\id MAT - Amanab NT [amn] -Papua New Guinea 2001 (DBL 2014) \h Matyu \toc1 Suialag Mo Matyu Ginofena \toc2 Matyu \toc3 Mt \mt1 MATYU \mt2 Suialag Mo Matyu Ginofena \imt1 Hwa buk enaig esog \ip Hwa ginofba Matyu enaig sihifeg autunam God Israel elim sihi fwahani asa Sisas ati enam upugug. Afa God enaig sihifena og ka elim ningihiaiba asa ma blo nem pese lambi. Hwa suialag moba eba mango Ju elni mungu mo. Amo, enag suialag mo eba mungwali elni gafa fenig. \ip Maia Sisas hwa bite la gofenaba mangwal sa Sisasim puguna ena mom Matyu sihiageg. Afa Matyu enaig sihifiahgena maia Sisasim afag foklanam afa ikan ehem tigifatinibi asa ehe pese buihianam afa sisi gam fukukana. \ip Afa mingnag kwania mo Matyu sihiageg eba Godna bog meg mom sihig. Tok Pisinba enaig seflifig Godna Kingdom. Afa Sisas enaig gafuga ofefnaba ogna Godna bog meg mom sihiageaka. Ena buklaba eba afala gohug mo feg. Ena moba Sisas elim ogfufenugeg mo. \io1 1. Afa angig mo sapta 5 fegim ikag 7 la pugug eba enaig esog Sisas mugla mo sihina. Afa ena nai yi Sisas enaig esona Godna elni nihe sa ma enaig gohei. \io1 2. Afa angigieg mo sapta 10 la Sisas heafna patalfuiag elim enaig sihifeni og elim kana mo osihigon fibi sa ne mangwal fifie. \io1 3. Afa olyi nai mo sapta 13 la eba Godna bog meg lasug mo. \io1 4. Afa fignieg mo sapta 18 la eba haig nihe nufuna patalfuiag el sa ma fi. \io1 5. Afa afala gohug mo sapta 24 fegim ikag 25 la pugug eba enaig esog awaieg osuna mangwal sa haig haig puguiagefe. \c 1 \s1 Sisasna simbianingag eba enaig eseg \p \v 1 Ena moba Sisas God Gisfu Fwahag Elni simbianingam suwigig. Ehe Devitna simbianinga afa Devit Abrahamna simbianinga. \li1 \v 2 Abrahamna leg Aisak. Aisakna leg Jekop. \li1 Jekopna leg Juda afa heafna nilite. \v 3 Judana legnigi Peres i Sera i. \li1 Ehenigina afag Tamar. Peresna leg Hesron. \li1 Hesronna leg Ram. \v 4 Ramna leg Aminadap. \li1 Aminadapna leg Nason. Nasonna leg Salmon. \li1 \v 5 Salmonna leg Boas. Heafna afag Rahap. \li1 Boasna leg Obet. Heafna afag Rut. Obetna leg Jesi. \li1 \v 6 Jesina leg Devit eba misog el. Devitna leg Solomon. Autunam heafna afag eba Uriana angwag. \li1 \v 7 Solomonna leg Rehoboam. Rehoboamna leg Abiya. \li1 Abiyana leg Asa. \v 8 Asana leg Jehosafat. \li1 Jehosafatna leg Jehoram. Jehoramna leg Aisaia. \li1 \v 9 Aisaiana leg Jotam. Jotamna leg Ahas. \li1 Ahasna leg Hesekia. \v 10 Hesekiana leg Manase. \li1 Manasena leg Emon. Emonna leg Josaia. \li1 \v 11 Josaiana leg Jekonia afa heafna nilite. Enanam Babilon el Israel elim wanafunam heafgelni bite la lasani. \li1 \v 12 Maia lasanibi Jekoniana leg Sealtiel. Sealtielna leg Serubabel. \li1 \v 13 Serubabelna leg Abiut. Abiutna leg Eliakim. \li1 Eliakimna leg Eso. \v 14 Esona leg Sadok. \li1 Sadokna leg Akim. Akimna leg Eliut. \li1 \v 15 Eliutna leg Elieser. Elieserna leg Matan. \li1 Matanna leg Jekop. \v 16 Jekopna leg Josep. \p Josep Mariana alagag. Afa Maria Sisasim wanigana. Sisasba seflig Krais God Gisfu Fwahag El. \v 17 Afa Abrahamna simbianinga gohugum ikag Devit nai yi pugug eba 14 la gohug. Afa Devitna simbianinga afohianam enanam Babilon Israel elim ambe wanafuna eba 14 la gohug. Ena nai yi gofenaba God Gisfu Fwahag Elbi gohna eba gwenaig eseg 14. \s1 Maria Sisasim God Gisfu Fwahag Elim wanigana \r Luk 2:1-7 \p \v 18 Sisas Krais, God Gisfu Fwahag El, gohug mo enaig eseg ehena afag Maria ati Josepim eso fwahini og ma Josepnai yi gai. Afa mas ika gana mo, afa nangunibi Maria Godna Sungwabug ati afnialigni fena. \v 19 Ehena alagag Josep eba suialag el. Ehe ogna ehem flagim fwaha. Ehe mo ambala sihiagim oksina afa sa mas Mariam afwanef mo faina mo. \v 20 Josep enam onigkafnaba afa itila Godna oflanai el blona ehem puguna. Enag oflanai el esona og, “Josep Devitna simbianinga nofeka Mariam flagiba embefe. Sa hig enaba afnialigni wanigiahba el mas enaig eseg mo eba Godna Sungwabug ehe faig enag luwalba. \v 21 Enaba fagonai luwal wanigafe. Afa ne ehena unehlagimba Sisasim unehlig asa mungwali heafna elni amtakwalig mo huguflaitinam afa ehefum lambfe asa God ehengelim mas mungwa faifi.” \p \v 22 Enaba pugunaba Ainiyag ati Godna mo fli sihiule elni mengig la sihi fwahanaba ena moba nufunam puguna, mo fli sihiule el esona og; \q1 \v 23 “Higim, angwafig mungu angwaming alagagla ga fwainig afnialigni afa fagonai luwal foklafe. Afa unehlagba Emanuelim seflife.” \rq Ais 7:14\rq* \p Enag mog unehlaba ‘God bigim wanga.’ \v 24 Josep ginim buihianam asa gwenaig esena Ainiyagna oflanai el asa sihinagenaba asa ehe enag angwafigbi flana. \v 25 Angwafigbi flanam mas mungua kifela ahginimo awai esug afena afa asa luwal fagona waniganaba. Afa asa ehe Sisasim unehlana. \c 2 \s1 Afwambanai anwena el ambe Sisasim nuguni \p \v 1 Maria Sisasim Betlehemla wanigana, ena provins Judia. Enanam Herot misog el gofnaba. Afa enanam osu puguglanai anwena el, ambena Jerusalem la apukenam. \v 2 Afa sahini og, “Hanai yi luwalba gohug eba Ju elni misog el? Ehena bagnofut osu puguag la ka nangugum nasa ka ambe gohug koka ehena unehlagim figifi.” \p \v 3 Misog el Herot ena mom hignam olug fingifena afa Jerusalem lanai el gwenaig esini. \v 4 Afa Herot saglag pris mi afa nihe mo anwena el mi unetiginam maia laskuahlanaba asa fasahtigi fenigena og, “Kraisba, God Gisfu Fwahag Elbi hag kembig la gohug?” \v 5 Afa sihini og, “Betlehem la Judianai yi ehe pugufe autunam Godna mo fla sihiule el ati ena moba ginofe fwahana, enaig esona og; \q1 \v 6 Nofeka enaig onigi Betlehem Judanai eba mingnag suialag Judana kembig sumifenig. Asa enag kembig misog el pugufe eba ehe Israel, kana elim, nangwahiagefe.” \rq Mai 5:2\rq* \p \v 7 Herot enag afwambanai anwena elim efkwek moaini fasahtigifiage na og ansi bagnofutni ombusugbi puguna. \v 8 Herot sahinigenam asa Betlehemgam ningitigina og, “Afunam yisigiafuhun, nangunim asa kam ambe sihini. Ka sa ikanam mongkogini kwakwagenam ehena unehlam figefuku.” \p \v 9 Afa ehengel ena mom higinim asa afuna afa bagnofna ombusug ilawana asa osu puguiag la nangunibi enag esena ika sisi gofna enanai yi sa luwal gifni. \v 10 Afa maia bagnofutim nangunim asa ehengel fwina sifakalini. \v 11 Asa afu lala saiyegim afa ehena afag Maria enam nangwaginim afa apaiyena mongkogini kwakwaginim asa luwalna unehlagim figifugwalina afa wula pigaginim afa gawig lambinagin lambwaini. Gawigba enaba gol i, paura i, sanda i enag lambwaini. \v 12 Itila God blo sihini og, “Nofe ne pese Herot nangum afu.” Asa ehengel wahgifini ming minagam heafgelni kembigamba afuna. \s1 Josep Isipgim wankana \p \v 13 Ainiyagna oflanai el blona Josepim itila sihinagena og, “Pugu wanka Isipgim ikanam eyi wanafim ka ma nem sihinaiba asa Herot luwalim oyisgi og ka tigefaka.” \v 14 Josep buihianam pugu wankana sinaini Isipgim. \v 15 Josep Isipi yi wanafiba asa Herotba lahafe. Enaba Ainiyag mo fla sihiule elni mengig la ati sihi fwahana. Ehe esona og; \q1 Ka kikiafena luwalim unenaiba asa Isipim fwahanam blofe. \rq Hos 11:1\rq* \s1 Herot esonaba asa mungwali luwalim kwaskofini \p \v 16 Herot nengeawan afa mas anwena el ambe ehem apukena mo, heafa kam mwakwalinig. Asa olug kakagenam afa mingnag elim ningitigina Betlehemgam og ma luwalim mungwali kwaskofeafui. Luwalba ninganai enaba sambaga yia enaig og masa kwaskofeafui. \v 17 Enaigba esiniba eba God mo fla sihiule el Jeremaiana mengig la ati sihi fwahana. Enaig esinibi asa nufunam puguna. Ehe og; \q1 \v 18 Afa Rama nai el higni Resel ati heafna luwaligim weonafena. Elbi haig kwenifini mo, awai. Eba ehena luwalig mungwali awaiena mas amban mo gafena mo. \rq Jer 31:15\rq* \s1 Josep pese angwagna luwalnam wanblona \p \v 19 Afa maia Herotim lahanaba, Ainiyagna oflanai el Isipi yi Josepim itila pugu sihinagena. \v 20 Ehe og, “Ese pese Israelgam angwafigni luwalnam wanika. Ati elbi pigig ogna ehem tigi kumohli.” \v 21 Afa sa Josep buihia wankana Israelgam. \p \v 22 Afa ika higinaba Arkelaus Herotna leg puguna Judiana misog el gofna. Josep esim ikagim embefena. Afa itila God sihina Josepim, nasa Josep Galili provins gam wankana. \v 23 Afa wankanam ming kembig la Nasaret la wanafna, enaigba esenaba mo fla sihiule elni moaihla og elbi enaba seflig eba Nasaret lanai el. \c 3 \s1 Jon mo sihifenam bula laitiafna \r Mak 1:2-8, Luk 3:1-18, Jon 1:19-28 \p \v 1 Enanam Jon bula laitiaule el pugunam el fwainig la Judiana kembigla mo sihiagekana. \v 2 Enaig esona og, “Olug waikefi. Godna bog meg ati blog afa Godna sawieg la big saiyenam asa heafna luwalig afohie.” \v 3 Autunam Aisaia mo fla sihiule el ati sihi fwahana, el enaig esona. Jon eba enaig el. Aisaiana mo enaig esona og; \q1 El fwainig la el mungu pugu mo sihiagafe enaig esofe, Ainiyagna mina numwehiagi, heafna mina, mina suf faki. \rq Ais 40:3\rq* \p \v 4 Jonba tata lag lofug fatinam. Ena tata lagba eba kamel. Afa afiai kigifena afa fane negba sanglik i afa ihif suwig i enag neakafna. \v 5 Enanam Jerusalem el i Judia el i afa Jordan bula auguiakana enag mungwali ambe gohna Jon nangum. \v 6 Ambena heafgelni amtakwaligim sihiagini afa sa Jon Jordan bula laitina. \p \v 7 Afa farisi el i Sadyusi el i ambe ona bula apaiye, Jon nangwagnam afa esoni og, “Nengelbi gihiana luwalig, amban ne sihinigbi ma Godba ma nem amtakwali gihiagefe asa ne embemba afuofe. \v 8 Sa ne suialag nihe fi asa ma el anwenafi ne ati nufunam olug waikefig. \v 9 Nofeka enaig onigwagi Abraham kagelni simbianinga asa ka gafa suialag el. Ka nem sihinig God ehe eseba hwa funba Abrahamna simbianingag apuke gofe. \v 10 Mal ati li mog la gi. Li fug suialag lugwag fwainigba, eba higfihinim suwi la laitife. \v 11 Ka nem bulaba laitigba eba enaig eseg ati ne olug waikefig. Afa el sumi yi obloba ehena kigmogba kana kigmogim filafeg. Kaba suialag elmo naka ehena mong lofugba flaukuna. Eba nem bulaba Godna Sungwabugni afa suwina laitfe. \v 12 Elbi enaba obloba forkba ningana flagim ogna fungisge mungwali lambuhiage witinai. Ogna wit agoguli heafna wit lala fwaha afa fungisge mo lambinam suwi la laitife.” \s1 Jon Sisasim bula fatina \r Mak 1:9-11, Luk 3:21-22 \p \v 13 Afa enanam Sisas Galili fwahanam Jordan la pugunam blona Jon nangum og ma kam Jon bula fati. \v 14 Afa Jon ehem gwenam afa esona og, “Nemble he kam bula fati. Haig esegba nane ka nanguba blog?” \p \v 15 Afa Sisas mungwag ehem sihina og, “Sese, ati ka nem sihinag. Enaig big sahfeba eba ati big Godna sawieg la big sahofe.” Afa sa Jon ehena mom patalukuna. \v 16 Afa Sisas bula penam afa puguna ikana gofnaba ikagna of bafuna afa nangunaba Godna Sungwabug gamp lofug peblona Sisas nai yi gahlana. \v 17 Afa mengig hevenla lagofna og, “Sona elbi eba kana leg, ka ehem fwina membenag. Ka olug ehem suialafenag.” \c 4 \s1 Satan Sisasim yuhna \r Mak 1:12-13, Luk 4:1-13 \p \v 1 Godna Sungwabug Sisasim el fwainigam wanikina og ma Satan yuhnai. \v 2 Afa 40 osuna Sisas mas fane nenamo, maia 40 osuna awaienaba ehem fwina bini lahana. \v 3 Afa Satan blona ehem puguna afa sihina og, “Afa ne Godna leg fegba eba sane funim esoiba sama amba lofei.” \p \v 4 Afa Sisas esona og, “Godna moba enaig esog og, ‘Amba mungu mas elim nofkenagagba fai. Godna mo munguhe eba sa elimba nofkenagagba fai.’” \p \v 5 Maia Sisas enaig sihifenaba Satan Sisasim sulflanam Jerusalem gam wanikina. Wanikina Godna kwania lala wofugug sisia nemug la lasuwona. \v 6 Afa Sisasim sihina og, “Afa ne Godna leg fegba eba sa ne puso pekai eba ati Godna mo sihig; \q1 Eba heafna oflanai elim sihiniba oflanai el ambe nem ningana kehli apaiyeufufe eba mas nem fun sig mong yi pifi.” \rq Sam 91:11,12\rq* \p \v 7 Sisas sihina og, “Godna mo enaig esog, ‘Nofeka Ainiyagim nimbiafna Godim yuhna.’” \p \v 8 Satan Sisasim mungwanam mug gam fuko wanikinam afa sa mungwali bite i afa suialag gawig i ogfunagena. \v 9 Afa Sisasim sihina og, “Ma ne kam mongkogini kwakwagenam kana unehlagim fingi feiba, ka sa nem bite i gawig i mungwali faife.” \v 10 Afa Sisas sihina og, “Satan, esimika Godna mo enaig esog, ‘Godim ahnai skaufenam afa sa heafna unehlagim mungu fingife.’” \p \v 11 Afa sa Satan Sisasim fwahanamba. Afa oflanai el ambe Sisasim kwefuni. \s1 Sisas Galili yi gafugafena \r Mak 1:14-15, Luk 4:14-15 \p \v 12 Sisas enaig higina og ati Jonimba kalabusig asa Galili provins gam pese ikana. \v 13 Afa ehe Nasaret mo fwahanam ika Kaperneam la mo gafena. Kaperneam Galili bu megim gifni muhla Sebulun Naptali elni bite la. \v 14 Enamba Godna mo fla sihiule el Aisaia ati sihi fwahana. Enaig esona og; \q1 \v 15 Sebulun i Naptali i nengelni bite gifni bu wagieg mina ikagla gwesim Jordan gohfba eba Galili kaksag afwambanai el auguia. \v 16 Enag elbi sikuleg la auguia, ati kwania ombusug pugunig asa nangug. Afa amban el sikuleg pigieg la afohiafiba asa ombusenife. \rq Ais 9:1,2\rq* \p \v 17 Enanam Sisas mo sihiagena og, “Godna bog meg ati blog sa ne olug waikefinim saiye afu.” \s1 Sisas sambaga sambaga patalfuiag elim uneni \r Mak 1:16-20, Luk 5:1-11 \p \v 18 Sisas Galili bu blugmini ikan sambaganigi etesuminegim nangwagna Saimon Pita mi Andru mi. Sambaganigi fufwalana sawagim kigiag hofefna. Sambaganigiba sawag gafuga ahfegofna. \v 19 Sisas sihini og, “Au, kam ahpatal blu ka nem elim ahlambigim ogfunige.” \v 20 Sambaganigi ikagna fufwala ahfwahnam ahkana Sisasim ahpatalkuna. \p \v 21 Sisas wankan afa ming etesuminegim nangwagna Sebedini legnigim Jems mi Jon mi afa heafningina alag bot la auguiafenaba fufwala kokohiag kwelwagia flafna. Sisas uneni. \v 22 Sambaganigi heafningina bot na afa alag na ahfwatinam ahkana Sisasim ahpatalkuna. \s1 Sisas mo sihifnam afa elim suiala feitifeakafna \r Luk 6:17-19 \p \v 23 Sisas mungwali Galili yi wagiakana ikafnam laskuhlag lala seifofnam saglag angwafigim ogfunigiafna afa Godna bog meg mom sihinigiafna afa mungwali haig haig gihna elim suiala feiti feafna. \v 24 Afa mungwali el ena mo higwaginim sihiagenim asa Sirianai el haig haig gihna elim lambifini. Elig susuna, mwaifig simbigahlagulem, nilagini, afa mong lihlina Sisas suiala fetifeafna. \v 25 Afa kaksag Galilinai afa Dekapolisinai Jerusalem lanai afa Judianai afa Jordan bu magigi nai el enag mungwali Sisasim patalfuia gohna. \c 5 \s1 Sisas mug la mo sihini \r Luk 6:20-23 \p \v 1 Sisas el kaksagim nangwagnam afa sa mug gam fukukana. Mug la fuko gafenaba afa heafna patalfuiag el ehem nigi afuna. \v 2 Afa sa Sisas mo patalfuiag elim enaig ogfufeni og; \q1 \v 3 Ambangel asa enaig onigife, kaba suialag el mo God sa kam kweafui, afa enag el sa ma sifakalifi afa sa ma Godna bog megam saiyefoi. \q1 \v 4 Ambangel sa wewatini auguia enamba sa ma sifakalifi eba God ehengelim olug enesieg faifi. \q1 \v 5 El sa heafgelni unehlam pigapaiyegohug enaba sa ma sifakalifi afa mungwali bite eba ehengelni. \q1 \v 6 El sa suialag nihem membigim patalfug, enaig elbi ofe enaiba sa fane i bu i bini pigig eba sa ma sifkalifi eba God ihla fenugefe. \q1 \v 7 El sa mingnag elim aflafegonug enaba sa ma sifakalifi eba God ehengelim aflafenife. \q1 \v 8 Elni olug sa afsug gohon enaba sa ma sifakalifi eba Godim nangufe. \q1 \v 9 El sa ninimum tigeflakig enaba sa ma sifakalifi eba enaig seflififi Godna luwalig. \q1 \v 10 El sa suialag nihem patalfugum asa kinig flig enaba sa ma sifakalifi eba sa ma Godna bog meg saiyefoi. \p \v 11 “Afa sa nem nangwagfi ne kana mungu afufufe eba nem amtakwalig mo sihigonifi afa kokwaitififi asa haig haig mo nem mwakwal hiagifi enaba sa ne sifakalifi. \v 12 Sa ne olug enesieg na afohiefiba afa sifakalifi mungwag nem kwania faifi, eba heven la nem nengeniawo. Afa gwenaig esini el mo fli sihiaule elim ati gofgam amtakwalinagini.” \s1 Godna elbi sol afa ombusugug lofug \r Mak 9:50, Luk 14:34-35 \p \v 13 “Nengelbi bite na sol. Afa solba mileakaba awaieba sa ne haig esibi, sa ma pese mileaklafei? Enaig solba sa mas gafugafei eba el kokofe fatigim afa mongni pigageg. \v 14 Nengelbi bitena ombusugug. Kembig sisi yi mug la gi enag mas meagam seaifoi. \v 15 El sa wi gaflagim mas meagam kumohlai eba awai, eba ambala gafla uku afa enaba lalanai elim mungwali ombusugufenig. \v 16 Afa sa ma nengelni ombusugug mingnag el nangui. Afa sa ma nengelni suialag nihem nanguagi asa ne esig. Asa ma nengelni Apina unehlagim heven lanai fingi fi.” \s1 Godna nihe mo \p \v 17 Sisas enaig esona og, “Nofeka onig neafa kam og blo Mosesna nihe mo afa mo fli sihiaule elni mo fingi fati me eba awai, eba ka ihla fenagefe. \v 18 Ka nem nufunam sihinig, maia of i bite i awaieba, mas ena nihe moba weti nemug awaie, awai eba nihe moba gwese gofnaba afa sa mungwali pugug. \v 19 Enaig eseg afa amban weti nihe mo mas fatinafe eba mingnag elim ogfunig sa ma gwenaig esi enaig elbi Godna bog megam weti nemug feg. Afa amban el ena nihe mo patalkunam elim ogfu fenugeba eba Godna bog megam ehe gosefe. \v 20 Ka nem nufunam sihinig afa neana nihe farisi elni afa nihe mo anwena elni suialag nihem filafeg fwainigba eba mas ne Godna bog megam seaifoi.” \s1 Sisas olug kakageg nihe sihina \r Luk 12:57-59 \p \v 21 Sisas esona og, “Ati ne higig ena moba simbianingam flini og, ‘Nofeka elimba tigifati afa amban enaigba eseiba eba pugu kotefe.’ \v 22 Afa ilawo ka nem osihin el sa heafna nilitem olug kakagenag eba pugu kotefe. Afa amban sa heafna nilitem amtakwalig mo faig enaba kaunsil nai ika pugui afa el esofe ‘Neba suialag el mo’ enaba ma suwilagig kembigam ikai, awaiye. \v 23 Afa sa ne sime la Godim faigim oblofufe afa sa ne pese oningig nimbeafna nilite nem haig mo sihinafe. \v 24 Eba sa Godim faig mo fwahanam ika sihiagefenam asa ne pese sime gam Godim faigim mo ika. \p \v 25 “Afa sa nem el ogna kot ena ne mina la ahkafiba asa ati ikagna sihiagafe. Eba ma sa nem uku kwefihiage elni ninga nem la fwahafe afa ehe nem uku plismanna ninga la fwahaiba, asa plisman mo nem kalabusi fwahafe. \v 26 Ka nem nufunam sihinig neba kalabus lala gafiba afa ma ne mungwali kig pese faiba asa nem fwaihifi.” \s1 Sisas el aga taitug mo sihina \p \v 27 Sisas enaig esona og, “Ati ne higig autunam enaig esogona og nengel angwafigni nofeka aga taitu fi. \v 28 Afa ka nem enaig sihifenig, afa sa amban mungu angwafigim nangunam afa oniginagefe eba gwenaig eseg ati keahlag. \v 29 Afa asa neana nihiginai nofug amtakwaligim nangunam eseba enaba sa fagaflaiti sa ma enaig awaie eba mas neana elig mungwali suwilagig kembig la fati. \v 30 Afa asa neana nihiginai ninga amtakwaligim keahlafe eba sa higeflanam fati sa ma enaig awaie eba mas neana elig mungwali suwilagig kembig la fati.” \s1 Sisas sihina el angwafig ningihiagim \r Matyu 19:9, Mak 10:11-12, Luk 16:18 \p \v 31 Sisas esona og, “Autunam enaig esogona og, ‘Amban heafna angwafigim ningihiagba eba sa angwafigni ningihiag pepa faifni.’ \v 32 Afa ilawo ka nem osihin el sa heafna angwafigim ningihiafe angwafig haig ese fwainig enag elbi eba heafna moala ehe angwafigim enaigba esenag afa ena angwafig ming alagagim flaiba eba ehenigi ati aga taitu ahfeg.” \s1 Sihi fwahag \p \v 33 Sisas pese esona og, “Ming mo simbiangam finibi ati ne higni enaba enaig eseg. ‘Nofe ne mwakwalinim afa nufunam moalag. Afa ne Ainiyag gim sihi fwahanagim sa ne nufunam ese.’ \v 34 Afa ilawo ka nem osihin nofe ne nufunam enaigba esogo. Nofe ne hevenimba seflinim afa wasneig mo sihi, hevenba eba Godna kwefihiage sime. \v 35 Afa nofe ne bitemba seflinim afa wasneig mo sihi ena bite eba God enanai yi mong pafeuguia. Nofe ne Jerusalemimba seflinim afa wasneig mo sihi eba kwania misog elni kembig. \v 36 Afa nofe ne misog angmowaginam afa wasneig mo sihi afa ne mas neana lapogum mungu busug mi yimilig mi esei. \v 37 Afa sa ne enaig esogo, ei afa awai gwenag ehe. Mingnag moba eba Satan lamb puguiafug.” \s1 Nofe ne haigba mungwagba esegon \r Luk 6:29-30 \p \v 38 Sisas esona og, “Ati ne higig autunam enaig esogona og amban ambanim nofugim amtakwale fatiba eba sa ne mungwag amtakwale fatina. Afa ma amban ambanam gogum tuto klaitiba eba sa ne mungwa ehena gogum tuto klaiti. \v 39 Afa ka nem enaig sihi fenig el asa nem amtakwalig haig ofi nofe ne mungwagba esegon magofi. Ma nem ambanba angmoglaba tigeiba asa wahigife ming eheganai nehna. \v 40 Ma ambanba nem kotimenam afa neana lofug hugu flaiba afa sa ne ming kunam lofug ena gafa fai. \v 41 Afa ma ambanba nem wasneigni og hwa gawig flauku muhla faka afa sa ne mo hilife membi yi uku pugu. \v 42 Afa ma amban nem mangwalim og kam fai afa asa fai. Afa asa amban enaig membefe og ne kam esug fai afa kasa nem mungwag fai enaba nofene masig fatina.” \s1 Sisas esona angoluwagim membegon \r Luk 6:27-28, Luk 6:32-36 \p \v 43 Sisas enaig esona “Ati ne higig autunam enaig esogona og hihem mungu membenaiba afa angoluwag mo olug kakage goni. \v 44 Afa ilawo ka nem osihin angoluwagim gafa asa ne membegon, afa sa ne Godim sihinibi asa ma God elim aflafeni asa nem amtakwalig hiagifug. \v 45 Enaig ne esibi eba nengelni heven lanai alag esofe ‘Kana luwal’, afa maia ehe osum sisigam esegba nasa laugonug el amtakwaligim afa suialag elim. Afa maia bum ningihiagba bu feg el suialagim afa amtakwalig elim. \v 46 Afa el asa nem membegonug afa enaig ne membegonug, enaba mangig wag ne flife? Afa kig lambiule el gwenaig esig. \v 47 Afa sa ne nimbeafna hihe mungu sihigon enaig nihe mas mingnag elni nihe gose feg mo. Afwambanai el ati enaig esig. \v 48 Afa asa ne fwina suialag afufum nengelni alag hevenla suialag gwenaig feg.” \c 6 \s1 Nihe elim kwegfwag \p \v 1 Afa Sisas mo sihin gofena, “Ne numwehifum nofe ka enaig onig ka suialag nihe mingnag elim ogfugonibi asa ma kam nangwagi eba mas nem nimbeafigelni heven lanai alag gau fai. \p \v 2 “Afa ne membeg ne og ka esug elim mangwal faigo ne nofe ka elim gof ningitigi asa ma fuf gofiba asa ati sambaga mengig el enaig esifafife laskuhlag lala afa mina la enaig esogonibi asa ma el ehengelni unehlagim figifegoni. Ka nem nufunam sihinig enag mungwag faig ehe ati pese flig. \v 3 Ne membeg ne og ka esug elim kwaganim eba sa nihiginai ninga ofefiba eba mas sahagani ninga anwenafei. \v 4 Enaig esegba neana kusguog gafugag meagam seifugo, afa neana alagba ati nangug mangwal sa meagam go enaba nem asa mungwag faife.” \s1 Godim sahanag nihe \r Luk 11:2-4 \p \v 5 Sisas enaig esona, “Ne Godimba asahinifibi nofe ne sambaga mengigna el lofwagfi eba enaig esifafife laskuhlag lala afa mina embegam agfohiaba asa beteni og ma kam mingnag el nangwagi. Ka nem nufunam mo sihinig enag mungwag faig ehe ati pese flig. \v 6 Ne betenba ofefiba ika lala megam seifonam mengig kikisenam asa ne betenba fe neana alagba meagam go ati anwenafeg meaganaimba eba nem mungwag faife. \p \v 7 “Afa ne betenba ne ofefiba nofe ne mempbug mo sihiage enaiba afwambanai el. Eba enaig onigig ka ma mempbug mo sihiba asa ma God higi. \v 8 Nofe ne ehengelni nihem patalfu afa ne maisim nimbeafna alagimba sahanag fwainig fiahba eba ati anwenafeg mangwal mungwali sa nem awaienig. \v 9 Asa ne enaig sahi; \q1 Kagelni Api ne heven la ga sama el neana unehlagim fingi fini. \q1 \v 10 Neana bog meg ma bloi, \q1 neana sawieg asa heven la pugug \q1 asa ma hwa bite la gwenaig ese. \q1 \v 11 Enag osuna sa kam fane faiba sa ma gwese gofi. \q1 \v 12 Asa ne kagelni amtakwalig mo esmunagim huguflaitini asa kagel gwenaig esig \q1 el kagelim amtakwalig gonug asa kagel ehengelim esmunagim huguflaiti gonug. \q1 \v 13 Nofe ne kam fwati ma kam yuhnag pugunibi \q1 eba sa kam amtakwalig la nai lambim. \p \v 14 “Sa higim ne mingnag elni amtakwalig mo esmunagim huguflaitiniba eba nengelni alag heven la ga enag nengelni amtakwalig mo esmunagim huguflaiti nife. \v 15 Afa ne mingnag elni amtakwalig mo esmunagim huguflaiti gonug fwainigba eba nengelni alag mas nengelni amtakwalig mo esmunagim huguflaitini.” \s1 Sisas fane foiyu mo sihina \p \v 16 Sisas esona og, “Ne faneba ne afoiyufiba nofe ne amtakwalig boseagi sonaigba sambaga mengig el sa esifafife amtakwal bosegig sa mingnag el nangwagigim anwenafig og eba fane foiyugofiba ka nem nufunam sihinig enag mungwag faig ehe ati pese flig. \v 17 Afa ne faneba afoiyugofiba asa ne lapogum pitigifiage afa nofbosugum bulasug flai, \v 18 eba sa mas el nem anwenafini fane sa ne foiyug. Neana alag meagam seifogofba eba ati hefba anwenafeg eba ati nangug meaganaiba eba nem mungwag faife.” \s1 Suialag wag heven la go \r Luk 12:33-34 \p \v 19 Afa Sisas esona og, “Nofe ne suialag gau hwa bite la agoguli hwa biteba sismo afa ambig enag wagiba amtakwale skofig afa ukwefule el bog tofugum asa ukwefig. \v 20 Afa nengel asa suialag gau hevengam agoguli hevengamba mas sismo ambigei enag wagiba amtakwale skofig afa ukwef el mas bog tofunam saiye ukwefi. \v 21 Afa hanai yi neana suialag gawig go asa neana olug enanai yi go.” \s1 Nofugba eligni ombusugug \r Luk 11:34-36 \p \v 22 Sisas enaig esona, “Nofugba eligni ombusugug neana nofug suialag gohugba eba neana elig mungwali ombusig. \v 23 Afa neana nofug amtakwaleba eba neana elig mungwali sikulufeg. Afa ombusugug sa seifog neana nihi go enag kulofefiba eba kwania kulufefe.” \s1 El mas sambaga misog elniba gafugafei \r Luk 16:13 \p \v 24 Sisas enaig esona og, “Mas amban sambaga misog elni mom higinam patalkui. Eba ming mo membeba afa ming mo oksife afa asa ehe ming i mo hinaiba afa ming i mo mas fatinafe. Nofe ne Godna gafugag mi afa kig gafugag mi lambtigi”. \s1 Nofene fwina onigwage \r Luk 12:22-31 \p \v 25 Sisas enaig esona og, “Nofe ne fwinam nimbeafnam nofkikenam onigwageakafim afa ne esog mangwal kawo ne? Afa nofe ne nihim oniginam afa esog mangwal lofug ka fatife? Eba nofkikena fanemba flafug afa elig lofugba flafug! \v 26 Ati ne twafigim nangwagig mas faneba yihi afa mas agoguliaginim fane lalaba sugui. Nengelni alag hevenla ga enag sa faneba faig. Atiaho sa ne twafigimba flafug? \v 27 Amban sa nengelinai fwina onigwage asa heafna nofkikenaba hili fwahafe? \p \v 28 “Haig esegba asa ne fwinam lofugumba onigig. Ati ne li sisigimba nangug haig apukefig. Ehe mas wasneig gafugafei afa lofugba gweli. \v 29 Afa ka nem sihinig autunam misog el Solomon na mungwali wag suialag skonaba mas suialag li sisig lofena mo. \v 30 Pos gafa afa siniba eba ati higfihinim suwi la lambaitife. Enaig posba God ehe wagwageg fwahag. Afa asa nengel weti olug onigina asa ne numwehe onigi neanga Godba nem wag faife. \v 31 Nofe ne kaksag onigwagi afa esogo mangwal fane afa bu big ahagafe afa esogo mangwal lofug big laitiagifi? \v 32 Afwambanai elbi enaigim fwina onigwagegim afa sa yisigego. Afa nengelni alag hevenla ga enaba ati anwenafeg asa nem enaig ene mungwali yi fli. \v 33 Afa enaig ne esofifiba eba sa Godna bog megim gose onigibi afa asa ne ehena suialag nihe gose patalfuiba eba sa nem mingnag gawig gafa nem faifi. \v 34 Nofe ne siniba fwina onig eba algana kinig pugufe. Glaunai kinig eba heafa gwenanam mungu.” \c 7 \s1 Nofe ne elni minag kagim fahigenage \r Luk 6:37-38, Luk 6:41-42 \p \v 1 Afa Sisas esona, “Nofe ne mingnag elni minag afuagim fahigegonugi afa enaig esogo sonaba el amtakwalig ne enaigba esibi ma sa God nem gwenaig esenife. \v 2 Godba nengelni minag afuagim fahigihagefe asa ati ne mingnag elim esegonug eba gwenaig esefe. Asa ne mingnag elim haig hili faigog eba gwenai hili nem faife. \v 3 Afa ne nilitem nangunam afa esog nilite ka nem fungisge noflanai weti fla fatina. Afa mas ne nimbef mo ne onigi mo aga nimbeafna nofla sa gi. \v 4 Haigsegba asa ne esog nilite ka nem fungisge weti neana noflanai fla fatina afa nimbef mo aga nofla gi. \v 5 Eba ne sambaga mengig el ilawana nimbeafna noflanai aga fla fatinam afa numwehe nangufe asa nimbeafna nilite na noflanai mo fla fatina. \v 6 Nengel nofe ne mangwalba flinim Godim sa ati mwalunum afa malangim faigo afa nimbeafgelni suialag nemug engig nofe ne tatam laitigon masa pigaskofife masa nem wahgi kwaskofife.” \s1 Elni suialag beten \r Luk 11:9-13 \p \v 7 Sisas esona, “Nengel ne Godim mangwaliba sahnibi eba ne flife. Afa ne yisigibi asa ne nangufi. Ne mengigiba tigibi eba God nem pitigiefonfie. \v 8 Asa mungwali el Godim sahnigim asa mangwalba lambifug. El mangwalba yisigifiba eba nangufe. Afa el mengigiba otigefiba eba God piginafe. \v 9 Afa luwal asa alagim sahanafe kam amba fai asa alag fun flagim faig enaigho esifafefe? Awai. \v 10 Afa luwal esog kam sawag ebinengu fai asa atiaho sa alag sombine faife? Awai, mas enaigba esei. \v 11 Nengel amtakwalig el afa ne nimbiafena luwalim mo mangwal mangwal suialag lambwaigog. Enaig fenaba enag sa ne numwehe anwenafi. Eba nengelni alag heven la ga enag sa ambangel ehem sahinigbi asa ehengelim fwina suialag fenig. \p \v 12 Asa mingnagim esinibi mangwal sa ne membeg asa nem esinig. Enag mo enaho nihe moba afa Godna mo fli sihiule elni mo mog mu.” \s1 Nufunam nofkikenag gag eba mina weti \r Luk 13:24 \p \v 13 Sisas esona og, “Nengel asa mengig wetiklug megam asa ne saiyego. Mengig awaieg minaba eba kwania fegim afa pigiageg gwenaig ihlafeg afa ena minagamba kaksag el fafufiafu. \v 14 Afa mengig ikag nofkikena flagba eba wetiklug nemug ena minaba haig esig mungwali el patalfuihia mo eba mungu mungu el ehe ena minaba yisigi nangug.” \s1 Li i afa lifug i \r Luk 6:43-44, Luk 13:25-27 \p \v 15 Sisas esona og, “Nengel numwehi agfohefim mwakwal el Godna mo fli sihiule el ambefe eba sangwalinai malang sipsipni lofug laitigogum afa ambe sipsipni muhla agfohiegim og na sipsipim kwahagafi. \v 16 Asa ne nangwag ehengelni nihem asa ne anwenafi ehe enaig esig. Afa nasigna we mas aibi lei afa susugna li mas fwatamofba lugwi. \v 17 Eba enaig eseg li suialag fug mungwali suialag leg afa li amtakwaliba fug amtakwali leg. \v 18 Afa li suialag mas fug amtakwali lei afa li amtakwalig mas fug suialag lei. \v 19 Mungwali li amtakwalig mas fug suialag lei enaba higfihig afa lambig suwi la laitig. \v 20 Asa ne nangwag ehengelni nihem afa asa ne anwenafi eba naho mwakwal el Godna mo fli sihiule. \p \v 21 “Mungwali el asa kam seflig og ‘Ainiyag Ainiyag’ eba mas afui Godna bog megam saigoi, awai. Amban kana alagna sawiegim patalkuiba eba ena ho Godna bog megamba oseifu. \v 22 Enanam ka mungwali elim kwefihiagefe el kam sihinife og ‘Ainiyag Ainiyag’, ati ka neana unehlag la mo fli sihiafug. Afa neana unehlag la ati ka sanel amtakwalig ningitigifi afa neana unehlag la ka haig haig kigmog ogfug. \v 23 Enanam ka esofe ne mango kana nufunam el mo. Nengel amtakwalig el gwesim afu.” \s1 Sambaga lala laskwas mo \r Luk 6:47-49 \p \v 24 Sisas enaig esona, “Amban kana mom hignam patalkuiagofiba eba naho suialag onigig el enag lalaba bite wasneig yi nimblag. \v 25 Enamba bu kwania fenam bu yi bugoi bifwat i fefiba mas toafoi eba bite ati sumulim kehlag. \v 26 Afa amban kana mom higinam afa patalblu fwainigba eba naho etetig el asa lalaba engig sisiyi nimblag fwahagba. \v 27 Afa maia bu kwania fenam bu i bugo i bifwat i fenam asa ena lalaba tofupefe.” \p \v 28 Sisas maia ena mo sihinaba, el nubwel saglag i afa humoan i sineminefini ehena anwenagim. \v 29 Mangwal nihe mo anwena el mo ogfug, eba awai. Eba gwenag anwena el nemug fena. \c 8 \s1 Sisas elim elig amtakwaligna suialafe fatina \r Mak 1:40, Luk 5:12-14 \p \v 1 Sisas mug gum fwaha pekana afa kaksag el sum patalfuna. \v 2 Afa el elig amtakwaligna seflig lepra blonam mong kokoni kwakwagena Sisasim sihina og, “Ainiyag ne membegba eba sa ne kam suialafe fati.” \p \v 3 Sisas tuhnam sihina og, “Ei ka membeg, sa ne suialafefe.” Maia enaig esonaba ikagna ena gihba awaiena elbi enaba pugu suialafena. \v 4 Afa Sisas ehem sihina og, “Nofe ne elim sihin. Ikanam prisim nimbeafna eligim ogfunim afa sa Godim faig enaig autunam Moses ati sihi fwahana asa ma anwenafi neana gih ati suialafeg.” \s1 Sisas amini misog elni gafugag elim suialafe fatina \r Luk 7:1-10 \p \v 5 Sisas ika Kaperneam kembig la pugunaba afa amini misog el Rom lanai enag blona Sisasim sahna. \v 6 Og, “Saglag, kana gafugag el gihegba lala gi. Ati kigba mungwali lihlifeg afa susu kwaniafeg.” \v 7 Afa Sisas ehem sihina, “Eba ka ikanam asa ehem suialafe fatife.” \v 8 Amini misog el ehem sihina og, “Saglag, kaba suialag el mo na ne kana lalagamba blo, esug mo behig sihiba sa ma kana gafugag elbi suialafei. \v 9 Ka enaig sihifeg kanga ka sa misog elim ahnai skaufen. Ka gafa ati soldiaba feg enag kam ahnai skaufinig. Afa sa ka ambanim sihinafe ika eba ehe ikafe, afa ka ming elim sihinafe aublo eba ehe blofe. Afa ka kikeafna gafugag elim sihinafe hwam gafugafe, eba ehe ika esefe.” \p \v 10 Sisas ena mom higinam ehena olug figifena afa el asa ehem patalfuna enam sihini og, “Ka nem nufunam sihinig mas ka ambanim mungu Israel lanai elimba olug onigi kwania feg hwaig elbi nanguna mo. \v 11 Afa ka nem sihinig kaksag el osu puguag lanai osu peg lanai ambenam afa Abraham Aisak Jekopna wahlanam asa saiyenam Godna bog megam augunam ahagafe. \v 12 Afa ambangel enaig onigig kagel sa Godna bog megamba saiyefe eba God ningitigiba asa afwambagam sikulufeg la eba wewatonam heafgelni gog tutoa ahgafife.” \v 13 Sisas amini misog elim sihina, “Seika eba neana gafugag elbi suialafefe asa neana olug onigig la enaig gohug.” Afa maia sihiagafe gofnamba elbi enaba ati suialafena. \s1 Sisas Pitana kowagim suialafe fatina \r Mak 1:29-31, Luk 4:38-39 \p \v 14 Sisas ikana Pitana lala seifonam nangunaba Pitana kowag gihna kifela gifni ehena elig fwina nolugenagena. \v 15 Sisas ehenam ningam tohnamba gih gweyi awaienaba afa sa buihianam Sisasim fane tuhlu faina. \s1 Sisas kaksag elim suiala feitifena \r Mak 1:32-34, Luk 4:40-41 \p \v 16 Osupegnam kaksag el sanel simbigahlaule elim wan ambegohna Sisas nangum maia mo esonaba asa sanelim ningitigina afa mungwali gih elim suiala fetifena. \v 17 Godna mo fla sihiule el Aisaia autunam ena mo sihinaba asa enaba ena mo nufunam puguna. Aisaia og; \q1 Ehe bigelni haig haig gihim lambinam afa lambkuna. \rq Ais 53:4\rq* \s1 Sisasim patalfuiag na mo \r Luk 9:57-60 \p \v 18 Afa Sisas kaksag el nangwaginam maia ambe ehem wahkinaba asa ehe heafna patalfuiag elim esoni, “Ause, na kwehegam maligim afu.” \v 19 Afa enanam nihe mo anwena el Sisasim blo sihina og, “Saglag, ka nem mungwali kembig patal fefkufufe.” \v 20 Afa Sisas ehem sihina og, “Afa sangwali malang bite meg ati go enana yi gig afa twafigni gag ati feg afa Nufunam Elbi heafna kugigbi awai.” \v 21 Afa ming el eba patalfuiag el sihina og, “Ainiyag, kam fwahaiba ka ma kikiafena alagim fakanam.” \v 22 Sisas ehem sihini og, “Mangofi, kam patalku. Amban ati lahag enaig el sa ma heafgelni melig pigieg elim bite la skui.” \s1 Sisas esonaba afa bifwat tigiafona \r Mak 4:36-41, Luk 8:22-25 \p \v 23 Sisas heafna elim bot la wankana. \v 24 Kwania bifwat ikagna bu mina sah blona afa bu blona bot megam sefua minefena. Afa Sisas non gifini. \v 25 Asa patalfuiag el afu Sisasim ihlafuni og, “Ainiyag, kam kwagan, muhla ati bigim awai ofe!” \p \v 26 Sisas wahigi sihini og, “Haisegba sa ne embefig? Nengelni olug onigig weti klug.” Asa ehe buihianam efef mi bu mi kweniba asa bifwat tigiafona. \v 27 Enag el sineminefinim hefum sahwagini og, “Sonag elbi eba haig el asa efef i bu i ehena mom sa higig?” \s1 Sambaganingi el sanel sambagalaule \r Mak 5:1-17, Luk 8:26-37 \p \v 28 Afa Sisas bu ehengam ikanam afa Gadara bite la puguna. Afa sambaganingi el sanel sambagalaule hugskug fun meg menai afwahanam afa Sisas ahuflana. Eheningi elim fwina kwagaiti ahfiahkafena asa el mas ena mina afui. \v 29 Eheningi ahunena og, “Ainiyag ne Godna leg haisegba ne kam esenig? Eba maisife atiaho ne glau kam amtakwalig mungwa faigim?” \p \v 30 Afa muhlagig kaksag tata fane enanai yi ahagafu. \v 31 Afa enag sanel Sisasim fwina sahini og, “Afa kam ningitigiba asa ka afunam sonag kaksag tatana elig saiye go.” \p \v 32 Afa Sisas ehengelim sihini og, “Se afu!” Afa sanel eheningim fwahanim tata la afu saiye gona asa enag kaksag tata kikini afunam bu la apaiye gonam mungwali pigina. \v 33 Afa tata yuwigig el nangunim asa kembig gam kikini afunam elim ena mom sihigoni. \v 34 Afa mungwali el kembig lanai afunam Sisasim uflini. Afa nangunim ehem wasneig mo sihini og, “Sa ne kangelni hwa bitem fwaha ika.” \c 9 \s1 Sisas elim ninga mong lihligna suialafe fatina \r Mak 2:1-12, Luk 5:17-26 \p \v 1 Asa Sisas bot la fukunam ikana. Afa ehegam ikana heafna kembig la puguna. \v 2 Kig lihligna elim mingnag el yisgofbog la Sisas nangum flifuna. Sisas nanguagnam ehengelni olug onigigim afa kig lihligna elim sihina og, “Nilite, sa ma neana olug wasneig gofi, ati ka neana mungwali nufwefbi huguflafatig.” \p \v 3 Afa nihe mo anwena el Sisasim higinim. Enag hefum sihiageni og, “Enag elbi amtakwalig mo sihig. Ehe Godna sigagla gohug.” \p \v 4 Afa Sisas ati heafgelni olugum anwenafeni og, “Eba haiseg nengelni amtakwalig onigig olug yi go. Eba amtakwalig. \v 5 Afa ka enaig sihifeba, ‘Atika neana mungwali nufwef huguflafatig,’ asa ne mas anwenafe nufunam mo sihig me awai awai me. Afa ka enaig sihifeba, ‘Buihiaka’ asa ne anwenafe nufunam sihig me awai awai me. \v 6 Afa ilawaba ka nem ogfunag Nufunam El eba ese fe nufwef huguflafatife.” Asa kig lihligna elim sihina, “Buihianam kife lala gam flauku.” \v 7 Asa el buihianam heafena lala gam ikana. \v 8 Afa mungwali nanguinim sineminefini. Afa sa mungwali sihiageafuna, “Godba suialag nemug. Ehe kwania wasneig elim faini.” \p \v 9 Sisas nanai yi mo fwahanam ikana. Ikanam kig lambiule elim heafna gafugag lala nanguna. Ehena unehlagba Matyu. Sisas ehem sihina, “Kam patal blu,” asa buihia sum ikana. \v 10 Maia Sisas Matyuna lala ahagaflafnaba mingnag el kig lambiule el i afa nufwef el i ambe auguna. Augunam asa Sisas heafna patalfuiag el i wahlanam ahagana. \v 11 Afa farisi el nangunim, afa patalfuiag elim sahigoni og, “Haisegba nengelni anwena el ika enaig elbi sefu waniau?” \p \v 12 Afa Sisas higina maia sihiag fiahflanaba, asa sihini og, “El gihnaba eba sa afui doktaba nangui, afa el gih fwainig eba mas afu nangui. \v 13 Afu mog mu yisigi Godna buk la go. Autunam God sihina, ‘Ka mas membenig mo Godim sis esug tuhlu faigba, ka membeg ne elim aflafena.’” Sisas esog, “Kaba mango blog suialag elim uneni mo. Ka amtakwalig elim unenig sa ma kam patalfui.” \s1 Fane foiyuogna mo \r Mak 2:18-22, Luk 5:33-39 \p \v 14 Afa enanam Jonna patalfuiag el ambe Sisasim sahini, “Kagelni niheba fane fafoiyu gofe. Haisegba kagel i farisi el i hwa nihe patalfuia afa neana patalfuiag el mas enaig esig mo?” \p \v 15 Afa Sisas angwafig flagim lasug mo sihini og, “El mungu angwafig flagim, mingnagim buyisnig. Flana augiafnaba, heafna hihe mas foiyugona mo, awai. Afa nengigim angoluwag el enag elim wanig afunaba, afa sa heafna hihe fane foiyugona.” \p \v 16 Afa Sisas mingnag lasug mo sihini og, “El mas yimieg lofug autunai lofugi wahe gweli. Maia gigiafibi, eba yimieg lofug wetifenam afa autunai lofug mo kwafofe. \v 17 Enaig mo eseg, el mas yimieg wain bug autunai sis lofug foglaba mas sugfui eba awai. Maia yimieg wain bug memewiafukoba, afa asa sisna lofug fog kwafug. Afa bu pe sufug na lofug amtakwalig. Asa yimieg wain bug glaunai sis lofuglaba eba sa efi fwinam eba sa suialag ahgofi.\f + \fr 9:17 \ft Jisasna mo enaig esog heafna yimieg mo mas ika seifui autunai nihe monaba gohi.