\id ACT - Amarakaeri NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h HECHOS \toc1 Kenda Jesúsen huamataʼmoneria o̱gkadhuahuikaʼuyate. \toc2 Hechos \toc3 Hch \mt1 LOS HECHOS \mt2 Kenda Jesúsen huamataʼmoneria o̱gkadhuahuikaʼuyate. \c 1 \s1 Diosen Noki̱re̱g opudtaj ijtaʼmonaʼapoy moʼmanopoʼto̱e̱a̱pone. Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 1-2 Huadiʼda Teófilo, do Lucas aʼnenda oʼnigmadoyaʼuyne. Kenda Jesúsa oʼkadhuahuikaʼuynig oʼmanmadikadhuahuikaʼuynig ayaʼda oʼnigmadoyaʼuyne. Kenpaʼti kurudyo̱ huahued e̱e̱ʼted keʼnen huamataʼmoneri eʼbaktieʼeaʼuydeʼte Diosen Noki̱re̱gere oʼmanaʼuyate, kenpaʼti kenmeʼnoeteda kurudyo̱ oʼhuaʼuyate, oʼnigmadoyaʼuyne. \v 3 Jesús oʼbueydepo nogok nogok once huamataʼmoneritaj Jesúsa oʼbatiahuayʼeaʼuyate. Cuarenta huameʼnoe eʼpokte nogok nogok oʼbatiahuayʼeaʼpo kenomeytaj “doada i̱jje̱y” oʼmanaʼnok dakaʼ oʼmanopo̱e̱a̱ʼpo kenpaʼti Dios Huairitaj yanʼnigpe̱i̱kaʼ kenpaʼti Diosensiʼpo moʼe̱a̱pone. Jesúsa oʼmanbatiaʼpakuyate. \p \v 4 Kenokaʼ Jesúsen once huamataʼmoneri Jesúsere o̱ʼnepo, nogi̱ti Jesúsa oʼmanaʼpo, \p —‍Jerusalénya̱ʼ huahueʼ yaneʼtiʼ. I̱yo̱ yanʼnige̱ʼ. Diosen Noki̱re̱g ijtaʼmonapoy. —‍Diosa ennak. \v 5 Juana hue̱ʼe̱ya̱ bautiza oʼkikaʼuynigʼa aʼti Diosen Noki̱re̱ga̱ bautiza mogkaʼpo opudtaj oʼmanopoʼto̱e̱a̱po. Jesúsa keʼnen once huamataʼmoneritaj oʼmanaʼuyate. \s1 Jesús kurudyo̱ oʼbehuikuyate. \p \v 6 Onteʼti Jesúsere o̱ʼnepo, \p —‍¿Menpaʼ Romano gobierno huairitaj iʼmaenapo? ¿Menpaʼ oy onteʼti judío gobierno huairi to̱e̱dik o̱ʼe̱a̱pet, Huairi? —‍Jesústaj oʼnonaʼuyate. \p \v 7 —‍Diosayoʼda kurudyo̱ ayaʼda kaʼdik o̱ʼe̱. Kenokaʼ oʼpakpo, oʼkaʼapo. Opudtaj kenmeʼnoe nopo̱e̱a̱hueʼdik o̱ʼe̱ Diosa. \v 8 Diosen Noki̱re̱g opudtaj oʼhuatiakpo opudtaj moʼnopoʼto̱e̱a̱pone boʼteypakaʼapone. Opudtaj ʼuruaʼda montihuapokikaʼapone. Diosen huakaʼ montihuapokikaʼapone. Jerusalén huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeritaj konig ijkikameʼnig konig ijbueymeʼnig ijnoyhuadmeʼnig manbatiaʼpakikaʼdik moʼi̱kaʼapone. Judeabayo konigti batiaʼpakdik moʼi̱kaʼapone. Kenpaʼti Samariabayo konigti batiaʼpakdik moʼi̱kaʼapone. Kenpaʼti huehueaʼda ayaʼbayoda ayaʼ aratbuttaj konigti manaʼdik moʼi̱kaʼapone. —‍Jesúsa oʼmanaʼuyate. \p \v 9 Kenda eadeʼte huanigpe̱i̱kaʼeria enʼtiahuayate Diosa kurudyo̱ Jesústaj oʼtobehuikuyate. E̱ʼsi̱hui̱ʼyo̱ eʼkudonte onteʼti Jesústaj tiahuayhueʼdik o̱ʼneʼuyate. \v 10 Kurudyo̱ eʼbehuikdeʼte Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri kurudyo̱ enʼtiahuayate i̱da onteteyoʼ bottaʼ huabokerek onʼbataʼboatoʼpo yudtaj keregda onʼotuyate. \p \v 11 —‍¿Menaʼpo kurud boʼtiahuayaʼ? Jesús kurudyo̱ oʼbehuikonde, opud e̱ʼe̱ya̱ʼ Jesús eʼbehuikte, boʼtiahuaynig konigti yaʼhuarakapet, Galilea huadarieri. —‍Diosen huataʼmoneria onʼmanaʼuyate. \s1 Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeri Matíastaj onʼdeʼuyate. \p \v 12 Oteʼ Olivosyaʼ onʼbahuaʼuy. Jerusalényo̱ meyo̱hueʼda onʼbahuaʼuyate. \v 13 Huakkaʼ jak Jerusalényo̱ onʼtiakdepo jak ayta kutayo kente onʼtaiʼikaʼ onʼbehuikuy. Huakkaʼda o̱ʼnepo, Pedro, Jacobo, Juan, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Jacobo, Simón cananista kenpaʼti Judas o̱ʼnepo. Jacobo Alfeoensiʼpo o̱ʼu̱yate. Judas Jacoboen huamaʼbuy o̱ʼu̱yate. \v 14 Ayaʼada onʼpakpo kiriga̱yo̱ʼ Diostaj onʼtionaʼpakikaʼ. Sueʼda ettoneʼbetaʼ onʼtionaʼpakonhuaʼuyate. María, Jesúsen inag kenpaʼti Jesúsen huamaʼbuy, o̱ʼnuyate. \p \v 15 Kenokaʼ onʼtionaʼpakonhuaʼpo huamaʼbuynopoyo Pedro oʼboʼuyate. Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri huamaʼbuy o̱ʼu̱yate. Ciento veinte huamaʼbuy enʼkupopakte: \p \v 16 —‍Aʼnenda David Apagbaʼte oaʼpo kenda Judas oʼkameʼnig oaʼuyate. Konig Jesústaj takaʼtaj yanʼyokapet Davidtaj Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼnopoʼto̱e̱nok, David oaʼuy. Buttida Apagbaʼte oʼuyate konigti o̱ʼe̱meʼte. \v 17 Judas oroʼere o̱ʼi̱kaʼpo, oroʼere oʼkikameʼnigʼa \v 18 dakhueaʼ eʼkaʼ huakupe o̱ʼe̱nok Sacerdote huairitaj oʼbatahuameʼte huadarisiʼpo onʼbakemeʼte. Huakupen oʼnennok oʼdapopotagonpo huamin ayaʼda o̱ʼo̱ro̱konʼuyate. \v 19 I̱da ayaʼ Jerusalén hua̱e̱ʼeria onʼtipeenʼuyate. Ken huadarisiʼpotaj Acéldama onʼdikkameʼte. Kendik Acéldama mimidari o̱ʼe̱. \v 20 Ken konig Davida Judastaj Salmosbaʼte oʼtimadoyaʼuyate: \q1 Konig jak ekhuaʼnig i̱kahueʼ o̱ʼe̱a̱po. \m Kenpaʼti: \q1 Nogbokerekda keʼna eʼkikaʼ kakeʼ. \m David eʼbatadiʼkeaʼbaʼte oʼtimadoyaʼuyate. \p \v 21-22 Oy Judas ehueʼda o̱ʼe̱nok noga̱ oroʼere “Jesús oʼnoyhuadmeʼte,” manbatiaʼpakikaʼdik ya̱ʼe̱a̱pet. Nogtatida eʼdik o̱ʼe̱y. Keʼna oroʼere kenpaʼti Jesúsere o̱ʼi̱kaʼuy. Jesústaj Juan bautiza e̱gkaʼte o̱ʼi̱kaʼuy, kenpaʼti Jesúsa eʼmanmadikaʼte o̱ʼi̱kaʼuy kenpaʼti Jesús eʼnoyhuaddeʼte oroʼere o̱ʼi̱kaʼ. Nogtatida eʼdik o̱ʼe̱y. —‍Pedroa oʼmanaʼuyate. \p \v 23 Bottaʼtaj eretnopoyo onʼtotiakuyate José Matíaseretaj. Josétaj bottaʼdik oʼdikkaʼuy Barsabás Justo. \v 24-25 Inpaʼ onʼtionaʼpakpo: \p —‍On ayaʼen huanopoʼda iʼmaknokotikaʼne, Huairi. Judas dakhueaʼ oʼkaʼpo nogyoda huaʼdik o̱ʼe̱po oʼhuameʼ. ¿Beʼa keʼna e̱e̱ʼpaʼti ya̱ʼe̱a̱po? Bottaʼ huabokerek i̱yo̱ o̱ʼne. ¿Beʼtataj iʼpak? ¿Beʼtataj iʼeapo? —‍Onʼtionaʼpakuyate. \p \v 26 Konig huanopo̱e̱ʼ huid okmo onʼenʼuyate. Oʼnendepo onʼtiahuaypo, Matías oroʼere Jesústaj huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakapo, onʼnopo̱e̱ʼuy. Jesúsen huamataʼmoneri Matíasere doce onteʼti o̱ʼu̱yate. \c 2 \s1 Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼbahuatiakdepo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanopoʼto̱e̱ʼuyate. \p \v 1 Pentecostés fiesta kenokaʼ oʼmeʼdeʼuy. Jesús eʼbueyte cincuenta huameʼnoe oʼpokondepo, Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri e̱gkupopakte \v 2 i̱da konig huaboroʼ bapoka eapaʼ eʼadyakte onʼpe̱e̱ʼuy. Kurudya̱ʼ eʼadyakte onʼpe̱e̱po, ayaʼada ken jakyo onʼbahuadpo onʼpe̱e̱ʼuyate. \v 3 Kenokaʼ konig taʼak eʼbakpakonig ayaʼtada oʼbakutikotepo, oʼpijboepo. \v 4 Huabada Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱po, nogen nogen aratbuten huaʼa nopo̱e̱hueʼ e̱ʼi̱kada huaboaʼda onʼbaaʼpakuyate. Konig Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate nogen nogen aratbuten huaʼate onʼbaaʼpakuyate. \p \v 5 Ken fiestate Jerusalényo̱ huakkaʼda judío aratbut o̱ʼnuyate. Diosen eʼkaʼtaʼ onʼpakpo nog jak nog jakyaʼ nogbayaʼ nogbayaʼ onʼbatiakeʼuyate. \v 6 Kenda eʼbapokpaʼ ʼuttaʼda oʼadyaknigtaj huakkaʼada onʼpe̱e̱depo onʼkupopakonpo, nogen nogen huaʼa enʼbaaʼpakte ayaʼda nogda nogda keʼnenda huaʼa onʼmape̱e̱po diga̱ʼda onʼmamepukeʼuyate. \v 7 Onʼmamepuʼkepo, huayahuaya onʼbatiaʼpakpo: \p —‍¿Oroʼtaj monaʼnig menpaʼ Galilea hua̱e̱ʼeri ayaʼda ya̱ʼne? \v 8 ¿Oroʼen huaʼate menpapiʼ ya̱ʼnanopo̱e̱? \v 9 Partia huadarieri o̱ʼe̱y. Media huadarieri o̱ʼe̱y. Elam aratbut o̱ʼe̱y. Mesopotamia huadarieri o̱ʼe̱y. Judea hua̱e̱ʼeri, Capadocia hua̱e̱ʼeri, Ponto hua̱e̱ʼeri, Asia hua̱e̱ʼeri, \v 10 Frigia kenpaʼti Panfilia hua̱e̱ʼeri, Egipto hua̱e̱ʼeri, Africabayo idbodte Cirene hua̱e̱ʼeri, kenpaʼti esoeri Roma hua̱e̱ʼeri o̱ʼe̱y. Esoeri Romayaʼ judío aratbut o̱ʼnepo kenpaʼti nog aratbut e̱ʼe̱a̱da judío aratbut Diostaj onʼkikaʼnig konigti onʼkikaʼuyate. \v 11 Kenpaʼti Creta hua̱e̱ʼeri, Arabia hua̱e̱ʼeri o̱ʼe̱y. Konig huaboroʼda Dios o̱ʼe̱. Konig huakkaʼda oʼkaʼ Dios eʼbatiaʼpakte oroʼen huaʼate onaʼnok oʼpe̱e̱y. —‍Huayahuaya onʼbatiaʼpakeʼuy. \p \v 12 Ayaʼada diga̱ʼda onʼmamepukeʼpo huayahuaya onʼbatiaʼpakpo: \p —‍¿In kate ya̱ʼe̱t? —‍Onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 13 Nogomey onʼtierikpo, \p —‍Oʼnokkuda̱ʼpo, ondaʼ. —‍Onʼmanaʼnigʼa ken. \s1 Pedroa oʼmanbatiaʼpakuyate. \p \v 14 Kenokaʼ Pedro nog once Jesúsen huamataʼmoneriere oʼbopo ʼuttaʼda oʼmanaʼpo: \p —‍Dakaʼ doʼtaj menʼpe̱e̱ʼ, Judea huadarieri kenpaʼti Jerusalén huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri. \v 15 Inomey oʼnokkuda̱ʼ namaʼda moʼnopo̱e̱ne. Okkuda̱hueʼ o̱ʼne. Sikyoedda o̱ʼe̱. Oroʼ sikyoedda okkuda̱hueʼ o̱ʼi̱kaʼne. \v 16 Opudomey oʼmape̱e̱denig kenpaʼti oroʼtaj oʼbatiahuaydenig aʼnenda Diosenbaʼ huamanbatiaʼpakeri Joela oaʼuyate: \q1 \v 17 Nogok Diosen keneʼhua̱ya̱ʼ huameʼnoete doʼhued Noki̱re̱g huakkaʼ aratbuttaj ijbayoʼkeapoy. Opuden huasiʼpo, huabokerekere ettoneʼere Diosen huaʼa onʼmanmadikikaʼapo. Huaboaʼ eʼbayorokte Diostaj onʼtiahuayapo. Huatoneʼtaj eʼbayorokte ijmanopo̱e̱a̱ʼapoy. \v 18 Kenokaʼ doʼhued huakikaʼeri huabokerekere ettoneʼeretaj doʼhued Noki̱re̱g ijbayoʼkeapoy. Doʼhued Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱nok doʼhuedyoʼda onʼmanikaʼapo. \v 19 Kurudyo̱ konig tiahuayhued moeonhuahuikaʼuy ijkaʼapoy. Huadariyo nogda nogda ijkaʼaponok aratbut onʼtiahuaypo teyda Dios o̱ʼe̱ nopo̱e̱ʼdik o̱ʼneapo. Konig eʼbarak mimi onʼtiahuayapo. Konig huakkaʼ jak eʼmey onʼtiahuayapo. E̱ʼsi̱hui̱ʼtoneʼ onʼtiahuayapo. \v 20 Nogok Cristo oroʼen Huairi tiakhued e̱e̱ʼted huakkaʼ onʼmeʼpukapo. Niokpo yataʼsikonapet. Taʼtehueʼ ya̱ʼe̱a̱pet. Puug konig mimi bedda o̱ʼe̱a̱po. Cristo Huairi eʼtiakte Dios huaboroʼda o̱ʼe̱ yanʼnopo̱e̱a̱pet. ʼUruaʼnanada huameʼnoe ya̱ʼe̱a̱pet. \v 21 Doʼtaj meknopo̱e̱po, “Betiokaʼ, meʼnopoʼyareaʼ, doʼtaj meʼnoeanhuahuikaʼ, Huairi.” Ayaʼada kenda menaʼnok kennayo bueyhueʼ o̱ʼneonhuahuikaʼapo. \m Kenda Joela Diosenbaʼ huamanaʼeri oʼmadoyaʼuyate. \p \v 22 Onteʼti menʼpe̱e̱ʼ. Opuda̱ Israel aratbut doʼtaj menʼpe̱e̱ʼ. Jesús Nazaret huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri o̱ʼe̱meʼte. Konig huabokerekada kahueʼdik e̱e̱ʼtada ʼuruda Jesúsa oʼkikameʼte. Konig kahued o̱ʼneonhuahuikaʼuy Jesúsanayo Diosa oʼtiahuapokpo oʼkameʼte. Opuda̱da moʼnopo̱e̱ne Jesúsa oʼkaʼuynig. \v 23 Jesústaj boʼtohuaʼpo cruzte kadarakeʼpo dakhueaʼ huakaʼeritaj boʼyokmeʼnigʼa. Kenda o̱gkaʼapo Diosa aʼnennanada oʼnopo̱e̱ʼuyate. \v 24 Huabueytaj eʼto̱e̱o̱nig e̱e̱ʼtada Diosnayo teynananada o̱ʼe̱po oʼnoyhuada̱meʼte. Jesústaj huabueyada ka̱e̱ʼpo kenpaʼda to̱e̱hueʼdik o̱ʼe̱meʼ. \v 25 Kenpaʼti aʼnenda Jesústaj Davida in konig oʼtiaʼpakpo: \q1 Doʼhued Huairi Dios ontaj ijtiahuayikay. Doʼere o̱ʼi̱kaʼne. Doʼtaj oʼtihuapokikaʼnok meʼpukhueʼ i̱ji̱kay. \v 26 Kenaʼpo huakkaʼda ijdurugpakpo, kentaj durugda ijbatadiʼkikay. Konige̱po kenpaʼti eʼbueydeʼte kubarakyaʼ onteʼti ijnoyhuada̱poy dakaʼ yoknopo̱e̱y. \v 27 Konige̱po on Dios doʼtaj kenpaʼda huabueyaʼda ka̱e̱ʼpo enhueʼ o̱ʼe̱a̱pone. Ke̱yo̱ eʼbuey noki̱re̱g o̱ʼnikaʼ doʼtaj enhueʼ o̱ʼe̱a̱pone. Kenpaʼti doʼtaj o̱ʼnen huadiʼtaj so̱ʼparahueʼdik o̱ʼi̱a̱ʼapone. \v 28 O̱ʼnen kakadhuahuikeʼpo iʼpakpo aʼnoeanhuahuikayaʼpo doʼtaj oʼnopo̱e̱a̱ʼnede. Kenpaʼti doere i̱ʼi̱kaʼpo doʼtaj huakkaʼ oʼdurugpakaʼikaʼapone. \m Kenda Davida aʼnennada Jesústaj oʼtiaʼpakpo, oʼmadoyaʼuyate. \p \v 29 Oroʼen adhueaʼpaneʼkudak David aʼnenda eʼbueyte onʼkubarakkaʼuyate. Oy huameʼnoete kubarak oʼtiahuayʼikay oroʼ. Buttida ijjay, egomey. \v 30-31 David Diosen huamanbatiaʼpakeri o̱ʼe̱po kenpaʼti “O̱ʼnen adhueaʼ huayayo nogok Cristo o̱ʼe̱a̱po. Cristo Israel Huairi o̱ʼe̱a̱po.” Diosa buttida onaʼuyate. David kenda oʼnopo̱e̱ʼuyate. Konige̱po kenda Diosa oʼkaʼapo oʼnopo̱e̱po, oʼbatiaʼpakuyate. Cristo eʼbueydeʼte Diosa kenpaʼda enhueʼ o̱ʼe̱a̱po, kenpaʼti so̱ʼparahueʼ o̱ʼe̱a̱po. Kenpaʼ David oʼbatiaʼpakuyatenig konigda o̱ʼe̱meʼ. \v 32 David Jesústaj oʼbatiaʼpakuyate. Diosa Jesústaj ayaʼada oʼtiahuaymey oʼnoyhuada̱meʼte, kenda oroʼ opudtaj huaaʼdik o̱ʼe̱ne. \v 33 Kurudyo̱ Jesúsere aʼhuadikayaʼpo Diosa Jesústaj oʼbehuikameʼte. Kente e̱e̱ʼte ayaʼada Jesústaj nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼneapo. Jesústaj Diosen Noki̱re̱g oʼyokuyate. Konig Diosa oaʼuyatenigda. Kenda huaboaʼda opuda̱ boʼtiahuaynig kenpaʼti moʼpe̱e̱nig. Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼkaʼ. Jesúsa Diosen Noki̱re̱g moʼnigtaʼmonaʼdene. \v 34-35 David huataʼ tiaʼpakhueʼ o̱ʼe̱po kurudyo̱ huahueʼ o̱ʼu̱yate. Jesús Diosyo oʼhuaʼapo Davida oaʼuyate. \q1 “Diosen huadaʼkopen yahuad, Huairi. Takaʼtaj gana yo̱gkaʼdeaponok. Nogok ayaʼda o̱ʼnen takaa moʼnigpe̱i̱kaʼapone.” Doʼhued Huairitaj Diosa oaʼuy. Davida oaʼuyate. \p \v 36 Opud Israelen adhueaʼ huayayo Jesústaj hue̱ypa cruzte moʼbetaʼpo boʼarakmeʼnigʼa Diosanayo Huairikon Cristotaj oʼyahueameʼte. Kenda dakaʼ yanʼnopo̱i̱katiʼ. —‍Pedroa ʼuttaʼda oʼmanaʼuyate. \p \v 37 Pedrotaj Israelen adhueaʼ huayayoa onʼmape̱e̱depo, kenda namaʼda oʼkamey onʼnopo̱e̱depo, paiʼda onʼmanopoʼu̱y. Paiʼnanada o̱ʼnepo, \p —‍¿Kate kikaʼdik o̱ʼe̱, egʼ? —‍Jesúsen doce huamataʼmoneritaj Pedrotakon onʼmanaʼuy. \p \v 38 —‍Diostaj yanʼnopoʼkoreaʼ. Diostaj huaboaʼda yanʼnigpe̱i̱kaʼ. Jesucristoa oʼpaknok bautiza ya̱gʼkatiʼ. Jesústaj moknopo̱e̱nok Diosa o̱ʼnen dakhueaʼ eʼkaʼ moʼnopoʼtihuekeʼapone, bokkahueaʼapone. Kenpaʼti Diosen Noki̱re̱ga̱ moʼnopoʼto̱e̱a̱pone. \v 39 Doʼhued Noki̱re̱g ijbayokapoy Diosa oaʼuyatepo opudtaj boʼyokapone, opuden huasiʼpotaj, kenpaʼti bidteda hua̱e̱ʼeritaʼ kenpaʼti nogbayo nogbayo hua̱e̱ʼeritaʼ Diosa oʼpakpo, keʼnen Noki̱re̱g oʼbayokeʼapo. —‍Pedroa oʼmanaʼuy. \p \v 40 Kenda oʼmanaʼdepo nogi̱ti nogdakon oʼmanaʼpo oʼmaboroaypo: \p —‍In aratbut oyda o̱ʼnikaʼnigʼa oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeri o̱ʼnepo dakhueaʼ o̱gkikaʼ. Opudnayo konigti kikahueʼada yanʼnopoʼkoreaʼ. —‍Pedroa oʼmanaʼuyate. \p \v 41 Ken, huakkaʼda Pedrotaj onʼpe̱e̱depo, oʼnoknopo̱e̱po, bautiza o̱gkaʼuyate. Kenmeʼnoeda tres mil Jesústaj huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱po, Jesúsa huataʼmoneriere onʼnigpe̱i̱kaʼuyate. Diostaj onʼnigpe̱i̱kaʼpo onʼbatadiʼkikaʼuyate. \v 42 Jesúsen doce huamataʼmoneria onʼmanmadikikaʼnok kenomey oʼnoknopo̱e̱depo ayaʼda huameʼnoeda dakaʼ onʼmape̱i̱kaʼuyate. Ayaʼda ontatayoʼ onʼbapikaʼuyate. Jesús eʼbueyʼuy okkahuehueʼ o̱ʼnepo, onʼbapikaʼuyate. Kenpaʼti Diostaj ontatayoʼ onʼtionaʼpakikaʼuyate. \s1 Konig huaboaʼ huaknopo̱e̱ʼeria o̱gkikaʼuyate. \p \v 43 Jesúsen doce huamataʼmoneria kenda tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼ onʼkikaʼpo, Diosa oʼbatihuapoknok huakkaʼtada onʼbayareaʼikaʼ. Ayaʼ aratbutada onʼmamepuʼkeonhuaʼuyate. \v 44 Ayaʼda kenomey Jesucristotaj oʼnoknopo̱e̱po, onteteyoʼ o̱ʼnikaʼpo, huayahuaya onʼbatihuapokikaʼuyate. Kenomey katepiʼ onʼto̱e̱po nogtaj nogtaj onʼbayokikaʼuyate. \v 45 Kenomey katepiʼ onʼto̱e̱po, taʼba jakpiʼ nogda nogda onʼbahuayʼeaʼuyate. Paiʼda aratbuttaj huakupe onʼbayokeʼuyate. \v 46 Ayaʼda huameʼnoe Diosen jakyo onʼkupopakikaʼuyate. Kenomeyen jakyaʼ huayahuaya onʼbatobapikaʼpo, durugda onʼbapeʼpo huanopoʼada huadak oʼnoknopo̱e̱po onʼbapikaʼpo, \v 47 Diostaj durugda o̱ʼnepo, dakiti oʼnonaʼikaʼuyate. Jesústaj huanigpe̱i̱kaʼeria huadak o̱ʼne. Ayaʼada huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeria onʼbahuaaʼikaʼuyate. Ayaʼmeʼnoe Diosa oʼbatihuapokikaʼnok Jesucristotaj nogomeya̱ huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱po, huanigpe̱i̱kaʼeriere oʼnoknopo̱e̱ʼi̱kaʼuyate. \c 3 \s1 Eʼketpaktaj Jesucristoa oʼpaknok Pedroa oʼyareaʼuyate. \p \v 1 Nogok tereaʼ eʼhuadte Pedroere Juanere Diosen jakyo onʼhuaʼuyate. Kente niokpo eʼhuadte aratbut onʼtionaʼpakikaʼuyate. \v 2 Diosen jak kurute huabokerek eʼketpak o̱ʼi̱kaʼpo, kenda eʼsiʼpoe̱ʼ eʼketpak o̱ʼi̱kaʼuyate. Diosen akbogpete ayaʼmeʼnoeda eʼketpaktaj onʼtotiakikaʼuyate. Ken akbogpeta oʼdikkaʼikaʼ “ʼUruda.” Aratbut Diosen jakyo enʼkuddeʼte “Huakupe beyok,” kaeʼpo onʼtotiakikaʼuyate. \v 3 Diosen jakyo huakuddikte eneʼte Pedro Juaneretaj, “Huakupe menʼyok,” oʼmanaʼuy. \v 4 Pedro Juanere eʼketpaktaj onʼtiahuaypo, \p —‍Oroʼtaj boʼtiahuaiʼ. —‍Oʼnonaʼuy. \v 5 Kenda eaʼte oʼbatiahuaypo, oʼmanige̱ʼuy. Huakupepiʼ menʼyokapone oʼnopo̱e̱po. \p \v 6 —‍Huakupebayoʼ i̱jje̱y oropiʼ to̱e̱hueʼ i̱jje̱y kenda kaʼdik o̱ʼe̱po oʼkaʼapoy. Jesucristo Nazaret hua̱e̱ʼeria oʼpaknok yaupakonpo yaboʼ, yahuaeʼ. —‍Pedroa eʼketpaktaj onaʼuy. \v 7 Huadaʼkopen oʼtaʼkoypo oʼboaʼ. Eʼbodeʼte huaʼi huabopiere oʼyareudpo, oʼteypakanʼuyate. \v 8 Kenokaʼ oʼkudajpo, oʼboatoʼpo oʼhuaʼe. Diosen jakyo Juan Pedroere oʼkudpo. Oʼhuaʼepo, oʼkudajpo, “Dakiti, Dios, huadakda megkaʼne,” onaʼuyate. \v 9 Oʼhuaʼepo Diostaj dakiti eaʼte ayaʼada onʼtiahuayʼuyate. \v 10 Kentaj onʼnoki̱e̱ʼpo. ʼUruda akbogpete “Huakupe beyok” oʼmanaʼikaʼnok, kentaj onʼnoki̱e̱ʼpo onʼmepuʼkepo, “Kenpihuay Diosa ʼuruaʼda oʼkaʼ,” o̱daʼuyate. \s1 Diosen jak kurute oʼdikkaʼuyate Salomón. Kentaʼ Pedroa oʼmanmadikaʼonhuaʼuyate. \p \v 11 Diosen jak kurute oʼdikkaʼuyate Salomón. Kente Juantaj Pedrotaere eʼdakkaʼa oʼbataʼbodhuaʼpo ekhuaʼtaʼ pakhueʼ oʼmaeʼuy. Ayaʼ aratbuta eʼdakkaʼtaj onʼtipe̱e̱po onʼmepuʼkepo onʼbaketonyakpo Diosen jak kurute onʼkupopakuyate. \v 12 Huakkaʼda kenomeytaj enʼkupopakte Pedroa oʼbatiahuaydepo, oʼmanmadikaʼpo: \p —‍¿Menaʼpo eʼyareaʼtaj moʼmamepuʼke? ¿Menapo oroʼtaj boʼtiahuayaʼ? Oroʼtaj teyda o̱ʼnepo onʼyareaʼ namaʼda moʼnopo̱e̱ne. Oroʼ huadakda o̱ʼnepo eʼketpaktaj onʼyareaʼ namaʼda moʼnopo̱e̱ne, Israel aratbut. \v 13 Oroʼen Diostaj Abraham oʼnigpe̱i̱kaʼuyate. Isaac Jacobere onʼnigpe̱i̱kaʼuyate. Ken Diosa keʼnensiʼpotaj ʼuruaʼnanada oʼkaʼpo Jesústaj huaboroʼ huairia oʼyahueameʼte. Opudanayo kadarakeʼpo Pilatotaj boʼyokmeʼte. Pilato eʼo̱ro̱kaʼtaʼ eʼpaktada oʼpudomeya̱ “Kejeʼ” monameʼne. \v 14 Jesús Diosenyoʼda, oʼpakpo, ʼuruaʼda Diosenyoʼda oʼkadhuahuikameʼte. Kenpaʼda huadaknanada o̱ʼi̱kameʼte. “Jesústaj pakhueʼ o̱ʼe̱y. Dakhueaʼ huakkaʼeritaj ya̱o̱ro̱kaʼ.” Opudomey Pilatotaj monameʼne. \v 15 Ken konig Diosen huamanoeanhuahuikaʼeritaj opuda̱ boʼarakmeʼnigʼa. Huabueyada e̱e̱ʼtada Diosa oʼnoyhuada̱meʼte oroʼada oʼtiahuaymeʼpo oay. \v 16 Opuda̱ eʼketpaktaj boʼtiahuayikameʼne dakaʼ moki̱e̱ʼikaʼne. Jesústaj oroʼ oknopo̱e̱nok oʼyareadde. Kenda boʼtiahuayne. \p \v 17 Opuden huairiereada Jesústaj nopo̱e̱hueʼ moʼe̱po namaʼda boʼarakmeʼne, ijnopo̱e̱y egomey. \v 18 Cristo paiʼda nopoʼe̱dik o̱ʼe̱a̱po Diosen huamanbatiaʼpakeria oʼdaʼuyatenig kenda Diosa o̱gkameʼ. Jesús paiʼda oʼnopoʼe̱po oʼbueymeʼ. \v 19 Dakhueaʼ eʼkaʼ yanʼbatik yanʼnopoʼkoreaʼ Diostaj yanoknopo̱e̱ʼ. Eʼnopoʼkoreaʼnayo Diosa dakhueaʼ eʼkaʼ oʼnopoʼtihuekeʼapo kenpaʼti Diosa moʼmanopoʼdurugpakaʼapone. Kenpaʼti moʼmanopoʼteypakaʼapone. \v 20 Kenpaʼti Dios onteʼti opudte Jesústaj moʼnigtaʼmonaʼapone. Keʼna Cristo o̱ʼe̱po opuded huairi o̱ʼe̱. \v 21 Oy Jesús kurudyo̱ e̱ʼdik o̱ʼi̱kaʼ. Nogok Diosa ayaʼda huaboaʼda eʼkadeʼte onteʼti Jesús oʼtiakapo. Kenda Diosa oaʼuy. Keʼnen huadak huamanbatiaʼpakeria kenpaʼ oʼdaʼuyate: \v 22 “Dios Huairia huamanbatiaʼpakeritaj oʼtaʼmonaʼapo. Opudtaj moʼnigtaʼmonaʼapone. Keʼna onaratbutyoʼ judío o̱ʼe̱a̱po. Konigti doʼtaj meʼnigtaʼmonaʼuyne opudtaj moʼnigtaʼmonaʼapone. Ayaʼda moʼnikaʼapetnig yanʼnigpe̱i̱katiʼ. \v 23 Ayaʼada Diosbaʼ huamanbatiaʼpakeritaj pe̱e̱hueʼ e̱e̱ʼnayo Diosa kenpaʼda oʼmaenapo. Diosen aratbut ehueʼdik o̱ʼneapo.” Kenpaʼ oaʼuyate Moisésa. \p \v 24 Kenpaʼ oy oroʼ oʼbatiahuayde ayaʼda Diosenbaʼ huamanbatiaʼpakeri onʼbatiaʼpakuyate. Samuela Diosen huamanbatiaʼpakeria huakkuruda kenpaʼ oaʼuyate. Kenpaʼti nogok nogok nogda nogda Diosenbaʼ huamanbatiaʼpakeri kenpaʼ onʼdaʼuyate. \v 25 Opudomey Diosen huamanbatiaʼpakerien adhueaʼ huayayo moʼe̱po ayaʼ aratbuttaj huadaknada moʼmanigkaʼapone. Kenda Diosen huamanbatiaʼpakeriomeya̱ oʼmanbatiaʼpakuyate. “O̱ʼnen adhueaʼ huayayoa ayaʼ aratbuttaj ʼuruaʼnanada yaʼmanigkaʼapet.” Diosa Abrahamtaj onaʼuyate. \v 26 Kenaʼpo Diosa Huasiʼpo oʼnoyhuada̱ʼdepo opudtakon dakaʼ ka̱gkikeʼpo oʼtaʼmonaʼuyate. Opuda̱ ayaʼada dakhueaʼ eʼkaʼ kanʼmanopoʼkoreʼpo moʼnigtaʼmonaʼuyate. —‍Pedroa kenda oʼmananhuaʼuyate. \c 4 \s1 Pedro Juanere huakkaʼ judío huairitaj onʼbatiboaʼuyate. \p \v 1 Pedro Juanere huakkaʼ aratbut eʼmananhuaʼte judío sacerdotea onʼhuatiakuyate. Sacerdote Diosen jak huato̱e̱ʼeri sorotataj huairi onʼhuatiakuyate. Saduceoa aratbut onʼbueypo noyhuadhueʼdik o̱ʼne onʼbatiaʼpakikaʼuyate. \v 2 Pedro Juanere aratbuttaj onʼmanmadikaʼnok kenpaʼti Jesús eʼbueyada oʼnoyhuadmeʼtenok aratbut eʼbueyada noyhuaddik o̱ʼneapo. Kenpaʼ onʼmanmadikaʼnok Saduceomeya̱ onʼbahuadiayʼuyate. \v 3 Onʼmahuadiaypo Juantaj Pedrotaere onʼbatohuaʼpo, oʼsikaponok sorotataen huabakuda̱ʼ jakyo onʼbakuda̱ʼuyate. \v 4 Huakkaʼada Pedrotaj Juantaere onʼmape̱e̱depo Huairi Jesústaj oʼnoknopo̱e̱ʼuy. Kenokaʼ cinco mil huabokerek Jesústaj oʼnoknopo̱e̱ʼuy. Kenokaʼ cinco mil huabokerek Jesústaj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \p \v 5 Emedeʼte judío aratbuten huairi o̱gkupopakpo, huatoneʼ huairi, Apagbaʼ huamadoyaʼeriere Jerusalényo̱ o̱gkupopakuyate. \v 6 Kenpaʼti sacerdote huairi Anás o̱ʼu̱yate. Kenpaʼti Anás Caifás huabetere, Juan, kenpaʼti Alejandroere o̱gkupopakuyate. \v 7 “Pedrotaj Juantaere yanʼtotiak. Nopote yanʼmaboaʼ.” Onʼmanaʼuyate. Onʼmaboadepo, \p —‍¿Monig bayareaʼdik moʼe̱? ¿Beʼed huaʼate bokaʼ? Yadaʼ. —‍Onʼmanaʼuy. \p \v 8-12 —‍Huabokerek eʼketpaktaj huadakda oʼkaʼmey. ¿Beʼa yaʼyareameʼ? ¿Beʼed huaʼate oʼkay? Kenda eʼnopo̱e̱taʼ eʼpaknayo dakaʼ yanʼpe̱e̱ʼ. Yanʼnopo̱e̱ʼ. Ayaʼ Israel aratbut kanoknopo̱e̱ʼ. Jesús Nazareteri oʼpaknok oʼyarudmeʼ kenbokerek eʼyaredeʼ huadakso̱ʼda i̱yo̱da oʼbo. Keʼna eʼketpak o̱ʼi̱kaʼuyate. Jesucristotaj hue̱ypa cruzte opuda̱ boʼarakmeʼne. Diosa eʼbueydeʼte oʼnoyhuada̱meʼte. Jesús konig jak huakaʼ huid o̱ʼe̱. Huidte jak onhuad. Opud Jesústaj nigpe̱e̱hueʼ moʼi̱kameʼpo jak huakaʼ huid moʼenmeʼte. Jesúste ayaʼ jakda oʼbahuaʼ. Aratbutanayo oroen dakhueaʼ eʼkaʼ nopoʼtihuekehueʼdik moʼi̱kaʼne. Aratbutanayo onteʼti Diosere noeanhuahuikahueʼdik moʼi̱kaʼne. Jesucristoayoʼda nopoʼtihuekeʼdik moʼe̱ne. Jesucristoayoʼda onteʼti Diosere noeanhuahuikaʼdik moʼe̱ne. Huakkaʼ jak huairitaj kenpaʼti huatoneʼ huairitaj ijjay. —‍Diosen Noki̱re̱ga̱ Pedrotaj oʼnopo̱e̱a̱ʼnok Pedroa oʼmanaʼuyate. \p \v 13 Pedro Juanere meʼpukhueʼ o̱ʼnepo ʼuruaʼda onʼmanaʼnok huakkaʼ huairi onʼpe̱e̱po, onʼbatiahuaypo, “Kenpihuay, ¿Menpapiʼ ʼuruaʼda yanahuaʼ? Berobaʼ nopo̱e̱hueʼ kenpaʼti huairi konig ehueʼ o̱ʼne.” Oʼnopo̱e̱po, Jesúsere o̱ʼnikaʼuy onʼnoki̱e̱ʼuy. \v 14 Kenpaʼti eʼketpak onʼyaremeʼte kenteda Pedro Juanere oʼbataʼbonok, onʼtiahuaypo, “dakhueaʼ o̱gkameʼte,” ahueʼdik o̱ʼnuyate. \v 15 Pedrotaj Juantaere onʼmaoro̱kandepo huairi huaboaʼda huayahuaya onʼbatiaʼpakpo, \p \v 16 —‍Inomey huabokerektaj kate kaʼdik o̱ʼe̱ oroʼ. Konig tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼ o̱gkaʼdemeʼte ayaʼda Jerusalén hua̱e̱ʼeri onʼnopo̱e̱. Kahueʼ o̱ʼnemeʼ, ahueʼdik o̱ʼe̱y oroʼ. \v 17 Kenda eʼketpaktaj onkaʼdemeʼte huabada nogtaj nogtaj batiaʼpakhueʼdik kaʼneʼ i̱ghuaʼda manaʼdik moʼne. “Jesucristotaj batiaʼpakhueʼ yaneʼ.” Juantaj Pedrotaere moʼnonaʼnok. —‍Huairia huayahuaya onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 18 Onteʼti Pedrotaj Juantaere enʼbatotiakdeʼte, “Jesústaj batiaʼpakhueʼ yaneʼ. Kenpaʼti Jesúsen huaʼa manmadikahueʼ yaneʼ.” Onʼmanaʼuyate. \p \v 19 —‍¿Kate yaʼpak Diosa? ¿Beʼtaj nigpe̱e̱ʼdik opudtaj Diostapiʼ? ¿Menpaʼ moʼnopo̱e̱ opud? \v 20 Kenda oʼtiahuayikamey. Kenda oroʼ oʼpe̱i̱kamey manikaʼdik o̱ʼe̱y. —‍Pedro Juanerea huairitaj onʼmanaʼuy. \p \v 21 Onteʼti yanʼbatik i̱ghuaʼda huairia onʼmanaʼdepo, Juantaj Pedrotaere onʼmaoro̱kaʼuyate. Aratbuttaj onʼmakmeʼpukpo mabitbithueʼada onʼmaoro̱kaʼuyate. Eʼketpaktaj oʼyareaʼnok “Dios huadakda o̱ʼe̱.” Ayaʼada aratbuta onaʼnok. \v 22 Ken eʼketpaktaj Diosa oʼyareameʼ cuarenta huabayok yareahued oʼnoeonhuahuikaʼuyate. \s1 Teynopoʼda meʼpukhueʼada Diosen huadak huaʼa aʼmanayaʼpo Diostaj onʼtionaʼpakuyate. \p \v 23 Kenokaʼ Pedrotaj Juantaere eʼnoro̱kaʼdete Pedro Juanere Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼbahuahuaʼuyate. Sacerdoteere huatoneʼ huairiere ayaʼ onʼmanaʼnig onʼbatiaʼpakuyate. \v 24 Ayaʼada huanigpe̱i̱kaʼeria onʼpe̱e̱depo, onteteyoʼ Diostaj onʼtionaʼpakpo: \p —‍Dios Huairi i̱ʼe̱ne. Kurud iʼkaʼuy. Oteʼ huadari iʼkaʼuy. Hua̱hue̱ huaboroʼ e̱ʼpo̱g iʼkaʼuy. Kenpaʼti ayaʼda kurudyo̱ hua̱e̱ʼeri iʼkaʼuy. Ayaʼda oteʼyo hua̱e̱ʼeri ayaʼda huadariyo, hua̱hue̱yo̱, e̱ʼpo̱gyo̱ hua̱e̱ʼeri iʼkaʼuyate. Oroʼen Huairi Dios ayaʼda ikaʼuyate. \v 25 O̱ʼnenbaʼte Davida o̱ʼnen huanabaʼa oaʼuy. O̱ʼnen Noki̱re̱g, Dios Noki̱re̱g Davidtaj oʼnopo̱e̱a̱ʼnok, oʼmadoyaʼuyate: \q1 ¿Nog aratbut menaʼpo Diostaj yanʼhuadiayikaʼpo yanʼmaboyikaʼ. Menaʼpo Israel aratbut namaʼda huadik yanʼnopo̱i̱kaʼ? \v 26 Nogbayaʼ nogbayaʼ huairi onʼtiakpo onʼkupopakpo, nogda nogda jak huairiere onʼkupopakpo, Dios Huairitaj kenpaʼti Diosen Cristotaj dakhueaʼda eʼmagkaʼtaʼ onʼeretpakpo. \m Kenda Davida oʼmadoyaʼuyate. \v 27 In huakkaʼ jakyo konig Davida oaʼuyatenigda Jesucristotaj aʼmagkayaʼpo o̱gkupopakmeʼ. O̱ʼnen huadakda huasiʼpo Jesús, kentaj Cristo iʼyahueaʼpo iʼtaʼmonaʼuyate. Herodes Huairi, Poncio Pilato Huairiere, nog aratbut, Israel aratbut Jesústaj aʼarakyaʼpo o̱gkupopakmeʼ. \v 28 Kenda o̱gkameʼnig kenda o̱gkaʼapo aʼnenda iʼnopo̱e̱ʼuyate. \v 29 Oy huiyokda orotaj monaʼdene, yamape̱e̱ʼ, Dios Huairi. Oroʼ o̱ʼnen huanabaʼtaj boʼtihuapok, moʼnopoʼteypakaʼ, o̱ʼnen huadak huaʼa meʼpukhueʼada oʼmanaʼapoy. \v 30 Jesús o̱ʼnen Huasiʼpoa ʼuruaʼda kabayereʼ, nogda nogda ʼuruaʼda kakeʼpo aratbut onʼtiahuaypo teyda o̱ʼe̱ Dios oʼnoknopo̱e̱a̱po, oroʼen Huairi Dios. —‍Huanigpe̱i̱kaʼeria onʼtionaʼpakuyate. \p \v 31 Enʼtionaʼpakdeʼte ken jakyo e̱gkupopakte o̱ʼi̱yi̱gʼuy. Ayaʼtada Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱ʼuyate. Ayaʼada meʼpukhueʼ o̱ʼnepo Diosen huadak huaʼa onʼmanikaʼuy. \s1 Katepiʼ enta̱e̱ʼ ayedda