn. 12:1-8) \p \v 6 Tyomꞌaaⁿ Jesús tsjoom Betania waaꞌ Simón, tsaⁿ na ñechuu tycu lepra. \v 7 Wacatyeeⁿ nacañoomꞌ meiⁿsa ndoꞌ tueeꞌcañoom cwii yuscu na maleiñꞌoom cwii tsioo na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ tsjo̱ꞌ canchiiꞌ na jndyu alabastro. Tsiooꞌñeeⁿ ñjom ncheⁿꞌ cachi na jeeⁿ jnda. Tuꞌnquioom joonaꞌ xqueⁿ Jesús. \v 8 Ndoꞌ jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê, quia na ntyꞌiaayâ na luaaꞌ, jlaꞌliooꞌndyô̱, lꞌuuyâ: \p —Jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ cweꞌchi tsuu ncheⁿꞌ. \v 9 Yati xeⁿ teilꞌuanaꞌ ee jndye sꞌom nncwjiꞌnaꞌ na nluii naya ndyeñeeⁿꞌ. \p \v 10 Quia seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús na luaaꞌ cwilꞌuuyâ, tsoom nda̱a̱yâ: \p —¿Chiuu na cwilaꞌliooꞌndyoꞌ ñꞌeⁿ yuscumꞌaaⁿꞌ? ee jeeⁿ tjacanjoomꞌ nayawaaꞌ na sꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱. \v 11 Ee ja nchii ñequiiꞌcheⁿ nncꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ sa̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ ñequiiꞌcheⁿ mꞌaⁿna quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ. \v 12 Yuscumꞌaaⁿꞌ na tuꞌnquioom ncheⁿꞌ nacjoya, matseijndaaꞌñenaꞌ na nncjaacantyꞌiuuꞌndyo̱. \v 13 Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿyuucheⁿ na nñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na chaꞌwaa tsjoomnancue, maxjeⁿ nlaꞌneiⁿna cantyja ꞌnaaⁿꞌ naya na sꞌaa yuscumꞌaaⁿꞌ cha ticatsuu ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \s1 Judas mañequiaaⁿ cwenta Jesús luee ntyee \r (Mr. 14:10-11; Lc. 22:3-6) \p \v 14 Ndoꞌ cwii jâ nnꞌaⁿ na canchooꞌwendyô̱, juu tsaⁿ na jndyu Judas Iscariote, tjaaⁿ na mꞌaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye. \v 15 Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Cwanti nncwantjo̱ⁿ nlꞌaꞌyoꞌ, nñequia cwenta Jesús lueeꞌyoꞌ? \p Jlaꞌjndaaꞌndyena, tquiana ntquiuu nchooꞌ qui sꞌom xuee. \v 16 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ, tyolꞌueeꞌñê chiuu ya nntsꞌaaⁿ na nñequiaaⁿ cwenta Jesús lueena. \s1 Sa̱ꞌntjom Jesús na cuaa Cena \r (Mr. 14:12-25; Lc. 22:7-23; Jn. 13:21-30; 1 Co. 11:23-26) \p \v 17 Tueeꞌ xuee na cwiwityeⁿ ncuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ tyooꞌ na tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. Jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús jlaꞌcandyooꞌndyô̱ na mꞌaaⁿ, lꞌuuyâ: \p —¿Yuu lꞌue tsꞌomꞌ na nntsalajndaaꞌndyô̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xuee pascua na nleiñꞌoomꞌ na nlquiꞌ catsmaⁿ? \p \v 18 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Catsaquieꞌyoꞌ quiiꞌ tsjoom, canduꞌyoꞌ nnom juu tsꞌaⁿ na nliuꞌyoꞌ: “Ndiꞌ matso Maestro tsꞌaⁿ na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱yâ na majnda̱ jaaweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom. Lꞌue tsꞌoom na nnteijndeiꞌ waꞌ na nleijndaaꞌ na nlcwaaⁿꞌaⁿ, nlqueeⁿ catsmaⁿ na nntseitꞌmaaⁿꞌñê xuee pascua ñequio jâ nnꞌaⁿ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿñê.” \p \v 19 Ndoꞌ lꞌaayâ chaꞌxjeⁿ na tsoom. Jlajndaaꞌndyô̱ na nlcwaaꞌâ natmaaⁿ xuee pascua. \p \v 20 Jnda̱ na teinco̱o̱ⁿꞌ ncue, tjawacatyeeⁿ Jesús nacañoomꞌ meiⁿsa ñequio jâ na canchooꞌwendyô̱. \v 21 Ndoꞌ yocheⁿ na cwicwaaꞌâ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ, seineiiⁿ nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, cwiindyoꞌ ꞌo nñequiaa cwenta ja luee nnꞌaⁿ. \p \v 22 Ñꞌoomwaaꞌ jeeⁿ ndyaaꞌ seichjooꞌnaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. To̱o̱ꞌâ cwii ndoꞌ cwiindyô̱ taꞌxꞌa̱a̱yâ nnoom, lꞌuuyâ: \p —Ta, ¿aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na ja? \p \v 23 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Cwii tsꞌaⁿ na jnda̱ tjoom xiowaa ñꞌeⁿndyo̱, tsaⁿꞌñeeⁿ nñequiaaⁿ cwenta ja. \v 24 Ndoꞌ maxjeⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee chaꞌxjeⁿ na matso ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ jeeⁿ ntyꞌiaaꞌñe juu tsꞌaⁿ na nñequiaa cwenta ja luee nnꞌaⁿ. Yati xeⁿ tîcaluiiñe tsaⁿꞌñeeⁿ. \p \v 25 Quia joꞌ tꞌo̱ Judas, tsaⁿ na nñequiaa cwenta jom. Tso: \p —ꞌU Maestro, ¿aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na ja? \p Tꞌo̱ Jesús nnoom: \p —Majoꞌndyo chaꞌxjeⁿ jnda̱ tsuꞌ. \p \v 26 Yocheⁿ na cwicwaaꞌâ toꞌñom Jesús tyooꞌ, seitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. Tyjeeⁿ juunaꞌ, tquiaaⁿ nda̱a̱yâ. Tsoom: \p —Catoꞌñoomꞌyoꞌ cwaꞌyoꞌ tyooꞌwaa, ee