\id LUK \h Lucas \toc1 Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na seiljeii Lucas \toc2 Lucas \toc3 Lc. \mt1 Ñꞌoom naya cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo na seiljeii Lucas \c 1 \s1 Seijndaaꞌñe Lucas na seiljeiⁿ ñꞌoom naya \p \v 1 Na mꞌaaⁿꞌ ꞌu Teófilo, na jeeⁿ ya tsꞌaⁿndyuꞌ, matseiljeiya ñꞌoommeiiⁿ. Majndye nnꞌaⁿ jnda̱ jlaꞌljeii ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús chiuu waa na mayuuꞌcheⁿ na jnda̱ tuii quiiꞌntaaⁿyâ. \v 2 Jlaꞌljeiina ñꞌoomꞌñeeⁿ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na toꞌño̱o̱ⁿyâ na tquia nnꞌaⁿ na ntyꞌiaanda̱a̱ chiuu waa na tuii xjeⁿ na jnaⁿcheⁿnaꞌ. \v 3 Jaachꞌee xuee mañjom tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌtso na tuii. Jeꞌ machꞌeenaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na mati ja nntseiljeitcuundyo̱ ñꞌoomwaa na nntseiꞌnaⁿꞌ, \v 4 cha catseiꞌno̱ⁿꞌ na mayuuꞌ ñꞌoom na jnda̱ tꞌmo̱o̱ⁿ nnꞌaⁿ njomꞌ. \s1 Seicandii ángel na nluiiñe Juan \p \v 5 Ncuee quia tyomꞌaaⁿ Herodes tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, tyomꞌaaⁿ cwii tyee cwentaa nnꞌaⁿ judíos na jndyu Zacarías. Jom tyocañꞌeeⁿ ñꞌeⁿ tmaaⁿꞌ ntyee na seicajndyunaꞌ Abías. Scoomꞌm jndyu Elisabet, cwii tsꞌaⁿ tsjaaⁿ Aarón. \v 6 Wendye joona, tyolꞌana na matyꞌiomyanaꞌ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Meiⁿcwii na chaꞌtso ñꞌoom na matsa̱ꞌntjom Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom tîcwiꞌnomꞌna, tyolaꞌcanda̱na juunaꞌ. \v 7 Sa̱a̱ tjaaꞌnaⁿ ndana ee Elisabet tîcꞌoom jnaaⁿ. Ndoꞌ jeeⁿ jnda̱ tquiendyena. \p \v 8 Quia na tueꞌcañoomnaꞌ tmaaⁿꞌ ntyee na ñꞌeⁿ Zacarías na nndyeꞌntjomna jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ, \v 9 chaꞌxjeⁿ na waa ñꞌoom nda̱a̱ ntyee, tyoꞌoona xꞌiaa, ꞌñeeⁿ nleijnoomꞌ na nncjaaquieeꞌ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Zacarías teijnoomꞌm na nncjaaqueⁿꞌeⁿ na nntsꞌaaⁿ tsioom suu. Quia joꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ ndoꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseicoom suu. \v 10 Yocheⁿ na machꞌeeⁿ tsioom suu jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ tachꞌeeⁿꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na cwilaꞌneiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 11 Xjeⁿꞌñeeⁿ teitquiooꞌñe cwii ángel cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnoom. Meintyjeeꞌ ángelꞌñeeⁿ ntyjaaꞌ tio ntyjaya yuu na cwico suu. \v 12 Seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ Zacarías quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juu. Jeeⁿ seicatyꞌuenaꞌ jom. \v 13 Sa̱a̱ tso ángel nnoom: \p —Tintyꞌueꞌ, Zacarías. Majnda̱ jndii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌoom na macaⁿꞌ. Ndoꞌ scuꞌ Elisabet nntseincueⁿ yuꞌndaa ndaꞌyoꞌ. Ndoꞌ nntseicajndyuꞌ juu Juan. \v 14 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu nñequiaanaꞌ na jeeⁿ neiⁿꞌ ndoꞌ nncjaaweeꞌ tsꞌomꞌ. Mati jndye nnꞌaⁿ nncꞌomna na jeeⁿ neiiⁿna na nluiiñê. \v 15 Ee jom tꞌmaⁿ nntseixmaaⁿ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tixocꞌom winom meiⁿ nta na wjeeti. Ndoꞌ chaꞌwaa naquiiꞌ tsꞌoom nncꞌoom Espíritu Santo meiiⁿ na ndi njoom tsꞌom tsiaaꞌ tsoñeeⁿ. \v 16 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ jom jndyendye nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Israel nlcweꞌ nꞌomna jo nnom Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaana. \v 17 Jom nndyojñeeⁿ jo nnom Ta Jesucristo cwii tjo̱o̱cheⁿ na nndyo. Ndoꞌ nndiꞌntjoom nnom ñequio najndeii na ñejndiꞌntjom Elías. Nntsꞌaaⁿ na caljoya nꞌom nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ ndana cha nnꞌaⁿ na cwilaꞌquieꞌ nꞌom, nnquiooꞌ nꞌomna cantyja na jndo̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na cwilꞌa yuu na matyꞌiomyanaꞌ. Luaaꞌ nntsꞌaaⁿ cha nntseijndaaꞌñeyanaꞌ naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na nncꞌom cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 18 Quia joꞌ tso Zacarías nnom ángel: \p —¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na luaaꞌ nluii? Ee ja luaa jnda̱ tquiendyo̱ ndoꞌ mati scuya jnda̱ tquieñê. \p \v 19 Tꞌo̱ ángel nnoom, tso: \p —Ja jndyuya Gabriel na mandiꞌntjo̱ⁿya nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Jom jñoom ja na catseicandiiya ꞌu ñꞌoom nayameiiⁿ. \v 20 Sa̱a̱ queⁿꞌ cwenta, jeꞌ nnta̱ꞌ na matseiꞌneiⁿꞌ jnaaⁿꞌ na ticatseiyuꞌ ñꞌoom na matsjo̱o̱ njomꞌ. Ndoꞌ nnaaⁿnndaꞌ na nntseineiⁿꞌ juu xuee quia na nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoomwaaꞌ. \p \v 21 Ndoꞌ joo nnꞌaⁿ na tyomeindooꞌ Zacarías, jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna chiuu waa na jeeⁿ yo tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. \v 22 Sa̱a̱ quia na jlueeⁿꞌeⁿ taleicatseineiiⁿ, joꞌ na jlaꞌno̱ⁿꞌna na waa na tcoꞌnaꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom. Cweꞌ tyotsꞌo̱o̱ lꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Ee jnda̱ ta̱ꞌ na matseineiiⁿ. \p \v 23 Quia na jnda̱ jnda̱a̱ꞌ xuee na mandiꞌntjoom naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ, tjalcweeⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ. \v 24 Jnda̱nquia teitquiooꞌ na jndeiiñe scoomꞌm Elisabet. Tyomꞌaaⁿcheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ wꞌaana cwii ꞌom chiꞌ. \v 25 Quia joꞌ tso juu Elisabet: “Luaa naya machꞌee Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿndyo̱. Seijndaaꞌñê na cantycwii na cwicaluiꞌjnaaⁿꞌndyo̱ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ jndaaya.” \s1 Seicandii ángel na nluiiñe Jesús \p \v 26 Joꞌ joꞌ chiꞌ na jnda̱ yom na teitquiooꞌñe ángel Gabriel nnom Zacarías, ndoꞌ majñomnndaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom cwiicheⁿ tsjoom na jndyu Nazaret, tsꞌo̱ndaa Galilea \v 27 na mꞌaaⁿ cwii yuscundyua na jndyu María, tsaⁿꞌñeeⁿ mawaa ñomcaaⁿꞌaⁿ ñequio cwii tsaⁿsꞌa na jndyu José tsjaaⁿ David. \v 28 Jnda̱ tjaquieeꞌ ángel yuu na mꞌaaⁿ, tso nnoom: \p —Xmaⁿndyuꞌ, ꞌu na tꞌmaⁿti naya na macandaꞌ. Nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom mꞌaaⁿñê ñꞌeⁿndyuꞌ. Quiiꞌntaaⁿ chaꞌtso ntyjelcuꞌ, ꞌu matioꞌnaaⁿñetyeeⁿ. \p \v 29 Ndoꞌ María quia na jñeeⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ, jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ jom ndoꞌ jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌoom ljoꞌ maꞌmo̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ. \v 30 Quia joꞌ tso ángel nnoom: \p —María, tintyꞌueꞌ. Ee ꞌu tꞌmaⁿ naya jnda̱ teijnomꞌ na macandaꞌ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 31 Luaa nluii, nndeiindyuꞌ ndoꞌ nntseincuiꞌ cwii tyochjoo ndoꞌ nntseicajndyuꞌ juu Jesús. \v 32 Jom nluiitꞌmaⁿñê. Nntseicajndyunaꞌ jom Jnda nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ. Ndoꞌ nñequiaaⁿ na nluiiñe rey chaꞌxjeⁿ ñeseixmaⁿ David na tyotsa̱ꞌntjom. \v 33 Maxjeⁿ nljotyeⁿ na nntsa̱ꞌntjoom ntseindacantyjo Jacob, ndoꞌ tijoom cantycwii cantyja na nntsa̱ꞌntjoom. \p \v 34 Tso María nnom ángel: \p —¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na nluii na luaaꞌ? Ee tyoomꞌaaⁿya ñꞌeⁿ tsaⁿsꞌa. \p \v 35 Quia joꞌ tꞌo̱ ángel nnoom, tso: \p —Juu Espíritu Santo nntsꞌaaⁿ cwii tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ ñꞌeⁿndyuꞌ. Ndoꞌ juu na jndeii na matseixmaⁿ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ, nncꞌoomnaꞌ ñꞌeⁿndyuꞌ. Ee joꞌ na nluiiñe yuꞌndaa na ljuꞌ tsꞌom, ndoꞌ nntseicajndyunaꞌ juu Jnda nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 36 Ndoꞌ queⁿꞌ cwenta, mati nomnnꞌaⁿꞌ Elisabet meiiⁿ na jnda̱ tquieñê majndeiiñê cwii tyochjoo. Jeꞌ chiꞌ na jnda̱ yom na jndeiiñê. Ndoꞌ jom tsꞌaⁿ na cwilue nnꞌaⁿ na tileicꞌoom jnda. \v 37 Ee tjaaꞌnaⁿ cwii nnom na xocanda̱a̱ nntsꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 38 Ndoꞌ tso María nnom ángel: \p —Ja tsꞌaⁿ mandiꞌntjomtyeⁿ nnom Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Catsꞌaanaꞌ ñꞌeⁿndyo̱ chaꞌxjeⁿ ñꞌoom na jnda̱ tsuꞌ. \p Quia joꞌ mana jluiꞌ ángel na mꞌaaⁿ. \s1 Wjaacandoꞌ María xjoom Elisabet \p \v 39 Jnda̱ joꞌ seijndaaꞌñe María, seityuaaⁿꞌaⁿ tjaaⁿ. Tjaaⁿ cwii tsjoom naquiiꞌ ntsjo̱ tsꞌo̱ndaa Judá. \v 40 Tueⁿꞌeⁿ waaꞌ Zacarías. Tjaqueⁿꞌeⁿ ndoꞌ tquiaaⁿ na xmaⁿñe Elisabet. \v 41 Jnda̱ na jndii Elisabet jndyeeꞌ María na tquiaa na xmaⁿñê, quia joꞌ seijndeii yuꞌndaa tsꞌom tsiaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ tjaquieeꞌ Espíritu Santo chaꞌwaa naquiiꞌ tsꞌoom. \v 42 Ndoꞌ jndeii seineiiⁿ, tsoom: \p —Quiiꞌntaaⁿ chaꞌtsondye tyja̱a̱lcuuya, ꞌu na matioꞌnaaⁿñeti Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ matioꞌnaaⁿñê yuꞌndaa na njom tsꞌom tsiaꞌ. \v 43 Sa̱a̱ ja, ¿ꞌñeeⁿ cwiluiindyo̱ na jndaꞌjom nncuꞌ na cwiluiindyuꞌ tsondyee quii Ta na matsa̱ꞌntjom ja tyjeeꞌcañoomꞌ jndyocandoꞌ ja? \v 44 Ee quia na jndiiya na matsuꞌ na xmaⁿndyo̱, quia joꞌ mantyjacheⁿ seijndeii yuꞌndaa tsꞌom tsiaya na neiiⁿꞌeⁿ. \v 45 Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌu. Ee matseiꞌyuꞌ na nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ñꞌoom na seicañeeⁿ ꞌu, na tso ángel njomꞌ. \p \v 46 Quia joꞌ tso María: \q1 Ñequio na xcweeꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom, \q1 \v 47 ndoꞌ neiiⁿꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya jom, ee cwiluiiñê na macwjiꞌnꞌmaaⁿñê ja. \q1 \v 48 Ee tyꞌoom na wiꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿndyo̱, meiiⁿ tsꞌaⁿ na cweꞌ cwantindyo ja na mandiꞌntjo̱ⁿtya̱ⁿ nnoom. \q1 Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ, xuee na cwii wjaanaꞌ, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tsjaaⁿ na wjaawicantyjooꞌ nluena na matioꞌnaaⁿñê ja. \q1 \v 49 Ee nqueⁿ na chaꞌtso najndeii matseixmaaⁿ, tꞌmaⁿ naya jnda̱ sꞌaaⁿ ñꞌeⁿndyo̱. \q1 Jom ljuꞌ cwiluiiñê, ndoꞌ maxjeⁿ joꞌ joꞌ xueⁿꞌeⁿ. \q1 \v 50 Chaꞌwaa na ndyowanaꞌ, mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom chaꞌtsoti nnꞌaⁿ na cwii wjaawicantyjooꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye jom. \q1 \v 51 Ee cantyja na sꞌaaⁿ, tꞌmo̱ⁿnaꞌ chiuu waa najndeii na matseixmaaⁿ. \q1 Sꞌaaⁿ na tꞌoomꞌndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndye cheⁿnquiee cantyja na cwilaꞌtiuu. \q1 \v 52 Tyotseitꞌmaaⁿꞌñê nnꞌaⁿ na cweꞌ cwantindyo \q1 ndoꞌ tjeiiⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ na waa najnda̱ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ. \q1 \v 53 Teijneiⁿ nnꞌaⁿ na nquiu na tjo̱o̱ndye jom. \q1 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na nquiu na tjaa ljoꞌ cotseitjo̱o̱naꞌ joo, tîcateijneiⁿ naⁿꞌñeeⁿ. \q1 \v 54 Tyoteijneiⁿ welooya, nnꞌaⁿ Israel na tyondyeꞌntjom nnoom, \q1 cha caꞌmo̱ⁿnaꞌ na mañjom tsꞌoom na nntseicanda̱a̱ꞌñê ñꞌoom na tsoom nda̱a̱na na nntsꞌaaⁿ. \q1 \v 55 Ee tsoom na tijoom cantycwii na wiꞌ tsꞌoom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Israel, \q1 majuu Abraham ñequio nnꞌaⁿ na tuiindye tsjaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. \p \v 56 Ndoꞌ ljooꞌñe María chaꞌna ndyee chiꞌ ñequio Elisabet. Jnda̱ chii tjalcweeⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ. \s1 Cantyja na tuiiñe Juan \p \v 57 Tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntseincuii Elisabet, quia joꞌ seincueⁿ cwii tyochjoo. \v 58 Ndoꞌ nnꞌaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ jndyena na jeeⁿ wiꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom. Joꞌ chii tꞌomna na neiiⁿna ñꞌeⁿñê. \v 59 Xuee na jnda̱ ñeeⁿ na tuiiñe yuꞌndaa, tjomndyena na nlaꞌcanda̱a̱ꞌndyena costumbre na waa jo nda̱a̱na na cwilꞌana ñꞌeⁿ yoꞌndaa na naⁿnom. Ndoꞌ tyolꞌana na nlaꞌcajndyuna jom xueeꞌ tsotyeeⁿ, Zacarías. \v 60 Sa̱a̱ tꞌo̱ tsoñeeⁿ, matso: \p —Nchii joꞌ, maxjeⁿ Juan njñoom. \p \v 61 Jluena nnoom: \p —¿Chiuu na luaaꞌ? ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ cwii nnꞌaⁿꞌyoꞌ na luaaꞌ jndyu. \p \v 62 Quia joꞌ sꞌo̱o̱ lueena nnom tsotye yuꞌndaa na cwitaxꞌeena chiuu lꞌue tsꞌoom na njndyu jnaaⁿ. \v 63 Ndoꞌ jom tcaaⁿ cwii tsom nda̱a̱na. Seiljeiⁿ nacjooꞌnaꞌ: “Juan xueeꞌ yuꞌndaamꞌaaⁿꞌ.” Ndoꞌ chaꞌtsondyena tjaweeꞌ nꞌomna. \v 64 Mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ, jnaaⁿ na matseineiⁿ Zacarías, seitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 65 Jeeⁿ ndyaaꞌ tyueneiiⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ ñꞌeⁿndyena. Tꞌom ñꞌoom chaꞌwaa naquiiꞌ ntsjo̱ tsꞌo̱ndaa Judea cantyja na nmeiiⁿꞌ tuii. \v 66 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na tyondye ñꞌoommeiⁿꞌ, jeeⁿ tyolaꞌwena ñꞌoomꞌñeeⁿ naquiiꞌ nꞌomna. Jeeⁿ tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna, tyotaꞌxꞌeena nda̱a̱ ntyjeena: \p —¿Ljoꞌto cwiluiiñe yuꞌndaamꞌaaⁿꞌ? \p Ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na Tyꞌo̱o̱tsꞌom mꞌaaⁿ tsꞌo̱ nacjooꞌ yuꞌndaaꞌñeeⁿ. \s1 Matseitꞌmaaⁿꞌñe Zacarías Tyꞌo̱o̱tsꞌom \p \v 67 Ndoꞌ Zacarías, tsotye yuꞌndaa, tooꞌ quiiꞌ tsꞌoom mꞌaaⁿ Espíritu Santo. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom na tquiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ tsꞌoom. Tsoom: \q1 \v 68 Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaa jaa nnꞌaⁿ Israel, \q1 ee jnda̱ jndyoteijneiⁿ jaa nnꞌaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ tiomlꞌuaaⁿ jnaaⁿya. \q1 \v 69 Quiiꞌntaaⁿ jaa jnda̱ tqueeⁿ nquii na tjacantyja cwiluiitꞌmaⁿñe na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ. \q1 Cwiluiiñe tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ na ñejndiꞌntjom nnoom. \q1 \v 70 Teiyo tsoom na luaaꞌ nntsꞌaaⁿ ñequio ñꞌoom ndyuee profetas cwentaaⁿꞌaⁿ na ljuꞌ nꞌom. \q1 \v 71 Na nncwjiiꞌñê jaa luee nnꞌaⁿ na jndoo jaa, \q1 ndoꞌ ñequio luee nnꞌaⁿ na ticueeꞌ nꞌom jaa. \q1 \v 72 Ndoꞌ nncꞌoom na wiꞌ tsꞌoom welooya na ñetꞌom teiyo. \q1 Macañjom tsꞌoom ñꞌoomꞌñeeⁿ na seijndaaꞌñetyeeⁿ na ljuꞌ tseixmaⁿnaꞌ. \q1 \v 73 Juu ñꞌoomꞌñeeⁿ tsoom na nntsꞌaaⁿ nnom welooya Abraham na ñetꞌoom teiyoticheⁿ. \q1 \v 74 Joꞌ na nntseicandyaañê jaa luee nnꞌaⁿ na jndoo jaa \q1 cha nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnoom ñequio na tiꞌmaaⁿꞌ nꞌo̱o̱ⁿya. \q1 \v 75 Ndoꞌ chaꞌwaati xuee na cwii mꞌaaⁿtya̱a̱ya, \q1 nncꞌo̱o̱ⁿya naquiiꞌ na jnda̱ tqueⁿljoomꞌm jaa. \q1 Nndya̱ꞌntjo̱o̱ⁿya nnoom cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. \q1 \v 76 Ndoꞌ ꞌu jndaaya, nluiindyuꞌ profeta cwentaaꞌ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ. \q1 Ee ꞌu nncjaꞌjndyeeꞌ jo nnom Ta na nncwjiꞌyuuꞌndyuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na matseijndaaꞌñe nato, \q1 cha mamꞌaⁿcꞌeendye nnꞌaⁿ quia nncueeꞌcañoom. \q1 \v 77 ꞌU nñequiaaꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ na macwiluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe na matseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿna. \q1 \v 78 Ncꞌe na tjacantyja na wiꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jaa, \q1 juu na nnaⁿ nandyeticheⁿ, njñoom juu na nntseixueeñe jo nda̱a̱ya. \q1 \v 79 Juu nntseixueeñe nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ najo̱o̱ⁿñe na manchjenaꞌ joo na wiꞌ na cwitjoom. \q1 Ndoꞌ nncjaachom jaa nato na ya nncꞌo̱o̱ⁿya jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 80 Tjawijndeii tyochjoo Juan. Tjawijndo̱ꞌ tsꞌoom cantyja najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ quia na tueꞌntyjo̱ na tsaⁿsꞌa jom, tyomꞌaaⁿ jo ndoꞌ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom hasta xjeⁿ na seicaꞌmo̱ⁿñê nda̱a̱ nnꞌaⁿ Israel. \c 2 \s1 Cantyja na tuiiñe Jesús \r (Mt. 1:18-25) \p \v 1 Joo ncueeꞌñeeⁿ tqueⁿ Augusto César ñꞌoom na nleiljeii ncuee chaꞌtso nnꞌaⁿ na chaꞌtso ndyuaa na matsa̱ꞌntjoom. \v 2 Luaaꞌ najndyee na teiljeii ncuee nnꞌaⁿ. Maquialjoꞌ tyomꞌaaⁿ Cirenio gobiernom ndyuaa Siria. \v 3 Joꞌ chii chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tyoꞌoona tsjoomna na nleiljeii ncueena. \v 4 Joꞌ jnaⁿ José tsjoom Nazaret, tsꞌo̱ndaa Galilea. Tjawaaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, tsjoomꞌ David na jndyu Belén. Ee juu José cwiluiiñê tsjaaⁿ David. \v 5 Tjaaⁿ ñequio María, tsaⁿ na waa ñomca ñꞌeⁿñê na nleiljeii ncueena. Ndoꞌ juu majndeiiñe, jnda̱ teinndyooꞌ na nntseincuii. \v 6 Ndoꞌ yocheⁿ na mꞌaⁿna Belén, tueꞌntyjo̱ xuee na nntseincuii María. \v 7 Seincueⁿ jnaaⁿ na cweꞌ jndyee. Tyochjoo juu. Seityjooñê liaa juu, chii tqueeⁿ juu tsꞌom ꞌnaⁿ na quicanjom na cwicwaꞌ quiooꞌ. Ee ticwanaaⁿ lꞌaa yuu na cweꞌ cwiquieya nnꞌaⁿ. \s1 Teitquiooꞌndye ángeles nda̱a̱ nnꞌaⁿ \p \v 8 Ndyooꞌ tsjoom Belén jo ndoꞌ jnda̱a̱, tyomꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta quiooꞌ njmeiⁿꞌ natsjom. \v 9 Ñejomto teitquiooꞌñe cwii ángel cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom jo nda̱a̱na, ndoꞌ juu nacaxuee na matseixmaaⁿ seixueeñenaꞌ nacañoomna. Ndoꞌ tꞌmaⁿ waa na jlaꞌcatyuendyena. \v 10 Ndoꞌ tso ángel nda̱a̱na: \p —Tilaꞌcatyuendyoꞌ, mañequiaya ñꞌoom na jeeⁿ ya nda̱a̱ꞌyoꞌ. Juunaꞌ nntsꞌaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tsjoomnancue. \v 11 Ee tsjom jeꞌ naquiiꞌ tsjoomꞌ David tuiiñe cwii tsꞌaⁿ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe ꞌo. Majuu Cristo na cwiluiiñê na matsa̱ꞌntjoom. \v 12 Luaa waa na nnda̱a̱ nntaꞌjnaⁿꞌyoꞌ jom. Nliuꞌyoꞌ yuꞌndaaꞌñeeⁿ na chuꞌtyjooñê liaa ndoꞌ njoom yuu cwicwaꞌ quiooꞌ. \p \v 13 Ndoꞌ matsꞌia joꞌ teitquiooꞌ cwii tmaaⁿꞌ ángeles ñequio ángelꞌñeeⁿ. Cwilcwiiꞌna Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Cwiluena: \q1 \v 14 Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ. \q1 Catsꞌaanaꞌ na tjaa ñomtiuu cꞌom nnꞌaⁿ tsjoomnancue jo nnoom, ee jeeⁿ cjaaweeꞌ tsꞌoom joona. \p \v 15 Jnda̱ joꞌ tyꞌelcweeꞌ ángelesꞌñeeⁿ cañoomꞌluee. Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta quiooꞌ njmeiⁿꞌ jluena nda̱a̱ ncꞌiaana: \p —Cjaaya Belén. Tsaacantyꞌiaaya chiuu waa na jnda̱ tuii na luaaꞌ maꞌmo̱ⁿ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ya. \p \v 16 Ndoꞌ jlaꞌtyuaaꞌna, tyꞌena. Quia na tquiena, jliuna María ñequio José ñꞌeⁿ yuꞌndaa na njoom yuu cwicwaꞌ quiooꞌ. \v 17 Jnda̱ na ntyꞌiaana na luaaꞌ, jlaꞌcano̱o̱ⁿna chiuu waa na jnda̱ jndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌ yuꞌndaaꞌñeeⁿ. \v 18 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na jndye ñꞌoom na jluena, sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌom. \v 19 Ndoꞌ María jeeⁿ tyoqueeⁿ cwenta chaꞌtso na tuii. Wjaawa, wjaacue na tyotseitioom. \v 20 Quia na tyꞌelcweeꞌ nnꞌaⁿ na cwilꞌa cwenta quiooꞌ njmeiⁿꞌ, tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tyolcwiiꞌna jom cantyja chaꞌtso na jnda̱ jndyena ndoꞌ na jnda̱ ntyꞌiaana chaꞌxjeⁿ na tso ángel nda̱a̱na. \s1 Tyꞌequeⁿna yuꞌndaa Jesús lꞌo̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom \p \v 21 Jnda̱ jnda̱a̱ꞌ ñeeⁿ xuee na tuiiñe yuꞌndaa, quia joꞌ chii jlaꞌcanda̱a̱ꞌndyena costumbre na waa jo nda̱a̱na na cwilꞌa nnꞌaⁿ judíos ñꞌeⁿ yoꞌndaa na naⁿnom. Ndoꞌ jlaꞌcajndyuna jom Jesús. Ee luaaꞌ jnda̱ tqueⁿ ángel xueⁿꞌeⁿ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nndeiiñe María jom. \p \v 22 Jnda̱ teinom wenꞌaaⁿ xuee na seincuii María, tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntjeiꞌljuuꞌndyena chaꞌxjeⁿ na matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés. Quia joꞌ tyꞌena Jerusalén, tyꞌeñꞌomna Jesús na nlqueⁿna juu lꞌo̱ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 23 Ee luaa tso ljeii ꞌnaaⁿꞌaⁿ: “Ticwii cwii tyochjoo na nluiiñejndyee, queⁿ tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ jom cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \v 24 Joꞌ chii tyꞌena na nñeꞌquiana quiooꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Quiooꞌñeeⁿ nlaꞌcwjee ntyee chaꞌxjeⁿ na tꞌmaⁿ ljeii ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tsonaꞌ: nñequiana cwii ljo xencoo oo we cantuꞌ ndyua. \p \v 25 Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jndyu Simeón tsjoom Jerusalén. Tsaⁿꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ cantyja na matyꞌiomyanaꞌ ndoꞌ jeeⁿ xcweeꞌ tsꞌoom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ñequio na ntyjaaꞌ tsꞌoom tyomeinomꞌm na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nquii na nntseinjoomꞌ nꞌom nnꞌaⁿ Israel. Ndoꞌ tyomꞌaaⁿ Espíritu Santo ñꞌeⁿñê. \v 26 Jnda̱ tꞌmo̱ⁿ Espíritu Santo nnoom na xocueeⁿꞌeⁿ cwitjo̱o̱cheⁿ na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nquii Cristo na tqueⁿ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nndyo. \v 27 Sꞌaa Espíritu Santo naquiiꞌ tsꞌoom na nncjaⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ. Ndoꞌ maxjeⁿꞌñeeⁿ nnꞌaⁿ na nda yuꞌndaa Jesús tyꞌeñꞌomna juu joꞌ joꞌ na nluii ñꞌeⁿñê chaꞌxjeⁿ waa costumbre na matsa̱ꞌntjom ljeii na tqueⁿ Moisés. \v 28 Quia joꞌ toꞌñom Simeón yuꞌndaa, teiꞌcaljoom juu lꞌo̱o̱ⁿ. Tyolcweeⁿꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tsoom: \q1 \v 29 Ta, juu ñꞌoom na jnda̱ tsuꞌ no̱o̱ⁿ, jnda̱ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ. \q1 Jeꞌ ja na cwiluiindyo̱ moso ꞌnaⁿꞌ, quiaaꞌ na nncꞌio̱to̱ na meiⁿcwii ñomtiuu ticꞌo̱o̱ⁿya. \q1 \v 30 Ee na jnda̱ mamantyꞌiano̱o̱ⁿ nquii na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñe nnꞌaⁿ. \q1 \v 31 Majuu na jnda̱ tqueⁿꞌ jo nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. \q1 \v 32 Juu cwiluiiñe naxuee na mꞌmo̱ⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na nchii judíos. \q1 Ndoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ ꞌnaⁿꞌ, nnꞌaⁿ Israel, nntsꞌaaⁿ na nluiitꞌmaⁿndyena cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \p \v 33 José ñequio tsondyee Jesús jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna chaꞌtso ñꞌoom na seineiⁿ Simeón cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. \v 34 Ndoꞌ Simeón seitꞌmaaⁿꞌñê joona, tsoom nnom María, tsondyee Jesús: \p —Queⁿꞌ cwenta, yuꞌndaamꞌaaⁿ, maqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom na ntꞌom nnꞌaⁿ Israel nntsuundyena ncꞌe na ticalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. Ndoꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ Israel nluiꞌnꞌmaaⁿndyena ncꞌe na nlaꞌyuꞌna ñꞌeⁿñê. Mꞌmo̱o̱ⁿ chiuu waa na matyꞌiomyanaꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ ñꞌeeⁿꞌ nnꞌaⁿ nntioꞌñꞌoomna jom. \v 35 Ndoꞌ na luaaꞌ nlꞌana, nntseicano̱o̱ⁿnaꞌ ñꞌomtiuu ꞌnaaⁿna. Ndoꞌ ꞌu jeꞌ, quia na nntyꞌiaꞌ na ljoꞌ, nntseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjiꞌ chaꞌcwijom na nncwicandiꞌ espada ꞌu. \p \v 36 Ndoꞌ joꞌ joꞌ tyomꞌaaⁿ cwii yuscu na jndyu Ana, jom cwiluiiñê tsꞌaⁿ na tyoñequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tsaⁿꞌñeeⁿ jnda Fanuel, tsaⁿ na cwiluiiñe tsjaaⁿ na jndyowicantyjooꞌ Aser. Xjeⁿ na scundyua jom tocoom, tꞌoom ñequio saaⁿꞌaⁿ ntquieeꞌ chu, \v 37 jnda̱ chii ljoñê na tueꞌ saaⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ jnda̱ tquieñê, jnda̱ ñequieenꞌaaⁿ nchooꞌ ñequiee choomꞌm. Ndoꞌ tîcalueeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Tyondiꞌntjoom nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naxuee ndoꞌ natsjom. Tyotseicwejndoꞌñê ndoꞌ tyotseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 38 Majuu xjeⁿꞌñeeⁿ na matseineiⁿ Simeón, seicandyooꞌñe Ana nacañoomna. Tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ yuꞌndaa Jesús. Jnda̱ chii tyotseineiiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ juu nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ Jerusalén ñequio nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ njoom na cwimeindooꞌ na nndyaandye na cwilaxmaⁿ jnaⁿ. \s1 Tyꞌelcweeꞌna tsjoom Nazaret \p \v 39 José ñꞌeⁿ María quia na jnda̱ jlaꞌcanda̱a̱ꞌndyena chaꞌtsoti na matso ljeii na tqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tyꞌelcweeꞌna tsjoomna Nazaret, tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 40 Tjawijndeii tyochjooꞌñeeⁿ, tjawitquiooꞌ na wandoꞌ tsꞌoom ndoꞌ canda̱a̱ꞌya tjawijndo̱ꞌ tsꞌoom. Ndoꞌ tꞌmaⁿ waa na matseixmaaⁿ naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Ljooꞌñe tyochjoo Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ \p \v 41 Ticwii chu tyocaa José ñꞌeⁿ María Jerusalén quia cwiweeꞌ xuee pascua. \v 42 Ndoꞌ quia na jnda̱a̱ꞌ canchooꞌwe chuuꞌ Jesús, tyꞌewana ñꞌeⁿñê Jerusalén chaꞌxjeⁿ waa costumbre na quiꞌoona xuee pascuaꞌñeeⁿ. \v 43 Jnda̱ teinom xuee, José ñequio tsondyee Jesús macwiꞌoolcweeꞌna. Sa̱a̱ tiqueⁿna cwenta na ljooꞌñe tyochjoo Jesús Jerusalén. \v 44 Jlaꞌtiuuna na ñꞌeeⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na macwiꞌoolcweeꞌ na tyꞌe xuee. Meiiⁿchaaꞌ xuee tyocañjomndyena nato. Jnda̱ chii to̱ꞌna, tyolꞌueena jom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaaⁿna ñequio nnꞌaⁿ na taꞌjnaaⁿꞌna. \v 45 Sa̱a̱ na tîcaliuna jom, joꞌ chii tyꞌelcweeꞌnndaꞌna Jerusalén, na cwilꞌueena jom. \p \v 46 Xuee na jnda̱ ndyee, ndoꞌ jliuna jom naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Wacatyeeⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na jndo̱ꞌ nꞌom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoom na tqueⁿ Moisés. Maqueeⁿ cwenta ñꞌoom na cwilaꞌneiⁿ naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ mawaxꞌeeⁿ nda̱a̱na. \v 47 Chaꞌtsondyena na tyondyena ñꞌoom na tyotseineiiⁿ, jeeⁿ tyojaaweeꞌ nꞌomna na cjee matseiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ndoꞌ majoꞌndyo ñꞌoom matseilcweeⁿꞌeⁿ nda̱a̱na. \v 48 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na nda jom quia na ntyꞌiaana, jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ joona. Tso tsoñeeⁿ nnoom: \p —ꞌU jndaaya, ¿chiuu na luaaꞌ saꞌ? Ja ñꞌeⁿ tsotyeꞌ ñequio na chjooꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ cwilꞌua̱a̱yâ ꞌu. \p \v 49 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu waa na cwilꞌueꞌyoꞌ ja? ¿Aa ticaliuꞌyoꞌ na tseixmaⁿya na cꞌo̱o̱ⁿya naquiiꞌ waaꞌ Tsotya̱? \p \v 50 Sa̱a̱ tîcalaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoom na seilcweeⁿꞌeⁿ nda̱a̱na. \p \v 51 Quia joꞌ tjalcweeⁿꞌeⁿ ñꞌeⁿndyena tsjoom Nazaret. Ndoꞌ tyomꞌaaⁿñê na ndyaañê nda̱a̱na. Jeeⁿ tyocañjom tsꞌom tsoñeeⁿ chaꞌtso na tuii. \v 52 Jesús tjawijndo̱ꞌti tsꞌoom ndoꞌ tjawijndeiityeeⁿ. Tjaweeꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿñê ndoꞌ mati nnꞌaⁿ. \c 3 \s1 Juan mañequiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom \r (Mt. 3:1-12; Mr. 1:1-8; Jn. 1:19-28) \p \v 1 Chu na jnda̱ quinꞌoom na mꞌaaⁿ Tiberio César tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma, quia joꞌ tyomꞌaaⁿ Poncio Pilato gobiernom tsꞌo̱ndaa Judea. Ndoꞌ Herodes tyomꞌaaⁿ gobiernom tsꞌo̱ndaa Galilea. Tyjeeⁿ Felipe tyomꞌaaⁿ gobiernom tsꞌo̱ndaa Iturea ñequio tsꞌo̱ndaa Traconite. Lisanias tyomꞌaaⁿ gobiernom tsꞌo̱ndaa Abilinia. \v 2 Ndoꞌ Anás ñequio Caifás, joona ntyee na tyoluiitquiendyena nda̱a̱ ntyee quia joꞌ. Ndoꞌ Juan jnda Zacarías, xjeⁿꞌñeeⁿ tquiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌoom nnoom quia na mꞌaaⁿ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. \v 3 Tyomanoom chaꞌwaa ndyuaa na nndyooꞌ jndaa Jordán. Tyoñequiaaⁿ ñꞌoom na calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ jnaaⁿna cha nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona, ndoꞌ nleitsꞌoomndyena. \v 4 Tuii na luaaꞌ chaꞌxjeⁿ na matso ljeii libro na chuu ñꞌoom ꞌndyoo profeta Isaías. Matso ljeiiꞌñeeⁿ: \q1 Mꞌaaⁿ tsꞌaⁿ na matseineiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ yuu tjaa nnꞌaⁿ cꞌom. Matso tsaⁿꞌñeeⁿ: \q1 “Calaꞌjndaaꞌndyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwii nato na juu joꞌ nndyocwjeeꞌcañoom nquii na nntsa̱ꞌntjom ꞌo. \q1 Cataꞌndyoꞌxcweꞌyoꞌ chaꞌcwijom cwilayo̱ꞌyoꞌ nato na nñoom. \q1 \v 5 Maxjeⁿ nntseicatooꞌnaꞌ ticwii cwii cantmaⁿꞌ \q1 ndoꞌ ticwii cwii sjo̱ ñequio ta nleisunaꞌ. \q1 Nanto na cancꞌeeⁿ, nntseiliuunaꞌ, \q1 ndoꞌ nanto na cwajndii nntseiyo̱naꞌ. \q1 \v 6 Quia joꞌ nntyꞌiaa chaꞌtsondye nnꞌaⁿ Nquii na maqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nncwjiꞌnꞌmaaⁿñê joo.” \p \v 7 Jndyendye nnꞌaⁿ tyoꞌoontyjaaꞌna Juan na nntseitsꞌoomñê joona. Quia joꞌ tyotsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO tsjaaⁿ canduulja, ¿ꞌñeeⁿ tꞌmo̱ⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ na caleiꞌnomꞌyoꞌ na nndyocwjeeꞌcañoom na nntseiwꞌii Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo? \v 8 Cꞌomꞌyoꞌ na ndyaandyoꞌ cha mꞌmo̱ⁿnaꞌ na mayuuꞌcheⁿ cwilcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Ndoꞌ ticalaꞌsꞌandyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nnduꞌyoꞌ: “Jaa cwiluiindyo̱ tsjaaⁿ Abraham.” Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiiⁿ cweꞌ ljo̱ꞌmeiiⁿ nnda̱a̱ nntseicwaqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nluiindyenaꞌ tsjaaⁿ Abraham, quia joꞌ nꞌndiinaꞌ ꞌo. \v 9 ꞌO matseijomnaꞌ chaꞌcwijom nꞌoom na tisꞌa ta̱ cwilꞌa. Ndoꞌ manquiuꞌyoꞌ nꞌoom na ticalꞌa ta̱ na ya, maxjeⁿ nntꞌuaꞌnaꞌ. Ndoꞌ xeⁿ jnda̱ nntioom nnꞌaⁿ joonaꞌ quiiꞌ chom. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na nntsꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo xeⁿ ticalꞌaꞌyoꞌ yuu na ya. \p \v 10 Quia joꞌ taꞌxꞌee naⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —¿Chiuu macaⁿnaꞌ na calꞌaayâ xeⁿ yuuꞌ na ljoꞌ? \p \v 11 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —Tsꞌaⁿ na maleiñꞌoom we cotom, quiaa cwii nnom tsꞌaⁿ na tjaa na cuaa. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ na waa nantquie, catsꞌaa naya tsꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ chiuu ya. \p \v 12 Mati nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom tquiona namꞌaaⁿ na nleitsꞌoomndyena. Jluena nnoom: \p —Ta, ¿chiuu macaⁿnaꞌ na calꞌaayâ? \p \v 13 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —Tancwinomꞌyoꞌ na cwitjeiꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ. Cataⁿꞌyoꞌ tomti na matsonaꞌ na nntioomna. \p \v 14 Mati taꞌxꞌee sondaro nnoom: \p —Ndoꞌ jâ jeꞌ, ¿chiuu macaⁿnaꞌ na calꞌaayâ? \p Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —Talacatyꞌueꞌyoꞌ nnꞌaⁿ, ndoꞌ talaco̱ꞌyoꞌ cantu joona cweꞌ cha na nnda̱a̱ nntjeiꞌyoꞌ sꞌom ꞌnaaⁿna. Caljoya nꞌomꞌyoꞌ cwanti na cwitantjomꞌyoꞌ. \p \v 15 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jeeⁿ tyocantyjaaꞌ nꞌomna na nncwjeeꞌ juu Cristo. Joꞌ chii tyomꞌaaⁿꞌ nꞌomna cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan, ¿aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na jom cwiluiiñê Cristo? \v 16 Joꞌ chii tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱ chaꞌtsondyena, tsoom: \p —Ja matseitsꞌo̱o̱ⁿndyo̱ ꞌo ñequio ndaatioo, sa̱a̱ mandyontyjo̱ nqueⁿ na nntseitsꞌoomñê ꞌo na nñequiaaⁿ Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Sa̱a̱ ntꞌomndyoꞌ ꞌo nntsꞌaanaꞌ chaꞌcwijom nntseitsꞌoomñê ꞌo ñequio chom ee na nntꞌuiityeⁿnaꞌ ꞌo cantyja jnaⁿꞌyoꞌ. Nqueⁿ tꞌmaⁿti cwiluiiñê nchiiti ja. Meiⁿ ticatseixmaⁿya na cweꞌ ja na nntseicanaⁿꞌa lcoomꞌm. \v 17 Jnda̱ wjaawindyooꞌ na nntuꞌxeⁿndyoꞌ. Ee ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom lqueeⁿ na ndicwaⁿ cwajndii. Luaa tsꞌiaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lqueeⁿ. Matseicueeñe tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo, cha ya ya nljuꞌnaꞌ. Quia na jnda̱ ljuꞌya lqueeⁿꞌñeeⁿ, mana nntseiweeⁿ joonaꞌ tsꞌom tsa̱ꞌ. Sa̱a̱ lqueeⁿ lueꞌ ñꞌeⁿ toꞌ njñoom chom joꞌ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ na machꞌee Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Nnꞌaⁿ na ya cwilꞌa macoꞌñoom joona sa̱a̱ nnꞌaⁿ na tisꞌa cwilꞌa, nntseicoom joona ñequio chom na tijoom canduuꞌ. \p \v 18 Nmeiⁿꞌ ñꞌoom na tyotseijndo̱ꞌ Juan nꞌom nnꞌaⁿ ñequio jndye ntꞌomcheⁿ ñꞌoom na tyotseicañeeⁿ joona ñꞌoom naya. \v 19 Herodes, tsaⁿ na mꞌaaⁿ gobiernom tsꞌo̱ndaa Galilea, jom cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ Herodías, scuuꞌ tyjeeⁿ Felipe. Joꞌ na seitiaꞌ Juan jom na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ na ljoꞌ machꞌeeⁿ ndoꞌ ñequio chaꞌtso natia na jnda̱ ñesꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 20 Luaa seicwaljooꞌtyeeⁿ nacjoo chaꞌtso natia na sꞌaaⁿ, na tjoomꞌm Juan wꞌaancjo. \s1 Cantyja na teitsꞌoomñe Jesús \r (Mt. 3:13-17; Mr. 1:9-11) \p \v 21 Quia na jnda̱ teitsꞌoomndye jndye nnꞌaⁿ, mati teitsꞌoomñe Jesús, xcwe na matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ seicanaaⁿñenaꞌ tsjo̱ꞌluee. \v 22 Jndyocue Espíritu Santo nacjoomꞌm chaꞌcwijom catuꞌ. Ndoꞌ teicꞌuaa na seineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cañoomꞌluee, matso: \p —ꞌU cwiluiindyuꞌ Jndaaya na candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Jeeⁿ neiⁿya ꞌu. \s1 Tsjaaⁿ na tjawintyjooꞌ na tuiiñe Jesucristo \r (Mt. 1:1-17) \p \v 23 Ndoꞌ Jesús chaꞌna ntquiuu nchooꞌ qui choomꞌm quia na to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ tsꞌiaaⁿ na jñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom. Tyolue nnꞌaⁿ jnda José jom. Ndoꞌ José jnda Elí, \v 24 Elí jnda Matat, Matat jnda Leví, Leví jnda Melqui, Melqui jnda Jana, Jana jnda José, \v 25 José jnda Matatías, Matatías jnda Amós, Amós jnda Nahum, Nahum jnda Esli, Esli jnda Nagai, \v 26 Nagai jnda Maat, Maat jnda Matatías, Matatías jnda Semei, Semei jnda José, José jnda Judá, \v 27 Judá jnda Joana, Joana jnda Resa, Resa jnda Zorobabel, Zorobabel jnda Salatiel, Salatiel jnda Neri, \v 28 Neri jnda Melqui, Melqui jnda Adi, Adi jnda Cosam, Cosam jnda Elmodam, Elmodam jnda Er, \v 29 Er jnda Josué, Josué jnda Eliezer, Eliezer jnda Jorim, Jorim jnda Matat, \v 30 Matat jnda Leví, Leví jnda Simeón, Simeón jnda Judá, Judá jnda José, José jnda Jonán, Jonán jnda Eliaquim, \v 31 Eliaquim jnda Melea, Melea jnda Mainán, Mainán jnda Matata, Matata jnda Natán, \v 32 Natán jnda David, David jnda Isaí, Isaí jnda Obed, Obed jnda Booz, Booz jnda Salmón, Salmón jnda Naasón, \v 33 Naasón jnda Aminadab, Aminadab jnda Aram, Aram jnda Esrom, Esrom jnda Fares, Fares jnda Judá, \v 34 Judá jnda Jacob, Jacob jnda Isaac, Isaac jnda Abraham, Abraham jnda Taré, Taré jnda Nacor, \v 35 Nacor jnda Serug, Serug jnda Ragau, Ragau jnda Peleg, Peleg jnda Heber, Heber jnda Sala, \v 36 Sala jnda Cainán, Cainán jnda Arfaxad, Arfaxad jnda Sem, Sem jnda Noé, Noé jnda Lamec, \v 37 Lamec jnda Matusalén, Matusalén jnda Enoc, Enoc jnda Jared, Jared jnda Mahalaleel, Mahalaleel jnda Cainán, \v 38 Cainán jnda Enós, Enós jnda Set, Set jnda Adán, Adán jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \c 4 \s1 Ñeꞌqueⁿ tsaⁿjndii xjeⁿ Jesús \r (Mt. 4:1-11; Mr. 1:12-13) \p \v 1 Mawjaalcweꞌ Jesús tsꞌo̱ndaa Galilea na jnaaⁿ jndaa Jordán. Ndoꞌ chaꞌwaañꞌeⁿ naquiiꞌ tsꞌoom tooꞌ mꞌaaⁿ Espíritu Santo. Tjañꞌoom Espíritu jom cwii joo yuu na tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom. \v 2 Joꞌ joꞌ wenꞌaaⁿ xuee tyolꞌueeꞌñe tsaⁿjndii chiuu nntsꞌaaⁿ cha catseitjo̱o̱ñe Jesús. Chaꞌwaati xueewaaꞌ meiⁿchjoo ticwaꞌ Jesús, jnda̱ chii tyjeeꞌ na ñeꞌjnoomꞌm. \v 3 Quia joꞌ tso tsaⁿjndii nnoom: \p —Xeⁿ mayuuꞌ ꞌu cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cwa catsa̱ꞌntjomꞌ tsjo̱ꞌwaaꞌ na catseicwaqueⁿnaꞌ tyooꞌ. \p \v 4 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Ja xocatsꞌaa na ljoꞌ ee waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Nchii cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nantquie na wandoꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿ chaꞌtso ñꞌoom na mañequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \p \v 5 Jnda̱ chii tjañꞌoom tsaⁿjndii jom xqueⁿ cwii sjo̱ nandye. Ndoꞌ mantyjacheⁿ tꞌmo̱ⁿ nnoom chaꞌtsoti nꞌiaaⁿ ntꞌmaⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. \v 6 Ndoꞌ tso nnoom: \p —Lꞌo̱ꞌ ꞌu nntio̱o̱ cwenta chaꞌtso najnda̱nmeiⁿꞌ na cwilaꞌxmaⁿ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ ntꞌmaⁿ ñequio chaꞌtso na cwiluiitꞌmaⁿndyena. Ee lꞌo̱o̱ya jnda̱ ljonaꞌ ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ nñequiaya joonaꞌ nnom. \v 7 Xeⁿ ꞌu nlcoꞌ xtyeꞌ na nntseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ ja, quia joꞌ chaꞌtso joonaꞌ maꞌnaⁿꞌ. \p \v 8 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Quindyo̱o̱ꞌ nacañomya, ꞌu Satanás. Ja tijoom nntseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu ee waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Macanda̱ nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaꞌ catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ ndoꞌ macanda̱ nnom jom nndiꞌntjomꞌ.” \p \v 9 Jnda̱ joꞌ tjañꞌoom tsaⁿjndii Jesús tsjoom Jerusalén ndoꞌ tqueⁿ jom xqueⁿ tsiuꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Tso nnoom: \p —Xeⁿ ꞌu cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cwa cjuꞌndyuꞌ jo nacje, \v 10 ee waa ljeii ꞌnaaⁿꞌaⁿ na matsonaꞌ: \q1 Nñequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌu luee ángeles cwentaaⁿꞌaⁿ na calꞌana cwenta ꞌu. \q1 \v 11 Ndoꞌ nntyjeeꞌ lueena ꞌu cha tincjaañjom ljo̱ꞌ ncꞌeꞌ. \p \v 12 Sa̱a̱ tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Ja tijoom catsꞌaa chaꞌna matsuꞌ luaaꞌ ee mati waa cwiicheⁿ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Tintsaꞌ xjeⁿ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaꞌ.” \p \v 13 Quia jnda̱a̱ꞌ chaꞌtso nnom na tyochꞌee tsaⁿjndii na nntsꞌaaⁿ xjeⁿ Jesús, ꞌñeeⁿ juu hasta jnda̱nquiacheⁿ nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ aa nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. \s1 Mato̱ꞌ Jesús tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ \r (Mt. 4:12-17; Mr. 1:14-15) \p \v 14 Ndoꞌ tjalcweꞌ Jesús tsꞌo̱ndaa Galilea. Juu najndeii na matseixmaⁿ Espíritu Santo, canda̱a̱ꞌñꞌeⁿ tyotseixmaaⁿ joꞌ. Ndoꞌ tꞌom ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ. \v 15 Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ jeeⁿ tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom. \s1 Tja Jesús tsjoom Nazaret \r (Mt. 13:53-58; Mr. 6:1-6) \p \v 16 Tjaaⁿ Nazaret yuu na tjawijneiⁿ. Xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ, tjaaⁿ watsꞌom chaꞌxjeⁿ na quichꞌeeⁿ. Ndoꞌ teicantyjaaⁿ na nntseiꞌnaⁿꞌaⁿ. \v 17 Quia joꞌ tquiana ljeii lꞌo̱o̱ⁿ na seiljeii profeta Isaías, seicano̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ljeiiꞌñeeⁿ ndoꞌ tueꞌcañoom yuu na matsonaꞌ: \q1 \v 18 Nquii Espíritu cwentaaꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom mꞌaaⁿñe ñꞌeⁿndyo̱. \q1 Ee nqueⁿ jnda̱ tqueⁿño̱o̱ⁿ ja na nñequiaya ñꞌoom naya nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ntyꞌiaaꞌndye. \q1 Ndoꞌ jnda̱ jñoom ja na jndyo̱o̱ na catseinjo̱o̱ⁿꞌa nnꞌaⁿ na chjooꞌ nꞌom. \q1 Ndoꞌ catseicandiiya nnꞌaⁿ na matseicandyaandyo̱ joona jnaaⁿna na waa. \q1 Ndoꞌ catsꞌaaya na nleitquioo nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ. \q1 Ndoꞌ catseicandyaandyo̱ nnꞌaⁿ na manchje nawiꞌ. \q1 \v 19 Ndoꞌ catseicandiiya cantyja ꞌnaaⁿꞌ tiempo na tqueⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nluiꞌnꞌmaaⁿndye añmaaⁿ nnꞌaⁿ. \p \v 20 Jnda̱ joꞌ seilcwiiñe Jesús tsom na chuu ljeiiꞌñeeⁿ ndoꞌ seilcweeⁿꞌeⁿ juunaꞌ nnom tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom. Jnda̱ chii tjacwacatyeeⁿ. Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na tooꞌndye watsꞌomꞌñeeⁿ jeeⁿ tyontyꞌiaana nnoom. \v 21 Quia joꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ tyotseineiiⁿ nda̱a̱na. Ndoꞌ tsoom: \p —Maxuee jeꞌ matseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ljeiiwaaꞌ yocheⁿ na cwindyeꞌyoꞌ na matseiꞌnaⁿya juunaꞌ. \p \v 22 Chaꞌtso nnꞌaⁿ tyolue ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tjaweeꞌ nꞌomna na jeeⁿ cajnda ñꞌoom na tyotseineiiⁿ. Tyoluena: \p —Cwa cweꞌ jnda José tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p \v 23 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Jeꞌ jeꞌ nnduꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ ñꞌoomwaañe na cweꞌ wjaañoomꞌ na matsonaꞌ: “ꞌU tsꞌaⁿ na machꞌee nasei, catseinꞌmaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ.” Ndoꞌ cwaaⁿti nnduꞌyoꞌ no̱o̱ⁿ: “Tsꞌiaaⁿ na cwindya̱a̱yâ na ñesaꞌ tsjoom Capernaum, mati catsaꞌ joonaꞌ ñjaaⁿñe ndyuaa tsjomꞌ.” \p \v 24 Quia joꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, tixocalaꞌljo nnꞌaⁿ cwii profeta na mañecwii ndyuaana ñꞌeⁿñe na mañequiaa ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 25 Ñꞌoom na mayuuꞌ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, jndye yolcu na jnda̱ ljondye tyomꞌaⁿ ndyuaa Israel joo ncuee na ñetꞌoom Elías. Ncueeꞌñeeⁿ ndyee chu waljooꞌ xcwe tîcuaꞌ, ndoꞌ teijndoꞌ chaꞌwaa ndyuaaꞌñeeⁿ. \v 26 Sa̱a̱ nchii na mꞌaaⁿ cwii joo naⁿlcuꞌñeeⁿ jñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom Elías, jñomyom juu na mꞌaaⁿ cwii yuscu na jnda̱ ljoñe tsjoom Sarepta ndyuaa Sidón. \v 27 Ndoꞌ mati jndye nnꞌaⁿ na tyoleiꞌcho ntycu lepra tyomꞌaⁿ ndyuaa Israel joo ncuee na tyomꞌaaⁿ profeta Eliseo. Sa̱a̱ meiⁿcwiindye naⁿꞌñeeⁿ ticatseinꞌmaaⁿ, macanda̱ quii Naamán, tsꞌaⁿ ndyuaa Siria. \p \v 28 Sa̱a̱ quia jndyena na luaaꞌ tso Jesús, quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na tooꞌndye watsꞌom, jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ jlaꞌwjeena. \v 29 Jlaꞌtyuaaꞌna, tjeiiꞌna jom nnom tsjoom. Tyꞌeñꞌomna jom xqueⁿ ta yuu waa tsjoomna cha nlaꞌcwatyuꞌna jom. \v 30 Sa̱a̱ jom jluiiꞌñê quiiꞌntaaⁿna, mana tjaaⁿ yuu na wjaⁿ. \s1 Tsaⁿsꞌa na tseixmaⁿ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom \r (Mr. 1:21-28) \p \v 31 Tjacue Jesús Capernaum, cwii tsjoom tsꞌo̱ndaa Galilea. Joꞌ joꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos xuee na cwitaꞌjndyeena. \v 32 Ndoꞌ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom na tyotseineiiⁿ, ee tyoꞌmo̱ⁿnaꞌ na waa najndeii na matseixmaaⁿ. \p \v 33 Naquiiꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na mꞌaaⁿ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom. Jndeii seixuaⁿ ñꞌoom ꞌndyoo jndyetiaꞌñeeⁿ. \v 34 Tsoom: \p —Caꞌndiiꞌ jâ ꞌu Jesús tsꞌaⁿ Nazaret. ¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyô̱ jâ? ¿Aa jndyoꞌ na nntseityuiiꞌ jâ? Mawajnaⁿꞌa ꞌñeeⁿ cwiluiindyuꞌ. ꞌU cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom na ljuꞌ tsꞌomꞌ. \p \v 35 Seitiaꞌ Jesús juu, matsoom: \p —Catseicheⁿꞌ ndoꞌ caluiꞌyoꞌ naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿmꞌaaⁿ. \p Ndoꞌ jnda̱ na seiquioo jndyetia juu quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ, mana jluiꞌ jndyetia ñꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom. Ndoꞌ meiⁿcwii nata̱ꞌ tîcalꞌana ñꞌeⁿñe. \v 36 Jeeⁿ tyue chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na ljoꞌ sꞌaa Jesús. Jluena nda̱a̱ ncꞌiaana: \p —Ñꞌoommeiⁿꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na maqueⁿ xjeⁿ. Ee waa najndeii na matseixmaaⁿ na matsa̱ꞌntjoom meiiⁿ jndyetia, meiiⁿ naⁿjndii, cwicaluiꞌ. \p \v 37 Tjantyꞌee ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌwaa ndiocheⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús sta̱xeeⁿꞌ Simón Pedro \r (Mt. 8:14-15; Mr. 1:29-31) \p \v 38 Quia joꞌ teicantyjaaⁿ, jlueeⁿꞌeⁿ naquiiꞌ watsꞌomꞌñeeⁿ. Tjaqueⁿꞌeⁿ waaꞌ Simón. Ndoꞌ Simónꞌñeeⁿ jeeⁿ nioom matseiconaꞌ sta̱xeeⁿꞌeⁿ. Lꞌana tyꞌoo nnom Jesús na catseinꞌmaaⁿ juu. \v 39 Joꞌ chii tjantyjaaⁿꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ, sa̱ꞌntjoom na caꞌndii tycuꞌñeeⁿ juu. Ndoꞌ mañoomꞌ tcoꞌyanaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Mana teicantyja, seiñꞌoomꞌñe na tcwaꞌna. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿ wii \r (Mt. 8:16-17; Mr. 1:32-34) \p \v 40 Quia na jnda̱ tmaaⁿ na manndyooꞌ wjaacue ñeꞌquioomꞌ, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nnꞌaaⁿna na jndye nnom ntycu cwitjoom, tquiochona joo na mꞌaaⁿ Jesús. Tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoo ticwii cwii joo naⁿꞌñeeⁿ, mana nꞌmaaⁿ. \v 41 Mati jndyendye nnꞌaⁿ sa̱ꞌntjoom na caluiꞌ jndyetia naquiiꞌ nꞌom. Tyolaꞌxuaa jndyetiaꞌñeeⁿ, tyolue: \p —ꞌU cwiluiindyuꞌ Jnda nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p Sa̱a̱ jom seitiaaⁿꞌaⁿ jndyetia, tinquiaaⁿ na nlaꞌneiⁿ, ee manquiuna na jom cwiluiiñê Cristo. \s1 Mañequiaa Jesús ñꞌoom naya tsꞌo̱ndaa Galilea \r (Mr. 1:35-39) \p \v 42 Quia jnda̱ teincoo jlueeⁿꞌeⁿ quiiꞌ tsjoom. Tjaaⁿ yuu na wataaⁿꞌ quiiꞌ jnda̱a̱. Tyꞌecalꞌuee nnꞌaⁿ jom ndoꞌ jliuna yuu mꞌaaⁿ. Ñeꞌcalaꞌtsaaⁿꞌndyena jom na wjaatyeeⁿ, cha ticaꞌñeeⁿ joona. \v 43 Sa̱a̱ tsoom nda̱a̱na: \p —Mati macaⁿnaꞌ na nñequiaya ñꞌoom naya cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ ntꞌomcheⁿ njoom. Ee maxjeⁿ joꞌ tsꞌiaaⁿ na jñoom ja. \p \v 44 Ndoꞌ tyojaanquiaaⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ naquiiꞌ lanꞌom tsꞌo̱ndaa Galilea. \c 5 \s1 Jndye calcaa tjeiiꞌna \r (Mt. 4:18-22; Mr. 1:16-20) \p \v 1 Cwii ndiiꞌ tyomꞌaaⁿ Jesús ꞌndyoo ndaaluee chjoo na jndyu Genesaret. Jeeⁿ tyonchjenaꞌ jom na jlaꞌcantoꞌndye nnꞌaⁿ nacañomꞌm cha nnda̱a̱ nndyena ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 2 Ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ we wꞌaandaa ꞌndyoo ndaalueeꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌ calcaa jnda̱ jluiꞌna joꞌ joꞌ. Macwitmaaⁿna nlquiꞌ ꞌnaaⁿna. \v 3 Quia joꞌ tjacuo̱o̱ⁿ tsꞌom cwii wꞌaandaaꞌñeeⁿ. Wꞌaandaa ꞌnaaⁿꞌ Simón joꞌ. Tcaaⁿ na cjaañꞌoomti tsaⁿꞌñeeⁿ juunaꞌ chjoowiꞌ cha nꞌndiinaꞌ tyuaatcwii. Ndoꞌ tjacjom. Tquiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ xjeⁿ na wacatyeeⁿcheⁿ tsꞌom wꞌaandaa. \v 4 Quia na jnda̱ jnda̱ seineiiⁿ, tsoom nnom Simón: \p —Catsaañꞌomꞌyoꞌ wꞌaandaawaa, wjaawjaatya̱a̱ya yuu na njoomti. Ndoꞌ catueꞌyoꞌ nlquiꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ na nntjeiꞌyoꞌ calcaa. \p \v 5 Tꞌo̱ Simón nnoom: \p —Ta, meiiⁿchaaꞌ tsjom ñelꞌaayâ tsꞌiaaⁿ ndoꞌ meiⁿcwii catscaa tîcatjeiiꞌâ. Sa̱a̱ cantyja ñꞌoom ꞌndyoꞌ ꞌu nncjuꞌnndaꞌa tsquiꞌ. \p \v 6 Jnda̱ na lꞌana na ljoꞌ, jeeⁿ jndye calcaa tyꞌoomnaꞌ tsꞌom tsquiꞌ ꞌnaaⁿna hasta ñeꞌcatyꞌiooꞌnaꞌ. \v 7 Joꞌ chii sꞌo̱o̱ lueena nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana na ñjomndye cwiicheⁿ wꞌaandaa na quioteiꞌjndeii naⁿꞌñeeⁿ joona. Tquio naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ jlaꞌcatooꞌna we wꞌaandaa ñꞌeⁿ calcaa, hasta ncuencue na cꞌuꞌnaꞌ joonaꞌ. \v 8 Quia jnda̱ ntyꞌiaaꞌ Simón Pedro na luaaꞌ, tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom Jesús. Tsoom: \p —Ta, ticatyꞌiomyanaꞌ na nñꞌeⁿꞌ ñꞌeⁿndyo̱, ee ja tsꞌaⁿjnaⁿ. \p \v 9 Ee jeeⁿ ndyaꞌ seicatyꞌuenaꞌ jom ñequio ntꞌomcheⁿ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê cantyja ꞌnaaⁿ calcaa na tjeiiꞌna. \v 10 Majoꞌti tjom Jacobo ñequio Juan, ntseinda Zebedeo. Joona mañecwii tꞌmaⁿ tsꞌiaaⁿ cwilꞌana ñequio Simón. Quia joꞌ tso Jesús nnom Simón: \p —Tintyꞌueꞌ, jeꞌ mamanaⁿtonaꞌ na nnꞌaⁿ nntseitjomꞌ na nlaꞌjomndyena ñꞌeⁿndyo̱, tachii cweꞌ calcaa. \p \v 11 Jnda̱ na tquiena tyuaatcwii ñꞌeⁿ lꞌaandaa, mana ꞌndyena tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿna. Tyꞌelajomndyena ñꞌeⁿ Jesús. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na chuu tycu lepra \r (Mt. 8:1-4; Mr. 1:40-45) \p \v 12 Quia na tyomꞌaaⁿ Jesús cwii tsjoom, tyjeeꞌcañoom cwii tsaⁿsꞌa na chaꞌwaañe chuu tycu lepra. Quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús, tjacwanquioom nomtyuaa, sꞌaaⁿ tyꞌoo, tsoom: \p —Ta, ntyjii na ꞌu nnda̱a̱ nntseinꞌmaⁿꞌ ja, xeⁿ lꞌue tsꞌomꞌ. \p \v 13 Quia joꞌ Jesús seintyjo̱o̱ⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ tyeⁿnquioomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nnom: \p —Maxjeⁿ lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na canꞌmaⁿꞌ. \p Ndoꞌ mantyjacheⁿ nꞌmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 14 Jnda̱ chii tsoom nnom: \p —Tintseineiⁿꞌ nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ na luaaꞌ tuii. Sa̱a̱ cjaꞌ, catseicaꞌmo̱ⁿndyuꞌ nnom tyee ndoꞌ quiaaꞌ quiooꞌ na nncueꞌ cantyja na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ chaꞌxjeⁿ na sa̱ꞌntjom Moisés. Na nntsaꞌ na luaaꞌ nluiꞌyuuꞌnaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. \p \v 15 Sa̱a̱ tjantyꞌeeti ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús. Ndoꞌ jndyendye nnꞌaⁿ tyoꞌoontyjaaꞌ na nndye ñꞌoom na tyoñequiaaⁿ. Mati ñeꞌcanꞌmaaⁿna ntycu na wiina. \v 16 Sa̱a̱ jom teiño̱o̱ⁿ, tjaaⁿ jo yuu na ñenqueⁿ. Joꞌ joꞌ tyotseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee \r (Mt. 9:1-8; Mr. 2:1-12) \p \v 17 Cwii xueeꞌñeeⁿ maꞌmo̱ⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Joꞌ joꞌ meindyuaandye ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Naⁿꞌñeeⁿ jnaⁿna chaꞌtso njoom nchꞌu tsꞌo̱ndaa Galilea ñequio Judea ndoꞌ mati tsjoom Jerusalén. Ndoꞌ juu najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom mꞌaaⁿnaꞌ ñꞌeⁿ Jesús na matseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿwii. \v 18 Mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ tquieꞌcañom ntꞌom naⁿnom na chona tsuee na ndiiꞌ tsꞌaⁿ na jnda̱ teintjeiⁿ ncꞌee na teiꞌcaljoo tycutqueeⁿ. Tyolꞌueeꞌndyena chiuu ya na nncꞌooñꞌomna tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ wꞌaa na nlqueⁿna jom jo nnom Jesús. \v 19 Sa̱a̱ tîcaliuna chiuu ya nlꞌana ee na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ. Joꞌ chii tyꞌewana nacjooꞌ wꞌaa, tjo̱o̱na nquioo, jlaꞌcꞌo̱ⁿna jom na njoom tsuee. Tqueⁿna jom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ jo nnom Jesús. \v 20 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na cwilaꞌyuꞌya nꞌom naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —ꞌU re, matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaⁿꞌ na matseixmaⁿꞌ. \p \v 21 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ fariseos to̱ꞌna na tiya nquiuna ñꞌeⁿñê. Tyolaꞌtiuuna naquiiꞌ nꞌomna: “¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na tiꞌmaaⁿꞌ tsꞌoom na matseineiⁿ ñꞌoom na wjaanaꞌ nacjooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom?” \p \v 22 Seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús ñꞌomtiuu ꞌnaaⁿna. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na ticuaaya nquiuꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱? \v 23 ¿Cwaaⁿ ñꞌoom na tijndeiꞌtinaꞌ na catsjo̱o̱ya? ¿Aa na nntsjo̱o̱: “Matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌtso jnaⁿꞌ”, oo aa na nntsjo̱o̱: “Quicantyjaꞌ, cjaꞌcaꞌ”? \v 24 Sa̱a̱ cha caliuꞌyoꞌ na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee ndoꞌ na waa najndeii na matseixmaⁿya nnom tsjoomnancuewaa na catseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya jnaaⁿ nnꞌaⁿ, quia joꞌ tsoom nnom tsꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌee: \p —ꞌU re, matsjo̱o̱ya njomꞌ, quicantyjaꞌ, catseilcwiindyuꞌ tsueꞌ cjaꞌtoꞌ waꞌ. \p \v 25 Mañoomꞌ teicantyja tsaⁿꞌñeeⁿ na jndooꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Seilcwiiñê tsuee ꞌnaaⁿꞌaⁿ na ñetuaaⁿ. Mana tjaaⁿ waⁿꞌaⁿ. Jeeⁿ matseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 26 Ndoꞌ tyueneiiⁿ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Jluena ñequio na tyueneiiⁿna: \p —Xuee jeꞌ ntyꞌiaa nda̱a̱ya cwii na jeeⁿ tꞌmaⁿ, na meiⁿjom tiquintyꞌiaaya. \s1 Maꞌmaⁿ Jesús Leví \r (Mt. 9:9-13; Mr. 2:13-17) \p \v 27 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, jluiꞌ Jesús joꞌ joꞌ. Ljeiiⁿ cwii tsaⁿcoꞌñom sꞌom na jndyu Leví. Wacatyeeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ wꞌaa yuu na cwiꞌoocatioom nnꞌaⁿ sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱na cwentaaꞌ gobiernom. Quia joꞌ tsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —Candyoꞌntyjo̱ꞌ naxa̱ⁿꞌa. \p \v 28 Mantyja teicantyja Leví, tjeiꞌñê cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿꞌñeeⁿ, chii tjatseijomñê ñꞌeⁿ Jesús. \p \v 29 Ndoꞌ seiñꞌoomꞌñê cwii nantquie tꞌmaⁿ waⁿꞌaⁿ cwentaaꞌ Jesús. Seitjoom jndye ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na ñequio ñetoꞌñoom sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom. Teindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa ñꞌeⁿñê ndoꞌ ñꞌeⁿ Jesús ñequio ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. \v 30 Ndoꞌ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés tyolaꞌncjooꞌndyena nacjoo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús. Jluena nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —¿Chiuu na cwicwaꞌyoꞌ ndoꞌ cwiweꞌyoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom, ndoꞌ ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndyena nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \p \v 31 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —Nnꞌaⁿ na tiwii titjo̱o̱ndyena tsꞌaⁿ na machꞌee nasei, sa̱a̱ nnꞌaⁿ na wii tjo̱o̱ndyena jom. \v 32 Ja nchii jndyo̱o̱ya na nncwaⁿya nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye cantyja na matyꞌiomyanaꞌ. Ja jndyo̱o̱ya na nncwaⁿya nnꞌaⁿjnaⁿ na calcweꞌ nꞌomna. \s1 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nntseicwejndoꞌñe tsꞌaⁿ \r (Mt. 9:14-17; Mr. 2:18-22) \p \v 33 Quia joꞌ tyoluena nnom Jesús: \p —Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Juan, jndye ndiiꞌ cwilaꞌcwejndoꞌndyena ndoꞌ cwilaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ majoꞌti cwilꞌa nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos. Sa̱a̱ joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ cwicwaꞌna ndoꞌ cwiwena. ¿Chiuu na luaaꞌ cwilꞌana? \p \v 34 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —¿Aa ndyaꞌ nnduꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tquiolaꞌjomndyena na macoco tsꞌaⁿ na calaꞌcwejndoꞌndyena yocheⁿ na ndicwaⁿ mꞌaaⁿ nquii tsaⁿsꞌa na macoco quiiꞌntaaⁿna? \v 35 Sa̱a̱ nncueꞌntyjo̱ xuee na nncwjiꞌnaꞌ jom quiiꞌntaaⁿna, ncueeꞌñeeⁿ nlaꞌcwejndoꞌndyena. \p \v 36 Mati seineiiⁿ nda̱a̱na ñꞌoom na wjaañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ñꞌoom xco na maꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱na. Tsoom: \p —Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ nntyjee cwii taⁿꞌ liaaꞌ, liaa xco na nntseiyo̱ liaa ntsaa ñꞌeⁿ juunaꞌ. Ee xeⁿ luaaꞌ nntsꞌaa tsꞌaⁿ, nntseiꞌnaaⁿꞌaⁿ liaaⁿꞌaⁿ liaa xcoꞌñeeⁿ ndoꞌ nchii macanda̱ joꞌ, mati tixocatseixꞌiaaꞌñenaꞌ ñequio liaa ntsaaꞌñeeⁿ. \v 37 Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ juu nntiom winom xco nꞌom ntjaⁿ teindyo. Ee xeⁿ na ljoꞌ nntsꞌaa tsꞌaⁿ, nntyꞌiooꞌnaꞌ nlꞌa winom xcoꞌñeeⁿ, mana cwiwiꞌndaaꞌ winom ndoꞌ mati ntjaⁿꞌñeeⁿ. \v 38 Joꞌ chii macaⁿnaꞌ na nncꞌoocue winom xco nꞌom ntjaⁿ xco cha meiⁿ ntjaⁿ xcoꞌñeeⁿ ticwiꞌndaaꞌnaꞌ ndoꞌ meiⁿ winom. \v 39 Ee tsꞌaⁿ na maꞌuu winom tquie, meiⁿchjoo ticaꞌnaⁿ ntyjii winomxco. Ee matsoom na joo winom tquie, joꞌ caꞌnaⁿti. \c 6 \s1 Tyꞌiooꞌndyena xuꞌlqueeⁿ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ \r (Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28) \p \v 1 Luaa tuii cwii xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ judíos. Mawinom Jesús yuu na niom ntjom lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tyꞌiooꞌndyena xuꞌlqueeⁿ. Tyꞌueeꞌndyena joonaꞌ nꞌom lueena jnda̱ chii tquiina. \v 2 Quia joꞌ ntꞌom nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ fariseos jluena: \p —¿Chiuu na cwilꞌaꞌyoꞌ cwii na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ? \p \v 3 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO, ¿aa tyoolaꞌnaⁿꞌyoꞌ ñꞌoom chiuu sꞌaa David quia na tꞌoom na ñeꞌjnoomꞌm, ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê? \v 4 Tjaqueⁿꞌeⁿ watsꞌom cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tcaaⁿ ntyooꞌ na jnda̱ tqueⁿ nnꞌaⁿ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ ntyooꞌñeeⁿ macanda̱ ntyee wanaaⁿ na nlcwaꞌna joonaꞌ. Sa̱a̱ tcwaꞌ David joonaꞌ ndoꞌ mati tquiaaⁿ na tcwaꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeñê. \p \v 5 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Ja na cwiluiindyo̱ tsaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee waa na jndo̱ na nntsjo̱o̱ ljoꞌ calꞌa nnꞌaⁿ meiiⁿ xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na jnda̱ tjateii tsꞌo̱ \r (Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6) \p \v 6 Cwiicheⁿ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ, tjaquieeꞌ Jesús watsꞌom chjoo. Tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. Ndoꞌ joꞌ joꞌ mꞌaaⁿ cwii tsaⁿsꞌa na jnda̱ tjateii tsꞌo̱ ntyjaya. \v 7 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ fariseos, jeeⁿ tyoqueⁿna cwenta xeⁿ na nntseinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿwiiꞌ xuee na cwitaꞌjndyeena, cha quia joꞌ nnda̱a̱ nñeꞌquiana jnaaⁿꞌaⁿ. \v 8 Sa̱a̱ mantyjeeⁿ chiuu cwilaꞌtiuuna, joꞌ chii tsoom nnom tsꞌaⁿ na jnda̱ tjateii tsꞌo̱: \p —Quicantyjaꞌ, cwintyjeꞌ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ. \p Ndoꞌ teicantyja tsaⁿꞌñeeⁿ, teintyjeeⁿꞌeⁿ xcwe. \v 9 Jnda̱ joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Nncwaxꞌa̱ cwii ñꞌoom nda̱a̱ꞌyoꞌ, xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya, ¿aa wanaaⁿ na cateijndeii tsꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ na wiꞌ matjom oo aa ticateijneiⁿ juu? ¿Aa cwjiꞌnꞌmaaⁿñê xꞌiaaⁿꞌaⁿ cha ticueꞌ oo aa caꞌñeeⁿ na cueꞌ? \p \v 10 Jnda̱ chii ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, tsoom nnom tsꞌaⁿwiiꞌ: \p —Catseiliuuꞌ tsꞌo̱ꞌ. \p Sꞌaa tsaⁿꞌñeeⁿ na ljoꞌ ndoꞌ tcoꞌyaꞌñꞌeⁿnaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. \v 11 Jnaaⁿꞌ joꞌ jeeⁿ jlaꞌwjeena Jesús. Ndoꞌ tyoꞌmaⁿna ñꞌeⁿ ncꞌiaana ljoꞌ nnda̱a̱ nlꞌana jom. \s1 Macwjiiꞌñe Jesús canchooꞌwe tsꞌaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ \r (Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19) \p \v 12 Joo ncueeꞌñeeⁿ tjawa Jesús cwii ta naquiiꞌ jnda̱a̱ na nntseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ meiiⁿnchaaꞌ tsjom tyotseineiiⁿ nnom. \v 13 Quia na jnda̱ teixuee, tcwaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Quiiꞌntaaⁿna tjeiiꞌñê canchooꞌwendye nnꞌaⁿ na seicajñoom joona apóstoles, nnꞌaⁿ na majñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ. \v 14 Nmeiiⁿ ncueena: Simón, tsaⁿ na seicajñoom Pedro, ñequio tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ, Andrés, ñꞌeⁿ Jacobo ñequio Juan, ñꞌeⁿ Felipe ñequio Bartolomé, \v 15 ñꞌeⁿ Mateo ñequio Tomás, ñꞌeⁿ Jacobo jnda Alfeo, ndoꞌ ñꞌeⁿ Simón na cwiluena cananista, \v 16 ñꞌeⁿ Judas jnda Jacobo ñequio Judas Iscariote, tsꞌaⁿ na tquiaa cwenta Jesús. \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús ñꞌoom nda̱a̱ jndye nnꞌaⁿ \r (Mt. 4:23-25) \p \v 17 Jndyocue Jesús ñequio chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Tyꞌemeintyjeeꞌna cwii su. Joꞌ joꞌ jnda̱ tquieꞌcañom ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaaⁿ ñequio jndyendye nnꞌaⁿ na jnaⁿ chaꞌwaa Judea ñequio Jerusalén ñequio ꞌndyoo ndaaluee na nndyooꞌ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. Naⁿꞌñeeⁿ tquiona na nndyena ñꞌoom na mañequiaaⁿ, ndoꞌ na nntseinꞌmaaⁿ joona ntycu na cwitjoomna. \v 18 Mati seinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ na jeeⁿ cwajndii tyoleichuu jndyetia. \v 19 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tyolꞌueeꞌndyena chiuu ya cha nnda̱a̱ nñeꞌquioꞌna jom, ee waa najneiⁿ na nnꞌmaⁿ tsꞌaⁿ xeⁿ nnda̱a̱ nñequiuuꞌ jom. Joꞌ chii chaꞌtsondyena nꞌmaaⁿna. \s1 Nmeiiⁿ mañequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ \r (Mt. 5:1-12) \p \v 20 Quia joꞌ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaaⁿ, tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na ntyꞌiaandyoꞌ, mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ, ee cwilaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 21 ’ꞌO nnꞌaⁿ na cwiweꞌjndoꞌyoꞌ jeꞌ, mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ee quia nñequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌcwijom na jnda̱ tjacjoꞌyoꞌ. \p ’ꞌO nnꞌaⁿ na cwityueeꞌyoꞌ jeꞌ, mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ee macwjiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \p \v 22 ’Mañequiaanaꞌ na neiⁿꞌyoꞌ quia na cwilaꞌjndoo nnꞌaⁿ ꞌo na cwileiꞌntyjo̱na ꞌo, na cwilaꞌjnaaⁿꞌna ꞌo, ndoꞌ na cwilꞌana na ticueeꞌ nꞌomna ꞌo ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 23 Manmeiiⁿꞌ tyotaꞌwiꞌ weloo naⁿꞌñeeⁿ profetas na tyoñequia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tandyo xuee. Joꞌ chii cꞌomꞌyoꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ xuee na cwitjomꞌyoꞌ nawiꞌmeiⁿꞌ. Ee tꞌmaⁿ naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ cwiwiwe cañoomꞌluee. \p \v 24 ’Sa̱a̱ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na cwiluiitꞌmaⁿndyoꞌ na quitꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ juu na tyandyoꞌ. Ee cweꞌ cantyjati jeꞌ na mañequiaanaꞌ na tꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ lꞌue mꞌaⁿꞌyoꞌ. \p \v 25 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na cwicwaꞌjaacjoꞌyoꞌ jeꞌ. Ee nncueꞌntyjo̱ xuee na nncꞌomꞌyoꞌ chaꞌcwijom na ñejndoꞌyoꞌ. \p ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na jeeⁿ neiⁿꞌyoꞌ jeꞌ. Ee nncueꞌntyjo̱ xuee na nntyueeꞌyoꞌ ndoꞌ nlaꞌxuaꞌyoꞌ na chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \p \v 26 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na jeꞌ jndye nnꞌaⁿ cwitjeiiꞌyana ꞌo. Ee maluaaꞌ ñelꞌa weloo naⁿꞌñeeⁿ. Tyoluena ñꞌoom ya cantyja ꞌnaaⁿ joo profetas na cweꞌ tyonquioꞌnnꞌaⁿ joona. \s1 Cꞌo̱o̱ⁿya na wiꞌ nꞌo̱o̱ⁿya nnꞌaⁿ na jndoo jaa \r (Mt. 5:38-48; 7:12) \p \v 27 ’Sa̱a̱ matsjo̱o̱ya nda̱a̱ꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na cwindyeꞌyoꞌ ñꞌoom na mañequiaya: Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na jndoo ꞌo. Ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ na ya nnꞌaⁿndyoꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na ticueeꞌ nꞌom ꞌo. \v 28 Cataⁿꞌyoꞌ na catioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ na cwitueeꞌ ñꞌoom wiꞌ nacjoꞌyoꞌ. Ndoꞌ calaneiⁿꞌyoꞌ nnoom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjnaaⁿꞌna ꞌo. \v 29 ꞌÑeeⁿ na mmeiⁿꞌ ndaꞌ ntsmaⁿꞌ, mati cwiicheⁿ ntyja quiaaꞌ na mmeiⁿꞌ ndaꞌ. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ na nncwjiꞌ liaatco ꞌnaⁿꞌ, mati quiaaꞌ cotomꞌ na nncjaañꞌoom. \v 30 Meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na macaⁿ cwii ꞌnaⁿ njomꞌ, quiaaꞌ. Ndoꞌ xeⁿ tjañꞌoom tsꞌaⁿ ꞌnaⁿꞌ ndoꞌ tiñeꞌcatseilcweeⁿꞌeⁿ juunaꞌ, tintseincjooꞌndyuꞌ na calcweꞌnaꞌ. \v 31 Chaꞌxjeⁿ na lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na calꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyoꞌ, majoꞌti calꞌaꞌ ꞌo ñꞌeⁿndye joona. \p \v 32 ’Xeⁿ mꞌaⁿꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ cweꞌ tomti nnꞌaⁿ na mati wiꞌ nꞌom ꞌo, quia joꞌ ¿yuu waa na yaticheⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee nnꞌaⁿ na tyoolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom mꞌaⁿna na wiꞌ nꞌomna ncꞌiaana na wiꞌ nꞌom joona. \v 33 Xeⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ na ya nnꞌaⁿndyoꞌ cweꞌ tomti ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mati cwilꞌa na ya nnꞌaⁿndyena ñꞌeⁿndyoꞌ, ¿yuu waa na jeeⁿ ya cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee mati nnꞌaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ jnaⁿ majoꞌti cwilꞌana. \v 34 Ndoꞌ xeⁿ cwiteiꞌjndeiꞌyoꞌ ꞌnaⁿ nnꞌaⁿ na nquiuꞌyoꞌ na mati joo nnteiꞌjndeii ꞌo, quia joꞌ ¿yuu waa na yaticheⁿ cwilꞌaꞌyoꞌ? Ee mati nnꞌaⁿ na cwilaꞌxmaⁿ jnaⁿ cwiteiꞌjndeiina ꞌnaⁿ nda̱a̱ ncꞌiaana ee manquiuna na nnjoom joꞌ. \v 35 Sa̱a̱ ꞌo jeꞌ cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na jndoo ꞌo. Calꞌaꞌyoꞌ na ya nnꞌaⁿndyoꞌ ñequio chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. Cateiꞌjndeiꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ, meiiⁿ ticantyjaaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌlcweꞌna. Quia joꞌ tꞌmaⁿ naya nndaꞌyoꞌ cañoomꞌluee. Ndoꞌ nlaxmaⁿꞌyoꞌ ntseinda Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ. Ee mati jom mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom meiiⁿ nnꞌaⁿ na lꞌo̱ meiiⁿ machꞌeeⁿ ya joona. Ndoꞌ wiꞌ tsꞌoom nnꞌaⁿ na wiꞌndye. \v 36 Cꞌomꞌyoꞌ na wiꞌ nꞌomꞌyoꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ nquii Tsotyeꞌyoꞌ mꞌaaⁿ na wiꞌ tsꞌoom chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. \s1 Tintuꞌxa̱a̱ⁿya nnꞌaⁿ \r (Mt. 7:1-5) \p \v 37 Tintuꞌxeⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cweꞌ xjeⁿto ꞌo, cha meiⁿ tincuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo. Tintioꞌyoꞌ nnꞌaⁿ lꞌo̱ nawiꞌ cha tintioom ꞌo lꞌo̱ nawiꞌ. Calaꞌtꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ nnꞌaⁿ cha mati nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom ꞌo. \v 38 Quiaꞌyoꞌ na cateijndeiinaꞌ nnꞌaⁿ, quia joꞌ mati nntoꞌñoomꞌyoꞌ na nnteijndeiinaꞌ ꞌo. Ee Tyꞌo̱o̱tsꞌom nñequiaaⁿ na nntoꞌñoomꞌyoꞌ cwii na canda̱a̱ꞌ tuꞌxeⁿnaꞌ. Joꞌ joꞌ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom cwii ꞌnaⁿ na teincwiiꞌnaꞌ, tyeⁿ tyꞌecuenaꞌ hasta tooꞌ wantyjo. Ee cantyjati xjeⁿ na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, majoꞌti nntseilcweꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cwii nnjoom nda̱a̱ꞌyoꞌ. \p \v 39 Mati seineiⁿ Jesús nda̱a̱na cwii ñꞌoom na tjañoomꞌ, tsoom: \p —¿Aa nnda̱a̱ nncjaañꞌoom tsaⁿnchjaaⁿꞌ cwiicheⁿ tyjenchjaaⁿꞌaⁿ? ¿Aa nchii wendyena nntiomnaꞌ tsꞌom tsueꞌtsjoom? \v 40 Xocatsꞌaanaꞌ na tsꞌaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ cwiluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ, nchiiti tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ nnoom. Sa̱a̱ quia na jnda̱ seiꞌnaaⁿꞌñꞌeeⁿ chaꞌtso na tꞌmo̱ⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom, quialjoꞌcheⁿ nntseijomnaꞌ jom chaꞌna tsꞌaⁿ na tꞌmo̱ⁿ nnoom. \p \v 41 ’¿Chiuu na jeeⁿ ndoꞌ jnda̱ na njom tsꞌomnnom xꞌiaꞌ, sa̱a̱ tiqueⁿꞌ cwenta tsꞌoom tscaaꞌ na njom tsꞌomnjomꞌ nncuꞌ? \v 42 ¿Chiuu na jeeⁿ ñeꞌcatseijndaaꞌndyuꞌ jnaaⁿꞌ xꞌiaꞌ? ¿Aa nntsuꞌyuꞌ nnoom: “Cwa ꞌu nnꞌaⁿya, quiaaꞌ na nncwjiiꞌa ntquiooꞌ jnda̱ na njom tsꞌomnjomꞌ”, sa̱a̱ manncuꞌ tiqueⁿꞌ cwenta tsꞌoom tscaaꞌ na njom tsꞌomnjomꞌ? ꞌU tsꞌaⁿ na macheꞌ na matseicanda̱a̱ꞌndyuꞌ cha cantyꞌiaa nnꞌaⁿ, najndyee cwjiꞌ tsꞌoom tscaaꞌ na njom tsꞌomnjomꞌ nncuꞌ, quia joꞌ tquioꞌyaꞌ na nncwjiꞌ ntquiooꞌ jnda̱ tsꞌomnnom xꞌiaꞌ. \s1 Ta̱a̱ꞌ tsꞌoom maꞌmo̱ⁿnaꞌ ljoꞌ tsꞌoom juunaꞌ \r (Mt. 7:17-20; 12:34-35) \p \v 43 ’Ticwii cwii tsꞌoom na ya xocatsꞌaanaꞌ ta̱ na tisꞌa. Ndoꞌ tsꞌoom na tisꞌa meiⁿ xocatsꞌaanaꞌ ta̱ na ya. \v 44 Ticwii cwii tsꞌoom, ta̱a̱ꞌnaꞌ maꞌmo̱ⁿnaꞌ ljoꞌ tsꞌoom juunaꞌ. Ee tijoom nntseicjoo tsꞌaⁿ ta̱ higo tsꞌoom nioom. Meiⁿ tijoom nntseicjoo tsꞌaⁿ ta̱uva cwii tsꞌo̱o̱ nioom. \v 45 Maluaaꞌ matseijomnaꞌ nnꞌaⁿ chaꞌna nꞌoom ntjom. Juu tsꞌaⁿ na ya tsꞌaⁿñe, machꞌeeⁿ yuu na ya, ee naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ na ya na matseitioom. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na wiꞌñe, machꞌeeⁿ yuu na tisꞌa, ee naquiiꞌ tsꞌoom cwinaⁿ nawiꞌ na matseitioom. Ticwii cwii tsꞌaⁿ cantyjati na matseitiuu naquiiꞌ tsꞌom, maxjeⁿ joꞌ matseineiⁿ. \s1 We nnom tsiaⁿtsjo̱ꞌ \r (Mt. 7:24-27) \p \v 46 ’¿Chiuu na cwinduꞌyoꞌ na Ta ja quia na cwiꞌmaⁿꞌyoꞌ ja ndoꞌ tiñeꞌcalacanda̱ꞌyoꞌ ñꞌoom na matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ? \v 47 Ticwii cwii tsꞌaⁿ na macwjeeꞌcañoom ja na mandii ñꞌoom na matsjo̱o̱ nmeiiⁿ, ndoꞌ matseicanda̱ joonaꞌ, mꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ chiuu matseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 48 Matseijomnaꞌ jom chaꞌcwijom cwii tsꞌaⁿ na jndo̱ꞌ tsꞌom na sꞌaa waaꞌ. Tyocaꞌñeeⁿ njoom, tyeⁿ tqueeⁿ tsiaⁿtsjo̱ꞌ cha jndeii wꞌaa. Quia na tyjeeꞌ jndaa, tco̱o̱naꞌ tyuaatcwii, jndeii tyocjaacameiiⁿꞌñenaꞌ ndaa wꞌaaꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ tîcatsꞌeiinaꞌ ee na tyeⁿ tjaluiinaꞌ nacjooꞌ tsiaⁿtsjo̱ꞌñeeⁿ. \v 49 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na cweꞌ mandii ñꞌoom na matsjo̱o̱ ndoꞌ titseicanda̱ joonaꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ chaꞌcwijom cwii tsꞌaⁿ na tijndo̱ꞌ tsꞌom na sꞌaa waaꞌ na cweꞌ jnaⁿtonaꞌ nomtyuaa. Tjaaꞌnaⁿ niaⁿljo̱ꞌ tuii. Quia na tyjeeꞌ jndaa ndoꞌ jndeii tyocjaacameiiⁿꞌñenaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ, mantyja tmeiⁿꞌnaꞌ juunaꞌ. Ndoꞌ tꞌmaaⁿꞌ tsuu cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. \c 7 \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús mosooꞌ capeitaⁿ, tsꞌaⁿ romano \r (Mt. 8:5-13) \p \v 1 Jnda̱ na seineiⁿ Jesús chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ na tyondye nnꞌaⁿ, quia joꞌ tjaaⁿ tsjoom Capernaum. \v 2 Tsjoomꞌñeeⁿ mꞌaaⁿ cwii capeitaⁿ na matsa̱ꞌntjom cwii siaⁿnto sondaro. Ndoꞌ mꞌaaⁿ cwii mosoomꞌm na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom, mañeꞌcueꞌ na nioom wiiꞌ. \v 3 Quia na jñeeⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, jñoom ntꞌom nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos na cꞌoocalꞌana tyꞌoo na candyoya Jesús na nntseinꞌmaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ mosoomꞌm. \p \v 4 Jnda̱ tquiena na mꞌaaⁿ Jesús, ñequio ñꞌoom tyꞌoo tyoluena nnoom: \p —Tsꞌaⁿ na jñom jâ, ya tsꞌaⁿñe, joꞌ chii matyꞌiomnaꞌ na catseiñꞌoomꞌndyuꞌ jom. \v 5 Ee jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom jaa nnꞌaⁿ tsjaaⁿ Israel, ndoꞌ sꞌaaⁿ watsꞌom ꞌnaaⁿyâ. \p \v 6 Quia joꞌ tja Jesús ñꞌeⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Quia maꞌooquiena waaꞌ capeitaⁿ, jñom tsaⁿꞌñeeⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ na ya ñꞌoom jom ñꞌeⁿndye na cꞌoocaluena nnom Jesús: \p —Ta, ndiꞌ matso tsꞌaⁿ na wiiꞌ mosooꞌ ticatseixmaaⁿ na nncjaꞌquieꞌ naquiiꞌ waⁿꞌaⁿ, joꞌ chii tiñeꞌtseicachjuutyeeⁿ ꞌu. \v 7 Meiⁿ cweꞌ na nndyocatjomñê ꞌu, ticatseixmaaⁿ. Ndoꞌ ntyjeeⁿ na meiiⁿ cweꞌ ñꞌoom na nntsuꞌ, nnꞌmaⁿ mosoomꞌm. \v 8 Ee jom mꞌaaⁿ nacje ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom jom. Ndoꞌ mati mꞌaⁿ sondaro nacje ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Quia na nntsoom nnom cwii joona: “Luaaꞌ cjaꞌ”, wjaa tsaⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ quia na nntsoom nnom cwiicheⁿ: “Candyoꞌ luaa”, ndyo. Mati quitsoom nnom cwii cwii mosoomꞌm: “Catsaꞌ luaa”, ndoꞌ nntsꞌaa. \p \v 9 Quia na jndii Jesús ñꞌoomwaaꞌ, jeeⁿ tjaweeꞌ tsꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. Taqueeⁿ ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ꞌoontyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ, tsoom: \p —Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿ cwii tsꞌaⁿ tyooljeiya quiiꞌntaaⁿ jaa nnꞌaⁿ Israel, na tꞌmaⁿ matseiyuꞌya tsꞌom chaꞌna tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p \v 10 Quia na jnda̱ tyꞌelcweeꞌ nnꞌaⁿ na jñom capeitaⁿ, jliuna na jnda̱ nꞌmaⁿ moso na wiiꞌ. \s1 Seilcwinndaꞌ Jesús tsꞌoo \p \v 11 Jnda̱ tuii na luaaꞌ, tja Jesús tsjoom na jndyu Naín. Ndoꞌ jndye nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaaⁿ tyꞌena ñꞌeⁿñê ñequio jndye ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. \v 12 Quia na jnda̱ teindyoona ꞌndyootsꞌa tatiom nnom tsjoom, jliuna na cwicaluiꞌ nnꞌaⁿ na ꞌoocatyꞌiuu tsꞌoo, tsaⁿsꞌa jnda cwii yuscu na jnda̱ ljoñe. Tsaⁿsꞌaꞌñeeⁿ macanda̱ ñenquii tuiiñe. Jndye nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ tyꞌelaꞌjomndye ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. \v 13 Jnda̱ na ntyꞌiaaꞌ Ta Jesús yuscuꞌñeeⁿ tioo na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom juu. Tsoom nnom: \p —Tantyꞌiooꞌ. \p \v 14 Quia joꞌ tjantyjaaⁿꞌaⁿ, tyeⁿnquioomꞌm yuu na njom tsꞌoo. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cho juunaꞌ, tyꞌemeiꞌntyjeeꞌna. Matsoom nnom tsꞌooꞌñeeⁿ: \p —Aa ndiꞌ sa, matsjo̱o̱ njomꞌ: Quicantyjaꞌ. \p \v 15 Ndoꞌ teicantyja tsꞌaⁿ na jnda̱ tueꞌ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ. Tquiaa Jesús jom lꞌo̱ tsoñeeⁿ. \v 16 Jeeⁿ ndyaꞌ seicatyꞌuenaꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ. Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tyoluena: \p —Jnda̱ teitquiooꞌñe cwii profeta quiiꞌntaaⁿya na tꞌmaⁿ tseixmaaⁿ. \p Ndoꞌ mati tyoluena: \p —Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnda̱ tyjeeꞌcañoom na mateijneiⁿ jaa na cwiluiindyo̱ cwentaaⁿꞌaⁿ. \p \v 17 Ndoꞌ tjantyꞌee ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na luaaꞌ sꞌaa Jesús chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea ñequio njoom na niom ndiocheⁿ joꞌ joꞌ. \s1 Juan majñoom nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ Jesús \r (Mt. 11:2-19) \p \v 18 Nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaa Juan, jlaꞌcandiina jom chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. Quia joꞌ tꞌmaaⁿ wendye naⁿꞌñeeⁿ. \v 19 Jñoom joona na cꞌootaꞌxꞌena ꞌndyoo Jesús, ¿aa jom cwiluiiñê nquii na nncwjeeꞌcañoom tsjoomnancue oo aa nncwindooꞌna cwiicheⁿ? \v 20 Ndoꞌ quia na jnda̱ tquieꞌcañom naⁿꞌñeeⁿ Jesús, jluena nnoom: \p —Juan tsaⁿ na matseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ, jom jñoom jâ na mꞌaaⁿꞌ na cataꞌxꞌa̱a̱yâ njomꞌ: “¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ nquii na nncwjeeꞌcañoom tsjoomnancue, oo aa nncwindo̱o̱ꞌâ cwiicheⁿ?” \p \v 21 Juu xjeⁿꞌñeeⁿ tyotseinꞌmaⁿ Jesús jndye nnꞌaⁿ na wii ñequio ntycu na tcuu wjaanaꞌ. Mati tyotseinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ na maleichuu jndyetia, ndoꞌ sꞌaaⁿ na ntyꞌiaa nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ. \v 22 Jnda̱ chii tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jñom Juan: \p —Catsaꞌyoꞌ, calaꞌcandiiꞌyoꞌ Juan ljoꞌ na jnda̱ jndyeꞌyoꞌ, ndoꞌ na jnda̱ ntyꞌiaꞌnda̱a̱ꞌyoꞌ jndye nnꞌaⁿ nꞌmaaⁿ. Nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ jnda̱ teitquioo. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ, jeꞌ ya cwiꞌoocaꞌ. Nnꞌaⁿ na cho tycu lepra, jeꞌ jnda̱ nꞌmaaⁿ. Nnꞌaⁿ na candaa, jeꞌ ya cwindye. Nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, jnda̱ cwitandoꞌnndaꞌ. Ndoꞌ ndyeñeeⁿꞌ jnda̱ macwindye ñꞌoom naya ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 23 Ndoꞌ mañequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ticwjiꞌñe cantyja ꞌnaⁿya. \p \v 24 Jnda̱ na tyꞌelcweeꞌ nnꞌaⁿ na jñom Juan, to̱ꞌ Jesús na matseineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacañomꞌm cantyja ꞌnaaⁿꞌ Juan. Matsoom: \p —¿Chiuu waa saacantyꞌiaꞌyoꞌ na saꞌyoꞌ ndyuaa na tja nnꞌaⁿ cꞌoom yuu na tyomꞌaaⁿ Juan? ¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ jom chaꞌcwijom cwii tsmaaⁿ na maleiñꞌoomñe jndye? Ntyjii nchii joꞌ. \v 25 Quia joꞌ ¿chiuu waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ? ¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ jom na cweⁿ liaa na jeeⁿ jnda? Ntyjii nchii joꞌ. Queⁿꞌyoꞌ cwenta, nnꞌaⁿ na cwicweeꞌ liaa na jnda, joona jeeⁿ lꞌue mꞌaⁿna ndoꞌ ya cwicꞌeeⁿna quiiꞌ lanꞌiaaⁿ ntꞌmaⁿ. \v 26 Quia joꞌ ¿chiuu waa na saacantyꞌiaꞌyoꞌ na saꞌyoꞌ? ¿Aa ntyꞌiaꞌyoꞌ na cwiluiiñê profeta? Mayuuꞌ na joꞌ jom. Ndoꞌ tꞌmaⁿti matseixmaaⁿ, nchiiti meiⁿnquia profeta. \v 27 Ee waa ljeii na matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Matsonaꞌ: \q1 Ja majño̱o̱ⁿñetya̱ya cwii moso ꞌnaⁿya na wjaajndyee cantyja na nncjaꞌ na wjaañꞌoom ñꞌoomya. \q1 Jom nncwjiꞌyuuꞌñê cantyja ꞌnaⁿꞌ cha nncꞌomcꞌeendye nnꞌaⁿ quia na nncueꞌcañoomꞌ. \m \v 28 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsjoomnancue, tijoom ñetꞌoom cwii profeta na tꞌmaⁿti cwiluiiñe chaꞌna Juan. Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, tsꞌaⁿ na cjeti machꞌee, juu tꞌmaⁿti cwiluiiñe yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, nchiiti Juan. \p \v 29 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na jndye ñꞌoom na seineiⁿ Juan mandiñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom tsꞌiaaⁿnda̱a̱ nnꞌaⁿ cwentaaꞌ gobiernom, ñequio chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, teitsꞌoomndyena sꞌaa Juan ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na xcwe machꞌee Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 30 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, lꞌana na ticwilꞌue ñꞌoom na seijndaaꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nluiꞌnꞌmaaⁿndyena, joꞌ chii tînquiandyena na nntseitsꞌoomñe Juan joona. \v 31 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —¿Ljoꞌ nntseijoomꞌndyo̱ cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ ñequio chaꞌtso ntꞌomcheⁿ ncꞌiaaꞌyoꞌ na mꞌaⁿ jeꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ matseijomnaꞌ ꞌo? \v 32 Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna yocanchꞌu na tileicatjoomꞌ na cwinquiooꞌ na meindyuaandye tsꞌom nataa. Cwilaꞌxuaana nda̱a̱ ncꞌiaana, cwiluena: “Cwitjo̱o̱ꞌâ tsmaaⁿ na macoco tsꞌaⁿ sa̱a̱ ꞌo tiñeꞌcalaꞌjnomꞌyoꞌ. Cwitaayâ som tsꞌoo sa̱a̱ mati tiñecatyueeꞌyoꞌ.” \v 33 Ee tyjeeꞌcañoom Juan, tsꞌaⁿ na ñeseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ, jom tîcwaaⁿꞌaⁿ nantquie na ya, meiⁿ winom tîcꞌom. Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ: “Tsaⁿjndii matseixmaaⁿ.” \v 34 Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, jnda̱ tyja̱caño̱o̱ⁿya ꞌo. Ja matseijomndyo̱ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ, macwaꞌa ndoꞌ maꞌua. Sa̱a̱ ꞌo cwinduꞌyoꞌ na ja cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jeeⁿ cwaꞌ, jeeⁿ ꞌuu. Ndoꞌ mati cwinduꞌyoꞌ na ja matseixꞌiaaꞌndyo̱ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 35 Sa̱a̱ tintsꞌaa ee chaꞌtso ljoꞌ na machꞌee Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwitꞌmo̱o̱ⁿnaꞌ na jndo̱ꞌ tsꞌoom. \s1 Tja Jesús waaꞌ Simón, tsꞌaⁿ fariseo \p \v 36 Cwii tsꞌaⁿ fariseo tqueeⁿꞌñê Jesús waⁿꞌaⁿ na nlcwaꞌna. Ndoꞌ tjaquieeꞌ Jesús quiiꞌ waaꞌ fariseoꞌñeeⁿ ndoꞌ tjacjom nacañomꞌ meiⁿsa. \v 37 Cwii yuscu tsjoomꞌñeeⁿ na cweꞌ luaaꞌ mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ naⁿnom, quia na jñeeⁿ na wacatyeeⁿ Jesús nacañoomꞌ meiⁿsa waaꞌ fariseo, jndyoñꞌoom cwii tsioo na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ tsjo̱ꞌ canchiiꞌ na njom ncheⁿꞌ cachi. \v 38 Jndyomeintyjeeⁿꞌeⁿ nacañoomꞌ ncꞌee Jesús. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matyꞌioom ndoꞌ cwiquiaa ndaannoom nacjooꞌ ncꞌee Jesús. Ñequio sooxqueeⁿ tyoweeꞌñê ncꞌee Jesús. Tyoꞌom ncꞌee ndoꞌ tyoñꞌoomñê ncheⁿꞌ cachiꞌñeeⁿ. \v 39 Ndoꞌ juu tsꞌaⁿ fariseo na tqueeⁿꞌñê Jesús na catseijomñe ñꞌeⁿñê, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na luaaꞌ. Quia joꞌ seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Tsaⁿmꞌaaⁿ, xeⁿ mayuuꞌ cwiluiiñê profeta, jnda̱ seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ꞌñeeⁿ yuscumꞌaaⁿꞌ na manquiuꞌ jom, ndoꞌ ljoꞌ mayaaⁿꞌ. Ee tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, tsꞌaⁿ na cweꞌ luaaꞌ mꞌaaⁿ ñꞌeⁿ naⁿnom.” \v 40 Quia joꞌ tso Jesús nnom fariseoꞌñeeⁿ: \p —Aa ndiꞌ, Simón, waa cwii na ñeꞌcatsjo̱o̱ njomꞌ. \p Tꞌo̱ Simón, tsoom: \p —Ta, catsuꞌ nndii. \p \v 41 Tso Jesús: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na teijndeii sꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ tꞌom we nnꞌaⁿ na tyocachoꞌjnaⁿ nnoom. Cwii tsaⁿꞌñeeⁿ tyocachujnaaⁿ ꞌom siaⁿnto denarios. Ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ tyocachujnaaⁿ ñewenꞌaaⁿ nchooꞌ qui denarios. \v 42 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ tîcanda̱a̱ nntioomna, sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, wendyena seitꞌmaⁿ tsꞌoom. Quia joꞌ ¿cwaaⁿ cwii na wendye naⁿꞌñeeⁿ nncꞌoom na jndati ntyjii ñꞌeⁿñê? \p \v 43 Tꞌo̱ Simón, matsoom: \p —Matseitiuuya tsꞌaⁿ na tꞌmaaⁿꞌti chujnaⁿ nnoom, juu tsaⁿꞌñeeⁿ jndati ntyjii jom. \p Quia joꞌ matso Jesús nnoom: \p —Majoꞌndyo macwjiꞌ cwenta. \p \v 44 Jnda̱ joꞌ taqueeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ yuscuꞌñeeⁿ, matsoom nnom Simón: \p —¿Aa mantyꞌiaꞌ yuscumꞌaaⁿꞌ? Ja jndyo̱quia̱ꞌa waꞌ, tînquiaaꞌ ndaa na nntmaⁿ ncꞌa̱ sa̱a̱ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jeꞌ, jnda̱ tmaaⁿ ncꞌa̱ ñequio ndaannoom. Ndoꞌ jnda̱ tyueeꞌñê ncꞌa̱ ñequio sooxqueeⁿ. \v 45 ꞌU tîcꞌuaꞌ ntsmaaⁿꞌa chaꞌna waa costumbre, sa̱a̱ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ cantyjati na jndyo̱quia̱ꞌa waꞌ, tyoocjaameintyjeeⁿꞌeⁿ na maꞌom ncꞌa̱. \v 46 ꞌU tîcwjaaꞌndyuꞌ seitye xqua̱a̱ⁿ sa̱a̱ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jnda̱ tyꞌoomñê ncheⁿꞌ cachi ncꞌa̱. \v 47 Joꞌ chii matsjo̱o̱ njomꞌ chaꞌtso na matseitjo̱o̱ñê jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ, joꞌ na jeeⁿ jnda ntyjeeⁿ ja. Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿꞌ tsꞌom nquii na titꞌmaⁿ matseitjo̱o̱ñe, meiiⁿ na matseitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ juu, maxjeⁿ ticueeꞌ na jnda ntyjii ñꞌeⁿndyo̱. \p \v 48 Jnda̱ chii matsoom nnom yuscuꞌñeeⁿ: \p —Jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿya chaꞌtso jnaⁿꞌ. \p \v 49 Nnꞌaⁿ na meindyuaandye ñꞌeⁿñê nacañoomꞌ meiⁿsa, to̱ꞌna na cwiluena nda̱a̱ ncꞌiaana: \p —¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na mati matseitꞌmaⁿ tsꞌoom jnaaⁿ nnꞌaⁿ? \p \v 50 Sa̱a̱ matsoom nnom yuscuꞌñeeⁿ: \p —Ncꞌe na matseiꞌyuꞌya tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ na jnda̱ jluiꞌyaꞌ. Cjaꞌ na meiⁿcwii ñomtiuu tancꞌoomꞌ. \c 8 \s1 Yolcu na teiꞌjndeii Jesús \p \v 1 Jnda̱ joꞌ tja Jesús chaꞌtso njoom ntꞌmaⁿ ñequio njoom nchꞌu na tyoñequiaaⁿ ñꞌoom. Tyotseicañeeⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoom naya cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na canchooꞌwe ñꞌeⁿñê. \v 2 Mati tyꞌe ñꞌeeⁿ yolcu na jnda̱ seinꞌmaaⁿ na ñejleichuu jndyetia. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ ntꞌomcheⁿ yolcu na jnda̱ seinꞌmaaⁿ cwii cwii nnom ntycu na ñetjoom. Cwii joona jndyu María Magdalena, tsaⁿ na jnda̱ tjeiꞌ Jesús ntquieeꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom. \v 3 Ndoꞌ ñꞌeⁿ Juana, jom scuuꞌ Chuza, tsꞌaⁿ na mandoꞌ tsꞌiaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Herodes. Ndoꞌ mati ñꞌeⁿ Susana, ñequio jndyendye ntꞌomcheⁿ yolcu. Tyocaljondyena sꞌom na tyoteiꞌjndeiina Jesús ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ jom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ canchooꞌwe. \s1 Tsꞌaⁿ na tjacjuꞌ lqueeⁿ trigo \r (Mt. 13:1-9; Mr. 4:1-9) \p \v 4 Tjomndye cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ nacañoomꞌ Jesús, na jnaⁿna cwii cwii njoom. Tyotseineiiⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌ nda̱a̱na. \v 5 Matsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na tyochꞌee tsꞌiaaⁿ jnda̱a̱. Tjaaⁿ, tjacjoomꞌm lqueeⁿ trigo. Ndoꞌ yocheⁿ na tyojoomꞌm lqueeⁿꞌñeeⁿ, ntꞌom joꞌ tquiaa tsꞌom nato. Joonaꞌ ndyue nnꞌaⁿ ndoꞌ ntꞌom tcwaꞌ cantsaa. \v 6 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿꞌñeeⁿ tquiaanaꞌ yuu na jeeⁿ ljo̱ꞌ. Quia jnda̱ tꞌoomnaꞌ, mantyja tjacaaⁿnaꞌ ee titeiiⁿꞌ tyuaa. \v 7 Ndoꞌ ntꞌom lqueeⁿꞌñeeⁿ tquiaanaꞌ yuu na tooꞌ ndaꞌ lꞌo̱o̱ nioom. Ñeꞌnaaⁿꞌ tyꞌewijnda̱naꞌ, sa̱a̱ lꞌo̱o̱ nioomꞌñeeⁿ tco̱ꞌnaꞌ joonaꞌ. \v 8 Ndoꞌ ntꞌom tsjaaⁿ lqueeⁿꞌñeeⁿ tquiaanaꞌ yuu na ya tsꞌo. Tꞌoomnaꞌ ndoꞌ lꞌanaꞌ cwii cwii siaⁿnto lqueeⁿ na cwiinaꞌ. \p Jnda̱ na tsoom ñꞌoommeiⁿꞌ, seineiiⁿ na cꞌuaati, matsoom: \p —ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candiiya. \s1 Luaa tsꞌiaaⁿꞌ ñꞌoom tjañoomꞌ \r (Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12) \p \v 9 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê taꞌxꞌeena nnoom chiuu maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ. \v 10 Tꞌo̱ Jesús matsoom: \p —Nda̱a̱ꞌ ꞌo mañequiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na caliuꞌyoꞌ ñꞌoom wantyꞌiuuꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjoom. Sa̱a̱ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ matseina̱ⁿya ñꞌoom na wjaañoomꞌ, cha meiiⁿ na cwintyꞌiaa nda̱a̱na sa̱a̱ tixoqueⁿna cwenta ndoꞌ meiiⁿ na cwindyena sa̱a̱ xocalaꞌno̱ⁿꞌna. \s1 Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom cantyja na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo \r (Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20) \p \v 11 ’Luaa maꞌmo̱ⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ. Lqueeⁿ trigo na tjacjuꞌ tsꞌaⁿ, ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom joꞌ. \v 12 Lqueeⁿ na tquiaa tsꞌom nato, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Mantyja ndyo tsaⁿjndii, macwjeeⁿꞌeⁿ ñꞌoomꞌñeeⁿ naquiiꞌ nꞌomna cha tilaꞌyuꞌna, tiluiꞌyana. \v 13 Lqueeⁿ na tquiaa yuu na jeeⁿ ljo̱ꞌ, joꞌ joꞌ nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Cwilaꞌyuꞌna cwantindyo xuee sa̱a̱ quia na mandyo cwii na macoꞌwiꞌnaꞌ joona, cwiꞌndyena. \v 14 Ndoꞌ lqueeⁿ na tquiaa yuu na tooꞌ ndaꞌ lꞌo̱o̱ nioom, mati nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ joona, jeeⁿ mꞌaⁿna ñꞌomtiuu chiuu na cwii ꞌoomꞌaⁿtina. Ñeꞌcuaa ꞌnaaⁿna, ndoꞌ ñeꞌcꞌomna cantyja na neiⁿnco tsjoomnancue. Joꞌ chii tjaaꞌnaⁿ cwii nnom na cwiwitquiooꞌ cantyja ꞌnaaⁿna na cwilaꞌñꞌoomꞌndyena ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 15 Ndoꞌ tsjaaⁿ na tquiaa yuu na ya tsꞌo, mantꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ñequio na xcweeꞌ nꞌomna cwilaꞌwena ñꞌoom na cwindyena naquiiꞌ nꞌomna. Ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyena meiiⁿ nawiꞌ cwitjoomna. Cantyja na cwilꞌana cwiwitquiooꞌ na cwinaⁿndyena yuu na matsonaꞌ. \s1 Ñꞌoom tjañoomꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ lámpara \r (Mr. 4:21-25) \p \v 16 Seineiⁿ Jesús cwiicheⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌ. Tsoom nda̱a̱na: \p —Tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nntseicwꞌaa lámpara jnda̱ chii nntseicoomꞌm juunaꞌ ñꞌeⁿ xuaa oo nncwjaaꞌñê juunaꞌ nacjeeꞌ jnduu. Maxjeⁿ nntseintyja tsꞌaⁿ juunaꞌ cha na xuee nntyꞌiaa nnꞌaⁿ na nncꞌooquieꞌ. \v 17 Chaꞌtso na matsꞌaa jeꞌ na ticaliu chaꞌtsondye nnꞌaⁿ, mancjoꞌyoꞌ nlacano̱o̱ⁿꞌyoꞌ joonaꞌ nda̱a̱na. Ndoꞌ cwii cwii ñꞌoom wjaañoomꞌ na matseina̱ⁿya jeꞌ maxjeⁿ nncueꞌntyjo̱ na meiⁿquiayuucheⁿ nlaꞌno̱ⁿꞌ nnꞌaⁿ juunaꞌ. Maxjeⁿ nncuaa tyenquionaꞌ. \p \v 18 ’Joꞌ chii queⁿꞌyaꞌyoꞌ cwenta joo ñꞌoommeiiⁿ na matseina̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ. Ee juu tsꞌaⁿ na mamaleiñꞌoom nloꞌñomti sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tjaa ljoꞌ coleiñꞌoom, nluiꞌñꞌeⁿ mandiñꞌeⁿ ljoꞌ na matseitioom na niom naquiiꞌ lꞌo̱o̱ⁿ. \s1 Tquie ntyjee Jesús ñꞌeⁿ tsondyeena \r (Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35) \p \v 19 Tsondyee Jesús ñequio ntyjeeⁿ tquieꞌcañomna, sa̱a̱ tîcanda̱a̱ nncꞌoontyjaaꞌna jom ee jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ. \v 20 Ndoꞌ seicandii tsꞌaⁿ jom, tso: \p —Chꞌeⁿ mꞌaaⁿ tsoꞌndyoꞌ ñequio ntyꞌiuꞌ. Ñeꞌcalaꞌneiⁿna ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 21 Tꞌo̱o̱ⁿ tsoom: \p —Joo nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ cwilaꞌcanda̱ juunaꞌ, naⁿꞌñeeⁿ cwiluiindye tsondyo̱ya ndoꞌ ntyjo̱ya. \s1 Seicheⁿ Jesús jndye ñꞌeⁿ nmo̱ⁿ ndaaluee \r (Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41) \p \v 22 Cwii xueeꞌñeeⁿ tuo̱ Jesús tsꞌom cwii wꞌaandaa ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm. Tsoom nda̱a̱na: \p —Cjaaya xndyaaꞌ ndaaluee. \p Quia joꞌ jnaⁿna tsꞌo̱ndaa Galilea, to̱ꞌna na ꞌoowityꞌiooꞌna juunaꞌ. \v 23 Yocheⁿ na cwiwiꞌtyꞌiooꞌna, tsoo Jesús. Ndoꞌ jndeii tioo jndye nnom ndaalueeꞌñeeⁿ. Tiomnaꞌ ndaa tsꞌom wꞌaandaa. Waa na teincuuꞌ na nncꞌuꞌnaꞌ juunaꞌ. \v 24 Ndoꞌ tyꞌentyjaaꞌna jom, jlaꞌnlcwina jom, jluena: \p —ꞌU Maestro, manncwja̱a̱ya. \p Jnda̱ na lcweeⁿ, seitiaaⁿꞌaⁿ jndye ñequio nmo̱ⁿ ndoꞌ jlaꞌcheⁿnaꞌ. Sꞌaanaꞌ na wacheeⁿ nnom ndaaluee. \v 25 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —¿Yuu waa na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ? \p Sa̱a̱ joona jlaꞌcatyuendyena ndoꞌ tjaaweeꞌ nꞌomna. Tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana: \p —¿ꞌÑeeⁿ cwiluiiñe tsaⁿmꞌaaⁿ na matsa̱ꞌntjoom meiiⁿ jndye, meiiⁿ ndaaluee ndoꞌ cwilaꞌcanda̱naꞌ ñꞌoom na matsoom? \s1 Tsꞌaⁿ Gadara na ñjomndye naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom \r (Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20) \p \v 26 Jnda̱ joꞌ jluiꞌna xndyaaꞌ ndaaluee, ndyuaa tsjoom nnꞌaⁿ Gadara na waa ndyeyu tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 27 Jnda̱ na jluiꞌ Jesús tyuaatcwii, jndyocatjomñe cwii tsꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ jom. Tsaⁿꞌñeeⁿ jnda̱ sꞌaa xuee na matseixmaaⁿ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌoom. Tacocweⁿ liaa ndoꞌ tacocꞌeeⁿ na waa wꞌaa. Macꞌeⁿyom yuu na cwijaacantyꞌiuuꞌndye lꞌoo. \v 28 Quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús, jndeii seixuaⁿ sꞌaa jndyetia. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo ncꞌee Jesús. Jndeii seineiiⁿ, tsoom: \p —¿Ljoꞌ nntsaꞌ ñꞌeⁿndyo̱, ꞌu Jesús, Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ? Matsꞌaaya tyꞌoo njomꞌ, na tilcoꞌwiꞌ ja. \p \v 29 Tsoom ñꞌoomwaaꞌ ee jnda̱ sa̱ꞌntjom Jesús na caluiꞌ jndyetia naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. Teijndye xuee maleiñꞌoom jndyetia juu. Tyolatyeⁿ nnꞌaⁿ lꞌuaancjo lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ ncꞌeeⁿ. Sa̱a̱ tyocꞌiooꞌñê joonaꞌ ndoꞌ tyowjaañꞌoom jndyetiaꞌñeeⁿ jom yuu na tjaa nnꞌaⁿ cꞌoom. \v 30 Quia joꞌ taxꞌee Jesús nnom, matsoom: \p —¿Ljoꞌ jndyuꞌ? \p Tꞌo̱ ꞌñom, tso: \p —Ja jndyuya Jndye Meiⁿ. \p Luaaꞌ tsoom ee jeeⁿ jndye naⁿjndii jnda̱ tuo̱ naquiiꞌ tsꞌoom. \v 31 Ndoꞌ tyolaꞌtyꞌoondye naⁿjndiiꞌñeeⁿ nnom Jesús na ticajñoom joona yuu na wiꞌ nntjoomna. \v 32 Joꞌ joꞌ tyomꞌaⁿ cwii tmaaⁿꞌ calcu quiiꞌ jnda̱a̱ na cwicwaꞌ. Naⁿjndiiꞌñeeⁿ tyolꞌana tyꞌoo nnoom na quiaaⁿ na nncꞌooquieꞌna naquiiꞌ nꞌom calcuꞌñeeⁿ. Quia joꞌ tquiaaⁿ na wanaaⁿ. \v 33 Ndoꞌ jnda̱ na jluiꞌ jndyetia ñꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ, tyꞌequieꞌna naquiiꞌ nꞌom calcu. Ndoꞌ tmaaⁿꞌ calcuꞌñeeⁿ jleiꞌnomyoꞌ, teiꞌtyuꞌyoꞌ yuu na ntyꞌa ꞌndyoo ndaalueeꞌñeeⁿ, mana nchjeeñenaꞌ jooyoꞌ quiiꞌ ndaa. \p \v 34 Nnꞌaⁿ na cwiteiꞌxꞌee calcuꞌñeeⁿ, jnda̱ na ntyꞌiaana na luaaꞌ tuii, jleiꞌnomna, tyolaꞌneiⁿna ñꞌoomwaaꞌ naquiiꞌ tsjoom ndoꞌ jo jnda̱a̱. \v 35 Quia joꞌ tyꞌe nnꞌaⁿ, tyꞌecantyꞌiaa ljoꞌ tuii. Tquieꞌcañomna Jesús ndoꞌ jliuna tsꞌaⁿ na jnda̱ jluiꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom, wacatyeeⁿ nacañoomꞌ Jesús. Macweⁿ liaa ndoꞌ jnda̱ tcoꞌyañꞌeⁿnaꞌ jom. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ, jeeⁿ tyuena. \v 36 Joo nnꞌaⁿ na jndooꞌ chiuu tuii na nꞌmaⁿ tsꞌaⁿ na ñeseixmaⁿ naⁿjndii, jlaꞌneiⁿna nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tyꞌecantyꞌiaa. \v 37 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ chaꞌwaa ndyuaa Gadara, lꞌana tyꞌoo nnom Jesús na calueeⁿꞌeⁿ quiiꞌntaaⁿna, ee joona jeeⁿ nquiaana. Joꞌ chii tuo̱nndaꞌ Jesús tsꞌom wꞌaandaa mana tjalcweeⁿꞌeⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 38 Juu tsꞌaⁿ na jnda̱ jluiꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom, tyochꞌee tyꞌoo nnom Jesús na quiaa tsaⁿꞌñeeⁿ ñꞌoomꞌ na nñꞌeⁿ ñꞌeⁿñê, sa̱a̱ sa̱ꞌntjom Jesús na caljooꞌñê. \v 39 Tsoom nnom: \p —Cjaꞌlcweꞌ na waa waꞌ, catseineiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ cwanti tꞌmaⁿ naya jnda̱ sꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿndyuꞌ. \p Ndoꞌ tja tsaⁿꞌñeeⁿ, tyotseineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ chaꞌwaa quiiꞌ tsjoom na tꞌmaⁿ naya sꞌaa Jesús ñꞌeⁿñê. \s1 Yuscuchjoo jnda Jairo \r (Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43) \p \v 40 Teityꞌionndaꞌ Jesús ndaaluee. Quia na jlueeⁿꞌeⁿ wꞌaandaa, jndyendye nnꞌaⁿ toꞌñoomna jom ñequio na neiiⁿna, ee chaꞌtsondyena mameiꞌndooꞌna jom. \v 41 Tyjeeꞌcañoom cwii tsꞌaⁿ na jndyu Jairo. Jom cwiluiitquieñê naquiiꞌ watsꞌom ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ judíos. Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo ncꞌee Jesús, sꞌaaⁿ tyꞌoo na cjaa tsaⁿꞌñeeⁿ waⁿꞌaⁿ. \v 42 Ee mꞌaaⁿ jnaaⁿ na yuscu, na macanda̱ juu. Chaꞌna canchooꞌwe chuuꞌ yuꞌñeeⁿ ndoꞌ mañeꞌcueꞌ. Yocheⁿ na njom Jesús nato na mawjaⁿ waaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, sꞌaanaꞌ na jeeⁿ tyeeⁿ nacañomꞌm na jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ. \p \v 43 Ndoꞌ quiiꞌntaaⁿna mꞌaaⁿ cwii yuscu na jnda̱ canchooꞌwe chu wiiꞌ tycu na cwicaa nioomꞌ. Jnda̱ seicatsoom chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwilꞌa nasei. Sa̱a̱ meiⁿcwiindye joona tîcanda̱a̱ nntseinꞌmaⁿ jom. \v 44 Tjatseicandyooꞌñê jo naxeⁿꞌ Jesús ndoꞌ tyenquioomꞌm ꞌndyoo liaatco na cwee Jesús. Mañoomꞌ tjameintyjeeꞌ na cwicaa nioomꞌm. \p \v 45 Quia joꞌ taxꞌe Jesús, tsoom: \p —¿ꞌÑeeⁿ juu tyenquiuuꞌ ja? \p Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ jlue ticaliu. Ndoꞌ tso Pedro ñequio ncꞌiaaⁿꞌaⁿ: \p —Ta, jndyendye nnꞌaⁿ jnda̱ seicantoꞌnaꞌ nacañomꞌ hasta manchjenaꞌ ꞌu cwilꞌana, ndoꞌ mawaxeꞌ: “¿ꞌÑeeⁿ juu tyenquiuuꞌ ja?” \p \v 46 Tꞌo̱ Jesús, tsoom: \p —Mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na wiiꞌ tyenquiuuꞌ ja. Ee ntyjiiya na jnda̱ teilꞌue juu najndeii na matseixmaⁿya na nꞌmaⁿ tsꞌaⁿ. \p \v 47 Jnda̱ na ljeii yuscuꞌñeeⁿ na xocanda̱a̱ nncwantyꞌiuuꞌñê, ñequio na cwiteiñê jndyocoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom Jesús. Ndoꞌ ñequio na ndye chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tjeiꞌyuuꞌñê chiuu na tyenquioomꞌm liaaꞌ Jesús ndoꞌ na mañoomꞌ nꞌmaaⁿ. \v 48 Quia joꞌ tso Jesús nnoom: \p —ꞌU jndaaya, ncꞌe na matseiꞌyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱ joꞌ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. Cjaꞌ na meiⁿncwii ñomtiuu tancꞌoomꞌ. \p \v 49 Ndicwaⁿ matseineiiⁿ ndoꞌ tyjeeꞌ tsꞌaⁿ na jnaⁿ waaꞌ Jairo, tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe watsꞌom. Matso tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —Tantseicachjuuꞌtiꞌ Tamꞌaaⁿꞌ ee jnda̱ tueꞌ nomjndaꞌ. \p \v 50 Jnda̱ na jndii Jesús ñꞌoomwaaꞌ, tsoom nnom Jairo: \p —Tintyꞌueꞌ, macanda̱ na catseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, quia joꞌ nnꞌmaⁿ nomjndaꞌ. \p \v 51 Ndoꞌ jnda̱ na tueⁿꞌeⁿ na waa wꞌaa, meiⁿcwii tsꞌaⁿ tînquiaaⁿ na nncjaaquieeꞌ ñꞌeⁿñê, macanda̱ Pedro ñequio Juan ñequio Jacobo, ndoꞌ tsotye yuscuchjoo ñꞌeⁿ tsondyee. \v 52 Chaꞌtso nnꞌaⁿ jndeii cwilaꞌxuaana, cwityueena cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoochjoo. Sa̱a̱ matso Jesús nda̱a̱na: \p —Tantyueeꞌyoꞌ ee tyooweeⁿꞌeⁿ, cweꞌ watsom. \p \v 53 Sa̱a̱ joona, cweꞌ tyoncona Jesús ee manquiuyana na jnda̱ tueꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 54 Quia joꞌ tꞌueeⁿ tsꞌo̱, seineiiⁿ jndeii, tsoom: \p —Yuscuchjoo, quicantyjaꞌ. \p \v 55 Mantyja tandoꞌnndaꞌ ndoꞌ mañoomꞌ teicantyja. Sa̱ꞌntjom Jesús na quiana na nlcwaꞌ yuscuchjooꞌñeeⁿ. \v 56 Nnꞌaⁿ na nda tsaⁿꞌñeeⁿ tꞌomna na jeeⁿ tꞌmaⁿ tjaweeꞌ nꞌomna, sa̱a̱ Jesús sa̱ꞌntjoom na ticaluena nnom meiⁿcwii tsꞌaⁿ chiuu tuii. \c 9 \s1 Majñom Jesús nnꞌaⁿ canchooꞌwendye \r (Mt. 10:5-15; Mr. 6:7-13) \p \v 1 Quia jnda̱ seitjom Jesús canchooꞌwe nnꞌaⁿ na cwilajomndye ñꞌeⁿñê, tquiaaⁿ na calaꞌxmaⁿna najneiⁿ cha nnda̱a̱ nntjeiiꞌna naⁿjndii, ndoꞌ na nnda̱a̱ nlaꞌnꞌmaⁿna nnꞌaⁿ wii. \v 2 Jñoom joona na cꞌoonquiana ñꞌoom cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ na nlaꞌnꞌmaⁿna nnꞌaⁿwii. \v 3 Tsoom nda̱a̱na: \p —Meiⁿcwii tjaa ljoꞌ catsaañꞌomꞌyoꞌ na nleilꞌueeꞌndyoꞌ nato, meiⁿ tsꞌoomlꞌeii, meiⁿ ꞌnaⁿ na cwicañjom sꞌom, meiⁿ nantquie, meiⁿ tsjo̱ꞌñjeeⁿ, manda̱ liaa na cweeꞌyoꞌ. \v 4 Meiⁿnquia wꞌaa yuu na nntsquieꞌyoꞌ, joꞌ caljooꞌndyoꞌ. Ndoꞌ majoꞌ nluiꞌyoꞌ na nntsaꞌtsaꞌtiꞌyoꞌ. \v 5 Meiⁿnquia tsjoom na tiñeꞌcatoꞌñoom nnꞌaⁿ ꞌo, quia na cwicaluiꞌyoꞌ tsjoomꞌñeeⁿ, calaquiaꞌyoꞌ tsꞌojnda̱a̱ na chuuꞌ ncꞌeeꞌyoꞌ. Luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ cha caluiꞌyuuꞌ nacjoo naⁿꞌñeeⁿ na tîcatoꞌñoomna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 6 Quia joꞌ jluiꞌna, tyꞌena chaꞌtso njoom nchꞌu, tyoñeꞌquiana ñꞌoom chiuu na nluiꞌnꞌmaaⁿndye nnꞌaⁿ ndoꞌ tyolaꞌnꞌmaⁿna nnꞌaⁿ wii. \s1 Tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ Herodes cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús \r (Mt. 14:1-12; Mr. 6:14-29) \p \v 7 Jndii Herodes, tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ gobiernom, chaꞌtso na tyochꞌee Jesús. Tꞌmaⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ jom na tyolue ntꞌom nnꞌaⁿ na Juan jnda̱ wandoꞌnndaꞌ. \v 8 Ntꞌom tyolue na Elías jnda̱ teitquiooꞌñenndaꞌ. Ndoꞌ ntꞌom tyolue na jnda̱ wandoꞌnndaꞌ cwii profeta na teiyo tyoñequia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 9 Sa̱a̱ tso Herodes: \p —Nnco̱ sa̱ꞌntjo̱ⁿ na catyjena xtyoꞌ Juan. Quia joꞌ ¿ꞌñeeⁿ luaaꞌ na teijndye ñꞌoom mandii cantyja ꞌnaaⁿꞌ? \p Ndoꞌ tyojooꞌ tsꞌoom na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juu. \s1 Tquiaa Jesús na tcwaꞌ ꞌom meiⁿ naⁿnom \r (Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Jn. 6:1-14) \p \v 10 Jnda̱ na lcweeꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na canchooꞌwe tsꞌiaaⁿ na jñom Jesús joona, jlaꞌcandiina jom chaꞌtso na jnda̱ lꞌana. Quia joꞌ tjachom joona, tyꞌena cwii ntyja jo jnda̱a̱ nndyooꞌ tsjoom Betsaida. \v 11 Quia na jliu nnꞌaⁿ na ljoꞌ, tyꞌentyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. Toꞌñoom joona ndoꞌ tyotseineiiⁿ nda̱a̱na cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ seinꞌmaaⁿ nnꞌaⁿ wii. \p \v 12 Jnda̱ na jaamaaⁿ, tyꞌentyjaaꞌ nnꞌaⁿ na canchooꞌwendye jom. Jluena: \p —Cajñomꞌ nnꞌaⁿ na cꞌoona njoom nchꞌu oo jo ranchoo nnꞌaⁿ nmeiⁿꞌ ndiocheⁿ na nlꞌueena yuu nlquiena ndoꞌ cha nliuna na nlcwaꞌna, ee ñjaaⁿ tjaa chiuuya, tjaa ljoꞌ quiom. \p \v 13 Sa̱a̱ matsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO quiaꞌyoꞌ na nlcwaꞌna. \p Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ nnoom, jluena: \p —Macanda̱ ñeꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio we catscaa cwileiñꞌo̱o̱ⁿyâ. ¿Ljoꞌti nntso luaaꞌ? Macanda̱to xeⁿ tsaalajndaayâ nantquie na nlcwaꞌ chaꞌtsondye naⁿmꞌaⁿꞌ. \p \v 14 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ na cweꞌ tomti naⁿnom, chaꞌna ꞌom meiⁿndyena. Quia joꞌ tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ canchooꞌwe: \p —Canduꞌyoꞌ nda̱a̱ naⁿmꞌaⁿꞌ na cwindyuaandyena xjeⁿ ntmaaⁿꞌ na wenꞌaaⁿ wenꞌaaⁿ nchooꞌ qui na cwii cwii tmaaⁿꞌ. \p \v 15 Ndoꞌ lꞌana na ljoꞌ, teindyuaandye chaꞌtsondye nnꞌaⁿ. \v 16 Jnda̱ joꞌ toꞌñoom ꞌom taⁿꞌ tyooꞌ ñequio we catscaaꞌñeeⁿ. Jlunda̱a̱ñê cañoomꞌluee, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Jnda̱ chii tyjeeⁿ joonaꞌ, tquiaaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tꞌmaaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê tsꞌiaaⁿ na machꞌeeⁿ na catꞌoom naⁿꞌñeeⁿ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye. \v 17 Chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ tcwaꞌ tjacjoona. Ndoꞌ ꞌndiicheⁿnaꞌ na tîcandyue lcwaꞌna. Quia na jnda̱ jlaꞌtjomna joꞌ, tooꞌ canchooꞌwe tsquiee. \s1 Macwjiꞌyuuꞌñe Pedro na Jesús cwiluiiñê Cristo \r (Mt. 16:13-19; Mr. 8:27-29) \p \v 18 Cwii xueeꞌñeeⁿ mꞌaaⁿndyo̱ Jesús cwii ntyja na matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Mañꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Taxꞌeeⁿ nda̱a̱na, matsoom: \p —¿ꞌÑeeⁿ juu cwilue nnꞌaⁿ na cwiluiindyo̱? \p \v 19 Joona tꞌo̱o̱na nnoom: \p —Ntꞌom nnꞌaⁿ cwilue ꞌu Juan, tsꞌaⁿ na tyotseitsꞌoomñe nnꞌaⁿ. Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ cwilue ꞌu Elías. Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ cwilue na ꞌu cwii profeta na tyoñequia ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tandyo xuee na jnda̱ wandoꞌnndaꞌ. \p \v 20 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ¿ꞌñeeⁿ juu cwinduꞌyoꞌ na cwiluiindyo̱? \p Tꞌo̱ Pedro, tsoom: \p —ꞌU cwiluiindyuꞌ nquii Cristo na jnaⁿꞌ na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Matseicandii Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 16:20-28; Mr. 8:30–9:1) \p \v 21 Quia joꞌ sa̱ꞌntjoomtyeeⁿ na meiⁿcwii tsꞌaⁿ ticaluena nnom na ljoꞌ. \v 22 Matsoom: \p —Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee maxjeⁿ tseixmaⁿya na jndye nawiꞌ catjo̱ⁿ. Nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye, ñequio ntyee na cwiluiitquiendye, ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés nncꞌomna na ticueeꞌ nꞌomna ja. Nlaꞌcueeꞌna ja, sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee nncwaꞌndo̱ꞌxco̱. \p \v 23 Jnda̱nquia tsoom nda̱a̱ chaꞌtsondyena: \p —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue tsꞌom na nncwꞌaaꞌñe ja, cwjiꞌñê cantyja na matseitiuu nqueⁿ. Caljoya tsꞌoom nawiꞌ na matjoom ticwii xuee, ndoꞌ candyontyjo̱o̱ⁿ cantyja na matsꞌaa, meiiⁿ quio joꞌ cueeⁿꞌeⁿ. \v 24 Ee meiⁿnquia tsꞌaⁿ na mañequiaañe na catjom ljoꞌ na nntjom ncꞌe na mꞌaaⁿ cantyja ꞌnaⁿya, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. Sa̱a̱ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na malꞌueeꞌñe cheⁿnquii chiuu nluiꞌnꞌmaaⁿñê, majoꞌto joꞌ nntsuuñe. \v 25 Quia joꞌ yuu waa jeꞌ na mateijndeiinaꞌ tsꞌaⁿ meiiⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue cuaanaꞌ na ꞌnaaⁿꞌaⁿ xeⁿ nntsuu añmaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ matseityuiiꞌñe cheⁿnqueⁿ. \v 26 Ndoꞌ meiⁿquia tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ na jnaaⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya ñequio ñꞌoom naya ꞌnaⁿya, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee ncꞌo̱o̱ⁿya na jnaaⁿꞌa tsaⁿꞌñeeⁿ quia nndyo̱o̱nndaꞌa na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ja, ñequio na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ Tsotya̱ ndoꞌ ñequio ángeles na ljuꞌndye. \v 27 Sa̱a̱ mayuuꞌcheⁿ, nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, ntꞌom nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ ñjaaⁿ xocwjena hasta xeⁿ jnda̱ ntyꞌiaanda̱a̱na cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Seichuiiꞌnaꞌ Jesús \r (Mt. 17:1-8; Mr. 9:2-8) \p \v 28 Jnda̱a̱ chaꞌna ñeeⁿ xueendyo na seineiiⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ, tjawaaⁿ cwii ta na nntseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tjañꞌoom Pedro ñequio Juan ñꞌeⁿ Jacobo. \v 29 Ndoꞌ yocheⁿ na matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, seichuiiꞌnaꞌ nnoom. Ndoꞌ sꞌaanaꞌ na jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ canchiiꞌ liaⁿꞌaⁿ, jndaꞌjom macoꞌnaꞌ luiꞌ. \v 30 Ndoꞌ teitquiooꞌndye we naⁿnom na cwilaꞌneiⁿ ñꞌeⁿñê, Moisés ñꞌeⁿ Elías joꞌ. \v 31 Seixueeñenaꞌ ndiocheⁿ nacañoomna, ndoꞌ jlaꞌneiⁿna ñꞌeⁿñê cantyja na nlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ jom quia na nncjaⁿ Jerusalén. \v 32 Ndoꞌ Pedro, jeeⁿ seijaaꞌñe tsaⁿtsjom nacjoomꞌm ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê sa̱a̱ jnda̱a̱ lꞌana na tîcandana. Joꞌ chii ntyꞌiaana nacaxuee na matseixmaⁿ Jesús ndoꞌ ntyꞌiaa nda̱a̱na we naⁿnomꞌñeeⁿ na teitquiooꞌndye ñꞌeⁿñê. \v 33 Juu xjeⁿ na cwito̱ⁿꞌndye naⁿꞌñeeⁿ ñꞌeⁿ Jesús, tso Pedro nnoom: \p —Ta, jeeⁿ ya na mꞌaaⁿyâ ñjaaⁿ. Cwa nlꞌaayâ ndyee xquieꞌncwaⁿꞌ, cwii cwentaꞌ ꞌu, cwii cwentaaꞌ Moisés ndoꞌ cwii cwentaaꞌ Elías. \p Sa̱a̱ ticatseiꞌno̱ⁿꞌ Pedro ljoꞌ na tsoom. \v 34 Yocheⁿ na matseineiiⁿ na ljoꞌ, jndyocue cwii nchquiu na seicata̱ꞌnaꞌ joona. Ndoꞌ jeeⁿ nioom tyuena na tjaaꞌñenaꞌ joona naquiiꞌ nchquiuꞌñeeⁿ. \v 35 Ndoꞌ teicꞌuaa jndyeeꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nchquiuꞌñeeⁿ, matso: \p —Luaañe Jndaaya na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya. Candyeꞌyoꞌ ñꞌoom ꞌñom. \p \v 36 Jnda̱ na teicheⁿ na seineiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, jliuna ñenquii Jesús cwii mꞌaaⁿ. Ndoꞌ xuee na cwityomꞌaⁿtina, meiⁿcwii tsꞌaⁿ tîcaluena nnom chiuu waa na ntyꞌiaana. \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tyochjoo \r (Mt. 17:14-21; Mr. 9:14-29) \p \v 37 Cwiicheⁿ xuee quia na jnda̱ tquiocuena sjo̱ꞌñeeⁿ, tjacatjomñe cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ joona. \v 38 Naquiiꞌ tmaaⁿꞌñeeⁿ seixuaa cwii tsꞌaⁿ, tso: \p —Ta, matsꞌaaya tyꞌoo njomꞌ na cantyꞌiaꞌ ljoꞌ matjom tiꞌjndaaya, ee ñenqueⁿ tuiiñê. \v 39 Luaa matjoom, matꞌuii jndyetia jom, ndoꞌ machꞌee na jndeii matseixuaⁿ. Cwiteiñê ndoꞌ cwicaluiꞌ chomꞌ ꞌñom. Ncꞌuaaꞌ maꞌndii jom xeⁿ jnda̱ seityꞌuiiñe jom. \v 40 Ndoꞌ jnda̱ seityꞌoondyo̱ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyuꞌ na catjeiiꞌna jndyetia sa̱a̱ tîcanda̱a̱ lꞌana. \p \v 41 Tꞌo̱ Jesús, matsoom: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na tiñeꞌcalaꞌyuꞌyoꞌ ndoꞌ quieꞌ nꞌomꞌyoꞌ, hasta cwanti yo na macaⁿnaꞌ na cꞌo̱o̱ⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ ndoꞌ na matseiquii tsꞌo̱o̱ⁿya quiondyoꞌ. \p Jnda̱ joꞌ tsoom nnom tsotye tyochjooꞌñeeⁿ: \p —Candyoꞌñꞌoomꞌ tiꞌjndaꞌ ñjaaⁿ. \p \v 42 Ndoꞌ yocheⁿ na mandyotseicandyooꞌñe tyochjoo, seiquioo tsaⁿjndii jom ndoꞌ sꞌaa na jndeii tyoteiñê. Sa̱a̱ seitiaꞌ Jesús tsaⁿjndii. Seinꞌmaaⁿ tyochjoo jnda̱ chii tquiaaⁿ juu nnom tsotye. \v 43 Chaꞌtso nnꞌaⁿ na ntyꞌiaa na luaaꞌ, jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌomna cantyja na tꞌmaⁿ najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Matseicandiinndaꞌ Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 17:22-23; Mr. 9:30-32) \p Ndoꞌ ncueeꞌñeeⁿ jndyendye nnꞌaⁿ jeeⁿ tyojaaweeꞌ nꞌomna chaꞌtso na tyochꞌee Jesús. Ndoꞌ seineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoom na mañequiaaⁿ. \v 44 Tsoom: \p —Quiandyoꞌ na cjo̱ ñꞌoommeiiⁿ nꞌom luaꞌquiꞌyoꞌ. Ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee maxjeⁿ nñequiaa tsꞌaⁿ cwenta ja luee nnꞌaⁿ. \p \v 45 Sa̱a̱ joona tîcalaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoommeiⁿꞌ ee seicuꞌna na nliuna joonaꞌ. Ndoꞌ nquiaana na nntaꞌxꞌeena ꞌñom chiuu maꞌmo̱ⁿnaꞌ. \s1 ¿ꞌÑeeⁿ tꞌmaⁿti cwiluiiñe? \r (Mt. 18:1-5; Mr. 9:33-37) \p \v 46 Joo nnꞌaⁿ canchooꞌwe tyolaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena ꞌñeeⁿ cwii joona nncꞌoom na tꞌmaⁿti nntseixmaⁿ. \v 47 Jnda̱ na seiꞌno̱ⁿꞌ Jesús chiuu waa na mꞌaaⁿꞌ nꞌomna, quia joꞌ toꞌñoom cwii yucachjoo, tqueeⁿ juu nacañomꞌm. \v 48 Tsoom nda̱a̱na: \p —Meiⁿnquia tsꞌaⁿ na macoꞌñom yucachjoomꞌaaⁿ ncꞌe xueya, ja macoꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ, ndoꞌ meiⁿnquia tsꞌaⁿ na macoꞌñom ja, mati macoꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ nquii na jñom ja. Ncꞌe na luaaꞌ, tsꞌaⁿ na cjeti cwiluiiñe quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiitꞌmaⁿñetyeeⁿ. \s1 Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaⁿya \r (Mr. 9:38-40) \p \v 49 Quia joꞌ tꞌo̱ Juan, tsoom: \p —Ta, ntyꞌiaayâ cwii tsꞌaⁿ na macwjiꞌ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ ñequio xueꞌ. Ndoꞌ lꞌuuyâ nnoom ticwanaaⁿ ee nchii ñꞌeⁿ jaa matseijomñê. \p \v 50 Sa̱a̱ Jesús tsoom nnom: \p —Tinduꞌyoꞌ na ticwanaaⁿ ee juu tsꞌaⁿ na ticꞌoom nacjooya, maxjeⁿ matseijomñê ñꞌeⁿndyo̱ jaa. \s1 Matseitiaꞌ Jesús Jacobo ñꞌeⁿ Juan \p \v 51 Quia na jnda̱ jaaweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nncoꞌñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom cañoomꞌluee, quia joꞌ ñeꞌcwii seijndaaꞌñê na wjaⁿ Jerusalén. \v 52 Ndoꞌ jñomjñeeⁿ nnꞌaⁿ na cꞌoo cwii tsjoom chjoo, tsjoom nnꞌaⁿ samaritanos. Tyꞌe naⁿꞌñeeⁿ na nlaꞌjndaaꞌndyena cantyja na nncueeꞌcañoom ñequio nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê. \v 53 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ ticalꞌue nꞌomna na nljooꞌñê tsjoomna ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na Jerusalén wjaⁿ. \v 54 Quia joꞌ we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm, Jacobo ñꞌeⁿ Juan, quia na ntyꞌiaana na luaaꞌ, jluena: \p —Aa ndiꞌ Ta, ¿aa nncwancueꞌ na nlꞌaayâ chaꞌna sꞌaa Elías? Nntaaⁿyâ na quioo chom na nnaⁿ cañoomꞌluee nacjoo naⁿmꞌaⁿꞌ cha nntseicwjeenaꞌ joona. \p \v 55 Sa̱a̱ jom taqueeⁿ, seitiaaⁿꞌaⁿ joona, tsoom: \p —ꞌO ticalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ cwii nnom cwilaxmaⁿꞌyoꞌ. \v 56 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee tîcandyo̱o̱ na nncwjiiꞌa na cwitaꞌndoꞌ nnꞌaⁿ. Ja jndyo̱o̱ na nncwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ joona. \p Mana tyꞌetyꞌetina cwiicheⁿ tsjoom chjoo. \s1 Nnꞌaⁿ na ñeꞌcalajomndyena ñꞌeⁿ Jesús \r (Mt. 8:19-22) \p \v 57 Yocheⁿ na ñjomndyena nato, tso cwii tsꞌaⁿ nnoom: \p —Ta, ja nntseijomndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ meiⁿyuucheⁿ na wjaꞌ. \p \v 58 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —Candye majndaaꞌ lueꞌlꞌaayoꞌ, ndoꞌ cantsaa majndaaꞌ cantquiaayoꞌ, sa̱a̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, meiⁿ yuu na nncwajndya̱, tijndaaꞌ. \p \v 59 Ndoꞌ tsoom nnom cwiicheⁿ tsꞌaⁿ: \p —Candyotseijomndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱. \p Sa̱a̱ tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —Jeeⁿ sa ꞌu Ta, quiaaꞌ na wanaaⁿ na catyꞌiujndya̱a̱ tsotya̱, quia joꞌ yuuꞌ jeꞌ, nñꞌa̱ⁿya ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 60 Ndoꞌ tso Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —Caꞌndiiꞌ nmeiⁿꞌ. Mꞌaⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ na ticataꞌndoꞌ cantyja ꞌnaⁿya, laꞌxmaⁿna chaꞌcwijom lꞌoo. Joona catyꞌiuundye ntyjeena. Sa̱a̱ ꞌu cjaꞌquiaaꞌ ñꞌoom cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ. \p \v 61 Tso cwiicheⁿ tsꞌaⁿ nnoom: \p —Ta, nntseijomndyo̱ ñꞌeⁿndyuꞌ, sa̱a̱ quiaaꞌ ñꞌomꞌ na jo̱cwaⁿjndya̱a̱ nnꞌaⁿ wꞌaya na majo̱. \p \v 62 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom: \p —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na mato̱ꞌ na matseijomñe ñꞌeⁿndyo̱, a̱a̱ tixcweeꞌ tsꞌom, ñenquiiꞌcheⁿ ñjom tsꞌom cantyja na jnda̱ ꞌndii, matseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na matꞌuii tsꞌoomsnda sa̱a̱ mawaqueⁿxeⁿꞌ, tsaⁿꞌñeeⁿ ticatsonaꞌ na nncjaaquieeꞌñe cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \c 10 \s1 Majñom Jesús ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ we nnꞌaⁿ \p \v 1 Jnda̱ teinom nmeiⁿꞌ, tjeiiꞌñe Jesús ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ wendyena. Jñoom we we, we wendyena na cꞌoojndyeena ticwii tsjoom ndoꞌ ticwii joo yuu na quia nncjaa nqueⁿ. \v 2 Tsoom nda̱a̱na: \p —Jndye nnꞌaⁿ mꞌaⁿ na tyoondye ñꞌoom naya. Matseijomnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom lqueeⁿ na jnda̱ tmaⁿ. Sa̱a̱ naⁿntjom na nntyje lqueeⁿ, meiⁿchjoo tijndye. Cweꞌ joꞌ cataⁿꞌyoꞌ nnom Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom na cajñomtyeeⁿ ntꞌomcheⁿ naⁿntjom na nnteiꞌjndeii ꞌo na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ ñꞌoom naya nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ. \p \v 3 Ndoꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na: \p —Catsaꞌyoꞌ. Queⁿꞌyoꞌ cwenta, majño̱o̱ⁿya ꞌo quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na wiꞌndye. Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌcwijom canmaⁿ na mꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿ lobo. \v 4 Tintsaañꞌomꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na cwicañjom sꞌom, meiⁿ chetsjaꞌ, meiⁿ lcoom. Ndoꞌ nchii na nlaꞌchjuundyoꞌ na nlaneiⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ nato. \v 5 Meiⁿnquia wꞌaa na nntsquieꞌyoꞌ, canduꞌjndyeeꞌyoꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ: “Quiaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na ya mꞌaⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿ ntyjeeꞌyoꞌ.” \v 6 Ndoꞌ nnꞌaⁿ wꞌaaꞌñeeⁿ xeⁿ cwilaꞌxmaⁿ na catoꞌñoom nayaꞌñeeⁿ, quia joꞌ caljonaꞌ quiondyena, sa̱a̱ xeⁿ na ticalaꞌxmaⁿna na nntoꞌñoomna juunaꞌ, quia joꞌ calcweꞌnndaꞌnaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ. \v 7 Ndoꞌ wꞌaa yuu na nntsquieꞌyoꞌ, joꞌ caljooꞌndyoꞌ. Nchii cweꞌ cwii ndoꞌ cwii wꞌaa nncꞌomꞌyoꞌ. Cwaꞌyoꞌ ndoꞌ cweꞌyoꞌ nantquie na nñeꞌquiana nda̱a̱ꞌyoꞌ. Ee tsaⁿntjom maxjeⁿ tseixmaaⁿ na coꞌñoom na mawantjoom. \v 8 Meiⁿnquia tsjoom na nntsquieꞌyoꞌ ndoꞌ nntoꞌñoomna ꞌo, cwaꞌyoꞌ meiⁿnquia nantquie na nñeꞌquiana nda̱a̱ꞌyoꞌ. \v 9 Calanꞌmaⁿꞌyoꞌ nnꞌaⁿwii na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ ndoꞌ canduꞌyoꞌ nda̱a̱na: “ꞌO nnꞌaⁿ, juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, matseindyooꞌñenaꞌ jo nda̱a̱ꞌyoꞌ.” \v 10 Sa̱a̱ meiⁿnquia tsjoom na nntsquieꞌyoꞌ na tiñeꞌcalaꞌljo nnꞌaⁿ ꞌo, caluiꞌyoꞌ tsꞌom nataa ndoꞌ canduꞌyoꞌ: \v 11 “Cwilaquiaayâ tsꞌo jnda̱a̱ na niom tsjomꞌyoꞌ na chuuꞌ ncꞌa̱a̱ꞌâ. Nmeiiⁿ cwilꞌaayâ na cwitꞌmo̱o̱ⁿyâ na ꞌo tiñeꞌcatoꞌñoomꞌyoꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Sa̱a̱ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ juu na matsa̱ꞌntjoom nnꞌaⁿ matseicandyooꞌñenaꞌ na mꞌaⁿꞌyoꞌ.” \p \v 12 Quia joꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na: \p —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ quia na nncueꞌntyjo̱ xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, nlcoꞌwiꞌtinaꞌ nnꞌaⁿ tsjoomꞌñeeⁿ, nchiiti nnꞌaⁿ tsjoom Sodoma. \s1 Njoom na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tiñeꞌlaꞌcanda̱ \r (Mt. 11:20-24) \p \v 13 ’Wiꞌ nntjomꞌyoꞌ ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom Corazín. Mati ꞌo nnꞌaⁿ tsjoom Betsaida, ee xeⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom Sidón ñꞌeⁿ Tiro tꞌmo̱o̱ⁿya juu najndeii na matseixmaⁿya chaꞌxjeⁿ tꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ꞌ ꞌo, tyuaaꞌ jlaꞌcanda̱a̱ꞌndye naⁿꞌñeeⁿ na teindyuaandyena na tcweeꞌna liaa na ta̱a̱ ndoꞌ tioona tsjaaꞌ nqueⁿna na cwitꞌmo̱o̱ⁿna na cwilcweꞌ nꞌomna. \v 14 Cweꞌ joꞌ, xuee na nntuꞌxeⁿndye nnꞌaⁿ, tꞌmaⁿti nlcoꞌwiꞌnaꞌ ꞌo nchiiti nnꞌaⁿ tsjoom Tiro ñꞌeⁿ Sidón. \v 15 ꞌO nnꞌaⁿ tsjoom Capernaum, ¿aa ndyaꞌ cwilatiuuꞌyoꞌ na cañoomꞌlueecheⁿ nntseiwendyenaꞌ ꞌo, cweꞌ ee na jndye tsꞌiaaⁿ sꞌaaya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ? Maxjeⁿ nntiom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ꞌo yuu na njoomticheⁿ na macoꞌwiꞌnaꞌ nnꞌaⁿ. \p \v 16 ’Tsꞌaⁿ na mandii ñꞌoom na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ, mañꞌoomya joꞌ mañeeⁿ. Sa̱a̱ ꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ ꞌo, maja machꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ⁿ. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ ja, nquii na jñom ja machꞌee tsaⁿꞌñeeⁿ na ntsꞌo̱o̱ⁿ. \s1 Na lcweeꞌ ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ we nnꞌaⁿ \p \v 17 Quia na jnda̱ tquienndaꞌ ndyeenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ we naⁿꞌñeeⁿ na jñom Jesús, ñequio na neiiⁿna jluena: \p —Ta, hasta naⁿjndii tueeꞌndyecje nda̱a̱yâ ñequio xueꞌ. \p \v 18 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Ntyjiiya na jnda̱ tyuiiꞌ najndeii na ñeseixmaⁿ Satanás. Ñejomto tiooñê chaꞌcwijom tioo chom tsuee. \v 19 Ja jnda̱ tquiaya najnda̱ꞌyoꞌ, cha meiiⁿ candyueꞌyoꞌ canduu ñꞌeⁿ caljo̱, meiⁿchjoo tjaa ljoꞌ nntjomꞌyoꞌ. Ndoꞌ nnaⁿndyoꞌ ñequio chaꞌtso najndeii na matseixmaⁿ Satanás na mꞌaaⁿ nacjoꞌyoꞌ. Meiⁿcwii nmeiⁿꞌ xocalꞌa nata̱ꞌ ꞌo. \v 20 Sa̱a̱ tincꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ cweꞌ cantyja na cwitueeꞌndyecje naⁿjndii nda̱a̱ꞌyoꞌ. Cꞌomꞌyoꞌ na neiⁿꞌyoꞌ ncꞌe na jnda̱ teiljeii ncueꞌyoꞌ cañoomꞌluee. \s1 Jesús maꞌmo̱o̱ⁿ na neiiⁿꞌeⁿ \r (Mt. 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Mañejuuti xjeⁿꞌñeeⁿ, tioo na neiiⁿꞌ Jesús ncꞌe Espíritu Santo. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tsoom: \p —Matseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ ꞌu Tsotya̱ya na cwiluiindyuꞌ na matsa̱ꞌntjomꞌ cañoomꞌluee ñequio nnom tsjoomnancue. Ee jnda̱ tantyꞌiuuꞌndyuꞌ ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cweꞌ jndo̱ꞌto nꞌom ñequio nnꞌaⁿ na jeeⁿ tꞌmaⁿ cwilaꞌno̱ⁿꞌ. Ndoꞌ jnda̱ seicano̱o̱ⁿꞌ joonaꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cje cwilꞌa. Mayuuꞌ Ta, ee luaaꞌ waa na tjaweeꞌ tsꞌomꞌ. \p \v 22 Jnda̱ joꞌ seineiⁿnndaꞌ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwindye, tsoom: \p —Nquii Tsotya̱ya Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌtso nnom jnda̱ tioom lꞌo̱o̱ya. Tjaa ꞌñeeⁿ matseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿya na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ, macanda̱ nqueⁿ ntyjeeⁿ. Meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ matseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿ Tsotya̱ya, macanda̱ ja na cwiluiindyo̱ Jnaaⁿ mantyjiiya. Ndoꞌ mati meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseiꞌno̱ⁿꞌ chiuu tseixmaⁿ Tsotya̱ya, mañequia na nntseiꞌno̱ⁿꞌ. \p \v 23 Quia joꞌ taqueeⁿ, ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsoom nda̱a̱na na ñenquieena: \p —Jeeⁿ neiiⁿ nnꞌaⁿ na cwintyꞌiaanda̱a̱ tsꞌiaaⁿ na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na matsꞌaaya. \v 24 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, jndye profetas ñequio reyes na tyotsa̱ꞌntjom, jeeⁿ tyocantyjaaꞌ nꞌomna na nntyꞌiaanda̱a̱na tsꞌiaaⁿmeiⁿꞌ na cwintyꞌiaꞌ ꞌo na matsꞌaa ndoꞌ na nndyena ñꞌoom na cwindyeꞌ ꞌo na mañenquia, sa̱a̱ tîcantyꞌiaana meiⁿ tîcandyena. \s1 Naya na sꞌaa tsꞌaⁿ samaritano \p \v 25 Teintyjeeꞌ cwii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Taxꞌee nnom Jesús na cweꞌ ñeꞌcantyꞌiaaꞌ chiuu nntsꞌaaⁿ. Matso: \p —Ta, ¿cwaaⁿ na tseixmaⁿya na catsꞌaa cha na nndaya na ticantycwii na nncwaꞌndo̱ꞌa? \p \v 26 Tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —¿Chiuu tꞌmaⁿ ljeii na mawaa? ¿Chiuu matseiꞌno̱ⁿꞌ na matseiꞌnaⁿꞌ juunaꞌ? \p \v 27 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ, matso: \p —Ljeiiꞌñeeⁿ luaa matsa̱ꞌntjomnaꞌ: “Cꞌoomꞌ na candyaꞌ tsꞌomꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaꞌ ñequio na xcweeꞌya tsꞌomꞌ, ñequio chaꞌwaa na jnda ntyjiꞌ, ñequio chaꞌwaa na jnduꞌ ndoꞌ ñequio chaꞌwaa na jndo̱ꞌya tsꞌomꞌ.” Ndoꞌ mati matsonaꞌ: “Cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ xꞌiaꞌ chaꞌxjeⁿ na jnda ntyjiꞌ ñequio nncuꞌ.” \p \v 28 Quia joꞌ tso Jesús nnom: \p —Majoꞌndyo ñꞌoom na tꞌo̱ꞌ. Catseicanda̱ꞌ nmeiⁿꞌ, quia joꞌ nndaꞌ na nncwandoꞌ. \p \v 29 Sa̱a̱ tsaⁿꞌñeeⁿ na ñeꞌcwjiꞌyañe cheⁿnqueⁿ taxꞌeennaaⁿꞌaⁿ ꞌndyoo Jesús, tsoom: \p —¿ꞌÑeeⁿ juu cwiluiiñe xꞌiaya? \p \v 30 Tꞌo̱ Jesús, tsoom: \p —Ndiꞌ, tꞌoom cwii tsaⁿsꞌa. Jnaaⁿ Jerusalén na wjaacueeⁿ tsjoom Jericó ndoꞌ tioondye naⁿcantyꞌue cjoomꞌm. Tjeiiꞌna ꞌnaaⁿꞌaⁿ, jlaꞌquieeꞌndyena jom, ꞌndyena jom na majaaweeⁿꞌeⁿ. \v 31 Ndoꞌ seijomnaꞌ na wjaacue cwii tyee cwentaa nnꞌaⁿ judíos juu natoꞌñeeⁿ. Ndoꞌ quia na ljeiiⁿ juu tsꞌaⁿ na tquieeꞌñe, tjanquiaañê, chii teinoomꞌm. \v 32 Majoꞌti sꞌaa cwii tsꞌaⁿ levita. Jnda̱ na mawjaawiñoomꞌm joꞌ joꞌ ndoꞌ ljeiiⁿ juu, majoꞌti tjanquiaañê chii teinoomꞌm. \v 33 Sa̱a̱ cwii tsꞌaⁿ ndyuaa Samaria na wjaa natoꞌñeeⁿ, quia na tjawiñoomꞌm tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juu tioo na jeeⁿ wiꞌ tsꞌoom. \v 34 Tjantyjaaⁿꞌaⁿ juu. Tioom seitye ñꞌeⁿ winom yuu na tquieeꞌñe, jnda̱ chii seityeeⁿ liaa. Jnda̱ joꞌ teiꞌcaljoom juu quiooꞌ na ñeljoom. Tjañꞌoom juu wꞌaa na cweꞌ cwiquieya nnꞌaⁿ. Joꞌ joꞌ teixꞌeeⁿ juu. \v 35 Cwiicheⁿ xuee quia na mawjaⁿ, tjeiiⁿꞌeⁿ we tsjo̱ꞌñjeeⁿ sꞌom denarios, tquiaaⁿ joonaꞌ nnom tsꞌaⁿ na waaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ. Tsoom nnom: “Cateixꞌeeꞌ jom ndoꞌ xeⁿ nlcaⁿtinaꞌ sꞌom, quia nndyo̱lcwa̱ꞌa, ntseicanda̱a̱ꞌndyo̱.” \v 36 Quia joꞌ taxꞌee Jesús ꞌndyoo tsaⁿ na matseiꞌnaaⁿꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés, tsoom: “¿Chiuu matseiꞌtiuuꞌ, ꞌñeeⁿ cwii na ndyeendye naⁿꞌñeeⁿ cwiluiiñe xꞌiaaꞌ tsꞌaⁿ na tioondye naⁿcantyꞌue nacjooꞌ?” \p \v 37 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ, matso: \p —Juu tsꞌaⁿ na tyꞌoom na wiꞌ tsꞌom ñꞌeⁿñê cwiluiiñe xꞌiaaⁿꞌaⁿ. \p Ndoꞌ tso Jesús nnom: \p —Cjaꞌ, ndoꞌ majoꞌti catsaꞌ. \s1 Tja Jesús na mꞌaaⁿ Marta ñꞌeⁿ María \p \v 38 Tjatjati Jesús ñequio nnꞌaⁿ na cwiꞌoo ñꞌeⁿñê. Tquiena cwii tsjoom chjoo. Ndoꞌ cwii yuscu na jndyu Marta, seiljo joona waaꞌ. \v 39 Mꞌaaⁿ tyjee tsaⁿꞌñeeⁿ na jndyu María, juu tjacjoo cwii ntyjaaꞌ Jesús na mandii ñꞌoom na matseineiiⁿ. \v 40 Sa̱a̱ Marta, tileicaluiꞌñê na jeeⁿ matseinꞌoomꞌñê. Tjantyjaaⁿꞌaⁿ Jesús, tsoom nnom: \p —Ta, ¿aa mandoꞌ na ñenco̱ maꞌndii nomtyjo̱ na catseiꞌnꞌo̱o̱ⁿꞌndyo̱? Catsuꞌ nnoom na cateijneiⁿ ja. \p \v 41 Tꞌo̱ Jesús, tsoom nnom: \p —ꞌU leii, Marta, tꞌmaⁿ matseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ ꞌu na jndye ñꞌomtiuu mꞌaaⁿꞌ. \v 42 Sa̱a̱ ñecwii waa na macaⁿnaꞌ, ndoꞌ nomtyꞌiuꞌ María jnda̱ tjeiiꞌñê cwii na yati cwentaaⁿꞌaⁿ, na mañeeⁿ ñꞌoom naya. Ndoꞌ tjaa ꞌñeeⁿ nncwjiꞌ na matseixmaaⁿ juunaꞌ. \c 11 \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús chiuu nlana̱a̱ⁿya nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mt. 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Tyomꞌaaⁿ Jesús cwii joo na matseineiiⁿ nnom Tsotyeeⁿ. Quia na jnda̱ jnda̱ seineiiⁿ, cwiindye joo nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tso nnoom: \p —Ta, caꞌmo̱ⁿꞌ nda̱a̱yâ chiuu nlana̱a̱ⁿyâ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, chaꞌxjeⁿ na tꞌmo̱ⁿ Juan nda̱a̱ nnꞌaⁿ na tyolaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \p \v 2 Tsoom nda̱a̱na: \p —Quia na cwilaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, canduꞌyoꞌ: \q1 Tsotya̱a̱yâ na mꞌaaⁿꞌ cañoomꞌluee \q1 ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ xueꞌ. \q1 Candyo cantyja na matsa̱ꞌntjomꞌ naquiiꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ. \q1 Caluii cantyja na ꞌu lꞌue tsꞌomꞌ nnom tsjoomnancue chaꞌxjeⁿ na cwiluii cañoomꞌluee. \q1 \v 3 Quiaaꞌ na nlcwaaꞌâ ticwii xuee. \q1 \v 4 Ndoꞌ catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jâ jnaaⁿyâ, \q1 ee mati cwilaꞌtꞌmaⁿ nꞌo̱o̱ⁿyâ chaꞌtso nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nda̱a̱yâ. \q1 Cateijndeiꞌ na tincjaachuuñenaꞌ jâ na nlꞌaayâ yuu na ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ. \q1 Ndoꞌ catseicandyaandyuꞌ jâ lꞌo̱ juu natia. \p \v 5 Mati tsoom nda̱a̱na: \p —Calꞌuuya xeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo ya ñꞌoom ñequio cwii tsꞌaⁿ, ndoꞌ xcwe tsjom nncjaꞌ na mꞌaaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ na nntsuꞌ nnoom: “Aa ndiꞌ, cateijndeiꞌyaꞌ ndyee taⁿꞌ tyooꞌ ja. \v 6 Ee jeꞌndyo tyjeeꞌ cwii tsꞌaⁿ na ya ñꞌoom ja ñꞌeⁿñe wꞌaya na cweꞌ mawinomyaaⁿ, tquia quia wjaatyeeⁿcheⁿ. Ndoꞌ ja tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ ya na nlcwaaⁿꞌaⁿ.” \v 7 Quia joꞌ naquiiꞌ wꞌaacheⁿ nncꞌo̱o̱ⁿ, nntsoom: “Jeeⁿ sa ꞌu, tañeꞌquicantyja, ee jnda̱ seicuꞌtya̱ⁿ ꞌndyootsꞌa, ndoꞌ jnda̱ mawaya cjooꞌ jnduu. Mati ntseindaaya jnda̱ jndana. Joꞌ chii xonda̱a̱ na nnteijndei na maco̱ⁿꞌ.” \v 8 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiiⁿ na tsꞌaⁿ na ya ñꞌoom ꞌu ñꞌeⁿñe, xoquintyjaaⁿ na nnteijneiⁿ ꞌu. Cweꞌ ee na jndeiiꞌ ꞌndyoꞌ, joꞌ na nnquicantyjatoom na nñequiaaⁿ chaꞌtso na macaⁿnaꞌ ꞌu. \v 9 Joꞌ chii ja matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ: Cataⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom quia joꞌ nñequiaaⁿ. Cjooꞌya nꞌomꞌyoꞌ na calꞌueeꞌndyoꞌ chiuu ya jo nnoom, quia joꞌ nliuꞌyoꞌ. Macweꞌ na caꞌmaⁿꞌyoꞌ ndoꞌ nnaaⁿ chaꞌcwijom cwii ꞌndyootsꞌa jo nda̱a̱ꞌyoꞌ. \v 10 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na waa na macaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, maxjeⁿ nloꞌñom. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na malꞌue, maxjeⁿ nljeii. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na maꞌmaⁿ, maxjeⁿ nnaaⁿ jo nnom. \p \v 11 Aa ndyaꞌ mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo xeⁿ nlcaⁿ jndaꞌ tyooꞌ njomꞌ, ¿aa cweꞌ tsjo̱ꞌ nñequiaaꞌyuꞌ nnoom? Oo xeⁿ nlcaaⁿ catscaa njomꞌ, ¿aa catsuu nñequiaaꞌ nnoom? \v 12 Oo xeⁿ nlcaaⁿ tseiꞌcaxti njomꞌ, ¿aa nñequiaaꞌyuꞌ catsjo̱ nnoom? \v 13 Joꞌ chii xeⁿ na ꞌo na tia nnꞌaⁿndyoꞌ nquiuꞌyoꞌ na nñequiaꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na ya nda̱a̱ ndaꞌyoꞌ, majndeiiticheⁿ nquii Tsotyeꞌyoꞌ na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee nñequiaaⁿ Espíritu Santo naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ na cwitaⁿ juu nnoom. \s1 Cwilueyoona na Jesús tsaⁿjndiitquiee matseixmaaⁿ \r (Mt. 12:22-30; Mr. 3:19-27) \p \v 14 Tjeiꞌ Jesús tsaⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ na tileicatseineiⁿ. Jnda̱ na jluiꞌ tsaⁿjndii, quia joꞌ tcoꞌyanaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ, ya seineiiⁿ. Ndoꞌ jeeⁿ tjaweeꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. \v 15 Sa̱a̱ cwantindye joona tyoluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ macwjeeⁿꞌeⁿ naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ cweꞌ ncꞌe na matseixmaaⁿ najndeii tsaⁿjndiitquiee Beelzebú. \p \v 16 Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ cweꞌ na ñeꞌcalꞌa xjeⁿ jom, tyotaⁿ cwii ꞌnaaⁿ cha caꞌmo̱ⁿnaꞌ na cañoomꞌluee cwinaⁿ najneiⁿ. \v 17 Sa̱a̱ jom na mantyjeeⁿ ñꞌomtiuu ꞌnaaⁿna, tsoom nda̱a̱na: \p —Xeⁿ cwito̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ ndyuaa yuu na matsa̱ꞌntjom cwii gobiernom, maxjeⁿ nntyuiiꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cwii wꞌaa, xeⁿ titjoomꞌ cwiꞌmaⁿ, maxjeⁿ cwilaꞌtyuiiꞌndye cheⁿnquieena. \v 18 Mati Satanás xeⁿ mato̱ⁿꞌñe cheⁿnqueⁿ, quia joꞌ ¿chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na nljotyeⁿ cantyja na matsa̱ꞌntjoom? Luaaꞌ matsjo̱o̱ya ee ꞌo cwinduꞌyoꞌ na ja macwjiiꞌa naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ ncꞌe Beelzebú. \v 19 Ee xeⁿ mayuuꞌ na ja macwjiiꞌa naⁿjndii ñequio najndeii na matseixmaⁿ Beelzebú, quia joꞌ mati ncꞌiaaꞌyoꞌ, ñequio najndeii jom cwitjeiiꞌna naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Sa̱a̱ ncꞌe na tiyuuꞌ na ljoꞌ, joꞌ chii cantyja na cwilꞌa joona macwjiꞌyuuꞌñenaꞌ na tixcwe cwitjeiꞌyoꞌ cwenta. \v 20 Ee xeⁿ ja ñequio najndeii na matseixmaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom macwjiiꞌa naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ, maꞌmo̱ⁿnaꞌ na juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, jnda̱ tyjeeꞌcañoomnaꞌ ꞌo. \p \v 21 ’Manquiuꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na maleichuu lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ cwentaaꞌ tiaꞌ, waa najneiⁿ. Joꞌ na ya machꞌeeⁿ cwenta waⁿꞌaⁿ. Ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ nntjoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom. \v 22 Sa̱a̱ quia nncwjeeꞌcañoom cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na jndeiiti, nchiiti jom, quia joꞌ taxocanaⁿjneiⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. Chaꞌtso lꞌo̱ tsꞌiaaⁿ na quitꞌmaⁿ tsꞌoom, nncwjiꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ nleilꞌueeꞌñe ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom. \p \v 23 ’ꞌÑeeⁿ juu na ticꞌoomñe cantyja ꞌnaⁿya, maxjeⁿ mꞌaaⁿ nacjoya. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na ticatseitjom nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱, matseilcweeⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ cha ticalaꞌyuꞌna ñꞌeⁿndyo̱. \s1 Cwiꞌoolcweeꞌ naⁿjndii naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ \r (Mt. 12:43-45) \p \v 24 ’Cwii tsaⁿjndii quia na jnda̱ tjeiꞌnaꞌ jom naquiiꞌ tsꞌom cwii tsꞌaⁿ, cweꞌ manomtoom yuu na tjaaꞌnaⁿ ndaa, malꞌueeⁿ yuu nncwajñeeⁿ. Ndoꞌ na tîcaljeiiⁿ joꞌ, seitioom: “Jo̱nlcwa̱ꞌnndaꞌa naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ yuu na jluiiꞌa.” \v 25 Quia na nncueⁿꞌeⁿ joꞌ joꞌ, nljeiiⁿ na jnda̱ taa ndoꞌ jnda̱ teijndaaꞌya. \v 26 Joꞌ chii nncjaacachoom ntꞌomcheⁿ ntquieeꞌ naⁿjndii na wiꞌndyeti, nchiiti jom. Nncꞌooquieꞌna naquiiꞌ tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ joꞌ joꞌ nncꞌomna. Tsaⁿꞌñeeⁿ manioomti ntjoom na jnda̱ we. \s1 Nnꞌaⁿ na mayuuꞌcheⁿ na neiiⁿ \p \v 27 Xjeⁿ na matseineiⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ, cwii yuscu quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye, seiwe jndyeeꞌ ndoꞌ tso nnoom: \p —Matioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsꞌaⁿ na seincuii ꞌu ndoꞌ seicateiꞌ ꞌu. \p \v 28 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nnom, tsoom: \p —Matꞌmaⁿti matioꞌnaaⁿñê nnꞌaⁿ na cwindye ñꞌoomꞌm ndoꞌ cwilaꞌcanda̱ joonaꞌ. \s1 ꞌNaaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jonás \r (Mt. 12:38-42; Mr. 8:12) \p \v 29 Jnda̱ tjawijndyeti nnꞌaⁿ na cañoomꞌ Jesús, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na matsoom nda̱a̱na: \p —Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ, jeeⁿ ndyaꞌ tia nnꞌaⁿndye. Cwitaⁿna na caluii cwii ꞌnaaⁿ na nntyꞌiaana na xocanda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ tsꞌaⁿ, sa̱a̱ taxocaluii na cwitaⁿna, macanda̱ nluii ꞌnaaⁿ chaꞌxjeⁿ na tjom Jonás. \v 30 Ee juu Jonás tyotseixmaaⁿ ꞌnaaⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ tsjoom Nínive ncꞌe na jluiꞌnꞌmaaⁿñê tsꞌom tsiaaꞌ catscaa tꞌmaaⁿ xuee jnda̱ ndyee na tioyoꞌ jom. Maluaaꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nntseixmaⁿya ꞌnaaⁿ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ. \v 31 Xuee quia na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, nncwandoꞌnndaꞌ yuscu na tyotsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ ndyuaa jo ndoꞌ na macaluiꞌ caxjuu tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ nñequiaaⁿ jnaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ jeꞌ, ee jeeⁿ ndyaꞌ tquia jnaaⁿ na ñeꞌcañeeⁿ ñꞌoomjndo̱ꞌtsꞌom na tyotseineiⁿ Salomón. Ndoꞌ ljoo mꞌaaⁿya jeꞌ na tꞌmaⁿti cwiluiindyo̱, nchiiti Salomón, sa̱a̱ tiñecandyeꞌyoꞌ ñꞌoom na mañequia. \v 32 Xuee na nncuꞌxeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, nntaꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ tsjoom Nínive, mandiñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaaⁿ jeꞌ na quia nncꞌoowjee. Ndoꞌ nntꞌuiityeⁿnaꞌ joona ncꞌe na yati lꞌa nnꞌaⁿ Nínive. Ee joo naⁿꞌñeeⁿ lcweꞌ nꞌomna quia na tyoñequiaa Jonás ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱na. Ndoꞌ ꞌo jeꞌ, ja jnda̱ tyja̱ quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱tya̱, nchiiti Jonás, sa̱a̱ nchaaꞌ lꞌuu ñeꞌcalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \s1 Tsꞌomnnom tsꞌaⁿ tseixmaⁿnaꞌ chaꞌcwijom lámpara \r (Mt. 