onʼta̱i̱kaʼuyate. \p \v 32 Ayaʼda Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeri konig katepiʼ nogtiada aratbut konigti onʼpakikaʼuy, konigti onʼnopo̱i̱kaʼuy, konigti o̱gkikaʼuy. “In doʼhued meʼta̱e̱ne.” Ahueʼ o̱ʼnepo katepiʼ enta̱e̱ʼ ayedda onʼta̱i̱kaʼuyate. \v 33 Jesúsen huataʼmoneria meʼpukhueʼada Huairi Jesús eʼbueyada oʼnoyhuadmeʼte onʼbatiaʼpakikaʼuyate. Diosa oʼbatihuapoknok nogi̱ti oʼnoknopo̱e̱po huayahuaya nogi̱tinada diʼ onʼmaikaʼuyate. \v 34 Paiʼda huaknopo̱e̱ʼeri ehueʼ o̱ʼnuy taʼba huato̱e̱ʼeria onʼbahuayaʼpo noga̱ jak onʼbahuayaʼpo huakupe onʼtotiakpo \v 35 Jesúsen doce huamataʼmoneritaj huakupe onʼbayoknok huakupe onʼbaedepo paiʼda hua̱e̱ʼeritaj onʼbayokeʼikaʼuynok nogtiapiʼ paiʼda ehueʼ o̱ʼnikaʼuyate. \v 36 Kenpaʼ José oʼkaʼuyate. Josétaj nogdikkon oʼdikkaʼ Bernabé. (Bernabé eʼbatihuapok huadik o̱ʼe̱.) José levita aratbut o̱ʼu̱y. Chipre hua̱gkutaʼmejyo hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. \v 37 Taʼba oʼbahuayaʼuy. Jesúsen doce huamataʼmoneritaj huakupe oʼtohuaʼpo, oʼbayokuyate. \c 5 \s1 Ananías Safiraere dakhueaʼ o̱gkaʼuyate. \p \v 1 Nog huabokereknayo o̱ʼu̱yate. Keʼnendik Ananías o̱ʼu̱y. Keʼnen hua̱to̱e̱ oʼta̱u̱yate huadik Safira. Hua̱to̱e̱ere taʼba onʼbahuayaʼpo, \v 2 hua̱to̱e̱ereada onʼnopo̱e̱po sueʼda huakupe nogte oʼi̱re̱gapo oʼtiokhueypo “In ayaʼ huakupe o̱ʼe̱,” da oaʼpo Jesúsen doce huamataʼmoneritaj oʼbayokuyate. \p \v 3 —‍¿Totoʼtaj menaʼpo iʼnigpe̱e̱po Diosen Noki̱re̱gtaj da inaʼne? Taʼba eʼbahuayaʼ huakupe iʼposakaʼpo iʼi̱re̱gapo iʼtiokhueyne. \v 4 Bahuayahued o̱ʼnen taʼba iʼta̱i̱kameʼ. Eʼbahuayaʼde huakupe o̱ʼnen o̱ʼe̱. ¿Menaʼpo kenpaʼ namaʼda iʼnopo̱e̱? “Ken ayaʼda huakupe ijyoki,” namaʼda iaʼ. Huabokerektaj da onahueʼ i̱ʼe̱ne. Diostaj da inaʼne, Ananías. —‍Pedroa onaʼuy. \p \v 5 Ananías Pedrotaj kenda oʼpeeondepo oʼbueyonpo o̱ʼhue̱ʼkuy. Ayaʼada kenda huaboaʼda onʼnokotdepo huakkaʼda onʼmameʼpukeʼuy. \v 6 Ken huabo onʼhuatiakpo asuk oʼnogkutaʼdokaʼpo, onʼtohuaʼpo, onʼkubarakkaʼuyate. \p \v 7 Bapaʼ hora eʼpokdeʼte keʼnen hua̱to̱e̱ oʼkudonʼuy. Hua̱to̱e̱ bekbueydene nopo̱e̱hueʼ o̱ʼe̱po oʼkudonʼuyate. \p \v 8 —‍¿Taʼbataj meniga̱ʼ huakupete moʼbahuayaʼ? ¿O̱ʼnen hua̱to̱e̱ oaʼde menpaʼ kennigaʼteda huakupete moʼbahuayaʼ? —‍Pedroa onaʼnok, \p —‍E̱e̱ʼ, konig doʼhued hua̱to̱e̱ menetnig kenda oroʼtaj boʼyokne. —‍Ettoneʼa̱ onaʼuy. \p \v 9 —‍Hua̱to̱e̱ere Diosen Noki̱re̱gtaj da menaʼpo onpapayoʼ moʼnopo̱e̱po, monaʼ. Yape̱e̱ʼ. Kenomey o̱ʼnen hua̱to̱e̱ʼtaj onʼkubarakkadpo akbogpete oʼnokye̱ʼdepo ontakon onʼtohuaʼapo. —‍Pedroa onaʼuy. \v 10 I̱da ettoneʼ Pedroen huaʼite oʼbueyonpo o̱ʼhue̱ʼkuy. Huabo onʼkudpo eʼbueytaj onʼtiahuaypo, onʼbueytohuaʼpo, hua̱to̱e̱ere ontatayoʼ onʼkubarakkaʼuyate. \v 11 Kenda ayaʼ Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeria onʼpe̱e̱depo, huakkaʼ onʼmididuyate. Ayaʼada aratbut onʼpe̱e̱depo, huakkaʼda onʼmameʼpukuyate. \s1 Konig tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼuyate Pedromey o̱gkaʼpo dakhueʼtaj onʼbayareaʼuyate. \p \v 12 Ken Jesúsen huataʼmoneritaj Diosa oʼtihuapokpo oʼbateypakaʼnok ʼuruaʼda o̱gkikaʼuyate. Konig tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼuyate o̱gkikaʼuyate. Kenpaʼti dakhueʼtaj onʼbayareaʼikaʼuyate. Ayaʼ huaknopo̱e̱ʼeri Diosen jak kurute Salomónte o̱gkupopakikaʼ. \v 13 Nogomeynayo oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeria onʼmeʼpukpo huaknopo̱e̱ʼeriere kupopakhueʼ e̱ʼe̱a̱da Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri huadakda o̱ʼne onʼnopo̱i̱kaʼuyate. \v 14 Huakkaʼ huabokerek huakkaʼ ettoneʼere Jesús Huairitaj huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \v 15 Ken, ʼuruaʼda Jesúsen huataʼmoneria o̱gkikaʼnok dagte eʼdigpak eʼketpak nogda nogda onʼbatohuaʼpo, asukte onʼbahueda̱ʼuy. Pedro huapokdikte keʼnen huanoki̱re̱ga̱ eʼtipokte yanʼyareapet. \v 16 Huakkaʼ jakyaʼ Jerusalén huakkaʼ jak ibodte Jerusalényo̱ onʼbatiakpo, nogda nogda huakkaʼ jakyaʼ onʼbatiakpo, aratbut eʼdigpaktaj onʼtotiakpo, aratbut totoʼa huamanopoʼto̱e̱ʼeritaj onʼtotiakuyate. Diosa ayaʼtada onʼbayareaʼuyate. Kenpaʼti totoʼtaj onʼmaenʼuyate. \s1 Pedrotaj Juantaere diga̱ʼ onʼmagkaʼuyate. \p \v 17 Kenokaʼ sacerdote huairi kenpaʼti saduceo huaknopo̱e̱ʼeri ayaʼada digda onʼbahuahuaypo, Jesúsen doce huamataʼmoneritaj digda onʼbahuahuaypo, \v 18 huabakuda̱ʼ jakyo onʼbakuda̱ʼuyate. \v 19 Sikyonayo Diosen huamataʼmoneria huabakuda̱ʼ akbogpe okhuikepo oʼmaoro̱kaʼpo Jesúsen huamataʼmoneritaj oʼmaoro̱kaʼpo. \p \v 20 —‍Yanʼhuatiʼ. Diosen jakyo yanʼhuatiʼ. A̱yo̱da yanʼbopo, huaboda huadikkon huanoeanhuahuikaʼ yanʼmanmadikikaʼ. —‍Diosen huataʼmoneria oʼmanaʼuyate. \p \v 21 Onʼpe̱e̱depo Diosen jakyo onʼkudpo, sikyoedda emeʼte onʼkudpo, huaboaʼda onʼmanmadikaʼuyate. E̱gkupopakyaʼ onʼmanmadikaʼuyate. \p Nog jakyo kenteda huairi o̱gkupopakikaʼ nogomeyere sacerdote huairi onʼtiakdepo, ayaʼda Israel huairitaj kenpaʼti Israel huatoneʼ huairitaj o̱gkupopakdepo, huabakuda̱ʼ jakyaʼ Jesúsen huamataʼmoneritaj kanʼbatotiakeʼpo onʼmataʼmonaʼuynigʼa, \v 22 sorotataj onhuaʼnigʼa, Jesúsen huamataʼmoneri huabakuda̱ʼ jakyo bahuahuayhueʼ o̱ʼnedepo, onʼtiakuyate. \p \v 23 —‍Huabakuda̱ʼ jakyo oʼtiakdepo huaki̱re̱gya̱ʼ eʼtiokkasaʼ e̱ʼi̱kaʼ. Jak huato̱e̱ʼeria sorotataj onʼtibopo, akbogpe onʼtiokaʼ. Akbogpe ekhuikeʼte ehueʼ o̱ʼne jakyo. Jesúsen huamataʼmoneri ehueʼda o̱ʼne. —‍Sorotataj onʼmanaʼuyate. \p \v 24 Diosen jak sorotataj huairi kenpaʼti sacerdote huairi sorotatataj onʼpe̱e̱depo, “monig ya̱ʼe̱a̱pet” onʼbatiaʼpakuy. \v 25 Kenda enʼbatiaʼpakte nogtida huabokerek oʼtiakatoʼpo, \p —‍Kenomeytaj huabakuda̱ʼ jakyo moʼbakuda̱meʼne Diosen jakyo onʼbopo, onteʼti aratbuttaj onʼmanmadikaʼ. —‍Ken huabokereka oʼmanaʼuyate. \p \v 26 Sorotataj huairi kenda oʼpe̱e̱depo keʼnen sorotataj oʼbatohuaʼ. Jesúsen huamataʼmoneritaj oʼbatotiakuyate. Dakaʼda onʼbatotiakpo dakhueʼda e̱gkaʼnayo aratbut huida̱ menpaʼjiput, onʼnopo̱e̱po. \v 27 Israel huairi e̱gkupopakyo onʼbahuatotiakpo, eretnopoyo onʼmaboaʼuyate. Sacerdote huairi oʼmanaʼnok: \p \v 28 —‍Jesúsen huaʼa manmadikahueʼ yaneʼ. I̱ghuaʼda oameʼnigʼa nigpe̱e̱hueʼ moʼe̱po, huabada Jerusalén hua̱e̱ʼeritaj moʼmanmadikaʼdemeʼne kenpaʼti oroʼtaj Jesústaj boʼarakmeʼ moʼbatiaʼpakmeʼ. —‍Sacerdote huairia onʼmanaʼuy. \p \v 29 —‍Diostayoʼda nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼe̱y oroʼ. Huabokereka nogda edaʼ manigpe̱e̱hueʼdik o̱ʼe̱y. \v 30 Opuda̱ Jesústaj hue̱ypa cruzte moʼbetaʼpo boʼarakmeʼnigʼa, oroʼen huapaneʼkudaken Diosa eʼbueytada oʼnoyhuada̱meʼte. \v 31 Kenpaʼti Diosa kurudyo̱ oʼtobehuikpo huadaʼkopen oʼhuadameʼte. Jesústaj huaboroʼ huairi oʼyahueameʼte. Jesús huaboroʼ huairi o̱ʼe̱nok ayaʼada kentayoʼda nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼne. Jesúsa Diosere onteteyoʼ huamanopoʼyareaʼeri o̱ʼe̱po huabokereken dakhueaʼ eʼkaʼ nopoʼtihuekeʼdik o̱ʼi̱kaʼapo. Konige̱po Israel aratbut dakhueaʼ eʼkaʼ nopoʼkoreaʼdik ya̱ʼnepo kenpaʼti Diosa nopoʼtihuekeʼdik yaʼmaeapet. \v 32 Ayaʼda Jesúsa eʼkaʼte oʼtiahuayikamey. Buttida oʼay Diosen Noki̱re̱ga̱ kenpaʼti Jesústaj buttida oʼhuaaʼ. Keʼna Jesústaj onʼnigpe̱i̱kaʼ Diosa keʼnen Noki̱re̱g oʼbayokeʼ. —‍Nog Jesúsen huamataʼmoneri Pedroerea onʼmanaʼuyate. \p \v 33 Huakkaʼ huairi onʼkupopakpo Pedromeytaj onʼpe̱e̱depo, huakkaʼda onʼhuadiaypo, eʼbaraktaʼ onʼpaknigʼa. \v 34 Nogtida fariseo huairi nog huairiomeyere o̱ʼu̱y. Keʼnen huadik o̱ʼu̱y Gamaliel. Gamaliel Moisés eʼmanaʼbaʼ huamanmadikaʼeri o̱ʼu̱yate. Ken huadakda o̱ʼe̱ ayaʼada aratbut onʼtinopo̱e̱ʼuy. Keʼna oʼbodpo jak kurute Jesúsen huamataʼmoneritaj oʼmaoro̱kaʼuyate. Judío huairitaj oʼmanaʼpo: \p \v 35 —‍Dakaʼ yanʼnopo̱e̱po, Jesúsen huamataʼmoneritaj kate oʼnogkaʼapet, Israel aratbut, oʼnonaʼne. \v 36 Aʼnenda Teudas o̱ʼe̱po “Huaboroʼ huairi i̱jje̱y,” namaʼda oʼmanaʼnok huakkaʼada kentaj onʼnigpe̱i̱kameʼ. Cuatrocientosa onʼnigpe̱i̱kameʼnigʼa nogok Teudastaj oʼdarakdemeʼnok ayaʼda keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeri onʼbahuameʼte. Kenpaʼda onʼbatikuyate. \v 37 Nogok gobierno huairi aratbuttaj eʼmadikaʼte Judas Galileayo hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱yate. Huakkaʼada onʼnigpe̱i̱kaʼ kenpaʼti Judastaj oʼdarakdenok ayaʼ keʼnen huanigpe̱i̱kaʼeri onʼbahuaʼuyate. \v 38 Kenaʼpo in huabokerektaj magkahueʼ yaneʼ. Yanʼmaoro̱kaʼ. Huabokerekada onʼpakpo e̱gkaʼnayo ehueʼdik o̱ʼneapo. Batikdik o̱ʼneapo. \v 39 Diosen enʼmanaʼnayo mabatikahueʼdik moʼe̱ne. Kenpaʼti opudomeya̱ Diostaj dakhueʼda mogkaʼapet. —‍Gamaliela judío huairitaj oʼmanaʼuyate. \p \v 40 Kentaj dakaʼda onʼnigpe̱e̱depo jakyo onteʼti Jesúsen doce huamataʼmoneritaj onʼbatokuddepo, onʼmabitbitdepo, onaʼti Jesúsa oʼkikaʼnig tiaʼpakhueʼ yaneʼ i̱ghuaʼda onʼmanaʼdepo, onʼmaoro̱kaʼuyate. \v 41 Jesúsen doce huataʼmoneri judío huairi e̱gkupopakyaʼ durugteda onʼbakhuaʼpo “oroʼ Jesústaj oʼhuaaʼnok huairia moʼbitbitne Diosa oʼpaknok.” Durugda onʼbatiaʼpakuyate. \v 42 Diosen jakyo aratbuten jakyokon Jesucristotaj onʼbatiaʼpakonhuahuikaʼpo, onʼmanmadikaʼonhuahuikaʼuyate. \c 6 \s1 Aypo ayhuataj kanʼbayokikeʼpo sietea kanʼbatihuapokikeʼpo onʼbaktieʼeaʼuyate. \p \v 1 Kenokaʼ Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeri oʼnitakpo griego huaknopo̱e̱ʼeria hebreo huaknopo̱e̱ʼeritaj onʼbahuaaʼpo “Aypo eʼbayokete oroʼomeyen ayhua sueʼda aypo onʼbaeʼikaʼ hebreo ayhuanayo huakkaʼda onʼbaeʼikaʼ,” griego huaknopo̱e̱ʼeria onʼbahuaaʼuyate. \v 2 Kenaʼpo doce Jesúsen huataʼmoneria ayaʼ huaknopo̱e̱ʼeritaj onʼkupopakaʼpo, \p —‍Apagbaʼ oroʼ manmadikikaʼdik o̱ʼe̱po aypo ayhuataj kiriga̱yo̱ʼ bayokikahueʼdik o̱ʼe̱ne. \v 3 Siete huamaʼbuy huaknopo̱e̱ʼeritaj yanʼbaktieʼeaʼ. Kenomey huadak huakaʼeri o̱ʼne ayaʼada onʼmatinopo̱e̱ kenpaʼti kenomeytaj Diosen Noki̱re̱ga̱ ʼuruaʼda oʼmanopoʼto̱i̱kaʼ kenpaʼti kenomey huadakda Diosen huaʼa onʼnopo̱e̱, kenomeytaj yanʼbaktieʼeaʼ ayhuataj aypo kanʼbayokikeʼpo. \v 4 Ayhua aypo kanʼbayokikeʼpo, opuda̱ sietetaj eʼbaktieʼeaʼnayo oroataj Diostaj oʼtionaʼpakikaʼapoy kenpaʼti Diosbaʼ oʼmanmadikikaʼapoy. —‍Jesúsen huamataʼmoneria onʼmanaʼuy. \p \v 5 Kenda Jesúsen huamataʼmoneria onʼmanaʼnok ayaʼda onʼpakpo Estebantaj onʼdepo, Esteban Diosen Noki̱re̱g huakkaʼda oʼnopoʼto̱e̱ʼuy kenpaʼti Diostaj huakkaʼda oknopo̱e̱ʼuyate. Kenpaʼti Felipetaj onʼdeʼuyate. Prócorotaj Nicanortaj, Timóntaj, Parmenastaj Nicolástaj onʼbaeʼuyate. Nicolás nogbayaʼ Antioquíayaʼ oʼtiakuyate. Aʼnenda judíoen eʼmanmadikaʼ oʼnigpe̱i̱kaʼuyate. \v 6 Aʼti Jesúsen huamataʼmoneriyo onʼbatotiaknok, onʼbakutibataʼtepo dakaʼ Diosa kabatihuapokeʼpo onʼtionaʼpakuyate. \p \v 7 Nogi̱ti huakkaʼda Jesús Huairitaj onʼmanmadikaʼuyate. Huaknopo̱e̱ʼeri Jerusalényo̱ huakkaʼda onʼnitakuyate. Huakkaʼda sacerdote kenpaʼti Jesústaj oʼnoknopo̱e̱po, onʼnigpe̱i̱kaʼuyate. \s1 Estebantaj dakhueʼ aʼhuaayaʼpo judío huairi e̱gkupopakte onʼtohuaʼuyate. \p \v 8 Konig Diosayoʼda kaʼdik kakeʼpo Diosa Estebantaj ʼuruaʼda oʼnopoʼto̱e̱po oʼteypakaʼnok Esteban teyda oʼkikaʼuyate. Kenda aratbut tiahuayhued onʼneonhuahuikaʼ oʼkikaʼuyate. Aratbut enʼtiahuayte oʼbayarikaʼuyate. \v 9 Esteban namaʼda iʼmanmadikikaʼne sueʼada huabokerek onʼboypo oʼnonaʼuy. Judíoen hua̱i̱takeʼ jakyaʼ, oʼdikkaʼuy Esclavos Libertadosyo onʼbahuatiakdepo, Cirenebayo hua̱e̱ʼeri Alejandríabayo hua̱e̱ʼeri Ciliciabayo hua̱e̱ʼeri kenpaʼti Asiabayo hua̱e̱ʼeri Estebantaj onʼboyʼuyate. \v 10 Diosen Noki̱re̱ga̱ Estebantaj oʼnopoʼto̱e̱nok huakkaʼda oʼnopo̱e̱ʼpo ʼuruaʼda oʼmanbatiaʼpaknok nogbayo hua̱e̱ʼeria onteʼti katiaʼ onahueʼdik o̱ʼne. \v 11 Konige̱po da huaaʼeretaj da kadepo huakupe onʼbayokpo, “Moiséskudaktaj dakhueʼda oʼbatiaʼpak Estebana. Diostaj dakhueʼada oʼhuaaʼmeʼ. Oʼpe̱e̱mey.” Kenpaʼ yanhuaaʼ da huaaʼeritaj judío esoeria onʼmanaʼuy. \v 12 Ken konig namaʼda Estebantaj da huaaʼeria onʼmahui̱a̱ʼnok, huabada Estebantaj onʼhuadiaypo judío huatoneʼere Diosbaʼ huamanmadikaʼeriere onʼhuadiaypo, Estebantaj onʼhuahuaʼpo, onʼto̱e̱po, judío huairi e̱gkupopakyo onʼtohuaʼuyate. \v 13 Estebantaj da kanʼhuaaʼeʼpo da huaaʼeritaj onʼbatotiak. Namaʼda onʼmanaʼpo: \p —‍Esteban Diosen jaktaj dakhueʼda oʼhuaaʼikaʼ. Diosbaʼ Moiséskudak eʼmadoyaʼtaj dakhueʼda oʼhuaaʼikaʼ. \v 14 Diosen jak oʼsakapo Jesús Nazareteria. Keʼna eaʼte oʼpe̱e̱mey. Kenpaʼti konig Moisésa oʼmanmadikadhuahuikaʼuynig oroʼ oʼkikaʼnig kenda Jesúsa kenpaʼda oʼmaenapo. Moisésen eʼmanmadikaʼ oʼenapo. Kenpaʼ Esteban eʼbatiaʼpakte oroʼ oʼpe̱e̱mey. —‍Da huaaʼeria onʼhuaaʼuy. \p \v 15 Ayaʼda huairi e̱gkupopakyaʼ Estebantaj onʼtiahuaypo, Diosen huataʼmonerienkokonig onʼtiahuayʼuyate. \c 7 \s1 Estebana oʼmanaʼonhuaʼuyate. \p \v 1 —‍¿Buttida menpaʼ yadaʼ? —‍Sacerdote huairia Estebantaj onaʼuynok, \p \v 2 —‍Menʼpe̱e̱ʼ, egʼ, menʼpe̱e̱ʼ, huairitoneʼ. Oroʼen Dios teyda oʼkikaʼ. Diosa oroʼen onaratbutyoʼ adhueaʼpaneʼkudak Abrahamtaj oʼbatiaʼpakuyate. Abraham Haránbayo huahued Mesopotamiabayo e̱ʼi̱kaʼte Diosa Abrahamtaj oʼbatiaʼpakuyate. \v 3 “O̱ʼnen huadaribayaʼ o̱ʼnen huabetyaʼ yabakhuaʼ nogbayo yahuatiʼ ijtohuaʼapopo huadari oʼtiahuayaʼapone.” Diosa Abrahamtaj onaʼuyate. \v 4 Ken, Caldea aratbutenbayaʼ Abrahamomey onʼbakhuaʼuy. Harán huakkaʼ jakyo Abraham o̱ʼi̱kaʼuyate. Nogok keʼnen apag eʼbueydeʼte inbayo oroʼ o̱ʼi̱kay Diosa Abrahamtaj oʼtotiakuyate. \v 5 I̱yo̱ konig keʼnen huadari ka̱ta̱e̱ʼpo yokhued o̱ʼu̱y Diosa. Taʼbasiʼpopiʼ yokhued o̱ʼe̱po, “Huadari ka̱ta̱e̱ʼpo ijyokapoy. On eʼbueyte o̱ʼnen huasiʼpotaj o̱ʼnen huayayotaj huayayoen huayayotaj huadari ijyokapoy.” Diosa eaʼte Abraham keʼnen huasiʼpo to̱e̱hued o̱ʼe̱ʼuyate. \v 6 “O̱ʼnen adhueaʼ huayayo nogaratbutenbayo onʼmaeonhuahuikaʼapo. Nogaratbuta dakhueʼda onʼmagkadhuahuikaʼapet. Nog aratbuten huanabaʼ ya̱ʼneapet.” Dios Abrahamtaj onaʼuyate. Cuatrocientos huabayok dakhueʼda onʼmagkadhuahuikaʼuyate. \v 7 “Kenomeytakon castiga ijmagkaʼapoy. Castiga e̱gkadeʼte onteʼti onʼmaoro̱kaʼapo. I̱yo̱ onʼbatiakdepo doʼhued o̱gkikaʼapo.” Diosa Abrahamtaj onaʼuyate. \v 8 Kenda onaʼnig eknopo̱e̱ʼnayo huabokereksiʼdaktaj yabaktegaʼikaʼ. Abrahamtaj onaʼuynok Abrahamensiʼpotaj Isaac eʼsiʼpoe̱ʼde ocho huameʼnoe e̱e̱ʼte osiʼdakoktegʼuyate. Isaac kenpaʼti keʼnensiʼpo Jacobtaj osiʼdakoktegʼuyate. Jacoben doce huasiʼpotaj oʼbasiʼdakoktega̱ʼuyate, Kenomey oroʼen Israel aratbut adhueaʼpaneʼ o̱ʼnuyate. \p \v 9 Kenomey Jacobensiʼpo oroʼen adhueaʼpaneʼ o̱ʼnepo kenomeyen huamaʼbuy huasuedtaj onʼhuadiayʼuyate. Josétaj onʼhuadiaypo Egiptobayo kanʼtohueʼpo huabahuayaeritaj huakupete onʼbayokuyate. A̱yo̱ huanabaʼ e̱e̱ʼte huadakda Diosa Joséere o̱ʼi̱kaʼuyate. \v 10 José paiʼda eʼnopoʼe̱te Diosa oʼtihuapokpo o̱ʼo̱ro̱kaʼuyate. Diosa dakaʼ oʼtihuapokikaʼnok kenpaʼti ʼuruda oʼnopo̱e̱a̱ʼnok Faraón Egipto huairia Josétaj oʼpakpo Egiptobayo huairi oʼyahueaʼuy. Kenpaʼti keʼnen jak huairi oʼyahueaʼuyate. \p \v 11 Nogoknada Egiptobayoere Canaánbayoere taʼba tibohueʼ o̱ʼe̱nok aypobayoʼ o̱ʼnepo huabada diga̱ʼda onʼkusitokuyate. Oroʼen adhueaʼpaneʼkon aypobayoʼ o̱ʼnedepo. \v 12 Egiptoyo aypo onʼmato̱e̱ Jacob oʼpe̱e̱depo oroʼen adhueaʼpaneʼ o̱ʼe̱po huasiʼpotaj oʼmataʼmonaʼuyate. Ken huakkuruda aypote onʼhuaʼuyate. \v 13 Nogok onteʼti aypote Egiptoyo onʼhuaʼuyate. José huamaʼbuytaj oʼmaki̱e̱ʼpo, “Do opuden huamaʼbuy i̱jje̱y.” Oʼmanaʼuyate. Kenokaʼ Faraón Egipto huairi Joséen onaratbutyoʼ huaboaʼda oʼmaki̱e̱ʼuyate. \v 14 Jacob keʼnen apagtaj kenpaʼti ayaʼda keʼnen onaratbutyoʼ, “Yanʼtiak,” Joséa oʼmanaʼuy. Keʼnen onaratbutyoʼ setenta y cinco aratbut o̱ʼnuyate. \v 15 Ken Egiptoyo Jacobomey onʼhuaʼuyate. Ke̱yo̱ keʼnaere keʼnensiʼpoere onʼmatoneʼpakdepo onʼmabueyʼuyate. \v 16 Nogoknanada eʼbueyen huaaytaj adtenanada onʼtotiakonhuahuaʼdepo Siquemyo̱ onʼbaaybukuyate. Ken kubarakkog aʼnennada Abrahama Hamorensiʼpotaj huakupete oʼbakeʼuyate. \p \v 17 Huakkaʼ huabayok o̱ʼneonhuahuikaʼpo Jacobkudaken aratbut huakkaʼda oʼnitakpo, huakkaʼnada o̱ʼneʼuyate. Eʼnitakdeʼte Abrahamtaj Diosa onaʼuyatenigda aʼti oʼkaʼapo. \v 18 Kenokaʼ nog huabokerek Egipto huairi o̱ʼe̱ʼuyate. Huaboaʼda huairi o̱ʼe̱po Josékudak ʼuruda oʼkikaʼuyate nopo̱e̱hueʼ o̱ʼu̱y. \v 19 Oroʼen onaratbutkudaktaj namaʼ oʼmagkaʼpo, dakhueʼda oʼmagkaʼdepo, kenomeyen huabokereksiʼpo yo̱bed kabueyeʼpo enʼdik moʼe̱ne. Ken konig oʼmanaʼuyate. Dakhueaʼda oʼmagkaʼuyate huabo huairia. \v 20 Kenokaʼ Moisés oʼsiʼpoe̱ʼuyate. ʼUrusiʼpoda Diosa oʼtiahuayʼuyate. Apagere inagere huasiʼpo onʼto̱i̱kaʼpo, bapaʼ puug onʼto̱e̱ʼuyate. \v 21 Kenokaʼ enʼdik e̱e̱ʼte onʼeandepo Faraón huairien hua̱yo̱bua oʼhuahuaydepo, oʼtohuaʼpo keʼnen jakyo oʼtoeonhuahuikaʼuyate. Konig keʼnen huasiʼponig oʼtoeonhuahuikaʼuyate. \v 22 Ayaʼ Egipto aratbuten eʼnopo̱e̱ʼ Moiséstaj onʼmanmadikaʼuyate. Moisés ʼuruaʼda oʼmanbatiaʼpakikaʼpo kenpaʼti ʼuruaʼda oʼkikaʼuyate. \p \v 23 Moisés cuarenta huabayok oʼto̱e̱depo keʼnen onaratbutyoʼ Israel aratbuttaj eʼbatiahuaytaʼ oʼpakpo, oʼbahuahuaʼuyate. \v 24 Egiptoeri huabokereka Israel huabokerektaj dakhueaʼ e̱gkaʼte Moisésa oʼtiahuaypo Egiptoeritaj oʼtihuapokpo oʼarakuyate. \v 25 Egiptobayaʼ kaʼbatohueʼpo Diosa oʼtaʼmonaʼuy. Doʼhued onaratbutyoʼ yanʼnopo̱e̱a̱pet. Moisésa namaʼda oʼnopo̱e̱nigʼa keʼnen onaratbutyoʼ nopo̱e̱hueʼ o̱ʼnuyate. \v 26 Emeʼte bottaʼ keʼnen onaratbutyoʼ oʼtiahuaypo, enʼbatuktukte oʼbatiahuayʼuy. Moisésa eʼmanoeyaʼtaʼ oʼpakpo, “Opud huamaʼbuy moʼe̱ne, moʼbatuktukapete,” oʼmanaʼuyate. \v 27 Keʼna nog huabokerektaj dakhueaʼda o̱gkaʼpo Moiséstakon ondajpo, “¿Oroʼen huairi kenpaʼti oroʼen huamanoeya̱ʼeri e̱e̱ʼtaj beʼa menaʼuy bokapeteaʼ huamananhuaʼ? \v 28 ¿Konig ʼikken Egiptoeritaj iʼarakmeʼte doʼtakon eʼaraktaʼ iʼpak?” Moiséstaj onaʼuy. \v 29 Kenda Moisés oʼpe̱e̱depo, nogbayo oʼhuaʼuyate. Nog aratbutenbayo Madiánbayo esoeri o̱ʼeonhuahuikaʼuyate. Ke̱ya̱ʼ botsiʼpoaʼ oʼsiʼpopakuyate. \p \v 30 Nogoknanada cuarenta huabayok eʼpokdeʼte aratbut ehueʼ e̱ʼi̱kaʼyo Moisés o̱ʼeonhuahuikaʼdepo oteʼ Sinaí ʼibodte Moisés Diosen huataʼmoneritaj oʼtiahuayʼuyate. Mahua̱i̱ʼhuia oʼbakpakuyate. Mahua̱i̱ʼhui eʼbakpakyo Diosen huataʼmoneritaj oʼtiahuayʼuyate. \v 31 Moisés oʼtiahuaypo, oʼmepukeʼuy. ʼUruda aʼtiahuayaʼpo adte oʼhuahuaʼpo Huairi Diostaj oʼpe̱e̱ʼuyate. \v 32 “Dios i̱jje̱y. O̱ʼnen adhueaʼpaneʼen Dios i̱jje̱y. Abrahamkudak doʼtaj menigpe̱i̱kaʼuyne Isaackudak Jacobkudakere menʼnigpe̱i̱kaʼuyne.” Diosa oaʼnok Moisés oʼmeʼpukonpo huakpisiʼpotaj tiahuayhueʼdik o̱ʼu̱yate. \v 33 “I̱yo̱da do Dios i̱jje̱y. In doʼeddari o̱ʼe̱nok o̱ʼnen huaʼiot yakirokaʼ. \v 34 Doʼhued aratbut Egiptoyo o̱ʼnepo, huadigda dakhueaʼ onʼmagkaʼnok Egipto aratbuta onʼmagkaʼnok eʼbahuikonhuahuaʼte ijmape̱e̱y. Aʼbaktohuaʼyaʼpo ijhuaraki. Yatiakpo Egiptobayo oʼtaʼmonapone.” Dios Huairia Moiséstaj onaʼuyate. \p \v 35 Moiséstaʼ pakhueʼ o̱ʼnepo “¿Oroʼen huairi kenpaʼti oroʼen huamanoeya̱ʼeri e̱e̱ʼtaj beʼa menaʼuy bokapeteaʼ huamananhuaʼ?” Onaʼuyate. Moisés kenomeyen huairi hua̱e̱ʼ Diosanayo oʼtaʼmonaʼuy. Moisésa kaʼbakbatohueʼpo oʼtaʼmonaʼuy. Diosen huataʼmoneria huakpisiʼpo eʼbakpakyaʼ oʼtaʼmonaʼuyate. \v 36 Egiptoyo kenpaʼti e̱ʼpo̱gte oʼdikkikaʼ e̱ʼpo̱g huabed konig Diosyoʼda kaʼdik o̱ʼe̱nig konig tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼnig Moisésa oʼkikaʼuyate. Oʼkikaʼdepo Egiptoyaʼ oroʼen aratbut oʼbakbatohuaʼuyate. Aratbut ehueʼ e̱ʼi̱kaʼyo cuarenta huabayok oʼmatounhuahuikaʼuyate. Ke̱ya̱ʼkon konig Diosyoʼda kaʼdik o̱ʼe̱nig oʼkikaʼuyate. \v 37 “Konig Diosa beʼtaʼmonaʼuyne konigti opud e̱ʼhua̱i̱kayaʼ nogtatida Diosa oʼtaʼmonaʼapo. Kentaj yanʼnigpe̱i̱katiʼ.” Kenda Moisésa Israel aratbuttaj oʼmanaʼuyate. \v 38 Aratbut ehueʼ e̱ʼi̱kaʼyo Israel aratbutere Moisés o̱ʼi̱kaʼuyate. Oteʼ Sinaíte Diosen huataʼmoneria kentaj oʼbatiaʼpakonhuahuaʼnig, kenda Moisésa oʼnigpe̱e̱depo oroʼen adhueaʼpaneʼtakon oʼmanaʼuyate. Diosen huanounhuahuikaʼ huaʼa oroʼen adhueaʼpaneʼtaj oʼmanaʼuyate. \p \v 39 Oroʼen adhueaʼpaneʼkudaknayo Moiséstaj eʼnigpe̱e̱taʼ pakhueʼ e̱ʼneʼtada Egiptoyo eʼkumejtaʼ onʼpakuyate. \v 40 Moisés oteʼte o̱ʼunhuahuikaʼnok Moisésen huamaʼbuy Aaróntaj oʼnonaʼpo: “Moisés meyon ya̱ʼe̱ nopo̱e̱hueʼ o̱ʼe̱y oroʼ. Moisésa moʼbatotiakmeʼne Egiptobayaʼ. Oroʼtaj siro eʼketkaʼ dios monigkaʼ, huakkuru oroʼtaj boʼtohueʼpo.” Aaróntaj oʼnonaʼuy oroʼen adhueaʼpaneʼ. \v 41 Kenokaʼ oro vacapaʼ diostaj eʼketkaʼ o̱gkaʼuyate. O̱gkaʼdepo kenomeyen ʼuhua konig oveja onʼnigbatiarakaʼpo oro eʼketkaʼ vacataj onʼbayokuyate. ʼUruda oʼkay namaʼda onʼnopo̱e̱po onʼdurugpakuyate. \v 42 Siokpo oroʼen dios moʼta̱e̱ʼ onʼdaʼnok kenpaʼti siokpotaj oʼderetpaknok Diosa oʼbakhuaʼuyate. Diosen huamanbatiaʼpakeria oʼmadoyaʼuyatenig boʼtiahuayikaʼ: \q1 Aʼnenda aratbut ehueʼ e̱ʼi̱kaʼyo bohuaʼepo, cuarenta huabayok moʼunhuahuikaʼuy. Huakkaʼ ʼuhua moʼbatiarakaʼpo moʼbakpakikaʼuynigʼa. ¿Beʼtaj monigkiket? Kenda doʼtaj kahueʼ moʼi̱kaʼne. \v 43 Konig nog aratbuten eʼketkaʼ dios bokaʼuyate. Keʼnendik Moloc. Kentaj aʼtionaʼpakikayaʼpo bokaʼuyate. Kenpaʼti nog siokpo eʼketkaʼ dios bokaʼuyate. Keʼnendik Renfán. Kentaj aʼtionaʼpakikayaʼpo bokaʼuyate. Eʼketkaʼ dios Molocen jaksiʼpoyo opuda̱ boʼtohuaʼikaʼuynigʼa. Kenpaʼti siokpo eʼketkaʼ dios Renfántaj opuda̱ boʼtohuaʼikaʼuynigʼa. Oroʼen dios i̱ʼe̱ne oʼeretpaki monaʼikaʼpo kenaʼpo Diostaj kurudyo̱ nigpe̱e̱hueʼda namaʼda boʼkikaʼuyate. Konige̱po opuden jakyaʼ Babilonia huakkaʼ jakyo adteda opudtaj ijmataʼmonaʼapoy. Opudtaj Babiloniayo onʼbatohuaʼapo. \m Opud Israel aratbuttaj Apagbaʼ huamanbatiaʼpakeria kenpaʼ oʼmadoyaʼuyate. \p \v 44 Aratbut ehueʼ e̱ʼi̱kaʼyo oroʼen adhueaʼpaneʼ o̱ʼneonhuahuikaʼpo huasiʼdak jak Diostaj onʼnigto̱e̱ʼikaʼuyate. Diosa huidte oʼmanigmadoyaʼuyate. Jakyo ken huid onʼtounhuahuikaʼuyate. Konig Diosa oʼnopo̱e̱a̱ʼuynig Moisésa jak oʼkaʼuyate. Huasiʼdak jakyaʼ sacerdote Diostaj onʼtionaʼpakikaʼuyate. \v 45 Nogok Moisés eʼbueydeʼte adhueaʼpaneʼen huabatohuaʼ huairi Josué o̱ʼu̱yate. Diosen huasiʼdak jak onʼtohuaʼpo, kenda huadari Diosa oʼbayoknok onʼbahuaʼuyate. Diosa nog aratbutaj Israel aratbut ehueʼtaj oʼmaenʼuyate. Indariyaʼ onʼhuaʼpo huasiʼdak jak onʼtohuaeʼikaʼuyate. Nogok nogok onʼtoeonhuahuaʼuyate. David huairi hua̱e̱o̱k huasidak jak onʼto̱e̱ʼikaʼuyate. \v 46 David Diostaj oʼnigpe̱i̱kaʼnok Davidtaj oʼpakuy Diosa. Huaboroʼ jak Diostaj eʼnigkataʼ oʼpakuy. David Jacoben Diostaj eʼnigkataʼ eʼpakada, \v 47 kahueʼ o̱ʼu̱yate. Davidensiʼpoa Salomón Diosen jak oʼkaʼuyate. \v 48 Dios Huairi kurudyo̱ hua̱e̱ʼeri huabokerekada huaboroʼ jak eʼkaʼyo, i̱kahueʼ o̱ʼi̱kaʼ. Kenpaʼ Diosbaʼ huamanbatiaʼpakeria oʼmadoyaʼuyate: \q1 \v 49 Kurudyo̱ huairien huahuadte ijhuadikay. Huadariyo doʼhued huaʼibo o̱ʼe̱. Jak doʼtaj nigkahueʼdik moʼe̱ne. Jakyo tayhueʼ i̱ji̱kay. \v 50 Ayaʼda ijkaʼuynig. ¿Menpaʼ moʼnopo̱e̱? \m Kenpaʼ oaʼuyate. Diosbaʼte oʼmadoyaʼuyate. \p \v 51 Diosen eʼkaʼtaʼ pakhueʼ moʼi̱kaʼ opudomey. Konig aratbut Diostaj oknopo̱e̱hueʼda o̱ʼnikaʼ konig opuden huanopoʼ moʼi̱kaʼne. Diosenbaʼtaj pe̱e̱hueʼdik moʼi̱kaʼne. Diosen Noki̱re̱gtaj eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ moʼi̱kaʼne. Konig opuden adhueaʼpaneʼ o̱ʼnuyate konigti opuda̱ moʼi̱kaʼne. \v 52 Opuden adhueaʼpaneʼ ayaʼtada Diosenbaʼ huamanbatiaʼpakeritaj dakhueaʼda onʼmagkikaʼuyate. “Diosen ʼurunanada oʼtiakde,” enʼmanaʼtada huamanbatiaʼpakeritaj onʼbarakikaʼuyate. Oykon Diosen ʼurunanada huairi eʼtiakdetada boʼkupopakpo da boʼhuaaʼpo boʼtitohuaʼpo boʼarakmeʼne opuda̱. \v 53 Diosen huataʼmoneria Diosbaʼ moʼbaʼyokuyatenigʼa Diosenbaʼ opuda̱ moʼbaeʼdeʼuynigʼa nigpe̱e̱hueʼ moʼi̱kaʼne. —‍Estebana judío huairiomeytaj oʼmanaʼuyate. \s1 Esteban oʼbueyʼuyate. \p \v 54 Kenomey judío huairi Estebantaj onʼpe̱e̱depo huakkaʼnada onʼhuadiaypo Estebantaj diga̱ʼda onʼhuadiayʼuyate. \v 55 Estebannayo Diosen Noki̱re̱g oʼnopoʼto̱e̱nok kurudyo̱ oʼtiahuaypo Dios ʼurueyda oʼtiahuaypo Jesús Diosere onteteyoʼ eʼbote oʼtiahuayʼuyate. \p \v 56 —‍Menʼpe̱e̱ʼ, kurud ekhuikeʼ o̱ʼe̱. Ken Huabokerek Diosa oʼtaʼmonaʼuyate, Diosen Huasiʼpo o̱ʼe̱po Diosere eʼbote ijtiahuay. —‍Estebana oʼmanaʼuyate. \p \v 57 ʼUttaʼda onʼbasagkeaʼudpo onʼpeokbaʼtepo, onʼhuakupopakonpo, \v 58 huakkaʼ jakyaʼ Estebantaj onʼto̱o̱ro̱kdepo, onʼpaʼeaʼuyate. Huida̱ huapaʼeaʼeria huaok Saulotaj meʼta̱to̱e̱po onʼbayokaʼuyate. Saulo toneʼbokerek o̱ʼu̱y. \p \v 59 Enʼpaʼeaʼte Estebana oʼtionaʼpakpo: \p —‍Doʼhued noki̱re̱gtaj beeʼ, Huairi Jesús. —‍Onaʼuyate. \v 60 Oʼikudataʼtepo, \p —‍I̱ne dakhueaʼ meʼnogkaʼnigtaj yabakkahueaʼ, Huairi. —‍ʼUttaʼda oʼtionaʼpakdepo oʼbueyonʼuyate. \c 8 \s1 Saulo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmagkadhuahuaʼ. \p \v 1 Saulokon kanʼarakeʼ oʼnopo̱e̱ʼuyate. Kenmeʼnoeteda huaboaʼda Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj diga̱ʼda onʼmagkadhuahuaʼuyate Jerusalényo̱. Huanigpe̱i̱kaʼeri nogyon nogyon onʼmamonʼuyate. Judea huadaribayo kenpaʼti Samaria huadaribayo onʼmamonʼuyate. Jesúsen doce huamataʼmoneriyoʼda mamonhueʼ o̱ʼneʼuyate. \v 2 Diostaj huapakeria Estebantaj onʼkubarakkaʼuyate. Huakkaʼda onʼbahuikpo onʼkubarakkaʼuy. \v 3 Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj dakhueaʼda oʼmagkaʼpo Sauloa, nog jakyo nog jakyo oʼkudpo, huabokerek ettoneʼere huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼbatohuaʼikaʼuyate. Huabakuda̱ʼ jakyo oʼbakuda̱ʼikaʼuyate. \s1 Samaria huakkaʼ jakyo Jesucristotaj huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \p \v 4 Jerusalénya̱ʼ onʼbakmonpo, nogyon nogyon onʼbahuaʼpo, Jesucristoen huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \v 