\f* \s1 Sisas sambaganigi angwafigim wangane fefatiawagana \r Mak 5:22-43, Luk 8:41-56 \p \v 18 Afa Sisas ehengelim sihi gofenaba afa Junai misog el blona mong kokoni kwakwag penam Sisasim sihina, “Ilawo kana naina luwal ati lahag. Asa ne blo ningana kana luwalim tuhwiba asa ma buihiai.” \v 19 Afa Sisas buihia patalkuia gofnaba afa asa patalfuiag el gwenaig esini. \p \v 20-21 Afufefnaba afa angwafig mungu wahkig lala gim fawofeakafna 12 yia. Hefum enaig esona og, “Ka ehena lofugumba tuhwiba asa ma kam wanganefe.” Enaig oniginam nasa blona Sisasna masig muhla pugunam afa asa ehena lofugum embegim tuhna. \p \v 22 Afa Sisas waikefe nangunam afa sihina og, “Angwafig, neana olug onigi ma aflahlana gofi. Neana suialag onigig eba nem waginefefe.” Afa asa gwenanam angwafig waginefena. \p \v 23 Sisas ika pugunam misog elni lala megam sefukana. Afa nangunam nubwel el wewat lufufna enaig la auguiafna enaba heafgelni aflafegim ogfuni. \v 24 Afa Sisas esona, “Apuke afu. Ena naini luwalba mas lahag mo awai, eba esug nongi.” Afa ehem titige watigohna. \v 25 Afa maia apukenaba afa Sisas gwesim sefu ikana. Luwalim lahanamba ningana kehlanamba afa asa luwal buihiana. \v 26 Afa ena mo asa ika minefena. \p \v 27 Sisas nanai yi fwaha ikana. Ikafnaba sambaganigi noftetini el Sisasim ahune ahkana og, “Nimba Devitna simbianinga afa kam kusguni.” \v 28 Enaig esohokafna afa Sisas lala gam sefunaba afa sambaganigi el ehem ningi ahsefunaba afa sa Sisas sahtigina og, “Ne haig onigig ahfeg, ne honigig ka neana nofugum ma wangene feawagime awai awaime?” Sambaganigi el esohona, “Ei Ainiyag, eba ne esefe!” \p \v 29 Enaig esohonaba asa Sisas ningana nofugum tuhwaganam sihina og, “Enaig eseg nenigina suialag olug onigig safegba eba nenigina nofugug suialafeawagig.” \v 30 Afa sa ehenigina nofug bahiawagena. Afa Sisas wasneig mo faini og, “Nofeka ahsihi enag gafugag ka esegba.” \v 31 Afa mas ena mo ahigina ahpatalkuna mo awai, eheba ahka ahsihinaba mungwali el higiwagini ena moba. \p \v 32 Maia Sisas fwahakafnaba afa mingnag el mo lagig etetig elim Sisas nangum wanig afuna. Enag elim sanel amtakwalig memtog pwakafini. \v 33 Afa Sisas sanelim ninimu flaminefena ningihiana. Asa elbi mo lagna, asa elbi mungwali onigwagflafna. Afa asa enaig esogona, “Hai! Autunaba Israelna bitelaba mas big enaig nangufini mo, awai.” \v 34 Afa farisi el esogona, “Sanelni misog el ehem kigmog faig. Enana kigmog la sanelim ningi tigifeule.” \p \v 35 Sisas haig haig kembig la fapugufiahkana. Ehe laskuhlag lala sefukanam, Godna bog megam suialag mo sihinuwagena. Afa ehe haig haig gih wangene fetifeule. \v 36 Afa Sisas mungwalim elim nangwagna. El enaig esini ofeg sipsipna yuwigig el fwainig afa etetiagig ahwagikifna. Mungwali onigig etetiagafufna eba mas hefgelni kwaganangiagi. Afa Sisas ehengelim aflafena. \v 37 Afa asa heafena patalfuiag elim sihini og, “Enag afwambanai elbi enaig eseg asonai nefganai nubwel goh, afa nubwel gafugag elbi awai enam lambigimba. \v 38 Afa sa ne asona alagim sahinibi asa ma gafugag elim ningitigiba enag heafena nefganai sa ma afu lambi.” \c 10 \s1 Aposelni unehlag mo \r Mak 3:13-19, Luk 6:12-16 \p \v 1 Sisas unenig heafena 12 pela patalfug el laskuhlag asa kigmog faigba sa sanel ningitigig afa gihinam ugwegim. Ehengelbi kanog fwatig Aposel. \p \v 2 Enag 12 pela Kanog Fwatig el apukeg. Ehengelni unehlag enaig: Saimon heafena Grik unehlagba Pita, heafena sumineg Andru, Jems Sebedina leg, heafena etegsumineg Jon. \v 3 Filip, Bartolomyu, Tomas, Matyu, autunam Matyuna gafugag kig lambiule, Jems Alfiusna leg, Tadius, \v 4 Saimon, autunam ehe ika mo sihiaule, ka mas membeg mo membinai el bigim misog el gohunigim, Judas Iskariot, enag mwauule el. Nengigim Sisasim angoluwag elni ninga la fwahani. \s1 Sisas aposelim gafugagim ningihiag \r Mak 6:7-13, Luk 9:1-5 \p \v 5 Sisas enaig 12 pela elim ningitigim, enag ehe mungwalim sihinim, “Nofeka afwambanai elim muhlafen afa nofeka Samariana latui seaifu, \v 6 amo, sane Ju nai el mo afu. Mungwalim enaig eseg sipsip lofug ehengelni yuwigig el awai. \v 7 Sane sihiafu hwa mo, ‘Godna bog meg ati blog afa Godna sawieg big saiyenam asa heafna luwalig afo.’ \v 8 Sa ne ugwegim, lahag buihagim, gihinam lofug amtakwalig ugwegim, sanel ningitigig. Ka nengelim kigmog esug faig enag elim kwaganig esug faig. \v 9 Nofeka wula la kig fanugufu. Awai. \v 10 Maia afuafefiba esug afwiagim. Mangofi wula, mingnag lofug, mong lofug, agat flaufiagim. Gafugag el mingnagim kwagani afa ehem sama kwagfwi. \p \v 11 “Haig haig latu i sa ne apukenam sa ne yisigi suialag elim. Amban sa nem eheafna lala gam wanikig sa ne eheafna lala mungu gan sa ne ika. \v 12 Ne afu ena lala saiyenam sane enaig mo faigo, ‘God nem suiala fenife.’ \v 13 Sina lalanai nem suialafenagigba, eba neana suialag mo sa ma ehem ginfi. Afa nem kwaganig fwainigba eba ena suialag mo sa ne pese flauku. \v 14 Afa ambangel nem masig fatigonigim, afa ena mo higigim oksigbi. Maia ne ena kembig fwaha ikagim ofefiba sa ne munginai smof mo bwiabufe. \v 15 Ambangel sa nem masig fatinig eba ehengelnim mugwag amtakwalig pugunife. Autunam Sodom mi Gomora mi sa puguni ena kinigim gosenag.” \p \v 16 Sisas enam sihiagena, “Sahig, enaig eseg malang ninimule sipsipim ona kwaskofe, afa ka nem ningitigiba asa el nem ona amtakwalehiagi. Sa ne numwehe nofiagifibi enaig esi wemlo lofug afa gamp lofug aflahlanafe. \v 17 Numwehe onigfibi afa mingnag el nem ona lambinim olyi aitigim. Afa enag el heafgelni laskuhlag lala saiye nem wanafu wena fifiletififi. \v 18 Afa el mas kam membini asa gavmanna nofla nem hugfuwanfuagim. Eba sa ne kana suialag mo sihigoni afa afwambanai elbi sa ma higi. \v 19 Maia nem lambi aitibi nofeka onigwaginim afa haig mo big sihiagifi. Afa gwenanam enana mo ne esibi asa God nem faifi. \v 20 Ena moba nimbiafena mo amo, eba awai. Eba God nengelni alagna Sungwabug ehe nengelni mengig la sihife. \p \v 21 “Afa el heafgelni nilitem lasefug mingnag elni ninga la fwahig. Afa el heafgelni luwalim enaig esi. Afa luwal heafgelni alagafagim mo flafugoni afa sa lasefug mingnag elni ninga la fwahig. \v 22 Afa ne kana el ofefiba asa mungwali el nem olug kakagegonfi. Afa amban kana mom asa fwina kehlag ukuiafiba eba God i ugweg hawagafefe. \v 23 Maia ha kembig lanai nem haig esegonibi enag kembig fwahanam ikagna afuiagoh afa sa ming kembigam afu. Maia Nufunam El bloiba ne mas Israelna mungwali kembig gafugagba augwi eba awaie. Eba nufunam.” \s1 Kinig humoanim pugunig eba luwalim gafa pugunife \p \v 24 “Luwal saglagim filafefe afa gafugag el misog elim filafefe, eba awai. \v 25 Asa el saglag mi luwal mi gwenaig esgonibi eba sa luwalna olug enesieg gohi. Afa gafugag el gwenaig mungwalofug. Afa ka nengelni humoanig fenig. Afa el humoanim sefig Belsebul, eba sanelna humoan asa ehena luwaligim kwania unehlag amtakwalig faigog.” \s1 Ambanim sa big embebafinifi \r Luk 12:2-7 \p \v 26 Afa Sisas enag esona, “Nofeka elim embefini, awai. Glauwaba sisagegoh afa nengigimba enaba ambala pugufe. Afa ena sisag moba eba mungwali anwenafifi. \v 27 Afa Ka nem efkwekna mo sihinig sa ne afu ambala sihi. Afa muhefuna mo ne higig sa ne afu mungwali elim ambwaitina sihigon. \v 28 Ambanba ona nem tigifati nofeka embefi. Enag el haiseg neana sungwabugimba tigifati, eba awai. Afa sa ne Godim embefena. Ehe mungu esefe elig ni sungwabugni suwi lagig kembig la lambi aitife. \v 29 Asa ne weti sambaganingi twafig wetiklu kigna flig afa mungu twafig mas bite la pei eba nengelni Api mas membeg mo. \v 30 Nengelbi enaig, God ati nengelni lapogum suwigig. Afa ati nengelnim anwenafenig. \v 31 Afa God weti twafigim membegim nangwaghiage asa nem gafa fwina membenig. Afa asa nofeka embefi.” \p \v 32 Sisas esog, “Afa amban el sihife og, ‘Ka Sisasna el,’ asa ka kikiafena oflanai Alagim enaig sihifenafe, ‘Enaba kana el.’ \v 33 Afa amban el mingnag elni nofla kam mas fatinaiba asa ka kikiafena oflanai Alagna nofla ehem ka mas fatinafe. \p \v 34 “Nofeka onigi kaba blog enaig eseg mungwali auguiagim blo mo, awai, ka blog esegba el kokohiagig. \v 35 Afa mingnag el kana mo flig; \q1 Afa mingnag kam mas fatinig enaba fagonai luwaligna humoanigni hefum flafihiagife. Afa enaig esifi muluwal ango i afag i hefum flafihiagife. Afa kowag gwenaig esifi hefum flafihiagife. \v 36 Mungu lalanai hefum mwanagife. \rq Mai 7:6\rq* \p \v 37 “Amban el sambaga onigigna gohug, asa afahumonig luwaligna fwina oniginag afa kamo weti onigina fenag eba mas kana el auguiafi. \v 38 Afa amban el mas patalfug mo afa hefum li katigeg la lahagim mas numweheg mo eba mas kana fei. \v 39 Afa amban el onigig heafena nofkikenagag aluwegfenam asa hefum nawo sisife eba enaig el mas nufunam nofkikena flai afa amban ehefum pigaupinam kam patalfu oblofiba eba sa wahkig nofkikena gagflai.” \p \v 40 Sisas heafena patalfuiag elim esoni, “Amban nem fla suiala ofeflafliba eba ati kam esenag. Afa God kam ningihiag asa amban kam suiala ofeflafliba eba ati ehem esenag. \v 41 Afa amban Godna Mo Fla Sihiaule Elim nangugum anwenafeg asa ehem numweheafla asa ma God enag elimbi suiala fiahflai afa asa Sihiule Elim enaig esenag. Afa amban suialag elim nangugum anwenafeg asa ehem numweheafla asa ma God enag elimbi suiala fiahflai afa asa suialag elim enaig esenag. \v 42 Afa amban kana elim kweafuimba asa God ehem suiala feahflafe. Afa kana el eba unehlag fwainig asa amban el ehem luputug bu faimba eba God mas enag weti kwefuagimba eteti.” \c 11 \p \v 1 Afa Sisas heafena 12 pela patalfuiag elim ena mo sihi fwahanim asa enanai fwahanam sihiakana. \p \v 2 Maia Jon bula laitiag el kalabus lala gafenaba afa asa Krais God Gisfu Fwahag El haig haig gafugag esenaba enam mo higina. Asa heafena patalfuiag elim ningitigina Sisasim nangugum. \v 3 Afa afu apukenam Sisasim sahini og, “Ne naho Jon sihi fwahanaba naho ne blog naiba ming elim kagel nengenife.” \p \v 4 Afa Sisas sihini, “Ati ne nangug afa higig asa Jonim pese afunam sihini. \v 5 Ati nofug hafinig el bahiaskofeg afa mung amtakwalna wangene fiahsaieg afa lepra elim wangeneg afa ang tetini ati mo higig afa el melig pigieg buguiagafeg afa gawig fwainig el Godna Suialag Mo higig. \v 6 Afa el kam oniginaiba afa heafena olug onigigba wasneig gofofe enaig elba sa ma sifakale.” \p \v 7 Maia afunaba asa Sisas mingnag elim sihini. Ehe Jonim esona og, “Autunam ne el fwainig la afunam asa Jonna mo higini. Ne haig elim noka nangu? El enaig pos lofug efef petla fakafefugu enaig ne nangui me? Jonba mango enaig mo. \v 8 Mangwal figim ne membig afu nangug? Ne membig nangug el suialag nemug lofugna nangu? Jonba mango enaig mo. Eba el suialag lofugnaba lala suialag la ga. \v 9 Haisegba ne afug? Ne Godna Mo Fla Sihiaule El nangug. Ei, Jonba enaig el. Ka nem nufuna mo sihinig, hwa elbi mingnag Mo Fli Sihiule Elim gosenig. \v 10 Enaig elbi autunam Godna Buk ati sihi fwahana. Enaba God esog; \q1 Sahig, Kana mo flaukwiag elim ningihiaiba. Afa ehe Godna Gisfu Fwahag elim gosenam asa mina numwehiage ikafe asa ma el kam olug onigini. \rq Mal 3:1\rq* \p \v 11 Sisas esona, “Ka nem nufunam mo sihinig Jon bula laitiag el mungwali autunai elim pugu gosenig. Afa ambangel wetiklug saiyeg Godna bog megam enaba Jonim gosinig. \v 12 Afa ilawana Jon nai yi pugunam blog ilawanga pugug afa sa wasneig el Godna bog megam bagagigim afa wasneig el membeg ogna bagaginim asa fla. \v 13 Mungwali Godna Mo Fli Sihiule el i afa Mosesna nihe mo i sihig ena mo sihi mangwal sa sumi pugufe. Ena moba ati gofena autunam maisim Jon fiahfenaba. \v 14 Afa ena moba enaig esona Elaijaba pese blogim. Afa amban ena mog moba membegba asa fla, Jonba Elaija. \v 15 Afa amban anganaba eba sa ne higi.” \s1 Glaunai el mas suialag oningig \p \v 16 “Afa el ilawo auguia enaba haig el asa ka nem luwal lasugum mo sihinig. Mungwali el enaig esig luwal fane suguafogla auguiaba afa gosis seafla. Afa luwal mingnag luwalim unegoni. \v 17 Afa kagelbi fuf i anba i guwagibi asa nengel mas ahfe. Afa kagelbi wewatioahba asa nengel mas wegoi. \v 18 Afa glaunai el luwal lofug enaig esig asa Jon wainbug i fane i mas nena mo eba ogna Godna unehlagim fingife afa el esoni sanel amtakwalig ehem sefu gohna. \v 19 Afa maia ka Nufunam El blogba afa ka bu i fane i ahagagig asa el esogona, ‘Sa nangu! Ena el bu i fane i ati fwina ahagagini. Ehe kig lambig el i afa ming amtakwalig el i wana.’ Ehengel enaig sihifini. Afa Godna suialag gafugag ogfunig Godna anwena eba nufunam.” \s1 Mingnag kembig lanai mas Sisasim olug onigini mo \r Luk 10:13-15 \p \v 20 Sisas mingnag kembig kaksag Godna kigmog ogfuiagena asa ena kembig lanai mas heafgelni amtakwalig fwahini mo, afa asa Sisas ehengelim fenugena. \v 21 Sisas esog, “Korasin lanai el i Betsaida lanai el i niasabanig, afa mangigim ne enaigba nesig. Afa Tair lanai el i Saidon lanai el i nanguiteba enag kigmogum asa ati ne nangug asa autunam heafgelni amtakwaligim fwahite afa kokohiag lofug i smof i asa heafgelni nihim esiagini enaba heafena kusugogum ogfuni. \v 22 Ka nem nufunam sihinig nengegim God kwefihiagenam mungwag faigim. God Tair lanai mi Saidon lanai mi mungwag amtakwalig faigim afa nengelim mungwag amtakwalig numwehe faife. \v 23 Afa Kaperneam lanai el, ne onigig koka suialag el hevengam afufe. Eba awai. God suwilagig kembigam nem laitife. Afa Sodom nanguiteba enag kigmogum ne nangug asa Sodom lanai onigig waikefite asa ma heafena kembig glau kwesegofite. \v 24 Ka nem nufunam sihinig nengegim Sodom lanai God kwefihiagenam mungwag amtakwalig faigim afa nengelim mungwag amtakwalig numwehe faife.” \p \v 25 Afa enanam Sisas Godim sihina og, “Api, ne heven lanai i bite lanai i Ainiyag el goh. Ka nem suialag onag. Afa enag nufunam mo ne anwena elim kumohlanig afa ne etetig elim enag nufunam mo meaglanai eseg ambala opugug. \v 26 Ei, Api enaba nimbiafena suialag onigig ne eseg. \p \v 27 “Kana alag kam mungwali gawig faig. Afa el mas Godna legimba anwenafig mo. Api munguhe ena luwalimba numweheg anwenafeg asa ena luwal apiim numoheg anwenafenag asa amban elim wegifwatigim alagim ogfunig. \p \v 28 “Afa nihe mo el wasneig gafugag nem faigog. Afa ambangel asa yingmung fiahsaieg, aublo, ka sa neana kinig flafatinife. \v 29 Afa ne kana mom skaufenibi asa ka nem ogfunibi sa ne kana gafugag anwenafi. Afa kaba mango fwinam fenugeah mo eba ka kikefum skaufeg asa ne hekulia flafim. \v 30 Afa hwa gafugag ka nem faigbi eba hefeg afa mas kinig mo.” \c 12 \s1 Farisi el Sisasim sahini Esug Auguiag Osunam \r Mak 2:23-28, Luk 6:1-5 \p \v 1 Afa enanam eba Esug Auguiag Osunaba Sisas aso gam ikana. Afa heafena patalfuiag el binipiginaba asa ehengel asonai lambi ahagigim ofifinibi.\f + \fr 12:1 \ft Patalfuiag el mas ukwefig mo. Afa farisi el enaig esogog nofena Esug Auguiag Osunaba gafugafi.\f* \v 2 Maia farisi el enam nangunim Sisasim og, “Sa nangu, neana patalfuiag el bigelni Esug Auguiag Osuna nihe mo flafug.” \p \v 3 Sisas sihini, “Amo, enag el mas flafug mo. Mas ne suwigni mo haig asa Devit eseg? Maia Devit heafena el binipigibi. \v 4 Afa ehe Godna lala sefunam asa ehe heafena el amba Godim faig wanena. Nihe mo sihi pris mungu sa enamba ahagai. Devit heafena elim flafo wanena. \v 5 Atiaho ne Mosesna nihe moba anwenafig afa Esug Auguiag Osuna enaig eseg prisba Godna Kwania Lala la gafugafifini. Afa ehe mo Esug Auguiag Osuna nihe mo flafuni asa God ehem esoni og, ‘Ne mas mangwal fig mo.’ \v 6 Ka nem sihinig amban sa go, Godna Kwania Lala goseg. \v 7 Godna mo sihig; \q1 Ka mas sis faigiba membeg mo, ka membeg ne elim aflafegoni. \rq Hos 6:6\rq* \p Ati ne ena mog mo anwenafigbi ne mas enag elim fegonigi haig eseg fwainig. \v 8 Asa Nufunam Elbi eba Esug Auguiag Osuna misog el.” \s1 Elni ninga amtakwalig \r Mak 3:1-6, Luk 6:6-11 \p \v 9 Sisas enanai fwaha ikanam laskuhlag lala puguna. \v 10 El ninga amtakwalna gafena. Mingnag el ogna Sisasna amtakwalig nihem yisigi nangunim asa mingnag elim mo faigo. Ehem sihini og, “Atiaho bigelni nihe mo esog sa enaigba ihlafe elni gihim Esug Auguiag Osuna suialafefati?” \p \v 11 Afa ehe sihini, “Ambana tata bume la Esug Auguiag Osuna peba. Sa ne haisefe? Eba ne fwaklafatife. \v 12 Eba el tatam gosinig. Afa bigelni nihe mo esog asa ma bigel Esug Auguiag Osuna suialafefati.” \v 13 Afa Sisas elim sihina og, “Ninga susnufiafo.” Maia ninga susnufiafonaba asa ehena ninga suialafena gwenai ming ninga mungwalofug. \v 14 Afa farisi el fwahinim sihiagini ogna Sisasim tigi. \s1 Sisas Godna Gisfu Fwahag El \p \v 15 Afa Sisas ena mom higinam asa nanai fwaha ikana. Afa nub el sum patal afuna asa Sisas mungwali gih elim wangene fetifena. \v 16 Afa Sisas wasneig mo faini og, “Nofeka mingnag elim sihigon.” \v 17 Ehe enaig eseg Godna mo ambala upugug. Autunam mo flaule el Aisaia Godna mo faini. \v 18 Ehe enaig esog; \q1 Eba gafugag el ka kanog fwahag. Ka ehem fwina membenagim afa sifakalenag. Kikiafena Sungwabug ka ehem faife asa ehe mungwali elim suialag nihe mo sihinigefe. \v 19 Ehe mas haig esei afa mas ambwatina fei. Ehe mas mo fwina ambala sihi. \v 20 Bwei mas wasneig mo ehe enam mas toawagi afa suwi weti lagi ehe mas fufulufakai. Ehe enaig eseaka enai ihlafegba ehe suialag nihe ublug pugug. \v 21 Afa afwambanai el nengeafufiba asa ma kwagani. \rq Ais 42:1-4\rq* \s1 El sihig Sisas sanelni gafugag el \r Mak 3:20-30, Luk 11:14-23, 12:10 \p \v 22 El mungu sanel esinagana mas mo lagwage afa nof tetina. Enaig elim Sisas nangum wanig ambena. Afa asa Sisas ehem ati suialafatinaba asa nofug wagenefena afa mo lagana. \v 23 Afa mungwali sineminefini afa esogona og, “Ena elbi Devitna simbianinga me awai awai me?” \v 24 Afa farisi el higinim ene mom afa esogona, “Amo, ehe Belsebulni kigmog la sanel amtakwaligim ningi tigifiaka. Belsebul eba sanelni misog el.” \p \v 25 Sisas ehengelni onigigim ati anwenafeni esona og, “Amo, neba etetig, ambangel kantri kwefihiagim asa hefum hagfe eba ena kantri amtakwalefe. Afa kembig i mungu lala nai i hefum hagfe eba gwenai esefe amtakwalefe. \v 26 Satan heafena gafugag elim amtakwale aitiba asa hefum pwatihiagife. Afa pwatihiaginim afa asa mangwal sa Satan nangwagihiagefe eba enag tigefupefe. \v 27 Ne onigi ne esogog ka Belsebulni kigmog la sanelim ningitigifiaka. Afa nufunamba asa amban neana elim kigmog faife? Asa nimbiafena el ogfufe neana onigig amtanafeg. \v 28 Ka Godna Sungwabugni kigmog la sanelim ningitigifiakaba asa ne anwenafi Godna bog meg enag ati pugug. \p \v 29 “Haisenam asa el sefukanam wasneig elni lala gawig ugwefefe? Afa ilawo ehe wasneig elim sa wena kikenagegim eba sa lalanai gawig ugwefe. \p \v 30 “Amban kamble i ahgohug fwainigba enag elbi eba kana angoluwag. Amban kam lambigim kwefwag fwainigba eba taitufeule el. \v 31 Afa ka nem sihinig haig haig nihe amtakwalig afa amtakwalig mo Godim esini, eba ma God elni amtakwaligim flafatinifi. Afa amban amtakwalig mo Godna Sungwabugim esinibi eba God mas enaigim flafatini. \v 32 Afa amban amtakwalig mo Nufunam Elim esonaiba, eba God ma enam amtakwaligim flafatinife. Asa amban amtakwalig mona Godna Sungwabugim esonaiba eba glau afa nengigim God mas enam amtakwaligim flafatinai.” \s1 Li amtakwalig heafa gwenaig fug lugug \r Luk 6:43-45 \p \v 33 “Li figetini fug suialag afa li ambieg eba fug amtakwalig. Afa fug haig afa li gwenaig. \v 34 Ne sombine lofug! Nengel amtakwalig el asa nengelni mo sihi enag mas nugweg mo. Mango sa onigig la go enam elbi mo sihife. \v 35 Suialag el nugweg onigigim kehlagim eseg. Afa amtakwalig el amtakwalig onigigim kehlagim eseg. \p \v 36 “Ka nem sihini ma God kwefihiagenam mungwag faife ehe kwefihianigefe mungwali elni haig haig esug mo. \v 37 Haig mo sa ne sihig eba God nem kwefihiagefe afa ne suialag me awai awai me.” \s1 El Sisasim sahini kigmogum kam ogfun \r Mak 8:11-12, Luk 11:29-32 \p \v 38 Farisi i afa nihe mo anwenafeg el i Sisasim sihini og, “Tisa, kagel membeg koka neana wasneig ogfuiagim nangui. Asa kagel anwenafi God nem kigmog faig.” \p \v 39 Sisas sihi og, “Amtakwalig el afa Godim mas onigini afa enaig el membeg kigmog ona nangu. Afa ka mas nem kigmogim ogfunug mo. Afa mo flaule el Jonana kigmog sa ne nangu. \v 40 Afa sambaga mungu osuna afa sambaga mungu sinaini Jona kwania sawagna atag la sefugini. Asa gwenaig esefe Nufunam Elbi sambaga mungu osuna afa sambaga mungu sinaini bite megam sefugife. \v 41 Afa nanam God kwefihianigefe afa Ninivenai el bigiagafenam asa nengelim setigifi. Ehengel Jona na mo higinim asa heafgelni amtakwalig nihe masigim fatini. Ka nem sihinig amban sa go asa Jona gosenag. \v 42 Afa nanam God kwefihianigefe eba saganai bitenai Kwin\f + \fr 12:42 \ft Sa nangu 1 Kin 10:1-10\f* buihianam asa nengelim setigifi. Heafena membia kembig fwaha blonam asa Solomon na suialag mo higina. Ka nem sihinig amban sa go Solomon gosenag. \s1 Sanel pese blogum \r Luk 11:24-26 \p \v 43 “Maia sanel elim fwaha ikanam ehe bu fwainig bitegam ikanam gagim yisigife afa mas uflag mo. \v 44 Hefum esog, ‘Ka pese kiafena lala gam ika.’ Afa pese blo pugug ehe nangu ena lala esug go afa ombusig go afa ati numwehiageg. \v 45 Ehe ika sanel elegeg la gohug ena wanblog. Ena sanel fwina amtakwalig afu saiyegim agfo. Ilawona el gwenag fena afa glauaba fwinam amtakwalig. Eba nengelim amtakwalig elim gwenaig pugunifi.” \s1 Sisasna afagna nilitena \r Mak 3:31-35, Luk 8:19-21 \p \v 46 Afa maisim Sisas mo sihi gofenaba heafena afagna sumini puguna ambe afwambala afofenaba ona Sisasim sihini. \v 47 Mungu el Sisasim sihina, “Neana afagna sumini puguna afwahie ona nem sihini.” \v 48 Afa Sisas wahigife sihina, “Amban kana afag? Amban kana nilite?” \v 49 Ehe heafena patalfuiag el ninga bulni sufini esona og, “Sa nangu, hwa el kana afagna nilitenaba. \v 50 Amban kana heven lanai Alagna sawiegim esofefiba eba kana afag, nilite, mulwal nemug.” \c 13 \s1 Sisas sihi el kon gug asola aitiageg \r Mak 4:1-9, Luk 8:4-8 \p \v 1 Ena osuna Sisas lala fwahanam ikana bu blugyi pugunam ogna ogfufenuge. \v 2 Afa nubwel el Sisasim olyi fatini asa ehe bot la ika peganam mungwali bu blugyi afohiafena. \v 3 Afa Sisas kaksag lasug mo sihini og, “El enai eseg kon gug asola laitiageg. \v 4 Laitiage ika afa mingnag gug mina la apaiyeba afa twafig ambe apaiyegim lambagafig. \v 5 Afa mingnag mo funkisigig yi apaiyenam ikagna puguiageg. Eba bite mas fwina pegag mo. \v 6 Maia osu puguba asa aptukwahla skofeg. Afa bagag mas apaiye eba pigife. \v 7 Afa mingnag mo usieg weg amtakwalig la apaiye. Afa usieg pugugum asa kikeg. \v 8 Afa mingnag mo suialag bite la apaiyegim fugleg. Mingnag 100, mingnag 60, afa mingnag 30 enaig puguiageg. \v 9 Amban anganaba eba sa ne higi.” \s1 Haisenaba sa Sisas lasug moba sihina \r Mak 4:10-12, Luk 8:9-10 \p \v 10 Afa patalfuiag el Sisasim ambe sahini, “Haise ne elimbi lasug mo sihini?” \p \v 11 Afa wahigife sihini, “Enag moba Godna nangwaghiageg autunam God mas elim sihinig afa glau eba ati nem mog mo upugugnig afa enag mingnagim mas anwenafini mo. \v 12 Amban ati mangwal fegba eba God ehem faiba asa kaksag fefe. Amban el enaig fwainigba eba God ehena weti flafatife. \v 13 Okwenag el nofna nangug afa mas numwehe nangug mo. Afa angugna higigim eba mas numwehe higig mo. Afa mas numwehe anwenafig mo. Enaba nufunam nasaka ena lasug mo sihig. \v 14 Aisaia mo fli sihiafug el sihinaba ena elbi ena mom nufunam esini; \q1 Ena elbi higafufenaba afa mas anwenafini mo. Afa nanguafufenaba mas numwehe nanguini mo. \v 15 Afa ehengelni misog onigwagig mas ombuseni mo afa ehengelni angug titie skofena afa nofug kohla skofena. Afa ena nihem patalfwiagba eba God sihig ehengelni angug ati higig, afa nofug ati nangug, afa olug onigig ati anwenafig. Afa ka nangum ati waike ambe enaig esigbi eba ka wangenefe laitife. \rq Ais 6:9,10\rq* \p \v 16 Afa Sisas esoni, “Se sifakali nengelni angug ati ne higig afa nofug ati ne nangug. \v 17 Ati ka nem sihini mangwal ati ne higigim afa nangug kaksag suialag el afa mo fli sihiafug el ogna higinim afa nangu asa ehengel mas higinim afa nangui.” \s1 Sisas kon gug laitiag mog mo sihina \r Mak 4:13-20, Luk 8:11-15 \p \v 18 “Sahig sane anwenafi hwa lasug mog mo kon gug laitiageg. \v 19 Ambangel Godna bog meg mom ati higigim afa mas anwenafig mo eba enaig eseg kon gug mina la apaiyeg. God ena mo olug yi laitig afa Amtakwalig El eba Satan blo lambig. \v 20 Afa kon gug funkisigig yi apaiyeg eba enaig eseg el Godna mo higigim ikagna sifakale flag. \v 21 Eba kon bagag lofug mas pekag mo. Eba makwalig gohogum awaieg. Eba maia ehena olug Godim oniginagba asa mingnag el ehem kinig i afa ninimu mo i faigba. Eba ehena onigig tigefupefe. \v 22 Afa kon gug usieg weg la apaiyeg eba enaig eseg el Godna mo higigim afa heafena gagim onigigim afa ehe fwina kigim onigka. Eba ena onigig blonam kike fakag. \v 23 Afa kon gug suialag bite la apaiyeg eba enaig eseg el mo higigim afa anwenafig. Eba fug asa enaig lugufeg mingnag 100, mingnag 60, afa mingnag 30.” \s1 Lanuwe lasug mo \p \v 24 Sisas ming lasug mo sihina og, “Godna bog meg enaig eseg eba el suialag kon gug asola laitiageg. \v 25 Afa maia sinaini el askaba eba el amtakwalig blogim afa lanuwe amtakwalig kon la taitufiakag. \v 26 Maia kon fug oluguba asa lanuwe nahlum wahe pugug. \v 27 Afa gafugag el asona alagim sihini og, ‘Ati ne suialag kon gug laitiagegba afa ilawamo kaksag lanuwe amtakwalig puguiagego.’ \v 28 Ehe sihi, ‘Amtakwalig el enaig eseg!’ Afa gafugag el sihi, ‘Ne og kagel lanuwem fagahiagife?’ \v 29 Afa ehe sihi, ‘Amo, nofeka lanuwe fagahiagi eba masa na kon nahlum fagaitifife. \v 30 Sa fwahi, ma wahe pugunam ma kon fug luwiba asa ma gafugag el lambi. Enanam ka gafugag elim sihinibi asa ma lanuwe fagahiaginim wena kike skofini wehlagi. Wehlaginim asa ma kon mo lambwagini asa ma kana fane lala sugui.’” \s1 Mastet li fug lasug mo \r Mak 4:30-32, Luk 13:18-19 \p \v 31 Sisas ming lasug mo sihina og, “Godna bog meg enaig eseg eba el aso la lifug fatigba. Ena libi mastet. \v 32 Ena li fug wetiklug afa maia pugugba enaba kwaniafegim mingnagim asonai fanem kwaganangeg. Eba li lofug kugum asa twafig gag kagagla nimblagig.” \s1 Yist lasug mo \r Luk 13:20-21 \p \v 33 Sisas ming lasug mo sihina og, “Godna bog meg enaig eseg angwafig yist amba la kokofegim ambam nahlum waheg. Yistba enaba smof lofwag ambam nana pipki. Enaba weti fegim afa kwaniafeg.” \s1 Haisegba enag Sisas enaig lasugum sihig \r Mak 4:33-34 \p \v 34 Hwa mungwali mo Sisas lasug mo sihig. Ehe mas ambala sihina mo afa mungwali mo ehe lasug mo sihini. \v 35 Ehe enaig eseg Godna mo ambala upugug. Autunam mo fli sihiafug el sihini og; \q1 Ka lasug mo sihiagim. Afa mangwal sa autunam meagam sefugo bite puguia fwainig fiafenaba asa ka sihife. \rq Sam 78:2\rq* \s1 Sisas lanuwe lasug mog mo sihinig \p \v 36 Afa Sisas lasanam ika lala sefu ikana. Heafena patalfuiag el ambe sihini og, “Sa ne kagelim lanuwe lasug mog mo sihin.” \p \v 37 Ehe wahigi sihini, “Ena elbi suialag kon gug laitiageg eba Nufunam El. \v 38 Afa aso eba mungwali bite, afa suialag kon gug eba el Godna bog megam saiyeafo. Afa lanuwe amtakwalig eba Satan na el. \v 39 Afa amtakwalig el lanuwe laitiageg eba Satan. Maia nefgenai lambigim ofefiba asa enanam mungwali awaiefe. Afa gafugag el eba oflanai el. \v 40 Enaig el pos amtakwalig angogoluagigim sa suwi la tuhlu maia eba gwenaig esefe enanam mungwali awaiefe. \v 41 Nufunam Elbi heafena oflanai el ningitigiba asa afufe. Ehengel afu saiyenam fahigiagife Godna bog meg la. Asa mungwali mangwal i amtakwalig eseg afa amtakwalig el mi asa numwehwaginim. \v 42 Asa suwi kwania la lambi aitife. Enana yi eyu watinam gog kike skofefe. \v 43 Enanam suialag el osu lofwag laukwag skofefe saiyenam heafgelni Apina bog meg gam. Amban angana eba sa ne higi.” \s1 Kig meagam go lasug mo \p \v 44 “Godna bog meg enaig eseg kaksag kig lofug bite la sefu go. Asa el bumekokogim nangugum ehe pese titi fwahag. Asa sifakalegim ikanam asa heafena gawig faigim asa ena bite ati flag.” \s1 Kopu lasug mo \p \v 45 “Hwaba ming Godna bog meg lasug mo. Eba enaig eseg el membeg oka kopu suialag yisigi. \v 46 Afa maia fwina suialag kopu yisgegoba asa heafena mungwali gawig faig asa ena kopu ati flag.” \s1 Fufwala lasug mo \p \v 47 “Hwaba ming Godna bog meg lasug mo. Eba enaig eseg fufwala kwania el bula fatinam asa haig haig sawag ati lambina. \v 48 Maia fufwala la memtola pugunaba bu blug yi skogofena. El gafenaba asa sawag kwefskofena. Sawag suialag sob yi fatiafena afa sawag amtakwalig flafenam fatiafena. \v 49 Enanam mungwali awaieba enaig eseg enaba sawag lasugum sihig. Afa amtakwalig el i afa suialag el i mungwali wahegofenaba. Asa oflanai el ikanam amtakwalig elim lambinam laitina. \v 50 Afa suwi kwania la lambinam aitife. Enana yi eyu watinam gog kike skofefe.” \s1 Glaunai onigig afa autunai onigig \p \v 51 Sisas sahtigina, “Atiaho ne ena momba anwenafig.” Heafena patalfuiag el pese sihi, “Ei, kati anwenafig.” \v 52 Afa ehe sihini, “Enag sa nihe mo anwena el, Godna autunam mom anwenafeg afa ehe Godna glaunai bog meg mom enag mungwali anwenafe auwageg. Eba enaig eseg el gawig lala sefu ikanam afa glaunai gawig afa autunai gawig asa lambogifi.” \s1 Nasaret lanai el Sisasim masig fatini \r Mak 6:1-6, Luk 4:16-30 \p \v 53 Afa Sisas ena lasug mo enana yi fwahana. \v 54 Afa heafena kembig gam pese ikana. Ehe laskuhlag lala la mo sihinigena afa mungwali higinim sa sineminefini. Ehengel sahini, “Amban maia ehem anwenafeg kigmog faig? \v 55 Bigel anwenafini heafena alag lala nimblaule el. Sinaba ehena legho maia? Sinaba Mariana legho maia? Ati big anwenafig Jems, Josep, Saimon, afa Judas heafena sumineg pugug. \v 56 Heafena muwalig mungwali big auguia. Hanai yi maia ehe enaba anwenafeg kigmog flag?” \v 57 Afa asa ehengel mas ehem sifakalini mo. Afa Sisas sihini og, “Afa mungwali el sihig, mo fli sihiafug el eba misog el. Afa heafena kembig lanai afa heafena nilite ehem mas higini mo.” \v 58 Afa mungwali ehem mas olug onigini mo asa enanai yi Sisas mas wasneig gafugag esena mo. \c 14 \s1 Haisenaba Jon bula laitig el lahana \r Mak 6:14-29, Luk 3:19-20, 9:7-9 \p \v 1 Enanam Herot Galili nai misog el higina Sisasna wasneig gafugag puguna. \v 2 Ehe heafena elim sihini, “Eba Jon bula laitig el afa pese buihia, asa ehe enaig kigmog wasneig gafugag esena.” \p \v 3-4 Afa Herot ena onigina asa heafena suminegna angwagim flana. Autunam Herodias Filipni yi gana. Jon Herotim esona, “Eba amtakwalig suminegna angwafig flagba.” Afa Herot heafena elim sihini, “Jonim kehlinim asa lala meg gam wena sumul yi kiki fwahi.” \v 5 Herot membena Jonim tigi afa enaig esegba ka Ju elim embefinig. Asa Ju el onigini Jon eba mo fli sihiaule el. \p \v 6 Afa mingnag el ambe kuhlunim afa sifakalini afag enaig osuna Herotim foklana. Herodiasna legba nainai ehe buihianam elim olyi ilani. Herot nangunam sifakalena. \v 7 Asa Herot angwafigim moamo sihina fwahanam, “Mangwalim ne membeg sane kam sahana ka ne faife.” \v 8 Ena angwafig afagna onigigim patalkuna. Afa sahana og, “Ka membeg ilawo Jon bula laitig elna misog sob yi fakanam kam blu fai.” \p \v 9 Afa mungwali el misog elni mom higinim asa ehengelni olug kinig. Afa heafena gafugag elim esoni sesi. \v 10 Asa ehe elim ningihianaba afa asa ikana Jonna unehligim hige flaitina. \v 11 Afa ena misog sob yi fatinam flau bluna asa angwafigim faina afa ehe flanam afagim uku faina. \v 12 Jonna patalfuiag el ambenam afa asa elig behig flifu kumohlini afa sa Sisasim ena mom sihini. \s1 Sisas 5,000 elim fane faini \r Mak 6:31-44, Luk 9:10-17, Jon 6:1-13 \p \v 13 Maia Sisas ena mo higinam ehe enanai yi fwahanam afa bot la hefwaimu bite behigam ikana. El ena higinim afa kembig fwahanam asa biteamina afuna sum. \v 14 Sisas bu blug yi pugunam afa nubwel elim nangwagina aflafenim afa gih elim suiala fetifena. \p \v 15 Maia osu pegim ofefenaba afa heafena patalfuiag el ambe ehem sihini og, “Osu ati ope afa hwa biteba lala fwainig. Hwaina sa ne ningitigi kembig gam sama afui fane yisgiawogi.” \v 16 Sisas sihini og, “Ehengel mungwali wanai yi auguiagim. Nengel sa ne fane faigo.” \v 17 Ehengel ehem sihini, “Ambaba afala gohug afa sawagba sambaga enaig hwaba afogwa.” \v 18 Afa ehe sihini og, “Kam osum lambina.” \p \v 19 Sisas esoni mungwali pos la apaiye augu. Ehe ambaba afala gohug enaig lambinam afa sawag sambaga lambtiginam asa ofgam nof fena afa Godim suialag onanam. Asa ehe kosko fenam asa heafena patalfuiag elim faini. Patalfuiag el flinim afa asa magiauwagini. \v 20 Mungwali ahgawaginim afa ihlafe skofena. Patalfuiag el fane pese lambini afa 12 sob yi laitinim afa sob yi memtola puguia skofena. \v 21 Enanam 5,000 saglag ati ahgawagini afa angwafig i luwal i mas suwigini mo. \s1 Sisas bu sisi ika \r Mak 6:45-52, Jon 6:16-21 \p \v 22 Afa Sisas patalfuiag el wasneig mo faini asa bot la gof afu ehegam maligim. Asa ehe mingnag elim sihini og, “Pese lala gam afu.” \v 23 Ati sihinigenam asa ehe mungu kukana mug gamba ogna Godim sihina. Sikuleofe fenaba ehe mungu gofena. \v 24 Enanam bot maia membigam ikanaba. Efef kwania blona botim minam gofla pahlana afa bu botim figi figi fiaflana. \v 25 Maia ohugukafnaba Sisas bu sisi blo patalfuiag el nai yi muhla opugufena. \v 26 Maia Sisas blo afenaba afa patalfuiag el nangunim embembe fiaginim esogona og, “Sonaba iflaf oblo!” Asa ehengel eyu watigona. \p \v 27 Afa sa Sisas ikagna mo lagna og, “Nofe ne embefi, eba kaho. Sa olug enesieg fli.” \v 28 Afa Pita esona og, “Ainiyag, eba neaho? Sa ne kam sihinaiba kasa neanangum bu sisi yi blo.” \p \v 29 Afa Sisas ehem sihina og, “Se blo.” Asa Pita botim fwahanam pe bu sisi yi Sisas nangum ikana. \v 30 Afa ehe bifwatim nangunam embefena asa ehem bu meg gam pe akofnaba asa Sisasim unena og, “Ainiyag, kam kweagfu!” \p \v 31 Asa Sisas ikagna Pitam ninga na kehlanam asa ehem sihina og, “Neana olug onigi wetiklu, Haisegba sa ne sambaga onigigba flag?” \p \v 32 Afa maia bot la ahfukunaba asa bifwat awaiena. \v 33 Afa bot la auguiafnaba Sisasna unehlagim fingi finim esogona og, “Eba nufunam nemug ne Godna leg.” \s1 Sisas Genesaret lanai elim wangene fetifena \r Mak 6:53-56 \p \v 34 Afa sa wankana bu mo koflakanam ika ehgam Genesaret kembig wanpuguna. \v 35 Maia wanpugunaba asa Sisasim nangunim anwenafini. Asa mo sihiagafuna mingnag kembig gam og ma gih elim Sisas nangum wanambe. \v 36 Afa Sisasim fwina sahani gih elim fwatiba og ma ehena lofug meigim tuhwibi. Ambangel enaig esibi asa ehengelim wangene feskofefe. \c 15 \s1 Sisas esog farisini nihem \r Mak 7:1-13 \p \v 1 Enanam mingnag farisi el afa mingnag Mosesna nihe mo anwenafeg el Jerusalem fwahinim ambegohna Sisas nangum afa sahini og, \v 2 “Haisegba asa neana patalfuiag el fane ahagaba, ehe mas bula ningam suwagi asa autunam simbianinga ogfugoni, afa ehe simbianingana nihe flafug.” \p \v 3 Sisas wahigi sihini, “Neagaba nimbiafig elni nihe ne goseg ufug afa Godim nihe mo ne flafug. \v 4 Afa God esonig ‘Sa ne nimbiafna afa humoanigim asa ahnai skau fegonim’ afa ming mo enaig esog, ‘Afa amban alag mi afag mi amtakwalig mo faigba eba tigibi asa ehem lahafe.’ \v 5 Afa ne esog afa amban el gawig nubwel fegba asa ma alag mi afag mi kwagani, afa ehe esog, ka mas ne kwagani afa hwaba gawigba Godim ka faig.” Farisi el onigig hwaba suialag nihe. \v 6 “Maia amban enaig esegba ehe mas alagim ahnai skau fenag mo. Afa enaig mina feg Godna nihe mo sum fatigim afa nimbiafna nihe mo mo ne goseg ufug. \v 7 Nengel sambaga mengigna el. Nimbiafgelni mom autunam Aisaia ati sihi fwahana, eba nufunam. Ehe enaig esona, \v 8 God sihi; \q1 Sona elbi mengigna kana unehlagimba figifig afa olug onigigba alganam afwahie. \v 9 Ehe ogfugonug elni nihe mo afa ena moba seflifinim Godna nihe mo. Asa enag elbi kam munum lotu finig.” \rq Ais 29:13\rq* \s1 Mangwal sa elim nufwehinag \r Mak 7:14-23 \p \v 10 Afa Sisas elim uneni ka nangum ambegoh afa esoni og, “Ne higinim sa ne anwenafi! \v 11 Mango sa ne mengna negba, eba mas elim nufwehi enag mo, amo eba awai. Asa mango mengmenai pugug eba naho elim kwenag Godim lotu fenagim.” \p \v 12 Afa patalfuiag el Sisasim ambe sihini og, “Atiho ne anwenafeg farisi enag mo higigim afa olug kakage skofena?” \v 13 Ehe pese sihini, “Mungwali gau kana heven lanai Api mas suguageg mo eba sa fagahiagefe. \v 14 Se fwati, sonag elbi nof tetini el. Ehe ming nof tetini elim ningana kehla kunam afa ahkanam asa bume la ahpefe.” \p \v 15 Afa Pita ehem sihina og, “Sa kagelim numwehe sihini enag lasug mog mom.” \v 16 Sisas sihini, “Atiaho, ne kana patalfuiag el ne mas ihlafig mo? \v 17 Mas ho ne anwenafig mo? Mango sa el negim ehnogam pekagim asa atam ikag. \v 18 Afa mango sa olug onigig lanai gohugum afa asa mengig la puguiageg. Eba naho elim nufwehinag. \v 19 Afa amtakwalig onigig oluginai pugug eba enaig eseg: aisilni tigeg, angwafig kehlag, aga taituna, ukwefna flag, makwal mo, moalamp mo. \v 20 Enaig niheba naho elim nufwehinag. Afa el mas ninga bulasuwage ehe fane negba eba mas nufwehig mo afa Godim lotu fenagim mas kwenag mo.” \s1 Angwafigna olug onigig \r Mak 7:24-30 \p \v 21 Sisas enanai yi fwahanam ika Tairnai yi afa Saidonnai yi kembig muhla ika puguna. \v 22 Afa angwafig mungu Kenan lanai enanai yi gafena enag blonam Sisasim unena og, “Ainiyag, Devitna simbianinga kam aflafena. Sanel kana nainai luwalim amtakwalenageg.” \v 23 Afa Sisas mas ehem wahigi lagna mo. Afa heafna patalfuiag el ambefenaba sihina og, “Pese ningihia makai afa angwafig sum une blofena.” \v 24 Sisas sihina, “Eba God kam ningihiagba na kam blog Israelnai elim sipsip lofug awaiegba enam ka kwaganig. Neba neafa afwambanai el.” \p \v 25 Afa angwafig blo Sisasna kig muhla penam sahana, “Ainiyag, sa kam kweafu!” \v 26 Afa Sisas pese sihina, “Naiba mas ihlafegmo luwalna fane malangim laitigonuba.” \v 27 Angwafig sihina, “Ei, nufunam ne sihina. Afa malangba alagna sime skaunai ogug fanefe.” \p \v 28 Sisas wahigi sihina, “Angwafig, neana olug onigigba numweheg. Mangwal sa ne membeg eba pugufe.” Gwenanam luwalim suialafena. \p \v 29 Sisas enanai fwahanam Galili bu ehembeg mina ika pugunam afa mug la fukogafena. \v 30 Nubwel el ambe Sisasim nanguni. Asa enag el lambug ambegona mong waikefona, nof tetini, mong ninga lilina, mo tetini, afa mingnag gih el afa sa Sisas nai yi mong muhla lasani. Afa sa Sisas suialafetifena. \v 31 Afa nanguni, maia mo tetini mo lagwagini, mong waikefona suialafe skofena, mong lilina afuna, afa nof tetini bahia skofena asa mungwali Israelna Godim figifini. \s1 Sisas 4,000 elim fane faini \r Mak 8:1-10 \p \v 32 Sisas heafena patalfuiag elim awamonim og, “Ka hwa elim aflafenig, asa sambaga mungu osuna kam waniaflag afa fane awai. Kam esug ningitigiagim oksig masa bini pigife, afa mina la afuian kilale apaiyegofe.” \v 33 Patalfuiag el ehem sihini og, “Hwaba bite fane fwainig. Hana sa big fane amba flinim asa big hwa kaksag elbi faigofe.” \v 34 Sisas ehengelim sahini, “Hanansi bret ne skug?” Afa esogona, “Ka bret elegeg la gohug afa mungu mungu weti sawag, enaig ka skug.” \p \v 35 Sisas mungwali elim esoni og asa bite la apaiye auguiaka. \v 36 Afa sa bret elegeg la gohna afa sawag enag lambinam. Afa Godim enaig esona hwaba suialag ka nem suialag onag. Sihi fwahanam asa bret i sawag i koskofenam, afa patalfuiag elim fainiba asa mungwali elim mangegoni. \v 37 Afa ahagaginim asa ihlafe skofena. Afa mingnag bret mo gwese afgokufna asa pese lambogini elegeg la gohna enaig sobini memtola puguia skofena. \v 38 Saglagba enaba ahaganamba 4,000 saglag. Afa angwafig i luwal i eba mas suwigini mo. \v 39 Afa Sisas elim ningitigi minefenam asa ehe mo bot la fukoganam afa sa Magadan bitegam ikana. \c 16 \s1 Misog el ogna kigmogim nangu \r Mak 8:11-13, Luk 12:54-56 \p \v 1 Afa farisi i Sadyusi i Sisas nangum ambegonam. Ona Sisas gihi nangu asa sahani og, “Sa kam Godna kigmogim ogfun.” \v 2 Afa pese sihini, “Maia osu pegba ne sihi, ‘Of kagatotofeg eba osu suialagna.’ \v 3 Afa leanaba ne sihi, ‘Of bufegim nugwag ofe.’ Afa ne ofim nangu asa ne anwenafi mangwal pugufe afa ne mas anwenafig mo kigmog mogim ka ogfuna eba gwese gohfufe hwa osunagafa. \v 4 El glau ohnanam eba amtakwalig afa Godim masig fatinig. Enaig el kigmogim ogna nangu asa Godim mas fwina onigi mo. Ka mas nengelim kigmog ogfuni, awai. Eba Jonana kigmogim mungu ne nangufi.” Asa Sisas fwahanam ikana. \s1 Farisi ni Sadyusi ni yistim \r Mak 8:14-21 \p \v 5 Maia patalfuiag el bum apaiyegohnam ehegam maligim apukunam afa ehengel etetini bret lambug afuiagim. \v 6 Afa Sisas ehengel lasug mo sihini, “Bwata, afa numwehifibi farisi ni Sadyusi ni yistim.” Yistimba enaba smof lofwag bretim esegba asa pipkig. \v 7 Patalfuiag el hefum sihiagini, “Mas big bret lambu ambeg mo asa Sisas enaig esog.” \p \v 8 Sisas ati anwenafini ehengelni moba afa ehe enaig esona, “Haisegba enaig moba ne sihiagi kagelni bret awai. Hei, neana olug onigig wetifeg. \v 9 Atiaho ne mas anwenafig mo? Ka onigig ne mas etetig mo autunam bret afala gohug enag ka faini 5,000 elim afa sob 12 gohna asa ne pese lambini. \v 10 Afa bret elegeg la gohug eba 4,000 el ahagagini asa ne pese elegeg la gohna enaig sobini lambini. \v 11 Ka mango bretim eso mo. Haiseg ne mas anwenafig mo? Numwehifibi farisi ni Sadyusini yistim.” \v 12 Afa ehengel ati anwenafini Sisas mas enaig mo bretna yistim sihina mo, eba awai. Eba farisi ni Sadyusi ni mom sama numwehi. \s1 Sisasba amban \r Mak 8:27-30, Luk 9:18-21 \p \v 13 Sisas Sisaria Filipai distrik gam ikana, afa heafena patalfuiag elim sahini og, “El esogo amban maia Nufunam Elbi?” \v 14 Afa ehengel sihini og, “Mingnag esogo ne Jon bula laitiag el, afa mingnag esogo ne Elaija, afa mingnag esogo Jeremaia amo ming el mo fli sihiule.” \p \v 15 Sisas sahtigina, “Afa nemba haig onigifig? Kaba amban maia?” \v 16 Pita wahigi sihina, “Ne Krais God Gisfu Fwahag el afa Godba nofkenagag, nemble heafna leg.” \p \v 17 Sisas pese sihini, “Saimon Jonna leg ena mo sane sihigba, mango el nem sihina mo, eba heafa kana alag heven lanai nem upugunag. Asa ne enam sifakalena. \v 18 Ka nem sihinag ne Pita neana unehlagba eba fun. (Mo enag ne sihigba enaig eseg fun.) Enaig eseg el lala fun la nimblag. Enag fun la kana elim ka lasanig. Afa Satanna wasneig mas kana elim filafati. \v 19 Eba Godna bog meg ki ka nem faife. Afa mangwal sane kikiseg bite la asa God gwenaig esefe. Afa mangwal sane pigi fwahaiba bite la asa God gwenaig esefe.” \v 20 Afa Sisas heafna patalfuiag elim kweni, og, “Nofeka sihi kaba Krais God Gisfu Fwahag El.” \s1 Sisas heafna laha buihiana mo sihina \r Mak 8:31–9:1, Luk 9:22-27 \p \v 21 Gwenanam Sisas patalfuiag elim heafna mom ambala sihini og, “Eba sa ka Jerusalem gam ikafe. Afa misog el i, el Godum sis tuhlu faiule i, afa nihe mo anwena el i asa kam kaksag kinig faife. Afa kam lahafe afa sambaga mungu osuna ka pese buihiafe.” \v 22 Pita Sisasim suflaukunam afa fenagena og, “Sama God gwenai esei, hwa enaig mas nem sa pugunai.” \p \v 23 Afa Sisas wahigi Pitam sihina, “Is kam fwaha, Satan! Ne enaig membeg kana mina ogna kagfo. Neana mo mango Godna onigig mo awai, eba elni onigig.” \p \v 24 Afa Sisas enaig sihifeni, “Afa amban membeg kana patalfuiag el ogofiba asa ehe mas hefum onigig mo afa ehe sama li katige la lahagim numwehenam afa sa kam patal blui. \v 25 Afa amban el onigig, heafna nofkena aluwegfenam asa hefum nawo sisife eba enaig el mas nufunam nofkena gagim flai. Afa amban kam patal oblofiba asa ma heafna nofkena fwahai eba asa ehe wahkig nofkena gag flai. \v 26 Eba mas suialafeg mo afa el mungwali bitenai gawig lambigba asa hefum awaiefe. Afa mungwali gawig mas elim nofkena fai. \v 27 Afa Nufunam El eba Godna kigmogna afa oflanai elim wanblofe. Asa enanam ehe mungwali elim haig haigim kwefiahaginam asa faifi. \v 28 Ka nufunam sihi mingnag el wanai yi goh maisim pigieg fwainig fefiba asa enag el nangufe Nufunam el enaig asa kwania misog el lofug blofe.” \c 17 \s1 Sisasna elig alganam puguna \r Mak 9:2-13, Luk 9:28-36 \p \v 1 Enwesog la gohug osuna maia ika awaienaba afa Sisas Pitana, Jemsna, afa Jonna enam sulfu wankanam afu mog gam fukwalafuna. Ehe fwaimu auguiafena. \v 2 Afa auguiafenaba nanguini Sisasna elig alganam fena. Heafna nofbosug ombusug osu lofug. Afa heafna fatitiag lofug busugnemwag fena. \v 3 Maia patalfuiag el nangunibi ikagna Moses i Elaija i ahpugunam Sisasim ahwani lagofena. \v 4 Afa Pita Sisasim sihina, “Ainiyag, eba suialag bigel wanai yi auguiafim. Ne membegba asa ka wanai yi lala weti sambaga mungu nimblage. Ming neana, ming Mosesna, afa ming Elaijana.” \p \v 5 Afa Pita sihi gofenaba asa leango ombusug peblonam sagfla skofena. Afa enag leangolaba God sihini og, “Hwaba kana leg mungu ka fwina membenag afa ka ehem sifakalena asa ehena mo higinim.” \p \v 6 Afa patalfuiag el higinim embefini asa nofbosug mo bite gam kumuni. \v 7 Afa Sisas blonam ningana tutuhenugenam sihini og, “Buguiagafe, nofeka embefi.” \v 8 Asa bahia nanguniba afa mas ming elimba nangunim mo eba Sisas mungu gofena. \p \v 9 Afa mog lanai apaiye ambeafenaba Sisas wasneig mo sihini og, “Asa ne nangug enaba nofeka elim sihigoni sama ikan Nufunam el lahanam buihiafei.” \p \v 10 Afa patalfuiag el sahani og, “Haisegba asa nihe mo anwena el enaig sihifini Elaija gose blofe asa Nufunam El mo sum blofe?” \v 11 Afa Sisas sihini, “Eba nufunam, Elaija ma gose blofe asa ehe mungwali numwehiagefe. \v 12 Ka nem nufunam sihig Elaijaba ati blog afa el mas ehem anwenafig mo eba heafgelni onigig la ehem haig haig ese flini. Eba gwenaig esinife, Nufunam Elim asa kinig faife.” \v 13 Asa patalfuiag el anwenafini Sisas enaig esona Elaija eba Jon bula laitiag el. \s1 Sisas luwalim nilag simbigahlagim ugweflakana \r Mak 9:14-29, Luk 9:37-42 \p \v 14 Sisas wanblona kaksag el yi wanpuguna. Afa sa mungu el blo mongkogini kwakwagenam Sisasim sihina og, \v 15 “Ainiyag, sa ne kana luwalim aflafena. Nilag ehem amtakwalnageg afa suwi la i bu la i fapefiaka. \v 16 Afa ka wanikig nimbiafna patalfuiag el nai yi wani puguba afa ehengel mas ugweflakig mo.” \p \v 17 Sisas pese enaig sihifeni og, “Mungwali el hosa gohkaba eba olug onigig mas suialafig mo afa maisi nengel flaflafiafu. Hanana saka gafiba asa ne anwenafife? Kamoksig wahkig nem wangagim. Sa luwalim osum wani blu.” \v 18 Sisas nilagim fenaminefena asa nilag luwalim fwaihia ikana. Afa luwal ikagna ugwena. \p \v 19 Afa patalfuiag el ehe fwaimu augunam Sisasim sahini og, “Haisegba kagelbi mas nilagibi ningihig mo?” \v 20 Afa wahigi sihini, “Eba nengelni olug ongig wetiti, ka nem nufunam sihinig afa nengelni olug ongig wetiti mastet sisig lofwag enaig, asa ne enag mogum enaig esoiba ‘Susum ika’ asa ikafe. Eba sa ne mangwalim mungwali ihlafife. \v 21 Afa Godim asa sahanifibi asa ne fane fwaigo eba sa ne enaig ena nilagibi ningitigi.” \s1 Sisas heafna laha buihiagim pese sihina \r Mak 9:30-32, Luk 9:43-45 \p \v 22 Afa ehengel Galili bite la afu apukenam Sisas sihi og, “Eba Nufunam Elim flinim asa mingnagna elni ninga la fwahibi. \v 23 Afa ehem tigife asa sambaga mungu osuna awaieba asa pese buihiafe.” Maia sihi fwahanaba asa patalfuiag el olug kinig eskofena. \p \v 24 Afa ming nanam Sisas heafna patalfuiag elim wankana Kaperneam bite la wanpuguna afa Godna Kwania lalanai kig lambiule el Pitam sahani, “Atiaho nengelni anwena elbi kigba Godna Kwania lala namaunim takisbi fafaife?” \v 25 Pita sihini, “Ei”. Afa maia ehe lala gam ika pugunaba afa Sisas gof sahana, “Saimon ne haig onigig feg? Misog el ambangelni kig lambogig heafna luwalna me awai afwambanai elni me lambig?” \v 26 Pita sihina, “Afwambanai elni”. Asa Sisas esona, “Enaig esegba luwal mas kig faig mo. \v 27 Afa nofe ne big enaig esi eba masa bigim lagonife. Sa ne bu gam ikanam fofwalana sawagim etiawage asa ilawana ne flanam asa ne kig mengig la nangu. Enag kigba eba bigim ihlafenife asa flanam Godna kwania lalanai elim fai.” \c 18 \s1 Amban hefum gosegba \r Mak 9:33-37, Luk 9:46-48 \p \v 1 Enanam patalfuiag el ambena Sisasim sahini, “Afa amban sa Godna bog megam goseg pugufe?” \v 2 Asa Sisas luwalim awamonam bluna olyi lasuna. \v 3 Afa enaig esona, “Ka nem sihini, afa olug onigig ne waike luwal lofwag fwainigba eba mas nengel saiye afui Godna bog megamba. \v 4 Amban enag luwal lofenam hefum ahnai skaufeba, eba sa goseg pugui Godna bog megba.” \s1 Sa ne nufwehimo fwaha ika \r Mak 9:42-48, Luk 17:1-2 \p \v 5 “Amban kana unehla la luwalim awamonam kweafwiba eba naho kam gwenaig esenag. \v 6 Afa luwal sa kam olug oniginag, enag sa amban wanikinam nufwehimo laba husiafwibi, asa God ehem mungwag faife eba kwania kinig feg. Afa enaig elim fun kwaniana wuneg la wena kikenim bu megam fatife eba weti kinig feg. \v 7 Eba amtakwalig, mangwal sa kaksag hwa bite la gohka eba elim nufwehinag. Enaigba wahkig gofife, afa amban mingnag elim enaig esegonibi, niasabanig. \p \v 8 “Afa neana ninga i mong i nem huguflaku mangwal la husufwagba eba sa hegeflaiti. Eba suialag feg ninga mong fwainig asa God i hafufe. Enaig amtakwalig neana elig mungwali goh afa nem suwi wahkig lagig yi flinim fatife. \v 9 Afa neana nofug nem huguflaku mangwal la husufwagba eba sa fogafla. Eba suialag feg mungu nofug fwainig asa God i hafufe. Enaig amtakwalig sambaga nofug goh afa nem suwi lagig latu yi flinim fatife. \p \v 10 “Ne numwehifibi nofe ne luwalim pagaupenam afa eso, esim gofiba. Afa ka nem osihini heafgelni oflanai el kana heven lanai Apina nofbosugim wahkig nangwafu. \v 11 Afa el minam eteti afuna asa Nufunam El blonam asa pese lambig.” \s1 Sipsip mungu awaie \r Luk 15:3-7 \p \v 12 “Afa el 100 sipsip tata lofwag enaig ese wanga. Afa mungu sipsip minam eteti ikag. Ne haig onigig, el enaig eseg? Ehe mingnagim sipsip mo mog la lasanam afa mungu sipsipim yisgiakana. \v 13 Afa mungwali mas awaiena mo ehe sifakaleg, afa mungu pese flagim asa ehem fwina sifakalenag. \v 14 Afa gwenaig eseg nengelni heven lanai Alag mas membeg mo luwal lofwag mungu awaiegba.” \s1 Nilitem niheugwag nihe \p \v 15 “Afa maia neana nilite nem haise naiba asa ika nangunam asa nimbe fwaimu ahwaganam sa niheaugu. Ma atiaba higigba eba sa wanim blunam asa mungu nilite ahfe. \v 16 Afa ehe neana mo higi fwainigba eba sa mungu me awai sambaga me sa ne pese afu nangu. Eba sama neana mom ahigi. \v 17 Afa ehe nengelni mo higi fwainig gwenai esegba eba sa Godna elim sihigoni. Afa ehe Godna elni mo higig fwainigba. Asa nengel ehem enaig onigig fini sonaba angoluwag el. \p \v 18 “Ka nem sihinig, afa mangwal sa nengel kikisig bite la, asa God gwenaig esefe. Afa sa nengel pigi fwahaiba bite la, asa God gwenaig esefe. \v 19 Mingnag mo ka nem afai, ambanani hwa bite la hafiba asa mangwalim mungu onigig ne ahsihinaiba asa kam heven lanai Alag eba nengelim esenife. \v 20 Hanai yi sambaga me awai sambaga mungu me kana el ambe laskuhlafiba eba ka olyi wangafife.” \s1 Gafuga el oksig mungwag faigim fwahag \p \v 21 Pita blo Sisasim sahana og, “Ainiyag, afa nilite kam haig esenagofiba asa hanasi nagim ka ehem mas esenai? Afa mas ka enwesog la gohug mungwag faiyiba eba atiaho ihlafeg?” \p \v 22 Afa Sisas ehem sihina og, “Amo eba, enwesola gohug mas ihlafeg mo. Sa gwenaig ese enwesola gohug enaig afa ne pese ese ikan asa ne mas pese suwigi. \v 23 Ka nena ena mo fai, eba Godna bog megam enaig eseg. Misog el membeg heafna elim gafugagim ogna fahigiage. \v 24 Afa kigim fahigiag ofefenaba afa gafugag elim wanig ambena og masa mungwag enaig 10 million kina pese fai. \v 25 Afa enaig el kig awaiena pese faigim asa misog el esonig og, ‘Koka kig pese fla eba enaig eseg enag elni heafna angwag na luwal na afa mungwali gawig na lambinim asa mingnag elim faigoiba asa ka enana kig fla.’ \v 26 Afa el enag mo higinam asa mongkogini misog elni muhla kwakwagena afa esona og, ‘Sa kam aflafena, ningenafiba nofeka ahmona ese afa eba ka nem mungwali kig mungwag pese faife!’ \v 27 Afa misog el ehem aflafena asa esona, ‘Kig hosa ne kana flanag eba ka nem nangu fwahafe’ afa sa ehem fwahana. \p \v 28 “Afa el ikanam ming el gwenaig gafuganai apuguiafenam. El kig weti flana ming elni hosa misog el ehem fwahana. Ena kigba enaig eseg mungu mungu kina. Afa sa elim wuneglig yi kehlanam og, ‘Sa kam mungwag fai.’ \v 29 Afa heafna hihe mongkogini kwakwagena afa esona og, ‘Sa kam aflafena, ningenafiba nofeka ahmona ese afa eba ka nem mungwag faife!’ \v 30 Ehe oksina enaig esegim asa ehem polisni ninga la fwahanam maia ikan ma mungwag kam fai. \v 31 Afa mungwali mingnag gafuganai el enaigim nangunim asa ehengelni olug amtakwale skofena. Afa sa misog elim sihini og el enaig eseg. \p \v 32 Asa misog el ehem awamona afa esona og, ‘Ne amtakwalig gafugag el. Gof kana kaksag kigna ne mas nungwe gafuga fena mo. Afa ne og, sa kam aflafena, asa ka nem nangu fwahana. \v 33 Ka nem aflafena asa neanga gwenaig ese.’ \v 34 Afa misog el ehem olug kakagena afa mingnag el ninga la ehem fwahanaba asa ma susu flanam ikan maia mungwali mungwag faiba. \p \v 35 “Kana heven lanai alag asa nem gwenaig esinifi. Asa nimbiafna nilite mas amtakwalig mungwag faig mo sa kana Alag heven lanai gwenaig nengelim esenifi.” \c 19 \s1 Sisas sihina angwafig flag nihem \r Mak 10:1-12, Luk 16:18 \p \v 1 Sisas ena mo sihi fwahanam asa Galili bite fwahanam afa Judia gam ikana. Ena biteba Jordan bu embegam. \v 2 Afa kaksag el ehem patalfuna. Enanai yi mingnag gih elim suiala fetifena. \p \v 3 Afa farisi nangum ambegona. Ona Sisasim gihi nangunim afa ehena mom pagaupigo asa sahini og, “Aseg, sa saglag heafna membug la angwafigimbi ningihiai, atiaho bigelni nihe mo ihlafeg?” \v 4 Afa Sisas wahigi sihini og, “Mas ho ne Baibelna mo ne nanguni mo? Autunam God elim eseagenaba afa sa saglag mi angwafig mi eseawagena. \v 5 Afa God esog, ‘Asa ma kwamblog el heafna alagim afa afagim fwatiginam ika heafna angwagim hawagenam afa sama mungwafe.’ \v 6 Afa mas enmuna fiagafe eba ati mungwafeg. Asa el nofekawu pwatihiagahfe eba God ati waheg fwatigig.” \p \v 7 Afa farisi ehem enaig sahinifini og, “Haisegba Mosesna nihe mo sihig, el membeg heafna angwagim oningihiafiba asa ma ginofe faiba sama ukwi?” \v 8 Sisas pese sihini og, “Nengelni olug liputini enaig esenaba ena mog Mosesna nihe mo sihina og, ‘Sesi’. Afa autunam eba mas enaigofena mo. \v 9 Ka nem sihini angwafig ming saglag i apugu afe fwainigba enam heafna alagag ningihianam afa ming angwafig flagba eba enaig ati mingnag angwafigim fapugu fenig.” \p \v 10 Afa patalfuiag el sihini og, “Afa nofeka angwafigim ningihia afa konigig angwafigim flag fwainigba eba suialafeg.” \v 11 Sisas sihini, “Nengelni mo angwafigim flag fwainigba. Mungwali el enag mo mas membi higigim. Afa ambanim sa God fai eba sa ehe ena mom patalkui. \v 12 Eba haig haig mog el enaig eseg mas angwafig lambi. Mingnag elbi maia afag wanigagba eba elig amtakwalig, afa mingnag elbi heafgelni nihem enaig eseg laligim pukunig, afa mingnag elbi angwafig lambi fwainigba eba heafgelni mungwali onigig Godna bog megam sefugo. Amban ena moba anwenafigba eba sa ne fla.” \s1 Sisas esog luwalim sa wanambe \r Mak 10:13-16, Luk 18:15-17 \p \v 13 El luwalim Sisas nangu wanambena og ma Sisas kagelni luwalim ningana tohunigenam asa Godim sihina. Afa patalfuiag el elim esogoni, “Mangofi, asim wanafu.” \v 14 Afa Sisas sihini og, “Sama luwalim wanambei ka nangum afa nofene kwegoni. Amban el enag luwal lofegba eba Godna bog megba enaig elni.” \v 15 Afa ehe luwalim ningana tohunigenam enanai fwahanam ikana. \p \v 16 Afa el Sisasim blo sihina og, “Anwena el, ka membeg wahkig nofkena flagim afa sa ka suialag gafugafe?” \v 17 Afa ehem sihina, “Haisegba ne kam sahanag og, ‘Mango suialagba?’ God mungu eba ehe suialag. Ne membeg wahkig nofkena flagimba sa ne Godna nihe mo patalku.” \p \v 18 El sahanag, “Ham nihe mo sa ka patalkufe?” Sisas wahigi sihina og, “Hwa niheba enaig eseg, nofeka elim tigefati, afa nofeka ming angwafigim aga fatinai, afa nofeka ukwefe, afa nofeka ming elim makwal mo sihina. \v 19 Afa sa ne nimbiafna alag mi afag mi ahnai skaufen, afa sa ne nimbiafna hihem aflafen asa ati nimbefum enaig esifafefe.” \v 20 Kwamblog el Sisasim sihina og, “Kaba ati enam mungwali nihem patalku. Ilawaba ka mangwal esefe?” \v 21 Sisas esona, “Ne suialag elbi ofefiba eba sa nimbiafena mungwali gawig mingnag elim faibi asa ne kig flanam afa ena kig gawig fwainig elim mimagen. Ne enaig esegba eba sa ne suialag wag heven lanai flafe, afa sa ne kam sum patalku.” \p \v 22 Kwamblog elni kaksag gawig fenaba, afa ehe ena mom higinam olug kinigafenaba asa ikana. \v 23 Afa Sisas heafna patalfuiag elim esoni og, “Nufunam ka nem sihinig, asa elbi gawig nubini feg, enaba Godna bog megam wasneife mas ikagna seaifoi. \v 24 Ka nem pese osihin, kamelba tata kwania. Atiaho sa enaba gwelig nil megamba seaifoi? Enaba gwelig nil megam hugufeiba eba fwina wasneig. Asa enaig el membeg Godna bog megam seaifoiba eba gwesim numweheg.” \p \v 25 Afa maia patalfuiag el ena mo higinim sineminefinim etetiagini. Ehengel sahini og, “Amban sa ihlafefe Godna el pugufe?” \v 26 Sisas nofna fahiagenam sihini og, “El mas neana mo enaig esi. Afa God ehe ihlafefe mungwali eseagegim.” \v 27 Afa Pita esona, “Is sahig, kagel ati ka mungwali gawig fwatiagigim asa ka nem sum patalfug. Mangwal sa God kam faife?” \p \v 28 Sisas ehengelim sihini og, “Ka nufunam mo sihig, maia enanam mungwali gawig pese yimieg puguia minefeiba asa Nufunam El ehe ganam mungwali nangwagihiagefe. Afa enanam ne kana 12 pela patalfuiag el augunam asa ne Israelna 12 pela simbianingam nangwagihigife. \v 29 Afa ambangel sa kam sum patalfu eba naho heafna lala, nilite, mulwal, alag, afag, luwal, afa aso fwatigim eba sa 100 gwesim hiliflai afa eba nofkena wahkig gag flafe. \v 30 Afa ilawo kaksag el goseg afuia eba ambe sum afwahiefufe afa kaksag el sa sum ambe eba afu gosefe.” \c 20 \s1 Sisas lasug mo sihi aso gafuga el \p \v 1 Sisas pese gwena mo sihiagena, “Godna bog megam eba gwenai eseg. Mungu el leana kumbi ikag gafugag elim yisigi lambinam asa heafna aso la lasanfe. \v 2 Afa gafugag el ehe sawiefig mungu osuna gafugafim asa mungu kig denarius\f + \fr 20:2 \ft Denarius eba Romna kig.\f* lambim. Asa asona alag asogam ningitigi. \v 3 Osu bahigini asona alag pese ika mingnag elim nangwaganaba esug afofena. \v 4 Afa ehe sihini, ‘Neangafa afu aso gafugafi asa ka nem kig suialag faife.’ \v 5 Asa ehengel afuna. Afa osu misosuf gigini afa osu gahagwagna asona alag pese mingnag elim gwenaig esini. \v 6 Maia osu opegfenaba ehe pese ika gofenaba nangwagna mingnag el esug safewagfenaba asa ehengelim sahini og, ‘Haisegba asa ne esug ese afu?’ \v 7 Afa ehe esogona, ‘Mas kam amban gafugag fwahianig mo.’ Afa asona alag sihini, ‘Neangafa ese afu kana aso gafugafi.’ \p \v 8 “Maia osu pe fenaba asona alag heafna misog gafugag elim unenam sihina og, ‘Gafugag elim mungwalim unenim kig mimangin. Afa sa sumi nai elim mimangin ikan kan kan goflanai elnai yi pugu.’ \v 9 Afa ambangel sa sumi yi apuke gafuga fini enag mungu mungu kig denarius lambini. \v 10 Afa el sa leana gafuga fini enag enaig onigini og eba ka kig denarius kaksag lambfi. Afa ehengel gafa mungu mungu kig denarius lambini. \v 11 Afa kig denarius lambinim afa sona alagim lagini. \v 12 Ehe og, ‘Sona elbi sumi yi apuke gafugafigbi eba moalagig gafugafig afa kagelbi osu ihnolna gafugafig ikag osupeg. Afa ehengelni kigba kagelni mungwalofug kig.’ \p \v 13 “Afa asona alag wahigi sihini, ‘Hihe, ka mas nem amtakwale fati. Ena kig mungu sa ka nem faigba enaba ati big sihiage afwahana. \v 14 Sa flanam ika kikeafena sawieg la ka sumi elim gwenaig kig faig. \v 15 Hwa kigba eba kikeafena. Ena kigba sa ka kikeafena onigi la enaigba esefe. Haisegba nane ninimug eba ka membeg ming elim kaksag kig lambwaig?’” \v 16 Sisas enaig mo sihiage blo afwahafenaba enaig esona og, “Ambangel sa sum agfo eba afu gosebi afa ambangel sa goseg enaba ambe sum afofe.” \s1 Sisas heafena lahagna mo sihina \r Mak 10:32-34, Luk 18:31-33 \p \v 17 Afa enanam Sisas Jerusalem gam fukwakofenba heafna 12 pela patalfuiag elim wankafenaba enaig sihifeni og, \v 18 “Sa hig, ilawo big Jerusalem gam afuofeba eba Nufunam Elim flinim Godim sis tuhlu faiule el i afa nihe mo anwena elni ninga la fwahibi asa sihiagenim tigifatifi. \v 19 Afa angoluwag elni ninga la faigoiba asa ehem moalamp mo fainim, afa wena fliflifena gife, afa li katigegla fli kahlifi asa sambaga mungu osuna puguiba asa ehe pese buihiafe.” \s1 Jems i Jon i memb ahfeg misog gafugag el ahpuguiagim \r Mak 10:35-45 \p \v 20 Afa Sebedini angwag heafna legnigim wanblonam mongkogini kwakwagena Sisasna kig mungu la penam, ogna sahana. \v 21 Afa Sisas sihina, “Haiseg?” Afa angwafig enaig esona og, “Sa kam sihi fwahanaiba, maia ne kwania misog el puguiba asa ma kana luwalnigim ahblonam ming nihiginai ninga la gai afa ming blonam sahaganai ninga la gai.” \p \v 22 Afa Sisas luwalnigim wahigi sihini og, “Asa ne sahigba mas ne anwenafig mo. Sa ne ihla ahfei ena susugba ahflai, asa ena susug kaf kamble flafe.” Luwalnigi sohona og, “Eba ka sahfefe.” \v 23 Sisas enaig sihifeni, “Ei nufunam, eba ne kana susug kaf lanai ahnefe. Asa amban kana nihiganai ninga la gai afa amban sahaganai ninga la gai ka mas kikiaba hwaiba esoi. Kikeafna alag ati sambaganigi suialag kugba numwehiage fwahag amban sa ena kugba flafe.” \p \v 24 Afa mingnag 10 pela patalfuiag el ena mom higinim sambaganigim fegonigini. \v 25 Asa Sisas ehengelim unenim sihini og, “Ati ne anwenafig afwambanai elni misog el ehe munguhe, afa ehengelni kwania el wasneig numweheg. \v 26 Nofeka nimbefum enaig esiagi. Amban membeg misog elbi ogofiba ehe sa ma mingnag elim ahnai skaufeni. \v 27 Afa amban membeg gosofefiba ehe sa ma nengelni esug gafugag el pugui. \v 28 Asa ma Nufunam El gwenaig esei, mango blog el ehem kwefug mo, amo eba awai. Eba ehe ming elim kwaganigim afa heafna nofkena gag faig asa kaksag elim pese lambigim pigi fwatig.” \s1 Sisas sambaganigi elim nofug amtakwaligna suialafe fatiwagena \r Mak 10:46-52, Luk 18:35-43 \p \v 29 Sisas Jeriko kembig fwahanam wankana afa el nubwel ehem sum patalfuna. \v 30 Maia maisim afuiafenaba sambaganigi el nofug hafinigna mina embeg la ahafena. Ahiginaba og ati Sisasba oblo asa ahunena, “Nemba Devitna simbianinga sa kam aflafeni!” \v 31 Afa mungwali el ehenigim fegonigini og, “Afwai.” Afa eheba fwina ahunena, “Ainiyag, nemba Devitna simbianinga sa kam aflafeni!” \v 32 Afa Sisas gofenaba awamonim, sihini og, “Mango ka nem fenfe?” \v 33 Afa sohona, “Ainiyag, ka membe ahfeg ne kam nofugum bahia aitin!” \v 34 Afa Sisas aflafenim ehenigina nofugum tuhwagenaba asa ikagna nofug bahiawagena afa sa Sisasim ahpatalkuna. \c 21 \s1 Sisas Jerusalem la ika puguna \r Mak 11:1-11, Luk 19:28-40, Jon 12:12-19 \p \v 1 Afa Sisas heafna patalfuiag elim Jerusalem gam wankana. Wankan ena mug la unehlagba Oliv muhla Betfage kembig la wan puguna. Afa sa Sisas sambaga patalfuiag elim gof ningitiginam \v 2 enaig esoni og, “Ahkan okwena kembig la ahpugunam, afa ne ikagna ahnagoiba donki-tata mungu li mog la wena kiki fwahig asa luwaligim wanigofufe. Asa ahpiginam kam ahwani bluna. \v 3 Asa amban ma nem haig moba sihinibi asa ahsihina og, Ainiyag enana ogna gafugafe, eba nem ikagna ningitigife.” \v 4 Afa enaba pugugba eba Godna mo nufunam pugug. Ena moba Godna mo fla sihiule el ati sihi fwahana. \v 5 God og; \q1 Mungwali Saion lanai elim ena mo sihigon, sa nangu, nengelni misog el ati nem oblon, ehe mo flafla fwainig el afa ehe donki-tatana nihi yi fuko agagim oblo afa ehe donkina luwaligna gwenaig eseg. \rq Sek 9:9\rq* \p \v 6 Afa sa sambaganigi el Sisasna mo ahiginam gwenaig sahfena. \v 7 Asa ahkanam donki luwalig nahlum ahwani bluna. Afa heafnigina kwiyieg lofug hugufu askona donkina nihi yi asa Sisas enana yi fuko ganam ikana. \v 8 Afa kaksag el heafgelni kwiyieg lofug hugfunim mina la suguafuna afa mingana mo li kigag totwaginim gwenaig esini. \v 9 Maia Sisas ikafenaba asa mingnag gosini afa mingnag sum afofena afa mungwali sogona og; \q2 Sa Devitna simbianingam unehlagim fingifi fukwaligo. God sa ma suialafenai asa ehe Ainiyag na kigmogla oblo. Asa God sisinaim, ehena unehlagim fingifi fukwaligo. \p \v 10 Maia Sisas ika Jerusalem la seaifunaba afa mungwali el ena kembig lanai sahawag ahfewagfna og, “Sona elbi amban maia?” \v 11 Afa el afuiafenaba wahigi sihigoni, “Hwaba Sisas Galili lanai ehe Nasaretna Godna mo fla sihiaule el.” \s1 Sisas Godna kwania lala ika puguna \r Mak 11:15-19, Luk 19:45-48, Jon 2:13-22 \p \v 12 Afa Sisas Godna kwania lala ika pugunam el enanai yi kigna gawig mimage gofini asa ena elim fenigenam afwambala ningitigina. Afa el eyi mingnag kantri na kig mimange wagig simem Sisas waike waike fetifeni. Afa twafig gamp mimange wagig pegag simem gwenaig esena. \v 13 Afa ehe sihini og, “God heafna buk la enaig sihifeg ‘Kana lalaba seflig God i sihiag ahfeg lala’ afa ne esigbi ena lalaba eyi ukwef el meagam afu saiye afwahie.” \p \v 14 Afa enanai yi nofug hafinigna afa mong kukwalini ambe Sisasim nanguni. Afa ehe suialafetifena. \v 15 Afa Godim sis tuhlu faiule el i afa nihe mo anwena el i kigmogim nanguni afa higinim luwal esogona, “Devitna simbianingam sifakalini” asa enag el olug kakagiagini. \v 16 Asa Sisasim sahini, “Atiaho ne luwalna moba higig?” Afa ehe sihini og, “Ei ati ka higig. Mas ho ne ena Godna ginofba suwigig mo? \q1 Suialag sifakaleg mo weti luwal sihigbi eba God ehe eseg.” \rq Sam 8:2\rq* \p \v 17 Sisas enanai yi elim fwatinam Betani kembig la ika gini. \s1 Sisas esonaba li fofena \r Mak 11:12-14, 11:20-24 \p \v 18 Afa leana Sisas pese Jerusalem gam ikan binilahana. \v 19 Afa fig li mina ehembe la nangunam ikan muhla pugunam. Asa nanguna figeg behig gofena, fug awai. Asa liim esona, “Ne mas fuglei eba ne gwese gofufe.” Asa ikagna li fofena. \v 20 Afa patalfuiag el enam nangunim sineminefini og, “Haisegba na sa sona fig libi ikagna fofeg?” \p \v 21 Afa Sisas sihini og, “Ka nem nufunam sihinig, afa neana olug Godim oniginiba asa mas ne sambaga onigigufufi eba ne ihlafife hosa ka li esegba. Enaba neangafa gwenaig mugum ne esogofe, ‘Susum ika bula pe’ asa gwenaig esefe. \v 22 Afa neana olug onigi gwese gohugba eba mangwaliba ne Godim sahinibi asa ehe esefe.” \s1 El Sisasna kigmogim sahini \r Mak 11:27-33, Luk 20:1-8 \p \v 23 Sisas ika Godna kwania lala pese sefunam elim ogfuni ofefenaba afa Godim sis tuhlu faiule el i afa saglag el i ambe Sisasim sahini, “Haisegba asa ne enaigba eseg? Amban nem sihina?” \v 24 Afa Sisas wahigi sihini, “Ka gafa ka nem mungwag asahtigi ma atiaba ne kam ihla osihinifibi ka sa nem sihin haig sa ka eseg. \v 25 Amban maia esonaba asa Jon bula laitina, God me awai el me?” Asa ehengel hefum sihiwagini “Haig sihi sa big finifi? Afa big esogofiba, God ehem esona eba ehe sihife ‘Haisegba ne mas Jon na moba fli ni mo?’ \v 26 Afa big esogoiba, el ehem esona eba asa big mungwali elim embefig onife ati mungwali onigig Jon eba Godna mo fla sihiaule el.” \v 27 Asa Sisasim wahigi sihini, “Kagel mas anwenafig mo.” Afa Sisas sihini, “Kangafa ka mas nem sihini amban sa kam esenag.” \s1 Sambaganigi luwalna lasug mo \p \v 28 Sisas pese sihini og, “Ne haig onigignafig numwehe onigwaginim asa sihi. El enaig esena heafna leg sambaga. Ehe etegim ika sihina og, ‘Sa ne glaba aso gafugafegimba ikai.’ \v 29 Ehe sihina, ‘Kam oksi’ afa onigiwagean fwahanam afa sa aso gam ikana. \v 30 Afa alag ikana suminegim gwenaig sihina afa sumineg og, ‘Ei eba ka ikafe’ afa ehe mas ikana mo. \p \v 31 “Amban alagna olugba patalkuna?” Ehengel esogona, “Eteg”. Asa Sisas sihini og, “Ka nem osihini nengel sumineg lofug. Nengel mas Jonna oningig patalkuna. Afa kig lambiule el i afa mina la afwamine angwafig i asa asaiyenam Godna bog megam gose afufe. \v 32 Afa Jon blog Godna suialag mina nem ogfunig afa mas ne ena mo flig mo. Afa kig lambiule el i afa mina la afwamine angwafig i ena moba flig. Ati ne enaba nangug afa mas ne olug waike ena mo flig mo.” \s1 El amtakwalig asonaim nangwagihiagife \r Mak 12:1-12, Luk 20:9-19 \p \v 33 Sisas saglagim sihini og, “Sahig ming lasug mo, el enaig eseg wain aso fegim bogna gohla fwahag enag asolaba lifug pagag bumeko fwahag afa sime la lala kwina fe fwahag. Afa ehe elim enanai yi lasug fwahagim ehe mo membi yi kembig gam ikag. \v 34 Maia wain fug pwatigim ofefiba asa asona alag heafna elim ningitigiba asa afu asa gafuga lanai elim sihigonife og asona alag membeg heafna mungwehigenai asa fai. \v 35 Afa maia afu apukenaba asa aso gafuga lanai el patageminefinim ming elim tigaminefini, afa ming elim mo tigi fatini, afa ming i mo fun na wagini. \v 36 Afa asona alag mingnag elim ningitigina ena elbi numwehena afuna. Maia apukenaba gwenaig esegoni. \v 37 Afa sumi yi mo heafna legim ningihianam og, ‘Sama kana luwalim numwehe fli.’ \v 38 Afa aso lanai el luwalim nangunim hefum sihiawageni og, ‘Sonaba maia alag lahagba enag flag. Ause, nafu tigi fati asa big heafna safeg asa bignag fli.’ \v 39 Afa luwalim kehlinim asola afwambagam fli fatinim tigekini.” \p \v 40 Afa Sisas sahini og, “Maia asona alag bloiba asa haig esenifi?” \v 41 Afa esogona, “Eba amtakwalig elim tigi fatinim afa aso amo ming elim faifi eba ambangel asa mungwehigenai alagim ikagna faifi.” \v 42 Sisas ehengelim sihini og, “Ena moba ati Godna bukla goh. Haisegba ne na mas anwenafig mo? Mo enaig ikafeg; \q1 Ena sumulba lala nimblawagig el esugum fli fatig eba naho God esenagba asa sumulba gohug. Afa enaba fwina suialafeg maia nangugbi. \rq Sam 118:22\rq* \p \v 43 “Nasa ka nem osihi, God heafna bog megam nengelni ninganai flanam afa mingnag elim faife asa enag el nai yi fug lugufe. \v 44 Afa amban ena aga la peba asa ehem tigia fwatife. Afa aga ambanim penam asa ehem fisgi fakafe.” \p \v 45 Pris el i afa farisi el i ena lasug mom higinim anwenafini eba Sisas ehengelni nihem sihina. \v 46 Asa ehengel ogna ehem kehli afa mingnag elim embefegoni. Og eba ati onigig Sisas ehe Godna mo flaule el. \c 22 \s1 Alagag la gag bu yis mo \r Luk 14:16-24 \p \v 1 Afa Sisas ehengelim pese ming lasug mo sihini og, \v 2 “Godna bog megam enaig eseg, misog elni leg angwafig aflaba asa misog el kwania bu yis ofen. \v 3 Afa ehe elim sihinig og, ma ambe fane ahagai. Maia enena osu pugunaba asa heafna gafugag elim ningitigina og afu enaig elim sihigon, sa ma ambe. Afa el oksi ni ka mas ambe. \v 4 Afa pese minanag gafugag elim ningitigina og, ‘Elim afu sihigon ati ka faneba numwehiage fwahag. Ati ka kwania bulmakau lambag kwagig. Mungwali ati gohug asa ambe ena bu yis ahaga.’ \v 5 Afa maia sihigonibi mas higini mo eheba heafna gafugag la ahkawag minefena. Ming el mo heafna aso gam ikana afa ming mo heafna ming gafugag la ikana. \v 6 Afa mingnag mo misog elni gafugag elim kikegonuginim kwaskofini. \v 7 Afa misog el olug kakagenam asa heafna amiim ningitiginaba afu elim kwaskofinim afa ehengelni kembigim suwina tuhlugoni. \v 8 Afa heafna gafugag elim esoni og, ‘Faneba ati ka numwehe fwaha asa el sa ka sihini fwaha mango wangene el mo ena mo sa hwa faneba ambe ahagai.’ \v 9 Asa mungwali minehug afu elim ulambinim asa sihigoni asa ma hwa bu yis la ambe. \v 10 Afa gafugag el afu ambangelim gafa ulambinim asa sulfu wan ambena. Wan ambenam suialag el i amtakwalig el i asa lalam tiflagena. \p \v 11 “Afa misog el sefu ikana nangwagna. Afa nangunaba el mungu mas bu yis la lofug yimieg fatina mo. \v 12 Afa sahana, ‘Hihe, haisegba ne seaifug afa ne mas yimieg lofug fatig mo.’ Afa ehe malfwai gofena. \v 13 Afa misog el gafugag elim sihini og, ‘Ningam mungum wena kikenaginim afa afwambagam sikigieg megam fli fati. Asa ma enanai yi, el wewatinam heafgelni gog tuto ahgafife.’” \v 14 Sisas mo sihi afwaha fenaba og, “God kaksag elim unenigim afa mungu mungu elim kanog fwatig.” \s1 Mangwal sa big misog el mi God mi faigofe \r Mak 12:13-17, Luk 20:20-26 \p \v 15 Farisi el afuna hefum mina tohlagini ogna Sisasna mom klimoani. \v 16 Afa farisi elni patalfuiag el mi afa Herotna el mi asa ningitini og, “Ogfuiag el, kagel ati ka anwenafig neana moba nufunam afa ena nufunam moba ati ne elim Godna mina ogfu fenigeg afa ne mas onigi, ne gauna haig haig elim gafa sihinagfeg. \v 17 Sa kagelni sahigim kam wahigi sihin. Bigna nihe atiaho enaig sihifeg sa big kigba Romna misog elbi fai me awai awai me?” \p \v 18 Afa Sisas ehengelni amtakwalig onigigim anwenafinim afa esona og, “Mangigim ne kam ogihini? Nengel sambaga mengigna el! \v 19 Sa kam takis kig ogfuni.” Asa ehengel mungu kig flibina. \v 20 Afa Sisas sahini og, “Amban na nofbosug i unehlag i asa nanai yi go?” \v 21 Afa esogona, “Sisar, Romna misog el.” Asa Sisas sihini og, “Sisarnaba asa Sisarim fai afa Godnaba asa Godim fai.” \v 22 Afa ena mom higinim afa ehengelni olug fingi feskofenaba asa ehem lasu afuna. \s1 Sisas sihini el melig pigieg buihiagafeg mo \r Mak 12:18-27, Luk 20:27-40 \p \v 23 Ena osuna Sadyusi el Sisasim nangum ambena. Sadyusi el enaig onigini og melig pigieg elbi mas buihiagafe. Afa sa Sisasim sahini og, \v 24 “Ogfuiag el, Moses enaig sihifena, afa el luwal fwainig lahagba heafna sumineg sa ma ehena esig angwafigbi flai asa ma luwal etegna sigag la unefei. \v 25 Afa autunam elegeg la gohug nilite ka afwaihiafena. Eteg angwafig flana maia lahanaba luwal fwainig. Asa esig angwafig agafena. \v 26 Afa ehem angigieg flana afa ehem gafa luwal fwainig lahana. Asa gwenai pigifeakan sumineg atamolug nai yi puguna, \v 27 afa sumi yi enag angwafigim gafa lahana. \v 28 Afa autunai la maia enanam melig pigieg buihiagafeba asa ehe amban na angwag fefe afa mungwa nilitena enag angwafig mungu flini?” \p \v 29 Asa Sisas wahigi sihini og, “Godna buk i afa heafna kigmog i ne mas anwenafig mo asa ne etetiagig. \v 30 Afa maia enanam melig pigieg buihiagafenam mas angwafig lambi eba ehe Godna oflanai el lofifi. \v 31 Afa enag onigig melig pigieg buihiagafe ena moba eba ati Godna buk la gofna afa ne mas higig mo ena mo God nem faini. God enaig sihifena og, \v 32 ‘Kaba Abraham, Aisak, Jekop na God.’ Eba mango melig pigig elni God mo, eba heafa nofkena elni God.” \v 33 Afa mungwali el ena mom higinim ehengelni olug fingi fiasaina. \s1 Godna nihe mo goseg \r Mak 12:28-31, Luk 10:25-28 \p \v 34 Afa maia farisi el higinim Sadyusi el Sisasim mas ihla sihini mo asa mungwali wahenam Sisasim afu nanguni. \v 35 Mungu el eba nihe mo ogfuiag el. Ehe ogna Sisasna mom klimoanim asa sahini og, \v 36 “Ogfuiag el, ha nihe mo asa mingnagim gosinig?” \p \v 37 Afa Sisas ehem enaig sihifena, “Sa ne Godim nimbiafena Ainiyag fwina membena. Sa ne nimbiafena olug ni, sungwabug ni, afa onigi na fwina Godim membena. \v 38 Ena nihe moba kwania fegim ehe goseg. \v 39 Afa angigieg nihe mo gwenaig esog og, sa ne nimbiafena hihem fwina membena asa ne nimbefum enaig sifafefe. \v 40 Afa ena sambaganigi nihe molaba mungwali Moses na nihe mo i afa Godna mo fli sihiule elni mo i enanai yi sefu ahgo.” \s1 Sisas sahana Elim Godba Gisfu Fwahag \r Mak 12:35-37, Luk 20:41-44 \p \v 41 Afa farisi el laskuhla gofnaba Sisas ehengelim sihini og, \v 42 “Elbi sonaba God ati Gisfu fwahag elim pese lambigim, enaba ambana simbianinga?” Afa ehengel wahigi sihini, “Eba Devitna simbianinga.” \v 43 Afa Sisas sahini og, “Haiseg nasa Godna Sungwabug Devitim olug onigi la fainaba asa Devit ehena unehlagim seaflana, Ainiyag. Devit enaig esona og; \q1 \v 44 God Ainiyag kana Ainiyagim sihinag sa kana nihiginai ninga la pegafim ikan ikan ka sa kike neana fagiule elim tigi feskonam asa ka nem faife. \rq Sam 110:1\rq* \p \v 45 “Afa Devit ehem seaflana, Ainiyag. Haisegba enag ehe Devitna simbianinga?” \v 46 Mas amban pese sihina mo afa enag osuna ikan hefum lahafe ehem sahnigim embefini. \c 23 \s1 Farisi el i nihe mo el i elim gasaf lambfiafufna \r Mak 12:38-39, Luk 11:43,46, 20:45-46 \p \v 1 Afa Sisas heafna patalfuiag el mi afa mingnag el mi sihinuwagena. \v 2 Ehe enaig esona og, “Farisi el i nihe mo anwena el i Mosesna nihe mona nem ogfu fegonuwugini. \v 3 Afa ena mo sa nem faigoba enaba asa higinim patalfu. Nofeka ehengelni nihem patalfu, mangofi. Mom sihigim afa ehe mas enam patalfu mo. \v 4 Afa ehe elim kinig kike faigog, afa ena kinigba elim, kahli afa eheba mas ena kinigim ningana weti sehilini mo. \v 5 Afa mungwali haig haig asa esiagibi eba elim og sa ma kam nangwagi. Afa betenna wagna wawag gigim afa betenna kwieg lofug la we bugugni kigfig fwatig. \v 6 Afa kwania bu yis la ehe ogna misog el lofug augu afa laskuhlag lala ehe ogna sime suialag la gose augu. \v 7 Afa ehe enaig membig laskuhlag fohugla el sa ma ehengelim une goni og saglag el afa ogfuiag el. \v 8 Afa ese nem enaig seflifife ogfuiag el. Eba mungu neana ogfuiag elbi, afa ne nilitena fiakag. \v 9 Afa hwa bite la nofeka elim sefli alag fei eba nengelni alagba mungu he heven la ga. \v 10 Ese nem seflifi ne saglag el eba el mungu he nengelni saglag elbi eba God ati Gisfu fwahag elim pese lambigim. \v 11 Amban nengelni Ainiyagba asa neana gafugag el fefe. \v 12 Amban hefum figi fukuagba eba God ehem pagaupife afa amban hefum figi fukuag fwainigba eba God ehem figi fukufe.” \s1 Sisas farisi el mi afa nihe mo anwena el mi fenugena \r Mak 12:40, Luk 11:39-52, 20:47 \p \v 13 Sisas enaig sihifeni og, “Niasabanig, farisi el i nihe mo anwena el i amtakwalig nem pugunufe. Eba ne sambaga mengigna el. Ne elim mina kikise gonig Godna bog megam saiyegim. Afa nimbeba mas ne saiye afa el ogna saiye afa ne gwegonufu.” \p \v 14 Sisas enaig sihifeni og, “Niasabanig, farisi el i nihe mo anwena el i amtakwalig nem pugunufe. Eba ne sambaga mengigna el. Afa ne esig angwafigim makwale gonigim afa ne ehengelni lala lambigonig. Afa enaig esigim afa ne makwalig kwinam beteniaska. Ena mog eba God amtakwalig susug nem numwehe faife.” \p \v 15 Sisas enaig sihifeni og, “Niasabanig, farisi el i nihe mo anwena el i amtakwalig nem pugunufe. Eba ne sambaga mengigna el. Afa ne biteamina afwaminefig afa bu mina botla afug eba mungu elim neana patalfuiag elim ne fwahig. Afa enaig patalfuiag elbi nem kwaganig gose ikafe suwilagig latu minagam. \p \v 16 “Ne nof tetini el mingnagim wanafu mina ogfugonig eba nem amtakwalig pugunufe. Ne enaig sihi fegonug afa amban Godna kwania lalam unehlag seflanam afa mo sihi fwahafe eba esug sihi fwahag. Afa amban Godna kwania lalanai golim seflanam afa mo sihi fwahafe eba asa ena mo nufunam eseg.\f + \fr 23:16 \ft Farisi el kwania mo mas fatini afa weti nihe fwina onigini.