\id ACT Acts Naineri - Andy Minch - Jan 2002 \h Aposel \toc1 Aposel El Gafugag Esini \toc2 Aposel \mt1 Aposel El Gafugag Esini \is1 Ohuna buk enaig esog \ip Yuwana mo Luk buk Luk ginofenam afa ohuna buk Lukna ginof gwesim sihiakag. Ohuna ginofba enaig esog Godna Sungwag kanog hwatieg elim mina wagfunibi so ma lahlag mo sihiagahuwi afa Jerusalem wa afa Judia kimbig afa Samaria kimbig afa mungwali bite so ma yuhwa gohugei. (Aposel 1:8) Ohuna buk enaig esog gofwanai Kristen el eba Ju el puguiagegim eso mingnag kimbig gam mo ikaminefeg. Afa nalig mo eba Godna Sungwagni gafugag eseg ena mo. Ehe pe bo kanog hwatieg elim kigmognugenaba eso el numb Godna lahlag mom numwehe pahlukugum afa mingnag el gaba Sisasim olug oniginig. Ohuna bukba enaksag kanog hwatieg elim sihig. Afa enaksag mo eba Pita nai yi Pol nai yi mom mi afa gafugag mi. Pita eba ati Sisas i mungwal ahwagiakafena afa Pol eba awai ehe mas enaig esena mo. Yuwana Pol eba Sisasna elim kwaskofiahkafna. Afa Sisas hefum Polim wagfuna eso Pol olug wahigifenam eso ehe Godna lahlag gafugag el puguna. \c 1 \p \v 1-2 O Tiofilus, ka nem ohuna ginof ningihinag ohuna bukwaba gof ka enaig mo ginofena. Sisas yuwana ehe mungwali mang elim wagfufenig feaka ikag wahag wa pugugba God suguafag hevengam wanikig. Afa ika heafna pahlukuiag elim pugunigim eso gafugag elim mo sihiahugum gishu hwatigba Godna Sungwagni kigmog wa ena mo sihinibi og, so ma heafna gafugafeagi. \v 3 Afa Sisas yuwana mo tautig fagim afa wahag, afa sumi yi mo nofkenagag fagim ika gafugag elim puguni. Sa ma enam anwanafi. Afa piske bihianam 40 osuna gafugag elim wanganamba eso nanguni. Afa Godna bog meg mo sihinugena. \v 4 Enanam mahimsi wangafenaba enaig sihifeni og, “Nofeka Jerusalemba wahiyi eso nengiafafum mangim Humuan so sihi wahiag nem isug faigim yuwana so ati ka nem enam sihini. \v 5 Jon elim buwa aitina afa yuwaba mas managei eba ne Godna Sungwagni buwa apaigofe.” \p \v 6 Afa enanam pahlukuiag el nuwagnam afa ehem sahini og, “Ainiyag enaiba yawo gohnanam eseiba eso Israel ma piske pugu kifutigba eso bigel misog el nangwaghiagef?” \p \v 7 Afa ehe piske sihini og, “Humuan so enag osuna gisfu hwatig, eba mas ne enam anwanafi eba ehe heafa enaigimba nangwaghiageg. \v 8 Afa ma nengigim Godna Sungwag pe bonam nengelim gohoni bi eso ne kigmog finim eso ne kana moaba Jerusalem wa sihinim afa gwesim Judana mungwali bite afa distrik Samaria afa mungwali bite so ma yuhwa gohugei.” \s1 Sisas heven gam fukokag \p \v 9 Sisas ena mo sihi wahianam mahim nangwaskafenaba eso ehe mo fuku lango megam sahonaba afa mas nanguni mo. \v 10 Afa mahim fukokanaba afa ehengel mahimsi of gam nunof fiaskafnaba afa gwenanam ikagna sambaganigi ofwanai el ahwangofena afa eheningina lofugba hugna busbusiagena. \v 11 Afa sambaganigi el enaig sihi ahfeni og, “Ne Galili nai el mangigim mugunim ne of gamba nunof fiaska ena Sisasba eba God ehe lahlaflag enag nem wasanig of gam fukokag eba gwenaig piske bof eso yawo ne nangugbi of gam fukokag.” \s1 Mungo elim gisfu wahini og, ma Judasna sigagwa gohnam gafugafei \p \v 12 Afa pahlukuiag el Oliv mug wahinim Jerusalem gam ahuna. Jerusalemba Oliv mug muhwa gifini. \v 13 Afa enanai yi ahu opukonam eso lalagam mo fukwali ahuna. Enaba fukwali ahunaba eba Pita, Jon, Jems, Andru, Filip, Tomas, Bartolomyu, Matyu, Jems eba Alfiusna leg, Saimon eba Selot ehgenai el afa Judas eba Jemsna leg. \v 14 Mungwali enag nuwagenam eso mungo onigig finim so betenneafufena. Afa angwafig apaiyegona afa Maria Sisasna afag fena afa Sisasna nilite apaiyegona enag mungwali nuwagenam eso esifini. \p \v 15 Afa enanam so el Sisasim oniginibi eba ehegelni nambaba 120 enaig fena. Afa Pita olyi gohnam mo enaig sihi feni og, \v 16 “Ei, nilite autunam Godna sungwag Devitim esenamba eso Devit mo sihina afa ena moba Godna buk wa goh. Judasim sihinig og, sona elbi moaule el eso Sisasim angoluwagni ninga wa wahiag eso enag yuwaba pugugba eba Devit ati sihi wahiana. \v 17 Afa yuwana Judasba kagel yi gofnaba afa ehe mungwalofug gafugag kafini.” \p \v 18 Judas amtakwalig esenam eso kig fanam afa enana bitem baimena afa so negigim hefum mo ena bite wa misogna penam afa atag simbenam eso wahana. \v 19 Eso sumi yi Jerusalem wa nai el mungwali enam anwanafini. Afa ena biteba heafgelni mona sefig Akeldama eba enaig esogog taf bite. \v 20 Afa Pita piske sihina og, “Ohuna moba ati mwanafi buk wa gofena, enaig ginofini og; \q1 Heafna lala soma isug gofi. Ese aman enanai yi gafif. \rq Sam 69:25\rq* \p Afa ming ginof ena bukwaba enaig esog; \q1 Soma ming el ehena kug wa gohnam gafugafei. \rq Sam 109:8\rq* \p \v 21 “Afa nawu amanim mungo hugwefu wahiyi aman so higeg bigel nena gofena mahim Sisas Ainiyag bigim wangofenaba. \v 22 Sonaig elbi ati gofena mahim Jon buwa atiag el mo sihiakag ikag mahim God Sisasim suluafagba eso bigim wasanig sisi gam fukokag. Eso big enaig elim hugwefu wahibi eba ati mungwali ahanaig ahanaigim fahigiageg soma bigim pahlanim Sisasna piske bihiag mom sihi.” \p \v 23 Mahim Pita enaig sihifenaba, eso sambaganigi elim hugwefu hwatigini eba Josepmi Matias mi. Afa Josep ming unehlag sefinibi eba Barsabas afa Jastus. \v 24 Afa ehengel enaig betenini og, “Ainiyag, ati ne mungwali elni olnigigim anwanafenig so na kam wagfuni ohuna sambaganigi elbi amanim so na hugwefu wahiag. \v 25 Eso ma kanog wahiag el pugunam Judasna kugwa bo gohi Judas ati wahiagim afa ehe awaieg kimbig gam ikag.” \v 26 Afa so hun aitini, ogma ateamba amana hun opugufiba eba enaho Godna mo sihiakaule elbi ogoh. Eso Matiasna hun puguna afa so Matiasim wahini eso 11 pela Aposelim pahlani. \c 2 \s1 Godna Sungwag pebona \p \v 1 Afa mahim Pentikos buyis pugunaba enanam Ainiyagna el mungo lala nuwag gofena. \v 2 Afa so auneh gweyi ikagna puguna heven wa gohnam afa bona el nuwagig lalam puguagena. Ofenaiba bifwat obo. \v 3 Afa nangunibi ofenaiba suwi mileg bo kokohiagim ahu elni nihiba lasai. \v 4 Afa mungwali elim Godna Sungwag bo yuhwa fenugenaba eso ahanaig ahanaig mona sihiagini. Eba Sungwag ehe esenigba enag so ahanaig ahanaig moba sihiagini. \p \v 5 Afa mingnag Ju el Godum lotu finig afa mungwali bite so gohkafena enag ambugog Jerusalem wa gofena. \v 6 Mahim enag auneh pugunaba eso el numb ambugog nuwagnam mom higahufna mahim Ainiyagna el enaig esofifnibi eso sineminefini mahim mungo mungog el ehengelni mona sihiag ofifinibi. \v 7 Enag Ju el hugna sineminefini afa esogona og, “Kati anwanafig sonag elbi eba Galili wa nai, \v 8 asegba eso big mungo mungo higigbi bigelni mona mog? \v 9 Eso bigel Partiana kimbig wa nai afa Midia nai afa Elam wa nai afa bigel mingnag distrik Mesopotemia wa auguia enag feg afa distrik Judia nai afa Provins Kapadosia wa nai afa Provins Pontus wa nai afa Esia nai afa. \v 10 distrik Frigia nai afa Pamfilia nai afa Isip nai el afa distrik Libia nai Sairini muhwa nai afa bigel Rom wa nai ambugog ohi gohka. \v 11 Afa Ju afa minginag el Ju elni lotu nai afa Krit afa distrik Arebia nai bigel big mungwali ena mo biafgelni mungo mungo mona higig sonag elbi sihigbi eba Godna kigmogna gafugafig.” \v 12 Afa mungwali olug fingi feskofenam onigigafafna. Afa hefum sihiagini og, “Sonaig pugugba yuwaba enaba mang mahim?” \p \v 13 Afa mingnag mo enaig mo sihini og, “Ei, eba uflogna bu ahgagim enag eba mo etetiag ofi.” \s1 Pita mo sihina \p \v 14 Eso Pita 11 pela pahlukuiag elim wan gohnam afa so hugna unetigina og, “Nengel Judia nai afa mungwali el ambugog Jerusalem gohka so kana mom higahufum eso ena mog so yawo mangwalba ne nangug ka nem ambagwa osihin. \v 15 Ne enaig onigig, ne og sona elbi mo etetiag ofi. Amo eba awai, eba yawo lawamhe. \v 16 Afa yawo enaigba pugug enaba autunam Joel Godna mo fa sihiaule el enaig sihi wahiana og; \q1 \v 17 God ati sihig awaiyeg osuna mahim meini ofefiba eba ka kikeafna sungwagim mungwali elim ningihianif afa so nengelni fangonai luwal i afa naini luwal i kana mo fi sihiahufufe afa kwablog el itiwa lofug ahanaig ahanaigim nangogihiagig, afa muhna el itiwa panangiagif. \v 18 Afa enanam ka kikeafna sungwag kikeafna gafugag kwamblo afa angwafigim ka faif eso kikeafna mo fi sihiahufuf. \v 19 Eba ka eseba eso ofwa ahanaig ahanaig puguafi afa bite wa gaba puguafi eba taf i suwi i afa suwieg i enaig puguagef. \v 20 Afa osu kifiakohla fegif afa was pugu tafukleg eso negigim Ainiyagna osuna mo puguf enag osunam Ainiyag heafna kigmog i afa afwambusug i wagfuf. \v 21 Afa enanam mungwali amangel so Ainiyagim uninif og, ma kam kwagani, afa so ehe wambuf eso ehengel wangineg augufef. \rq Jol 2:28-32\rq* \p “Enaba Joel Godna mo fa elni mo sihi wahiag. \v 22 Ne Israel el numwehe kana mo higini ka nem osihin Sisas Nasaret wa nai el, nem ne anwanafini God ati ehena ninga wa kifutigbi nem wagfunig. God ehem enaig esenagba nem og soma anwanafi heafa ehehe ena elbi ningihiagba eso bog. \v 23 Afa sona elbi God nengelni ninga wa wahiag afa autunam ati oniginam ena moba kikisei wahiana enaig esegim. Afa amtakwalig afwambanai el i nengel i ne li katigeg wa kokufenagigbi eso wahag. \v 24 God mas ena tautigba gwesim wahiana mo, eba God sona elbi bite kifenai ilafofatig mas ehem gwesim wahag mo. \v 25 Afa autunam Devit gaba enaig sihifena og; \q1 Ka Ainiyagim nangug kam bog higeg muhwa fenag eso ka mas mangwalimba embefenai. \v 26 Enaig fenaba enag so kana olug lahlag nemug go eso ka sifakal mo eseg, afa ka nengego eligim lahlagim eso God membeg kam esenagim. \v 27 Eba mas ne kam elim pigieg kimbig wa wahiai, afa neana lahlag gafugag elbi so na mas ehem wahiaiba eso mas bitewaba nogi. \v 28 Ati ne kam wagfunag nofkikena fag minagagba so na ka i ahgofiba ka so hugna sifakale. \rq Sam 16:8-11\rq* \p “Ena moba Devit sihi wahiag. \v 29 Ei nilite, ka nem biafgelni simbianigam osihin, Devit ati wahag afa fakinibi afa ehena bitekfe eba gweseg bigelnai yi olyi yuwanaba go. \v 30 Afa Devit eba Godna mo fa sihiule el feg ehe ati anwanafeg God ini mo sihig og, nengigim ka neana mungo luwalim esenaba eso ehe nimbe lofug misog el gofe. \v 31 Enaig esena Devit gof ati anwanafena eso enaig sihifena og God Kraisim wahag wa nai ilafo wasuhof eso ehe mas bitekfe wa gwesim nogig mo. \v 32 Afa sonag el Sisas eba God ati ehem bitekfenai ilafofatigba eso ehe nofkikenaga. Afa enam ati ka nofna nanguig. \v 33 Afa Sisas ati sisyi fukokag Godna nihiginai ninga wa ga. Autunam Awag ehem sihi wahiana heafna Sungwag pe bof. Afa ehe ati enam ningihiagba eso yuwaba ne enam nangug afa higig. \v 34 Devitba mas Sisas so esena hevengam fukokana enaig esena mo. Afa Devit enaig esona, og; \q1 God ati kana Ainiyagim enaig sihifena, og, ne kana nihiginai ninga wa gafif. \v 35 Eba yuhwafef ka angoluwag elim neana ninga wa hwatiba so ma nem ahnai skaugfini. \rq Sam 110:1\rq* \p \v 36 “Eso Israel nai el mungwali ne numwehe nam anwanafi Sisasba nengel tigigim li katigeg wa kahligbi God ati ehem gishu wahiana og so ma Ainiyag fenam eso elim wambu.” \p \v 37 Afa mahim mungwali el ena mom higinibi eso enag mo ehengelni olugim fingi feskofena eso ehengel Pita mi afa mingnag kanog hwatieg el mi sahigoni og, “Nilite, ahanaig so ka esif?” \p \v 38 Afa so Pita sihini og, “Nengel so mungo mungo mungwali olug wahigifinim Sisas Kraisna unehlag wa bu wa apaigoiba so ma God nengelni amtakwalig nihem fa fatini ma ne enaig esibi eba God nem heafna Sungwag faif. \v 39 God ati autunam sihi wahiana Sungwag nem faigimba, afa nengelni luwal i afa wahigwanai el i gwenaig esenif. Afa God bigelni Ainiyag mungwali elim ehe awamonigim gaba ati sihi wahiana.” \p \v 40 Afa Pita mingnag enaksag mo sihinugenam afa kifutig mo faini og, “Numwehifibi masa nem amtakwalig el nahgum awaief.” \v 41 Pita mo sihinaba eso el numb olug oniginim eso buwa mo apaigona afa mingnag ambugog pahsihianaba ehengelni nambaba 3,000 enaig fena. \s1 Mungwali mungo onigig sihini \p \v 42 Ehengel kanog hwatieg elni mom ati ugwe higini eso hefum fakwegfu feagini afa ambugog mungo wa nuwagnam fane ahgafna afa betennifini. \v 43 Afa God kanog hwatieg elni ninga wa ahanaig ahanaig kigmog esenibi eso mungwali enam nangunim afa sineminefeagini. \v 44 Afa mungwali el Sisasim olug oniginim mungo mo hefum sihiaginim afa heafgelni mang mang eba mungwali ehengelni fena. \v 45 Afa ehengel heafgelni bite i gawig i elim wahiagonifinibi eso enanam kig fifnim eso heafgelnaim elim gawig awaiyegim mimagegonfini. \v 46 Afa mungwali osuna Godna nalig lala nuwagenam afa mungo mungo lala nuwagenam fane ahgageahufna afa ehengel lahlafiaginim sifakaligna auguna. \v 47 Afa higeg Godna unehlagim fingifini eso el ehengelim olug lahlag gohnigbi. Eso Ainiyag mungwali osuna mingnagim wambfenaba eso ehengel Sisasim oniginig gwesim numb el fiagena. \c 3 \s1 El mungo mong amtakwalna lahlafena \p \v 1 Mungo osuna Pita i Jon i beten ahfegim osu efihlagna Godna nalig lala ahkana. \v 2 Afa enanaba mingnag el mong kikwaligni ati obuguafena higeg gwenaig eseahufna, obugufenam Godna nalig lala mengig muhwa washu wahifini enag mengigba enaig sefi fini og, lahlag mengig afa enag elbi mahim el ahu ena mengig wa sahogoafnaba moni kamini feni aufna. Afa ehena mongug so kikwalignaba eba afag wesigi gwenaig wanigana. \v 3 Afa enag elbi mahim Pita i Jon i ahkana mengig wa hopugufnaba eso nangwagnam kamininu og kam mang ahfai. \v 4 Afa Pita i Jon i hugna ahnangwagohun afa Pita enaig esona og, “Osum kam nangwag.” \v 5 Afa so nangwagaufena, ehe enaig onigina og, eba kam mang ahfaif. \p \v 6 Afa so Pita enaig sihi fena og, “Kaningi kigba awai afa mang so ka ahfeg eba ka nem ahfaigim. Sisas Nasaret wa nai elni unehlagwa nem kog so bihianam ika.” \v 7 Afa so ehena nihiginai ningam kikehlanam fukwa wasunaba eso bihia gohna ehena mong kikwalig gweyi ikagna kifutigna. \v 8 Afa ehe efguafukoahfe gohnam eso Pita mi Jon mi Godna Nalig lala gam pahlu ika sahuna. Afa ehe sahonam efguafuko feakafnaba so Godna unehlagim gufifukona. \v 9 Eso mungwali el nangunim mahim ikafenaba afa Godna unehlagim fingi fukwiafnaba. \v 10 Afa so anwanafinim eso gona og, “Ei, sona elbi higeg Godna Nalig lala ‘Lahlag mengigwa’ sahwag wa fawofegofnaba kig kamini fafegof.” Afa nangunim mahim lahlafenaba eso ehengelni olug fingi feskofena. \s1 Pita Godna nalig lala mo sihina \p \v 11 El ena mom higni mahim enaig pugunaba eso sineminefinim kikini ambugoguhna enag elim nangugim. Afa ambugog nanguinibi ehe ati Pita mi Jon mi kiketiginam gofna. Enam pugunamba eba Godna Nalig lala, afwambag sime wa enaba sefig og, Solomonna afwambag sime. \v 12 Pita nangwaghiagenam enaig sihifeni og, “Nengel Israel el ahanaig esegba so na sineminefig mahim enaig pugugba, ahanaig esegba so na kam hugunam nangwagsiga masa ne enaig onigigfif eba kaningina kifutig me amo kaningi afsug kabag el me eso sohnagba esahfeg. Amo eba awai. \v 13 Eba Abraham Aisak Jekopna God afa ehe bigelni simbianigana God. Afa ehe heafna gafugag elim Sisasim nalig unehlag faig. Afa enag elim ho ne angoluwagna ninga wa wahini. Afa mahim Pailat og, na wahia afa nengel ne ehem masig fatinim afa ne esogona, ne og Pailat nofena isug wahia. \v 14 Afa ehe afsug kabag el fegim afa lahlag nihe mungwali feakafna. Afa ne ehem masig fatinim eso ne esogna og Pailat amanim so wahiaf enaig el eba kwaskog elim so wahia. \v 15 Afa elbi eba nofkikenagag minam pigieg eba enag elim ne tigifatigbi eso God ehem piske bitekfenai ilafofatig. Enam ka nofna ahnangugum naso ka ena mo ahsihig. \v 16 Ka Sisasna unehlagim olug ohoniginaba eso sonag el mong kikwaligniba so yuhwafeg. Afa sonag yawo so na nangug eba so na anwanafi eba Sisasna kifutigni eseg. Afa kaningi Sisasim olug ohoniginaba eso nengelni nof wa sonag elbi ati yuhwafeg. \p \v 17 “Nilite inim ati ka anwanafeg nengel i afa nimbeafigelni misog el i mas ne numwehe anwanafini mo naso ne Sisasim enaig nihe fenagini. \v 18 Afa autunam God mo fa sihiaule el nai yi megig wa sihi wahiana og, eba heafna Gishu wahiag el tautig fafe. Noso yuwaba ne enaig esefigbi. Eso enag esegba Godna mom ati inim pugug. \v 19 Eso nimbeafgelni amtakwalig nihe mo masig fatinim afa wahigifinim Godum oniginibi eso ma God nengelni amtakwalig nihe mo fa fatini. \v 20 Afa ateamba ne enaig esigbi eso ne Ainiyag nai yi ambugog muhwa agfohianam eba so na wangine auguf. Sisas eba Godna Gishu wahiag el afa God ehem ati kanog wahiana afa ehem so ningihiaiba so ma ehe bonam nengel enanam gofuf. \v 21 Afa enag yuwaba heven wa gahba nengego enag osuna God so eso wahiag mahim eseiba, eso mungwali gawig lahlag piske pugu gohfe. Autunam ati ehe Godna mo fi sihiaule elni mengig wa sihi wahiana ehe enaig gafugafegim. \v 22 Autunam nengelni amunai el Moses enaig esona og, ‘God nengelni Ainiyag, eba God ehe nengel nai yi mungo el gisfu wahiaf eso pugu mo fi sihiaule el lofef kike lofug. Eso ne ehena mungwali mom higinim pahluguf. \v 23 Afa aman sonag elni mom higi hwanigba eba God ehem kwagi aitifeba eso ehe mas Israel enanam agfofi.’ \p \v 24 “Autunai Godna mo fi sihiaule el Godna mo ati sihiahufna Samuel nai yi pugunam ikan mungwali sumi nai Godna mo fi sihiaule el nai yi pugug, ena mo sihinibi yawo sati pugug. \v 25 God Abrahamim enaig sihifena og, ‘Nana simbianigag nai yi pugunam eba mungwali bitenai elim lahlag fenugef.’ Afa nengelbi Godna mo fi sihiahug simbianigag luwalig eso mangim so sihi wahig eba enam ne fif. \v 26 Eso God heafna gafugag elim nem gof ningihianig ogma nem kwaganiba eso nengel mungwali amtakwalig nihem hwatibi eso enaba nem lahlafenig.” \c 4 \s1 Pita mi Jon mi kotimegoni \p \v 1 Enanam Pita i Jon i mahimsi mo elim ahsihiagofnaba afa Pris el i afa Sadyusi el i afa Godna nalig lala nai polisni misog el i ambugog opukona. \v 2 Afa opukonam eheningina mo higafofna. Eheningi ena mo ahsihina og, “Sisas ati wahagim piske bihiag eso el gaba gwenaig esif.” Afa ehegel higinim mas ena mom membini mo. \v 3 Eso sikikofefenaba enaignam kiketiginim kalabus lala hwatiginibi ikana lawamfena. \v 4 Afa el numb ena mom higinim olug onigig wa kikehlinim pahlukuna. Eso enaig esinibi eba 5,000 wa gohna. \p \v 5 Afa lawam opukonam Ju misog el i, amunai el i afa nihe mo wagfuiag el i Jerusalem gam nuwagigna. \v 6 Anas eba pris misog el bona afa Kaiafas na, Jon na, Aleksander na afa mingnag mungo muswuna apaigona. \v 7 Eso Pita mi Jon mi wanambugo olyi wasanim so sahigoni og, “Ahnaig esegba so na elimbi wangene feiti ahfeg? Mang kigmogna afa aman na unehlag wa ne so ahfeg?” \p \v 8 Afa Godna Sungwag Pitam ati yuhwafenagenaba eso mo sihina og, “Amunai el i afa elni misog el i sahig. \v 9 Yawo ne kam sahigoni mang lahlag so ka esahfeg. Ati aman ne membig anwana ofifibi eso sona el mong kikwalni lahlafegba eba aseg, \v 10 Nengel i afa mungwali Israel wanai el i so anwanafi. Eba Sisas Nasaret wanai elni unehlag i afa heafna kigmog i sona elbi ati wangenefego. Eba Krais Godna Gishu Wahiag Elim ne tigifatigba afa God ehem piske bitekfem ilafo fatig. \v 11 Autunam Godna ginof Sisasim sihi wahiana, enaig esona og; \q1 Sohna sumilba nengel lala nimbagig el isugum fi fatig, eba naho God esenagba eso sumilba gohug. \rq Sam 118:22\rq* \m \v 12 God mas ming elim gishu wahiag mo elim piske wambugum, eba awai. Sisas mungo he bigna minaba go eso big Godna el agfohieg.” \p \v 13 Pita i Jon i hugna kifuti ahgofenaba eso amunai el nangwaginim sineminefini og, “Hai, sona elbi isug el ahfena afa eheningi mas skul yi ahkana mo.” Afa ehegel anwanafini, ati eheningi Sisas nai yi ahgofena. \v 14 Afa nangunibi el mong kikwaligni ati wangenefena afa so Pita mi Jon mi wangofena eso ehegel mwahlai agfohiafna. \v 15 Eso amunai el eheningim sihigoni og, “Afwambawa ma puguia ahgofiba”. Eso hefum mo sihinagini. \v 16 Afa esogona, “Ahnaig so big esogonif? Mungwali Jerusalem wanai el ati anwanafig eheningi hugna kifutig gafuga ahfeg eso big mas sihi ohonaba mas pugu mo. \v 17 Afa mas so ena mom minganag kimbig sihiageahufuf. Nawo kifutig mo sihigon ma enaig esahfe, ese, Sisas na unehlagim elim mo ahsihinif.” \p \v 18 Afa so awamogonim afa kwegoni ne mas elim ahsihinim afa ahwagfuni ena unehlagimba. \v 19 Afa so Pita i Jon i wahigi ahsihini og, “Neaga nimbe kwefihiagi mang mahim Godna nof wa lahlafeg, ka nengelni mo ahpahluku me awai Godna mo ahpahluku me. \v 20 Afa mas ka mwahlai ahgofi. Eso ati ka ahnanagug afa ahigig eba ka ahsihiagofuf.” \v 21 Afa misog el sambaganigim hugna kifutig mo piske sihigonim eso wasani opuko ahuna. Ahnaig esegon mo eba mungwali el mas misog el i mungo onigig fini mo. Afa God elim mong amtakwaligna wangenefe fatinaba eso mungwali el Godna unehlagim fingi fini. \v 22 Enag elbi wangenefenaba eba 40 yia fegim so gwese hilifeg. \s1 Godna el betennini \p \v 23 Enanam Pita mi Jon mi wasanibi eso heafa piske ehef luwal nangum ahkana. Eso ahsihina mang so amunai pris i afa amunai el i eheningim esogoni. \v 24 Afa higinim eso mungo onigig finim so Godum sahini og, “Ainiyag, nem ne of i, bite i, bu i afa mungwali gawig gohka enaig ne gafugafeg. Afa ati ne anwanafeg ena mo misog el kagelim faig. \v 25 Enaig eseg ena mo Godna Sungwag kagelni simbianiga Devitim faina. Devit neana gafugag el autunam sihi wahiag; \q1 Ahnaig esegba eso afwambanai elbi kakageahu, afa hefum augugum nuwagnam eso mina tohlagi onawo Godum pigau apaigo, afa enaig mas puguna mo. \v 26 Afa bite nai misog el fag wa numwehiagofi. Afa amunai el nuwagigim ogna Ainiyag mi afa God Gishu Wahiag El mi eso hagim. \rq Sam 2:1,2\rq* \p \v 27 “Eso gwenaig esef Herot i Pontius Pailat ambugonam ena kimbig wa afwambanai el nai yi i, Israel el nai yi i nuwagnam eso mina tohlaginim eso neana gafugag elim Sisasim pigau apaigofe. Sohna elbi nem ati gishug wahiana eso elim piske wambf. \v 28 Afa ehegel nuwagigim enaig eseagofibi eba ati autunam ne sihi wahiana so puguf. Eso gwenaig esig nimbiafna sawieg mi afa kifutig mi pahluhug. \v 29 Eso Ainiyag sahig ehegel kam fegonigig. Sa kam yawo mo kifutinibi eso kigmonim neana mo sihiahufufe. \v 30 Afa so nimbiafna kifutig yi ningitigiba so ma gih elim lahlafetifif afa ahanaig ahanaig kigmog wagfuiagi, nimbiafna Sisas afsug gafugag elni unehlag wa.” \v 31 Mahim enai betenni wahinibi eso kugo gwena lala puguna. Gwena elim mungwali Godna Sungwag simbagahlanibi eso mas mo sihigim embefini mo eba sihiageahuna. \s1 Mungwali el mungwamo sihi \p \v 32 Mungwali el nuwagigim Sisasim olug onigi eba mungwamo sihini. Mas aman mungo hefum enaig esoi ohonaba kana mungohe eba awai, heafna gawigba eba mungwali elni feni. \v 33 Afa kanog hwatieg el Ainiyag Sisasna waha bihiag mo sihinibi eba nalig kifutig ni sihini. Afa God elim lahlag auguiag faig. \v 34 Afa aman mas gawig hwainig gohna mo, afa aman bite i lala i fegba ehe minganag elim faigbi eso enanam kig fag. Afa ehena kigba fagim eso obugum \v 35 kanog hwatieg elni ninga wa fakag afa so ehegel figim, minganag elim so gawig hwainig enam mimange gonigig. \p \v 36 Afa gwenaig Josep esena. Livai eba heafna simbianiga afa ehe Saiprus wanai el. Kanog hwatieg el ehem sefini, Barnabas. Ena unehlag mogba eba ‘kwagfwag el’. \v 37 Afa ehe elim heafna bite faig afa nana kig fagim eso obugum kanog hwatieg elni ninga wa fakag. \c 5 \s1 Ananaias i Safaira i ogna Godum ahgihna \p \v 1 Afa el unehlagba Ananaias afa heafna angwagba Safaira eso ehe heafningina ming ehegenai bite mingnag elim faini eso enanam kig fana. \v 2 Eso mingnag kig mo hefum sugonam afa mingnag mo kanog hwatieg elim faini. Afa angwag enam ati anwanafena. \v 3 Eso Pita ehem sihina og, “Ananaias, mangigim ne Satanim pahluku afa ne Godna Sungwagim mo ne mwakwalenag afa mingnag kig mo ne sugo wahiag. \v 4 Afa ena bite eba neana eso enana so na kig fag, kigba eba neana. Afa mangigim ne amtakwalig niheba eseg? Enaig so na eseg eba elim ne mwakwale mo eba Godum ne esenag.” \v 5 Afa Ananaias enag mo higinam eso waha pena afa mingnag ena mom higinim eso hugna embefini. \v 6 Afa kwamblog el ambugog saigonam meligim saginim eso okufehlinim ugfo fakini. \p \v 7 Afa sambaga mungo aua enaig fenaba eso angwag mas anwanafena mo so saigohu bona. \v 8 Afa Pita ehem sahna og, “Kam sihina, kigba gohnaho eso nimbeafna bite enanam so na ahfag?” Afa angwafig enaig esona og, “Inim gwenaho.” \p \v 9 Pita ehem esona, “Nenigi nimbeafna ligag i mangigim ne Ainiyagim ahgihna afa el so neana ligagim so fakig eba ati ambugog mengig wa agfohie ogna nem gaba figahu.” \v 10 Afa ikana enag angwafig Pitana mong yi waha pena. Afa kwamblog el saho ambugonam so nanguni mahim waha gifnibi eso fi opukonam ahunam ligagna yi muhwa fakini. \v 11 Afa mungwali sios wa nai el afa mungwali minginag el enam mo higinim hugna embefini. \s1 Ahnaig ahanaig kigmog puguna \p \v 12 Afa kanog hwatieg el ahanaig ahanaig enaksag kigmog olyi el nai yi eseagini. Mungwali Ainiyagna el Solomonna afwambag sime wa nuwag gofena. \v 13 Afa el embefinim eso mas ambugona nuwagigna mo. Afa mungwali el ehegelim og eba lahlag el fig. \v 14 Afa mingnag kwamblo i angwafig i Ainiyagim so olug onigini eba nubiagena. Eso enag el ambugonam ehegel enanam pasihiana. \v 15 Eso el gih elim ahanaig ahanaig sime wa wambinam afa so mina wa wasani. Afa ehengel og mahim Pita obofiba so ma ehena sungwag ika gih elim puguahuafenaiba so ma lahlafi. \v 16 Afa el numb muhwa kimbig wa nai Jerusalem gam ambugona. Eso gih el mi afa mwaifig simbagahlag el mi eso wanambugonaba eso enag mungwali el lahlag feskofena. \s1 Kanog hwatieg elim kalabus yi wambu aitini afa so ofwanai el mengig pigina \p \v 17 Afa misog pris i afa heafna hihe i eba Sadyusi el kanog hwatieg elim ambugof ahwagoni. \v 18 Eso opukonam kanog hwatieg elim kikegonigim wambugu eso kalabus yi wasani mungwali amtakwalig el nahgum. \v 19 Afa sinaini Ainiyagna ofwanai el bonam mengig pigina eso afwambagam wankanam afa esonag. \v 20 “Ahunam Godna nalig lala wa agfohienam eso mungwali elim sihigoni enag mulug nofkenagag mom.” \v 21 Afa kanog hwatieg el enag mo higinim eso lawam gubi Godna nalig lala gam ahuna. Eso elim ena nai yi mo sihigoni. \p Afa misog pris afa heafna hihe ambugonam eso kaunsel mi afa Juni amunai el mi unegoni eso ambugona nuwagigna. Afa ningitigini kalabus lala gam ogma ahunam kanog hwatieg elim kalabus lala nai wanambugoi. \v 22 Eso polis kalabus lala gam ahuna afa mas kanog hwatieg elim nangwagini mo. Afa piske ahunam esogona og. \v 23 “Mahim kangel ahu kalabus lala opukogba, mengigba kikisei gofena afa anwasag el ati mengig wa agfofna. Mahim kangel mengig pigi nangugbi mas aman ena nai yi gafna mo.” \v 24 Afa amunai pris i afa Godna nalig lala nai anwasag elni misog el i enag mo higinim afa hugunam onignagini, afa esogona, mang so puguf? \v 25 Afa el mungo pugunam afa sihini og, “Sa hig, enag el so na kalabus lala aitig ehengel ati Godna nalig lala wa agfoba elim mo osihigon.” \v 26 Afa so anwasag elni misog el i afa heafna el i ehengelim ahu wambinim afa mas kifutigni esegoni mo. Afa embefinim esogona og masa bigim el hun na tatugonif. \s1 Kanog hwatieg el mas kauselinim sihinigim embefini mo \p \v 27 Afa polis kanog hwatieg elim wanambugonam kaunselna nof wa wasani. Afa misog pris sihigoni og, \v 28 “Ka nem kifutigni esogonug nofena ohnagna unehlagwaba mo sihi, mangigim ne enaigba esig! Ne ati nimbiafna mo mungwali Jerusalem wa sihig afa ne membig og kangel naho Sisasimba isug tigifatig eso ne kagelim ahwanifi faig.” \p \v 29 Pita i afa mingnag kanog hwatieg el i wahigi esogona og, “Kagel so ka Godna mom mungo pahluku masa nengelni mo kagelim kwenig feg eso ka mas Godna mom pahlukui! \v 30 Nengel ati Sisasim li yi kukufinagigim afa ehem tigi kahligbi eso wahag, afa God bigelni simbiangana ehe ati piske ilafogba eso bihiag. \v 31 God ati wanikigim afa heafna nihigenai ninga wa washu wahiag. Afa God ehem enaig esenagba eso ehe amunai fegim afa ehe elim piske wambug el feg. Eba enaig eseg eso ma Israel el olug wahigifibi eso ehe ehengelni amtakwaligim hugufatinif. \v 32 Afa kagel enam nangug God ehe eseg afa kagel so ena mom sihig. Afa Godna Sungwag gaba gwenaig eseg. Afa amangel so Godna mom pahluhug eso God heafna Sungwag ehengelim faig.” \p \v 33 Afa kaunsil enag mo higinim afa olug kakag feskofenam afa ogna kanog hwatieg elim kwagi aiti. \v 34 Afa mungo kaunsil bihiagohnam eba Farisi el feg heafna unehlagba Gamaliel. Eba nihe mo anwana el fena afa mungwali el heafna unehlagimba fingi fini. Afa ehe elim sihini og kanog hwatieg elim afwambagam mwakwalig wanahu. \v 35 Mahim afwambagam ahunamba eso Gamaliel minginag kaunsilim sihini og, “Nengel Israel el afa ne mangwalba esofegonifiba eso numwehe oniginim. \v 36 Nengel anwanafig autunam Teudas pugu gohnam esona og, kaba lahlag nemug el feg afa 400 el ehem pahlukuna. Afa mahim ehem tigi wahagba afa el ehem pahluhug eso embem ahuaminafeg. Eso heafna gafugagba awaiena. \v 37 Afa enanam Judas Galili wa nai el pugunam enag osunaba gavman elni unehlag wambofna. Ehe elni onigigim fuku wasanig. Afa mahim ehem gaba wahagba eso el ehem pahlukuna enag embem ahuaminefena. \v 38 Afa enaig esegba naka nengelim osihini, nofeka ahanaig esegon. Nangwag hwati ma auguiafi. Afa ateamba enag gafugag so elni onigig wa pugug eba awaiyef. \v 39 Afa ateamba enag gafugag Godna bof eba nengel mas kwegoni eba masa nimbefum God i askotigif fafe.” \p Eso kaunsil Gamalielna onigigim pahlukuna. \v 40 Afa kaunsil kanog hwatieg elim unegonim ma ambugonaba eso heafgelni gafugag elim mo sihini eso ne ehengelim kwagatif. Afa kifutig mo sihigoni og nofena Sisasna unehlag waba moba sihiahu eso hwatinim ahuna. \v 41 Afa kanog hwatieg el kaunsilim wahinim ahufefnamba Godum sifakalini eso God ehengelim onigini ehengel eba ma enaig esife eso ehengelim hwatigba eso ehengel Sisasna unehlag wa ahwanfeg fi. \v 42 Afa mungwali osuna Godna nalig lala wa afa elni lala ahugum eso elim wagfugonig afa enag gafugagba mas awai eba higeg sihiahufuf Sisasna moba. Ehengel enaig sihififni og Sisas eba enag el ati God sihi wahiana eso ningihiaiba eso bonam bigim piske wambuf. \c 6 \s1 7 pela el gishuni eso kanog hwatieg el kwagani \p \v 1 Afa gwenanam pahlukuiag el numb opukona. Afa pahlukuiag el so Grikna mengna lagig enag agfonam ninimugona minginag pahlukuiag elim eso Hibru mengna lagig afa esogona og, “Nengel Hibru el nimbeafgelni elim kwagani eso fanem awaienig afa nengel mas kangelni Grik elni bulwag angwafigim kwagani eso ligag ati pigig.” \v 2 Afa enag esenaba 12 pela kanog hwatieg elim unegonim mungwali pahlukuiag el ambugona afa sihigoni og, “Afa kangel fane mimagegonug eso enag kagelim Godna mo sihiagim kufapahlanif enaig eba mas lahlafeg mo. \v 3 Nilite so na enaig esi, nengel eso 7 pela elim yisigi olyi nengel nai yi so agfo. Eso ehengel eba lahlag el afa Godna Sungwagni yuhwafigim afa lahlag onigignafug. Eso big enag elim faigo soma enag gafugagim nangwaghiagi. \v 4 Kangel ehe ka enaig gafugafif higeg betennifinim afa Godna mo sihiahufufe.” \p \v 5 Afa mungwali el ena mom membig. Afa Stivenim gishu wahini ehe hugunam olug onigig el fena afa Godna Sungwag ehem yuhwafenagena. Afa minginag elim gishu fatini eba Filip afa Prokorus afa Nikanor afa Timon afa Pamenas afa Nikolas. Nikolas ehe Antiok el. Autunam ehe afwambanai el fena eso bonam Ju el nai yi sahu gohna. \v 6 Afa so kanog hwatieg elni nof wa wanambugonaba eso kanog hwatieg el ehengelim ninga misog wa fakagonim afa so betennegoni. \p \v 7 Eso Godna mo ikaminefenaba afa Jerusalem wa nai pahluhug el gwesim numbiagena. Afa enaksag pris olug wahigifinim pahlukuna. \s1 Ju el Stivenim kotimini \p \v 8 Afa God Stivenim kweagfunam afa kifutig fainaba. Eso Stiven ahanaig ahanaig kifutig kigmog elim wagfunigena. \v 9 Afa minginag el bigiagafenam Stivenim mo fafaiye fini. Enag elbi mungo Ju elni lotu wa nai. Enag lotu sefig ‘isug elni’. Afa enag el eba Sairini nai afa Aleksandria nai afa provins Silisia nai afa Esia nai. Enag ambugog minafenam eso Stiven i mo fiflafeagini. \v 10 Afa Godna Sungwag Stivenim lahlag onigig fainaba eso el mas ehem mo flafuni mo. \v 11 Afa ehengel minginag elim sisag mona esogoni og, “So na mwakwal mo sihi ka higig Stiven amtakwalig mo Moses mi afa God mi faig”. \v 12 Afa enaig mo el mi afa amunai el mi afa nihe anwana el mi olugim fingi feskofenaba. Eso Stivenim kikehlinim kaunsil nangum wanigambugona. \v 13 Afa minginag elim wanambugonam eso ehengelim mwakwal mo faigona afa enaig esogona og, “Sonag el eba higeg Godna nalig lala mi afa heafna nihe mi moalamp fafenif. \v 14 Afa ka higig ehe enaig sihifeg og, Sisas Nasaret nai Godna nalig lalam bufanam afa nihem wahigifef eso autunam Moses bigim faini.” \v 15 Afa mungwali kaunsil so Stivenim nofna fefini afa nangunibi heafna nofbosugba pukogofena ofenaiba of wa nai elni nofbosug mungwalofug enaig fena. \c 7 \s1 Stiven mo sihina \p \v 1 Afa prisni misog el Stivenim sahna og, “Ohuna moba inim ho?” \p \v 2 Stiven esona og, “Nilite afa humuani nengel so kana mom higim. Autunam bigelni simbianiga Abraham mahim Haran wa ika hwainig fiahfenaba, afa God heven wanai ehem Mesopotemia wa pugunam \v 3 afa ehem esona og, ‘Nimbeafena humoanig, hihe afa kimbig mo wahianam eso ika eba ka nem bite wagfunaf.’ \v 4 Eso ehe heafna Kaldia kimbig wahianam eso ikanam Haran wa gafena. Mahim heafna awagim wahanaba God ehem ningihiana. Eso ikana ena bite wa gana eso nengel ena nai yi auguia. \v 5 God mas bite wesig Abrahamim fainam mo. Afa God ehem esona og ka ehem fai eso enagba heafna afa heafna simbianigagim. Enanam God ehem enaig esona Abrahamba luwal hwainig fiakafenaba. \v 6 God Abrahamim enaig sihifena og, ‘Nana simbianigaba ahunam angoluwag elni bite wa auguiafiba afa so ehengelim 400 yia wa amtakwal hiagibi eso ehengel ehengelni isug gafugag el feasaif. \v 7 Afa enaig elbi eba ka kike tautig mungwag faif afa bitena luwalba Isipim wahinim ambugog ohuna nai yi kana unehlagim fingi fif.’ \v 8 Afa God esona og ma Abraham so ma heafna lofugum kwafui enaba enaig wagfufeg God ati ehe sihiag ahfe ahwahianaba eso gwenaig esena. Abraham, Aisakna awag fenam eso Aisakna lofugum kwafunai mahim ika 8 enaig osuna pugunaba eso Abraham enaig esenagena. Afa Aisakba Jekopna awag fena eso Jekopim gwenaig esena. Afa Jekop bigelni 12 pela simbianigana awag fena afa ehe ehengelim gwenaig esenugena. \p \v 9 “Afa ena simbianigaba heafgelni suminegim Josepim ambobugini amtakwal oniginaginim angoluwag el nai yi ningihinibi ikanam angoluwag wa isug gafugag el fena afa enag el etegim kig faigonim eso suluflinim Isip gim wanigahuna afa enanai yiba God ehe ahgofna. \v 10 Afa God ehem kweagfunamba eso heafna kinigim filifatina. Afa so ehena lahlag onigig i afa anwanafeg i eso Isipni misog el Fero ehem membenam afa so ehem wahianaba eso Isipni amunai fenam afa so Ferona gawig i lala i nangwaghiage gofna. \v 11 Afa autunam Isip bite yi afa Kenan bite yi fane awaienaba enanam bini nalig mungwali elim pugunugenaba afa so ehengel mahim nalig kinig fini afa bigelni simbianigam gaba gwenaig eseni. \v 12 Afa Jekop ati higina og Isip yi fane eyi go afa so heafna luwaligim bigelni simbianigam ningitiginaba ehengel ahu Isip yi opukonam afa piske ambugog opukona. \v 13 Afa ming enana piske ahunaba eso Josep heafna nilitem hefum ambagwa wagfuni afa so Isipni misog el gaba ehena nilitem anwanafeni. \v 14 Afa so Josep heafna awagim mo ningihianaba og so ma Jekop Isip gim wanboi. Mungwali el enanai ambugog eba 75 enaig fena. \v 15 Afa Jekop Isip yi ahu augunam so wahana afa bigelni simbianiga gaba gwenanai yi pigig. \v 16 Afa ehengelni elig mo wambughunam Sekem bite wa suguni. Ena bitekfeba autunam Abraham Hamorna luwaligna ninga nai baimini wahiana. \p \v 17 “Afa autunam God so Abrahamim sihi wahiana bite faigim ena ati puguiagim meinofe, afa so Isip kimbig enanai yi bigelni simbianiga enaksag puguagena. \v 18 Afa so enanai yi sumi yi el mungo Isipni misog el fena. Afa ehe Josepim mas anwanafena mo. \v 19 Afa ehe bigelni simbianigam mwakwale hiagenam afa amtakwale hiagenam afa hekusihiagena ogma ninganai luwalim taitufibi so ma pigi. \v 20 Afa enanam Mosesna afag ehem waniginamba afa ena luwal hugna lahlafeagena. Afa sambaga mungo was yi afahmonigbi lalaba wanigafana. \v 21 Afa so nengigim mo finim afwambagam fatiniba afa so misog elni leg naini ango bo hefum fokwaku wahna. \v 22 Afa Mosesim Isipni mungwali anwanagim wagfufenagenaba afa so ehena mo lagig lahlafena afa gafugag gaba gwenaig fena. \p \v 23 “Afa mahim Moses 40 yia enaig fenaba afa ehe ogna ika heafna hihem nangwagim. \v 24 Afa ehe ika nangunaba Isip nai luwal Israel luwalim ismunagim otigekafnaba afa so ehe Israel elim kweagfonam eso Isip nai luwalim tigifatina. \v 25 Afa ehe enaig onigifena heafna hihe ma anwanafi afa so God ehem gishug wahiag so ehengelim kwagan fe. Afa ehengel mas enam onigini mo. \v 26 Afa ming osuna Moses piske ika nangwagnaba Israel el hefum bigag ohofefena afa ogna eheningim kwenim og, ‘Ei, mangigim na nembefumba bigag ohofe, eba ne nilitena ahfeg.’ \v 27 Afa el so ming elim otigekafna enag el wahigif Mosesim esona og, ‘Aman nem sihinagba so na kangelni amunai el fegim na kam kwefihiagnug ofe? \v 28 Afa neaga kam ogna tigifati eso ati ne amu Isip yi nai elim tigifatig?’ \v 29 Afa Moses ena mom higinam ehe embem Midian bite gam ikana. Enanai yi ika ehengel enanam ganam ehe angwafig fanam luwalba sambaga fangonai ahfena. \p \v 30 “Afa mahim 40 yia ikanaba of wanai el bo Mosesim suwi wa puguna. Enaba Sainai mug muhwa namba el hwainig wa Moses nangunaba suwi wesig li figeg wa lagofena. \v 31 Afa ehe nangunam afa sineminefenam eso bo muhwa pugunaba afa enanai yi Ainiyag sihinagofena og, \v 32 ‘Kaba neana simbianigana Abraham, Aisak, Jekopna God feg.’ Afa Moses embe i kiafigigi fiagenam esim nunofegim kusina. \v 33 Afa Ainiyag ehem sihina og, ‘Ohnaba biteba eba afsug feg kable eyi ga afa so na nimbiafena su mo sulfu sko. \v 34 Afa ka kikeafna elim nangwagigba kinig figagfo afa ka ehengelni wewatin higinig na ka bog koka ehem kwaganiba so ma kinig mo wahinim ahui. Ka nem onigihiaba so na Isip gim ika.’ \p \v 35 “Afa Israel el Mosesim masig fatinim esogona og, ‘Aman nem sihinagba so na kangelni amunai el fegim na kam kwefihiagnug ofe?’ Eba God ehe Mosesim ningihianaba amunai el fenam eso Israel elim wambina eba of wanai el so wesig li figeg wa suwi lagofena enag Mosesna ningam kifutignaba eso enaig gafuga mo fena. \v 36 Afa Moses Isip yi Godna kifutig wagfunim eso Israel elim Isip yi nai pugu wankana afa ika ming kifutig Ret Si yi wagfuni afa ehe ika 40 yia wa el hwainig wa wanganam enanai yiba ehe ahanaig ahanaig Godna kigmogim wagfuiagena. \v 37 Afa Moses eba sonag el Israel elim sihini og, ‘Eba Godna mo fi sihiaule elim God nem ningihianif. Eba ehe nengel nai yi olyi gofuf eba kable lofug fef.’ \v 38 Afa Moses fena Israel el fini el hwainig wa auguiafenaba. Afa ehe bigelni simbianiga afa ofwanai el Sainai mug wa ehem mo sihina ena nai yi wangafenaba. Afa ehe nofkikenageg mo fainaba eso ena mo bigim faig. \p \v 39 “Afa bigelni simbianiga ehena mom mas higini mo eso ehem masig fatinim ogna piske Isip gim ahu. \v 40 Afa ehengel Aronim sihini og, ‘Moses bigim Isip yi nai wanbogim hwatig mug gam fukokagba afa mas big ehem yuwaba nangug mo eba mang mahim fenag.” Enaiba nawo Aronum sihinibi so ma bimbeafgelni godum nifehiagenam gafuga fiageba so ma bigim gosini.’ \v 41 Afa so bulmakau luwaligna sungwagim gafugafenaba eso ehengel heafgelni gawig wambug ambugonam bulmakau luwaligna sungwagim wambwainibi eba sohnagba ehe ningana esinim fena enam fingi finim so buyisini. \v 42 Afa mahim ehengel enaig esinibi so God ehem hwatinaba eso ehengel osuna, wasni, bagnufutni lotu fegoni. Enaba enaig eseg Godna mo fi sihiule el ati Godna buk wa ena mo ginofi wahini; \q1 Afa nengel Israel ne 40 yia wa el hwainig wa augunam ne mas kam sis tigi faini mo. Eba awai. \v 43 Afa ne mwakwal god Molekna sel lala kufihlig oghug afa ne mwakwal god Refana bagnofutna sungwagim ne gwenaig esinig afa ne enam ningana esigim afa ne lotu fenigbi eba ka nem ningitigiba ahu Babilon opukona gwesim wahigwa yi ahunam angoluwag enanam auguiafuf. \rq Amo 5:25-27\rq* \p \v 44 “Afa mahim bigelni simbianiga el hwainig wa auguiafenaba afa ehe Godna sel lalam kikehli ogfafena. God ehe Mosesim ena sel lala nimbig mina wagfunaba eso ehengel gwenaig esini. \v 45 Afa sumi yi eso ehengelni luwal ena sel lalam finim oghunaba afa so God ehe gosunam angoluwag elim mo wambu ningitigi fiakafnaba afa so Josua ena sel lalaba fa wan okuna bite figim. Enag sel lalaba gwese gofuf ikan Devit nai yi puguf. \v 46 Afa God ehe Devitim membenaba eso Devit Godum esona og so kam wahiaiba ka so neana lala nimbaiba so ma Jekopna God enanai yi gafi. \v 47 Afa ena lalaba Devit mas nimbana mo eba heafna leg Solomon ena lalaba nimbana. \p \v 48 “Afa God sisyi nai nemug feg ehe mas el nimbig lalaba gofi. Afa Godna mo fi sihiaule el enaig sihiba fe wahiana og; \q1 \v 49 God enaig sihifeg hevenba eba ka enanai yi gaba nangwagehiagego afa ohuna biteba eba mong eyi ka pafeg oguia. Afa ahanaig lala so na kam nimbanaf? Eba mangig wa ne nimba mo. Afa ahnanai yi so ka gaf? \v 50 Afa eba kikehe ka mungwali gawigba gafuga fiageg.” \rq Ais 66:1,2\rq* \p \v 51 Afa ena moba Stiven mahimsi gwese kaunsilim sihin gofna og, “Nengel mo filafilaule. Afa nengelni olug i angug i ofenaiba afwambanai el lofug ne esiahu. Afa ne nimbiafgelni simbianiga lofig ne Godna Sungwagim kwinig. \v 52 Afa nengelni simbianiga mungwali Godna mo fi sihiule elim amtakwali hiagini. Afa enaig el so sihini og, ‘Godna afsug nemug el bof’ eso ehengel enaig elim kwaskofig. Afa yawo gaba ne ehem masig fatinigim afa ne ehem tigifatig. \v 53 Afa of wanai el ati nem Godna nihe moba faigbi afa ne enam filafig.” \s1 Stivenim hun na tigifatini \p \v 54 Afa ehengel Stivenna mom higinim afa so olug kakaginim gog moag hilhileaginim guana ningam tigiagini. \v 55 Afa Stiven ehe Godna Sungwagni fenam kifutig guhunam eso sisi gam hevenim nangwagofenaba eso Godna lahlag afwambusugug gofena enag afwambusugug yiba Sisas Godna nihiginai ninga bihia gam gofena. \v 56 Afa Stiven sihini og, “Sa hig, ka nangogba heven pigig gohba afa so Inim El Godna nihiginai ninga gam bihia goh.” \p \v 57 Afa ehengel heafgelni angugum ningana pupuhiaginim afa hugna gonkun nagini. Afa ikagna efihia ambugonam Stivenim wahigi fakana. \v 58 Afa so ambugog ehem kikehlinim hugufihu kimbig wa afwambagam fatinim eso hun na tigekini. Afa ehe heafgelni kwiyeg lofug mo sulfu skuniba eso kwamblog el mungo Sol so ena lofugumba kuklu wambugufena. \v 59 Afa mahim hunna otigikifinibi afa so Stiven enaig esona og, “Ainiyag Sisas nimbe kana sungwag mo fana.” \v 60 Afa ehe mongkokini kwakwagenam hugna enaig esona og, “Ainiyag nofeka mungwagba enaig esen.” Ehe enaig esonam eso hefum mo wahana. \c 8 \s1 Sol sios elim kinig faini \p \v 1-2 Sol mungwamo sihini Stivenim tigigim. \p Afa Godna lahlag el Stivenim fakinim afa hugna wewatinaufena. Enag osuna nalig kinig Jerusalem wanai sios elim puguni. Afa mungwali el mo Judia Samaria kimbig gam ahkau minefenaba. Afa kanog hwatieg el mo gweyi auguiafena. \p \v 3 Afa Sol mo ogna sios elim amtakwale fati. Eso ikafenam mungo mungo elni lala sahufenam Godna kwamblo mi angwafig mi sulfu wambfenam kalabus yi wankafena. \s1 Filip Samaria kimbig mo sihina \p \v 4 Afa el so ahunam gwesim minganag kimbig gam Godna mo sihiageahuna. \v 5 Filip Samaria nai kimbig gam ikanam Krais, Godna Gishu Wahiag Elni mo sihini. \v 6 Afa el numb higahufenaba afa onigigem ahufena afa ehena kifutigim nanguni. \v 7 Afa eso enaig esena nimbasa famoasiwatunam enaksag elni nihinai sugfuhia apukoahuna. Afa el numb elig lihligna el mi afa mong lihligna el mi lahla fiahsaiana. \v 8 Eso enag kimbig wanai hugna sifakalini. \p \v 9 Afa Samaria wanai el mungo, Saimon, ehe fagseg wambug el afa ahanaig ahanaig kigmog fiahageakafule el feg. Afa mungwali Samaria wanai el nangunim sineminefini. Afa enag ehe heafna unehlam fingi fukuna og, hei kikehe. \v 10 Amunai el i afa isug el i ena mo higinim eso esogona og, “Inim, sona elbi ena god sefig ‘Eba Nalig Kifutig’”. \v 11 Afa el ahanaig ahanaig kigmogim higeg fanangu figfohunam afa enam sineminefinim eso ehena mo pahlukuna. \v 12 Afa mahim Filip Godna bog meg lahlag mo afa Sisas Kraisna unehlag sihinaba eso el higinim afa olug onigigna finim eso kwamblo i angwafig i bu wa apaigona. \v 13 Saimon gaba Filipna mo olug onigigna fanam eso buwa pena. Afa so ehe Filip nai yi muhwa gofenam nangwafena mahim Filip ahanaig ahanaig Godna kigmogim wagfuiafenaba eso enam nangunam sineminefena. \p \v 14 Afa kanog hwatieg el Jerusalem wa higinim mahim Samaria wanai el Godna mo finibi eso Pita mi Jon mi esim ningitigini. \v 15 Afa ika ahpugunam beten ahfini afa amangel el so olug onigi so ma Godna Sungwag fi. \v 16 Ahanaig esenaba Godna Sungwag mas ehegelim pe boni mo. Enag elbi Sisas Ainiyagna unehlag wa buwa apaigona. \v 17 Eso Pita i Jon i ninga sisyi misog wa askonibi eso ehegel Godna Sungwag fini. \p \v 18 Afa Saimon nangwagnam mahim sambaganigi kanog hwatieg el ninga askonabi eso ehegel Sungwag fini. Eso Saimon ogna kig fainim og, \v 19 “Sa ma kam kifutig ahfai ka so kangaba amanim ninga fakaiba so ma Godna Sungwag fai.” \p \v 20 Afa Pita esona og, “Sa ma nem kig nangum awaiye eso ne onigig ne oka kig fatinam eso Godna mang lahlag fa. \v 21 Enaig olug mas Godna nof wa yuhwafeg mo eso ne mas kagelni gafuga wa seahui. \v 22 Eso ne enaig onigig wahianam Godum sihinaiba eso ma neana enaig onigigim fa fatinai. \v 23 Ka ati anwanafeg neana olug yi eba ambo bughiageg afa nimbiafena amtakwalig nihe nem kehlagu.” \p \v 24 Afa Saimon wahigi sihini og, “Ainiyagim ahsahanaiba so ma kam afafenai eso ne kam sihinag enaig mas so kam pugunafe.” \p \v 25 Afa Pita i Jon i Ainiyagna mo afa mang God eso esena ena mo ahsihinam eso Jerusalem gam piske ahkana. Afa Samaria enaksag kimbig ahakafenaba ena Godna mo ahsihiakana. \s1 Filip i Itiopia wanai Misog el i \p \v 26 Afa Ainiyagna ofwanai el bo Filipim enaig sihifena og, “Buihianam bite bihig mina ika. Ena minaba Jerusalem wahiagim eso Gasa gam ikag.” \v 27 Eso ehe ikana. Afa ikafenaba Itiopia wanai elim mina wa ufana. Enag elbi Itiopia misog angwafig Kandasina gafugag el.\f + \fr 8:27 \ft (8:27) Itiopia eba Afrikana kantri. Kandasi eba Itiopiana misog angwafig. Sonag gafugag el eba gavmanna amunai.\f* Ehe ehena kigim nangwaghiage gofena. Enag elbi Jerusalem gam ikanam eso Godum fingi fena. \v 28 Eso ehe piske akafna heafna kimbig gam. Afa ehe hosna masig yi sime wa gafenaba Aisaia Godna mo fa sihiaule elni ginof suwigaufna. \v 29 Afa Godna Sungwag Filipim enaig sihifena og, “Ika muhwa masig yi sime wa ikafum.” \v 30 Eso Filip kikini ika muhwa pugunam afa so higina mahim el Aisaiana ginof osuwigfena. Afa Filip sahna og, “Enag ginofba ateaho ne anwanafeg?” \p \v 31 Afa el sihina og, “Ahnaig anwana kafef, mas ka aman wagfunai.” Afa Filipim sihina og, “Au fuko bo na ohunanai yi ahagag.” \v 32 Enag ginof ehe suwignaba enaig esona og; \q1 Ehe mengig pwakafenam mwahlai gofena gwenaig sipsip lofug mahim el wanig ahufeiba tigigim o lag higfinim ofibi ehe mas eyuoyi. \v 33 Afa ehem ahwanfeg mo hwaini afa mas ehem numwehe kwefihianagini mo. Afa el enag elim tigigba eso wahag eso eheba luwalig hwainig. \rq Ais 53:7,8\rq* \p \v 34 Afa enag el Filipim sahna og, “Sa kam sihina, Godna mo fa sihiaule el hefum esog me awai ming elim me?” \v 35 Eso Filip ena mo mog wa fa fakanam eso gwesim Sisasna lahlag mo sihiakana. \v 36 Afa mina wa ahkan ika buwa pugunam afa ena misog el sihina og, “Buba ahuigi. Mang kam bu wa pegimba kagfugu.”\f + \fr 8:36 \ft (8:36) Mingnag anwana el enaig onigig ming mo gohna eba enaig esog, v37 Afa Filip ehem enaig sihifena og, “Atiamba ne hugna olug onigig fegba so na bu wa pei.” Afa ehe enaig wahigi esona og, “Ei, Kati enaig olug onigigfeg Sisas Krais eba Godna leg.”\f* \p \v 38 Afa amunai heafna gafugag elim sihina hosna sime kikeahla. Mahim sime gofenaba afa ahpenam bu gam ahkana eso Filip Itiopia nai misog elim bu wa fatina. \v 39 Afa mahim bu wanai pugu ahbonaba eso ikagna Godna Sungwag Filipim suguafa wanikana, afa sona el mas piske nanguna mo eso ehe mo mina gam ikafenaba sifakalena. \v 40 Afa ikagna Filip Asdot kimbig wa gohfena. Afa ikafenaba Sisasna lahlag mo sihiakan kan Sisaria wa puguna. \c 9 \s1 Sol olug wahigifena \p \v 1-2 Enanam Sol wagofna ogna Ainiyagna pahlukuiag elim kwakskofe. Ogna Damaskus wa nuwagig lala ika amangel angwafig i kwamblo i Sisasna el fiahsaieg enam sulufunam eso Jerusalem gam wankanam kalabus lala aiti. Afa ehe enaig onigifenam eso misog prisim sahna og ma kam nihe mo pepa faibi ka so enaig ese. \p \v 3 Afa mahim Sol Damaskus kimbig muhwa pugunaba eso ikagna of wanai nalig afwambusug bo molugkugo fakana. \v 4 Afa so ehe bite wa pena gifinibi afa higina mo gweyi ehem sihina og, “Sol, Sol, asegba nana kam amtakwaleafag?” \p \v 5 Sol esona og, “Amunai, neba aman?” Afa esona og, “Kaho Sisas ena elim so nokawo amtakwaleafla. \v 6 Sa bihianam ika na ne kimbig wa puguiba eso ma el nem sihinai mang so na fef.” \p \v 7 Afa Sol minganagim wanikanam eso ehegel moagim higinim afa mas nanguni mo eso mwahlai agfohiafena. \v 8 Sol bihianam nofug mo bahinam afa ninofi fegim mo sikikeagena. Eso ningana kikehlinim Damaskus gam wanig ahuna. \v 9 Afa sambaga mungo osuna ehe gwenaig gafena eso ehe fane i bu i mas nena mo. \p \v 10 Afa Damaskus kimbig wa pahlukuiag el mungo gafena eba Ananaias. Afa ehe nangunaba itiwa lofug Ainiyag unena og, “Ananaias”. Eso ehe esona og, “Ainiyag, ho ka ga”. \p \v 11 Afa Ainiyag ehem sihina og, “Pugu mina gam Judasna lalam ika ena mina sefig ‘Misosufgoh’. Afa so sahin el mungo Tarsus wanaim ehena unehlagba Sol. Ehe beteneau. \v 12 Afa Sol nangunaba itiwa lofug el mungo bona ehena unehlagba Ananaias. Ena elbi mahim ningana tuhwiba eso ehe piske ninofi fiahgena.” \v 13 Afa Ananaias sihina og, “Ainiyag, ati ka enaksag mo higigeg sona elbi neana elim Jerusalem kimbig ahanaig ahanaig fenugiahka. \v 14 Afa ehe nihe mo pepa misog prisni ninganai ohunanai yi fambui pugug. Ogna kike wambku amangel so neana unehlag fingi fig.” \p \v 15 Eso Ainiyag ehem sihina og, “Eseka, ati ka kanog wahiag enag elbi kana mo lagig el. Eso ehe kana unehlagim afwambanai elim, misog elim, afa Israel elim ogfunugef. \v 16 Eba ka ehem wagfunaf eso mungwali tautig fafe mahim kana gafugag ofekafiba.” \p \v 17 Afa Ananaias ikanam lala sahunam eso ningana Solna misog wa fakanam og, “Sol nilite, eso ne mina wa obofnaba Sisas Ainiyag nem puguna. Enag kam ningihiag og so ma nem nofug wangenefei afa so Godna Sungwag nem bo simblahlai gufi.” \v 18 Afa ikagna gweyi Solna nofug wanai sawugna kisigig lofug hugofu penaba eso ehe piske ninofihiagenam eso bu wa pena. \v 19 Afa so ehe fane neagena afa ehena lofug piske kifutigna. \p Afa Sol mwakwalig Damaskus wa pahlukuiag elim wanana. \s1 Sol Damaskus Kimbig wa mo sihina \p \v 20 Gwenana ehe nuwagig lala ikafnam eso mo sihiafna og, “Sisasba Godna Leg.” \v 21 Ehengel higinim sineminefinim hefum sihiagahfewagfena afa og, “Atiahog, sona Pol eseaka eso Jerusalem wa elim Sisasna unehlag fingi fig ehe amtanafehiagena? Afa ohunanai yi bog elim wambugum piske amunai pris nangum wambku.” \v 22 Afa ehena mo pugu hugna kifutinagena eso Juna elim wagfuni Sisas eba Gishu Wahiag El God ningihiag elim wambugum. Afa Ju el Damaskus wanai higinim onignageni eso mas ehem mo ahanaig esuni mo. \v 23 Afa mwakwal managenaba eso Ju el nuwagnam ogna mina yisgiaginim eso Solim tigifati. \v 24 Afa higeg osu i sinaini i kimbig mengig wa anwasafegofena ogna so ehem tigi. Eso Sol ena mom higinam ehe mas mengig gam pugu ikana mo. \v 25 Afa Solna pahlukuiag el sinaini ambugonam wanigahunam Solim sobi yi fatinim eso kimbig bog meg megam wena kikehlinim fi afwambagam fatini. \s1 Sol Jerusalem gam ikana \p \v 26 Afa Sol ika Jerusalem pugunam Sisasna pahlukuiag elim nangwagnam eso ogna gwenaig gafugafi. Afa ehegel enaig onigini og ehe Sisasna mwakwal el ofe eso mungwali embefeagini. \v 27 Afa Barnabas kweagfunam eso kanog hwatieg el nangum wanikina. Afa sihini so Sol Ainiyagim mina wa nangunaba afa Ainiyag ehem sihina. Afa ehe Damaskus kimbig ikanam ehe mas embefena mo Ainiyagna mom kifutig mo sihina. \v 28 Eso Sol mungwal auguiafena afa Jerusalem wa Ainiyagna mom kifutig mo sihiageakana. \v 29 Sol Ju elim Grikna mo sihiagim wan flafihiagena eso ogna Solim tigifati. \v 30 Afa nilite mahim enam anwanafinim eso Sisaria gam apaigo wanigahunam afa ugfo Tarsus gam ningihini. \p \v 31 Afa enanam Judia nai, Galili nai, afa Samaria nai sios lahlag augufena. Afa Godna Sungwag siosim kwaganam afa kifutihiagena eso el numb pugunam so Ainiyagim ahnai skaugfini. \s1 Ainias i Tabita i \p \v 32 Pita enaksag kimbig wagiakan ikana Lida nai Godna elim nangwagena. \v 33 Enanai yi elim mungo nanguna eba Ainias. Enag elbi kig lihlifenagena afa 8 pela yia ehe kug wa gwese gifini. \v 34 Afa Pita sihina og, “Ainias, Sisas Krais nem ati wangenefe fatig, so bihianam kug mumwan enam eso faku.” Eso ikagna Ainias bihiana. \v 35 Afa enaksag Lida nai Saron nai el nangunim eso Ainiyagim olug onigig faini. \p \v 36 Afa angwafig mungo Jopa wa gofena, heafna unehlagba Tabita. Eba Grikna mo ehem sefig Dorkas. Ehe Sisasna pahlukuiag el lahlag gafugafefenam afa gawig hwainig elim kwefoafna. \v 37 Afa enanam ehem gihenam eso wahana. Afa so meligim bu wa sugfunaginim figagfo sisyi lala megam faki wahini. \v 38 Jopaba Lida muhwa. Afa pahlukuiag el higinim mahim Pita Lida wa gafenaba eso sambaganigi ningitigina ehem ahnangonam hugna sohona og, “Hei, so ikagna bo.” \v 39 Eso Pita pahag ika pugunam afa sisyi lala megam fukwali wanigahuna. Afa mungwali esig bulwag angwafig bigiagafenam Pitam wahigifakanam wewatoni. Afa ahanaig ahanaig lofug so Dorkas nofkena gafenaba kwelugefenam mimagen fini enam Pitam wagfuni. \v 40 Pita afwambagam ningitiginam eso mongkokini kwakwagenam so Godum sahna. Ehe wahigi meligim nangunam eso sona og, “Tabita so bihia.” Eso ehena nofug bahia Pitam nangunam bihiana. \v 41 Pita ehena ningam kikehlanam fokwa wasona. Afa Pita Godna el mi afa esig bulwag angwafig mi une tiginam wagfunim og Dorkasba ati piske bihiag. \v 42 Afa so ena mo Jopa nai el mungwali higiginim eso el numb Ainiyagim olug onigig faini. \v 43 Afa Pita mwakwalig Jopa wa Saimonna ahagana. Afa Saimon eba bulmakauna lofug gafugafeule. \c 10 \s1 Pita i Kornilius i \p \v 1 Afa Sisaria kimbig wa mungo afwambanai el Kornilius enaig gafugafeg eba 100 Romna soldia elim nangwaghiawagig. Ena soldiaba sefig Itali soldia. \v 2 Sohna afwambanai elbi heafna angwafig ni luwal na Godum ahnai skaug wanfegim eso Godna unehlagim fingi wanafeg. Afa enaksag Ju elim gawig hwainigim ehe kwaganig, eba Godum sahanaule. \v 3 Mungunagim osu efihlagna ehe itiwa lofug nangonamba eso Godna ofwanai el bo ehem sihina og, “Kornilius”. \p \v 4 Afa ehe nangunam embefena og, “Amunai, mang mahim?” \p Afa ofwanai el wahigi sihina og, “God ati neana sahanagim higig afa so na gawig hwainig elim kwaganig enaba ati anwanafegim eso onigina go. \v 5 Eso elim Jopa gam ningitigiba so ahu Saimonim wanig ambugog afa ming unehlagba Pita. \v 6 Eba ming Saimon ehe bulmakauna lofug gafugafeule el i ahagag. Ehena lalaba nalig bu muhwa go.” \v 7 Afa mahim ofwanai el ikanaba Kornilius sambaga gafugag el mi afa mungo soldia el fena enam awamoni. Ena soldiaba lahlag el Godum ahnai skaufena. \v 8 Afa ehegelim sihini so ofwanai el ehem ahanaig mo sihinagena eso Jopa gam ningitigina. \p \v 9 Askanam so ka osu misosuf gigni Jopa muhwa opukogum ofefenaba afa Pita lala sisi gam fukokanam betenena. \v 10 Mahim biniwahanaba ehe ogna fane ne afa mahim fane numwehiagifinibi. Enanam itiwa lofug nanguna. \v 11 Afa ehe nangonamba of piginam nalig lofug sambaga sambaga angsambona enaig pe bona. \v 12 Enanai yiba ahanaig ahanaig sis i wutwai i afa twafig i saho agfogoafna. \v 13 Afa Pita higinamba God ehem sihinagofna og, “Pita bihianam sisba sohnaba so kwagnefe.” \p \v 14 Afa Pita esona og, “Ainiyag, amo yo ka mas ese. Ka mas ena kwegig sisba neafna mo.” \p \v 15 Afa God ehem piske sihina og, “Mang so God sihig eba lahlag eso nofeka enam oniginam kwegim.” \v 16 Sambaga mungo nagim gwenaig esenam eso lofug piske of gam fukokana. \p \v 17 Afa Pita enam nangunam hugna onigeaufna. Enam elim Kornilius ningitiginaba eso lalam yisgi ahuian mengig wa agfohiafna. \v 18 Ehengel une sahini og, “Saimon afa ming unehlag sefig Pita ohiahogo?” \p \v 19 Pita mahim ena itiwa lofug nanguna enam onigaufnaba afa Godna Sungwag ehem sihina og, “Hai so nangu sambaga mungo el nem yisgi ambugog. \v 20 Eso peka nangwag, nofeka ahuiagim kusi. Eba kikehe ningitigig.” \v 21 Eso Pita penam elim esoni og, “Kaho ne kam yisgi ambugog. Ahnaig esegba so na ambugog?” \p \v 22 Afa ehegel sihini og, “Korniliusba soldiana misog el na kam ningitigi. Eba afsug el Godum ahnai skaufenaule, afa Ju el mungwali ehem mungo lahlafe fig. Afa Godna of wanai el pugunam ehem sihinag so ma nem unenaiba so na heafna lala gam bonam eso ma neana mo higi.” \v 23 Eso Pita lala megam sulfu wan sahokana wangafna. \p Afa askanam pigiagafenam Pita mungwal ahufefnamba eso minganag Jopa nai Ainiyagna el mungwali ahuna. \v 24 Afa ming osuna ahu Sisaria kimbig opukona. Kornilius Pitam nengiaufnaba eso heafna nilite mi hihe mi une tiginam heafna lala nuwagigna. \v 25 Afa mahim Pita lala megam asahofnaba eso Kornilius bo muhwa pugunam mongkokini kwakwage penam hefum ahnai skaufena. \v 26 Afa Pita ehem fukwa fukunam esona og, “Bihia, kagaba elhe.” \v 27 Afa Pita sihiagafeakan lala megam ahsahonam afa nangwanaba el numb nuwagofna. \v 28 Afa so mungwali sihini og, “Ne ati anwanafig kagelni Ju elni nihe mo enaig esona, Ju el nofeka afwambanai elni lala ahu saigonam wahinim augu. Eba God ati kam wagfunag ka mas minganag elim kwenam afa esoi nengel Godna nofwa nuhwef el. \v 29 Mahim ne kam awamonagba eso ka mas anksam meg mo. Ahnaig esegba so na kam awamonag? Ka mas anwanafeg mo.” \p \v 30 Afa Kornilius esona og, “Afa sambaga sambaga osuna awaienaba ka osu efihlagna lala wa beten neaufnaba afa ikagna el mungo afwambusug lofugna bo gofenaba, \v 31 afa kam sihina og, ‘Korniliuso, God neana betenim ati higig, afa mang so na gawig hwainig elim faig ehe mas etetig mo. \v 32 Eso elim Jopa gam ningitigiba so ahu Saimonim wanig ambugog afa ming unehlagba Pita. Eba ming Saimon ehe bulmakauna lofug gafugafeule el i ahagag. Ehena lalaba bu muhwa go.’ \v 33 Eso ikagna ka nem awamona afa kagel sifakalig so na bog. Enaig fenaba na soka yawo Godna nof wa nuwagigim afa Ainiyagna mungwali mo ehe nem faig eso kagel koka higim.” \s1 Pita Kornilius na lala sihiagofena \p \v 34 Afa Pita enaig sihifena og, “Yawo kati anwanafeg eba inim nemug, mungwali el Godna nofwa mungwalofug fiahsaieg. \v 35 Afa amangel ahanaig ahanaig el Godum ahnai skaufenigim afa lahlag nihe pahluhug enaig elim God sawiyi fegim wambug. \v 36 Ne anwanafig God kagel Ju elim heafna mo gof kam ningihianig. Ena lahlag moba enaig sihifeg Sisas Krais ehe mungwali elni Ainiyag bigim esenigbi eso big God i mungo onigigna ahfeg. \v 37 Afa ne anwanafig mang Israel wanai puguna. Yuwana Galili provins wa Jon mo sihifenam og ma el onigig wahigifenam bu wa apaigofi. \v 38 Afa Sisas Nasaret wanaim God heafna Sungwag i kigmog i faina. Afa God ehe ahgofena eso ikafenaba lahlag gafugafiahkafena afa amangelim so Satan amtakwale aitifena enam lahla fetifena. \v 39 Enaigim na ka nangugim mahim Ju elni mungwali kimbig afa Jerusalem wa enaig esenigbi na so ka ena mo sihig. Afa enaig elim li katigeg wa tigi kahli. \v 40 Afa mahim sambaga mungo osuna awaienaba God ehem ilafofatig eso ambagwa pugugba nangug. \v 41 Afa mas mungwali el nanguni mo, eba minganag amangel so God gishug hwatig gwenag mungo ehe nangunim sihini. Afa mahim bihianaba so ka fane i bu i mungwali wanig ahagag. \v 42 Afa ehe kam esonig so ena lahlag mo elim sihigon enag elbi God ehe gishug wahiag elim kwefihianugegim melig pigieg mi afa nofkena gag mi. \v 43 Mungwali Godna mo fi sihigule el ena moba sihi wahini amangel ehem olug onigig finigbi ehena unehlag wa God ehegelni amtakwaligim hugufatinif.” \s1 Afwambanai el Godna Sungwag fini \p \v 44 Pita mahimsi mo sihiagofenaba afa ena el mo higinibi eso Godna Sungwag pe bo mungwali ehengelim puguni. \v 45 Afa Kristen Ju el Pitam wanig ambugonam nangunimbi afwambanai el so Godna Sungwag wambini eso ehegel enam sineminefini. \v 46 Afa higinibi enag el ahanaig ahanaig mona lagwaginim Godna unehlagim fingi fini. Eso Pita sihina og, \v 47 “Sa nangu, enag elbi Godna Sungwag wambugbi eba big gwenaig mungwalofug big fig eso aman enag elim bu wa apaigoguba kwenife? Eba mas aman enaig esei.” \v 48 Eso Pita sihini sona el so ma Sisasna unehlag wa bu waba apaigo. Afa ehegel Pitam sahini og, “Sa kam mwakwalig wanaganam.” \c 11 \s1 Pita Jerusalem wanai siosim sihini mang so feagena \p \v 1 Kanog hwatieg el i afa Judia nai pahlukuiag el i higini, mahim afwambanai el Godna mo ati fini. \v 2 Mahim Pita ika Jerusalem gam pugunamba pahlukuiag el kokohiawagig nihem pahlukuna eso ehem fenagini og, \v 3 “Enag el mas kukohiagig nihem pahluhug mo afa ne heafgelni lala fukog waneg. Nofeka enaig ese.” \p \v 4 Eso Pita wahigi sihini mungwali mang so ehem puguna. \v 5 Afa enaig esona og, “Ka Jopa wa gafnamba beteneaufna eso ka mangim itiwa lofug nanguna. Eso ka nangogba ofenai lofug nalig fufugihiag afa ofim mo wahiagim so pe bog ka nai yi muhwa gofena. \v 6 Afa ka nangonamba ahanaig ahanaig sis i wutwai i afa twafig i saho agfogoafna. \v 7 Afa ka higinamba God kam sihina og, ‘Pita bihianam sisba sohnaba so kwagnefe.’ \v 8 Afa ka wahigi sihina og, ‘Ainiyag, amo ka mas ese. Ena kwegig sisba mas kana mengig wa feg mo.’ \v 9 Afa God kam piske sihina og, ‘Mang so God sihig eba lahlag eso nofeka enam oniginam kwegim.’ \v 10 Sambaga mungo nagim gwenaig esenam eso lofug piske of gam fukokana. \v 11 Gwenana sambaga mungo Sisaria wanai elim ka nangum ningitiginimbi eso ambugog lala opukona. \v 12 Afa Godna Sungwag kam enaig sihifena og, ‘Nofeka ahuiagim kusi.’ Afa ohunag enwesog wa gohug nilite ka wanig augim afa Korniliusna lala wani saigog ahug. \v 13 Ehe kagelim sihini mang so ehem puguna. Eba Godna of wanai el heafna lala wa nangonamba afa ehem enaig sihifena og, ‘Eso elim Jopa gam ningitigiba so ahu Saimonim wanig ambugog afa ming unehlagba Pita. \v 14 Afa ehe nem mo figagfo faif eso God nem gwena lala naim wambf.’ \v 15 Afa autunam Godna Sungwag pe bo bigelim puguni afa enanam ka mo sihi gofenaba gwenaig esena ehegelim gaba puguni. \v 16 Afa ka onigig yuwana Ainiyag esona og, ‘Jon buna buwa elim aitig afa God heafna Sungwagni buwa nengelim aitig.’ \v 17 Afa mahim big Sisas Krais Ainiyagim oniginimbi eso God bigim heafna Sungwag faig. Eso gwenaig afwambanai elim esenigbi so ambagwa pugug eba God ehe gafugafeg. Enaig esegba na so ka mas Godna gafugagim kwei.” \p \v 18 Afa ena mo higinim mas Pitam fenagini mo eba Godna unehlagim mungo fingi finim afa esogona og, “Ei eba inim, God afwambanai elim gaba minaba ambafenig eso ma ehegel olug wahigi finim nofkena fi.” \s1 Antiok nai sios \p \v 19 Yuwanam Stivenim mahim tigi fatinimbi Ainiyagna el kinig finim afa ika Fonisia, Saiprus, afa Antiok kimbig embem ahkawag minefena. Enanai yi Sisasna mo Ju elim mungo sihigoni. \v 20 Afa minganag Saiprus nai afa Sairini nai el Antiok gam ahunam afa afwambanai elim gaba Sisas Ainiyag lahlag mo sihigoni. \v 21 Afa Ainiyagna kigmog ehegelim guhunimbi eso el numb olug wahigifinim Ainiyagim onigini. \p \v 22 Afa Jerusalem wanai sios ena mom higinim eso Barnabasim Antiok gam ningihini. \v 23 Afa ehe pugunam nangwagna mahim God ehegelim lahlafe hiagenamba eso ehe sifakalena. Ehe lahlag onigig faini og ma mungwali Ainiyagim hugna kifuti kikehli ogfuhe. \v 24 Eheba lahlag el ehena olug onigig hugna kifutigna afa Godna Sungwag ehem yuhwafenagena eso el numb Ainiyagna el opukona. \p \v 25 Eso Barnabas Tarsus gam Solim nangwagim ikana. \v 26 Afa ika pugunam yisginam eso sulufa Antiok gam wani bonam mungo yia wa ahagena. Afa mahim sios el nuwagfenamba eso enaksag elim wagfufenug ahfena. Yuwana nemug ena kimbig wa Ainiyag elim unehlag fini Kristen. \p \v 27 Enanam minganag Godna mo fi sihiule el Jerusalemim wahinim afa Antiok gam ambugona. \v 28 Afa sonag el nai mungo eba Agabus. Ehe Godna Sungwagni kifuti guhunam eso ena mo sihina og nengigim nalig bini mungwali bite puguf. (Enamba mahim Klodius Rom wanai misog el gofenamba eso enaig puguna.) \v 29 Ainiyagna el ena mo higinim eso ati onigini Judia nai Kristenim gwena yuhwa kwaganif. \v 30 Gwenaig esini Barnabas mi Sol mi kig faigonam ningitigini eso enag kig oku Juda nai sios amunai elim ahfaina. \c 12 \s1 Enaksag kinig puguna \p \v 1 Enanam misog el Herot, siosna elim kinig faini. \v 2 Afa ehe gafugag elim ningitigina og ma Jemsim Jonna etegim higefaki. \v 3 Afa enaig esenam Ju elim nangwagena mahim sifakalinimbi eso Pitam kikehlanam kalabus lala fati wahiana. (Enanam Ju el Bret Yist Hwainig buyis esifini.) \v 4 Afa so Pitam kikehlinim kalabus lala fatini. Afa ena lala 16 soldia Pitam nangwafofna. Afa sambaga sambaga agfohiafna mahim ahuiafnamba afa mingang sambaga sambaga ambugog ehegelni kugwa agfohiafna. Herot og mahim Pasova buyis awaiyeba eso Pitam elni nof wa fahigenage. \v 5 Afa mahim Pita kalabus lala agafenamba afa sios higeg Godum sahanafafna og so ma God Pitam kweagfwi. \s1 Pita kalabus lala wahia puguna \p \v 6 Lawam mahimsi feafnamba Herot Pitam fahigenag ogna fe. Afa sinaini Pita sambaganigi soldia nai yi olyi gifini. Afa sambaga senna kikenagi fakinim eso sambaganigi soldia mengig wa kagwo ahgofna. \v 7 Afa Ainiyag of wanai el ikagna pugunam afwambusug lala megam puko gofena. Afa so Pitam epinig wa ilafo fatinamba eso Pita nof tutafe bahianamba afa so of wanai el sihina og, “Is ikagna bihia.” Eso gweyi sen Pitana ninga nai pitigifu ahpena. \v 8 Afa of wanai el ehem sihina og, “Piske lofug i afa mong lofug i aitiage.” Eso Pita gwenaig esenamba of wanai el piske sihina og, “So na liputig lofug fwahlanam kam pahlu bu.” \v 9 Eso Pita ehem pahlukuiafnamba mengigim fakwegfu ahfeakana. Ehe nangonamba eso of wanai el esena ehe enaig onigina eba mang inim mo. Ehe enaig etitinam og eba ka itiwamba nangug. \v 10 Afa sambaganigi kwagana ikana afa ika ming mengig wanai kwagana ikana afa ikanam ain mengig wa pugunam, afa ena minamba gwesim kimbig gam ikafna. Afa ena ain mengigba ehe heafa pitigiafunamba eso pugu afwambagam ahkana. Mina wa mwakwalig ahkanam eso of wanai el gweyi ikagna ehem washu ikana. \p \v 11 Afa so Pita enam anwanafenam esona og, “Eba inim yawo ka ati anwanafeg eba Ainiyag heafna ofwanai elim ningihiagba eso kam Herotna ninga nai afa Ju el amtakwal kam ofinifini so nanai kam fag.” \p \v 12 Afa mahim ehe enam anwanafenam eso Maria Jon Makna afagna lala gam ikana. Afa el numb enanai yi nuwagnam beteneafafna. \v 13 Pita ikanam mengig wa ningana tige gofena. Afa Roda gafugag angwafig eso ikanam ogna mengig pigi. \v 14 Afa ehe ati Pitana mengigim higna eso sifakalenam ehe mengig pigiegim etetinam eso kikini piske ikanam sihina og, “Pitamba ati mengig wa bo go.” \v 15 Afa ehem esogona og, “Ne moetetiofe.” Afa ehe hugna kifutinam esona og, “Eba inim ehe.” Afa ehe esogona og, “Amo, eba Pitana ofwanai el feg.” \p \v 16 Afa Pita mahimsi gwese mengig wa tige gofenaba eso ahu mengig pigi nangunim sineminefini. \v 17 Afa Pita ningana pigafenim og afwai afwai. Eso heafna mo so Ainiyag ehem kalabus lala suguafa puguna. Afa ehe sihina og, “Sa ahu Jems\f + \fr 12:17 \ft (12:17) Afa enanam Herot mas Jemsim higefakana mo.\f* afa minganag nilitem ena mo sihigon.” Eso ma wahinim asim ahui. \p \v 18 Afa lawam soldia etetiagenim hefum onignaginim sahawagini og, “Afa, asim mahim Pitamba ikag?” \v 19 Afa Herotna gafugag el Pitam yisgiahuan mas nanguni mo. Eso Herot Pitam anwasafenafuhug elim hugna fasahitigifenam afa sona og, “Sa kwaskofi!” Afa mahim kwaskofinimbi eso Herot Judia wahianam mwakwalig Sisaria wa gana. \s1 Herotim wahana \p \v 20 Afa Herot Tair nai Saidon nai elim olug kakagen gofena. Eso ehegel onigini ehegelni kimbigim mas fane kwagana mo eso nuwagnam ogna nangui. Yuwana mo Blastusim Herotna misog gafugag elim sihini og ma kam kwagani. Eso ahunam Herotim nangunim sahini og ma olug kakagig wahiai. \p \v 21 Afa so mungo osunam sufini wahiani eso Herot heafgelni misog elni lofug wagwagenam heafgelni misog elni sime wa peganam so ma mo sihinugeni. \v 22 Afa mungwali el ambagwa hugna enaig esogona og, “Enamba mang elni moamo eba heafa god ehe sihiago.” \v 23 Afa Herot ena mom sifakalena afa ehe mas Godna unehlagim fingi fena mo. Eso ikagna Ainiyagna of wanai el ehem tigenamba so gihenam afa peitu atagim ahgaginimbi eso wahana. \v 24 Afa Godna mo pugu kifutinam eso fafukaminefna. \p \v 25 Afa Barnabas i Sol i Jerusalem wa gafugag auwigiafenam afa Jon Makim ahsulfanam Antiok kimbig gam eso piske ahuna. \c 13 \s1 Godna Sungwag Barnabas mi Sol mi kanog hwatina \p \v 1 Afa enanai yi Antiok sios waba Godna mo fi sihiule el i afa wagfuiag el i agfohiafna. Ehegelni unehlagba Barnabas, Simeon (heafna ming unehlagba Niger),\f + \fr 13:1 \ft (13:1) Ohuna unehlag ‘Niger’ ehena mog mo eba ‘ongug’. Mingnag anwana el enaig onigig fig Simeon eba Afrika nai ongug el feg.\f* Lusius (eba Sairini nai el), Manain (eba autunam misog el Herot i mungo niliag ahfena), afa Sol. \v 2 Enanam sios el fane hwaiyi gonam Ainiyagim lotu finimbi so Godna Sungwag sihini og, “Barnabas mi Sol mi wambtiginim enmuna hwatigi ati ka ena gafugag wa gishug hwatigig so ma gafugafe.” \v 3 Afa so fane hwai yi gonam betennini eso ninga eheningi nai yi skunim afa so ningitigini. \s1 Saiprus wa hafena \p \v 4 Afa Godna Sungwag ningitinimba eso Selusia gam ahkana. Selusia ahpugunam bot wa ahgonam eso ailan Saiprus gam ahkana. \v 5 Afa Salamis kimbig ahpugunam ika Ju na nuwagig lala ika ahsahonam Godna mo ahsihina. Jon Mak auguiafenamba eheningim kwaganfna. \p \v 6 Afa ehegel enag ailan wa fapuke fiahuian ming maligim Pafos kimbig opukonam nanaiyi nangunimbi Ju el mungo Bar Sisas heafna unehlag Grikna mona sefig Elimas. Enag elbi agisu ule wini ule afa ehe mwakwal Godna mo fa sihiaule el feg. \v 7 Ehe misog elni gafugafegofna. Enag misog elbi Sergius Paulus eba numwehe anwana el, afa ehe ogna Godna mo higim eso Barnabas mi Sol mi uneni. \v 8 Afa Elimas enag elbi agisu ule el, ogna eheningim kwenim og ese misog el masa Sisasim oniginaf. \v 9 Afa Godna Sungwag Solim, afa ming unehlagba Pol, ehem yuhwafenagenamba eso ehe Elimasim hugna nofna nangunam sihini og, \v 10 “Nemba Satanna leg. Ne lahlag nihena angoluwag go. Mungwali ahanaig ahanaig mo mwakwalig neana onigi wa naligfiageg eso ne Ainiyagna mom amtakwale fag. \v 11 Eso ma Ainiyagna ninga nem filafati afa so nem nofug mwakwalig amtakwalig gohi so na mas osuna afwambusugum nangui.” \p Afa Elimas nangunam ikagna lango sikigifenam pe bo nofugum sagfa fakana eso etetiage akafnamba elim yisgiakafna og ma kam ningana kikehlanam waniki. \v 12 Afa misog el enam nangunam afa Ainiyagna mo ehem olug fingi fenamba eso olug onigig Ainiyagim faina. \s1 Barnabas i Pol i Pisidia gam ahkana \p \v 13 Afa Pol fena heafna hihe apaiyenam eso bot finim Pafos wahinim Perga kimbig Pamfilia provins gam ahuna. Afa Jon Mak mo enanai yi wasana piske Jerusalem gam ikana. \v 14 Afa eheningi Perga ahwahianam Pisidia distrik Antiok kimbig ahpuguna. Afa mahim Isug Auguiag Osuna pugunamba eso eheningi ahkanam Ju elni nuwagig lala ahsahonam pe ahagana. \v 15 Afa mahim Mosesna mo i Godna mo fi sihiule elni mo i Godna buk wa suwigni wahinimbi, eso amunai el eheningim sahigoni og, “Nilite, atiamba ne mo ahfegba eso ehengelim ahkwaganam so ahfai.” \v 16 Afa Pol bihianam ninga fatinim og ma sifeiba eso esoni og, \p “Israel nai el i afa afwambanai el i Godum ahnai skaugfinim so kam higini. \v 17 Autunam Israel na God kangelni simbianigam ati kanog hwatina afa mahim Isip yi auguiafnamba God esenimbi pugug enaksag feagena. Afa hugna kifuti gafugag fenam Isip yi nai wambana wambpukuna. \v 18 Afa Israel mahim 40 yia bite bihig wa Godum gasafinimbi afa God mas hwatina mo. \v 19 Afa ehe mahim elegeg wa gohug Kenan wa nai kantriim flafonamba eso heafna elim wahianamba eso ehe bitena mog fiahsaina. \v 20 Afa enaig esena 450 yia fenamba. \p Eso God ehegelim nangwaghiageg elim fainimba so ikan ikan Samuel Godna mo fa sihiaule nai yi puguna. \v 21 Afa mahim ehegel membini misog elim sahinimbi eso God Solim wahiani. Sol eba Kisna leg afa ehe Benjaminna mungo simbiangana. Afa ehe 40 yia nangwaghiagena. \v 22 Afa God Solim mo ningihianam eso Devitim misog el wahiana. God esona og, ‘Devitba Jesina leg ka nangugim afa ka ehem hugna membenageg. Eba kana olug fafe.’ \v 23 Autunam God ati sihi wahiag ehe og eba Devitna simbianiga fenam eso Israel elim wambf, ena elbi eba Sisas. \v 24 Sisas mahimsi gafugafeg hwainig fiafenamba enanam Jon puguna Israel elim mo fainim og ma olug wahigifinim amtakwalig nihem wahinim eso ma bu wa apaigo. \v 25 Afa Jon gafugag awaiegim meini ofefenamba ehe enaig sihini og, ‘Ne enaig onigini kaba aman? Kaba mang sonag el God so Gishu Wahiag so na nengiahu, ena mo. Nengigim sonag elbi eso kana sum yi bof. Kaba mang lahlag el mo, ka mas ehem kweagfunam ehena mong lofug huguiafam nai.” \p \v 26 Pol enaig sihifeni og, “Nilite, nengel Abrahamna simbianiga i afa afwambanai el i Godum ahnai skaugfini, afa God ogna elim wambum eso ena mo bigim ningihianig. \v 27 Jerusalem nai el i afa heafgelni misog el i mas anwanafini mo Sisas eba God Gishu Wahiag el. Afa mungwali Isug Auguiag Osuna ena mom suwigfofnamba, afa ehegel mas numwehi anwanafini mo Godna mo fi sihiaule elni ginofim. Enag ginof inim esenamba eso ehegel ogna Sisasim tigifati. \v 28 Afa mas ehena ahanaig ahanaig nanguni mo afa ehegel Pailatim sahini og ma Sisasim tigi kahli. \v 29 Sonag elbi ati Baibel sihi wahiana eso ehem enaig esenag gif so gwenaig esini li katigeg wa nai numbwasginim bite meg gam fakini. \v 30 Afa so God ehem piske ilafo fatina. \v 31 Afa enaksag osuna hefum wagfunfini. Afa so yuwana el Galili wahifinim Jerusalem gam wanig ahuafenaba eso yawo nai mo Israel nai elim sihinigena mang so nofna nanguna. \v 32 Na so kaningi nem ena lahlag mo ka nem ahbonig. Autunam God bigelni simbianigam sihi wahianimbi eso ena elim ningihiagba bigim wambug. \v 33 Afa ehe Sisasim ilafo fatigba eso ena mo inim bigel ehegelni luwaligim pugunug. Afa Baibelna mo Buk Song 2 wa enaig esog og; \q1 Yawo kaba neana awag eso neba kana leg. \rq Sam 2:17\rq* \p \v 34 “Afa minginag moaba God sihig, eba ehem ilafo fatigba, eba mas ehena elig nogig mo. Ena mo enaig sihi feg og; \q1 Ka Devitim sihi wahiana ka ehem lahlag esenag. Enag sihi wahiag eba inim feg afa afsug kabag feg. \rq Ais 55:3\rq* \v 35 “Afa minginag mo enaig eseg; \q1 Mas ne nimbiafna lahlag gafugag elim wahiana mo eso bite meg gam ika nogig mo. \rq Sam 16:10\rq* \p \v 36 “Afa Devit nofkike gafenamba Godna sawiegim pahlufefkuan mahim wahanamba. Afa ma bite wa fakinimbi ehe simbianigana kig i waheg nogig. \v 37 Afa ming elbi enamba God ilafo fatigba eba mas ehena elig nogig mo. \v 38-39 Nilite, kog so na anwanafi Sisasba ehe mog moaba kagelni feg. Afa aman ehem olug oniginaiba eba God ehena amtakwalig mom fa fatinafe eso ehe Godna nofwa afsug kabag puguf. Afa Mosesna nihe mo mas enaig eseg mo. \v 40 Afa numwehifibi Godna mo fi sihiaule el sihi wahigbi masa ne enaig esif. Enaig esog; \q1 \v 41 Sa nangui, ne aman Godna mo masig fatig, so na numwehe onigifibi eba nem pigif. Eba ka mangim eseba eso ne sineminefif. Afa mahim el ena mog mo wagfugba, ne mas onigi.” \rq Hab 1:5\rq* \p \v 42 Afa Pol i Barnabas i nuwag lala wahia hakafnamba afa enanai el esogoni og, “Sa ming Isug Auguiag Osuna piske ahbo gwenaig mo ahsihi.” \v 43 Afa so ena lala wahinim opuko afwambagam ahuna Ju el i afwambanai el i Pol mi Barnabas mi pahagahuna. Sonag afwambanai elbi Ju elni nihem pahlukuna. Afa sambaganigi lahlag mo ahfaini God ehengelim ismunagim kwaganig. Sa ma enanai yi saho agfohiefi. \p \v 44 Afa ming Isug Auguiag Osuna opugufnamba afa mungwali kimbig nai el ogna nuwagnam Ainiyagna mo higim. \v 45 Afa Ju elni amunai el mahim enaksag elim nangwagnim ehengel kusiasaina afa so Polna mom pagau apaiyenam afa ahwanef mo faini. \v 46 Afa Pol i Barnabas i hugna kifuti hogonam wahigi ahsihini og, “Eba inim yuwana kati nem Ju elim Godna mo ahfainimbi afa nimbe ne kusini afa mas ne nofkikena lahlag higeg gagim onigi mo. Naig fenamba na so ka nem ahwatigim afwambanai gam ka haka. \v 47 Afa Ainiyag kam esonig og; \q1 Ka nem afwambusug esenibi eso afwambanai el enam nangunim pahluguf eso ena mina God mungwali bite nai elim piske wambf.” \rq Ais 49:6\rq* \p \v 48 Afa afwambanai ena mom higinim sifakalinim eso Ainiyagna mo fingi fukualina. Afa amangelim so God kanog hwatig nofkikena higeg gagba enag el Ainiyagim olug onigini. \p \v 49 Afa so Ainiyagna mo ena bite wa fafukaminefena. \v 50 Afa Ju el kimbig wanai amunai el mi afa Godum lotu fenag misog angwafig mi ehegelni olugim wahigi fegonibi eso ehegel mas Pol mi Barnabas mi membegoni mo. Eso ehegel eheningim kinig faigona eso ehem enanai ningitigini. \v 51 Enaig esafena, pugu hakafnamba smof mong yi nai buambu ahfenam ahkana. Enamba enaig eseg eba mas ena kimbigim ahfatigim gwesim Aikoniam kimbig ahkana. \v 52 Afa Antiok nai pahlukuiag elim Godna Sungwag yuhwa fiasainaba eso hugna sifakalini. \c 14 \s1 Pol i Barnabas i Aikoniam gam ahkana \p \v 1 Pol i Barnabas i Aikoniam gam ahka ahpugunam Ju elni nuwagig lala asahuna gwenaig nihe ahfiafena. Afa mahim mo ahsihiafenamba ena mo elni olug fingi wahigiskona eso enaksag Ju el i afa afwambanai el i Ainiyagim olug onigini. \v 2 Afa minginag Ju oniginigim kusini afa afwambanaim ikaghiagini og ma Kristenim olug kakagegoni. \v 3 Afa sambaganigi mwakwalig nanai yi ahaganam Ainiyagna mo gwese ahsihiagofna. Afa eheningi ahanaig ahanaig kigmog esiagafenamba enamba Godna kigmogim wagfug afa enag afafeg mo ahsihinamba eba inim. \v 4 Afa enanai el bambuhiaginim, minginag Ju elni amunai elim pahagahuafna afa minginag kanog hwatieg el sambagam pahagahuafna. \v 5 Afa Ju el i afwambanai el i afa eheningina amunai el i ogna sambaganigi elim amtakwalihiaginim eso hun na kwaskofi. \v 6 Afa sambaganigi ena mo ahiginam distrik Likonia gam ahkana, afa enanai yi ahpugunamba eba Listra afa Derbe afa minginag kimbig muhwa gohkana. \v 7 Afa so enanai yi Godna lahlag mo ahsihina. \s1 Listra kimbig afa Derbe kimbig \p \v 8 Afa Listra kimbig waba el mong kukwaligni gafna. Enaig esenamba eba afag gwenaig wesig wa wanigana. Afa kwamblogfenam mas gominefena mo. \v 9 Afa enanam mahim Pol lahlag mo sihiagofnamba enag el ena mo higina ofena. Afa so Pol ehem fahigenagenam anwanafena ehena olug onigig ati yuhwafeg eso God ehem wangenefe fatif. \v 10 Eso Pol ehem ambagwa sihina og, “Buihia gohum!” Eso ehe pusoka gohnam so ikana. \v 11 Afa el numb nanguni mahim Pol enaig esenamba eso ehengel Likoniana mona ambagwa esona og, “Sohna elbi eba sambaganigi god el lofug bigim pe ahbonug.” \v 12 Afa Barnabasimba eba sefini Sus afa Pol eba hugna mo sihiaule ofenaiba god Hermes eso ehem sefini Hermes. \v 13 Afa ena lalaba enanai yi el god Susni unehlagim fingi fifini enamba afwambagam kimbig wa gofna. Susni pris bulmakaum tagni wagwagifinim eso kimbig mengig gam wambug ambugoafna. Ehe fena afa mungwali el apaigona ogna kwagi wehlim eso eheningina unehlagim fingi fiawag. \p \v 14 Afa mahim enaig esinimbi eso Barnabas i Pol i ena mo ahiginam afa so heafningina nihi lofug kuko ahwatiafenam so ahpugu olyi kikini ahkafnaba hugna unehona og, \v 15 “Afa mangigim ne enaigba esig? Kaningiba el big mungwalofug fig. Kaningiba ahbog nem lahlag mo ahfaig eso ne mwakwal godum wahinim eso ne wahigi God nofkikenagim onigini. Ehe of i bite i bu i mungwali gawig gafugafiageg. \v 16 Autunam ehe afwambanai elim hwatina eso heafgelni sawiegim pahlukiahufna. \v 17 Afa ehe lahlag gawig wambwai gofnaba eso bu fiafna afa nefgenai so heafna osuna puguageafna. Afa so ehe enaksag fane faifinim afa ehe nengelni olug yi afigig faig. Enamba wagfug ehe nofkikena go.” \v 18 Afa gwenaig