5 Samaria huakkaʼ jakyo Felipe oʼhuaʼuyate. Konig Cristo oʼkaʼonhuahuaʼuyate kenda oʼmanbatiaʼpakpo, \v 6 aratbut o̱gkupopakpo dakaʼda onʼmapeeonhuaʼuyate. Konig aratbut tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼ Felipe oʼkaʼnok onʼtiahuayʼuyate. \v 7 Huakkaʼtada totoʼa aratbuttaj eʼmanopoʼto̱e̱tada Felipe totoʼtaj oʼmaoro̱kaʼpo oʼmanopoʼyareaʼnok ʼuttaʼda onʼbaokoyonpo onʼmamonʼuyate. Eʼketpaktaj kenpaʼti huakkettaj oʼbayareaʼonhuaʼuyate. \v 8 Ke̱ya̱ʼ huakkaʼ jakyo huakkaʼda onʼdurugpakuyate. \p \v 9 Kenda huakkaʼ jakte huabokerek o̱ʼu̱yate. Oʼdikkaʼ Simón. Aʼnenda tidig oʼkikaʼnok ayaʼada onʼtomepukeʼikaʼuyate Samaria hua̱e̱ʼeri. “Huairi i̱jje̱y,” namaʼda oaʼnok, \v 10 ayaʼada huanabaʼ huairierea onʼpe̱e̱po, \p —‍Kenbokerek konigti Dios, teyda o̱ʼe̱. —‍Ayaʼada onʼbatiaʼpakikaʼuyate. \p \v 11 Simón tidig o̱gkikaʼpo namaʼda oʼmanopo̱e̱a̱ʼnok kentaj onʼnigpeunhuahuikaʼuynigʼa. \v 12 Ayaʼda Dios Huairitaj eʼpe̱e̱deʼte kenpaʼti Jesucristoen huadak huaʼa Felipe eʼmanbatiaʼpakte aratbut oʼnoknopo̱e̱depo huabokerekere ettoneʼere bautiza o̱gkaʼuyate. \v 13 Simón kenpaʼti oknopo̱e̱ʼuyate. Simóntaj bautiza e̱gkadeʼte Felipeere oʼhuaeʼikaʼuy. Konig kahued o̱ʼeonhuahuikaʼuyate Felipe eʼkikaʼte oʼtihuaypo, oʼmepukeʼuyate. \p \v 14 Samaria hua̱e̱ʼeri Diosen huadak huaʼa eʼnigpe̱e̱deʼte Jerusalényo̱ Jesúsen doce huamataʼmoneri onʼmati̱pe̱e̱depo Pedrotaj Juantaere Samariayo onʼmataʼmonaʼuyate. \v 15 Samaria huakkaʼ jakyo Samariaeri huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼmationaʼpakpo “Diosen Noki̱re̱ga̱ yamanopoʼto̱e̱ʼ.” Onʼmationaʼpakuyate. \v 16 Kenomeytaj Diosen Noki̱re̱ga̱ nopoʼto̱e̱hued bautiza o̱gkaʼdeʼuyatenigʼa. \v 17 Ken onʼtionaʼpakdepo Pedro Juanere onʼbatibataʼtepo Samariaeritaj Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱ʼuyate. \p \v 18-19 Jesúsen doce huamataʼmoneria eʼtibaʼtaʼtete Diosen Noki̱re̱ga̱ eʼmanopoʼto̱e̱te, Simóna kenda oʼtiahuaydepo, \p —‍Doa eʼtibaʼtaʼte betapiʼ Diosen Noki̱re̱ga̱ huamanopoʼtoeanhuaʼ kenda doʼtaj eʼyoknayo huakupe onʼyokapone. —‍Simóna oʼmanaʼnok. \p \v 20 —‍Namaʼda iʼnopo̱e̱nig o̱ʼnen huakupeere onʼere ehueʼdikda i̱ʼe̱ne. Diosen Noki̱re̱g huakupete yokdik meʼe̱ne namaʼda iʼnopo̱e̱. \v 21 Diostehuapaʼ oʼnennopoʼ dakhueʼda i̱ʼe̱po oroʼere in oʼkikay kikahueʼdik i̱ʼe̱ne. \v 22 Dakhueaʼ eʼkaʼ yanopoʼkoreaʼ, Diostaj dakaʼ yationaʼpak, “Doʼhuednopoa dakhueaʼda ijnopo̱i̱kay. Menopoʼtihuekeʼ. Bekkahueaʼ.” Yationaʼpaktiʼ. \v 23 Konig hua̱hui̱ʼ paiʼonignanada i̱ʼe̱ne. Dakhueaʼ iʼkikaʼpo batikhueʼdik i̱ʼe̱ne. Ijnopo̱e̱y. —‍Pedroa onaʼuyate. \p \v 24 —‍Dakhueʼ Diosa megkaʼapone oʼnonaʼne. Diosa kenda kahueʼ ka̱e̱ʼpo. Diostaj meʼtionaʼpak. —‍Simóna onaʼuyate. \p \v 25 Ken, Juan Pedroere konig Jesucristo oʼkikuyatenig onʼmanbatiaʼpakonhuaʼdepo kenpaʼti Diosbaʼ onʼmananhuaʼdepo Jerusalényo̱ huaboaʼda onʼhuaʼuy. Onʼhuaʼpo nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo Samariabayo onʼmata̱ʼunhuaʼpo kenda Jesucristoa oʼkaʼonhuaʼuyatenig onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \s1 Huabokerek Etiopía huadari hua̱e̱ʼeri Felipetaj oʼpe̱e̱depo Jesucristotaj oʼnopoʼkoreaʼuyate. \p \v 26 Nogok Felipetaj Diosen huataʼmoneria onaʼpo, \p —‍Yabodpo Gaza huakkaʼ jakyon yahuatiʼ. Jerusalénya̱ʼ Gaza huakkaʼ jak dagte yahuatiʼ. —‍Diosen huataʼmoneria onaʼuy. Ken dagte sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱. \v 27 Ken Felipe oʼbodpo oʼhuaʼ. Ken dagte oʼhuaʼ Etiopía huadari hua̱e̱ʼeri huabokerek o̱deʼuy. Keʼna bakdejhueʼdik o̱ʼu̱y. Keʼna Etiopía ettoneʼ huairien huakupe huato̱e̱ʼeri o̱ʼu̱yate. Diostaj aʼtionaʼpakyaʼpo Jerusalényo̱ oʼhuaʼudhuahuaʼuyate. \v 28 Oʼkumejdepo dagte ʼuru carro caballoa huatohuaʼte oʼhuadpo Isaíasa oʼmadoyaʼuyatenig Diosbaʼ oʼbonaʼpakuyate. \p \v 29 —‍ʼUru carro caballoa huatohuaʼte yahuahuaʼ. Carrote yahuaʼ. —‍Diosen Noki̱re̱ga̱ Felipetaj onaʼuy. \v 30 Ken Etiopíataj oʼhuaketdepo Isaíasbaʼ eʼbonaʼpakte Felipea oʼpe̱e̱depo, \p —‍Berobaʼ iʼtiahuaynig menpaʼ iʼnopoenkaʼ. —‍Felipea onaʼuyate. \p \v 31 —‍Ehueʼ, noponkahueʼ i̱jje̱y. Doʼtaj konig o̱ʼe̱ onahueʼ e̱e̱ʼnayo nopoenkahueʼdik i̱jje̱y. Doere carroyo yahuad. —‍Felipetaj onaʼuy. \p \v 32 In Diosbaʼte oʼbonaʼpakpo, \q1 Konig ovejataj aʼarakyaʼpo onʼtohuaʼikaʼ konigti kentaj aʼarakyaʼpo yanʼtohuaʼapet. Konig oveja eʼkupieʼte sagkiahueʼ o̱ʼe̱. In huabokerek konigti oveja konig soataʼda ya̱ʼe̱a̱pet. \v 33 Keʼna dakhueaʼ kahueʼ e̱e̱ʼpiʼ kentaj yanʼtierekapet yanʼtisupuʼeapet kenpaʼti yanarakapet. Kentaj huakkaʼananada oʼnoknopo̱e̱a̱po, beʼa sigpiʼ yaʼnopo̱e̱a̱pet. Kentaj yanʼarakapet. \m Kenda Diosbaʼ oʼbonaʼpakuyate. \p \v 34 —‍¿Betaj oʼtiaʼpakuyate Isaías Diosen huamanbatiaʼpakeria? ¿Huataʼdapiʼ yaʼtiaʼpakuyet? ¿Nogtadapiʼ yaaʼuyetpiʼ? —‍Kenpaʼ Etiopía huairia Felipetaj onaʼuy. \p \v 35 Kenda Diosbaʼte huaboaʼda eʼbonapakdeʼte Felipea oʼnopo̱e̱a̱ʼpo kenda Jesúsa oʼkikaʼuynig dakaʼ onmadikaʼpo \v 36 dagte onʼhuaʼpo maya̱kote onʼe̱depo, \p —‍In hue̱ʼe̱y o̱ʼe̱. ¿Doʼtaj bautiza o̱gkahueʼdik o̱ʼe̱? —‍Etiopía huakupe huairia onaʼuy Felipetaj. \p \v 37 —‍Jesucristotaj dakaʼ eknopo̱e̱ʼnayo bautiza o̱gkaʼdik o̱ʼe̱ne. —‍Felipea onaʼnok, \p —‍Jesucristo Diosen Huasiʼpo o̱ʼe̱, yoknopo̱e̱y. —‍Huairia onaʼuy. \p \v 38 Carrotaj yabatikaʼ. Huairia onaʼpo, maya̱koyo Felipeere huairiere onʼkotpo. Felipea huairitaj bautiza o̱gkaʼuyate. \v 39 Ken enʼbehuikdeʼte Diosen Noki̱re̱ga̱ Felipetaj oʼtohuaʼuyate. Diosen Noki̱re̱g oʼtohuaʼnok huairi Felipetaj onteʼti tiahuayhueʼda o̱ʼe̱ʼuy. Durugnada oʼhuaʼuyate. \v 40 Huakkaʼ jakyo Azoto Felipetaj oʼenuyate. Felipe nogyo̱ nogyo̱ huakkaʼ jakyo oʼhuaʼepo kenda Jesucristo oʼkikuyate kenda huadak huaʼa oʼmanmadikaʼuyate. Cesarea huakkaʼ jak dagte oʼhuaʼdepo nog jakyo nog jakyo huadak huaʼa oʼmanmadikanhuaʼuyate. Nogok Cesarea huakkaʼ jakyo oʼtiakuyate. \c 9 \s1 Saulo huaboaʼda oʼnopoʼkoreaʼuyate. \r (Hch. 22.6-16; 26.12-18) \p \v 1 Saulonayo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼbahuadiaypo, “Oknopo̱e̱batiakhueʼ e̱e̱ʼnayo ijbaarakapoy,” oʼikaʼpo sacerdote huairitaj oʼhuaʼpo, \v 2 “Damasco huakkaʼ jakyo ijhuaʼapoy Damasco hua̱i̱takeʼ jak huairitaj menigmadoyaʼ, Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj kabaeʼpo beʼtihuapokeʼ Jerusalényo̱ kaʼbatohueʼpo.” Sacerdote huairitaj Sauloa onaʼuyate. \v 3 Ken, Damascoyo oʼhuaʼdepo, Damasco meyo̱hueʼda e̱ʼe̱deʼte kurudya̱ʼ Saulotaj huakjey i̱dada huabada oʼtaʼteonʼuyate. \v 4 Barakte oʼkotonʼuyate. \p —‍Saulo, Saulo, dakhueaʼ megkadhuaʼne. —‍Saulo oʼpe̱e̱po, \p \v 5 —‍¿Beʼa i̱ʼe̱ Huairi? —‍Sauloa onaʼuyate. \p —‍Jesús i̱jje̱y. Doʼtaj dakhueaʼda megkadhuaʼne. Huataʼda paiʼda iʼnopoʼe̱a̱ʼne. \p \v 6 Saulo oʼmeʼpukpo oʼiriga̱ʼpo, \p —‍¿Do kate kakeʼ iʼnopo̱e̱, Huairi? \p —‍Yaboʼ. Huakkaʼ jakyo yakudpo ke̱yo̱da yanige̱ʼ. Kenda kaʼdik i̱ʼe̱a̱po monaʼapone. —‍Jesús Huairia Saulotaj onaʼuyate. \p \v 7 Sauloere huabokerek onʼhuaʼuynigʼa diga̱ʼda onʼmeʼpukuy. Huaʼanayo eʼpe̱e̱a̱da Jesúsen hua̱so̱ʼ tiahuayhueʼ o̱ʼnuyate. \v 8 Ken Saulo oʼbodepo e̱kpo̱e̱a̱da oʼmabopo tiahuayhueʼdik o̱ʼu̱yate. Onʼtaʼkoypoda Damascoyo onʼtohuaʼuyate. \v 9 Bapaʼ huameʼnoe o̱ʼu̱y ke̱yo̱. Mayhueʼ bapehueʼ o̱ʼeonhuaʼuyate. \p \v 10 Ken Damascoyo huabokerek o̱ʼi̱kaʼuyate. Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri o̱ʼe̱po keʼnen huadik Ananías o̱ʼu̱y. Eʼyorokyaʼ Jesús Huairia onaʼpo, \p —‍Ananías. —‍Onaʼuy. \p —‍In i̱jje̱y, Huairi. —‍Ananías onaʼuy. \p \v 11 —‍Yaboʼ. Ken dag onʼdikkikaʼ Butukda yahuatiʼ. Ke̱yo̱, Judasen jakyo, “¿Meyon ya̱ʼe̱ Saulo, Tarsoyo hua̱e̱ʼeri?” Yanatiʼ. Ke̱ya̱ʼ Saulo Diostaj oʼtionaʼpakonhuaʼ. \v 12 Ananías oʼkudonpo kakpoyareʼpo beʼtibataʼtepo, Sauloa ontaj oʼbayorokpo beʼtiahuaydene. —‍Jesús Huairia Ananíastaj onaʼuyate. \p \v 13 —‍Jerusalényo̱ Saulo o̱ʼnen ʼurunanada huanigpe̱i̱kaʼeritaj dakhueaʼda oʼmagkadhuahuameʼte. Huakkaʼada kenda monbatiaʼpakmeʼne, Huairi. \v 14 Kenpaʼti i̱yo̱ sacerdote huairien berobaʼ yaʼtotiakmetpo ayaʼda Jesústaj huanigpe̱i̱kaʼeritaj batohuaʼdik o̱ʼe̱. —‍Ananíasa onaʼuyate Jesús Huairitaj. \p \v 15 —‍Yahuahuatiʼ. Nog huadaribayo nog aratbuttaj nog huadari huairitaj kenpaʼti Israel aratbuttaj kenda ijkadhuahuikaʼmey kaʼmanbatiaʼpakonhuahueʼpo kentaj ijjemey. \v 16 Kenda aratbut Saulotaj dakhueaʼda oʼnogkadhuahuaʼaponig Saulotaj ijnopo̱e̱a̱ʼapoy. Konige̱po yahuahuatiʼ. —‍Jesúsa onaʼuyate. \p \v 17 Ken Ananías oʼpe̱e̱depo Saulotaj oʼhuahuaʼuyate. Ken jakyo Saulo e̱e̱ʼte oʼkuddepo Saulotaj oʼtibataʼtepo, \p —‍Saulo huamaʼbuy, dagte eʼtiakte Huairi Jesús behuatiakmeʼte keʼna onʼtaj kakpoyareʼpo meʼtaʼmonaʼne kenpaʼti Diosen Noki̱re̱g onʼtaj kanopoʼto̱e̱ʼpo meʼtaʼmonaʼne. —‍Ananíasa onaʼuyate. \p \v 18 Ananías kenda enadeʼte i̱dada onteʼti tiahuaydik o̱ʼunʼuyate. Oʼbodpo oʼhuaʼpo bautiza o̱gkaʼuyate. \v 19 Ken oʼbapeʼdepo onteʼti notey o̱ʼu̱y. Kenteda Damascoyo huanigpe̱i̱kaʼeriere sueʼda huameʼnoe o̱ʼi̱kaʼuyate. \s1 Damascoyaʼ Sauloa oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \p \v 20 Ken judíoen hua̱i̱takeʼ jakyaʼ Jesucristotaj oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. Jesús Diosen Huasiʼpo o̱ʼe̱. Oʼmanaʼikaʼuyate. \v 21 Ayaʼda kentaj onʼpe̱e̱depo onʼmepuʼkepo, \p —‍¡Kenpihuay! ¿Menpaʼ Jerusalényo̱ in huabokerek Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj diga̱ʼda oʼmagkaʼikameʼte? ¿Menpaʼ in huabokerek kenpaʼti i̱yo̱kon yaʼtiakmeʼte Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj aʼbatohuayaʼpo Jerusalényo̱ sacerdote huairitaj aʼbayokyaʼpo huabakuda̱ʼ jakyo aʼkuda̱ʼyapo? —‍Onʼhuaaʼuyate. \p \v 22 Saulonayo nogi̱ti nogi̱ti ʼuruaʼda oʼmanbatiaʼpakpo judío aratbuttaj dakaʼ oʼmanopo̱e̱a̱ʼpo, Diosa Jesústaj oʼtaʼmonaʼuyate dakaʼda oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate. Saulo ʼuruaʼda Jesústaj oʼmanbatiaʼpaknok judío Damascoyaʼ onteʼti kateapiʼ enaʼ nopo̱e̱hueʼda o̱ʼnuyate. \s1 Judío aratbuta eʼaraktaʼ eʼtipaktada Saulo oʼbakmonʼuyate. \p \v 23 Huakkaʼ huameʼnoe eʼpokdeʼte, “Saulotaj monʼarak.” Judío aratbuta soatayoʼ onʼbatiaʼpakuy. \v 24 Judío aratbut Saulotaj eʼaraktaʼ onʼpaknig beʼapiʼ Saulotaj oʼnonaʼuyate. Aʼarakyaʼpo huameʼnoe kenpaʼti sikyo huakkaʼ jakta eʼtiokbirik akbogpete judíomey oʼnokboikaʼnigʼa. \v 25 Ken sikyo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria jak eʼtiokbirikyo onʼtohuaʼpo Saulo oktigtoneʼyo jak eʼtiokbirik kurute o̱jkuyaʼ oʼnonhuarakaʼpo kamoneʼpo oʼnonhuarakaʼuyate. Ken konig Saulo Damascoyaʼ oʼmakmonʼuyate. \s1 Saulo Jerusalényo̱ o̱ʼunhuahuaʼuyate. \p \v 26 Ken, Saulo Jerusalényo̱ o̱kye̱depo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeriere e̱e̱ʼtaʼ eʼpaktada ayaʼda onʼmididpo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri ehueʼ o̱ʼe̱ oʼnoknopo̱e̱ʼuy. \v 27 Bernabénayo Saulotaj meʼpukhueʼ o̱ʼe̱po Jesúsen huataʼmoneritaj oʼtohuaʼuyate. Damasco dagte Saulo oʼhuaʼpo Jesús Huairitaj oʼtiahuaymeʼte. Kenpaʼti konig Jesúsa Saulotaj oʼbatiaʼpakmeʼte. Kenpaʼti konig Damascoyo ʼuruaʼda Jesústaj oʼmanbatiaʼpakonhuameʼte. Kenda dakaʼda Bernabéa oʼmanbatiaʼpakuy. \v 28 Ken, Saulo Jesúsen huataʼmoneriere o̱ʼi̱kaʼpo. Jerusalényo̱ onʼhuaʼepo ʼuruaʼda Jesústaj oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \v 29 Kenpaʼti judío aratbut o̱ʼnepo griego huaʼa huaaʼeri o̱ʼnenok kenomeytaj kenpaʼti Sauloa Jesúsen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakuynok Saulotaj eʼaraktaʼ onʼpakuynigʼa. \v 30 Kenda huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuy onʼpe̱e̱depo Cesarea huakkaʼ jakyo onʼtohuaʼuyate. Ke̱ya̱ʼ Tarso huakkaʼ jakyo Saulotaj onʼtaʼmonaʼuyate. \p \v 31 Kenokaʼ huabada Judea huadaribayo Galilea huadaribayo Samaria huadaribayo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj onteʼti dakhueaʼ magkikahueʼ o̱ʼnuyate. Nogi̱tinada ʼuruaʼda Jesústaj oʼnoknopoeonhuahuaʼuyate. Dios Huairitaj onʼpakpo dakaʼda Diosen o̱gkikaʼuyate. Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼbatihuapoknok huakkaʼda Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri oʼnitakuyate. \s1 Jesucristo Eneastaj oʼyareaʼuyate. \p \v 32 Kenokaʼ nogyo̱ nogyo̱ Pedro oʼbataʼhuadeʼonhuaʼuyate. Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuyte oʼhuaʼuyate. Kenpaʼti Lida huakkaʼ jakyo oʼhuaʼuy. Lidayo huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuytaj oʼmata̱ʼe̱ʼuyate. \v 33 Ke̱yo̱ Eneastaj oʼhuahuayʼuyate. Eneas huabokerek eʼketpak o̱ʼunhuahuaʼuyate. Ocho huabayok aytate onpahuedonhuahuikaʼuyate. \p \v 34 —‍Jesucristoa beʼyareaʼne. Yabodpo, asuk yaudpo yahuaʼ, Eneas. —‍Pedroa onaʼuyate. \p Eneas kenda oʼpe̱e̱depo i̱dada oʼbodu̱yate. \v 35 Ken ayaʼda Lida hua̱e̱ʼeri kenpaʼti ayaʼda Sarón huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri eʼketpak eʼyareaʼte onʼtiahuaypo Jesústaj onʼnopoʼkoreaʼpo totoʼtaj hua̱hue̱ritaj kenpaʼti tidigtaj kenpaʼda oʼnenonpo Jesús Huairitayoʼda onʼnigpe̱i̱kaʼuyate. \s1 Pedroa oʼtionaʼpaknok Dorcas eʼbuey e̱ʼe̱a̱da oʼnoyhuaduyate. \p \v 36 Kenokaʼ Jope huakkaʼ jakyo ettoneʼ o̱ʼu̱yate. Huanigpe̱i̱kaʼeri o̱ʼe̱po keʼnen huadik Tabita o̱ʼu̱y. Griego huaʼa onʼdikkikaʼ Dorcas. Keʼna kenpaʼda huadakda oʼkikaʼpo nog aratbuttaj oʼtihuapokikaʼuyate. \v 37 Kenokaʼ Dorcas dakhueʼ o̱ʼe̱po oʼbueyʼuyate. Onʼso̱ʼkoyoaʼdepo jak kutahuetaʼ eʼbakariyo onʼso̱hueda̱ʼuyate. \v 38 Lidayaʼ Jope meyo̱hueʼmon o̱ʼu̱y. Pedro Lidayo o̱ʼe̱ Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria onʼtipe̱e̱depo bottaʼ huabokerek onʼtaʼmonaʼpo: \p —‍I̱da Jopeyo yatiak. —‍Oʼnonaʼuyate. \p \v 39 Ken Pedro kenomeyere oʼtiakpo o̱kye̱depo jak kutahuetaʼ eʼbakariyo onʼtobehuikuyate. Kenteda eʼbuey eʼhuedyo onʼtohuaʼuyate. Ayaʼda ayhua onʼbahuikpo o̱gkupopakpo ettoneʼen huaok Dorcasa oʼmanigkikaʼnig Pedrotaj onʼtiahuayaʼpo kenpaʼti ettoneʼ opiot oʼmanigkikaʼnig Pedrotaj onʼtiahuayaʼpo. Dorcas bueyhued o̱ʼe̱po huakkaʼ yudtaj oʼnigkikameʼte. \v 40 Pedro ayaʼtada jak kurute oʼmaoro̱kaʼdepo huikudate oʼhuadpo oʼtionaʼpakuyate. Ettoneʼbueytaj oʼtiahuaypo, \p —‍Yaboʼ, Tabita. —‍Pedroa onaʼuyate. \p Ken Tabita oʼmabodpo, Pedrotaj oʼtiahuaypo oʼupakonʼuyate. \v 41 Huabataʼ oʼtaʼkuypo oʼboaʼuyate. “Yanʼbakud.” Ayhuataj Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritakon Pedroa oʼmanaʼnok, onʼbakuddepo ettoneʼ eʼnoeʼkon oʼbatiahuayaʼuyate. \v 42 Jope huakkaʼ jakyaʼ ayaʼada huabada kenda onʼpe̱e̱depo huakkaʼada Jesús Huairitaj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \v 43 Simón siʼdak jabukkaʼ huakkaʼeriere Pedro o̱ʼi̱kaʼpo sueʼda huameʼnoe o̱ʼi̱kaʼuyate Jope huakkaʼ jakyo. \c 10 \s1 Cornelio nog aratbut e̱e̱ʼpiʼ Jesucristoen huadak huaʼa Pedroa eʼmanbatiaʼpakdeʼte Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱ʼuyate. \p \v 1 Ken Cesarea huakkaʼ jakyo Cornelio o̱ʼi̱kaʼpo sorotataj huairi o̱ʼu̱yate. Cornelio huakkaʼ sorotataj oʼmataʼmonaʼikaʼuyate. Keʼnen sorotataʼa onʼdikkikaʼ Italiano. \v 2 Ken Diostaʼ oʼpakikaʼpo Diostaj oʼnigpe̱i̱kaʼpo kenere keʼnen hua̱to̱e̱ere keʼnen huamaʼbuyere keʼnen huatioere keʼnen huaidpoere keʼnen inagere Diostaj onʼnigpe̱i̱kaʼuyate. Paiʼda judío aratbuttaj oʼbayokikaʼuy. Diostaj oʼtionaʼpakikaʼuyate. Kenda Cornelioa oʼkikaʼuyate. \v 3 Huameʼnoe huadukyo eʼhuadte konig eʼyorokyanig Diosen huataʼmoneria eʼhuakudte Cornelioa eʼtiahuaydeʼte. \p —‍Cornelio. —‍Diosen huataʼmoneria onaʼuyate. \p \v 4 Cornelio Diosen huataʼmoneritaj okpo̱e̱po huakkaʼ oʼmeʼpukpo, \p —‍¿Kate, Huairi? —‍Cornelioa onaʼuyate. \p —‍Dakaʼda Diostaj iʼtionaʼpakikaʼ. Paiʼda aratbuttaj iʼbayokikaʼnok Diosa onʼtaj okkahuehueʼ meene. \v 5 Jope huakkaʼ jakyo o̱ʼnen huanabaʼ yamataʼmonaʼ. Simón Pedrotaj kanʼtotiakeʼ. \v 6 Nog Simón huasiʼdak jabukkaʼ huakaʼeriere o̱ʼi̱kaʼ. Keʼnen jak e̱ʼpo̱g ope o̱ʼi̱kaʼ. Kenda kaʼdik i̱ʼe̱a̱po Simón Pedroa menaʼapone. —‍Diosen huataʼmoneria onaʼuyate. \p \v 7 Kenokaʼ Diosen huataʼmoneri eʼhuadeʼte bottaʼ keʼnen huanabaʼtaj nogtida keʼnen huadiʼda sorotatataj “Yanʼtiak,” oʼmanaʼuyate. Ken sorotataj Diostaj huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. \v 8 Ken ayaʼda oʼtiahuaydenig oʼpe̱e̱denig oʼmanaʼdepo huakkaʼ jakyo Jopeyo oʼmataʼmonaʼuyate. \p \v 9 Emeʼte dagte onʼhuaʼpo Jopeyo onʼhuatiakpo sueʼda bidtemon eneʼte Pedro jak o̱jkute oʼbehuikpo tokhuad eʼhuadte aʼtionaʼpakyaʼpo oʼbehuikuyate. \v 10 Ke̱ya̱ʼ aypotaʼ o̱ʼe̱po eʼbapeʼtaʼ eʼpakte noga̱ eʼnigmanhuada̱nig \v 11 kurudya̱ʼ cuperinatoneʼ huakubogpitaʼ eʼtinukuʼeʼ huabite onʼhuarakuyate Pedroa oʼtiahuayʼuyate. \v 12 Cuperinatoneʼyo dubayo hua̱e̱ʼeri huadariyo hua̱e̱ʼeri bottaʼ bottaʼ huaʼi huato̱e̱ʼeri o̱ʼnepo barakyo hua̱e̱ʼeri o̱ʼnepo bihuibetaʼ o̱ʼnepo bakoy kenpaʼti o̱ʼnepo, kenomey judío aratbut bapehueʼdik o̱ʼnuyate. \p \v 13 —‍Yaboʼ, Pedro, yaarak, yaarakpo yapeʼ. Kurudya̱ʼ enaʼte oʼpe̱e̱ʼuy. \p \v 14 —‍Kejeʼ, Huairi, ken huaen bapehueʼdik i̱jje̱y. Moisésa oʼmanaʼuyatenok, bapehueʼ i̱ji̱kamey. —‍Pedroa onaʼuyate. \p \v 15 —‍“Ken huaen bapeʼdik moʼe̱ne.” Diosa huaboaʼda oaʼnig “Bapehueʼdik i̱jje̱y.” Ahueʼ ya̱e̱ʼ. Onteʼti kurudya̱ʼ enaʼte Pedroa oʼpe̱e̱ʼuyate. \v 16 Bapaʼaʼ konigti Pedro eʼpe̱e̱deʼte cuperina onteʼti kurudyo̱ onʼbehuikuyate. \v 17 Ken enʼtobehuikondeʼte, menaʼpo cuperinataj Diosa beʼtiahuayaʼne, Pedroa eʼnopo̱e̱te Cornelioen huanabaʼ oʼmataʼmonameʼtenig oʼnokye̱depo, Simónen jakyo oʼnokye̱depo, “¿Meyon ya̱ʼe̱ Simónen jak?” Simónen jak kurute onʼbopo onʼmanaʼuyate. \v 18 Huanabaʼ oʼnokye̱depo “¿Menpaʼ in jakyo ya̱ʼi̱kaʼ Simón Pedro?” ʼuttaʼda ondaʼuyate. \v 19 Kenda Pedro eʼyorokyanig oʼtiahuayde oʼnopo̱e̱depo Diosen Noki̱re̱ga̱ onaʼpo, \p —‍Yape̱e̱ʼ, bapaʼ huabokereka boʼukne. \v 20 Yabodpo, yahuarak, meʼpukhueʼ ya̱ʼe̱po kenomeyere yahuatiʼ onʼte ijbatotiakmey. —‍Diosen Noki̱re̱ga̱ Pedrotaj onaʼuyate. \p \v 21 Ken Pedro huabokerek eʼnahueʼyo oʼhuarakonpo, \p —‍Doʼtaj onʼukne. ¿Menaʼpo boʼtiak? —‍Pedroa oʼmanaʼuyate. \p \v 22 —‍Cornelio capitána moʼtaʼmonameʼne. Keʼna huadakda o̱ʼe̱. Diostaj oʼnigpe̱i̱kaʼ. Keʼna huadakda o̱ʼe̱ ayaʼada judío aratbuta oʼnoknopo̱e̱ʼi̱kaʼ. “Pedrotaj o̱ʼnen jakyo yatotiak kenda eʼmanmadikaʼ aʼpe̱e̱yaʼpo yatotiak.” Diosen huataʼmoneria Corneliotaj onameʼte. —‍Cornelioen huanabaʼa oʼnonaʼuyate. \p \v 23 Pedro huanabaʼtaj oʼbatokudnok ke̱yo̱ onʼtayʼuyate. Emeʼte kenomeyere Pedro oʼhuaʼpo kenpaʼti Jopeyo hua̱e̱ʼeri huamaʼbuy kenere onhuaʼuyate. \p \v 24 Emeʼte Cesarea huakkaʼ jakyo onʼtiakuyate. Ke̱ya̱ʼ Cornelioere Cornelioen onaratbutyo keʼnen huabet kenpaʼti keʼnen huadiʼ o̱gkupopakpo Pedrotaj oʼnonmabopo. \v 25 Kenokaʼ Pedro Cornelioen jakyo e̱kye̱ʼte Cornelio oʼhua̱o̱ro̱kpo Pedrotaj oʼikudataʼtepo konig Diostaj onʼikudataʼtikaʼnig konig oʼkaʼuyate. \v 26 Pedroa onaʼpo: \p —‍Yaboʼ. Dios ehueʼ i̱jje̱y. Huabokerek on onigti i̱jje̱y. —‍Pedroa onaʼuyate. \p \v 27 Ken oʼboddepo onʼbatiaʼpakondepo jakyo oʼkudpo huakkaʼ aratbut e̱gkupopakte oʼbahuahuayʼuyate. \v 28 Oʼbahuahuaydepo Pedro oʼmanaʼpo: \p —‍Do judío aratbut i̱jje̱y. Judío aratbuttaj Moisésa monaʼnok nog aratbutere kupopakhueʼdik moʼe̱ne. Kenomeyen jakyo kudhueʼdik moʼe̱ne. Nog aratbutere kupopakdik moʼe̱ne. Ikken Diosa eʼyorokyanig huaboaʼda meʼnopo̱e̱a̱meʼne. \v 29 Kenaʼpo o̱ʼnen huanabaʼ “Yatiak,” menonameʼnok sigpiʼ manaʼpakhueʼada ijtiakmey. Menaʼpo menʼtotiak, menaʼ. —‍Pedroa Corneliotaj onaʼuyate. \p \v 30 —‍Nog adikken tereaʼ eʼhuadte konig oy tereaʼ eʼhuadte konig Diostaj ijtionaʼpakikay ijtionaʼpakmey. I̱dada huabokereka beʼtibomeʼne. Senogda oʼotpo, \v 31 “Cornelio Diosa eʼtionaʼpak meʼpe̱i̱kaʼne. Kenpaʼti paiʼda aratbuttaj iʼbayokikameʼtenok Diosa okkahuehueʼ o̱ʼe̱po. \v 32 Jopeyo huanabaʼ yamataʼmonaʼ, Simón Pedrotaj kanʼdukeʼpo Simón siʼdak jabukkaʼ huakaʼerien jakyo o̱ʼi̱kaʼ. Keʼnen jak e̱ʼpo̱gtoneʼte o̱ʼe̱.” Senogda yudtaj oʼotpo huabokereka ennak \v 33 i̱da onʼtaj kanʼtotiakeʼpo ijmataʼmonaʼmey. ʼUruaʼda kenda iʼnigpe̱e̱po on iʼtiakdenok oy i̱yo̱da oroʼ o̱ʼe̱ne. Diosa eʼtiahuayte ayaʼda Diosa menuyetnig eʼpe̱e̱taʼ oʼpaki. —‍Cornelioa Pedrotaj onaʼuyate. \s1 Cornelioen jakyaʼ Pedroa oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \p \v 34 —‍Ayaʼda aratbuttaj konigti Diosa oʼpakikaʼpo eʼbaeʼtaʼ oʼpakikaʼ. Judío aratbuttaj nog aratbuteretaj oʼpak huaboaʼda ijnopo̱e̱y. \v 35 Nogbayo nogbayo aratbut Diostaj eʼnigpe̱e̱nayo kenpaʼti huadakda o̱gkikaʼnok Diosa kenomeytaj oʼpakpo baeʼdik o̱ʼe̱. \v 36 Jesucristotaj huadak huaʼa Diosa Israelen adhueaʼ huayayotaj oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate. Jesucristotaj huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼmanopoʼnoeya̱ʼikaʼ. Jesucristo ayaʼenda Huairi o̱ʼi̱kaʼ. \v 37 Juana yanʼnopoʼkoreaʼ, bautiza ya̱gkaʼ eʼmanbatiaʼpakikaʼdeʼte Jesucristoen huadak huaʼakon huakkuruda Galilea huadaribayaʼ onʼtopakonpo nogok ayaʼ Judeabayo onʼmanbatiaʼpakikaʼuyate. Opudomeya̱ kenda dakaʼ moʼnopo̱e̱ne. \v 38 Jesús Nazareteria ayaʼda kakikeʼpo Diosen Noki̱re̱g Jesústaj oʼyokuy Diosa, Diosen Noki̱re̱g Jesústaj oʼteypakaʼuyate. Opuda̱ moʼnopo̱e̱ne. Jesús huadakda oʼkikaʼpo oʼbayareaʼikaʼpo kenomeytaj totoʼa oʼmanopoʼto̱e̱nok totoʼtaj oʼmaenikaʼ, Diosa oʼtihuapoknok Jesúsa oʼkadhuahuikaʼnig opuda̱ moʼnopo̱e̱ne. \v 39 Judeabayaʼ kenpaʼti Jerusalénya̱ʼ ayaʼda Jesúsa oʼkikameʼnig oroʼa oʼtiahuayikamey kenpaʼti judío aratbuta Jesústaj hue̱ypa cruzte onʼbetaʼpo onʼdarakmeʼnigʼa \v 40 bapaʼ huameʼnoe emeʼte Diosa Jesústaj oʼnoyhuada̱meʼte. Oroʼtaj Jesús boʼtiahuayʼeameʼne. \v 41 Jesúsa ayaʼ aratbuttaj batiahuayʼeahueʼ o̱ʼe̱meʼ. Oroʼtayoʼda boʼtiahuayʼeameʼne. Oroʼtaj Jesúsen aʼmanbatiaʼpakayaʼpo Diosa boktieʼeaʼuyne. Jesúsa eʼnoyhuaddeʼte kenere oroʼ oʼbapeʼmey kenpaʼti hue̱ʼe̱y oʼmaiʼmey. \v 42 Huabueyeria huanoeʼeria huadak dakhueʼpiʼ o̱gkikaʼuyate. Dakhueaʼ huakaʼeritaj castiga kamagkeʼpo, huadak huakaʼeritaj Diosere kamanoeanhuahuikeʼpo Diosa Jesústaj oeʼuyate. Kenda yanʼmanbatiaʼpakonhuahuikatiʼ Diosa monaʼuyne oroʼtaj. \v 43 Ayaʼtada Jesústaj oʼnoknopo̱e̱po onʼnigpe̱i̱kaʼnok Diosa dakhueaʼ eʼkaʼ yaʼbakkahueaʼapet. Kenpaʼ ayaʼada Diosen huamanbatiaʼpakeria onʼbatiaʼpakuyate. —‍Pedroa Corneliomeytaj oʼmanbatiaʼpakuyate. \s1 Nog aratbuttaj judío ehueʼtaj Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱ʼuyate. \p \v 44 Pedroa aratbuttaj eʼmanbatiaʼpakte Pedrotaj dakaʼ huape̱e̱ʼeritaj Diosen Noki̱re̱ga̱ i̱da oʼmanopoʼto̱e̱ʼuyate. \v 45-46 Nog aratbut judío ehueʼtaj Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱nok kenpaʼti nogda nogda huaʼa oʼdaʼpakpo ʼuruaʼda o̱ʼe̱ Dios, huaboroʼda o̱ʼe̱ Dios, huadakda oʼkikaʼ Dios onʼbatiaʼpaknok judío huanigpe̱i̱kaʼeri Pedroere onʼtiakdenigʼa kenda onʼpe̱e̱po onʼmepukeʼuyate. \p \v 47 —‍Konig oroʼtaj Diosen Noki̱re̱ga̱ moʼmanopoʼto̱e̱ʼpo inomey nog aratbuttaj Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱denok. Inomeytaj bautiza o̱gkahueʼ ya̱e̱ʼ, ahueʼdik moʼe̱ne. —‍Pedroa oʼmanaʼdepo. \p \v 48 —‍Jesucristoa oʼpaknok bautiza mogkeʼ. —‍Pedroa oʼmanaʼuyate. Bautiza eʼmagkadeʼte “I̱yo̱ sueʼda huameʼnoe ya̱e̱ʼikaʼ.” Pedrotaj Corneliomeya̱ oʼnonaʼnok kenteda Pedro o̱ʼunhuaʼuyate. \c 11 \s1 Nog aratbuta Jesucristotaj huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱meʼ Jerusalényo̱ judío huaknopo̱e̱ʼeritaj Pedroa oʼmanbatiaʼpakuyate. \p \v 1 Judío aratbutnayo Apagbaʼtaj oʼnigpeeonhuahuikameʼte. Oyda nog aratbutada Diosen huadak huaʼa huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱po onʼnigpe̱e̱demeʼte. Kenda Jesúsen doce huamataʼmoneria ayaʼda huamaʼbuyere Judeayaʼ onʼmati̱pe̱e̱ʼuyate. \v 2 Jerusalényo̱ onteʼti Pedro e̱kye̱deʼte sueʼada judío aratbut Pedrotaj kenda dakhueʼdikda oʼnonaʼuyate. Nog aratbuttaj huasiʼdak oktegdik o̱ʼnikaʼ huanopo̱e̱ʼeria. \p \v 3 —‍¿Menaʼpo nog aratbuttaj iʼbahuahuameʼ iʼmata̱ʼunhuameʼ kenpaʼti nog aratbutere iʼbapudhuameʼ? —‍Dakhueaʼda iʼkameʼte Pedrotaj oʼnonaʼuyate. \p \v 4 Kenomeytaj ayaʼda konig o̱ʼe̱meʼ Pedroa oʼmanbatiaʼpakpo: \p \v 5 —‍Jope huakkaʼ jakyo i̱jje̱po eʼtionaʼpakte konig eʼbayorokonig ijtiahuaymey kurudya̱ʼ cuperinatoneʼ huakubogpitaʼ eʼtinukuʼeʼ huabite onʼhuarakmeʼ. Do ehua̱e̱te meyo̱hueʼda onʼhuarakameʼ. Ken konig eʼyoroko̱nig ijtiahuaymey. \v 6 Dakaʼ ijtiahuaypo dubayo hua̱e̱ʼeri bottaʼ bottaʼ huaʼi o̱ʼnemeʼ barakyo hua̱e̱ʼeri o̱ʼnemeʼ bakoy o̱ʼnemeʼ bihuibetaʼ o̱ʼnemeʼ ijbatiahuaymey. \v 7 “Yaboʼ Pedro, yaarakpo yabapeʼ.” Kurudya̱ʼ enaʼte ijpe̱e̱mey. \v 8 “Kejeʼ, Huairi, ken huaen bapehueʼdik o̱ʼe̱ne. Pehueʼda i̱ji̱kamey.” Yonaʼmey. \v 9 Onteʼti kurudya̱ʼ Jesúsa menaʼpo: Ken huaen “bapeʼdik moʼe̱ne.” Diosa huaboaʼda oaʼnok “bapehueʼdik o̱ʼe̱ne,” ahueʼ ya̱e̱ʼ. Kurudya̱ʼ menameʼne. \v 10 Onaʼti onaʼti bapaʼaʼ kurudya̱ʼ konigti ijpe̱e̱mey. Ijpe̱e̱depo kurudyo̱ onteʼti ayaʼda onʼbehuikonmeʼte. \v 11 Ayaʼda enʼbehuikondeʼte ken jakte i̱jjunhuaʼuy bapaʼ huabokerek oʼnokye̱demeʼ. Cesarea huakkaʼ jakyaʼ huairia oʼmataʼmonameʼte. \v 12 “Meʼpukhueʼada yahuatiʼ. Kenomeyere yahuatiʼ.” Diosen Noki̱re̱ga̱ meʼtaʼmonameʼne. In seis huamaʼbuy Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri doere oʼhuamey. Huairien jakyo oʼkudmey. \v 13 Ken huairia keʼnen jakyaʼ Diosen huataʼmoneritaj oʼtiahuaymeʼte. “Jopeyo yamataʼmonaʼ. Simón Pedrotaj kanʼtotiakeʼ. \v 14 Ontaj o̱ʼnen huabeteretaj oʼbatiaʼpakapo. Opud dakhueaʼ eʼkaʼtaj Diosa nopoʼtihuekeʼdik moʼe̱po oʼmanopoʼyareaʼpo onteʼti Diosere moʼnoeanhuahuikaʼapone. Pedroa opudtaj oʼbatiaʼpakapo.” Diosen huataʼmoneria huairitaj oʼbopo onameʼte. \v 15 Ken, doʼhua huaboaʼda eʼmanbatiaʼpakdeʼte Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼbatikotepo oʼmanopoʼtoemeʼ konigti oroʼtaj huakkuruda moʼnopoʼto̱e̱ʼuyne. \v 16 “Hue̱ʼe̱ya̱ʼ Juan bautiza e̱gkapiʼ opudtanayo Diosen Noki̱re̱ga̱ moʼnopoʼto̱e̱apone.” Kenda Jesús Huairia monameʼne, kenda onaʼti ijnopounmey. \v 17 Kenokaʼ Jesús Huairitaj oroʼ oʼnigpe̱i̱kaʼdemey Dios Diosen Noki̱re̱g boʼyokdemeʼne. Konigti Diosa oʼpakpo nog aratbuttaj Diosen Noki̱re̱g oʼbayokmeʼte, “O̱ʼnen Noki̱re̱g bayokhueʼ ya̱e̱ʼ, Dios.” Ahueʼdik i̱jje̱mey. —‍Pedroa oʼmanaʼuyate. \p \v 18 Kenda judío aratbut onʼpe̱e̱depo dakhueʼ huaʼa oʼnokbatikonʼuy. \p —‍Huadakda i̱ʼe̱, Dios. Nog aratbut kenpaʼti Diostaj nopoʼkoreaʼdik o̱ʼne kenpaʼti Diosere onteʼti noeonhuahuikaʼdik o̱ʼneapo. —‍Judío huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuya o̱daʼuyate. \s1 Antioquía huakkaʼ jakyaʼ nog aratbut huakkaʼada Jesústaj huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \p \v 19 Kenokaʼ judío aratbuta Estebantaj onʼarakdepo huaboaʼda Jesúsen nog huanigpe̱i̱kaʼeritakon onʼmagkaʼnok onʼmamonʼuyate. Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeri nogyon nogyon onʼbahuaʼuyate. Fenicia huadariyo onʼhuaʼuyate. Chipre hua̱gkutaʼmejyo onʼhuaʼuyate. Antioquía huakkaʼ jakyo onʼhuaʼuyate. Ke̱yo̱ ayaʼda Jesúsa oʼkadhuahuaʼuyate. Kenda onʼmanbatiaʼpakikaʼuyate. Judío aratbuttayoʼda onʼmanbatiaʼpakikaʼuyate. \v 20 Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeri Chipre hua̱gkutaʼmej hua̱e̱ʼeri kenpaʼti Cirene huakkaʼ jak huaknopo̱e̱ʼeriere Antioquía jakyo onʼhuaʼuyate. Kenda Jesús oʼkadhuahuaʼuy kenda onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. Ayaʼtada onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. Judío aratbuttaj nog aratbuttakon kenda Jesúsa oʼkadhuahuaʼuy onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. Kanʼnopoʼyareʼpo onʼmanbatiaʼpakikaʼuyate. \v 21 Huaknopo̱e̱ʼeria onʼmanbatiaʼpakonhuaʼnok Diosa teyda oʼbatihuapoknok huakkaʼada Jesústaj huaboaʼda onʼnopoʼkoreaʼdepo oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. Nog aratbutadakon Jesústaj onʼnigpe̱e̱ʼuyate. Huabokereken eknopo̱i̱kaʼnayo oʼnenonpo Jesús Huairienkon oʼnoknopo̱i̱kaʼuy. \p \v 22 Kenda Jerusalénya̱ʼ huanigpe̱i̱kaʼeri onʼpe̱e̱depo Antioquíayo Bernabétaj onʼtaʼmonaʼuyate. \v 23 Ken o̱kye̱depo Diosa ʼuruaʼda oʼmanopoʼtihuekeaʼdepo oʼmanopoʼdurugpakameʼte. Kenda Bernabé oʼtiahuaydepo durugnada o̱ʼe̱po “Jesús Huairitaj dakaʼda yanʼnigpeeunhuahuikatiʼ,” Antioquía huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼmanaʼuyate. \v 24 Bernabé huadakda o̱ʼe̱po Diosen Noki̱re̱ga̱ huakkaʼda oʼnopoʼto̱e̱nok Jesústaj dakaʼda oʼnigpe̱i̱kaʼpo oʼmanbatiaʼpakonhuahuaʼnok huakkaʼada Jesústaj huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \p \v 25 Nogok Bernabé Saulotaj aʼukyaʼpo Tarso jakyo oʼhuaʼuyate. Oʼhuahuaypo Antioquíayo oʼtohuaʼuyate. \v 26 Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeriere o̱ʼneonhuahuaʼpo huakkaʼ huaknopo̱e̱ʼeritaj onʼmanmadikaʼonhuahuaʼuyate, nogbayoktida onʼmanmadikaʼonhuahuaʼpo. Ke̱ya̱ʼ Antioquíayaʼ huakkuruda Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeritaj cristianos onʼmadikkaʼuyate. \p \v 27 Kenokaʼ Jerusalénya̱ʼ Antioquíayo sueʼada Diosen huamanbatiaʼpakeri onʼhuaʼuyate. \v 28 Agabo oʼbodpo, oʼmanbatiaʼpakpo, “Ayaʼ huadariyaʼda aypo o̱jpaiʼere ehueʼda o̱ʼe̱a̱po.” Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼnopo̱e̱a̱ʼnok Agaboa oʼmanbatiaʼpakuyate. Kenokaʼ Claudio Roma huairi e̱e̱ʼte huabada aypo o̱jpaiʼere ehueʼ o̱ʼu̱yate. \v 29 Judea huamaʼbuytaj huakupe monʼmanigtaʼmonaʼ Antioquía huaknopo̱e̱ʼeri oʼdaʼpo keʼna sueʼda oʼto̱e̱po sueʼda kataʼmoneʼ, keʼna huakkaʼ oʼto̱e̱po huakkaʼ kataʼmoneʼ. \v 30 Huakupe onʼhuede̱a̱ʼdepo kanʼtohueʼpo Saulotaj Bernabétaj onʼmataʼmonaʼpo, Judea huanigpe̱i̱kaʼeri huairitaj kanʼbayokeʼpo huakupe onʼtaʼmonaʼuyate. \c 12 \s1 Jacobotaj onʼarakuyate kenpaʼti Pedrotaj o̱gkuda̱ʼuyate. \p \v 1 Kenokaʼ Antioquía huanigpe̱i̱kaʼeria Judea huamaʼbuytaj huakupe onʼtaʼmonaʼuyate. Kenokaʼ Herodes Roma huairi Jerusalényo̱ o̱ʼe̱po keʼnen sorotataj Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj huaboaʼda dakhueaʼda onʼmagkaʼpo, sueʼtada onʼmagkaʼuyate. \v 2 Jacobotaj kanʼarakeʼpo sorotatataj oʼmataʼmonaʼnok siroa Jacobotaj onʼarakuyate. Jacobo Juanen huamaʼbuy o̱ʼu̱yate. \v 3 Jacobotaj enʼarakte judío huairi durugda o̱ʼnenok Herodes kenda oʼpe̱e̱depo Pedrotakon oʼkuda̱ʼuyate. Biahueʼ pan huapeʼ fiesta e̱e̱ʼte Pedrotaj o̱gkuda̱ʼuyate. \v 4 Pedrotaj enʼkuda̱deʼte meya̱huedda bottaʼ bottaʼ sorotataj onʼtiokikaʼpo, sikyoed nog kupoada onʼtiokikaʼpo, bisik nog kupoakon onʼtiokikaʼpo, sikyo nog kupoakon onʼtiokikaʼpo. Judíoen fiesta eʼpokdeʼte aʼarakyaʼpo aratbutpoyaʼ ijto̱o̱ro̱kapoy Herodesa oʼnopo̱e̱ʼuy. \v 5 Huabakuda̱ʼ jakyo sorotataj Pedrotaj dakaʼda enʼtiokikapiʼ Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼerianayo onʼpakpo onʼtionaʼpakonhuaʼpo. Pedrotaj kaʼtihuapokeʼpo Diostaj onʼtionaʼpakonhuaʼuyate. \s1 Huabakuda̱ʼ jakyaʼ Diosa o̱ʼo̱ro̱kaʼuyate Pedrotaj. \p \v 6 Ken sikyo o̱ʼe̱po, emeʼte aratbut kanʼtiahuayeʼpo Herodes Pedrotaj o̱ro̱kaʼdik e̱e̱ʼtada bottaʼ sorotataa Pedrotaj nopoyo onhueda̱ʼpo onʼtotay. Bottaʼ sirobia onʼbaʼtidukupo Pedrotaj. Kenpaʼti akbogpete nogomey sorotataj huatiokaʼeri o̱ʼnepo. \v 7 Jakyo ijhuiti ehueʼ Diosen huataʼmoneri oʼbo. Huabakuda̱ʼ jakyo jeyda o̱ʼe̱po Diosen huataʼmoneri Pedrotaj huapidtaʼ oʼdeydeypo oʼmaboaʼpo, \p —‍I̱dada yaboʼ. —‍Onaʼnok. \p Ken sirobia eʼbaʼtidukuʼ oktikuonkaʼuy. \p \v 8 —‍Bakaʼbia teyaʼ yatagpotinukuʼ, huaʼiot yaoton. —‍Diosen huataʼmoneria onaʼuyate. \p Pedroa eʼotdeʼte, \p —‍Huaot yaotonpo, doʼtaj betahuaʼ. —‍Diosen huataʼmoneria onaʼuyate. \p \v 9 Ken Diosen huataʼmoneritaj oʼtahuaʼpo huabakuda̱ʼ jakyaʼ Pedro o̱ʼo̱ro̱kpo. Diosen huataʼmoneria meʼo̱ro̱ketpiʼ buttidapiʼ i̱jje̱t nopo̱e̱hueʼ o̱ʼe̱po ijyorokidapiʼ Pedro oʼnopo̱e̱po. \v 10 Huakkuru sorotataj huatiokaʼeritaj oʼtimononpo nogtaʼkon oʼmatimononpo siro jakhuiʼkayte o̱ʼneatoʼuy. Siro jakhuiʼkay adpen huakkaʼ jak o̱ʼe̱. Onda ekhuikeʼte oʼnoro̱kuyate. Kurute oʼtohuaʼpo adtaʼmon Diosen huataʼmoneria Pedrotaj okhuaʼuyate. \p \v 11 —‍Huabakuda̱ʼ jakyaʼ Diosen huataʼmoneria doʼtaj meʼo̱ro̱kaʼdene, huaboaʼda Pedroa oʼnokotdepo, Herodes Huairitaj kenpaʼti judío aratbuta doʼtaj menarakapeyaʼpo doʼtaj katiokeʼpo Diosa keʼnen huataʼmoneri menigtaʼmonaʼdene, buttida o̱ʼe̱. —‍Pedroa huanopoyaʼda oʼnopo̱e̱ʼuyate. \p \v 12 Kenda Pedro oʼnoponhuaʼpo Maríaen jakyo oʼhuaʼuyate. María Juan Marcosen hua̱ye̱ o̱ʼu̱y. Maríaen jakyo huakkaʼda onʼkupopak Diostaj onʼtionaʼpakonhuaʼpo. \v 13 Akbogpetaʼ Pedroa oʼmanaʼpo Rode muneʼyo̱a̱ akbogpete oʼhuatiakpo beati yaetapo oʼhuatiakuy. \v 14 Pedroa oaʼ o̱ki̱a̱ʼpo huakkaʼda oʼdurugpakonpo okhuikehueʼada oʼkorudpo oʼketpo, “Kurute Pedro o̱ʼe̱,” oʼmanaʼuyate. \p \v 15 —‍Namaʼda iaʼ. —‍Eʼnonaʼte “buttida ijjay,” Rode oʼmanaʼuyate. \p —‍Pedro ehueʼ o̱ʼe̱. Keʼnen huataʼmoneri o̱ʼe̱ta. —‍Onaʼti oʼnonaʼuy. \p \v 16 Ken konig enʼbatiaʼpakte Pedroa menigokhuikeʼ oʼmananhuaʼuy. Kenokaʼ oʼnokhuikeʼdepo Pedrotaj onʼtiahuaypo onʼmameʼpukeonuyate. \v 17 Pedroa oʼbatepo yanʼbatik oʼmanaʼpo. Diosa huabakuda̱ʼ jakyaʼ meʼo̱ro̱kaʼne, Pedroa oʼmanbatiaʼpakpo, \p —‍Jacobotaj kenpaʼti huamaʼbuytaj konig ijmanbatiaʼpaki kenda yanʼmanbatiaʼpaktiʼ. —‍Pedroa oʼmanaʼdepo nogyon oʼbakhuaʼuyate. \v 18 Emedeʼte, “¿Pedro men ya̱ʼe̱? ¿Beʼa yatikuj?” Huayahuaya huabakuda̱ʼ jakyaʼ sorotataj onʼmeʼpukpo diga̱ʼda onʼbatiaʼpakuyate. \v 19 “Pedrotaj yanʼukpo yanʼtotiak.” Herodesa eʼmanaʼte huahuayhueʼ o̱ʼnenok, “¿Menpaʼ yaʼmonate?” Sorotatataj oʼmanaʼpo, “Sorotatataj yanʼarak.” Herodesa oʼmanaʼuyate. Nogok Herodes Judea huadariyaʼ oʼhuaʼuyate. Cesarea huakkaʼ jakyo a̱ʼi̱kayaʼpo oʼhuaʼuyate. \s1 Herodestaj i̱da oʼbueyaʼuyate. \p \v 20 Kenokaʼ Tiro huakkaʼ jak aratbuttaj kenpaʼti Sidón huakkaʼ jak aratbuttaj Herodes oʼmahua̱diayʼuyate. Herodes huairien huadariyaʼ Sidón aratbuttaj Tiro aratbuttere aypo oʼbayokikaʼuyatenok. Sidón aratbutere Tiro aratbutere Herodeste onʼbahuahuaʼnigʼa, huairitaj kudhued Blastotaj onʼhuahuaypo onʼbatiaʼpakuyate. Blasto huairien jak huato̱e̱ʼeri o̱ʼu̱yate “Oroʼtaj moʼtinoeye̱ʼ.” Huairitaj monigbatiaʼpak. Tiro aratbutere Sidón aratbutere oʼnonaʼuyate. \v 21 Ken huameʼnoete meneʼbatiaʼpak. Herodesa oaʼmeʼpo ken huameʼnoete Herodes huairien ʼuruda huaok oʼotpo huairien huahuadte oʼhuaddepo. Tiro aratbuttaj Sidón aratbuttere oʼmanbatiaʼpakuyate. \p \v 22 —‍Keʼna oʼmanbatiaʼpaknig “Huabokerek ehueʼ o̱ʼe̱. Keʼna Dios Huairi o̱ʼe̱.” —‍ʼUttaʼda onʼmanaʼuyate. \v 23 “Diosyoʼda huadakda o̱ʼi̱kaʼ.” Herodesa ahueʼ o̱ʼe̱nok ijhuiti ehueʼ Diosen huataʼmoneria dakhueʼ o̱ʼeanʼuy. Moro̱kduʼada oʼpeʼpo oʼbueyaʼuyate. \p \v 24 Nogya̱ʼ nogya̱ʼ Jesús Huairitaj onʼmanbatiaʼpakonhuaʼnok huakkaʼada huaboaʼda onʼnigpe̱e̱ʼuyate. \p \v 25 Ken, Bernabé Sauloere Jerusalényo̱ paiʼda aratbuttaj huakupe onʼbayokeʼdepo dakhuapa o̱gkaddepo Juantaj onʼtohuaʼpo Jerusalénya̱ʼ onʼkumejdepo. Antioquíayo onhuaʼuyate. Juan onʼdikkaʼuyate Marcos. \c 13 \s1 Bernabé Sauloere nogbayo nogbayo Jesúsen huadak huaʼa aʼmanbatiaʼpakikayaʼpo huaboaʼda onʼbahuaeʼuyate. \p \v 1 Ken Antioquíayo Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeri o̱gkupopakikaʼpo Diosen huamanbatiaʼpakeri o̱ʼnuyate. Kenpaʼti huamanmadikaʼeri o̱ʼnuyate, Bernabé o̱ʼe̱po, Simón o̱ʼe̱po, Lucio o̱ʼe̱po, Manaénere Sauloere o̱ʼnepo. Simón onʼdikkaʼuyate Negro. Lucio Cirene huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. Herodes Galilea huadaribayo huairiere Manaénere onʼkerekuyate. \v 2 Diostaj onʼbatadiʼkeaʼpo Diosa eʼtionaʼpakte meʼpe̱e̱ʼpo bapehueʼ o̱ʼnunhuaʼnok, \p —‍Bernabé Saulotaere yanʼmataʼmonaʼ. Nogya̱ʼ nogya̱ʼ Jesucristoen huadak huaʼa kanʼmanbatiaʼpakonhuahuikeʼpo yanʼmataʼmonaʼ. —‍Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanaʼuyate. \p \v 3 Diostaj ayaʼ onʼtionaʼpakdepo kenpaʼti bapehueʼ e̱e̱ʼ onʼbatikdepo Bernabétaj Saulotaere onʼbatibataʼtepo Jesucristoen huadak huaʼa kanʼmanbatiaʼpakikeʼpo onʼmataʼmonaʼuyate. \s1 Chipre hua̱gkutaʼmejya̱ʼ Bernabé Sauloere Jesúsen huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakuyate. \p \v 4 Ken Diosen Noki̱re̱ga̱ Bernabétaj Saulotere oʼmataʼmonaʼdenok Seleucia huakkaʼ jak e̱ʼpo̱gte oʼnokye̱ʼuyate. Ke̱ya̱ʼ Chipreyokon hua̱gkutaʼmejyo kusiʼpete oʼnoktegʼuyate. \v 5 Salamina huakkaʼ jakyo e̱ʼpo̱g dagkotte onʼbetdepo judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo Jesucristoen huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakatoʼuyate. Juana huatihuapokonhuaʼ onʼtohuaʼuyate. \v 6 Huaboroʼ hua̱gkutaʼmejyo huabada onʼhuaeʼdepo Pafos huakkaʼ jakyo oʼnokye̱ʼuyate. Ke̱ya̱ʼ Barjesús judío aratbuttaj onʼhuahuayʼuyate. Barjesús tidig huakikaʼeri o̱ʼe̱po da huamanbatiaʼpakeri o̱ʼe̱po Diosen huamanbatiaʼpakeri i̱jje̱y namaʼda oaʼikaʼuyate. \v 7 Barjesús gobernador huairiere o̱ʼi̱kaʼpo gobernador huairi Sergio Paulo huakkaʼda oʼnopo̱i̱kaʼuyate. Apagbaʼ eʼpe̱e̱taʼ oʼpakpo “Bernabé Saulotere yanʼtotiak.” Oʼmanaʼuyate. \v 8 Tidig huakaʼeritaj onʼdikkaʼuyate Elimas. Saulotaj Bernabétaere manigpe̱e̱hueʼ ya̱e̱ʼ. Namaʼda onʼmanaʼ. Gobernador huairitaj onaʼuyate. Kenda oknopo̱e̱hueʼ ya̱e̱ʼ. Onaʼuy. \v 9 Ken Saulotaj onʼdikkaʼuyate Pablo Diosen Noki̱re̱ga̱ huakkaʼda oʼnopoʼto̱e̱nok Barjesústaj buttida dakaʼda oʼtiahuaypo, \p \v 10 —‍Namaʼda huaaʼeri i̱ʼe̱ne. Dakhueaʼ iʼkikaʼne. Totoʼensiʼpo i̱ʼe̱ne. Huadak eʼkikaʼ eretpakhueʼ i̱ʼi̱kaʼne. “Diostaj eʼnigpe̱e̱ʼ dakhueʼda o̱ʼe̱.” Namaʼda iʼikaʼne. \v 11 Oy Dios Huairia ontaj sueʼpiʼ dakhueaʼ megkaʼapone. Ekpobig i̱ʼe̱a̱pone. Sueʼda huameʼnoe niokpo tiahuayhueʼdik i̱ʼe̱tuapone. —‍Pablo Barjesústaj enaʼte kenokda okpobig o̱ʼunpo sikki̱re̱gda oʼmabodpo tiahuayhueʼdikda o̱ʼunpo beʼapiʼ menʼtaʼkoypo menʼtohueʼpo oʼbaukuy. \v 12 Kenda gobierno huairi oʼtiahuaydepo, Dios Huairied eʼmanmadikaʼtaj oʼmeʼpukepo Dios Huairitaj huaboaʼda oknopo̱e̱ʼuyate. \s1 Pablo Bernabéere Pisidia huadariyo Antioquía jakyo o̱ʼnunhuaʼuyate. \p \v 13 Pablo Pafos jakyo kusiʼpetoneʼyo onʼbakudpo huaboroʼ e̱ʼpo̱g oʼnoktegpo Perge jakyo oʼnokye̱ʼuyate. Perge Panfilia huadariyo o̱ʼe̱. Juannayo Pergeyaʼ oʼbakkorepo Jerusalényo̱ oʼhuaʼuyate. \v 14 Nogok Perge jakyaʼ oʼnoro̱kpo, Pisidia huadariyo onʼhuaʼpo. Pisidia huadariyo nog Antioquía jakyo oʼnokye̱ʼuyate. Ke̱yo̱ okmapi̱e̱ʼahuaddikte judío aratbuten hua̱i̱takeʼ jakyo onʼkudpo onʼhuaduyate. \v 15 Ken Moisésbaʼ oʼbonaʼpakdepo kenpaʼti Diosen huamanbatiaʼpakbaʼ oʼbonaʼpakdepo hua̱i̱takeʼ jak huairia Pablotaj Bernabétere onʼmanaʼpo: \p —‍Aratbut e̱gkupopakte eʼmanmadikaʼtaʼ eʼpaknayo monmadikaʼ, egʼ. —‍Hua̱i̱takeʼ jak huairia onʼmanaʼuyate. \p \v 16 Ken Pablo oʼbodpo edaʼte yanʼbatik oʼbatepo, \p —‍Yanʼpe̱e̱ʼ, Israel aratbut. Kenpaʼti yanʼpe̱e̱ʼ nog aratbutada Diostaj huanigpe̱i̱kaʼeri. \v 17 Israel aratbuten Dios oroʼen adhueaʼpaneʼtaj oʼbaktieʼeaʼuyate. Egipto huadaribayo nog aratbutenbayo oroʼen adhueaʼpaneʼ e̱ʼneonhuahuikayaʼ Diosa oʼmaitakaʼuyate. Kenpaʼti Egipto aratbuten huadariyaʼ Diosa teynanada o̱ʼe̱po oʼmaoro̱kaʼuyate. \v 18 Nog huadariyo onʼbahuaeʼonhuahuaʼuyate. Sueʼda aratbut eʼnahue̱ʼyo̱ cuarenta huabayok onʼbahuaeʼonhuahuaʼpo ke̱yo̱da Diosa dakaʼda oʼmato̱e̱ʼunhuahuaʼuyate. \v 19 Ken, Canaán huadariyo nogda nogda aratbut o̱ʼneonhuahuaʼikaʼpo, ken huadariyo siete gobierno enʼmato̱e̱ʼikaʼte Diosa oroʼen adhueaʼpaneʼtaj Canaán huadari aʼbayokyaʼpo Canaán huadarieri aratbuttaj Diosa oʼtihuapoknok oroʼen adhueaʼpaneʼa̱ onʼbaarakpo ayaʼtada onʼbaarakʼuyate. \v 20 Ken cuatrocientos cincuenta huabayok e̱e̱ʼted noga̱ noga̱ huamanoeya̱ʼeri huairi onʼkudi̱kaʼpo Israel aratbuttaj onʼmatoeonhuahuikaʼuyate. Taʼpote Samuel Diosen huamanbatiaʼpakeri huairi o̱ʼu̱yate. \v 21 Kenokaʼ oroʼen adhueaʼpaneʼa̱ gobierno huairi onʼeretpakpo “Beyok.” Diostaj oʼnonaʼuyatenok. Diosa Saúl, Israel huairi oʼmanigyahueaʼuyate. Saúl Cisensiʼpo o̱ʼu̱yate. Benjamín aratbut o̱ʼu̱yate. Cuarenta huabayok Saúl Israel aratbuten huairi o̱ʼunhuahuikaʼuyate. \v 22 Nogok Diosa Saúl huairi e̱e̱ʼ okkaypo oʼenpo Davidtaj Israelen huairi oʼyahueaʼuyate. “David Isaíensiʼpo huadakda oʼkikaʼ. Doʼtaj beʼnopoʼdurugpakaʼne. Ayaʼda ijpakikaʼnig oʼkikaʼapo.” Diosa Davidtaj oʼtiaʼpakuyate. \v 23 Nogtiada David adhueaʼ huasiʼpoed huayayo huasiʼpoed huayayoa Israel aratbuttaj oʼmanopoʼyareaʼapo onteʼti Diosere oʼmanoeanhuahuikaʼapo. Diosa oʼmanaʼuyate. Jesús kenda huabokerek o̱ʼe̱. \v 24 Jesúsa manmadikahued e̱e̱ʼted Juana ayaʼda Israel aratbuttaj oʼmanaʼpo: “Yanʼnopoʼkoreaʼ yanʼnopoʼkoreaʼpo bautiza ya̱gkaʼ.” Juana oʼmanaʼuyate. \v 25 Juana oʼmananhuahuikaʼdepo, oʼkuhuitdeapo nogi̱ti oʼmanaʼpo: “Diosen Cristo o̱ʼe̱. Doʼtaj moknopoenigʼa Cristo ehueʼ i̱jje̱y. Aʼti o̱ʼe̱a̱po aʼti boʼhuatiakapone. Keʼna huadaknanada o̱ʼe̱. Donayo dakhueʼda i̱jje̱y.” \p \v 26 Opudtaj oʼnonaʼne, egomey. Opud Abrahamen adhueaʼ huasiʼpoed huayayo huasiʼpoed huayayo moʼe̱ne. Kenpaʼti opudomey Diostaj huameʼpukeriomeytaj oʼnonaʼne. Diosa moʼnopoʼyareaʼapone onteʼti kurudyo̱ moʼnoeanhuahuikaʼapone, opudtehuapaʼ yanoknopo̱i̱katiʼ. \v 27 Ken Jerusalén jak hua̱e̱ʼeri kenpaʼti kenomeyen huairi Jesústaj oknopo̱e̱hueʼ o̱ʼneonhuahuikaʼuyate. Dios Jesústaj oʼtaʼmonaʼuyate oknopo̱e̱hueʼ o̱ʼneʼuyate. Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete Diosen huamanbatiaʼpakerienbaʼ onʼmonaʼpakpo oroʼen judío huairia onʼpe̱i̱kaʼnigʼa nopoenkahueʼda o̱ʼnikaʼuyate. Konig Diosen huamanbatiaʼpakeria ondaʼikaʼuyatenig konigda Jerusalén jak hua̱e̱ʼeria huairiere dakhueaʼ oʼnogkaʼuyate. Kanʼarakeʼpo Jesústaj onʼbayokuyate. \v 28 Jesús kenpaʼda huadaknada o̱ʼi̱kaʼpo sigpiʼ dakhueaʼ kahueʼ o̱ʼi̱kaʼnok “dakhueaʼ oʼkikaʼ,” huahuaaʼ nopo̱e̱hueʼ e̱e̱ʼpiʼ “Yaarak, yaarak.” Pilatotaj oʼnonaʼuyate. \v 29 Jesústaj ayaʼda ya̱gkapetnigtaj Apagbaʼte onʼtimadoyaʼuyate. Ayaʼda kenda o̱gkaʼdepo eʼbueydeʼte hue̱ypa cruzyaʼ onʼhuarakaʼpo onʼtohuaʼpo kubarakyo onʼhueda̱ʼuynigʼa \v 30 Diosa eʼbueytada oʼnoyhuada̱ʼuyate. \v 31 Galileayaʼ Jerusalén jakyo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria Jesúsere onʼhuaeʼikaʼuyate. Jesús eʼnoyhuaddeʼte kenomeytaj Jesús oʼbahuahuayonhuaʼuyate. Nog huameʼnoe nog huameʼnoe Jesúsa menʼtiahuaydeʼpo oʼbahuahuaʼuyate. Oy Jesústaj aratbuttaj onʼmanmadikikaʼ. \p \v 32 Opuda̱ kanʼnopoʼdurugpakeʼpo oroʼa onʼnigbatiaʼpakne. “Doʼhued Huasiʼpotaj ijnoyhuada̱ʼapoy.” Diosa oroʼen adhueaʼpaneʼtaj oʼmanaʼuynok oroʼa oʼnonbatiaʼpakne. \v 33 Kenda Diosa oʼmanaʼuyatenig oy oroʼtaj moʼnigkaʼdemeʼte Jesústaj oʼnoyhuada̱meʼte. Oroʼ kenomeyen aʼneneriensiʼpo o̱ʼe̱ne. “On doʼhued Huasiʼpo meʼta̱e̱ne. Oy oʼnoyhuada̱ʼne.” Apagbaʼ salmo bottaʼaʼte kenda oʼmadoyaʼuyate. \v 34 “Konig ʼurunanada oʼkaʼapone” Jesústaj eʼhuaada Davidtaj Diosa onaʼuyate. Kenda oaʼuypo Jesúsbuey parahueʼdik ka̱e̱ʼpo oʼnoyhuada̱meʼte. \v 35 Kenpaʼtion nog salmote oaʼpo: “O̱ʼnen ʼurusiʼpoda huadiʼnanada o̱ʼe̱nok so̱ʼparahueʼdik ka̱e̱ʼ, Apag Dios.” Apagbaʼte kenpaʼ oaʼ. \v 36 Ken aʼnennada David Diostaj oʼnigpe̱i̱kaʼpo Israel aratbuten gobierno huairi o̱ʼunhuahuikaʼuyate. Nogok oʼbueyʼuyate. Keʼnen apagkudakere ontayoʼ o̱gkubarakkaʼuyate. Kubarakyaʼ David oʼparaʼuyate. \v 37 Jesústanayo Diosa oʼnoyhuada̱ʼnok parahueʼ o̱ʼe̱meʼte. \v 38 Jesústaj opudomeya̱ eknopo̱e̱ʼnayo Diosa dakhueaʼ eʼkaʼ okkahueaʼdik moʼe̱ne yanʼnopo̱i̱katiʼ, egomey. \v 39 Moiséstaj opuda̱ moʼnigpe̱i̱kaʼnok Diosa nopoʼtihuekehueʼ moʼi̱kaʼne. Oynayo ayaʼada beʼapiʼ Jesústaj oʼnoknopo̱e̱nok Diosa kenomeyen dakhueaʼ eʼkaʼ oʼmanopoʼtihuekeʼapo. \q1 \v 40-41 Diostaj huatierikeria yanʼtiahuayʼ. Diga̱ʼda moʼmameʼpukpo moʼmabueyapone. Opud eʼmanoete konig tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼuyate ʼuruaʼda ijkaʼapoy. Kenda opuda̱ oknopo̱e̱hueʼ moʼe̱a̱pone. Kenda eʼmanbatiaʼpakikaʼtada oknopo̱e̱hueʼ moʼe̱a̱pone. \m Kenda Apagbaʼ huamanbatiaʼpakeria aʼnenda oʼmanaʼpo, keyoj, dakaʼda yanʼnopo̱e̱po konigti kahueʼ yaneʼ. —‍Kenda Pabloa oʼmanaʼuyate. \p \v 42 Ken Pablomey judíoen hua̱i̱takeʼ jakyaʼ eʼnoro̱kdeʼte “Nog okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete i̱yo̱ onteʼti yanʼkumej nogi̱ti konigti Jesústaj monbatiaʼpak.” Pablotaj oʼnonaʼuyate. Judío ehueʼ nog aratbuta kenpaʼ oʼnonaʼuyate. \v 43 Ken judíoen hua̱i̱takeʼ jakyaʼ aratbut oʼnoro̱kdepo huakkaʼmon Pablotaj Bernabétaere onʼbatahuaʼpo, judío aratbut o̱ʼnepo kenpaʼti nog aratbut konigti judío aratbut e̱ʼdik o̱ʼnepo Diostaj onʼnigpe̱i̱kaʼpo onʼtionaʼpakikaʼpo. “Dios huadiʼda moʼe̱nok dakaʼda yanʼnigpe̱i̱kaʼ. Jesústaj yanoknopo̱e̱po batikhueʼ yanikaʼ.” Pablo Bernabéere onʼmanaʼuyate. \p \v 44 Nog semanakon okmapi̱e̱ʼahuaddik e̱e̱ʼte ayaʼ huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeria o̱gkupopakuyate. Diosen huadak huaʼa Jesústaj eʼpe̱e̱taʼ onʼpakpo onʼkupopakuyate. \v 45 Kenokaʼ huakkaʼ aratbut Pablotaj aʼpe̱e̱yaʼpo e̱gkupopakte judío aratbuta onʼtiahuaydepo, digda onʼbahuahuaypo, “Namaʼda oʼmanaʼ.” Pablotaj onʼhuaaʼpo, Pablotaj dakhueaʼda onʼbahuaaʼuyate. \v 46 Pablo Bernabéere meʼpukhueʼada ʼuruaʼda onʼmanaʼpo: \p —‍Opud judío aratbuttaj huakkuru Diosen huadak huaʼa Jesústaj manmadikaʼdik o̱ʼnenigʼa opudnayo eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ moʼe̱po onteʼti Diosere eʼnoeonhuahuikaʼtaʼ pakhueʼ moʼe̱nok nog aratbuttaj Jesúsen huadak huaʼa oʼmanmadikaʼapoy. \v 47 In konig Dios Huairia oroʼtaj moʼtaʼmonaʼuyne: \q1 Judío aratbut ehueʼ hua̱e̱ʼerite onʼtaʼmonapone. Konig huakjey onyahueaʼdene monaʼpo. Ayaʼ aratbuttaj ayaʼ huadariyo huadak huaʼa kanʼmanopo̱e̱a̱ʼe̱ʼpo onteʼti Diosere manoeanhuahuikaʼdik kanʼmanopo̱e̱a̱ʼe̱ʼpo onʼtaʼmonapone. \m —‍Pabloa oʼmanaʼuyate. \p \v 48 Kenda nog aratbuta onʼpe̱e̱po onʼdurugpakpo kenda Diosen eʼmanmadikaʼ ʼuruda o̱ʼe̱. Onʼbatiaʼpakuy. Kenomeytaj onteʼti Diosere oʼmanoeanhuahuikaʼapopo Diosa oʼbaktieʼeaʼuyate. Jesústakon oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \v 49 Ken huadaribayo huabada Diosen huadak huaʼa Jesústaj onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \v 50 Kenokaʼ judío aratbut Pablotaj Bernabéeretaj diga̱ʼda onʼmahuadiaypo ettoneʼ huairi Diostaj huationaʼpakikaʼeritaj kenpaʼti huakkaʼ jak huabokerek huairitaj judíomey onʼhuamahui̱ʼi̱a̱ʼuyate. Pablo Bernabéere dakhueʼda o̱gkaʼ onʼbahuaaʼnok aratbut Pablotaj Bernabéeretaj onʼmagkaʼpo kenomeyenbayaʼ onʼmaenʼuyate. \v 51 Pablo Bernabéere onʼbakhuaʼdepo huaʼi sorok onʼnonokbitbitanʼuyate. Aratbut huakkaʼ jakyaʼ dakhueaʼda o̱gkaʼdenok kanʼnokoteʼpo onʼnonokbitbitanʼuyate. Huakkaʼ jakyo Iconioyo onʼhuaʼuyate. \v 52 Ken, Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeri Antioquíayaʼ Diosen Noki̱re̱ga̱ huakkaʼda oʼmanopoʼto̱e̱nok durugda o̱ʼnikaʼuyate. \c 14 \s1 Pablo Bernabéere Iconio huakkaʼ jakyaʼ Jesústaj huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \p \v 1 Ken Iconio huakkaʼ jakyo Pablo Bernabéere o̱ʼnepo judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo onokteyoʼ onʼkudonpo Jesúsen huadak huaʼa ʼuruaʼda onʼmanbatiaʼpaknok huakkaʼda Jesústaj huaboaʼda oʼnoknopoenkaʼpo, oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. Huakkaʼda judío aratbut kenpaʼti huakkaʼda nog aratbutada Jesústaj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \v 2 Judío oknopo̱e̱hueʼda o̱ʼnepo nog aratbuttaj namaʼda onʼmanmahui̱a̱ʼpo dakhueʼdikda aʼmanopo̱e̱a̱yaʼpo. \v 3 Konige̱po Pablo Bernabéere ke̱yo̱ o̱ʼneonhuahuaʼpo Dios diʼda o̱ʼe̱po Jesústaj moʼnigtaʼmonaʼuyate. Kenda meʼpukhueʼada onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. Jesús Huairia oʼpaknok aratbuttaj Pablomeya̱ onʼbayareaʼonhuaʼuyate. Eʼbayareaʼte onʼtiahuaypo buttida onʼbatiaʼpak aratbuta onʼnopo̱e̱ʼuyate. \v 4 Iconioya̱ʼ sueʼda huakkaʼ Pablotaj Bernabétaere onʼpakuy. Nog sueʼda huakkaʼmon aratbut kenomeytaj pakhueʼ o̱ʼnepo judío huairitaj onʼpakuyate. \v 5 Kenokaʼ judío aratbutere nog aratbutere huakkaʼ jak huairiomeya̱ Pablotaj Bernabétere monʼbatidiʼke kenpaʼti monʼbapaʼeaʼ soatayoʼ onʼbahuaaʼuyate. \v 6 Kenda Pablo Bernabéere huaboaʼda onʼpe̱e̱po onʼmonʼuyate. Licaonia huadaribayo onʼmonʼuyate. Ke̱yo̱ Listra huakkaʼ jakyo kenpaʼti Derbe huakkaʼ jakyo onʼmonʼuyate, \v 7 Ke̱ya̱ʼ Jesúsen huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \s1 Listra huakkaʼ jakyaʼ Pablotaj onʼpaʼeaʼuyate. \p \v 8 Listra huakkaʼ jakyo huabokerek huakket oʼhuadikaʼpo huaʼehueʼdik o̱ʼu̱yate. Kenda eʼsiʼpoe̱ʼ o̱ʼe̱po kenteda oʼhuadonhuahuikameʼte. Huaʼehueʼda o̱ʼi̱kaʼuyate. \v 9 Pablo eʼmanaʼte huabokerek huakket oʼpe̱e̱depo oknopo̱e̱po. Diosa yareaʼdik meʼe̱ne oknopo̱e̱denig Pabloa oknokotpo Diosa oʼyareaʼapo oʼnopo̱e̱po \v 10 ʼuttaʼda onaʼpo, \p —‍Yaboʼ. Huadaʼkobopipen butukaʼ yaboʼ. —‍Pabloa onaʼuyate. Ken huabokerek eʼyareadte i̱dada oʼbodpo huaboaʼda oʼhuaʼuduyate. \v 11 Pabloa huakkettaj oʼyareaʼnok Licaonia aratbut onʼtiahuaydepo kenomeyen huaʼate ʼuttaʼda onʼbasagkiaʼudpo: \p —‍Kenomey dios o̱ʼne. Aratbuten hua̱so̱ʼ o̱ʼnunpo kurudya̱ʼ oroʼomeytaj moʼnighuarakdene. —‍Licaonia aratbut ʼuttaʼda onʼbasagkiaʼuyate. \p \v 12 Licaonia aratbuten dios Júpiter kenpaʼti Mercurio. Bernabé dios Júpiter o̱ʼe̱, onʼbatiaʼpakuy. Pabloa huamanaʼeri o̱ʼe̱po dios Mercurio o̱ʼe̱. Onʼbatiaʼpakuyate. \v 13 Listra huakkaʼ jak huakudte eatiokye̱ʼda dios Júpiteren jak o̱ʼu̱yate. Júpiter jak sacerdote vaca huakhuenere oʼbatotiakdepo Pablotaj Bernabétaere aʼyokyaʼpo eʼnigaraktaʼ eʼpakada. \v 14 Jesúsen huataʼmoneri Bernabé Pabloere kenokaʼ kenda sacerdote namaʼda yakaʼapet onʼnopo̱e̱po kenaʼpo opiot onʼhuisʼuyate. Aratbut e̱gkupopakyo onʼkudonpo ʼuttaʼda oʼmanaʼpo: \p \v 15 —‍¿Menaʼpo opuda̱ kenpaʼ bokaʼ? Huabokerek opudonigti o̱ʼe̱y. Dios ehueʼ o̱ʼe̱y. Kenda bokikaʼnig dakhueʼnanada o̱ʼe̱. Batikdik moʼe̱ne. Dios Huanoeonhuahuikeritayoʼda yanʼnopoʼkoreaʼpo yanʼnigpe̱i̱kaʼ. Diosa kurud oʼkaʼuyate. Oteʼ huadariere e̱ʼpo̱g oʼkaʼuyate. Ayaʼda kurudyo̱ hua̱e̱ʼeri, ayaʼda huadariyo o̱ʼi̱kaʼnig ayaʼda huakupayo hua̱e̱ʼeri hua̱hue̱yo̱ hua̱e̱ʼeri e̱ʼpo̱g hua̱e̱ʼeri okaʼuyate. \v 16 Aʼnenda ayaʼda aʼneneria katepiʼ onʼpakpo o̱gkikaʼuyate. Diosa “Kahueʼdik yanikaʼ,” manahueʼ o̱ʼu̱yate. \v 17 Dios huadakda o̱ʼe̱. Aratbuta kanʼnopo̱i̱keʼpo ʼuruaʼda Diosa oroʼtaj boʼtihuapokonhuahuikaʼne. Oroʼtaj ehuiʼ moʼnigtaʼmonaʼikaʼne aypo moʼnigkerekaʼikaʼne, aypo boʼyokikaʼne kenpaʼti oroʼtaj moʼnopoʼdurugpakaʼikaʼne. —‍Pabloa Bernabéerea ʼuttaʼda onʼmanaʼuyate. \p \v 18 Kenpaʼ enʼmanaʼpiʼ kenomey dios o̱ʼne Listra aratbuta namaʼda onʼnopo̱e̱po vaca eʼnigaraktaʼ oʼderetpakpo oʼdarakayʼuynigʼa. \p \v 19 Ken Antioquía huakkaʼ jakyaʼ kenpaʼti Iconio huakkaʼ jakyaʼ sueʼda judío aratbut onʼbatiakdepo namaʼda huaaʼeri o̱ʼe̱po Pablotaj yanʼdarak onʼmanaʼnok huakkaʼ aratbuta Pablotaj huida̱ onʼpaʼeaʼdepo oʼbueyde onʼnopo̱e̱po huakkaʼ jak kurute onʼtotokuyate. Kenteda o̱ʼnenʼuyate. \v 20 Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeria Pablote enʼtikupopakte Pablo oʼbodpo onteʼti huakkaʼ jakyo oʼkuduyate. Emeʼte Bernabéere onʼbakhuaʼpo Derbe huakkaʼ jakyo onʼhuaʼuyate. \p \v 21 Derbe huakkaʼ jakyo, “Jesúsa nopoʼtihuekeʼdik moʼe̱ne, onteʼti kurudyo̱ noeanhuahuikaʼdik moʼe̱ne,” onʼmanbatiaʼpaknok huakkaʼda huaboaʼda Jesucristotaj oʼnoknopo̱e̱ʼpo