cwiluiiñenaꞌ seiiꞌa. \p \v 27 Mati toꞌñoom cwii waso na ñjom ndaa winom, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Jnda̱ chii tquiaaⁿ juunaꞌ nda̱a̱yâ, tsoom: \p —Luaa cweꞌyoꞌ. Caluiꞌ cjaanaꞌ. \v 28 Ndaa winomwaa cwiluiiñenaꞌ nioomꞌa na ñequio juunaꞌ maqua̱ⁿtya̱ⁿya ñꞌoom xco cha nnda̱a̱ ntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaaⁿ jndyendye nnꞌaⁿ. \v 29 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xuee na cwii wjaatinaꞌ taxocꞌuanndaꞌa ndaa winom hasta quia jnda̱ tueꞌntyjo̱ na mamatsa̱ꞌntjom Tsotya̱. Quia ljoꞌcheⁿ nncꞌuaxco̱ juunaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ yuu na matsa̱ꞌntjoom. \s1 Jesús matseicañeeⁿ na nncwjiꞌñe Pedro \r (Mr. 14:26-31; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38) \p \v 30 Taayâ cwii luantsa, jnda̱ chii jluiiꞌâ joꞌ joꞌ. Saayâ ta na jndyu Olivos. \v 31 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱yâ: \p —Tsjom jeꞌ chaꞌtsondyoꞌ ꞌo nntjeiꞌndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱. Ee ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom matsonaꞌ: “Nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ juu tsꞌaⁿ na machꞌee cwenta canmaⁿ. Ndoꞌ canmaⁿ ntsmeiiⁿꞌeⁿ nntꞌoomꞌndyeyoꞌ.” \p \v 32 Ndoꞌ tsotyeeⁿ nda̱a̱yâ: \p —Ja quia na jnda̱ mawando̱ꞌxco̱ na jnda̱ tyꞌio̱, nncjo̱jndya̱a̱ tsꞌo̱ndaa Galilea, xeⁿ jnda̱ nntsantyjo̱ꞌyoꞌ. \p \v 33 Ndoꞌ tꞌo̱ Pedro nnoom, tso: \p —Meiiⁿ chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ nntjeiiꞌndyena ñꞌeⁿndyuꞌ sa̱a̱ ja tijoom cwjiꞌndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 34 Tꞌo̱ Jesús nnoom, tso: \p —Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ njomꞌ, tsjom jeꞌ, cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa caxtijndyo, sa̱a̱ ꞌu jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. \p \v 35 Tso Pedro nnoom: \p —Meiiⁿ na nncjuꞌnaꞌ na cꞌio̱ ñꞌeⁿndyuꞌ sa̱a̱ tijoom cwjiꞌndyo̱ cantyja ꞌnaⁿꞌ. \p Ndoꞌ majuu ñꞌoom tꞌo̱o̱yâ na chaꞌtsondyô̱ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús. \s1 Matseineiⁿ Jesús nnon Tyꞌo̱o̱tsꞌom quiiꞌ ntjom Getsemaní \r (Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46) \p \v 36 Ndoꞌ squia̱a̱yâ cwii joo na jndyunaꞌ Getsemaní. Tsoom nda̱a̱yâ: \p —Cwindyuaandyoꞌ ñjaaⁿñe yocheⁿ na jo̱ luaaꞌ na nntseina̱ⁿya nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 37 Quia joꞌ tjatyeeⁿ, tjañꞌoom Pedro ñequio we ntseinda Zebedeo. Jnaⁿnaꞌ na tꞌmaⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjeeⁿ, ndoꞌ jeeⁿ matseichjooꞌnaꞌ tsꞌoom. \v 38 Tsoom nda̱a̱na: \p —Jeeⁿcheⁿ ndyaaꞌ matseichjooꞌnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ hasta jom ndyoweꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. Caljooꞌndyoꞌ ljoo. Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, calajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱, nchii cwindaꞌyoꞌ. \p \v 39 Quia joꞌ tjatjatyeeⁿ chjoowiꞌ. Tjawanquioom na matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tyochꞌeeⁿ tyꞌoo nnom, tsoom: \p —Tsotya̱ya, xeⁿ aa waa na nnda̱a̱ nluii, quiaaꞌ na tincwino̱o̱ⁿya nawiꞌwaa na matseijomnaꞌ cwii na jeeⁿ ja. Sa̱a̱ meiiⁿ na luaaꞌ macaⁿꞌa, caluii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ nncuꞌ, nchii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ja. \p \v 40 Jnda̱ joꞌ jndyolcweeⁿꞌeⁿ na mꞌaⁿ ndyee naⁿꞌñeeⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Ljeiiⁿ na cwindana. Tsoom nnom Pedro: \p —ꞌU Pedro, ¿aa tîcanda̱a̱ nlaquii nꞌomꞌyoꞌ meiiⁿ ñeꞌcwii hora na ticandaꞌyoꞌ na nlajomndyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱? \v 41 Chaꞌtsondyoꞌ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha ticjaachuunaꞌ ꞌo xjeⁿ ꞌnaaⁿꞌnaꞌ quia wiꞌ cwitjomꞌyoꞌ. Mayuuꞌ, jeeⁿ mꞌaaⁿcꞌeeꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na nntsꞌaa yuu na macaⁿnaꞌ sa̱a̱ ncꞌe na tsꞌaⁿ tseixmaaⁿ, tileicanaⁿñê. \p \v 42 Jnda̱ joꞌ tjannaaⁿꞌaⁿ na jnda̱ we ndiiꞌ na nntseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tsoom: \p —Tsotya̱ya, xeⁿ xocanda̱a̱ na nncwinomꞌnaꞌ nawiꞌ na nntjo̱ⁿya, ñecuaa, caluii chaꞌxjeⁿ na lꞌue tsꞌomꞌ nncuꞌ. \p \v 43 Jndyonnaaⁿꞌaⁿ na mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Ljeiiⁿ maxjeⁿ cwindana, ee jeeⁿ tyeⁿ maleichuu tsaⁿtsjom joona. \v 44 Quia joꞌ ꞌñeeⁿ joona, tjannaaⁿꞌaⁿ na seineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na jnda̱ ndyee ndiiꞌ. Mañejooti