\f* \v 17 Nengel moietet el afa nof tetini el. Mangwal sa goseg, gol me awai Godna kwania lala me? Mas ne anwenafig mo lala goseg asa Godna lala enag golim esenagba eba Godna nemug. \v 18 Afa ne elim sihigonig, afa amban sis tuhlu Godim fai simem seflanam afa mo sihi fwahafe eba esug sihi fwahag. Afa amban Godim fai sisim seflanam afa mo sihi fwahafe eba asa ena mo nufunam eseg. \v 19 Ne nufunam nof tetini! Mangwal sa goseg sime me awai sis eyigig me? Afa mas ne anwenafig mo sime goseg, asa Godim fai sime enag sisim esenagba eba Godna nemug. \v 20 Asa maia amban Godim fai sime seflanam afa mo sihi fwahafe eba sime i afa mangwal enanai yi afugwagim ena mo wasneig fwahag. \v 21 Afa maia amban Godna kwania lala seflanam afa mo sihi fwahafe eba lala mi afa God eyi agag lala ena mo wasneig fwahag. \v 22 Afa amban heven seflanam afa mo sihi fwahafe eba Godna nangwaghiageg simem seflag afa God ehe enanai yi pegagim seflag ena mo wasneig fwahag.” \p \v 23 Sisas enaig sihifeni og, “Niasabanig, farisi el i nihe mo anwena el i amtakwalig nem pugunufe. Eba ne sambaga mengigna el. Afa yasmoel unehlagba mint, dil, kumin ne lambigim afa 10 pela hap suguafugim Godim mungu fai. Enam weti nihe mo ne fwina onigig afa kwania nihe mo enaig eseg elim numwehe gwefihiaginim, asa aflafegoni, afa suialag olug onigig mas ne esig mo. Asa ne esi afa nofeka kwania nihe mo fwahi. \v 24 Ne nof tetini el mingnagim wanafu mina ogfugonig! Ne buba ahagaba nambaganai bulanai lambuhiagig afa ne mas nanguna mo kamel-tata bu la go afa ne ena nahgum neg.” \p \v 25 Sisas enaig sihifeni og, “Niasabanig, farisi el i nihe mo anwena el i amtakwalig nem pugunufe. Eba ne sambaga mengigna el. Afa ne kap i plet i sisinai mungu gigiafiagig afa mo fla flag i afa faghagig i enanai yi memtola pugu go. \v 26 Ne farisi nof tetini. Kapim ilawana mo sa ne meagam numwehe gigiafinim asa ma afwambanai yimieg.” \p \v 27 Sisas enaig sihifeni og, “Niasabanig, farisi el i nihe mo anwena el i amtakwalig nem pugunufe. Eba ne sambaga mengigna el. Ne biteg fe lofug lambo bite bigna fatig fwahi. Afwambagam mo suialag go afa meagam mo kig i lofug i nongi go. \v 28 Nengel gafa gwenaig esig. Afwambagam mo el nem nangwagi ne suialag el afa meagam mo sambaga mengigna fegim amtakwalig nihe go.” \p \v 29 Sisas enaig sihifeni og, “Niasabanig, farisi el i nihe mo anwena el i amtakwalig nem pugunufe. Eba ne sambaga mengigna el. Nengel Godna mo fli sihiule elni biteg kifem suialafe flig afa suialag elni biteg kifem waganagig. \v 30 Ne enaig esogog afa sa ka kagelbi simbianga la wan auguia fiteba eba mas ka esite Godna mo fli sihiule elim kwaskofi. \v 31 Asa neana mo ogfug nimbe ne elni luwalig Godna mo fli sihiule elim kwaskofig. \v 32 Sa esi, ilawana simbianga haig esini sa ne gwenaig ihla fwahi. \v 33 Nengelba sombine afa sombinena luwalig. Haisegba ne onigig asa God mas kam suwi lagig latuigimba ningitigi? \v 34 Sa hig, ka nem osihin ka kikiafena Godna mo fli sihiule el mi, anwena el mi, afa ogfuiag el mi nem ningitiginiba. Afa asa ne mingnagim kwaskofi, afa mingnagim li katigegla tigi kahlifi, afa mingnagim laskuhlag lala la wena fifiletififi afa mingnagim patagemine fifibi asa mingnag kembig gam afwiamine fefe. \v 35 Asa ambangel suialag elim kwaskofig, enag elbi pigigba eba Abel la pugugum ika Sekaraia la pugug ena susuba eba mungwag ne flifi. Sekaraia Berekiana leg nengelni simbianiga olyi Godna lala afa Godim sis faig sime la tigekini. \v 36 Ka nem nufunam sihinig enag mungwali susug mungwag eba nem ilawonai elim pugunife.” \s1 Sisas Jerusalem lanai elim aflafeni \r Luk 13:34-35, 19:41-44 \p \v 37 Sisas sihini og, “Jerusalem lanai luwal, Jerusalem lanai luwal, ne Godna mo fli sihiule elim kwaskofini afa el God nem sa ningitigigba ne fun na kwaskofi. Wahkig ka membeg nengelni elim lamblu kiafnai yi muhla lambugofum afa ofenai kakaruk afag heafna luwaligim lamblu anglag meg gam kumo lambugu afa mas ne enaigim membeg mo. \v 38 Asa God enag lalam neana fwahafe eba esugo fufe. \v 39 Ka nem enaig sihiofen mas ne kam nangui ikan kan ne enaig esogofe, ‘God sa ma suialafenai asa ehe Ainiyagna kigmog la oblo.’” \c 24 \s1 Sisas sihig Godna kwania lala amtakwalefe \r Mak 13:1-2, Luk 21:5-6 \p \v 1 Sisas Godna kwania lalam fwaha ikafenaba heafena patalfuiag el ambeafenaba ehem og sa nangu sona lala. \v 2 Afa Sisas sihini og, “Glau ne mungwali fun lalam ne nangug, ka nem nufunam sihinig eba mas gofi. Nengigimba asa fun mungwali bite la apaiyefe afa mas mungu gofi.” \s1 Haig haig kinig pugufe \r Mak 13:3-13, Luk 21:7-19 \p \v 3 Enana Sisas Oliv mug la gafena. Afa patalfuiag el ambe sisag mona Sisasim sahini, “Sa kam sihini ansi Godna kwania lalam amtakwalefe asa mangwal eseba sa ka anwenafi eba nemble blogim afa mungwali awaiyefe.” \v 4 Sisas wahigi sihini og, “Numwehifibi masa el nem mwakwale gonife. \v 5 Afa kaksag el ambenam kana unehlag la mwakwale afwaihena esogofe, ‘Kike Krais, God kam kanog fwahag.’ Ena mo kaksag elim mwakwalenife. \v 6 Afa ne higife faghagig mo asa nofeka olug kinig eskofe. Afa eba asa sonaigba pugufe afa mungwali awaiye osunaba maisim. \v 7 Afa mingnag el afu mingnag elim angoluwag i hagfi afa mingnag misog elni el afu mingnag misog elni el i hagfi. Afa haig haig biteamba eba bini kwania i afa asag i puguiagefe. \v 8 Mungwali enaigba ofe angwafig luwalim susugim oningis. \p \v 9 “Asa enanam nem lambinim mingnag elim lambwaigoiba sa nem kwagi aitifi. Afa ne kana el afwaihiefiba asa mungwali el nem olug kakagegonife. \v 10 Kaksag el kam onigigim fwahinim afa hefum mwauiaginim afa olug kakagiagifi. \v 11 Afa kaksag mo fli sihiaule mwakwale el apukenam kaksag elim gasafihiagife. \v 12 Eba amtakwalig nihe fwina kwania pugufe asa nubwel el mingnagim membegonugim yiskos siagife. \v 13 Afa ambangel wasneig afwaihian ikan maia kinig awaieba asa ehe suialag gofufe. \v 14 Afa Godna bog megam suialag mo mungwali kembig sihiageafufe asa mungwali el higwagife eba ati mungwali awaiyegim opugu.” \s1 Amtakwalig fwina pugufe \r Mak 13:14-23, Luk 21:20-24 \p \v 15 “Ne nangufi mangwal fwina amtakwalig sa afsug kwegig mengig megam gofufe. Enam autunam Daniel Godna mo fla sihiaule el ati sihi fwahana. (Amban sa enam suwiginam sama anwenafe.) \v 16 Afa enanam Judia nai el apukenam sa embem mug gam afufe. \v 17 Afa amban lala la sisi gohugba asa nofeka mangwalba lalanaiba apuke lambug afu. \v 18 Afa amban asola gohugba nofeka pese lalagamba ika lofugba fla. \v 19 Enanam amtakwalegefe angwafig afnialigni afa angwafig luwalna! \v 20 Afa sa ne Godim sahini, ne mas fwina ninegna afa esug auguia osunaba enaig enaba embem afui. \v 21 Enanaba kinig kwania fiahgenam puguiagefe. Autunam God bite gafugagfenam blo gla pugug enaig kinig mas gofena mo. Afa nengigim mas enaig pese pugui. \v 22 Afa God ikagna futefwagba fwainigba eba mungwali el awaiefe. Afa God kanog fwatig ena elim oniginigim asa futeafonig. \p \v 23 “Afa enanam maia el nem sihinibi og, ‘Sanangu Krais ohogo amo ehe akwenaiyigo eba el God Gisfu fwahag el.’ Nofeka ena mo higim. \v 24 Asa mwakwale Krais, afa mwakwale Godna mo fli sihiule el ambe apukefe. Afa ambenam haig haig kigmog ogfuiag gifi afa God kanog fwatig elim gaba enaig esehiagi me. \v 25 Enamba mahim fiahba ati ka nem sihi fwahanig. \p \v 26 “Afa el nem sihigonibi og, ‘Ehe bite behig go.’ Nofeka asim afu. Afa esog, ‘Ehe wanai yi sefu go.’ Nofeka higim. \v 27 Afa afwei osu puguiagam pugunam blo osu pegam ikafe asa mungwali el enam nangufi. Asa Nufunam El gwenai esefe oblofiba. \v 28 Hanai yi el melig pigieg afogwa enanai yi gungwe ambe laskuhlag.” \s1 Nufunam El blofe \r Mak 13:24-27, Luk 21:25-28 \p \v 29 Sisas enaig sihifeg, \q1 Gwenanam maia kinig awaiyeba asa ikagna enaig esefe, \q1 osu sikulufefe afa was mas laugwi afa bagnofut apaiyefe, \q1 afa oflanai wasneig wag fufiahsaifi. \rq Ais 13:10, 34:4\rq* \p \v 30 “Afa enanam Nufunam Elni ogfuiag of la pugufe. Afa sa mungwali bitenai el wewati gofe asa ehengel Nufunam Elim nanguibi sisi leango la kwania wasneigini afa kwania ombusugini wahe blofe. \v 31 Afa fuf kwania mwasiba asa ehe heafena of lanai elim sambaga sambaga bite ehembegam ningitigiba asa mungwali bitegam afu God kanog fwatig elim lambwagiafufe asa mungu la afu laskuhlafe.” \s1 Ansi sa Sisasba blofe \r Mak 13:28-31, Luk 21:29-33 \p \v 32 “Sa ne fik li lasug mo anwenafi. Afa maia li kag auwiauofefiba afa sa li figeg yiminig pugufe asa ne anwenafi eba suialagna meyiofe. \v 33 Gwenai ese maia ne nanguibi asa mungwali puguiagefe sa ne anwenafi eba ati muhla meyiofeg afa eba pugufe. \v 34 Ka nem nufunam sihinag sonag el maisi afofiba asa mungwali enaig puguiagefe. \v 35 Of i bite i mungwali awaiyeba afa kana moamo wahkig gwesegofufe.” \s1 Nengel ati numwehiagifim \r Mak 13:32-37, Luk 17:26-30,34-36 \p \v 36 “Mas amban anwenafe hag osuna sa enaigba pugufe. Godna oflanai el i afa heafena Leg mas anwenafig mo eba Alag mungu anwenafeg. \v 37 Hosa ilawana Noa wansena gwenaig esefe maia Nufunam El oblofiba. \v 38 Afa maisi bu puguia fwainig fiahfenaba enanam mungwali el hefum ahagagifini afa angwafig lambwagifini gwenaig ese afufenaba asa Noa mungu wanseaifuna sip yi ba. \v 39 Afa mungwali mas anwenafini mo enaig puguiagim. Gwenaig eseafufenaba asa bufle kwania blona mungwali kalefena lambkuna. Maia Nufunam El oblofiba asa gwenaig esefe. \v 40 Sambaganigi el asola gafuga ahfegofiba asa God mungu flaiba afa ming mo gofufe. \v 41 Afa sambaganigi angwafig na ahsne gofiba asa God mungu mo flaiba afa ming mo gofufe. \v 42 Asa numwehifibi mas ne anwenafig mo hag osuna nengelni Ainiyag blonigim. \v 43 Hwa mo asa ne anwenafi. Afa lalana alag anwenafegba ansi sinaini sa ukwef el blofe ehe numwehego mas fwahai ukwef el lala gam sefu blogim. \v 44 Asa neanga numwehe, Nufunam El enag osuna oblofiba ne eteti gofife.” \s1 Sambaganigi gafugag elni lasug mo \r Luk 12:42-46 \p \v 45 “Amban sa misog el goseg fwahagba, asa mingnag gafugag elim fane mimangenigeg? Eba sawieg el onigig anwena. \v 46 Enaig el sama sifakale maia misog el pese blo ehem nanguiba asa suialag gafuga fegofufe. \v 47 Ka nem nufunam sihinig misog el ehem fwahaiba asa heafena mungwali gawig nangwaghiagefe. \v 48 Afa gafugag el amtakwaligba ehe onigig misog el eyi maisife. \v 49 Afa ehe gohugum mingnag gafugag elim kwagaitifegim asa uflogna bu ahagaule elim fane wan neg afa bu wan neg. \v 50 Afa enag osuna ehe etetife asa heafna misog el enanam pese blo pugufe. Gwenanam ehe mas anwenafe. \v 51 Afa misog el blonam ehem hige hige feskofefe. Afa sa ehem sambaga mengigna elim wahe fwatiba asa enanai yi eyu watinam gog kike skofefe.” \c 25 \s1 10 pela angwafig angwamingna lasug mo \p \v 1 Sisas esona og, “Enanam Godna bog megam enaig esefe 10 pela angwafig angwaming heafgelni lam lambini afu uflini el mungu angwafig ogna fla. \v 2 Afa afala pugufe angwafig onigi etetig afa afala pugufe angwafig onigig anwena. \v 3 Onigig etetig angwafig heafgelni lam mo lambinim afa wel mo mas lambini mo. \v 4 Afa onigig anwena angwafig mo wel botol la lam nahugum lambugafuna. \v 5 Ena el ogna angwafig fla enag maisi fiahfena. Afa angwafig nengiafuhun nof tuta feaisainaba non askafena. \p \v 6 “Afa ambagolugini el uneni og, ‘Hwag el ati oblo angwafig flagim. Au ambenam asa afu.’ \v 7 Asa mungwali angwafig angwaming bugia gafenam afa heafgelni lam numwehiagini. \v 8 Afa onigig etetig angwafig onigig anwena angwafigim sahigoni og, ‘Is ai, kangelim nimbiafgelni wel sugfu faigo. Kagelni lam ona fuflu skofe.’ \v 9 Afa ehengel wahigi sihigoni og, ‘Amo hwaba mas bigim ihlafeni. Naiba nimbiafena afu stoa lanai lambinim.’ \v 10 Afa onigig etetig angwafig maia wel lambigim afuiafenaba asa enanam el angwafig flagim ika puguna. Mingnag angwafig asa ati numwehiagini, ena mo angwafig buyis la sefu wankanaba asa el mengig kikise fwahana. \p \v 11 “Afa mingnag angwafig sumi yi ambenam esogona og, ‘Ai saglag, kangelim mengig pigini!’ \v 12 Afa ehe wahigi sihini og, ‘Amo, ka mas nengelim anwenafinig mo!’” \v 13 Afa Sisas esona, “Ne mas anwenafig mo ansi osuna sa nengelni Ainiyag blofe asa numwehifibi.” \s1 Sambaga mungu gafugag el lasug mo \r Luk 19:11-27 \p \v 14 “Godna bog megam enaig ese mungu el ona membi ika. Ehe gafugag elim unenigim afa heafna gawig mimagenigim sama numwehe lambfufi. \v 15 Afa kig mungu mungu mimagenugegim afa amban sa wasneig gafugafe asa ehem mo 5,000 kig faig afa ming elim gweifeg ehem mo 2,000 kig faig afa yiskosule mo 1,000 kig faigim asa ehe mo ikag. \v 16 Afa el 5,000 kig flanam enana uku ikagna gafugag fenam afa ming 5,000 kig flana. \v 17 Afa el 2,000 kig gwenaig esena ming 2,000 kig flana. \v 18 Afa ming el mo 1,000 kig flanam ukunam mas enana gafugagfena mo eba ukunam bite konam misog elni kig kumohla fwahana. \p \v 19 “Maia managenaba asa misog el pese blonam afa heafna elni gafugagim fahigiage. \v 20 Afa el 5,000 kig flanam afa ming 5,000 kig flablu faina. Ehe og, ‘Ainiyag, ne kam 5,000 kig kana ninga la fakagba sa ka enana gafugafegim ka pese ming 5,000 kig flag.’ \p \v 21 Heafna misog el ehem sihina og, ‘Ei, ne sawieg el neana gafugag eba suialag. Ne enag wetim numwehiaflagba asa ka nem aluwegig faiba sa ne numwehiaflafe. Aublo ka sifakaleba sa ne gwenaig ese.’ \v 22 Afa el 2,000 kig flanam gwenaig esena blonam og, ‘Ainiyag, ne kam 2,000 kig kana ninga la fakagba sa ka enana gafugafegim ka pese ming 2,000 kig flag.’ \p \v 23 “Heafna misog el ehem sihina og, ‘Ei, ne sawieg el neana gafugag eba suialag. Ne enag wetim numwehiaflagba asa ka nem aluwegig faiba sa ne numwehiaflafe. Aublo ka sifakaleba sa ne gwenaig ese.’ \v 24 Afa el 1,000 kig flanam blonam og, ‘Ainiyag, kati anwenafeg neana onigig wasneig. Neflanai neana aso la ne mas ihi afa ne esug lambiule. Afa ming el maia gafugafegba asa ne ena nai lambig. \v 25 Enag ka embefeg ena kigna gafugafegim asa ka neana kig ukugum bite megam kog kumohlag. Neana kig honaba, sa nangu.’ \p \v 26 “Afa heafna misog el wahigi enaig sihifena og, ‘Neba amtakwalig yiskosug gafugag el. Atiaho ne anwenafeg neflanai kana aso la ka mas ihi afa ka esug lambiule afa ming el maia gafugafegba asa ka ena nai lambig? \v 27 Haisenaba ne mas kigba uku fakana mo benglaba? Afa maia ka pese oblofiba asa ka enana kig i afa winmoni i flafe. \v 28 Ena kig flinim asa ming elim fai hosa 10,000 kig flag. \v 29 Asa ambana nubwel goh eba mingnag faife asa kaksag fenafe. Afa ambana enaig fwainig wetifegba eba enaba mweahlanafe. \v 30 Afa enag amtakwalig gafugag elim afwambagam sikulufeg megam flafatiba, asa enanai yi eyu watinam gog kike skofefe.’” \s1 Sumi yi kwefihiagegfe \p \v 31 “Maia Nufunam El heafna oflanai elim pese wan oblofiba asa ehe kwania misog el fefe. Ehe heafna suialag kife la ganam ena nai yi mungwali elim kwefihiagefe. \v 32 Afa mungwali bitenai el ambe ehena nofbosugam laskuihlafe. Asa ehe mungwali elim kwefihiagenam asa mange tigife gwenaig esefe sipsip nangwaghiageg el sipsip mi meme mi mange tigife. \v 33 Eba lambinam sipsipim nihigim lasani afa memeim sahagam lasani. \v 34 Afa sa misog el nihiginai elim sihinifi og, ‘Aublo, kana alag asa nengelim suialafihiageg. Au ambenam nimbiafena gau fli eba Godna bog megam. Ilawana mungwali bite puguia fwainig fiahfenaba God ati numwehe fwahana. \v 35 Asa bini kam lahanaba ne kam fane faini afa bu hef kam fenaba ne kam bu efiyaini afa ka afwambanai fenaba ne kam nimbiafena lala gam wanigafuna. \v 36 Ka lofug fwainig fenaba ne kam lofug faini afa kam gihenaba ne kam wanigaflafena, afa ka kalabus lala la ka gafenaba ne kam ambe nanguni.’ \v 37 Afa enag suialag nihe el esogona og, ‘Ainiyag, ahanana saka nem binilahagiba nanguni afa fane faini, afa bu hef ne fenaba ka nem bu efiyaini? \v 38 Ahanana sa ne afwambanai fenaba ka nem lala gam wanigafuna, afa lofug fwainig ne fenaba ka nem lofugba faini? \v 39 Afa ahanana nem gihenaba ka nem wanigaflafena, afa kalabus lala ne gafenaba ka nem ambe nanguni?’ \v 40 Afa misog el wahigi sihinifi og, ‘Ka nem nufunam mo sihinig ne mungu esug elim esinig eba kana nilite enaho ne kam esenag.’ \p \v 41 “Afa sa misog el sahaganai elim sihinifi og, ‘Kam fwahinim afu. God nem heafna mona esinibi. Sa ne suwi lagig kembig gam afu. Ena kembig Satan mi afa heafna gafugag el mi ati numwehiagig fwahanig. \v 42 Asa bini kam lahanaba ne mas kam fane faini mo afa bu hef kam fenaba ne mas kam bu efiyaini mo, afa ka afwambanai fenaba ne mas kam nimbiafeni lala gam wanigafuna mo. \v 43 Ka lofug fwainig fenaba ne mas kam lofug faini mo afa kam gihena, afa ka kalabus lala la ka gafenaba ne mas kam ambe wanigaflafena mo.’ \v 44 Afa ehengel esogona og, ‘Ainiyag, ahanana ka nem nanguni bini i afa bu hef i afa afwambanai ne fena afa lofug fwainig ne fena afa gihena, afa kalabus lala ne gafena asa ka nem mas kwegfuni mo?’ \v 45 Afa asa ehe wahigi sihinifi og, ‘Ka nem nufunam mo sihinig ne mungu esug elim mas esinig mo enaho ne kam mas esenag mo.’ \v 46 Afa enaig elbi afunam susu amtakwalig wahkig gohug lambfi afa suialag nihe elbi eba afunam nofkena wahkig gohug lambfi.” \c 26 \s1 Misog el Sisasim tigigim sihiagini fwaihini \r Mak 14:1-2, Luk 22:1-2, Jon 11:45-53 \p \v 1 Maia Sisas ena mo mungwali sihiage fwahanaba asa heafna patalfuiag elim enaig sihifeni \v 2 og, “Ati ne anwenafig sambaga osuna mungu goh enaba Pasova buyis.\f + \fr 26:2 \ft Pasova enanam Israel pese onigini autunam God Israelim Isipinai sulfuna.