onʼnigpe̱e̱ʼuyate. Nogok Listra Iconio kenpaʼti Antioquíayo onʼkumeʼuyate. \v 22 Listra Iconio Antioquíayo Pablo Bernabéere huanigpe̱i̱kaʼeritaj dakaʼda yanʼnigpe̱i̱kaʼ onʼmanaʼpo. “Jesústaj dakaʼda yanʼnigpeeonhuahuikaʼ. Batikhueʼ yanikaʼ. Nogi̱ti nogi̱ti opudtaj Jesústaj oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeria dakhueaʼ oʼmagkaʼaponok paiʼnanada moʼnopoʼunhuahuaʼpo Dios Huairiensiʼpo moʼe̱a̱pone. Diosere moʼi̱kaʼapone.” Onʼmanmadikaʼuyate. \v 23 Nogyo̱ nogyo̱ Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeriyoʼ o̱gkupopakpo huanigpe̱i̱kaʼeritaj huamato̱e̱ʼ huairi onʼbaktieʼeaʼuyate. Kenpaʼti Dios kaʼpe̱e̱ʼpo bapehueʼ o̱ʼnepo onʼmanigtionaʼpakpo: “Inomey huanigpe̱i̱kaʼeritaj huamato̱e̱ʼeri huairitaj dakaʼ yamato̱e̱ʼ, Dios Huairi.” Onʼmanigtionaʼpakuyate. \s1 Antioquía Siriabayo onaʼti Pablo Bernabéere onʼkumeʼuyate. \p \v 24 Nogok Pisidia huadaribayo onpokonhuaʼpo Panfilia huadaribayo oʼnokye̱po. \v 25 Perge huakkaʼ jakyo Jesúsen huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakdepo Atalia huakkaʼ jakyo onʼhuaʼuyate. \v 26 Ke̱ya̱ʼ kusiʼpetoneʼyo onʼkuddepo onteʼti Siriabayo Antioquíayo oʼnoktegpo. Ke̱ya̱ʼ aʼnenda Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeria Pablotaj Bernabéeretaj onʼmataʼmonaʼuyate. Onʼmataʼmonaʼpo, “Jesúsen huadak huaʼa aratbuttaj onʼmanbatiaʼpakapo. Kenomeytaj dakaʼ yamato̱i̱kaʼ, Dios.” onʼtionaʼpakuyate. Pablo Bernabéere ayaʼda onʼkuhuitdepo onaʼti onʼkumeʼuyate. \v 27 Antioquía huakkaʼ jakyo oʼnokye̱depo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼkupopakaʼdepo, “Oroʼ nog jak nog jakyo Jesúsen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakikaʼpo Diosa ʼuruaʼda boʼtihuapokikaʼne. Diosa nog aratbut Jesústaj huaknopo̱e̱ʼ oʼbatihuapokikameʼ.” Pablo Bernabéerea kenda onʼmanbatiaʼpakuyate. \v 28 Pablo Bernabéere huanigpe̱i̱kaʼeriere huakkaʼ puug o̱ʼnunhuaʼuyate. \c 15 \s1 Jerusalén huakkaʼ jakyo Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeri huairi o̱gkupopakuyate. \p \v 1 Kenokaʼ Judea huadari hua̱e̱ʼeri Judeayaʼ Antioquía jakyo onʼbatiakuyate. Huamaʼbuy huanigpe̱i̱kaʼeritaj huaboaʼda onʼmanmadikaʼpo, konig Moisésa oʼmanaʼuyate huabokereken huasiʼdak oktegdik moʼe̱ne. Okteghueʼ e̱e̱ʼnayo Diosa nopoʼkoreahueʼ moʼe̱a̱pone. Huaboaʼda onʼmanmadikaʼuyate. \v 2 Kenda onʼmanmadikaʼnok Pablo Bernabéere Judea huamanmadikaʼeriere huayahuaya nogpaʼ nogpaʼ eʼkaʼtaj i̱ghuaʼda onʼmanaʼuyate. Beʼa buttida yaaʼ nopo̱e̱hueʼ o̱ʼnenok Jerusalén huakkaʼ jakyo Jesúsen huataʼmoneritaj kenpaʼti huanigpe̱i̱kaʼeri huairitaj kenda kanʼbatiaʼpakeʼpo Pablotaj Bernabéeretaj kenpaʼti sueʼda Antioquía huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼmataʼmonaʼuyate. \p \v 3 Ken Antioquía huanigpe̱i̱kaʼeri onʼmataʼmonaʼnok onʼhuaʼuyate. Fenicia huadaribayo kenpaʼti Samaria huadaribayo onʼpokonhuaʼdepo onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. Nog aratbuta konig kenomeyen adhueaʼpaneʼ namaʼda o̱gkikaʼuynig konigti o̱gkikaʼpo, Diostakon aʼnigpe̱i̱kayaʼpo kenpaʼda onʼbatikuyate. Kenda ʼuruaʼda onʼmanbatiaʼpakonhuaʼnok huamaʼbuya onʼpe̱e̱depo huakkaʼda onʼdurugpakuyate. \p \v 4 Pablo Bernabéere Jerusalényo̱ eʼnokye̱deʼte ayaʼ huaknopo̱e̱ʼeri Jesúsen doce huamataʼmoneri huanigpe̱i̱kaʼeri huairiere durugda onʼmato̱e̱po onʼmadokoeʼuyate. Ken nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo Diosa oʼtihuapoknok Jesústaj onʼmanmadikaʼonhuaʼnok huakkaʼda onʼnigpe̱e̱meʼ. Pablomeya̱ onʼbatiaʼpaknigʼa, \v 5 sueʼda fariseo aratbut Jesústaj oʼnoknopo̱e̱meʼpo onʼbodpo onʼmanaʼpo: \p —‍Nog aratbutada huanigpe̱i̱kaʼeritaj huabokereken huasiʼdak oktegdik o̱ʼnikaʼ. Kenpaʼti Moisésenbaʼ nigpe̱i̱kaʼdik o̱ʼne. —‍Fariseo aratbut huanigpe̱i̱kaʼeria onʼmanaʼuyate. \p \v 6 ¿Diostaj kanʼnopoʼkoreʼpo menpaʼ nog aratbuta Moisésen eʼmanaʼtaj nigpe̱i̱kaʼdik ya̱ʼne? Jesúsen doce huamataʼmoneri huanigpe̱i̱kaʼeri huairierea o̱gkupopakpo huayahuaya onʼmananhuaʼpo. \v 7 Ken huakkaʼda enʼbatiaʼpakonhuadeʼte Pedro oʼbodpo oʼmanaʼpo: \p —‍Nog aratbut judío ehueʼtaj Jesústaj kanoknopo̱e̱ʼpo “Jesústaj huadak huaʼa nog aratbuttaj yamanbatiaʼpak,” aʼnenda Diosa doʼtaj bektieʼeapo menameʼne. Kenda moʼnopo̱e̱ne, egomey. \v 8 Diosa ayaʼ aratbuten huanopoʼ oʼmaki̱e̱ʼikaʼ. Nog aratbuttaj oʼbaeʼpo oroʼtaj oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyne. Konig oroʼtaj aʼnenda Diosen Noki̱re̱g boyoʼkemeʼne konigti nog aratbuttakon oʼbayokemeʼ. \v 9 Konig Diosa oroʼtaj diʼ moʼe̱ne konigti nog aratbuttaj diʼ oʼmaepo. Nogomey Diostaj oʼnoknopo̱e̱nok Diosa oʼmanopoʼtihuekemeʼ. \v 10 Diosa nog aratbuttaj oʼmanopoʼtihuekemeʼ, menaʼpo opuda̱ta oknopo̱e̱hueʼdik moʼi̱kaʼ. Ken Moisésa oʼmanaʼpo oʼmadoyaʼuyate. Kenda oroʼen adhueaʼpaneʼ kikahueʼdik o̱ʼnikaʼuyate. Oroʼkon kikahueʼdik o̱ʼe̱ne. Konige̱po kenda Moisésa oʼmanaʼuyate nog aratbuttaj manikahueʼ yanikaʼ. \v 11 Dios oroʼtaj diʼ moʼe̱po, katetehueʼda moʼnopoʼtihuekepo onteʼti kurudyo̱ moʼnoeanhuahuikaʼapone konigti Dios nog aratbuttaj diʼ oʼmaepo katetehueʼda oʼmanopoʼtihuekepo, onteʼti kurudyo̱ oʼmanoeanhuahuikaʼapo. —‍Pedroa oʼmanaʼuyate. \p \v 12 Ken ayaʼda e̱gkupopakada onʼtiaʼpakbatikonʼuy. Bernabétaj Pablotaere onʼmape̱e̱ʼuyate. Konig tiahuayhued o̱ʼneonhuahuikaʼnig Diosa oroʼtaj oʼtihuapokpo nog aratbuttaj oʼkadhuahuaʼpo kenpaʼti oʼbayareamey. Pablo Bernabéerea onʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \v 13 Kenokaʼ enʼmanbatiaʼpakbatikdeʼte Jacoboa oʼmanaʼpo: \p —‍Doʼtaj menʼpe̱e̱ʼ egomey. \v 14 Diosa nog aratbuttaj judío ehueʼtaj huaboaʼda oʼmanopoʼtihuekedemeʼte Diostaj menʼnigpe̱i̱keʼpo Diosa oʼbaemeʼte. Simón Pedroa kenda monbatiaʼpakdene. \v 15 Ken konig ya̱ʼe̱a̱pet Diosen huamanbatiaʼpakeria onʼmanaʼuyate: \q1 \v 16 Aʼnenda David huairien aratbut Diostaj dakaʼda onʼnigpe̱i̱kaʼuyate. Nogok Daviden adhueaʼ huayayoa Diostaj nigpe̱e̱hueʼda o̱ʼnuyate. Nogok ijkumejapoy, Diosa oʼmanaʼpo, Daviden aratbuttaj ijmanopoʼkoreaʼaponok. Onteʼti Diostaj onʼnigpe̱i̱kaʼapo. \v 17 Ayaʼada nog aratbuta Diostaj ukdik kaʼnikeʼpo Daviden aratbuttaj ijmanopoʼkoreaʼapoy. Nog aratbuta doʼtaj oknopo̱i̱kaʼdik menikaʼ. \v 18 Ken konig Dios Huairia oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate. \m Kenda Diosbaʼte oʼmadoyaʼuyate. \p \v 19 Inomey nog aratbut Diostaj onʼnopoʼkoreaʼdepo Diostaj onʼnigpe̱i̱kaʼnok, “Moisés Diosbaʼ eʼmanaʼ nigpe̱i̱kaʼdik moʼe̱.” Oroʼ ahueʼdik o̱ʼe̱y. Ijjay. \v 20 “Eʼketkaʼ diostaj pakhueʼ yanikaʼpo kenpaʼti vacaen eʼketkaʼ diostaj eʼyokdeʼ ken huaen bapehueʼ yaneʼ. Nogen hua̱to̱e̱ʼtaj bakdejhueʼ yanikaʼ. Kenpaʼti eʼhuerenonukuʼpo eʼbuey huaen bapehueʼ yanikaʼpo hua̱hue̱ya̱ʼ eʼtaʼkot huaen bapehueʼ yanikaʼ. Huamimipiʼ bapehueʼ yanikaʼ.” Kenyoʼda nog aratbut huaknopo̱e̱ʼeritaj monigmadoyaʼ. \v 21 Aʼnenda kenpaʼti oyda nogya̱ʼ nogya̱ʼ huakkaʼ jakyaʼ Moisésenbaʼ onʼbonapakikaʼ okmapi̱e̱ʼahuaddikte hua̱i̱takeʼ jakyaʼ. —‍Jacoboa oʼmanaʼuyate. \p \v 22 Ken Jesúsen doce huamataʼmoneri huanigpe̱e̱ʼeri huairiere ayaʼda huanigpe̱i̱kaʼeriere ʼuruaʼda Jacobo oaʼ onʼnopo̱e̱po, “sueʼda oroʼen huanigpe̱i̱kaʼeritaj monʼmataʼmonaʼ. Antioquíayo Pablo Bernabéere bottaʼ monʼmataʼmonaʼ.” O̱ʼnuyate. Judas Barsabástaj onʼtaʼmonaʼuyate. Silastaj kenpaʼti onʼtaʼmonaʼuyate. Silas Barsabásere huairi o̱ʼneʼuyate. \v 23 Ken berobaʼ eʼmadoyaʼ onʼmanigtaʼmonaʼuyate. \p “Oroʼ Jesúsen doce huamataʼmoneri huanigpe̱i̱kaʼeri huairiere kenpaʼti huamaʼbuyere opudtaj onʼdiktaʼmonaʼne, onʼnigmadoyaʼne. Opud nog aratbut Judío ehueʼ huamaʼbuy moʼe̱ne. Antioquía huakkaʼ jak hua̱i̱kaʼeri moʼe̱ne. Kenpaʼti Siria huadaribayo hua̱i̱kaʼeri moʼe̱ne. Kenpaʼti Cilicia huadaribayo hua̱i̱kaʼeri moʼe̱ne. \v 24 Sueʼda oroen huamaʼbuy huabokereka boʼhuahuameʼte opudtaj namaʼda huadik monmadikameʼte. Huabokerekensiʼdak oktegdik moʼe̱ne. Konig Moisés oʼmanaʼuyate nigpe̱i̱kaʼdik moʼe̱ne. Kenpaʼ yanʼmanmadikaʼ manahueʼ o̱ʼemey oroʼ. \v 25 Bottaʼ oroʼen huaknopo̱e̱ʼeri huadiʼda huamaʼbuytaj Bernabéere Pabloere opudomeytaj eʼtaʼmonaʼtaʼ oʼpakpo onokteteyoʼ Silastaj Judastere oʼbaktieʼeaʼde. \v 26 Pablo Bernabéere Jesucristotaj onʼnigpe̱e̱po nog huakkaʼ jakyaʼ nog huakkaʼ jakyaʼ ke̱ya̱ʼ aratbut onʼhuadiaypo eʼbaraktaʼ onʼpakpo Jesúsen huadak huaʼa onʼmanmadikameʼte. \v 27 Ken, Judas Silaseretaj oʼmataʼmonay. Kenda opudtaj oʼnigmadoyaʼne konigti kenomey ʼuruaʼda monaʼapone. \v 28 Ayaʼda Moisésa oʼmanaʼuyate oroʼnayo manahueʼ o̱ʼnene. Kenda opud kikaʼdik moʼe̱ne oroʼere Diosen Noki̱re̱gere oʼnopo̱e̱po oroʼa oʼnonaʼne. \v 29 Huaen eʼketkaʼ diostaj eʼyokdeʼ ken huaen bapehueʼ yanikaʼ. Konigti mimi bapehueʼ yanikatiʼ. Kenpaʼti eʼhuerenonukuʼpo eʼbuey huaen bapehueʼ yanikaʼ. Nogen hua̱to̱e̱ʼtaj bakdejhueʼ yanikaʼ. Kenpaʼda oʼnonaʼne. Kenda eʼnigpe̱i̱kaʼnayo huadakda boʼkikaʼpo. Kenpaʼda oʼnigmadoyaʼne.” \p \v 30 Antioquíayo onʼmataʼmonaʼdenok onʼhuaʼuyate. Ayaʼtada huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼbakupopakandepo berobaʼ eʼnigmadoyaʼ onʼbayokuyate. \v 31 Kenokaʼ huamaʼbuy berobaʼ onʼtiahuaypo onʼbonaʼpakdepo berobaʼte ʼuruaʼda onʼmaboroaymeʼtenok huakkaʼda onʼmadurugpakuyate. \v 32 Judas Silasere Diosen huamanbatiaʼpakeri o̱ʼnepo huamaʼbuytaj ʼuruaʼda onʼmaboroaypo onʼmanmadikaʼonhuaʼnok ken huamaʼbuya Diosen dakaʼda o̱gkikaʼuyate. \v 33 Ijhueʼmon ke̱yo̱da o̱ʼneonhuahuaʼdepo Antioquía huamaʼbuya. Jerusalén huaknopo̱e̱ʼeritaj onʼmataʼmonaʼuyate. \v 34 Silasnayo ehuaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼe̱po huahueʼ o̱ʼu̱yate. \v 35 Pablo Bernabékon huahueʼda Antioquía huakkaʼ jakyo o̱ʼnepo nogomeyere Jesús Huairien huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakonhuahuaʼpo onʼmanmadikaʼonhuaʼuyate. \s1 Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeritaj aʼmaboroayaʼpo Pablomey onteʼti huaboaʼda onʼhuaʼuyate. \p \v 36 Nogok Pabloa Bernabétaj onaʼpo: \p —‍Nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo ayaʼ jakyaʼ oroʼ oʼmanmadikaʼuynig ke̱yo̱ bohuaʼ. Mobataʼhuade. Jesúsen huadak huaʼa menpaʼti dakaʼ yanʼnigpe̱i̱ket kenda monopo̱e̱. —‍Pabloa onaʼuyate. \p \v 37 Juan Marcostaj Bernabéa eʼtohuaʼtaʼ eʼpaktada \v 38 Pablonayo eʼtohuaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼe̱po. Panfilia huakkaʼ jakyaʼ oʼbakkumejmeʼnok Juana Pablomeyere nogyo̱ nogyo̱ Jesúsen huadak huaʼa aʼmanbatiaʼpakyaʼpo huahueʼ o̱ʼemeʼnok Pabloa eʼtohuaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼu̱y. \v 39 Huakkaʼda huayahuaya onʼmahuadiayudpo konigti pakhueʼ o̱ʼnepo nogyon nogyon onʼbakhuaʼuyate. Bernabé Marcostaj oʼtohuaʼpo huaboroʼ kusiʼpeyo Chipre hua̱gkutaʼmejyo oʼnoktegʼuyate. \v 40 Pablonayo Silastaj oeʼuyate. Diosa kabatihuapokeʼ huamaʼbuya onʼtionaʼpakdepo onʼmataʼmonaʼdenok onʼbakhuaʼuyate. \v 41 Pablo Siria huadaribayo ohuaʼepo Cilicia huadaribayokon oʼhuaʼepo, “Jesucristotaj dakaʼda yanʼnigpe̱i̱kaʼ.” Nogya̱ʼ nogya̱ʼ huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼmaboroayʼuyate. \c 16 \s1 Pabloere Silasere Timoteo oʼhuaeʼuyate. \p \v 1 Pablo Silasere huakkuru Derbe huakkaʼ jakyo onʼhuaʼdepo konogyonda Listra huakkaʼ jakyo onʼhuaʼuyate. Timoteo Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeri o̱ʼe̱po Listrayo o̱ʼi̱kaʼuyate. Keʼnen inag Jesústaj oknopo̱e̱po judío aratbut o̱ʼu̱yate. Timoteoen apag judío aratbut ehueʼ o̱ʼu̱yate. \v 2 Listra huakkaʼ jakyo huanigpe̱i̱kaʼeria kenpaʼti Iconio huanigpe̱i̱kaʼeria Timoteo huadakda o̱ʼe̱ onʼbatiaʼpakikaʼuyate. \v 3 Pablo Timoteotaj nogyon nogyon eʼtohuaʼtaʼ oʼpakpo ke̱yo̱ Timoteoen apag nog aratbutda o̱ʼe̱ judío aratbut onʼnopo̱e̱nok huadiayhueʼ meʼnepo Pabloa Timoteotaj huasiʼdak oktegʼuyate. \v 4 Nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo onʼhuaʼepo kenda Jerusalén huaknopo̱e̱ʼeri huairi Jesúsen huataʼmoneriere onʼmanameʼnigda Pablomeya̱ onʼmananhuaʼuyate. \v 5 Ken huanigpe̱i̱kaʼeri o̱gkupopakikaʼpo nogi̱ti nogi̱ti Jesústaj dakaʼda onʼnigpe̱e̱po ayaʼda huameʼnoeda noga̱kon Jesústaj huaboaʼda oʼnoknopounhuaʼuyate. \s1 Pabloa Macedoniabayo hua̱e̱ʼeritaj konig eʼyorokeaʼnig oʼtiahuayʼuyate. \p \v 6 Asia huadaribayo Jesúsen huadak huaʼa manbatiaʼpakhueʼ yaneʼ. Diosen Noki̱re̱ga̱ Pablotaj onaʼnok Frigia huadaribayo kenpaʼti Galacia huadaribayo onʼhuaʼepo \v 7 Misia huadaribayo o̱ʼnedepo Bitinia huadaribayo ehuataʼ onʼpakuynigʼa “Huahueʼdik moʼe̱ne.” Jesúsen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate. \v 8 Konige̱po Misia onʼpokonpo huaboroʼ e̱ʼpo̱gte Troas huakkaʼ jakyo onʼhuarakuyate. \v 9 Ke̱ya̱ʼda sikyo Pablo konig eʼyorokyanig huabokerektaj oʼtiahuaynig, ken huabokerek Macedonia huadaribayo hua̱e̱ʼeri oʼbopo, onaʼpo: \p “Oroʼedbayo Macedoniayo yatiak. Oroʼtaj boʼtihuapok.” Onaʼuyate. \v 10 Konige̱po Macedoniayo aktegyaʼpo oroʼ oʼbahuede̱a̱ʼuy. Jesúsen huadak huaʼa kanʼmanbatiaʼpakeʼpo Diosa moʼtaʼmonaʼne oroʼ oʼnopo̱e̱ʼuy. \s1 Filipos huakkaʼ jakyo Pablo Silasere o̱ʼnikaʼuyate. \p \v 11 Troas huakkaʼ jakyo kusiʼpetoneʼyo oʼkudondepo Samotracia hua̱gkutaʼmejyo oʼhuaʼuy. Emeʼte Neápolis huakkaʼ jakyo oktegdepo o̱kye̱ʼuy. \v 12 Ke̱ya̱ʼ Filipos huakkaʼ jakyo oʼhuaʼuy. Kenteda huakkaʼ Roma aratbut o̱ʼnikaʼuy. Kenteyo Macedonia huadaribayo Filipos hueretda huakkaʼda jak o̱ʼu̱yate. Ke̱yo̱da sueʼda huameʼnoe o̱ʼunhuaʼuy. \v 13 Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete huakkaʼ jak kurute o̱ʼo̱ro̱kpo, hua̱hue̱kubog aratbut ke̱yo̱da onʼtionaʼpakikaʼ ke̱yo̱ oʼhuaʼuy. Ettoneʼere e̱gkupopakte oroʼ oʼhuadpo ettoneʼtaj Jesúsen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuy. \v 14 Nogtida ettoneʼ Lidia o̱ʼu̱yate. Lidia huakkaʼ jak Tiatirayo hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱yate. Keʼna tela huabed huabahuayaʼeri o̱ʼi̱kaʼuyate. Kenpaʼti Diostaj oʼpakpo oʼtionaʼpakikaʼuyate. Pablo Jesúsen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpaknok Diosa Lidiataj oʼnopo̱e̱a̱ʼnok Lidia huaboaʼda Jesústaj oknopo̱e̱ʼuy. \v 15 Lidiataj kenpaʼti ayaʼda Lidiaen jak hua̱e̱ʼeritaj bautiza oʼmagkaʼuy. Bautiza e̱gkadeʼte oroʼtaj monaʼpo: \p —‍Do Jesús Huairien huanigpe̱i̱kaʼeri o̱ʼe̱ o̱ʼna dakaʼ eʼnopo̱e̱ʼnayo doʼhued jakyo yanʼtiakpo yanikaʼ. —‍Lidia monameʼne. Konige̱po keʼnen jakyo o̱ʼi̱kaʼuy. \p \v 16 Nogok kenteyo huakkaʼ jak kurute hua̱hue̱te enʼtionaʼpakikaʼyo oʼhuaʼpo muneʼyo̱taj oʼdejmey. Muneʼyo̱ nog aratbuten huanabaʼ o̱ʼu̱yate. Totoʼa muneʼyo̱taj oʼnopoʼto̱e̱ʼnok muneʼyo̱ huanopoada oʼnokotikaʼuy. Konig o̱ʼe̱a̱po muneʼyo̱a̱ eʼbatiaʼpaknayo muneʼyo̱ huairien hua̱ta̱to̱e̱ʼtaj aratbut huakupe onʼyokikaʼpo konig o̱ʼneapo eʼnopo̱e̱taʼ onʼpakpo huakupe onʼyokikaʼuy. \v 17 Pablotaj oroʼeretaj boʼtahuaʼpo, \p —‍Inomey huabokerek Dios kuruderien huanabaʼ o̱ʼnepo onteʼti kurudyo̱ noeonhuahuikaʼdik moʼe̱ne onʼmanbatiaʼpak. —‍Muneʼyo̱a̱ ʼuttaʼda oʼmanaʼuyate. \p \v 18 Huakkaʼ huameʼnoe konigti ʼuttaʼda oʼmanikaʼnok nogok Pabloa oʼdiayatupo oʼhuakorudpo, \p —‍Jesucristo oʼpaknok muneʼyo̱yaʼ yako̱ro̱k, totoʼ, yonay. —‍Pabloa onaʼnok totoʼ o̱ʼo̱ro̱kuy. \p \v 19 Huakkaʼ huakupe onteʼti ehueʼdik meʼta̱e̱a̱pone muneʼyoen huairi onʼnopo̱e̱depo Pablotaj Silastaere onʼbataʼkuypo huakkaʼ jak eretnopoyo Roma huairite onʼbatohuaʼuy. \v 20 Huakkaʼ jakyo huairitaj onʼtotiakdepo, \p —‍Oroʼen huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeritaj inomey judío huabokerek dakhueaʼda onʼmagkaʼpo \v 21 kenda onʼmanmadikaʼnig oroʼ Roma aratbut o̱ʼe̱po pe̱e̱hueʼdik kenpaʼti kikahueʼdik o̱ʼe̱y. —‍Muneʼyoen huairia namaʼda onʼmanaʼuy. \p \v 22 Ken huakkaʼ aratbut e̱gkupopakyaʼ onʼpe̱e̱depo Pablotaj Silaseretaj i̱ghuaʼda onʼbahuaaʼpo “Huaot yanʼbakkirokaʼ. Hue̱ypia yanʼmabitbit.” Huairia onʼmanaʼuy. \v 23 Ken, diga̱ʼda onʼmabitbitdepo huabakuda̱ʼ jakyo onʼbakuda̱ʼdepo, “Dakaʼ yanʼmato̱e̱tiʼ.” Huabakuda̱ʼ jak huato̱e̱ʼeri huairitaj oʼnonaʼuy. \v 24 Kenda huabakuda̱ʼ jak huairi oʼpe̱e̱depo adyonda oʼbakuda̱ʼuyate. Monhueʼdikaʼ hue̱ymeyente oʼbaibetaʼuyate. \p \v 25 Nopote sikyo Pablo Silasere onʼtionaʼpakonhuaʼpo enʼbatadiʼkeadhuaʼte nog eʼbakuda̱ʼ onʼmape̱e̱ʼuyate. \v 26 Ijhuiti ehueʼ huakkaʼda o̱ʼi̱ye̱gpo. Huabakuda̱ʼ jak diga̱ʼda o̱ʼi̱ye̱gpo ayaʼda oʼbakhuikeaʼuy. Ayaʼda sirobia huabakuderitaj eʼtidukuʼ oʼbakkujuyate. \v 27 Huabakuda̱ʼ jak huairi oʼmabodepo ayaʼda jak eʼbakhuikeaʼ oʼtiahuaypo ayaʼda ebakuda̱ʼ onʼmamonate oʼnopo̱e̱po huataʼ aʼarakyaʼpo siro oʼutukonʼuy. \p \v 28 —‍Kejeʼ huataʼ arakhueʼ ya̱e̱ʼ. Ayaʼda i̱yo̱da o̱ʼe̱y. —‍Pabloa ʼuttaʼda onaʼuyate. \p \v 29 Ken huabakuda̱ʼ jak huairia “huakjey eʼbetaʼ menigtotiak,” oʼmanaʼpo, i̱da oʼkudonpo. Huakkaʼ oʼmeʼpukepo oʼiriga̱ʼpo Pablotaj Silastere huikudate oʼbatihuaduyate. \v 30 Kenokaʼ Pablotaj Silaseretaj oʼmato̱ro̱kpo, \p —‍Dakhueaʼ ijkamey, aʼnopoʼyareayaʼpo kate kaʼdik i̱jje̱, huairiomey. —‍Huabakuda̱ʼ jak huairia oʼmanaʼuyate. \p \v 31 —‍Jesucristo Huairitaj yaknopo̱e̱ʼ. Onere o̱ʼnen huabetere onʼnigpe̱e̱nok Diosa oʼmanopoʼyareaʼapo. —‍Pablo Silaserea oʼnonaʼuy. \p \v 32 Jesucristo Huairien huadak huaʼa huairitaj keʼnen huabetterekon oʼmanbatiaʼpakbedʼuy. \v 33 Sikyo o̱ʼe̱po huabakuda̱ʼ jak huairi hue̱ypia mimia eʼmabitbitmeʼ oʼbatihuekeaʼuy. Pablo Silasere huairitaj keʼnen huabettaj ken sikyoda bautiza oʼmagkaʼuyate. \v 34 Bautiza eʼmagkadeʼte jakyo huairia oʼbatokudpo Pablotaj Silastaere aypo oʼbatobapeʼuyate. Huairi keʼnen huabetere Diostaj onʼnigpe̱e̱depo durugda o̱ʼneʼuyate. \p \v 35 Sikyoedda huakkaʼ jak huairi sorotatataj huabakuda̱ʼ jakyo onʼmataʼmonaʼpo, “Pablotaj Silastere yanʼmaoro̱kaʼ.” Huabakuda̱ʼ jak huairitaj ya̱ʼnonaʼ. \v 36 Kenda eʼnonaʼte huabakuda̱ʼ jak huairi oʼpe̱e̱depo Pablotaj oʼmonaʼpo, \p —‍Opudtaj kanʼo̱ro̱keʼ. Huakkaʼ jak huairia menaʼne. Konige̱po opuda̱ dakteda huaʼdik moʼe̱ne. Eʼmanaʼtada. \p \v 37 —‍Romano hua̱e̱ʼeri e̱e̱ʼtada huairia oroʼtaj pe̱e̱hued huakkaʼ aratbut bakpote sorotataj hue̱ypia moʼbitbitmeʼne. Huabakuda̱ʼ jakyo boʼkuda̱meʼne. Oyda i̱re̱gi̱re̱g eʼo̱ro̱kaʼtaʼ menaʼpo boʼtipak. Kejeʼ, keʼnada kanʼtiakpo aratbut bakpote moʼo̱ro̱keʼ. —‍Pabloa huakkaʼ jak huairien sorotatataj oʼmanaʼuyate. \p \v 38 Konig Pablo sorotatataj oʼmanaʼnig sorotataj huakkaʼ jak huairitaj onʼhuaʼdepo konigda onʼmanaʼuy. Pablo Silasere Roma hua̱e̱ʼeri o̱ʼnenok huakkaʼ jak huairi kenda onʼpe̱e̱depo onʼmeʼpukpo \v 39 huabakuda̱ʼ jakyo onʼhuaʼuy. “Namaʼda o̱gkameʼne, motinoeyʼ oroʼtaj.” Pablotaj Silastaere onʼmanaʼpo onʼmato̱o̱ro̱konpo, “Huakkaʼ jakyaʼ yanhuatiʼ.” Onʼmanaʼuyate. \v 40 Huabakuda̱ʼ jakyaʼ oʼnoro̱kdepo Lidiaen jakyo onʼhuaʼuy. Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj onʼmanbatiaʼpakpo onʼmaboroaydepo onʼbakhuaʼuyate. \c 17 \s1 Tesalónica huakkaʼ jakyo huakkaʼda dakhueaʼ huakaʼeria e̱gkupopakyaʼ Pablotaj Silastere dakhueaʼ onʼhuaaʼpo i̱ghuaʼda onʼbahuaaʼuy. \p \v 1 Ken Pablo Silasere onʼhuaʼpo, Anfípolis huakkaʼ jakyo onʼpokonpo kenpaʼti Apolonia huakkaʼ jakyo onʼpokonpo onʼhuaʼpo Tesalónica huakkaʼ jakyo oʼnokye̱ʼuyate. Tesalónicayo judíoen hua̱i̱takeʼ jak o̱ʼu̱yate. \v 2 Konig Pablo oʼkikaʼnig judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo oʼkuduyate. Okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete bapaaʼteaʼ Apagbaʼ oʼmanmadikaʼuyate. Judío aratbuttataj nog aratbuttaere oʼmanmadikaʼuyate. \v 3 Pablo Apagbaʼ oʼbonaʼpakpo, Cristo bueyʼdik o̱ʼe̱po kenpaʼti nogok noyhuaddik o̱ʼe̱a̱po oʼmanmadikaʼpo, \p —‍Jesústaj kenda oʼtiaʼpak. Jesústaj onʼarakuyate. Diosa oʼnoyhuada̱ʼuyate. Jesús Diosen Cristo o̱ʼe̱nok Diosa kurudya̱ʼ oʼtaʼmonaʼuyate. —‍Pabloa oʼmanaʼuyate. \p \v 4 Ken, huakkaʼamon judío aratbut onʼpe̱e̱depo huaboaʼda Jesucristotaj oʼnoknopo̱e̱po Pablomeyere o̱ʼnikaʼuyate. Kenpaʼti nog aratbutada huakkaʼada Diostaj huapakeri onʼpe̱e̱depo Jesústaj huaboaʼda onʼnigpe̱i̱kaʼpo Pabloere o̱ʼnikaʼuyate. Kenpaʼti huakkaʼ ettoneʼ konig huairi onʼnopo̱e̱po huaboaʼda Jesústaj onʼnigpe̱i̱kaʼpo Pabloere o̱ʼnikaʼuyate. \v 5 Nog judío aratbut Jesucristotaj oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼerinayo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj dig onʼbahuahuaypo dakhueaʼ huakaʼeri dagte baahueʼ hua̱e̱ʼeritaj onʼbatotiakdepo onʼkupopakaʼdepo “Pablotaj Silaseretaj i̱ghuaʼda yanʼbahuaaʼpo dakhueaʼda o̱gkikaʼ ʼuttaʼda yanʼdokoyʼ.” Digda onʼbahuahuaypo onʼbahuaʼuyate. Kenda ondadhuaʼpo huakkaʼda aratbuta onʼpe̱e̱depo onʼbahuaʼpo. Huakkaʼ aratbuttaj aʼbayokyaʼpo Pablotaj Silaseretaj oʼdukpo Jasónen jakyo onʼkudonʼnigʼa. \v 6 Ke̱yo̱ bahuahuayhueʼ o̱ʼnepo Jasóntaj nog huanigpe̱i̱kaʼerieretaj onʼbataʼkoypo huakkaʼ jakyo huairitaj onʼbatohuaʼuy. ʼUttaʼda oʼnonaʼpo: \p —‍Nogbayo nogbayo Pablo Silasere ayaʼ aratbuttada onʼmanmadikaʼnok nogded onʼmaknopo̱e̱a̱ʼ. Kenpaʼti i̱yo̱dakon onʼtiakmeʼ. \v 7 Jasón keʼnen jakyo oʼmato̱e̱meʼte. Roma huairi eʼmanaʼ kenomey pakhueʼ o̱ʼnepo, nog gobierno huairitoneʼ o̱ʼe̱ onʼbatiaʼpakpo keʼnen huadik Jesús o̱ʼe̱ onʼbatiaʼpakpo. —‍Judío aratbuta digda onʼbahuahuaypo ʼuttaʼda o̱daʼuyate. \p \v 8 Huakkaʼ aratbut huakkaʼ jak huairiere kenda onʼmape̱e̱depo diga̱ʼda onʼmahuadiayʼuyate. \v 9 Jasónere nog aratbutere huairitaj huakupe onʼbayoknok huakkaʼ jak huairia Jasónomeytaj onʼmaenonʼuyate. \s1 Pablo Silasere Berea huakkaʼ jakyo Jesúsen huadak huaʼa onʼmanbatiaʼpakuyate. \p \v 10 Sikyo Jesústaj huanigpe̱i̱kaʼeria Pablotaj Silaseretaj i̱dada onʼmataʼmonaʼpo Berea huakkaʼ jakyo onʼmataʼmanaʼuyate. Oʼnokye̱depo dakaʼ aʼmanbatiaʼpakyaʼpo judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo onʼhuaʼuyate. \v 11 Bereayaʼ judío aratbut huadaknopoʼda o̱ʼnepo huadak huaʼataj eʼpe̱e̱taʼ onʼpakuyate. Tesalónica aratbutnayo huadak huaʼataj eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼda o̱ʼnuyate. Pablotaj Silastaere dakaʼda onʼmapeeonhuahuaʼpo ayaʼ huameʼnoeda kenda onʼmanmadikikaʼnig menpaʼti buttida huaʼa ya̱ʼe̱tapo aʼnopo̱e̱yaʼpo Apagbaʼ eʼmadoyaʼ onʼbonapakikaʼuy. \v 12 Konigda o̱ʼe̱nok huakkaʼda Jesústaj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. Kenpaʼti nog aratbutada griego Jesústaj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. Huakkaʼada onʼnigpe̱e̱po huakkaʼ konig huairi ettoneʼa̱kon Jesústaj onʼnigpe̱e̱ʼuy. Kenpaʼti huakkaʼ huabokereka onʼnigpe̱e̱ʼuyate. \v 13 Ken judío aratbut Tesalónica huakkaʼ jakyo onʼtipe̱e̱po, Bereayo Pablo Diosen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpak onʼtipe̱e̱depo ke̱yo̱da onʼtiakuyate. Onʼtiakdepo Pablotaj Silaseretaj dakhueaʼda i̱ghuaʼda onʼbahuaaʼpo huakkaʼ aratbuttaj onʼmamameʼpukeaʼuy. \v 14 Ken i̱dada Jesústaj huanigpe̱i̱kaʼeria Pablotaj e̱ʼpo̱gyo̱ onʼtaʼmonaʼuyate. Berea huakkaʼ jakyo Silas Timoteoere onʼyahueʼuyate. \v 15 Nog huabokerek huamaʼbuya Pablotaj Atenas huakkaʼ jakyo onʼtohuaʼpo oʼnokye̱depo onteʼti Berea huakkaʼ jakyo onʼkumeʼuyate. Silastaj Timoteoeretaj i̱da kanʼtiakeʼ. Pabloa oʼmanigdiktaʼmonenʼuyate. \s1 Atenas huakkaʼ jakyo Pabloa Jesúsen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \p \v 16 Kenokaʼ Pabloa Silastaj Timoteoeretaj oʼmanigunhuahuaʼpo Atenas huakkaʼ jakyo. Ke̱yo̱ huakkaʼda eʼketkaʼ dios onʼto̱e̱nok oʼtiahuaypo, oʼmepukeʼuy. \v 17 Konige̱po judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo oʼmanbatiaʼpakpo, judío aratbut nog aratbutere Diostaj onʼpaknok kenomeytaj Pabloa huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakuyate. Huakkaʼ jak eretnopoyaʼ aratbut e̱ʼneʼya̱ʼ Pabloa oʼmanbatiaʼpakuyate. \v 18 Epicúreos huamanmadikaʼerien huanigpe̱i̱kaʼeri o̱ʼnepo kenpaʼti estoicos huamanmadikaʼerien huanigpe̱i̱kaʼeri o̱ʼnepo Pablotaj huaboaʼda onʼhuaaʼpo, \p —‍In huabokerek kateaʼ monet. —‍Sueʼada onʼhuaaʼuy. \p —‍Nog aratbuten diostaj oʼbatatiaʼpak oʼnopo̱e̱y. —‍Nogomeya̱ onʼbatiaʼpakuy. \p Pabloa Jesústaj oʼmanbatiaʼpak kenpaʼti Diosa aratbuttaj onteʼti kurudyo̱ oʼmanoeanhuahuikaʼapo. Pabloa oʼmanbatiaʼpaknok kenda onʼbatiaʼpakuy. \v 19 Oteʼ Areópagote Pablotaj onʼtohuaʼuy. Kenteda huairi onʼkupopakikaʼpo Pablotaj oʼnonaʼpo: \p —‍¿Kate huabodik onmadikaʼ oroʼtaj? ¿Menpaʼ oroʼ kenda nopo̱e̱ʼdik o̱ʼe̱? \v 20 Nogpaʼda onʼbatiaʼpakne. Konig o̱ʼe̱ oroʼtehuapaʼ eʼnopo̱e̱ʼtaʼ oʼpaki. —‍Pablotaj oʼnonaʼuyate. \p \v 21 Ayaʼda Atenas huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeri kenpaʼti nog aratbutabetaʼ ke̱yo̱da o̱ʼnikaʼuy. Katepiʼ huabodik eʼbatiaʼpakte diga̱ʼda eʼmape̱e̱taʼ onʼeretpakikaʼpo kenda oʼnonaʼnok. \p \v 22 Oteʼ Areópagoyo huakkaʼ huabokerek e̱gkupopaknopoyo Pablo oʼbopo oʼmanaʼpo: \p —‍Opuden dios eʼketkaʼtaj huakkaʼ boʼpakne ijnopo̱e̱y, Atenas huairiomey. \v 23 Kenokaʼ ijhuaʼepo nogyo̱ nogyo̱ opuden eʼketkaʼ dios ijtiahuayikay. Opud eʼketkaʼ diostaj boʼpakpo boʼhuahuaʼikaʼ. Nogyon dios eʼketkaʼ huanhuada̱ʼ ijtiahuaymey, “dios o̱ki̱a̱hueʼya o̱ʼenigta huanhuada̱ʼ.” Ken huanhuada̱ʼte eʼmadoyaʼ ijhuahuaymey. Kenda Diostaj opuda̱ boʼpaknig o̱ki̱a̱hueʼ moʼe̱nok kaʼnoknopo̱e̱ʼpo ijbatiaʼpakapoy. \p \v 24 Dios ayaʼda huadari oteʼere oʼkuyate. Ayaʼda huadarite hua̱e̱ʼ, ayaʼda oteʼyo hua̱e̱ʼ, hua̱hue̱yo̱ hua̱e̱ʼ Diosa oʼkuyate. Dios kurud huairi o̱ʼe̱. Dios huadari huairi o̱ʼe̱. Dios aratbuta jak eʼnigkaʼyo i̱kahueʼ o̱ʼi̱kaʼ. \v 25 Diosa ayaʼda oʼto̱e̱nok Diostaj oroʼa sigpiʼ tihuapokhueʼdik o̱ʼe̱ne. Diosanayo ayaʼtada aratbuttaj oʼmanoeaʼikaʼ. Ayaʼtada oʼmahue̱kpoaʼikaʼ. Kenpaʼti ayaʼtada katepiʼ oʼbayokikaʼ. Kenda Diosayoʼda oʼkikaʼ. \p \v 26 Huakkuruda Dios nogtida huabokerek oʼkaʼuyate. Nogok Diosa o̱ʼi̱takaʼdepo ayaʼda aratbut nogtiedda mimi