mo ahsihinam afa ehe og ma ehegelni onigig wahgifi, ese ehegel masa bulmakau tigi tuhulunim eheningim fingi fiawagfe. \p \v 19 Afa enana Ju el Antiok Aikoniam kimbig wahinim Listra kimbig gam ambugonam ena kimbig wanai elim hekusihiaginimbi, eso Polim hun na tatuni og ateaba wahag eso ehem fini kimbig wa afwambagam fatini. \v 20 Afa mahim Kristen el ehem wagfinimba eso Pol bihianam so piske kimbig gam sahokana. Afa lawam Pol i Barnabas i ena kimbig wahianam Derbe gam ahkana. \s1 Barnabas i Pol i piske Antiok Siria gam ahkana \p \v 21 Afa eheningi Derbe wa ahagafinamba lahlag mo ahsihinamba enanai el enaksag Ainiyagna fiahsaina. Afa piske Listra afa Aikoniam afa Antiok Pisidia gam ahkana. \v 22 Afa ahkafnamba kigmog mo pahlukuiag elim ahfaifinim og, “Nofeka olug onigim wahiyi yi. Amangel Godna bog meg gam saiyegogumba ofifibi eso ma kinig numb finim eso saho.” \v 23 Barnabas i Pol i mungo mungo siosna amunai elim hugwefu ahwati hofefnaba. Eso fane hoiyioaklafinim so betennini og ma God heafna ninga wa agfohie, eba ehegelni Ainiyag. \p \v 24 Afa eheningi Pisidia ahwahianam Pamfilia gam ika ahpuguna. \v 25 Afa Perga wa Ainiyagna mo ahsihinam afa gwesim Atalia gam ahkana. \v 26 Afa nanai yi bot wa afkonam Antiok gam ahkana enanai yi autunam Kristen eheningim Godna ninga wa hwatiginimbi eso God ismunagim kwaganaba eso ena gafugagfeag ahfeakan eso piske ahbona. \p \v 27 Afa ahpugunam enanai yi sios elim ahunetigina og ma ambugog nuwagiba eso heafningina gafugagim sihinug ahfenam og, “God ehe esegim minaba pigiba eso afwambanai elbi Ainiyagim olug onigini.” \v 28 Afa sambaganigi enanai yi pahlukuiag elim hugna ahwangana. \c 15 \s1 Sios el Jerusalem wa nuwagigna \p \v 1 Afa mingnag Judia nai el Antiok kimbig opukonam Kristenim esogoni og, “Mosesna nihe mo enaig esog so na lofugum kukuhiawagi, eso ne ena moba mas pahluhug mo, eba God mas nem wambu.” \v 2 Pol i Barnabas i ena mom ahiginam hugna ahwagnaba eso sios el sihiaginim sambaganigi mi afa minginag apaiyenamba enam hwatini og ma ahui Jerusalem wa siosna amunai el mi afa kanog hwatieg el mi numwehe sihigoni. \v 3 Afa so Antiok sios ehegelim ningitiginimbi eso distrik Fonisia gam afa Samaria gam eso sihiageahuna, og ati afwambanai el Godum olug oniginig, afa mungwali Kristen ena mom higinim eso hugna sifakalini. \v 4 Afa mahim Jerusalem opukonaba sios el i kanog hwatieg el i afa amunai el i ehegelim nangwaginim sifakalini. Eso ehegel sihiagini mang so mungwali God ehegelni ninga wa gafugafeni. \v 5 Afa minginag Kristen farisi nihem pahlukuiaule bigiagafenam og, “Afwambanai el gaba so ma heafna lofugum kukohiaginim afa minginag mungwali nihem Mosesna pahlukui.” \p \v 6 Eso kanog hwatieg el i afa amunai el i nuwagnam ena mom kwefuhiageafafna. \v 7 Afa ena mo sihiageafafnaba eso Pita bihianam sihini og, “Nilite, ati ne anwanafig autunam God kam nengel nai yi olyi kanog wahiag ka afwambanai elim Godna lahlag mo faibi so ma Sisasim olug onigini. \v 8 Afa God ati elni olug onigigim anwanafegim afa heafna Sungwag ehegelim faig eso gwenaig eseg bigelim gaba faig. Enamba bigim wagfunig ati ehegelim gaba wambug. \v 9 Afa big Ju el i afa afwambanai el i Godna nof wa mungwalofug afa mahim ehegel onigigbi eso God ehegelni olug yi nai amtakwalig nihe wambug aitinigbi eso ehegelni olug afsug agfohienig. \v 10 Big i afa bigelni simbianiga i mas numwehig Mosesna lahlag nihem pahluhug mo. Eba hugna kifutig. Ahnaig esegba so na og ka ena kinigbi kikinim Kristenba faigo afa so na enaig esegonibi eba God ninimuf. \v 11 Amo, ati big anwanafig Sisas Ainiyagna afafegwahe God bigim sulfug na so big ehem olug oniginig gwenaig seg afwambanai gaba esig.” \v 12 Afa so mungwali el sifinam Barnabas nai i Pol nai i mom higwagfofna. Afa eheningi enaig sihi ahfini og God afwambanai elim ahanaig ahanaig kigmog kaningina ninga wa esinig. \v 13 Afa eheningi mahim sihi ahwahianamba eso Jems\f + \fr 15:13 \ft (15:13) Afa enanam Herot mas Jemsim higefakana mo.\f* sihini og, “Nilite, so kam higini. \v 14 Saimon ati sihi wahiana og God yuwana minginag afwambanai elim wambugum afa heafna el fiahsaiyig. \v 15 Enamba Godna mo fi sihiule el gwenaig ginofi wahini og. Godna buk enaig sihifeg; \q1 \v 16 Devitna simbianiga enaig eseg lala lofug bufug pegi afa so nengigim ka bonam piske nimbaiba. \v 17 Eso mungwali el Ainiyagim yisigif eba afwambanai el ati ka kanog hwatig eba kana el. \v 18 Enamba Ainiyagna mo ati autunam sihi wahiana afa el enam ati anwanafig eso enaig puguf.” \rq Amo 9:11,12\rq* \p \v 19 Afa Jems gwenaig sihifena og, “Eso ka enaig onigig afwambanai el ogna Ainiyagim olug onigi, nofeka hugna ehegepusug faigo. \v 20 Magofi, naiba nawo ginof finim so big enaig esogo, nofeka fane nimbasam faigo ahga, afa nofeka aga taitufi, afa nofeka sis wena kihlagba ahga, afa nofeka taf ahga. \v 21 Afa ati ne anwanafig mungwali kimbig nuwagig lala Mosesna nihe mo mungwali Isug Auguia Osuna suwigahu, autunam pugugum bog yuwaga pugug.” \s1 Ginof afwambanai elim fatigoni \p \v 22 Afa kanog hwatieg el i amunai i afa mungwali sios el i mungo mo sihiaginim eso ehengel nai yi minginag el hwatigbi so ma Pol mi Barnabas mi Antiok kimbig gam wanahui. Eso Judas fena afa ming unehlagba Barsabas afa ming Sailas fena. Eheningiba eba siosna misog el ahfena. \v 23 Ena elbi pas wahe ningihini. Ena ginof enaig esog: \q2 O nilite, Kangel kanog hwatieg el i afa amunai el i enag ginofba afwambanai Kristenim fatigonug, nengel Antiok, Siria, afa Silisia wanai amangel so eyi go. \v 24 Kangel enaig higig minginag kangel nai el ambugog nem opukegonugum kilimoan mo faigog. Ka mas ehem enaig sihifegonug mo. \v 25 Eso ka mungo mo sihiagigim afa so minginag elim hwatigbi so kangelni lahlag nilite Pol mi Barnabas mi nengelim ningihia gonug. \v 26 Enag eheningiba yuwana mahim Sisas Krais Ainiyagna gafugag hofefnaba minginag el ogna patigi skotigi. \v 27 Enaig esegba na so ka Judas mi Sailas mi ningitigibi so ma ahbonam ena mo mengig na ahsihi enag ginofba mungwalofug. \v 28 Godna Sungwag i kangel i mungwalofug onigig fig mas ka nem kinig skogonahufi. Afa ka sawiyifig so na ohuna nihe mom pahluku. \v 29 Sa nofena fane nimbasam faigo ahga, nofena taf ahga, afa nofena sis wena kihlagba ahga, afa nofena aga taitufi. Afa ne enaig esi hwanigba eba ne yuhwafif. Gweliho. \p \v 30 Afa sios el enag elim ningitiginimbi eso Antiok kimbig gam pas oguhuna. Afa opukonam Antiok sios elim unetiginim mahim nuwaganamba eso pas mo faigona. \v 31 Afa ena ginof suwiginim mahim ehem kwaganamba eso sifakalini. \v 32 Judas i Sailas i eba Godna mo fa sihiaule el ahfena eso eheningi Kristenim hugna sihinug gafenam afa kigmognug ahfenam ena mona ahkwagana. \v 33-34 Afa eheningi ati numwehe enanai yi ahagana afa so Kristen esogona og, “Sa ma Godna olug efihlag nem gohoni.” Enaig esogonam eso piske heafgina kimbig gam ningitigini. \v 35 Afa Pol i Barnabas i afa minginag el fini Antiok kimbig auguiafenamba eso Ainiyagna mo wagfufegonfni afa mo sihigonfni. \s1 Pol i Barnabas i pwatihiag ahfena \p \v 36 Afa mahim managenaba Pol Barnabasim sihina og, “Nawo piske nilitem nangwaghiag ahfiah ka mungwali kimbig so big Ainiyagna mo sihinug ahfe bog na ika ahnangwag fig lahlag auguia me awai awai me.” \v 37 Afa Barnabas ogna Jon Makim ahwaniki. \v 38 Afa Pol mas enaig onigina mo. Ehe enaig onigina og autunam Jon Makba big ambugog Pamfilia wa opukonam afa ehe bigim piske wasani ikana. Afa ehe mas gafugagim auwigina mo. \v 39 Afa hefum flafihiag ahfenam eso ahpwatigina. Afa Barnabas Makim sulufanam ahka bot wa ahkanam eso Saiprus gam ahkana. \v 40 Afa Pol Sailasim sulufanam ogna ahka afa sios esogoni og, “Ainiyagna afafeg so nem numwehe wambufiahkafi” eso ahkana. \v 41 Afa eheningi Siria afa Silisia wa enanai yi enaksag kimbig fapugu ahfiahkafnaba sios elim kigmognug ahfiahkana. \c 16 \s1 Pol i Sailas i Timoti ahwanikina \p \v 1 Pol ikan Derbe yi wanpugunam afa ena kimbig wahianam Listra gam ika wanpuguna. Afa enanai yi Timoti Kristen el gafena. Afa heafna afag gaba Kristen afa ehe Ju angwafig afa awagba eba Grik el. \v 2 Afa mungwali Listra wa nai i Aikoniam wa nai i Kristen el enaig esogona og, “Timotiba lahlag el.” \v 3 Afa Pol ogna Timotim waniki afa mungwali Ju el enanai ati ehe anwanafini Timotina awag eba Grik el eso Pol Timotina lofugum kukohianagena. Grik el mas enaig esi afa Pol enaig esenamba, eba mas Ju el Timotim ahanaig esini. \v 4 Afa Listra kimbig wahinim eso ahanaig ahanaig kimbig fapuke fiahufnamba eso sios elim sihigonugiahufna. Ena nihe Jerusalem wanai kanog hwatieg el i afa amunai el i ena mo sihini wahinimbi og soma enam pahlukui. \v 5 Eso sios elni olug onigig kifuti saigonamba afa so mungwali osuna minginag el ambugog fasahofena. \s1 Pol itiwa lofug nangum \p \v 6 Pol fena afa minginag apaigona eso Frigia Galesiana bite gam ahuna. Afa Godna Sungwag ehegelim kweni og masa Esia na provins Godna mo sihif. \v 7 Afa ahu Misiana bite wa opukonam eso gwesim Bitinia bite gam ogna ahu afa so Sisasna Sungwag ehegelim kweni. \v 8 Mahim enaig esenamba eso Misia mo wahinim afa Troas gam apaigo ahuna. \v 9 Afa sinaini Pol itiwa lofug nangonamba el mungo provins Masedonia nai gofenamba Polim unena gofena og, “Ne Masedonia gam bonam so kam kwagan.” \v 10 Afa Pol enam nangunam eso ikagna kangel numwehiagofi Masedonia gam ahuiagim. Ati ka onigig enamba God kam wagfunug ehe kam ningitigi heafna lahlag mo enag elim sihigonugim. \s1 Lidiana mo \p \v 11 Kangel sip yi fukwalunam Troasim wahinim eso Samotres gam gwesim ahuna opukonam afa nanai lawam ka wahinim Neapolis gam ahu opukona. \v 12 Afa nanai ka ena kimbig wahinim Filipai gam ahu opukona. Ena kimbigba Masedoniana nalig kimbig afa Rom el nanai yi auguna. Kangel nanai yi mwakwalig auguna. \v 13 Afa Isug Auguia Osuna koka esim ahu nanai yi augu Godum sihinafuhug kugim nangu. Ka kimbig muhwa ahunam bu blugum opukonam afa angwafig nuwag gofena eso ka augunam mo sihiagini. \v 14 Afa mungo angwafig gaba ena mo higina ehena unehlagba Lidia. Ehe Taiataira nai ango, lahlag nemug tafiglek lofug faig eso enanam kig nalig fag. Ehe Godna unehlag fingi fiafna. Ainiyag ehe ehena olugim numwehenage namba eso Polna mo higinam keahlana. \v 15 Ehe afa heafna mungo lala nai bu wa apaigona. Enanam kangelim heafna lala gam kam unegoni. Ehe enaig esona og “Ne onigig ka inim Ainiyagim oniginagba eso ne kana lala ambugog auguiafim.” Ehe kam hugna hekusihiagenamba eso ka ahuna. \s1 Pol i Sailas i kalabus lala sahu hafena \p \v 16 Nanam ka Godum sihinag kugam ahuofefnamba ka gafuga angwafig angwamingim ufini. Ena angwafigbi mwaifig simbagahlana esefkufna eso ehe ahanaig ahanaig sumi yi puguiagegim sihiageafena. Ehe enaig gafuga fiahgefenam enanam kig nalig fafenam ena kigba nangwaghiawagig elim faifini. \v 17 Afa Pol kam wankafnaba ena angwafig sum bonam unetigina og, “Sohna elbi eba ehengel God sisinai na gafugag el. Ehe enaig mo sihig God ena mina elim wambugum.” \v 18 Ehe gwenaig sihi higeg fegofnamba Pol kusinam wahigefe mwaifigim sihina og, “Sisas Kraisna unehlag wa ka nem mo osihina ne ohuna angwafig wahianam ika.” Eso ikagna mwaifig ehem wahianam ikana. \v 19 Nangwaghiageg el nangunim mahim heafgelni kig mina awaienimbi eso ehengel Pol mi Sailas mi wambtiginim ambagwa hwatigini og soma kimbig wanai misog el nangwagi. \v 20 Ehengel wambtiginim misog elni nofwa wanahu hwatiginim afa esogona og, “Sohna elbi Ju el afa eheningi bigelni kimbigim gasafahfeg. \v 21 Eheningi elim hekusihiagafeg enaig nihe bigel Rom el nofeka enaig esi.” \v 22 Afa minginag el mungwali wasanam ogna Pol mi Sailas mi patigini. Eso misog el enaig esona og polis ma lofug hugfuoaiti fegonim eso eheningim flakflaketifi. \v 23 Afa eheningim hugna wena kwaskofinim eso kalabus lala fatiauguni. Afa misog el kalabus lala nangwaghiawagig elim sihina og hugna nangwaghiage agfofum. \v 24 Afa higinam eso wambtinam yiminig mengig gam fatiauguni. Afa so eheningina mongugum palangna singihla hwatigini. \p \v 25 Afa sinaini mogug liputegna Pol i Sailas i beten ahfenam afa mwanafi Godum ahfatiaufna eso minginag gwena lala nai el higafafena. \v 26 Afa gwenana ikagna nalig kugo ilafona kalabus lalam fagakuku fiafana. Afa gwenanam mungwali mengig pigiakanam afa sen kalabus elim kikeg pigi apaigona. \v 27 Afa kalabus lala nangwaghiawagig el bihianam afa nangunam mahim mengig pigi gohkafnaba ehe enaig onigina og ateaba opuko ahkau minefeg. Eso ehe naif fanam ogna hefum higefaka. \v 28 Afa Pol unenam og, “Nofeka nimbefum amtakwale fati. Ohwi mungwali auguia.” \p \v 29 Enag el ming elim unenam og ma wi gafa boi. Afa ehe mo kikini bonam Pol Sailasna nihi penam kiafigig gegifini. \v 30 Afa sambaganigim wambtiginim afwambagam pugu wankanam sahtigina og, “Amunai, ahanaig so ka eseba eso God ma kam kweagfunam lahla fai.” \p \v 31 Afa sambaganigi esohona og, “Sisas Ainiyagim so na olug onigina eba so ma God nem afa mungwali nimbeafna mungo lala naim wambu.” \v 32 Eso eheningi Ainiyagna mo enag el mi afa heafna lala nai mi ahsihini. \v 33 Enanam gwena sinaini ena el kalabus lala nangwaghiawagig el sambaganigim bu wa nehugugum sufuhiagena afa enanam ehe fena afa heafna mungo lala nai apaigona afa eso bu wa apaigona. \v 34 Afa so sonag el sambaganigim heafna lala wankanam fane tuhlunam faini. Afa so ehe fena afa heafna mungo lala nai fena Godum oniginim eso hugna sifakalini. \p \v 35 Afa lawam misog el polisim ningitiginibi eso ahu sihini og, “Sohna sambaganigi elim ningitigibi so makai.” \v 36 Eso kalabus lala nangwaghiawagig el Polim sihina og, “Misog el ati sihig ne i Sailas i se ohunanai ahwahianam ahka eso ne olug efihlag na ahka.” \p \v 37 Afa Pol polisim sihini og, “Ka mas mang ahfeg mo ehe kam mungunim mungwali elni nof wa kwaskofigim kalabus lala fatiaugug. Kaningi Rom el\f + \fr 16:37 \ft (16:37) Mingnag Ju el gaba Rom el fini. Romna nihe mo Rom elim nangwaghiag wabufena eso soldia gaba soma enam pahlukui. Ese Rom elim ikagna kwaskofif afa yuwanam mo kwefihiagegonim so sumi yi mo kwaskofif.\f* eso enamba amtakwalig afa kam esegonigim enamba meagam kumoahlig. Afa ehe enaig wahigamte kam og ma pugu ahkai eba so ma kam ambugog sihigonitem eso kam wanahuite.” \p \v 38 Afa polis ena mo misog elim oguhu sihini og Pol i Sailas i ba Rom el eso ehengel sineminefinim embefini. \v 39 Eso ahunam lahlag mo sihigonuginim afa wanapuko ahunam og “Ei, so na ohnagna mo ahwahianam eso ahka.” \v 40 Afa so eheningi kalabus lala ahwahianam Lidiana lala gam ahkana. Afa ahka Kristen nilitem ahkuklunam mo kifutihiag ahfenam eso ahkana. \c 17 \s1 Pol i Sailas i Tesalonaika wa ika hafena \p \v 1 Afa eheningi ahka Amfipolis mi afa Apolonia mi mo ahwahianam Tesalonaika wa ika ahpuguna. Enanai yi Ju ni nuwagig lala gofena. \v 2 Afa Pol enaig eseakafena ikafenam nuwagig lala sahokafenam afa nanai yi sambaga mungo Isug Auguiag Osuna ehe Baibelna mo wagfunugiafna. \v 3 Ehe enaig sihifena Godna Gishu Wahiag el ehe kinig fagim afa so piske bihiag. Ehe og, “Sohna Sisasba ka nem osihin eba Godna Gishu Wahiag el.” \v 4 Minginag Ju el ena mom higinim kehlini. Ena el i afa enaksag Grik Godna unehlagim fingi fiule el i afa minginag misog angwafig i Pol Sailas nai yi pasna. \p \v 5 Afa Ju el kusiasaina eso amtakwalig elim sulfuiahuna mungo wa wasanam amtakwalig onigig faigona so ma olug kakageagi wagnim eso mungwali kimbig gwenaig esini. Ehe ogna Pol mi Sailas mi wambtinim olyi wasan eso kikini ahunam Jesonna lala opukonam mengig tutunim saho yisigini. \v 6 Afa mas wambini mo eso Jeson mi afa mingnag Kristen nilite mi wanagagim sulfu wanahuna kimbigna misog el nangum eso wagini og, “Sonag elbi mungwali kimbig ahanaig ahanaig amtakwalig gafugag eseagahfiakag bog bigelni kimbig wa ahpugug. \v 7 Afa Jesonba eheningina hihe na so ehena lala ahagag. Ehengel Romna misog elni nihe mom mas fatig. Afa ehe enaig esogog ming misog el goh eba sefig unehlagba Sisas.” \v 8 Afa misog el i mungwali el i enaig mo higinim eso ehengelni olug kifuti eskofenam hefum gihkafna. \v 9 Afa ehengel ogma Jeson wanag kigna baiminim eso ma enanai wahiyi. \s1 Pol i Sailas i Beria wa ika ahpuguna \p \v 10 Afa si kifiagna Beria gam Kristen nilite Pol mi Sailas mi ningitigini. Ika ahpugunam Ju elni nuwagig lala asahuna. \v 11 Beria nai elni nihe hugna lahlafena eba mang mungwalofug mo Tesalonaika el eso esini. Enag elbi higinim sifakalini afa ehe mungwali osuna Baibelna mom fahigifinim eso Polna mom kwefihianagini afa inim me awai awai me. \v 12 Eso el numb Ainiyagim onigini. Ju el i afa enaksag Grik el i afa minginag Grik misog angwafig i gwenaig esini. \v 13 Enanam Tesalonaika nai Ju el ena mo anwanafini mahim Pol Beria wa Godna mo sihini gofefenaba eso ahu opukonam ehengelni onigigim fingi fegoni ogma Pol mi Sailas mi amtakwalihiagi. \v 14 Afa so ikagna Kristen el Polim buum blugum ningihini. Afa Sailas i Timoti mo Beria wa ahagfena. \v 15 Afa minginag el Pol ika Atens wa wanpugunam enanai yi ehem washunim eso piske Beria gam ambugona. Pol ehengelim sihini og so ma Sailas mi Timoti mi sihigonibi so ma ikagna Atens gam ahboi. \s1 Pol Atens wa gafena \p \v 16 Afa Pol enanai yi gafenaba Sailas mi Timoti mi nenge niaufena. Afa mahim ena kimbig ahanaig ahanaig enaksag mwakwal god esiaginimbi enam fahigiagenam olug fingi fena. \v 17 Eso ikana nuwagig lala sahunam Ju el mi afa Grik Godna unehlag fingi fiule el mi sihinigena. Afa minginag osuna nuwag guhug wa gohnam eso enanai elim sihini. \v 18 Minginag anwana el Epikurian nai i afa Stoik\f + \fr 17:18 \ft (17:18) Afa el Epikurianim pahluhug afa mingnag elim sefig Stoik eba ehe anwana el afa ehengel anwana mo mi ini mo mi hugna onigiginim afa sihiagini.\f* nai i onigigim pahag ahuafena enag Pol wanflafihiagena. Minginag hefum sahawagini og, “Sohna elbi ehe mimewofe. Ahnaig mo mahim osihiba?” Afa minginag enaig esogona og, “Eba ehe ming bite nai godum bigim hekusihiagofe.” Mahim enaig esogonaba eso Pol Sisasna mo i afa wahag bihiag mo i faini. \v 19 Afa Polim Areopagus nuwag mug wa wanikahunam afa enaig esogona og, “Kangel koka mulug mo higim eso ne minginag elim sihinige bog. \v 20 Minginag mo soka higigba eba enmuna onigig kam fenig eso koka ena mogum numwehe anwanafi.” \v 21 (Afa Atens el i afa mingnag kimbig wa nai el i gafugag mo wahinim ahanaig ahanaig mulug mo hugna membini higinim afa hefum sihiagini eso ehe enaig esogona.) \p \v 22 Eso Pol bihiagonam amunai elim Areopagus mog wa auguiafenaba eso esona og, “Ne Atens el, ati ka nangug nengel noka enaksag ahanaig ahanaig godna unehlagim fingi fi. \v 23 Ka gohminefiahba ka fahigiagegba ahanaig ahanaig gawigim ne lotufinig. Ka nangogba mungo godum faig sime wa enaig ginof goh. Ena ginof sihi og, ‘Ena godba ka mas anwanafinig mo eba ehena sime.’ Ena god ne mas anwanafig mo eso ne ehena unehlagim fingi fig na ka nem ambagwa opugunig. \v 24 God ehe mungwali bite i gawig i eseageg ehe ofna bitenaina Ainiyag feg. Ehe mas el lala nimbagba nanai yi gofi. \v 25 Bigel el mas big mangwalimba kweagfui. Ehe mungohe yuhwafiahgeg. Afa eba ehe mungwali elim nofkikenag faig, afa fufeig faig, afa mungwali gawig faig. \v 26 Ehe mungo elim esenagba eso mungwali el mungwali bite puguiageg. Ehe enag osuna bigelni afahumonim bigim wanafagim wahiana afa ahnanai yi bite big auguiagim bigim wahiani. \v 27 God enaig esegba og ma el eso ma ehem yisgi ahunam afa atiamba ehem ufi me. Afa ehe mas bigim mungo mungo wahigwa yi fenig mo. \v 28 Afa ehe nofkikenai i afa kifutig i bigim faigbi eso big gohka. Eba gwenaig eseg autunam nengelni anwana el ati ginofi wahini og, ‘Ati big gaba heafna luwalig fiahsaieg.’ \v 29 Eso big Godna luwal fig. Eso nofeka enaig onigig God eba gol, silva, hun lofug eso el heafna onigig wa ningana fagim ginof fenageg. \v 30 Autunam bigel mas numwehi anwanafini mo eso God mas bigim kifutig kwefihiageni mo. Afa yawo ehe mungwali bite nai elim kifutig mo faig og so ma olug wahigifinim amtakwalig nihe wahiyi. \v 31 God ati ena osuna wahiag eso elim kwefihiagefe afa ati elim gishu wahiag eso numwehe hugna kwefihianugef. Ena elbi ati wahagim piske bihiag enamba wagfug God ehe ehem gishu wahiag.” \p \v 32 Afa mahim Pol sihinaba el wahanam bihiag mo eso minginag el ehem titigini. Afa minginag enaig esogona og, “Ka membig koka higim eso ne piske kam gwena mo sihin.” \v 33 Mahim enaig sihifinimba eso Pol wasanam ikana. \v 34 Afa minginag el Polim pahlukunam eso Ainiyagim onigini. Afa mungo pahlukuiag el eba Dionisius ehe Areopagus nai amunai el. Mingba angwafig unehlagba Damaris fena afa minginag el apaigona. \c 18 \s1 Pol Korin kimbig mo sihina \p \v 1 Afa Pol Atens wahianam Korin gam ikana. \v 2 Afa enanai yi ehe Ju el Akwilam ufana. Afa Akwilana mog kimbigba Pontus ehe heafna angwag i Prisila managig hwainig Italim ahwahianam Korin gam ahkana. Ahnaig esenaba, eba Romna misog el Klodius sihini mungwali Ju el so ma Rom kimbig wahinim ahui. \v 3 Akwila i Prisila i sel lala kwaligig el gwenaig Polna gafugag lofug. Eso Pol ehem ika nangwagenam mwakwalig augunam eso ena gafugafini. \v 4 Mungwali Isug Auguia Osuna Pol Ju elni nuwagig lala ika sahufenam sihinigeafna afa ehe ogna Ju el mi Grik el mi hekusihianige og ma Ainiyagim onigi. \p \v 5 Afa mahim Sailas i Timoti i Masedoniam ahwahianam ahbonaba Pol heafna gafugag mo wahianam afa higeg Ainiyagna mom gafugafegofna. Ehe hugna Ju elim kifutig mo sihini og, “Sisas eba Godna Gishu Wahiag el elim wambf.” \v 6 Afa Ju el mas ena mom membini mo afa ehengel Polim amtakwalig mo sihinaginiba eso Pol heafna nihinai lofug wa nai nohusige buabufehiagenam afa esona og, “Ka nem inim mo sihinigbi afa ne mas fatinig eso God kam mas esonai. Eba ne mungwag nimbeafena tautig amtakwalig wambuf. Afa yawamba eba ka afwambanai elim oku sihinif.” \v 7 Afa Pol Ju elni nuwagig lala mo wahianam pugunam ika Titius Jastusna lala gafena. Ena lalaba nuwagig lala muhwa gofena. Ena elbi afwambanai eba Godna unehlag fingi feule. \v 8 Afa Krispus eba Ju elni nuwagig lalana amunai el fena afa ehe fenam heafna mungo lala nai apaigona afa Korin nai el enaksag apaigona enag Godna mo higinim afa olug wahigifinim eso bu wa apaigona. \p \v 9 Mungo sinaini Pol itiwa lofug nanguna. Afa Ainiyag ehem sihina og, “Nofeka embefe. So na hugna sihiakafum. Nofeka mwahlai gofim. \v 10 Eba ka ne i ahgofuf. Mas nem aman amtakwale fati eba ati kana el numb fiahsaieg ena kimbig wa.” \v 11 Eso Pol enanai yi mungo yia fena afa haf fena enaig wa ganam Godna mom ogfu fenugena. \p \v 12 Enanam mahim Galio eba Akaia nai provins misog el fenamba enanam Ju el nuwagnam ogna Polim ahanaig minafenagi afa so ehem finim misog el nangum wanigahunam eso ma misog el kwefihianage. \v 13 Afa ehengel enaig esogona og, “Sonag elbi elim wambugum hekusihiageg Godum lotu fenigim eba bigelni nihe mo flafug.” \p \v 14 Pol og nawo wahigi sihin afa Galio Ju elim esoni og, “Ateaho nengel Ju so na enaig esogog sona elbi ehe hugna amtakwalig eseageg enag kog kawo nengelni mo higinam eso ehem kwefihianage. \v 15 Afa ne hugunam unehlag mi afa nimbiafgelni nihe mo mi ne sislafofiagig. Enam kam kusig, neaga nimbefum ehe so na kwefihiagi.” \v 16 Afa so ehe Ju elim enanai ningitigina. \v 17 Afa ehengel olug kakagini eso Ju elni nuwagig lala naim amunai elim Sostenisim kikehlinim kot lala muhwa tigekini. Afa Galio mas enaigim onigina mo. \s1 Pol Antiok gam piske ikana \p \v 18 Afa Pol Korin wa mwakwaliganam eso Kristenim mo wasanam. Afa so Akwila mi Prisila mi wanikana bot wa wanfukonam eso Siria gam ahuna. Pol akafenaba Senkria wa samawina eba enaig esenaba eba wagfug ehe ati Godum mo sihi wahiana. \v 19 Afa ahu Efesus wa opukonam Pol Prisila mi Akwila mi mo wasanam ehe mo ikana Ju elni nuwag lala sahunam Ju elim mo wansihiagena. \v 20 Afa minginag ehem sahanagini og, “So na kam mwakwalig ohunanai.” Afa ehe og, “Ka mas enaig ese.” \v 21 Afa awasan fenamba ehe enaig esona og, “Afa God sawiyi fegba eba ka piske bof.” Afa so ika bot wa mo fukonam Efesus mo wahianam ikana. \p \v 22 Bot wa ikan Sisaria wa pugunam ika Jerusalemna sios elim ika nangwagena. Ika nangwagenam eso Antiok gam ikana. \v 23 Pol enanai yi mwakwalig ganam afa wahianam ika distrik Galesiana kimbig mi afa Frigiana kimbig mi enanai yi Kristen elim kifutihiagena. \s1 Apolos Efesus wa mo sihina \p \v 24 Afa enanam Aleksandria wanai Ju el Apolos ehe bo Efesus wa gafena. Ehe lahlag sihifeafena afa ehe ati Godna bukim numwehe anwanafena. \v 25 Enaba ati numwehe Ainiyagna minam wagfufenagini naso afigigenam ena mo sihinaba afa ena mo inimfena. Afa ehe mas anwanafena mo Sisasna unehlag wa bu wa apaiyegim eba Jonna bu wa apaiyegim mungo anwanafena. \v 26 Afa ehe ikanam Ju elni nuwagig lala hugunam sihinaba eso Prisila i Akwila i ahiginam afa ahsulfanam heafningina lala gam ahwanikinam enanai yi numwehe minginag mo Godna minam wagfufenag ahfena. \v 27 Afa Apolos ogna Akaia gam ika afa Efesus nai Kristen ogna ehem kweagfu. Eso pas ginofinim Akaia Kristenim faigona og soma ehem sulfi. Afa mahim Apolos Akaia wa pugunam eso Kristenim enanai yi hugna kwagana. Enag elbi God ati afafenigbi eso ehengel Godum oniginig. \v 28 Afa Apolos Ju amunai elim mo soaginim afa ambagwa hugna ehengelni mom pigawampupenam eso ehe Godna bukim ambagwa wagfuni og, “Sisas eba God Gishu Wahiag el elim wambugum.” \c 19 \s1 Pol Efesus wa gafena \p \v 1 Afa mahim Apolos Korin wa gafenaba Pol mahimsi mina wa wagiebon eso Efesus wa mo puguna. Enanai yi pahlukuiag elim nangwagina. \v 2 Afa ehengelim sahtigina og, “Mahim ne olug oniginiba ateaho ne Godna Sungwagba wambug?” Afa wahigi sihini og, “Awai, ka mas higini mo Godna Sungwag gohugba.” \v 3 Afa Pol sahtigina og, “Ateaho, eba ahanag bu wa apaiyeg ne fig?” Afa wahigig sihini og, “Jonna bu wa apaiyeg ka fig.” \p \v 4 Afa Pol sihina og, “Jonba enaig esena amangel olug wahigifigbi eso bu wa apaigoafena. Afa ehe elim og so olug onigini el so sum obo eba Sisas.” \v 5 Ena mo higinim eso Sisas Ainiyagna unehlag wa bu wa apaigona. \v 6 Eso Pol ninga ehengelim sisi fakanimbi eso Godna Sungwag ehengelim bo gohunimba eso ehengel ahanaig ahanaig mona fiahgini afa Godna mo fi sihiule lofug fifini. \v 7 Enag kwamblogna nambaba gwesim hili 12 fena muhwa fena. \p \v 8 Afa sambaga mungo was yi Pol Ju elni nuwagig lala fakafegofena mo sihiagim afa ehe soaginim afa hugna sihinigeafna mas embefena mo ehe wagfuni Godna bog meg inim feg. \v 9 Afa minginag el ena mo higigim eyapusogona afa ehe Ainiyagim onigigim kusini afa elni nof wa Kristeneg minam molampiagini eso Pol nuwagig lala wahianam minginag Kristenim wankana. Afa mungwali osuna eso ikafna Tiranusna anwana lala sahufenam sihiageafena. \v 10 Gwenaig esegohum ikan sambaga yia fena. Eso Ju el i Grik el i enanai yi Esia provins wa gofena enag Ainiyagna mo higini. \s1 Skevana legna mo \p \v 11 God Polna ninga wa ahanaig ahanaig kigmog wagfuiagena. \v 12 Afa el hankisip i lofug plefwag i wambfinim ogohufenam Polna nihi yi nana tuhfinim eso wambugenam gih elim wambwai goafenamba eso gih i nimbasa i wahia ahuafena. \v 13 Afa minginag Ju el ahufeanim Ainiyag Sisas unehlag wa ogna nimbasam ningitigif. Afa ehengel nimbasam enaig esogoni og, “Sisasna unehlagim Pol sihiba enag ka nem sihinigbi so ika.” \v 14 Afa Skeva eba Ju el ehe misog pris heafna luwalig enwesog wa gohna. Enag el nimbasam enaig esegonugini. \v 15 Afa nimbasa amtakwalig ehengelim sihini og, “Sisasba kati anwanafeg afa Polba kati anwanafeg afa nengelbi amangel?” \p \v 16 Afa ena el nimbasa amtakwalig ehenai yi gohoule sofuku kugunam hugna kwaskofiahkanaba lofug mo hugfuoaiti gifenimbi eso ehengelni nihi buagmalig fiahsainam eso taf puko peminefena so lala mo wahinim nihig bihig embem ahuna. \v 17 Afa Efesus wanai Ju el i Grik el i mahim ena mo higinim eso hugna embefeagenim so Sisas Ainiyagna unehlam hugna fingi fini. \v 18 Afa el numb autunam so ahanaig ahanaig eseagini enag Ainiyagim onigini enag ambugog minginagna elni nof wa heafgelni ahanaig ahanaig mo sihiagini. \v 19 Afa el numb agisu ule afa wini ule enaig eseagifini ena buk amtakwalig angogluinim eso elni nof wa suwi wa wehlini. Mungwali ena bukba suwiginimbi eba 50,000 kina enaig fena. \v 20 Enaig esifinimbi eso Ainiyagna mo kifutinam eso pugu mungwali kimbig ikaminefena. \s1 Efesus el ninimugona \p \v 21 Afa mahim enaig esinimbi eso Pol ogna Masedonia afa Akaia gam pugunam eso Jerusalem gam mo ika. Ehe og, “Ati ka osumba nangug afa ka so Romim gaba ika nangu.” \v 22 Afa so Pol Timoti mi Erastus mi Masedonia gam ningitigina. Eheningi Polim ahkweg fwafena. Afa Pol mo Esia Provins wa mahimsi gafena. \p \v 23 Enanam Efesus el hefum hugna flafihiagini afa fiflafeagini Ainiyagna minam. \v 24 Afa Demitrius Efesus wa nai el heafna gafugagba silva fiageule. Afa silva fafenam higfehiagefenam wetiklug lotu lala lofug gafugafeafna. Ena lotu lalaba ofenaiba Artemisna nalig lotu lala Efesus wa gofena. Artemis eba Efesusna god angwafig. Demitrius fena afa minginag gafugag el apaigona ena gafugagna kig nalig fifini. \v 25 Afa heafna gafugag el mi afa minginag gwenag gafugag wa nai mi unetiginam ma nuwaganamba. Ehe enaig esona og, “O nilite, ne ati ne anwanafig big enaksag kig ena gafugagna big fig. \v 26 Afa big higigim nangug Pol so eseageg. Ehe enaig esog god el ningina gafugafegba eba mang god mo. Eba ehe Efesus wa nai el mi afa Esia provins wa nai el mi ehengelni onigigim gasaf wambuf. \v 27 Afa gwenaigba ikafiba eba el bigna gafugagim moalampbi fi. Afa bigelni nalig god angwafig Artemisna unehlagba amtakwalef. Afa mungwali el Esia provins nai afa mungwali bite enanai yi go ehena unehlagim so fingi fig. Enag masa enaig onigif Artemisba eba kifutig awai afa heafna lotu lala eba isug gofuf.” \p \v 28 Afa mungwali ena mom higinim olug kakagiagini afa kifutigni wagini og, “Bigelni Efesusna Artemis eba ehe sisi fenig.” \v 29 Afa managig hwainig mungwali kimbig bigiagafenam. Afa Gaius i Aristarkas i Pol Masedonia nai wanbona, eheningim wambtinim nuwag guhug wa ikagna wanahuna. \v 30 Pol ogna ika el nai yi olyi pugu afa so pahlukuiag el ehem kweni. \v 31 Afa minginag Esia provins wa nai misog el afa Polna hihe gaba, ehem mo ningihini og, “Nofeka enanai yi nuwagig guhug waba ika.” \v 32 Afa el nuwagnam etetiagenim hefum sahigini. Afa minginag enmuna onigig flifinim hugna wagfini. Afa minginag gaba gwenaig esiagini. Afa enaksag mas ena mog nuwagigim anwanafini mo. \v 33 Afa Ju el Aleksanderim hekusi ningihini ogma olyi gohnam eso ma mo faiyi. Eso ma ika gohnam ningana kweni afa ehe ogna mungwali ehengelim enaig sihifeni Pol eba mas mang eseg mo. \v 34 Afa nangunim enag elbi Ju el eso sambaga aua mungo mengna hugna wagini afa esogona og, “Bigelni Efesusna Artemis eba ehe sisi fenig.” \p \v 35 Afa kimbig wa nai misog el bihianam kwenim eso sihini og, “Efesus luwal sahig, mungwali el bite wa gohka enam ati anwanafig bigelni kimbig Artemisna lotu lala mi afa heafna uflog hun mi of wa nai pena enag big numwehefugu. \v 36 Afa mas aman esoi eba mas inimfeg mo. Eba awai. Eso ne afafug augu. Nofeka ikagna ahanaig esego. \v 37 Ne ati enag elim ohunanai yi wanambugo afa eheningi mas ahanaig esahfeg mo. Afa mas bigelni god Artemisim moalamp ahfeg mo afa ehena lotu lala mas okwef ahfeg mo. \v 38 Afa Demitrius feg afa mungwag gafugag el apaiyeg afa atiamba ahanaig kinig figbi eba ati mina feg so big wahibi, so ma heafa sonag el kotime goni afa kwefihiageg el ati feg. \v 39 Ati amba ne ming mo fegba so na ningenim eso ne nengigim amunai elni nof wa sihiageba so ma enam kwefihianagi. \v 40 Afa yawo osuna big el numb nuwagigim mo flafihiagig enag nuwagimba mas mog feg mo. Atiamba Romna misog el bigim kotim ofenfibi eba bimbeafgelni moawa. \v 41 Afa ehe gwenaig esenim eso elim ningitiaminefena.” \c 20 \s1 Pol Masedonia afa Grik gam piske ikana \p \v 1 Afa enag flafihiagig mo mahim wesig fenaba eso Pol Kristenim awamonim eso kifutihiagenam og ne yi auguiafuf. Afa so enana mo wahianam eso Masedonia gam ikana. \v 2 Afa enanai yi enaksag kimbig fapugu fiahkafnaba enaksag mo elim kifutihiageikan ika Grik wa ika pugunam enanai i sambaga mungo was fatina. \v 3 Afa Pol Siria gam bot wa ikagim ofefnamba eso higina Ju el mo sihiag ofifinibi ogna ehem tigi eso ehe ming onigig fanam og naso Masedonia mina gam eso Jerusalem gam piske ika. \v 4 Afa Sopater Pirusna leg eba Beria nai el afa Aristarkas i Sekundus i afa sambaganigi Tesalonaika nai afa Gaius Derbe nai fena afa Tikikus i Trofimus i eba Esia nai ahfena afa Timoti fena eso mungwali Pol wanikana. \v 5 Afa ehengel gof ahunam Troas wa kangelim nengegon nafafiba. \v 6 Afa buyis Bret Yist Hwainig awaiyeba eso kangel Filipaim wahinim bot wa ahuf. Afa mahim afa wa pugufeg osuna awaiegba eso ka ahu Troas wa mo opukonam enag elim wambuf. Enanai yi elegeg wa gohug osuna ka fif. \s1 Pol Troas wa gafena \p \v 7 Afa Sande kangel nuwagnam Ainiyagna fane fini. Afa Pol ogna lawam ika afa so ehe Godna mo sihiagegohun ika mongokuk liputegna puguna. \v 8 Ena lala meg ka nuwaganamba eba sisyi gofna afa enanai yiba enaksag lam kagi hwatini. \v 9 Afa luwal kwamblog heafna unehlagba Yutikus ena lala meg sigagwa agafenamba noftuta fiaufena. Afa mahim Pol mo mungwanam sihiagofnaba eba ati nongifini afa ehem so noninai bite gam tigefu pekana. Afa apaigona kikehlinimbi ati wahana. \v 10 Afa Pol penam ehena nihiginim ningana kikenagenam afa esona og “Nofeka kusguni eba nofkena gi.” \v 11 Afa piske sisyi megig gam fukoli ahunam afa Ainiyagna fane finim afa fane mo ahgagini. Afa mo sihiagiafan ikan si ambafiakanaba Pol wasana ikana. \v 12 Afa ena luwal piske bihianamba eso heafna lala gam wanigahuna, afa so ehengelni olug lahla feskofena. \p \v 13 Pol kangelim esoni og, “Ne gof sip yi Asos gam ahuf afa kaba bite mina sum bof. Afa enanai yi so ka nem bo wambunam so big sip yi mungwal ahuf.” Eso ka enaig esini. \v 14 Afa mahim ka ehem Asos wa ufinim eso ehe sip yi fukonamba so ka mungwal Mitilini gam ahuna. \v 15 Afa ka sip yi Mitilini wahinim afa ming osuna ka Kios wa opukonam afa ming osuna ka Samos wa opukonam afa ming osuna ka Miletus gam opukona. \v 16 Pol ogna Jerusalem gam ikagna ika puguiba soma Pentikos buyis pugui. Afa ehe oniginam masa ka se hugna Esia provins wa gafuf eso ka sip yi Efesusim kwegfu ahuna. \s1 Pol Efesus amunai elim og ne eyi auguiafuf \p \v 17 Afa Pol Miletus wa gafena Efesusna sios amunai elim mo ningihiana og, “Kam ambugog nangu.” \v 18 Afa mahim ambugog opukenamba afa esoni og, “Yuwana ka Esia provins wa pugunam nem nangwagnam afa bo yiauwofeg enamba ati ne anwanafig eso ka ahanaig ahanaig esagena. \v 19 Afa Ju el ogna kam ahanaig ahanaig minafenaginim eso tigifati eso enam ka kinig fag. Afa ka kefum ahnai skaufegim eso ka nombna Ainiyagna gafugafeg. \v 20 Ne ati anwanafig ena mo so nem kwaganig eba ka mas kehlagufi. Eso ka nem nuwagig guhug wa i afa nengelni mungo mungo lala i sihinigiafena. \v 21 Ju el mi afa Grik el mi ka gwenaig esonig so olug waikifinim Godum onigini eso Sisas Ainiyagim olug onigina hufum. \v 22 Afa yawo Sungwag kam hekusenagba ka Jerusalem gam aka afa ka mas anwanafeg mo enanai yi mang kam fef. \v 23 Afa kati anwanafeg mungwali kimbig ka ikaba Godna Sungwag kam sihina el kam ogna kalabus yi fatinim afa ahanaig ahanaig kinig kam pugunafe. \v 24 Afa ka mas onigig kikefumba afa kaba mungo onigig feg Ainiyag Sisas gafugag kam faig ka so gafugag okwian augi enaba Godna afafeg lahlag mo ka sihiageg. \p \v 25 “Afa ka mungwali kimbig wagiakafna Godna bog meg mo nem sihinifini. Yawo ka nem wasanigba afa ka anwanafeg ne mas kam piske nangui. \v 26-27 Ka mungwali Godna sawieg mo faig mas ka mungo kumwahlag mo. Eso ka nem inim osihin aman mungo awaiegba eba mang kana moawa mo. \v 28 Afa Godna Sungwag nem siosna misog el kanog hwatig eso nimbefum mi afa mungwali sios el mi numwehifim eso el sipsipim nangwaghiagfafef eso enaig fi. Enamba ati Ainiyag heafna tafna enag elim mungwali wambug. \v 29 Ati ka anwanafeg mahim ka nem wasanig ikaiba minginag el ogna ambugog nem amtakwalhiagi. Enaig sangwali mawang lofug ambugog sipsipim kwaskofif. \v 30 Afa minginag nengel nai opukonam wahigifenam nem mwakwal mo sihigonigba eso ehengel membeg ne ehengelim pahlugahuf. \v 31 Eso enam numwehifibi afa nofeka eteti sambaga mungo yia osuna sinaini higeg ka nem nombna wahe sihinifini. \p \v 32 “Afa yawo ka nem Godna ninga wa awasan afa heafna afafeg mo soma nem kwagani eso nengel lahlafifig afa enaigba God heafna elim enaig esenig. \v 33 Ka mas amana silvam, golim afa lofugum membena mo, eba awai. \v 34 Ati ne anwanafig ka mas nem esoni ka kike kiafena ningana gafugafegim kefum feg afa kikeafena mungo gafuganaim kweafug. \v 35 Enaig ka mungwali eseagegba eba ka nem wagfunug so big minginag euwiaug elim kwaganim. Afa ka Sisas Ainiyagna mo onigig ehe enaig esog ‘Afa enanam ne fagba eba lahlafeg afa enanam ne faigba eba hugna lahlag nemug feg.’” \v 36 Afa mahim Pol mo sihi wahianam eso ehe ehengel enanam mongkokini kwakwagenim so betenini. \v 37 Afa ehengel mungwali wewatonam afa ehem ningana kikenagim eso esogona nasabam eyi ne ikafif. \v 38 Afa ehena mom oniginim eso ehe esona ehengel ehem mas piske nangui afa so ehengelni olug hugna kinia skofena. Afa so sip gim wanigahuna. \c 21 \s1 Pol Jerusalem gam ikana \p \v 1 Afa kangel ehengelim wasanam afa misosuf bot wa ahuna Kos ailan wa opukona. Afa ming osuna ka Rodes wa ahu opukonam eso Patara kimbig wa opukona. \v 2 Enanai yi ka nanguni sip Fonisia gam ogna ika. Afa ka fukolinim eso ka ahuna. \v 3 Afa ka sip yi ahuian ailan Saiprus nangunim afa kwefunim Siria provins gam ahuna. Afa Tair kimbig wa ka opukonam eso enanai yi sipna gawig suguni. \v 4 Afa kangel minginag Kristenim wambinim eso enag el ka mungwali auguna enaig mungo wik. Afa Godna Sungwag enag elim onigig faini eso Polim sihini og, “Nofeka Jerusalem gam ika.” \v 5 Afa mahim sip ena kimbig ogna wahia ikaiba eso enag el heafgelni angwafig luwal kimbigim wahinim bu blugum wanahuna. Enanai yi ka mungwali mongkokini kwakwaginim beten fafif. \v 6 Afa kangel esogona “Nasabam eyi auguiafuf.” Afa so kike mo sip yi fukolinim afa ehengel piske lala gam ahuna. \p \v 7 Afa kangel Tairim wahinim ahuian Tolemes opukona. Afa enanam Kristenim wambinim afa mungo osuna ka auguna. \v 8 Afa lawam ka wasanim ahunam Sisaria opukona. Enanai yi ka Filipna lala auguiafena. Ehe Godna lahlag mo sihiaule. Autunam aposel elegeg el kanog hwatini eso ehegelim kwagani afa Filip ehengel nai. \v 9 Heafna sambaga sambaga angwaming angwafig luwal eba Godna mo fi sihiaule el. \v 10 Afa kangel mwakwalig augunam afa Agabus eba Godna mo fi sihiaule el ehe Judia nai wahia bona. \v 11 Ehe bonam Polna afiai hugufa hefum mong mi ninga mi enana kikenaginam afa esona og, “Godna Sungwag enaig sihifeg ‘Jerusalem wa nai Ju el amanim heafna afiaini kikenagifi eso gwenaig esef, afa ehem angoluwagna ninga wa fakif.’” \p \v 12 Afa higinim kangel afa mungwali Polim kifutig mo sihini og, “Nofeka Jerusalem gam ika.” \v 13 Afa Pol wahigi sihina og, “Mang fegba afa ne wewatig eso kana olugum kinig feg. Enanam ka Jerusalem wa Sisas Ainiyagna gafugafef afa enanai yi kam kalabus yi fati afa kam tigifati eba kati numwehego. Eba mang ka fiah mo.” \p \v 14 Afa ehena onigig kifutigna eba mas onigig wahigifena mo. Eso kangel wahiana esoni og, “Soma Ainiyagna sawieg esif.” \v 15 Afa enaig esenim eso kangel numwehiaginim Jerusalem gam ahuna. \v 16 Afa minginag Sisaria nai pahlukuiag el wanahunam, afa Nasonna lala wanambugona eso kangel enanai yi auguiafena. Nason eba Saiprus nai el ehe yuwana pahlukuiag el fena. \s1 Pol Jems nangum ikana \p \v 17 Afa mahim Jerusalem wa opukenamba Kristen el kangelim nangwaginim afa sifakalini. \v 18 Afa ming osuna Pol afa kangel Jemsim nangugum ahuna. Afa enanai yi siosna amunai el nuwagigna. \v 19 Afa Pol esonim eso ehengelim sihinigena mungwali lahlag gafugag God afwambanai elim esenugeg. \v 20 Afa higinim Godna unehlag fingi fini. Afa Polim esuni og, “Nilite, numwehe enag anwanafenam afa enaksag Ju el kifutig Mosesna nihe mom onigig eba Sisasim olug onigig. \v 21 Afa minginag enaig esogog ne ati sihig Ju elbi afwambanai elim mungwal auguia so Mosesna nihe mo mas fatig afa ne ehengelim sihinig nofeka nimbiafgelni fangona luwalna lofug wesig kofifatini eso bigelni nihem mas pahluhug mo. \v 22 Eso mang big esif? Afa ehengel higifi ne ati bog. \v 23 Afa kangel membig so na enaig ese.