\id MRK - Amarakaeri NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h SAN MARCOS \toc1 Marcosa Jesucristoen huadak huaʼa oʼmanigmadoyaʼuyate. \toc2 San Marcos \toc3 Mr \mt1 SAN MARCOS \mt2 Marcosa Jesucristoen huadak huaʼa oʼmanigmadoyaʼuyate. \c 1 \s1 Sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ Juan Bautistaa Diosen huadak huaʼa oʼmanaʼonhuahuaʼuyate. \r (Mt. 3.1-12; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Jesucristoen huadak huaʼa huaboaʼda onʼnigmadoyaʼne. Jesucristo Diosen Huasiʼpo o̱ʼe̱. \p \v 2 Aʼnennada Isaías Diosen huamanbatiaʼpakeria oʼmadoyaʼuyate: \q1 Ontaj oknopo̱e̱ʼdik kaʼneʼpo onte huakkuruda doʼhued huataʼmoneritaj ijtaʼmonaʼapoy sion. Diosa onaʼuyate. \v 3 Sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ o̱ʼi̱kaʼapo. “Yanʼnopoʼkoreaʼ. Huairi eʼtiakdeʼte dakaʼda aʼeyaʼpo ʼurunopoʼda ya̱gʼkikaʼ. Dakhueaʼ eʼkikaʼ yanʼbatikpo onteʼti Diostaj yanʼnigpe̱i̱kaʼ.” ʼUttaʼda oʼmanaʼapo. \m Kenda oʼmadoyaʼuyate Isaíasa. Juan Bautistataj oʼtimadoyaʼuyate. \p \v 4 Ken sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ Juana bautiza oʼmagkikaʼpo, “Diosa dakhueaʼ eʼkaʼ kakkahueʼpo yanʼnopoʼkoreaʼ Diostaj bautiza megkeʼ.” Juana aratbuttaj oʼmanikaʼuyate. \p \v 5 Juantaj eʼpe̱e̱taʼ onʼpakpo huakkaʼnanada aratbut onʼhuahuaʼuyate. Huakkaʼ Judea huadari hua̱e̱ʼeri huakkaʼ Jerusalényo̱ hua̱e̱ʼeriere Juantaj onʼhuahuaʼuyate. “Dakhueaʼda ijkikamey. Bekkahueaʼ Dios.” Enadeʼte Jordánhue̱ya̱ʼ Juana bautiza oʼmagkaʼuyate. \p \v 6 Yudtaj camello huahuijtaj eʼkaʼ Juan Bautista oʼotikaʼpo kenpaʼti huasiʼdak bakaʼbij o̱ʼta̱e̱ʼuyate. Tiktik oʼbapikaʼuyate. Asi̱gku oʼminikaʼuyate. \v 7 Oʼmanaʼpo: \p —‍Aʼti Diosen Huairi boʼhuatiakdeapone. Doʼhua eʼmanikadeʼte boʼhuatiakapone. Kennayo huakhuairinanada teynanada e̱ʼe̱a̱da doʼhuataj ehueʼda i̱jje̱y. Huairinanada o̱ʼe̱nok keʼnen huanabaʼ ehueʼdikda i̱jje̱y. \v 8 Hue̱ʼe̱ya̱ opudtaj bautiza oʼnogkaʼne. Keʼnanayo Diosen Noki̱re̱ga̱ bautiza mogkaʼapone. —‍Juan Bautista oʼmanaʼuyate. \s1 Jesústaj bautiza o̱gkaʼuyate. \r (Mt. 3.13-17; Lc. 3.21-22) \p \v 9 Kenokaʼ Galilea huadaribayaʼ Nazaret huakkaʼ jakyaʼ Jesús oʼtiakuyate, Jordánhue̱ya̱ʼ Juana bautiza o̱gkaʼuyate. \v 10 Jesús hua̱hue̱ya̱ʼ eʼbehuikdeʼte i̱da kurud konig akbogpe okhuikepo, Diosen Noki̱re̱ga̱ dakaʼdamon konig tukkuʼ oʼhuahuarakpo Jesústaj oʼtikot Jesúsa Diosen Noki̱re̱gtaj eʼtiahuayte oʼtikotpo: \p \v 11 —‍On doʼhued huasiʼpo o̱ʼta̱e̱ne. Huadiʼda o̱ʼta̱e̱ne. Ontaj durugda oʼto̱e̱ne. —‍Kurudya̱ʼ Diosa onaʼuyate. \s1 Jesústaj totoʼa oʼdikdikuyate. \r (Mt. 4.1-11; Lc. 4.1-13) \p \v 12 Ken sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ Dios Noki̱re̱ga̱ Jesústaj oʼtaʼmonaʼuyate. \v 13 Ken, sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ cuarenta huameʼnoe o̱ʼeonhuaʼpo dubayo hua̱e̱ʼeriere o̱ʼnepo. Totoʼ huairia Jesústaj oʼdikdikuyate dakhueaʼ kakeʼpo. Eʼdikdikdeʼte Diosen huataʼmoneri aypo onʼyokuyate. \s1 Galileayo huaboaʼda huadak huaʼa Jesúsa oʼmanmadikaʼuyate. \r (Mt. 4.12-17; Lc. 4.14-15) \p \v 14 Ken Herodes huairia Juantaj huabakuda̱ʼ jakyo eʼkuda̱deʼte, Galilea huadariyo Jesús oʼhuaʼuyate. Dios Huairitaj huadak huaʼa huaboaʼda oʼmanmadikaʼuyate. \p \v 15 —‍Oyedda Dios huairi oʼtiakdenok, dakhueaʼ bokikaʼnig yanʼnopoʼkoreaʼ, Diosen huamanopoʼyareaʼeritaj yanoknopo̱i̱kaʼ. —‍Jesúsa oʼmanikaʼuyate. \s1 Bottaʼ bottaʼ huakjeneʼeritaj: “Doere monhuaʼ.” Jesúsa oʼmanaʼuyate. \r (Mt. 4.18-22; Lc. 5.1-11) \p \v 16 Jesús huaboroʼ e̱ʼpo̱g Galilea aktaʼbogpete oʼhuaʼepo Simón huamaʼbuy Andréstere oʼbatiahuayʼuyate. Oʼnokjeneʼuyate. Huakjeneʼeri o̱ʼneʼuy. Eʼnokjeneʼte oʼbatiahuayʼuyate. \p \v 17 —‍Doere monhuaʼ. Aratbut Diosensiʼpo kaʼnikeʼpo kanʼmanopoʼkoreʼpo moʼmanmadikikaʼapone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 18 I̱dada huakjeneʼ kenpaʼda o̱ʼnenanpo Jesúsere onʼhuaʼuyate. \p \v 19 Adyonda oʼhuaʼedepo Jacobotaj huamaʼbuy Juantere Jesúsa oʼbatiahuayʼuyate. Jacobo huamaʼbuyere Zebedeoen huasiʼpo o̱ʼnuyate. Kusiʼpetoneʼyo o̱ʼnepo huakjeneʼtaj onʼtoʼkaʼpo, \v 20 “Monhuaʼ, doʼtaj meʼnigpe̱i̱kaʼ.” Jesúsa eʼmanadeʼte huaoj Zebedeo huanabaʼtere oʼnenonpo Jesústaj aʼnigpe̱i̱kayaʼpo onʼtahuaʼuyate. \s1 Dakhueʼ noki̱re̱ga̱ huabokerektaj oʼnopoʼto̱e̱ʼuyate. \r (Lc. 4.31-37) \p \v 21 Ken Capernaum huakkaʼ jakyo oʼnokye̱ʼuyate. Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete judío aratbuten hua̱i̱takeʼ jakyo Jesús oʼkuddepo, oʼmanmadikaʼuyate. \v 22 Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri konig huairi dakaʼ manmadikahueʼ o̱ʼnikaʼnigʼa Jesúsnayo konig huairitoneʼ ʼuruaʼnanada oʼmanmadikaʼuyatenok, “kenpihuay” aratbut o̱daʼpo onʼmepukeʼuyate. \v 23 Judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo dakhueʼ noki̱re̱ga̱ huabokerektaj oʼnopoʼto̱e̱nok ʼuttaʼda onaʼpo: \p \v 24 —‍Menaʼpo oroʼtaj dakhueaʼ e̱gkaʼtaʼ iʼpak Jesús Nazaret hua̱e̱ʼeri. Menaʼpo oroʼtaj aʼmaenyaʼpo oʼhuatiak. Ontaj o̱ki̱a̱ʼne Diosen huadakda nogsiʼpotida i̱ʼe̱ne. Oʼnopo̱e̱y. —‍Kenbokereka Jesústaj ʼuttaʼda onaʼuyate. \p \v 25 —‍Aʼpakhueʼ ya̱e̱ʼ. Huabokerektaj yako̱ro̱k, noki̱re̱g. —‍Jesúsa onaʼuyate. \v 26 Noki̱re̱ga̱ oʼiriga̱ʼpo oʼsagkiaʼdepo okhuaʼuyate. \p \v 27 Ayaʼada onʼtiahuaypo, \p —‍Kenpihuay onʼnopo̱e̱po ʼuruaʼnanada oʼmanmadikaʼ. Konig huairitoneʼ i̱ghuaʼda oʼmanaʼnok dakhueʼ noki̱re̱g onʼnigpe̱e̱po oʼnoko̱ro̱k. —‍Huayahuaya onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 28 I̱dada Galilea huadaribayo nogyo̱ nogyo̱ Jesúsa ʼuruaʼda oʼkikaʼ onʼmanbatiaʼpakikaʼuyate. \s1 Simón Pedroen huasuʼtaj oʼyareadʼuy Jesúsa. \r (Mt. 8.14-15; Lc. 4.38-39) \p \v 29 Ken judíoen hua̱i̱takeʼ jakyaʼ oʼnoro̱kdepo Jesús Simónen Andrésenere jakyo Jacobo Juanere oʼhuaʼuy. \v 30 Simónen huasuʼ oʼdigpakpo, onpahueduyate. “Simónen huasuʼ oʼdigpak.” Jesústaj oʼnonaʼnok. \v 31 Jesús Simónen huasuʼtaj oʼhuahuaʼpo, oʼtaʼkuypo oʼboda̱ʼuyate. Eʼdigpak oʼtaʼhuitatoʼpo aypo oʼmanigmanhuada̱ʼuy. \s1 Huakkaʼ aratbut dakhueʼda e̱ʼneʼte Jesúsa oʼbayareaʼuyate. \r (Mt. 8.16-17; Lc. 4.40-41) \p \v 32 Eʼsikdeʼte huakkaʼda dakhueʼ o̱ʼnenok ayaʼtada Jesúste onʼbatohuaʼuy. Nogomeytaj dakhueʼ noki̱re̱ga̱ onʼmanopoʼto̱e̱nok Jesústaj onʼbatohuaʼuy. \v 33 Huakkaʼ jakyaʼ ayaʼada akbogpete onʼkupopakuy. \v 34 Huakkaʼtada Jesúsa oʼbayareaʼuy. Huakkaʼ totoʼtaj oʼmakenʼuy. Totoʼ Jesústaj o̱ki̱a̱ʼnok “Diosen Cristo o̱ʼe̱ ahueʼ yaneʼ.” Jesúsa totoʼtaj oʼmanaʼuyate. \s1 Galilea huadaribayaʼ Jesúsa oʼmanbatiaʼpakonhuahuaʼuyate. \r (Lc. 4.42-44) \p \v 35 Ken, meahuedda oʼmaboʼuyate. Sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ Jesús oʼhuaʼuyate. Ke̱ya̱ʼ Diostaj oʼtionaʼpakuyate. \v 36 Simónomey onʼtahuaʼpo, \v 37 onʼhuahuaydepo, \p —‍Ayaʼada boʼukne. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 38 —‍Nog huakkaʼ jakyo nogyo̱ nogyo̱ huadak huaʼa aʼmanbatiaʼpakyaʼpo ijtiakpo nogyo̱ nogyo̱ monhuaʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 39 Galilea huadaribayo nogyo̱ nogyo̱ oʼhuaʼunhuahuaʼpo judío aratbuten hua̱i̱takeʼ jakyo oʼmanmadikikaʼpo kenpaʼti totoʼ noki̱re̱gtaj oʼmaenikaʼuyate. \s1 Huabokerek keʼpoda eʼso̱ʼsettaj Jesúsa oʼyareaʼuyate. \r (Mt. 8.1-4; Lc. 5.12-16) \p \v 40 Huabokerek keʼpoda oʼso̱ʼsetpo, Jesústaj oʼhuatiakuyate. Huikudate oʼtihuadpo, \p —‍Eʼpaknayo yareaʼdik o̱ʼe̱ne. —‍Jesústaj onaʼnok. \p \v 41 Jesús oʼtinepahuiudpo, oʼtibataʼtepo, onaʼpo: \p —‍Eʼyareaʼtaʼ oʼpakne. Oʼyareapone. —‍Onaʼuyate. \p \v 42 Enaʼte i̱dada oʼyareadʼuyate. ʼUruda hua̱so̱ʼ o̱ʼu̱yate. \p \v 43 Jesúsa oʼtaʼmonaʼpo, \p \v 44 —‍Keyoj, Jesúsa beʼyareaʼne mantiaʼpakhueʼ ya̱e̱ʼ. Hua̱so̱ʼ eʼyareaʼ kaʼtiahuayeʼpo sacerdotete yahuatiʼ. Aʼyareyaʼpo konig Moisésa oʼmanaʼuyatenig ken konig yayoktiʼ. ʼUhuapiʼ yayoktiʼ. Oʼyarede aratbuta moʼtinopo̱e̱a̱pone. —‍Jesúsa i̱ghuaʼda onaʼuyate. \p \v 45 Keʼnanayo oʼhuaʼpo Jesúsa beʼyareaʼne ayaʼtada huaboaʼda oʼmantiaʼpakʼuyate. Konige̱po Jesús huakkaʼ jak eretnopoyo mankudhueʼdik o̱ʼe̱po sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ o̱ʼi̱kaʼuy. Nogya̱ʼ nogya̱ʼ onʼbahuatiakikaʼuyate. \c 2 \s1 Huabokerek eʼketpaktaj Jesúsa oʼyareaʼuyate. \r (Mt. 9.1-8; Lc. 5.17-26) \p \v 1 Sueʼda huameʼnoe eʼpokdeʼte Capernaum huakkaʼ jakyo onteʼti Jesús eʼtiakdeʼte “Jesús jakyo o̱ʼe̱.” Huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeria onʼtipe̱e̱po, \v 2 huakkaʼada aratbut onʼkupopakpo, jakyo o̱gkupopakpo kurutekon o̱gkupopakuyate. Akbogpete mente boahueʼ o̱ʼneʼuyate. Apag Diosen huadak huaʼa Jesúsa oʼmanmadikaʼuyate. \v 3 Bottaʼ bottaʼ huabokereka huabokerek eʼketpaktaj oʼnonokbaʼhuadonpo onʼtotiakuyate. \v 4 Huakkaʼada o̱gkupopaknok, menpaʼ ibodte huatotiakhueʼdik o̱ʼnepo, jak kutayo onʼtobehuikpo jakonpid onʼtiokendepo huabokerek eʼketpak asukte enpahuedte aratbutnopote Jesústaj huakokpen oʼnonhuarakaʼuyate. \v 5 Jesúsa oʼyareaʼapo oʼnoknopo̱e̱nok Jesúsa oʼnopo̱e̱po, \p —‍Ayaʼ Diostaj dakhueaʼ iʼkikaʼuyatenigʼa yokkahueaʼpo oʼnopoʼtihuekeʼne, sion. —‍Huabokerek eʼketpaktaj Jesúsa onaʼuyate. \p \v 6-7 Kenteyo sueʼda Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri onʼbahuadpo, “Menpaʼ in huabokerek Diostaj dakhueaʼ oaʼ. Beʼa dakhueaʼ eʼkaʼ yaʼnopoʼtihuekeʼ. Diosayoʼda nopoʼtihuekeʼdik o̱ʼe̱.” Kenda huanopoyaʼda onʼnopo̱e̱ʼuyate. \v 8 Kenda Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri huanopoyaʼda onʼnopo̱e̱nigtaj Jesúsa oʼnopo̱e̱po, \p —‍Menaʼpo huanopoyaʼ kenpaʼ doʼtaj onʼtinopo̱e̱. \v 9 Diostaj dakhueaʼ eʼkaʼ huabokereka okkahueahueʼdik o̱ʼe̱. Diosayoʼda okkahueaʼdik o̱ʼe̱. Huabokerekanayo yareahueʼdik o̱ʼe̱po, “Yabod, atisuk yatohuaʼ yahuatiʼ,” onahueʼdik o̱ʼe̱. Diosayoʼda yareaʼdik o̱ʼe̱. \v 10 Do huabokerek i̱jje̱po Diosyaʼ ijtiakuy. Diostaj dakhueaʼ eʼkaʼ nopoʼtihuekeʼdik i̱jje̱y opudtaj aʼmanopo̱e̱a̱yaʼpo, eʼketpaktaj ijyareapoy. —‍Jesúsa Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeritaj oʼmanaʼpo, \p \v 11 —‍Yaboʼ, asuk yato̱e̱po, o̱ʼnen jakyo yahuatiʼ onaʼne. —‍Jesúsa eʼketpaktaj onaʼuyate. \p \v 12 Ayaʼada enʼtiahuayte oʼbodpo asuk oʼudpo oʼmako̱ro̱konʼuyate. Konige̱po ayaʼada, \p —‍Kenpihuay, Dios huadakda o̱ʼe̱. ʼUrunanada oʼkaʼ. Ken konig aʼnenda tiahuayhueʼ o̱ʼnikaʼuynig oʼtiahuaydey. —‍Aratbuta onʼtiahuaydepo onʼbatiaʼpakuy. \s1 Jesúsa Mateotaj “menigpe̱e̱po betaʼhuaʼ,” onaʼuyate. \r (Mt. 9.9-13; Lc. 5.27-32) \p \v 13 Ken onteʼti Jesús oʼhuaʼpo, e̱ʼpo̱g aktaʼbogpete oʼhuaʼuyate. Huakkaʼada aratbut kentaj e̱gkupopakdeʼte oʼmanmadikanhuaʼuyate. \v 14 Oʼpokonpo, Levítaj oʼtiahuayʼuyate. (Leví Mateo bottaʼdik onʼdikkaʼuyate.) Leví Alfeoen huasiʼpo gobiernoen huakupe huatabaeʼ jakyo oʼhuaduyate, \p —‍Menigpe̱e̱po betaʼhuaʼ. —‍Levítaj onaʼuyatenok Leví oʼbodpo, Jesúsere oʼhuaʼuyate. \p \v 15 Ken Levíen jakyo Jesúsere huakkaʼmon onʼbapeʼpo huakkaʼ gobiernoen huakupe huatabaeʼeri huakkaʼ dakhueaʼ huakaʼerikon onʼbapeʼuyate. Huakkaʼda ken konig Jesústaj onʼtahuaʼikaʼuyate. \v 16 Dakhueaʼ huakaʼeriere, Jesús oʼbapeʼ Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri fariseoere onʼtiahuaydepo, \p —‍¿Menaʼpo huakupe huatabaeʼeri dakhueaʼ huakaʼeriere oʼbapeʼpo Jesús? —‍Fariseoa Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼhuaaʼuyate. \p \v 17 Kenda Jesúsa oʼmape̱e̱depo, \p —‍Aratbut dakda e̱e̱ʼnayo huamadakkaʼeritaj pakhueʼ o̱ʼnikaʼ. Dakhueʼda e̱e̱ʼnayo huamadakkaʼeritaj onʼpakikaʼ. Huadak huakikaʼeritaj “yanʼnopoʼkoreaʼ,” aʼmanayaʼpo tiakhueʼ i̱jje̱ʼuy. “Yanʼnopoʼkoreaʼpo doʼtaj menʼnigpe̱i̱kaʼ.” Dakhueaʼ huakaʼeritaj eʼmanaʼtaʼ ijpakpo ijtiakuy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 “¿Menaʼpo o̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼeria Dios kamape̱e̱ʼpo aypo bapehueʼ ehueʼ yanikaʼ?” Jesústaj oʼnonaʼuyate. \r (Mt. 9.14-17; Lc. 5.33-39) \p \v 18 Nogok Juanen huanigpe̱i̱kaʼeri Dios kamape̱e̱ʼpo aypo bapehueʼ e̱ʼnikaʼte, fariseo aratbutkon Dios kamape̱e̱ʼpo bapehueʼ e̱ʼnikaʼte sueʼda aratbut Jesústaj onʼhuatiakpo, \p —‍Juanen huanigpe̱i̱kaʼeri fariseokon Dios kamape̱e̱ʼpo bapehueʼ o̱ʼnikaʼ. ¿O̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼerinayo menaʼpo yanʼbapikaʼ? —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 19 —‍Huabokerek oʼto̱e̱pakapo, keʼnen huadiʼa fiestate onʼtiakdepo onʼbapikaʼ. Ken huabokerekere e̱ʼneʼte huadiʼa bapikaʼdik o̱ʼnikaʼ. \v 20 Nogok ken huabokerektaj enʼbaktohuadeʼte huadiʼa paiʼda e̱ʼdik o̱ʼnepo Dios kamape̱e̱ʼpo bapehueʼ o̱ʼnikaʼapo. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 21 —‍Huatoneʼok keʼpoda eʼparaʼte akbetyaʼpo huabo huaoktaj okteghueʼ o̱ʼi̱kaʼne oroʼomey aratbut. Huaboenpa huatoneʼoktaj ekbetnayo onteʼti keʼpoda oʼparaʼapo kenpaʼti huabo huaok dakhueʼda o̱ʼe̱a̱po. Konigti adhueaʼpaneʼa̱ eʼmanmadikaʼ huatoneʼdik onteʼti nigpe̱e̱hueʼdik yaneʼ. Doʼhued huabodikyoʼda eʼmanmadikaʼ nigpe̱e̱dik yanikaʼ. Konigti konig adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼuynig nogi̱ti kikaʼdik manahueʼ i̱jje̱po huabo eʼmanmadikayoʼda onʼmadikaʼikaʼne. \v 22 Huatoneʼsiʼdak vino hua̱to̱e̱ʼ ayda kenpaʼti kuruga̱da o̱ʼe̱po konige̱po huabo vino sineʼ hue̱biahued onjoyhueʼdik o̱ʼe̱ne. Huatoneʼsiʼdakyo huabo vino onjoyhueʼdik o̱ʼi̱kaʼne. Huatoneʼsiʼdakyo huabo vino enjoynayo oʼhue̱poagpo huasiʼdak onʼtitagonapo. Vino oʼsurukapo kenpaʼti huasiʼdak keʼpoda oʼsuʼhuitonapo, dakhueʼda o̱ʼe̱a̱po. Huabo vino huabosiʼdakyo onjoydik o̱ʼe̱ne. Huasiʼdak vinoere huadak o̱ʼe̱a̱po. Konigti adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼnig kahueʼdik yanikaʼ. Doʼhued huabo eʼmanmadikayoʼda yanʼnigpe̱i̱kaʼpo ya̱gʼkikaʼ. Konigti konig adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼuynig nogi̱ti kikaʼdik manahueʼ i̱jje̱po huabo eʼmanmadikayoʼda onʼmadikikaʼne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Judíoen okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnogkupoktega̱ʼuyate. \r (Mt. 12.1-8; Lc. 6.1-5) \p \v 23 Nogok okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete taʼbayo Jesús oʼhuaʼepo huanigpe̱i̱kaʼeriere oʼhuaeʼuyate. Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria o̱gkusitokpo trigo oʼnogkupayaʼuyate. \p \v 24 —‍Yatiahuayʼ. ¿Judíoen okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete o̱gkupayahueʼdik o̱ʼe̱nigʼa menaʼpo o̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼeria ya̱gkaʼ? Dakhueaʼda o̱gkaʼ. —‍Fariseoa Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 25 —‍Aʼnennada David kenere hua̱e̱ʼeri aypotaj o̱ʼnepo o̱gkusitokuyate. \v 26 Diosen carpa jakyo onʼkudonpo, Abiatar sacerdote huairi e̱ʼi̱kaʼte Diostaj eʼnighueda̱ʼ pan onʼtabapeduyate. Kenda pan beʼapiʼ bapehueʼdik e̱e̱ʼtada o̱gkaʼuyate. Sacerdoteyoʼda bapeʼdik o̱ʼnuyate. Menpaʼ kenda Apagbaʼte tiahuayhueʼ o̱ʼi̱kaʼ. \p \v 27 Huabokerektehuapaʼ okmapi̱e̱ʼahuaddik kaʼnikeʼpo Diosa okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoe oʼdikkaʼuyate. Huabokereka katepiʼ nogda nogda kikahueʼdik yanikaʼ aʼmanayaʼpo okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoe Diosa dikkahueʼ o̱ʼu̱yate. \v 28 Do huabokerek i̱jje̱po Diosyaʼ ijtiakuy. Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoe Huairi i̱jje̱y. —‍Fariseotaj Jesúsa oʼmanaʼuyate. \c 3 \s1 Jesúsa ebaʼpoʼketpaktaj oʼbaʼyareaʼuyate. \r (Mt. 12.9-14; Lc. 6.6-11) \p \v 1 Onteʼti okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo Jesúsa oʼkuduyate. Ke̱yo̱ huabokerek ebaʼpoʼketpak o̱ʼu̱yate. \v 2 “¿Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete menpaʼ Jesúsa yaʼyareapo?” Fariseo onʼnopo̱e̱po, eʼyareaʼnayo, “Jesúsa dakhueaʼ oʼkaʼ.” Huaaʼdik o̱ʼe̱y onʼnopo̱e̱ʼuyate. Konige̱po fariseo Jesústaj onʼtiahuayaʼuyate. \p \v 3 —‍Yaboʼ, i̱yo̱ eretnopoyo yaboatoʼ. —‍Jesúsa ebaʼpoʼketpaktaj onaʼuyate. \p \v 4 —‍¿Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete menpaʼ huadak kaʼdik ya̱ʼne? ¿Menpaʼ dakhueaʼ kaʼdik ya̱ʼne? ¿Menpaʼ yareaʼdik ya̱ʼne? ¿Menpaʼ arakdik ya̱ʼne? —‍Jesúsa oʼmanaʼnigʼa. Fariseomeya̱ sohuataʼ aʼtokhueʼda oʼnoke̱ʼuyate. \v 5 Eʼnopoenkaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnenok Jesúsa oʼbahuadiayonpo suhueʼda o̱ʼe̱po nogta nogta oʼbatiahuaypo, \p —‍Yabateʼ. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p Ken oʼbaʼtepo oʼbaʼyarudʼuyate. \v 6 Fariseomey oʼnoro̱kpo i̱da Herodestaj huapakeriere o̱gkupopakdepo, menpaʼ Jesústaj arakdik o̱ʼe̱, onʼbatiaʼpakuyate. \s1 E̱ʼpo̱g aktaʼbogpete Jesústaj huakkaʼda o̱gkupopakuyate. \p \v 7 Huaboroʼ e̱ʼpo̱g aktaʼbogpeyo Jesús huanigpe̱i̱kaʼeriere onʼhuaʼuyate. Huakkaʼ Galilea huadaribayaʼ hua̱e̱ʼerikon onʼtahuaʼuyate. \v 8 Judeayaʼ Jerusalénya̱ʼ Idumea huadariyaʼ Jordánhue̱ adpenyaʼ Tiro huakkaʼ jakyaʼ Sidón huakkaʼ jakyaʼ huakkaʼda onʼhuatiakpo, Jesúsa ʼurunanada oʼkikaʼ onʼtipe̱e̱depo, onʼtiakuyate. \v 9-10 Huakkaʼtada oʼbayareaduynok ayaʼada dakhueʼ hua̱e̱ʼeria aʼyareyaʼpo kenʼtaj eʼnejtaʼ onʼpakpo diga̱ʼda onʼkupopakpo Jesússo̱ʼtaj sapajdikte eʼnenok, \p —‍Ibodteda kusiʼpe moʼnigto̱e̱ʼ. —‍Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 11 Kenokaʼ totoʼa huanopoʼto̱e̱ʼeria Jesústaj onʼtiahuaydepo onʼtihue̱kpo, \p —‍Diosen Huasiʼpo i̱ʼe̱ne. —‍ʼUttaʼda oʼnonaʼuyate. \p \v 12 —‍Kejeʼ mati̱o̱ki̱a̱hueʼ yaneʼ. —‍I̱ghuaʼda oʼmanaʼuyate Jesúsa. \s1 Jesúsa docetaj huamataʼmonaʼ oʼbaktieʼeaʼuyate. \r (Mt. 10.1-4; Lc. 6.12-16) \p \v 13 Oteʼyo oʼbehuikuyate. Kenomeytaj eʼbaktieʼeaʼtaʼ oʼpakpo “Yanʼtiak,” oʼmanaʼnok onʼhuatiakuyate. \v 14 Jesúsere kaʼnikeʼpo huadak huaʼa kanʼmanmadikikeʼpo docetaj oʼbaktieʼeaʼuyate. \v 15 “Do ijpaknok dakhueʼ e̱e̱ʼ bayareaʼdik moʼe̱a̱po kenpaʼti dakhueʼ noki̱re̱gtaj maoro̱kaʼdik moʼe̱a̱pone.” Oʼmanaʼuyate. \v 16 Jesúsen doce huamataʼmoneri o̱ʼnepo: Simón Pedro, \v 17 Jacobo, Jacoboen huamaʼbuy Juan Zebedeoen huasiʼpo, kenomeytaj oʼdikkaʼ Boanerges (kurud eaʼensiʼpo), \v 18 Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, Jacobo Alfeoen huasiʼpo, Tadeo, Simón cananista huakupopakeri, \v 19 kenpaʼti Judas Iscariote Jesúsen huamataʼmoneri o̱ʼnuyate. Judas Iscariote huakupete Jesústaj kanarakeʼpo yaʼbahuatitotiakapet. \s1 “Totoʼ huairia Jesústaj oʼteyyaʼ.” Fariseo huamanmadikaʼeria namaʼda onʼhuaaʼuyate. \r (Mt. 12.22-32; Lc. 11.14-23; 12.10) \p Nogok huanigpe̱i̱kaʼeri Jesúsere jakyo onʼkuduyate. \v 20 Onteʼti huakkaʼda aratbut o̱gkupopaknok menpaʼ bapehueʼdik o̱ʼneʼuyate. \v 21 “Oʼsegpakpo oʼkikaʼ.” Aratbuta onʼbatiaʼpaknok Jesúsen huabeta kenda onʼnopo̱e̱depo aʼtohuayaʼpo onʼhuatiakuyate. \p \v 22 —‍Beelzebú totoʼ huairi oʼnopoʼto̱e̱po oʼteyyaʼnok Jesúsa totoʼ noki̱re̱gtaj oʼmakenikaʼ. —‍Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria onʼbatiaʼpakuy. Jerusalénya̱ʼ onʼtiakdeʼuyate. \p \v 23 “Namaʼda onʼnopo̱e̱nig Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeritaj aʼmanopo̱e̱a̱yaʼpo menhuatiakpo menʼpe̱e̱ʼ,” Jesúsa oʼmanaʼdepo konig o̱ʼe̱ oʼmanbatiaʼpakpo: \p —‍Menpaʼ totoʼa huataʼ totoʼtaj enʼdik ya̱ʼe̱t. Ehueʼ, enhueʼdik o̱ʼe̱. \v 24 Ondariyoyoʼ hua̱e̱ʼeri gobierno huairi huayahuaya eʼbarakikaʼnayo gobierno huairi to̱e̱hueʼdik o̱ʼneapo. \v 25 Kenpaʼti onyoyoʼ hua̱e̱ʼeri eʼbatuktuktaʼ onʼpakpo onʼbakkupopak. Eʼbaraknayo ehueʼdikda o̱ʼne. \v 26 Konigti totoʼ huairi huayahuaya eʼmagkaʼnayo aʼti ehueʼdik ya̱ʼneapet. \p \v 27 Huabokereka huairien eʼtamaikaʼ jekbakaytaʼ eʼpaknayo baʼtinukuʼdik kenpaʼti itakpiʼtinukuʼdik o̱ʼe̱. Huairitaj oʼtinukudepo okbakaydik o̱ʼe̱. Donayo teyda i̱jje̱y. Totoʼ huairitaj tinukuʼdik i̱jje̱y. Totoʼ huairien huanabaʼ maendik i̱jje̱y. \p \v 28 Aratbut dakhueaʼda ekaʼnayo kenpaʼti Diostaj dakhueaʼda eʼhuaaʼnayo nopoʼtihuekeʼdik o̱ʼe̱ Diosa. \v 29 Diosen Noki̱re̱gtanayo dakhueaʼda eʼhuaaʼnayo Diosa bakkahueahueʼdik o̱ʼe̱. Menokapiʼ bokkahueahueʼ o̱ʼe̱a̱po Diosa. Diosen Noki̱re̱gtaj dakhueaʼda oʼhuaaʼuyate Diosa okkahuehueʼ o̱ʼunhuahuikaʼapo. Buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 30 “Dakhueaʼ noki̱re̱ga̱ Jesústaj oʼnopoʼto̱e̱.” Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria namaʼda onʼhuaaʼnok Jesúsa kenpaʼ oʼmanaʼuyate. \s1 Jesúsen hua̱ye̱ Jesúsen huamaʼbuyere onʼhuatiakuyate. \r (Mt. 12.46-50; Lc. 8.19-21) \p \v 31 Kenokaʼ hua̱ye̱ Jesúsen huamaʼbuyere onʼhuatiakuynigʼa huakkaʼnada o̱gkupopaknok bidtemon onʼboatoʼpo “boʼhuatiakne. Yanaʼ,” onaʼnok \v 32 huakkaʼda aratbut onʼtikupohuadpo, \p —‍O̱ʼnen hua̱ye̱ o̱ʼnen huamaʼbuyere aratbuttiokpeyon moʼnigbone. Onʼtaj boʼukne. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 33 —‍Be doʼhued hua̱ye̱ ya̱ʼe̱t. Doʼhued huamaʼbuy be ya̱ʼnet. —‍Jesúsa oʼmanaʼpo, \v 34 kenomey enʼtikupohuadtaj oʼtiokpokubereʼpo, \p —‍Inomey doʼhued hua̱ye̱ doʼhued huamaʼbuy o̱ʼne. \v 35 Kenda Dios oʼpaknok ayaʼada o̱gkikaʼpo doʼhued huamaʼbuy doʼhued huaidpo doʼhued hua̱ye̱ o̱ʼne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \c 4 \s1 Huabakidenaʼeri aʼmanopo̱e̱a̱yaʼpo oʼmanbatiaʼpakuyate. \r (Mt. 13.1-9; Lc. 8.4-8) \p \v 1 Onteʼti huaboaʼda Jesúsa oʼmanmadikaʼpo e̱ʼpo̱g aktaʼbogpete oʼmanmadikaʼuyate. Huakkaʼada aratbut o̱gkupopaknok kusiʼpe eʼbetyo oʼhuadatoʼpo huakkaʼ aratbutnayo aktaʼbogpete o̱gkupopakuyate. \v 2 Konig Diosen Huairitaj yanoknopo̱e̱a̱pet aʼmanopo̱e̱yaʼpo oʼmanbatiaʼpakonhuaʼpo oʼmanmadikaʼpo nogda nogda oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼpo, \p \v 3 —‍Yanʼpe̱e̱ʼ: Huabakidenaʼeri aʼbakidenayaʼpo oʼhuaʼuyate. \v 4 Nogyon nogyon oʼbakidenaʼpo sueʼda dagte oʼkidbakotapo, bakoy oʼbatiakpo oʼkidye̱ʼkeaʼuyate. \v 5 Sorok buruj huidbate sueʼda oʼkidbakotuyate. Kentaʼ i̱dada oʼkerekuy. Sorok buruj o̱ʼe̱po i̱dada oʼkerekuy. \v 6 Ken diga̱ʼ oʼtaʼtedepo eyyaʼ oʼpakpo sueʼda huaʼihuit o̱ʼe̱po oʼayʼuy. \v 7 Nog huakid okpotaʼpidsiʼbayo oʼkidbakoteaʼpo sueʼda oʼbatipakbonigʼa okpotaʼpidsiʼ diga̱ʼ oʼbakerekpo huakpitaj oʼbatibukʼuyate. \v 8 Nog huakid huadak sorokteda oʼkidbakoteaʼuyate. Oʼbatipakbodepo oʼbakerekdepo huakkaʼkida̱da o̱gkupahuadʼuyate. Noga̱ huakpia treinta huakid o̱gkupa̱e̱po noga̱ huakpia sesenta huakid o̱gkupa̱e̱po nogda cien huakid o̱gkupa̱e̱ʼuyate. —‍Jesúsa kenda oʼmanbatiaʼpakdepo, \p \v 9 —‍Beʼapiʼ eʼnopo̱e̱ʼtaʼ eʼpaknayo dakaʼ yanʼpe̱e̱ʼ. Boʼpeokhuadne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Huakkaʼada nopoenkahueʼdik kaʼneʼpo Dios Huairi konig o̱ʼe̱, Jesúsa oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikikaʼuyate. \r (Mt. 13.10-17; Lc. 8.9-10) \p \v 10 Huakkaʼada aratbut enʼbakhuadeʼte Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri doce huanigpe̱i̱kaʼeriereyoʼda o̱ʼnepo, “Ken huabakidenaʼeri ken konig o̱ʼe̱ huaboaʼda onʼmanbatiaʼpaknigtaj nopo̱gkahueʼ o̱ʼe̱y. Oroʼtaj dakaʼ moʼnopo̱e̱a̱ʼ.” Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 11 —‍Dios huairitaj konig aratbuta yanʼnigpe̱i̱kaʼapet opudtanayo dakaʼ eʼmanopo̱e̱a̱ʼtaʼ ijpaki. Nogomeytaj eʼmanopo̱e̱a̱ʼtaʼ pakhueʼ i̱jje̱po ken konig o̱ʼe̱ ijmanbatiaʼpakikay. \v 12 Enʼtiahuayada dakaʼ tiahuayhueʼ o̱ʼneapo. Enʼpe̱e̱a̱da nopo̱gkahueʼ o̱ʼneapo. Nopoʼkoreahueʼ kaʼneʼpo Diosa bakkahueahueʼdik kamagkeʼpo Dios Huairi konig o̱ʼe̱ ijmanbatiaʼpakikay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Huabakidenaʼeri konig o̱ʼe̱ kanʼnopoenkeʼpo Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj dakaʼ oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate. \r (Mt. 13.18-23; Lc. 8.11-15) \p \v 13 —‍Huabakidenaʼeri konig o̱ʼe̱ nopo̱gkahue e̱e̱ʼnayo nogdakon eʼmanbatiaʼpaknayo menpaʼ nopo̱gkaʼdik moʼe̱a̱pet. \v 14 Ken huakid huabakidenaʼeri oʼbakideneaʼnig Diosen huadak huaʼa o̱ʼe̱. \v 15 Kenda huakid dagte oʼkidbakot konig aratbuta Diosen huadak huaʼa onʼpe̱e̱a̱toʼnigʼa i̱dada totoʼa huahuaʼ huanopoyaʼ Diosen huaʼataj oʼbakkaynok kenpaʼda oʼnoknopo̱e̱batikapo. \v 16 Huakid huidbayo onʼkidbakot konig aratbuta Diosen huadak huaʼataj durugda onʼpe̱e̱a̱toʼnigʼa. \v 17 Konig sigda huaʼihuit huadak huaʼa sigda oʼnoknopo̱e̱depo dakaʼ nigpeonhuahued o̱ʼnepo onʼnigpe̱e̱a̱toʼnigʼa. Nogok Diosen huadak huaʼa huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼnenok aratbut onʼbatieriknok kenpaʼti castiga onʼmagkaʼnok i̱da oʼnoknopo̱e̱batikapo. \v 18 Nog okpotaʼpidsiʼbayo oʼkidbakot. Ken konig aratbuta huadak huaʼa onʼpe̱e̱po onʼpe̱e̱nigʼa. \v 19 Nogok nogtaʼ nogtaʼ onʼmamepukeʼpo kenpaʼti katepiʼ onʼtiahuayikaʼnigtaj nogi̱ti nogi̱ti onʼpakpo huakkaʼ eʼmato̱e̱ʼtaʼ onʼpakpo, huakkaʼ eʼmato̱e̱ʼnayo durugda i̱jje̱a̱poy namaʼda onʼnopo̱e̱nigʼa nogtaʼ nogtaʼ onʼeretpakpo onteʼti Diosen kahueʼ o̱ʼnikaʼapo. Sigda sigda Diostaj oʼnoknopo̱e̱batikapo. \v 20 Huakid huadak sorokyo oʼkidbakot konig aratbut huadaknopoʼda huadak huaʼa dakaʼ onʼnigpeeonhuahuikaʼpo Diosen batikhueʼda huadakda o̱gkadhuahuikaʼpo Diosensiʼpo o̱ʼne. Noga̱ suhuignada onʼnigpe̱i̱kaʼ. Noga̱ huakkaʼmon onʼnigpe̱i̱kaʼ. Noga̱ huakkaʼnanada onʼnigpe̱i̱kaʼapo. —‍Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanmadikaʼuyate. \s1 Jakki̱re̱gya̱ʼ huakjeytaj oʼbatiaʼpakpo Jesúsa oʼmanmadikaʼuyate. \r (Lc. 8.16-18) \p \v 21 Nog Jesúsa oʼmanaʼpo: \p —‍Sikyo jakki̱re̱gya̱ʼ huakjey eʼbakpakte kosoa huakjeyte tiokkubukhueʼdik o̱ʼnikaʼ. Kenpaʼti huataytoyo huakjey huada̱hueʼdik o̱ʼnikaʼ. Kutopate huakjey onʼhuada̱ʼikaʼ. \v 22 Ken konig Diostaj eknopo̱e̱ʼ oy konig eʼi̱re̱gi̱re̱g nogok ayaʼada onʼnopo̱e̱a̱po, ayaʼada onʼtiahuayapo. \v 23 Kenda oʼnonaʼne dakaʼ yanʼpe̱e̱ʼ. \v 24 Huadak huaʼatayoʼda dakaʼ yanʼnigpe̱i̱kaʼ. Sigda eʼbayoknayo sigda Diosa boʼyokapone. Huakkaʼ eʼbayokikaʼnayo Diosa huakkaʼ boʼyokapone. Konigti Diosen huadak huaʼataj dakaʼ eʼnigpe̱i̱kaʼnayo Diostaj ʼurunanada moknopo̱e̱a̱po. \v 25 Sueʼda eʼpe̱e̱nayo sueʼda eknopo̱e̱ʼnayo Diosa kaknopo̱e̱ʼpo boʼtihuapokapone nogi̱ti nogi̱ti Diostaj moknopo̱e̱a̱po. Dakaʼ pe̱e̱hueʼ e̱e̱ʼnayo Diosen huadak huaʼataj oknopo̱e̱hueʼ e̱e̱ʼnayo kenda moʼnopo̱e̱nigtaj Diosa bokkayapone. Onteʼti oknopo̱e̱hueʼdikada moʼe̱a̱pone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Dios Huairitaj huaknopo̱e̱ʼeri ken konig huakid oʼtipakbopo oʼkerekapo. \p \v 26 Nogi̱ti Jesúsa oʼmanaʼpo: \p —‍Dios Huairitaj huaknopo̱e̱ʼeri in konig o̱ʼe̱: Huabokerekpiʼ eʼborute oʼbakidenaʼpo \v 27 ken oʼtaybedpo nogok oʼtaybedpo nogok huakid oʼtibopo oʼkerek. Monig tibodik ya̱ʼe̱t nopo̱e̱hueʼ o̱ʼe̱. \v 28 Sorokyo o̱ʼe̱nok oʼtipakbopo oʼkerek. Huabokerek tihuapokhueʼ e̱e̱ʼtada oʼkerek. Huakkuru huakpi, huametpikon oʼkerek konig huakkaʼ huakid oʼmagkupapakpo \v 29 eʼmaboyogdeʼte a̱gkupaeayaʼpo taʼbayo oʼhuaʼapo oʼboyognok o̱gkupaeyaʼapo. —‍Jesúsa oʼmanmadikaʼuyate. \s1 Konig mostaza huakid oʼtipakbopo huaboroʼnanada oʼkerekikaʼ. Ken konig huakkaʼnanada Dios Huairitaj huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼneapo. \r (Mt. 13.31-32; Lc. 13.18-19) \p \v 30 Onteʼti Jesúsa oʼmanmadikaʼpo: \p —‍Dios Huairitaj huaknopo̱e̱ʼeri ken konig o̱ʼneapo ijmanbatiaʼpakapoy. \v 31 Dios Huairitaj huaknopo̱e̱ʼeri konig mostaza huakid o̱ʼne. Mostaza huakid suhuigkidda o̱ʼe̱po taʼbayo onʼtukikaʼ. \v 32 Eʼbatukdeʼte nogok oʼtipakbopo huaboroʼnanada oʼkerekikaʼ. Huaboroʼnanada o̱ʼe̱nok huaʼopite huakkaʼ bakoya onʼpakkaʼikaʼ. Taʼhuiokte i̱kaʼdik o̱ʼne. Ken konig oy sueʼda Dios Huairitaj huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼne. Nogoknayo huakkaʼnanada huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼneapo. —‍Jesúsa oʼmanmadikaʼuyate. \s1 Huakkaʼ aratbut e̱gkupopakte Dios Huairitaj huaknopo̱e̱ʼeri oʼnoknopo̱e̱a̱po ken konig o̱ʼe̱a̱po Jesúsa oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼuyate. \r (Mt. 13.34-35) \p \v 33 Ken konig Jesúsa oʼmanmadikaʼpo konig Dios Huairitaj yanʼnigpeunhuahuikaʼapet nogda nogda oʼmanbatiaʼpakikaʼpo. Kenigaʼda eanopo̱i̱kapaʼ pe̱e̱ʼdik yanet oʼmanbatiaʼpakikaʼuyate. \v 34 Huakkaʼ aratbut e̱gkupopakte Dios Huairitaj ken konig o̱ʼe̱a̱po yanʼnigpeunhuahuikaʼapet oʼmanbatiaʼpakikaʼpo keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeritanayo dakaʼ oʼmanopo̱e̱a̱ʼikaʼuyate. \s1 Jesúsa e̱ʼhue̱niri̱ʼtoneʼtaj bapokaʼtere oʼbatikaʼuyate. \r (Mt. 8.23-27; Lc. 8.22-25) \p \v 35 Ken huameʼnoe baysik huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼpo: \p —‍E̱ʼpo̱g monokteg. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 36 Ken huakkaʼ aratbut e̱gkupopakyaʼ oʼnokbahuaʼpo kusiʼpetoneʼyo Jesústaj oʼnontohuaʼpo nog kusiʼpetoneʼere onʼhuaʼuyate. \v 37 E̱ʼpo̱gnopoyo enhuaʼte huaboroʼbapokada oʼbahuatiakuy. Teyaʼda oʼbapoknok huaboroʼda oʼhue̱niri̱ʼtoneʼpo diga̱ʼda oʼhue̱kudpo huataʼkotdikte o̱ʼu̱yate. \v 38 Jesúsnayo huataʼpakte colchónte oʼtayʼuyate. Onʼmaboaʼpo, \p —‍Huataʼkotdikte o̱ʼe̱ne, Huamanmadikaʼeri. ¿Menpaʼ mepuʼkehueʼ i̱ʼe̱? —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 39 Ken Jesús oʼmabodpo, “Yabatik, bapokhueʼ ya̱e̱ʼ. Hue̱niri̱hueʼ ya̱e̱ʼ.” Jesúsa onaʼnok oʼbatikanpo bapokhueʼ o̱ʼe̱po kenpaʼti hue̱niri̱hueʼ o̱ʼu̱yate. \p \v 40 —‍Menaʼpo diga̱ʼ momeʼpuk. Menaʼpo doʼtaj oknopo̱e̱hueʼ moʼe̱. —‍Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 41 Huakkaʼda onʼmepuʼkepo, \p —‍¿Kenpihuay, in huabokerek be ya̱ʼe̱? Kentaj bapoka oʼnigpe̱e̱ kenpaʼti e̱ʼpo̱ga̱ oʼnigpe̱e̱. —‍Huanigpe̱i̱kaʼeria huayahuaya onʼbatiaʼpakuyate. \c 5 \s1 Huabokerektaj huakkaʼada totoʼ noki̱re̱ga̱ onʼnopoʼto̱e̱ʼuyate. \r (Mt. 8.28-34; Lc. 8.26-39) \p \v 1 Ken akodpen Gadara huadaribayo oʼbetatoʼuyate. \v 2 Jesús eʼkotdeʼte kubarakbayaʼ nogbokerektida oʼhuatiakuyate. Kentaj dakhueʼda noki̱re̱ga̱ oʼnopoʼtounhuahuikaʼuyate. \v 3 Kubarakbayo oʼnoikaʼuyate. Kentaj sirobijtoneʼa̱ tinukuhueʼdik o̱ʼnuyate. \v 4 Nogok nogok sirobijtoneʼa̱ huabaʼtaʼkoypiʼ kenpaʼti huaʼitakpi onʼtinukuʼeaʼnigʼa teyda o̱ʼe̱po sirobijtoneʼtaj oʼtipukpukikaʼ kenpaʼti oʼbakpukikaʼuyate. Kentaj to̱e̱hueʼdik o̱ʼnuyate. \v 5 Huameʼnoe kenpaʼti sikyo oʼhuaʼepo oteʼyo kenpaʼti kubarakyaʼ oʼsagkiaʼikaʼpo huida̱ huataʼ oʼbitakpo oʼayagsikatokaʼpo oʼkikaʼuyate. \v 6 Jesústaj oʼtiahuaypo huikudate oʼtisakotuyate. \p \v 7-8 —‍Ken huabokerektaj yako̱ro̱k, dakhueʼda noki̱re̱g. —‍Jesúsa onaʼnok huabokereka ʼuttaʼda oaʼtokpo: \p —‍¿Menaʼpo doʼtaj oʼhuatiak, Jesús? Dios kutayo hua̱e̱ʼerien Huasiʼpo i̱ʼe̱ne. Diosa beʼtihuapokeʼ kenpaʼda castiga o̱gkahueʼ meeʼ. —‍Jesústaj ʼuttaʼda onaʼuyate. \p \v 9 —‍¿Katedik i̱ʼe̱? —‍Jesúsa onaʼuy. Huakkaʼda noki̱re̱g o̱ʼnenok, \p —‍Doʼhued huadik o̱ʼe̱ “Huakkaʼ,” \v 10 adyonda oroʼtaj taʼmonahueʼ moeʼ. —‍Jesústaj diga̱ʼ oʼnonaʼuyate. \p \v 11 Kente oteʼte huakkaʼda huakyariʼ onʼpeʼnok, \p \v 12 —‍Huakyariere a̱ʼe̱ya̱ʼpo yanʼkud, oroʼtaj yamanaʼ. —‍Jesústaj dakhueʼda noki̱re̱ga̱ oʼnonaʼnok, \p \v 13 —‍Yanʼkud. —‍Jesúsa eʼmanaʼte noki̱re̱ga̱ huabokerektaj