o̱ʼne. Nogyon nogyon oʼmataʼmonaʼuyate. Kendariyoda hua̱i̱kaʼ oʼmataʼmoneaʼuyate. Ken huabayok aratbut yanʼnoeapet aʼnenda Diosa oʼmanaʼuyate. \v 27 Aratbut Diostaj kadukikeʼpo kenpaʼti Diostaj kanoknopo̱i̱keʼpo Diosa ayaʼtada mogkuyate. Dios oroʼtaj ibodteda o̱ʼi̱kaʼ. \v 28 Diosa oroʼtaj moʼnoeaʼikaʼne. Diosa oroʼtaj boʼtihuapoknok oʼhuaʼeʼikay. Diosa oroʼtaj moʼto̱e̱nok o̱ʼi̱kay. “Oroʼ Diosensiʼpo o̱ʼe̱y.” Opuden huanopo̱e̱ʼeria o̱daʼuyate. \v 29 Oroʼ Diosensiʼpo, e̱e̱ʼnayo oroʼen Dios dios eʼketkaʼ ehueʼdik o̱ʼe̱. Oro huabaʼa eʼketkaʼ dios Dios ehueʼdikda o̱ʼe̱. Siro eʼketkaʼ huid eʼketkaʼ dios Dios ehueʼdikda o̱ʼe̱. Huabokerekada konig onʼnopo̱e̱po onʼpakpo dios eʼketkaʼ o̱gkikaʼ. \v 30 Aʼnenda aratbut Diostaj nopo̱ehueʼda o̱ʼnepo namaʼda o̱gkikaʼuyate. Diosa diga̱ʼ castiga o̱gkahueʼ oʼmaikaʼuy. Oynayo ayaʼtada nogya̱ʼ nogya̱ʼ dakhueaʼ eʼkaʼ nopoʼkoreaʼdik yaneʼ. Diosa oʼmanaʼde. \v 31 Diosayoʼda ken huameʼnoe ya̱ʼe̱a̱petnigtaj oknopo̱e̱ʼuyate. Kenmeʼnoete ayaʼtada Cristoa dakaʼ oʼmape̱e̱depo castiga oʼmagkaʼapo. Nogtida huabokerek Cristotaj Diosa oktieʼuyate. Diosen Huasiʼpo buttida o̱ʼe̱ aʼnopo̱e̱yaʼpo Diosa oʼnoyhuada̱ʼuyate. —‍Pabloa oʼmanaʼuyate. \p \v 32 Huabokerek eʼbueyte Diosa oʼnoyhuada̱ʼuyate Pabloa eʼmanadeʼte kenda onʼpe̱e̱depo, sueʼada enʼtierektada nogomeya̱ oʼnonaʼpo: \p —‍Kenda iʼmanbatiaʼpaknig eʼpe̱e̱taʼ nogok oʼpaki. —‍Noga̱ Pablotaj oʼnonaʼuyate. \p \v 33 Ken Pablo oʼbakhuaʼuy. \v 34 Sueʼada Pablotaj onʼpe̱e̱depo Jesústaj oʼnoknopo̱e̱po Pablotaj onʼtahuaʼuy. Nogtiaʼda ken huadika Dionisio Pablotaj oʼtahuaʼuy. Dionisio Areópago hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. Kenpaʼti ettoneʼ ken huadik Dámaris Pablotaj oʼtahuaʼuy. Kenpaʼti nogomeya̱ Pablotaj onʼtahuaʼuy. \c 18 \s1 Pablo Corinto huakkaʼ jakyo o̱ʼi̱kaʼonhuaʼpo Jesucristoen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. \p \v 1 Nogok Atenas huakkaʼ jakyaʼ Pablo oʼbakhuaʼuyate. Corinto huakkaʼ jakyo oʼhuaʼuyate. \v 2 O̱kye̱depo judío huabokerek oʼhuahuayʼuyate. Keʼnen huadik Aquila o̱ʼu̱y. Nogbayo Ponto huadaribayo Aquila oʼsiʼpoe̱ʼuyate. Huaboaʼda hua̱to̱e̱ere Italia huadaribayaʼ onʼtiakmeʼte. Keʼnen hua̱to̱e̱ huadik Priscila o̱ʼu̱yate. Roma Huairia Romayaʼ oʼmaoro̱kameʼte. Judío aratbuttaj oʼmaoro̱kameʼtenok Aquila Priscilaere Romayaʼ onʼtiakdemeʼte. Ken aʼtahuade̱yaʼpo Pablo oʼhuahuaʼuyate. \v 3 Aquila hua̱to̱e̱ere jaka huakaʼ huasiʼdak huakaʼeri o̱ʼnuyate. Pablo konigti jaka huakaʼ huasiʼdak huakaʼeri o̱ʼe̱po kenomeyere onya̱yo̱ʼ o̱gkikaʼuyate. \v 4 Ayaʼda okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo Pablo oʼhuaʼikaʼuyate. Ke̱yo̱ judío aratbuttaj nog aratbuteretaj huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakpo oʼmanmadikikaʼuyate. Jesucristo buttida o̱ʼe̱ oʼmaknopo̱e̱a̱ʼuyate. \p \v 5 Macedonia huadaribayaʼ Silas Timoteoere enʼtiakdeʼte Pablo huasiʼdak jaka eʼkaʼ kenpaʼda oʼbatikuy. Ayaʼ huameʼnoeda Pabloa Jesúsen huadak huaʼa kenpaʼda oʼmanmadikikaʼuyate. “Jesús o̱ʼe̱ Cristo, Diosa kurudya̱ʼ oʼtaʼmonaʼuyate.” Pablo judío aratbuttaj dakaʼdakon oʼmanaʼikaʼuyate. \v 6 Kenokaʼ judío aratbuta huaboaʼda Pablotaj eʼbatikataʼ onʼpakpo dakhueʼdikda onʼhuaaʼnok Pablo huaok onʼtodtodonʼuyate kenpaʼda oʼhuaʼapo aʼmanopo̱e̱a̱yaʼpo, \p —‍Kenda opuda̱ boʼkikaʼpo kenpaʼda moʼbueyapet. Do namaʼda ahueʼ e̱ʼi̱kaʼtada pe̱e̱hueʼ moʼi̱kaʼpo kenpaʼda moʼbueyapet. Oyda nog aratbutteda ijhuaʼapoy. —‍Pabloa judío aratbuttaj oʼmanaʼuyate. \p \v 7 Hua̱i̱takeʼ jakyaʼ oʼo̱ro̱kdepo Justoen jakyo oʼhuaʼuyate. Huabokerek nog aratbutda o̱ʼe̱po Diostaj diʼda o̱ʼi̱kaʼuy. Justoen jak judíoen hua̱i̱takeʼ jak onteteyoʼ o̱ʼta̱i̱kaʼuyate. \v 8 Kenpaʼti Crispo judíoen hua̱i̱takeʼ jak huairia Jesústaj huaboaʼda oknopo̱e̱ʼuyate. Keʼnen huabeta ayaʼada Jesústaj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. Kenpaʼti huakkaʼda Corinto huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri Jesúsen huadak huaʼa onʼpe̱e̱po huaboaʼda Jesústaj oʼnoknopo̱e̱depo bautiza onʼmagkaʼuyate. \v 9 Ken sikyo eʼyorokte Jesús Huairia Pablotaj onaʼpo: \p —‍Mididhueʼ ya̱e̱ʼ. Batikhueʼda nogi̱ti huadak huaʼa yamanbatiaʼpakonhuahuikaʼ. \v 10 Onere i̱jje̱nok, aratbut ontaj dakhueaʼ o̱gkahueʼdik moʼe̱ne kenpaʼti huakkaʼda in huakkaʼ jakyaʼ doʼtaj oʼnoknopo̱e̱a̱po. —‍Jesús Huairia onʼu̱yate. \p \v 11 Ken Corintoyo nogbayoktida o̱ʼe̱po seis puugkon Pablo o̱ʼunhuahuikaʼpo Corinto aratbuttaj Diosen huaʼa oʼmanmadikaʼonhuahuaʼuyate. \p \v 12 Kenokaʼ Acaya huadaribayo Galión gobierno huairi o̱ʼu̱yate. Corinto jak Acaya huadaribayo o̱ʼu̱yate. Judío aratbuta o̱gkupopakdepo Pablotaj digda onhuahuaypo huairite onʼtohuaʼuyate. \p \v 13 —‍Konig Moisésa oʼmanaʼuyatenig opudomey judío Diostaj nigpe̱i̱kahueʼdik moʼe̱ne. Nogda Diostaj nigpe̱i̱kaʼdik moʼe̱ne. Pabloa namaʼda oʼmanaʼikaʼ. —‍Judío aratbuta gobierno huairitaj namaʼda onʼhuaaʼuyate. \p \v 14 Pabloa batiaʼpakhued Galión huairia oʼmanaʼpo: \p —‍Yanʼpe̱e̱ʼ, opud judío aratbut. In huabokerek oʼbere oʼbarakpiʼ doʼtaj enaʼnayo nigpe̱e̱ʼdik o̱ʼnene. \v 15 O̱ʼnen huadik o̱ʼnen eʼmanmadikaʼ eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnene. Opuda̱da yanʼnopo̱e̱po ya̱gkaʼ. Doa kahueʼdik i̱jje̱y. —‍Galión huairia oʼmanaʼuyate. \p \v 16 Huairien jakyaʼ huairia oʼmaenʼuyate. \v 17 Roma huairien jak kurute Sóstenes judíoen hua̱i̱takeʼ jak huairitaj nog aratbuta onʼbitbituyate. Galión Roma gobierno huairia eʼtiahuayada sohuataʼ o̱ʼu̱yate. \s1 Antioquía huakkaʼ jakyo Pablo onteʼti oʼkumejdepo, onteʼti aʼmanmadikayaʼpo oʼhuaʼuyate. \p \v 18 Corinto huakkaʼ jakyo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeriere Pablo o̱ʼi̱kaʼpo, sueʼda huakkaʼ huameʼnoe o̱ʼi̱kaʼdepo, huanigpe̱i̱kaʼeritaj ijhuayaʼ oʼmanaʼdepo Priscila Aquilaere oʼbakhuaʼpo Siria huadaribayo kusiʼpetoneʼte onʼbakhuaʼuyate. Cencrea huakkaʼ jakyo eʼhuaʼte kusiʼpetoneʼyo huahued o̱ʼnepo, “Diostaj ijnigkaʼapoy,” oaʼpo kuse̱renaʼda Pablo oʼkupiudʼuyate. \v 19 Efeso huakkaʼ jakyo oʼnokye̱depo Priscila Aquilaere ke̱yo̱ oʼmaenondepo. Judío hua̱i̱takeʼ jakyo Pablo oʼkudpo judío aratbuttaj ʼuruda oʼmanmadikaʼnok, \v 20 “Huahueʼ ya̱e̱ʼ. Oroʼere huakkaʼ huameʼnoe yaunhuaʼ.” Ennaʼtada Pabloanayo, “ehueʼ, huaʼdik i̱jje̱y,” oʼmanaʼuy. \v 21 Aʼhuaʼdeyaʼpo oʼmanaʼpo: \p —‍Jerusalényo̱ Apag Diostaj fiesta onʼnigkaʼapo. Ke̱yo̱ fiestayo e̱ʼdik i̱jje̱y. Diosa eʼpaknayo opudtaj kumejdik i̱jje̱a̱poy. —‍Pabloa Efeso aratbuttaj oʼmanaʼuyate. \p Ken kusiʼpetoneʼyo oʼkuddepo Efeso huakkaʼ jakyaʼ okhuaʼuyate. \v 22 Cesarea huakkaʼ jakyo oʼbetdepo Pablo Jerusalényo̱ dagte oʼhuaʼuyate. Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeritaj e̱gkupopakte oʼmabaakaʼepo Antioquía huakkaʼ jakyo oʼhuaʼuyate. \v 23 Antioquía sueʼda huakkaʼ huameʼnoe o̱ʼe̱depo onteʼti oʼhuaʼuyate. Onteʼti Galacia huadaribayo nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo oʼbataʼhuadunhuaʼpo kenpaʼti Frigia huadaribayo nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo oʼbataʼhuadunhuaʼpo, Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeritaj dakaʼ oʼmanopoeanhuaʼuyate. Oʼmaboroaypo nogi̱ti nogi̱ti eknopo̱e̱ʼ oʼbatihuapokuyate. \s1 Efeso huakkaʼ jakyo Apolos Apagbaʼ oʼmanbatiaʼpakonhuahuaʼuyate. \p \v 24 Kenokaʼ Efeso huakkaʼ jakyo judío huabokerek o̱kye̱ʼuyate. Keʼnen huadik Apolos o̱ʼu̱y. Alejandría huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. Apagbaʼ ʼuruaʼda huamanbatiaʼpakeri o̱ʼu̱yate kenpaʼti Apagbaʼtaj huadakda oʼnopo̱i̱kaʼuyate. \v 25 Apolosa Jesús Huairitaj yaʼtipe̱e̱teda oknopo̱e̱po oʼeretpakpo Jesústaj durugteda oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuyate. Kenda Jesúsa oʼkaʼuyate dakaʼda oʼmanmadikaʼuyate. Ayaʼda nopo̱e̱hueʼ o̱ʼu̱ynigʼa kenyoʼda Juana kenda Jesústaj oʼmanmadikaʼuyate kenpaʼti konig Juan bautiza o̱gkaʼuyatenig kenyoʼda oʼnopo̱e̱ʼuy. \v 26 Apolos judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo meʼpukhueʼ o̱ʼe̱po huaboaʼda oʼmanbatiaʼpakpo Jesústaj sueʼda eʼnopo̱a̱da oʼmanmadikaʼuyate. Kenokaʼ Aquila Priscilaere onʼpe̱e̱depo bebahueʼyo huataʼ onʼtohuaʼpo. Ayaʼda Jesúsa oʼkikaʼuyatenig dakaʼda Apolostaj oʼnonmadikaʼuyate. \v 27 Nogok Acaya huadaribayo Apolos eʼhuataʼ oʼpaknok Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria eʼtihuapoktaʼ onʼpakpo berobaʼ onʼmanigmadoyaʼuyate. Acaya huadari huaknopo̱e̱ʼeri Apolostaj huadakda kanʼnigpe̱e̱ʼpo berobaʼ onʼmanigmadoyaʼpo kenbate berobaʼ onʼtaʼmonaʼuyate. O̱kye̱depo Jesústaj huanigpe̱i̱kaʼeritaj oʼmanmadikaʼpo huakkaʼda huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼbatihuapokuyate. \v 28 Judío aratbut oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeritaj Jesúsen huadak huaʼa ʼurunanada oʼmanbatiaʼpakonhuaʼpo Jesús Diosen Cristo o̱ʼe̱ʼuyate. Kurudya̱ʼ oʼtaʼmonaʼuyate. Apagbaʼ oʼbonaʼpakpo Jesús hueretda Diosen Cristo o̱ʼu̱yate oʼmanopo̱e̱a̱ʼnok judíoa namaʼda iaʼ onahueʼdik o̱ʼnepo atokhueʼda o̱ʼnuyate. \c 19 \s1 Efeso huakkaʼ jakyo Pablo o̱ʼe̱po Jesúsen oʼmanbatiaʼpakonhuahuaʼpo oʼmanmadikaʼuyate. \p \v 1 Kenokaʼ Apolos Corinto huakkaʼ jakyo e̱ʼunhuahuikaʼte Pablo Efeso dagte oteʼte oʼpokonpo Efesoyo o̱kye̱ʼuyate. Ke̱yo̱ Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼbahuahuayʼuyate. \v 2 Oʼmanaʼpo: \p —‍¿Jesústaj huaboaʼda moknopo̱e̱depo, Diosen Noki̱re̱g menpaʼ moʼnopoʼto̱e̱ʼ? —‍Pabloa oʼmanaʼuyate. \p —‍Diosen Noki̱re̱gtaj sigpiʼ pe̱e̱hueʼda o̱ʼi̱kay. —‍Efeso huaknopo̱e̱ʼeria oʼnonaʼuyate. \p \v 3 —‍¿Katetaʼ moknopo̱e̱po bautiza bokaʼuy? —‍Pabloa oʼmanaʼnok, \p —‍Juanen eʼmanmadikaʼ oknopo̱e̱nok bautiza mogkaʼuyne. —‍Huaknopo̱e̱ʼeria oʼnonaʼuyate. \p \v 4 —‍Aratbut eʼnopoʼkoreadeʼte Juananayo bautiza oʼmagkikaʼuyate. Bautiza oʼmagkaʼdepo “Noga̱ oʼtiakde Diosa kentaj kurudya̱ʼ oʼtaʼmonaʼuyate. Kentaj yanoknopo̱e̱ʼ.” Oʼmanikaʼuyate. —‍Kenda Pabloa huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼmanaʼuyate. \p \v 5 Pablotaj dakaʼda onʼpe̱e̱denok kenpaʼti Jesús Huairi oʼpaknok bautiza oʼmagkaʼuyate. \v 6 Kenokaʼ Pabloa eʼbatibaʼtaʼtete Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼmanopoʼto̱e̱nok nogen huaʼate onʼbaapakuyate. Kenda Diosen Noki̱re̱ga̱ huaboaʼda oʼmanopo̱e̱a̱ʼdenok onʼmanbatiaʼpakuyate. \v 7 Doce huabokerek Jesucristotaj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. \p \v 8 Bapaʼ puugaʼ Pablo judíoen hua̱i̱takeʼ jakyo ayaʼ okmapi̱e̱ʼahuaddik huameʼnoete oʼkudikaʼpo Jesús Huairitaj oknopo̱e̱ʼdik moʼe̱ oʼmanbatiaʼpakikaʼpo mididhueʼada oʼmanikaʼpo dakaʼ oʼmanopo̱e̱a̱ʼuyate. \v 9 Sueʼada Jesústaj eʼnigpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnepo Jesústaj eʼmanmadikaʼ huakkaʼda e̱gkupopakyaʼ dakhueaʼda onʼbatiaʼpakonhuaʼuyatenok. Konige̱po Pablo oʼbakhuaʼpo Tirannoen huamanmadikaʼ jakyo huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼbatohuaʼuyate. Ayaʼda huameʼnoe Jesús Huairien huaʼa oʼmanbatiaʼpakonhuahuikaʼuyate. \v 10 Ken bottaʼ huabayok Jesús Huairien huaʼa oʼmanbatiaʼpakonhuahuikaʼnok ayaʼda Asia huadaribayo hua̱e̱ʼeri Jesús Huairitaj eʼmanmadikaʼ onʼpe̱e̱ʼuyate. Judío hua̱e̱ʼeri nog aratbutere onʼpe̱e̱ʼuyate. \v 11 Diosa Pablotaj teyda o̱ʼe̱a̱ʼnok konig Diosyoʼda kaʼdik o̱ʼe̱nig oʼkikaʼpo dakhueʼtaj oʼbayareaʼpo. \v 12 Kenaʼpo yudtataʼ onʼnejpo kenpaʼti yudtaj joktega̱ onʼnejdepo onʼtohuaʼpo, aratbut eʼdigpaktaj kenpaʼti dakhueʼ e̱e̱ʼtaj keʼna onʼmanejpo onʼbayareaʼuyate. Kenpaʼti dakhueʼ totoʼ noki̱re̱gtaj onʼmakmaoro̱kaʼuyate. \p \v 13 Sueʼda judío nogyo̱ nogyo̱ huahuaeʼeri totoʼtaj huamakmaoro̱kaʼeri o̱ʼnepo, totoʼ aʼmakmaoro̱kaʼpo Jesúsendik dikkaʼdik o̱ʼe̱ne onʼnopo̱e̱po, \p —‍Yanoro̱k. Jesústaj Pabloa oʼmanbatiaʼpakikaʼ. Jesúsa oʼpaknok yanoro̱k. —‍Kenomeya̱ totoʼtaj onʼmanaʼuyate. \p \v 14 Ken konig Escevaen huasiʼpoa onʼdaʼuyate. Esceva judío sacerdote huairi o̱ʼu̱yate. Keʼnen sietesiʼpoa kenda onʼdaʼuyate. \v 15 Kenpaʼ eʼmanadeʼte, \p —‍Jesústaj o̱ki̱e̱y. Pablotaj o̱ki̱e̱y. Opudtaj o̱ki̱e̱hueʼ o̱ʼe̱y. ¿Be moʼe̱t? —‍Totoʼa oʼmanaʼuyate. \p \v 16 Kenda oʼmanaʼdepo kenbokereka Escevaensiʼpotaj ayaʼtada teynanada oʼmagkaʼnok jakyaʼ onʼmamonpo, juraʼbayoʼ kenpaʼti dakhueaʼ hua̱so̱ʼ e̱gkaʼ onʼmamonʼuyate. \v 17 Kenda ayaʼada Efeso huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri judío nog aratbutere huakkaʼ onʼmeʼpukpo. Huadakda Jesús Huairi o̱ʼe̱ oʼnoknopondepo onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 18 Kenpaʼti huakkaʼda Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeriomey onʼkupopakuyate. Aratbut menʼpe̱e̱ʼpo nogda nogda namaʼda ijkikamey onʼmanaʼuyate. \v 19 Huakkaʼmona tidig o̱gkikameʼte. Tidig huakaʼ huanopo̱e̱ʼ berobaʼ enʼbatotiakdeʼte huakkaʼada onʼtiahuaypo onʼmamaʼhui̱ga̱ʼuyate. Ken berobaʼ eʼbaeʼnayo quinientos gramos de oro yokdik o̱ʼe̱. \v 20 Ken konig nogya̱ʼ nogya̱ʼ huakkaʼada Jesús Huairien huadak huaʼa huaboaʼda oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. Kenpaʼti ʼuruaʼda onʼnigpe̱i̱kaʼpo Diosen onʼnigkikaʼuyate. \p \v 21 Nogok Pablo Jerusalényo̱ eʼhuataʼ oʼpakpo, “huakkuru Macedonia huadaribayo ijbataʼhuadunhuaʼapoy kenpaʼti Acaya huadaribayokon ijbataʼhuadunhuaʼapoy. Jerusalénya̱ʼ Romayo ijhuaʼapoy.” Pabloa oaʼuyate. \v 22 Macedoniayo Timoteo Erastoere huatihuapokeritaj oʼmataʼmonaʼdepo nogi̱ti Asiayo Pablo o̱ʼunʼuyate. \s1 Efeso aratbut o̱gkupopakpo digda onʼhuadiaypo diga̱ʼda oʼdokoyonhuaʼuyate. \p \v 23 Kenokaʼ Efesoyo Jesúsen huadak huaʼa onʼmanmadikikaʼnok huakkaʼ aratbut o̱gkupopakpo diga̱ʼda onʼmahuadiaypo diga̱ʼda oʼdokoyonhuaʼuyate. \v 24 Demetrio huabokerek siro jaksiʼpo diosen jakonig huakaʼeri o̱ʼu̱y. Efeso aratbut ayaʼada dios Dianataj oʼnoknopo̱e̱ʼuyate. Ettoneʼ diostaj oʼdikkaʼuyate Diana. Demetrio huakkaʼ nog huabokerekere Dianataj huakkaʼ siro eʼketkaʼ jaksiʼpo o̱gkikaʼuyate. Onʼbahuayaʼpo huakkaʼ huakupe onʼbaeʼikaʼuyate. \v 25 Huakkaʼ siro jaksiʼpo huakaʼeri nog siro eʼketkaʼ huakaʼeriere Demetrioa oʼbakupopakaʼpo, \p —‍Huairiomey, Dianataj siro jaksiʼpo huakkaʼda oʼkikaʼne kenpaʼti siro eʼketkaʼ dios oʼkikaʼne. Huakkaʼ huakupe oʼbaeʼikay opuda̱ moʼnopo̱e̱ne. \v 26 “Huabokerekada eʼkaʼ siro eʼketkaʼ dios hueretda Dios ehueʼ o̱ʼe̱.” Pabloa nogyo̱ nogyo̱ Asiayo i̱yo̱ Efesoyokon oʼhuaʼepo kenda huakkaʼtada oʼmanaʼnok Cristotayoʼda huakkaʼananada oʼnoknopo̱e̱. Kenda moʼbatiahuaydene kenpaʼti moʼmatipe̱e̱dene. \v 27 Kenda oroʼtehuapaʼ dakhueʼda o̱ʼe̱. Onteʼti oroʼen siro eʼketkaʼ jaksiʼpo kenpaʼti oroʼen siro eʼketkaʼ aratbut pakhueʼdik o̱ʼneapo. Bahuayahueʼdikda moʼe̱a̱pone. Kenpaʼti aratbuta ʼuru dios Dianaen jaktoneʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼneapo. Oy dios Dianataj huakkaʼada Asiayaʼ onʼpak kenpaʼti nogbayaʼ nogbayaʼ onʼpak. Kenomeya̱ onaʼti dios Dianataʼ pakhueʼ o̱ʼneapo. —‍Demetrioa oʼmanaʼuyate. \p \v 28 Kenda onʼpe̱e̱depo diga̱ʼda onʼmahuadiayonpo, \p —‍Efeso aratbuten dios Diana huadakdapitaʼ huairi o̱ʼi̱kaʼ. —‍Efeso aratbuta ʼuttaʼda oʼdokoyʼuyate. \p \v 29 Efeso huakkaʼ jakyo huabada aratbut konig oʼkaʼapoy nopo̱e̱hueʼada o̱ʼnepo diga̱ʼda oʼdokoypo Gayotaj Aristarcoeretaj onʼbataʼkoyonpo Efeso aratbuten hua̱i̱takeʼ jakyo onʼbatotokonhuaʼpo nopoyo onʼmaboaʼuyate. Ken Gayo Aristarcotere Pabloa nogyo̱ nogyo̱ oʼbatohuaʼikaʼuyate. Gayo Aristarcoere Macedonia huadaribayo hua̱e̱ʼeri o̱ʼnuyate. \v 30 Huakkaʼ aratbut e̱gkupopakyo Pablo eʼkudtaʼ eʼpaktada Jesúsen huaknopo̱i̱kaʼeria Pablotaj onʼto̱e̱nok kudhueʼdik o̱ʼu̱yate. \v 31 Kenpaʼti sueʼada Asia huadaribayo huairi Pabloen huadiʼ o̱ʼnepo Pablotaj kaʼnoneʼpo oʼmataʼmonaʼnok, “Hua̱i̱takeʼ jakyo kudhueʼ ya̱e̱ʼ.” Oʼnonaʼuyate. \v 32 Hua̱i̱takeʼ jakyaʼ nogda huadik nogda huadik ʼuttaʼda o̱ʼdapo nopo̱e̱hueda̱da ʼuttaʼda o̱daʼpo menaʼpo o̱gkupopak nopo̱e̱hueʼ o̱ʼnuy. \v 33 Alejandro judío huabokerek o̱ʼu̱y. Ken aratbuta o̱gkupopaknig Alejandrotaj onʼnopo̱a̱ʼdepo aratbut nopoyo judío aratbuta Alejandrotaj onʼtohuaʼnok eʼmanbatiaʼpaktaʼ oʼpakpo Alejandroa apakhueʼ kaʼneʼpo oʼmanigbaʼtenigʼa. \v 34 Keʼna judío aratbut o̱ʼe̱ onʼnokotpo dos horas ʼuttaʼda onʼbasagkiaʼepo, \p —‍Efeso aratbuten dios Diana huadakdapitaʼ huairi o̱ʼe̱. —‍ʼUttaʼda onʼbasagkiaʼeʼuyate. \p \v 35 Ken gobierno huairien huamadoyaʼeri oʼbodpo aratbuttaj oʼbaaʼbatikaʼdepo oʼmanaʼpo: \p —‍Huairiomey Efeso hua̱e̱ʼeri ʼuru jak dios Dianaen oroʼ onʼtiokaʼikaʼ ayaʼbayaʼda aratbut onʼnopo̱e̱. Kenpaʼti Diana eʼketkaʼ dios kurudya̱ʼ oʼkotuynig. Oroʼa onʼtiokaʼikaʼ ayaʼbayaʼda aratbut onʼnopo̱e̱. \v 36 Kenda buttida o̱ʼe̱ ayaʼada huaaʼdik o̱ʼne yanʼbatik, basagkia ehueʼ yaneʼ. Nopo̱e̱hueʼada ahueʼ yaneʼ. Dakaʼda yanʼnopo̱e̱po ya̱gkaʼ. \v 37 Kenomey huabokerek boʼtotiakdenig dakhueaʼ kahueʼ o̱ʼne. Kenpaʼti opudomeyen diostaj dakhueaʼ huaahueʼ o̱ʼne. \v 38 Demetrioere huabaaʼeria betapiʼ eʼhuaaʼtaʼ eʼpaknayo dakaʼ huanopo̱i̱kaʼeri huairitaj huaʼdik o̱ʼnikaʼ. Huanopo̱i̱kaʼeri huairia meʼpe̱e̱ʼpo huayahuaya batiaʼpakdik o̱ʼne. \v 39 Nogda eʼkaʼtaʼ eʼpaknayo huakkaʼ jak gobierno huairi e̱gkupopakyaʼ batiaʼpakdik moʼe̱a̱pet. \v 40 Eʼkupopakyaʼ ʼuttaʼda oʼdaʼpaknok kenpaʼti onʼbakeʼtenok, “Dakhueaʼda boʼkameʼte.” Roma huakhuairi aʼdik o̱ʼe̱. Kateapiʼ aʼtokhueʼdik o̱ʼe̱a̱pet oroʼa. —‍Huairien huamadoyaʼeria oʼmanaʼuyate. \p \v 41 Kenda oʼmanaʼdepo, “yanʼbahuatiʼ,” oʼmananʼuyate. \c 20 \s1 Macedonia huadaribayo kenpaʼti Grecia huadaribayo Pablo oʼhuaʼuyate. \p \v 1 ʼUttaʼda eaʼpak enʼbatikdeʼte Pabloa huanigpe̱i̱kaʼeritaj aʼmaboroayonyaʼpo oʼbakupopakaʼuyate. Oʼmanmadikaʼdepo, “ijhuaʼdey,” oʼmanaʼdepo Macedonia huadaribayo oʼbakhuaʼuyate. \v 2 Macedonia huadaribayo nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo oʼbataʼhuadunhuaʼpo Jesústaj huanigpe̱i̱kaʼeritaj dakaʼda oʼmaboroaypo oʼmanmadikanhuaʼuyate. Nogokaʼ Grecia huadaribayo o̱kye̱ʼuyate. \v 3 Ke̱yo̱ bapaʼ puug oʼmataʼunhuahuaʼpo Siria huadaribayo huaʼdikda e̱ʼe̱a̱da kusiʼpetoneʼyo huakuddik e̱ʼe̱a̱da judío aratbut Pablotaj aʼarakenyaʼpo onokkupobonok Pablo oʼnopo̱e̱depo kusiʼpetoneʼyo huahueʼ o̱ʼu̱yate. Konige̱po huaʼite onteʼti Macedonia huadaribayo ijhuaʼapoy, huaboaʼda oʼnopo̱e̱ʼuyate. \v 4 Nogda huakkaʼ jakeri kenpaʼti nogda huadaribayo hua̱e̱ʼeri Pabloere onʼhuaʼuyate. Sópater Berea jak hua̱e̱ʼeri oʼhuaʼuy. Tesalónica jak hua̱e̱ʼeri, Aristarco kenpaʼti Segundo onʼbahuaʼpo, Derbe jak hua̱e̱ʼeri Gayo kenpaʼti Timoteo onʼbahuaʼpo Asia huadaribayo hua̱e̱ʼeri Tíquico Trófimoere onʼtahuaʼuyate. \v 5 Dagte huakkuru kenomey onʼhuaʼdepo huakkaʼ jak Troasyo oroʼtaj monige̱ʼuyate. \v 6 Filipos huakkaʼ jakyo judíoen fiestate oroʼ oʼbapeʼuy. Kenda fiestate judío aratbut biahueʼ pan bapeʼdik o̱ʼnikaʼ. Fiesta oʼpokandepo kusiʼpetoneʼyo oʼhuaʼuy. Cinco huameʼnoe e̱ʼpo̱gte oʼhuaʼunhuaʼpo Troas huakkaʼ jakyo o̱kye̱ʼdepo Troasyo siete huameʼnoe o̱ʼunʼuy. \s1 Troas huakkaʼ jakyo Pablo o̱ʼta̱ʼunʼuyate. \p \v 7 Domingote pan aʼbapeyaʼpo konig Jesúsen huataʼmoneri o̱gkikaʼuyatenig oroʼ o̱gkupopakpo, Pabloa oroʼ huanigpe̱i̱kaʼeritaj monmadikanhuaʼpo. Emeʼte ijhuaʼapoy oʼnopo̱e̱po ijhueʼda monbatiaʼpakonhuaʼpo nopote sikyoda monbatiaʼpakbeduyne. \v 8 Jak kutayaʼnada eʼbakariyaʼ oʼkupopakuy. Ke̱yo̱da huakkaʼ huakjeysiʼpo oʼbakpaknok. \v 9 Huabo o̱ʼe̱po huaboendik Eutico ventanate oʼhuadpo ijhueʼda Pablo oʼmanbatiaʼpakbednok ken huabo diga̱ʼda taytayaʼ oaʼpo oʼtayonpo jak kutayaʼ oʼkotuy. Eʼbueyonʼ oʼdupakaʼpo jakyo onʼhueda̱ʼuy. \v 10 Ken Pablo oʼhuarakdepo huabotaj huikudate oʼtihuadatoʼpo oʼdokoʼepo, \p —‍Meʼpukhueʼ yaneʼ, huabo oʼnoe. —‍Huamaʼbuy huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼmanaʼuy. \p \v 11 Ken onaʼti jak kutayo oʼbehuikonpo pan oʼpohueseaʼpo oʼbatobapeʼdepo onteʼti oʼmanbatiaʼpakpo oʼtokmeʼuy. Oʼbatikdepo oʼbakhuaʼuy. \v 12 Huabotaj eʼnoeʼ onʼtohuaʼnok ayaʼada durugnanada onʼmaeʼuy. \s1 Troasyaʼ Mileto huakkaʼ jakyo Pablomey onʼhuaʼuy. \p \v 13 Oroʼ huakkuruda oʼhuaʼuy. Asón huakkaʼ jakyo Pablotaj aʼeyaʼpo kusiʼpetoneʼte oʼhuaʼuy. Pablonayo huaʼite eʼhuaʼtaʼ oʼpakuyate. \v 14 Asón jakyo Pablotaj oʼhuahuaydepo kusiʼpetoneʼyo oʼbakudonpo Mitilene huakkaʼ jakyo oʼhuaʼuy. \v 15 Ke̱ya̱ʼ oʼhuaʼuy. Emeʼte Quío hua̱gkutaʼmejte oʼpokonhuaʼpo admeʼtaʼ Samos huakkaʼ jakyo oʼtiakuy. Trogilioyo okmapi̱a̱huaduy. Emeʼte Mileto huakkaʼ jakyo oʼtiakuy. \v 16 Efeso huakkaʼ jak Asia huadaribayo o̱ʼe̱. Jerusalényo̱ Pablo i̱da eʼhuaʼtaʼ oʼpakpo judío aratbuten fiesta Pentecostéste eʼbapeʼtaʼ oʼpakpo. Konige̱po i̱da eʼhuaʼtaʼ oʼpakpo Asiayo ijhueʼda e̱e̱ʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼe̱po Efesoyo eʼhuaʼtaʼ pakhueʼ o̱ʼu̱y. \s1 Pabloa Efeso huaknopo̱e̱ʼeri huairitoneʼtaj oʼmanbatiaʼpakonhuaʼuy. \p \v 17 Miletoyo Pablo o̱ʼe̱po, Efeso huanigpe̱i̱kaʼeri huairitaj kanʼtotiakeʼpo oʼmataʼmonaʼuy. \v 18 Ken huairi enʼbatiakdeʼte \p —‍Asiayo yo̱kye̱ʼdepo huakkurutedda huameʼnoeyte huadakda ijkikaʼuy. Taʼpotaʼtion huadakda ijkikamey. Opuda̱ kenda dakaʼ moʼnopo̱e̱ne. \v 19 Botbayokaʼ opudere i̱ji̱kamey. Huadaknopoʼda Diostaj ijnigpe̱i̱kaʼpo Diosen ijkikaʼuy. Opud Diostaj dakaʼ kanʼnigpe̱i̱keʼpo huakkaʼ yonhuikonhuaʼuy. Judío aratbut doʼtaj eʼaraktaʼ onʼpakpo dakhueaʼda meʼnogkikaʼuyne opuda̱ Efeso huairi kenda moʼnopo̱e̱. \v 20 Dakaʼda eʼmanmadikaʼ opudtaj aʼtihuapokyaʼpo oʼnonmadikikaʼuyne. Jak kurute huakkaʼ aratbuta eʼpe̱e̱te oʼnonmadikikaʼuyne kenpaʼti opuden jakyaʼ oʼnonmadikikaʼuyne. \v 21 Dakhueaʼ eʼkaʼ yanʼbatik Diostaj yanʼnopoʼkoreaʼ, Jesucristo Huairitaj yanoknopo̱e̱ʼ. Judíotaj kenpaʼti nog aratbuttaj oʼnonaʼikaʼuyne. \v 22 Oy Jerusalényo̱ ijhuaʼapoy. Diosen Noki̱re̱ga̱ beʼtaʼmonaʼnok ijhuaʼapoy. Ke̱ya̱ʼ menpapiʼ meʼnogkaʼapone nopo̱e̱hueʼda ijhuaʼapoy. \v 23 Ke̱ya̱ʼ huabakuda̱ʼ jakyo boʼkuda̱ʼapone. Paiʼda ijnopoʼe̱a̱pone. Diosen Noki̱re̱ga̱ menaʼne. \v 24 Kenda menogkaʼapone ijnopo̱e̱po mepuʼkehueʼdikda i̱jje̱y. Doʼhuedda huabidda eʼnoetaʼ pakhueʼ i̱jje̱po kenyoʼda durugda Diostaj ijpe̱e̱po keʼnenyoʼda huadakhuapa aʼkayaʼpo kikaʼdik i̱jje̱y. Diosen kakikeʼpo meʼtaʼmonaʼuynok kenpaʼda eʼdakeaʼtaʼ ijpaki. Diosa diʼnanada o̱ʼe̱po Jesúsa moʼnigbueyʼuynok ayaʼada nopoʼkoreaʼdik ya̱ʼnepo kenpaʼti dakhueaʼ eʼkaʼ Diosa oʼbakkahueaʼapet. Kenda nogyo̱ nogyo̱ durugteda ijmanbatiaʼpakonhuahuikaʼpoda eʼkuhuittaʼ ijpaki, ken. \p \v 25 Ken Dios huairitaj nigpe̱i̱kaʼdik moʼe̱. Kenpaʼti Jesústaj huadak huaʼa opudere ijmanbatiaʼpakikaʼmey. Opudomey doʼtaj onteʼti tiahuayhueʼdik o̱ʼneapone. \v 26-27 Ayaʼ Diosbaʼ dakaʼda oʼnonmadikikameʼne. Beʼapiʼ oknopo̱e̱hueʼ e̱e̱ʼnayo “Pabloa Diosbaʼ dakaʼ onmadikahueʼ moʼi̱kaʼneʼ,” ahueʼdik o̱ʼne. \v 28 Opuda̱da huadaknopoʼda yanʼto̱i̱kaʼ. Opuda̱da dakaʼ yanʼnopo̱e̱po yanʼnigpe̱i̱kaʼ. Huataʼda yanʼtiokaʼikaʼ. Ayaʼda huaknopo̱e̱ʼeritaj Jesucristo oʼmanigbueyʼuyatenok konige̱po Jesúsenyoʼ oʼtamae. Ayaʼda Cristoen huanigpe̱i̱kaʼeritaj dakaʼda yanʼmanigto̱i̱kaʼ. Diosen Noki̱re̱ga̱ kenda monaʼuyne opudtaj. \v 29 Doʼhua oʼnokhuaʼapone. Doʼhua eʼnokhuadeʼte namaʼda huamanmadikaʼerikon opudere a̱ʼe̱ya̱ʼpo Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeritaj Diostaj eknopo̱e̱batikaʼtaʼ onʼeretpakpo yanʼbatiakapet. Konig dubakuhua ovejataj eʼbaraktaʼ onʼpakpo o̱ʼnikaʼ konigti namaʼda huamanmadikaʼeria opudtaj Diostaj eʼmaknopo̱e̱batikaʼtaʼ yanʼeretpakapet. \v 30 Sueʼda huanigpe̱i̱kaʼeria opud e̱ʼhua̱i̱kayaʼda huaboaʼda namaʼda huadik monmadikaʼapet. Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeritaj kenda kanʼnigpe̱e̱ʼpo kanʼkikeʼpo. \v 31 Namaʼda huamanmadikaʼeritaj keyoj, ijjay. Bapaʼ huabayok huameʼnoe kenpaʼti sikyo batikhueʼda opudtehuapaʼ Diostaj yonhuikpo Jesúsen huadak huaʼa onʼmaboroayonhuahuikaʼne. Ayaʼtada opudtaj oʼnonmadikikameʼne. Kenda okkahuehueʼ yanikatiʼ. \p \v 32 Ken, opudtehuapaʼ Diosa dakaʼ kabatiokikeʼpo Diosen diʼda huaʼa kamanopoʼto̱e̱ʼpo ken huaʼataj moʼnigpe̱i̱kaʼpo teyda moknopo̱e̱po, Diosen huanigpe̱i̱kaʼeriere moʼnoeonhuahuikaʼapo. \v 33 Aʼnenda opudere i̱jjunhuahuikaʼuy. Doʼtehuapaʼ opuden huakupe opuden yudtapiʼ pakhueʼ i̱ji̱kamey. \v 34 Doʼtehuapaʼ kenpaʼti doere huamanmadikaʼeritehuapaʼ ijbaikamey. Opuda̱ kenda dakaʼ moʼnopo̱e̱ne. \v 35 Kenda ijbaikaʼpo paiʼda aratbuttaj ijbayokikamey opud konigti yanʼbaapo paiʼda eʼnahue̱ʼtaj yanʼbayokikatiʼ. “Katetehueʼ huabayokeria durugnanada o̱ʼnikaʼ. Eyokte huabaeʼerinayo sueʼda durugda o̱ʼne.” Kenda Jesús Huairia oaʼuyate. —‍Pabloa Efeso huanigpe̱i̱kaʼeri huairitaj oʼmanaʼuyate. \p \v 36 Kenda oaʼdepo Pabloa huikudate onʼbahuadpo ayaʼda Efeso huanigpe̱i̱kaʼeri huairiere oʼtionaʼpakuyate. \v 37 Pablotaj ayaʼada onʼtaʼbahuikpo onʼdokoʼepo kenpaʼti konig kenomey o̱gkikaʼuynig konigti onʼbuyukeʼuyate. \v 38 “Onteʼti doʼtaj tiahuayhueʼ o̱ʼneapone,” Pabloa oʼmanaʼdenok suhueʼnanada onʼmaeʼuyate. Kenokaʼ kusiʼpetoneʼte onʼtahuaʼuyate. \c 21 \s1 Jerusalényo̱ Pablo oʼhuaʼonhuahuaʼuyate. \p \v 1 Huamaʼbuytaj oʼbakhuaʼdepo kusiʼpetoneʼyo oʼkuduy. Cos hua̱gkutaʼmejyo meyo̱piʼ bethueʼda butukda oʼhuaʼuy. Emeʼte huakkaʼ jak Rodasyo oʼhuaʼuy. Ke̱ya̱ʼ huakkaʼ jakyo Pátarayo oʼhuaʼuy. \v 2 Pátara nog kusiʼpetoneʼ Fenicia huadaribayo huahuaʼ oʼhuahuayʼuy. Oʼkudpo oʼhuaʼuy. \v 3 Eʼhuaʼte hua̱gkutaʼmej Chipre oʼtiahuayʼpo opetopen oʼhuaʼpo Siria huadariyo oʼhuaʼuy. Tiro huakkaʼ jakyo katepiʼ oʼbatatohuaʼpo batabakotandik o̱ʼe̱po oʼbetuy. \v 4 Tiro huakkaʼ jakyo Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼbahuahuaydepo kenomeyere siete huameʼnoe o̱ʼunhuaʼuy. Diosen Noki̱re̱ga̱ huaknopo̱e̱ʼeritaj kenda oʼmanopo̱e̱a̱ʼnok “Jerusalényo̱ huahueʼdik ya̱e̱ʼ, Pablo.” Huaknopo̱e̱ʼeria oʼnonaʼuy. \v 5 Ken siete huameʼnoe o̱ʼe̱depo aʼhuayaʼpo o̱ʼo̱ro̱kʼuy. Huakkaʼ jak kurute ayaʼada Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeri ettoneʼere huasiʼpoere boʼtaʼtiakuyne. Kuhuadte huikudate oʼbahuadpo Diostaj oʼtionaʼpakuy. \v 6 “Yanhuatiʼ,” eʼmabajbajte monaʼuyne. “Yanʼmaetiʼ,” oʼmanaʼdepo kusiʼpetoneʼyo oʼkuduy. Kenomey keʼnen jakyo onʼbahuaʼuyate. \p \v 7 Ken huakkaʼ jak Tiroyaʼ oʼbakhuaʼuy. E̱ʼpo̱gyo̱ kusiʼpetoneʼyo oʼhuaʼuy. Tolemaida huakkaʼ jakyo oʼbetuy. Jesúsen huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼbahuahuaypo nogmeʼnoetida kenomeyere oʼmata̱ʼe̱ahuaduy. \v 8 Emeʼte Pablo oroʼere oʼhuaʼuy. Cesarea huakkaʼ jakyo o̱kye̱ʼuy. Cesareayo Felipeen jakyo oʼhuaʼuy. Felipe Jesúsen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpakikaʼpo nogya̱ʼ nogya̱ʼ oʼmanbatiaʼpakikaʼuyate. Aʼnenda sieteʼa huabatihuapokikaʼ onʼbaktieʼeaʼuy. Keʼna nogtida o̱ʼu̱y. Kenere o̱ʼeonhuaʼuy. \v 9 Felipeen bottaʼ bottaʼ hua̱yo̱bu oʼta̱u̱y. To̱e̱pakhuedyoʼ oʼta̱u̱yate. Kenomeytaj Diosa oʼmanopo̱e̱a̱ʼnok kenda onʼmanikaʼuyate. \v 10 Huakkaʼ huameʼnoe e̱ʼe̱deʼte Diosenbaʼ huamanbatiaʼpakeri Judeabayaʼ o̱kye̱ʼuy. Keʼnendik Agabo o̱ʼu̱y. \v 11 Oroʼtaj aʼtaʼhuadyaʼpo oʼtiakuy. Agabo makaʼbij Pablotada jokbijjeatoʼpo huataʼ oʼitinukupo kenpaʼti oʼbaʼtinukupo oʼbatiaʼpakpo, \p —‍Jerusalényo̱ judío huairia Pablotaj in konig oʼnogkaʼapo. Kenpaʼti Roma aratbuttaj onʼbayokapo. Diosen Noki̱re̱ga̱ menameʼne. —‍Agaboa oroʼtaj monaʼuyne. \p \v 12 Kenda oʼpe̱e̱depo oroʼ kenpaʼti Cesarea huaknopo̱e̱ʼeria Pablotaj onaʼpo, “Jerusalényo̱ huahueʼ ya̱e̱ʼ.” Diga̱ʼda onaʼuynigʼa. \v 13 Pablonayo monaʼpo, \p —‍¿Menaʼpo dotaʼ moʼbahuik? ¿Menaʼpo paiʼda onʼnopoʼe̱a̱ʼ? Doʼtaj kuda̱ʼdik meʼnene kenpaʼti Jerusalén huakkaʼ jakyo Jesús Huairien huaʼa ijmanbatiaʼpakikaʼnok bueydik i̱jje̱po bueydik i̱jje̱y. —‍Pabloa monaʼuyne. \v 14 Pablo oroʼtaj nigpe̱e̱hueʼ moʼe̱nok, \p —‍Kate Jesús Huairia eʼkataʼ oʼpak megkeʼ. —‍Onaʼdepo okbatikonʼuy oroʼ. \p \v 15 Ken katepiʼ e̱ʼta̱e̱ʼ kutamayo oʼbahueʼudpo Jerusalényo̱ oʼhuaʼuy. \v 16 Sueʼada Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeria Jerusalényo̱ boʼtahuaʼuy. Mnasónere oʼhuaʼpo keʼna Chipreyo hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeri o̱ʼi̱kaʼuyate. Mnasónen jakyo Jerusalényo̱ boʼtohuaʼuyne. Ke̱yo̱da o̱ʼi̱kaʼuy. \s1 Pablo Jacobotaj onʼtaʼhuade̱ʼuyate. \p \v 17 Jerusalényo̱ eʼtiakdeʼte Jesucristotaj huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuya durugteda boʼeduyne oroʼtaj. \v 18 Jacobotaj aʼtaʼhuadyaʼpo emeʼte oroʼere Pablo oʼhuaʼuy. Jacoboere ayaʼda Jesucristoen huaknopo̱e̱ʼeri huairitoneʼ onʼmauy. \v 19 “Ijtiaki,” Pabloa oʼmanatoʼdepo, Diosa dakaʼ beʼtihuapoknok Jesúsen huadak huaʼa oʼmanbatiaʼpaknok huakkaʼnada nog aratbut huaboaʼda onʼnopoʼkoreaʼpo Jesús Huairitaj oʼnoknopo̱e̱meʼ. Kenda Pabloa oʼmanbatiaʼpakuy. \v 20 Kenda onʼpe̱e̱depo, huadakda o̱ʼe̱ Dios, ʼuruaʼda oʼkadhuahuameʼte Diosa, onʼbatiaʼpakdepo, Pablotaj oʼnonaʼpo: \p —‍Huadakda huamaʼbuy. Huakkaʼnada miles judío huaknopo̱e̱ʼeri i̱yo̱da e̱ʼe̱a̱da Moisésenkon ayaʼada nigpe̱i̱kaʼdik o̱daʼikaʼ. \v 21 Judío aratbuttaj nog aratbutenbayaʼ namaʼda Pabloa oʼmanmadikikaʼ. Kenda Moisésa oʼmanaʼuyate kahueʼdik o̱ʼne. Kenpaʼti huabokereksiʼpo huasiʼdak oktegi̱kahueʼdik o̱ʼne. Kenpaʼti konig judío aratbut o̱gkikaʼuyatenig kikahueʼdik o̱ʼne. Kenda iʼmanmadikikaʼnig ontaj judío huaknopo̱e̱ʼeria moʼtipe̱e̱meʼte. \v 22 ¿Konige̱po oroʼ kate kaʼdik o̱ʼe̱? Kenomey judío huaknopo̱e̱ʼeri Pablo oʼtiakde onʼpe̱e̱depo kupopakdik o̱ʼneapo. \v 23 Konig ya̱gʼkatiʼ oʼnonapone: Oroʼen bottaʼ bottaʼ huabokerek moʼe̱ne. Ken konig oʼkaʼapoy buttida Diostaj oʼnonameʼtenigda. Kenda kaʼdik o̱ʼne. \v 24 Yanʼbatohuatiʼ. Kenomeyere Diosen jakte konig Moisésa oʼmanaʼuyatenigda Diostaj yanʼbayoktiʼ. Kenomeytaj oveja ʼuhua kaʼdeʼpo huakupe yabayoktiʼ. Oveja ʼuhua Diostaj eʼbatiarakadeʼte kuse̱renaʼda kupieʼdik moʼmaeapet. Kenda ekaʼnayo judío aratbut huaknopo̱e̱ʼeri opudtaj boʼtiahuaypo noga̱ namaʼda onʼhuaaʼmeʼte onʼnopo̱a̱po kenpaʼti Moisésenbaʼ oʼkikaʼ, onʼnopo̱a̱po, ken. \v 25 Kenpaʼti nog aratbut huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼmanigmadoyaʼuy. Kenda kaʼdik e̱ʼhua̱e̱ʼ oʼmanigmadoyaʼuy oroa. Konig judíomey o̱gkikaʼnigtaj kikahueʼdik e̱e̱ʼtada ken huaen dios eʼketkaʼtaj eʼyokdeʼ bapehueʼdik yanikaʼ. Kenpaʼti mimipiʼ bapehueʼdik yanikaʼ. Kenpaʼti eʼhuerenpitidukuʼte eʼbuey bapehueʼ yanikaʼ. Kenpaʼti nogen hua̱to̱e̱ʼtaj bakdejhueʼdik yanikaʼ. Kenyoʼda oʼmanigmadoyaʼuy. —‍Jacoboomeya̱ Pablotaj oʼnonaʼuy. \s1 Diosen huamanmadikaʼ jakyaʼ Pablotaj onʼto̱ro̱kuy. \p \v 26 Ken Pabloa bottaʼ bottaʼ huabokerektaj oʼbatohuaʼpo emeʼte kenomeyere onokteyoʼ Diostaj ʼuruʼdikyoʼ o̱gkaʼuyate. Siete huameʼnoe nige̱ʼdik o̱ʼnepo kenokaʼ Diostaj ovejapiʼ vacapiʼ oʼnigarakapet kenda sacerdotetaj aʼnaʼyaʼpo Diosen huamanmadikaʼ jakyo onʼkudonmeʼte. \p \v 27 Ken siete huameʼnoe huapokdikte e̱e̱ʼte sueʼda judío aratbut Asia huadaribayaʼ Diosen jakyo Pablotaj onʼtiahuaydepo huakkaʼda aratbut e̱gkupopakte Pablotaj dakhueaʼ onʼbatiaʼpakdenok Pablotaj onʼepo. Onʼto̱e̱ʼuy. ʼUttaʼda onʼmanaʼpo: \p \v 28 —‍Boʼtihuapok Israel huabokerek. In huabokerek nogbayo nogbayo oʼhuaeʼikaʼpo, oroen eʼmanmadikaʼ dakhueʼda o̱ʼe̱ oʼmanmadikikaʼpo, Moisésenbaʼtaj pe̱e̱hueʼdik yanikaʼ oʼmanmadikikaʼ, kenpaʼti in Diosen jaktaj dakhueaʼda oʼhuaaʼpo kenpaʼti nog aratbuttada Diosen jakyo oʼbakuda̱ʼnok Diostaj ta̱hui̱ri̱ga̱ʼda o̱gkikaʼpo. —‍Nogbayo judío huabokereka ʼuttaʼda onʼmanaʼuyate. Namaʼda onʼmanaʼuynigʼa. \v 29 Jerusalényo̱ ʼikken Pablo Trófimoere judíoa onʼtiahuaymeʼte. Diosen jakyo Pablo Trófimo Efeso hua̱e̱ʼeritaj oʼtokudtaj judíomey namaʼda onʼnopo̱e̱po namaʼda onʼhuaaʼuynigʼa. \v 30 Ayaʼda Jerusalén jak hua̱e̱ʼeri onʼpe̱e̱depo, onʼdiayonpo, onʼhuaketonyakpo onʼkupopakpo. Pablotaj onʼto̱e̱po Diosen jak kurute onʼto̱ro̱konpo. Diosen huamanmadikaʼ jak i̱dada oʼnokhuikuy. \v 31 Kenokaʼ Pablotaj eʼaraktaʼ onʼpakpo, ayaʼda jak hua̱e̱ʼeri ʼuttaʼda onʼmaboyaʼ. Kenda Roma sorotataj huairi oʼmatipeundepo, \v 32 i̱dada sorotataj sorotataj huairiere o̱gkupopakonpo aratbut e̱gkupopakyo onʼbaketonyakuy. Aratbuta huairitaj sorotatatere onʼbatiahuaydepo Pablotaj eʼtuktukada onʼbatikonʼuy. \v 33 Sorotataj huairia Pablotaj ibodteda oʼhuatiakdepo oʼto̱e̱a̱toʼpo, “Bottaʼ sirobia yanʼtinukuʼ,” oʼmanaʼpo, Kentaʼ oʼmanaʼpo: “¿Beʼa ya̱ʼe̱?” “¿Kate yakaʼ?” oʼmanaʼnigʼa. \v 34 Huairitaj pe̱e̱hueʼada huakkaʼda nogda nogda huadik onʼmanaʼpo huairia nopo̱gkahueʼ o̱ʼe̱po kenigda oʼmanaʼuy. \p “Oroʼen jakyo yanʼtohuaʼ.” Oʼmanaʼuy. \v 35 Sorotataen jak huabehuikyo e̱ʼe̱deʼte aratbuta Pablotaj dakhueaʼda e̱gkataʼ onʼpaknok sorotataj Pablotaj kutayo huabagkutopeʼte baktohuaʼdik o̱ʼnuy. \v 36 Kenpaʼti \p —‍Yanarak keʼna kabueyeʼ. —‍Huakkaʼada taʼpoyen oʼdadyakuy. \s1 Huakkaʼ aratbuttaj Pabloa huataʼ oʼmantiaʼpakʼuyate. \p \v 37 Huakpayo huakuda̱ʼdikte e̱e̱ʼte huairitaj Pabloa onaʼpo: “¿Menpaʼ onʼere batiaʼpakdik i̱jje̱?” Pabloa onaʼuy. \p —‍¿Griegoen huaʼate menpaʼ iʼnopo̱e̱? \v 38 Aʼnenda Egiptoyo hua̱e̱ʼeri huabokerek Roma huairitaj e̱ʼentaʼ oʼpakpo kente aratbut ehueʼ e̱ʼi̱kaʼyo cuatro mil huabarakeri oʼbatohuaʼuyate. ¿Keʼna ehueʼ i̱ʼe̱? —‍Sorotataj huairia Pablotaj onaʼuy. \p \v 39 —‍Do judío aratbut i̱jje̱y. Cilicia huadaribayaʼ huaboroʼmon Tarso huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeri i̱jje̱y. Aratbuttaj eʼmanaʼtaʼ ijpaki. —‍Pabloa onaʼuy. \p \v 40 “Manaʼdik i̱ʼe̱ne.” Sorotataj huairia onaʼnok Pablo huabehuikte oʼbopo, oʼmanigbaʼtepo. Ken soataʼ e̱ʼneʼte enʼbatikdeʼte kenomeyen huaʼa hebreo huaʼa oʼmanaʼpo: \c 22 \p \v 1 —‍Kenda ijkadhuahuikamey oʼnontiaʼpakapone. Dakaʼ menʼpe̱e̱ʼ, egomey pogomey. —‍Pabloa huaboaʼda oʼmanaʼdenok \v 2 hebreo huaʼa kenomeyen huaʼate Pabloa oʼmanaʼnok aratbut onʼpe̱e̱depo nogi̱tinada soataʼda o̱ʼnenok, \p \v 3 —‍Judío aratbut i̱jje̱y. Cilicia huadaribayo Tarso huakkaʼ jakyo ijsiʼpoe̱ʼuy. I̱yo̱ Jerusalényo̱ ijkerekuy. Huamanmadikaʼeri Gamaliela meʼnonmadikaʼonhuaʼikaʼuyne. Ayaʼda adhueaʼpaneʼen eʼmanaʼ o̱gkikaʼnok dakaʼda yoknopo̱i̱kaʼuy. Kenpaʼti Diosen eʼkataʼ ijjeretpakpo ijkikaʼuy konig opud oy boʼkikaʼnig. \v 4 Aʼnen Cristoen huaknopo̱e̱ʼeritaj ijbaukikamey. Eʼbaraktaʼ ijpakpo, ijbaepo ijbakudikamey. Huabokerektaj ettoneʼtabetaʼ ijkikaʼuy. \v 5 Sacerdote huairi kenpaʼti ayaʼada huatoneʼ huairi huakupopakeria doʼtaj mentiahuayikaʼuyne konigti onbatiaʼpakdik moʼe̱ne. Kenpaʼti Damasco huakkaʼ jakyo judío huamaʼbuytaj kanʼbatotiakeʼpo menʼnigmadoyaʼuy. Ken berobaʼ doʼtaj menʼyokuyne. Kenda ijtohuaʼuy. A̱yo̱ Cristoen huaknopo̱e̱ʼeritaj aʼbaukyaʼpo ijhuaʼuy. Jerusalényo̱ aʼbatotiakyaʼpo kanʼmabitbiteʼpo kanʼbakudeʼpo ijhuaʼuy. \s1 Konig Jesús Huairitaj ijnopoʼkoreaʼuy, Pabloa oʼbatiaʼpakuy. \r (Hch. 9.1-19; 26.12-18) \p \v 6 Ken dagte ijhuaʼpo Damasco huakkaʼ jakyo meyo̱hueʼda e̱ʼe̱deʼte tokhuad eʼhuadte i̱dada kurudya̱ʼ huakjeytoneʼ doʼtaj beʼtitaʼtenok \v 7 sorokte i̱jhue̱konʼuy. “¿Menaʼpo diga̱ʼ megkaʼne, Saulo?” Ijpe̱e̱ʼuy. \v 8 “¿Beʼa i̱ʼe̱, Huairi?” Yonaʼuy. “Jesús Nazareteri i̱jje̱y. Kentaj diga̱ʼ i̱gkaʼne.” Jesús Huairia menaʼuyne. \v 9 Kenomey doere onʼhuaʼuynigʼa huakjey onʼtiahuaypo onʼmeʼpukonpo Jesústaj ʼuruda pe̱e̱hueʼ o̱ʼneʼuy. \v 10 “¿Kate kaʼdik i̱jje̱y, Huairi?” Yonaʼuy. “Yaboʼ, Damascoyo yahuaʼ. Ke̱ya̱ʼ kenda kaʼdik i̱ʼe̱a̱ponig noga̱ monaʼapone.” Jesús Huairia menaʼuyne. \v 11 Huaboroʼ huakjeya bekpohuiukanʼuynok. Kenomey doere onʼhuaʼuynigʼa doʼtaj menʼtaʼkoypo menʼtohuaʼuyne. Ken Damascoyo menʼtokye̱ʼuy. \p \v 12 Ken Damascoyo nogbokerektida o̱ʼe̱po huadik Ananías o̱ʼu̱y. Keʼna Apagbaʼ Moisés eʼmadoyaʼbaʼ dakaʼda oʼnigpe̱i̱kaʼuyate. Ayaʼda judío Damasco hua̱e̱ʼeria Ananías huadakda o̱ʼe̱ onʼhuaaʼikaʼuyate. \v 13 Ananías doʼtaj behuatiakuyate. “Huaboaʼda onaʼti tiahuaydik yaeʼ.” Menaʼuyne. Kenpaʼ enaʼte onaʼti huadakda ijtiahuayʼuy. Kentaj ijtiahuayʼuy. \v 14 Kenpaʼ menaʼpo: “Oroʼen Apag Dios aʼnennada ontaj bektieʼeaʼuy. Konig Apag Diosa oʼpaknig kaknopo̱e̱ʼpo, Cristo kenpaʼda huadak huakikaʼeritaj on beʼtiahuayʼepo kenpaʼti Jesús Huairitaj huaʼada meʼpe̱e̱ʼpo Diosa oktieʼeaʼuyate. \v 15 Nogbayaʼ nogbayaʼ ayaʼda iʼtiahuaymetnig ayaʼda iʼpe̱e̱metnig iʼbatiaʼpakonhuahuikaʼapo, Jesucristoen iʼmanbatiaʼpakonhuahuikaʼapo. \v 16 ¿Oy menaʼpo ijhueʼda iʼhuad? Yaboʼ. Bautiza yakaʼ. Jesucristotaj yaknopo̱e̱po eʼtionaʼpakte Diosa o̱ʼnen dakhueaʼ eʼkaʼtaj menopoʼtihuekeʼapone. Bekkahueaʼapone,” Ananíasa menaʼuyne. \s1 Konig nog aratbutyoda doʼtaj Diosa meʼtaʼmonaʼuy. Pabloa oʼbatiaʼpakuy. \p \v 17 Ken, Jerusalényo̱ ijkumejdepo Diosen jakyo ijtionaʼpakpo konig eʼyorokpaʼ ijtiahuayʼuy. \v 18 Huairitaj ijtiahuayʼuy. Menameʼne: “Jerusalénya̱ʼ i̱dada yabakhuaʼ kenda doʼtaj iʼmanbatiaʼpaknig i̱yo̱ aratbut eʼpe̱e̱taʼ pakhueʼda moʼe̱a̱pone.” \v 19 “Ayaʼda huaknopo̱e̱ʼerien hua̱i̱takeʼ jakyo ijbahuahuaʼuy. O̱ʼnen huaknopo̱e̱ʼeritaj huabakuda̱ʼ jakyo ijbatohuaʼpo, ijmabitbitdepo ijbakuda̱ʼuy. In aratbut kenda onʼnopo̱e̱. \v 20 O̱ʼnen huamanbatiaʼpakeri Esteban kenokaʼ enʼarakte do kenteda ijbopo Estebantaj huaarakeri huadakda o̱gkaʼ ijnopo̱e̱ʼuy kenpaʼti huaarakerien yudtaj ijmata̱to̱e̱po i̱jje̱ʼuy.” Jesús Huairitaj yonaʼuy. \v 21 “Judío ehueʼtaj nog aratbutte oʼtaʼmonaʼapone. Yahuatiʼ.” Jesús Huairia menaʼuyne. —‍Kenda Pabloa huakkaʼ judío e̱gkupopakte oʼmanaʼuy. \s1 Pablotaj sorotataj huairia oʼmekto̱e̱ʼuy. \p \v 22 Kenda eaʼte judío aratbuta Pablotaj onʼpe̱e̱nigʼa huaboaʼda ʼuttaʼda onʼbasagkiaʼuy. \p —‍In huabokerek kabueyeʼ. Noikahueʼdik ka̱e̱ʼ. —‍ʼUttaʼda onʼbasagkiaʼuy. \p \v 23 Batikhueʼ onʼbasagkiaʼudhuaʼpo kenpaʼti onʼhuadiaypo yudtaj oʼnokhuinhuinpo soroko̱gʼ kurudyo̱ o̱ʼneneʼpo \v 24 “Sorotataen jakyo yanʼkuda̱ʼ,” kenpaʼti “menaʼpo judío aratbut kentaj ʼuttaʼda onʼbasagkiaʼenok kenda eʼnopo̱e̱ʼtaʼ ijpaki Pablotaj yanʼbitbit.” Sorotataj huairia oʼmanaʼuy. \v 25 Aʼbitbityaʼpo enʼtinukuʼete, \p —‍Roma hua̱e̱ʼeritaj huairia Roma gobiernoen aratbuttaj pe̱e̱hued e̱ʼe̱a̱da mabitbithueʼdik o̱ʼe̱. Roma huadariyo hua̱e̱ʼeri i̱jje̱y do. —‍Ken capitántaj Pabloa onaʼuy. \p \v 26 Kenda enadeʼte capitán sorotataj huairitaj oʼhuaʼpo onatoʼpo: \p —‍Keyoj, kateaʼ iʼmanaʼ. In huabokerek Roma huadariyo hua̱e̱ʼeri o̱ʼe̱. —‍Capitána onaʼuy. \p \v 27 Huairi Pablotaj oʼhuatiakonpo, onaʼpo, \p —‍¿Buttida Roma huadariyo hua̱e̱ʼeri i̱ʼe̱? —‍Sorotataj huairia onaʼnok, \p —‍E̱e̱ʼ. —‍Pabloa onaʼuy. \p \v 28 —‍Romayo hua̱e̱ʼeri a̱ʼe̱ya̱ʼpo huakkaʼ huakupe ijbayokuy. —‍Huairia onaʼnok, \p —‍Roma huadariyo donayo ijsiʼpoe̱ʼuy. —‍Pabloa onaʼuy. \p \v 29 Kenomeya̱ Pablotaj onʼbitbitaynig oʼnokbahuaʼuy. Kenpaʼti huairia Pablo Romayo hua̱e̱ʼeri o̱ʼe̱ oʼnopo̱e̱depo oʼmeʼpukpo okhuaʼuy. \s1 Judío Sacerdote Huairitaj kenpaʼti judío huairitoneʼtaj Pabloa oʼmanaʼuy. \p \v 30 Emeʼte kate Pabloa yakameʼte judío huairia kenda kanʼhuaeʼpo sorotataj huairia eʼnopo̱e̱ʼtaʼ oʼpakpo Pabloen sirobij eʼtinukuʼ oʼkujpo kenpaʼti judío sacerdote huairitaj kenpaʼti judío huairitoneʼtaj ka̱gkupopakeʼ oʼbahuaaʼpo. Ken onʼkupopakdepo kenomey e̱gkupopakyo Pablotaj oʼtohuaʼuy. \c 23 \p \v 1 Ken sacerdote huairitaj kenpaʼti judío huatoneʼ huairitaj Pabloa oʼbatiahuaypo oʼmanaʼpo: \p —‍Huadakda ijkikaʼmey oyda kenpaʼti. Diostaj huadakda i̱jje̱po durugnopoʼda i̱ji̱kay. —‍Pabloa oʼmanaʼuy. \p \v 2 Pablo kenda eaʼte, “Huakittataʼ yanʼbogbas.” Sacerdote Huairia Ananíasa oʼmanaʼuy. Pablotaj meyo̱hueʼda huataʼboeritaj eʼmanaʼtada, \p \v 3 —‍Diosa ontaj oʼbogbasapo. On namaʼda huanopo̱e̱ʼeri i̱ʼe̱po konig Moisésenbaʼte oʼuyatenig doʼtaj pe̱e̱ʼdik o̱ʼe̱ne. Onʼnayo konig Moisésenbaʼ oʼmanaʼikaʼnig kenda nigpe̱e̱hueʼada doʼtaj yanʼbogbas namaʼda iʼmanaʼne. —‍Pabloa onaʼnok. \p \v 4 —‍Kenpaʼ Diosen Sacerdote Huairitaj dakhueaʼ inaʼ. —‍Kente meyo̱hueʼda huaboeria Pablotaj oʼnonaʼnok. \p \v 5 —‍Keʼna Sacerdote Huairi o̱ʼe̱ nopo̱e̱hueʼ i̱jje̱po ijjay, egomey. Apagbaʼte oaʼpo, “Opuden huairitaj dakhueaʼ ahueʼdik moʼe̱ne.” Apagbaʼa kenpaʼ oaʼ. —‍Pabloa oʼmanaʼuy. \p \v 6-8 Aratbut onʼbueydepo onaʼti noyhuadhueʼ o̱ʼneapo kenpaʼti Diosen huataʼmoneri ehueʼ o̱ʼne kenpaʼti noki̱re̱gpiʼ ehueʼ o̱ʼe̱. Kenda saduceo aratbut o̱daʼikaʼ. Aratbut onʼbueydepo onaʼti onʼnoyhuada̱po, Diosen huataʼmoneri o̱ʼne, kenpaʼti noki̱re̱g o̱ʼe̱. Kenda fariseomeynayo o̱daʼikaʼ. \p Sueʼda huakkaʼ judío huairitoneʼ saduceo o̱ʼnuy. Nogomey sueʼda huakkaʼ judío huairitoneʼ fariseo o̱ʼnuy. Pablo kenda oʼnopondepo ʼuttaʼda oʼmanaʼpo: \p —‍Fariseo i̱jje̱y. Doʼhued huabetkudakente fariseo o̱ʼne. Aratbut onʼbueyikaʼnig onaʼti onʼnoyhuada̱po yoknopo̱i̱kaʼnok i̱yo̱da opud huairia onʼtotiakne, doʼhued egomey. —‍Pabloa oʼmanaʼuy. \p Kenda eadeʼte fariseo noyhuaddik o̱ʼne o̱daʼnok saduceoata noyhuadhueʼdik o̱ʼne o̱daʼnok huayahuaya onʼmaboyʼuy. Kenomeya̱ huayahuaya kenda eʼmanpe̱e̱taʼ pakhueʼ o̱ʼnuy. \v 9 Kenaʼpo huayahuaya ʼuttaʼda onʼmaboydepo sueʼda Apagbaʼ eʼmanaʼ huamanmadikaʼeri fariseo huaknopo̱e̱ʼeria onʼmanaʼpo: \p —‍In huabokerek dakhueaʼ kahueʼ o̱ʼi̱kaʼ. Kentaj noki̱re̱ga̱piʼ yaʼbatiaʼpakuyetpiʼ kentaj Diosen huataʼmoneria yaʼbatiaʼpakuyetpiʼ. Diostaj dakhueaʼ o̱gkahueʼ moʼne. —‍Fariseo huaknopo̱e̱ʼeria onʼmanaʼuy. \p \v 10 Huiyokaʼda huayahuaya onʼmaboynok Pablotaj dakhueʼda yanogkaʼapet sorotataj huairia oʼnoponpo diga̱ʼda oʼtomeʼpukpo, “Judío huairi nopoyo yanhuaʼ. Pablotaj yanʼto̱ro̱kpo sorotataen jakyo yanʼtohuaʼ.” Sorotatataj oʼmataʼmonaʼuy. \p \v 11 Emeʼte esikdeʼte Pablotaj Jesús Huairi oʼtibopo, \p —‍Teyda ya̱i̱kaʼpo meʼpukhueʼ ya̱i̱kaʼ. I̱yo̱ Jerusalényo̱ doʼtaj ʼuruaʼda iʼmanbatiaʼpakmeʼne huakkaʼ jak Romayakon konigti manbatiaʼpakdik i̱ʼe̱a̱pone. —‍Jesús Huairia Pablotaj onaʼuyate. \s1 Pablotaj monʼarak. Sueʼada judíoa huayahuaya onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 12 Emeʼte sueʼada judío aratbuta “Pablotaj monʼarak.” Ayaʼada onʼnopo̱e̱po o̱daʼpo: \p —‍Pablotaj arakhued oroʼ bapehueʼdik o̱ʼe̱a̱pone kenpaʼti mayhueʼdikda o̱ʼe̱a̱pone. Eʼpeʼnayo eʼmaiʼnayo oroʼ dakhueʼda maeʼdik o̱ʼe̱a̱pone. Nogpaʼdakon adhueʼdik o̱ʼe̱ne. —‍Ayaʼada onpayoʼ o̱daʼuyate. \v 13 Ken konig Pablotaj oʼarakapoy nogi̱ti cuarenta eʼpok huabokereka onʼbatiaʼpakuyate. \v 14 Sacerdote huairitaj judío huatoneʼ huairitere onʼbahuahuaʼpo onʼmanaʼpo: \p —‍Pablotaj arakhued oroʼ eʼbapudhuaʼnayo oroʼtaj Diosa dakhueaʼda o̱gkaʼdik moʼe̱ne, oroʼ ayaʼada kenpaʼ oaʼmey. \v 15 Sorotataj huairite yanʼmataʼmonaʼ. Pablotaj nogi̱ti eʼpe̱e̱taʼ oʼpaki. Emeʼte oroʼtaj monigtotiak. Namaʼda yanatiʼ. Oroʼnayo dagte enʼtotiakte i̱yo̱ tiakhued dagtaʼ aʼarakyaʼpo oʼnige̱ʼapoy. \p \v 16 Pablotaj onʼarakapo judío huabokereka kenda Pabloen huatoaʼyo oʼmape̱e̱po Pablotaj aʼbatiaʼpakyaʼpo sorotataen jakyo oʼhuahuaʼuyate. \v 17 Pablo kenda oʼpe̱e̱po sorotataj Capitántaj onaʼpo: \p —‍In huabotaj sorotataj huairite yatohuaʼ. Huairitaj eʼbatiaʼpaktaʼ oʼpak. —‍Pabloa sorotataj capitántaj onaʼuyate. \p \v 18 Sorotataj capitána Pabloen huatoaʼyotaj sorotataj huairite oʼtohuaʼdepo, \p —‍In huabo ontaj kaʼbatiaʼpakeʼpo sorotataj huairitaj yatohuaʼ. Pabloa menaʼne. —‍Sorotataj capitána onaʼuy. \p \v 19 Sorotataj huairia huabotaj oʼtaʼkoyonpo sueʼda adyon oʼtohuaʼdepo, \p —‍¿Kateaʼ doʼtaj eʼbatiaʼpaktaʼ iʼpak? —‍Pabloen huatoaʼyotaj onaʼuyate. \p \v 20 —‍Judío aratbuta konigyoʼ onʼpakpo, “Emeʼte judío sacerdote huairitaj judío huatoneʼ huairieretaj Pablotaj monigtotiak. Nogi̱ti dakaʼda Pablotaj eʼpe̱e̱taʼ oʼpaki.” Namaʼda ontaj monaʼapone. \v 21 Kenomeytaj manigpe̱e̱hueʼ ya̱e̱ʼ. Cuarenta eʼpok huabokereka oʼnokmaire̱gi̱re̱ga̱po Pablotaj aʼarakyaʼpo onʼnige̱a̱po “Pablotaj arakhued oroʼ eʼbapeʼnayo Diosa oroʼtaj dakhueaʼda o̱gkaʼdik moʼe̱ne.” Ayaʼada kenpaʼ o̱dameʼte. Kenpaʼti oyeddapiʼ emeʼtepiʼ ijtaʼmonaʼapoy o̱ʼna eaʼte onʼpe̱e̱po e̱kpo̱e̱ʼ moʼnige̱a̱pone. —‍Pabloen huatoaʼyoa sorotataj huairitaj onaʼnok. \p \v 22 “Doʼtaj kenda huaboda onaʼnig beʼtapiʼ manahueʼ ya̱e̱ʼ. Kenigda yahuatiʼ.” Sorotataj huairia Pabloen huatoaʼyotaj onaʼuyate. \s1 Gobierno huairi Félixte Cesareayo sorotataj huairia Pablotaj oʼtaʼmonaʼuyate. \p \v 23 Ken huabo eʼhuadeʼte sorotataj huairi bottaʼ capitántaj oʼmanokoypo. Eʼtiakdeʼte, “Bisik nuevete Cesarea huakkaʼ jakyo aʼhuayaʼpo doscientos sorotataj yanʼkupopak. Kenpaʼti setenta sorotataj caballote huahuaʼ yanʼkupopak kenpaʼti doscientos sorotataj huabarak sirohuiʼdakbet yanʼkupopak. \v 24 Kenpaʼti Pablo huahuad caballo yanʼnigtotiak. Gobierno huairi Félixte dakda yanʼtohuatiʼ. Dakaʼ yanʼtiokadhuaʼpo yanʼtohuatiʼ.” Sorotataj capitántaj oʼmanaʼuyate. \v 25 Sorotataere oʼnigtaʼmonaʼpo berobaʼ oʼnigmadoyaʼpo, \p \v 26 “Judea Gobierno huairi Félix huadakda i̱ʼe̱ne. Saludos oʼhuaaʼne. Do Claudio Lisias oʼnigmadoyaʼne. \v 27 Judío aratbut in huabokerektaj onʼtaʼkoypo aʼarakyaʼpo. Roma hua̱e̱ʼeri o̱ʼe̱ huaboaʼda ijnopo̱e̱depo doʼhued sorotataere ijbahuahuaʼpo ijbaktiparatmey. \v 28 ¿Kate Pabloa oʼkaʼ? ¿Kateaʼti yanʼhuaapet? eʼnopo̱e̱ʼtaʼ ijpakpo sacerdote huairitaj judío huatoneʼ huairi e̱gkupopakyo ijtohuaʼmey. \v 29 Judío aratbuten berobaʼ eʼmanaʼtaj Pabloa dakhueaʼda oʼkaʼ onʼhuaameʼ. Oroʼen gobierno berobaʼ eʼmanaʼtaj dakhueaʼ kahueʼ o̱ʼe̱nok arakhueʼdik o̱ʼne. Kenpaʼti huabakuda̱ʼ jakyopiʼ kuda̱hueʼdik o̱ʼe̱. \v 30 Pablotaj monʼarak. Judío aratbuta o̱daʼ huaboaʼda ijmatipe̱e̱po ontaj ijnigtaʼmonay. Kenpaʼti Pablo dakhueaʼ oʼkaʼ. Judío huairi kanʼhuaaʼeʼpo nogok onte ijmataʼmonaʼapoy katepiʼ Pabloa dakhueaʼ oʼkaʼ ontaj huaaʼdik ya̱ʼneapet. Kenpaʼda ijjay.” Berobaʼte sorotataj huairia oʼnigmadoyaʼuyate. \p \v 31 Ken sorotataj onʼnigpe̱e̱po Pablotaj onʼto̱e̱po sikyo onʼtohuaʼbeduyate. Sikyo Antípatrisyo oʼnokye̱ʼuyate. \v 32 Emeʼte sorotataj huaʼite huahuaʼeri jakyo onʼkumeʼuyate. Sorotataj caballote huahuaʼeri Pabloere onʼhuaʼuyate. \v 33 Cesareayo oʼnokye̱depo gobierno huairitaj berobaʼ onʼyokatoʼpo kenpaʼti sorotataj huairitaj Pablotaj onʼyokuyate. \v 34 Berobaʼ huairia oʼtiahuaydepo, “¿Meya̱ʼ iʼsiʼpoe̱ʼpo iʼkerekuy?” Pablotaj onaʼuy. \p “Cilicia hua̱e̱ʼeri i̱jje̱y.” Pablo jenak huairia oʼpe̱e̱depo, \v 35 Onaʼpo, \p —‍Onʼtiakdepo Judíoa ontaj dakhueaʼ enhuaaʼte ijmape̱e̱a̱poy. —‍Gobierno huairia Pablotaj onaʼuy. “Herodes huairien jakyo yanʼtohuaʼ. Ke̱yo̱ sorotataj kanʼto̱e̱ʼ.” Oʼmanaʼuyate. \c 24 \s1 Pabloa Félix huairitaj kenda ijkadhuahuaʼuy onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 1 Ken cinco huameʼnoe eʼpokdeʼte sacerdote huairi Ananíasere huatoneʼ huairi kenpaʼti aratbuttaj huairitaj huamanigbatiaʼpakeri huadik Tértuloere Cesareayo oʼnokye̱po gobierno huairitaj onʼhuahuaʼuy. Pablo dakhueaʼda oʼkikaʼ eʼhuaaʼtaʼ onʼpakpo. \v 2 Pablotaj enʼtotiakdeʼte Pabloa dakhueaʼda oʼkikaʼ Tértuloa huaboaʼda Félixtaj oʼhuaaʼpo: \p —‍Oroʼomey dakaʼ oʼnoikay, meʼpukhueʼ o̱ʼe̱po oʼnoey. Huakkaʼda iʼnopo̱e̱po ʼuruaʼda iʼmanikaʼ. Ontaj gobierno huairi dakiti oʼay. \v 3 Kenda ʼuruaʼda oroʼtaj oʼnigkikaʼne. Huadakda i̱ʼe̱ne, Félix huairi. Nogi̱tinada dakiti huairi. \v 4 Sueʼda eʼbatiaʼpaktaʼ ijpaki. Dakaʼ mepe̱e̱tiʼ. \v 5 Pablo dakhueaʼ huakkaʼeri o̱ʼe̱. Nogbayo nogbayo oʼhuaʼepo judío aratbuttaj oʼbapoespakeaʼpo nogpaʼda oʼmanmadikikaʼnok nogded judíotaj oʼmaknopo̱e̱a̱ʼ. Kenpaʼti Jesús Nazareterien huaknopo̱e̱ʼeri huairi o̱ʼe̱. \v 6 Diosen jakyo nog aratbuttada eʼbatokudtaʼ oʼpakpo, Diosen huamanmadikaʼ jaktaj dakhueaʼda konig ta̱hui̱ri̱gda eʼkataʼ oʼpakmeʼte. Konige̱po oroʼa Pablotaj oʼto̱e̱mey. Konig Moisésenbaʼ oʼikaʼnigda menpaʼ dakhueaʼ yakiketpiʼ eʼnopo̱e̱ʼtaʼ oʼpakpo oʼto̱e̱meʼnigʼa \v 7 sorotataj huairi Lisias oʼkudonpo huiyokda o̱ʼe̱po bokayonpo boktohuameʼne. \v 8 “Pablo dakhueaʼ oʼkaʼ huaaʼeri Félixte yanhuatiʼ.” Lisiasa monameʼne. O̱ʼnadakon Pablotaj yabatiaʼpak. Keʼna dakhueaʼ oʼkaʼ buttida onʼbatiaʼpak iʼnopo̱a̱pone. —‍Kenpaʼ Tértuloa Félixtaj onaʼuy. \p \v 9 Nog judío huairi kenteda onʼmaepo, “Ayaʼda Tértulo oaʼnig buttida oaʼ.” Oʼnonaʼuy. \v 10 Pablotaj yabatiaʼpakaʼ huairia baʼbaʼ o̱ʼnenok, \p —‍Kenda ijkikameʼnig durugteda ontaj ijbatiaʼpakapoy. Indaribayo aratbuttaj huairi i̱ʼunhuahuikaʼnok. \v 11 O̱ʼnada yamanaʼ. Jerusalényo̱ yo̱kye̱meʼnig doce días beʼtipokdene. Diostaj ʼuruaʼda akayaʼpo ijhuaʼmey. \v 12 Diosen jakyaʼ hua̱i̱takeʼ jakyaʼ kenpaʼti nogya̱ʼ nogya̱ʼ eʼmaboyte beʼapiʼ huahuayhueʼ meʼnikameʼne. Huakkaʼ aratbuttaj dakhueʼ eʼbahuaaʼte beʼapiʼ tiahuayhueʼ meʼnikameʼne. \v 13 Huadakda ijkikaʼnok dakhueaʼ oʼkaʼ beʼapiʼ huaahueʼdik meʼnene. \v 14 Diostaj ijnigpe̱i̱kay. Diostaj oroʼen huapaneʼkudak onʼnigpe̱i̱kaʼuyate. Diostaj huanigmanopoʼyareaʼ huaboda eʼmanmadikaʼ ijnigpe̱i̱kay. Kenpaʼti Diosenbaʼ Moisésa oʼmadoyaʼuyate kenpaʼti Diosen huamanbatiaʼpakeribaʼ yoknopo̱e̱po ijnigpe̱i̱kay. \v 15 Ayaʼada onteʼti onʼnoeapo. Ayaʼ huadak huakaʼeria kenpaʼti dakhueaʼ huakaʼeria onʼnoyhuadpo onteʼti onʼnoikaʼapo. Kenda yoknopo̱i̱kay konigti judío huairia kenda onʼnopo̱i̱kaʼ. \v 16 Konige̱po huadakda eʼkikaʼtaʼ huanopoyaʼ ijjeretpakpo ijkikay. Dioserea huabokereka kenda tiahuaydik meʼnikaʼne. \p \v 17 Nogbayo nogbayo nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo huakkaʼ huabayok ijhuaʼeonhuahuikaʼdepo huaboaʼda onaʼti doʼhuedbayo ijkumejdepo paiʼda huamaʼbuytaj nog huaknopo̱e̱ʼeri nog huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuyen huakupe aʼbayokyaʼpo kenpaʼti Diostaj aʼyokyaʼpo ijkumejmey. \v 18 Kenda eʼkadeʼte sueʼada judío aratbut Asiabayaʼ Diosen jakyo doʼtaj menhuahuaymeʼne. Dakhueaʼ eʼkaʼ eʼnighueda̱deʼte Diostaj konig oveja ʼuhua eʼarakdeʼ menhuahuaymeʼne. Huakkaʼ aratbut kupopakhueʼ e̱e̱ʼte kenpaʼti beʼapiʼ dakhueaʼ okaʼ huaahueʼ eneʼtada. \v 19 Keʼna Diosen jakyo, doʼtaj menʼhuahuaymeʼne dakhueaʼ doʼtaj eʼbatiaʼpaktaʼ eʼpaknayo i̱yo̱ kanʼtiakeʼ i̱ya̱ʼ gobierno huairitaj kanʼbatiaʼpakeʼ. \v 20 Kenomey tiakhueʼ e̱e̱ʼnayo judío huairitoneʼ o̱gkupopakyaʼ do e̱e̱ʼteda namaʼda do eʼikaʼnayo ontada moneʼ. \v 21 “Aratbut eʼbueyada onaʼti onʼnoyhuada̱po yoknopo̱i̱kaʼnok i̱yo̱da opud huairia onʼtotiakne.” Kenyoʼda huairitoneʼtaj ʼuttaʼda ijmanaʼmey. —‍Pabloa Félixtaj onaʼuy. \p \v 22 Kenda oʼpe̱e̱depo Félix kenda Jesúsen huanigpe̱i̱kaʼeria oʼnoknopo̱i̱kaʼnigtaj huadakda oʼnopo̱e̱po nogda Pablotaj eʼkataʼ pakhueʼ o̱ʼe̱po, \p —‍Lisias sorotataj huairi oʼtiakdepo nogi̱ti menbatiaʼpakapone. Pablotaj nogiti yoknokotapoy. —‍Félixa oʼmanaʼuyate. \p \v 23 “Pablotaj jakyo yato̱e̱ʼ o̱ro̱khueʼdikda yato̱e̱ʼ. Tinukuhueʼ ya̱e̱ʼ. Jakyaʼ katepiʼ eʼkataʼ oʼpakpo kaʼdik ka̱ʼe̱ kenpaʼti keʼnen huadiʼa onʼpakpo taʼhuade̱ʼdik kaʼneʼ kenpaʼti aypo bayokikaʼdik kaʼneʼ.” Capitántaj onaʼuyate Félix huairia. \p \v 24 Sueʼda huameʼnoe eʼpokdeʼte Cesarea huakkaʼ jakyo onteʼti Félix huairi o̱kye̱ʼuyate hua̱to̱e̱ere. Hua̱to̱e̱ oʼdikkaʼ Drusila. Drusila judío aratbut o̱ʼu̱y. “Jesucristotaj menbatiaʼpakeʼ Pablotaj monigtotiak.” Félixa oʼmanaʼuyate. \v 25 Aratbut huadaknopoʼda o̱ʼnepo Diosenyoʼda kikaʼdik o̱ʼne. Hua̱so̱ʼa̱ katepiʼ oʼpakikaʼ kahueʼ yanikaʼ. Keneʼhua̱ya̱ʼ huameʼnoete oknopo̱e̱hueʼ hua̱e̱ʼeritaj dakhueaʼ o̱gkikaʼuynok Diosa castiga oʼmagkaʼapo. Kenda Félix oʼpe̱e̱po oʼmeʼpukudpo, \p —‍Oyedda kenpaʼda ijpe̱e̱dey. Yahuatiʼ. Nogok katepiʼ kahueʼ e̱ʼhua̱e̱ʼokaʼ oʼnokoypo onʼtaj oʼpe̱e̱a̱pone. —‍Félixa onaʼuyate. \p \v 26 Kenpaʼti eʼo̱ro̱kaʼhuayak huakupe hua̱o̱ro̱kaʼ Pabloa beyokapet Félix