\f* Afa Nufunam Elim mingnag elni ninga la faife asa ehem li katigegla kahlifi.” \p \v 3 Afa enanam saglag pris el i afa Israelna saglag el i Kaiafasna lala laskuiahlana ehe misog pris. \v 4 Afa maisim Sisasna minam yisginage aflafena ogna mwakwalinim asa kehlinim tigi. \v 5 Afa esogona og, “Mas big Pasova buyis laba esi masa el nanguim afa ninumugonam apukenam hagfe.” \s1 Angwafig Sisasim sanda bug sugfuna \r Mak 14:3-9, Jon 12:1-8 \p \v 6 Sisas Betani kembig la ehe Saimon na lala gafena. Ena elbi autunam gih lepra fena. \v 7 Enana angwafig sanda fun botolna flanam asa ubluna, enag sandaba kaksag kigna. Asa lala fukona afa Sisasba sime la gafenaba asa angwafigbi sanda bug Sisasna misog la sugfunagena. \v 8 Afa patalfuiag el enam nangunim ninimugona afa esogona og, “Mangigim sanda bugba awaieg fatig? \v 9 Asa big fwahiteba ma el kigna flite sa big kig kwania flite afa asa big gau fwainig elim kwaganite.” \p \v 10 Sisas ati ehengelni mom anwenafenim afa enaig sihifeni og, “Haig esegba sa ne angwafigimba kinigbi faig eba kam suiala feaflag. \v 11 Afa el gawig fwainig gwenaig wangafufe. Afa kable ka mas nem gwenaig wangafi. \v 12 Afa angwafig sanda bug asa kana elig yi sugfug eba kana eligim numwehiagflag asa biteg kife la fakife. \v 13 Ka nufunam nengelim sihinig afa mungwali bite asa ena suialag mo sihiafufe asa enaig angwafig ati eseg eba sihiafufiba asa ehem onigifi.” \s1 Judas ona Sisasim elni ninga la faka \r Mak 14:10-11, Luk 22:3-6 \p \v 14 Enanam Sisasna patalfuiag el mungu unehlagba Judas Iskariot ehe ikanam saglag prisim nangwagena. \v 15 Afa esona og, “Mangwal ne kam faife asa ka Sisasim nengelni ninga la fakafe.” Afa asa ehem 30 kig silva suwiginim asa faini. \v 16 Afa Judas mina yisiginam ona Sisasim ehengelni ninga la faka. \s1 Sisas patalfuiag elim Pasova buyis wanena \r Mak 14:12-21, Luk 22:7-14,21-23, Jon 13:21-30 \p \v 17 Enanam ena buyis seflig ‘Bret Yist Fwainig’ puguna. Asa ena buyis la angig osuna patalfuiag el Sisasim ambe nangunim esogona, “Hanai yi ne membeg kagel asa fane numwehiagifi afa sa ne nefe Pasova buyisba?” \v 18 Afa Sisas esoni og, “Afu kembig la apukenam afa saiyenam asa ena elim kana mo ufu sihini, ‘Anwena el enaig esog kana osuba ati awaiegimba muhlafeg koka Pasova buyis patalfuiag elim neana lala wane.’” \p \v 19 Afa patalfuiag el gwenaig esini maia Sisas esonibi afa asa enag fanem numwehiagini. \v 20 Afa kwekwe watini Sisas 12 pela patalfuiag elim sime la peganam fane wanena. \v 21 Afa ahagaflafnaba asa esona og, “Ka nufunam nem sihinig nengelinai amban mungu kam ikanam elim mwaufe.” \p \v 22 Patalfuiag el ena mom higinim olug kinig eskofena afa hefum sahwagini mungu mungu esogona og, “Ainiyag, mango ne kam sona mo?” \v 23 Afa ehe pese wahigi sihini og, “Nengelinai amban mungu ka fane ahneau enag ehe kam ikanam elim mwaunife. \v 24 Nufunam Elbi eba lahafe, ati Godna buk la sihi fwahana asa lahafe. Afa amban sa Nufunam Elim, elim mwaunufe eba niasabam. Eba suialag afag mas ehem wanigaite.” \v 25 Afa Judas mwaug el Sisasim sahana og, “Anwena el mango ne kam sona mo?” Afa ehe wahigi sihina og, “Ei eba neana mo.” \s1 Sisas Ainiyagna fane ogfuni \r Mak 14:22-26, Luk 22:15-20, 1 Korin 11:23-25 \p \v 26 Afa sa ahagaflafenaba sa Sisas bret mungu flanam Godim sahanam asa patalfuiag elim kukoskofenam mangeni afa esona og, “Lambinim ahaga, hwaba kana elig.” \v 27 Afa wain bug kafna gwenaig esena flanam Godim sahanam asa mangeni afa esona og, “Sa mungwali enaba ahaga. \v 28 Hwaba kana taf ena taf eba ogfu fwaha Godna mo sihi fwahag ena moba nufunam. Ka taf sugfoiba asa kaksag elni nufwehi mo huguflaitinife. \v 29 Ka nem sihinig ka mas nem pese wain bugba wan nei eba ikan ikan sa ka mulug wain bug nem kikeafna Alagna bog megam saiyenam wan nefe.” \v 30 Afa mwanafi fatinim ena kembig mo fwahinim asa Oliv mug gam afuna. \s1 Sisas esona Pita kam mas fatinafe \r Mak 14:27-31, Luk 22:31-34, Jon 13:36-38 \p \v 31 Afa Sisas heafna patalfuiag elim esoni, “Nengel nangufe maia mangwal kam opugunafiba gla sinaini afa nengel kam fwahinim asa ne embem afufe afa Godna buk ati enaig sihifeg og; \q1 Ka sipsip nangwaghiage elim tigeiba sama sipsip mo embem afuaminafe! \rq Sek 13:7\rq* \p \v 32 “Afa ka pese buhiafe afa ka nengelim Galili gam gosenifi.” \v 33 Afa Pita wahigi ehem esona og, “Mangofi, afa mingnag mungwali nem fwahi afuiba afa kaba mas enaig ese kafi.” \v 34 Afa Sisas ehem esona og, “Afa ka nem nufunam sihinag enaba gla sinaini kakaruk mwasiag fwainig fefiba asa ne sambaga mungu nagim esofe ne kam mas anwenafeg mo.” \v 35 Afa Pita ehem sihina, “Mangofi, kaba nei mungwal big lahawagife afa ka mas esoi, ‘ka mas nem anwenafenag mo’, awai nemug.” Afa mungwali patalfuiag el mungu mo esogona. \s1 Sisas Getsemani aso la betenena \r Mak 14:32-42, Luk 22:39-46 \p \v 36 Afa Sisas patalfuiag elim wankanam enag bite seflig Getsemani. Ehe og, “Hwa nai yi auguiafiba kaba osum betennegim ako.” \v 37 Afa Sisas Pita mi afa Sebedina luwalnigi mi wankana. Afa ehena olug kinig fwina eseafenaba. \v 38 Afa ehe sihini og, “Kam olug kiniageg kam lahagim ati meyiofe, hwa nai yi auguiafiba asa nofkikena fiahflafim.” \p \v 39 Ehe gwesim mwakwalig hili ikanam asa nofbosug bite la penam betenena, “Kanapi ena kafteba sa ne kana ninga lanai mwehlai. Asa nofene kana membug la ese afa kasa nimbiafena membeg la ese.” \p \v 40 Afa ehe pese blo nangwagnaba afa patalfuiag el non askafena. Sisas Pitam sihina og, “Atiaho, sa ne kai mungu aua mas nofkena big afeg mo? \v 41 Sa ne nofkena fiahflafiba afa beteneflaf masa nem yuhunag pugunibi ne mas wasneig afofi. Sungwabug mo sawiefeg afa elig mas kigmog mo.” \p \v 42 Afa ehe pese sambaga nagim ikanam betenena enai esona og, “Kanapi, eba ne mas ena kafba mwehlai afa ne og sa ka neba eba ihlafeg, ka membeg nimbiafena onigi la sa ma pugui.” \v 43 Afa ehe pese blo nangwagnaba afa patalfuiag el non askafena eba ehengelni nofug noftuta fiahsaina. \p \v 44 Afa ehe pese fwatinam ikanam sambaga mungu nagim gwenaig betenena. \v 45 Afa ehe pese blonam patalfuiag elim sihini og, “Mahiaho ne askaba afa hekulafla? Is sa hig, ati opugu mwauule el Nufunam Elim amtakwalig elni ninga la fwahagim. \v 46 Buguia gafenam nafuiago. Ati mwauule el oblo!” \s1 Judas Sisasim elni ninga la fwahana \r Mak 14:43-50, Luk 22:47-53, Jon 18:3-12 \p \v 47 Sisas maisim mo sihi gofenaba el ambena. Ena elimbi saglag pris i afa saglag el i ningitiginibi. Asa pina i afa maluwi i lambinim asa Judas wanblona. Judasba eba 12 pela nai patalfuiag el mungu. \v 48 Ena mwauule el i afa el i laskuhla sihiageni, ehe enaig esoni og, “Ka ma ambanim asanktata ofeflafiba eba naho asa ne kehli.” \p \v 49 Asa Judas ikagna blona Sisasna muhla pugunam og, “Ei Ainiyag”, afa asa ehem asanktata fiahflana. \v 50 Afa Sisas ehem enaig esona og, “Hihe, mangwal sa ne fegim oblo, eba sese.” Asa el Sisasim ambe kehlini. \p \v 51 Afa enana maia Sisasim okehlifinibi heafna el mungu pina skoflanam misog prisni gafugag elim angugum higeflaitina. \v 52 Afa Sisas esona og, “Pina pese hugufe. Afa amban pina skoflagba eba pina ehem tigeiba asa lahafe. \v 53 Atiaho ne anwenafeg eba ka kikeafna apiim sahanaiba eba 12 pela ami i afa mingnag ami i oflanai elim ningitigiba asa ikagna ambe kam kwegfufi? \v 54 Afa ka enaigba eseba eba Godna mo mas nufunam pugui. Godna buk ati enaig sihifena asa enaig kam pugunafe.” \p \v 55 Afa Sisas mungwali elim sihini og, “Ne enaig onigig kaba ukwef el ho nane pinana malunaba fla blug kam flig? Afa mungu mungu osuna ka Godna kwania lala gafenam elim ogfufenig fakafenaba afa ne mas kam flini mo. \v 56 Afa enaig mungwali asa pugugba eba ati Godna mo fli sihiaule el ati ginofi fwahini asa nufunam pugu.” Afa mungwali patalfuiag el Sisasim fwahanim embem afuminefena. \s1 Sisasim kot la wanigafuna \r Mak 14:53-65, Luk 22:54-55,63-71, Jon 18:13-14,19-24 \p \v 57 Afa enag el Sisasim kehlinim Kaiafasna lala gam wanigafuna. Kaiafas eba pris misog el. Afa saglag el i afa nihe mo anwena el i ena lala laskuiahlana. \v 58 Afa Pita sum sum fiahkan ikana pris misog elni lalam ambagala ikagofena. Ehe bog megam sefunam anwasag el nai yi wahe auguiafena. Ehe ogna Sisasim nangwag gofum maia haig esofinifibi. \v 59 Afa saglag pris i afa mungwali saglag el i laskuiahlanam mingnag elim og ma haig mo Sisasim mwakwal mo sehinim asa ehem tigi. \v 60 Afa mas mangwalim nangunim mo asa kaksag el goba ambeafnaba ehe gwenaig mwakwale mo esini. Afa sumi yi sambaga el ahblona, \v 61 afa ahsohna, “Sonag elbi enaig esog, ‘Eba ka esefe Godna kwania lala bubugenam afa sambaga mungu osuna ka pese nimbalafe.’” \p \v 62 Afa pris misog el buihia gonam afa Sisasim esona, “Haisegba nane mas ena mo mungwag sihini mo?” \v 63 Afa Sisas eba mwalfwaigofna. Asa pris misog el ehem pese sahana, “Afa Godna unehlag la nofkenagag ka ilawo nem sahana sa ne nufunam sihi, asa kagelim sihi neaho Krais, Godna leg?” \p \v 64 Afa Sisas wahigi ehem sihina, “Ei gwenaho ati ka nem mungwali osihini, nengigim ne nanguibi Nufunam El Godna nihiginai ninga la ganam afa ofla leango i wahe blofe.” \v 65 Afa gwenanam asa pris misog el heafna lofug piple skofenam afa esona, “Ehe Godim mwalapinag. Nofena mingnagna mo higigon, magofi. Nimbe ati ne higig ena mwalap moba. \v 66 Afa ne haig onigifig?” Afa ehengel wahigi sogona og, “Ehe enaigule afa sa ma lahai.” \p \v 67 Asa ehem nofbosug la memp kusufinim afa tigekini afa mingnag ehem ningafana pupu flaminefini, \v 68 Afa esogona, “Neaho Krais asa Godna mo kam sihin, ambangel nem tigafu?” \s1 Pita hefum sisagana \r Mak 14:66-72, Luk 22:56-62, Jon 18:15-18,25-27 \p \v 69 Pita ambagala gafena afa gafugag angwafig angwaming blo muhla ehem pugunam afa esona og, “Neanga Sisas Galili lanai i ne sahfekafena.” \v 70 Afa Pita mungwali elni nofla awaiena og, “Amo awai, kaba mas enaba anwenafeg mo, mo sa ne sihigba.” \v 71 Afa gwesim hili ika bog mengig muhla gohfnaba afa ming angwafig angwaming blo nangunam gwenaig esona maia mungwali el gogafnaba og, “Hwag elbi Sisas Nasaret lanai i ehe sahfekafna.” \v 72 Afa Pita pese enaig esona og, “Nufunam nemug, ka mas enaig elbi anwenafenag mo!” \p \v 73 Afa ma nagig fwainig el muhla afohiafena nag ambe Pitam og, “Nufunam ehe neba enanai el he eba ati nimbeafna mengig pugug.” \v 74 Afa Pita enaig esona ka maste nufunam oi, atiaba ka enaig esegba eba God sa ma kam amtakwale fati! Ehe enaig esona og, “Nufunam nufunam nemug ka mas enag elbi anwenafenag mo!” Pita enaig sihife gofnaba gweyi ikagna kakaruk moasiyina. \v 75 Asa ehe pese ena mom onigina Sisas sa sihina og, maia maisim kakaruk moasiag fwainig fefiba ne sambaga mungu nagi esofe ka mas ehem anwenafenag mo. Afa asa afwambagam pugu ikafnaba nugwakal ufwe feagena. \c 27 \s1 Sisasim Pailat nangum wanig afuna \r Mak 15:1, Luk 23:1-2, Jon 18:28-32 \p \v 1 Asa leana saglag Pris i afa saglag el i mungwali laskuhlanam Sisasim tigi fatigim sihiagini. \v 2 Afa wasneig wena kikenaginim asa wanig afuna. Wanig afunam Pailatba gavmanna misog el nai yi fwahini. \s1 Judas mwauule el lahana \r Aposel 1:18-19 \p \v 3 Judas mwauule el enam nangunam anwenafena maia el Sisasim tigigim sihi waginibi asa hefum pese afwanefena. Afa ehe ena 30 kig silva flanam ogna uku saglag pris mi afa saglag el mi pese fai. \v 4 Judas enaig esona og, “Kati amtakwalegeg. El haig eseg fwainig ka nengelni ninga la fwahagba asa ehem tigife.” Afa wahigi ehem sihini og, “Mango kagelni moala mo eba nimbiafena moala.” \p \v 5 Asa Judas ena kig Godna kwania lala la laiti fwaha ikana. Ikanam we la luguna. \v 6 Afa saglag pris ena kig flinim esogona, “Hwa kigba elni tafim na flag asa bigelni nihe mo sihig nofene Godna lala na kig i wahe faki.” \v 7 Afa ehengel sihiageni ena kigba asa big bite enana fli. Ena biteba el bite sospen gafugafe fiahgiafufena ehengelni flagoni. Afa ena biteba angoluwag elni melig pigieg na bitefe fwahini. \v 8 Asa enaba seflig Taf Bite gwese goh. \p \v 9 Enanam Godna mo fli sihiule el Jeremaia na mo nufunam puguna. Autunam ehe ati sihi fwahana og, “Ehengel ena 30 kig silva lambini eba hanansi kig Israelnai el sihiagini asa ehem flifi. \v 10 Afa enanai yi el bite sospen gafugafe fiahgiafufena asa ena kigba ena bite flini, eba enaig eseg God kam ati sihinag.” \s1 Pailat Sisasim sahana \r Mak 15:2-5, Luk 23:3-5, Jon 18:33-38 \p \v 11 Gwenanam Sisas Pailatna nofbosugam gofena. Pailatba gavman na misog el. Afa sahana, “Neaho Ju elni misog el?” Afa Sisas esona, “Ei, ati ne sihig.” \v 12 Saglag pris i afa saglag el i Sisasim ninga bulni sufini afa Sisas mas wahigi sihini mo. \v 13 Afa Pailat ehem sahana, “Mas ho ne ena kaksag moba higig mo asa nem kufi fwahig?” \v 14 Afa Sisas mwalfwai gofenaba asa Pailat oniginagegofena. \s1 Pailat sihina ma Sisas lahai \r Mak 15:6-15, Luk 23:13-25, Jon 18:38–19:16 \p \v 15 Enanam Pasova buyis la maia ambanim membi finibi asa gavman na misog el kalabus nai elim mungu fwahafena. \v 16 Afa enanam el mungu gofena mungwali ati anwenafini ehem amtakwalig el heafna unehlagba Sisas Barabas. \v 17 Asa mungwali el laskuiahlanaba afa Pailat sahini og, “Ambanim ka fwahafe, Barabas me awai Sisasim me eba el seflig God Gisfu Fwahag El?” \v 18 Pailat ati anwenafini el Sisasim ambofehlinim asa ehena ninga la fwahini. \p \v 19 Afa maia ika elim kwefihiageg kife la gafenaba afa heafna angwag enag mo faina og, “Ka itila nangugba enag elbi esinigbi eba haig eseg fwainig.” \p \v 20 Saglag Pris i afa saglag el i mungwali elim kuku sihiaginim og sa Pailatim sahini ehe sa ma Barabasim mo fwahanam afa Sisasim mo tigi. \v 21 Afa Pailat mungwalim sahtigina og, “Ambanim sa ka fwahafe?” Afa ehengel mungwali esogona og, “Barabas.” \p \v 22 Afa Pailat sahini og, “Sisasim, el seflig God Gisfu Fwahag El sa ka haig esenafe?” Afa ehengel esogona og, “Li yi kukufenagi!” \p \v 23 Afa esona, “Haisegba? Mango maia fenaba?” Afa fwina esogona, “Li yi kukufenagi!” \p \v 24 Pailat ati anwenafenim ehengel mas mom higini mo afa ogna hefum hagim asa ehe ehengelni nofla ningam bula suwagena. Afa og, “Sonag elbi lahaiba eba kana moala mo eba nimbiafgelni moala.” \p \v 25 Afa mungwali ehem sihini og, “Ehena tafba kagel i afa kagelni luwalim mi sa ma gofi!” \p \v 26 Afa ehe Barabas mo ehengelim fwahanim asa Sisasim soldia na ninga la fwahinim asa wena fliflifenaginim afa sa li yi kukufenagife. \s1 Soldia Sisasim afwanef mo \r Mak 15:16-20, Jon 19:2-3 \p \v 27 Afa Pailatna soldia Sisasim gavman na lala wanigafuna. Mungwali soldia ambenam ehem waki fakana. \v 28 Afa ehena lofug mo hugufli fatinim afa tafnaig lofug fatini. \v 29 Afa nasigna we kugunim misog la fatini eba enaig eseg misog elni mwakwal lofug. Afa misog elni mwakwal agat nihiginai ninga gam faini. Afa mongkogini kwakwaginim asa afwanef mo sihini og, “Ei nemba Ju elni misog el.” \v 30 Afa ehem memp kusufini afa agat pese flinim enana misog gim tigini. \v 31 Ehengel gwenaig esenaginim afa lofug hugufli fatinim afa pese heafna lofug fatini. Afa kehlinim wanigafuna ona li yi kukufenagi. \s1 Sisasim li katigegla kukufenagini \r Mak 15:21-32, Luk 23:26-43, Jon 19:17-27 \p \v 32 Afa wanig afuiafenaba Saimon Sairini nai elim uflinim og Sisasim kwefunam li katigeg sa kufehlakuna. \v 33 Afa afu Golgota bite la apukena. Ena unehlag mog eba seflig melig misog bite. \v 34 Afa enanai yi wain bug flinim miaklana buna wahe nehini. Afa Sisas gihinam oksina. \p \v 35 Asa li katigegla kukufenaginim afa katna gosisini asa amban nana Sisasna lofug flai. \v 36 Afa nanai yi auguiafenaba nangu flafena. \v 37 Afa sisi ehena misog laba enaig ginof sihig mangwal el esena. Ena ginof enaig eseg og: \qc Hwaba Sisas eba Ju elni misog el. \p \v 38 Afa enanam Sisasna muhla sambaganigi ukwef elim lambtinim asa mingim nihiginai ninga gam li katigegla kahlini afa mingim sahagam ningagam gwenaig esini. \v 39 Afa kaksag el afu muhla angmuwagi finibi fafufena. Afa ehem afwanef mo enaig esogona, \v 40 “Sa ne ona ka Godna Kwania lala boflaitinam asa sambaga mungu osuna pese nimblafe. Afa ne Godna legba naiba sa li katigegla fwahanam pe!” \p \v 41 Afa saglag pris i nihe mo anwena el i afa saglag el i gwenaig esogona og, \v 42 “Ehe mingnag elim fakwaganfe kafena afa mas hefum mo ihlafenam kweagfwi. Ehe eba Israelna misog el? Atiaba pegba asa big ehem olug onigini. \v 43 Eba ati ehe Godim oniginagim afa esog, ‘Kaba Godna leg’. Sa big nangug ma atiaba God ehem ilawo okwefugfiba.” \v 44 Afa sambaganigi ukwef el li katigegla nai Sisasim gwenaig esohona. \s1 Sisas lahana \r Mak 15:33-41, Luk 23:44-49, Jon 19:28-30 \p \v 45 Afa osu misosuf gigini si mungwali bite kigi fakana ikan ikan sambaga mungu aua la puguna. \v 46 Afa ena sambaga mungu aua awaiegim ofefenaba asa Sisas fwina unena og, “Eli Eli lema sabaktani?” Ena moba og, “Kana God kana God haisegba nane kam afwaha?” \p \v 47 Afa mingnag el muhla afohiafenaba ena mo higinim afa esogona og, “Sona elbi Elaijam ounenag.” \v 48 Afa el kikini ikagna ikana spans flanam wain bug la figihianam aga la kikenam afa sa Sisasim nehna. \p \v 49 Afa mingnag el esogona og, “Au maisim, nawo nangwafufum ma atiaba Elaija blo okwefufiba!” \p \v 50 Maia Sisas pese unenaba asa heafna sungwabug sugu fwagenaba asa olug pwatfuna. \p \v 51 Afa gwenanam Godna Kwania lala nai lofug olyi plewagena pekan pitikafena afa asag ihlafonam fun tutohia apaiyefena. \v 52 Afa bitegfeg tofpi fiahkana afa Godna el kaksag pigina enanam bigiagafena. \v 53 Maia Sisas pese buihianaba asa ehengel bitefeg fwahinim afa afu Jerusalem la apukenaba asa kaksag el nangwagini. \p \v 54 Soldiana misog el afa soldia i Sisasim anwasag fiahfofena. Afa enanam haig haig i afa asag i eseaginaba enam nangunim asa ehengel embefinim afa esogona og, “Nufunam he, sona elbi Godna leg he!” \p \v 55 Afa kaksag angwafig ambe membiagig afofenaba heagafa nanguni. Ena angwafigbi Sisasim Galili nai patalbina asa Sisasim kwefu. \v 56 Afa mingnag angwafig eba Maria Makdala la nai angwafig. Afa ming Mariaba eba Jemsna i Josepna i afag. Afa ming angwafig Sebedina legnigina afag. \s1 Sisasim fun meg la fakini \r Mak 15:42-47, Luk 23:50-55, Jon 19:38-42 \p \v 57 Osupegna Josep Arimatea la nai el blona Pailatim nanguna. Josepba kig kaksagna el afa eba Sisasim patalkuiag el. \v 58 Ehe Pailatim sahana ogna Sisasim flauku. Asa Pailat soldiaim esoni, “Sisasim pitigiflinim asa Josepim fai.” \v 59 Afa Josep ena melig flanam flaukunam asa yimieg lofugna kikenagina. \v 60 Josep heafna mulug fun meg ati numwehiage fwahana asa enanai yi sefuku fakana. Asa fun mogug teuitfefku mengigim pwakafenam asa ikan. \v 61 Maria Makdala la nai afa ming Maria i membi agig hawag fenaba asa fun megim ahnangufena. \s1 Soldia fun megim anwasfefofena \p \v 62 Afa numwehiagig osuna mo awaienaba afa ming osuna mo asa saglag pris i afa farisi el i Pailat nangugum afuna. \v 63 Afunam esogona og, “Saglag luwal ka onigig autunam enag mwakwal el nofkena ati sihi fwahana og, ‘Sambaga mungu osuna awaiyeba asa ka pese buihiafe.’ \v 64 Asa ma ne esoiba sa ma soldia afui bitegfem sambaga mungu osuna anwasafe. Masa heafna patalfuiag el ambenam flifunam elim enaig esogonife ehe ati pese buihiag. Enag mwakwale mo sumi puguniba eba fwina amtanafefe.” \v 65 Asa Pailat esona og, “Sesi, soldia sulfunim afunam biteg la numwehe anwasa fiahfofum.” \v 66 Asa ehengel afunam bitegim kikisinim asa soldia mo kaguni afofena. \c 28 \s1 Sisas pese buihiana \r Mak 16:1-10, Luk 24:1-10, Jon 20:1-18 \p \v 1 Afa esug auguia osuna maia awaienaba afa leana gubi Maria Makdala la nai i afa ming Maria i bitegfe ahnangwagim ahblona. Eba Sande angig osuna sahfena. \v 2 Afa asag kwania ihlafona asa Ainiyagna oflanai el penam blo puguna. Afa fun fla waike fenam asa enanai yi sisi gafena. \v 3 Ehena eligbi afwe lofena afa heafna lofugba busbusiagena leango lofug. \v 4 Afa anwasag el ehem fwina embefenagini afa kiafigig geaskofenam apaiye melig pigieg lofug afogwafena. \p \v 5 Afa enag oflanai el sambaganigi angwafigim sihini og, “Nofeka embe ahfe, ati ka anwenafeg nenigi Sisasim ahyisgiegim ahblo. Enag elbi li katigegla tigini kahlig. \v 6 Eba mas ohiaba gif mo eba ati pese buihiakag ehe ati enaig sihifena. Sa ahblo ahnangu ehena kifegim. \v 7 Asa pese ikagna ahkanam patalfuiag elim ahsihini, asa enaig sihi afen, ‘Ehe ati pese buihiagim eba Galili gam gof ikafe asa ne enanai yi ehem nangufi. Ati ka nem sihinig.’” \p \v 8 Afa angwafig enanai ahfwahanam ahkana, afa ehenigi embeafiahfnaba afa ming ehege mo sifakale ahfena. Asa kikini ahkanam patalfuiag elim ahsihini. \v 9 Afa ahkafenaba Sisas gwei ikagna pugu ulambina ehe enaig esoni og, “Leana”. Asa ehenigi ahblonam ehena mongim ahkehlanam unehlagim fingi ahfena. \v 10 Afa Sisas sihini og, “Nofeka embe ahfe asa ahkanam kana nilitem ahsihinim asa Galili gam afu sa ma kam enanai yi nangui.” \s1 Anwasag elni mo \p \v 11 Angwafig maisi ahkafnaba afa mingnag anwasag el kembig gam afunam saglag prisim sihi goni mungwali sa haig haig Sisasna biteg la puguna. \v 12 Afa saglag pris i afa saglag el laskuhlana mo sihiawagenim asa ena soldiaim kaksag kig faigona. \v 13 Afa ehengel soldiaim enaig sihife goni og, “Sa ne enaig sihifini og, ‘Heafna patalfuiag el sinaini ati ambeg meligbi flifug maia ka askafenaba.’ \v 14 Afa atiaba gavman na misog el ena moba ati higigba eba kagel ehem sihinagifi eba mas ne olug kakageni.” \v 15 Afa soldia kig flinim gwenaig esini. Ena mo Juda nai el sihiageafuiag ika gwesego. \s1 Sisas og sa gafugafi \r Mak 16:14-18, Luk 24:36-49, Jon 20:19-23 \p \v 16 Afa 11 pela patalfuiag el Galili gam afunam mog la apukena, Sisas ati ehengelim sihi fwahiani. \v 17 Maia ehengel Sisasim nangunim ehena unehlagim fingifini afa mingnag sambaga onigina fini. \v 18 Afa Sisas muhla pugunam sihini og, “Mungwali heven la nai i afa bite la nai i God kam kigmog faigba asa ka lambugu. \v 19 Enaig esegba afa sa ne afu mungwali elim esegonigibi asa ma kana patalfuiag el afohi. Sa ne ehengelim bula Alagna afa Legna afa Godna Sungwabug ni unehlag la laiti. \v 20 Afa sa ne ogfu fegonigi sa ma ena mo mungwali patalfui sa ka nem faig. Nofeka eteti eba ka nem wahkig wangafufe ikan ikan enag osuna awaiyefe.”