oʼnenonpo dos mil huakyaritaj onʼhuankudonnok ayaʼda huaduk onʼbahuarakpo kubogyo onʼbaajpo e̱ʼpo̱gyo̱ onʼbataʼkoʼtuyate. \p \v 14 Huakyariʼ huamato̱e̱ʼeriomeya̱ kenda onʼtiahuaydepo onʼmepukeʼpo aʼmanbatiaʼpakyaʼpo huakkaʼ jakyo onʼbakeʼtuyate. Taʼbayo kenpaʼti aʼmanbatiaʼpakyaʼpo onʼhuaʼuyate. Kenda Jesúsa oʼkaʼ onʼpe̱e̱depo Jesústaj onʼhuahuaʼpo \v 15 oʼnokye̱po ken huabokerektaj huakkaʼ dakhueʼda noki̱re̱ga̱ huaboaʼda enʼmaoro̱kondeʼ onʼtiahuayʼuyate. Ken huabokereka dakaʼ eʼhuadpo yudtaj oʼotpo huadakda o̱ʼe̱po huadakda oʼnopo̱e̱po. Kentaj onʼtiahuaydepo onʼmeʼpukuyate. \v 16 Aratbut ke̱yo̱ Jesúsere e̱ʼhua̱e̱a̱ onʼtiahuaydepo kenda Jesúsa oʼkaʼde eatiahuayʼa huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeritaj onʼmanbatiaʼpakpo, Jesúsa dakhueʼda noki̱re̱gtaj oʼmaoro̱kaʼde kenpaʼti huakyariyo enʼhuankudondeʼte huakyariʼ huaduk onʼbahuarakpo e̱ʼpo̱gyo̱ onʼbataʼkotnig onʼmanbatiaʼpakuyate. \v 17 Kenda onʼpe̱e̱depo “Oroʼenbayaʼ yahuadeʼ.” Jesústaj diga̱ʼda oʼnonaʼuyate. \p \v 18 Jesús kusiʼpetoneʼyo aʼhuayaʼpo eʼhuaddeʼte ken huabokerekyaʼ dakhueʼda noki̱re̱g oko̱ro̱kaʼniga̱ “onere eʼhuaʼtaʼ ijpaki,” Jesústaj onaʼnok, \p \v 19 —‍Doere huahueʼ ya̱e̱ʼ. O̱ʼnen jakyo yahuatiʼ. O̱ʼnen huabettaj yamanbatiaʼpak. “Dios Huairi meʼtinepahuiʼpo beʼyareaʼdene.” Dakaʼ yamanbatiaʼpaktiʼ. —‍Jesúsa ken huabokerektaj onaʼuyate. \p \v 20 Ken huabokereka aʼmanbatiaʼpakhuayaʼpo oʼhuaʼpo Decápolis huadaribayo huakkaʼ jakyo huaboaʼda oʼmanbatiaʼpakonhuahuaʼpo “Jesúsa dakhueʼda noki̱re̱gtaj mekmaenameʼne, beʼyareameʼne,” oʼmanbatiaʼpakonhuahuaʼuyate. Ayaʼada onʼpe̱e̱depo “Kenpihuay, ʼurunanada Jesús Huairia oʼkameʼte,” onʼbatiaʼpakuyate. \s1 Jairoen hua̱yo̱butaj oʼnoyhuada̱ʼuyate. Kenpaʼti ettoneʼ Jesúsen yudtaj oʼnejdepo oʼyarudʼuyate. \r (Mt. 9.18-26; Lc. 8.40-56) \p \v 21 Onteʼti akodpen kusiʼpetoneʼyo Jesús eʼkumejdeʼte aktaʼbogpete huakkaʼada aratbuta onʼtikupopakuyate. \v 22 Jairo judíoen hua̱i̱takeʼ jak huairi o̱ʼu̱yate. Jesústaj oʼhuatiakpo oʼtiahuaydepo huaʼite huikudate oʼtisakotpo, \p \v 23 —‍Doʼhued huayetsiʼpo huabueydikte meke̱ne. Betayareʼpo kanoeʼpo huabaʼa beʼtatibataʼtepo doere bohuaʼ. —‍Jesústaj diga̱ʼda onaʼuyatenok. \p \v 24 Jairoere Jesús oʼhuaʼuyate. Eʼhuaʼte huakkaʼada onʼtahuaʼpo aratbutpoyaʼ aʼdayaʼpo oʼnogkaʼuyate. \v 25 Huakkaʼ aratbut e̱gkupopakyo ettoneʼ o̱ʼe̱po dakhueʼda o̱ʼe̱po doce huabayok oʼtipokde mimi batikhueʼ o̱ʼunhuahuikaʼuyate. \v 26 Nogtaj nogtaj huamadakkaʼeritaj oʼbahuahuaeʼikaʼuynigʼa ayaʼda keʼnen huakupe eʼyoktada yareahueʼ o̱ʼe̱po nogi̱ti nogi̱ti oʼdakhueʼpakikaʼuyate. \v 27 Jesúsa huakkaʼtada oʼbayareaʼikaʼ aratbuta onʼbatiaʼpaknok oʼpe̱e̱depo Jesústaʼpiyen oʼhuatiakpo e̱gkupopakyo Jesúsen yudtaj oʼnejpo, \v 28 “Keʼnen yudtaj eʼnejnayo ijyareapoy.” Huanopoʼada oʼnopo̱e̱po, \v 29 oʼnejpo mimi oʼbatikonpo “ijyarudi” oʼnopo̱e̱ʼuyate. \v 30 Betapiʼ huaboaʼda ijyareadi Jesúsa oʼnopo̱e̱po huakkaʼ aratbutyo huataʼpiyon oʼkorudpo, \p —‍¿Beʼa meʼnej? —‍Oʼmanaʼnok. \p \v 31 —‍Huakkaʼada aratbutpoyaʼ mondaʼene aʼdayaʼpo mogkaʼne. “¿Beʼa meʼnej?” ¿Menaʼpo iaʼ? —‍Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼuyate. \p \v 32 Jesúsanayo beʼa meʼnejne oʼnopo̱e̱po oʼtiokpokubereʼuyate. \v 33 Ken Jesúsa beʼyareadne ettoneʼa̱ oʼnopo̱e̱depo diga̱ʼda oʼmeʼpukpo Jesústaj oʼhuahuaʼpo huaʼite huikudate oʼtisakotpo, “oʼnejne i̱dada ijyarudi,” Jesústaj buttida onaʼuyate. \p \v 34 —‍Doʼtaj oknopo̱e̱nok oʼyareaddene. Dakda i̱ʼe̱po dakaʼda yahuatiʼ, sion. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 35 Jesúsa ettoneʼtaj eʼbatiaʼpakte Jairoen jakyaʼ huabokerekakon o̱kye̱yakpo, \p —‍O̱ʼnen huayetsiʼpo oʼbueyde. Huamanmadikaʼeritaj totiakhueʼ ya̱e̱ʼ. —‍Jairotaj oʼnonaʼuyate. \p \v 36 Jesúsanayo kenda oʼpe̱e̱po nigpe̱e̱hueʼ o̱ʼe̱po, \p —‍Meʼpukhueʼ ya̱e̱ʼ. Doʼhua oʼyareaʼapo meknopo̱e̱ʼ. —‍Jesúsa Jairotaj onaʼuyate. \p \v 37 —‍Pedro Jacobo Juanereyoʼda do Jairoere huaʼdik o̱ʼne. —‍Oʼmanaʼpo oʼhuaʼpo \v 38 huairien jakyo o̱kye̱yakdepo huakkaʼ aratbuttaj oʼbatiahuayʼuyate. Ettoneʼsiʼpo eʼbueytaʼ diga̱ʼda onʼbahuikpo onʼsagkiaʼuyate. \v 39 Oʼkuddepo, \p —‍Menaʼpo boʼsagkiaʼpo diga̱ʼda moʼbahuik. Ettoneʼsiʼpo bueyhueʼ o̱ʼe̱. Oʼtaypo o̱ʼe̱. —‍Jesúsa oʼmanaʼnok, \p \v 40 Jesústaj onʼtierikuynigʼa ayaʼtada oʼmaoro̱kaʼdepo ettoneʼsiʼpoen huaoj hua̱ye̱ keʼnen huatahuaʼeretere ettoneʼsiʼpobuey eʼhuedyo oʼbatokudpo, \v 41 muneʼyoen huabaʼtaʼ oʼbaʼpadpo, \p —‍“Talita, cumi.” Yaboʼ, muneʼyo̱siʼpo, onaʼne. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 42 I̱dada muneʼyo̱siʼpo oʼbodpo oʼhuaeʼuyate. Doce huabayok oʼto̱e̱ʼuyate. Diga̱ʼda onʼmepukeʼpo “kenpihuay” o̱daʼuyate. \v 43 “Ken boʼtiahuaynig betapiʼ manbatiaʼpakhueʼ yaneʼ.” I̱ghuaʼda oʼmanaʼpo, “muneʼyo̱siʼpotaj aypopiʼ yanʼyok,” oʼmanaʼuyate. \c 6 \s1 Nazaretyo Jesús o̱ʼi̱kaʼuyate. \r (Mt. 13.53-58; Lc. 4.16-30) \p \v 1 Ken, ke̱ya̱ʼ onʼbakhuaʼpo huanigpe̱i̱kaʼeriere Jesús huaenbayokon o̱kye̱ʼuyate. \v 2 Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoe e̱ʼe̱deʼte judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo huaboaʼda oʼmanmadikaʼuyate. ʼUruaʼnanada oʼmanmadikaʼnok judío aratbut onʼpe̱e̱depo onʼmepukeʼpo, \p —‍¡Kenpihuay! ʼUruaʼda oʼnopo̱e̱. Menpapiʼ huakkaʼda yanopo̱e̱ʼ. Meyo̱piʼ huaboaʼda huakkaʼ yanopo̱e̱ʼ. Kaʼbayareʼpo beʼa yateyyaʼ. \v 3 Huamenhueaʼeri o̱ʼe̱nigʼa, Maríaensiʼpo o̱ʼe̱nigʼa. Jacobo keʼnen huamaʼbuy o̱ʼe̱ José Simón Judas. Jesúsen huidpopiʼ oroʼere o̱ʼnikaʼ. —‍O̱daʼpo onteʼti eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnepo konig digda onʼhuanopo̱e̱ʼuyate. \p \v 4 —‍Nogbayo hua̱e̱ʼeria Diosen huamanbatiaʼpakeritaj eʼpe̱e̱taʼ onʼpakikaʼ. Huadakda o̱ʼne. Eʼbahuaaʼtaʼ onʼpakikaʼ. Keʼnenbayo hua̱e̱ʼerinayo eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnikaʼ. Huadakda o̱ʼe̱. Eʼbahuaaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnikaʼ. Konigti keʼnen huabet keʼnen jakyo hua̱e̱ʼerikon eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnikaʼ. —‍Jesúsa Nazareteritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 5 Ke̱ya̱ʼ Jesústaj eknopo̱e̱ʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnenok konig Dios teyda kaʼdik o̱ʼe̱nig Jesúsa kahueʼdik o̱ʼe̱nigʼa kenyoʼda sueʼda dakhueʼda oʼtibataʼteaʼpo oʼbayareaʼuyate. \v 6 Keʼnenbayo hua̱e̱ʼeri eknopo̱e̱ʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnenok Jesúsa kenpihuay oʼnopo̱e̱ʼuyate. Nogok nogda nogda huakkaʼ jakyo meyo̱hueʼda oʼmanmadikaʼuyate. \s1 Huanigpe̱i̱kaʼeritaj kanmanmadikeʼpo oʼmataʼmonaʼuyate. \r (Mt. 10.5-15; Lc. 9.1-6) \p \v 7 “Menhuatiak.” Jesúsa doce huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼdepo nogda nogda bottaʼ nogyo̱ nogyo̱ oʼmataʼmonaʼpo, \p —‍Doa oʼnonaʼnok dakhueʼda noki̱re̱gtaj maoro̱kaʼdik moʼe̱a̱pone. \v 8 Dagte boʼhuahuudhuahuikaʼpo katepiʼ tohuahueʼ yanikatiʼ. Oteypaj nogtiyoʼda yanʼtohuaʼ. Huenpu aypo huakupepiʼ tohuahueʼ yaneʼ. \v 9 Huaʼiot yanʼotpo, nogtida ʼopiot yanʼotpo nogda tohuahueʼ yaneʼ. \v 10 Jakyo boʼkuddepo ke̱yo̱yoʼda yanikatiʼ. Huakkaʼ jakyaʼ yanʼhuaʼepo ke̱yo̱ yanʼtayikatiʼ. \v 11 Jak hua̱ta̱e̱ʼeria opudtaj pakhueʼ e̱e̱ʼnayo kenpaʼti eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ e̱e̱ʼnayo ken jakyaʼ huakkaʼ jakyaʼpiʼ yanʼbakhuatiʼ. Yanʼo̱ro̱kdepo Diostaj dakhueaʼda oʼkaʼdey ayaʼada kanʼnopo̱e̱ʼpo soroka eʼitimabette yanʼitihuekeadtiʼ. Kenomeytaj Diosa diga̱ʼnanada castiga oʼmagkaʼapo. Sodoma huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeritaj kenpaʼti Gomorra huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeritaj sueʼda castiga oʼmagkaʼapo. —‍Jesúsa doce huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmataʼmonaʼpo oʼmanaʼuyate. \p \v 12 Ken doce huanigpe̱i̱kaʼeria onʼbahuaʼudhuahuikaʼpo nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo onʼhuaʼpo huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakpo “yanʼnopoʼkoreaʼ, Dios Huairitaj yanoknopo̱e̱ʼ,” onʼmanaʼpo \v 13 dakhueʼda noki̱re̱gtaj onʼmaoro̱kaʼpo kenpaʼti dakhueʼtaj huasihuaa onʼbatikubataʼtepo onʼbayareaduyate. \s1 Juan bautista oʼbueyʼuyate. \r (Mt. 14.1-12; Lc. 9.7-9) \p \v 14 Jesúsa ʼuruaʼnanada oʼkikaʼnig huabada aratbut onʼbatiaʼpakikaʼnok Herodes huairia oʼtipe̱e̱depo, \p —‍Ken Juan bautista o̱ʼe̱taj. Huakudakaʼda e̱e̱ʼtada Diosa oʼnoyhuada̱meʼtenok ʼuruaʼda oʼkikaʼte. —‍Herodes namaʼda oʼnopo̱e̱po Jesústaj oʼtiaʼpakuyate. \p \v 15 —‍Elías Diosen huamanbatiaʼpakerikudak oʼnoyhuadmeʼte Jesús o̱ʼe̱taj. —‍Nogomeya̱ onʼbatiaʼpakuyate. \p —‍Diosen aʼneneri huamanbatiaʼpakeri Jesús o̱ʼe̱taj. —‍Nogomeya̱ onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 16 Herodes kenda oʼpe̱e̱depo, \p —‍Keʼna Juan o̱ʼe̱taj. Juantaj yanʼhue̱renokteg iʼmanaʼmeynigʼa oʼnoyhuaddepo Jesús o̱ʼe̱taj. —‍Herodesa oaʼuyate. \p \v 17 Herodías oʼpaknok Herodes huairi Juantaj huabakuda̱ʼ jakyo oʼkudameʼte. Herodías Herodesen huamaʼbuy Felipeen hua̱to̱e̱ e̱e̱ʼtada Herodesa oʼkoreameʼtenok. \p \v 18 —‍Huamaʼbuyen hua̱to̱e̱ koreahueʼdik i̱ʼe̱ne. —‍Juana onaʼnok \v 19 Herodíasa Juantaj diga̱ʼ oʼhuadiaypo eʼaraktaʼ oʼpaknigʼa arakhueʼdik o̱ʼe̱meʼte. \v 20 Juan huadakyoʼda oʼkikaʼ kenpaʼti Diosenyoʼda oʼkikaʼ Herodesa oʼnopo̱e̱po Juantaj dakaʼ oʼtiokikameʼnok Herodíasa arakhueʼdik o̱ʼe̱meʼte. Juantaj oʼpe̱e̱po nopoenkahueʼ e̱e̱ʼpiʼ durugda oʼpe̱e̱meʼte. \v 21 Herodesen cumpleaños fiestate Juantaj arakdik i̱jje̱y Herodíasnayo oʼnopo̱e̱meʼte. Fiestate Herodesen huairi Galilea huairitaj oʼbatobapemeʼte. \v 22-23 Herodíasen hua̱yo̱bu oʼbahuakudpo baile eʼnige̱ʼte huairi Herodesere huakkaʼda onʼdurugpakpo, \p —‍Katepiʼ iʼpaknig menaʼ oʼyokapone. Huakkaʼpiʼ iʼpaknig oʼyokapone. Buttida ijjay. —‍Herodesa Herodíasen hua̱yo̱butaj onaʼuyate. \v 24 Hua̱ye̱taj oʼhuahuatupo, \p —‍¿Katepiʼ onaʼdik i̱jje̱y? —‍Onameʼte. \p —‍Juan Bautistaen huaku beyok. Yanaʼ. —‍Onameʼte. \p \v 25 Herodes huairitaj oʼhuahuaʼdepo, \p —‍Oyedda baegte Juan Bautistaen huaku beyok. —‍Muneʼyo̱a̱ onameʼte. \p \v 26 Herodes kenda oʼpe̱e̱depo paiʼda eknopo̱e̱a̱da “Ayaʼda katepiʼ on iʼpak menatiʼ kenda ijyokapoy. Buttida ijjay.” Oaʼnig. Ayaʼada onʼpe̱e̱nok nogda eaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼe̱po \v 27 “Huabakuda̱ʼ jakyo yahuatiʼ. Juantaj yahue̱renokteg. Ya̱gkutotiak. Herodíasen hua̱yo̱butaj yayok.” Herodesa sorotatataj onameʼtenok \v 28 huabakuda̱ʼ jakyo Juantaj o̱ʼhue̱renoktegpo baegte oʼtotiakpo Herodíasen hua̱yo̱butaj oʼyokmeʼnok keʼna hua̱ye̱taj oʼyokmeʼte. \p \v 29 Kenda Juanen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnoknopo̱e̱depo onʼtiakpo huabuey onʼtohuaʼpo o̱gkubarakkaʼuyate. \s1 Cinco mil huabokerektaj Jesúsa aypo oʼbiaʼpo \s1 oʼbatobapeʼuyate. \r (Mt. 14.13-21; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14) \p \v 30 Nogok Jesúste doce huamataʼmoneria onʼkoredepo kenda oʼkadhuahuaʼmey Jesústaj oʼnonbatiaʼpakuyate. Ayaʼda oʼmanmadikikaʼmey oʼnonbatiaʼpakuyate. \v 31 Huakkaʼnada onʼbatiakikaʼnok onʼbahuaʼikaʼnok menokapiʼ bapehueʼdikda o̱ʼnepo, \p —‍Monhuaʼ. Kente aratbut ehueʼ e̱ʼnikaʼyo okmapi̱e̱ʼahuaddik a̱ʼe̱ya̱ʼpo monhuaʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \v 32 Kente aratbut ehueʼ e̱ʼnikaʼyo kusiʼpete Jesús keʼnen doce huamataʼmoneriere onʼbahuaʼuynigʼa. \v 33 Enʼhuaʼte huakkaʼada onʼbatiahuaypo Jesústaj onʼnoki̱e̱ʼpo ayaʼ huakkaʼ jakyaʼ ke̱yo̱ yanʼbetapet onʼnopo̱e̱po onʼbaketonhuaʼpo huakkuruda onʼbakye̱ʼuyatenok. \v 34 Jesús oʼkotpo huakkaʼtada oʼbatiahuaypo kenomey konig oveja o̱ʼnepo huabet to̱e̱hueʼonig o̱ʼnenok Jesúsa oʼmatinepahuiʼpo huaboaʼda oʼmanmadikaʼuyate. \v 35 Huaboaʼ eʼsikonyakte Jesústaj onʼhuatiakpo, \p —‍Oʼsikde. I̱yo̱ aratbut ehueʼ o̱ʼne. \v 36 Aypo to̱e̱hueʼ o̱ʼnenok nog jakyo nog jakyo huakkaʼ jakyo meyo̱hueʼda aypo kanʼbaepo yamataʼmonaʼ. —‍Huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼuynigʼa, \p \v 37 —‍Opuda̱ aypo yanʼbayok. —‍Jesúsa oʼmanaʼnok, \p —‍¿Aypo aʼbayokyaʼpo docientos denario huakupea pan kabaeʼpo menpaʼ huaʼdik o̱ʼe̱ oroʼ? —‍Huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼuyate. \p \v 38 —‍¿Meniga̱ʼ pan moʼto̱e̱? Yanʼhuaʼpo yanʼtiahuayʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p Onʼnopo̱e̱depo, \p —‍Huabaniga̱ʼ pan bottaʼ biigyo̱ʼda oʼto̱e̱y. —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 39 “Huakupo huakupoaʼ mire̱bate yanʼbahuad.” Jesúsa oʼmanaʼnok \v 40 cien kenpaʼti cincuenta huakupo huakupoaʼ onʼbahuaduyate. \v 41 Ken Jesús huabaʼte cinco pan bottaʼ biigere oʼbapadpo kurudyo̱ oʼmabopo Diostaj dakiti oʼtionaʼpakdepo pannopote oʼposakeaʼpo huanigpe̱i̱kaʼeritaj kanʼbayokeʼpo oʼbayokeʼuyate. Bottaʼ biigkon okpukpukpo ayaʼtada oʼbayokeʼuyate. \v 42 Ayaʼada onʼbapeʼpo noteyyaʼ o̱gkaʼuyate. \v 43 Onʼtiokayonpo doce kusogyo̱ hueda̱ʼda huataʼsuj onʼdohueaʼuyate. Pan biig huaboroʼ huaenmo boroʼtaʼsujmonere onʼtihueda̱ʼuyate. \v 44 Cinco mil huabokerek ken pan onʼbapeʼuyate. \s1 Jesús hua̱hue̱tiudte oʼhuaeʼuyate. \r (Mt. 14.22-27; Jn. 6.16-21) \p \v 45 “Kusiʼpeyo yanʼkudpo Betsaidayo akudpen huakkuru yanoktegtiʼ.” Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼdepo huakkaʼ aratbuttaj jakyoda oʼmataʼmonaʼuyate. \v 46 Oʼmataʼmonaʼdepo Diostaj aʼtionaʼpakyaʼpo Jesús oteʼyo oʼbehuikpo ijhueʼda oʼtionaʼpakʼuyate. \v 47 Eʼsikdeʼte kusiʼpetoneʼ e̱ʼpo̱gnopoyo o̱ʼe̱nigʼa Jesúsyoʼda huadarite o̱ʼu̱yate. \v 48 E̱ʼpo̱gnopoyo diga̱ʼ oʼbapoknok eʼnokhuayaga̱ʼtada huahueʼ o̱ʼnuyate. Sikyoedda Jesúsa hua̱hue̱tiudte oʼbahuatiakpo meyo̱hueʼda oʼbatipokaynigʼa, \v 49-50 hua̱hue̱tiudte eʼhuaeʼtaj huanigpe̱i̱kaʼeria onʼtiahuaypo aratbuten noki̱re̱g o̱ʼe̱ onʼnopo̱e̱po huakkaʼda onʼmeʼpukpo onʼsagkiaʼuyate. \p —‍Meʼpukhueʼ yaneʼ. Do i̱jje̱y. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 51 Kusiʼpetoneʼyo oʼkudpo huanigpe̱i̱kaʼeriere onʼhuaduyate. Eʼkudte bapoka oʼbatikonʼuy. Huakkaʼnanada onʼmepukeʼpo “kenpihuay” o̱daʼuyate. \v 52 Jesús oʼpaknok Diosa pan oʼbiameʼ nopoenkahued kenpaʼti Jesús Diosen Huasiʼpo o̱ʼe̱ oknopo̱e̱hued o̱ʼnenok diga̱ʼnanada onʼmeʼpukuyate. \s1 Genesaretyo Jesúsa oʼbayareaʼuyate. \r (Mt. 14.34-36) \p \v 53 E̱ʼpo̱gtoneʼ oʼnoktegdepo Genesaret huadaribayo onʼbetdepo oʼnokye̱ʼuy. \v 54 Enʼkotdeʼte Jesús o̱ʼe̱ aratbut oʼnoki̱e̱ʼdepo, \v 55 Jesúste dakhueʼ e̱ʼhua̱e̱ʼ aʼmanpatotiakyaʼpo nogyon nogyon onʼbaketpo huaboaʼda Jesúste asukte onʼmanpatotiakuyate. \v 56 Meyo̱piʼ Jesús oʼhuaʼepo jak kuruyo huakkaʼ jakyopiʼ dagte dakhueʼ e̱ʼhua̱e̱ʼ onʼmanpahueda̱ʼpo “O̱ʼnen huaok huakubogpi kanʼnejatueʼpo,” Jesústaj diga̱ʼ oʼnonaʼnok ayaʼada onʼnejdepo Diosa oʼbayareadʼuy. \c 7 \s1 Huanopoyaʼda dakhueaʼda onʼnopo̱e̱po Diostaj dakhueaʼ o̱gkikaʼ. \r (Mt. 15.1-20) \p \v 1 Nogok Jerusalénya̱ʼ fariseo huairi Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeriere onʼtiakdepo Jesústaj onʼhuahuaʼuyate. \v 2 Konig adhueaʼpaneʼ bapehued onʼbakoyoʼikaʼuyatenig sueʼada Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria konig kahueʼ o̱ʼnikaʼpo baʼkoyohueʼada onʼbapikaʼnig judío huairia onʼbatiahuaypo “dakhueaʼda o̱gkikaʼ,” onʼhuaaʼuyate. \v 3 (Konig adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼuyatenig ayaʼ judíomey fariseoere o̱gkikaʼpo aypo bapehued huakkaʼda onʼbaʼkoyoʼikaʼ. \v 4 Kenpaʼti aypo huabaeʼ jakyaʼ onʼtiakpo bapehued onʼbaʼkoyoʼikaʼ. Vasos, platos, ollas, kutopatakon onʼbaʼkoyoaʼikaʼuyate.) \v 5 Konige̱po fariseoa Moisésenbaʼ huamanmadikaʼerierea Jesústaj oʼnonaʼpo: \p —‍Aʼnenda oroʼen adhueaʼpaneʼ huadaknopoʼda Diosa meknopo̱e̱ʼpo bapehued onʼbaʼkoyoikaʼuyate. Menaʼpo kenda o̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼeria nigpe̱e̱hueʼada baʼkoyohueʼada yanʼbapeʼikaʼ. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 6 —‍Diosen huamanbatiaʼpakeri Isaías opud namaʼda huanopo̱e̱ʼeritaj dakaʼ boʼtimadoyaʼuyate: \q1 In aratbuta Diostaj oʼpaki namaʼda oʼdikaʼnigʼa doʼtaj huanopoyaʼda eretpakhueʼ o̱ʼne. \v 7 Namaʼda doʼtaj dakiti moʼtionaʼpakikaʼne. Huabokerekada eʼhuaaʼyoʼda onʼmanmadikikaʼnigʼa. \m Isaíasa oʼmadoyaʼuyate. \v 8 Kenda opudomey boʼkikaʼpo Diosen eʼmanaʼbaʼ nigpe̱e̱hueʼada konig opuden adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼnig boʼkikaʼpo vasos platos nogtaj nogtaj boʼkoyoaʼikaʼpo nogda nogdakon boʼkikaʼnigʼa. \v 9 Konig opuden adhueaʼpaneʼ onʼpakpo o̱gkikaʼuyatenig aʼkikayaʼpo Diosenbaʼtaj nigpe̱e̱hueʼada boʼkikaʼne. \v 10 “O̱ʼnen huaojtaj hua̱ye̱tere nigpe̱i̱kaʼdik moʼe̱ne kenpaʼti tihuapokikaʼdik moʼe̱ne. Paiʼda e̱e̱ʼnayo bayokikaʼdik moʼe̱ne,” kenpaʼti “Huaojtaj hua̱ye̱tapiʼ huasiʼpoa dakhueaʼ eʼhuaaʼikaʼnayo bueydik moʼe̱ne.” Moisésa oʼmanaʼuyate. \v 11 “Huaojtehuapaʼ hua̱ye̱eretehuapaʼ ayaʼda Diostaj oʼbayokdeʼpo opudtaj bayokhueʼdik o̱ʼnene.” Kenpaʼ beʼapiʼ huaojtaj hua̱ye̱tere onaʼdik o̱ʼne. \v 12 Kenpaʼ enaʼnayo huaojtaj hua̱ye̱tere tihuapokhueʼdik o̱ʼnepo bayokikahueʼdik o̱ʼnepo namaʼda moʼmanmadikikaʼpo \v 13 ken konig adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼnig boʼkikaʼpo Diosen huaʼataj nigpe̱e̱hueʼ moʼi̱kaʼpo, ken konig nogda nogda namaʼda boʼkikaʼnigʼa. —‍Jesúsa judío huairiomeytaj oʼmanaʼuyate. \p \v 14 “I̱yon yanʼbatiak.” Huakkaʼ aratbuttaj Jesúsa oʼmanaʼpo, \p —‍Doʼtaj menigpe̱e̱po yanʼnopoenkaʼ. \v 15 Katepiʼ eʼpeʼpiʼ Diostaj dakhueaʼ eʼkaʼ ehueʼdik o̱ʼe̱. Dakhueʼdik eaʼnayo, da eaʼnayopiʼ Diostaj dakhueaʼ eʼkaʼ e̱ʼdik o̱ʼe̱. \v 16 Doʼtaj dakaʼ menigpe̱e̱ʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 17 Huakkaʼda aratbut e̱gkupopakyaʼ Jesúsa eʼbakhuadeʼ jakyo eʼkuddeʼte “Katepiʼ boʼpeʼpo konig Diostaj dakhueaʼ eʼkaʼ ehueʼdik o̱ʼe̱. Iaʼnig. Nopoenkahueʼ o̱ʼnepo dakaʼ monaʼ.” Huanigpe̱i̱kaʼeria Jesústaj oʼmonaʼuyate. \p \v 18-19 —‍Menpaʼ opud kenpaʼti nopoenkahueʼ moʼe̱. Katepiʼ moʼbapeʼpo huaʼaypoyo oʼkudikaʼpo huaminyo oʼhuaʼpo huaminya̱ʼ ken o̱ʼo̱ro̱kikaʼ. Huanopoʼyo kudhueada Diostaj dakhueaʼ eʼkaʼ ehueʼdik o̱ʼe̱. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p Kenda oaʼnok katepiʼ aypo huaenpiʼ bapeʼdik o̱ʼe̱ne. Ayaʼda bapeʼdik o̱ʼe̱ne, huaboaʼda onʼnopo̱e̱ʼuy. \p \v 20 —‍Huanopoyaʼda dakhueaʼda eʼnopo̱e̱ʼnayo dakhueaʼda boʼkaʼapone, dakhueaʼda boaʼapone. Kennayo Diostaj dakhueaʼda o̱ʼe̱. \v 21 Huanopoyaʼda onʼpakpo dakhueaʼda onʼnopo̱i̱kaʼpo, huanopoyaʼda onʼeretpakpo nogen hua̱to̱e̱ onʼbakdejpo, nogtaj nogtaj onʼbakdeikaʼpo, onʼhuadiaypo onʼbarakikaʼpo, \v 22 huanopoyaʼda onʼpakpo onʼbereikaʼpo, huanopoyaʼda nogen enʼtamaetaʼ onʼeretpakpo, huanopoyaʼda dakhueaʼ o̱gkikaʼpo, huanopoyaʼda namaʼda onʼmanikaʼpo, huanopoyaʼda ayaʼda diga̱ʼda onʼeretpakikaʼpo, huanopoyaʼda digda onʼbahuahuayikaʼpo, huanopoyaʼda onʼbahuaeʼikaʼpo, huanopoyaʼda huataʼtada onʼpakikaʼpo huanopoyaʼda konig nopo̱e̱hueʼada o̱gkikaʼpo. \v 23 Ken konig huanopoyaʼda aratbut o̱gkikaʼnok Diostaj dakhueaʼda o̱ʼne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Esoeri ettoneʼa̱ Jesústaj oknopo̱e̱ʼuyate. \r (Mt. 15.21-28) \p \v 24 Ke̱ya̱ʼ Jesús oʼhuaʼpo Tiro Sidónere huadaribayo oʼhuaʼuyate. Jakyo oʼkudpo i̱re̱gi̱re̱g eʼkudtaʼ eʼpaktada sueʼada onʼtiahuaynok \v 25 ettoneʼsiʼpoen hua̱ye̱ i̱dada oʼnopo̱e̱po Jesúsen huaʼite huikudate oʼtihuadʼuyate. Keʼnen hua̱yo̱butaj totoʼ noki̱re̱ga̱ oʼnopoʼto̱e̱nok dakhueʼda o̱ʼu̱yate. \v 26 Ettoneʼ esoeri o̱ʼe̱po sirofenicia hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. “Doʼhued hua̱yo̱butaj totoʼ noki̱re̱gtaj yako̱ro̱kaʼ.” Jesústaj onaʼuyate. \p \v 27 —‍Hueretda judío huasiʼpo huakkuruda bapeʼdik o̱ʼnikaʼ. Huasiʼpoen aypo yokhueʼdik kuhuataj. —‍Jesúsa esoeri ettoneʼtaj onaʼnok, \p \v 28 —‍E̱e̱ʼ, Huairi. Kuhuanayo kutopatopen huasiʼpoen eʼtaʼsujkahuaʼ onʼbapikaʼ. —‍Ettoneʼa̱ onaʼnok, \p \v 29 —‍Huadaknada menaʼnok huaʼdik i̱ʼe̱. Totoʼ noki̱re̱g hua̱yo̱butaj oʼtako̱ro̱konde. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 30 Jakyo oʼkumejdepo hua̱yo̱bu huatayte dak e̱ʼundeʼte oʼhuednig oʼhuahuayʼuyate. Totoʼ noki̱re̱g o̱ʼo̱ro̱kdeʼuyate. \s1 Huabokerek aʼpakhueʼdik kenpaʼti eʼpeokbettaj Jesúsa oʼyareaʼuyate. \p \v 31 Jesús Tiro huadaribayaʼ oʼhuaʼpo Sidónyo oʼpokpo Decápolis huadaribayo nog jakyo nog jakyo oʼpokpo e̱ʼpo̱g Galileayo oʼtiakuyate. \v 32 Ke̱yo̱ huabokerektaj onʼhuatotiakpo eʼpeokbet kenpaʼti aʼpakhueʼdik e̱ʼhua̱e̱ʼ, “yatibataʼte.” Jesústaj oʼnonaʼnok \v 33 huakkaʼ aratbutyaʼ oʼbaktohuaʼdepo oʼpeokbaʼkudpo oʼbapitisupupo oʼnoʼdeyaʼpo, \v 34 kurudyo̱ oʼtiahuaypo, “aaj” oaʼpo, “yapeokbeteʼ,” oaʼuyate. \p \v 35 I̱dada oʼpeokbeteonpo oʼnoyarudpo huadakda aʼpakdik o̱ʼu̱yate. \v 36 “Kenda ijkaʼdey nogomeytaj batiaʼpakhueʼ yaneʼ.” Jesúsa oʼmanaʼnigʼa i̱ghuaʼmon eʼmanaʼtada nogi̱ti huakkaʼmon kenda onʼbatiaʼpakonhuaʼpo. \v 37 Kenpaʼti Jesústaj onʼmepukeʼpo, \p —‍Ayaʼtada ʼuruaʼnanada oʼkikaʼpo eʼpeokbettaj oʼmape̱e̱a̱ʼapo kenpaʼti aʼpakhueʼdik huaboaʼda aʼpakdik o̱ʼne. —‍Aratbuta onʼbatiaʼpakuyate. \c 8 \s1 Cuatro miltaj Jesúsa eʼbatobapeʼuyate. \r (Mt. 15.32-39) \p \v 1 Nogok onteʼti huakkaʼnanada e̱gkupopakte kenpaʼti aypopiʼ ehueʼda o̱ʼu̱yate. Jesús kenda oʼnopo̱e̱po huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼpo: \p \v 2 —‍Inomey aratbut bapaʼmeʼnoeaʼ i̱yo̱da doere o̱ʼnedepo aypobayoʼ o̱ʼnenok ijmatinepahuiʼpo. \v 3 Jakyoda mataʼmonahueʼdik i̱jje̱y. Huakkaʼmon bidteda onʼtiakmeʼtenok eʼmataʼmonaʼnayo dagtaʼ a̱ro̱gdik o̱ʼnenok. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 4 —‍I̱yo̱ aratbut ehueʼ o̱ʼnikaʼ. ¿Meyo̱ aypo oʼeyapet? —‍Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼuyate. \p \v 5 —‍¿Meniga̱ʼ pan moʼto̱e̱? —‍Jesúsa oʼmanaʼnok. \p —‍Siete. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 6 “Barakte yanʼbahuad.” Jesúsa oʼmanaʼuyate. Siete pan oʼbaʼpadpo, “Dakiti Dios, dakaʼ jokaʼne,” oʼtionaʼpakdepo oʼposakeaʼpo huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼbayokeʼuyatenok aratbuttaj onʼbayokeʼuyate. \v 7 Sueʼda biigkon onʼto̱e̱nok “Dakiti Dios” onaʼdepo “yanʼbayokeʼ,” oʼmanaʼuyate. \v 8 Noteymeyaʼda ayaʼada onʼbapeʼuyate. Noteymeyaʼda enʼbapepiʼ siete kusogyo̱ huataʼsuj huedmeya̱ʼda onʼdohueaʼuyate. \v 9 Konig cuatro mil onʼbapeʼuyate. “Jakyoda yanʼhuatiʼ,” Jesúsa oʼmanaʼdepo, \v 10 huanigpe̱i̱kaʼeriere kusiʼpetoneʼyo oʼkuddepo Dalmanuta huadariyo oʼhuaʼuyate. \s1 Konig Diosayoʼda kaʼdik kurudya̱ʼ katepiʼ oroʼ tiahuayhueʼ o̱ʼi̱kaʼuynig moʼnigkaʼ. Fariseo huairia Jesústaj oʼnonaʼuyate. \r (Mt. 16.1-4; Lc. 12.54-56) \p \v 11 Aʼti fariseomey Jesústaj onʼhuatiakdepo huaboaʼda onʼbatiaʼpakpo aʼdikdikyaʼpo, “konig Diosayoʼda kaʼdik kurudya̱ʼ katepiʼ oroʼ tiahuayhueʼ o̱ʼi̱kaʼuynig moʼnigkaʼ,” Jesústaj oʼnonaʼuyate. \v 12 Huanopoyaʼda “aaaj” oaʼdepo, \p —‍“Konig Diosayoʼda kaʼdik kurudya̱ʼ katepiʼ oroʼ tiahuayhueʼ o̱ʼi̱kaʼuynig moʼnigkaʼ.” Namaʼda oʼnonaʼne. Konig monaʼnig opudtehuapaʼ kahueʼ i̱jje̱a̱poy, buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 13 Jesús oʼbakhuaʼpo kusiʼpetoneʼyo oʼkudpo akodpen oʼhuaʼuyate. \s1 “Fariseo huairi dakhueʼdik e̱ʼhua̱e̱ʼ onʼmanmadikikaʼ. Keyoj ijjay.” Jesúsa oaʼuyate. \r (Mt. 16.5-12) \p \v 14 Kusiʼpete onʼhuaʼpo pan eʼtohuaʼtaʼ oʼnokkahuuduyate. Nogtiyoʼda onʼto̱e̱ʼuyate kusiʼpeyo. \p \v 15 —‍E̱ya̱ʼ, fariseoen eʼbiaʼontaj keyoj ijjay. Herodesen eʼbiaʼontaj keyoj ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 16 —‍Pan to̱e̱hueʼ o̱ʼe̱nok kenda monaʼne. —‍Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria huaboaʼda huayahuaya onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 17 —‍Pan to̱e̱hueʼ o̱ʼe̱y menaʼpo moʼbatiaʼpak. Pantaj mepuʼkehueʼdik moʼi̱kaʼne. Kenda kaʼdik i̱jje̱y nopo̱e̱hued moʼe̱ kenpaʼti nopoenkahued moʼe̱ne. Menpaʼ huanopoyaʼda oknopo̱e̱hueʼdikda moʼi̱kaʼne. \v 18 Huakpoa mokpo̱e̱nigʼa menpaʼ tiahuayhueʼ moʼe̱. Huapeok boʼpeokje̱ne menpaʼ pe̱e̱hueʼ moʼe̱. Pan ijbiaʼmey menpaʼ bokkahueʼde. \v 19 Cinco mil huabokerektaj cinco pan ijbayokemey. ¿Meniga̱ʼ kusogyo̱ huataʼsuj huedmeya̱ʼda yanʼohueameʼ? —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p —‍Doce. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 20 —‍Cuatro mil aratbuttaj siete pan ijbayokemey. ¿Menigaʼ kusogyo̱ huedmeya̱ʼda yanʼohueameʼ? —‍Jesúsa oʼmanaʼnok, \p —‍Siete. —‍Huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼuyate. \p \v 21 —‍Menpaʼ kenda nopo̱e̱hued moʼe̱. —‍Onteʼti oʼmanaʼuyate. \s1 Huakkaʼ jak Betsaidayaʼ Jesúsa ekpobigtaj oʼyareaduyate. \p \v 22 Nogok Betsaida huakkaʼ jakyo onʼtiakuyate. Jesúste ekpobigtaj onʼtotiakpo “yakpotibataʼteʼ,” oʼnonaʼuyatenok \v 23 ekpobigtaj oʼtaʼkoypo huakkaʼ jakyaʼ oʼbaktohuaʼpo igkusi̱ʼhue̱a̱ okpotihuekeʼpo oʼtibataʼtepo, \p —‍¿Menpaʼ sigpiʼ tiahuaydik i̱ʼe̱? —‍Onaʼuyate. \p \v 24 Ekpobig oʼtiahuayatupo, \p —‍Huabokerektaj ijtiahuaypo konig o̱hue̱y onʼhuaʼe. —‍Jesústaj onaʼuyatenok, \v 25 onteʼti Jesúsa okpotibataʼtenok huaboaʼda ʼurunanada ayaʼtada oʼtiahuayʼuyate. \p \v 26 —‍O̱ʼnen jakyo yahuatiʼ. Huakkaʼ jakyo huahueʼ ya̱e̱ʼ. Kenda oʼnigkaʼne batiaʼpakhueʼ ya̱e̱ʼ. —‍Jesúsa onaʼuyate. \s1 Diosen Cristo i̱ʼe̱ne. Diosa kurudya̱ʼ meʼtaʼmonaʼuyne. Pedroa Jesústaj onaʼuyate. \r (Mt. 16.13-20; Lc. 9.18-21) \p \v 27 Cesarea de Filipo huadaribayo nog jakyo nog jakyo huanigpe̱i̱kaʼeri Jesúsere onʼhuaʼepo dagte, \p —‍¿Be o̱ʼe̱a̱ʼ doʼtaj aratbuta menhuaaʼikaʼ? —‍Huanigpe̱i̱kaʼeritaj Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 28 —‍Juan Bautista on o̱ʼe̱. Noga̱ boʼhuaaʼikaʼne. On Elías o̱ʼe̱. Noga̱ boʼhuaaʼikaʼne. Diosen huamanbatiaʼpakeri o̱ʼe̱. Nogomeya̱ boʼhuaaʼikaʼne. —‍Huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼnok, \p \v 29 —‍¿Be o̱ʼe̱a̱ʼ doʼtaj opuda̱ onʼhuaaʼikaʼ? —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p —‍On Diosen Cristo i̱ʼe̱ne. Diosen Huasiʼpo i̱ʼe̱nok Diosa meʼtaʼmonaʼuyne. —‍Pedroa onaʼuyate. \p \v 30 —‍Kenda onaʼne beʼtapiʼ manahueʼ yaneʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 “Ijbueydeapoy.” Jesúsa oʼbatiaʼpakpo oaʼuyate. \r (Mt. 16.21-28; Lc. 9.22-27) \p \v 31 Jesúsa huaboaʼda oʼmanmadikaʼpo: \p —‍Do huabokerek i̱jje̱po Diosyaʼ ijtiakuy. Paiʼnanada ijnopoʼe̱a̱poy. Judío huairitoneʼ, sacerdote huairi, kenpaʼti Moisésenbaʼ huamanmadikaʼerierea doʼtaj eknopo̱e̱ʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnepo menʼarakapone. Bapaʼmeʼnoe eʼpokdeʼte Diosa meʼnoyhuada̱ʼapone. \v 32 —‍Jesúsa dakaʼ oʼmanaʼuyatenok Pedroa oʼtohuaʼdepo, “kenpaʼ ahueʼ ya̱e̱ʼ, Huairi,” onaʼuynigʼa \v 33 Jesúsa oʼbatikorudpo keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼtiahuaypo Pedrotaj onaʼpo: \p —‍Konig huabokerekada namaʼda onʼnopo̱i̱kaʼnig o̱ʼna konigti iʼnopo̱i̱kaʼpo Diosen eʼnopo̱e̱ʼ nopo̱e̱hueʼda i̱ʼe̱ne. Konig totonig iaʼne yahuatiʼ. —‍Jesúsa i̱ghuaʼda onaʼuyate. \p \v 34 Huanigpe̱i̱kaʼeritaj kenpaʼti huakkaʼda aratbuttaj menhuatiakdeʼ oʼmanaʼdepo huaboaʼda oʼmanmadikaʼpo: \p —‍Bepiʼ doʼtaj eʼnigpe̱i̱kaʼtaʼ eʼpaknayo katepiʼ hua̱ʼenda onʼpakikaʼ onaʼti eretpakhueʼ kaʼnikeʼ. Onaʼti doʼhuedyoʼda kanʼpakikeʼ. Kenpaʼti doʼtaj moknopo̱i̱kaʼpo paiʼda nopoʼe̱dik moʼe̱a̱pet. \v 35 Kenpaʼda hua̱ʼenda eʼpaknayo Cristoere kurudyo̱ onteʼti nounhuahuahueʼ o̱ʼnikaʼapo. Doʼtaj eʼnigpe̱i̱kaʼtaʼ onʼpakpo huadak huaʼa huakkaʼ onʼpakpo kenpaʼda hua̱ʼenda pakhueʼ o̱ʼnepo onteʼti Diosere kenpaʼda onʼnoeonhuahuikaʼapo. \v 36 Ayaʼada oy katetapiʼ huakkaʼtaʼda onʼeretpakpo onʼbaeʼikaʼpo doʼtaj eʼnigpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnepo kenpaʼda onʼbueyapo. Kurudyo̱ Diosere noeonhuahuikahueʼdik o̱ʼneapo. \v 37 Diosere aʼnoeonhuahuikayaʼpo katepiʼ Diostaj yokhueʼdik moʼe̱po kenpaʼda doʼtaj pe̱e̱ʼdik moʼi̱kaʼne. \v 38 In aratbut dakhueaʼda o̱gkikaʼpo Diostaj nigpe̱e̱hueʼ o̱ʼnikaʼpo inomey beʼapiʼ doʼtaj eʼnokbiraʼnayo doʼhued eʼmanmadikaʼtaj enʼtobiraʼnayo nogok do huabokerek i̱jje̱po onteʼti ijtiakdepo kenomeytakon ijbakbiraʼapoy. Diosyaʼ kurudya̱ʼ ijhuarakpo Diosa ʼuruaʼnanada megkaʼnok Diosen huataʼmoneriere ʼuruaʼnanada i̱jje̱po ijtiakapoy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \c 9 \p \v 1 —‍Huakkaʼnanada Diosen Noki̱re̱g onʼnopoʼto̱e̱po Dios Huairitaj dakaʼ onʼnigpe̱i̱kaʼapo. Kenpaʼ opudomey huakkaʼmon bueyhued moʼe̱po boʼtiahuayapo. Buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Jesús oʼeypakatuyate. \r (Mt. 17.1-13; Lc. 9.28-36) \p \v 2 Seis huameʼnoe eʼpokdeʼte Pedrotaj Jacobotaj Juantere oʼbatohuaʼpo huakupa kutayo Jesúsa oʼbatobehuikuyate. Enʼtiahuayte Jesúsen huakok konig niokpo oʼkokeypakuyate. \v 3 Yudtakon diga̱ʼda oʼtakeregpakatupo konig senogda o̱ʼe̱tuyate. Aratbutnayo konig keregda kahueʼdik o̱ʼnikaʼ. \v 4 Elíastaj Moiséstaj Jesúsere enʼbatiaʼpakte onʼbatiahuayʼuyate. \p \v 5 —‍Oroʼ i̱yo̱da o̱ʼe̱po huadakda o̱ʼe̱ne. Bapaʼ bak oʼkayʼ. Ontehuapaʼ nogtida Moiséstaj nogtida Elíastaj nogtida oʼkayʼ, Huairi. —‍Pedroa onaʼpoda onaʼuyate. \v 6 Pedromey diga̱ʼda onʼmepukeʼpo koniga̱ʼ aʼayʼ Pedroa nopo̱e̱hueʼada oaʼuyate. \v 7 Kenpaʼ enaʼte e̱ʼsi̱hui̱a̱ oʼbatibukʼuyate. E̱ʼsi̱hui̱ya̱ʼ onʼpe̱e̱po: \p —‍In doʼhued Huasiʼpo meʼta̱e̱ne. Huadiʼda meʼta̱e̱ne. Kentaj yanʼnigpe̱i̱kaʼ. —‍Diosa oʼmanaʼuyate. \p \v 8 Aʼtida enʼtiahuayte Jesústayoʼda onʼtiahuayʼuyate. \p \v 9 Huakupayaʼ enʼhuarakdeʼte \p —‍Do huakudakaʼda eʼbueyada noyhuadhued e̱e̱ʼted kenda huakupayo huaboaʼda boʼtiahuaynig batiaʼpakhueʼ yaneʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \v 10 Konige̱po kenda batiaʼpakhueʼ o̱ʼneʼuynigʼa huayahuayayoʼda kate eʼnoyhuadtaj Jesúsa yaʼbatiaʼpak onʼbatiaʼpakuyate. \v 11 Konige̱po Jesústaj: \p —‍“Cristo tiakhued e̱e̱ʼted Elías huakkuruda tiakdik ya̱ʼe̱a̱pet.” ¿Menaʼpo Moisés huamanmadikaʼeri kenda yadikaʼ? —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 12 —‍Elíasonigti huakkuruda tiakdik o̱ʼe̱a̱po. Ayaʼtada aʼmanopoʼyareayaʼpo yatiakapet. Diosen Huasiʼpo paiʼnada yaʼnopoʼe̱a̱pet. Kentaj yanʼtibiraeʼapet. Kenda huaojbaʼte onʼmadoyaʼuyate. \v 13 Elíasonigti eʼtiaktada onʼtibiraeʼpo konigti onʼpakpo dakhueaʼ o̱gkameʼte. Konig Apagbaʼa oaʼnig o̱gkameʼte. —‍Jesúsa Pedromeytaj oʼmanaʼuyate. \s1 Huasiʼpo totoʼ noki̱re̱ga̱ eʼnopoʼto̱e̱tada Jesúsa oʼyareaʼuyate. \r (Mt. 17.14-21; Lc. 9.37-43) \p \v 14 Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼerite onʼbahuaʼpo o̱kye̱hued e̱e̱ʼted huakkaʼnada eʼkupopakada Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj enʼmaboyte Jesúsomey onʼbatiahuayatoʼuyate. \v 15 Jesústaj onʼtiahuaydepo onʼmepuʼkepo onʼhuaketonyakpo durugteda onʼbaakaʼuyate. \p \v 16 —‍¿Kateaʼ yanʼbatiaʼpak? —‍Oʼmanaʼnok \v 17 nogtiada oaʼtokpo, \p —‍Doʼhued huasiʼpotaj dakhueaʼ totoʼ noki̱re̱ga̱ oʼnopoʼto̱e̱nok aʼpakhueʼdik o̱ʼe̱. \v 18 Kenpaʼti menokapiʼ eʼnopoʼto̱e̱te oʼketpakonpo barakte o̱ʼhue̱kikaʼpo kutajpoaʼ o̱ʼo̱ro̱kikaʼpo huaʼid oʼidtaʼpeteyeʼpo diga̱ʼda o̱ʼa̱ro̱gnok ontaj oʼtotiakne. “Dakhueʼ noki̱re̱gtaj ya̱ʼnoro̱kaʼ,” o̱ʼnen huanigpe̱i̱kaʼeritaj eʼmanaʼtada o̱ro̱kahueʼ o̱ʼne, Huamanmadikaʼeri. —‍Nogtiada onaʼuyate. \p \v 19 —‍Opudomey judío aratbut doʼtaj eknopo̱e̱ʼtaʼ pakhueʼ moʼe̱ne. Oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeri moʼe̱ne. Dios teyda o̱ʼe̱po bayareaʼdik o̱ʼe̱ oknopo̱e̱hueʼda moʼe̱ne. Ijhueʼtaʼda doʼtaj moknopo̱e̱ne. Huasiʼpotaj yanʼtotiak. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 20 Huasiʼpotaj onʼtotiaknok dakhueaʼ noki̱re̱ga̱ Jesústaj oʼtiahuaydepo huasiʼpotaj oʼketpakonkaʼnok sorokte o̱ʼhue̱kpo, oʼpokoreʼepo oʼtiokkutajo̱ro̱kuyate. \p \v 21 —‍¿Menigaʼ huabayokaʼ dakhueaʼ noki̱re̱ga̱ yaʼnopoʼto̱i̱kaʼpo yaʼketpakonkaʼikaʼ? —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 22 —‍Siʼnog e̱e̱ʼted nogok nogok huakkaʼda dakhueʼ noki̱re̱ga̱ aʼarakyaʼpo taʼakyo hua̱hue̱yo̱piʼ oʼenikaʼ. Kaʼdik e̱e̱ʼnayo oroʼtaj moʼmatinepahuiʼpo boʼtihuapok. —‍Keʼnen paga̱ onaʼuyate. \p \v 23 —‍Doʼtaj eknopo̱e̱ʼnayo ayaʼtada kaʼdik i̱jje̱po yareaʼdik i̱jje̱y. —‍Jesúsa onaʼnok, \p \v 24 —‍Yoknopo̱e̱y, nogi̱ti nogi̱ti eknopo̱e̱ʼ beʼtihuapok. —‍ʼUttaʼda onaʼuyate. \p \v 25 Huakkaʼ aratbut onʼkupopaknok Jesúsa oʼtiahuaypo, \p —‍Eʼpeokbet aʼpakhueʼdikere noki̱re̱g ya̱o̱ro̱kpo huasiʼpoyaʼ yakhuatiʼ onteʼti aʼkudyaʼpo tiakhueʼ ya̱e̱ʼ. —‍Jesúsa dakhueʼ noki̱re̱gtaj huiyokda onaʼnok, \v 26 dakhueʼ noki̱re̱ga̱ oʼsagkiadpo oʼketpako̱gkaʼpo eʼbueyonig o̱ʼo̱ro̱kpo oʼenonʼuyate. Konige̱po “eʼbuey o̱ʼe̱,” huakkaʼmon onʼbatiaʼpakuynigʼa \v 27 Jesúsnayo oʼtaʼkoypo oʼboaʼuyate. Huasiʼpo oʼbodu̱yate. \p \v 28 Jesús jakyo oʼkuduyate. Huanigpe̱i̱kaʼeriyoʼda kenere o̱ʼnepo, \p —‍¿Oroʼnayo dakhueʼ noki̱re̱gtaj menaʼpo o̱ro̱kahueʼ o̱ʼe̱? —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 29 —‍Bapehueʼ moʼunhuaʼpo kenpaʼti moʼtionaʼpakonhuaʼpo dakhueʼ noki̱re̱gtaj taʼmonaʼdik moʼe̱ne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 “Doʼtaj meʼdarakapone.” Onteʼti Jesúsa oʼmanaʼuyate. \r (Mt. 17.22-23; Lc. 9.43-45) \p \v 30 Ke̱ya̱ʼ oʼhuaʼpo Galileayo konig i̱re̱gi̱re̱gteda oʼpokonhuaʼpo. \v 31 Huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanmadikaʼpo i̱re̱gi̱re̱gteda oʼhuaʼonhuaʼpo. “Do Huabokerek i̱jje̱nok Diosa meʼtaʼmonaʼuyne. Huabokereka menʼbahuatitotiakapet. Menʼarakapone. Bapaʼmeʼnoe huakudakaʼda e̱ʼe̱a̱da ijnoyhuadapoy.” Jesúsa oʼmanmadikaʼuyate. \v 32 Huanigpe̱i̱kaʼerinayo kenpaʼ nopoenkahueʼ o̱ʼnepo onʼmeʼpakpo “¿monig ya̱ʼe̱?” onahueʼ o̱ʼnuyate. \s1 “¿Beʼa hueret huairida e̱ʼdik ya̱ʼe̱t?” Huanigpe̱i̱kaʼeria onʼbatiaʼpakuyate. \r (Mt. 18.1-5; Lc. 9.46-48) \p \v 33 Capernaumyo onʼtiakdepo jakyoda o̱ʼe̱a̱toʼpo, \p —‍¿Dagte oʼtiakpo katetaj moʼbatiaʼpak? —‍Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 34 “¿Beʼa hueret huairida e̱ʼdik ya̱ʼe̱t?” onʼbatiaʼpakpo aʼtokhueʼ o̱ʼnuyate. \v 35 Jesús huanigpe̱i̱kaʼeritaj aʼmanmadikayaʼpo oʼhuadpo “yanʼkupopak,” oʼmanaʼpo, \p —‍Bepiʼ doere huairi e̱e̱ʼtaʼ eʼpaknayo nog aratbuten huanabaʼnig kaʼnikeʼ konig nogtaj kanʼtihuapokikeʼ. —‍Oʼmanaʼpo \v 36 huasiʼpotaj oʼtaʼkoypo nopoyo oʼtotiakpo huaʼopite oʼdokoʼuyate. \p \v 37 —‍Do ijpaknok beʼapiʼ in huasiʼpotaj diʼda oʼdepo oʼtihuapokikaʼpo konigda doʼtakon oʼde doʼhued Apagtakon oʼde. Keʼna meʼtaʼmonaʼuyne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Ken aratbut opudomeytaj dakhueaʼ e̱gkaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnepo dakaʼ boʼtihuapokikaʼne. \r (Lc. 9.49-50; Mt. 10.42) \p \v 38 —‍Nogbokereka o̱ʼnendik oʼdikkaʼpo totoʼtaj oʼmaenikaʼ. Oʼtiahuaypo oroʼere huahueʼ o̱ʼi̱kaʼnok, “Kejeʼ, kahueʼ ya̱e̱ʼ.” Onaʼmey, huamanmadikaʼeri. —‍Juana onaʼuyate. \p \v 39 —‍Kentaj “kahueʼ ya̱e̱ʼ,” onahueʼ yaneʼ. Beʼapiʼ konig tiahuayhued o̱ʼi̱kaʼnig doʼhued huadik oʼdikkaʼpo ekaʼnayo onteʼti doʼtaj dakhueʼ huaahueʼdik o̱ʼe̱a̱po. \v 40 Ken aratbuta oroʼomeytaj dakhueaʼ e̱gkaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼnepo oroʼomeytaj boʼtihuapokne. \v 41 Cristoen huanigpe̱i̱kaʼeri moʼe̱nok do ijpaknok beʼapiʼ huamaiʼ hue̱ʼe̱y eʼyoknayo dapiʼ Diosa dakhuapa oʼbayokapo. Buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼpo. \s1 Keyoj namaʼda eʼtokaʼnayo dakhueʼda o̱ʼunhuahuikaʼapo. \r (Mt. 18.6-9; Lc. 17.1-2) \p \v 42 —‍Beʼapiʼ doʼhued ʼuru huaknopo̱e̱ʼeritaj dakhueaʼ eʼbatokaʼnayo keʼponanada castiga Diosa o̱gkadhuahuikaʼapo. Konige̱po doʼhued ʼuru huaknopo̱e̱ʼeritaj dakhueaʼ eʼbatokaʼtaʼ eʼpaknayopiʼ dakhueaʼ batokahued huidtoneʼ keʼnen hua̱hue̱rentaʼ yanʼtiontidukupo taʼkotdik a̱ʼe̱ya̱ʼpo jod ya̱koyo eʼkotnayo kenda konig sueʼda castiga eʼmagkaʼ o̱ʼe̱. \v 43-48 Huabaʼpiʼ huaʼipiʼ huakpopiʼ dakhueaʼ eʼkaʼ huataʼda eʼtokaʼnayo dakhueʼnanada o̱ʼe̱nok Diosa castiga oʼmagkaʼpo taʼakyo oʼenapo. Taʼak oʼbakpakonhuahuikaʼapo bakayhueʼ o̱ʼe̱a̱po. Konige̱po huabaapiʼ huaʼiapiʼ huakpoapiʼ dakhueaʼ eʼtokaʼtaʼ eʼpaknayo dakhueʼda o̱ʼe̱po kahueʼdik a̱ʼe̱ya̱ʼpo eʼboktegnayopiʼ huadak ya̱ʼe̱a̱pet, dakhueaʼ kahueʼdik a̱ʼe̱ya̱ʼpo ekpokotoknayopiʼ huadak ya̱ʼe̱a̱pet. Ken konig yanʼnopo̱e̱po dakhueaʼ kahueʼ yanikaʼ. Dakhueaʼ ekaʼnayo Diostaj dakhueaʼ bokaʼnok castiga mogkadhuahuikaʼapone. Taʼakyo moʼbakpakonhuahuikaʼapone. Bakayhueʼdik o̱ʼunhuahuikaʼapo. \p \v 49 Sal paiʼ e̱ʼe̱a̱da huadakda oʼkikaʼnig konigti paiʼda moʼnopoʼe̱po huadakda moʼe̱a̱pone. \v 50 Sal huadakda o̱ʼe̱po oʼkikaʼ. Paiʼ ehueʼ e̱e̱ʼnayo huadak kahueʼdikda enʼdik o̱ʼe̱ne. Konig salonig ya̱ʼnepo huadaknopoʼda huayahuaya diʼ yanʼmaepo yanʼmanoeyikaʼ. —‍Jesúsa huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \c 10 \s1 “¿Huabokerek hua̱to̱e̱ʼtaj menpaʼ enʼdik ya̱ʼne?” Jesústaj namaʼda kaeʼpo fariseoa oʼnonaʼuyate. \r (Mt. 19.1-12; Lc. 16.18) \p \v 1 Ke̱ya̱ʼ Jesúsa oʼbakhuaʼpo Judeayo kenpaʼti Jordán akodpen huadariyo oʼhuaʼuyate. Eʼtiakte onteʼti huakkaʼnanada o̱gkupopakuyate. Konig oʼkikaʼpo oʼmanmadikaʼuyate. \v 2 Jesústaj aʼdikdikyaʼpo sueʼda fariseo onʼhuahuaʼpo, “¿Huabokerek hua̱to̱e̱ʼtaj menpaʼ kenpaʼda endik ya̱ʼe̱?” Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 3 —‍¿Kate yamanaʼuyate Moisésa? —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 4 —‍“Hua̱to̱e̱ e̱ʼen berobaʼ madoyaʼdik moʼe̱po hua̱to̱e̱ endik moʼe̱.” Moisésa oʼmanaʼuyate. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 5 —‍Konig nopoteyda moʼi̱kaʼpo Diostaj eʼnigpe̱i̱kaʼtaʼ pakhueʼ moʼi̱kaʼnok Moisésa kenda oʼmadoyaʼuynigʼa. \v 6 Huakkuruteda Diosa ayaʼtada oʼkaʼuypo huabokerek ettoneʼere oʼkaʼuyate. \v 7 “Konige̱po huabokerek keʼnen huaoj hua̱ye̱eretaj oko̱ro̱kpo ettoneʼtaj aʼto̱e̱pakyaʼpo. \v 8 Bottaʼ e̱ʼe̱a̱da onʼto̱e̱pakdepo konig nogtida o̱ʼnede.” Apagbaʼte kenpaʼ oaʼ. Bottaʼ e̱ʼe̱a̱da nogtida o̱ʼnede. \v 9 Kenda Diosa oʼto̱e̱pakaʼdenok huabokereka enhueʼdikda o̱ʼne. —‍Jesúsa fariseomeytaj oʼmanaʼuyate. \p \v 10 Nogok huanigpe̱i̱kaʼeriere jakyoda o̱ʼnepo, “¿Hua̱to̱e̱ menpaʼ enʼdik o̱ʼe̱?” Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼnok, \p \v 11 —‍Beʼapiʼ huabokerek hua̱to̱e̱ʼtaj e̱ʼennayo nogtaj oʼto̱e̱pakpo huakkuru hua̱to̱e̱ʼtaj dakhueaʼda o̱gkaʼ. \v 12 Kenpaʼti ettoneʼa̱ hua̱to̱e̱ʼtaj e̱ʼennayo nogtaj oʼto̱e̱pakpo dakhueaʼda oʼkaʼ. Diostaj dakhueaʼda oʼkaʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Jesúsa huasiʼpotaj oʼmationaʼpakuyate. \r (Mt. 19.13-15; Lc. 18.15-17) \p \v 13 Jesúsa dakaʼ kanʼbakeʼpo huasiʼpo kentaj enʼbatotiaktada keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeria “kejeʼ, batotiakhueʼ yaneʼ,” onʼmanaʼuyate. \v 14 Kenda Jesús oʼtiahuaypo oʼdiayatupo. \p —‍Huasiʼpo doʼte kanʼbatiakeʼ. “Ka̱e̱ya̱ʼ,” manahueʼ yaneʼ. Konig inomey ʼurunopoʼda huasiʼpo o̱ʼne konigti aratbut huaknopo̱e̱ʼeri Diosensiʼpo o̱ʼnepo Dios Huairitaj onʼnigpe̱i̱kaʼapo. \v 15 Huasiʼpo doʼtaj ʼurunopoʼda menoknopo̱e̱po menʼnigpe̱i̱kaʼne. Konig huasiʼpo Dios Huairitaj dakaʼ oʼnoknopo̱e̱nig konigti opudomey oknopo̱e̱hueʼ e̱e̱ʼnayo Dios Huairiensiʼpo ehueʼdik moʼe̱a̱pone. Buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 16 Huasiʼpotaj oʼbadokoeʼpo oʼbatibataʼteʼepo Diosa dakaʼ kabakeʼpo oʼmationaʼpakuyate. \s1 Huabokerek huairi Jesúsere onʼbatiaʼpakuyate. \r (Mt. 19.16-30; Lc. 18.18-30) \p \v 17 Dagte Jesúsa huaboaʼda oʼhuaʼdepo huabokereka oʼhuaketonyakpo huikudate oʼtihuadpo, \p —‍¿Kurudyo̱ Diosere aʼnoeonhuahuikayaʼpo kate huadakda kikaʼdik i̱jje̱, huadakda huamanmadikaʼeri? —‍Jesústaj onaʼuyate. \p \v 18 —‍Kaʼtiaʼpo huadakda i̱ʼe̱ne onaʼ. Diosyoʼda huadakda o̱ʼi̱kaʼ. \v 19 Diosen eʼmanaʼ iʼnopo̱e̱. Nogen hua̱to̱e̱ʼtaj bakdejhueʼ ya̱i̱kaʼ. Aratbuttaj yahuadiaypo arakhueʼ ya̱i̱kaʼ. Nogen bakberehueʼ ya̱i̱kaʼ. Namaʼda bahuaahueʼ ya̱i̱kaʼ. Da ahueʼ ya̱i̱kaʼ. Huaojtaj hua̱ye̱tere dakaʼda yanigpe̱i̱kaʼpo dakaʼ yamato̱i̱kaʼpo yabayokikaʼ. Kenpaʼ Diosa oʼmanaʼuyate iʼnopo̱e̱ne. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 20 —‍Do huasiʼpoedanda kenda ayaʼda ijnigpe̱i̱kaʼuy, Huamanmadikaʼeri. —‍Huabokereka onaʼuyate. \p \v 21 Jesúsa diʼ o̱ʼe̱po oʼtiahuayatupo, \p —‍Nogitied kaʼdiken i̱ʼe̱ne. Huakupete ayaʼda iʼtamaetnig yabahuayaʼ. Ken huakupe yabaedepo paiʼda aratbuttaj yabayokeʼ. Kenda on ekaʼnayo kurudyo̱ Diosere huakkaʼda iʼmatounhuahuikaʼapone. Doʼtaj behuatiakpo betaʼhuaʼikaʼ eʼbueypiʼ betaʼhuaʼikaʼ. —‍Jesúsa huairitaj onaʼuyate. \p \v 22 Huairia kenda oʼpe̱e̱po nohueʼ o̱ʼunpo huakkaʼnanada oʼtamaenok suhueʼnanada o̱ʼe̱po okhuaʼuyate. \p \v 23 Huanigpe̱i̱kaʼeritaj okpokuberudpo, \p —‍Bepiʼ huairi huakkaʼnada eʼmato̱e̱ʼtaʼ huaeretpakeri Dios Huairitaj oknopo̱e̱hueʼdik o̱ʼneapo, Diosensiʼpo ehueʼdikda o̱ʼne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 24 Huanigpe̱i̱kaʼeria Jesúsen huaʼataj oʼpe̱e̱po onʼmepukeʼnok onteʼti Jesúsa oʼmanaʼpo: \p —‍Huakkaʼda eʼmato̱e̱ʼtaʼ huapakeria Dios Huairitaj oknopo̱e̱hueʼdik o̱ʼneapo. Diosensiʼpo ehueʼdikda o̱ʼne. \v 25 Konig camello huaboroʼ ʼuhua sakpiʼpe̱yo̱ kudhueʼdik o̱ʼe̱. Konigti huairi huakkaʼda onʼmato̱e̱po Diosensiʼpo ehueʼdikda o̱ʼneapo. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 26 Huanigpe̱i̱kaʼeria kenda onʼpe̱e̱po huakkaʼda onʼmepuʼkepo huayahuaya onʼbatiaʼpakpo: \p —‍¡Kenpihuay! ¿Beʼa Diosensiʼpo e̱ʼdik ya̱ʼneapo? ¿Beʼa Diosere onteʼti noeonhuahuikaʼdik ya̱ʼneapo? —‍Onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 27 Jesúsa oʼbatiahuaypo oʼmanaʼpo: \p —‍Huabokereka huataʼda nopoʼyareahueʼdik o̱ʼne. O̱ʼnada onʼpakpo noeonhuahuikahueʼdik o̱ʼneapo. Diosayoʼda nopoʼyareaʼdik oʼmae kenpaʼti onteʼti manoeanhuahuikaʼdik oʼmae. Diosayoʼda ayaʼda kaʼdik o̱ʼe̱. —‍Oʼmanaʼuyate. \p \v 28 —‍Oroʼnayo ayaʼda oʼmato̱i̱kaʼnig oʼmaenonʼuy. Ontaj ataʼhuayaʼpo ayaʼda oʼmaenondemey. —‍Pedroa onaʼuyate. \p \v 29 —‍Ayaʼada keʼnen jak kenpaʼda o̱ʼnen, huamaʼbuytaj huidpotapiʼ o̱ʼnen, huaojtaj hua̱ye̱tapiʼ o̱ʼnen, hua̱to̱e̱ʼtaj huasiʼpotaj taʼbapiʼ o̱ʼnen. Huadak huaʼa oʼderetpakpo kenpaʼti doʼtayoʼda aʼnigpe̱i̱kayaʼpo o̱ʼnen. \v 30 Oʼnennok Diosa oy huakkaʼnanada oʼbayokapo. Jak, huamaʼbuy, huidpo, hua̱ye̱ huasiʼpo, taʼbakon oʼbayokapo. Paiʼda eʼnopoʼe̱bet oʼbayokapo. Nogok Diosere onʼnoeonhuahuikaʼapo. \v 31 Oy huakkaʼda huairi e̱ʼe̱a̱da nogok huairida ehueʼ o̱ʼneapo. Konig huanabaʼ o̱ʼneapo. Huakkaʼmon konig huairionig ehueʼda o̱ʼnikaʼnig konig huanabaʼda oy o̱ʼnikaʼnig. Nogoknayo ʼuruaʼda o̱ʼneapo. Konig huairitoneʼ o̱ʼneapo. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 “Doʼtaj meʼdarakapone.” Jesúsa onteʼti oaʼuyate. \r (Mt. 20.17-19; Lc. 18.31-34) \p \v 32 Jerusalényo̱ dagte Jesús huanigpe̱i̱kaʼeriere onʼbehuikpo Jesús huakkuruda oʼhuaʼenok huanigpe̱i̱kaʼeri onʼmepukeʼpo nogomey onʼtahuaʼpo onʼmeʼpukuyate. Doce huanigpe̱i̱kaʼeritaj nogyonda oʼbatohuaʼpo konig megkaʼapone oʼmanaʼpo: \p \v 33 —‍Jerusalényo̱ oʼhuaʼne. Do huabokerek i̱jje̱po Diosyaʼ ijtiakuy. Jerusalényo̱ huabokereka sacerdote huairiomeytaj menʼyokapone. Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeritere menʼyokapone. Ken bueydik o̱ʼe̱ menʼhuaaʼapone. Nog aratbuttaj judío ehueʼtaj doʼtaj menyokapone. \v 34 Nog aratbuta doʼtaj menʼtierikapone. Huiyokda pidetbiʼa menʼbitbitapone. Mentisupuʼeapone. Meʼdarakapone. Bottaʼaʼ eʼtisikdeʼte kubarakyo huakudakaʼda e̱ʼe̱meʼtada Diosa meʼnoyhuada̱ʼapone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Jacoboa Juanerea huairi boʼyahueaʼ oʼnonaʼuyate. \r (Mt. 20.20-28) \p \v 35 Zebedeoen huasiʼpo Jacobo Juanere Jesústaj onʼhuahuaʼpo, \p —‍Kenda onaʼnig oroʼtaj mogkaʼ, huamanmadikaʼeri. —‍Juan Jacoboere oʼnonaʼuyate. \p \v 36 —‍¿Kate boʼpak? —‍Jesúsa oʼmanaʼnok. \p \v 37 —‍O̱ʼna ʼuruaʼnanada huakhuairi e̱ʼe̱deʼte konig huairi e̱ʼhua̱e̱ʼ onte daʼkopen opeʼtopen bohuada̱ʼ. —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 38 —‍Kenpaʼ onahueʼ meneʼ. Do paiʼda ijnopoʼe̱a̱poy. ¿Menpaʼ doere konigti paiʼda nopoʼe̱ʼdik moʼe̱? —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 39 —‍E̱e̱ʼ, onere paiʼda nopoʼe̱ʼdik o̱ʼe̱y. —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p —‍Buttida ijjay, konig paiʼda ijnopoʼe̱a̱poy opud konigti paiʼda nopoʼe̱ʼdik moʼe̱a̱pone. \v 40 Nogok do huakhuairi i̱jje̱depo ijmanaʼikaʼapoy. Doere huakhuairi kaʼneʼpo doʼhuanayo yahueahueʼdik o̱ʼnene. Kenomey doʼhued Apag Dios aʼnennada oʼbaktieʼeaʼuynigtaj doere huairi oʼbayahueaʼapoy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 41 Nog diez huamataʼmoneria kenda onʼmape̱e̱po Jacobotaj Juantere onʼmahuadiayʼuyate. \p \v 42 —‍Inte yanʼbatiak —‍Jesúsa oʼmanaʼpo—‍ Nog aratbuten gobierno huairitoneʼ kenpaʼda teyda onʼmanaʼikaʼnok kenomeyen aratbut huairitaj nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼnikaʼ. \v 43 Opudnayo ken konig kikahueʼdik moʼe̱ne. Beʼapiʼ huairi e̱e̱ʼtaʼ eʼpaknayo nog aratbuttaj kanʼbatihuapokikeʼ. \v 44 Kenpaʼti beʼapiʼ doere huairi e̱e̱ʼtaʼ eʼpaknayo konig nog aratbuten huanabaʼ kaʼnikeʼ. \v 45 Konig do ijkikaʼnig konigti ya̱gʼkikaʼ. “Konig huanabaʼ mentihuapok.” Aʼikayaʼpo tiakhueʼ i̱jju̱y. Aratbuttaj aʼtihuapokyaʼpo ijtiakuy. Aratbuten dakhueaʼ eʼkaʼtaj aʼbakkahueayaʼpo aʼmanigbueyyaʼpo Apag Diosyaʼ ijtiakuy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Bartimeotaj okpoyareaʼuyate. \r (Mt. 20.29-34; Lc. 18.35-43) \p \v 46 Ken Jericó huakkaʼ jakyo onʼbatiakuyate. Huakkaʼ jakyaʼ onʼpokondepo Jesús huanigpe̱i̱kaʼeriere huakkaʼnanada aratbutere eʼnoro̱kte Bartimeo ekpobig Timeoen huasiʼpo dagte oʼhuadpo “huakupe beyok,” oʼmanaʼuyate. \v 47 “Jesús Nazaret hua̱e̱ʼeri oʼpokde,” aratbuta enhuaaʼte oʼpe̱e̱po ʼuttaʼda onaʼpo, \p —‍Metinepahuiʼ, Jesús Daviden adhueaʼ huasiʼpo. —‍Ekpobiga̱ ʼuttaʼda onaʼuyate. \p \v 48 —‍Yabatikdeʼ. —‍Aratbuta huiyokda eʼnonaʼtada nogi̱ti huakkaʼaʼda oʼnokoyeʼuyate. \p —‍Metinepahuiʼ, Jesús Daviden adhueaʼ huasiʼpo. —‍ʼUttaʼda onaʼuyate. \p \v 49 Ken Jesús eʼhuaʼada oʼboatoʼpo, \p —‍Yanʼtotiak. —‍Jesúsa oʼmanaʼnok onʼhuahuaʼdepo, \p —‍Yadurugpakpo yabod. Jesúsa “Yatiak” menaʼne. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 50 Huaok oʼenpo oʼbodpo Jesústaj oʼhuatiakuyate. \p \v 51 —‍¿Kate iʼpak? —‍Jesúsa onaʼuyate. \p —‍Ekpoyareaʼtaʼ ijpaki, Huamanmadikaʼeri. —‍Ekpobiga̱ onaʼuyate. \p \v 52 —‍Doʼtaj meknopo̱e̱po yayarudpo yahuatiʼ. —‍Jesúsa onaʼuynok ekpobig huaboaʼda oʼtiahuaypo Jesústaj dagte oʼtahuaʼuyate. \c 11 \s1 Jerusalényo̱ Jesúsa oʼkuduyate. \r (Mt. 21.