oʼnopo̱e̱po nogok nogok aʼbatiaʼpakyaʼpo Pablotaj oʼnokoyikaʼuy. \v 27 Ken konig oʼadhuahuikaʼpo bottaʼ huabayok oʼpokpo Félix kenpaʼda o̱ʼo̱ro̱kuyate. Porcio Festo huabo gobierno huairi o̱ʼu̱yate. Félix judío huairitaj huadiʼda e̱e̱ʼtaʼ oʼpakpo konig jakyo Pablotaj o̱ro̱kahueda̱da Félix okhuaʼuyate. \c 25 \s1 Huairi Porcio Festoa Pablotaj oʼboaʼuyate. \p \v 1 Cesareayokon gobierno huairi a̱ʼe̱ya̱ʼpo Festo o̱kye̱ʼuyate. Bapaʼ huameʼnoe o̱ʼundepo Jerusalényo̱ oʼhuaʼuyate. \v 2 Jerusalényo̱ sacerdote huairiere judío huairiere Festotaj: “Pablo dakhueaʼ oʼkikaʼuyate,” namaʼda oʼnonaʼpo. \v 3 Dagtaʼ Pablotaj monʼarak. Huakkuruda judío huairi soatayoʼ onʼbatiaʼpakdepo, “Oroʼ oʼpaknok Cesarea huakkaʼ jakyaʼ yataʼmonaʼ. I̱yo̱ Jerusalényo̱ Pablotaj moʼnigtotiakeʼ.” Festotaj judío huairia o̱ʼnonaʼnigʼa. \v 4 “Kejeʼ.” Festoa oʼmanaʼpo, \p —‍Pablotaj Cesareayo ijto̱e̱y aʼti a̱yo̱ ijhuaʼapoy. \v 5 Opuden huairi Cesareayo doere huaʼdik moʼe̱ne. Pablo dakhueaʼ ekaʼnayo a̱ya̱ʼ huaaʼdik moʼe̱a̱pone. —‍Festoa judío aratbuttaj oʼmanaʼuyate. \p \v 6 Jerusalényo̱ ocho diezpiʼ huameʼnoe Festo o̱ʼe̱depo onaʼti Cesareayo oʼkumeʼuyate. Emeʼte kente e̱gkupopakte gobierno huairi a̱pon huahuadte oʼhuadpo, “Pablotaj yanʼtotiak.” Oʼmanaʼuyate. \v 7 Pablo eʼkuddeʼte judío huairi Jerusalénya̱ʼ onʼtiakdepo Pablotaj onʼhuahuaʼpo, Pablo nogda nogda dakhueaʼ oʼkaʼuyate namaʼda onʼhuaaʼnigʼa buttida huaahueʼ o̱ʼne huairi oʼnopo̱e̱ʼuyate. \p \v 8 —‍Dakhueaʼ kahueʼ i̱jje̱ʼuy. Judíoen eʼmanaʼ eʼmadoyaʼtaj dakhueaʼ kahueʼ i̱jje̱ʼuy. Diosen jaktaj dakhueaʼ kahueʼ i̱jje̱ʼuy. Kenpaʼti Roma gobierno huakhuairitaj dakhueaʼ kahueʼ i̱jje̱ʼuy. —‍Pabloa onaʼuyate. \p \v 9 Festo huadakda o̱ʼe̱. Judíomeya̱ eʼhuaaʼtaʼ oʼpakpo, \p —‍¿Ontaj dakaʼda meʼtipe̱e̱ʼpo menpaʼ Jerusalényo̱ eʼhuaʼtaʼ iʼpak? —‍Festoa Pablotaj onaʼuy. \p \v 10 —‍Roma huakhuairien huairitaj ijtibopo i̱yo̱ kenda menhuaaʼnig pe̱e̱ʼdik o̱ʼe̱ne. Judíomeytaj dakhueaʼ kahueʼ i̱jje̱ʼuy. Sigpiʼ dakhueaʼ kahueʼ i̱jje̱ʼuy. Kenda dakaʼ iʼnopo̱e̱. \v 11 Doa dakhueaʼ ekaʼnayo bueydik i̱jje̱a̱yetnigʼa, kenda judío menhuaaʼne buttida ehueʼ e̱e̱ʼnayo beʼapiʼ kenomeytaj bayokhueʼdik meʼnene. Roma huakhuairi doʼtaj pe̱e̱ʼdik meʼe̱a̱pone. —‍Pabloa Festotaj onaʼuyate. \p \v 12 Festoen huanopo̱e̱ʼeritaj Festoa oʼbatiaʼpakdepo, \p —‍Roma huakhuairi doʼtaj pe̱e̱ʼdik meʼe̱a̱pone, iaʼnok kentaj iʼhuaʼapo. —‍Festoa Pablotaj onaʼuyate. \s1 Agripa nog gobierno huairitaj Pabloa oʼtiboʼuyate. \p \v 13 Nogok sueʼda huameʼnoe gobierno huairi Agripaen huaidpo Berenice Agripaere Festotaj aʼbatiaʼpakyaʼpo Cesareayo onʼhuaʼuyate. \v 14 Sueʼda huakkaʼ huameʼnoe kenteda o̱ʼnunhuaʼnok Pablotaj Festoa oʼtiaʼpakpo: \p —‍Pablo huabakuda̱ʼ jakyo Félix huairia okhuameʼ. Pablo i̱yo̱da o̱ʼe̱. \v 15 Jerusalényo̱ do Festo i̱jje̱denok, “Pablo dakhueaʼ oʼkadhuahuaʼuyate. Kentaj kadarakeʼ.” Judío sacerdote huairi judío huatoneʼ huairierea doʼtaj monameʼne. \v 16 “Beʼapiʼ Roma gobierno huairi i̱da arakhueʼdik o̱ʼne. Dakhueaʼ oʼkaʼ hua̱so̱ʼteda huaaʼdik yaneʼ. Keʼna hua̱so̱ʼteda kenda kahueʼ i̱jje̱mey aʼdik o̱ʼe̱. Kenda huakkuruda gobierno huairia dakaʼ pe̱e̱ʼdik o̱ʼe̱.” Judío huairitaj ijmanaʼmey. \v 17 Kenaʼpo judío huairi i̱yo̱ enʼtiakdeʼte i̱da emeʼte gobierno jakte enkupopakte ijhuadpo huairien a̱pon huahuadte ijhuadmey. “Pablotaj yanʼtotiak.” Ijmanaʼmey. \v 18 Oʼtiakdenok Pablo dakhueaʼda oʼkadhuahuameʼte judío huairia yanhuaaʼapetpiʼ ijnopo̱e̱piʼ kenda huaahueʼ o̱ʼnemeʼ. \v 19 “Konig oroʼen adhueaʼpaneʼ onʼkikaʼuyatenig Pablo kikahueʼ o̱ʼu̱yate. Nogpaʼda oʼkikaʼuyate. Kenpaʼti Jesús oʼbueyʼuyate onteʼti oʼnoeʼuy. Pabloa oʼmanmadikaʼonhuahuikaʼuyate.” Judío huairia meʼnonameʼne. \v 20 Pablotaj kate ijkaʼapet nopo̱e̱hueʼ i̱jje̱po, “¿Judío huairia ontaj dakhueaʼ boʼhuaaʼnok do gobierno huairia ontaj meʼtipe̱e̱ʼpo menpaʼ Jerusalényo̱ eʼhuataʼ iʼpak?” Pablotaj yonaʼmey. \v 21 “Roma huakhuairi Augustote kahueʼpo keʼna menʼpe̱e̱ʼ.” Pabloa menameʼne. Kenaʼpo Pablotaj ijto̱e̱po nogok Roma huakhuairitaj taʼmonaʼdik i̱jje̱po ijtaʼmonaʼapoy. —‍Festo huairia Agripataj onaʼuy. \p \v 22 —‍Do kenpaʼti Pablotaj eʼpe̱e̱taʼ ijpaki. —‍Agripa Festotaj onaʼuy. \p —‍Emeʼte iʼpe̱e̱a̱po. —‍Festoa onaʼuy. \p \v 23 Emeʼte huairi Agripa Bereniceere ʼuruaʼda yudtaj huairied yudtaj onʼotpo enkupopakyo onʼkudnok ʼuruaʼda onʼbaeʼuy kenpaʼti onʼkudpo sueʼda huakkaʼ sorotataj huairi kenpaʼti Cesarea jak huairiere onʼkudpo. Onʼkuddepo, “Pablotaj yanʼtokud.” Festoa oʼmanaʼuy. \v 24 Enʼtokuddeʼte Festoa Agripaomeytaj oʼmanaʼpo: \p —‍In huabokerektaj yanʼtiahuayʼ, Agripaomey. Huakkaʼ judío aratbut kentaj dakhueaʼada onʼhuaaʼpo i̱yo̱ Cesareayo kenpaʼti Jerusalényo̱ “Kabueyeʼ” monaʼikaʼnigʼa. \v 25 Kenda Pabloa oʼkaʼuyate dakhueʼ ehueʼ o̱ʼe̱nok arakhueʼdik moʼe̱t ijnopo̱e̱po, “Roma huakhuairite eʼhuataʼ ijpaki.” Pabloa oaʼnok kente ijtaʼmonaʼapoy. \v 26 Roma huakhuairitaj berobaʼ eʼtaʼmonaʼtaʼ ijpaknigʼa katepiʼ eʼtimadoyaʼ nopo̱e̱hueʼ i̱jje̱po opudtaj ijtotiaki kenpaʼti huairi Agripa ontaj ijtotiaki. Kentaj yanʼbatiaʼpakpo kenpaʼti yanʼpe̱e̱ʼ. Kenda Pabloa dakhueaʼ yakuyetpiʼ aʼtaʼmonayaʼpo timadoyaʼdik i̱jje̱a̱poy. \v 27 Roma huairite Pablotaj eʼtaʼmonaʼte dakhueʼ yaʼkiketnig berobaʼte taʼmonahueʼ e̱e̱ʼnayo dakhueʼda e̱ʼdik o̱ʼe̱ ijnopo̱e̱y. —‍Festoa Agripaomeytaj oʼmanaʼuyate. \c 26 \s1 Pabloa huairi Agripataj kenda oʼkikaʼuyate onʼbatiaʼpakuyate. \p \v 1 —‍Kenda iʼkiketnig eʼbatiaʼpaktaʼ eʼpaknayo monaʼ. —‍Huairi Agripa Pablotaj onaʼuyate. \p Pablo huairi Agripataj oʼmanigbaʼtepo, \p \v 2 —‍Dakhueaʼ oʼkadhuahuaʼuy Judíomeya̱ menʼhuaaʼnok ontaj, huairi Agripa, durugda oʼnonbatiaʼpakapone. \v 3 Kenda judío aratbut oʼnoknopo̱e̱po onʼkikaʼ. Kenpaʼti kenda kenomeya̱ onʼbatiaʼpakikaʼnig o̱ʼna huadakda iʼnopo̱e̱nok doʼtaj dakaʼ menʼpe̱e̱ʼ. \s1 Pabloa Cristotaj nopoʼkoreahued o̱ʼe̱po kenda konig oʼkikaʼuyatenig onʼbatiaʼpakuy. \p \v 4 Huakkaʼ jak kente ijsiʼpoe̱ʼuy ayaʼda ijkikaʼuynig kenpaʼti Jerusalényo̱ isiʼpoted ayaʼda ijkikaʼuynig ayaʼda judío aratbuta onʼnopo̱e̱. \v 5 Huasiʼpoted fariseoen huaknopo̱e̱ʼeri i̱jjunhuahuikaʼuy. Judío aratbut fariseonayo Apagbaʼ eʼmanaʼ onʼderetpakpo o̱gkikaʼ. Kenda judío onʼnopo̱e̱ kenpaʼti eaʼtaʼ eʼpaknayo aʼdik moʼe̱ne. \v 6 “Aratbut eʼbueytaj onteʼti ijmanoyhuada̱ʼapoy.” Oroʼen adhueaʼpaneʼtaj Apag Diosa oʼmanaʼuyate. Kenda yoknopo̱e̱nok gobierno huairia doʼtaj kanʼpe̱e̱ʼpo menʼtotiakne. \v 7 Oroʼen Israel doce onaratbutyoʼ kenda oʼnoknopo̱e̱. Aratbut eʼbueytaj onteʼti Diosa oʼmanoyhuada̱ʼapo. Kenda oroʼ judío oʼnopo̱e̱ kenaʼpo huameʼnoe kenpaʼti sikyo Diosen o̱gkikaʼpo. Kenda doʼhuakon yoknopo̱e̱nok sueʼda judío aratbuta dakhueaʼda Pablo oʼkikaʼ namaʼda menʼhuaaʼpo, huairi Agripa. \v 8 ¿Eʼbueytada Diosa noyhuada̱ʼdik o̱ʼe̱ menaʼpo opudomeya̱ oknopo̱e̱hueʼdik moʼe̱? \s1 Konig Pabloa aʼnenda Cristoen huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼmagkikaʼuyate. \p \v 9 Jesús Nazareteritaj huaknopo̱e̱ʼeritaj aʼnenda dakhueaʼda magkikaʼdik i̱jje̱y ijnopo̱e̱depo \v 10 Jerusalénya̱ʼ ijkikaʼuy. Judío sacerdote huairia kenda huakaʼ oʼmadoyaʼpo beʼyoknok huabakuda̱ʼ jakyo huakkaʼtada ijbakudikaʼuy. Jesústaj huaknopo̱e̱ʼeritaj ijbakudikaʼuy. Kenokaʼ enʼbarakdeʼte ʼuruaʼda o̱gkaʼ do kenpaʼti ijnopo̱e̱ʼikaʼuy. \v 11 Jesucristotaj kanoknopo̱e̱batikeʼpo huakkaʼ kenomeytaj ijmabitbitikaʼuy. Nogda nogda judíoen hua̱i̱takeʼ jakyaʼ ijmabitbitikaʼuy. Huakkaʼ ijbahuadiaypo nog aratbuten jakyo aʼmabitbityaʼpo ijbahuahuikaʼuy. \s1 Pablo Cristotaj oʼnopoʼkoreaʼuyatenigkon oʼmanbatiaʼpakuy. \r (Hch. 9.1-19; 22.6-16) \p \v 12 Kenaʼpo huaknopo̱e̱ʼeritaj bakuda̱ʼdik berobaʼ judío sacerdote huairia boʼyokuynok Damasco huakkaʼ jakyo ijhuaʼdepo. \v 13 Dagte eʼhuaʼete, huairi Agripa, tokhuad eʼhuadte niokpo huaboroʼmon huakjey kurudya̱ʼ doʼtaj beʼtitaʼtepo. Kenpaʼti doere nogomeytaere boʼtitaʼtepo. \v 14 Ken oroʼ ayaʼda sorokte okmahue̱ʼkuy. Hebreoen huaʼate ijpe̱e̱po, “¿Doʼhued aratbuttaj menaʼpo iʼmagkaʼ, Saulo? O̱ʼna huataʼda dakhueaʼ i̱gkaʼne. Diga̱ʼda i̱gkaʼne.” Kenpaʼ ijpe̱e̱ʼuy. \v 15 “¿Beʼa i̱ʼe̱, Huairi?” Yonaʼuy. “Jesús i̱jje̱y. Doʼtaj digda megkaʼne. \v 16 Yaboʼ, o̱ʼna doʼhued kakikeʼpo oʼtiahuayeaʼne kenpaʼti onteʼti doʼtaj iʼtiahuayaponigkon kenda yamanbatiaʼpakikaʼ. \v 17 Ontaj judío aratbut nog aratbutkon e̱gkataj oʼtiokaʼapone kenpaʼti nog aratbutte oʼtaʼmonaʼne. \v 18 Kenomeya̱ doʼtaj konig okpohueʼa kanoknopoenkeʼpo, dakhueaʼ eʼkikaʼada kanʼnopoʼkoreʼpo konig Diosen huakjeyyo kanʼhuaʼepo, onteʼti totoʼtaj nigpe̱e̱hueʼ kaʼnikeʼpo, Diostaj kanʼnigpe̱i̱keʼpo, doʼtakon kanoknopo̱e̱ʼpo, Diosa dakhueaʼ eʼkaʼ oʼbakkahueaʼpo kenpaʼti Diosen ʼuru aratbutere Diosere kanʼnoeonhuahuikeʼpo kenomeyte oʼtaʼmonaʼne.” Jesúsa kurudya̱ʼ menaʼuyne. \s1 Kenda Pabloa oʼtiahuayʼuynig huaboaʼda oʼnigpe̱i̱kaʼuyate. \p \v 19 Ken konig Jesúsa menaʼuyne ijpe̱e̱ʼuy huaboaʼda ijkikaʼuy, huairi Agripa. \v 20 Huakkuruda Damasco huakkaʼ jak hua̱e̱ʼeritaj ijmanmadikaʼpo nogok Jerusalén hua̱e̱ʼeritakon kenpaʼti ayaʼ Judea huadaribayo kenpaʼti nog aratbuttaj ijmanmadikaʼpo, Diostaj yanʼnopoʼkoreaʼ onteʼti dakhueaʼ kahueʼ yaneʼ onteʼti huadakda ya̱gʼkikaʼ. Huadakda bokaʼnok aratbut opudtaj onʼtiahuaypo onʼnopoʼkoreaʼde onʼnopo̱e̱a̱po. Ken konig ijmanmadikikaʼuy. \v 21 Kenaʼpo Diosen jakyo judío aratbuta menʼto̱e̱ʼuyne kenpaʼti doʼtaj eʼaraktaʼ menʼpakpo. \v 22 Diosanayo doʼtaj mentihuapoknok oyda kenpaʼti dakaʼda ijmanmadikikay ayaʼtada huairitaj paiʼda aratbuttabetaʼ. Kenpaʼda kenda o̱ʼe̱a̱po Moiséskudak Diosen huamanbatiaʼpakeriere onʼtimadoyaʼuyate kenda ijmanmadikaʼikay. \v 23 Cristo paiʼda nopo̱e̱ʼdik o̱ʼe̱a̱po kenpaʼti nogok bueydik o̱ʼe̱a̱po kenpaʼti huakkuruda Diosa eʼbueytada oʼnoyhuada̱ʼapo. Oʼnoyhuaddepo, oroʼen judío aratbuttaj nog aratbuttaere Diosa oʼmanopoʼtihuekeʼapo kenpaʼti onteʼti kurudyo̱ oʼmanoeanhuahuikaʼapo, kenda Cristoa oʼmanbatiaʼpakapo. Kenda Moisésere Apagbaʼ huamanbatiaʼpakeria onʼtimadoyaʼuyate. Kenda ijmanmadikaʼonhuahuaʼuy. —‍Pabloa huairi Agripaomeytaj oʼmanaʼuy. \s1 Jesucristotaj oknopo̱e̱ʼdik ya̱e̱ʼ huairi Agripa. Pabloa oʼpakpo onaʼuyate. \p \v 24 Pablo huataʼda eʼtiaʼpakte Festoa oʼokoypo: \p —‍Konig huaseg i̱ʼe̱po namaʼda iaʼ, Pablo. Huakkaʼda iʼmadoyaʼikaʼuyatepo namaʼda iaʼ. —‍Festoa ʼuttaʼda onaʼuy. \p \v 25 —‍Huasegda ehueʼada namaʼda ahueʼ i̱jje̱y, ʼuru huairi Festo. Huadakda ijmanay. Buttida ijmanay. \v 26 Agripa huairi i̱yo̱ o̱ʼe̱. Ayaʼda ijmanbatiaʼpaknig keʼna huadakda oʼnopo̱e̱. Kentaj dakaʼda ijmanbatiaʼpakpo meʼpukhueʼ i̱jje̱po ijmanbatiaʼpaknok i̱re̱gi̱re̱g kahueʼada kenaʼpo huairi Agripa ayaʼda oʼnopo̱e̱ dakaʼ ijnopo̱e̱y. \v 27 ¿Kenda Diosen huamanbatiaʼpakeria onʼmanaʼuyate menpaʼ iʼnopo̱e̱, Agripa huairi? Oʼnopo̱e̱ ijnopo̱e̱y. —‍Pabloa oʼmanaʼuyate. \p \v 28 —‍ʼUruaʼda enapiʼ oknopo̱e̱hued i̱jje̱y. —‍Agripa Pablotaj onaʼnok. \p \v 29 —‍I̱damonpiʼ konig Cristotaj yoknopo̱i̱kaʼnig o̱ʼnakon kenpaʼti nogomey menʼpe̱e̱nig yanoknopo̱i̱kaʼ huabakuda̱ʼ jakyo ehueʼada. —‍Pabloa oʼmanaʼuy. \p \v 30 Pablo kenda eʼmanadeʼte Agripa huairi, Festoere Bereniceere kenpaʼti ayaʼda kente onʼbahuadpo onʼbopo \v 31 nogyon oʼnokbahuaʼuyate. Aʼbatiaʼpakyaʼpo oʼnokbahuaʼuyate. Huayahuaya onʼbatiaʼpakpo: \p —‍In huabokerek dakhueaʼ kahueʼ o̱ʼe̱ʼuy, bueyahueʼdik o̱ʼe̱ne. Kenpaʼti kuda̱hueʼdik o̱ʼe̱ne. —‍Onʼbatiaʼpakuy. \p \v 32 —‍“Roma huairia doʼtaj meʼpe̱e̱ʼpo ijhuaʼapoy.” Pabloa ahueʼ e̱ʼe̱meʼnayo kenpaʼda o̱ro̱kaʼdik i̱jje̱a̱yyet. —‍Agripa Festotaj onaʼuy. \c 27 \s1 Romayo Pablotaj oʼtaʼmonaʼuy. \p \v 1 Italia huadaribayo do Lucastaj Pablotere nogomeyeretaj oy monʼmataʼmonaʼ huaboaʼda onʼnopo̱e̱depo sorotataj huairitaj oroʼtaj boʼyokuyne. Sorotataj huairien huadik Julio. Kenomey sorotataj Augusto sorotataj o̱ʼnuy. \v 2 Huaboroʼ kusiʼpe o̱ʼe̱po huakkaʼ jak Adramitio hua̱e̱ʼeried o̱ʼu̱yate. Huahuaʼdikteda e̱e̱ʼte oʼtiakatodepo oʼkuduy. Oroʼ Aristarcoere oʼkuddepo oʼhuaʼuy. Aristarco Tesalónica huakkaʼ jakyo hua̱e̱ʼeri o̱ʼu̱y. Tesalónica Macedoniabayo o̱ʼe̱. Asia huadaribayo huaʼdik o̱ʼu̱y. \v 3 Emeʼte huakkaʼ jak Sidón huaboroʼ e̱ʼpo̱gte oʼbetuy. Pablotaj huadiʼda Julioa o̱ʼe̱nok Pablo huadiʼenbayo Pablo huahuaʼdik o̱ʼu̱y. Pablotaj katepiʼ oʼpaknok aratbuta yokdik o̱ʼneʼuy. \v 4 Nogok Sidónyaʼ oʼhuaʼuy kusiʼpetoneʼte oʼhuaʼuy. Bapoka boʼhuatiakpo Chipre hua̱gkutaʼmej opeʼtopen okpokuy. \v 5 Huadariba Cilicia kenpaʼti Pamfilia oʼpokonhuaʼpo, Mira huakkaʼ jakyo oʼtiakuy. Mira Liciabayo o̱ʼe̱. Mirayo oʼbetuy. \p \v 6 A̱yo̱ sorotataj huairia nog kusiʼpetoneʼ oʼhuahuayʼuy. Ken Alejandría kusiʼpe Italia huadaribayo oʼhuaʼapopo. Italia huadaribayo aʼhuayaʼpo ken kusiʼpeyo oroʼtaj boʼkuda̱ʼuy. \v 7 Sueʼda huameʼnoe ijhueʼda oʼhuaʼuy. I̱da huahueʼdikda nogok Gnido huakkaʼ jak oʼpokuy. Huakkaʼ oʼbapoknok konig oʼhuatiaknok nogyon okhuaʼdik o̱ʼe̱po Creta hua̱gkutaʼmej huadariba adpen oʼhuaʼpo Salmón huakkaʼ jak oʼpokuy. \v 8 Creta hua̱gkutaʼmejte kusiʼpeyo oʼhuaʼpo, huakkaʼ oʼbapoknok dakaʼda oʼhuaʼpo kente oʼdikkikaʼ Buenos Puertos oʼbetuy. Huakkaʼ jak Lasea ibodte o̱ʼu̱y. \p \v 9 Eʼhuaʼonhuahuadeʼte huakkaʼ huameʼnoe eʼpokonhuadeʼte kenmeʼnoe judío aratbut bapehueʼdik fiesta o̱gkikaʼ eʼpokdeʼte kenok e̱ʼpo̱gte diga̱ʼda bapokdik o̱ʼe̱nok kusiʼpetoneʼte huiyokda o̱ʼe̱. Taʼkotdik o̱ʼe̱. Pabloa oʼnopo̱e̱po ʼuruda oʼmanopo̱e̱a̱ʼpo: \p \v 10 —‍Oroʼ e̱ʼpo̱gte oʼhuaʼpo dakhueʼda o̱ʼe̱a̱po ijnopo̱e̱y huairi. Kusiʼpe ehueʼ o̱ʼe̱a̱po, kenda kusiʼpeyo oʼbatohuaʼnig ehueʼda o̱ʼe̱a̱po. Kenpaʼti oroʼ taʼkotdik o̱ʼe̱a̱poy. —‍Pabloa sorotataj huairitaj onaʼuynigʼa. \p \v 11 Sorotataj huairia kusiʼpetoneʼ hua̱ta̱e̱ʼeritanayo oʼnigpe̱e̱ʼuy. Kenpaʼti kusiʼpe huatohuaʼ huairitaj oʼnigpe̱e̱ʼuy Pablotanayo sigpiʼ pe̱e̱hueʼ o̱ʼnuy. \v 12 Kenpaʼti hua̱hui̱o̱k kusiʼpe kente huabetaʼ dakhueʼda o̱ʼu̱y. Huaʼdik e̱e̱ʼnayo Fenice huakkaʼ jak Creta huadariyo e̱ʼpo̱gte kente sueʼda bapoka o̱ʼe̱nok Feniceyo huakkaʼada eʼhuaʼtaʼ onʼpakuy. \s1 E̱ʼpo̱gte diga̱ʼnanada oʼbapokonhuahuaʼuy. \p \v 13 Ken e̱ʼpo̱gya̱ʼ dakaʼda oʼbapokpo onaʼti huaʼdik o̱ʼe̱ne onʼnopo̱e̱ʼuy. Ken oʼhuaʼpo meyo̱hueʼda Creta hua̱gkutaʼmejyo oʼhuaʼuy. \v 14 Ijhuiti ehueʼ e̱ʼpo̱gte eʼhuaʼte huiyokda oʼbapokuy. Diga̱ʼda oʼbapokuy. Ken bapokataj onʼdikkaʼuy Nordeste. Hua̱gkutaʼmejyanʼ oʼtiakuy. \v 15 Oroʼtaj teyda monbapoknok eʼbapokte huahueʼdik o̱ʼe̱po o̱gkumeonnok bapokada oroʼtaj montohuaʼuy. \v 16 Hua̱gkutaʼmej Clauda adpente eʼpokondeʼte bapoka sueʼpiʼ oʼbatikuy. Kusiʼpesiʼpo eʼtohuikaʼ diga̱ʼda onʼbaaʼpo hue̱ʼe̱yya̱ʼ onʼbehuikaʼpo huaboroʼ kusiʼpeyo onʼhueda̱ʼuy. \v 17 Onʼbehuikaʼdepo eʼbijtoneʼ kusiʼpetoneʼtaj onʼtihui̱yi̱gepo teyyaʼda o̱gkaʼuy. Kuhuadte e̱ʼpo̱g burujda o̱ʼi̱kaʼ kentaj oʼdikkikaʼ Sirte. Kusiʼpetoneʼ kuhuadte oʼbetaʼapo onʼmameʼpukpo cuperinatoneʼ hue̱ypate eʼbetikaʼ bapokaʼ kusiʼpe huatohuaʼ onʼhuarakaʼuy. Kenpaʼda bapoka kusiʼpe oʼtohuaʼuyate. \v 18 Emeʼte bapoka sueʼpiʼ batikhueʼ o̱ʼe̱nok teyda oʼbapokpo kenda kusiʼpetoneʼ oʼtohuaʼnok katepiʼ huaboaʼda e̱ʼpo̱gyo̱ onʼmaenapo, \v 19 admeʼtaʼ kusiʼpetoneʼen kuperina eʼbijtoneʼere nogda nogda e̱ʼpo̱gyo̱ oʼmaenaʼuy, oroʼen huabaʼa oʼmaenapo. \v 20 Huakkaʼ huameʼnoe niokpo kenpaʼti siokpo tiahuayhueʼda kenpaʼti diga̱ʼda oʼbapoknok oroʼ ayaʼda oʼbataʼkotapoy oʼnopo̱e̱ʼuy. \p \v 21 Huakkaʼda huameʼnoe bapehueʼ o̱ʼe̱nok Pabloa oʼbopo, oʼmanaʼpo: \p —‍¿Menaʼpo doʼtaj nigpe̱e̱hueʼ moʼe̱meʼ? ¿Menaʼpo Creta huakkaʼ jakyaʼ boʼtiakmeʼ? Namaʼda o̱ʼo̱ro̱kmeʼne. Oroʼ ʼikken Creta o̱ro̱khueʼ e̱e̱ʼnayo oroʼtaj keypoda ehueʼ o̱ʼe̱a̱ynigʼa kenpaʼti ayaʼda oʼmaenaʼnig maenahueʼ o̱ʼe̱a̱yyetnigʼa. \v 22 Oynayo meʼpukhueʼ moʼe̱ne. Kusiʼpetoneʼnayo ehueʼda o̱ʼe̱a̱ponigʼa opudanayo sigpiʼ bueyhueʼ moʼe̱a̱pone. \v 23 Do Diosensiʼpo i̱jje̱po Diosen ijkikay. Bisik Diosen huataʼmoneri doʼte oʼtiakpo, \v 24 “Meʼpukhueʼ, Pablo. Roma huairitaj huaʼdik i̱ʼe̱ kenpaʼti tiboʼdik i̱ʼe̱. Ontaj Diosa dakaʼda boʼtiokaʼnok ayaʼda in kusiʼpeyo onere o̱ʼnenig mabueyhueʼ o̱ʼneapo.” Diosen huataʼmoneria menameʼne. \v 25 Kenaʼpo yanʼmanopoʼnoeyʼ. Dios buttida oaʼ, dakaʼda ijnopo̱e̱po. Kenda oaʼnig kenda o̱ʼe̱a̱po. \v 26 Hua̱gkutaʼmejyo bapoka boʼtohuaʼapo kusiʼpe oʼbetpo oʼsakapo. —‍Pabloa oʼmanaʼuy. \p \v 27 Bottaʼ semana oroʼ e̱ʼpo̱gte oʼhuaʼpo Adria e̱ʼpo̱gte oʼhuaʼpo bapoka nogyon nogyon oroʼtaj monʼtohuaʼuy. Nopote sikyo kusiʼpe huatohuaʼeria huadari aktaʼbogpe meyo̱hueʼda o̱ʼe̱de onʼnopo̱e̱ʼuy. \v 28 E̱ʼpo̱g odda huanigdikaj onʼnigdikaʼdepo treinta y seis metros odda o̱ʼu̱y. Nog adyon onteʼti onʼnigdikapo veintisiete metros odda o̱ʼu̱y. \v 29 Sipanaʼtoneʼa̱ e̱ʼpo̱gya̱ʼ kusiʼpetoneʼ yaʼsakapet onʼnopo̱e̱po ʼuru siro kusiʼpe huabetaʼ eʼbijtoneʼ eʼtinukuʼtada huataʼpaktaʼ e̱ʼpo̱gyo̱ onʼmaenaʼuy. Huataʼpakte onʼtinukupo onʼmaenaʼuy. Bottaʼ bottaʼ onʼmaenaʼpo onmameʼpukeʼpo emeʼ oʼnonmaboʼuy. \v 30 Kenokaʼ mehued o̱ʼe̱po kusiʼpe huatohuaʼeria kusiʼpesiʼpote eʼmontaʼ onʼpakpo huaboaʼda kusiʼpesiʼpo onʼhuarakaʼpo konig kusiʼpe hua̱o̱jpate siro kusiʼpe huabetaʼ e̱ʼenapaʼ namaʼ o̱gkaʼpo. \p \v 31 —‍Kusiʼpe huatohuaʼeri kusiʼpetoneʼyoda ehueʼ e̱e̱ʼnayo eʼhue̱paʼ menpaʼ ehueʼdik moʼe̱ne. —‍Pabloa sorotataj huairitaj sorotataeretaj oʼmanaʼuy. \p \v 32 Ken sorotataj kusiʼpesiʼpo huato̱e̱ʼbij oʼnoktegpo kusiʼpesiʼpo oʼkotnok oʼtohuaʼuy. \p \v 33 Sikyoedda ayaʼda bapeʼdik moʼe̱ne. Pabloa oʼmanaʼpo: \p —‍Bottaʼ semana moʼeonhuahuaʼpo bapehueʼ kenpaʼti tayhueʼ moʼeonhuahuaʼpo. \v 34 Sueʼpiʼ yanʼbapeʼ oʼnonaʼne. Hua̱gkutaʼmejyo madopiʼdik moʼe̱ne nogtatipiʼ dakhueaʼ o̱gkahueʼ moʼe̱a̱pone. Nogtipiʼ bueyhueʼ o̱ʼe̱a̱pone. —‍Pabloa oʼmanaʼuy. \p \v 35 Kenda oʼmanaʼdepo pan oʼbapadpo dakiti Diostaj oʼtionaʼpakpo. Ayaʼada kenteda enʼtiahuayte dakiti oʼtionaʼpakdepo oʼposakeaʼdepo huaboaʼda pan oʼbapeʼuy. \v 36 Kenda onʼtiahuaydepo ayaʼada onʼdurugpakpo onʼbapeʼuy. \v 37 Kusiʼpetoneʼyo huakkaʼda o̱ʼneʼuy. Doscientos setenta y seis o̱ʼneʼuy. \v 38 Dapoteyaʼ onʼbapeʼdepo aypo bapehued e̱ʼpo̱gyo̱ onʼmaenaʼuy. Kusiʼpetoneʼ pogkajda ka̱e̱ʼpo onʼmaenaʼuy. \s1 Kusiʼpetoneʼ oʼsakdepo oʼtaʼkotuy. \p \v 39 Omeʼdepo kusiʼpe huato̱e̱ʼeria hua̱gkutaʼmejtaj o̱ki̱a̱hueʼya e̱ʼe̱a̱da konig i̱a̱ko huakud kenpaʼti kuhuadbaʼ onʼtiahuaypo menpaʼ a̱yo̱ huaʼdik o̱ʼe̱y onʼnopo̱e̱po kuhuad i̱a̱koyo aʼbetyaʼpo monhuaʼ, onʼbatiaʼpakpo. \v 40 Eʼbijtoneʼ oʼnoktega̱ʼpo kusiʼpe siro huato̱e̱ʼ e̱ʼpo̱gyo̱ onʼmaeanpo kusiʼpe huabutuka remo onʼkuj huabaʼte onʼto̱e̱po kenpaʼti kuperina hua̱o̱jpayon hue̱ypate onʼbetpo huaboaʼda bapoka kuhuadbayon kusiʼpetaj oʼtohuaʼdepo. \v 41 Oʼhuaʼpo kente bothue̱pura eʼpirukpak e̱ʼpo̱g burujda o̱ʼe̱po i̱a̱koyed kuhuadte kusiʼpetoneʼ o̱jpa oʼhuadatoʼpo. Kenteda o̱ʼu̱y. Menpaʼ tohuahueʼdik o̱ʼneʼuy. Huataʼpakte hua̱hue̱a̱ asakyaʼpo huaboaʼda oʼsakaʼdepo huataʼpakpen. \v 42 Titikonhueʼdik kaʼneʼpo sorotataj huabakuda̱ʼ jakyo hua̱e̱ʼeritaj eʼbaraktaʼ onʼpaknigʼa \v 43 Pablotapiʼ eʼaraktaʼ pakhueʼ o̱ʼe̱po sorotataj huairia, “barakhueʼ yaneʼ,” oʼmanaʼpo “kenpaʼti kenomey eʼdopieʼ moʼnopo̱e̱ huakkuruda ya̱gʼkot e̱ʼpo̱gyo̱ kuhuadte kanʼhuaʼepo \v 44 nogomey taʼpote kusiʼpe huaentej kenpaʼti kusiʼpe hue̱ypate yanʼbetpo kuhuadte yaʼnonhuaʼ.” Sorotataj huairia oʼmanaʼuy. Ken taʼkothueʼ o̱ʼnepo hua̱gkutaʼmejyo ayaʼda onʼbahuaʼuy. \c 28 \s1 Hua̱gkutaʼmej Maltayo Pablo o̱ʼunhuaʼuy. \p \v 1 Oroʼ sueʼpiʼ taʼkothueʼ o̱ʼe̱po kuhuadte o̱ʼe̱po hua̱gkutaʼmej oʼdikkikaʼ Malta huaboaʼda oʼnopo̱e̱ʼuy. \v 2 Nog aratbut kenteda o̱ʼnikaʼpo oroʼtaj ʼuruaʼda moʼto̱e̱ʼuyne. Ehuiʼ kenpaʼti jujuʼda o̱ʼe̱nok huaboro taʼak o̱gkaʼdepo “ibodte yanʼtiboʼ,” monaʼuyne. \v 3 Ken sueʼda itoʼpi eʼay oʼbeʼeadpo taʼakyo oʼtibahuedapo Pabloa. Taʼak jukda o̱ʼe̱nok bihui o̱ʼo̱ro̱kpo Pabloen huabataʼ oʼbokpo oʼtidteyyeʼuy. \v 4 Hua̱gkutaʼmejyo aratbut hua̱e̱ʼeria Pabloen huabaʼtaj bihui oʼtidteyyepo oʼtioronok onʼtiahuaydepo, \p —‍Keʼna aratbuttaj huabarakeri ya̱ʼe̱tpiʼ e̱ʼpo̱gyo̱ taʼkothueʼ e̱e̱ʼtada dakhueaʼ o̱gkaʼnok bueydik o̱ʼe̱. —‍Huayahuaya onʼbatiaʼpakuy. \p \v 5 Pablonayo huabaʼa onhuinokaʼpo bihui taʼakyo oʼkotuy. Pablo menpaʼpiʼ ehueʼda o̱ʼe̱ʼuy. \v 6 Oʼiyokapo, oʼbueyapopiʼ onʼnopo̱e̱po onʼnigunhuaʼpo ijhueʼda onʼnigunhuaʼpo iyokhueʼda kenpaʼti bueyhueʼda onʼtiahuaypo konogpaʼda onʼnopo̱e̱po, “keʼna nogtida oroʼen dios o̱ʼe̱,” huaboaʼda onʼbatiaʼpakuy. \p \v 7 Hua̱gkutaʼmej huairien taʼba ibodteda o̱ʼu̱y. Huairien huadik Publio o̱ʼe̱. Keʼnen jakyo oroʼtaj boʼtohuaʼuyne. Ke̱yo̱ bapaʼ huameʼnoe o̱ʼi̱kaʼpo aypo boʼtobapudhuaʼuyne. \v 8 Publioen apag dakhueʼda o̱ʼe̱po oʼdigpakpo kenpaʼti oʼmeʼsurukpo onpahueduy. Aʼtiahuayaʼpo Pablo oʼhuahuaʼpo. Oʼtionaʼpakdepo oʼtibataʼtedepo oʼyareadʼuy. \v 9 Pabloa eʼyareaddeʼte aratbut onʼtiahuaydepo nogda hua̱gkutaʼmej hua̱e̱ʼeri dakhueʼda o̱ʼnepo Pablotaj onʼhuatiakdenok kenomeytakon oʼbayareadʼuy. \v 10 Katetehueʼda huakkaʼda moʼbayokuyne oroʼtaj. Oʼhuaʼpo kusiʼpetoneʼyo oʼkudpo oroʼ ayaʼda katepiʼ eʼtohuaʼtaʼ oʼpaknok moʼbayokuyne. \s1 Romayo Pablo o̱kye̱ʼuy. \p \v 11 Ken hua̱gkutaʼmejyo bapaʼ puug o̱ʼi̱kaʼdepo kusiʼpetoneʼyo oʼkuduy. Ken kusiʼpetoneʼ jujuʼok kenteda o̱ʼeonhuahuaʼuy Alejandría huakkaʼ jakyaʼ oʼtiakuy. Kusiʼpetoneʼ hua̱o̱jpate eʼketkaʼ dios Cástor kenpaʼti eʼketkaʼ dios Pólux o̱ʼu̱y. \v 12 Siracusa huakkaʼ jakyo oʼtiakuy. Siracusa kusiʼpe huabetaʼ o̱ʼu̱y. Kenteda bapaʼ huameʼnoe o̱ʼu̱y. \v 13 Onaʼti oʼhuaʼpo kubogte meyo̱hueʼda oʼhuaʼpo Regio huakkaʼ jakyo oʼtiakuy. Emeʼte huataʼpakyan oʼbapoknok i̱da oʼhuaʼpo emeʼte Puteoli huakkaʼ jakyo o̱kye̱ʼuy. \v 14 Ke̱yo̱da sueʼda huamaʼbuy Cristo huaknopo̱e̱ʼeritaj oʼhuahuaynok. “Oroʼeri nogtida semana yanikaʼ.” Monaʼuyne. Nogok Romayo dagte oroʼ oʼhuaʼuy. \v 15 Pablomey dagte onʼtiakpo huaknopo̱e̱ʼeri huamaʼbuya Romayaʼ onʼtipe̱e̱depo oroʼtaj dagte aʼdejyaʼpo Romayaʼ oʼnoro̱kpo Foro Apio huakkaʼ jakyo sueʼda huakkaʼmon onʼtiakuyate. Noga̱ Tres Tabernasyo onʼtiakuyate. Oʼbatiahuaydepo Diostaj dakiti oaʼuy Pabloa kenpaʼti Diostaj oʼdurugpakuy. \v 16 Romayo oʼtiakdepo sorotataj huairia huamato̱i̱kaʼeritaj guardia huairitaj oʼbayokuy. Pablotanayo bayokhueʼ o̱ʼu̱y. Nog aratbuten jakyo Pablo i̱kaʼdik ya̱e̱ʼ huairia onaʼnok nogtida sorotataj oʼto̱i̱kaʼuy. \s1 Romayaʼ Pabloa oʼmanmadikaʼuy. \p \v 17 Eʼtiakdeʼte bapaʼ huameʼnoe eʼpokdeʼte, “judío huairitaj yanʼbatotiak.” Pabloa oʼmanaʼuy. Onʼkupopakondepo, \p —‍Judío aratbuttaj dakhueaʼ kahueʼ e̱e̱ʼtada kenpaʼti kenda oroʼen adhueaʼpaneʼ o̱gkikaʼuyate dakhueʼ huaahueʼ e̱e̱ʼtada judíomey doʼtaj teyda menʼto̱e̱po Roma huairitaj Jerusalényo̱ menʼyokuy, egomey. \v 18 Roma gobiernoen huairi doʼtaj oʼbatiaʼpakdepo doʼa dakhueaʼ kahueʼ i̱jje̱nok bueyhueʼdik i̱jje̱nok doʼtaj eʼo̱ro̱kaʼtaʼ eʼpakada \v 19 Roma gobierno huairitaj “kejeʼ, o̱ro̱kahueʼ yaneʼ,” judíoa oʼnonaʼnok, “Huakhuairitaj Romayo beʼtaʼmonaʼ. Keʼna doʼtaj meʼpe̱e̱ʼ,” yonaʼuy. Judío aratbuttaj katepiʼ dakhueaʼ o̱gkaʼ ahueʼ e̱e̱ʼpiʼ kenpaʼ yonaʼuy. \v 20 Konige̱po opudtaj kanʼtiakeʼ onhuaaʼne. Opudtaj aʼbatiahuayyaʼpo aʼmanbatiaʼpakyaʼpo kanʼtiakeʼ onhuaaʼne. Konig oroʼ judío aratbut oknopo̱e̱po oʼbueydepo nogok onteʼti oʼnoeapoy, oknopo̱e̱y, doʼhuakon kenda yoknopo̱e̱nok i̱ya̱ʼkon doʼtaj sirobia onʼtinukuʼikaʼ. —‍Pabloa oʼmanaʼuy. \p \v 21 —‍Judea huadaribayaʼ ontaj eʼtimadoyaʼ berobaʼ baʼehueʼ o̱ʼemey kenpaʼti judío aratbut Judeayaʼ onʼtiakmeʼ, “Pabloa dakhueaʼ oʼkaʼ,” noga̱tipiʼ huaahueʼ moʼe̱meʼne. \v 22 Nogyon nogyon nog huakkaʼ jakyo nog huakkaʼ jakyo huabada Jesucristoen huaknopo̱e̱ʼeritaj dakhueʼda o̱ʼne onʼbahuaaʼnok kenaʼpo kenda iknopo̱e̱nig oroʼ eʼpe̱e̱taʼ oʼpaki. —‍Judío huairia Pablotaj oʼnonaʼuy. \p \v 23 Nog huameʼnoete oʼtiakapoy, oʼnonaʼpo. Ken huameʼnoe emedeʼte Pablo e̱ʼhua̱e̱ʼyo judío onʼbatiakuy. Sikyoedda huaboaʼda oʼmanbatiaʼpakpo bisik oʼbatikuy. Aratbuta Jesús Huairitaj yanʼnigpe̱i̱kaʼapet. Moiséskudaka kenpaʼti Apagbaʼ huamanbatiaʼpakeria Jesústaj onʼtimadoyaʼuyate. Pabloa oʼmanaʼuy. \v 24 Noga̱ buttida oaʼ oʼnoknopo̱e̱ʼuy. Nogomeyanayo buttida oaʼ oknopo̱e̱hueʼ o̱ʼnuy. \v 25 Onpapayoʼ nopo̱e̱hueʼ o̱ʼnepo huaboaʼda yanʼbahuaʼapet, Pabloa oʼnopo̱e̱po nogi̱timon oʼmanaʼpo: \p —‍ʼUruaʼda Isaías oroʼen adhueaʼpaneʼtaj oʼmanaʼuyate, Isaías Diosen huamanbatiaʼpakeritaj Diosen Noki̱re̱ga̱ oʼnopo̱e̱a̱ʼnok Isaíasa oʼmanaʼpo: \q1 \v 26 Judío aratbutte yahuatiʼ in konig yamanatiʼ: Onaʼti onaʼti doʼhued huaʼa moʼpeunhuahuikaʼaponigʼa noponkahueʼ moʼi̱kaʼapone. Onaʼti onaʼti boʼtiahuayonhuahuaʼaponigʼa nopo̱gkahueʼ moʼi̱kaʼapone. \v 27 Opud eknopo̱e̱ʼtaʼ pakhueʼ moʼe̱ne. Nigpe̱e̱hueʼ moʼe̱ne. Diosen huaʼa eʼtiahuaytaʼ pakhueʼ moʼe̱ne. Kenaʼpo tiahuayhueʼdik moʼe̱ne, pe̱e̱hueʼdik moʼe̱ne nopoenkahueʼda moʼe̱ne. O̱ʼnen dakhueaʼ eʼkaʼ meʼnopoʼtihuekeʼpo Diostaj nopoʼkoreahueʼ moʼe̱ne. \m Isaíasa oʼmanaʼuyate. \v 28 Oy judío ehueʼ nog aratbuttaj Diosa oʼmanopoʼkoreaʼapo oʼmanopoʼtihuekeʼapo onteʼti kurudyo̱ oʼmanoeanhuahuikaʼapo. Kenomeynayo onʼnigpe̱i̱kaʼapo. Kenda yanʼnopo̱i̱kaʼ. —‍Pabloa judío huairitaj oʼmanaʼuy. \p \v 29 Pablo kenda eadeʼte judío huayahuaya onʼbatiaʼpakonpo onʼbahuaʼuy. \p \v 30 Ken jakyo eʼtayhuayyak keʼnen huakupe oʼyokikaʼpo o̱ʼi̱kaʼuy. Bottaʼ huabayok o̱ʼi̱kaʼuy. Kenomey aʼtaʼhuadeyaʼpo enʼtiakte yanʼkud oʼmanaʼikaʼuyate. \v 31 Meʼpukhueʼda o̱ʼe̱po Jesús Huairitaj yanʼnigpe̱i̱kaʼ. Oʼmanaʼikaʼuyate. Kenpaʼti dakaʼda Jesucristo Huairitaj huadak huaʼa oʼmanmadikikaʼuy, ʼuruaʼda oʼmanmadikaʼpo. “Kenda manmadikahueʼdik ya̱e̱ʼ.” Beʼapiʼ onahueʼ o̱ʼnuyate, ken.