\f + \fr 21:23 \ft (21:23) Kristen amunai el membig Pol enag sambaga sambaga elim Godna nalig lala gam wanblo sahonam afa kig faig so ma ehengel Ju elni nihem lahlag pahluguf. Enaba wagfug Pol mas Ju elni nihem filafeg mo.\f* Afa enag sambaga sambaga el Godum ati sihi wahini. \v 24 Afa kangel membig so na sonag elim Godna Nalig lala gam wanahunam afa Juna nihe mom pahluhug eso nengel afsug auguf. Afa nimbe enag gafugagim kig faif eso ma enag el heafgelni lapug wigoni. Afa ne enaig esibi mungwali anwanafif amtakwalig mo nem esinig eba mwakwaleg. Afa nem inim bigelni nihem higeg pahluku. \v 25 Afa kangel afwambanai Kristen elim kikeafgelni onigig ginofinim ati ningihigoni. Ka ehengelim enaig esogoni og, ‘Sa nofena fane nimbasam faigog ahga, nofena taf ahga, afa nofena sis wena kihlagba ahga, afa nofena aga taitufi.’” \p \v 26 Afa ming osuna Pol enag sambaga sambaga elim wambtiginim eso enaig nihem pahlukuiba so ma afsug augui. Afa ehe Godna Nalig lala gam ikanam prisim mo sihina amansi ehengel enag nihem auwigig. Afa amansi ambugonam ehengel mungo mungo Godum sis tuhlu faif. \s1 Polim Godna nalig lala wa kehlini \p \v 27 Afa enag elegeg gohug osuna meini fenaba afa minginag Esia nai Ju el Polim Godna Nalig lala wa nanguni. Afa enaksag elim olug fuko wasanim afa Polim ningina kehlini. \v 28 Ehengel unegoni og, “Israelna luwal kam kwagani. Sonag elbi mungwali kimbig elim sihini fiahkag afa enaig esog Israel nai el i, Mosesna nihe mo i, afa ohuna Godna Nalig lala eba isug. Afa afwambanai el ese Godna nalig lala gam sahu kaf afa yawo Pol afwambanai elim Godna nalig lala sahu wanbogum eso enag afsug lalam Godna nof wa amtakwale skofig.” \v 29 (Afa minginag el Trofimus mi Pol mi nangwaginimbi kimbig wa ahkafena. Trofimusba Efesus wanai el. Afa enaig onigini Polba enag afwambanai elim Godna Nalig lala sahug wanikig eso ehengel enaig esogona.) \p \v 30 Afa kimbig wanai el etetinim eso kikini fambugofinim Polim kikehlinim Godna Nalig lala menai hugufi afwambagam okuhunam eso ikagna mengig mo kikisini. \v 31 Afa Ju el ogna Polim tigi afa Rom wanai soldiana misog el enaig higina og Jerusalem el hefum fagahag. \v 32 Eso ehe heafna soldiam ikagna wanika wan opugu fenamba eso Ju el ehem nangwagnim eso Polim wahini. \v 33 Afa enag misog el ika Pol nai yi muhwa pugunam og kikehlinim sambaga sen na kikenaginim afa so sahini og, “Eba aman afa mang mai fegba?” \v 34 Afa minginag el mungo onigig finim hugna wagini afa minginag mo enmuna onigig fini eso misog el mas ehengelni mom numwehe anwana fenugena mo. Eso misog el soldiam sihinimbi afa so ehem soldiana auguiag lala gam wanig ahuna. \v 35-36 Afa enag el numb pahag ahuiafenamba hugna esogona og, “Sohna mo tigifaki.” Afa soldia wanig ahu ling muhwa wanig opukof fenamba afa mungwali el ogna tigifati eso soldia Polim ningana fukui oguhuna. \s1 Pol mungwag wahigi sihini \p \v 37 Afa soldia ogna Polim lala megam sahu wanig ahuf fenamba Pol misog elim sahna og, “Kogna wesig mo sihiagaf.” Eso misog el sahna og, “Ei, namba Grikna mo anwanafe ule ho? \v 38 Afa kawo kog namba Isip yi nai el autunam enag el gavman i biga gafenam 4,000 fagule elim wambinam bite bihig gam embem wanahuna. Eba mang namba enag el mo.” \p \v 39 Afa Pol wahigi sihina og, “Amo, kaba Ju el. Afa kikeafena kimbigba Tarsus Silisia nai na provins. Kana kimbig nalig unehlag feg eso kam sawiyi fenaiba ka so mungwali elim mo sihinige.” \v 40 Afa mahim misog el sawiyi fenamba eso Pol ling yi guhunam ninga na kwenim. Afa mahim el sifinamba eso ehegelim Hibru mo na sihini. \c 22 \p \v 1 Afa Pol sihini og, “Amunai i nilite i sahig kana mom.” \v 2 Afa ehe mahim Hibru mo na sihinaba ena mom higinim eso ehengel hugna mwahlai sifina. Afa Pol mahimsi sihiagofena. \p \v 3 “Kaba Ju el. Kikeafena kimbigba Tarsus Silisia nai na provins. Afa ka bog ohuna nai yi numbig. Afa Gamaliel kam numwehe bigelni simbianga na nihe mom wagfunagena. Afa Ka Godum hugna membenagim eso ka kifutig gafugafeg ehem pahlukuiagim eso ne yawo gwenaig esi. \v 4 Afa amangel Kristen na mina ahuiagim ka ehengelim ahanaig ahanaig esehiagena. Ka kwamblo mi angwafig mi wambufenam kalabus yi aitiafnaba eso mingnag pigihiana. \v 5 Afa misog pris i mungwali kaunsil i ati anwanafini kana moba inimfeg. Autunam ehengel kam pas wa kifutig mo ginof fainibi eso ka Damaskus nai Ju amunai elim fai, eso koka Damaskus gam ikanam Kristen elim sen na Jerusalem gam kike wambuf eso ma amtakwalig hiagi.” \s1 Pol Ainiyag na minagam puguia na mo sihina \p \v 6 “Afa ka ikan osu misosuf gigini Damaskus wa opugufenamba eso ikana heven wanai afwambusug nalig kam wagfig fakana. \v 7 Eso ka bite wa pe gifinimbi afa ka elni mengigim higina kam sihina og, ‘Sol, Sol! Ahanaig esenaba so na kam amtakwali afana?’ \v 8 Ka sahna kog, ‘Ainiyag, ne aman?’ Afa ehe esona og, ‘Kaba Sisas Nasaret wanai eso ne kam amtakwali afana.’ \v 9 Afa el so ka ahuna ati ehe afwambusugbi nanguni afa mas ehena mengig higini mo eso kam sihina gofena. \v 10 Afa ka sahna kog, ‘Ainiyag, mang ka fef?’ Afa Ainiyag esona og, ‘Buihianam ika Damaskus gam sahoka. Afa enanai yi so nem el sihinaf enag mungwali gafugag God nem wahianag eso ne esef.’ \v 11 Afa enag afwambusug nalig nofugum kam tonbusinaba eso kikeafna hihe ambugonam kam ninga na kikehlinim Damaskus gam wani saho ahuna. \p \v 12 “Afa enanai yi Ananaias gafena. Afa enag el Godna nihe mom lahlag pahlukuf ule afa enanai mungwali Ju el ehem hugna lahlafe fini. \v 13 Ehe kam nangunam eso ehe bo ka nai yi muhwa pugu gofenaba afa sihina og, ‘Kana nilite Sol, so bahia ninofe.’ Eso ka ikagna ehem nanguna. \v 14 Afa Ananaias kam sihina og, ‘Bigelni simbianigana God nem wahianag eso ehena sawiegim anwanafenam afa Sisas Godna lahlag elim nangunam eso heafna mengigim higina. \v 15 Afa eba ne ikanam elim Godna ahanaig ahanaig sihinugef afa so na mang nanguna afa higina enam ne sihinif. \v 16 Eso nofeka awauyife. Bihianam bu wa penam Ainiyagim unenaiba eso ma neana nuwehfumo gigiafenai.’” \s1 God Polim ningihiana afwambanai el gim \p \v 17 “Afa ka Jerusalem gam piske bonam afa mahim ka Godna nalig lala sahu beten fiaufenaba eso wa itiwa lofug nanguna. \v 18 Afa ka nangug Ainiyagim afa ehe kam esona og, ‘Afa kana mo faigbi eso el ena mo mas fig mo eba so na ikagna Jerusalem wahianam ika.’ \v 19 Afa ka sihina kog, ‘Ainiyag, mungwali anwanafig amangel so nem olug oniginig eso ka enag elim mungo mungo nuwagig lala nai wambkafena eso kwaskofefena kalabus lala aitiafena. \v 20 Afa mahim el neana gafugag elim Stivenim tigifatinimbi ka gaba enam sawifena afa ka ehengelni lofug nangwagofena.’ \v 21 Afa Ainiyag kam enaig sihifena og, ‘Amo se ika, ka nem wahigwa yi afwambanai gam ningihiaf.’” \s1 Pol eba Rom el \p \v 22 Afa mungwali el sumi yi mo higinim afa olug kakageagini ming mo higigim kusini. Ehengel hugna waginim esogona og, “Sonag elimbi so gwesim tigifati. Ese gofuf.” \v 23 Afa ehengel waginim afa lofug fuluwal fagifini afa smof ehigifinim sisi gam taitufifini.\f + \fr 22:23 \ft (22:23) Enaba esinibi eba wagfug ehengel ena mom higigim nunimu gona.\f* \v 24 Afa soldiana misog el heafna elim esoni og, “Polim nimbiafgelni lala gam wanig ahu. Afa wena flakflakefinim eso mog gim sahanagi asegba Ju el nem wagnig.” \v 25 Afa Polna ningam kikenaginim eso ogna flakflakefinagi afa Pol soldiam esona og, “Romna nihe mo enaig eseg nofeka Rom elim afgana tigeki mahim mo sihiba. Kaba Rom el.” \v 26 Afa enag soldia higinam afa ikanam heafna misog elim nangunam eso sahna og, “Ahnaig ne ehem esenag? Sonag elbi eba Rom el.” \v 27 Afa misog el bonam Polim sahanagena og, “Sa kam sihina namba Rom el ho?” Afa Pol esona og, “Ei kaba enaig el.” \v 28 Afa misog el sihina og, “Ati ka enaksag kig Rom gavmanim faig afa so ka Rom el gohug.” Afa Pol wahigi sihina og, “Afa kana afahmonigbi eba Rom el eso ka gaba ehengel nai.” \v 29 Afa soldia ogna ehem tiginim sahanagi afa ena mom higinim eso ikagna wahiyi opuko ahuna. Afa misog el onigina ehe so Rom elim sen na kikenugiafena eso enam embefena. \s1 Pol kaunsil nai yi kotena \p \v 30 Afa misog el ogna numwehe anwanafe asegba Ju el Polim wagnig. Eso ming osuna soldia Polim sen mo pitigifihianagibi afa so misog el kaunsilim amunai pris mi mo sihinibi eso ma ambugoguhi. Eso Polim wani ambugonam ehengel nai yi olyi washuni. \c 23 \p \v 1 Afa Pol kaunsilim nofna nangwaghiagenam esona og, “Kana nilite, ahanaig ahanaig so ka eseagegba Godna nof wa eso olug konigig ka mas ahanaig eseg mo ika yiauwofeg.” \v 2 Afa el Pol nai yi muhwa agfofenaba misog pris Ananaias ehengelim esoni Polna memtogim tigi. \v 3 Pol Ananaiasim sihini og, “God so ma nem tige. Ne enaig lala lofug afwambaga mo el busug pen na susulenagibi afa nangugbi lahlag go afa meagam mo amtakwaliageg. Ne kam nihe mona hugna fahigiafag afa nembeh mo ena nihe mo filafeg eso ne elim esonigbi so kam tigig.” \p \v 4 Afa el Pol nai yi muhwa agfohiafenamba ehem sihini og, “Ne Godna misog prisim amtakwalig mo sihinag.” \v 5 Pol wahigi sihina og, “Heso! Nilite, ka mas anwanafeg mo eba ehe misog pris, eba Baibel ati enaig sihifeg ‘Nofeka nimbeafgelni elni misog elim amtakwalig mo sihina.’” \p \v 6 Afa Pol nangunam anwanafeni sambaganigi enaig elim agfofenamba Sadyusi el i afa Farisi el i eso ehe kaunsilim hugna wagna og, “Nilite, ka gaba ka i afa kana awag i eba Farisi el ka enaig onigig kehlagu el so wahagim eso piske bihiag. Na so ka nengelni nof wa gohba afa ne kam fahigianagig.” \v 7 Afa mahim enaig sihifenaba eso Farisi el i afa Sadyusi el i pwatihiaginim hefum fiflafeagini. \v 8 Afa Sadyusi el onigigni wahag el mas piske bihiai afa of wanai el i sungwag i eba awai. Afa Farisi el enam onigini eba inim feg. \p \v 9 Afa moanagig pugu nalig fena afa minginag Farisi el eba nihe mo wagfuiag el gohnam hugna kifutig mona sihini og, “Kagel nangugbi sonag el mang feg hwainig. Afa enamba inim me eso of wanai el afa sungwag ehem sihi afa so ma pahlukwi.” \v 10 Afa ahanaig ahanaig mo pugu nalig feag ofefenamba ogna hefum ahanag afa soldiana misog el oniginam embefena og masa Polim kukufiyi fenagifibi eba masa wahaf. Eso heafna soldiam esoni og so ahunam olyi nai skufinim soldiana auguia lala gam wanigahu. \v 11 Afa sinaini Ainiyag muhwa gofenaba eso Polim esona og, “So na hugna kifuti. Sati ne kana mo Jerusalem wa sihig eso ne gwenaig Rom wa ese.” \s1 Ju el mina yisigiagini Polim tigigim \p \v 12-13 Afa lawam 40 Ju el nuwagigna ogna mina yisigiagini Polim tigifatigim. Afa ehe kifutig mo sihini og, mas fane i bu i ba ahagai nawo Polim tigifatinim eso big enamba ahga. \v 14 Afa enaig sihifinim eso amunai el mi afa amunai pris mi sihigonigim ahunam og, “Kangel ati ka kifutig sihi wahig ka mas fane i bu i ba ahagai kawo Polim tigifatinim. \v 15 Afa ka enaig membig nengeli kaunsil i so na soldiana misog elim sahini, ‘Soma kam Polim ningihiani.’ So na enaig mwakwalinim og, ‘Kagel koka ehena mom numwehe piske higim.’ Eso ka mina wa anwasa fegfufum mahim obofiba ka so ehem tigifati.” \p \v 16 Afa Polna wambug ena mo higinam eso soldia na lala gam ikanam Polim sihina. \v 17 Afa Pol soldiam unenam ma bonaba eso sihina og, “Ohuna kwamblogim so nimbiafna misog el nangum wanikiba soma misog elim mo fai.” \v 18 Eso misog elim nangum wanikinam eso sihina og, “Pol kalabus yi nai el kam unenagba eso ka bogba Pol kam sihinagba eso ka ohuna kwamblogim neanangum wani bu ogna nem mo sihina.” \p \v 19 Eso misog el luwalna ningam kikehlanam eso sahu wanikinam afa so sahna og, “Ne mang mo nog kam sihina?” \p \v 20 Afa Polna wambug wahigi sihina og, “Ju el mungo mo sihiagigim ogna nem sahini so na sini Polim ningihia afa kaunsil mwakwale ogna ehena mom numwehe piske higim. \v 21 Nofeka enaig ese eba 40 Ju el kifutig mo sihifig ogna fane i bu i hoiyiagi ogna Polim tigifatinim eso piske ahga. Enag elbi ati mina wa meagam anwasa fegfubi eso ne ehengelni mom sawiye fenif.” \p \v 22 Afa misog el enaig sihifena og, “Nofeka ambagwa sihi ena mo so na kam sihinag.” Eso ehem ningihina. \s1 Polim Feliks nangum ningihini \p \v 23 Afa misog el sambaganigi gosug soldiam uneni eso sihina og, “Ahkanam 200 soldia afa 70 el hos wa nai afa minginag 200 soldia fagule el so wambinam numwehiage hwati. So na sinaini omugni Sisaria gam ahwanka. \v 24 Afa Polim gaba ati hos numwehe wahini. Eso numwehe anwasafefiba eso ne provinsna misog el Feliks nangum wanig ahu.” \v 25 Afa soldiana misog el pas wa enaig ginofena. \p \v 26 Dia Feliks lahlag gavmanna misog el. Kaba Klodius Lisias ka nem enag ginofba ningihianag. \v 27 Afa Ju el sonag elim kikehlinim ogna ehem tigifati. Afa ka ehem anwanafenagim eba Rom el eso ka kikeafna soldiam wankagim ehem kweafug. \v 28 Koka anwanafena mang mahim fegba eso ehem kufinig eso ka ehem Ju elni kaunsil nangum wanikig. \v 29 Ka ehengelni mo higinigbi afa ehengel hefum mo kilimoanagig afa ehe enaig esogog sonag elbi Ju elni nihe mo flafug. Afa ehe mas mang feg mo eso gavman ehem mungunim kalabusinigim afa tigifati. \v 30 Afa el kam sihinag mingnag el mina yisigiagofibi ogna ehem tigifatigim na so ka enag elim neanangum ikagna ningihiagim afa ka ehem kufig elim sihinibi eso ma ahunam nem heafgelni mo sihini. Gweliho. \p \v 31 Afa so soldia gwenaig esini Polim suluflinim sinaini Antipatris kimbig gam wanig ahuna. \v 32 Afa ming osuna soldia hos wa auguia mo gwesim Polim Sisaria gam wanig ahunamba afa minginag mo heafgelni lala gam Jerusalem gam piske ahuna. \v 33 Afa ahu Sisaria wa opukonam gavmanna misog elim pas fainim afa Polim ehena ninga wa wahini. \v 34 Afa so misog el pas wa enag ginofim suwignam eso Polim sahna og, “Nemba ahnanai provins?” Afa Pol sihina og, “Kaba Silisia nai.” \v 35 Afa misog el sihina og, “Afa mahim nem kufig el ambugog opukeba ka so neana mo higim.” Afa ehe sihini og, “Polim wanig ahunam nalig lala autunam Herot nimbana nanai yi fatinim mengig wa mo anwasa fegfufum.” \c 24 \s1 Ju el Polim sehini \p \v 1 Afa mahim afa wa gohug osuna awaienamba, misog pris Ananaias, afa mingnag amunai el apaigona afa Tertulus ehe kot wa gohug goseg el enag fena eso Sisaria gam ahunam ogna gavman misog elim Feliksim nangunim eso Polim sehi. \v 2 Afa mahim Pol sonag elim wangofenamba eso Tertulus Feliksim sihinam eso Polim sehiana. Ehe enaig sihifena og, \p “O amunai, ne lahlag el nemug, neana anwanag yuhwafeg eso ne kam lahlag numwehiagegba kangelni kimbig lahlag goheg. Ne lahlag onignagegim kangel Ju elni auguiagim obu opugug eso ka enam sifakalig. \v 3 Afa mungwali el neana gafugagim ati anwanafig eba lahlafeg na so ka neana unehlagim fingi fig. \v 4 Afa masa ka nem nengigim esenagofuf afa kog ne so kana wesig mo higim. \v 5 Kangel anwanafig sona el eba tutoitig el. Afa mungwali kimbig ehe elni onigigim fukwasan niagaba eso Ju el hefum faghagka. Ehe misog el fenigim eso hekusihiageg sona minaba eba sefig sona elbi eba Nasaret wa nai elim pahluhug. \v 6-7 Afa mingba ehe ogna Godna nalig lalam amtakwale fati na so ka ehem kikehlig. \v 8 Eso neaga nem ehem sahanage so na anwanafena ena mungwali mo so ka ehem kufinig eba inimfeg.” \v 9 Afa Ju amunai el gaba Tertulusim kweagfunim esogona sona moba inim ehe. \s1 Pol heafna mo mungwag Feliksim faina \p \v 10 Afa gavmanna misog el Polim ninga fatinafna og so ma Pol heafna mo mungwag sihi. Eso Pol esona og, “Ati ka anwanafeg higeg na enanai Ju elim kwefihiagego eba ka sifakaleg afa ka mungwag nem mo faigim. \v 11 Afa ne sahinibi eba so na anwanafe, mang autuna mo eba 12 pela osuna mahim awaienamba eso ka Jerusalem wa ika pugunam koka Godna unehlag fingi fena. \v 12 Afa Godna nalig lala wa ka mas elim wan fiflafiagig mo so sona el kam sehig mas enaigim nanguni mo. Afa nuwagig lala afa ahnanai yi ka mas elni nunimu onigigim fwakig wasanig mo. \v 13 Eba ehe mina yisigigim kam og eba inim eseaka enag kam sehig, amo ena moba eba mang ini mo. \v 14 Yawo ka nem inim mo osihin. Ka kikeafgelni simbiangana Godna unehlagim fingi feg. Afa ka Kristen mina pahlukuia. Ohuna minaba el sihi eba enmunam. Eso mungwali nihe mo i afa mungwali Godna mo fi sihiaule elni mo i naso ka ena mina pahlukuia. \v 15 Kana onigig gwenaig ehengel nai yi mungwalofug, autunai wa lahlag el mi afa amtakwalig el mi eso pigieg soma God ehengelim ilafuaiti eso kagel enam nisanago. \v 16 Enaig esegba naso ka God afa elni nof wa kifutiaka. \p \v 17 “Ati ka ming kimbig minginag yia wa gag, enag ka Jerusalem gam piske bog. Afa ka kig wambunam koka kikeafena elim wambwaim aman so gawig awaienig. Afa ka membeg koka ikanam Godna nalig lala wa Godum sis fai. \v 18 Ati ka Ju elni nihe pahlukug eso ka Godna nof wa afsug gohug. Afa ka ika Godna nalig lala sahogofiba soma enanai yi el kam nangui. Ka mas el numb wanbog mo afa mas ka mang feg mo. \v 19 Afa Ju el minginag Esia provins wanai enanai yi gofena. Ateaba ehengel mo figbi soma ambugog neana nof wa soma kam sehi. \v 20 Afa awaiba fegba, sona el so agfohie soma nem sihini, enanam so ka kaunselna nof wa go ateamba ka mang fegba. \v 21 Ka mas ahanaig eseg mo eba inim ka enaig mungo mo esog, ‘Ka enaig onigig melig pigieg el piske bigiagafef naso ne kam fahigenagig.’ Ka onigig ena mo kaunsilim olug kakag faskofeg.” \p \v 22 Afa Feliks Kristenna mina ati anwanafena afa ehe esoni og, “Mahim soldiana misog el Lisias boiba ka so ena mo kwefihiage. Sa ahu.” \v 23 Afa ehe soldia sihini Polim kalabus yi fatibi afa nofeka ningana kikehli soma heafna hihe numwehe fefugufi. \p \v 24 Afa ming nana Feliks i heafna angwag i ahkana lala meg gam ahpugunam Polim ahunenaba eso Pol bona afa eheningi Polna mo ahigina Pol so Krais Sisasim onigina. Feliks na angwagba Drusila eba Ju angwafig. \v 25 Afa mahim Pol lahlag nihe mo mi afa el hefum numwehef kug mo mi afa God elim kwefihiageg mo mi sihiagenaba. Afa Feliks enag mom higinam embefena eso Polim esona og “Magwese, ka ma fian nem awamonaiba so na piske bo kam sihina.” \v 26 Afa ehe enaig onigina og Pol ehe kam kig waskosum sihinago eso soldiam sihinibi so ehengel Polim wanig ambugona eso ehe Pol i higeg sihiag ahfegofena. \p \v 27 Feliks Polim kalabus yi gwesim wahiana soma Ju el enaigim sifakali. Afa sambaga yia enaig fenaba eso Porsius Festus Feliksna kugum fana. \c 25 \s1 Festus Polim kwefihiagena \p \v 1 Festus provins wa ika pugunam ehe nanai yi sambaga mungo osuna Sisaria mo wahianam eso Jerusalem gam ikana. \v 2 Ehe ika enanai yi pugunamba amunai pris i afa Ju amunai el i ambugog ehem ufinim ogna Polim sehinim eso ehe hugna sahini og, \v 3 “Kam kwaganam eso Polim Jerusalem gam ningihia.” Festus ehengelni onigigim mas anwanafeni mo eba ehengel ogna Polim mina wa meagam tigifati. \v 4 Festus sihini og, “Pol eyi Sisaria wa kalabus yi ga mas ka managei eba ka piske ikaf. \v 5 Afa so minginag goseg elim ningitigibi ka so wanka soma ahu Polim piske sehibi ka so kwefihianage ateamba asegba.” \p \v 6 Festus 10 pela osuna enaigna Jerusalem wanganam eso Sisaria gam pe wankanam afa so ming osuna sihinibi soma Polim wangi ambugoi ogna so Polna mo kwefihianagi. \v 7 Afa mahim Pol bo pugunaba eso Ju amunai el Jerusalem wa nai ambugonam Polim wahigifakanam ahanaig ahanaig mo sehini. Afa ehengelni mo mas mog fena mo. \v 8 Pol enaig sihifena og, “Ka mas aseg mo. Afa Ju elni nihe mo mi afa Godna nalig lala mi afa Sisar Romna misog elni mo mi ka mas flafug mo.” \p \v 9 Festus membena ogma Ju el sifakali eso ehe Polim sahna og, “Aseg so na Jerusalem gam piske ikai ka so nem enanai yi sehianagim kwefihianage?” \p \v 10 Afa Pol wahigi sihina og, “Nembe ati anwanafeg ka mas Ju elim mang fenig mo. Ohuna Romna kot ati yuhwafeg mangofi nofena kam Jerusalem gamba ningihi masa kam Ju el kwefihianagif. \v 11 Afa ateamba ahanaig ka esegba eba sekam tigi ka mas ahanaig esoi. Afa ehengelni mo mwakwalegba eba mas aman kam ehengelni ninga wa wahiai. Ka membeg Romna nalig misog el Sisar ma kam kwefihianage!” \v 12 Afa Festus anwana elim sihinagenam afa piske bo Polim sihina og, “Ne membeg Sisar nem kwefihianagegba eso ne ika Sisarim nangu.” \s1 Festus Polna mo Agripam sihinagena \p \v 13 Ming osuna misog el Agripa i afa heafna muwalig Bernaisi i Sisaria gam ahbona Festus mulug el i mo sihiagafena. \v 14 Afa mwakwalig augunam eso Festus ehem Polna mom sihinagena og, “Autunam Feliks elim kalabus yi wahiana. \v 15 Afa mahim ka Jerusalem gam ikanaba amunai pris i afa Juni amunai el i ehem amtakwalig mo fafaiye finim afa kam sahini og kam ogma ehem kufenai. \v 16 Afa ka sihig Romna nihe enaig eseg kangel elim kotim finif eba mungwag wahigi gohnam eso aman mo ehem sehianag eso misog el enam kwefihinagef. \v 17 Afa mahim ambugogba mas ka mahimsi fegofi eba ka ming osuna ka gagim eso koka kwefihiage eso ka soldiam sihinigbi so ehem wanig ambugog. \v 18 Afa mahim wanig ambugonaba ka enaig onigig ehengel esofinibi eba mang nalig ehe feg afa eba awai. \v 19 Eba ehengel heafgelni Godna lahlag mina pahlukuiag mi afa mungo elim sefig Sisas ehe wahagim piske bihiag ena mom Pol sihigba eso ehengel ena nagum moanagig. \v 20 Ka ena mom higigim afa mas ka numweheg ena mogim anwanafeg mo eso ka mas yuhwafeg mo enam kwefihiagegim eso ka Polim sahna namba Jerusalem gamba akafiba enanai yi ka so ena mom kwefihiage. \v 21 Afa Pol kifutig sihig ka membeg Romna nalig misog el so ma kam kwefihianage eso ka soldiam sihini gwese wanig fafiba ka so kike Sisar nangum ningihia.” \p \v 22 Afa Agripa Festusim sihina og, “Ka kangaba ehena mo higinage.” Afa Festus wahigi sihina og, “Sini, so na higim.” \p \v 23 Afa lawam Agripa i Bernaisi i gau ati ahfenam eso ahbonam nalig lala ahsahonam eso pe ahagena. Afa enanai yiba el numb nuwagnaba eba gavmanna misog el i afa kimbig wa nai na amunai el i gofena. Eso Festus soldiam sihini ahu Polim wanig ambugog. Mahim wanig ambugonaba eso \v 24 Festus sihini og, “Misog el Agripa afa minginag amunai el i so na auguia so onigig sona elim. Afa Jerusalem nai yi afa ohuna nai Sisaria nai yi mungwali Ju el olug kakagigim kam hugna esogona ogma sona elba wahai. \v 25 Afa mas ka ehena ahanaigim ufag mo na kog soma wahai. Afa ehe enaig esog Sisar so kam kwefihianage na ka wahiagim eso koka Rom gam ningihia. \v 26 Afa ka mas anwanafeg mo ahanaig mo so ka ginofenam wahe ningihiaf. Noso ka ohunag elim nengelni nof wa afa ne Agripa misog el gaba ka nem wagfunig eso ne kam kweagfunim ahanaig minafinibi ka so ginofenam wahe ningihia. \v 27 Masa ka kalabus elim Sisar nangum ningihiaiba afa ka heafna ahanaig mom esegim sihia hwanigba.” \c 26 \s1 Pol heafna mom Agripam sihina \p \v 1 Afa Agripa Polim sihina og, “Ka nem wahiana ma ne nimbiafena mom sihiageba.” Eso Pol ninga nenugenam eso heafna mo sihiagena. \p \v 2 “Misog el Agripa, autunam Ju el kam sehinig eso yawo ka sifakaleg ne kana mom mungwag higinag. \v 3 Ne ati Ju elni nihem afa heafgelni nunimu mom anwanafenig eso ka hugna sifakaleg. Yawo ka nem sahna lahlagkafna eso kana mom higina. \p \v 4 “Afa Ju el kam anwanafig mahim ka wesig fiahfenaba afa yuwagaba kam mungwali anwanafinig. Ka kikeafena kimbig wa yi afa Jerusalem wa yi enanai yi ka gafena. \v 5 Afa ehengel kam higeg anwanafini. Afa ehengel membigbi so ma nem enam sihini kaba Farisi el eso ka ehengelni nihem hugna pahluku. \v 6 Ena moba God kagelni simbianigam sihi wahiana ka onigig eba inim eso ne kam kwefihianageg. \v 7 Afa Israelna 12 pela lain higeg Godum hugna gafuga wagnig pahlukuiagim afa ehengel ogna enam mom God sihi wahiagim soma pugui. Amunai, konigig ena mo God sihi wahiana ati ambagwa pugug afa Ju amunai el mas enaig onigig fig mo eso ehengel kam sehinig. \v 8 Ahnaig esegba nengel Ju el enaig onigig fig God mas melig pigiegim fukwa wasani? \p \v 9 “Autunam ka gaba enaig onigig fena afa el aman so Sisas Nasaret naim pahluhug eso ehengelni gafugam so ka pagaupenig. \v 10 Afa Jerusalem wa ka enaig eseg. Afa amunai pris kam sawifenagba eso ka enaksag Kristen elim wambugum kalabus yi aitiahug. Afa mahim ehengel kwefihinage gonigim og soma pigi eso ka mungo mo sihig. \v 11 Afa ka enaig esfaf ka mungo mungo nuwagig lala wagiakag afa ka Kristen elim tautig faini eso ka membeg ehengel soma Sisasim mas fatinig. Kam hugna olug kakagena eso ka afwambanai kimbig fakaf eso enanai yi ka Kristenim tautig enam faini.” \s1 Pol heafna olug wahigefe mo sihina \p \v 12 “Afa ka membeg Damaskus wa ika ena gafugafe eso amunai Pris sawifegim eso kam ginofegim faig. Noso ka ikag. \v 13 O amunai, afa osu misosuf gigni kai kikeafena hihe i ka ahuiagona afa afwambusug nalig of wa nai puguna eso ka nanguna. Afa enag afwambusugba osum flafug eso enag afwambusug kangelim olyi fatini. \v 14 Afa kangel bite wa apaiyenam afa ka higina Hibru mona gweyi kam sihina og, ‘Sol, Sol, asegba so na kana elim tautig faig eso enam ka kinig fag, eso ne tata lofeg mahim sangana sumil yi kikinagi wahigbi mahim ogna nunimu eso ehefum tautig faig.’ \v 15 Afa ka sahna kog, ‘Amunai neba aman?’ Afa Ainiyag esona og, ‘Kaba el ne kam amtana ofefafna eba kaho Sisas. \v 16 Sa bihianam so na kana gafugafe ati ka nem gisfu wahiag. Ka nem pugug eso enaig gafugag nem wagfunag. So na sihiaka yawo so na nangug afa autunai wa ka nem wagfunaf. \v 17 Afa mahim nem nimbiafena el i afa afwambanai el i otigifibi eba ka nem kweafuf. Ka nem afwambanai el yi ka nem ningihiaf. \v 18 Eso ne ika ehengelim mina piginibi eso ma sikigiegim wahinim so ma afwambusugim ambugog afa ma Satanna kifutig mo wahinim afa so ma Godna kifutig mo fi. Sa ma kam olug oniginiba ka so ehengelni amtakwalig mo fa fatinim so ma ahunam mungwali Godna afsug kabag el nai yi wahegohi.’ \p \v 19 “O misog el Agripa eba enaig esegba so ka heven wa nai itiwa lofug nanguna enam mas ka flafui, eba awai. \v 20 Afa ka yuwana mo Damaskus wa Ainiyagna mo sihigim afa Jerusalem wa eseg afa mungwali Judia nai yi afa afwambanai elim gaba ka gwenaig eseg. Ka enaig sihifenig so na olug wahigifinim eso Godum oniginim eso ne ena nihe ambagwa ogfu. \v 21 Afa ena mog Ju el kam Godna Nalig lala kehligim ogna kam tigifati. \v 22 Afa God kam kwegfwa bog yuwanga pugug naig esegba eso ka ohunanai yi ga ka gwenaig mo misog el mi afa isug el mi ka sihinigo. Kana moba Moses i afa Godna mo fi sihiule el i mungwalofug. Enaig esogona og eba enaig puguf. \v 23 Enaig esogona Krais God Gishu Wahiag el so kinig fafe eso gosu wahana buihiaf so pugunam enag afwambusugugim sihiba eso Ju el mi afa afwambanai el mi kwegan fe.” \p \v 24 Afa mahim Pol mo sihiagofnaba afa Festus ehena mo tufati mungwag sihina eso hugna wagna og, “Pol, ne hugna anwanafeagegim afa enag anwanag nem moetetiafag.” \p \v 25 Afa Pol ehem sihina og, “Amunai el Festus, kaba mas ka moetetig mo. Eba kana moba inim fegim ati mog feg. \v 26 Afa misog el Agripa enaig momba ne ati anwanafe wahiana. Enaig esegba naso ka nem ambagwa osihina. Ati ka anwanafeg mang soka sihiba ne ati enam higig afa enaba mas meagam seahug mo. \v 27 Afa misog el Agripa ne Godna mo fi sihiaule elni mo ati ne onigig eba inim.” \p \v 28 Afa Agripa Polim sihina og, “Ne ahanaig onigig, mwakwalig ma ne kam esenaiba so ka Kristenne.” \p \v 29 Afa Pol sihina og, “Ka mas anwanafeg mo mahimsi me awai gohnana me eso ne Kristen nafef. Afa ka Godum sahanaiba soma mungwali el ohunanai yi gohka afa ne so na ka lofug fi afa ka mas enaig membeg mo ne kalabus el lofu fi.” \p \v 30 Afa Agripa bihianaba afa Festus i, Bernaisi i ahfena afa minganag el so ehengel nena auguiafena gwenaig esini buguiaga fenam opuko ahuna. \v 31 Afa ahuiafnaba mina wa hefum sihiagini og, “Sonag elbi mas mang feg mo namo na ehem kalabus ni afa tigifati, amo eba awai.” \v 32 Afa Agripa Festusim sihina og, “Konigig sabig wahiyi makai afa ehe enaig esona nalig misog el Sisar soma kam kwefihianagei, eso naiba soma Rom gam ikai.” \c 27 \s1 Pol Rom gam ikana \p \v 1 Enag misog el ati mo sihi wahiag kagelim Itali gam bot wa ningitigif eso Pol fena afa minganag kalabus el apaigona Juliusna ninga wa hwatina. Julius eba 100 soldiam nangwaghiageule. Ehe soldia fenam Sisar nai yi sahu gofena. \v 2 Afa Adramitium kimbig wa nai na bot ohunai yi pugugba afa kagel ena bot wa fukwaligim afa provins Esiana bumeigim enaig ika ofe. Afa Masedonia nai el Aristarkas ehe Tesalonaika nai luwal na kam pahag ikanaba naso ka mungwali ahuna. \v 3 Afa ming osuna kagel Saidon kimbig wa opukonaba afa Julius Polim lahlafiafanam eso Polim wahianaba soma ikanam hihem nangwagiba so ehem kweagfui. \v 4 Afa enag kimbig wahia ahuofefnaba afa fufei kam bo botim finkfink wambfiegofena eso ka wahigi Saiprus bite ehegam fufei hwainig gam ka ahuna. \v 5 Afa ka misosuf ahu Silisia afa Pamfilia muhwa opukonam afa so ka gwesim mo afa Maira wa Lisiana provins opukona. \v 6 Afa enanai yi soldia misog el Aleksantriana botim nangunam ogna Itali gam ika. Eso ena bot wa kam ika wanfukog. \p \v 7 Afa ka mahimsi nengigim ahuiaskag eso ka Nidus kimbig opukog. Afa fufei kam bo plauplau hiageaba naso ka Salmone mo kwegfugum afa so ka Krit bite gam wahigi fufei hwainig gam ahug. \v 8 Afa ka ehegepusibi ka bumeigim ahuag enaba sefig bu nofug laikeg hwainigwa opukog eba Lasea kimbig muhwa. \p \v 9 Afa ka mahimsi fiaskafnaba enana Ju elni fane hwaiyukog enag osuna ika awaieg enanaba bu amtanafiagena afa fufei nalig fiagena enaba mang lahlagna mo na bot ika. Noso Pol enaig sihifeni og, \v 10 “Sa kam higini, ati ka anwanafeg big ahuiba eba big kinig fif. Bigim mungwali, bot i, gawig i bigim awaiyef.” \v 11 Afa soldia misog el Polna mo mas higina mo, afa botna awag i afa bot faukuiaule el i ogna ahka eso ehe eheningina mo higini. \v 12 Afa ehengel onigini og masa bot gohonai yi gofiba ese amtakwalig osuna puguf. Afa mungwal esogona, “Sana gihahu so big Finiks yi opukonam enanai yi auguiafiba nengifibi mahim amtakwalig osuna ika awaiyeba.” Afa enanai yi Krit ehegam bite lahlag wa fufei hwainig wa auguiafna. \s1 Bifwat bu wa sahna \p \v 13 Fufwei wesig sahigifinibi eso ehengel onigini ogma bigim enag fufei soma bigim bot wa wambukuiafi. Eso anka bu wa nai fi bot wa fatinim eso Krit yi bumeigim ahuiafna. \v 14 Afa ahuiafnaba managig hwainig bifwat nalig gweyi Krit mina bo. Ena bifwatibi sefig angmug nai bifwat bona. \v 15 Afa bifwat botim plauplau fiafagba kokawo ugfo kam ehegepuse skofegba naso ka botim wahigbi so bifwat kam bot wa wambug wambku. \v 16 Ka ahu wesig bite Kauda ehegam opukogba enanai yi bifwat mas hugna sahig mo. Afa kangel auguiag bot wesig botim wena kehla ubuiafnaba we ogna pigi. \v 17 Eso enag el wesig botim pitigi finim nalig bot sisi fohlunim eso wena nalig bot nahlum wena wahe kikenagini og masa bifwatni bot bambuhia kaminefef naso enaig eseagini. Afa el embefini og masa bot Afrikana bu weg meigim ikanam eugonam toafuf eso ehengel sel pitigi finim anka bu wa fifainiba eso fufei enegigim botim faukuiagifini. \v 18 Afa ming osuna bifwat gwenaig esegofnaba eso el gawig bu wa wambaitifini. \v 19 Afa minganana gwenaig esenaba afa so ehengel botna gawig enaba wambaitifinibi eba selna, we i, enaig wambaitifini. \v 20 Afa higeg of ongiageg gwese gofenaba afa mas kangel osu mi bagnufut mi nanguni mo. Bifwat gwenaig esegifinibi ka enaig onigini eba bigim awaiyef. \p \v 21 Afa higeg gofenaba fane mas ahgana mo afa Pol bihianam ehengelim sihini og, “Afa ne kana mom pahlukuite eso big Krit yi auguiafite eba mas ne enag kinig fiti. \v 22 Afa so kana mo hig so na hugna kifuti eba mas nem awaiye eba bot mungo he awaiyef. \v 23 Ka Godna gafugag el afa amu sinaini heafna of wa nai el bo kam muhwa puguna. \v 24 Afa ehe kam esonag og, ‘Pol nofeka embefe. So na ika Sisarna nofwa gofum. God nem lahlafiafag eso el sohna mungwali go mas awaiyeg mo.’ \v 25 Enaig esegba so na nimbefum hugna kifuti kikehba Godum ati ka oniginag eso kam mangim ehe sihi wahianag eba inim puguf. \v 26 Afa bifwat botim fanam okunam bumeigim enanai yi bigim kukufe aitif.” \p \v 27 Afa 14 osuna mahim awaiyenaba bifwat kam Mediterenian bu wa esim esim wambug gohug. Mongkug liputegna afa bot wa nai el onigini og ati big bite muhwa ofi. \v 28 Afa so wena bu gihinimba 40 mita enaig fena. Afa mwakwalig gwesim hilifi gihinimbi eba 30 mita enaig fena. \v 29 Afa embefini og eba bot masa ika hun wa kunam tutoahiaf afa so botna masigim anka sambaga sambaga wambinim bu wa aitini og so ma bot kifuti gofi afa ehengel Godum sahnafohun ika sihinugiakana. \v 30 Afa minganag bot wa nai el og nawo botim wahiyi ahu. Afa ehe mwakwalini og ka anka botna nofbosugam afati afa ehe wesig botim wena kihlinim eso fifatiniba eso bot bu wa pe gofena. \v 31 Afa Pol misog el mi soldia mi sihini og, “Afa sonag bot wa nai el bigim wanafag hwanigba eba bigim awaiyef.” \v 32 Eso soldia wesig botna wem kofu wahianaba eso bot bu sisi langwakafna. \p \v 33 Afa si ambafiafnaba Pol enaig membena og ma mungwali fane ahagai eso ehengelim sihini og, “14 osuna ne ehegepusia fag ne hugna enam onigifinim eso ne mas ahgana mo. \v 34 Yawaba ka nem kifutig mo osihin so na fane wambu ahganam kifuti. Eba mas ne aman mungo awaiye eba mungwal lahlag opukof.” \v 35 Ena mo sihi wahianam eso ehe bret fanam Godum lahlag onam so kowagnam nena. \v 36 Afa ena mo mahim olugim fingi feskofenaba eso ehengel gaba fane wambinim ahgana. \v 37 Afa kangel bot wa auguiag elbi eba 276 enaig fena. \v 38 Afa fane ahgaginim mahim ehem yuhwa fiasainaba eso ena mo wambinim bu wa aitinibi eso bot hefuhe fena. \p \v 39 Afa mahim osu obofenaba bot wa nai el enam bite fahigiaginim afa mas bumeigim bitem anwanafini mo. Afa nangunibi engig ehegam ikagifini eso ehengel ena onigini og soma fufei botim bu bunfei hwainig mina okui. \v 40 Afa so anka wegim kofunum bu megam fatinim afa so we pitigi fi wahinimbi eso aga botim wahigi wahigi fefugufnaba afa selim nohbosugam kikiagi wahini soma fufei botim engig gam fakui. \v 41 Afa engig bu megam nalig fegofnaba eso enanai yi botna gosu ikag ika nanai yi kunam kifuti gofnaba afa sumi nai mo bu tutoitifena. \p \v 42 Afa soldia enaig oniginam og eba kalabus el masa bu sis ahunam mangigi yi opukonam embem ahuf. Eso ogna kwaskofi. \v 43 Afa ehengelni misog el mo ogna Polim kweagfu eso ehe kweni og, “Nofeka enaig esi.” Afa ehe enaig esona og, “Aman ne bu sisim anwanafegba eso apaiyenam bu sis ahuian ehegam mangigi yi opukona. \v 44 Afa minganag mo bot yi nai kukwehiag wa gwese lefiba eso ne ahuian mangigi yi opuko.” Eso gwenaig esini mungwali ahuna lahlag opuko minefena. \c 28 \s1 Pol Malta wa gafena \p \v 1 Afa mangigi yi ka lahlag opukonam afa so kam enanai yi el sihigoni og, “Ohuna biteba Malta.” \v 2 Afa el ena kimbig wa nai kam lahla fihiagini. Afa bu kam feniba nineg kam feskofnaba eso ehengel kam wanahunam suwi wahlaginibi eso ka mungwali nanai yi nolugiagini. \v 3 Afa mahim Pol lihi wambu suwi wa wahlanaba afa pou nanai yi sahu gofna enag suwiana embem pugunam Polim ninga wa tige luwafna. \v 4 Afa lala nai el nangunim hefum sihiagini og, “Ka onigig sonag elbi eba el amtakwalig ehe elim tigeule. Bu wa nai nimbasa mas ehem tautig faina mo afa yawo mangig nimbasa ati enag tautig faigba eba wahaf.” \v 5 Afa Pol ningam fufsia fiafanaba eso sombine suwi gam pitigifu ikana. Afa mas Polim mang fena mo. \v 6 Afa el onigig og eba ehem ninga fufug me awai ehem ikagna wahai me. Afa nanguafohun mas ehem ahanaig esena mo eso ehengel nai onigini og eba god me. \p \v 7 Afa gwenana muhwa nai bitena mog ehena unehlagba Publius ehe amunai fenam Malta ailan elim nangwaghiage gofna. Ehe kagelni hihe lofegim heafna lala gam wankanam sambaga mungo osuna wanana. \v 8 Afa ehena awagba nolug gih i embwele taf i feagenaba eso ehe kug wa gifini. Afa Pol sahu ika nangunam eso beten ena afa ningana tuhnam afa lahlafe fatina. \v 9 Afa ehe mahim enaig esenaba eso gwenanai el mungwali gihna Pol nangum fambugofenaba eso Pol lahla fetifena. \v 10 Ehe kam sifakale gonugum afa mahim ka bot wa ahuofefnaba eso ehengel kam ahanaig ahanaig gawig wambwai gonaba eso ka enana ahuna. \s1 Pol Rom wa ika puguna \p \v 11 Afa ka sambaga mungo was yi Malta bite wa ka augugim eso ka ming bot Aleksantria wa nai enanai yi ahuna. Ena botba sambaganigi ginof ahogofna eba sefig ‘Mungwa wasni luwal god ahgohug’. Eheningina unehlag eba Kastor afa Poluks. Ena botba gofena mahim bifwat gohug namo awaienaba. \v 12 Afa ena kimbig wahinim eso ka Sirakyus kimbig opukonam enanai yi ka sambaga mungo osuna auguna. \v 13 Afa Sirakyusim ka wahinim eso ka ming kimbig Regium gim opukonam afa ming osuna osupeg meigim fufei bonam eso sambaga osuna kam bot wa petwa wambukunam Puteoli wa wambpukuna. \v 14 Afa enanai yi minganag Kristenim ka wambinibi ehe kam enaig esogoni og, “So na kam mungo wik yi wanafa.” Afa enanai yi ka elegeg wa gohug osuna ka augunam afa ka enanai yi wahinim ka Romna nalig kimbig gam kahuna. \v 15 Afa Rom gofenaba enanai Kristen higinim kagelim og ambugof eso Apius maket mina wa i afa ming kimbig sefig ‘Sambaga mungo askafohug lala enanai yi kam ambugog wambinim. Afa Pol nanguagenam Godum sifakalenam afa ehena olug lahlafena. \v 16 Afa ka ahu Rom nai yi saigonam afa gavman mas Polim kalabus yi fatini mo eba ehe enaig esogona og, “Pol neaga nimbe fwaimu lala gafiba soma soldia nem anwasa fenafof.” \s1 Pol Rom wa mo sihina \p \v 17 Afa mahim sambaga mungo osuna awaienaba eso Pol Ju amunai elim Rom wa nai awamoni. Mahim ambugona nuwagnaba eso ehengelim enaig esoni og, “Nilite, ka mas bimbeafgelni elim ahnaig esenig mo afa ka mas bimbeafgelni simbianigana nihem flafug mo afa ehe isug kam Jerusalem wa nai figim afa Romna ninga wa kam wahiyi. \v 18 Afa Rom kam kwefihinagigim afa mas kana mangim enanai yi kam wahagim nanguni mo. Afa muhwa ati kam wahigim ofifini, \v 19 afa Ju amunai el mas enam membini mo afa so ka Sisarna gafugag elim sahna kog, ‘Romna nalig misog el Sisar so ma kam kwefihianagei.’ Afa ka mas kikeafna elim setigi. \v 20 Enaig esegba eso ka nem awamonigim koka nem nangunam mo sihin. God so Ju elim sihi wahianig ena mo ka onigigim naso ka kalabus elbi feg.” \p \v 21 Afa ehengel enaig esogona og, “Ka mas Judia nai pas neana mom enanai yi nanguni mo, afa amangel so Judia nai ambugog mas nem ahanaig mo sihini mo afa mas nem molamp mo faig mo. \v 22 Afa koka neana mo higim mungwali el Kristenim enaig se ahanaig ambugahu enam mungo ati ka anwanafig.” \p \v 23 Eso ehengel mungo nagim wahinim ogna Pol nangum ambugog. Eso enanam el numb mungwali ambugonaba eso Pol Godna bog meg mo sihiage gofena leana pugunam ikan osupegna fena. Afa ehe Mosesna nihe mo mi afa Godna mo fi sihiaule elni mo mi numwehe sihinuwagena so ma enam anwanafi Sisas eba Godna Gishu Wahiag el. \v 24 Afa minganag Pol mahim sihinaba ena mo finim afa minganag mo ena mom mas membini mo. \v 25 Afa hefum flafihiage gofifinibi eso Pol ena mo osihifenaba ehengel ogna opuko ahuaminefena. Pol enaig esona og, “Godna Sungwagni mo eba inim afa Aisaia Godna mo fi sihiaule el nengelni simbianigam ati sihi wahiani. Ehe enaig esona og; \q1 \v 26 Ahunam eso enag elim sihigonibi, ena elbi higahufenaba afa mas anwanafini mo. Afa nanguahufenaba mas numwehe nanguini mo. \v 27 Afa ehengelni misog oniginagig mas afwambuseni mo afa ehegelni angug titie skofena afa nofug kohla skofena. Afa ehengel mas enaig eseg mo eba God sihig ehegelni angug ati higig me, afa nofug ati nangug me, afa olug onigig ati anwanafig me. Afa ka nangum ati wahigi ambugog enaig esigbi eba ka wangenefe aitif. \rq Ais 6:9,10\rq* \p \v 28 “Afa so na anwanafi ohuna lahlag mo God esegba elim wambug afa God ena mo afwambanai elim gaba fai. Ehengel so ena mo higif.” \v 29 Pol ena mo sihi wahianaba ehengel eso hefum flafihiaginim eso opuko ahuaminefena. \p \v 30 Pol kigna lalam baimenam eso enanai yi sambaga yia wa gana. Afa amangel mahim ambugog ehem nangufinibi afa so ehe sifakale ahfena. \v 31 Afa ehe Godna mom kifuti fenam sihiafena afa el ehem mas kweni mo. Afa ehe elim Godna bog meg mo mi afa Ainiyag Sisas Kraisna mo mi numwehe sihinigeafena.