ñꞌoom tyotseityꞌooñê. \v 45 Tyjeeꞌcañoomnnaaⁿꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom nda̱a̱na: \p —¿Aa maxjeⁿ ndicwaⁿ cwindaꞌyoꞌ? Ya na mañjom cwitaꞌjndyeeꞌyoꞌ. Cwa jeꞌ cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ cantyja ꞌnaⁿya na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. Jeꞌ mañequiaa tsꞌaⁿ cwenta ja luee nnꞌaⁿ na wiꞌndye. \v 46 Quicantyjaꞌyoꞌ, cjaaya. Cantyꞌiaꞌyoꞌ luaaꞌ mandyocwjeeꞌcañoom juu tsꞌaⁿ na mañequiaa cwenta ja luee nnꞌaⁿ. \s1 Tꞌuena Jesús \r (Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11) \p \v 47 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Jesús ndoꞌ tyjeeꞌcañoom Judas, cwii jâ nnꞌaⁿ na canchooꞌwendyô̱. Jndyochom jndye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye ndoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom. Cwileiꞌcho naⁿꞌñeeⁿ ncjo espadas ñequio nꞌoom nchꞌio. \v 48 Ndoꞌ Judas, tsaⁿ na tquiaa cwenta Jesús, jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ ꞌnaaⁿ chiuu waa na nntsꞌaaⁿ. Tsoom: \p —Tsꞌaⁿ na nncꞌua ntsmaⁿꞌ maxjeⁿ juu na cwilꞌueꞌyoꞌ. Mana catꞌueꞌyoꞌ jom. \p \v 49 Mañoomꞌ tyjeeꞌcañoom nacañoomꞌ Jesús. Tsoom nnom: \p —Xmaⁿndyuꞌ Maestro. \p Ndoꞌ tꞌom ntsmaⁿꞌ Jesús. \v 50 Tso Jesús nnoom: \p —Xmaⁿndyuꞌ. Tsꞌiaaⁿ na jndyoꞌ, mana catseicanda̱a̱ꞌndyuꞌ. \p Quia joꞌ tquieꞌcañom naⁿꞌñeeⁿ Jesús, tꞌuena jom. Jlaꞌtyeⁿna jom. \p \v 51 Ndoꞌ cwiindyô̱ jâ na ñꞌa̱a̱ⁿyâ ñꞌeⁿ Jesús, tjeiꞌñoomñe xjooꞌ. Tyjee tsuaꞌqui mosooꞌ tyee na cwiluiitquieñe. \v 52 Quia joꞌ tso Jesús nnoom: \p —Cwjaaꞌndyuꞌnndaꞌ xjoꞌ naquiiꞌ tjaⁿwaaꞌnaꞌ. Ee juu tsꞌaⁿ na machꞌee nata̱ꞌ quio xjo mañequio joꞌ nncueeⁿꞌeⁿ. \v 53 ¿Aa ticatseitiuuꞌ na nnda̱a̱ nlcaaⁿꞌa nnom Tsotya̱ ndoꞌ jom mañoomꞌ njñoom meiⁿcheⁿ ntmaaⁿꞌ ángeles na nnteiꞌjndeiina ja? \v 54 Sa̱a̱ xeⁿ na nmeiⁿꞌ nntsꞌaa, ¿chiuu nntseicanda̱a̱ꞌñeyuunaꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌaⁿ na matsonaꞌ na tseixmaⁿya na catjo̱ⁿya na luaa? \p \v 55 Ndoꞌ tso Jesús nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ: \p —Jndaꞌjom ñꞌeⁿ ncjo espadas ñꞌeⁿ nꞌoom nchꞌio tquiocatꞌueꞌyoꞌ ja chaꞌcwijom tquioꞌyoꞌ nacjooꞌ cwii tsaⁿcanchꞌue. ꞌIo ndii ꞌio ñetaꞌcatya̱ⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na ñetꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ, sa̱a̱ tîcatꞌueꞌyoꞌ ja. \v 56 Sa̱a̱ chaꞌtso na matjo̱ⁿ nmeiiⁿ cwicaluiꞌyuuꞌ ñꞌoom ndyuee profetas. \p Quia joꞌ chaꞌtsondyô̱ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿ Jesús jleiꞌno̱o̱ⁿyâ, ꞌndya̱a̱yâ jom na ñenqueⁿ. \s1 ꞌOoqueⁿna Jesús luee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye \r (Mr. 14:53-65; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn. 18:12-14, 19-24) \p \v 57 Quia joꞌ nquiee nnꞌaⁿ na tꞌue Jesús, tyꞌeñꞌomna jom waaꞌ Caifás, juu tyee na cwiluiitquieñe. Joꞌ joꞌ jnda̱ tjomndye nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom. \v 58 Ndoꞌ Pedro tquiacheⁿ tquia tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús. Tueⁿꞌeⁿ waaꞌ tyee na cwiluiitquieñe. Tjaqueⁿꞌeⁿ tachꞌeeⁿꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ. Tjacjom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta watsꞌom, cha nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ chiuu nncjaajuꞌyuunaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. \p \v 59 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom ñequio chaꞌtsondye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ, tyolꞌueena nnꞌaⁿ na calue ñꞌoom cantu nacjooꞌ Jesús cha nnda̱a̱ nleijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. \v 60 Sa̱a̱ meiiⁿ na jndye nnꞌaⁿ jlue ñꞌoom cantu nacjoomꞌm na waa jnaaⁿꞌaⁿ maxjeⁿ ticaluiꞌyuuꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ. Jnda̱ chii wendye naⁿꞌñeeⁿ tjoomꞌ cantu jluena: \p \v 61 —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ñetsoom jom nntseityueeⁿꞌeⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ndoꞌ ñendyee xuee na nntsꞌaaxcoom cwiicheⁿ. \p \v 62 Quia joꞌ nquii tyee na cwiluiitquieñe teintyjeeⁿꞌeⁿ, tsoom nnom Jesús: \p —¿Aa maxjeⁿ meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱ꞌ? ¿Chiuu waayuu na nmeiiⁿꞌ ñꞌoom cwitjeiꞌyuuꞌndye naⁿmꞌaⁿꞌ nacjoꞌ? \p \v 63 Sa̱a̱ Jesús meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱o̱ⁿ. Quia joꞌ nquii tyee na cwiluiitquieñe tso nnoom: \p —Ñequio xueeꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na