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19) \p \v 1 Jerusalén meyo̱hueʼda e̱ʼe̱deʼte Betfagéte kenpaʼti Betaniate kenpaʼti oteʼ Olivoste o̱ʼnedepo, bottaʼ huanigpe̱i̱kaʼeritaj: \p \v 2 —‍Butukda yanʼhuatiʼ. Huakkaʼ jakyo yanʼhuatiʼ. Ke̱yo̱ burro ʼuhua enukuʼ boʼhuahuayapone. Ken burrote bepiʼ huadhued o̱ʼne. Yanogkujpo doʼtaj menigtotiak. \v 3 “¿Manaʼpo boʼtohuaʼ?” Beʼapiʼ enaʼnayo “Huairia oʼpaknok oʼkay. Huaboaʼda onteʼti oʼtotiakapoy.” Yaʼnonatiʼ. —‍Jesúsa bottaʼ huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 4 Ken onʼhuaʼpo dagte akbogpete burro ʼuhua enukuʼ onʼhuahuaypo oʼnogkujuyate. \p \v 5 E̱gkujte huabokerek kenteda o̱ʼnepo, \p —‍¿Kate bokaʼ? ¿Menaʼpo burrotaj mogkuj? —‍Onʼmanaʼuyate. \p \v 6 Konig Jesúsa oʼmanaʼnig kenda onʼmanaʼnok “tohuaʼdik moʼe̱,” onʼmanaʼuyate. \v 7 Jesúste burrotaj onʼtohuaʼpo kenomeyen huaokaʼ burrotaʼpite onʼhueda̱ʼnok Jesús oʼhuaduyate. \v 8 Kente Jesús oʼpokapo onʼnopo̱e̱po dagte huakkaʼda kenomeyen yudtaj onʼbahueda̱ʼpo nogomeya̱ o̱hue̱y ʼopi baʼkutaj onʼbaktega̱ʼdepo dagte onʼbahueda̱ʼuyate. \p \v 9 Huakkurute hua̱e̱ʼeria kenpaʼti huataʼpoeria ayaʼada huaboaʼda ʼuttaʼda onʼdaʼpo: \p —‍ʼUrunanada Jesús, Diosen huamanopoʼyareaʼeri, monʼdurugpak, huakkaʼ monʼdurugpak. Kentaj Apag Diosa moʼnigtaʼmonaʼuyne. \v 10 Oroʼen adhueaʼpaneʼ David huairionig hueretda huakhuairi oʼtiakde, Jesús Huairi oʼtiakde. Dakiti Dios, monʼdurugpak, huakkaʼ monʼdurugpak. —‍Aratbuta ʼuttaʼnanada oʼnokoyʼuyate. \p \v 11 Ken konig Jerusalényo̱ Jesús oʼkudpo kenpaʼti Diosen jakyo oʼkudpo, ayaʼtada dakaʼ oʼtiahuaypo osikdenok Betaniayo doce huamataʼmoneriere oʼhuaʼuyate. \s1 Hue̱ymey higuerataj “onteʼti dapakhueʼdikda i̱ʼe̱a̱pone,” Jesúsa onaʼuyate. \r (Mt. 21.18-19) \p \v 12 Emeʼte Betaniayaʼ oʼnoro̱kdepo Jesús aypotaʼ o̱ʼe̱po \v 13 adteda hue̱ymey higuerataj oʼtiahuaynigʼa huada oʼpakpo oʼhuahuaʼnigʼa huakutayoʼda o̱ʼu̱yate. Huadajok ehued o̱ʼu̱yate. \v 14 Konige̱po higuerataj onaʼpo: \p —‍Onteʼti dapakhueʼdikda i̱ʼe̱a̱pet. Bepiʼ o̱ʼnenda bapehueʼ ya̱ʼneapet. —‍Jesúsa onaʼuyate. Kenda huanigpe̱i̱kaʼeria onʼpe̱e̱ʼuyate. \s1 Diosen jakyaʼ huabahuayaʼeritaj oʼmaenʼuyate Jesúsa. \r (Mt. 21.12-17; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22) \p \v 15 Onteʼti Jerusalényo̱ onʼtiakdepo Jesús Diosen jakyo oʼkuddepo huaboaʼda ʼuhua huabahuayaʼeritaj huabakbaeʼerieretaj oʼmaoro̱kaʼpo huakupe huakabiaʼerien kutopa oʼmakmaenaʼpo tukkuʼ ʼuhua huabahuayaʼerien huahuadtaj oʼmakmaenaʼuyate. \v 16 “Konig dag ekapaʼ Diosen jakyo katepiʼ topokhueʼdik moʼe̱ne.” Jesúsa i̱ghuaʼda oʼmanaʼuyate. \v 17 Oʼmanmadikaʼpo: \p —‍Doʼhued jak ayaʼ huadarieri aratbuten huationaʼpak jak onʼta̱e̱. Apagbaʼ eʼmanaʼtada konig huabereerien jakonig opudomeya̱ moʼto̱e̱ne. —‍Jesúsa huabahuayaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 18 Kenda sacerdote huairi Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeriere onʼpe̱e̱po Jesústaj onʼmeʼpukuyate. Jesúsa eʼmanmadikaʼte huakkaʼnanada aratbut onʼpe̱e̱po ʼurunanada o̱ʼe̱ onʼmepukeʼnok huairia Jesústaj onʼmeʼpukpo huaboaʼda eʼaraktaʼ onʼpakpo monig eʼaraktaʼ oʼduknigʼa. \v 19 Esikdeʼte Jesúsa huakkaʼ jakyaʼ o̱ʼo̱ro̱kuyate. \s1 Hue̱ymey higuera oʼayʼuyate. \r (Mt. 21.20-22) \p \v 20 Emeʼte sikyoedda onteʼti onʼhuaʼdepo higuera huaʼihuityaʼ ayaʼda eʼaydeʼ onʼtiahuayʼuyate. \v 21 Pedro onteʼti okkahuehueʼ o̱ʼe̱po, \p —‍Ken higuerataj “onteʼti dapakhueʼdikda” inameʼnig oʼayde, yatiahuayʼ, huamanmadikaʼeri. —‍Onaʼuyate. \p \v 22 —‍Diostaj dakaʼ yanoknopo̱e̱ʼ. \v 23 “In oteʼ yatohuaʼ, Dios. E̱ʼpo̱gyo̱ yaen.” Beʼapiʼ enaʼnayo Diosa yakaʼapet dakaʼ eknopo̱e̱ʼnayo oʼkaʼapo. Konig onaʼnig o̱ʼe̱a̱po. \v 24 Eknopo̱e̱ʼnayo ayaʼtada katepiʼ boʼpakpo boʼtionaʼpaknok Diosa boʼyokapone. \v 25 Apag Diostaj yanʼtionaʼpakpo beʼapiʼ ontaj dakhueaʼ e̱gkameʼnayo yakkahueaʼ. O̱ʼnen Apag Dios kurudyo̱ o̱ʼi̱kaʼpo keʼna opudtaj dakhueaʼ eʼkaʼ bokkahueapone kenpaʼti. \v 26 Nogtaj okkahueahueʼ e̱e̱ʼnayo o̱ʼnen Apag Diosakon opudtaj okkahueahueʼ moʼe̱a̱pone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 ¿Beʼa Jesústaj yaʼtaʼmonaʼuyate? \r (Mt. 21.23-27; Lc. 20.1-8) \p \v 27 Onteʼti Jerusalényo̱ onʼtiakdepo Jesúsa Diosen jakyo eʼhuaeʼte sacerdote huairi Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri judío huairitoneʼere onʼhuahuaʼdepo, \p \v 28 —‍¿Yabayareadhuatiʼ. Beʼa menaʼuy? —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 29 —‍Huakkuru doʼtaj meʼnakonen. Opud enaʼnayo keʼna “yabayareaʼ,” menaʼuyne do kenpaʼti oʼnonaʼapone. \v 30 “Bautiza yamagkadhuatiʼ.” ¿Beʼa Juantaj yanaʼuyate, Diosa huabokerekapiʼ? Menaʼtok. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 31 Menpaʼ oʼapo huairia huayahuaya onʼbatiaʼpakpo: \p —‍“Diosa Juantaj oʼtaʼmonaʼuyate.” Oroʼa enaʼnayo “¿kenda Juana doʼtaj beʼtiaʼpakikuynig menaʼpo oknopo̱e̱hueʼ moʼu̱y?” oroʼtaj monaʼapone. \v 32 “Huabokereka Juantaj onʼtaʼmonaʼuyate.” Oroʼa enaʼnayo aratbuta oroʼtaj dakhueʼda mogkaʼapet konige̱po Diosen huamanbatiaʼpakeri Juan o̱ʼe̱ʼuy aratbut oʼnoknopo̱e̱nok. —‍Judío huairia huayahuaya onʼbatiaʼpakpo, \p \v 33 —‍Beʼa Juantaj yanuyet oroʼ nopo̱e̱hueʼ o̱ʼe̱y. —‍Huairia Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p —‍“Yabayareaʼ.” Keʼna menaʼuyne do kenpaʼti onahueʼ o̱ʼneapone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \c 12 \s1 Huairien taʼba hua̱ta̱to̱e̱ʼeria dakhueaʼda onʼtakaʼuy. Ken konig Jesúsa oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼuyate. \r (Mt. 21.33-46; Lc. 20.9-19) \p \v 1 Jesúsa konig o̱ʼe̱ oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼpo: \p —‍Huairien taʼbayo uva huakpi onʼbatukeʼuy. Uva setda huada huakpi onʼbatukeʼuy. Onʼtiokpakaʼuy. Uva huada huasapaʼaʼ sipanaʼ ʼuruda oʼkogkaʼuy. Huaʼia asapaiyaʼpo oʼkogkaʼuy. Taʼba huatiokaʼ kutayoda kutopa oʼkaʼuy. Uva taʼba hua̱ta̱to̱e̱ʼeritaj taʼba oʼbaktoyokdepo bidteda nogbayo huairi oʼbakhuaʼuyate. Nogbayo ijhueʼda o̱ʼu̱yate. \v 2 Kenokaʼ uva huada oʼboyogdenok taʼbayo keʼnen huanabaʼ oʼtaʼmonaʼuyate. Sueʼda huada kaʼtotiakeʼpo oʼtaʼmonaʼuyate. \v 3 Eʼtiakdeʼte taʼba hua̱ta̱to̱e̱ʼeria huairien huanabaʼtaj onʼto̱e̱po onʼbitbitpo uvabayoʼ onʼtaʼmonaʼuyate. \v 4 Onteʼti huairia nog huanabaʼtaj oʼtaʼmonaʼuyate. Taʼbayo eʼtiakdeʼte onʼpaʼeaʼpo huakutaj onʼbitbitpo onʼtidikeʼuyate. \v 5 Huairia nogtakon oʼtaʼmonaʼuyate. Kentaj oʼdarakuyate. Nogok nogomey huakkaʼmontaj oʼmataʼmonaʼuyate. Nogtaj onʼmabitbitpo konogtada onʼbatiarakuyate. \p \v 6 Huairien huasiʼpoyoʼda o̱ʼta̱e̱po kentaj diʼnanada o̱ʼi̱kaʼuyate. Taʼpoteda huasiʼpo oʼtaʼmonaʼuyate. Kentanayo ʼuruaʼda yanʼdeapet oʼnopo̱e̱po. \v 7 Taʼba hua̱ta̱to̱e̱ʼerinayo dakhueaʼda onʼnopo̱e̱po, “Huairi eʼbueydeʼte huasiʼpoa ayaʼ huaoen oʼbaeapo. Onʼnopo̱e̱po huairien taʼba oroʼen kenpaʼda moʼta̱e̱ʼpo huasiʼpotaj monʼarak.” Onpayoʼ onʼbatiaʼpakuyate. \v 8 Ken huasiʼpotaj onʼto̱e̱po oʼdarakpo taʼbayaʼ hua̱so̱ʼ o̱ʼnenʼuyate. —‍Ken konig Jesúsa oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikaʼpo, \p \v 9 —‍Huairi oʼtiakdepo hua̱ta̱to̱e̱ʼeritaj menpaʼ yaʼmagkaʼapet moʼnopo̱e̱. Hua̱ta̱to̱e̱ʼeritaj oʼbarakpo taʼba nogomeytaj oʼbayokapo. \v 10 Apagbaʼkon tiahuayhueʼ moʼi̱kaʼ. \q1 Huid jak o̱gkaʼpo jak huakaʼeria Diosen ʼuru huidda e̱ʼhua̱e̱ʼtaj pakhueʼ o̱ʼnepo oʼnenʼuy. Ken huidtaʼ Diosnayo oʼpak ken huidte huaboroʼ jakda oʼkaʼapo. \v 11 Kenda Dios Huairia oʼkaʼapo ʼurudapitaʼ oʼkaʼ, oʼnopo̱e̱ne. Apagbaʼte kenda oaʼ. \m —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 12 Judío sacerdote huairi nog judío huairiere Jesústaj onʼpe̱e̱depo oroʼomeytaj boʼtiaʼpakne. Oroʼ konig huairien taʼba hua̱ta̱to̱e̱ʼeri o̱ʼneaʼ boʼtiaʼpakne onʼnokotdepo Jesústaj huabakuda̱ʼ jakyo eʼtohuaʼtaʼ onʼtipaknigʼa aratbuttaj onʼmakmeʼpukpo tohuahueʼ o̱ʼnuyate. Jesús Diosen huamanbatiaʼpakeri o̱ʼe̱. Aratbuta oʼnoknopo̱e̱nok onʼmakmeʼpukpo onʼbakhuaʼuyate. \s1 ¿Menpaʼ Romano gobierno huairitaj huakupe yokdik o̱ʼe̱? Fariseoa oʼnonaʼuyate. \r (Mt. 22.15-22; Lc. 20.20-26) \p \v 13 Jesúsa namaʼda kaeʼpo dakhueʼda oaʼ aaʼyaʼpo judío huairia Jesúste fariseotaj kenpaʼti Herodesen huapakeritere onʼmataʼmonaʼuyatenok \v 14 onʼhuatiakpo, \p —‍Konig aratbuta yanʼpakapet mentiaʼpakapetpiʼ nopo̱e̱hueʼ i̱ʼe̱po buttida iʼmanaʼikaʼ, huamanmadikaʼeri. Ayaʼtada konigti iʼpakikaʼ. Huairi huanabaʼpiʼ konigti iʼpakikaʼ. Diosen eʼkikaʼnig buttida iʼmanmadikikaʼ. ¿Menpaʼ Romano gobierno huairitaj huakupe yokikaʼdik o̱ʼe̱? ¿Yokhueʼdikpiʼ o̱ʼe̱? —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 15 Namaʼda meʼnonaʼne Jesúsa oʼnopo̱e̱po, \p —‍¿Do dakhueaʼ kaeʼpo menaʼpo namaʼda oʼnonaʼ? Men huakupe, mentiahuayʼeaʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuynok, \v 16 ken denario huakupe eʼyokte oʼtiahuaypo, \p —‍¿Huakupete beʼed huakok ya̱ʼe̱? ¿Beʼed huadik eʼmandoyaʼ ya̱ʼe̱? —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p —‍Romano gobierno huairien huakok huadikere o̱ʼe̱. —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 17 —‍Gobiernoen e̱ʼhua̱e̱ʼ yanʼyokikatiʼ. Kenpaʼti Diosen e̱ʼhua̱e̱ʼ ya̱gʼkikaʼpo yanʼyokikatiʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p Kenpaʼ onʼpe̱e̱depo, “kenpihuay,” ʼuruaʼda oaʼ onʼnopo̱e̱po. \s1 ¿Menpaʼ aratbut kubarakyaʼ noyhuaddik ya̱ʼneapet? \r (Mt. 22.23-33; Lc. 20.27-40) \p \v 18 Saduceo huamanmadikaʼeri aratbut kubarakyaʼ onteʼti noyhuadhueʼ o̱ʼneapo onʼbatiaʼpakikaʼuy. Saduceomey Jesústaj onʼhuahuaʼpo oʼnonaʼpo: \p \v 19 —‍“Huabokerek eʼto̱e̱pakada huasiʼpo to̱e̱hueda̱da eʼbueynayo keʼnen huamaʼbuy ayhuataj to̱e̱pakdik o̱ʼe̱po huamaʼbuykudakendik huasiʼpo dikto̱e̱dik o̱ʼe̱.” Moisésa oʼmanigmadoyaʼuyate. \v 20 Oroʼere siete huamaʼbuy o̱ʼnuy. Huakkurueria oʼto̱e̱pakdepo nogok sigpiʼ huasiʼpo to̱e̱hueʼada okbueyʼuy. \v 21 Nog huamaʼbuy ayhuataj oʼto̱e̱pakuy. Keʼnakon huasiʼpo to̱e̱hueʼada oʼbueyʼuy. Noga̱kon konigti oʼkaʼuy. \v 22 Ken konig ayaʼada siete huamaʼbuey kentaj onʼto̱e̱pakuy. Huasiʼpo to̱e̱hueʼada onʼtimabueyʼuy. Taʼpotaʼ ayhuakon oʼbueyʼuy. \v 23 ¿Nogok aratbut kubarakyaʼ onteʼti enʼnoyhuaddeʼte keʼna ayhua beʼed hua̱to̱e̱a̱ʼtaj ya̱ʼe̱a̱pet? Ayaʼada huamaʼbuya onʼto̱e̱ʼuy, huamanmadikaʼeri. —‍Saduceomeya̱ Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 24 —‍Namaʼda moʼnopo̱i̱kaʼne. Apagbaʼ nopo̱e̱hueʼ moʼe̱ne kenpaʼti Dios teyda o̱ʼe̱ nopo̱e̱hueʼ moʼe̱ne. \v 25 Aratbutkudak kubarakyaʼ onʼnoyhuaddepo to̱e̱pakhueʼdik o̱ʼneapo kenpaʼti hua̱yo̱bu kato̱e̱pakeʼpo bayokhueʼdik o̱ʼneapo. Konig Diosen huataʼmoneri kurudyo̱ o̱ʼne konigti o̱ʼneapo. Diosen huataʼmoneri to̱e̱pakhueʼ o̱ʼnikaʼ. \v 26 Aratbut eʼbuey onteʼti kubarakyaʼ noyhuadhueʼ ya̱ʼneapet opud namaʼda onʼbatiaʼpakikaʼnigʼa kubarakyaʼ onteʼti onʼnoyhuada̱po nopo̱e̱dik moʼe̱ne. Moisésenbaʼte boʼtiahuaypo kenpaʼ nopo̱e̱dik moʼe̱ne. Kente Moisésenbaʼte hue̱ymey eʼbakpakte Moisésa Diostaj oʼtiahuayʼuy oʼtimadoyaʼuyate. “Abrahamen Dios i̱jje̱y. Isaacen Dios i̱jje̱y. Jacoben Dios i̱jje̱y.” Diosa onaʼuyate. \v 27 Eʼbueyen Dios ehueʼ e̱e̱ʼtada huanoeʼerien Dios o̱ʼi̱kaʼ. Aratbut noyhuadhueʼ o̱ʼneapo opud namaʼda moʼnopo̱i̱kaʼne. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Diosen eʼmanaʼ menata hueretda inigpe̱e̱po kikaʼdik ya̱ʼe̱. \r (Mt. 22.34-40) \p \v 28 Jesús saduceo huairiere enʼbatiaʼpakte Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri oʼbahuatiakpo oʼmape̱e̱po Jesúsa ʼuruda oʼmanaʼ oʼnopo̱e̱depo, \p —‍Diosen eʼmanaʼ menata hueretda inigpe̱e̱po kikaʼdik ya̱ʼe̱. —‍Jesústaj Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria onaʼuyate. \p \v 29 —‍Huairi oroʼen Dios kenyoʼnanada Dios o̱ʼe̱. Yanʼpe̱e̱ʼ, Israel aratbut. \v 30 Dios Huairitaj diʼnanada yanikaʼ. Huanopoʼabetaʼ huakkaʼda yanʼpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Hua̱so̱ʼa̱betaʼ huakkaʼda yanʼpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Huanoki̱re̱ga̱betaʼ huakkaʼda yanʼpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Eʼnopo̱i̱kaʼa yanʼeretpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Kenda Diosen eʼmanaʼ menata hueretda inigpe̱e̱po kikaʼdik ya̱ʼe̱. \v 31 Diosen taʼpotaʼ eʼmanaʼ konigtimon o̱ʼe̱. “Konig huataʼ diʼda moʼi̱kaʼne konigti nog aratbuttaj diʼda yanʼmaikaʼ.” Kenda eʼmanaʼ Diosa huakkaʼnanada oʼpakikaʼ nogda sueʼda oʼpakikaʼ. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 32 —‍ʼUrunanada onaʼne, huamanmadikaʼeri. Buttida onaʼne. Nogtiyoʼda Dios o̱ʼe̱. Nogda ehueʼ o̱ʼe̱. \v 33 Dios Huairitaj diʼnanada yanikaʼ. Huanopoʼabetaʼ huakkaʼda yanʼpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Eʼnopo̱i̱kaʼa yanʼeretpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Hua̱so̱ʼa̱betaʼ huakkaʼda yanʼpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Huanoki̱re̱ga̱betaʼ huakkaʼda yanʼpakpo Diostaj diʼ yanikaʼ. Kenpaʼti konig huataʼ diʼda moʼi̱kaʼne konigti nog aratbuttaj diʼda yanʼmaikaʼ. Kenda Diosa huakkaʼnanada oʼpakikaʼ. ʼUhua Diostaj onʼyokikaʼpo Diostaj kutopate onʼmahui̱gikaʼ Diosa sueʼda oʼpak. —‍Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria onaʼuyate. \p \v 34 Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria dakaʼ oaʼnig Jesúsa oʼpe̱e̱po, \p —‍Dios Huairitaj oknopo̱e̱ʼdik i̱ʼe̱ne. Diosensiʼpo e̱ʼdik i̱ʼe̱ne. —‍Jesúsa onaʼuyate. Kenda enadeʼte onteʼti Jesústaj onahueʼ o̱ʼnuyate. \s1 ¿Beʼed adhueaʼ huayayo ya̱ʼe̱ Cristo? \r (Mt. 22.41-46; Lc. 20.41-44) \p \v 35 Diosen jakyo Jesúsa oʼmanmadikaʼpo: \p —‍Cristo Daviden adhueaʼ huayayo o̱ʼe̱. Menaʼpo Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeria yadaʼikaʼ. \q1 \v 36 Doere teyda yamanikaʼ. Ayaʼda o̱ʼnen takaʼ oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼerikon nogokda huaboaʼda ontaj nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼneapo. Doʼhued huairi Cristotaj Dios Huairia onaʼuy. \m Aʼnennada Davida Diosen Noki̱re̱g oʼnopoʼto̱e̱po oaʼuyate. \v 37 “¿Doʼhued Huairi Cristo o̱ʼe̱,” David eaʼnayo Cristo Daviden adhueaʼ huayayo menpaʼ e̱ʼdik ya̱ʼe̱? —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p Ken huakkaʼada aratbut o̱gkupopakpo durugnanada onʼpe̱e̱ʼuyate. \s1 Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeritaj Jesúsa oʼbatiaʼpakuyate. \r (Mt. 23.1-36; Lc. 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Jesúsa nogi̱ti oʼmanmadikaʼpo: \p —‍Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeritaj keyoj ijjay. Huataʼda onʼeretpakpo namaʼda o̱gkikaʼ dakaʼ yanʼnopo̱i̱kaʼ. Konig huairi kiriga̱yo̱ʼ huabidokda eʼottaʼ onʼpakikaʼpo kenpaʼti huakkaʼ jak eretnopoyo eʼhuaeʼte “Iʼtiak, huairi,” enaʼte eʼpe̱e̱taʼ onʼpakikaʼ. \v 39 Kenpaʼti judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo huairied huahuadte eʼhuadtaʼ onʼeretpakikaʼ. Kenpaʼti fiestate konig huairied huahuadte eʼhuadtaʼ onʼeretpakikaʼ. \v 40 Kenpaʼti ayhuaen huakupe jakpiʼ katepiʼ enʼta̱e̱ʼte konig engaña o̱gkaʼpo onʼbakkayikaʼ. Kenda o̱gkikaʼpo onokteteyoʼ Diostaj ijhueʼda onʼtionaʼpakonhuahuikaʼ. Aratbuta menʼtiahuayeʼpo huadakda o̱ʼne menʼtinopo̱e̱ʼpo kiriga̱yo̱ʼ onʼtionaʼpakonhuahuikaʼ. Kenda o̱gkikaʼnok Diosa dakaʼ oʼnopo̱e̱po huakkaʼ castiga oʼmagkaʼapo. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Ayhua paiʼda e̱ʼe̱a̱da Diostaj bottaʼ sigkupe oʼyokuyate. \r (Lc. 21.1-4) \p \v 41 Diosen jakyo huakupe huabaeʼ cajate meyo̱hueʼda Jesúsa oʼhuadpo huakkaʼ aratbut huakupe enʼkuda̱ʼte oʼbatiahuayʼuyate. Huairia huakkaʼda onʼkuda̱ʼuyate. \v 42 Paiʼda ayhua oʼtiakdepo bottaʼ sigkupe oʼbakuda̱ʼuyate. \v 43-44 Huanigpe̱i̱kaʼeritaj “yanʼtiak” oʼmanaʼpo, \p —‍In ayhua suhuigda eʼto̱e̱a̱da konig huakkaʼda oʼkuda̱ʼ. Judío huairinayo huakkaʼda eʼtamaetada suigda onʼkuda̱ʼ. Konige̱po ayhua ayaʼda Diostaj oʼyok. Buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \c 13 \s1 Diosen huid jak ayaʼnada onʼbaksakaʼapo. Jak ehueʼda o̱ʼe̱a̱po. \r (Mt. 24.1-2; Lc. 21.5-6) \p \v 1 Diosen jakyaʼ Jesúsa eʼo̱ro̱kdeʼte, \p —‍Diosen jak yatiahuayʼ, huamanmadikaʼeri, ʼurunanada huid, ʼurunanada jak. —‍Nogtida huanigpe̱i̱kaʼeria Jesústaj onaʼuyate. \p \v 2 —‍In Diosen huid jak boʼtiahuaynig nogok ayaʼda huid onʼsakapo. Huabada sorokte nog aratbuta onʼsakaʼapo. Huid kupahuihuihueʼ o̱ʼe̱a̱po. Diosen jak ehueʼda o̱ʼe̱a̱po. —‍Jesúsa onaʼuyate. \s1 Cristo onteʼti tiakhued e̱e̱ʼted kenpaʼti keneʼhua̱ya̱ʼ huameʼnoe tiakhued e̱e̱ʼted in konig aratbuta onʼmagkikaʼaponig Jesúsa oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate. \r (Mt. 24.3-28; Lc. 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Ken Olivos oteʼyo Diosen jakyaʼ butukada onʼhuaʼuyate. Jesús eʼhuadte Pedro Jacobo Juanereyoʼda onʼhuahuaʼpo, \p \v 4 —‍¿Menokaʼ Diosen huid jak yanʼsakapet? ¿On onteʼti eʼtiak kenpaʼti keneʼhua̱ya̱ʼ huameʼnoe menokaʼ ya̱ʼe̱a̱pet? ¿Oroʼomey aʼnopo̱e̱yaʼpo kate huakkuru oʼtiahuayapet? —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 5 —‍Keyoj huakkaʼada opudtaj namaʼda enaʼte pe̱e̱hueʼ yanikatiʼ. \v 6 Huakkaʼada opudtaj boʼhuatiakapone. “Cristo i̱jje̱y.” Doʼhued huadik namaʼda monaʼapet. Kenomeytaj huakkaʼada namaʼda onʼmanigpe̱e̱a̱po. \p \v 7 Nogbayo nogbayo gobierno sorotataj nog gobierno sorotataj onʼbarakonhuaʼ yanʼbatiaʼpakapet. Opudnayo meʼpukhueʼ yaneʼ. Keneʼhua̱ya̱ʼ huameʼnoe tiakhued e̱e̱ʼted. \v 8 Nogbayaʼ nogbayaʼ gobierno sorotataj yanʼbarakonhuahuaʼapet. Diga̱ʼda yanʼbarakonhuahuaʼapet. Nogbayaʼ nogbayaʼ huadari ya̱ʼi̱ye̱gapet. Nogya̱ʼ nogya̱ʼ aratbut aypobayoʼ o̱ʼnepo yanʼmabueyonhuaʼapet. Kenpaʼ huaboaʼda dakhueaʼda o̱ʼe̱depo paiʼnanada yanʼnopoʼe̱a̱pet. \p \v 9 Huataʼda dakaʼ yanʼnopo̱e̱po doʼtaj batikhueʼda yanoknopo̱i̱kaʼ. Judío huairi e̱gkupopakyo moʼbatohuaʼapone. Judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo moʼbitbitapone. Doʼtaj moknopo̱e̱nok doʼhued gobierno huairitaj manbatiaʼpakdik moʼe̱a̱pone. \v 10 Keneʼhua̱ya̱ʼ huameʼnoe ehued e̱e̱ʼted ayaʼda huadaribayo hua̱e̱ʼeritaj eʼnoeanhuahuikaʼ huaʼa huadak huaʼa manbatiaʼpakdik ya̱ʼneapet. \v 11 Gobierno huairitaj eʼyokdeʼte “katiaʼpiʼ huairitaj yanʼbatiaʼpakapo,” meʼpukhueʼ yaneʼ. Kenokaʼ Diosen Noki̱re̱ga̱ moʼnopo̱e̱a̱ʼaponok kenda huairitaj moʼmanaʼapone. \v 12 Nogok oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeria huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuytaj kanʼbatiarakeʼpo gobierno huairitaj onʼbayokapo. Kenpaʼti huaoa huasiʼpotaj kanʼbatiarakeʼpo gobierno huairitaj onʼbayokapo. Kenpaʼti huasiʼpoa keʼnen huaoj huaknopo̱e̱ʼeritaj kanʼbatiarakeʼpo gobierno huairitaj onʼbayokapo. \v 13 Doʼtaj moknopo̱i̱kaʼnok nogba nogbayaʼ huabada opudtaj boʼhuadiayikaʼapet. Kenomey batikhueʼada Diostaj dakaʼ onʼnigpe̱i̱kaʼpo Diosere onʼnoeonhuahuikaʼapone. \p \v 14 Ken dakhueʼda Diostaj konig Diosen jakyo yaʼkudapet. Daniela aʼnenannda oʼmadoyaʼuyatenig Diosen jakyo e̱ʼe̱deʼte boʼtiahuaydepo ayaʼ Judea huadaribayo hua̱e̱ʼeria huakupayo yanʼmamontiʼ. Berobaʼ yanʼbonaʼpakpo yanʼnopoenkatiʼ. \v 15 Huabarakeri i̱dada onʼbatiaknok jak kurute e̱e̱ʼnayo jakyo katepiʼ moʼtamae aʼudyaʼpo kudhueʼ yanetiʼ. I̱dada yanʼmamontiʼ. \v 16 Taʼbayo e̱ʼneʼnayo yudtaj aʼudyaʼpo jakyo huahueʼ yanetiʼ. \v 17 Ettoneʼ bogdakhueʼ kenpaʼti ettoneʼ yo̱bed onʼto̱e̱po i̱dada monhueʼdik o̱ʼnepo paiʼda yanʼnopoʼe̱a̱pet. \v 18 Uuʼok e̱e̱ʼte monhueʼdik o̱ʼe̱y Diostaj yanʼtionaʼpakikatiʼ. \v 19 Huakkaʼnanada paiʼnanada yanʼnopoʼeonhuahuaʼapet. Keʼponanada ya̱ʼneonhuahuaʼapet. Huakkuruda Diosa huadari eʼkaʼdeyaʼ sueʼda paiʼdamon onʼnopoʼe̱ʼuyate. Kenpaʼ ehueʼ ya̱ʼneapet. \v 20 Ayaʼda mabueyhueʼdik kaʼneʼpo, kenpaʼti Diostaj huaknopo̱e̱ʼeri Diosen huabaktieʼeaʼeritaj oʼmatinepahuiʼpo “sueʼda huameʼnoe aratbut paiʼnananada kanʼnopoʼunhuahuikeʼ.” Diosa yaʼaapet. \p \v 21 Kenokaʼ “yanʼtiahuayʼ, in Cristo o̱ʼe̱,” “yanʼtiahuayʼ, a̱yo̱ Cristo o̱ʼe̱.” Beʼapiʼ enaʼnayo pe̱e̱hueʼ yanetiʼ. \v 22 Kenpaʼti “Cristo i̱jje̱y,” huabokerekpiʼ namaʼda yanʼmanaʼapet. “Diosen huamanbatiaʼpakeri i̱jje̱y,” nogok nogok namaʼda yanʼmanaʼapet. Kenpaʼti ʼuruaʼda konig Diosayoʼda kaʼdik o̱ʼe̱nig ya̱gkaʼapet. Kenpaʼti yanʼbayareaʼapet. Diosen huabaktieʼeaʼeri namaʼda ka̱gkeʼpo yanʼeretpakpo namaʼda yanʼmanaʼapet. \v 23 Namaʼda huaaʼeritaj keyoj ijjay. Engaña huaaʼeri tiakhued eneʼted dakaʼ onʼnopo̱e̱a̱ʼne. \s1 Kurudya̱ʼ Jesucristo oʼhuarakapo. \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Lc. 21.25-36) \p \v 24 Kenpaʼti nogok paiʼda enʼnopoʼe̱batikdeʼte niokpoakon sigpiʼ taʼtehueʼdikda ya̱ʼe̱a̱pet konigti puugkon jeyhueʼda ya̱ʼe̱a̱pet. \v 25 Kurudya̱ʼ siokpo yaʼkahuapet. Kurudyo̱ hua̱e̱ʼeri huairinig yanʼirigaʼapet. \v 26 Do eʼtiakte menʼtiahuayapet. Kurudya̱ʼ e̱ʼsi̱hui̱ya̱ʼ teynanada i̱jje̱po ʼuruaʼnanada i̱jje̱po ijhuarakapoy. \v 27 Doʼhued ángeltaj ijmataʼmonaʼapoy. Nogyon nogyon doʼhued huabaktieʼeaʼeritaj onʼbakupopakaʼapo. Ayaʼbayaʼda ayaʼ kurudbayaʼda onʼbakupopakaʼapo. \p \v 28 Higuera hue̱ymeytaj ijmanbatiaʼpakapoy. Kenda dakaʼ yanʼnopo̱e̱ʼ. Huaʼopi oʼkutaʼsonpakde oʼbakutapakde huabayok oʼtiakde moʼnopo̱i̱kaʼ. \v 29 Kenda kenpaʼ huaboaʼda ijjaʼnig e̱ʼe̱deʼte boʼtiahuaydepo do Diosen Huairi kurudya̱ʼ oʼtiakdeapo nopo̱e̱ʼdik moʼe̱ne. \v 30 Opud aratbut ayaʼ bueyhued opuden huakkaʼ jaktaj takaʼ sorotataa keʼpoda mogkaʼapet. \v 31 Doʼhued huaʼa doʼhued eʼmanmadikaʼnayo kenpaʼda o̱ʼunhuahuikaʼapo. Batikhueʼdik o̱ʼe̱a̱po. Huadarinayo batikdik kurudkon batikdik doʼhued eʼmanaʼnayo batikhueʼdikda o̱ʼe̱a̱po. \p \v 32 Ken huameʼnoe oʼtiakapo, kente niokpo eʼhuadte oʼtiakapo ayaʼada beʼapiʼ nopo̱e̱hueʼda o̱ʼne. Diosen huataʼmoneripiʼ kurudya̱ʼ nopo̱e̱hueʼ o̱ʼne. Do Diosen huasiʼpo itipiʼ nopo̱e̱hueʼ i̱jje̱y. Apag Diosayoʼda oʼnopo̱e̱. \p \v 33 Keyoj Diosen dakaʼ ya̱gʼkikatiʼ. Kenokaʼ oʼtiakapo nopo̱e̱hueʼ moʼe̱nok batikhueʼda do eʼtiakapote e̱kpo̱e̱ʼ yanikatiʼ. \v 34 Konig huairi nogbayo aʼti oʼhuaʼdeapopo keʼnenda huanabaʼtaj dakaʼ oʼmanaʼpo, “jak dakaʼ menta̱to̱i̱kaʼ, dakaʼda ya̱gʼkikatiʼ, akbogpe huato̱e̱ʼeri dakaʼ e̱kpo̱e̱ʼ yanikatiʼ. \v 35 Kenokaʼ jak huairi oʼtiakapo nopo̱e̱hueʼ moʼe̱po baysik nopote sikyo meahued sikyoeddapiʼ yatiakapetpiʼ yanʼnopo̱e̱po dakaʼ e̱kpo̱e̱ʼ yanikatiʼ. \v 36 Eʼtaydeʼtepiʼ yatiakapet yanʼnopo̱e̱po dakaʼ e̱kpo̱e̱ʼ yanikatiʼ.” Huairia huanabaʼtaj oʼmanaʼuy. \v 37 Opudomeytaj ken konigti ayaʼtada ijmanay. Dakaʼ e̱kpo̱e̱ʼ yanikatiʼ ijmanay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \c 14 \s1 Jesústaj aʼarakyaʼpo monig oʼtotiakapo judío huairia onʼbatiaʼpakuyate. \r (Mt. 26.1-5; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Emeʼtekentaʼ biahueʼ pan huapeʼ fiesta o̱ʼe̱a̱po. Jesústaj monig i̱re̱gi̱re̱g aʼarakyaʼpo huatotiak onʼukpo, \p \v 2 —‍Fiesta e̱e̱ʼte arakhueʼdik o̱ʼe̱ne. Kenokaʼ eʼaraknayo aratbut moʼhuadiaypo ʼuttaʼda boyʼdik moʼe̱a̱pone. —‍Huairia onʼbatiaʼpakuyate. \s1 Ettoneʼa̱ ʼuruʼhui̱e̱a̱da huasihuaʼa Jesústaj oʼkutioyʼuyate. \r (Mt. 26.6-13; Jn. 12.1-8) \p \v 3 Eʼsiʼdakset Simóntaj onʼdikkaʼuyate. Oʼsidakyareʼuyate. Betania huakkaʼ jakyo Simónen jakyo Jesús mesate eʼhuadte ettoneʼ oʼkudonpo huid yerepuʼte ʼuruʼhui̱e̱da huasihuaʼa huakkaʼteda e̱e̱ʼtada oʼtotiakpo Jesústaj oʼkutioyʼuyate. \v 4 Sueʼada onʼtiahuaydepo onʼhuadiayonpo, \p —‍Menaʼpo huakkaʼteda e̱e̱ʼtada namaʼda injoy. \v 5 Paiʼda aratbuttaj kabayokeʼpo onjoyhued e̱e̱ʼted huakkaʼteda bahuayaʼdik o̱ʼe̱a̱yʼnigʼa. —‍Huayahuaya onʼbatiaʼpakpo. \p —‍Namaʼda iʼkaʼ. —‍Ettoneʼtaj oʼnonaʼuyate. \p \v 6 —‍In ettoneʼtaj namaʼda iʼkaʼne onahueʼ yaneʼ. ʼUruaʼda megkaʼne. \v 7 Opudere paiʼda aratbut o̱ʼnikaʼapo. Menokapiʼ huadakaʼda kikaʼdik moʼe̱a̱pone. Batihuapokikaʼdik moʼi̱kaʼapone. Bayokikaʼdik moʼi̱kaʼapone. Donayo opudere ehueʼ i̱ji̱kaʼapoy. \v 8 In ettoneʼa̱ ʼuruʼhui̱e̱da huasihuaj eʼto̱e̱a̱da beʼkutioyne. Doʼtaj hua̱so̱ʼ eʼkubarakkaʼ ikkenda beʼsihuakaʼne. \v 9 Doʼhua aratbuttaj aʼmanopoʼkoreayaʼpo moʼnigbueyʼuy. Meya̱piʼ ayaʼda huadaribayaʼ kenpaʼ onʼmanbatiaʼpakikaʼapo kenda in ettoneʼ megkaʼnigkon onʼmanbatiaʼpakikaʼapo. Ken ettoneʼtaj okkahuehueʼ o̱ʼnikaʼapo, buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Huakupete Judasa Jesústaj oʼhuatitotiakapo judío huairitaj. \r (Mt. 26.14-16; Lc. 22.3-6) \p \v 10 Doce Jesúsen huamataʼmoneri o̱ʼnepo nogtiada Judas Iscariotea oʼbakhuaʼuyate. Huakupete Jesústaj huatitotiak judío huairitaj aʼbatiaʼpakyaʼpo oʼbahuahuaʼuyate. \v 11 Judas Iscariote huakupete Jesústaj eʼhuatitotiaktaʼ oʼpaknok judío huairia kenda onʼnopondepo onʼdurugpakpo, “huakupe boʼyokapone,” oʼnonaʼuyate. Judas kenda oʼpe̱e̱depo huaboaʼda sacerdote huairitaj monig ijbayokapet oʼnopo̱e̱ʼuyate. \s1 Keneʼhua̱ya̱ʼ Jesúsere onʼbapeʼuyate. \r (Mt. 26.17-29; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 12 Pan biahueʼ fiesta huakkuru huameʼnoe e̱e̱ʼte kenmeʼnoe oveja ʼuhua Diostaj onʼnigbatiarakikaʼuyate. \p —‍¿Fiesta aypo aʼbapeyaʼpo meya̱ʼ fiesta aypo manhuada̱ʼdik o̱ʼe̱a̱po? —‍Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnonaʼuyate. \p \v 13 Bottaʼ huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼpo: \p —‍Jerusalényo̱ yanʼhuaʼ. Huabokereka hue̱ʼe̱y kosote eʼtohuaʼte boʼhuahuayapet. Yanʼtahuatiʼ. \v 14 Ke̱yo̱da eʼkudte jak hua̱ta̱e̱ʼeritaj “Meya̱ʼ adkorepen pan biahueʼ fiesta aypo doere doʼhued huanigpe̱i̱kaʼeri oʼbapeapoy. Huamanmadikaʼeria oaʼ.” \v 15 Ken jak hua̱ta̱e̱ʼeri oʼpe̱e̱depo jak kutayo huaboroʼ ki̱re̱gyo̱ boʼtohuaʼapone. Kutopa huabidda huahuadere boʼhuahuayapone. Ke̱ya̱ʼ fiesta aypo yanʼmanhuada̱ʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyatenok. \v 16 Bottaʼa oʼnokhuaʼpo Jerusalényo̱ onʼhuaʼpo kenda Jesúsa oʼmanaʼnig onʼhuahuayʼuyate. Ken jakyo o̱ʼnehuaʼpo fiesta aypo onʼmanhuada̱ʼuyate. \p \v 17 Eʼsikdeʼte Jesús doce huanigpe̱i̱kaʼeriere ken jakyo oʼnokye̱po \v 18 kutopate o̱ʼnepo onʼbapepo, \p —‍Judío huairia doʼtaj kadarakeʼpo opud nogtiada doʼtaj moʼbayokapone. Keʼna oroʼere oʼbapenigʼa. Buttida ijjay. —‍Jesúsa oʼmanaʼnok \v 19 suhueʼnada o̱ʼnunpo huaboaʼda Jesústaj: \p —‍Doapiʼ ijbayokapetpiʼ. —‍Noga̱ noga̱ oʼnonaʼuyate. \p \v 20 —‍Doceyaʼ nogtiada doere pan oʼoyeʼepo konigti platoʼ oʼoyeʼe. Keʼna meʼbahuayaʼapone. \v 21 Konig Apagbaʼte menʼtimadoyaʼuyatenig doʼtaj mogkaʼapone. Keʼnanayo doʼtaj huairitaj oʼbayokapo kentataj keʼponada o̱ʼe̱a̱po. Paiʼnanada oʼnopoʼunhuahuikaʼapo. Keʼna aʼnen siʼpoe̱hueʼ e̱ʼu̱ynayo huadakda o̱ʼe̱a̱ynigʼa. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 22 Ken onʼbapeʼpo Jesúsa pan oʼbapadpo, “dakiti Dios” onaʼdepo oʼposakeaʼpo oʼbayokeʼpo, \p —‍Yanʼbapeʼ. In pan doʼhued hua̱so̱ʼ o̱ʼe̱. —‍Doce huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 23 Aʼtimon vino huamaiʼpuʼ oʼto̱e̱po “dakiti Dios” onaʼdepo oʼbayokeʼnok ayaʼada onʼmayʼuyate. \p \v 24 —‍In doʼhued mimi o̱ʼe̱. Aratbuten dakhueaʼ eʼkaʼ ijbakkahueaʼapoy, huaboaʼda ijjay. Opudtaj aʼmanopo̱e̱a̱yaʼpo ijbueydepo doʼhued mimi oʼhuaʼapo. Aratbuten dakhueaʼ eʼkaʼ akkahueayaʼpo doʼhued mimi oʼmanighuaʼapo. \v 25 Onaʼti vino mayhueʼ i̱ji̱kaʼapoy. Nogok keneʼhua̱ya̱ʼ doʼhued Apag Dios Huairitaj ayaʼda huaknopo̱e̱ʼeri huaboaʼda Diosyo enʼbahuadeʼte onteʼti vino ijmayapoy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 “Jesústaj jo̱ki̱a̱hueʼya i̱jje̱y.” Bapaaʼ iaʼapone Pedro, Jesúsa onaʼuyate. \r (Mt. 26.30-35; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) \p \v 26 Diostaj eʼbataʼdikeaʼdeʼ Jerusalénya̱ʼ oʼnoro̱kdepo Olivos oteʼyokon sikyo onʼhuaʼuyate. \p \v 27 —‍In sikyo opud ayaʼda doʼtaj oʼnokmabirada̱pone. Doʼtaj oʼnokmamonapone. Apagbaʼte kenpaʼ oaʼnig konig: “Oveja huamato̱e̱ʼeritaj ekarakte oveja oʼnokmamonapo.” \v 28 Nogok huakudakaʼda e̱ʼe̱a̱da ijnoyhuaddepo opudte Galileayo huakkuruda ijhuaʼapoy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 29 —‍Nogomeya̱ bokbiradpo ekmamonpiʼ donayo okbiradhueʼ o̱ʼe̱a̱pone. —‍Pedroa Jesústaj onaʼuyate. \p \v 30 —‍Oyda in sikyo huatahuaj bottaʼaʼ sipoghued “Jesústaj jo̱ki̱a̱hueʼya i̱jje̱y.” Bapaʼaʼ iaʼapone. Buttida ijjay. —‍Jesúsa Pedrotaj onaʼuyate. \p \v 31 —‍Ehueʼ onere bueydik e̱e̱ʼpiʼ “Jesústaj jo̱ki̱a̱hueʼya i̱jje̱y,” ahueʼ i̱jje̱a̱poy. —‍Pedroa i̱ghuaʼ onaʼuyate. Ayaʼada huanigpe̱i̱kaʼeria konigti oʼnonaʼuyate. \s1 Getsemaní taʼbayaʼ Jesúsa Diostaj oʼtionaʼpakuyate. \r (Mt. 26.36-46; Lc. 22.39-46) \p \v 32 Ken sikyoda Getsemaní taʼbayo Jesús huanigpe̱i̱kaʼeriere oʼnokye̱ʼuyate. \p —‍Inteda yanʼbahuadtiʼ. A̱yo̱ aʼtionaʼpakyaʼpo ijhuaʼapoy. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 33 Pedrotaj Jacobotaj Juantere oʼbatohuaʼpo huaboaʼda suhueʼnanada o̱ʼe̱po kenpaʼti paiʼnanada oʼnopoʼe̱po, \p \v 34 —‍Konig ijbueyapopo paiʼnanada ijnopoʼe̱y. I̱yo̱da menʼnige̱ʼ, doere yanokpoehueʼ. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 35 Nogiti adyonda oʼhuaʼdepo okkubukaʼ oʼhuedpo oʼtionaʼpakpo: \p \v 36 —‍Do paiʼda nopoʼe̱hueʼ ka̱e̱ʼpo tihuapokdik e̱e̱ʼnayo konig do ijpaknig kahueʼ ya̱e̱ʼ. Konig kenda on iʼpak megkaʼ, doʼhued pag. —‍Jesúsa oʼtionaʼpakuyate. \p \v 37 Huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼbahuahuapo enʼbatayte oʼbahuahuayʼuyate. \p —‍Menpaʼ iʼtay, Simón. Nogoratipiʼ menaʼpo doere okpoehuehueʼdik moʼe̱ne. \v 38 Dakhueaʼ kahueʼ a̱ʼe̱ya̱ʼpo yanokpoehueʼ yanʼtionaʼpak. Huadak eʼkikaʼtaʼ boʼeretpaknigʼa kahueʼdik moʼe̱ne. —‍Pedrotaj onaʼuyate. \p \v 39 Onteʼti Jesús oʼhuaʼpo konigti huadik Diostaj oʼtionaʼpakpo \v 40 aʼtimon onteʼti once huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼbahuatiakʼuyate. Enʼtaytetion oʼbahuahuayatoʼuyate. Taytayaʼ huakkaʼ oʼdapo kate aʼtokhueʼdik o̱ʼnuyate. \v 41 Onteʼti oʼbakhuaʼpo oʼtionaʼpakdepo bapaʼaʼ oʼbahuatiakdepo, \p —‍Oyiti̱e̱yo̱ yanʼhuedtiʼ yanʼtaytiʼ. Kenpaʼda yanʼtaydeʼ oyda dakhueaʼ huakaʼeritaj doʼtaj meʼbahuayaʼne. \v 42 Yanʼmaboʼ, monʼhuaʼ. Keʼna meʼbahuayaʼdene oʼtiakde. —‍Jesúsa once huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanaʼuyate. \s1 Jesústaj onʼtohuaʼuyate. \r (Mt. 26.47-56; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11) \p \v 43 I̱da Jesúsa kenpaʼ eʼmanaʼted Judas o̱kye̱ʼuyate. Jesúsen doce huanigpe̱i̱kaʼeri Judas nogtida o̱ʼu̱y. Judasere huakkaʼda onʼbatiakbedʼuyate. Sorotataʼen siro onʼtotiakpo noga̱ hue̱ypa onʼtotiakpo onʼbatiakbedʼuyate. Sacerdote huairi Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri judío huairitoneʼa onʼmataʼmonaʼnok onʼbatiakbedʼuyate. \p \v 44 —‍Kentaj boʼpaknigtaj ijbuyukapoy yanʼtohuatiʼ. —‍Kenpaʼ Judas huabahuayaʼeria tiakhued o̱ʼe̱po oʼmanaʼuyate. Jesústaj kaʼnoki̱e̱ʼpo kenpaʼ oʼmanaʼuyate. \p \v 45 Judas oʼtiakdepo Jesústaj oʼhuahuatoʼpo, \p —‍Ijtiaki, Huamanmadikaʼeri. —‍Onaʼdepo oʼbuyukuyatenok \v 46 Jesústaj ontaʼkoyatoʼpo onʼtohuaʼuyate. \p \v 47 Ken nogtiada huanigpe̱i̱kaʼeri siro oʼto̱e̱po sacerdote huairien huanabaʼtaj oʼpesodoktegʼuyate. \p \v 48 —‍Konig dakhueaʼ huabakbereeritaj aʼtohuayaʼpo moʼbahuahuikaʼ konigti doʼtaj onʼhuatiakbedne. Siro moʼto̱e̱po hue̱ypa moʼto̱e̱po doʼtaj onʼhuatiakbedne. \v 49 Diosen jakyo ayaʼ huameʼnoeda ijhuadpo ijmanmadikaʼikay. Kenokaʼ doʼtaj tohuahueʼ o̱ʼnikaʼne. Konig Diosen huamanbatiaʼpakeria Apagbaʼte mentimadoyaʼuyate konigda opuda̱ doʼtaj kaʼdik o̱ʼnene. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \v 50 Kenda eadeʼte Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri ayaʼada Jesústaj oʼnokmamonʼuyate. \s1 Huabokerek e̱ʼe̱a̱da okmonʼuyate. \p \v 51 Huabokerek oʼtahuaʼpo yudtayoʼda nogtida kuperina oʼkudopo oʼtahuaʼnok onʼtaʼkoyatoʼnigʼa \v 52 kuperina oʼmatienonpo oʼmakmonʼuyate. \s1 Judío huairi e̱gkupopakyo Jesústaj onʼboaʼuyate. \r (Mt. 26.57-68; Lc. 22.54-55, 63-71; Jn. 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Jesústaj onʼtohuaʼpo sacerdote huairitoneʼte onʼtohuaʼuyate. Nog sacerdote huairi, huairitoneʼ, Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeri o̱gkupopakuyate. \v 54 Pedronayo adteda Jesústaj oʼtahuaʼuyate. Sacerdote huairitoneʼen kurute oʼtiakdepo eʼtiokpakaʼyo oʼkudpo policíasere oʼhuadonhuaʼpo taʼak oʼtihuadonhuaʼuyate. \p \v 55 Sacerdote huairi nog judío huairiere o̱gkupakdepo “Jesúsa dakhueaʼda oʼkaʼuy.” “Jesúsa namaʼda oaʼuy.” Beʼapiʼ kenpaʼ aʼhuaayaʼpo onʼdikuk. Nogpaʼ nogpaʼ namaʼda aʼhuaayaʼpo kenpaʼti onʼdikukpo Jesús kabueyeʼ, eaʼtaʼ oʼderetpakuyate. Onʼdikuknigʼa dikhuahuayhueʼ o̱ʼnuyate. \v 56 Huakkaʼada Jesústaj da onʼhuaaʼnigʼa jondikyoʼ huaahueʼ o̱ʼnuyate. \v 57 Sueʼada onʼbopo da onʼhuaaʼpo: \p \v 58 —‍“Diosen huid jaktoneʼtaj sakdik i̱jje̱y. Ken jak huabokereka o̱gkaʼuyatenig. Bapaʼ huameʼnoe onteʼti kaʼdik i̱jje̱y huabokerekapiʼ kahueʼtada.” Oroʼomeya̱ kenda oʼpe̱e̱mey. \v 59 —‍Noga̱ kenpaʼ oʼdaʼnigʼa ondikyoʼ huaahueʼ o̱ʼnuyate. \p \v 60 Kenokaʼ nopoyaʼda sacerdote huairitoneʼ oʼbodpo, \p —‍¿O̱ʼna menpaʼ baaʼtokhueʼ i̱e̱? ¿Kenda inomeya̱ ontaj bohuaaʼne buttida menpaʼ yadaʼ? —‍Sacerdote huairitoneʼa Jesústaj onaʼuyate. \p \v 61 Jesúsnayo soataʼ aʼtokhueʼda o̱ʼu̱yate. Sacerdote huairitoneʼ onteʼti onaʼpo: \p —‍¿O̱ʼna menpaʼ Cristo Diosen Huasiʼpo i̱ʼe̱? —‍Jesústaj onaʼuyate. \p \v 62 —‍E̱e̱ʼ, Cristo i̱jje̱y. Diosen Huasiʼpo i̱jje̱y. Diosa meʼtaʼmonaʼuyne. Dios teynanada o̱ʼi̱kaʼpo kenere eʼhuadte kurudya̱ʼ e̱ʼsi̱hui̱ya̱ʼ eʼtiakte onʼtiahuayapone. —‍Jesúsa sacerdote huairitoneʼtaj onaʼuyate. \p \v 63-64 Konig judío aratbuta onʼdiaypo o̱gkikaʼnig sacerdote huairi Jesústaj oʼpe̱e̱depo oʼhuadiayonpo yudtaj oʼhuisʼuyate. Noga̱ huairitaj oʼmanaʼpo: \p —‍Dios i̱jje̱y. Dakhueaʼda oaʼnok nog dakhueaʼ huaaʼeritaj pe̱e̱hueʼdik o̱ʼe̱y. Opuda̱ moʼpe̱e̱de. ¿Menpaʼ moʼnopo̱e̱? —‍Oʼmanaʼnok, \p —‍Dakhueaʼ oaʼ. Bueydik kaeʼ. —‍Ayaʼada oʼnonaʼuyate. \p \v 65 Jesúsen huakoktaj onʼtisupuʼeʼuyate. Oʼnokpotidokaʼpo onʼtuktukpo, \p —‍Yamadikkaʼ. Yanopo̱e̱ʼ beʼa beʼtuktuk. —‍Oʼnonaʼuyate. Policíakon huakoktaʼ onʼtuktukuyate. \s1 “Jesústaj jo̱ki̱a̱hueʼya i̱jje̱y.” Pedroa bapaʼaʼ oaʼuyate. \r (Mt. 26.69-75; Lc. 22.56-62; Jn. 18.15-18, 25-29) \p \v 66 Ken jak kurute Pedro eʼhuadte sacerdote huairien muneʼyo̱ huanabaʼa oʼtiakpo \v 67 taʼak eʼtihuadte oʼtiahuaypo, \p —‍Jesús Nazaret hua̱e̱ʼeriere iʼhuaeʼikaʼuy. —‍Muneʼyo̱a̱ Pedrotaj onaʼuyate. \p \v 68 —‍Ehueʼ jo̱ki̱a̱hueʼya i̱jje̱y. Kateaʼ iʼet nopo̱e̱hueʼ i̱jje̱y. —‍Pedroa oaʼuyate. Eʼtiokpakaʼ akbogpeyo eʼhuadeʼte huatahuaa oʼsipoguyate. \v 69 Muneʼyo̱ huanabaʼ onteʼti oʼtiahuaypo, \p —‍In huabokerek Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri nogtida o̱ʼe̱. —‍Oʼmanaʼuyate. \p \v 70 —‍Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri ehueʼ i̱jje̱y. —‍Pedroa onteʼti oʼmanaʼuyate. Aʼtimon Pedrotaj onteʼti nogomeya̱kon oʼnonaʼpo: \p —‍O̱ʼna Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri i̱ʼe̱po Galilea hua̱e̱ʼerien huaʼa iaʼne. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 71 —‍Kentaj jo̱ki̱a̱hueʼya i̱jje̱y. Buttida ijjay. Buttida ahueʼ e̱e̱ʼnayo dakhueaʼda doʼtaj ka̱gkeʼ. —‍Pedroa oʼmanaʼuyate. \p \v 72 Kenpaʼ eaʼte huatahuaa onteʼti oʼsipogʼuyate. Eʼsipogdeʼte “Huatahuaa bottaʼaʼ sipoghued e̱e̱ʼted doʼtaj jo̱ki̱a̱hueʼya i̱jje̱y bapaʼaʼ iaʼapo.” Menameʼnig Pedro huaboaʼda onteʼti oʼnoponpo paiʼnanada oʼhuikuyate. \c 15 \s1 Jesústaj Pilato gobierno huairitaj onʼyokuyate. \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Lc. 23.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Emedeʼte monig Jesústaj kaʼdik o̱ʼe̱y sacerdote huairi huairitoneʼ Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeriere onʼbatiaʼpakdepo Jesústaj onʼtinukupo Romano gobierno huairi Pilatotaj onʼtohuaʼuyate. Onʼyokuyate. \p \v 2 —‍¿Judíoen gobierno huairi menpaʼ i̱ʼe̱? —‍Jesústaj Pilatoa onaʼuyate. \p —‍E̱e̱ʼ kenda iaʼ kenda i̱jje̱y. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 3 —‍Jesús dakhueʼda o̱ʼe̱. Nogda nogda dakhueaʼ oʼkameʼ. Nogda nogda dakhueaʼ oʼkaʼuy. —‍Sacerdote huairia oʼnonaʼuyate. \p \v 4 —‍¿Menpaʼ aʼtokhueʼ i̱ʼe̱? Ontaj huakkaʼ dakhueaʼda boʼhuaaʼne. —‍Pilatoa Jesústaj onteʼti onaʼuyate. \p \v 5 Jesúsanayo sigpiʼ baaʼtokhueʼda oʼmauyatenok Pilato “kenpihuay” Jesústaj oknopo̱e̱ʼuyate. \s1 Jesústaj yanaraktiʼ Pilatoa taʼpotaʼda oʼmanaʼuyate. \r (Mt. 27.15-31; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38–19.16) \p \v 6 Ken fiestate Pilatoa nogtatida huabakuda̱ʼ jakyo hua̱e̱ʼeritaj oʼmaoro̱kikaʼ. Kentaj aratbuta oʼbaktieʼeaʼpo o̱ʼo̱ro̱kikaʼ. \v 7 Huabakuda̱ʼ jakyo dakhueaʼ huakaʼeri Barrabásere o̱ʼnepo gobierno huairitaj aʼmaenyaʼpo onʼbarakmeʼte. \v 8 “Nogok nogok fiestate nogtatida iʼmaoro̱kikaʼnig nogtatida ya̱o̱ro̱kaʼ.” Aratbuta Pilatotaj oʼnonaʼnok, \p \v 9 —‍¿Judíoen Huairitaj eʼnigo̱ro̱kaʼtaʼ menpaʼ boʼpak? —‍Pilatoa oʼmanaʼuyate. \p \v 10 Sacerdote huairi Jesústaj digda onʼhuahuaypo menʼnigtotiakne. Pilatoa kenpaʼ oʼnopondepo oʼmanaʼuyate. \v 11 “Barrabástaj ya̱o̱ro̱kaʼ. Barrabástaj ya̱o̱ro̱kaʼ.” Pilatotaj ya̱ʼnonaʼ. Sacerdote huairia huakkaʼ aratbuttaj diga̱ʼda onʼmanaʼuyate. \p \v 12 —‍¿Judíoen Huairi opudomeya̱ onʼdikkaʼikaʼnigtaj monig ijkaʼapo? —‍Pilatoa onteʼti oʼmanaʼuyate. \p \v 13 —‍Hue̱ypa cruzte yaarak. —‍ʼUttaʼnada oʼnonaʼuyate. \p \v 14 —‍¿Menaʼpo? ¿Kate dakhueaʼ yakaʼ? —‍Pilatoa oʼmanaʼuyate. \p —‍Hue̱ypa cruzte yaarak. —‍Nogi̱ti nogi̱ti ʼuttaʼda oʼnonaʼuyate. \p \v 15 Ken aratbuttaj oʼmanigpe̱e̱po oʼpakpo Barrabástaj o̱ʼo̱ro̱kaʼuyate. “Jesústaj huiyokda huasiʼdakbiʼa yanʼbitbit” oʼmanaʼdepo hue̱ypa cruzte kanʼarakeʼpo Pilatoa sorotataʼtaj oʼbayokuyate. \p \v 16 Gobierno huairien huaboroʼ jakyo onʼtohuaʼdepo ayaʼda sorotataj Jesústaj onʼtikupopakuyate. \v 17 Jesústaj ayagda huaok onʼotaʼpo (ken konig gobierno huairiayoʼda onʼotikaʼnig) kenpaʼti eʼpid huakiok o̱gkuottaʼpo, \p \v 18 —‍Iʼtiak, judío aratbuten gobierno huairi. —‍Sorotataʼa dakhueʼdikda onʼnopo̱e̱po ʼuttaʼnanada oʼnonaʼuyate. \p \v 19 Kenpaʼti hue̱ypa o̱gkubitbitpo onʼtisupuʼepo huikudate onʼtihuaduyate. \v 20 Ken konig onʼtierikdepo okayagda oʼnokirokaʼpo keʼnenokkon onteʼti onʼotaʼdepo hue̱ypa cruzte aʼarakyaʼpo Jesústaj onʼtohuaʼuyate. \s1 Hue̱ypa cruzte onʼarakuyate. \r (Mt. 27.32-44; Lc. 23.26-43; Jn. 19.17-27) \p \v 21 Simón Cirene huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri Alejandroen Rufoenere huaoj taʼbayaʼ oʼtiakpo kenteda oʼpoknok “Jesúsen cruz tohuaʼdik i̱ʼe̱ne,” oʼnonaʼuyate. \p \v 22 Ken Gólgota oteʼte onʼtohuaʼuyate. Gólgota aratbutenate huakuaiʼ oteʼte onʼtohuaʼuyate. \v 23 Ke̱ya̱ʼ sorotataj vino paiʼ onʼyokuyatenigʼa mayhueʼ o̱ʼu̱yate. \v 24 Sorotataʼa Jesústaj cruzte onʼbetandepo beʼati keʼnen yudtaj yaʼdeyapet aʼnopo̱e̱yaʼpo huid okmo o̱ʼneneʼuyate. \p \v 25 Sikyoedda nuevete cruzte onʼbetaʼuyate. \v 26 Huaku kutapen hue̱ymeyen “In judío aratbuten gobierno huairi o̱ʼe̱.” Onʼmadoyaʼuyate. Konige̱po bueydik o̱ʼe̱ onʼnopo̱e̱ʼuyate. \v 27 Bottaʼ huabereʼeritakon hue̱ypa cruzte onʼmabetaʼuyate. Jesús huadaʼkopen noga̱ opeʼtopen onʼmabetuyate. \v 28 “Dakhueaʼ huakaʼeriere yaʼbueyapet.” Ken konig Apagbaʼ oaʼuyatenig Jesús oʼbueyʼuyate. \p \v 29 Judío aratbuta onʼbapokpo Jesústaj dakhueaʼda onʼtidiʼkeonhuaʼuyate. Kenpaʼti onʼhuadiaypo huakua onʼpekoreʼepo, \p —‍“Diosen huaboroʼ jak ijsakapoy, bapaʼ huameʼnoe onteʼti ijkaʼapoy.” Iameʼne. \v 30 O̱ʼna bueyhueʼ a̱ʼe̱ya̱ʼpo huataʼda yatihuapokpo cruzyaʼ yahuarak. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 31 Ken kenpaʼti sacerdote huairi Moisésenbaʼ huamanmadikaʼeriere huayahuaya dakhueaʼda onʼhuaaʼpo: \p —‍Nogomeytaj oʼbayareaʼikaʼuyatenigʼa huataʼnayo bueyhueʼ a̱ʼe̱ya̱ʼpo tihuapokhueʼdik o̱ʼe̱. \v 32 Cristo judío aratbuten huairi kahuarakeʼ. Kenda eʼtiahuaynayo oknopo̱i̱kaʼdik o̱ʼe̱a̱poy. Huabereeriere Jesús onteteyoʼ hue̱ypa cruzte onʼbetpo kenpaʼti Jesústaj dakhueaʼda onaʼuyate. \s1 In konig Jesús oʼbueyʼuyate. \r (Mt. 27.45-56; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30) \p \v 33 Tokhuad eʼhuadte huadari huabada oʼsikonʼuy. Sikki̱re̱gda o̱ʼu̱yate. Tereaʼ eʼhuaddeʼte onteʼti oʼtaʼtuduyate. \v 34 Kenteda niokpo eʼhuadted, \p —‍Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? —‍Jesúsa ʼuttaʼda oʼokoyonʼuyate. Ken aratbuten huaʼate: “¿Menaʼpo doʼtaj meʼenonne? Doʼhued Dios, doʼhued Dios.” \p \v 35 Sueʼda huakkaʼmona onʼtikupobopo onʼpe̱e̱depo, \p —‍In huabokerek Elíaskudaktaj onokoy. —‍Onʼmanaʼuyate. \p \v 36 Nogtida huabokerek oʼketonhuaʼpo a̱pon esponja vino paiʼyo oʼtaʼbutaʼpo hue̱ypate oʼbetaʼpo kenpaʼti huakittaʼte oʼnigokteaʼuyate. Kabuyukeʼpo oʼnigokteaʼuyate. \p \v 37 Ken Jesús ʼuttaʼda oʼokoyondepo oʼnotitikonʼuyate. \v 38 Eʼbueyonte Diosen huid jakyo konig tela pe̱gtoneʼ eʼoroyaʼda kutapen nopote oʼhuisonʼuyate. \v 39 Ken sorotataj capitána romanoa Jesúskokpen oʼbopo oʼtiahuaypo konig Jesús oʼokoyonpo oʼbueyonnigtaj oʼtiahuaypo, \p —‍In huabokerek buttida Diosen Huasiʼpo o̱ʼe̱. —‍Oʼdaʼuyate. \p \v 40 Kenpaʼti ettoneʼ o̱ʼnepo bidtaʼda onʼtiahuayanhuaʼuyate. María Magdalena o̱ʼe̱po kenpaʼti María Jacobo huasueden hua̱ye̱ José Saloméereen hua̱ye̱ o̱ʼnepo. \v 41 Jesús Galileayo e̱e̱ʼte onʼtahuaʼikaʼpo kenpaʼti onʼmanigmanhuada̱ʼikaʼuyate. Kenpaʼti nogomey ettoneʼ huakkaʼmon bidtaʼda onʼtiahuayanhuaʼuyate. Keʼna Jesúsere Jerusalényo̱ onʼhuameʼte. \s1 Jesústaj onʼkubarakkaʼuyate. \r (Mt. 27.57-61; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) \p \v 42 Ken oʼsikonyakuyate. Emeʼte judíoen okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoe o̱ʼe̱a̱ponok \v 43 José oʼtiakpo meʼpukhueʼ o̱ʼe̱po Pilatotaj oʼhuahuaʼpo “Jesúsenso̱ʼ beyok.” Onaʼuyate. José Arimateayo hua̱e̱ʼeri o̱ʼe̱po kenpaʼti judío huairi huakupopakyo hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱yate. Kenpaʼti Dios Huairitaj dakaʼ oʼnigi̱kaʼuyate. \v 44 Josétaj Pilatoa oʼpe̱e̱depo Jesús oʼbueyde oʼmepukeʼpo “¿menpaʼ yaʼbueyonde?” capitántaj onaʼuyate. \v 45 “E̱e̱ʼ, oʼbueyde,” capitána onaʼdenok Jesúsenso̱ʼ Josétaj oʼyokuyate. \v 46 ʼUruda tela huakupete oeʼpo oʼso̱ʼhuarakapo oʼso̱ʼtihui̱yi̱gʼuyate. Aʼtimon huabo sipanaʼkogyo̱ oʼso̱ʼhuedanʼuyate. Kenpaʼti kubarak akbogpete huaboroʼ huida̱ oʼtinokbetanʼuyate. \v 47 María Magdalena Joséen hua̱ye̱ Maríaere ke̱yo̱ oʼso̱ʼhueda̱ʼ onʼtiahuayʼuyate. \c 16 \s1 Jesúsa huakudakaʼda e̱ʼe̱a̱da oʼnoyhuaduyate. \r (Mt. 28.1-10; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Judío aratbuten okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoe epokondeʼte domingo emedeʼte María Magdalena Salomé Maríaere Jacoboen hua̱ye̱ ʼuruʼhui̱e̱da huasihuaj huakupete oʼdepo Jesúsenso̱ʼ aso̱ʼhuekeyaʼpo oʼdeʼuyate. \v 2 Domingo emedeʼte kubarakyo onʼtiakdepo, \p \v 3 —‍¿Beʼa kubarak huid huanokbet yakpokoreaʼapet? —‍Huayahuaya onʼbatiaʼpakuyatenigʼa \v 4 onʼtiahuayatoʼpo kubarak huid huanokbet onokbetahueʼ onʼtiahuaypo, \v 5 kubarakyo onʼkuddepo daʼkopente huaboa bokerek huabid huaok yerenanada eʼottaj onʼtiahuaypo onʼmepukeʼuyate. \p \v 6 Okmeʼpukhueʼ meneʼ. Jesús Nazaret hua̱e̱ʼeri kentaj cruzte oʼdarakmeʼ boʼukne. Oʼnoyhuadde. I̱yo̱ ehueʼ o̱ʼe̱. I̱yo̱ onʼhueda̱meʼte. Ehueʼ o̱ʼe̱. Yanʼtiahuayʼ. \v 7 Yanʼhuatiʼ, keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeritaj kenpaʼti Pedrotaj yaʼnonaʼ, “Galileayo huakkuru oʼhuaʼapo. A̱yo̱da kentaj boʼtiahuayapone. Kenda ijjay boʼtiahuayapone.” —‍Kenda huabo huabokereka ettoneʼtaj oʼmanaʼuyate. \p \v 8 Ken ettoneʼ kubarakyaʼ oʼnokmonpo diga̱ʼda onmeʼpukpo beʼtapiʼ onbatiaʼpakhueʼ o̱ʼnuyate. \s1 Jesúsa María Magdalenataj oʼtiahuayʼeaʼuyate. \r (Jn. 20.11-18) \p \v 9 Domingo sikyoedda Jesúsa oʼnoyhuaddepo huakkuruda María Magdalenataj oʼso̱ʼtiahuayʼeaʼuyate. Aʼnen Jesúsa siete noki̱re̱gtaj okmaenaʼuyate. \v 10 María oʼhuaʼpo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼhuahuaʼdepo Jesústaj ijtiahuaydey oʼbatiaʼpakuyate. Kenomey suhueʼnanada o̱ʼnepo onʼbahuikpo. \v 11 Jesús onteʼti oʼnoe kenpaʼti María eʼtiahuaydetada oknopo̱e̱hueʼ o̱ʼnuyate. \s1 Jesús bottaʼ huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼbatiahuayʼuyate. \r (Lc. 24.13-35) \p \v 12 Nogok bottaʼ Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri dagte onʼhuaʼuyate. Jesús konig nogkokada o̱ʼe̱po bottaʼtaj oʼbatiahuaydenok \v 13 Jesús o̱ʼe̱ oʼnoki̱e̱ʼdepo nog huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼbahuahuaʼpo “Jesús oʼnoe,” eʼmanaʼtada Jesús oʼnoe nopo̱e̱hueʼda o̱ʼnuyate. \s1 Jesúsen once huamataʼmoneritaj oʼmataʼmonaʼuyate. \r (Mt. 28.16-20; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) \p \v 14 Nogok once huanigpe̱i̱kaʼeri aypo kutopate enʼhuadte Jesús oʼmanokyonʼuyate. “Do eʼnoyhuadte huakkaʼmon doʼtaj mentiahuaydete kenda eʼtiaʼpaktada oʼnoyhuad oknopo̱e̱hueʼ moʼe̱ne. Dakhueʼda moʼe̱ne.” Oʼmanaʼuyate. \p \v 15 —‍Ayaʼbayoda ayaʼ aratbutte yanʼhuatiʼ. Huadak huaʼa yanʼmanbatiaʼpakikatiʼ. \v 16 Huaknopo̱e̱ʼeritaj bautiza e̱gkaʼte Diosa oʼmanopoʼyareaʼapo oʼmanoeanhuahuikaʼapo, ayaʼ oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeritaj Diosa castiga oʼmagkadhuahuikaʼapo. \v 17 Do ijpaknok doʼhued huadik eaʼte huaknopo̱e̱ʼeria totoʼ noki̱re̱gtaj onʼmakmaoro̱kaʼikaʼapo. Nog aratbuten huaʼate onaʼpakapo. \v 18 Bihuitaj onʼpayto̱e̱a̱po. Mabokhueʼdik o̱ʼe̱a̱po. Eʼbueyuruhue̱ eʼmaypiʼ bueyhueʼdik o̱ʼneapo. Dakhueʼ aratbuttaj huabaʼa onʼtibataʼteaponok onʼbayarikaʼapo. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \s1 Kurudyo̱ Jesús oʼbehuikuyate. \r (Lc. 24.50-53) \p \v 19 Ken Jesúsa kenda eʼmanadeʼte Diosa Jesús Huairitaj oʼbaktobehuikuyate. Diosen huadaʼkopen oʼhuaduyate. \v 20 Huanigpe̱i̱kaʼeria onʼbahuaʼpo nogyo̱ nogyo̱ ayaʼbayoda Jesúsen huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakonhuahuikaʼuyate. Jesús Huairia huakkaʼ oʼbatihuapokikaʼpo Jesúsen huadak huaʼa eʼmanbatiaʼpakte teyda oʼbatihuapoknok onʼbayareaʼpo nogda nogda o̱gkikaʼpo konig Diosyoʼda kaʼdik o̱ʼe̱nig o̱gkikaʼuyate, ken.