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Tso Jesús: \p —Tjaaꞌnaⁿ tsꞌaⁿ na ntseicwꞌaa lámpara, jnda̱ joꞌ nncwjaaꞌñeyom juunaꞌ yuu na wantyꞌiuuꞌ oo nacjeeꞌ castom. Maxjeⁿ nntseintyjaaⁿ juunaꞌ yuu na ndye cha xuee nncꞌooquieꞌ nnꞌaⁿ. \v 34 Laꞌxmaⁿ nꞌomnnom tsꞌaⁿ chaꞌcwijom lámpara cwentaaꞌ chaꞌwaañe tsꞌaⁿ. Xeⁿ na ya nꞌomnjomꞌ quia joꞌ chaꞌwaandyuꞌñꞌeⁿꞌ mꞌaaⁿꞌ na xueeñe. Sa̱a̱ xeⁿ tisꞌa nꞌomnjomꞌ quia joꞌ chaꞌwaandyuꞌñꞌeⁿꞌ mꞌaaⁿꞌ na jaaⁿñe. \v 35 Quia joꞌ catsaꞌ cwenta na juu na cwiluiiñe naxuee cantyja ꞌnaⁿꞌ, tintseicwaqueⁿnaꞌ joꞌ najaaⁿñe. \v 36 Xeⁿ chaꞌtso cantyja ꞌnaⁿꞌ matseiꞌxmaⁿꞌ naxuee ndoꞌ tjaa yuu candiiꞌ najaaⁿ, quia joꞌ nntseijomnaꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ chaꞌcwijom lámpara na matseixueeñe chom nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \s1 Matseicano̱o̱ⁿ Jesús jnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos \r (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47) \p \v 37 Quia na jnda̱ seineiⁿ Jesús, cwii tsꞌaⁿ fariseo tso nnoom na cjaⁿ, nlcwaaⁿꞌaⁿ waaꞌ. Jnda̱ tueⁿꞌeⁿ, tjaqueⁿꞌeⁿ quiiꞌ wꞌaa ndoꞌ tyꞌewindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa. \v 38 Juu fariseoꞌñeeⁿ, jeeⁿ ticjaaweeꞌ tsꞌom quia ntyꞌiaaꞌ na ticandyuuꞌ Jesús cwii tjo̱o̱cheⁿ na nlcwaaⁿꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ costumbre cwilꞌa joona. \v 39 Tso Ta Jesús nnom: \p —ꞌO nnꞌaⁿ fariseos, jeeⁿ cwilaljuꞌyoꞌ nacjoo watso ñꞌeⁿ nquio sa̱a̱ nꞌomnaꞌ ndicwaⁿ cwajndii. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ ee tooꞌcheⁿ mꞌaaⁿ ñomtiuu chiuu nnda̱a̱ nntyꞌueeꞌyoꞌ ꞌnaⁿ ñequio ntꞌomcheⁿ natia na cwilꞌaꞌyoꞌ. \v 40 Ntjeiⁿndyoꞌ ꞌo. Manquiuꞌyoꞌ na Tyꞌo̱o̱tsꞌom seijndaaꞌñê nacjooꞌ tsꞌaⁿ, mati seijndaaꞌñê naquiiꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ. \v 41 Calꞌaꞌyoꞌ naya ndyeñeeⁿꞌ, quia joꞌ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na ljuꞌ cwiluiindyoꞌ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \p \v 42 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ fariseos, meiiⁿ jeeⁿ cwilacanda̱ꞌyoꞌ na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ diezmo cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom hasta meiiⁿ cweꞌ ñequio tscojñom tsꞌoomjndya ñequio tsco na ja, ndoꞌ chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnom tsco na cwicwaꞌyoꞌ, sa̱a̱ tquia cwiꞌndyeꞌyoꞌ na nlꞌaꞌyoꞌ yuu na matyꞌiomyanaꞌ ñequio ncꞌiaaꞌyoꞌ. Mati meiⁿchjoo ticajnda nquiuꞌyoꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Nmeiⁿꞌ macaⁿnaꞌ na calacanda̱ꞌyoꞌ ndoꞌ titsaawiꞌntyjeꞌyoꞌ na cwiñeꞌquiaꞌyoꞌ diezmo cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 43 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ fariseos, ee ꞌo cwilayuunda̱a̱ꞌyoꞌ ntsula̱ na cañoomticheⁿ naquiiꞌ lanꞌom. Ndoꞌ jeeⁿ lꞌue nꞌomꞌyoꞌ na calaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ ꞌo quia cwiwincwindyoꞌ nataa cha cantyꞌiaa nnꞌaⁿ. \p \v 44 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio ꞌo nnꞌaⁿ fariseos na cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ yannꞌaⁿndyoꞌ cweꞌ cha queⁿ nnꞌaⁿ cwenta. Cantyja ꞌnaⁿꞌ ꞌo jndye nnꞌaⁿ wjaachuuñenaꞌ na meiⁿchjoo ticaliuna na tisꞌa cwilꞌana. Matseijomnaꞌ ꞌo chaꞌna ndeiꞌluaa na jnda̱ tsu. Meiiⁿ cwico̱ꞌ nnꞌaⁿ nacjoonaꞌ sa̱a̱ ticaliuna na ndeiꞌluaa joꞌ.” \p \v 45 Tꞌo̱ cwiindye naⁿꞌñeeⁿ na maꞌmo̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Tso nnoom: \p —Jeeⁿ ꞌu Ta, ñꞌoom na matsuꞌ luaaꞌ, mati matseijnaaⁿꞌnaꞌ jâ. \p \v 46 Quia joꞌ tsoom nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —Mati ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo na cwilaꞌjnda̱ꞌyoꞌ na calaꞌcanda̱ nnꞌaⁿ ñꞌoom na jeeⁿ jndeiꞌnaꞌ chaꞌcwijom na cwityꞌiomꞌyoꞌ xuu nnꞌaⁿ sa̱a̱ ncjoꞌyoꞌ, nchaaꞌ lꞌuu nntiiꞌ lueeꞌyoꞌ. \p \v 47 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo ee cwilꞌaꞌxcoꞌyoꞌ ndeiꞌluaa ꞌnaaⁿ profetas na tyolaꞌcwje weloꞌyoꞌ tandyo xuee, cha cantyꞌiaa nnꞌaⁿ na jeeⁿ cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ naⁿꞌñeeⁿ. Ndoꞌ manquieeti weloꞌyoꞌ na ñetꞌom quia ljoꞌ jlaꞌcwjeena naⁿꞌñeeⁿ. \v 48 Ndoꞌ na luaaꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ, cwiluiꞌyuuꞌ na cwilajomndyoꞌ na luaaꞌ lꞌana. Ee joona jlaꞌcwjeena naⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ ꞌo jeꞌ cwilꞌaꞌxcoꞌyoꞌ ndeiꞌluaa naⁿꞌñeeⁿ. \p \v 49 ’Joꞌ chii cantyja na jndo̱ꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, joꞌ na tsoom: “Quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ njño̱o̱ⁿya profetas ñequio apóstoles. Ntꞌomndye joona nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ, ndoꞌ ntꞌomcheⁿ nleiꞌntyjo̱na.” \v 50 Joꞌ chii, nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ nntsꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom na chojnaⁿna nioom chaꞌtso profetas na tyolaꞌcwjee nnꞌaⁿ xjeⁿ na jnaⁿcheⁿ tsjoomnancue. \v 51 Wjaacꞌoomnaꞌ na tioo nioomꞌ Abel na seiquioo Caín hasta na macanda̱ na tioo nioomꞌ Zacarías, tsꞌaⁿ na jlaꞌcueeꞌ nnꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿꞌ tio tꞌmaⁿ ñequio ta watsꞌom. Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, maxjeⁿ nntioomndye nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ. \p \v 52 ’Nntꞌuiiwiꞌnaꞌ ꞌo nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ ljeii na tqueⁿ Moisés. Ee jnda̱ jlaꞌcuꞌyoꞌ ñꞌoom na mañequiaanaꞌ na wjaatseijndo̱ꞌnaꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Mancjoꞌtiꞌyoꞌ ticjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ meiⁿ tiñeꞌquiaꞌyoꞌ na nncꞌooliu nnꞌaⁿna queeⁿ nꞌom na ñecalaꞌno̱ⁿꞌna juunaꞌ. \p \v 53 Jnda̱ na seineiⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ nda̱a̱na, quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ fariseos, to̱ꞌna na tꞌmaⁿ tyolaꞌncjooꞌndyena ñꞌeⁿñê. To̱ꞌna na tyolaꞌliooꞌna jom na jndye ñꞌoom tyotaꞌxꞌeena nnoom. \v 54 Tyoqueⁿna cwenta xeⁿ nntsoom cwii ñꞌoom na nñequiaanaꞌ na ntꞌuiinaꞌ jom. \c 12 \s1 Maꞌmo̱ⁿ Jesús na tincꞌo̱o̱ⁿya na we waa cwilatiuuya \p \v 1 Yocheⁿ na luaaꞌ, jndye meiⁿ nnꞌaⁿ tjatjomndye hasta tyoteiꞌcaljoondye ntyjeena na tyeeⁿ mꞌaⁿna. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyotseineiⁿjñeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. Matsoom: \p —Calꞌaꞌyoꞌ cwenta ñꞌoom na cwitꞌmo̱o̱ⁿ fariseos, ee we waa cwilaꞌtiuuna. Ndoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ wjaantyꞌeenaꞌ chaꞌna cwiwicandiꞌ ndaaljoꞌ naquiiꞌ tsqueeⁿ tyooꞌ. \v 2 Tjaaꞌnaⁿ cwii na cweꞌ wantyꞌiuuꞌ waa na xocano̱o̱ⁿ ndoꞌ tjaaꞌnaⁿ meiⁿcwii na cweꞌ ntyꞌiu na xocaliu nnꞌaⁿ. \v 3 Cweꞌ ncꞌe joꞌ, chaꞌtso na ñejnduꞌyoꞌ yuu najaaⁿñe, maxjeⁿ nleitquiooꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ yuu na xuee. Ndoꞌ ñꞌoom na jnda̱ jlaneiⁿꞌyoꞌ na ñemaaⁿꞌ ñemaaⁿꞌ naquiiꞌ lꞌaa na ta̱ꞌ, maxjeⁿ nleicꞌuaanaꞌ chꞌeⁿ. \s1 ꞌÑeeⁿ juu laxmaaⁿ na cꞌo̱o̱ⁿ na nquiaaya \r (Mt. 10:28-31) \p \v 4 ’ꞌO nnꞌaⁿ na ya ñꞌoom ja ñꞌeⁿndyoꞌ, nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, tincꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌcwjee nnꞌaⁿ ee tjaa ljoꞌ cwii nnda̱a̱ nlꞌatina ñꞌeⁿndyoꞌ. \v 5 Ja mꞌmo̱o̱ⁿ ꞌñeeⁿ na nncꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ. Cꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ee jom waa najneiⁿ na nncjoomꞌm ꞌo naquiiꞌ bꞌio quia na jnda̱ tjeiiⁿꞌeⁿ na cwitandoꞌyoꞌ. Mayuuꞌ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, jom cꞌomꞌyoꞌ na nquiaꞌyoꞌ. \p \v 6 ’ꞌOm cantsaa nchꞌu ¿aa nchii ñewe tsjo̱ꞌñjeeⁿ cwileilꞌuandyeyoꞌ? Sa̱a̱ meiiⁿ na ljoꞌ, meiⁿcwiindye jooyoꞌ tyootsuuꞌ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 7 Majndeiiticheⁿ ꞌo. Hasta ticwii cwii soonqueⁿꞌyoꞌ, jnda̱ teiꞌnchonaꞌ. Joꞌ chii tintyueꞌyoꞌ, ee ꞌo jndandyoꞌtiꞌyoꞌ nchiiti cantsaa nchꞌu na jndyendye. \s1 Catjeiꞌyuuꞌndyo̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesucristo \r (Mt. 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 ’Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na macwjiꞌyuuꞌñe cantyja ꞌnaⁿya jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ, mati ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncwjiꞌyuuꞌndyo̱ na mawajnaⁿꞌa tsaⁿꞌñeeⁿ jo nda̱a̱ ángeles cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 9 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na macwjiꞌñe cantyja ꞌnaⁿya jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ, mati ja nntsjo̱o̱ na ticwajnaⁿꞌaⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ jo nda̱a̱ ángeles cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 10 ’Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matso cwii ñꞌomntjeiⁿ nacjo ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnda̱a̱ nntseitꞌmaⁿ tsꞌoom tsaⁿꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na nncjuꞌ ñꞌomwiꞌ nacjooꞌ Espíritu Santo, taxocatseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom juu. \p \v 11 ’Quia na nncꞌoocho nnꞌaⁿ ꞌo jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwituꞌxeⁿ ñꞌoom naquiiꞌ lanꞌom nchꞌu, oo jo nda̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ, xjeⁿꞌñeeⁿ tincꞌomꞌyoꞌ ñꞌomtiuu cwaaⁿ ñꞌoom nlaꞌlcweꞌyoꞌ \v 12 ee xjeⁿꞌñeeⁿ nquii Espíritu Santo mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom nnduꞌyoꞌ. \s1 Maquiuꞌnnꞌaⁿnaꞌ tsꞌaⁿ na tyañe \p \v 13 Quia joꞌ cwii tsꞌaⁿ quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye, tso: \p —Ta, catsuꞌ nnom tiꞌxio̱o̱ na cato̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ꞌnaⁿ na ꞌndii tsotya̱a̱yâ, nloꞌño̱ⁿya na tseixmaⁿnaꞌ cwentaya. \p \v 14 Tꞌo̱ Jesús nnom, matsoom: \p —ꞌU re, ja nchii cwiluiindyo̱ na cuꞌxa̱ⁿya ñꞌoom ꞌnaⁿꞌyoꞌ oo na cato̱o̱ⁿꞌa ꞌnaⁿꞌyoꞌ. \p \v 15 Jnda̱ joꞌ tsoom nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ: \p —¿Aa jndoꞌyoꞌ? Nmeiiⁿꞌ quichꞌeenaꞌ. Queⁿndyoꞌ cwenta na tilaqueeⁿ nꞌomꞌyoꞌ ꞌnaⁿ. Ee na wandoꞌ tsꞌaⁿ nchii manaⁿnaꞌ cweꞌ na jndye ꞌnaaⁿꞌaⁿ niom. \p \v 16 Quia joꞌ mati seineiiⁿ cwii ñꞌoom na cweꞌ tjañoomꞌ, tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya na ya tyuaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ jeeⁿ ya tyoweꞌ ntjoomꞌm. \v 17 Tyotseitioom naquiiꞌ tsꞌoom, matsoom: “Chiuu chiuu nntsꞌaayo̱ ee tjaaꞌnaⁿ yuu ya nntseiwa̱ya ꞌnaⁿ na tueꞌ.” \v 18 Seineiⁿ cheⁿnqueⁿ, tsoom: “Ntyjii chiuu nntsꞌaa, nntseityuiiꞌa nda̱ꞌ yuu na cwicañjom na cwiweꞌ ndoꞌ nntsꞌaa ntꞌomcheⁿ na ntꞌmaⁿti. Joꞌ joꞌ nntseiwa̱ chaꞌtso na tueꞌ ñequio ntꞌomcheⁿ ꞌnaⁿya. \v 19 Ndoꞌ nntsjo̱o̱cheⁿnco̱ no̱o̱ⁿ: Jeꞌ jeꞌ yuuꞌa, jndye ꞌnaⁿya jnda̱ seiwa̱ na nleijndeiinaꞌ jndye ndyu. Jeꞌ nncwajndya̱, nlcwaaꞌa ndoꞌ nncꞌua. Nncꞌo̱o̱ⁿ na neiⁿnco tsꞌo̱o̱ⁿ.” \v 20 Sa̱a̱ tso Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnoom: “Ntjeiⁿndyuꞌ ꞌu. Tsjom jeꞌ nncꞌioꞌ ndoꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿꞌ na jnda̱ seiweꞌ, ¿ꞌñeeⁿ nljonaꞌ lꞌo̱?” \v 21 Maluaaꞌ nntjom tsꞌaⁿ na tomti ñjom tsꞌom na matseitꞌue ꞌnaaⁿꞌ. Sa̱a̱ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom tseixmaⁿ na jñeeⁿꞌñe. \s1 Machꞌee Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwenta ntseinaaⁿ \r (Mt. 6:25-34) \p \v 22 Ndoꞌ tso Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê: \p —Cweꞌ joꞌ na matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, tancꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ jndye mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ ꞌo tsjoomnancue, yuu nluiꞌ na nlcwaꞌyoꞌ ndoꞌ na nlcweeꞌyoꞌ. \v 23 Ee tꞌmaⁿti tseixmaⁿ na cwitandoꞌyoꞌ nchiiti nantquie na cwicwaꞌyoꞌ. Ndoꞌ cajndandyoꞌtiꞌyoꞌ nchiiti liaꞌyoꞌ. \v 24 Queⁿꞌyoꞌ cwenta candyaa, tiquinomyoꞌ, meiⁿ tiquilaꞌweyoꞌ ntjom na cwiweꞌ, meiⁿ lꞌaa yuu na nlaꞌweyoꞌ nantquie tjaaꞌnaⁿ, ndoꞌ meiⁿ nda̱ꞌ ꞌnaaⁿyoꞌ tjaaꞌnaⁿ sa̱a̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom mateixꞌeeⁿ jooyoꞌ. ꞌO cajndandyoꞌti ntyjeeⁿ, nchiiti cweꞌ candyaa. \v 25 ¿ꞌÑeeⁿ cwii ꞌo nnda̱a̱ nntsꞌaa na nleitcooñeti meiiⁿ ñeꞌchjoowiꞌ, cweꞌ na jeeⁿ jndye matseitiuu? \v 26 Quia joꞌ xeⁿ xonda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ meiⁿ ñechjoowiꞌ luaaꞌ, cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌ na jeeⁿ jndye cwilatiuuꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿ ntꞌomcheⁿ na majndeiiticheⁿ joꞌ xonda̱a̱ nlꞌaꞌyoꞌ. \p \v 27 ’Queⁿꞌyoꞌ cwenta chiuu waa na neiⁿncooꞌ ljaaꞌ canchiiꞌ. Tiquilꞌanaꞌ tsꞌiaaⁿ, meiⁿ tiquilꞌanaꞌ canduu na nluii liaanaꞌ. Sa̱a̱ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿ nquii rey Salomón, xcwe xjeⁿ na tjacantyja na tyañê ticueꞌntyjo̱ na neiⁿncooꞌ liaⁿꞌaⁿ chaꞌna neiⁿncooꞌ cwii ljaaꞌ canchiiꞌñeeⁿ. \v 28 Xeⁿ luaaꞌ waa na machꞌee Tyꞌo̱o̱tsꞌom, na neiⁿncooꞌ ljaaꞌ tscojnda̱a̱, ndoꞌ ꞌio cha nlconaꞌ, aa nchii majndeiiticheⁿ ntyjeeⁿ chiuu nlcweeꞌ ꞌo liaa, ꞌo nnꞌaⁿ na ticalayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ jom. \v 29 Ncꞌe joꞌ tancꞌomꞌyoꞌ na jaawa jaacue mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlcwaꞌyoꞌ ndoꞌ na nncweꞌyoꞌ. Tancꞌomꞌyoꞌ na jeeⁿ chjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nmeiⁿꞌ. \v 30 Ee ñenquiiꞌcheⁿ nmeiⁿꞌ cwilꞌuee nnꞌaⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue. Sa̱a̱ nquii Tsotyeꞌyoꞌ, mantyjeeⁿ na tjo̱o̱ndyoꞌ chaꞌtso nmeiⁿꞌ. \v 31 Joꞌ chii ꞌo, calꞌueꞌyoꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ ntoꞌñoomꞌyoꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿmeiⁿꞌ. \s1 Naya ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ na waa cañoomꞌluee \r (Mt. 6:19-21) \p \v 32 ’ꞌO nnꞌaⁿ tmaaⁿꞌ chjoo cwentaya, tilaꞌcatyuendyoꞌ, ee cjaaweeꞌ ntyjii Tsotyeꞌyoꞌ na nlaxmaⁿꞌyoꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjoom. \v 33 Canda̱a̱ꞌyoꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ na niom ndoꞌ calꞌaꞌyoꞌ naya ndyeñeeⁿꞌ. Xeⁿ luaaꞌ nlꞌaꞌyoꞌ, cañoomꞌluee nlatꞌueꞌyoꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ yuu na xocandyue ee joꞌ joꞌ xocanda̱a̱ nncjaaquieeꞌ tsaⁿcanchꞌue meiⁿ candiu tixocalaꞌndaaꞌyoꞌ joonaꞌ. \v 34 Ee yuu na cwilaweꞌyoꞌ naya ꞌnaⁿꞌyoꞌ, joꞌ joꞌ quitꞌmaⁿ nꞌomꞌyoꞌ. \s1 Cꞌomcꞌeendyo̱ \p \v 35 Seineiⁿ Jesús chiuu nntsꞌaanaꞌ quia na nncwjeeꞌnnaaⁿꞌaⁿ. Tsoom: \p —Cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ na cwimeiꞌndoꞌyoꞌ ja. Cꞌomꞌyoꞌ chaꞌna nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ moso na ñequiiꞌcheⁿ xuee chom lámpara ꞌnaaⁿna. \v 36 Cwimeiꞌndooꞌna patrom ꞌnaaⁿna na nncwjeeⁿꞌeⁿ na tjaaⁿ yuu toco tsꞌaⁿ. Quia na mꞌmaaⁿ ꞌndyootsꞌa, mꞌaⁿcꞌeendyena na nlaꞌcanaaⁿndyena. \v 37 Matseineiiⁿꞌñe patrom mosoomꞌm quia na nncwjeꞌcañoom na nljeiiⁿ na ya cwenta cwilꞌana. Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, nntseijndaaꞌñê na nntseiñꞌoomꞌñê ljoꞌ nlcwaꞌna. Ndoꞌ nntsꞌaaⁿ na cwindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa na nndiꞌntjoom nda̱a̱na. \v 38 Maxjeⁿ matioꞌnaaⁿñenaꞌ mosoꞌñeeⁿ xeⁿ nljeiiⁿ na mꞌaⁿcꞌeendyena, meiiⁿ aa nncwjeeⁿꞌeⁿ xcwe tsjom oo jaancoo. \v 39 Ndoꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ñꞌoomwaa, juu tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe naquiiꞌ wꞌaa, xeⁿ ntyjeeⁿ ljoꞌ xjeⁿ nncwjeeꞌ tsaⁿcachꞌue, quia joꞌ nncꞌoomcꞌeeñê ndoꞌ tixonquiaaⁿ na nncjaaquieeꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ naquiiꞌ wꞌaa. \v 40 Mati ꞌo cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ, ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee majuuto xjeⁿ na ticalatiuuꞌyoꞌ na nncwja̱, majoꞌto xjeⁿꞌñeeⁿ nncwja̱ꞌcaño̱o̱ⁿ. \s1 Moso na matseicanda̱ ñequio moso na ticatseicanda̱ \r (Mt. 24:45-51) \p \v 41 Quia joꞌ tso Pedro nnoom: \p —Aa ndiꞌ Ta, ¿aa cweꞌ nda̱a̱ jâ matseiꞌneiⁿꞌ ñꞌoom tjañoomꞌwaaꞌ, oo aa mati nda̱a̱ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ? \p \v 42 Tꞌo̱ Jesús, tsoom: \p —¿ꞌÑeeⁿ juu joꞌ matseitiuuꞌ na cwiluiiñe moso tquiee na cjee matseino̱ⁿꞌ ndoꞌ na matseicanda̱? Tsaⁿꞌñeeⁿ nntyꞌiom patrom tsꞌiaaⁿ na candoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ntyje mosoñe na nñequiaa nantquie na nlcwaꞌ naⁿꞌñeeⁿ quia cwiweeꞌ xjeⁿ. \v 43 Mañequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ mosoꞌñeeⁿ quia na nncwjeꞌcañoom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nljeii na ya machꞌeeⁿ. \v 44 Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, lꞌo̱ juu nñequiaa patrom chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ na niom na cateixꞌee joonaꞌ. \v 45 Sa̱a̱ xeⁿ mosotquieeꞌñeeⁿ nntseitioom: “Tjo̱o̱cheⁿ na nncwjeeꞌ patrom ꞌnaⁿya.” Ndoꞌ joꞌ na nnto̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na nncwjaaⁿꞌaⁿ chaꞌtso ntyjemosoñê, naⁿnom ndoꞌ naⁿlcu. Nlcwaꞌjndooꞌñê, nncꞌom ndoꞌ nñeⁿ. \v 46 Majuuto xuee na ticꞌoomcꞌeⁿ ndoꞌ na taqueⁿtoom cwenta, nncwjeꞌcañoom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ, quia joꞌ cwajndii nnchoomꞌm. Jnda̱ joꞌ nncjuꞌnaꞌ jom yuu na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na tîcalaꞌyuꞌ ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 47 ’Ee mosoꞌñeeⁿ mantyjeeⁿ ljoꞌ lꞌue tsꞌom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na catsꞌaaⁿ sa̱a̱ tîcatseijndaaꞌñê, meiⁿ tîcatseicana̱a̱ⁿ yuu na lꞌue tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ, joꞌ chii jeeⁿ jndye nnchoomꞌm. \v 48 Sa̱a̱ moso na seitjo̱o̱ñe cweꞌ ticatseiꞌno̱ⁿꞌ ljoꞌ nntsꞌaa, meiiⁿ na nnchuuꞌ sa̱a̱ tijndye. Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ tsꞌiaaⁿ macoꞌñom, jndye nlcaⁿnaꞌ na catsꞌaaⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ xuu jnda̱ tyꞌiom tsꞌaⁿ juu, majndyeti nnom nñequiaaⁿ cwenta. \s1 Mato̱ⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿ Jesús \r (Mt. 10:34-36) \p \v 49 ’Ja jndyo̱o̱ na jndyo̱cwjaaꞌndyo̱ chom quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ tsjoomnancue. Ndoꞌ toom cweꞌ na cwiluii naljoꞌ. \v 50 Waa cwii na jndeiꞌnaꞌ na catjo̱ⁿya, na nncꞌio̱ya. Ndoꞌ jeeⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ ntyjii hasta xuee na nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ joꞌ. \v 51 Ticalaꞌtiuuꞌyoꞌ na jndyo̱o̱ tsjoomnancue na caljoyaandye nnꞌaⁿ ñꞌeⁿ ncꞌiaana. Ja jndyo̱o̱ na jndyo̱cwjaaꞌndyo̱ tiaꞌ nnꞌaⁿ. \v 52 Ee jeꞌ xuee na cwii wjaatinaꞌ, nnꞌaⁿ na ñeꞌcwii wꞌaa nnto̱ⁿꞌndyena, ndyeendye naⁿꞌñeeⁿ nncꞌomna nacjoo we, ndoꞌ wendye naⁿꞌñeeⁿ nncꞌomna nacjoo ndyee. \v 53 Maxjeⁿ nnto̱ⁿꞌndye nnꞌaⁿ. Tsotye tsꞌaⁿ wjaⁿ nacjooꞌ tiꞌjnaaⁿ, ndoꞌ tiꞌjnaaⁿ wjaa nacjoomꞌm. Tsondyee tsꞌaⁿ wjaⁿ nacjooꞌ nomjnaaⁿ ndoꞌ nomjnaaⁿ wjaa nacjoomꞌm. Ndoꞌ wjaⁿ nacjooꞌ nomnntsaaⁿꞌaⁿ ndoꞌ nomnntsaaⁿꞌaⁿ wjaa nacjoomꞌm. \s1 ꞌNaaⁿ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ cantyja na macwiluii \r (Mt. 16:1-4; Mr. 8:11-13) \p \v 54 Mati tso Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye: \p —Quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwicaluiꞌ nchquiu ntyja na majaacue ñeꞌquioomꞌ, mantyja quinduꞌyoꞌ na manncuaꞌ, ndoꞌ mayuuꞌ na ljoꞌ. \v 55 Ndoꞌ quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na manaⁿ jndye ntyja na macaluiꞌ caxjuu tsoomꞌnaaⁿ, quinduꞌyoꞌ: “Jeꞌ nleijmeiⁿꞌ”, ndoꞌ mayuuꞌ na ljoꞌ. \v 56 ꞌO nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaꞌyaꞌyoꞌ na jeeⁿ cwilacanda̱a̱ꞌndyoꞌ cweꞌ cha cantyꞌiaa nnꞌaⁿ, jeeⁿ jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ na cwiliuꞌyoꞌ cantyja na cwichuiiꞌ nnom tsjoomnancue ñequio tsjo̱ꞌluee. Sa̱a̱ ¿chiuu na tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja na matsꞌaaya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ jeꞌ? \s1 Caljoya nꞌo̱o̱ⁿya ñequio nnꞌaⁿ na jndoo jaa \r (Mt. 5:25-26) \p \v 57 Tsoticheⁿ Jesús nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na ticatjeiꞌyoꞌ cwenta yuu waa na matyꞌiomyanaꞌ? \v 58 Quia na nlqueⁿ tsꞌaⁿ na quio matseintjaꞌndyuꞌ ñꞌoom nacjoꞌ, yocheⁿ na ñjomndyoꞌ nato na tsaꞌyoꞌ na nntjomndyoꞌ watsꞌiaaⁿ, queⁿndyuꞌ na cwaⁿꞌyaꞌ jom, cha tintsꞌaanaꞌ na nleiñꞌoomtsco̱o̱ꞌñê ꞌu ñꞌeⁿ ñꞌoom jo nnom jwe. Ndoꞌ jweꞌñeeⁿ nñequiaaⁿ cwenta ꞌu luee sondaro. Ndoꞌ joona nntueeꞌnaꞌ ꞌu wꞌaancjo. \v 59 Nndiꞌ nntsjo̱o̱, taxocaluiꞌ joꞌ joꞌ hasta na jnda̱ tiomꞌnchaaꞌndyuꞌ. \c 13 \s1 Jeeⁿ tꞌmaⁿ ñꞌoom na calcweꞌ tsꞌom tsꞌaⁿ \p \v 1 Maxjeⁿꞌñeeⁿ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na jlaꞌcandiina Jesús na sa̱ꞌntjom Pilato na cwje ntꞌom nnꞌaⁿ galileos xcwe xjeⁿ na cwilaꞌcwjeena quiooꞌ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Seitjoomꞌnaꞌ nioomna ñequio nioom quiooꞌñeeⁿ. \v 2 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, matsoom: \p —¿Aa cwilaꞌtiuuꞌyoꞌ na luaaꞌ tjoomna ee na tꞌmaⁿti jnaaⁿna waa, nchiiti chaꞌtso ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana ndyuaaꞌñeeⁿ? \v 3 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿchjoo nchii joꞌ. Ee mati xeⁿ ticalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌtsondyoꞌ nntsuundyoꞌ chaꞌxjeⁿ na tsuundye joona. \v 4 Ndoꞌ joo quinꞌoom nchooꞌ ndyee nnꞌaⁿ na tja̱ quia na tioo wꞌaandye nacjoona nndyooꞌ peila Siloé, ¿aa cwilatiuuꞌyoꞌ na naⁿꞌñeeⁿ tꞌmaⁿti tyolaꞌtjo̱o̱ndyena, nchiiti chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na tyomꞌaⁿ Jerusalén? \v 5 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿchjoo nchii joꞌ, ee mati meiiⁿ ꞌo xeⁿ ticalcweꞌ nꞌomꞌyoꞌ, chaꞌtsondyoꞌ maluaaꞌ nntsuundyoꞌ chaꞌxjeⁿ na tsuundye joona. \s1 Tsꞌoom higuera na tjaaꞌnaⁿ ta̱ cochꞌee \p \v 6 Quia joꞌ seineiiⁿ ñꞌoomwaa na tjañoomꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na macaⁿnaꞌ na calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Matsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, tyomeintyjeeꞌ tsꞌoom higuera naquiiꞌ ntjoomꞌm. Ndoꞌ tjacalꞌueeⁿ ta̱a̱ꞌ tsꞌoomꞌñeeⁿ sa̱a̱ tjaa ljoꞌ ljeiiⁿ. \v 7 Joꞌ chii tsoom nnom tsꞌaⁿ na machꞌee cwenta ntjoomꞌm: “Cantyꞌiaꞌ, tsꞌoom higuerawaañe, jnda̱ ndyee chu na mandyo̱o̱calꞌua̱ ta̱a̱ꞌnaꞌ ndoꞌ tjaa ljoꞌ coljeiya. Cwa cꞌuaꞌ juunaꞌ ee cweꞌ tsꞌiaaⁿꞌ matseityeeⁿñenaꞌ nomtyuaa.” \v 8 Sa̱a̱ tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom, tso: “Ta, caꞌndiiꞌyaꞌ juunaꞌ meiiⁿ cweꞌ chuwaa hasta na jnda̱ ꞌña̱a̱ⁿ ndiocheⁿ xꞌeenaꞌ ndoꞌ nntio̱o̱ⁿ tsꞌo toꞌ. \v 9 Xeⁿ nntsꞌaanaꞌ ta̱, ya. Ndoꞌ xeⁿ tjaaꞌnaⁿ, quia ljoꞌcheⁿ cꞌuaꞌ juunaꞌ.” \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús yuscu na tcom jndyewꞌii naxeⁿꞌ \p \v 10 Cwii xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ tyoꞌmo̱ⁿ Jesús naquiiꞌ watsꞌom chjoo. \v 11 Joꞌ joꞌ tyomꞌaaⁿ cwii yuscu na jnda̱ quinꞌoom nchooꞌ ndyee chu na teiꞌcaljoo jndyewꞌii naxeⁿꞌ. Jeeⁿ ntyjo̱ tyojaacaⁿ ndoꞌ meiⁿchjoo tileicwintyjeeⁿꞌeⁿ nayuu. \v 12 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ, tꞌmaaⁿ juu, tsoom nnom: \p —ꞌU nomxjo̱o̱, jeꞌ jnda̱ jndyaandyuꞌ tycu na wiꞌ. \p \v 13 Quia joꞌ tioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjooꞌ, mantyja jliuu naxeⁿꞌ. Ndoꞌ tyotseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 14 Sa̱a̱ juu tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe watsꞌomꞌñeeⁿ, seiwꞌeeⁿ na seinꞌmaⁿ Jesús tsaⁿꞌñeeⁿ xuee na cwitaꞌjndyeena. Tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ: \p —Yom xuee wanaaⁿ na calꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ. Joo ncueemeiⁿꞌ quioꞌyoꞌ na nnꞌmaaⁿꞌyoꞌ, nchii xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya. \p \v 15 Ndoꞌ tꞌo̱ Jesús nnom, tsoom: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na cweꞌ cwilꞌaꞌyoꞌ na ndooꞌ na jeeⁿ cwilacanda̱a̱ꞌndyoꞌ, ¿aa meiⁿcwindyoꞌ ꞌo tiquilaꞌcanaⁿꞌyoꞌ quiooꞌjndyo oo snom njmeiⁿꞌyoꞌ yuu na macwaꞌyoꞌ ndoꞌ na nntsaalaꞌcꞌuꞌyoꞌ ndaa juuyoꞌ xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya? \v 16 Ee yuscumꞌaaⁿꞌ, na cwiluiiñe tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ Abraham na jnda̱ quinꞌoom nchooꞌ ndyee chu na macoꞌwiꞌ Satanás jom, ¿aa ticatyꞌiomnaꞌ na nndyaañê nawiiꞌwaaꞌ xuee na cwitaꞌjndya̱a̱ya? \p \v 17 Yocheⁿ na matseineiiⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ, tioo na jeeⁿ jnaaⁿ chaꞌtso nnꞌaⁿ na jndoo jom. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na jndyendye, sꞌaanaꞌ na jeeⁿ neiiⁿna ncꞌe chaꞌtso tsꞌiaaⁿ na cajnda na tyochꞌeeⁿ. \s1 Calaꞌno̱o̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿ lqueeⁿꞌ tsꞌoom mostaza \r (Mt. 13:31-32; Mr. 4:30-32) \p \v 18 Jnda̱ chii tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na: \p —Juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ¿ljoꞌ ñꞌeⁿ matseijomnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ? \v 19 Juunaꞌ matseijomnaꞌ chaꞌna lqueeⁿꞌ tsꞌoom mostaza na jeeⁿ cajnda̱a̱. Seicꞌoom tsꞌaⁿ juunaꞌ naquiiꞌ ntjoomꞌm. Tyuaaꞌ tjawijndeiinaꞌ, tueꞌntyjo̱ na teitꞌmaⁿnaꞌ hasta tyolꞌa cantsaa cantquiaayoꞌ naquiiꞌ lꞌo̱naꞌ. \s1 Calaꞌno̱o̱ⁿꞌa cantyja ꞌnaaⁿ ndaaljoꞌ \r (Mt. 13:33) \p \v 20 Ndoꞌ tsonnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na: \p —¿Ljoꞌ cwiicheⁿ na nntseijo̱o̱ⁿꞌa juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \v 21 Juunaꞌ matseijomnaꞌ chaꞌna ndaaljoꞌ na tjaaꞌñe cwii yuscu naquiiꞌ ndyee tsuaꞌ xjeⁿ jnda̱a̱ tyooꞌ. Ndoꞌ seicandeiiꞌnaꞌ chaꞌwaa tsqueeⁿ tyooꞌñeeⁿ. \s1 ꞌNdyootsꞌa na cantuu \r (Mt. 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Quia joꞌ tjawinom Jesús njoom ntꞌmaⁿ ndoꞌ njoom nchꞌu na tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ yocheⁿ na tyocanjoom nato na wjaⁿ Jerusalén. \v 23 Cwii tsꞌaⁿ taxꞌee nnoom, tso: \p —Ta, ¿aa tijndye nnꞌaⁿ na nluiꞌnꞌmaaⁿndye? \p \v 24 Tꞌo̱o̱ⁿ, matsoom nda̱a̱na: \p —ꞌNdyootsꞌa cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cantuunaꞌ. Calajnda̱ꞌyoꞌ na ntsaaquieꞌyoꞌ juunaꞌ. Ee jndye nnꞌaⁿ na ñeꞌcꞌooquieꞌ joꞌ joꞌ, sa̱a̱ xocanda̱a̱ nlꞌana. \v 25 Ee quia na jnda̱ teicantyja nquii tsꞌaⁿ na waaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ na nntseicuꞌtyeeⁿ ꞌndyootsꞌa, quia joꞌ ꞌo na mꞌaⁿꞌyoꞌ chꞌeⁿ nnto̱ꞌyoꞌ na ncwaⁿꞌyoꞌ. Nnduꞌyoꞌ: “Ta, catseicanaaⁿndyuꞌ na ntsaquia̱a̱ꞌâ.” Sa̱a̱ jom nncꞌo̱o̱ⁿ nndyueꞌyoꞌ, nntsoom: “Ticaljeii yuu nnꞌaⁿ ꞌo.” \v 26 Quia joꞌ nnto̱ꞌyoꞌ na nnduꞌyoꞌ nnoom: “Jâ tsuu, tyocwaaꞌâ ñꞌeⁿndyuꞌ ndoꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿꞌ nda̱a̱yâ xcwe naquiiꞌ tsjoomyâ.” \v 27 Sa̱a̱ jom nncꞌo̱o̱ⁿ, nntsoom: “Jnda̱ tsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ na ticaljeii yuu nnꞌaⁿ ꞌo. Quindyo̱ꞌyoꞌ ñjaaⁿ, ꞌo nnꞌaⁿ na cwilꞌaꞌyoꞌ natia.” \v 28 Joꞌ joꞌ nncꞌomꞌyoꞌ na nlaxuaꞌyoꞌ na matseiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuꞌyoꞌ ndoꞌ nnteiⁿnquieꞌyoꞌ ndeiꞌnꞌomꞌyoꞌ na maquiinaꞌ ꞌo. Ee nntyꞌiaꞌyoꞌ Abraham, Isaac, Jacob ndoꞌ ñꞌeeⁿ chaꞌtso profetas, na mꞌaⁿna yuu na matsa̱ꞌntjoom, sa̱a̱ ꞌo jnda̱ ꞌndiinaꞌ chꞌeⁿ. \v 29 Quia ljoꞌ nlquie nnꞌaⁿ na nnaⁿ ndiocheⁿ tsjoomnancue. Ñequio na neiiⁿ naⁿꞌñeeⁿ nncwindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nlcwaꞌna. \v 30 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, mꞌaⁿ nnꞌaⁿ jeꞌ na cwilatiuuꞌyoꞌ na majuꞌcjenaꞌ joona. Sa̱a̱ nda̱nquia nntseiwendyenaꞌ joona. Ndoꞌ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ jeꞌ na cwilaꞌtiuu nquiee na tꞌmaⁿ cwiluiindye, sa̱a̱ nncueꞌntyjo̱ na nncjuꞌcjenaꞌ joona. \s1 Matyꞌioo Jesús cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ Jerusalén \r (Mt. 23:37-39) \p \v 31 Majuuti xueeꞌñeeⁿ, tquieꞌcañom ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos Jesús, jluena nnoom: \p —Caluiꞌ ñjaaⁿ, cjaꞌ cwiicheⁿ joo ee ñeꞌcatseicueeꞌ Herodes ꞌu. \p \v 32 Tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaꞌyoꞌ, canduꞌyoꞌ nnom cajndyeꞌñeeⁿ: “Queⁿꞌ cwenta, ja manncwjiiꞌtya̱ya naⁿjndii naquiiꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ nntseinꞌmaⁿtya̱ya nnꞌaⁿwii ꞌio cha luaaꞌ. Ndoꞌ tajndye cwii tjo̱o̱ na nntseicanda̱a̱ꞌndyo̱ tsꞌiaaⁿ na jndyo̱o̱ya.” \v 33 Sa̱a̱ jndeiꞌnaꞌ na jeꞌ, ꞌio ndoꞌ cha jo̱jo̱tya̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌiaaⁿ na matsꞌaaya, ee ticatsonaꞌ na nchii Jerusalén na nncueꞌ cwii profeta. \p \v 34 ’ꞌO nnꞌaⁿ Jerusalén na cwilacwjeꞌyoꞌ profetas ndoꞌ majñoomꞌ ljo̱ꞌ nnꞌaⁿ na majño̱o̱ⁿya na mꞌaaⁿꞌ. Jndye ndiiꞌ ñentyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ na nntseitjo̱ⁿya ntseindaꞌ chaꞌxjeⁿ matseitjom caxtixquie ntseinaaⁿ nacjeeꞌ ntsqueeⁿ. Sa̱a̱ ꞌu cwaaⁿ tquiaandyuꞌ. \v 35 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, Tyꞌo̱o̱tsꞌom maꞌñeeⁿ ꞌo. Taxocꞌoom watsꞌom tꞌmaⁿ ꞌnaⁿꞌyoꞌ. \p Quia joꞌ seineiiⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom: \p —Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na taxocantyꞌiaꞌyoꞌ ja hasta na nncueꞌntyjo̱ xuee na nnduꞌyoꞌ: “Matioꞌnaaⁿñenaꞌ nqueⁿ na mañoom ñequio xueeꞌ Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” \c 14 \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús tsꞌaⁿ na ndiiꞌ tcooꞌ \p \v 1 Cwii xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ, tjatseijomñe Jesús waaꞌ tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñe cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ fariseos, na nlcwaaⁿꞌaⁿ joꞌ joꞌ. Ndoꞌ ñꞌeeⁿ nnꞌaⁿ fariseos na tyoqueⁿ cwenta ljoꞌ nntsꞌaaⁿ. \v 2 Joꞌ joꞌ tjameintyjeeꞌ cwii tsꞌaⁿ na wiiꞌ jo nnoom na ndiiꞌ tcooꞌ. \v 3 Ndoꞌ taxꞌeeⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés ñequio nnꞌaⁿ fariseos, tsoom: \p —¿Aa matyꞌiomyanaꞌ na nntseinꞌmaⁿ tsꞌaⁿ tsaⁿwiiꞌ xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ, oo aa ticatyꞌiomnaꞌ? \p \v 4 Sa̱a̱ joona yacheⁿ jlaꞌcheⁿna. Quia joꞌ toꞌñoom tsꞌaⁿwiiꞌ, seinꞌmaaⁿ juu ndoꞌ tsoom nnom: \p —Ya xeⁿ na wjaꞌtoꞌ waꞌ. \p \v 5 Jnda̱ joꞌ tsoom nda̱a̱ fariseosꞌñeeⁿ: \p —¿Aa mꞌaaⁿ cwiindyoꞌ ꞌo na xocatseicjeeñe na nncwjiꞌ snom oo quioꞌjndyo tsmeiⁿꞌ na tjuꞌnaꞌ tsꞌom tsueꞌtsjoom, meiiⁿ na juu xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ? \p \v 6 Sa̱a̱ ticatꞌo̱o̱na ꞌñom. \s1 Nnꞌaⁿ na ꞌoo yuu na macoco tsꞌaⁿ \p \v 7 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ na tqueeⁿꞌ tsꞌaⁿ fariseo na nlcwaꞌ ñꞌeⁿñê, tqueⁿ Jesús cwenta ljoꞌ lꞌana. Jlaꞌyuu nda̱a̱na ntsula̱ nacañoomꞌticheⁿ nacañoomꞌ meiⁿsa. Joꞌ chii seineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌ nda̱a̱na. \v 8 Tsoom: \p —Quia na maqueeⁿꞌ tsꞌaⁿ ꞌu na catseijomndyuꞌ na macoco jnaaⁿ, tincjaꞌcajmaⁿꞌ sula̱ nacañoomꞌticheⁿ. Ee xeⁿ nntseijomnaꞌ tqueeⁿꞌñê cwiicheⁿ tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿti cwiluiiñe, nchiiti ꞌu, \v 9 quia joꞌ jom na tqueeⁿꞌñê ꞌo, nncjaantyjaaⁿꞌaⁿ ꞌu, nntsoom njomꞌ: “ꞌU quiaaꞌ na tsaⁿmꞌaaⁿ nncjom yuu na wacatyeⁿꞌ.” Quia joꞌ nluiꞌjnaaⁿꞌndyuꞌ na nncjaꞌcajmaⁿꞌ sula̱ na macanda̱. \v 10 Joꞌ chii, quia na maqueeⁿꞌñe tsꞌaⁿ ꞌu, cjaꞌcajmaⁿꞌ sula̱ na weꞌyandyo, cha quia na nncjaantyjaaꞌ tsꞌaⁿ na tqueeⁿꞌñe ꞌu, nntsoom njomꞌ: “ꞌU xꞌiaya, cwinoomꞌ nacañoomcheⁿ.” Quia joꞌ nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu jo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na meindyuaandye nacañoomꞌ meiⁿsa ñꞌeⁿndyuꞌ. \v 11 Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseiwendyeñe cheⁿnquii, maxjeⁿ nntseiquioo Tyꞌo̱o̱tsꞌom juu. Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na majuꞌñecje, maxjeⁿ nntseiwendye Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. \p \v 12 Mati tso Jesús nnom tsꞌaⁿ na tqueeⁿꞌñe jom: \p —Quia na maqueⁿꞌ nnꞌaⁿ na calaꞌjomndye na nlcwaꞌyoꞌ na quiajmeiⁿꞌ oo natmaaⁿ, tilqueⁿꞌ ncꞌiaꞌ, meiⁿ nnꞌaⁿꞌ nncuꞌ, meiⁿ nnꞌaⁿꞌ na jnda̱ teitquio̱o̱ꞌ, meiⁿ naⁿtya na mꞌaⁿ nndyooꞌ. ¿Ee aa nchii nncueeꞌ xuee na majoꞌti nlꞌa joona, cha nnjoom chaꞌxjeⁿ na saꞌ ꞌu? \v 13 Joꞌ chii quia na nntsaꞌ nantquie na tꞌmaⁿ na nlcwaꞌ nnꞌaⁿ, queⁿꞌ ndyeñeeⁿꞌ ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na ticanda̱a̱ꞌ luee, ncꞌeeꞌ, ndoꞌ nnꞌaⁿ na tileicꞌoocaꞌ ñequio nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ. \v 14 Quia joꞌ nncꞌoomꞌ na neiⁿꞌ na luaaꞌ nntsaꞌ. Ee joona xocanda̱a̱ nlꞌana na nnjoom ljoꞌ na saꞌ, sa̱a̱ ꞌu nncoꞌñomꞌ na nnjoom quia na nntaꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ na ñelꞌa yuu na matyꞌiomyanaꞌ. \s1 Nantquie tꞌmaⁿ natmaaⁿ \p \v 15 Cwii tsꞌaⁿ na ñꞌeⁿ meindyuaandyena nacañoomꞌ meiⁿsa, quia na jndii na luaaꞌ, tso nnom Jesús: \p —Nñequiaanaꞌ na neiiⁿꞌ tsꞌaⁿ na nntseijomñe nantquie tꞌmaⁿ yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 16 Tꞌo̱ Jesús cwii ñꞌoom na tjañoomꞌ. Maꞌmo̱ⁿnaꞌ na nchii chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nncꞌooquieeꞌndye yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, jom jnoomꞌm cwii nantquie tꞌmaⁿ ndoꞌ tqueeⁿꞌñê jndye nnꞌaⁿ. \v 17 Quia na tueeꞌntyjo̱ xjeⁿ na nlcwaꞌna natmaaⁿ jñoom mosoomꞌm na cjaacatso nda̱a̱ nnꞌaⁿ na maqueeⁿꞌñê: “Aa ndyeꞌyoꞌ, cjaaya, ee chaꞌtso jnda̱ maya waa.” \v 18 Sa̱a̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ cwii cwii nnom jlaꞌcajñoomꞌndyena. Tsaⁿ najndyee tso: “Catsaꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na catsuꞌ nnom patrom ꞌnaⁿꞌ na catseitꞌmaⁿ tsꞌoom ja, ee jnda̱ seijndaya cwii taⁿꞌ tyuaa ndoꞌ macaⁿnaꞌ na cjo̱cando̱o̱ꞌa juunaꞌ.” \v 19 Ndoꞌ tso cwiicheⁿ tsꞌaⁿ nnom moso: “Ja jnda̱ seijndaya ꞌom ljo quiooꞌndyo na nlꞌa tsꞌiaaⁿ ndoꞌ jeꞌ jo̱cantyꞌia aa ndyaaꞌ ya nlꞌayoꞌ. Joꞌ chii catsaꞌ cwii nayaꞌñeeⁿ na catsuꞌ nnoom na catseitꞌmaⁿ tsꞌoom ja.” \v 20 Ndoꞌ cwiicheⁿ tso: “Cweꞌ xcondyo na tmaⁿꞌco̱, joꞌ na xocanda̱a̱ nncjo̱.” \v 21 Tjalcweꞌ moso tjatseicañeeⁿ patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. Ndoꞌ seiliooꞌñe patrom. Tsoom nnom mosoomꞌm: “Catseityuaꞌ, cjaꞌ jo tsꞌua ndoꞌ nꞌom nantaa naquiiꞌ tsjoom ndoꞌ candyoꞌchuꞌ ndyeñeeⁿꞌ ñequio nnꞌaⁿ na ticanda̱a̱ꞌ luee, ncꞌeeꞌ, nnꞌaⁿ na ntjeiⁿ ncꞌeeꞌ ñequio nnꞌaⁿ na nchjaaⁿ.” \v 22 Jnda̱ chii seicandii mosoꞌñeeⁿ, tsoom: “Ta, jnda̱ tuii chaꞌxjeⁿ na sa̱ꞌntjomꞌ sa̱a̱ ndicwaⁿ wanaaⁿti.” \v 23 Quia joꞌ tso patrom nnoom: “Cjaꞌ jo nꞌom nato ntꞌmaⁿ ñequio chaꞌtso nato cajneiⁿ. Catsaꞌ na jndeiꞌnaꞌ na nñequio nnꞌaⁿ cha na nntooꞌ wꞌaya. \v 24 Jeꞌ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱ na meiⁿcwiindye nnꞌaⁿ na tqua̱a̱ⁿꞌndyo̱jndya̱a̱ xocaljeii chiuu waa nantquie tꞌmaⁿ na mando̱o̱ꞌa.” \s1 Jeeⁿ jndyaaꞌ na wjaantyjo̱ tsꞌaⁿ naxeⁿꞌ Cristo \p \v 25 Tꞌmaⁿ tmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ tyꞌe ñꞌeⁿ Jesús. Quia joꞌ taqueeⁿ, tsoom nda̱a̱na: \p \v 26 —Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nndyo ñꞌeⁿndyo̱ xeⁿ ticꞌoom na jndati ntyjeeⁿ ñꞌeⁿndyo̱, nchiiti tsotyeeⁿ, tsoñeeⁿ, scoomꞌm, ntseinaaⁿ, tiꞌnquioom ñequio ndyencjoom, hasta cantyja na wandoꞌ nqueⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ xocanda̱a̱ nntseijomñê ñꞌeⁿndyo̱. \v 27 Ndoꞌ meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nndyontyjo̱ cantyja na matsꞌaa, xeⁿ ticꞌoom na cwiljoya tsꞌoom nawiꞌ na matjoom cantyja ꞌnaⁿya meiiⁿ cueeⁿꞌeⁿ, tsaⁿꞌñeeⁿ xocanda̱a̱ nntseijomñê ñꞌeⁿndyo̱. \v 28 Xeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo ñeꞌcatsꞌaa wꞌaandye, ¿aa nchii nncjaacjoojndyee, nntseitiuuya chiuuxjeⁿ nlcaⁿnaꞌ cha ntyjii aa nleijndeii cwanti na maleiñꞌoom hasta na nnda̱a̱ꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ? \v 29 Xeⁿ ticatsꞌaaⁿ na ljoꞌ, jnda̱ sꞌaaⁿ tsiaⁿtsjo̱ꞌ ndoꞌ nljeiiⁿ na taticatquii nntsꞌaaⁿ, quia joꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na nntyꞌiaa na ljoꞌ, nnto̱ꞌna na nlaꞌjnaaⁿꞌna jom. \v 30 Nluena: “Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ cwii tsꞌiaaⁿ sa̱a̱ cweꞌ tsꞌiaaⁿ taⁿꞌ. Tîtseicanda̱a̱ꞌñê.” \v 31 Mati cwii rey na tseixmaⁿ qui meiⁿ sondaro, ¿aa ntsꞌaacheⁿnaꞌ na nncjaacatjomñê cwiicheⁿ rey na nndyocatsꞌaa tiaꞌ nacjoomꞌm na matseixmaⁿ ntquiuu meiⁿ sondaro? ¿Aa chii nncjaacjoojñeeⁿ na nntseitiuuyaaⁿ, aa nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ? \v 32 Ndoꞌ xeⁿ nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na tixocanda̱a̱ nntsꞌaaⁿ, quia joꞌ nntseicwanoom ñꞌoom ñequio tsꞌaⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nntseityꞌooñê na cwitsaaⁿꞌ tiaꞌ, cwii na ndicwaⁿ tquia ndyo tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 33 Joꞌ chii meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ ꞌo na ticaꞌndii chaꞌtso na matseixmaⁿ nquii, xocanda̱a̱ nntseijomñê ñꞌeⁿndyo̱. \s1 Tilꞌue tsjaaⁿꞌ xeⁿ na jnda̱ jluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ \r (Mt. 5:13; Mr. 9:50) \p \v 34 ’Jeeⁿ lꞌue tsjaaⁿꞌ, sa̱a̱ xeⁿ nluiꞌ na chjeⁿꞌnaꞌ, ¿ljoꞌ ñꞌeⁿ cwii nleichjeⁿꞌnndaꞌnaꞌ? \v 35 Taxocwilꞌuenaꞌ, meiⁿ quio tyuaa, meiⁿ ñꞌeⁿ toꞌ. Cweꞌ quiityeⁿꞌquieeꞌ nnꞌaⁿ joonaꞌ. Maluaaꞌ matseijomnaꞌ ꞌo, mꞌaⁿꞌyoꞌ chaꞌcwijom tsjaaⁿꞌ na tilꞌue xeⁿ tyooteiꞌjndeiꞌyoꞌ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. ꞌÑeeⁿ juu na niom lueꞌ nꞌom luaꞌqui na nndii, candiiya. \c 15 \s1 Cantyja ꞌnaaⁿꞌ catsmaⁿ na tsuuñe \r (Mt. 18:10-14) \p \v 1 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom Roma ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja na nquiu nnꞌaⁿ fariseos, jlaꞌcandyooꞌndyena namꞌaaⁿ Jesús na nndyena ñꞌoom na nntseineiiⁿ. \v 2 Nnꞌaⁿ fariseos ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés tyotioꞌñꞌoomna jom. Jluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ya ñꞌoom jom ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌtjo̱o̱ndye nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ macwaaⁿꞌaⁿ ñꞌeⁿndyena. \p \v 3 Quia joꞌ seineiiⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌ nda̱a̱na, tsoom: \p \v 4 —Xeⁿ cwiindyoꞌ ꞌo mꞌaaⁿ cwii siaⁿnto canmaⁿ ntsmeiⁿꞌ ndoꞌ xeⁿ nntsuuñe cwii jooyoꞌ, ¿aa nchii nꞌndiiyaaⁿ ñequieenꞌaaⁿ nchooꞌ qui nchooꞌ ñjeeⁿ quiooꞌñeeⁿ yuu na cwicwaꞌyoꞌ ndoꞌ nncjaacalꞌueeⁿ juu catsmaⁿ na tsuuñe hasta xjeⁿ na nljeiiⁿcheⁿ? \v 5 Xeⁿ jnda̱ ljeiiⁿ catsmaⁿꞌñeeⁿ, nleiꞌcaljoom juuyoꞌ xtyoomꞌm ñequio na neiiⁿꞌeⁿ. \v 6 Ndoꞌ quia na nncueⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ, nntseitjoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ waⁿꞌaⁿ. Nntsoom nda̱a̱na: “Cꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya, ee catsmaⁿ tsma̱a̱ⁿꞌa na tsuuñe jnda̱ ljeinndaꞌa juuyoꞌ.” \v 7 Luaa nntsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ, maluaaꞌ na tꞌmaⁿti neiiⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿjnaⁿ na cwilcweꞌ tsꞌom, nchiiti ñequieenꞌaaⁿ nchooꞌ nqui nchooꞌ ñjeeⁿ tsꞌaⁿ na mamachꞌee yuu na matyꞌiomyanaꞌ na ticaⁿnaꞌ na nlcweꞌ tsꞌom. \s1 Tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tsuu \p \v 8 ’Oo calꞌuu na mꞌaaⁿ cwii yuscu na maleiñꞌoom qui xjeⁿ sꞌom xuee, ndoꞌ xeⁿ nntsuuñê cwii joonaꞌ naquiiꞌ wꞌaa, ¿aa nchii nntseicanaaⁿñê chom, ndoꞌ ya ya nlcaañe, tcuutcuu nlꞌueeⁿ juunaꞌ hasta xjeⁿ na nljeiiⁿcheⁿ? \v 9 Ndoꞌ xeⁿ jnda̱ ljeiiⁿ, nntseitjoom ncꞌiaaⁿꞌaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nndyooꞌ waⁿꞌaⁿ ndoꞌ nntsoom nda̱a̱na: “Cꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya, ee jnda̱ ljeiya tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tsuu.” \v 10 Luaa nntsjo̱o̱ nndyeꞌyoꞌ, maluaaꞌ jeeⁿ cwilaꞌneiiⁿꞌndye ángeles cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿjnaⁿ na cwilcweꞌ tsꞌom. \s1 Seitꞌmaⁿ tsꞌom tsꞌaⁿ jnaaⁿ \p \v 11 Seineiⁿticheⁿ Jesús, tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ, tyomꞌaⁿ we ntseinaaⁿ na naⁿnom. \v 12 Juu tsaⁿchee tsoom nnom tsotyeeⁿ: “Ta, quiaaꞌ ꞌnaⁿꞌ na tseixmaⁿya na nncoꞌño̱ⁿ.” Quia joꞌ to̱ⁿꞌ tsotyeeⁿ ꞌnaⁿ na niom, tquiaa nnoom. \v 13 Tyoowijndye xuee na tuii na ljoꞌ, seitjoom chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ, tjaaⁿ tquia cwiicheⁿ ndyuaa. Joꞌ joꞌ seico̱o̱ⁿ chaꞌtso ꞌnaaⁿꞌaⁿ cweꞌ luaaꞌ. \v 14 Jnda̱ na ndyueñꞌeⁿ seicatsoom, seijomnaꞌ jndyo cwii jndoꞌ tꞌmaⁿ tyuaaꞌñeeⁿ. Jnaⁿnaꞌ na tcoꞌwiꞌnaꞌ jom na tjaaꞌnaⁿ ljoꞌ cwii ya nleilꞌueeꞌñê. \v 15 Quia joꞌ tjaaⁿ, tjaquieeꞌtoom na nntsꞌaaⁿ tsꞌiaaⁿ moso ꞌnaaⁿꞌ cwii tsꞌaⁿ ndyuaaꞌñeeⁿ. Jñom tsaⁿꞌñeeⁿ jom na nnteixꞌeeⁿ calcu jo jnda̱a̱. \v 16 Jeeⁿ ñeꞌcwaaⁿꞌaⁿ meiiⁿ cweꞌ nlcwa jnda̱a̱ na cwicwaꞌ calcu. Sa̱a̱ meiⁿcwii tjaa ꞌñeeⁿ tquiaa ljoꞌ nlcwaaⁿꞌaⁿ. \v 17 Quia joꞌ tjañjoomꞌ tsꞌoom, seitioom: “Jndye moso mꞌaⁿ waaꞌ tsotya̱, hasta maꞌndiinaꞌ nantquie na cwicwaꞌna. Ndoꞌ ja ñjaaⁿ mꞌaaⁿya, mañeꞌcꞌio̱ya na ñeꞌjndo̱ꞌa. \v 18 Jeꞌ yuuꞌ nluiiꞌa ljoo, nncjo̱lcwa̱ꞌnndaꞌa mꞌaaⁿ tsotya̱ya, ndoꞌ nntsjo̱o̱ nnoom: Ta, jnda̱ seitjo̱o̱ndyo̱ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ njomꞌ ꞌu. \v 19 Tacatseixmaⁿya na nntsuꞌ na jndaꞌ ja. Catsaꞌ cweꞌ chaꞌna cwii mosoꞌ ja.” \v 20 Quia joꞌ mana tjalcweeⁿꞌeⁿ na mꞌaaⁿ tsotyeeⁿ. \p ’Tquia ndicwaⁿ wjaanoom, ljeii tsotyeeⁿ jom. Tioo na jeeⁿ jnda ntyjii ñꞌeⁿñê. Jleinom, tjacatjomñe jom. Taxcweeñe ndoꞌ tꞌuu ntsmaaⁿꞌaⁿ. \v 21 Quia joꞌ tso jnaaⁿ nnoom: “Ta, jnda̱ seitjo̱o̱ndyo̱ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ njomꞌ ꞌu. Tacatseixmaⁿya na nntsuꞌ na jndaꞌ ja.” \v 22 Jnda̱ tquiena na waa wꞌaa, tso tsotyeeⁿ nda̱a̱ mosooꞌ: “Cwa queⁿndyoꞌ quiaꞌyoꞌ liaa na yati, ndoꞌ calaꞌcweꞌyoꞌ joonaꞌ jom. Ndoꞌ catjaaꞌndyoꞌ tseiꞌxꞌii tsꞌo̱o̱ⁿ calaꞌñjomꞌyoꞌ lcoom jom. \v 23 Ndoꞌ mati tsaacꞌomꞌyoꞌ quiooꞌjndyo chjoo na tꞌmeiiⁿñe. Calaꞌcueꞌyoꞌ juuyoꞌ. Nlcwaaꞌa ndoꞌ nlꞌaaya xuee. \v 24 Ee tiꞌjndaaya luaa, chaꞌcwijom jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ wandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ, tsuuñê ndoꞌ teijndaaꞌñennaaⁿꞌaⁿ.” Quia joꞌ to̱ꞌna na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena. \p \v 25 ’Sa̱a̱ jnaaⁿ tsaⁿtquiee, ticꞌoomñe, jnda̱a̱ tja. Quia na jnda̱ tyjeeꞌ ndyowindyooꞌ na waa wꞌaana, jndii na cwitjo̱ꞌ ndoꞌ camꞌaaⁿ jnoom. \v 26 Tcwaaⁿ cwii mosoona, taxꞌeeⁿ ꞌndyoo ljoꞌ cwiluii. \v 27 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: “Tiꞌtyꞌiuꞌ jnda̱ tyjeeⁿꞌeⁿ joꞌ na seicueeꞌ tsotyeꞌ quiooꞌjndyo chjoo na tꞌmeiiⁿñe ee ya tyjeeⁿꞌeⁿ, tiweeⁿꞌeⁿ.” \v 28 Sa̱a̱ tsaⁿꞌñeeⁿ seiwꞌeeⁿ, meiⁿ quiiꞌ wꞌaa tiꞌcjaaqueⁿꞌeⁿ. Joꞌ chii jluiꞌ tsotyeeⁿ ndoꞌ sꞌaa tyꞌoo nnoom na cjaaqueⁿꞌeⁿ. \v 29 Sa̱a̱ jom tꞌo̱o̱ⁿ nnom tsotyeeⁿ, tsoom: “Queⁿꞌ cwenta, teijndye ndyu mandiꞌntjo̱ⁿya njomꞌ meiⁿ tyootseiquieꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya yuu na matsa̱ꞌntjomꞌ ja. Sa̱a̱ meiⁿcwii ndiiꞌ tyooñequiaaꞌ meiiⁿ cweꞌ canchꞌioo ndyua na nntseicua̱ꞌa na nncꞌo̱o̱ⁿya na neiⁿya ñequio ncꞌiaya. \v 30 Sa̱a̱ jeꞌ na tyjeeꞌ tiꞌjndaꞌ luaaꞌ na tjatseico̱o̱ⁿ ꞌnaⁿꞌ ñequio lculjaaꞌ, jndaꞌjom quioꞌjndyo chjoo na tꞌmeiiⁿñe jnda̱ seicueꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ.” \v 31 Ndoꞌ tꞌo̱ tsotyeeⁿ nnoom, tso: “ꞌU jndaaya, maxjeⁿ mꞌaaⁿꞌ ñꞌeⁿndyo̱ ndoꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿya ꞌu ꞌnaⁿꞌ. \v 32 Sa̱a̱ matyꞌiomnaꞌ na calꞌaaya xuee ndoꞌ cꞌo̱o̱ⁿya na neiiⁿya ee tiꞌtyꞌiuꞌ luaaꞌ chaꞌcwijom jnda̱ tueeⁿꞌeⁿ ndoꞌ wandoꞌnnaaⁿꞌaⁿ, jnda̱ tsuuñê sa̱a̱ teijndaaꞌñennaaⁿꞌaⁿ.” \c 16 \s1 Mosotquiee na seitjo̱o̱ñe \p \v 1 Mati seineiⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya ndoꞌ tꞌoom cwii mosotquiee ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Jlaꞌcandii nnꞌaⁿ jom na cweꞌ matseicatsuuto tsaⁿꞌñeeⁿ ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 2 Quia joꞌ tqueeⁿꞌñê juu, tsoom nnom: “¿Chiuu waayuu ñꞌoom na mandii cantyja ꞌnaⁿꞌ? Quiaaꞌ cwenta tsꞌiaaⁿ na macheꞌ ee maꞌndiinaꞌ ꞌu na mꞌaaⁿꞌ mosotquiee.” \v 3 Quia joꞌ seitiuu mosotquiee naquiiꞌ tsꞌoom: “¿Chiuu nntsꞌaayo̱ na cwii nncwantjo̱ⁿ? Ee patrom ꞌnaⁿya macwjeeⁿꞌeⁿ ja na mꞌaaⁿya mosotquiee. Ee tijndo̱ na nntsꞌaa tsꞌiaaⁿ jnda̱a̱ ndoꞌ jnaaⁿꞌa na cweꞌ nda̱a̱ nnꞌaⁿ nlcaaⁿꞌa ljoꞌ na macaⁿnaꞌ ja. \v 4 Mantyjii chiuu nntsꞌaa cha nntoꞌñoom nnꞌaⁿ ja lꞌaana xeⁿ jnda̱ ꞌndiinaꞌ ja na mosotquiee.” \v 5 Quia joꞌ tqueeⁿꞌñê cwii ndoꞌ cwii nnꞌaⁿ na choꞌjnaⁿ nnom patrom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Taxꞌeeⁿ nnom tsꞌaⁿ najndyee: “¿Cwanti tꞌmaaⁿꞌ chujnaⁿꞌ nnom patrom ꞌnaⁿya?” \v 6 Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom, tso: “Ja cho̱jnaⁿ cwii siaⁿnto ncjo seitye.” Ndoꞌ tsoom nnom: “Luaa coꞌñomꞌ tsom na teiljeii cwanti chujnaⁿꞌ. Queⁿndyuꞌ, cajmaⁿꞌ, catseiljeiꞌxcoꞌ na ñeꞌwenꞌaaⁿ nchooꞌ qui ncjo chujnaⁿꞌ.” \v 7 Jnda̱ joꞌ taxꞌeeⁿ nnom cwiicheⁿ, tsoom: “Ndoꞌ ꞌu jeꞌ, ¿cwanti chujnaⁿꞌ?” Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: “Ja cho̱jnaⁿ cwii siaⁿnto xuu lqueeⁿ trigo.” Quia joꞌ tsoom nnom: “Luaa coꞌñomꞌ tsom na chuunaꞌ cwanti chujnaⁿꞌ. Catseiljeiꞌxcoꞌ na ñeꞌñequieenꞌaaⁿ xuu lqueeⁿ trigo chujnaⁿꞌ.” \v 8 Ndoꞌ tjaweeꞌ tsꞌom tsaⁿtya na luaaꞌ sꞌaa moso tiaaꞌñeeⁿ, ee na jndo̱ꞌ tsꞌoom tsꞌiaaⁿ na sꞌaaⁿ. Ee nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsjoomnancuewaa, jndo̱ꞌti nꞌomna quiiꞌntaaⁿ ncꞌiaana, nchiiti nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ naxuee. \p \v 9 ’Candyeꞌyoꞌ ntsjo̱o̱, cwilꞌueeꞌndyoꞌ ꞌnaⁿꞌyoꞌ na niom tsjoomnancue na quio nlaꞌjndyeendyoꞌ nnꞌaⁿ na nljoya ñꞌoom ñꞌendyoꞌ. Quia joꞌ quia na nntycwii ꞌnaⁿꞌyoꞌ joꞌ, mꞌaⁿ ꞌñeeⁿ nntoꞌñoom ꞌo jo nandye cañoomꞌluee. \p \v 10 ’Tsꞌaⁿ na ya matseicanda̱ ñꞌoom na titꞌmaⁿ, mati ntseicana̱a̱ⁿ ñꞌoom na tꞌmaⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na titseicanda̱ meiiⁿ ñꞌoom na tiꞌtꞌmaⁿ tseixmaⁿnaꞌ, majndeiiticheⁿ tiꞌxotseicana̱a̱ⁿ ñꞌoom na tꞌmaⁿ. \v 11 Sa̱a̱ xeⁿ ꞌo ticalacanda̱ꞌyoꞌ ñequio ꞌnaⁿꞌyoꞌ na waa tsjoomnancuejnaⁿwaa, tjaa ꞌñeeⁿ juu nñequiaa na nntoꞌñoomꞌyo ꞌnaⁿ na mayuuꞌcheⁿ na jnda matseixmaⁿ. \v 12 Ndoꞌ xeⁿ ꞌo tisꞌa cwenta cwilꞌaꞌyoꞌ ñequio ꞌnaⁿ na nchii ꞌnaⁿꞌyoꞌ joonaꞌ, meiⁿ tjaa ꞌñeeⁿ juu na nñequiaa naya lueeꞌyoꞌ na nlaꞌxmaⁿnaꞌ cwentaꞌyoꞌ. \p \v 13 ’Tjaaꞌnaⁿ moso na nda̱a̱ nndiꞌntjom nnom we patrom. Ee nncꞌoom na ticueeꞌ tsꞌoom cwii, ndoꞌ cwiicheⁿ nncjaaweeꞌ tsꞌoom. Oo na nncjaañꞌoomñê ñꞌeⁿ cwii, sa̱a̱ cwiicheⁿ nntseijnaaⁿꞌaⁿ. ꞌO xocanda̱a̱ nndyeꞌntjomꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ mati nda̱a̱ sꞌom. \p \v 14 Nnꞌaⁿ fariseos na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ, tyondyena chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ na seineiⁿ Jesús. Ndoꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna jom, ee jeeⁿ cwilaꞌcandyaꞌ nꞌomna sꞌom. \v 15 Sa̱a̱ tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO cwitjeiꞌyandyoꞌ cheⁿncjoꞌyoꞌ jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ sa̱a̱ Tyꞌo̱o̱tsꞌom wajnaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. Chaꞌtso nnom na jeeⁿ neiⁿncooꞌ nquiu nnꞌaⁿ na cwilaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena, Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnoomꞌm nmeiⁿꞌ. \s1 Xocantycwii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom \p \v 16 ’Tyolaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na tqueⁿ Moisés, ñequio ñꞌoom ndyuee profetas hasta quia na tyjeeꞌ Juan. Quia ljoꞌcheⁿ jnaⁿnaꞌ na cwiwineiⁿ ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ. Ndoꞌ jeꞌ jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na ticwii cwii tsꞌaⁿ matseijndeii cha nnda̱a̱ nncjaaquieeꞌñe cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \p \v 17 ’Tijndeiꞌtinaꞌ na nntsuu tsjo̱ꞌluee ñequio tsjoomnancue, nchiiti na titseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ meiiⁿ ñeꞌcwii ljeii cachjoo na quio teiljeii ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsa̱ꞌntjomnaꞌ. \s1 Ticatsonaꞌ na nntyuiiꞌ ljeii cantyja na toco tsꞌaⁿ \r (Mt. 19:1-12; Mr. 10:1-12) \p \v 18 ’Meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nntseityuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ scuuꞌ ndoꞌ nncoco ñꞌeⁿ cwiicheⁿ yuscu, tsaⁿꞌñeeⁿ machꞌeenaꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Ndoꞌ mati meiⁿꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na nncoco ñꞌeⁿ yuscu na jnda̱ tyuiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ ñꞌeⁿ saaꞌ, mati tsaⁿꞌñeeⁿ machꞌeenaꞌ na cweꞌ mꞌaaⁿyaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. \s1 Tsaⁿtya ñequio tsaⁿjñeeⁿꞌ Lázaro \p \v 19 ’Tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya na ñequiiꞌcheⁿ tyocweⁿ liaa na jeeⁿ ya ndoꞌ jndanaꞌ na tuiinaꞌ ñꞌeⁿ tsaⁿ lino. Ndoꞌ ꞌio ndii ꞌio tyocwaaⁿꞌaⁿ nantquie na yaticheⁿ. \v 20 Jo ꞌndyootsꞌa tiom waaꞌ tsaⁿtyaꞌñeeⁿ tyowacatyeeⁿ cwii tsaⁿjñeeⁿꞌ na jndyu Lázaro. Chaꞌwaañê chom ntyjeꞌ. \v 21 Tyocantyjaaꞌ tsꞌoom na nlcwaaⁿꞌaⁿ meiiⁿ cweꞌ na cajnda̱a̱ na cwiquiaa nacjeeꞌ meiⁿsa ꞌnaaⁿꞌ tsaⁿtya. Ndoꞌ calueꞌ tyonquiocatyueendyeyoꞌ ntyjeꞌ na chom. \v 22 Tueꞌntyjo̱ xuee na tueꞌ tsaⁿjñeeⁿꞌ, ndoꞌ tyꞌeñꞌom ángeles añmaaⁿꞌaⁿ paraíso na mꞌaaⁿ Abraham. Mati tueꞌ tsaⁿtya ndoꞌ tjacantyꞌiuuꞌñê. \v 23 Tyomꞌaaⁿñê yuu na ñjomndye lꞌoo. Jlunda̱a̱ñê, ntyꞌiaaꞌtquiaaⁿ na mꞌaaⁿ Lázaro nacañoomꞌ Abraham. \v 24 Quia joꞌ seixuaⁿ, tsoom: “Tsotya̱ya, Abraham, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. Cajñomꞌ Lázaro na canchjeeñê nomtsꞌo̱o̱ⁿ naquiiꞌ ndaatioo cha nntseicanaⁿꞌaⁿ tsaya. Ee jeeⁿ tꞌmaⁿ wiꞌ matjo̱ⁿya naquiiꞌ chomwaa.” \v 25 Sa̱a̱ tso Abraham nnoom: “Jndaaya, cjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ chaꞌtso na ya na ñetoꞌñomꞌ xjeⁿ na ñetandoꞌ, ndoꞌ Lázaro wiꞌ ñetjoom. Sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ jom ljoo mawajñeeⁿ ndoꞌ ꞌu jeꞌ, wiꞌ matjomꞌ. \v 26 Ndoꞌ nchii macanda̱ cweꞌ joꞌ. Quiiꞌntaaⁿ jâ ñꞌeⁿndyoꞌ ꞌo waa cwii tsueꞌtsjoom na tjaa yuu cwintycwii na njoom, cha ꞌñeeⁿ jâ na ñeꞌcꞌoo na mꞌaⁿꞌ ꞌo, xocanda̱a̱ nncwinom. Ndoꞌ meiⁿ nnꞌaⁿ namꞌaⁿ yuu joꞌ xocanda̱a̱ nncwinom ntyjawaa.” \v 27 Quia joꞌ matso tsaⁿtya: “Ta, matsꞌaa tyꞌoo njomꞌ, cwa cajñomꞌ jom waaꞌ tsotya̱, \v 28 ee joꞌ joꞌ mꞌaⁿ ꞌom tiꞌntyjo̱. Cjaanquiaaⁿ ñꞌoom nda̱a̱na cha ticandyochuunaꞌ joona ljooñe yuu na jeeⁿ wiꞌ.” \v 29 Sa̱a̱ tso Abraham nnoom: “Joona macwileiꞌñꞌomna ñꞌoom na tyoñequiaa Moisés ñequio profetas. Ñꞌoommeiⁿꞌ candyena.” \v 30 Sa̱a̱ jom tsoom nnom Abraham: “Tiyuuꞌ ta, xeⁿ cwii joo nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱ wjaa na mꞌaⁿna, maxjeⁿ nlcweꞌ nꞌomna.” \v 31 Ndoꞌ tꞌo̱ Abraham nnoom: “Xeⁿ tiñeꞌcandyena ñꞌoom na tyoñequiaa Moisés ñequio profetas, mati xocandyena ñꞌoom ꞌndyoo cwii tsꞌaⁿ meiiⁿ na nncwandoꞌnndaꞌ na jnda̱ tueꞌ.” \c 17 \s1 Waa na teincuuꞌ na nntseiquioo jnaⁿ tsꞌaⁿ \r (Mt. 18:6-7, 21-22; Mr. 9:42) \p \v 1 Tso Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm: \p —Tijoom jaawintyjeeꞌnaꞌ na ñeꞌcatseiquiaanaꞌ nnꞌaⁿ na calꞌana jnaⁿ, sa̱a̱ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ tsꞌaⁿ na jnaaⁿꞌ juu nncjaachuunaꞌ nnꞌaⁿ na mati nlꞌana jnaⁿ. \v 2 Yati xeⁿ cwityeⁿ cwii tsjo̱ꞌsuu xtyoꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ catueeꞌ nnꞌaⁿ jom tsꞌom ndaaluee nchiiti na nntseiquioonaꞌ cwii joo nnꞌaⁿ na tyoowijnda̱ya cantyja na cwilaꞌyuꞌ. \v 3 Queⁿꞌyoꞌ cwenta cantyja ꞌnaⁿꞌyoꞌ. \p ’Xeⁿ cwii nnꞌaⁿꞌ na matseiyuꞌ matseitjo̱o̱ñê njomꞌ, cwaⁿꞌyaꞌ jom. Ndoꞌ xeⁿ cwilcweꞌ tsꞌoom, catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom. \v 4 Ndoꞌ meiiⁿ matseitjo̱o̱ñê njomꞌ ntquieeꞌ ndiiꞌ na cwii xuee, ndoꞌ cwii cwii ndiiꞌ nncjaacatsoom njomꞌ: “Catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ ja, cwilcweꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ”, maxjeⁿ ñequiiꞌcheⁿ catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ jom. \s1 Na matseiyuꞌya tsꞌom tsꞌaⁿ, tꞌmaⁿ najndeii matseixmaⁿnaꞌ \p \v 5 Apóstoles jluena nnom Ta Jesús: \p —Quiaaꞌ na tꞌmaⁿti nlayuꞌya nꞌo̱o̱ⁿya. \p \v 6 Tsoom nda̱a̱na: \p —Meiiⁿ na jeeⁿ cachjoo cwilayuꞌya nꞌomꞌyoꞌ cweꞌ chaꞌna cachjoo cwii tsꞌom lqueeⁿ mostaza, nnda̱a̱ nnduꞌyoꞌ nnom tsꞌoom sicómorowaaꞌ: “Catyendyuꞌ ndoꞌ coꞌnaꞌ ꞌu tsꞌom ndaaluee.” Ndoꞌ maxjeⁿ nntseicanda̱naꞌ ñꞌomndyueꞌyoꞌ. \s1 Tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom macaⁿnaꞌ na catseicana̱a̱ⁿ \p \v 7 ’Calꞌuu cwiindyoꞌ ꞌo mꞌaaⁿ mosooꞌ na matseindyaa oo na machꞌee cwenta quiooꞌ jo jnda̱a̱, ndoꞌ quia jnda̱ tyjeeꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ na jnaⁿ jnda̱a̱, ¿aa mantyja nntsuꞌ nnom: “Cwinoomꞌ luaa, cajmaⁿꞌ na nlcwaꞌ”? \v 8 ¿Aa nchii najndyee nntsuꞌ nnoom?: “Cwa catseijndaaꞌndyuꞌ jeꞌ, catseiñꞌoomꞌndyuꞌ na nlcwaaꞌa. Xeⁿ jnda̱ tcwaaꞌa ndoꞌ jnda̱ tꞌua, quia ljoꞌcheⁿ nlcwaꞌ ndoꞌ nncꞌuaꞌ.” \v 9 ¿Aa nntsꞌaacheⁿnaꞌ na nñequiaaꞌ na quianlꞌuaaꞌ mosoꞌ ncꞌe na seicana̱a̱ⁿ ñꞌoom na sa̱ꞌntjomꞌ jom? Matseitiuu xocatsaꞌ na ljoꞌ. \v 10 Mati ꞌo, quia na jnda̱ lꞌaꞌyoꞌ chaꞌtso na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na calꞌaꞌyoꞌ, quia joꞌ canduꞌyoꞌ: “Jâ cwiluiindyô̱ moso na tjaa yuu lꞌuendye. Ee cweꞌ tomti na laxmaaⁿyâ na calꞌaayâ jnda̱ ñelꞌaayâ.” \s1 Seinꞌmaⁿ Jesús qui tsꞌaⁿ na chuu tycu lepra \p \v 11 Quia joꞌ tjatjati Jesús na mawjaⁿ Jerusalén, teinoom tyencooꞌ tsꞌo̱ndaa Samaria ñequio tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 12 Chaꞌna tjaqueⁿꞌeⁿ cwii tsjoom chjoo, jluiꞌnom qui nnꞌaⁿ na cho tycu lepra, tquia tyꞌemeiꞌntyjeeꞌna. \v 13 Jndeii jlaꞌxuaana, jluena: \p —ꞌU Jesús na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ jâ. \p \v 14 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús joona, tsoom nda̱a̱na: \p —Catsalaꞌcaꞌmo̱ⁿndyoꞌ nda̱a̱ ntyee. \p Ndoꞌ yocheⁿ na cwiꞌoona, jliuna cwa jnda̱ ljuuꞌndyena tycuꞌñeeⁿ. \v 15 Ndoꞌ cwii tsaⁿꞌñeeⁿ, quia na ljeiiⁿ na jnda̱ nꞌmaaⁿ, tjalcweeⁿꞌeⁿ, cꞌuaa ꞌñom na matseitꞌmaaⁿꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 16 Tcoomꞌm xtyeeⁿ jo nnom Jesús, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ. Tsꞌaⁿ samaritano tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 17 Quia joꞌ tso Jesús: \p —¿Aa nchii quindye nnꞌaⁿ na ljuuꞌndye? Ndoꞌ ntꞌomcheⁿ ñjeeⁿ jeꞌ ¿yuu mꞌaⁿ? \v 18 Macanda̱ juu tsaⁿmꞌaaⁿ na nchii tsꞌaⁿ judío, jndyotseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 19 Quia joꞌ tso Jesús nnom: \p —Quicantyjaꞌ, cjaꞌtoꞌ. Ncꞌe na matseiꞌyuꞌya tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱ jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. \s1 Luaa waa na nncwjeeꞌcañoom na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mt. 24:23-28, 36-41) \p \v 20 Tyotaꞌxꞌee nnꞌaⁿ fariseos nnom Jesús cwaaⁿ nncwjeeꞌcañoom juu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —Xocalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ aa jnda̱ tueꞌntyjo̱ juunaꞌ cweꞌ cwii ꞌnaaⁿ na nleitquiooꞌ. \v 21 Tjaa ꞌñeeⁿ nnda̱a̱ nntso: “Luaaꞌ mꞌaaⁿ”, oo “Laꞌñeeⁿ mꞌaaⁿ na matsa̱ꞌntjoom”, ee jnda̱ mamatsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom naquiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \p \v 22 Tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm: \p —Manncueꞌntyjo̱ xuee na nntseiqueeⁿnaꞌ nꞌomꞌyoꞌ na ñeꞌcantyꞌiaꞌnndaꞌyoꞌ ja na cwiluiindyo̱ nquii na jnaⁿ cañoomꞌluee, sa̱a̱ taxocantyꞌiaꞌyoꞌ ja. \v 23 Nluena nda̱a̱ꞌyoꞌ: “Luaaꞌ jom”, oo “Luaa.” Sa̱a̱ tintsantyjaꞌyoꞌ. Meiⁿ tintsantyjo̱ꞌyoꞌ. \v 24 Ee chaꞌxjeⁿ na macoꞌ tsueechom matseixueenaꞌ cwii ntyjaaꞌ tsjo̱ꞌluee xjeⁿ cwiicheⁿ ntyjaaꞌnaꞌ, maluaaꞌ nntseijomnaꞌ quia na nndyo̱o̱nndaꞌa na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 25 Sa̱a̱ najndyee macaⁿnaꞌ na tꞌmaⁿ nawiꞌ catjo̱ⁿ ndoꞌ mati calꞌa nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ na ticueeꞌ nꞌomna ja. \v 26 Chaꞌxjeⁿ na tyolꞌa nnꞌaⁿ xjeⁿ na tyomꞌaaⁿ Noé, maluaaꞌ nntseijomnaꞌ nlꞌa nnꞌaⁿ xjeⁿ na manndyo̱o̱nndaꞌa na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 27 Ee quia ljoꞌcheⁿ tyocwaꞌna, tyowena. Tyoꞌuncona, tyoñequiana ndana na nncꞌunco hasta xuee quia na tuo̱ Noé tsꞌom wꞌaandaa. Quia joꞌ jnaⁿnaꞌ na tuaꞌntyꞌa, tja̱ chaꞌtsondye naⁿꞌñeeⁿ. \v 28 Ndoꞌ majoꞌti tuii quia na tyomꞌaaⁿ Lot, tyocwaꞌna, tyowena. Tyolaꞌjndana, tyonda̱a̱na. Tyonomna ntjom, tyolꞌana lꞌaa. \v 29 Sa̱a̱ juu xuee na tjeiꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom Lot tsjoom Sodoma, tuaꞌ ndaaluaaꞌ chom ñequio ljo̱ꞌ sufra̱ na jnaⁿnaꞌ tsjo̱ꞌluee. Ndoꞌ seicwjeenaꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ tsjoomꞌ ñeeⁿ. \v 30 Maluaaꞌ nntsꞌaanaꞌ xuee na nleitquiooꞌndyo̱ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \p \v 31 ’Majuu xueeꞌñeeⁿ, tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ chꞌeⁿ, tintseicandyaꞌ tsꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ na nncjaaqueⁿꞌeⁿ naquii wꞌaa na nncwjeeⁿꞌeⁿ joonaꞌ. Ndoꞌ majoꞌti tsꞌaⁿ na mꞌaaⁿ jo jnda̱a̱ tindyolcweeⁿꞌeⁿ na nndyochoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \v 32 Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ scuuꞌ Lot. \v 33 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ñeꞌcwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnquii, majoꞌto joꞌ nntsuuñe. Sa̱a̱ meiⁿnquia tsꞌaⁿ na mañequiaañe na catjom ljoꞌ na nntjom, tsaⁿꞌñeeⁿ nluiꞌnꞌmaaⁿñê. \p \v 34 ’Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, juu teijaaⁿꞌñeeⁿ quia na nndyo̱o̱nndaꞌa, we nnꞌaⁿ maⁿꞌ cjooꞌ jnduu, cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom na mꞌaaⁿya, ndoꞌ cwiicheⁿ maꞌndiinaꞌ. \v 35 We yolcu ñeꞌnaaⁿꞌ cwitua, cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom na mꞌaaⁿya, ndoꞌ cwiicheⁿ maꞌndiinaꞌ. \v 36 We nnꞌaⁿ mꞌaⁿ jo jnda̱a̱ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ, cwii tsaⁿꞌñeeⁿ wjaañꞌoomnaꞌ jom na mꞌaaⁿya, ndoꞌ cwiicheⁿ maꞌndiinaꞌ. \p \v 37 Quia joꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —¿Yuu cwii jom joꞌ, Ta? \p Tꞌo̱o̱ⁿ ndyueena cwii ñꞌoom na tjañoomꞌ na maꞌmo̱ⁿnaꞌ na maxjeⁿ nntuꞌxeⁿndye naⁿꞌñeeⁿ. Tsoom: \p —Yuu na meindyuaa ꞌnaⁿ to̱ꞌ, joꞌ joꞌ nntjomndye cantꞌeiⁿ. \c 18 \s1 Yuscu na jnda̱ ljoñe ndoꞌ jwe \p \v 1 Mati seineiⁿ Jesús cwiicheⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌ. Maꞌmo̱ⁿnaꞌ na ñeꞌquiiꞌcheⁿ calaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tincwintqueeⁿna. \v 2 Tsoom nda̱a̱na: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii jwe cwii tsjoom. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ meiⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tinquiaⁿꞌaⁿ, meiⁿ nnꞌaⁿ tiquitseitꞌmaaⁿꞌñê. \v 3 Mati tyomꞌaaⁿ cwii yuscu tsjoomꞌñeeⁿ na jnda̱ ljoñe na tueꞌ saaꞌ. Juu yuscuꞌñeeⁿ ñequiiꞌcheⁿ na tyocaa na mꞌaaⁿ jweꞌñeeⁿ na catseijndaaꞌñe ñꞌoom ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tyotsoom nnom: “Cwañomꞌ ja ñꞌoom cantu na sꞌaa tsꞌaⁿ nacjoya.” \v 4 Jndye xuee tîcatseinꞌoomꞌñe jwe yuscuꞌñeeⁿ, sa̱a̱ jnda̱ joꞌ seitioom naquiiꞌ tsꞌoom: “Meiiⁿ na tinquiaya Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ meiiⁿ na ticatseitꞌmaaⁿꞌndyo̱ nnꞌaⁿ, \v 5 sa̱a̱ cweꞌ ee na jeeⁿ matseiliooꞌ yuscumꞌaaⁿꞌ ja, nncwaño̱ⁿꞌto̱ jom cwitjo̱o̱cheⁿ nntycwii na tꞌmaⁿ tsꞌo̱o̱ⁿ ñꞌeⁿñê.” \p \v 6 Tso Ta Jesús: \p —Jweꞌñeeⁿ meiiⁿ na wiꞌñe sa̱a̱ ¿aa cwiqueⁿꞌyoꞌ cwenta na tsoom na nncwañomꞌtoom yuscuꞌñeeⁿ? \v 7 Majndeiiticheⁿ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ¿aa nchii nncwañomꞌm nnꞌaⁿ na jnda̱ tjeiiꞌñê cwentaaⁿꞌaⁿ, na cwilcwiiꞌna jom naxuee ndoꞌ natsjom? Xocatsꞌaaⁿ na mayo ticatseiñꞌoomꞌñê joona. \v 8 Nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, jom mantyja nntseiñꞌoomꞌñê. Sa̱a̱ quia na nndyo̱o̱nndaꞌa, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, ¿aa ndyaꞌ cwii nljei na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌyuꞌya nꞌom ñꞌeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \s1 Tsꞌaⁿ fariseo ndoꞌ tsaⁿquiñom sꞌom \p \v 9 Mati seineiⁿ Jesús ñꞌoom tjañoomꞌwaa nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitjeiiꞌ cheⁿnquiee cwenta na jeeⁿ ya cwilꞌa, sa̱a̱ mꞌaⁿna na ticueeꞌ nꞌomna ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. Tsoom: \p \v 10 —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ fariseo ndoꞌ mati tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿquiñom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom. We naⁿꞌñeeⁿ mañejuu xjeⁿ tyꞌena watsꞌom tꞌmaⁿ na nlaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 11 Juu fariseo teintyjeeⁿꞌeⁿ, luaa waa ñꞌoom na tsoom nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom: “ꞌU Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom, mañequiaya na quianlꞌuaꞌ na ticatseixmaⁿya chaꞌna ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, chaꞌna nnꞌaⁿ na cantyꞌuendye, nnꞌaⁿ na quilꞌa yuu na ticatyꞌiomyanaꞌ, nnꞌaⁿ na cweꞌ mꞌaⁿya ñꞌeⁿ ncꞌiaa, mati meiiⁿ nchii chaꞌ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ, tsaⁿquiñom sꞌom. \v 12 Ja we ndiiꞌ matseicwejndoꞌndyo̱ na cwii smaⁿna, ndoꞌ chaꞌtso na mawantjo̱ⁿ mañequiaya diezmo.” \v 13 Sa̱a̱ juu tsaⁿquiñom sꞌom, tquia tjameintyjeeⁿꞌeⁿ, meiⁿ na nluꞌnda̱a̱ñê tsjo̱ꞌluee. Macanda̱ tyomeiiⁿꞌeⁿ ndaꞌ tseiꞌjñaaⁿ na tyotseintyꞌiaaꞌñê, tsoom: “ꞌU Tyꞌo̱o̱tsꞌom, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ja tsꞌaⁿjnaⁿ.” \v 14 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, tsaⁿquiñoom sꞌom tjalcweeⁿꞌeⁿ waⁿꞌaⁿ na jnda̱ seitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom jom, nchiiti cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ. Ee meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na matseiwendyeñe cheⁿnquii, maxjeⁿ nntseiquioo Tyꞌo̱o̱tsꞌom juu. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na majuꞌcjeñe, maxjeⁿ nntseitꞌmaaⁿꞌñeⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsaⁿꞌñeeⁿ. \s1 Matioꞌnaaⁿñe Jesús yocanchꞌu \r (Mt. 19:13-15; Mr. 10:13-16) \p \v 15 Tquiocho nnꞌaⁿ yocanchꞌu na mꞌaaⁿ Jesús na nntioom lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona. Ndoꞌ quia na ntyꞌiaa nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na luaaꞌ, jlaꞌtiaꞌna nnꞌaⁿ na tquiocho yocanchꞌuꞌñeeⁿ. \v 16 Quia joꞌ tqueeⁿꞌñe Jesús yocanchꞌu ndoꞌ tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ: \p —Caꞌndyeꞌyoꞌ na nñequio yocanchꞌu na mꞌaaⁿya, tilaꞌntycwiꞌyoꞌ joona ee yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, juunaꞌ matseixmaⁿnaꞌ cwentaa nnꞌaⁿ na ntyjaandye ja chaꞌna quilꞌa yosanchꞌumꞌaⁿ. \v 17 Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na ticantyjaaꞌ tsꞌom na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom juu chaꞌna ntyjaaꞌ tsꞌom cwii yucachjoo, tsaⁿꞌñeeⁿ xocanda̱a̱ nncjaaquieeꞌñe joꞌ joꞌ. \s1 Matseineiⁿ tsaⁿtya ñꞌeⁿ Jesús \r (Mt. 19:16-30; Mr. 10:17-31) \p \v 18 Cwii tsꞌaⁿ judío na cwiluiitquieñe taxꞌee nnoom: \p —ꞌU Ta na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na ya tsꞌaⁿndyuꞌ, ¿chiuu ya nntsꞌaa cha nndaya na ticantycwii na nncwaꞌndo̱ꞌa? \p \v 19 Tꞌo̱ Jesús nnom: \p —Matsuꞌ na ja ya tsꞌaⁿndyo̱, macanda̱ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwiluiiñê na ljoꞌ. \v 20 ꞌU mantyjiꞌ ñꞌoom na matsa̱ꞌntjoom na matsonaꞌ: “Tincꞌoomꞌyaꞌ ñꞌeⁿ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ. Tintseicueꞌ tsꞌaⁿ. Tinchꞌueeꞌ ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ. Tintseineiⁿꞌ cantu nacjooꞌ tsꞌaⁿ. Catseitꞌmaaⁿꞌndyuꞌ tsotyeꞌ ñꞌeⁿ tsoꞌndyoꞌ.” \p \v 21 Tso tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —Chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ matseicanda̱ xjeⁿ na cachjoondyo̱. \p \v 22 Quia na jndii Jesús na luaaꞌ, tsoom nnom: \p —Cwii waa na cwii matseiꞌtjo̱o̱ꞌ. Cajnda̱a̱ꞌ chaꞌtso na maleichuꞌ ndoꞌ quiaaꞌ nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ. Quia joꞌ nncꞌoomꞌ na tyandyuꞌ cañoomꞌluee. Jnda̱ joꞌ candyotseijomndyuꞌ ñequiondyo̱. \p \v 23 Sa̱a̱ quia na jndii tsaⁿꞌñeeⁿ na luaaꞌ, seichjooꞌnaꞌ tsꞌoom ee jeeⁿ tyañê. \v 24 Quia na ntyꞌiaaꞌ Jesús na jeeⁿ chjooꞌ tsꞌoom, tso: \p —Jeeⁿ ndyaꞌ jndeiꞌnaꞌ na nñeꞌquiandye naⁿtya na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona. \v 25 Tijndeiꞌtinaꞌ na nncwicandiiꞌñe quiooꞌ camello tsueꞌ xꞌee tseiꞌnchquia nchiiti na nncjaaquieeꞌ cwii tsaⁿtya ntyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 26 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na jndye ñꞌoomwaaꞌ, tyolue: \p —¿Quia joꞌ ꞌñeeⁿ juu nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿñe? \p \v 27 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Yuu na xocanda̱a̱ nlꞌa nnꞌaⁿ, nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnda̱a̱ nntsꞌaaⁿ. \p \v 28 Tso Pedro: \p —Cantyꞌiaꞌ, jâ jnda̱ ꞌndya̱a̱yâ chaꞌtso ꞌnaaⁿyâ na cwilajomndyô̱ ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 29 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na maꞌndii waaꞌ oo scuuꞌ, ntyjee, tsotye, tsondyee, oo ntseinda ncꞌe na matseijomñe cantyja ꞌnaaⁿꞌ na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, \v 30 tsaⁿꞌñeeⁿ jndyeti nmeiⁿꞌ nncoꞌñoom tiempomeiiⁿ, ndoꞌ xuee na cwii nndyotinaꞌ nncꞌoom na ticantycwii na wanoomꞌm. \s1 Matseicandiinndaꞌ Jesús na nncueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 20:17-19; Mr. 10:32-34) \p \v 31 Quia joꞌ tjeiꞌndyo̱ Jesús nnꞌaⁿ canchooꞌwendye. Tsoom nda̱a̱na: \p —Queⁿꞌyoꞌ cwenta, jeꞌ macwitsaawaaya Jerusalén. Joꞌ joꞌ nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na jlaꞌljeii profetas cantyja ꞌnaⁿya na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \v 32 Ee nñeꞌquia nnꞌaⁿ cwenta ja luee nnꞌaⁿ gentiles, nlaꞌjnaaⁿꞌna ja, cwajndii ñꞌoom na nluena cjoya ndoꞌ njñomna ndaajnaⁿꞌ ja. \v 33 Mati nntjaaꞌna ja, ndoꞌ xeⁿ jnda̱ nlaꞌcueeꞌna ja, sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee nncwando̱ꞌxco̱. \p \v 34 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ tîcalaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ cwitꞌmo̱o̱ⁿ ñꞌoommeiⁿꞌ ee tyootseicano̱o̱ⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom joonaꞌ nda̱a̱na. Joꞌ chii tîleicalaꞌno̱ⁿꞌna. \s1 Matseinꞌmaⁿ Jesús cwii tsaⁿnchjaaⁿꞌ \r (Mt. 20:29-34; Mr. 10:46-52) \p \v 35 Luaa tuii. Quia na tyꞌewindyoona tsjoom Jericó, joꞌ wacatyeeⁿ cwii tsaⁿnchjaaⁿꞌ ꞌndyoo nato, macaaⁿ ljoꞌ tjo̱o̱ñê nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \v 36 Quia na jñeeⁿ na jndyendye nnꞌaⁿ cawiꞌnom, taxꞌeeⁿ ljoꞌ cwiluii. \v 37 Jluena nnoom: \p —Jesús na jnaⁿ Nazaret jom luaaꞌ mawinoom. \p \v 38 Quia joꞌ seixuaⁿ, tsoom: \p —Jesús, ꞌu na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. \p \v 39 Nnꞌaⁿ na ꞌoojndyee jlaꞌtiaꞌna jom, jluena catseicheeⁿ, sa̱a̱ jom yacheⁿ jndeii seixuaⁿ: \p —ꞌU na cwiluiindyuꞌ tsjaaⁿ ꞌnaaⁿꞌ David na jndyowicantyjooꞌ, cꞌoomꞌ na wiꞌ tsꞌomꞌ ja. \p \v 40 Quia joꞌ tjameintyjeeꞌ Jesús, sa̱ꞌntjoom na quioñꞌomna tsaⁿꞌñeeⁿ na mꞌaaⁿ. Quia tueeꞌcañoom tsaⁿꞌñeeⁿ, taxꞌeeⁿ nnom, matsoom: \p \v 41 —¿Ljoꞌ lꞌue tsꞌomꞌ na catsꞌaa ñꞌeⁿndyuꞌ? \p Tꞌo̱ tsaⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —Jeeⁿ ꞌu Ta, lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ na nleitquioya. \p \v 42 Tꞌo̱ Jesús nnom: \p —Cwitquioꞌ. Ncꞌe na matseiꞌyuꞌya tsꞌomꞌ ñꞌeⁿndyo̱, joꞌ na jnda̱ nꞌmaⁿꞌ. \p \v 43 Mañoomꞌ teitquioomꞌm. Tjantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús, tyotseitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ mati nnꞌaⁿ na jndyendye, quia ntyꞌiaana na luaaꞌ, tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \c 19 \s1 Jesús ñꞌeⁿ Zaqueo \p \v 1 Quia na jnda̱ tjaquieeꞌ Jesús tsjoom Jericó, tjawinoom quiiꞌ tsjoom. \v 2 Joꞌ joꞌ tyomꞌaaⁿ cwii tsaⁿtya na jndyu Zaqueo. Tsaⁿꞌñeeⁿ cwiluiitquieñê jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitoꞌñoom sꞌom cwentaaꞌ gobiernom. \v 3 Tyoqueⁿñê na nncwajnaⁿꞌaⁿ ꞌñeeⁿ joꞌ na Jesús, sa̱a̱ tileicanda̱a̱ ee jeeⁿ jndye nnꞌaⁿ ndoꞌ na catꞌa̱a̱ꞌñê. \v 4 Joꞌ chii jleinoom, tjañetyeeⁿ, tjawaaⁿ cwii tsꞌoom sicómoro na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús ee na joꞌ joꞌ nncwinom tsaⁿꞌñeeⁿ. \v 5 Quia na tueꞌcañoom Jesús joꞌ joꞌ, jlunda̱a̱ñê, tsoom nnom: \p —Zaqueo, catseityuaaꞌ, candyoꞌcueꞌ ee xuee jeꞌ macaⁿnaꞌ na caljooꞌndyo̱ waꞌ. \p \v 6 Quia joꞌ seityuaaⁿꞌaⁿ jndyocueeⁿ. Ñequio na neiiⁿꞌeⁿ seiljoom Jesús waⁿꞌaⁿ. \v 7 Sa̱a̱ quia na ntyꞌiaa nnꞌaⁿ na luaaꞌ, chaꞌtsondyena tyolaꞌncjooꞌndyena, jluena: \p —Cwa jndaaꞌ tjaqueⁿꞌeⁿ na nljooꞌñê waaꞌ tsꞌaⁿ na matseitjo̱o̱ñe nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 8 Ndoꞌ teintyjeeꞌ Zaqueo, tsoom nnom Jesús: \p —Aa ndiꞌ, Ta, xcwe ꞌnaⁿya na niom manñequiaya nda̱a̱ ndyeñeeⁿꞌ ndoꞌ xeⁿ na xꞌua̱ya ꞌnaaⁿꞌ tsꞌaⁿ, jeꞌ manntseilcwa̱ꞌa ñequiee ndiiꞌ chaꞌxjeⁿ na tjeiiꞌa. \p \v 9 Tso Jesús nnoom: \p —Xuee jeꞌ juu na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, jnda̱ tyjeeꞌnaꞌ wꞌaawaa. Ee mati tsaⁿmꞌaaⁿ cwiluiiñê tsꞌaⁿ tsjaaⁿ Abraham. \v 10 Ee ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee jndyo̱calꞌua̱ ndoꞌ jndyo̱cwjiꞌnꞌmaaⁿndyo̱ nnꞌaⁿ na cwitsuundye añmaaⁿ. \s1 ꞌNdii tsꞌaⁿ sꞌom luee mosoomꞌm \p \v 11 Nnꞌaⁿ na tyondye ñꞌoommeiⁿꞌ jlaꞌtiuuna tyuaaꞌ nleitquiooꞌ cantyja na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, ee manndyooꞌ mꞌaaⁿ Jesús tsjoom Jerusalén. Joꞌ chii, tsotyeeⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌ nda̱a̱na. \v 12 Tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na tꞌmaⁿ cwiluiiñe. Tjaaⁿ tquia cwiicheⁿ ndyuaa na nncoꞌñoom tsꞌiaaⁿ na nntseixmaaⁿ rey, ndoꞌ xeⁿ jnda̱ nndyolcweeⁿꞌeⁿ. \v 13 Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncjaⁿ, tqueeⁿꞌñê qui nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjomtyeⁿ nnoom. Tꞌmaⁿ sꞌom teijndeiiyaaⁿ nnom cwii cwii tsaⁿꞌñeeⁿ. Tsoom nda̱a̱na: “Calꞌueendyoꞌ chiuu nlꞌaꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿ na nntantjomꞌyoꞌ ñꞌeⁿ joonaꞌ yocheⁿ na ja nncwja̱.” \v 14 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ ndyuaa tsjomꞌm, jndoona jom. Joꞌ jñoomna nnꞌaⁿ ndyuaa yuu na tjaaⁿ, tyꞌecalue naⁿꞌñeeⁿ: “Jâ ticalꞌue nꞌo̱o̱ⁿyâ na tsaⁿmꞌaaⁿꞌ nluiiñê rey cwentaaya.” \v 15 Jnda̱ na toꞌñom tsaⁿꞌñeeⁿ nꞌiaaⁿ na nncꞌoom, jndyolcweeⁿꞌeⁿ. Tqueeⁿꞌñê nnꞌaⁿ na tquiaaⁿ sꞌom ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱. Ee ñeꞌcaljeiiⁿ cwanti jnda̱ taꞌntjom cwii cwiindye naⁿꞌñeeⁿ. \v 16 Tyjeeꞌ tsaⁿ najndyee, tso nnoom: “Nmeiiⁿ sꞌom ꞌnaⁿꞌ, ta, qui ndiiꞌ chaꞌxjeⁿ na toꞌño̱ⁿ jnda̱ tantjo̱ⁿ ñꞌeⁿ juunaꞌ.” \v 17 Quia joꞌ tsoom nnom: “Ya saꞌ, ꞌu mosoya, meiiⁿ cachjoo na toꞌñomꞌ sa̱a̱ seicanda̱ꞌ. Joꞌ chii jeꞌ maqua̱ⁿya ꞌu nncꞌoomꞌ tsꞌiaaⁿ, nntsa̱ꞌntjomꞌ qui tsjoom.” \v 18 Ndoꞌ tyjeeꞌ tsaⁿ na jnda̱ we, tso nnoom: “Nmeiiⁿ sꞌom ꞌnaⁿꞌ, ta, ꞌom ndiiꞌ chaꞌxjeⁿ na toꞌño̱ⁿ jnda̱ tantjo̱ⁿya ñꞌeⁿ juunaꞌ.” \v 19 Quia joꞌ majoꞌti tsoom nnom: “Jeꞌ maqua̱ⁿya ꞌu nncꞌoomꞌ tsꞌiaaⁿ, nntsa̱ꞌntjomꞌ ꞌom tsjoom tꞌmaⁿ.” \v 20 Tyjeeꞌ cwiicheⁿ tsꞌaⁿ, tso nnoom: “Luaa sꞌom ꞌnaⁿꞌ, ta, na seiwa̱ naquiiꞌ payom. \v 21 Ee ja jeeⁿ nquiaya ꞌu na jeeⁿ jnda̱ ñꞌoom tseineiⁿꞌ. Ee ꞌu macoꞌñomꞌ yuu na nchii cwentaꞌ, ndoꞌ quitseiꞌweꞌ yuu na nchii ꞌu jnomꞌ.” \v 22 Quia joꞌ tsoom nnom: “ꞌU moso ꞌnaⁿya na tia matseitiuuꞌ, majuuti ñꞌoom ꞌndyoꞌ nntsꞌaaya na nncuꞌxeⁿnaꞌ ꞌu. Xeⁿ ntyjiꞌ na ja tsꞌaⁿ na jeeⁿ jnda̱ ñꞌoom tseineiⁿ ndoꞌ na macoꞌño̱ⁿ yuu na nchii cwentaya ndoꞌ na quitseiwa̱ya yuu na nchii nnco̱ jno̱o̱ⁿꞌa, \v 23 quia joꞌ ¿chiuu na tîcjaꞌcaꞌndiiꞌ sꞌom ꞌnaⁿya banco yuu na nncwantjomnaꞌ cha quia na nndyo̱o̱nndaꞌa, nncoño̱ⁿ sꞌom ꞌnaⁿya mandiñꞌeeⁿ tsꞌiaaⁿnda̱a̱naꞌ?” \v 24 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nacañomꞌm: “Catjeiꞌyoꞌ sꞌom ꞌnaⁿya lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ quiaꞌyoꞌ juunaꞌ nnom tsaⁿmꞌaaⁿꞌ na tantjom qui ndiiꞌ.” \v 25 Tꞌo̱o̱ naⁿꞌñeeⁿ, jluena: “Ta, ¿chiuu ndoꞌ mamaleiñꞌoom qui ndiiꞌ na laaꞌtiꞌ?” \v 26 Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na maniom na maleichuu, nloꞌñomti. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tjaaꞌnaⁿ na cuaa lꞌo̱, nluiꞌñꞌeⁿ cwanti na maleiñꞌoom. \v 27 Mati joo nnꞌaⁿ na jndoo ja, na ticalꞌue nꞌom na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya joo, quiochoꞌyoꞌ joona ñjaaⁿñe ndoꞌ ñequio na ndo̱o̱ꞌa catyjeꞌyoꞌ cantyoꞌna. \s1 Tjaquieeꞌ Jesús Jerusalén \r (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Jn. 12:12-19) \p \v 28 Jnda̱ seineiⁿ Jesús ñꞌoomwaaꞌ, tjatjatyeeⁿ na nncueⁿꞌeⁿ Jerusalén. \v 29 Ndoꞌ quia na tjawiñoomꞌm tsjoom Betfagé ñequio tsjoom Betania nndyooꞌ yuu waa ta na jndyu Olivos, jñoom we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê na cꞌoona lꞌaa. \v 30 Tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaꞌyoꞌ juu tsjoom chjoo na mꞌaaⁿ ndyeyu jo nda̱a̱ꞌyoꞌ, ndoꞌ chaꞌna nntsaaquieꞌyoꞌ joꞌ, nliuꞌyoꞌ cwii snom chjoo na ñjom. Juu quiooꞌñeeⁿ meiⁿcwii ndiiꞌ tyoowaꞌljoo tsꞌaⁿ. Calacanaⁿꞌyoꞌ, nquioñꞌomꞌyoꞌ juuyoꞌ ñjaaⁿ. \v 31 Ndoꞌ xeⁿ mꞌaaⁿ ꞌñeeⁿ juu na nncwaxꞌee nda̱a̱ꞌyoꞌ chiuu na cwilacanaⁿꞌyoꞌ juuyoꞌ, luaa canduꞌyoꞌ nnom: “Nquii Ta na matsa̱ꞌntjom jâ tjo̱o̱ñê juuyoꞌ.” \p \v 32 Quia joꞌ tyꞌena lꞌaa na jñoom joona ndoꞌ jliuna chaꞌxjeⁿ na tsoom. \v 33 Yocheⁿ na cwilaꞌcanaⁿꞌna snom, jlue nnꞌaⁿ na njmeiⁿꞌ juuyoꞌ: \p —¿Chiuu na cwilacanaⁿꞌyoꞌ snommꞌaaⁿꞌ? \p \v 34 Quia joꞌ tꞌo̱o̱na: \p —Nquii Ta tjo̱o̱ñê juuyoꞌ. \p \v 35 Mana tyꞌeñꞌomna snomꞌñeeⁿ na mꞌaaⁿ Jesús. Jnda̱ tioona liaana naxeⁿꞌyoꞌ, teiꞌcaljoona jom. \v 36 Yocheⁿ na mawjaawinoom, tyotsa̱ꞌ nnꞌaⁿ liaateincoo ꞌnaaⁿna tsꞌom nato. \v 37 Quia na jnda̱ ꞌoowindyoona tsjoom Jerusalén yuu na wjaacue nato ta na jndyu Olivos, chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm, to̱ꞌna na jndeii tyolaꞌxuaana. Tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja chaꞌtso tsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ na ntyꞌiaana na tyochꞌee Jesús. \v 38 Jluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿ cwiluiiñê Rey na matsa̱ꞌntjoom jaa. Macwjeꞌcañoom ñequio xueeꞌ nquii na tjacantyja cwiluii tꞌmaⁿñe. Jom catioꞌnaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mꞌaaⁿ cañoomꞌluee. Cwiljoya tsꞌoom ñequio nnꞌaⁿ. Catseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ nqueⁿ na mꞌaaⁿ nandyeticheⁿ. \p \v 39 Ntꞌom nnꞌaⁿ fariseos na ñꞌeeⁿꞌndye quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ na jndyendye jluena: \p —ꞌU na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, catseitiaꞌ naⁿmꞌaⁿꞌ na cwilaꞌjomndye ñꞌomꞌ. \p \v 40 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, xeⁿ naⁿmꞌaⁿ nlaꞌcheⁿna, quia joꞌ joo ljo̱ꞌ nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyenaꞌ ja. \p \v 41 Quia tueⁿꞌeⁿ nnom tsjoomꞌñeeⁿ, ndoꞌ quia ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ juunaꞌ, tyꞌioom cantyja ꞌnaaⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ joꞌ joꞌ. \v 42 Tyotseineiiⁿ chaꞌcwijom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ, tsoom: \p —Toom cweꞌ xuee jeꞌ cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ ljoꞌ na macaⁿnaꞌ cha nnda̱a̱ ljoya tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñꞌeⁿndyoꞌ. Sa̱a̱ jeꞌ cweꞌ wantyꞌiuuꞌ mꞌaaⁿnaꞌ jo nda̱a̱ꞌyoꞌ. \v 43 Ee nncueꞌntyjo̱ xuee na joo nnꞌaⁿ na jndoo ꞌo nlꞌana tiomtsjo̱ꞌ ndiocheⁿ nnom tsjomꞌyoꞌ na nncwañoomꞌnaꞌ joona. Ndoꞌ nnta̱ꞌna ꞌo meiⁿnquia ntyja. \v 44 Nlaꞌtyuiiꞌñꞌeⁿna ꞌo ndoꞌ nlaꞌcwjeena ndaꞌyoꞌ. Ndoꞌ nlaꞌtyuiiꞌna niaⁿljo̱ꞌ tsjomꞌyoꞌ. Meiⁿcwii tsjo̱ꞌ taxocaꞌndyena nacjooꞌ xꞌiaaꞌnaꞌ, cweꞌ ncꞌe na ticalañꞌoomꞌndyoꞌ ja na jñom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha nnda̱a̱ nluiꞌnꞌmaaⁿndyoꞌ. \s1 Macwjiꞌ Jesús nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ \r (Mt. 21:12-17; Mr. 11:15-19; Jn. 2:13-22) \p \v 45 Jnda̱ joꞌ tjaquieeꞌ Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ, to̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ tjeiiⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ chꞌeⁿ, joo nnꞌaⁿ na cwinda̱a̱ ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjnda joꞌ joꞌ. \v 46 Tsoom nda̱a̱na: \p —Waa ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na matsonaꞌ: “Wꞌaya cwiluiiñenaꞌ wꞌaa yuu na cwilaꞌneiⁿ nnꞌaⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom.” Sa̱a̱ ꞌo cwilꞌaꞌyoꞌ juunaꞌ chaꞌcwijom tsueꞌtsjo̱ꞌ yuu na cwicatooꞌndye naⁿcantyꞌue. \p \v 47 Ndoꞌ ticwii xuee tyoꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom, tyolꞌueeꞌndyena chiuu ya nlꞌana na nlaꞌcueeꞌna jom. \v 48 Sa̱a̱ meiⁿchjoo tileicaliuna chiuu ya nlꞌana ee chaꞌtsondye nnꞌaⁿ tyocantyjaaꞌ nꞌom ñꞌoom na tyotseineiiⁿ nda̱a̱na. \c 20 \s1 Najndeii na matseixmaⁿ Jesús \r (Mt. 21:23-27; Mr. 11:27-33) \p \v 1 Tjuꞌnaꞌ cwii xueeꞌñeeⁿ na maꞌmo̱ⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Mañequiaaⁿ ñꞌoom naya na macwjiꞌnꞌmaaⁿñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom nnꞌaⁿ, ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ tquieꞌcañom ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye quiiꞌ tsjoom. \v 2 Jlue naⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p —Catsuꞌ nda̱a̱yâ, ¿yuu tyꞌomꞌ najnduꞌ na macheꞌ nmeiiⁿꞌ? Ndoꞌ ¿ꞌñeeⁿ tquiaa na matseixmaⁿꞌ na luaaꞌ? \p \v 3 Quia joꞌ tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na: \p —Mati ja mawaxꞌa̱ cwii ñꞌoom nda̱a̱ꞌyoꞌ. Catꞌo̱ꞌyoꞌ nndii. \v 4 Na tyotseitsꞌoomñe Juan nnꞌaⁿ, ¿yuu jnaⁿ najneiⁿ? ¿Aa namꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom oo aa cweꞌ ñꞌom ndyuee nnꞌaⁿ? \p \v 5 Quia joꞌ tyolaꞌneiⁿ cheⁿnquieena ñꞌeⁿ ncꞌiaana, tyoluena: \p —Xeⁿ nlꞌuuya na mꞌaaⁿ Tyꞌo̱o̱tsꞌom jnaⁿnaꞌ, quia joꞌ nntsoom: “¿Chiuu na tîcalaꞌyuꞌyoꞌ ñꞌeⁿñê?” \v 6 Sa̱a̱ xeⁿ nlꞌuuya namꞌaⁿ nnꞌaⁿ jnaⁿnaꞌ, nlaꞌcwjee nnꞌaⁿ jaa ñꞌeⁿ ljo̱ꞌ, ee cwilayuꞌyana na Juan cwiluiiñê profeta. \p \v 7 Joꞌ chii tꞌo̱o̱na nnoom: \p —Jâ ticaliuuyâ yuu jnaⁿyuu najndeii Juan na tyotseitsꞌoomñê nnꞌaⁿ. \p \v 8 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Meiⁿ ja, xocatsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ ꞌñeeⁿ mañequiaa najndo̱ na matsꞌaa nmeiiⁿꞌ. \s1 Nnꞌaⁿ na tyolꞌa cwenta lꞌo̱o̱ntjom \r (Mt. 21:33-44; Mr. 12:1-11) \p \v 9 To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ na tyotseineiiⁿ ñꞌoom tjañoomꞌwaa nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom: \p —Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ. Tcoomꞌm lꞌo̱o̱ uva tyuaaⁿꞌaⁿ. Jnda̱ joꞌ teijndeiiyaaⁿ joonaꞌ nnꞌaⁿ na nlꞌa tsꞌiaaⁿ joꞌ joꞌ ndoꞌ jndye xuee tjaaⁿ cwiicheⁿ ntyja. \v 10 Quia na tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na tquie ntjomꞌñeeⁿ, jñoom cwii mosoomꞌm na mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ na nñeꞌquiana na tseixmaⁿ cwentaaⁿꞌaⁿ. Sa̱a̱ tyotjaaꞌ naⁿꞌñeeⁿ juu, jñoomna juu na tjaa ljoꞌ tjachuu. \v 11 Joꞌ chii jñomnnaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ mosoomꞌm. Mati tsaⁿꞌñeeⁿ tyotjaaꞌna ndoꞌ tyolajnaaⁿꞌna juu, jnda̱ chii jñoomna juu na tjaa ljoꞌ tjachuu. \v 12 Jñomnnaaⁿꞌaⁿ cwiicheⁿ moso na jnda̱ ndyee. Juu tsaⁿꞌñeeⁿ jlaꞌquieeꞌndyena, jnda̱ chii tjeiiꞌna juu naquiiꞌ ntjomꞌñeeⁿ. \p \v 13 ’Quia joꞌ tso tsꞌaⁿ na ntjoomꞌ joꞌ: “¿Chiuu chiuu nntsꞌaayo̱? Luaa nntsꞌaa, njño̱o̱ⁿ nquii tiꞌjndaa na jeeⁿ candyaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿ. Nntsꞌaacheⁿndyo quia na nntyꞌiaana jom, nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom.” \v 14 Sa̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilꞌa tsꞌiaaⁿ tyuaaⁿꞌaⁿ, quia na ntyꞌiaana na nquii jnaaⁿ joꞌ, tyoluena nda̱a̱ ncꞌiaana: “Luaaꞌ tsꞌaⁿ na cwiljo ntjom lꞌo̱. Cwa nlaꞌcua̱a̱ꞌa jom cha jaa nljo ntjom lua̱a̱ya.” \v 15 Joꞌ chii, tjeiiꞌna jom nnom ntjom ndoꞌ jlaꞌcueeꞌna jom. \p Taxꞌee Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ, tsoom: \p —Nquii tsꞌaⁿ na ntjoomꞌ joꞌ, ¿ljoꞌ ntsꞌaaⁿ quio naⁿꞌñeeⁿ? \v 16 Nñoom ndoꞌ nntseicwjeⁿ joona. Ndoꞌ nñeꞌquiaaⁿ ntjom ꞌnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ. \p Jnda̱ na jndyena na seineiⁿ Jesús ñꞌoommeiⁿꞌ, jluena: \p —Tijoom cwancueeꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na caluii na luaaꞌ. \p \v 17 Sa̱a̱ Jesús nquiee ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱na. Tjeiiⁿꞌeⁿ cwii ñꞌoom na seijoomꞌñe cheⁿnqueⁿ na tsjo̱ꞌ na ya jom. Tsoom: \p —Quia joꞌ ¿ljoꞌ ñeꞌcaꞌmo̱ⁿ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na mawaa na matsonaꞌ?: \q1 Majuu tsjo̱ꞌ na tîcwilꞌueeꞌndye luañeⁿ na cwilꞌa tsiaⁿtsjo̱ꞌ, \q1 jnda̱ mameiⁿntyjeeꞌnaꞌ nqui tsiaⁿtsjo̱ꞌ. \m \v 18 Meiⁿcwiꞌñeeⁿcheⁿ tsꞌaⁿ na tileicatseiꞌno̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaⁿya, majuꞌwiꞌnaꞌ juu chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na toomñe na tiooñe nacjooꞌ tsjo̱ꞌ. Sa̱a̱ tsꞌaⁿ na tiñeꞌcatseiyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱, maxjeⁿ nlcoꞌwiꞌnaꞌ jom. Nntseijomnaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na tioo cwii tsjo̱ꞌ tꞌmaⁿ nacjooꞌ, na seitiuujnda̱a̱naꞌ juu. \s1 ꞌÑeeⁿ nnom nñeꞌquiana tsꞌiaaⁿnda̱a̱na \r (Mt. 21:45-46; 22:15-22; Mr. 12:12-17) \p \v 19 Nquiee ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ tyolaꞌjnda̱na na nntꞌuena Jesús, ee jlaꞌno̱ⁿꞌna na nacjoo joona seineiiⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌwaaꞌ. Sa̱a̱ nquiaana nnꞌaⁿ na jndyendye, \v 20 joꞌ chii jñoomna nnꞌaⁿ na tyꞌequeⁿ cwenta ñꞌoom na matseineiiⁿ. Tyolꞌa naⁿꞌñeeⁿ na ya nnꞌaⁿndyena, cha nntyꞌiaana aa nntseineiiⁿ ñꞌoom na quio majuutinaꞌ nnda̱a̱ nlaꞌquioona jom lꞌo̱ gobiernom na cuꞌxeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ jom. \v 21 Joo naⁿꞌñeeⁿ taꞌxꞌee nnoom: \p —ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, nquiuuyâ na ndyeyu matseiꞌneiⁿꞌ ndoꞌ ya maꞌmo̱o̱ⁿꞌ meiⁿ tyoocheꞌ na cweꞌ jndaaꞌ ꞌñeeⁿ neiⁿꞌ. Ñeꞌquiiꞌcheⁿ ñꞌoom na mayuuꞌ maꞌmo̱o̱ⁿꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ natooꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 22 Ndoꞌ jeꞌ Ta, ñeꞌcandya̱a̱yâ, ¿aa matsonaꞌ na nñeꞌquiaayâ tsꞌiaaⁿnda̱a̱yâ nnom César, oo aa ticatsa̱ꞌntjomnaꞌ? \p \v 23 Sa̱a̱ jom seiꞌno̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ cweꞌ na ñeꞌcꞌomna cwenta jom. Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na ñeꞌcalꞌaꞌyoꞌ na catꞌuiinaꞌ ja? \v 24 Catꞌmo̱ⁿꞌyoꞌ cwii tsjo̱ꞌñjeeⁿ no̱o̱ⁿ. ¿ꞌÑeeⁿ ꞌndyoonnom luaa ndoꞌ ꞌñeeⁿ xueeꞌ ljeiiwaa? \p Jlue naⁿꞌñeeⁿ: \p —Nquii César, tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ tsjoom Roma. \p \v 25 Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Catiomꞌyoꞌ tsꞌiaaⁿnda̱a̱ꞌyoꞌ nnom César yuu na tseixmaⁿnaꞌ cwentaaⁿꞌaⁿ, ndoꞌ quiaꞌyoꞌ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom yuu na tseixmaⁿnaꞌ cwentaaꞌ nqueⁿ. \p \v 26 Tîcanda̱a̱ nncꞌomna jom ñꞌeⁿ ñꞌoom na matseineiiⁿ. Yacheⁿ jlaꞌcheⁿna na tjaweeꞌ nꞌomna ñꞌoom na tꞌo̱o̱ⁿ. \s1 Cwitaꞌxꞌeena cantyja na nntaꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ \r (Mt. 22:23-33; Mr. 12:18-27) \p \v 27 Jnda̱ joꞌ tquieꞌcañom ntꞌom nnꞌaⁿ saduceos namꞌaaⁿ Jesús. Joona nnꞌaⁿ na cwilue na xocataꞌndoꞌnndaꞌ nnꞌaⁿ. \v 28 Taꞌxꞌeena nnoom, jluena: \p —ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ꞌndii Moisés ñꞌoom lua̱a̱yâ na matsonaꞌ xeⁿ nncueꞌ cwii tsaⁿsꞌa ndoꞌ nljoñe scoomꞌm na tjaaꞌnaⁿ ntseinda, quia joꞌ tyjee tsꞌooꞌñeeⁿ cocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom. Nncꞌom ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ cha nntseinoomñê na tjaa ntseinda xioom tꞌom. \v 29 Luaa tuii. Tyomꞌaⁿ ntquieeꞌ naⁿnom ñenquii tsꞌaⁿ ntseinda. Juu tsaⁿtquiee tocoom ndoꞌ tyuaaꞌ tueeⁿꞌeⁿ, tjaa ndana ñꞌeⁿ scoomꞌm. \v 30 Jnda̱ chii tsaⁿ na jnda̱ we tocoom ñꞌeⁿ scuuꞌ xioom, ndoꞌ mati jom tueeⁿꞌeⁿ, tjaa ntseinaaⁿ ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. \v 31 Quia joꞌ tsaⁿ na jnda̱ ndyee tocoom ñꞌeⁿ yuscuꞌñeeⁿ. Ndoꞌ majoꞌti chaꞌtso ntquieeꞌndyena cwii ndoꞌ cwiindyena toꞌñoomna jom na scuuna ndoꞌ tja̱na. Meiⁿcwii ndana tjaaꞌnaⁿ ñꞌeⁿñê. \v 32 Ndoꞌ na cwiimacanda̱ tueꞌ yuscuꞌñeeⁿ. \v 33 Quia joꞌ quia na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, ¿ꞌñeeⁿ cwiindye joona na saaⁿꞌaⁿ? Ee chaꞌtso ntquieeꞌndye naⁿꞌñeeⁿ scuuna jom. \p \v 34 Tꞌo̱ Jesús nda̱a̱na, tsoom: \p —Nnꞌaⁿ tsjoomnancue cwiꞌunco ndoꞌ cwiñeꞌquia nda na cwiꞌunco. \v 35 Sa̱a̱ mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na majnda̱ majndaaꞌya na laꞌxmaⁿ na nntaꞌndoꞌxcona na jnda̱ tja̱. Ndoꞌ laꞌxmaⁿna na nncꞌomna tiempo na nncuaaxco tsjoomnancue. Naⁿꞌñeeⁿ taxocꞌuncona, meiⁿ naⁿnom, ndoꞌ meiⁿ naⁿlcu. \v 36 Meiⁿ taxocwjenndaꞌna ee nntseijomnaꞌ joona chaꞌna ángeles. Ndoꞌ ncꞌe na cwicandaana na nntaꞌndoꞌxcona, joꞌ chii matseijomnaꞌ na cwitaꞌndoꞌna chaꞌna wandoꞌ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 37 Sa̱a̱ cantyja ꞌnaaⁿꞌ na nntaꞌndoꞌxco nnꞌaⁿ na jnda̱ tja̱, maquiiti Moisés tꞌmo̱o̱ⁿ na ljoꞌ ñequio ñꞌoom na seiljeiⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom nioom zarza. Naquiiꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ tsoom na Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwiluiiñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaaꞌ Abraham, Isaac, ndoꞌ Jacob. \v 38 Ee jom nchii cwiluiiñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom cwentaa lꞌoo, jom cwentaa nnꞌaⁿ na cwitaꞌndoꞌ. Joꞌ chii maxjeⁿ maꞌmo̱ⁿnaꞌ na chaꞌtso nnꞌaⁿ cwitaꞌndoꞌna cantyja ꞌnaaⁿꞌaⁿ. \p \v 39 Cwantindye nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés tꞌo̱o̱na nnoom, jluena: \p —ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ majoꞌndyo ñꞌoom matsuꞌ. \p \v 40 Ndoꞌ taticanda̱a̱ꞌ nꞌom nnꞌaⁿ saduceos na cwii nntaꞌxꞌeetina nnoom. \s1 ¿ꞌÑeeⁿ jnda cwiluiiñe Cristo? \r (Mt. 22:41-46; Mr. 12:35-37) \p \v 41 Tso Jesús nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ: \p —¿Chiuu na cwilue nnꞌaⁿ na Cristo cwiluiiñê tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ? \v 42 Ee naquiiꞌ libro na chuu Salmos, maquiiti David tsoom: \q1 Nquii Ta Tyꞌo̱o̱tsꞌom tsoom nnom juu Ta na matsa̱ꞌntjom ja: \q1 “Cajmaⁿꞌ ntyjaaꞌa ntyjaya yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ ꞌu, \q1 \v 43 hasta xjeⁿ na jnda̱ tsa̱ꞌa nnꞌaⁿ na jndoo ꞌu na cꞌomna nacje ꞌnaⁿꞌ.” \m \v 44 Cweꞌ joꞌ mawaxꞌa̱ya nda̱a̱ꞌyoꞌ: \p —¿Chiuu nntsꞌaayuunaꞌ na cwiluiiñe Cristo tsjaaⁿ David na jndyowicantyjooꞌ ee manquiiti David matsoom na juu cwiluiiñe Ta na matsa̱ꞌntjom jom? \s1 Matseitiaꞌ Jesús nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés \r (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54) \p \v 45 Luaa ñꞌoom na tsoom nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê, ñequio na ndye chaꞌtsondye nnꞌaⁿ: \p \v 46 —Queⁿndyoꞌ cwenta na tilꞌaꞌyoꞌ chaꞌna cwilꞌa nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, ee joona jeeⁿ neiiⁿna na nncoꞌnomna na cweeꞌna liaa na jnda na teiꞌncoo. Ndoꞌ lꞌue nꞌomna na nlaꞌtꞌmaaⁿꞌndye nnꞌaⁿ joona na quia naⁿꞌñeeⁿ na xmaⁿndyena ñequio na jndooꞌ jndye nnꞌaⁿ. Mati na nncwindyuaandyena yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñetinaꞌ joona naquiiꞌ lanꞌom. Ndoꞌ na nncwindyuaandyena yuu na yati cwiwiñꞌoomꞌ na waa xuee. \v 47 Ndoꞌ cwintyꞌuetyeⁿnquiona ꞌnaaⁿ yolcu na jnda̱ ljondye na tja̱ noom. Juu xjeⁿ na cwilꞌana na ljoꞌ, jeeⁿ teincoo ñꞌoom cwilaꞌneiⁿna nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha tino̱o̱ⁿ na ljoꞌ cwilaꞌxmaⁿna. Tꞌmaⁿti lcoꞌwiꞌnaꞌ naⁿꞌñeeⁿ nntsꞌaa Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \c 21 \s1 Tsjo̱ꞌñjeeⁿ na tquiaa yuscu nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mr. 12:41-44) \p \v 1 Mꞌaaⁿ Jesús watsꞌom tꞌmaⁿ, ndoꞌ jleintyꞌiaaⁿꞌaⁿ naⁿtya na cwiñeꞌquia ofrendas cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Cwitioomna joonaꞌ tsꞌom castom. \v 2 Mati ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ cwii yuscu na jnda̱ ljoñe, na jeeⁿ jñeeⁿꞌñe. Tsaⁿꞌñeeⁿ tjacjoomꞌm we tsjo̱ꞌñjeeⁿ na ticajndanaꞌ joꞌ joꞌ. \v 3 Tso Jesús: \p —Mayuuꞌcheⁿ nndyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, yuscumꞌaaⁿꞌ na jnda̱ ljoñe, ndoꞌ jñeeⁿꞌñê, sa̱a̱ tꞌmaaⁿꞌti tquiaaⁿ cwentaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, nchiiti na tquia chaꞌtsondye ntꞌomcheⁿ. \v 4 Ee chaꞌtso naⁿmꞌaⁿꞌ cweꞌ na waljooꞌ tueeꞌna na cwiñeꞌquiana nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, sa̱a̱ yuscumꞌaaⁿ meiiⁿ na jñeeⁿꞌñê, tjuꞌñꞌeeⁿ mandi cantyja na nlcwaaⁿꞌaⁿ. \s1 Matso Jesús na nntyuiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ \r (Mt. 24:1-2; Mr. 13:1-2) \p \v 5 Tyolaꞌneiⁿ ntꞌom nnꞌaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ na jeeⁿ chjoomnaꞌ ñequio ljo̱ꞌ na neiⁿncooꞌ ndoꞌ ñequio ꞌnaⁿ na ya na cwiñeꞌquia nnꞌaⁿ. \v 6 Tsoom: \p —Chaꞌtso na cwintyꞌiaꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ, manncueꞌntyjo̱ xuee na nntyuiiꞌñꞌeⁿnaꞌ. Taxocaljooꞌ cwii tsjo̱ꞌ nacjooꞌ xꞌiaaꞌnaꞌ. \s1 ꞌNaaⁿ na nluii cwitjo̱o̱cheⁿ na nntsuu \r (Mt. 24:3-28; Mr. 13:3-23) \p \v 7 Quia joꞌ taꞌxꞌeena nnoom: \p —ꞌU Maestro na maꞌmo̱o̱ⁿꞌ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿ, ¿cwaaⁿ nluii na luaaꞌ? Ndoꞌ ¿cwaaⁿ cwii ꞌnaaⁿ mꞌmo̱ⁿnaꞌ na jnda̱ teinndyooꞌ nluii nmeiⁿꞌ? \p \v 8 Tsoom nda̱a̱na: \p —Queⁿꞌyoꞌ cwenta cha tinquioꞌnnꞌaⁿ nnꞌaⁿ ꞌo. Ee jndye nnꞌaⁿ nlquieꞌcañom na nlue na joona cwiluiindyena Cristo. Nluena: “Ja cwiluiindyo̱ Cristo”, ndoꞌ nluena: “Jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ.” Sa̱a̱ ꞌo tilajomndyoꞌ ñequio naⁿꞌñeeⁿ. \v 9 Meiⁿ tilaꞌcatyuendyoꞌ quia na cwindyeꞌyoꞌ na nndyocwjeꞌcañoom ntiaꞌ ndoꞌ cwilaꞌwendye nnꞌaⁿ nacjoo gobiernom ꞌnaaⁿna. Ee jndeiꞌnaꞌ na nmeiⁿꞌ cwinomjndyee, sa̱a̱ tyooweꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntsuu tsjoomnancue. \p \v 10 Ndoꞌ tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na: \p —Nlaꞌwendye nnꞌaⁿ cwii ndyuaa nacjoo nnꞌaⁿ cwiicheⁿ ndyuaa. Ndoꞌ cwii tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ nntseiweñê nacjooꞌ cwiicheⁿ tsaⁿmaⁿtsꞌiaaⁿ. \v 11 Jndye joo jndeii nntsꞌeii ndoꞌ nncꞌoom jndoꞌ ntꞌmaⁿ ñequio ntycu na wjaatcuuñenaꞌ. Ndoꞌ tꞌmaⁿ nlaꞌcatyuendye nnꞌaⁿ na nntyꞌiaana jndye ꞌnaaⁿ tꞌmaⁿ na nleitquiooꞌ tsjo̱ꞌluee. \p \v 12 ’Sa̱a̱ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ, nntꞌue nnꞌaⁿ ꞌo nawiꞌ ndoꞌ nleiꞌntyjo̱na ꞌo ndoꞌ mati nñeꞌquiana cwenta ꞌo nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ lanꞌom nchꞌu ndoꞌ nntioomna ꞌo lꞌaancjo. Ndoꞌ nncꞌoochona ꞌo jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom ñequio naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ tꞌmaⁿ, cweꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xueya. \v 13 Quia na nntjomꞌyoꞌ nmeiⁿꞌ nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nntjeiꞌyuuꞌndyoꞌ cantyja ꞌnaⁿya. \v 14 Calaꞌjndaaꞌndyoꞌyaꞌyoꞌ na tincꞌoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ cwaaⁿ ñꞌoom na nntꞌo̱ꞌyoꞌ cha nncwañoomꞌnaꞌ ꞌo, \v 15 ee xjeⁿꞌñeeⁿ nnco̱ nncwjaaꞌndyo̱ ñꞌoom quiiꞌ ndyueꞌyoꞌ ndoꞌ nñequia na jndo̱ꞌ nꞌomꞌyoꞌ hasta meiⁿcwiindye joo nnꞌaⁿ na jndoo ꞌo xonda̱a̱ nluena na tilꞌue ñꞌoom na nnduꞌyoꞌ meiⁿ na nluena na tiyuuꞌnaꞌ. \v 16 Mati lotyeꞌyoꞌ, londyeeꞌyoꞌ, ntyjeeꞌyoꞌ, nnꞌaⁿꞌyoꞌ, nnꞌaⁿ na ya ñꞌoom ꞌo ñꞌeⁿndye, nñeꞌquiana cwenta ꞌo luee nnꞌaⁿ ndoꞌ ntꞌomndyoꞌ nlaꞌcwjee naⁿꞌñeeⁿ. \v 17 Chaꞌtsondye nnꞌaⁿ nncꞌomna na ticueeꞌ nꞌomna ꞌo cweꞌ ncꞌe na mꞌaⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ xueya. \v 18 Sa̱a̱ xocaꞌndiya na nntsuundyoꞌ. Hasta meiⁿ cweꞌ cwii soonqueⁿꞌyoꞌ xocatsuunaꞌ ñꞌeⁿndyoꞌ. \v 19 Ndoꞌ ncꞌe na ticaꞌndyencꞌuaaꞌndyoꞌ nntoꞌñoomꞌyoꞌ na ticantycwii na nntandoꞌyoꞌ. \s1 Nntyuiiꞌ tsjoom Jerusalén \p \v 20 ’Sa̱a̱ quia na nntyꞌiaꞌyoꞌ na cwitjaaꞌndye sondaro tsei ndiocheⁿ Jerusalén, quia joꞌ calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ tueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntyuiiꞌ tsjoomꞌñeeⁿ. \v 21 Quia ljoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Judea, cꞌooleinomna, cꞌoona quiiꞌ ntsjo̱. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ quiiꞌ tsjoomꞌñeeⁿ caluiꞌna joꞌ joꞌ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jo jnda̱a̱ tincꞌoolcweꞌna tsjoomꞌñeeⁿ. \v 22 Ee quia joꞌ ncuee na cwitioomndye nnꞌaⁿ cantyja na wiꞌndyena cha nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na jnda̱ teiljeii. \v 23 Ntyꞌiaandye yolcu na ndeiindye joo ncueeꞌñeeⁿ ñequio yolcu na ꞌndaandye nda. Ee nnquioo cwii nawiꞌ tꞌmaⁿ nacjoo nnꞌaⁿ tyuaawaa ndoꞌ jeeⁿ tꞌmaⁿ nawiꞌ na nntꞌuiinaꞌ joona. \v 24 Nncwjena ñꞌeⁿ xjo ndoꞌ ntꞌom nncꞌoocho nnꞌaⁿ pra̱so na ticwii cwii ndyuaa. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na nchii judíos nlco̱ꞌna tsjoom Jerusalén jndye xuee, hasta nncueeꞌ xjeⁿ na jnda̱ seijndaaꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom na nncjaawintyjeeꞌ na cwiluii na ljoꞌ. \s1 Luaa nntsꞌaanaꞌ quia na nndyonndaꞌ Jesús \r (Mt. 24:29-35, 42-44; Mr. 13:24-37) \p \v 25 ’Tꞌmaⁿ ꞌnaaⁿ nleitquiooꞌ nntyꞌiaa nnꞌaⁿ nnom ñeꞌquioomꞌ ñꞌeⁿ chiꞌ ñꞌeⁿ cancjuu. Ndoꞌ nnom tsjoomnancue tꞌmaⁿ nntseiꞌndaaꞌnaꞌ nꞌom nnꞌaⁿ. Nntseiñꞌeeⁿꞌnaꞌ joona quia na nndyena na jeeⁿ cꞌuaa manquiuuꞌ nmo̱ⁿ ndaaluee, nntseicatyꞌuenaꞌ joona. \v 26 Nntsꞌaanaꞌ na tajndeiiꞌ nꞌomna ncꞌe na cwicatyuena ñequio na mꞌaaⁿꞌticheⁿ nꞌomna chiuu cwii wjaachꞌeetinaꞌ nnom tsjoomnancue. Ee nntseicwachuuꞌñenaꞌ chaꞌtso ꞌnaⁿ najnda̱ na matseixmaⁿ tsjo̱ꞌluee. \v 27 Quia ljoꞌcheⁿ nntyꞌiaana ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee na macwja̱caño̱o̱ⁿnndaꞌa tsjoomnancue. Nndyo̱o̱ naquiiꞌ nchquiu ñequio najndeii na matseixmaⁿya ndoꞌ ñequio na neiⁿncooꞌ nacaxuee na cwiluiitꞌmaⁿndyo̱. \v 28 Quia na jnda̱ jnaⁿnaꞌ na cwiluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ, cꞌomtꞌmaaⁿꞌndyoꞌ nꞌomꞌyoꞌ, cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ ee jnda̱ teindyooꞌ na nluinꞌmaaⁿndyoꞌ. \p \v 29 Mati seineiiⁿ ñꞌoom na tjañoomꞌ nda̱a̱na, tsoom: \p —Calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ tsꞌoom higuera ndoꞌ chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nꞌoom. \v 30 Quia cwintyꞌiaꞌyoꞌ na jnda̱ macwicaluiꞌ tscooꞌnaꞌ, cwilaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ teindyooꞌ ncueesuaꞌ. \v 31 Mati quia na cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cwiluii chaꞌtso nmeiⁿꞌ, calaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ na jnda̱ teindyooꞌ mꞌaaⁿnaꞌ na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 32 ’Candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, mayuuꞌcheⁿ na xocwjeñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ jeꞌ hasta xjeⁿ na jnda̱ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ chaꞌtso ñꞌoommeiⁿꞌ. \v 33 Tsjo̱ꞌluee ñꞌeⁿ tsjoomnancue nntycwiiñꞌeⁿnaꞌ sa̱a̱ juu ñꞌoom ꞌnaⁿya tijoom cwinomꞌnaꞌ juunaꞌ. \p \v 34 ’Calꞌandyoꞌ cwenta na tincjaachunaꞌ ꞌo na ñoomñoom na nlꞌaꞌyoꞌ, oo na nncꞌomꞌyoꞌ na candyeꞌyoꞌ, oo na nncuaa ñꞌomtiuu ꞌnaⁿꞌyoꞌ ꞌnaⁿ na macaⁿnaꞌ ꞌo. Cha tintsꞌaanaꞌ na ticꞌomcꞌeendyoꞌ ndoꞌ majndeiito nncwjeeꞌcañoom xueeꞌñeeⁿ ꞌo. \v 35 Tintjomꞌyoꞌ chaꞌcwijom na nnquioo cwii teincoꞌ ee nntꞌuiinaꞌ nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ chaꞌwaa nnom tsjoomnancue. \v 36 Joꞌ chii cꞌomꞌcꞌeendyoꞌ chaꞌwaa xuee na mꞌaⁿꞌyoꞌ. Ndoꞌ calatyꞌoondyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha nncꞌoom jndeiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nnda̱a̱ nnaⁿndyoꞌ nawiꞌ na quia nndyo, ndoꞌ nnda̱a̱ nncwintyjeꞌtyeⁿꞌyoꞌ jo no̱o̱ⁿ na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee. \p \v 37 Naxuee tyoꞌmo̱ⁿ Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ. Ndoꞌ quia tmaaⁿ tyocalueeⁿꞌeⁿ, tyocaⁿ ta na jndyu Olivos. \v 38 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ cwitsjoom tyoquiena watsꞌom tꞌmaⁿ na nndyena ñꞌoom na nñequiaaⁿ. \c 22 \s1 Cwiꞌmaⁿna na nntꞌuena Jesús \r (Mt. 26:1-5, 14-16; Mr. 14:1-2, 10-11; Jn. 11:45-53) \p \v 1 Majnda̱ jaawindyooꞌ nncueeꞌ xuee pascua na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ judíos tyooꞌ na tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. \v 2 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, cweꞌ ntyꞌiu tyolꞌueendyena chiuu ya cha nnda̱a̱ nlaꞌcueeꞌna Jesús, ee nquiaana nnꞌaⁿ na neiiⁿ jom. \p \v 3 Xjeⁿꞌñeeⁿ tuo̱ Satanás naquiiꞌ tsꞌom Judas, tsaⁿ na mati jndyu Iscariote. Jom cwii joo nnꞌaⁿ na canchooꞌwendye. \v 4 Tjaaⁿ na mꞌaⁿ ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee quiiꞌntaaⁿ nnꞌaⁿ judíos, ñꞌeⁿ nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ tsꞌiaaⁿ na cwiluii watsꞌom. Tjatseijndaaꞌñê chiuu ya nntsꞌaaⁿ na nñequiaaⁿ cwenta Jesús lueena. \v 5 Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ jeeⁿ jlaꞌneiiⁿꞌndyena, tjoomꞌ tꞌmaⁿna na nñeꞌquiana sꞌom nnoom. \v 6 Mati jom seijomñê na ljoꞌ. Tyolꞌueeⁿ cwaaⁿ nncjuꞌnaaⁿñenaꞌ na nñequiaaⁿ cwenta Jesús lueena xjeⁿ na ticajndooꞌ nnꞌaⁿ. \s1 Seijndaaꞌñe Jesús na cuaa Cena \r (Mt. 26:17-29; Mr. 14:12-25; Jn. 13:21-30; 1 Co. 11:23-26) \p \v 7 Tueꞌntyjo̱ ncuee na cwicwaꞌ nnꞌaⁿ judíos tyooꞌ na tjaa ndaaljoꞌ tjaquieeꞌ. Ncueeꞌñeeⁿ macaⁿnaꞌ na calaꞌcwjeena canmaⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ ncuee pascua. \v 8 Ndoꞌ jñom Jesús Pedro ñequio Juan, tsoom nda̱a̱na: \p —Catsaꞌyoꞌ, nlajndaaꞌndyoꞌ yuu na nlcwaaꞌa cantyja ꞌnaaⁿꞌ ncuee pascua. \p \v 9 Taꞌxꞌeena nnoom: \p —¿Yuu lꞌue tsꞌomꞌ na nlajndaaꞌndyô̱? \p \v 10 Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —Quia na jnda̱ saaquieꞌyoꞌ naquiiꞌ tsjoomwaꞌñeⁿ, nntjomndyoꞌ cwii tsaⁿsꞌa na ñꞌoom tsjoo na ñjom ndaa. Catsaantyjo̱ꞌyoꞌ naxeeⁿꞌeⁿ hasta na nncueⁿꞌeⁿ wꞌaa yuu na nncjaaqueⁿꞌeⁿ. \v 11 Joꞌ joꞌ canduꞌyoꞌ nnom tsꞌaⁿ na waaꞌ wꞌaaꞌñeeⁿ: “Nquii tsꞌaⁿ na maꞌmo̱ⁿ nda̱a̱ya mawaxꞌeeⁿ: ¿Yuu waa cuarto na nlcwaaꞌâ cwentaaꞌ xuee pascua ñequio nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿndyo̱?” \v 12 Quia joꞌ juu tsaⁿꞌñeeⁿ mꞌmo̱o̱ⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ cwii cuarto tꞌmaⁿ, wꞌaa nandye na maniomcanda̱a̱ꞌ ꞌnaⁿ. Joꞌ joꞌ calajndaaꞌndyoꞌyaꞌyoꞌ. \p \v 13 Tyꞌena ndoꞌ jliuna chaꞌxjeⁿ na tsoom. Ndoꞌ jlaꞌjndaaꞌndyena na nlcwaꞌna, nntquiina catsmaⁿ. \p \v 14 Quia na jnda̱ tmaaⁿ, tueꞌcañoom Jesús, tjacjom nacañoomꞌ meiⁿsa ñequio canchooꞌwe nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê. \v 15 Tsoom nda̱a̱na: \p —Jeeⁿ ntyjaaꞌ tsꞌo̱o̱ⁿya na nlcwaaꞌa nantquie pascuawaa ñꞌeⁿndyoꞌ cwii tjo̱o̱cheⁿ na nncꞌio̱. \v 16 Ee candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, taxocwaꞌnndaꞌa juunaꞌ hasta xjeⁿ na jnda̱ seicanda̱a̱ꞌñenaꞌ yuu na matsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 17 Jnda̱ joꞌ toꞌñoom cwii waso, jnda̱ chii tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ndoꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Catoꞌñoomꞌyoꞌ wasowaa, caluiꞌ cjaanaꞌ cwii ndoꞌ cwiindyoꞌ, cweꞌyoꞌ. \v 18 Ee candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, jeꞌ na cwii wjaatinaꞌ, taxocꞌua ndaawinom hasta quia nncueꞌntyjo̱ xjeⁿ na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \p \v 19 Ndoꞌ toꞌñoom tyooꞌ, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom, jnda̱ chii tyjeeⁿ juunaꞌ, tquiaaⁿ nda̱a̱na. Tsoom: \p —Tyooꞌwaa cwiluiiñenaꞌ seiiꞌa na mañequiaandyo̱ na nncꞌio̱. Luaaꞌ nntsaalꞌaꞌyoꞌ na cwicañjom nꞌomꞌyoꞌ ja. \p \v 20 Jnda̱ na tcwaꞌna tyooꞌñeeⁿ, majoꞌti sꞌaaⁿ, toꞌñoom waso. Tsoom: \p —Juu ndaa winom na ñjom wasowaa tseixmaⁿnaꞌ ñꞌoom xco na maqua̱ⁿtya̱ⁿ ñequio nioomꞌa na nnquioo cwentaꞌyoꞌ. \p \v 21 ’Sa̱a̱ queⁿꞌyoꞌ cwenta, ñeꞌcwii meiⁿsa na cañomꞌ meindyuaandyo̱ ñequio tsꞌaⁿ na mañequiaa cwenta ja. \v 22 Ndoꞌ ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, mayuuꞌcheⁿ manntjo̱ⁿ chaꞌxjeⁿ na jnda̱ teijndaaꞌ cantyja ꞌnaⁿya, sa̱a̱ nntꞌuiiwiꞌnaꞌ juu tsꞌaⁿ na mañequiaa cwenta ja. \p \v 23 Quia joꞌ to̱ꞌna na tyotaꞌxꞌeendyena nda̱a̱na, ꞌñeeⁿ cwiindye joona na nntsꞌaa na ljoꞌ. \s1 ¿ꞌÑeeⁿ cwiluiitꞌmaⁿñeti? \p \v 24 Mati jlaꞌñꞌeeⁿꞌ ndyueena ꞌñeeⁿ cwiindye joona na nncꞌoom na tꞌmaⁿñeti. \v 25 Sa̱a̱ jom tsoom nda̱a̱na: \p —Nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ tsjoomnancuewaa ñequio nnꞌaⁿ na cwitsa̱ꞌntjom, cwinchjeena nnꞌaⁿ na cwindyeꞌntjom nda̱a̱na, sa̱a̱ cwilaꞌcajndyu yoꞌñeeⁿ joona nnꞌaⁿ na ya cwilꞌa. \v 26 Sa̱a̱ quiiꞌntaaⁿꞌ ꞌo nchii luaaꞌ nncuaa. Ee juu tsꞌaⁿ na cwiluiitquieñeti cꞌoom chaꞌna tsꞌaⁿ na cje tseixmaⁿ. Ndoꞌ tsꞌaⁿ na matsa̱ꞌntjom cꞌoom chaꞌna tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom. \v 27 Ee ¿ꞌñeeⁿ cwiluiitꞌmaⁿñeti, aa juu tsꞌaⁿ na wacatyeeⁿ nacañoomꞌ meiⁿsa, oo aa juu tsꞌaⁿ na mandiꞌntjom joꞌ joꞌ? ¿Aa nchii maxjeⁿ juu tsꞌaⁿ na wacatyeeⁿ nacañoomꞌ meiⁿsa? Sa̱a̱ queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja mꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ na mandiꞌntjo̱ⁿ. \p \v 28 ’ꞌO ñequiiꞌcheⁿ ñꞌeⁿꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ chaꞌtsoti na maqueⁿnaꞌ xjeⁿ ja. \v 29 Joꞌ chii chaꞌxjeⁿ na tqueⁿtyeⁿ Tsotya̱ya ñꞌoom na ja nntsa̱ꞌntjo̱ⁿ, malaaꞌtiꞌ maqua̱ⁿ na ꞌo nntsa̱ꞌntjomꞌyoꞌ. \v 30 Yuu na nntsa̱ꞌntjo̱ⁿya, joꞌ nñequiaya na nlcwaꞌyoꞌ ndoꞌ nncweꞌyoꞌ ñꞌeⁿndyo̱ cañoomꞌ meiⁿsa ꞌnaⁿya. Ndoꞌ nncwindyuaandyoꞌ ntio yuu na nntuꞌxeⁿꞌyoꞌ canchooꞌwe ntmaaⁿꞌ nnꞌaⁿ Israel. \s1 Matseicandii Jesús na nncwjiꞌñe Pedro \r (Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Jn. 13:36-38) \p \v 31 Tso ta Jesús: \p —ꞌU Simón, queⁿꞌ cwenta, jnda̱ tcaⁿ Satanás ñꞌoom na nntseiteiꞌncweeⁿꞌeⁿ ꞌo chaꞌna matseicueeñe tsꞌaⁿ lqueeⁿ trigo, \v 32 sa̱a̱ ja jnda̱ ñesꞌaa tyꞌoo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaⁿꞌ cha tintseintycwiinaꞌ na matseiꞌyuꞌyaꞌ tsꞌomꞌ. Ndoꞌ xeⁿ jnda̱ tcoꞌndyuꞌxcweꞌnndaꞌ, quiaaꞌ ñꞌoom tꞌmaⁿ tsꞌom nda̱a̱ nnꞌaⁿꞌ nmeiiⁿ na cwilaꞌyuꞌ. \p \v 33 Tꞌo̱ Simón nnoom, matso: \p —Ta, mꞌaaⁿcꞌeendyo̱ na nncjo̱ wꞌaancjo ñꞌeⁿndyuꞌ. Ndoꞌ tintsꞌaa meiiⁿ na nncꞌio̱ ñꞌeⁿndyuꞌ. \p \v 34 Tso Jesús nnoom: \p —Aa ndiꞌ, Pedro, njomꞌ matsjo̱o̱, cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa caxtijndyo jeꞌjeꞌcheⁿ, sa̱a̱ ꞌu xjeⁿꞌñeeⁿ jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ na ticwajnaⁿꞌ ja. \s1 Nntseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ljeii na mawaa \p \v 35 Tso Jesús nda̱a̱na: \p —Quia na jño̱o̱ⁿya ꞌo na saanquiaꞌyoꞌ ñꞌoom ꞌnaⁿya, tsjo̱o̱ na tîcatsañꞌomꞌyoꞌ tsjo̱ꞌñjeeⁿ, meiⁿ chetsjaꞌ, meiⁿ lcoom, ¿aa waa na seitjo̱o̱naꞌ ꞌo? \p Jluena nnoom: \p —Meiⁿcwii tjaaꞌnaⁿ. \p \v 36 Tsotyeeⁿcheⁿ nda̱a̱na: \p —Sa̱a̱ jeꞌ, ꞌñeeⁿ juu na maleiñꞌoom ꞌnaⁿ na cwicañjom sꞌom, cjaañꞌoom juunaꞌ ndoꞌ mati chetsjaꞌ. Ndoꞌ ꞌñeeⁿ juu na tjaaꞌnaⁿ xjo espada, cajnda̱a̱ liaatco ꞌnaaⁿꞌ, chii cꞌoom xjooꞌ. \v 37 Ee candyeꞌyoꞌ nntsjo̱o̱, maxjeⁿ jndeiꞌnaꞌ na catseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ ljeii na mawaa cantyja ꞌnaⁿya na matsonaꞌ: “Tjeiiꞌna cwenta na ljoꞌyu wiꞌñê chaꞌxjeⁿ nnꞌaⁿ na wiꞌndye.” \p \v 38 Jluena nnoom: \p —Ta, cantyꞌiaꞌ, luaa mawaa we xjo espadas. \p Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na, tsoom: \p —Maleiꞌtyeⁿ luaaꞌ. \s1 Matseineiⁿ Jesús nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom \r (Mt. 26:36; Mr. 14:32-42) \p \v 39 Quia joꞌ jlueeⁿꞌeⁿ wꞌaa yuu na tcwaꞌna, tjaaⁿ ta na jndyu Olivos yuu na maxjeⁿ quicaⁿ. Ndoꞌ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌoomꞌm, mandiꞌntyjo̱na naxeeⁿꞌeⁿ. \v 40 Quia na tquiena joꞌ joꞌ, tsoom nda̱a̱na: \p —Calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha juu na ñequeⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌo tincwantjomnaꞌ ꞌo. \p \v 41 Ndoꞌ teiño̱o̱ⁿ nacañoomna, tjaaⁿ chaꞌna tquia na nncjuꞌ tsꞌaⁿ cwii tsjo̱ꞌ. Tcoomꞌm xtyeeⁿ ndoꞌ seineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 42 Tsoom: \p —Tsotya̱ya, xeⁿ ꞌu lꞌue tsꞌomꞌ, catseicandyaandyuꞌ ja nawiꞌwaa. Sa̱a̱ ticaluii ljoꞌ na lꞌue tsꞌo̱o̱ⁿ ja, caluii ljoꞌ na lꞌue tsꞌomꞌ nncuꞌ. \p \v 43 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ tyjeꞌcañoom cwii ángel nacañomꞌm na jnaⁿ cañoomꞌluee na tyoñequiaa najneiⁿ. \v 44 Yocheⁿ na tyotseiꞌndaaꞌnaꞌ tsꞌoom, tyoqueⁿñetyeeⁿ na tyotseineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom ñequio chaꞌwaa najneiⁿ. Ndoꞌ ndaatmeiiⁿꞌeⁿ tyotseijomnaꞌ chaꞌna tꞌmaⁿ ndaateiⁿ niomꞌ, ñecwii ndiiꞌ cwiꞌiuunaꞌ xjeⁿ nomtyuaacheⁿ. \p \v 45 Quia na jnda̱ teicantyjaaⁿ na seineiiⁿ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tjantyjaaⁿꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê ndoꞌ ljeiiⁿ na cwindana. Ee tîcanaⁿndyena na jeeⁿ chjooꞌ nꞌomna. \v 46 Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na cwindaꞌyoꞌ? Quicantyjaꞌyoꞌ, calaneiⁿꞌyoꞌ nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom cha juu na ñeꞌqueⁿnaꞌ xjeⁿ ꞌo, tincjaachuunaꞌ ꞌo. \s1 Tꞌuena Jesús \r (Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Jn. 18:2-11) \p \v 47 Ndicwaⁿ matseineiⁿ Jesús ndoꞌ tquieꞌcañom nnꞌaⁿ na jndyendye. Jo nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ wjaajndyee Judas, cwii joo nnꞌaⁿ na canchooꞌwe. Seicandyooꞌñê nacañoomꞌ Jesús na nncꞌom ntsmaⁿꞌ. \v 48 Tso Jesús nnoom: \p —ꞌU Judas, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, ¿aa maꞌtiooꞌ cwenta ja luee nnꞌaⁿ ñequio na maꞌuaꞌ ntsmaaⁿꞌa? \p \v 49 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿñê, quia na ntyꞌiaana chiuu wjaachꞌeenaꞌ, jluena nnoom: \p —Ta, ¿aa mañejom nntua̱a̱ꞌa xjo? \p \v 50 Ndoꞌ cwii joona mañoomꞌ seiquieeꞌñe mosooꞌ tyee na cwiluiitquieñe. Tyjee tsuaꞌqui tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaya. \v 51 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —Maya, caꞌndyeꞌyoꞌ. \p Ndoꞌ tyenquioomꞌm tsuaꞌqui tsaⁿꞌñeeⁿ, seinꞌmaaⁿ juu. \v 52 Ndoꞌ nnꞌaⁿ na tquio nacjoomꞌm, joo ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ tsꞌiaaⁿ cwentaaꞌ watsꞌom, ñequio nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye naquiiꞌ tsjoom, tsoom nda̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ: \p —Jndaꞌjom ñequio ncjo espadas ndoꞌ ñꞌeⁿ nꞌoom nchꞌio na tquioꞌyoꞌ nacjoya. Ndooꞌ na tquiocꞌomꞌyoꞌ cwii tsaⁿcanchꞌue. \v 53 ꞌIo ndii ꞌio tyomꞌaaⁿya quiiꞌntaaⁿꞌyoꞌ naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ meiⁿ tîcatꞌueꞌyoꞌ ja. Sa̱a̱ jeꞌ jeꞌ jnda̱ tueꞌntyjo̱ na juu na jaaⁿñe maqueⁿnaꞌ xjeⁿ. \s1 Macwjiꞌñe Pedro cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús \r (Mt. 26:57-58, 69-75; Mr. 14:53-54, 66-72; Jn. 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Jnda̱ na tꞌue naⁿꞌñeeⁿ jom, tyꞌeñꞌomna jom waaꞌ tyee na cwiluiitquieñe. Ndoꞌ Pedro tjantyjo̱o̱ⁿ tquiacheⁿ tquia. \v 55 Joꞌ joꞌ jlaꞌntjoomndye nnꞌaⁿ chom tachꞌeⁿ, tyomeindyuaandyena ndiocheⁿ nacañoomꞌ chom. Ndoꞌ mati Pedro tjacjom quiiꞌntaaⁿna. \v 56 Cwii yuscu na mandiꞌntjom ljeii jom na wacatyeeⁿ ꞌndyoo chom, jeeⁿ nquiee ntyꞌiaaꞌ nnoom ndoꞌ tso: \p —Mati tsaⁿmꞌaaⁿ ñeñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p \v 57 Sa̱a̱ jom tjeiꞌñê, tsoom: \p —Jeeⁿ ꞌu yuscu ticwajnaⁿꞌa tsaⁿmꞌaaⁿꞌ. \p \v 58 Tyoowiquiuuꞌ ljeii cwiicheⁿ tsꞌaⁿ jom, tso nnoom: \p —ꞌU, maxjeⁿ cwiindye joona. \p Sa̱a̱ tꞌo̱o̱ⁿ: \p —Nchii joꞌ ja. \p \v 59 Jnda̱ tjawiquiuuꞌticheⁿ, chaꞌna cwii hora, cwiicheⁿ tsꞌaⁿ tyotseijndeiiꞌ ꞌndyoo, tso: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿ, mayuuꞌcheⁿ ñeñꞌeeⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ ee tsꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea jom. \p \v 60 Tꞌo̱ Pedro nnom: \p —Ja re, meiⁿchjoo ticaljeii ñꞌoom na matsuꞌ. \p Ndicwaⁿ matseineiiⁿ ñꞌeⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ndoꞌ seixuaa caxtijndyo. \v 61 Quia joꞌ taqueⁿ Ta Jesús ndyeyu jo ndoꞌ na mꞌaaⁿ Pedro ndoꞌ ntyꞌiaaꞌ nnoom. Ndoꞌ mañoomꞌ tjañjoomꞌ tsꞌoom ñꞌoom na jnda̱ tso nnoom: “Cwii tjo̱o̱cheⁿ na nntseixuaa caxtijndyo jeꞌjeꞌcheⁿ sa̱a̱ xjeⁿꞌñeeⁿ ꞌu jnda̱ ndyee ndiiꞌ macwjiꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyo̱.” \v 62 Quia joꞌ mana jluiꞌ Pedro quiiꞌntaaⁿ naⁿꞌñeeⁿ. Jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ tyotyꞌioom na jnda ntyjeeⁿ. \s1 Cwilaꞌjnaaⁿꞌna Jesús \r (Mt. 26:67-68; Mr. 14:65) \p \v 63 Nnꞌaⁿ na tyolꞌa cwenta Jesús, tyolaꞌjnaaⁿꞌna ndoꞌ tyotjaaꞌna jom. \v 64 Mati tyolaꞌtyeⁿna liaa nnoom, tyotmeiiⁿꞌna ndaꞌ nnoom ndoꞌ tyoluena: \p —Cjaaweeꞌ ꞌndyoꞌ ꞌñeeⁿ juu macwjaꞌ ꞌu. \p \v 65 Ndoꞌ jndye ñꞌoom ticueeꞌ tsꞌom tyoluena nacjoomꞌm. \s1 ꞌOoqueⁿna Jesús luee nnꞌaⁿ na cwiluiitquiendye \r (Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Jn. 18:19-24) \p \v 66 Quia na jnda̱ teixuee, tjomndye ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio nnꞌaⁿ na cwijndooꞌ tsꞌiaaⁿ watsꞌom tꞌmaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés. Tyꞌeñꞌomna Jesús na mꞌaⁿ nnꞌaⁿ na cwiluiindyena nꞌiaaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ judíos. Jlue naⁿꞌñeeⁿ nnoom: \p \v 67 —Catsuꞌ nda̱a̱yâ, ¿aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Cristo? \p Jom tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —Meiiⁿ xeⁿ na nntsjo̱o̱ nda̱a̱ꞌyoꞌ, sa̱a̱ xocalaꞌyuꞌyoꞌ. \v 68 Ndoꞌ meiiⁿ xeⁿ na cwaxꞌa̱ya nda̱a̱ꞌyoꞌ, ꞌo xocatꞌo̱ꞌyoꞌ ꞌndyo̱, xocalacandyaandyoꞌ ja. \v 69 Sa̱a̱ jeꞌ xuee na cwii wjaanaꞌ, ja na cwiluiindyo̱ tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee nncjo̱cajmaⁿ ntyjaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom ntyjaya yuu na matseitꞌmaaⁿꞌñetinaꞌ ja. Joꞌ joꞌ nntseijomndyo̱ ñꞌeⁿñê chaꞌtso najndeii na matseixmaaⁿ. \p \v 70 Chaꞌtsondyena taꞌxꞌeena: \p —Quia joꞌ ¿aa ꞌu cwiluiindyuꞌ Jnda Tyꞌo̱o̱tsꞌom? \p Tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —Mancjoꞌtiꞌyoꞌ jnda̱ macwinduꞌyoꞌ. \p \v 71 Quia joꞌ jluena: \p —¿Ljoꞌ cwii macaⁿtinaꞌ na nluiꞌyuuꞌ nacjoomꞌm? Ee mancjo̱o̱tya̱a̱ jnda̱ jndya̱a̱ya ñꞌoom ꞌñom. \c 23 \s1 Tyꞌeñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Pilato \r (Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1-5; Jn. 18:28-38) \p \v 1 Quia joꞌ chaꞌtsondye nnꞌaⁿ na tjomndye joꞌ joꞌ, teiꞌcantyjana, tyꞌeñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Pilato. \v 2 To̱ꞌna na tyoñequiana jnaaⁿꞌaⁿ. Jluena: \p —Tsaⁿmꞌaaⁿꞌ jnda̱ jliuuyâ na matseiꞌnaⁿꞌaⁿ nꞌom nnꞌaⁿ ndyuaayâ. Ee quitsoom na ticwanaaⁿ na nñeꞌquiaayâ tsꞌiaaⁿnda̱a̱yâ nnom César. Ndoꞌ manquiityeeⁿ matsoom na cwiluiiñê Cristo ndoꞌ rey jom. \p \v 3 Quia joꞌ taꞌxꞌee Pilato nnoom, tso: \p —¿Aa ꞌu cwiluiindyuꞌ rey na catsa̱ꞌntjom nnꞌaⁿ judíos? \p Tꞌo̱ Jesús nnom: \p —Maxjeⁿ joꞌ ja, chaꞌxjeⁿ na matsuꞌ. \p \v 4 Ndoꞌ tso Pilato nda̱a̱ ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio nnꞌaⁿ na jndyendye: \p —Ja meiⁿcwii jnaaⁿꞌ tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ ticaljeiya. \p \v 5 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jlaꞌjndeiiꞌ ndyueena, jluena: \p —Ñꞌoom na maꞌmo̱o̱ⁿ matseijmeiⁿꞌnaꞌ nnꞌaⁿ chaꞌwaa tsꞌo̱ndaa Judea. Tyochꞌeeⁿ na ljoꞌ tsꞌo̱ndaa Galilea, ndoꞌ mati ñjaaⁿ. \s1 Tyꞌeñꞌomna Jesús na mꞌaaⁿ Herodes \p \v 6 Jnda̱ na jndii Pilato ñꞌoom cantyja ꞌnaaⁿꞌ Galilea, taxꞌeeⁿ: \p —¿Aa tsꞌaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea tsaⁿsꞌamꞌaaⁿꞌ? \p \v 7 Quia na ljeiijndaaꞌñê na jnaⁿ Jesús tsꞌo̱ndaa Galilea yuu na matsa̱ꞌntjom Herodes, quia joꞌ seicwanoom Jesús na mꞌaaⁿ Herodesꞌñeeⁿ na tsaⁿꞌñeeⁿ cuꞌxeeⁿ Jesús. Ee tyjeeꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ Jerusalén quia joꞌ. \v 8 Ndoꞌ jeeⁿ neiiⁿꞌeⁿ quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ Jesús ee jaachꞌee xuee na jeeⁿ ñeꞌcwajnaⁿꞌaⁿ juu ndoꞌ na jndye ñꞌoom jnda̱ jñeeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌ. Joꞌ jeeⁿ queeⁿ tsꞌoom na nntyꞌiaaⁿꞌaⁿ na nntsꞌaa Jesús cwii tsꞌiaaⁿ na xocanda̱a̱ nntsꞌaa na cweꞌ cwii tsꞌaⁿ. \v 9 Ndoꞌ jndye ñꞌoom tyowaxꞌeeⁿ, sa̱a̱ meiⁿcwii ñꞌoom ticꞌo̱ Jesús. \v 10 Ndoꞌ ntyee na cwiluiitquiendye ñequio nnꞌaⁿ na cwitꞌmo̱o̱ⁿ ljeii na tqueⁿ Moisés, mati tyꞌena na mꞌaaⁿ. Tyoqueⁿya nꞌomna na tyoñequiana jnaaⁿꞌ Jesús. \v 11 Ndoꞌ mati Herodes ñequio sondaro ꞌnaaⁿꞌaⁿ, cweꞌ tyoncona Jesús ndoꞌ tyolaꞌjnaaⁿꞌna jom. Jlaꞌcweena jom cwii liaa na jnda, jnda̱ chii jlaꞌcwanomnndaꞌna jom na mꞌaaⁿ Pilato. \v 12 Juu xueeꞌñeeⁿ ljoyaañe Pilato ñꞌeⁿ Herodes, ee ñetꞌomntiaaꞌndyena. \s1 Cwiwijndaaꞌtyeⁿ na cueꞌ Jesús \r (Mt. 27:15-26; Mr. 15:6-15; Jn. 18:39–19:16) \p \v 13 Quia joꞌ seitjom Pilato ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio nnꞌaⁿ na laꞌxmaⁿ nꞌiaaⁿ ñequio nnꞌaⁿ na jndyendye. \v 14 Tsoom nda̱a̱na: \p —ꞌO tquioñꞌomꞌyoꞌ tsaⁿsꞌamꞌaaⁿ na cwinduꞌyoꞌ matseijmeiiⁿꞌeⁿ nnꞌaⁿ judíos. Sa̱a̱ queⁿꞌyoꞌ cwenta, jo nda̱a̱ chaꞌtsondyoꞌ jnda̱ tcaaⁿꞌa ñꞌoom nnoom, ndoꞌ meiⁿcwii jnaaⁿꞌaⁿ tîcaljei na chaꞌtso ñꞌoom na cwiqueⁿꞌyoꞌ nacjoomꞌm. \v 15 Meiⁿ Herodes tîcaljeii jnaaⁿꞌaⁿ, joꞌ na seicwanomnndaꞌ tsaⁿꞌñeeⁿ jom na mꞌaaⁿya. Queⁿꞌyoꞌ cwenta, meiⁿcwii tyootseitjo̱o̱ñê na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na cueeⁿꞌeⁿ. \v 16 Joꞌ chii nnchuuꞌjñeeⁿ xeⁿ jnda̱ nntseicandyaandyo̱ jom. \p \v 17 Ndoꞌ waa costumbre na jndeiꞌnaꞌ na catseicandyaañe Pilato cwii pra̱so jo nda̱a̱ nnꞌaⁿ xcwe na waa xuee. \v 18 Sa̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ na jndyendye, ñeꞌcwii ñꞌoom jlaꞌxuaana, jluena: \p —Quindyo̱o̱ꞌ luaaꞌ ñjaaⁿñe ndoꞌ catseicandyaandyuꞌ Barrabás. \p \v 19 Tsaⁿꞌñeeⁿ tueeꞌna jom wꞌaancjo ee teijndaaꞌ jnaaⁿꞌaⁿ na seiweñê nacjooꞌ gobiernom. Ndoꞌ seicueⁿꞌeⁿ tsꞌaⁿ. \v 20 Ndoꞌ Pilato ncꞌe na ñeꞌcatseicandyaañê Jesús, seineiⁿnnaaⁿꞌaⁿ nda̱a̱ nnꞌaⁿ. \v 21 Sa̱a̱ joo naⁿꞌñeeⁿ jndeiiti jlaꞌxuaanndaꞌna, jluena: \p —Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. Catyꞌiomꞌ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \p \v 22 Tsoom nda̱a̱na na jnda̱ ndyee ndiiꞌ: \p —¿Ljoꞌ jeeⁿcheⁿ tisꞌa sꞌaaⁿ? Meiⁿcwii jnaaⁿꞌaⁿ tîcaljeiya na matsa̱ꞌntjomnaꞌ na cueeⁿꞌeⁿ. Joꞌ chii nnchuuꞌ jñeeⁿ, xeⁿ jnda̱ nntseicandyaandyo̱ jom. \p \v 23 Sa̱a̱ naⁿꞌñeeⁿ jndeiiꞌ ndyueena, jndeii tyolaꞌxuaana, tyotaⁿna na cañoom tsꞌoomꞌnaaⁿ. Ndoꞌ ñꞌoomꞌñeeⁿ na tyoluena ñequio ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee jnaⁿjndeiinaꞌ. \v 24 Joꞌ chii Pilato tquiaañetoom ñꞌoom na caluii chaꞌxjeⁿ na cwitaⁿna. \v 25 Seicandyaañê tsꞌaⁿ na tyotaⁿna na mꞌaaⁿ wꞌaancjo, meiiⁿ na tyotseiweñe nacjooꞌ gobiernom ndoꞌ seicueeꞌ tsꞌaⁿ. Ndoꞌ tquiaaⁿ Jesús lueena na calꞌana chiuu na lꞌue nꞌomna. \s1 Cwityꞌioomna Jesús tsꞌoomꞌnaaⁿ \r (Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Jn. 19:17-27) \p \v 26 Xjeⁿ na tyꞌeñꞌom sondaro Jesús na nntyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ, tꞌuena cwii tsꞌaⁿ na jnaⁿ jnda̱a̱, tsꞌaⁿ tsjoom Cirene na jndyu Simón. Jlaꞌcachuuna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ tyojaantyjo̱o̱ⁿ naxeⁿꞌ Jesús ñꞌeⁿ juunaꞌ. \p \v 27 Ndoꞌ cwii tmaaⁿꞌ tꞌmaⁿ nnꞌaⁿ tyꞌentyjo̱ naxeⁿꞌ Jesús, ndii ñꞌeeⁿ yolcu na jeeⁿ cwityuee ndoꞌ cwilaꞌxuaa na matseiꞌndaaꞌnaꞌ nꞌom na cwintyꞌiaa na luaaꞌ matjoom. \v 28 Sa̱a̱ taqueⁿ Jesús, tsoom: \p —ꞌO yolcu Jerusalén, tandyueeꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿ ja luaa, catyueeꞌyoꞌ cantyja ꞌnaⁿꞌ ncjoꞌyoꞌ ñꞌeⁿ ndaꞌyoꞌ. \v 29 Ee queⁿꞌyoꞌ cwenta, manncueꞌntyjo̱ xuee na nlue nnꞌaⁿ: “Jeeⁿ teijnoom yolcu na tileicꞌom nda, na tîcandeiindye, meiⁿ tjaa yoꞌndaa jlaꞌcanteiꞌ.” \v 30 Ncueeꞌñeeⁿ nnto̱ꞌ nnꞌaⁿ na nluena nda̱a̱ ntsjo̱: “Catquiaandyoꞌ nacjooyâ”, ndoꞌ nluena nda̱a̱ nta: “Calaꞌcata̱ꞌyoꞌ jâ.” \v 31 Ee xeⁿ nmeiiⁿ macwilꞌa nnꞌaⁿ ñꞌeⁿndyo̱ ja na tjaa jnaⁿ tseixmaⁿya, cwanti na tꞌmaⁿti nawiꞌ nntjoom naⁿꞌñeeⁿ na waa jnaaⁿna. \p \v 32 Ndoꞌ mati tyꞌechona we nnꞌaⁿ na wiꞌndye na nntyꞌioomna nꞌomꞌnaaⁿ. \v 33 Quia na tquiena cwii joo na jndyu Ta Tseiꞌxqueⁿ Tsꞌoo, tyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ joꞌ joꞌ ñequio naⁿꞌñeeⁿ na wiꞌndye, cwii tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaaⁿꞌaⁿ ntyjaya ndoꞌ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ ntyjaaⁿꞌaⁿ ntyjatymaaⁿꞌ. \v 34 Tsoom: \p —Tsotya̱ya, catseitꞌmaⁿ tsꞌomꞌ joona, ee ticalaꞌno̱ⁿꞌna ljoꞌ cwilꞌana ñꞌeⁿndyo̱. \p Ndoꞌ tyoꞌoo sondaro xꞌiaa na nntyꞌiaana ꞌñeeⁿ nleijnoomꞌ cwii cwii liaⁿꞌaⁿ. \v 35 Joꞌ joꞌ jndye nnꞌaⁿ na cweꞌ tyꞌecantyꞌiaa na luaaꞌ. Sa̱a̱ naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ jeeⁿ ticueeꞌ nꞌomna jom, tyoluena: \p —Jeeⁿ ya tjeiꞌnꞌmaaⁿñê ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ, jeꞌ cwjiꞌnꞌmaaⁿñe cheⁿnqueⁿ xeⁿ mayuuꞌ cwiluiiñê nquii Cristo tsaⁿ na tjeiiꞌñe Tyꞌo̱o̱tsꞌom na catsa̱ꞌntjom. \p \v 36 Mati tyolaꞌjnaaⁿꞌ sondaro Jesús. Tyꞌentyjaaꞌna na nñeꞌquiana winom na ta̱ na nncꞌom. \v 37 Jluena: \p —Xeⁿ ꞌu cwiluiindyuꞌ Rey na catsa̱ꞌntjomꞌ nnꞌaⁿ judíos, cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ. \p \v 38 Ndoꞌ jo ndyeyu tsꞌom xqueeⁿ tyꞌioomna ljeii ñꞌoom griego, latyeⁿ, ñꞌeⁿ hebreo. Matsonaꞌ: “Luaañe Rey cwentaa nnꞌaⁿ judíos.” \p \v 39 Cwii joo naⁿꞌñeeⁿ na wiꞌndye na ñoom ñꞌeⁿñê, seijnaaⁿꞌ jom. Tso: \p —¿Aa nchii Cristo cwiluiindyuꞌ? Cwa cwjiꞌnꞌmaaⁿndyuꞌ cheⁿnncuꞌ ndoꞌ mati jâ. \p \v 40 Sa̱a̱ tꞌo̱ cwiicheⁿ tsaⁿꞌñeeⁿ, seitiaaⁿꞌaⁿ xꞌiaaⁿꞌaⁿ, tsoom: \p —Cwa tinquiaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Ndoꞌ ꞌu jnda̱ tꞌuiityeⁿnaꞌ na maxjeⁿ nncꞌioꞌ. ¿Aa ticandoꞌ mañejoꞌti matjomꞌ chaꞌxjeⁿ matjom jom? \v 41 Ndoꞌ wendyo̱ jaa nmeiiⁿ mayuuꞌcheⁿ matyꞌiomyanaꞌ na catjo̱o̱ⁿya na luaa ee cwitio̱o̱ⁿndyo̱ cantyja na ñelꞌaaya. Sa̱a̱ juu Tamꞌaaⁿꞌ meiⁿcwii nawiꞌ tîcatsꞌaaⁿ. \p \v 42 Quia joꞌ tsoom nnom Jesús: \p —ꞌU Ta, cjaañjoomꞌ tsꞌomꞌ ja quia na nndyoꞌ na nntsa̱ꞌntjomꞌ. \p \v 43 Tso Jesús nnom tsaⁿꞌñeeⁿ: \p —Mayuuꞌcheⁿ matsjo̱o̱ njomꞌ, xuee jeꞌ nncꞌoomꞌ ñꞌeⁿndyo̱ jo paraíso yuu na mꞌaaⁿ nquii Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \s1 Tquiaañe Jesús na tueeⁿꞌeⁿ \r (Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Jn. 19:28-30) \p \v 44 Xjeⁿ na tueeꞌ quiajmeiⁿꞌ, teijaaⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue hasta na ndyee na matmaaⁿ. \v 45 Ee na teijaaⁿ ñeꞌquioomꞌ. Ndoꞌ juu liaa tco na ntyjatyꞌio naquiiꞌ watsꞌom tꞌmaⁿ tyꞌiooꞌxcwenaꞌ. \v 46 Quia joꞌ jndeii seixuaa Jesús, tsoom: \p —Tsotya̱ya, maꞌndiya cantyja na wando̱ꞌa naquiiꞌ lꞌo̱ꞌ. \p Jnda̱ tsoom na luaaꞌ, mana tueeⁿꞌeⁿ. \p \v 47 Quia na ntyꞌiaaꞌ tyo na matsa̱ꞌntjom sondaro chiuu waa na tuii, seitꞌmaaⁿꞌñê Tyꞌo̱o̱tsꞌom, tsoom: \p —Mayuuꞌcheⁿ tsaⁿmꞌaaⁿꞌ matseixmaaⁿ tsꞌaⁿ na ljuꞌ cwiluiiñe. \p \v 48 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na tjomndye na ntyꞌiaa na ljoꞌ tuii, quia tyꞌelcweeꞌna lꞌaana, tyotmeiiⁿꞌna ndaꞌ ndeiꞌcandyaana na cwitꞌmo̱o̱ⁿna na matseiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuna. \v 49 Ndoꞌ chaꞌtso nnꞌaⁿ na taꞌjnaaⁿꞌna Jesús ñequio yolcu na tyꞌentyjo̱ naxeeⁿꞌeⁿ na jnaⁿ Galilea, tyontyꞌiaa tquiana na luaaꞌ tjom Jesús. \s1 ꞌOocatyꞌiuuna Jesús \r (Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Jn. 19:38-42) \p \v 50 Tyomꞌaaⁿ cwii tsꞌaⁿ na jndyu José na jnaⁿ tsjoom Arimatea tsꞌo̱ndaa Judea. Tsaⁿꞌñeeⁿ cwii joo nnꞌaⁿ na mꞌaⁿ nꞌiaaⁿ cwentaa nnꞌaⁿ judíos. Jom ya tsꞌaⁿñê ndoꞌ machꞌeeⁿ na matyꞌiomyanaꞌ. \v 51 Mati tyomeinomꞌm juu na nntsa̱ꞌntjom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Tîcatseijomñê ñꞌoom na tꞌmaⁿ ntꞌomcheⁿ ncꞌiaaⁿꞌaⁿ na cueꞌ Jesús. \v 52 Tjaaⁿ na mꞌaaⁿ Pilato ndoꞌ tcaaⁿ tsꞌoo Jesús. \v 53 Jnda̱ chii tjacatyjeeñê juu. Seityjooñê liaa sábana tsaⁿ lino ndoꞌ tjaaꞌñê juu naquiiꞌ tsueꞌtsjo̱ꞌ na tuiiya. Joꞌ joꞌ meiⁿcwii tjaaꞌnaⁿ ꞌñeeⁿ cojaaquieeꞌ. \v 54 Juu xueeꞌñeeⁿ, maxuee na cwilaꞌjndaaꞌndye nnꞌaⁿ na nntaꞌjndyeena xuee sábado. Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ majaaweeꞌya xjeⁿ cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ. \p \v 55 Yolcu na tquio ñꞌeⁿñê na jnaⁿna Galilea, tyꞌentyꞌiaana tseiꞌtsuaa, tqueⁿna cwenta chiuu waa na tjacantyꞌiuuꞌñê. \v 56 Jnda̱ joꞌ tyꞌelcweeꞌna Jerusalén, tyꞌelaꞌjndaaꞌndyena nasei cachi ndoꞌ ncheⁿꞌ. Ndoꞌ taꞌjndyeena juu xuee na cwitaꞌjndyee nnꞌaⁿ chaꞌxjeⁿ matsa̱ꞌntjom ljeii naqui. \c 24 \s1 Cantyja na tandoꞌxco Jesús \r (Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Jn. 20:1-10) \p \v 1 Cwitsjoomya xuee najndyee smanaⁿ, tyꞌena yuu waa tseiꞌtsuaa. Tyꞌechona nasei cachi na jnda̱ jlaꞌjndaaꞌndyena. \v 2 Jnda̱ na tquiena jliuna na jnda̱ teindyo̱ tsjo̱ꞌ na ta̱ꞌ ꞌndyoo tsueꞌtsjo̱ꞌ. \v 3 Quia na tyꞌequieꞌna joꞌ joꞌ, taticaliuna seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌ Ta Jesús. \v 4 Xcwe na matseiñꞌeeⁿꞌñenaꞌ joona na cwicatyuena, ndoꞌ teitquiooꞌndye we nnꞌaⁿ nacañoomna na jeeⁿ canchiiꞌ, caxuee liaa. \v 5 Jeeⁿ ndyaꞌ tyuena, jlaꞌntyjanquioondyena nqueⁿna nomtyuaa. Jlue naⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na: \p —¿Chiuu quiiꞌntaaⁿ lꞌoo cwilꞌueꞌyoꞌ tsꞌaⁿ na wandoꞌ? \v 6 Tacꞌoomñê ñjaaⁿ, jnda̱ wandoꞌxcoom. Cjaañjoomꞌ nꞌomꞌyoꞌ ñꞌoom na seineiiⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ quia na ndi mꞌaaⁿ tsꞌo̱ndaa Galilea. \v 7 Tsoom na nqueⁿ na cwiluiiñê tsꞌaⁿ na jnaⁿ cañoomꞌluee, nñeꞌquia nnꞌaⁿ cwenta jom luee nnꞌaⁿjnaⁿ. Ndoꞌ naⁿꞌñeeⁿ nntyꞌioomna jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. Sa̱a̱ xuee jnda̱ ndyee ncwandoꞌxcoom. \p \v 8 Quia joꞌ tjañjoomꞌ nꞌomna ñꞌoom na tyotseineiiⁿ. \v 9 Jnaⁿna yuu na waa tseiꞌtsuaa, tyꞌelcweeꞌna ndoꞌ jlaꞌcandiina nnꞌaⁿ canchooꞌcwii ñequio chaꞌtso ntꞌomcheⁿ nnꞌaⁿ chiuu waa na tuii. \v 10 María Magdalena, ñꞌeⁿ Juana, ñꞌeⁿ María tsondyee Jacobo, ñꞌeeⁿ ntꞌomcheⁿ yolcu na ñꞌeeⁿ ñꞌeⁿndyena, joona jlaꞌcandiina nnꞌaⁿ canchooꞌcwii ñꞌoomꞌñeeⁿ. \v 11 Sa̱a̱ apóstoles ndooꞌ nquiuna cweꞌ ñꞌomnco joꞌ. Tîcalaꞌyuꞌna. \p \v 12 Sa̱a̱ Pedro teicantyjaaⁿ, jleinoom, tjaaⁿ yuu waa tseiꞌtsuaa. Quia na ntyꞌiaaⁿꞌaⁿ naquiiꞌ tseiꞌtsuaa, cweꞌ liaa canchiiꞌ ljeiiⁿ. Ndoꞌ tjalcweꞌnnaaⁿꞌaⁿ waⁿꞌaⁿ, jaawa jaacue tyomꞌaaⁿꞌ tsꞌoom chaꞌtso na jnda̱ tuii. \s1 Ñjomndye we nnꞌaⁿ nato Emaús \r (Mr. 16:12-13) \p \v 13 Majuuti xueeꞌñeeⁿ we nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿ Jesús cwiꞌoona cwii tsjoom chjoo na jndyu Emaús na mꞌaaⁿ naꞌ canchooꞌcwii kilómetros na tquianaꞌ ñꞌeⁿ Jerusalén. \v 14 Ndoꞌ cheⁿnquieena cantyja chaꞌtso na nmeiiⁿꞌ tuii. \v 15 Yocheⁿ na luaaꞌ jeeⁿ cwilaꞌneiⁿna, manquiiti Jesús tueꞌntyjo̱o̱ⁿ joona. Ñeꞌcwi tjaaⁿ ñꞌeⁿndyena. \v 16 Sa̱a̱ tîcataꞌjnaaⁿꞌna jom ee sꞌaanaꞌ nꞌomnda̱a̱na chaꞌcwijom na titquioona. \v 17 Tsoom nda̱a̱na: \p —¿Ljoꞌ ñꞌoom jeeⁿ cwilaneiⁿꞌyoꞌ na tsaꞌyoꞌ nato? Quia joꞌ tyꞌemeintyjeeꞌna na chjooꞌ nꞌomna. \p \v 18 Ndoꞌ cwiindye joona na jndyu Cleofas tꞌo̱ nnoom, tso: \p —¿Aa ꞌu cwii tsꞌaⁿ na cweꞌ tyjeꞌya Jerusalén, joꞌ chii ticaljeiꞌ chiuu waa na tuii wja mawenaꞌ? \p \v 19 Quia joꞌ tꞌo̱o̱ⁿ nda̱a̱na: \p —¿Ljoꞌ tuii? \p Joona tꞌo̱o̱na nnoom: \p —Aa, waa na tuii cantyja ꞌnaaⁿꞌ Jesús, tsꞌaⁿ tsjoom Nazaret na tyotseixmaⁿ profeta. Tꞌmaⁿ najneiⁿ tsꞌiaaⁿ na tyochꞌeeⁿ ñequio ñꞌoom na tyotseineiiⁿ jo nda̱a̱ chaꞌtso nnꞌaⁿ ndoꞌ jo nnom Tyꞌo̱o̱tsꞌom. \v 20 Sa̱a̱ nquiee ntyee na cwiluiitquiendye nda̱a̱ ntyee ñequio naⁿmaⁿnꞌiaaⁿ cwentaayâ tquiana cwenta jom na catꞌuiityeⁿnaꞌ jom na cueeⁿꞌeⁿ, ndoꞌ tyꞌioom nnꞌaⁿ jom tsꞌoomꞌnaaⁿ. \v 21 Ndoꞌ jâ jeeⁿ ñentyjaaꞌ nꞌo̱o̱ⁿyâ na jom nluiiñê nquii na nntseicandyaañe nnꞌaⁿ Israel. Ndoꞌ waa cwiicheⁿ, jeꞌ jnda̱ ndyee xuee na tuii na nmeiiⁿꞌ. \v 22 Ndoꞌ nchii macanda̱ joꞌ, mati joo yolcu na ñꞌeeⁿ tmaaⁿꞌ na laxmaaⁿyâ, tquioñꞌomna ñꞌoom na jeeⁿ seiñꞌeeⁿꞌnaꞌ jâ. Ee mateincooquiuuꞌ tyꞌena yuu waa tseiꞌtsuaⁿꞌaⁿ, \v 23 sa̱a̱ taticaliuna seiꞌtsꞌo ꞌnaaⁿꞌaⁿ. Tquiolcweeꞌna, tyoluena na mati tcoꞌnaꞌ ángeles nda̱a̱na na jlue yoꞌñeeⁿ nda̱a̱na na jom wanoomꞌm. \v 24 Joꞌ chii tyꞌe ntꞌom ncꞌiaayâ yuu waa tseiꞌtsuaa ndoꞌ jliuna na mayuuꞌ chaꞌxjeⁿ na jlue yolcuꞌñeeⁿ. Sa̱a̱ maxjeⁿ tîcantyꞌiaana nquii Jesús. \p \v 25 Quia joꞌ tso Jesús nda̱a̱na: \p —ꞌO nnꞌaⁿ na tileicalaꞌno̱ⁿꞌyoꞌ maxjeⁿ tiqueⁿꞌyoꞌ cwenta ndoꞌ ticjooꞌ nꞌomꞌyoꞌ na nlayuꞌyoꞌ chaꞌtso ñꞌoom na tyolue profetas. \v 26 Aa nchii maxjeⁿ matsonaꞌ na nquii Cristo catjoom chaꞌtso nawiꞌmeiⁿꞌ cwitjo̱o̱cheⁿ na nntseitꞌmaaⁿꞌñenaꞌ jom. \p \v 27 Quia joꞌ tyoꞌmo̱o̱ⁿ naquiiꞌ ljeii ꞌnaaⁿꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom chaꞌtso ñꞌoom na matseineiⁿnaꞌ cantyja ꞌnaaⁿꞌ nqueⁿ. To̱o̱ⁿꞌo̱ⁿ ñequio ljeii na tqueⁿ Moisés ndoꞌ tcuu tyꞌoomnaꞌ hasta xjeⁿ ljeii na tqueⁿ chaꞌtso profetas. \p \v 28 Quia na tyꞌewindyoona tsjoom chjoo yuu na cwiꞌoona, quia joꞌ sꞌaaⁿ na ndooꞌ wjaatyeeⁿcheⁿ. \v 29 Sa̱a̱ joona lꞌana na jndeiꞌnaꞌ na caljooꞌñê ñꞌeⁿndyena. Jluena: \p —Caljooꞌndyuꞌ ñꞌeⁿndyô̱ ee jeꞌ jnda̱ tmaaⁿ ndoꞌ manleinco̱o̱ⁿꞌ. \p Joꞌ chii tjaqueⁿꞌeⁿ naquiiꞌ wꞌaa na nljooꞌñê. \v 30 Ndoꞌ quia na tjacjom nacañoomꞌ meiⁿsa ñꞌeⁿndyena, toꞌñoom tyooꞌ, tquiaaⁿ na quianlꞌuaaꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom cantyja ꞌnaaⁿꞌnaꞌ, tyjeeⁿ ndoꞌ tquiaaⁿ juunaꞌ nda̱a̱na. \v 31 Ndoꞌ xjeⁿꞌñeeⁿ sꞌaanaꞌ joona chaꞌcwijom tsꞌaⁿ na ya teitquiooꞌnndaꞌ ndoꞌ taꞌjnaaⁿꞌna na manquii Jesús joꞌ. Sa̱a̱ jom mana tsuñê jo nda̱a̱na. \v 32 Tyoluena nda̱a̱ ntyjeena: \p —Aa tiyuuꞌ sꞌaanaꞌ jndaꞌjom teiiⁿ nꞌo̱o̱ⁿya yocheⁿ na matseineiiⁿ nda̱a̱ya xjeⁿ na ñjomndyo̱ nato quia na seicano̱o̱ⁿ chiuu maꞌmo̱ⁿ ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na teiljeii. \p \v 33 Ndoꞌ mañejuu xjeⁿꞌñeeⁿ teicantyjana, tyꞌelcweeꞌna Jerusalén. Jliuna nnꞌaⁿ na canchooꞌcwii ñeꞌnaaⁿꞌ mꞌaⁿ naⁿꞌñeeⁿ ñequio ntꞌomcheⁿ ncꞌiaana. \v 34 Quia joꞌ jlue naⁿꞌñeeⁿ nda̱a̱na: \p —Jeeⁿ sa, mayuuꞌcheⁿ jnda̱ mawandoꞌxco Ta Jesús, ee jnda̱ teitquiooꞌñê nnom Simón. \p \v 35 Quia joꞌ joona tyolaꞌneiⁿna chiuu waa na tuii quia na mꞌaⁿna nato ndoꞌ chiuu waa na taꞌjnaaⁿꞌna jom quia na tyjeeⁿ tyooꞌ. \s1 Teitquiooꞌñe Jesús nda̱a̱ nnꞌaⁿ na cwilaꞌjomndye ñꞌeⁿñê \r (Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Jn. 20:19-23) \p \v 36 Yocheⁿ na cwilaꞌneiⁿna ñꞌoommeiⁿꞌ, teitquiooꞌ meintyjeeꞌ Jesús xcwe quiiꞌntaaⁿna. Tquiaaⁿ na xmaⁿndyena. Tsoom: \p —Cꞌomꞌyoꞌ na tjaañomtiuu quiiꞌ nꞌomꞌyoꞌ. \p \v 37 Sa̱a̱ joona nioom tyuena, ee jlaꞌtiuuna na cweꞌ ncwaaⁿꞌaⁿ joꞌ cwintyꞌiaana. \v 38 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —¿Chiuu na jeeⁿ matseiꞌndaaꞌnaꞌ nquiuꞌyoꞌ ndoꞌ na luaaꞌ mꞌaaⁿꞌ nꞌomꞌyoꞌ? \v 39 Cantyꞌiaꞌyoꞌ lꞌo̱o̱ya ñꞌeⁿ ncꞌa̱ya na mannco̱tya̱ luaa. Ndoꞌ nquioꞌyoꞌ ja, ee ncwaaⁿꞌ tsꞌaⁿ tjaaꞌnaⁿ seiꞌ cachuunaꞌ, meiⁿ ndeiꞌ chaꞌna cwintyꞌiaꞌyoꞌ na cho̱ ja. \p \v 40 Jnda̱ tsoom na luaaꞌ, tꞌmo̱o̱ⁿ lꞌo̱o̱ⁿ ndoꞌ ncꞌeeⁿ. \v 41 Sa̱a̱ ndicwaⁿ cweꞌ matseitsaⁿꞌtonaꞌ joona na jeeⁿ neiiⁿna, jeeⁿ cjaaweeꞌ nꞌomna, hasta tileicalayuꞌna na jom. Quia joꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —¿Aa cwileiꞌñꞌomꞌyoꞌ na ya nlcwaꞌ tsꞌaⁿ? \p \v 42 Joꞌ chii tquiana cwii taⁿꞌ catscaa jneiiⁿ ñequio tscuu na ñjom tsiomꞌ. \v 43 Toꞌñoom ndoꞌ tcwaaⁿꞌaⁿ ñequio na jndooꞌna. \v 44 Ndoꞌ tsoom nda̱a̱na: \p —Chaꞌtso ñꞌoom na teiljeii cantyja ꞌnaⁿya naquiiꞌ ñꞌoom na tqueⁿ Moisés ñequio profetas, ndoꞌ mati naquiiꞌ salmos, ñꞌoomꞌñeeⁿ tyoꞌmo̱o̱ⁿya nda̱a̱ꞌyoꞌ quia na ndicwaⁿ mꞌaaⁿya ñꞌeⁿndyoꞌ. Joonaꞌ wjaatseicanda̱a̱ꞌñenaꞌ, ndoꞌ jeꞌ macwiluii chaꞌxjeⁿ na tsjo̱o̱. \p \v 45 Quia joꞌcheⁿ tquiaa Jesús na nlaꞌno̱ⁿꞌna ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na teiljeiinaꞌ. \v 46 Tsoom nda̱a̱na: \p —Ñꞌoomꞌ Tyꞌo̱o̱tsꞌom na teiljeii, matsonaꞌ na nquii na cwiluiiñe Cristo, jndeiꞌnaꞌ na nntjoom nawiꞌ tꞌmaⁿ, ndoꞌ xuee na jnda̱ ndyee nncwandoꞌxcoom na tueeⁿꞌeⁿ. \v 47 Ñequio xueeꞌ jom nñeꞌquia nnꞌaⁿ ñꞌoom na calcweꞌ nꞌom nnꞌaⁿ jnaaⁿna cha na nntseitꞌmaⁿ tsꞌom Tyꞌo̱o̱tsꞌom joona. Ñꞌoommeiiⁿ nnaⁿnaꞌ Jerusalén, nncjaantyꞌeenaꞌ xjeⁿ chaꞌwaa tsjoomnancue. \v 48 Ndoꞌ ꞌo laꞌxmaⁿꞌyoꞌ na catjeiꞌyuuꞌndyoꞌ ñꞌoommeiiⁿ. \v 49 Queⁿꞌyoꞌ cwenta, ja njño̱o̱ⁿya nquii Espíritu Santo na jnda̱ tso Tsotya̱ya na nñequiaaⁿ nda̱a̱ꞌyoꞌ. Joꞌ chii, caljooꞌndyoꞌ tsjoom Jerusalén hasta na nntoꞌñoomꞌyoꞌ juu na nnaⁿ nandye na nñequiaa najnda̱ꞌyoꞌ. \s1 Tjawa Jesús cañoomꞌluee \r (Mr. 16:19-20) \p \v 50 Quia joꞌ jluiꞌna tsjoomꞌñeeⁿ. Tjachom joona nndyooꞌ tsjoom Betania. Seintyjo̱o̱ⁿ lꞌo̱o̱ⁿ nacjoona, tioꞌnaaⁿñê joona. \v 51 Majuu xjeⁿ na matioꞌnaaⁿñê joona to̱ⁿꞌnaꞌ jom ñꞌeⁿndyena. Tjañꞌoomnaꞌ jom nandye cañoomꞌluee. \v 52 Ndoꞌ joona, quia jnda̱ jlaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena jom, tyꞌelcweeꞌna Jerusalén na jeeⁿcheⁿ ndyaꞌ neiiⁿna. \v 53 Ñeꞌquiiꞌcheⁿ tyomꞌaⁿna watsꞌom tꞌmaⁿ na tyolaꞌtꞌmaaⁿꞌndyena Tyꞌo̱o̱tsꞌom. Mantyjati luaaꞌndyo.