wandoꞌ, tyeⁿ matsa̱ꞌntjo̱ⁿya ꞌu, catsuꞌ ñꞌoom na mayuuꞌ. Catsuꞌndyeyuꞌ nndya̱a̱yâ, ¿aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo, Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \p \v 64 Tꞌo̱ Jesús nnoom: \p —Majoꞌndyo ñꞌoom na matsuꞌ. Ndoꞌ mati matseicandiiya ꞌo na ꞌio cha xuee na cwii wjaatinaꞌ nntyꞌiaꞌnda̱a̱ꞌyoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na mꞌaaⁿndyo̱ yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja ntyjaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ntyjaya. Jom tseixmaaⁿ chaꞌtso najnda̱. Ndoꞌ nntyꞌiaꞌyoꞌ ja na nnaaⁿ cañoomꞌluee na nndyo̱cua̱nndaꞌa ñequio nchquiu. \p \v 65 Quia joꞌ tyee na cwiluiitquieñe jndiiꞌñê liaⁿꞌaⁿ na lioomꞌm, tsoom: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿ jnda̱ seineiiⁿ ñꞌomntjeiⁿ nacjooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ticaⁿtinaꞌ ꞌñeeⁿ na nncwjiꞌyuuꞌñe nacjoomꞌm. ꞌO cwindyeꞌyoꞌ ñꞌomntjeiⁿ na tsoom. \v 66 ¿Ljoꞌ cwilatiuuꞌyoꞌ jeꞌ ñꞌeⁿñê? \p Tꞌo̱o̱ nnꞌaⁿ nnoom, jluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ maxjeⁿ tseixmaaⁿ na cueeⁿꞌeⁿ. \p \v 67 Ndoꞌ tyojñomna ndaajnaⁿꞌ nnoom. Tyotioona ndaꞌ jom ndoꞌ ntꞌom tyotmeiiⁿꞌ ndaꞌ watmeiⁿ nnoom. \v 68 Ndoꞌ jluena nnoom: \p —ꞌU na cwiluiindyuꞌ Cristo na jñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cwa cjaaweeꞌ ꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ tmeiⁿꞌ ndaꞌ ꞌu. \s1 Macwjiꞌñe Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús \r (Mr. 14:66-72; Lc. 22:56-62; Jn. 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Yocheⁿ na cwiluii na nmeiiⁿꞌ, Pedro wacatyeeⁿ tachꞌeⁿ ndoꞌ tyjeeꞌcañoom cwii yuscu na mandiꞌntjom joꞌ joꞌ. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —ꞌU maxjeⁿ ñeñꞌeⁿꞌ ñꞌeⁿ Jesús, tsaⁿ na jnaⁿ Galilea. \p \v 70 Sa̱a̱ Pedro tjeiꞌñê ñequio na ndye chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom: \p —Meiⁿchjoo ticaljeii ñꞌoom na matsuꞌ. \p \v 71 Jnda̱ chii tjaaⁿ na waa ꞌndyootsꞌa tꞌmaⁿ ndoꞌ cwiicheⁿ yuscu na mandiꞌntjom joꞌ joꞌ ljeii jom. Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ na nndyooꞌ: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿ maxjeⁿ ñeñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ Jesús, tsaⁿ na jnaⁿ Nazaret. \p \v 72 Cwiicheⁿ cwii ndiiꞌ tjeiꞌñe Pedro mana tjeiꞌyom xueeꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tsoom: \p —Ntyjii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na ticwajnaⁿꞌa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p \v 73 Tyoowiquiuuꞌ ndoꞌ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na meintyjeeꞌ joꞌ joꞌ tyꞌentyjaaꞌna jom. Jluena nnoom: \p —Mayuuꞌcheⁿ na ꞌu cwii joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. Ee ñꞌoom na matseiꞌneiⁿꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na Galilea jnaⁿꞌ. \p \v 74 Quia joꞌ to̱ꞌ Pedro na tjuꞌ cheⁿnqueⁿ ñꞌomwiꞌ nacjoomꞌm. Tsoom na ntyjiicheⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mayomꞌm. Tsoom: \p —Ja maxjeⁿ ticwajnaⁿꞌa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p Ndoꞌ majoꞌto xjeⁿꞌñeeⁿ seixuaa caxtijndyo. \v 75 Mañoomꞌ tjañjoomꞌ tsꞌom Pedro juu ñꞌoom na jnda̱ tso Jesús nnoom: “Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa caxtijndyo sa̱a̱ ꞌu jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱.” Mana jlueeⁿꞌeⁿ chꞌeⁿ. Seiꞌndaaꞌñꞌeⁿnaꞌ ntyjeeⁿ, tyotyꞌioom. \c 27 \s1 ꞌOoñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Pilato \r (Mr. 15:1; Lc. 23:1-2; Jn. 18:28-32) \p \v 1 Quia na jnda̱ teincoo chaꞌtso ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos ñeꞌcwii jlaꞌtjoomꞌna ñꞌoom na tꞌmaⁿna cueꞌ Jesús. \v 2 Jlaꞌtyeⁿna jom, tyꞌeñꞌomna jom. Tyꞌecatioona cwenta jom lꞌo̱ nquii Poncio Pilato na juu cwiluiiñe gobiernom. \s1 Cantyja na tueꞌ Judas \p \v 3 Ndoꞌ Judas, tsꞌaⁿ na tquiaa cwenta Jesús luee naⁿꞌñeeⁿ, quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na jnda̱ teijndaaꞌ na nncueꞌ Jesús, tioo na jeeⁿ tia ntyjeeⁿ cantyja na sꞌaaⁿ. Tjatseilcweeⁿꞌeⁿ ntquiuu nchooꞌ nqui sꞌom xuee nda̱a̱ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom. \v 4 Tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Tꞌmaⁿ jnaⁿya waa na seiquio̱o̱ya cwii tsꞌaⁿ lueeꞌyoꞌ na tjaaꞌnaⁿ jnaⁿ tseixmaⁿ. \p Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena: \p —¿Ljoꞌ machꞌeenaꞌ jâ na ljoꞌ? Candoꞌ nncuꞌ. \p \v 5 Quia joꞌ Judas tyeⁿnqueeⁿꞌeⁿ sꞌom xueeꞌñeeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Jnda̱ joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ, tjaaⁿ. Tjatseintyjañê, seicueeꞌñe cheⁿnqueⁿ. \p \v 6 Ntyee na cwiluiitquiendye jlaꞌxcwiina sꞌomꞌñeeⁿ. Jluena: \p —Sꞌommeiiⁿ jnda̱ njomlꞌua na nncueꞌ tsꞌaⁿ. Joꞌ chii ticatyꞌiomyanaꞌ na nlatjo̱o̱ⁿꞌa joonaꞌ ñequio sꞌom na cwiquioo cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 7 Jnda̱ na jlaꞌtjoomꞌna ñꞌoom ñꞌeⁿ ncꞌiaana, jlaꞌcatsuuna sꞌomꞌñeeⁿ. Tiomlꞌuana cwii taⁿꞌ tyuaa na jnda̱a̱ tsꞌaⁿ na machꞌee ncuaa. Joꞌ joꞌ lꞌana watsꞌom tyueꞌ yuu na nncꞌoocatyꞌiuuna lꞌoo, nnꞌaⁿ na cweꞌ cwiquieya tsjoomna. \v 8 Cweꞌ joꞌ hasta xuee jeꞌ jndyu tyuaaꞌñeeⁿ Tyuaa Niomꞌ. \v 9 Ndoꞌ na luaaꞌ tuii seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom ꞌndyoo profeta Jeremías, tsoom: “Nnꞌaⁿ Israel jlaꞌjndaaꞌndyena na njomlꞌuañe tsꞌaⁿ ntquiuu nchooꞌ nqui sꞌom xuee. Jnda̱ chii toꞌñoomlcweꞌna sꞌomꞌñeeⁿ. \v 10 Ñequio joonaꞌ jlaꞌjndana cwii taⁿꞌ tyuaaꞌ tsꞌaⁿ na machꞌee ncuaa chaꞌxjeⁿ na tꞌmo̱ⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom no̱o̱ⁿ na maxjeⁿ nluii.” \s1 Tyomeintyjeeꞌ Jesús jo nnom Pilato \r (Mr. 15:2-5; Lc. 23:3-5; Jn. 18:33-38) \p \v 11 Tyꞌeñꞌomna Jesús, tyomeintyjeeⁿꞌeⁿ jo nnom gobiernom Pilato. Taxꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos? \p Tꞌo̱ Jesús, tsoom: \p —Maxjeⁿ joꞌ ja, chaꞌna matsuꞌ. \p \v 12 Ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom tquiana jnaaⁿꞌaⁿ nnom Pilato. Ndoꞌ meiiⁿ na cwiqueⁿna ñꞌoom nacjoomꞌm sa̱a̱ jom meiⁿcwii ñꞌoom tîcꞌo̱o̱ⁿ. \v 13 Joꞌ chii tso Pilato nnoom: \p —¿Aa maxjeⁿ ticandiꞌ ñꞌoommeiiⁿ na cwitjeiꞌyuuꞌndyena nacjoꞌ? \p \v 14 Sa̱a̱ meiⁿcwii ꞌndyoo ñꞌoom tîcꞌo̱o̱ⁿ cantyja ñꞌoom na tueeꞌna nacjoomꞌm. Joꞌ chii sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌom Pilato na tîcꞌo̱ Jesús. \s1 Cwiwijndaaꞌtyeⁿ na nncueꞌ Jesús \r (Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25; Jn. 18:38–19:16) \p \v 15 Ndoꞌ ticwii chu na nncueeꞌ xuee pascua tyowaa costumbre na nquii gobiernom nntseicandyaañê meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ pra̱so na nntaⁿ nnꞌaⁿ. \v 16 Ndoꞌ quia joꞌ tyomꞌaaⁿ cwii pra̱so na jndyu Barrabás wꞌaancjo na tꞌmaⁿ ñꞌoom waa nacjoomꞌm. \v 17 Ndoꞌ quia na tjomndye nnꞌaⁿ, taxꞌee Pilato nda̱a̱na, tsoom: \p —Jeꞌ canduꞌyoꞌ, ¿ꞌñeeⁿ juu lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na nntseicandyaandyo̱? ¿Aa juu Barrabás, oo ¿aa Jesús na cwilue nnꞌaⁿ na cwiluiiñe Cristo? \p \v 18 Ee seiꞌno̱ⁿꞌ Pilato na cweꞌ na jndoona Jesús joꞌ chii jlaꞌquioona juu lꞌo̱o̱ⁿ nchii ee na waa jnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \p \v 19 Ndoꞌ yocheⁿ na wacatyeeⁿ na nncuꞌxeeⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ seicwanom scoomꞌm cwii ñꞌoom na mꞌaaⁿ. Tso: “Ticatiiꞌndyuꞌ ñꞌoomwaaꞌ ee tsaⁿmꞌaaⁿꞌ matseixmaaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. Ee tsjom teincooquiuuꞌ jeeⁿ ñeseicachjuu tsaⁿtsjom ja cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ.” \p \v 20 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom tyolaꞌjndo̱ꞌna nꞌom nnꞌaⁿ na cataⁿ naⁿꞌñeeⁿ na candyaañe juu Barrabás ndoꞌ Jesús cueeⁿꞌeⁿ. \v 21 Joꞌ chii taxꞌeenndaꞌ Pilato nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye, tsoom: \p —Cwa canduꞌyoꞌ, ¿cwaaⁿ cwii na wendye joona lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na catseicandyaandyo̱? \p Joona tꞌo̱o̱na, jluena: \p —Juu Barrabás. \p \v 22 Taxꞌeenndaꞌ Pilato nda̱a̱na. Tsoom: \p —Xeⁿ juu Barrabás nndyaañê quia joꞌ ¿chiuu nntsꞌaayo̱ ñequio Jesús na cwinduꞌyoꞌ na cwiluiiñe Cristo? \p Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ tꞌo̱o̱na nnoom, jluena: \p —Catyꞌioomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 23 Quia joꞌ taxꞌee Pilato nda̱a̱na, tsoom: \p —¿Ljoꞌ jnaⁿ tseixmaaⁿ nquiuꞌyoꞌ? \p Sa̱a̱ majndeiiti jlaꞌxuaa naⁿꞌñeeⁿ, jluena: \p —Catyꞌioomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 24 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Pilato na tîcanaⁿñê ñꞌoomꞌñeeⁿ hasta manndyo na nlaꞌwendyena nacjoomꞌm, quia joꞌ tcaaⁿ ndaatioo, jñoomꞌm na jndooꞌ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom: \p —Jeꞌ mandyuuꞌa cha caluiꞌyuuꞌnaꞌ na ticacho̱o̱ jnaⁿ xeⁿ nlacueꞌyoꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na tjaa jnaaⁿꞌ. Joꞌ chii, cajndoꞌ ncjoꞌyoꞌ. \p \v 25 Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ, jluena: \p —Ljoꞌ chꞌeenaꞌ jâ. Ncjo̱o̱yâ nncho̱o̱nqua̱a̱ⁿyâ jnaⁿ ñequio ndaayâ na nncueꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p \v 26 Joꞌ chii Pilato seicandyaañê Barrabás chaꞌxjeⁿ na taⁿ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ sa̱ꞌntjoom na calaꞌseiꞌ sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ Jesús. Jnda̱ joꞌ tquiaaⁿ juu lueena na catyꞌioomna juu tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 27 Jnda̱ joꞌ tyꞌeñꞌom sondaroꞌñeeⁿ Jesús naquiiꞌcheⁿ watsꞌiaaⁿ. Joꞌ joꞌ jlaꞌtjomndye chaꞌtso ntmaaⁿꞌ sondaro nacañomꞌm. \v 28 Tjeiiꞌna liaⁿꞌaⁿ ndoꞌ jlaꞌcweena cwiicheⁿ liaa jom, liaatco colo wee juunaꞌ. \v 29 Ndoꞌ jlaꞌtyjoondyena nꞌoomnioom cwii tsei. Tioomna juunaꞌ xqueeⁿ chaꞌcwijom corona. Ndoꞌ tjaaꞌndyena cwii tsmaaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ ntyjaya chaꞌcwijom tsꞌoomlꞌeiiꞌ tsaⁿmatsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ. Jnda̱ chii tyotaꞌna cantyena jo nnoom na cweꞌ cwincona jom. Tyoluena: \p —Cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyô̱ ꞌu Rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos. \p \v 30 Mati tyotueeꞌna ndaajnaⁿꞌ cjoomꞌm. Tjeiiꞌndyena tsmaaⁿ na ndiiꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ, tyotmeiiⁿꞌna juunaꞌ xqueeⁿ. \v 31 Jnda̱ tjacjoona na cwincona jom, quia joꞌ tjeiiꞌna liaatcoꞌñeeⁿ, jlaꞌcweenndaꞌna liaⁿꞌaⁿ jom. Jnda̱ chii tyꞌeñꞌomna jom na nntyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \s1 Cwityꞌioomna Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ \r (Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27) \p \v 32 Xjeⁿ na maꞌoocaluiꞌna quiiꞌ tsjoom, tjomndyena cwii tsꞌaⁿ tsjoom Cirene na jndyu Simón. Lꞌana na jndeiꞌnaꞌ na cjaañꞌoom tsꞌoomꞌnaaⁿ na nñoom Jesús. \p \v 33 Tquiena cwii joo na jndyu Gólgota. Ñꞌoomwaaꞌ ñecatsonaꞌ Ta Tseiꞌxqueⁿ Tsꞌoo. \v 34 Tquiana winom na nncꞌom na tjoomꞌnaꞌ ñequio cwii nasei na ja. Sa̱a̱ taticꞌom quia ljeiiⁿ na tjoomꞌ naseiꞌñeeⁿ. \p \v 35 Ndoꞌ quia jnda̱ tyꞌioom sondaro jom tsꞌoomꞌnaaⁿ, tyoꞌoona xꞌiaa na nntyꞌiaana ꞌñeeⁿ nleijnoomꞌ cwii cwii liaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ na luaaꞌ tuii seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seiljeii profeta. Tso: “Tyoꞌoona xꞌiaa na nntyꞌiaana ꞌñeeⁿ joona nleijnoomꞌ cwii cwii liaya.” \v 36 Jnda̱ chii tyꞌecwindyuaandye sondaroꞌñeeⁿ na cwilꞌana cwenta Jesús. \v 37 Ndoꞌ jo ndyeyu tsꞌom xqueeⁿ tyꞌioomna ljeii na tꞌmo̱ⁿnaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ. Tsonaꞌ: “Luaañe juu Jesús na cwiluiiñe Rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos.” \p \v 38 Mati joꞌ joꞌ tyꞌioomna we naⁿcantyꞌue nꞌoomꞌnaaⁿ, cwii tsaⁿꞌñeeⁿ ñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ na meintyjeeꞌ ntyjaaꞌ Jesús ntyjaya. Ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ na meintyjeeꞌ ntyjatymaaⁿꞌ. \v 39 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na tyowinom joꞌ joꞌ tyoluena ñꞌomwiꞌ nacjooꞌ Jesús. Tyolaꞌcaandyena nqueⁿna. \v 40 Tyoluena: \p —ꞌU tsꞌaⁿ na matsuꞌ na nntseityuiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ ndoꞌ ñendyee xuee nntseiweꞌnndaꞌ juunaꞌ, cwa jeꞌ cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ. Xeⁿ mayuuꞌ na cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cwa candyoꞌcueꞌ tsꞌoomꞌnaaⁿwaaꞌ. \p \v 41 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos, ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ mati maluaaꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna Jesús. Tyoluena: \p \v 42 —Jeeⁿ ya ñetjeiꞌnꞌmaaⁿñê ntꞌomcheⁿ sa̱a̱ tileicanda̱a̱ nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnqueⁿ. Xeⁿ mayuuꞌ na cwiluiiñê Rey cwentaa jaa nnꞌaⁿ Israel, cwa candyocueeⁿ na nñoom tsꞌoomꞌnaaⁿ quia joꞌ nlayuuꞌa ñꞌeⁿñê. \v 43 Jom matseicantyjaaꞌ tsꞌoom ñequio Tyꞌo̱o̱tsꞌom ee tsoom nda̱a̱ya na jom cwiluiiñê Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Joꞌ chii xeⁿ na mayuuꞌ na jnda ntyjii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿñe, cwjiꞌnꞌmaaⁿñê juu. \p \v 44 Ndoꞌ mati naⁿcantyꞌue na ñom nꞌoomꞌnaaⁿ ñꞌeⁿ Jesús, tyotueeꞌna ñꞌomwiꞌ nacjoomꞌm. \s1 Tquiaañe Jesús na tueeⁿꞌeⁿ \r (Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30) \p \v 45 Quia na tueeꞌ na quiajmeiⁿꞌ, teijaaⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue hasta na ndyee na matmaaⁿ. \v 46 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ jndeii seixuaa Jesús, tsoom: \p —Elí, Elí, lama sabactani. \p (Ñꞌoomwaaꞌ matsonaꞌ: Tsotya̱ya Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ¿chiuu na maꞌndiiꞌ ja?) \p \v 47 Cwantindye joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ quia na jndyena ñꞌoommeiⁿꞌ, jluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ macwaaⁿ profeta Elías. \p \v 48 Ndoꞌ mantyja jleinom cwii tsꞌaⁿ, tjacꞌoom cwii ꞌnaⁿ na ya mawꞌanaꞌ ndaa. Nchjeeñê juunaꞌ naquiiꞌ winom na ta̱, tioom juunaꞌ nnom tsmaaⁿ cha nnda̱a̱ nncueꞌcañoomnaꞌ ꞌndyoo Jesús na nncꞌuu. \v 49 Sa̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ tyoluena: \p —Caꞌndiiꞌ jom. Ñeꞌcantyꞌiaayâ aa nncwjeꞌcañoom Elías na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe jom. \p \v 50 Quia joꞌ seixuaanndaꞌ Jesús jndeii, mana tueeⁿꞌeⁿ. \v 51 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ liaatco na ntyjatyꞌio watsꞌom tꞌmaⁿ jndiiꞌtconaꞌ hasta xjeⁿ nomtyuaacheⁿ. Jndeii sꞌeii tyuaa ndoꞌ tiuu ljo̱ꞌ. \v 52 Mati jnaaⁿ ndeiꞌluaa ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ na tyolaꞌyuꞌ ñequio Tyꞌo̱o̱tsꞌom tandoꞌnndaꞌna xjeⁿꞌñeeⁿ. \v 53 Quia na jnda̱ tandoꞌnndaꞌ Jesús, mati naⁿꞌñeeⁿ jluiꞌna naquiiꞌ ndeiꞌluaana, tyꞌequieꞌna quiiꞌ tsjoom Jerusalén. Joꞌ joꞌ teitquiooꞌndyena nda̱a̱ jndye nnꞌaⁿ. \p \v 54 Ndoꞌ juu capeitaⁿ ñequio sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta Jesús quia na ntyꞌiaana na sꞌeii ndoꞌ tqueⁿna cwenta chaꞌtso na tuii, jeeⁿ ndyaꞌ tyuena. Jluena: \p —Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ tyoluiiñê Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 55 Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaⁿ jndye yolcu na cweꞌ cwintyꞌiaatquiana ljoꞌ cwiluii. Jnaⁿ naⁿꞌñeeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea, tquiontyjo̱na naxeⁿꞌ Jesús na cwindyeꞌntjomna nnoom. \v 56 Quiiꞌntaaⁿ yolcuꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ María Magdalena ñequio María tsondyee Jacobo ñꞌeⁿ José, ndoꞌ ñequio tsondyee ntseinda Zebedeo. \s1 ꞌOocatyꞌiuuna Jesús \r (Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42) \p \v 57 Quia tueeꞌ na tmaaⁿ, cwii tsaⁿtya na jndyu José na jnaⁿ tsjoom Arimatea, cwiluiiñe tsꞌaⁿ na matseijomñe ñꞌoom na tꞌmo̱ⁿ Jesús, \v 58 tjaaⁿ na mꞌaaⁿ Pilato, tjacaaⁿ tsꞌoo Jesús. Ndoꞌ tquiaa Pilato ñꞌoomꞌm na nñeꞌquia sondaro seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús nnom José. \v 59 Quia joꞌ tjacoꞌñom José Jesús, seityjooñê liaa sábana na ljuꞌ juu tsꞌooꞌñeeⁿ. \v 60 Jnda̱ chii tjaaꞌñê tsꞌooꞌñeeⁿ naquiiꞌ tsueꞌtsjo̱ꞌ xco na jnda̱ tuiiya na tseixmaⁿnaꞌ tseiꞌtsuaa ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ joꞌ seicuuꞌñê ꞌndyoo tseiꞌtsuaa ñequio cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ, mana tjaaⁿ. \v 61 Ndoꞌ María Magdalena ñequio cwiicheⁿ María ntyꞌiaacheⁿna na luaaꞌ sꞌaaⁿ. Tyꞌewindyuaandyena ndyeyu ꞌndyoo tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ. \s1 Cwilꞌa sondaro cwenta tseiꞌtsuaa \p \v 62 Xuee na tuii na luaaꞌ, maxuee na cwilaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ ꞌnaⁿ na nlcaⁿnaꞌ joona ee na ꞌio xuee na nntaꞌjndyeena. Quia na teincoo cwiicheⁿ xuee, ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ fariseos, ñecwii tmaaⁿꞌ tyꞌena na mꞌaaⁿ Pilato. \v 63 Jluena nnoom: \p —ꞌU ta gobiernom, cwijaañjoomꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ ñꞌoom na tyotso tsaⁿcantuꞌñeeⁿ quia ndi wanoomꞌm. Tsoom na xuee jnda̱ ndyee nncwandoꞌxcoom jnda̱ na tueeⁿꞌeⁿ. \v 64 Cweꞌ joꞌ lꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na catsa̱ꞌntjomꞌ sondaro ꞌnaⁿꞌ, na cꞌoocalꞌana cwenta tseiꞌtsuaⁿꞌaⁿ hasta xeⁿjnda̱ teinom ndyee xuee cha nntseicuꞌnaꞌ na joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê nlquieꞌcañomna ndoꞌ nntyꞌueena seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ, jnda̱ joꞌ nluena nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jom jnda̱ mawandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ. Ndoꞌ juu cantuwaaꞌ tꞌmaⁿti nñequiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ nnꞌaⁿ nchiiti ñꞌoom na ñeseineiiⁿ xjeⁿ na ñetanoomꞌm. \p \v 65 Tꞌo̱ Pilato nda̱a̱na, tsoom: \p —Nmeiiⁿ sondaro na mañequia lueeꞌyoꞌ. Cwa catsaꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyena. Ya ya cwenta calꞌaꞌyoꞌ tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ. \p \v 66 Quia joꞌ tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ. Tyꞌelaꞌcuꞌtyeⁿna tseiꞌtsuaa. Tyꞌioomna sa̱yo yuu na ntjom ꞌndyoo tsueꞌtsjo̱ꞌ quio tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ cha nno̱o̱ⁿ xeⁿ nntseicanaaⁿñe tsꞌaⁿ. Jnda̱ chii ꞌndyena sondaro na nlꞌa cwenta tseiꞌtsuaa. \c 28 \s1 Tandoꞌxco Jesús \r (Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10) \p \v 1 Jnda̱ teinom xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos ndoꞌ jnda̱ jaawixuee xuee najndyee smanaⁿ, quia joꞌ tja María Magdalena ñequio cwiicheⁿ María, tyꞌecajndooꞌna tseiꞌtsuaa. \v 2 Matsꞌia joꞌ jndeii sꞌeii. Ee cwii ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaaⁿ cañoomꞌluee, jndyocueeⁿ na waa tseiꞌtsuaa. Teiño̱o̱ⁿ tsjo̱ꞌ na ta̱ꞌ ꞌndyoo tseiꞌtsuaaꞌñeeⁿ, tjacjom nacjooꞌnaꞌ. \v 3 Chaꞌwaañê caxueeñê chaꞌcwijom chomtsuee. Ndoꞌ canchiiꞌ liaⁿꞌaⁿ chaꞌna canchiiꞌ tsaaⁿ. \v 4 Ndoꞌ sondaro na cwilꞌa cwenta tseiꞌtsuaa, quia na ntyꞌiaana ángelꞌñeeⁿ tyoteindyena, tquiaandyena nomtyuaa, chaꞌcwijom lꞌoo joona. \v 5 Quia joꞌ seineiⁿ ángel nda̱a̱ yolcuꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Tilacatyuendyoꞌ. Ee mantyjiiya na Jesús cwilꞌueꞌyoꞌ, nquii tsaⁿ na tyꞌioom nnꞌaⁿ tsꞌoomꞌnaaⁿ. \v 6 Jeꞌ tacꞌoomñê ñjaaⁿ, ee na jnda̱ mawandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom ñetsoom. Quiocantyꞌiaꞌyoꞌ yuu ñetacatyeeⁿ. \v 7 Jnda̱ joꞌ calatyuaꞌyoꞌ, catsalacandiiꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na jnda̱ mawandoꞌxcoom. Ndoꞌ canduꞌyoꞌ na mawjaañetyeeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea, jnda̱ joꞌ catsantjo̱ꞌyoꞌ. Joꞌ joꞌ nleicwindyoꞌ ñꞌeⁿñê. Ñꞌoommeiiⁿ jndyo̱catsjo̱o̱ya nda̱a̱ꞌyoꞌ. \p \v 8 Ndoꞌ yolcuꞌñeeⁿ, jndeii jluiꞌna tseiꞌtsuaa, jeeⁿ tyuena ndoꞌ neiiⁿna. Jlaꞌtyuaaꞌna na nlaꞌcandiina nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na luaaꞌ jndyena. \v 9 Ndoꞌ matsꞌia joꞌ tjomndyena Jesús. Tquiaaⁿ na xmaⁿndyena. Ndoꞌ taꞌna cantyena, taꞌxcweendyena ncꞌeeⁿ na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. \v 10 Ndoꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Tilacatyuendyoꞌ. Catsaꞌyoꞌ, tsalacandiiꞌyoꞌ nnꞌaaⁿya na cꞌoona tsꞌo̱ndaa Galilea. Joꞌ joꞌ nntyꞌiaana ja. \s1 Ñꞌoom na tyolue sondaro \p \v 11 Yocheⁿ na ꞌoo yolcuꞌñeeⁿ, ntꞌom sondaro na tyolꞌa cwenta tseiꞌtsuaa tyꞌequieꞌna quiiꞌ tsjoom Jerusalén, tyꞌelaꞌcandiina ntyee na cwiluiitquiendye chaꞌtso na tuii. \v 12 Ndoꞌ ntyeeꞌñeeⁿ jlaꞌtjoomꞌna ñꞌoom ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom, matꞌmaaⁿꞌ tsjo̱ꞌñjeeⁿ tquiana nda̱a̱ sondaroꞌñeeⁿ. \v 13 Ndoꞌ jluena nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cweꞌ natsjom tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús. Tquiocantyꞌueena seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ xjeⁿ na cwindaꞌyoꞌ. \v 14 Tincꞌomꞌyoꞌ ñꞌomtiuu tjaa ljoꞌ nntjomꞌyoꞌ, ee xeⁿ nndii gobiernom ñꞌoomwaaꞌ, jâ manquiuuyâ chiuu nluiꞌljuuꞌ ñꞌoom ꞌnaⁿꞌyoꞌ luaaꞌ. \p \v 15 Ndoꞌ toꞌñoom sondaro tsjo̱ꞌñjeeⁿꞌñeeⁿ. To̱ꞌna, tyotꞌoomna ñꞌoom chaꞌxjeⁿ na jnda̱ jndyena na caluena. Cweꞌ joꞌ hasta jeꞌcheⁿ ndicwaⁿ cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ judíos na tyꞌecantyꞌuee nnꞌaⁿ seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Jesús. \s1 Jesús majñoom nnꞌaⁿ na cꞌoonquiana ñꞌoomꞌm \r (Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23) \p \v 16 Quia joꞌ jâ na canchooꞌcwiindyô̱ saayâ tsꞌo̱ndaa Galilea. Saawaayâ cwii ta yuu na jnda̱ seicandii Jesús na catsaayâ. \v 17 Xjeⁿ na ntyꞌiaayâ jom tyolatꞌmaaⁿꞌndyô̱ jom. Sa̱a̱ ñꞌeeⁿ cwantindyô̱ na tijndaaꞌ nquiuuyâ aa mayuuꞌ na jom. \v 18 Quia joꞌ seicandyooꞌñê nacañoomyâ. Tsoom nda̱a̱yâ: \p —Nandye cañoomꞌluee ñequio tsjoomnancue, chaꞌwaa matseixmaⁿya najndo̱, \v 19 joꞌ chii catsaꞌyoꞌ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ ticwii cwii ndyuaa. Nñeꞌquiaꞌyoꞌ ñꞌoom naya nda̱a̱na cha nlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿndyo̱. Calatsꞌoomndyoꞌ joona ñequio xueeꞌ Tsotya̱ya, ñequio xuee Ja na Jnaaⁿ, ndoꞌ ñequio xueeꞌ Espíritu Santo. \v 20 Catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ na calaꞌcanda̱na chaꞌtso ñꞌoom na jnda̱ tquiaya nda̱a̱ꞌyoꞌ. Ndoꞌ cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ na mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ ticwii xuee, hasta na nntycwii tsjoomnancue. Amén.